Paschase Radbert, Saint. Saeculum IX. Sancti Paschasii Radberti,...

Opera omnia, juxta editiones Sirmondi, Mabillonii, Martini recognita et diligentissime emendata. Accurante J.-
P. Migne. Tomus unicus. 1852.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 PATROLOGI^:

CURSUS COMPLETUS
srvB
BIBLIOTHECA DNIVERSALIS, 1NTEGRA, DNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM

QGl
AB MVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA
FLORUERUNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUMQUJE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICJETRADITIONISPER DUODECIMPRIORA
ECCLESLE SiECULA,
JCXTAEDITIONESACCCRATISSIMAS, INTERSE CUMQUE NONNULLIS COMCIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS,
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA;
DISSERTATIONIBUS,COMMENTARLLSLECTL&MBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ;
OMNIBUS OPERIBUSPOSTAMPLISSIMAS EDITIONES QVJETRIBUSNOVISSIMIS S^CULISDEBENTUR ABSOLCTAS
DETECTIS, AUCTA;
INDICIBUSPARTICULARIBUS SINGULOS
ANALVTICIS, SIVETOMOS, SIVEAUCTORES ALICUJUS MOHENTL
SUBSEQUENTIBUS, DONATA;
CAPITULIS INTRAIPSUMTEXTUM RITE DISPOSITIS,NECNON ET TITCLISSINGULARUM PAGINARUM MARGINEM
SUPERIOREH DISTINGUENTIBUS
SUBJECTAMQUE MATERUH SIGNIFICANTIBCS, ADORNATA ;
OPERIBUS CUMDUBIISTUHAPOCRYPHIS, ALIQUA VEROAUCTOP.ITATE IN ORDINE ADTRADITIONEM
ECCLESIASTICAM
POLLENTIBUS, AMPLIFICATA J
DUOBUS INDICIBUSGENERALIBUSLOCUPLETATA : ALTERO SCILICET RERUM, QUOCONSULTO, QCIDQUID
CNUSQUISQUEPATRUM INQUODLIBET THEMA SCRIPSERITONOINTCITUCONSPICIATCR; ALTERO
SCRIPTURJE SACRJE, EX QUOLECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES
ET IN QUIBUSOPERUM SUORUM LOCISSINGULOS SINGULORUM LIBRORUM
SCRIPTUR^ETEXTUS COMMENTATI SI.NT.
EDITIOACCURATISSIMA, OMNIBUS
C/ETERISQCE FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR : CHARACTERUM NITIDLTAI
CHAIIT-E.QUALITAS, 1NTEGRITASTEXTUS,PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUMVARTJILAI-
TUMNUMERUS, FORMA VOLUMINUMPERQCAM COMMODA 1NTOTOOPERIS
SIBIQUE DECURSU CONSTAN*ER
PRETIIEXIGUITAS,
SIMILIS, ISTACOLLECTIO,
PR^ESERTIMQUE UNA,METHODICA ET CHRONOLOGIC/, ,-.{//H^K
//S\
SEXCENTORCM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC / *
SPARSORUM, L*CO\<£>
PRIMUM AUTEMIN NOSTRABIBLIOTHECA , EX OPERIBUS AD OMNESjETATES , I CQ Y</
LOCOS,LINGUASFORMASQUE PERTINENTIBOS, COADUNATORUM. I ; *£. \^
SERIES SECUNDA, U-
IN QUA PRODEUNTPATRES, EOCTORESSCRIPTORESQUE ECCLESI/ELATINJE \£
A GREGORIOflAGNOAD 1NNOCENTIUM III. U
Sttcuronte 3.*^. SDttgne, \
BIBLIOTHECA CLBII DNIVIRIC,
SIVE
CCRSUUHCOMPLETORUM 1N SINGULOSSCIENTLJB
ECCLESIASTICJ5 RAMOSEDITORE.

BINA EDITIONETYPIS MANDATAEST, ALIA NEMPE LATINA, ALIA GR.ECO-LAT1NA.—

PATROLOGIA
VENEUNTMILLE FRANCISDUCENTAVOLCMINA EDITIONISLATINiE; OCTINGENTISET
MILLETRECENTA — MEREHATINAUNIVERSOS
GRvECO-LATINJ5. AUCTORESTUMOCCIDENTALES, TUM
ORIENTALES
EQUIDEMAMPLECTITUR ; HI AUTEM,IN EA, SOLAVERSIONELATINADONANTUR.

PATROLOGI-3B TOMUS CXX.

SANCTI PASCHASII RADBERTI OPERA OMNIA.

EXCDDEBATUR ET VENIT APDD J.-P. MIGNE EDITOREM,

IN VIADICTADAHHOISE,PROPEPORTAMLUTETLE PARISIORUMVULGODENFERNOMINATAM
SEU PETIT-MONTROCGE.
1852
 SiECULUM IX.

SANCTI

PASCHASII RADBERTI

ABBATIS CORBEIENSIS

OPERA OMNIA,

JDXTA EDITIONES SIRMONDI, MABILLONH, MARTENII RECOGNITA ET

DILIGENTISSIME EMENDATA.

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

BIBLIOTHECJE GLERI UNIVEBSJE,
SIVE
IN SINGULOSSC1ENT1,KECCLESIASTICERAMOS EDITORB.
CURSCCUCOMPLBTORCM

TOMUS UNICUS.

VENIT 8 FRANCISGALLICIS.

EXCUDEBAiim t/i viiiNii Arui> J.-P. MIGNE EDITOREM,

IM YIADICTAD'AMBOISE,PROPEPORTAMLUTETLE PARISIORUMVULGODENFERNOMINATAM.
SEC PETIT-MONTROCGE.
1852
 ELENCHUS

CPERUM QVJE IN HOC TOIIIO CXX CONTINBNTUR

>9-Q->

S. PASCHASIUS RADBERTUS.

Exposilio in Mttfhfeutn. Col. 31

. — in Psalmum xnv. 993
— in Lamentationes Jeremire. 1059
Liber de corpore et sahguine Domiui. 12(37
Epistola ad Frudegafdum. 1351
De partu Virginis. 3165
De fide, spe et charitate. 1387
De passione S. Rufitii et Valeril. 1489
De vita S. Adalhardi. 1507
Arsenii, seu Vita Ven. Walae. 1557
Epitaphium

Ex typis MIGNE, au Petit-Monirouge.

 AD OPERA

SANCTI PASCHASII RADBERTI

PROLEGOMENA.

S. PASCHASH RADBERTI ELOGIUM HISTORICUM.

(ApudMabitl.,Actasanctorumord. S. Bened., tom. II.)

CAPUT PRIMUM. A His eienim temet vegetnndnmprovidnsaticior,

Imperioqui cuncta lenens, cxceNavel
Radberli vita, natale solum, educatio. jEtprnaratione rcgit qm»leondiditipse,inna,
1. Tanla fiiit PASCHASH RADBERTI apud homines I.ejjHvitlenerum, cntn iirimacrepuudiamatris,
sni temporisexistiinalio, niEngclmodus Suessionen- Ome getiuit, nigri fascireiillegtninapanm,
Ksrjiosiium>|ue vor<ixambireitnoriisimago.
sis episcopus carmen condiderit de ejus Inndihus,
eidrmque adhuc viventi nunrupaveril. Praler En- Ex his versibns obscure inlelligimns Radhertum
gelimv.tiiiiinbhas piissimus mr.lios habuil laiidalores, puerubim, inaire orbaium, in viue tiisr rimen inci-
ut inferius dicam; nulluni vero. qni res ah eo gestas disse : oh iilqne expnsitum, pro more illoruni tem-
acrnraie in lilieras velnlerit. Vir qtiippe nio;!eslio_ pornm, qnasi deploralitm ; aul certe in sedem virgi-
singularis, cum obiiuw suum prwsensissel imminere, nis Dcipara? illalum sanilalem recepisse, et sancli-
contocalis fratribus exiremum vale dicens, ne quid de monialium providentia? cuslitus coinmissuin.
vita sna scriberelur, ilicitur inlerdixisse, lestanle An-
tonio de Caulinciirte in Corheiensi Chronico ms. CAPUT II.
qnod superiori sa?culoineunte conditnni esl. Engel- Ejusdem tonsura, vita swcularh et monastica.
modi de Radborto poematiiim, rude prorsus et ob- •£. Eo in parlbenone constiliilus Radbertus, co-
scuriim, quod ipsius Radherti a
operibus Sinnondo rona clericali insignitnsest, uti ipse faleiuriniiio li-
pra?misstim esl, non vi uin est tanti ul hic recude- bri teriii de Expositione psalmi quadragesimi quarli,
relnr; sed satis esse duxi, si inde, qu:e ad illu- Engelmodo liis versi.us concinenle posl prsedicta :
stranda viri sancli gesta faciunt, hoc in clogio de- R
libarem. " Germinequa?sippro divi.i saiigitinisorta?,
2. Natns esl Radbertus in pago Snr-ssionico, aut Aii^clicic|iifchoriconfertartole{{regalps,
forsanin ipsa urbe, parenlihus ignotis. Cuni enim in 'J'e qiioqueconcivemcmlisup. r ardn.iraplum
llile iiiinisleriisapluruiitGuiiclipoleiiiis.
monaslcrio B. Maria?ejus nrbis Deo piier consecra-
tus sit, idargiiiuenio esteum in ligenam Suessioiten- Audieiitliis Sanetus ipsein loco mox citalo, Snessio-
sem fuisse. Suspicaiiis sum aliquan o viruni s,'.n- nenses •.tlloquenssanclimoniales. i ldcirco, dileclis-
clum orium esse aptul B:\silic.v;\Basockes], oppidu- simse, dtiiii petpcii.'o exoellentiam vestrain, dum
luin Suessionici pagi, ea molus r*!ione, quod pelen- considero sponsalitatis jura et laules ubiqtie divi-
tibns ejus loci incolis librum de \ita el Passione jias , veiror loqtii, ne forte offendam in qtiihus pla-
sanciorum Riiliui cl VaL-rii expolierii Falli ureerte cete riesidero, _i non debitam exhibuero revereniiam
chronngo-aphusCorhfiiensisjiralautialiis, cui Radber- nieis uhi.|ue in seriplis, qtias sic in ccelo, nhi nomen
tus Pa^rlwsius nalione Homanus, in ord ne diacono- de islis, intelligo honoratas, ut non solipti sponsa?,
rvm septimus fuisse dicitur, et a bealo Adalhardo in veruin etiam ilores Ecclesia?et ornameiitum Sponsi
Gailiam adJuctus. In iciem erratum impegit Menar- silis. Qnas ciiin in dexteris benignissiiiii Dei ei Saj-
dus nosier, et alii nomnilli. Erran;!i oecasio nala viHoris nostvi Chrisii contueor multipliei varielate
niihi videlur ex comiiuinione noininis et ordinis Pa- dccoratas, ingemisco valde, eo quod coronam quam
schasii S. R. E. diaconi, tempore SymmaeVipapa?, susceperam pueruliis coram saneto allare Genitricis
qui tamen Paschasius annis trecenlis superi.r fuit Dei, vestris cnm precibus et officio laudis, quo ve-
Paschasio nostro. Quidquid sit, proprium huic no- stra sponso Deo regi immortali corda consecrantur
men erat Radherio, quo noinine subscribit synodo C et capila, longe din exsulatus in saicilo perdidi eam,
Parisiensi; eideniqiie serihil Lupus : ascililium Ki- coitiquinalus muliis mundanis aclibus. >
schasio, quod agnonien proprio nomini pra?ponere 5. Htimili ac modesla hac confessinne docet nos
ipse solet, ul in epistola ad Caroium Calvuni infe- vir sanctus, se ex eo mouasterio discessisse in s;e-
rius rererenda. ctilum, in quo mnndanis aclibus dederit operam (iin
5. A lenerioribusannis educatus est in Suessionico clericali, an laicali vita'?); atque miillnm temporis
virginum Benediclinariim ccenobio beata? Maria?sa- hoc in vita? genere consumpsisse. Qtiam ob reni ita
cro; ctijus partlienonis hisloriam recens composuit subdit: « Unde rogo sauciatus, duin corda sursiini
noster Michael Germanus, siudiorum meorum socius suMevalis, ante vobis jam concessam divinilatisgra-
fet adjuior. Isiius beneficii Paschasiiis meminit non tiam mei memores sitis exorando, qualeniis, vestris
semel in lucubrationihiis suis, nempe in expositione inlervenieniibus merilis, cie-.nenlissimiisJ iciex poe-
psalmi XLIV,et in libello deVirginitatebealicMaria? : nas a me debilas removeat, reddatque pius coronam
quod utrumque opus pra?dictis sanctimonialibus de- perditani. >
dicavit in grali animi moniimenlum. His enim in lo- 6. Pos'ea Radbertus, ssecularis vimepertaesus, se-
cis se earuin alumnum profiielnr, uiaxime in episto- cessil in Corbeiense monaslerium, in quod adtnissns
lis noneiipaioriis. Accedil Engdmodi testimoniiim est (teslantp Gualdone monacbo in prologo liuelli de
in poematio, ubi de islis virginibus agit in htinc Vjta S. Anseharii) a S. Adallianio abbate, quem
moeliim:_ suum ipsius magistrum ac praceptorem passira ap-
P-.TROL. CXX.
41 S. PASCHASIUS R.ADBERTUSABBAS CORBEIEN. S. 12
pellat. Eo in ioco litteras excoluit tanta induslria, A fratribus egometdiree.lus, mox obtinui spnd Angu-
seltiliiaie ac pielate, ut ipse poslmodiim sodalihus slum qiol olim omiies oplabant. « Quo in mnnere
suis pricceptor fuerit approbatus, magnamque stti cuidam oplimatiim iiilerroganii cur homimmi tam
existimationem promeruerit apud omnes. Cbrbeiam severum elegissenl, responiiil inter alia Pasrha^ius,
Radhcrti a?late, inquit Sirmomlus, ctim plurima il- eum pra?ferri oporlcre, non qui post tergnm eat, sed
lustrarint, liaud scio tamen an Radherto ipso qttid- potius emn qiti praxedul. Nec solum a doniesiicis,
quam fuerrt. iUuslritis, viro scientia el iiMegritate sed etiam ab ipso Lu lovico Angnsio puhlicis iifgo-
alque omiiibus religiosissima? sanclissiiiiauque vil;e liis adhibebatnr. Anno enitn 851 ab eo in Saxoniam
insignibus pra?stantissimo; cnjus et sapienlia c;cteri cacsa sacra? (nt pulo) expeditionis, qua? per An-
doctiores, el exentplo sancliores, el siudio ac vigi- scharium in populos S-plentrionales, piocurante
latitia, cuin omnihus praesset, excitaliores fueruut. .mperaUH-e,J.111H liebat, legatns esi, ex cjiisilein lihri
CAPLITIR. cap. 8, nnde cum retne^ndoAgrippinamvenire1, com-
exercitia, ac legatio- peril Walam exsilium tnHsse pro munere. Deniqtie,
Prmceploris munus, discipuli Wala cxstilanlc prope Limaninm lacum, ipse ub co-
nes. dem Auguslo direclns esi p/>ecclesins'.ic<irum remm
7. Radberlus litleras lnunauiores non leviter al- el monaslicarnm negoria, ex lih. 11 cap. 10. Quo
tigeral, ul constal legenli cjus scripla, adducit: in quilms vero in Inco ipsuin hahtierit Wala, qminliqtic ipsius
profanos anclores aliqnando in mcdiiim consilia feceril, inde conslat qnod iiiisquani fere
nec duhito, quin etiam alios cjusniodi inihtterit di- sine eo aut iter agchat ant negotia tractahat. Hiinc
?iplinis. El eas qtiidcm disciplinas, qiiantuin ne- g quippc socium hahuil lum in comiiiis regui Judith.c
.essaiiuni fuit, ad aiiimi sui alionnuqtie informaiio- caiisa convocatis, ex ejttsdem lih. capilihns 9 et 10,
I18111 ad.iiilicit; ad potissimum ejtts slmliiim luii in lum in profeclione ad Gregorium papaui IV, ex ca-
sacra? Scriplura? sanctoiiimqiie Palrum leclione ac pilihus !5 et 16. Nihil lameii, meo qnidem jndicio,
meditatione. Hinc est qnod diehiis soleinmbiis Evan- Wal;e in Paschasiuiu amore.ii plus eommendai, exi-
geiiuni coram sodalibus stiis edisserebat nniidum stiiiiatioiiemque sic lestaltir, quaoi txlreina Walu?
abbas : cujus re^ fidem facit prologus in Mitthacuin morienlis verha, qua? Pascliasius refert in EpiUiphii
ad GiinllandumTnoiiachiini. < Duni sacra? professio- lih. 1, cap. 5, in liunc modiim: < Infelix iiiinitiui cgo,
nis obedicnlia, inquil, coram fratrilius Evaugelium, qui tillima verboriim luoriini monita tam longe ab-
uti consiieiudiuis est, diebus solcnmibiis, licot ineli- sens hausi! Ais naiiitpie, ut noster liiibi Chretnes
malo loquendi genere, exborlandi magis graiia tra- alltilil, aisque : lla, fili, fac si qtto inodo, qmccun-
cliireltir, cceperunl lioiiiiulli eorum religionc fer.cn- que scis boni, operc agas, ne lui miuor inveniaris.
tes inslanli devolione frequenur exposcere (nec si H;cc lua, nii Pater, liiibi novissima verha : b;ec lua?
possem. intendenles) ordinem beali Mal!h;ei EvangelisUe a?siim,.lioiusniandata. Non quotl scicrim qiiod per-
lextum narralionis per explirarem. > feclus sini; se;l ul sciendo proficerein, sollicue pro-
8. Omnino vero in siudiis ac scriptis suis virsan- curabas. » Nihil tenerius isiis Wala? "verbis, r.ihil
ctus nulluin priclern.illebat ofiiciuni inonasiicx vi- modestius hac Paschasii seiitentia.
la?: sed (uriivis lioris, uli ipse ait in pnediclo Pro- CAPUT IV.
logo, quia sub liac disciplina atUer nonvidebntur vacat, scri-
ei „ Leviticus gradus, abbutis dignilas ei gesla.
bendi diligejHiam persolvebat. Qttippe
i nulla in prasscnliariim actio l.eatior aut verior, 11. Tantiis cmn esscl apnd oiiines vir sanctus, ita
quam angelicis inleresscofficiis, et divinis admisceri tamen tle se modesle semper sensit, ut Levitico
colloquiis , el aspeetibus pra?sentari. » H;ec eniin
in gradu fnerit coiitenliis, nec unqnaui ad saeerdoiiuin
ejus verba sunt initio prologi exposilionem suscipieiidum adduci potuerit. Hinc famiharis illi
psalmi xi.iv. In omnibus olinm maxime deiestahatur, erat stihscriplio ista : Paschasius Hadbeitus Levita,
ralus concesstim esse monacliis otinm et solitudinis monachorumomnium peripsema.Quani modcsli.i?si-
opporlunitiilcm, « 11011 111ignaviter lorpeanius, sed giiiflcalioncinamplius factis probavit qtiam verbis.
ul me.iileinur iu maudatis Dei, in laudibos et con- 12. Neque tameii inferior ille gradus removil ab
templatione divina, in Scripturis sacris, in lege et eo dignilatein abbatialem, quam Isaac abbate Cor-
prophetis, in Evangelio et doctrina apostolortim, in heiensi morluo i»ire coactus est.
tratlilionibus sancloriim Palrum, si quo modo qua?
noviniiis, Chrislo exhibeamus. > Huc fere onmia sua Terliusa ifimo de.cimns,sed quarlnsab ipso,
direxit stutlia el lucubrationes omncs, nimirum ut Q'ii deditAtisoniisleges et f.jedusin arvis,
supinam oliositatem vitaret, quod postea uberius inquit Gualdo monachus, initio carminis de Vita
dicendiim erit. S. Anscliarii-Nempe Radbertus a S. Adalliardo, qui
9. Discipulos quamplures habuit Radbertus in Italiam stihPippino iiiinoreiiiii moderalus est, qtutr-
academia Corbeiensi, quos inler insigniores fttere tus fuil ahbas Corheiensis; nam praeterAdaliiardiim
Adalhardus junior, senioris discipulus ac vicarius juniorcm Adalhardo seniori successerant Witla ejus
in regimine monaslerii; S. Anscbarius, iialioiititn frater, /leddo, el Isaac Radberti deccssor. Tcmpus
scpienlriotialiiim apostolus ; Hildemannus, ct Odo, D iniliaPaschasio re^innnis aimiim 844 signat Cbro-
ambo, unus post alleruin, Bellovacenses episcopi, nieo.i Corheiense maniiscripliim.
iniermedio Hermenfrido: Warinus Corbeia? nova? _3. Biennio post eonciiio Parisiensi interftiii. et a
post abbas, aliique permulli. Fatiibus obtinui:lilteras in coiiUruialioiieniimimini-
10. lnter ha?c vaiias obiil legaliones, peregrina? tatis Corbeiensis. Qua de immunitate agit Gual.io
tionesque. Aiino quippe 822, causa novi coeiiohii(sic monachiis in prologo Vit;e saiicti Anscbarii, stipia.
ipse loquitur in lib. 1 de Vita Wala?, eap. 7) in Sa\o- Interfuit eliani syitodo Carisiacensi Pascliasius, an-
niam, ul seilieet Corbeia?nova?conditio absulvere- no849conv cata?adversus Goliescalclium,quein si;ie
tur, profectus est una cum Antonio et Arsenio, id est duhio hahebal in animo, ciim dixit lihro ociavo in
Adalbardo abbale et Wala ejus fralic : quorum is Matthieum: < Quapropler scire certo debemus, quo-
comes fuil in omnibus specialis, et quasi lertius inter liensaliqtiis perit, non ex pra?i!estinatione Dei, ut
eos in omni neyoiio, ex ejiisdem lihri cap. 14. Dcin qiiidam inale sentiiiiil, neque ex voliiiualc Pairis
anno 826, cum, morltio Adalhardo abbate Cirbeia? perit, sed proprio suo peecalo jusloque Dei ju-
Gallica? monachi in Walam sufhagia sua ooiitulis- dicio* >
sent, ipse ipissus cst ad Ludoviciim Augtsium, ut ' 14. Eo in munere variis curis pulsalus, studia in-
isliiis eleclionis confirmationem ab eo Uipelrai-et. termitlcrc coactus est. Sic enim bauc iu rem loqui-
< Defuncto Anlonio, > ii.quit Radberlus /n libri jam tur initio ttim expositionis in psalmum XLIV,tuui
eitali cap, 11, < paulo post substiluitiir pastor exi- libri quiuti iu Maltbicum, uhi ha?c legimus : < Ex-
miusejus in loco : ob cujtis nimiruni electionem"» positum in Matlba?o,charissimi, quod olim inchoa-
ts PROLEGOMENA. 14
veram, ut.eo in offlcio fralribus pensutn servilutis X- Nam quod factum est, inquit, adhuc fieri potest. Pio-
reea?pro volo persolverem ; mtiltis demum, susceplo pintis enim Pippini Aquilania? regis filius, in Me-
regiiiiims loco, prsepeditus solliciiudinum curis, et dardense inonssteritim remtsus, ihlque tonsns, inde
cwisanim sa-ciilariuni variis implicatus negotiis, duorum monachorum factione suhduclus fuerat, m
ta-uliima ine longe abduclus, quantum a studio lit- testantur Acta concilii Medardensis anno 855. Ex
terarum remotus, non soliiin illud imperfet tuin re- variis hisce principuro discursibns varios etiain mo-
liqui qtiod coeperam, veriun etiam pra?terinissoquie- nachorum Corbeiensinm cuni motus provenisse veri si-
tis hono memetipsum pene plurimis aurarum allisus mile esl: quibus sedaiidis operarir Surfftifrustra
impiilsioiiihus in naufragitim dedi. Sed quia Deus Iocasset Paschasius , landem Abbatia? nuntium re-
nobis, ut ille vates ait, sua providentia h;ec otia misit.
fecit, »etc. 18. His duabus catisis affinis est terlia, ex repre-
15.-Ex hoc loco inlelligimus, Pascbasinm aliquas hensione procedens qiioruindam viia? laxioris mona-
sustinuisse turhas, ut loco cedere coaclus sit, quod chornin : qni cum justain Pascbasii eensuram ferre
apertius paulo posl signiflcai, dum ail susceptuni se non possent, ex motiasterio Corbeiensi discesserunt.
a Centulensibus fuisse in adversis rebus. < Quoniam Etsi eniin Paschasii lenipore sic floreret monaslica
ut pneseuli ex omnibus et in omnibtts gratissimame disciplina apud Corbeienses, ut, vel synodi Parisien-
dileclioue in Chrislo suscipere dignati estis et rcfo- sis testiifonio, majores anctoresqiie sttos non apqua-
vere sinu cbarilalis, Deoque commitlere precibus, renl modo, sed anteire atque anlecellere viderenttir;
maxime eo in lempore, juxia illud antiquum pro- fuere lainen aiiqui (ut nuHaest societas tam sancta,
verbitini, quando amicus el medicus in necessitate _*• qiueimprobos non liabeat admistos) qni a;i solutioris
probanlur : hinc est, charissimi, qtiod tanto studio viu« mores prolapsi stint. Ejns mali oiiginem aperit
causa visilalionis ad vos quam sa?pe venire decrevi, Paschasius ipse in EpitaphioWalie, qviireinissiorum
desiderans vos videre et corrigere in me quod diu socordiam, viliosoriimqiie coiitumaciam nunc minis,
iiegligentitis omiseram : qui me dileciionis affectu nunc platjis, nunc beneficm, nnnc blandis persmtdo-
coutra oniiiia adversa consolati esiis in orationibus nibus repressisse fertur iu lihri r cap. 23, ob id seve-
vestris. » Qna?fueiit hujusce lumultus causa, aecu- rus ac durus a!>ipsis appellatus. Wala autem nior-
raie pancis invesligandtim est. tuo, cmii tanta noiv esset successovum ejus, Heddo-
16. Principio huic tnalo originem forsan pra?bue- nis et Isaaci, auctorilas , eo prorupit vitiosortim
rtini discidiola notinulla, quuaPaschasium inter et licentia, ul jus et a'qunm perverlerent, referente
Ratramniim inlercessere, tum de parlu beala? Vir- Paschai io iu lib. i <leVila Wala? cap. 10, inerti otio,
gii>i_,lum de rebus (ut plerique voltint) euctiansti-. -soinin) , aique deliciis proclivius induigereni ex
cis; iimi etiAViide ge;.iiiia pra_(ies;iitaiioHe?:qua in cap. 21. Ex eorom numero fuit Ivo, ejusloci inoiia-
re Gottescalchofa^ebat Ralramnu., improbante Pas- clius, Lnpi ahbatis propinquus, qui Corbeia piilsus,
chasio, uti superius vidimus num. 13. Fitenrm, nt an fuga .lapstis, «o i-everti parahat, instructus pra.-
iuler iitierarias hujttsmodi lites, uhi partium studiis sidio, id est litieris, Caroli regis, qno impunilatU se-
ahrepti fervent, alii ab aliis secessionem faeiant, curitniem de malefaclisCaroluin suis oblineret. Quapropter
quod quidein cnntigil in Paschasii caiisa. Siquitlem Lnpi aiic^oritatemiapiid posttilavit Itadbcr-
lvo inonachus de qtio infra, et Chremes utitis ex in- tus, iiiipetraviiqne, qiiatenus Ivo refugium penes re-
leilociitorilitis a Pascliasio adhibitis in libro i de geni non inveiiirel, dt intelligimus ex Lupi cpi-
Epilaphio Walu? , inler discrimina illa discessisse C stola 56. In sequenti veroepislola, qua?diledissimo
niemoratiir initio libri secundi. An eliam Ila.ram- abbuti Rudderlo iuscribitur, satis innuit, quemdam
IIIIS,mihi non Iiquet. Certe in eodem loco adliuc virum pi';epotetitenifvoni propinquo suo favisse, eo-
residehal sub finem anni 849, quo ei Lupus abbas que tantlem a LupoadtlHctum, <ut non modo noceat
Ferritriensis pro Hihneradi Ambianensis cpiscopi uihil, veriim etiain prosil plurimum, si erga propin-
co linnalione direxit epistolam 79, cliarissimo suo qiiinii qui TEMPOIIE TUMULTOS discessit, et inslaurata
Rolramno inscriplam , in qua ei quaedam Hilmerado pitce reverieretur, henigiiiis exstilisseti Radberliis.
electo suggereniia comiiujuil. Qnod argumenio est, Clarius illtim tuiuultnm ejustpie auctores ac faulo-
ipsum in vicino Ambiams nionaslerio, scilieet Cor- rem desigaat Lupus posl pra'dicla.«Id vos et lihenter
beicnsi, lum degttisse, aul certe in Ceiilulensi. facluros, et in omiiibus qua?jtibere dignaretur obse-
17. His etiam lurbis maleriam sulnniiiislrare po-- cutwtis, dum ejiis gratia frtiereinini, fidueialiler
tuit Caroli principis re.lrusio in monasieriuin Cor- spopomii; atque eo usque inslili, donec finnissime
beiense. Anno quippe 8*9 Carolus PippLui AquiUt- promitteret, nibil se vobis offecturum, nisi priiis
nia? regis lilius, alterins Pippini fialer, tonsus, re- mecum causam conferret. Ilaque modum petitionis
tnisusque eo est, testante Fonlaiiellensi clironogra- mea? hoc fine tenninavi, ut si qtiando rebelles ejus
pho apud Cliesiiium tomoII. Annales lamen Fulden- favore suas querelas fulciri deposcerent, non vulgo
ses Caroli lousionein, relriisionenique referiiut ad acquiesceret, verum res duntaxal dignas vesira?
antiiim 851, quo anuo Pascbasius digtiilaii cessit. conscienlia? reservaret. i Passus ergo est rebelles
Fortasse quod fac-iosorum partes juvaret Carolus, Pascbasius e nionachis suis noiinuilos, qtii severio-
quem inde postea ftigaelapsum invenio.in Atiiialibus J) rem forsan ipsius disciplinain ferre non poterant.
Bcriiiiianis, in quibtis ha?c leguntur ad annum 854 : Subdil Lupus : < Qtia?tlantalia coinperi tam cante
Kurolus Pippini fraler, jam diaconus ordinatus, a reveianda, ut ea litleris comprehendere lutuiii non
Corbeieiui monasterio recedit, liempe ad Ludovicum putaverim; tamque necessaria cognilii, ut quaiii
Ger.naiiia. regeui, ul ex Annalibus mss. probatHen- poteslis celerius, pra?teriia qualibet alia iitilitate,
scbenius in Commentario praevio ad Vilam Rabaui mihi ad colloquiiim occurrere deLeatiS1. Ca?leruin
archiepiscopi Mbguntini, cui Kurolus, Pippini regif nisi jain molesluin sil, profecturo mihi cum rege,
filius, qui de omtodia Gorbeiensismonasterii lupsus si Detis vull, ad Silvacum dirigile, ut eum gralias
ad HLudovicuitt-regem putrnum suum defecerati in agere ccepero, uberius dicendi copia frustra conan-
episcopalum successit vin Idus Marlias, non solum tem plurima nonilla deflcial. » Sic tandem sopita est,
ex votunlaie regis, verum etiam ex consensu et ele- Ht pulo, factio rebellium consilio el aucloiitale
ctionepopuii. Exeodem moua*lerio eliam lugisse Ca- Lupi, ciijtts et alia exslal ad Radberttiro epislola
rolotiianiiiun, Caroli Calvi iiiiiun, itidem diaconiim, proxime sequens, inqua ilidem amici negotium regi
ac iniillorum moiiasteriortun abbalem, conjicio ex a se exponendum esse pollicelur. Tanta erat inter
verbis Hincinari archiepiscopi Rbemensis , qui in liirumqne ahbatem necessitudo, taiita Lnpi apud re»
consilio quod de Pippiui quondam Aquitania?regis gem auclorilas! In onmibus vero istis procellis Rad-
poenilenlia suggessit, ait non ohliviscendura esse, bertus taatamsemper moderationem ac placabili-
quod de eo. (Pippinp) in monasterio sancti Medardi lalem pra? se tulit, ut, cum de sua ipsius abdicatione
aecidit ; et quod de-K-arlonuinnoin Corbeia evenit. nienlio frequens occurrerit in scriplis suis,. niTllttm-
» S. PASCHASIUSRADBERTUSABBAS CORBEIENSIS. 16
unquam indignantis animi verbum ab ejus calamo A potuisset quod acciderc aliquid tale potuisset in no-
extorserit a?mulorum acerbitas, quos ne nomine stris partibus, quod transcttrso tempore omnes acci-
quidem uspiam expressit, aut quoquam pacto desi- disse conspeximus, doluitntis, ac deflevimus, el
gnavit. ' valde pertiinuimus, unde el adlinc ho<!ienon miniis
CAPUT V. perlimescimus? ut piratae, diversis admodum colle-
cli ex familiis, Parisiorum altingerent fines, eccle-
ad
Regimlnisabdicatio, regressus studia, obitus. siasque Christi hinc inde igne cremarenl circa Iit-
19. Post ha?c de abdicando regimine cogitavil tus. » Et infra: < Faieor enim, ul a?stimo, non longe
Radhertus; id quod ejus animo insedit tum eximia retro, quod nnllus ex regihus lerrne ista cogitaret,
viri motlestia, tum superioruin lurharuni conside- neque ulliis habitator noslri orbis audire potnissct,
ratione, turn desiderio repetendi sludia inlermissa. quod Parisium itnstriim hostis inlrarel.> Norlmanui
Restlcie rnnsilio isti primum aluinni sui; sed laii- Ltiieliaii) Parisioium aggressi sunl iisque qualer,
dem, annnente Deo. votis potitusesl suis. Rem ge- iiimirtim anun 846, lesie Aimoino in li1ro pruno de
slam tleclarat pnefalio lihri noni in Mauha?itni. Miraculissancli Germani ; dein anno 857, luni pnst
< Mihi quidem posl inntimeros aclus s;eculi ct mo- annos quatuor, ex Aunalihtis Bcrliniauis, aliisqne;
lesios vila? lahores, post solliciiudines lanti regimi- ac deoium anno 886. Priina vice vacuani iirhem ac
nis el lnnga vita?prirsenlis dispeinlia, oplabile satis suburbana reperisse, secuntla et tertia eam cre-
landem prndenli viro concessit oiiuin Deus; adeo inas-e dicunliir. Eril forsan qui pra?iiiissiitnRad-
ut nihil illi profccerinl qni moliebanliir aliud, et lilio herti locuui explicet de prima vice, cum Norlmannos
tunc ii ihi charissimo, vix expleio tirocinio, valtle i> Parisium intravisse dical : Aimoiuus vero vacuam
negotiosissimum imposiiil jugum, quia vigebat urbem lum invenisse. Atde Nortn annoriitn sectmda
animn et corpore, nt oplo etiam et merito sauclita- impressione sine tlnhio inlerpretandtis est, qiittm isli
tis. > Odoneni intelligit, futuruin poslea Bellovacen- Luteliam Parisiorum invaserunt, atque incendio tra-
sem episcopum, qui magislro suo successit anno diderunt cum pluribus ccclesiis. In priina enim im-
851, quo anno Radbertus perperam obiisse dicitur. pressione nulla, attt pene nulla fcta esl clades,
Lupi abbalis exstant epistola? duas ad Odonemab- nulla iuceiidia. Diem quo RaJhrrltis o'iiit, sig:iant
batem, nimirum 111 et 112; qui Odo concilio Sues- veteres charta? Corbeienses vi Kalendas Maii, quo
sionensi in sancti Medardimonasterio inlerfuit anno die in ms. NevelonisMartyrologionotatur his verhis:
853. Corbeia monasterio transilus si.ncli Rudbcrli abbutis
20. E procellosis pra?latura? negotiis eductus vir et confessoris.Sepullus esl in ecclesia sancli Joninis
sanclus, statim redilum fecit ad optata sacrarum lit- Evangelista?; medio loco ante introitum presbyterii,
terarum studia, quibus senectulis molestias tempe- ul legilur in Corbeiensi Chronico ms., ubi baclenus
ravil ac demulsil. Hoc ipse cum magna voluptate ejus cenotaphiiini cernilur. In pervetuso indice pa-
animi leslalur non semel, maxime iuitio jam dicta? sliitim ejtis monasterii : vi Kul. Maii obiit Rcdbenus
pra?fationis, cujns ha?cverba. < Nunquam dignesa- abbas, pro qv.ocamerarius fratrum fratribus impendal
tis laudari philosophia potesl, fratres chai issiini, cui ' serviiium. Quo lempore sacris lastis iiiscriptns sit,
qui parel, omiie tempus a?talis sita?polerit sine mo- in consequentibus 'dicemus. Interim de ejtis virtuti-
lestia quodam modo conversari: quia quos nulrierit. bus, inoniiis, el scriptis aliqua pra?miiteuda.
a puero, etiam in senectute non deserit. Hinc est C
qnod me, licet ego deseruerim eam, non passa est CAPUT VI.
in hac a?tate longius a se amplius peregrinari; sed Virtutes, prwcipue otii fuga, et studia sacra.
mox ul redii ad eam, multum diuque male vexalus
saeciilarium rernm curis, recognovi veram non esse 22. Pra?cipua virlus in Radherio cfliilsit huniili-
yia:n prioris vita?, et laclare ine ccepil qtiasi pue- tas, qua? in causa fuit nt se omnium monachorum
rum, siiisque recrcare uberibus. Merito igitur quia peripsema identidem appellaret, el nunquam a I sa-
puerorum et senum pene una est condiiio, et co- cerdolii gradum conscemlere voluerit, veluerilque
,-equalis eorum mors laele mihi videtur. Et ideo eorum ne sui ipsius morlui gesta^.litleris mandarentiir.
semper ntrorumque Scripturarnm divinarum Iliijus virtutis indicia per omnes ejus lucti.taiiones
iiiilrieiidiiseslanimuspii rsiquidem ut crescat, scnex respersa stint. Eam Katlberli viriuiein in primis
vero ne deficiat; imo ulerque eorum ul proliciat in commeiidavil Eiigelmodus episcopus, lesiaius quod,
meliiis, et vivat divinis lailatus nherihiis.» Vidcs ut, lanielsi reges ac priucipes sese viro sancto oh me-
pra?gaudio restiluli otii, vix sibi lemperelsacroriim
emerilus riloruin exisiimationem iiiclinirenl, ipse niliilomi-
senex; a'eo lotus in amorem stiidionim nus venlosi» laudihus exsufflalis nimplex alque hn-
incalescebat. Legendus eliam liber prinius iu psal- milis remanerel. Huic virtuti proxiine acce.lit sin-
mitin xi.iv, cnjits libri initio sic hahel: < Cuin solli- cerus verilatis amor. Quod in Scripturis sanctis non
ciliitline pastoralis ollicii curisque regi rinis et ne- legimus, imjuit lihro n in Maltha?iim,melius tq>,o-
gotiis aclioniiin essemreiuli
tandem exoccupalus, divino rare quam temeredejinire credimus. Hinc esl quod,
me ad ea studia, qtia? etsi iiilrllbjerel quosdam Patres excusasse negalio-
dispensante Jndicio,
profecto retenta animo, remissa lemporihus, inter D nem Petri apostoli, eos tatnen qni hoc asserebant,
varios rerum sa?culariumanfraclus abjeceram : sic- non esse audiendos probat in lihro xn ad Mattha?i
que longo iniervallo intermissa revocavi. » Idem capit» xxvi et xxvm. Sic enini loquitur in primo
etiam piaefert inilio libri secundi de Wala? Epita- loco : Pii defensores Pelri, qui sic eum dejendere
pbio. cotunlur, ul Dominum menlitum fuisse probenl. Ex
21. In his studiis consenuit defecitque vir piissi- boc sinceri amore factum esl, ul in exponendo Mal-
mus; a quo id conligerit anno, cerlo non liquct. tlueo non sequalur < tropologias Evangelii, nec my-
Euni tamen non exiguo lempore post ahdicalam sliras senlenliarum inielligentias; sed solummodo
pr;cfecturam superfuisse probanl relictseah eo lucu- simplicem sensum, firont oportuil, explicet, > ut
braliones. Siqiiidem liber secundus de Wala? Epila- scribil in finc libri quarti.
pbio, poslremi qualuor libri explanalionis in Mat- 23. Lacrymis etiaiu totus deditus crat, ob idqite
llucum, de psalmo XLIVlibri tres, atque etiam, tit _Hieremia?Threnos explauare aggressus est, ex pra?-
mihi videtur, lihri quinque in Threnos Hieremix, "fatione ad OdilmannumCorbeiensemmonachnni. Ni-
lioc esl operum cjus media fere pars, omnes post mirum < quia consenescenlibus nobis, > ail in pro-
regiminis abdicationem conditi ab eo sunl. Hinc logo libri secundi, %hoc longsevuinsemper conslat
coTligerelicel eum non decessisseanle aunum 860. ftiisse ollicium, orationibus incumhere, insisicre la-
Cerle in libro quarto exposilionis Threnorum, me- mentis, el vel nostra vel aliena facinora deflere. >
niinit incendii Parisiacensis ad lilteram Lamed: Hanc virtulem potissimum in senio sectatus est.
t Quis unquam crederet, vel quis unquam cogitare 24. Omni vero terapore maxime abhorruit ab
 ' "~"
17 PROLEGOMENA. 18
inerti otio, studuiique omnes vita? sua?horas subse-- A inquam, sludiis vir studiosus animum recreabat.
civas {furtivas ipse vocat in pra?falione libri primili Neque enim probabat quorumdam sui temporis ho-
super Mailhxum), qna? scilicet post regularis disci- minum diligentiam in medilandis et exponendis pro
plina?pensa reslabant, litterartim studiis consecrare.!. fanorum auclorum scriptis. Egregius est hac de re
Audi eum initio commentarii in Matih.-eumila pro- locus in pnefalione libri lertii super Matlha?itm,ubi
loqitentem: < Unde, qua?so, nemo mihi suecens__,t, , arguit < sa?culariumlitterarum amatores, qui varios
si laiidem, Dei conflsus gratia, elegi solerliam,, et diversos requirunt expositores, ut ad luciileuta
qiiam in me ccelestis providenlia eruditionis salee nefandarum rerum mendacia intelligemlo valeant
coutlivit, Domino dedicare, quam inanis vila?otio,, pervenire; qui nullam non dico paginain, sed neque
pr;e;ermisso stutlio, lorpere; qtiiaelsi non mullis , syllaham prauermittunt, quam non enuclcalius dis-
iiiihimet lamen meisqiieprofuliirum credidi, ut istucc cittiant siimma ciiin vigilantia ac lahore, > divinos
intcrilum animnm iranspoiierem , et fugaces doclri- amein libros pessime negtigunt. < Unde miror, in-
nartim sensus longo lahore quiesitos lilteris allega- quit, salis,quid divina eloquia qiiornmtlam mores
rem : quatenns per hoc essem ad cogitandum in- offenderunt, quod non velint mystica Deisacramenta
slructior, et ad disserendum paratior. » Praclarax ea diligenlia perscrntaii, qua Iragcediarum menias
est lianc in rem ejus exhortatio ad monacbos inl el pnelariim figmenla sudantes cupiunt invesligare
prologo lihri undecimi : < lnier alla silenlia cordis3 labore. Quoruin iuefficax lahoris sludium iiemo qui
ct negoliosissimamonastica?discip'ina?otia, no. quii ambigat, nl>ide re agitur qua?profecto carel friictn,
? el sine pra?mio inveniliir. » Qund elsi in omnibus
divinis asiriiigiuuir votis, ne sine friic'ii a?terna?
coiilemplatioiiis oliosi inveuiamur, oplabile salis>» Christianis cl ecelesiaslicis viris indecorum est,
nohis esse tlebet illud Catonis exemplum, maxime'. certe longe lurpissimum in monachis, quortim sin-
mihi seni, si forte unquam ac vere possim dicere ,, gulare studium esse debet, ahjecta omni cogitalione
quod ipsejam seuex de eo scripsit, el ait quod so- sa?culari. adba?rere Deo, et cceieslihus occupare
lilns essel dicere, nunquain se inintis otiosum esse, animos. Pulctire auctor noster in prologo libri lertii
qnain cum oliosus, nec niinus soltim, quam cumi super Hieremia?Threnos : < Non noslri operis est,
solus esset. Qua?iiimirum vox magnifica esl, fralresi frater et consenex, inquit Odilraannum alloqiieus,
mei, et viro magno ac sapienti digna; «ed nulli ma- falsas poeiarum fabulas jam revoivere, vel Milesias;
gis qnam nobis monachis decens et pernecessaria : quoniani nostra institutio alios reposcit inores ; ne-
qua?declaral laleni tantumque virum, el in otio dei que philosophorum perscrutari libros; quia in altero
negoliis houa?vila? cogilasse, et in solitudine secumi ludus et ohleclaiio esl, in altero vero diflicullas et
loqui ulilia solitum fuisse; neque cessasse unquami sudorihus admistus labor. Verum magis Threnis nos
de bonis necessariisque rebus cogitare. Quanto ma- decet et Lamenlis indesinenler insislere, > etc.
gis nos, charissimi, oportet nunquam cessare ini 27. Cur vero in explanandis Scripluris sacris
olio ne divina cogitemus, qui coelestibus mancipa- sanclos Palres adhiberet, exponit in praefatione libri
mur disciplinis; iuitiquam nos snlos esse in solitu- sextisnper Mallliaeiuii.< Exposilio mea, dilectissimi,
dine, qni semper el iibique coram Deo versamur, in niulloriim eruditissimoriim est dociorum.quos anti-
quo vivimus, movemur, elsumus; coraiuque omni quior tulit a?tas,ct firmavit auctoritas veritalis; sed
frequentia supernoruin civitim, ne forte derideant proprio commendalam stylo novitas facit esse meam,
bostes nostri sabbala noslra, si aliqtia hora non so- . ila ut tractalus qui de omnibus colligilur, uiitis vera
lum inuliles simus nohis, verum etiam (quod sa?peC ' videatur et specialiler esse metts : quo communes
conligisse dolonUiin esi) perniciosi inveniamur et plurium doclorum sensns lide et intellectu catholi-
aliis. > Ha?c iticiiro fiisius reluli, ut tanli momenti corttni proprios esse feci. Non enim mysleria divinaa
scnlentia ahius insideat animis sodalium noslrorum, inlclligeiitia? seu senlenlias Salvatons Dei, meis
qtiihus una fere pernicies timenda esl otiositas. laiiluiii cxplanare probavi ausihtis, quod mitlli fe-
25. Id vilii, non lantnm vigenle sed affecta polis- ceriint qui iioluerunt sapere qua? sacra interius
simum a?tale, tleciinare curavit abhas solertissimus. Scr plura divinuis inspirata sapit, scd eam iu mul-
Huc specl nt cjtis verba in line libri quarli in Mat- tis perversc suis iipplicueruul erroribus, > elc. Hinc
th;eiim : < Quapropicr, charissimi, senectus mea noi. esl quotl noniiullos expositores argutis niiniuin in-
moilo non hinguida circa vos el circa fralres meos dulgcnies cavitialionibus rcprehendil in libro octavo
es-e dehuit, ijtios exhortari tlebui, cuin praeessem; super Matlha?icapul 17; qimniam elsi exercilitim in
neque iners, vernm nec oliosa in ipsoolio; sed ope- eo essc polesl, fiuclus intelligentia. nescio si ullus
rosa ei seiiqier ageus aliquid et moliens lale, quo esse possii. Esl cl locus cjusdem argiimemi libro
et viia formeinr prussenliiim, et exeuipltinipra:bea- sexlo in Mallha?icaput n, pag. 527. Merilo proimlo
tur fiiiiiroruin; ne saciamenlum salis, oliin in ore illi aptavit Eiigelmodiis bos versus :
piieruliis quod accepi, evaciielur vel in seneclule, Nonnienlita8lein suiulatiocriininefallens,
vel in senio. > IaU.lligehal siquidem vir sanctus , Konquoquelalialus spuntantisjurgia litisc
monachmn illum omnino infatuatum esse, ac ccele- Sordidula.lahis(Xenosopolluilaclu,
stis ttiscipliiia?experlem, quisquis vel in scueciute Aul len pesiivvunuientistenebravitacumen: .
exercitalionem ahjiceret. Neque vero id molitus est J) I Sed piagiuiplicitas,v irtuset coosciareuti. i
tanlum cum aliis pra?esset, verum etiam post abdi- CAPUT VII.
catam pra?fecluram,ut patet ex praefalionelibri noni:
« Propterea nulluin (!e!>etesse temptis seiiectutis Mores sui smculi, varia ad diversosmonita.
olo.siini quod non prosit : maxime, quia in aliis 28. Moressua?a?tatisvir sanclus deploral pluribu»
meniinimus proficere studia Scriptuiiruin, divina inlocis, ambitionein, simoniam, avariliaiu, crro-
yerbi semina sallem juvenibus spargo. > Legatur res, et luereses, aliasque sui sa?culi pestes. In am-
inilium libii pritiii in psalmuni XLIV. bitiososinvehitur libro secundo in Matlhaeicaput vn:
26. Ha?c ergo pia-cipua menlis agitatio erat in < Infelix nimium noslri sa?culi a?las, quando raris-
virosanclo, ut ne remaueret otiosus, sed animum sime invenilur aliquis vivendo Evangelicam habens
semper piis studiis ac cogitalionibtis, ubi tempus forntam; sed omnes praesenlium reruin sectantur
suppetebat, occuparet. Omnino vero addictus erat honores, ul per fas el nefas magis praeesse valeant
leciioni sanctarum Scriplurarum et Palrum ortho- quam prodesse. Verumtamen omnes ea praedicant
doxorum, in priinis Hieronymi, Ambrosii, Augu- vix pauci tenere moribus ac vita velint; quia,
stini, Gregorii Magni, Joannis Chrysostomi, et 3ua? um pauperlatem persuadent, cuucti regnare cit-
Beda? Venerabilis, quos ipse laudat in praefalione piunt. >
libri primi super Mattlueuin.His adjungebal Tertul- 29. In simoniacos non uno in loco invehitur. Sic
liaiium, quem intcr primos ejus aetatis scriptores enini libro nono in Maltha?icaput xxi: < C;eterum de
GaUicajioslaudatadducitque in viia Adalhardi. His, , venditione columbarum salis abundeque disputa}um
 19 S. PASCHASIUS RADBERTLS ABBAS CORBEIENSIS. 20
est a sanetis Patribus multis in locis, maxime contra A ceain, sed ut ad caulelain incaulos reducam; quia
sioioniacam Jiseresim, qua? niiiltoties esl oppugnata sicut qua?renlibus cum fltle dilectionis non cst ne-
m Galliis, sed nunquam expugnata; quia Iatrones ganda; ita delusorihus et infidis non est continurt
faeli suiit, et qni emunt qua? proprie Ecclesia;stint, praBslanda. Inde est quod sacri canones multolies
,ei qtii venilunt. Qua? niminim h.eresis, elsi damnari ad pcenileiitiam reileranles non facile admittnnt;
poitiii, ideo non potuit hactenus expiignari; quia qqps sane teriniiios nec nos oportet indillerenter
- latro sicut a lalendo dicius esl, ila et isti qtiam transgredi, sed oninia cum discretione pensare. »
sa?pe latenler faciunt, aut ila tamen audenler, quam- Denique, libro septimo in Mailha?icapnt xiv, notat
vis iuiptidice, ut nnlltis an.leal coulraire. Quod fa- ptisillaiiimitalem qiiorumdam episcoporum qui prin-
cium bodie, ul ila fatear, tota Gallia senlit et dolel. > cipes non esse arguendos dicehant : quod eliam con-
Jllud aittem hoo in loco dignum observatione est, futavii Theodorus Studita in epislola ad Siephanum
qnol siuvoiiiacosappellat eos non solum qui eccle- a secretis Constantini iinperaloris, apud Baroninm
siastica benelicia venderent, sed et qui indignis con- ad annuni 795".
ferrent. Ila eniin subdit paulo post prsedicla : < Non 33. Varios errores suo tempore exortos convellit
enint.dico isto iu lempore qui calhedras lenent Radberlus. Felicis Urgelitaiii episcopi dognia per-
ecclesiarum, quod columbas vendant : sed qnia veisiiin de Christi adopiione, passint in lihris super
quihiis iion oporleal, ecciesia?cointiiittuntiir, non ad Malthaiumet in psalmum quadragesiiiuini quariuin;
lucnini animaruin, sed ad luxum et voltinlalcs pro- Claudii Taurinensis
sane valde arhilror ne cpiscopi, qui ciillum sacrarum
prias, Hijic praicaventltim reliqniarum et peregrinationes elevare lenlabal, li-
ibrte pfllunibas sil eis vendero qni Iradunl eeelesias, B bro undecimo in Matilnei capnt xxtv. Argtiit eliam
el
Chri to Domino consecralas, flagiliosis avaris bo- quosium novos asserlores fulsilalis, qtii nulla ulia
miiiihns lyraniiice, qitibns noo oporluerat, indisci- esse qenera pcenarum,neque loca tormentorum, prai-
plinaiis et irreligiosis, > eic. Quinani veio sint illi ter proprias conscientias kominum, aflirmabanl, in
quos hoc iocQ notal, ex lib. u de Epitaphio Wahe eodem libro ad caput xxv; qttod ii. Joannem Scbuinn
cap. 5 forsan inlelliges. Dcimim siinoniacos rursus ejus erroris assertorem cadere non duhiio. Denique
exagitatlibro x,i.linjHa(ilia?icaputxxvi. <Tales igjtur in cpistola Frudegardo inscripta nolal aliquos qui
soniper timeudi siinl sacerdotes, quicunque prelio, non rer.te de eucharistia senliebant; de quibus in
et non ex gralia Spiritus sancti, honores seclantur pra-fatione.
ecclesiarum; cum quibus seniper falsum aggregalur
copcilium, f;ilsi lestes quxrunlur; cum quibus non CAPUT VIU.
veriias, non religio, sed iniqua semper in causis
pra fertur aur.lorilas. > Judicium de ejus scriptis.
30. In avaros saeerdoles intorquet hunc versum 34. Prima ejus lucubralio ex iis qua? nobis relict_s
ex libro quinlo in Threnos Hieremia? : < Aquam est liher de Corpore cl Sangiiinc Dotnini, scri-
nostram pecunia bibimus, > elc, quo versu expo- - sunt, anno
pius
sito ita suhdil: < Congruit aulein iste sensus adver- Corbeiensis, 831, tempore scilicel exsilii Wal;e ahbalis
sus cnpidos sacerdoles templorum Dei, qni domum miam quem sui temporis Arseuiuiii el Hiere-
Dei doinitm faciuiil negolialionis : quia propter bap- appellai, ut in prx.alione hujusce lomi ex-
lisma et doctrinam pra?dicalionis sua?, seu propler posui.
ehitrisinala donorum Dei, lucra sectantur, et impen- Q 35. Poslea scripsit in Mallha?uralibros duodecim,
siores qiuerunt sui qua:sliis; contra quos pfehs qtiatuor quideni adhuc monachus Gunilando Centu-
Chrisli jure dcplorat el plangit. > lensi monacho; qualuor consequenles jam ai.bas,
31. Eniiem zelo arguit ecclesiaslicos yiros, qni universismonachorum ejusdem coanohii inouachis nunciipaios:
i pro rebus pecuniariis litcs ac jurgia grassanliir, > quorum doctrinam, sapientiani et re-
libro quinlo in Matiha?i caput v ; et lihro quarto in ligionem pradicat; reliquos post ahdicatam pra?fe-
TTIirenosHiereniia? clerieos el hionachos sa?culari- ciiram. el Epistola ad Friidegardiiiu, qu* lihro de
bus negotiis addiclos plangil in himc moilum: Corpore Sanguine Domiui snhjccta esl, scripta
< Ecce jatn pene nulla esl sa?cularis vita?aclio qttam fuit posl commeularios in Maltlneum.
non sacenloles ClniUi admiuislrcnt, niilla mundi 36. Vilatn sancti Adalhardi abbatis Corbeiensis
negotia in quilius niinisiri altaris s^ non occupeni, scripsit circiter annum 830. Epitaphium (qtiod vo-
nulla reruiu improhitas qua se monasiicits ordo non cal) WaI;e,.ilLi'em abbatis ei Adalhardi fral.is ac
tiiuplicet, pene nulla illecebris vita? blandiiics qua " sticcessoris, ediiiit duohus libris, quoriim priorem
se castitas sancliinonialiiiin non commaculel. > Et condidil anno 836 posteriorem abdicata pra?!ectiira,
infra :'< Aliudcx honore suscepla?rcliglonis qtia-ruiit, id est, post aiiniim 851. ln utroque hoc opere, qtiod
alque aliud cx oflicio actionis exhihent, et quotidie in superioribus exhibui, pneclara coniinemoial Pas-
pcr muflas iieqtiiiias pereunt. Curis enim steculari- chasius ad res linii Francicas tiini iiionasticas il-
hus inieriti et vitiorum, tanlo insensihiliores retidiiu- lustrandas, inaxiine in Wala? Epiiapluo; iu cujtts
tur, qnanlo ad ea qn;ie foris sunt, et carnis concu- libro ii arcanam referl exancio.alionis Lu.iovici Pii histo-
pisceniiarum cdm sltidio avidioresoclavoiuVeriiiintiir.» D riam accurante testis ipse pltiriinum ocula-
32. Elpiscopbsmonet in libro super Mat- tus; «HEcclesia?Gailican» slalum, qualis tum erat,
tha?i caput 16, ut ue, nimia faciliiatc exconiniuni- egregie tie; ingit. Scriplus est aiitem liber priinus
can.djii^sibiii^uMirpotestate quam Chiislus eis con- s.atim a Wala?obitu : secundtis iionuisi post abdica-
,cessit ligandi ac solvchdi : ubi etlam cgregia dat tam a Paschasio pr__fecturam, ex iniiio ejnsdeiii li-
"tSoiiiia sCibditls,qnamvis injuste ligntis. Tum iufert: bri; etquidem posl mortem Ermengardis iiuperairi-
~\ Abgit ergd licitab illo seriatn coelorum, ut secun- cis, Lotharii Au;>ustiuxoris, ex cap. 2., ii est post
motuiii affimi stiper!,ientis atit irascentis enjus- amiuni 851 ; imo post anniini 857, siquidcni Seve-
net, et ipsi injusle ligent aut solvant coram oculis rus, qui unus esl cx iiitetlociiioriijtis libri priini,
8(jm
.* StiuiniiJiidicis omnia circiimspicientis. » E eontrario idem est cuni Odilmamio Scvero, t.tii Paschasius
Vift.b Cbnqneritnr de niinia facilitate pastorum in explanationem in Threnos posl liuucaniiiiin inir.-u-
l!_m§ofy_iidTSpecciinfibns. < Hinceniin est quod hodie pavit. Scriptus vero est ante iniiam a Carolo ct Lu-
Vlh E-clesia lnliifgenlia pceniteniiae toli<isconculca- riovico concordiam ex cap. xix, ac proiode aiue aa-
4!tur, et sectiritas promiuitur: ita ut iliusio potius iiuiii 860, quo eam referuiu Anind-s, Beriiniani.
.nterdum qiiaTnmediciiia sordescenlibus fiat; quia, Nescio an hanc Paschasii liicuhraliim m viiierat
:trunvfiterle pragstatur, yilio-rhabettir, et pereepta ne- Antoiiitis de Caulinciiite, in cnjivsChronico Pasclia-
custodilur; atqtie culpa in facto cum spe siua Wala? vitain edidisse periiibctur. De hoc Epita-
eni__ aUdentitls nottnunqiiam reiteratur. ILee nou phio iteium infr.i.
f}igentitis
"ideo dixerint, ibquit, ut crudelem esse doclorem do- 57-Librum de Parlu beala?Maria?virginis inscri. sit
21 PROLEGOMENA. 22
yenerabiti Matronw Christi, nimirum Thepdrada?ab-•A quacem, perpetuo virginem Chrisli ac filiam appellat
batissa?, sorori sancti Adalhar.ii, una cum sacris vir- PnschasiusinexplicalionepsalmixMv.Itaqiieprintiim
ginibus Vesonadegentibus Paschnsius Radbertusmo- sallem luijus operis de Nalivitate Chrisli lihrttm
nachorum omnium peripsema. Prapfalionis initium scripsit Paschasius ante anuum 8.6, quo Theodrada
hoc csl : Qua-slionem, chnrissimw, de parlu bealm e vivis excesserat. Scripsit, iiiquam, multo seniojam
Marim virginis mihi nuper atlntam vobis persolvere confecVns,ut ipse in pra?falione testatur, idest sexa-
decrevi, etc.Prasfatio isla ante Spicilegii dtiodecimwri genario major. Ex quo intclligitur eum ad aniittm
edilionem deeratin libris impressis, in quibns libel- ;etaiis pvope oclngenarium pervenisse, cum annura
Itts iste niendose impresstts Hildefonso Toletano Chrisli 860 attigerit aut forle excesserit. Certe sa_-
episcopo male ascriptus erat, imnc demuni atictori cttlo oclavo nalusadultusqtie fue.at, ut coiligilur efe
suo restiliitus. Etnn composuit RadbeHtis occasione lib. i de Epitaphio Wala? cap. 3.
liiiri a Rairamno ediii de Nativilaie Chrisli. Porro 38. Liliellitm de Passione sanctorum Rnfini et Va-
Vesonmvocabiihnn non est proprium nomen par- lerii composuit abhas rogatu incolarum oppitli ipsis
thenonis Suessionici, setl urhis ipsius, qua?Vesonaet riicali, qtiod Basilicas [Basocltes] vocant, in p;'go
Suessio promiscue appellatur a Radherto. Neqtie Sucssionensi.
veiisimile esl anianuensis errore scriptum esse Ve- 59. Exposiiionem in psalmum XLIV,tribus lihi>
soua pro Sitc-sonn. Nam, pra?lerquam qnod Vesona condilam, post abdicaltiin monasterii reginien iuin-
legliur in duohiis codicibus niss. in qnibtis ista itt- cnpavil, tacilo licet nomine, Imma?Suessionici par-
cuhraiio conlineiur, iriem eliam vocabulum iribus in iheuonis post Theodradam abhatissa?, et Suessionici
locis repetilur in Exposiiione psalini XLIV,et quitiem B parlhenonis virgiiiibus, qnas laudat pra?iipiie in
coiJiiMcliiiiii IIIIIvocahulo Suesswnis. Ex ipso autem Jihris seciin 'o et leriio; et in libro primo eas tnonet,
coiilextii inaiiifeste liqnet eo noniine signilicari civi- ul ipsis sufficiul coliabilalio ad necessilalem naturm.
latem Siiessionicam, non moiiasleriuin virginum. el census exicjuns. Tria vero de islius ccenobii disci-
Sic euim legiutr in libro tertio pra?iiicta? Expositio- plina eo lempore sei vata noial in libro tertio, nimi-
nis. < loier quas eiiam Vesona quam incoliiis, qua? rnm oblatiouemvirginum a pareniihus fieri solitam, ea-
prius meretikabalur posl idola fornicationis, cum ruimlein wternam ctausuram, ct volasanctimonialitini
mtineribus venil, el f.-.cta est fidelis, qu;e ftterat lam virgintiui qtiam viditartim : quaruni, inquit,
fllia forlissimi diaboli. Et, ut cenicre potesiis, sicul unnm esl voinm obedienliw; una sit conversiomorum ,
dixit lsaias , mercetles ejus jam sanctilicala? sunt uiiu siabititas ioci. Quibiis verbis exprimitur Bene-
Domino; quia lola ecclesiis repleta fulget, el facta dieiina?professionis ritus, quo profitentes promittunt
est possessio piissimi Salvatoris, qua? fuerat fllia obedieniiam, conversionem morum, et stabilitatem
perdiiionis el praeda vaslatoris. Habcl namque ad in congregalione. .
orieniem sui nunc castra monachornm cum suis
sanclis coiifessorihus atqite marlyrihus : ad occi- .0. Ultimo loco vcnit explanalio in Threnos Hie-
deniem vcro, ac si post lergum vestrum, tuba re- rcmia?, seniRadherti Odilinanno Severo inscvipla : quod
snltat sancii Evangelii in voce monenlis; Htque ut poslreinum opus fuisse credit Antonius de
nnllis fraudetur donis coelestibus lcctis in qtio estis. Caulincnrte in Clironico Corhciensi. Is forsan cst
Vos autem t|iiasi in medio conslitula?, iintini ele- Odilmannns Sevems, qui ttniis est ex inierlocutori-
bus lihri de Wala? Epitaphio, Severus appelia-
gislis aiigulum tantum Suessionis angusla?. > El ' lus. Nonprimi Heddo abbas Wala? successor, uti
paulo iufra : < ista igilursuni raunera...., qua?mit- C suspicabarergo in notatione ad ejusdem libri caput 21.
tit Vesona Cbrislo, olira dieata dtemonihus, nunc
consecrala Deo. > Et in fine praedicti libri : < Ad Quod silibrum ita sit, liiser secundiis d,e Wala? Epilaphio,
hunc anguliiui Vesonaeconvolaslis. > Ex quibus pa- qtiem morluo Severo scriptum esse constat
iniiio libri, condilus est post explanalioneui in
lel, Vesouaiu esse ipsammet civitalem, qua? ad ex
orieiilein habei, monasierium S. Medardi, ad occi- Threnos. liani porro aggressus est Pasehasius niuf.o
diiitein ecclesiam cathedralem, in medio ulriusirtie tonqoque conjeclus vilmimdio, cl qtiidem post annnm
857 ex superiori ntim. 18. In his porro lucubralio-
parllienona beata? Maria?, qui in ejus urbis augulo nihus oninibiis
consisMt. Cerle Plolemaetis Vesonet, et Slrabo apparet auctorem Grxce.el llebraice
Vesionesappellant Suessionen.;es. Quod attinet ad doctum fuisse.
hiijiis operis argiimentuiii, per id temptis controver- 4-1.Pra?lerea opuscula, varias etiam scripsit epi-
sia quaidam exorla est, au Chrisius cominuuica?le- stolas ad Lupum Fcrrariensein abbatem, aliosqne,-
rortuii hominum via, id est dilatatis .irginalibus quas excidisse doleinus. Trilhemiiis Pascliasio tri-
clatisiris, an clauso matris uleroin lucem prodiissel. buit librum de Vilis Palruiii e Grseco in Latinum
Qii;estio lia?c priimim in Germania venlilari coepta vcrsis, qnas Paschiisii diaconi aniiis trecentis anti-
esl, fnrsitan in Fuldensi academia, Rahano pra?- quioris csse constat. Snnt qni Vilam S. Richarii
ceptore; indeque in Galliam invecta eo fere lenipore abbatis Ceniulensis a Pascbasio noslra? expolilain
quo Lupus, tum Ferrariensis inonachits, ex sciiolis alqne auclam ferunt, sed perperam, nt probatum esio est,
Ftillensibus in palriam remeavit. Posteriores islitis in sieculo secundo ad S. Richarii Vilam. Idem
controversia? partes tuebaiitur plerit|ue omiies; D ] jiiilicitim de carmine quod Nicolans Mameranus post
priores RatramnuS, CorbeiaeGallica?ccenobita, edilo lihrum de Corporeel Sangnine Doitiini Colonia? vul-
libello de Nulivilale Chrisli, ratus, Christum, si feOWi- gavil anno 1550, tribnilqiie Paschasio, mera conje-'
miini via non processisset ex matre, uon vere natnm ctura, propterea quoj in eodem ctulice carinen istlid
geiiitninve, sed violenter egressum dici tlebere. Ra- cum Paschasii libro.de Eucbarisiia coinpactus esset
tramnmn ejiisque sequaces refutavit Paschasius, as- absque nomiiieauctoris. In ms. cod. Aniciensi idem
serens Christum hauil secundum communemlegisna- carmen sic inscribitur : Versus de die judicii Bedm,
turum fuisse naltim, qui non sccundum unum natiirm quanquani nee Beda; venam asscqui mihi videtur.
in utero de carne Virginis essel procreutus. Sic quo- Sed tamen probabilior est titiilus.quam libri edtli,
runidam fratrum iinpiidicam (quam vocat) teliieri- De solilaria Conversalione.Errat porro Mameraniis,
talem compescere tentavit imo libro; at cuin nec sic qui ejus carmims auctori filiaui fuisse coliigii ex
discedcrent a sententia sua, sed sive scriptis, seu ver- poslremo dislicbo : cum ihi sermo sit de filia spiri-r
bis eani propugnare pergerent, addiditsccumlum, to- tali. Denique vana est anpnymi conjectura.j libiuin
timiqueopiiKV.N.rnliffi malronm Chrisli, una cumChri- de Poatificibus"'Roinani!*,"qiieinLiiilprando rn froiife
sli mginibus Vesona monuslice degen.ibus mincupa- tribuil, Pascbasio Radberlo in pradatibne sttb dubio
vil. Ha?cChiisti niatrona est Theodrada paiiheiTOnis ascribeutis; cum nec leiupus, uec slyli qualila»
LeaUeMaria?apud Suessiones abbatissa, sic, dicta,, , RadberUi conveniaul.
quoti in saeculocotijtigalaiuisset. Nam Iiumam ipsins
Theodrada? (iliam, et iii coeuobii regimine subse-
83 S. PASCHASIUSRADBERTUSABBAS CORBEIENSIS 21
CAPUT IX. _ opus Radberlo ascrihunt, tum propter Paschasii
A
Varia ejus elogia, canonizalio. nomen, qtii unus ex inierlocutoribns est, et quasi
scenas choragus esse videtur. Hunc vero Paschasium
42. Radberli varia legunturelogia, tum aptid aucto- interlocuiorem haud aliiitn esse a Radberto pa-
res sui lemporis, ium apud sequiores. Patres synodi tet ex initio libri sectmdi, ubi fit raenlio de abdi-
Parisiensis inprivilegioei concesso laudant venerabk calione regiminis pastnralis, et rediiu ad inler-
lem fralrem Radberlum abbalem, ejusque discipulos missa studia; quod ulriinique Raribertus in ge-
appellanl prmclara el pretiosa membra mlerni Regis. nuinis scriptis suis irienlidem commemorat. Ve-
Quaelaus in prceceptoremac ducem redundat. Euin- rum, quoniam vir rioclus nupcr in conlrariam abiit
dem bonis omnibus amplectendum dixit Lupus in sententiam, alia proferenria sunt argumenta, quse
epislola pra?citata; Engelmorius vero versibus he- Atlalhardi et Wala? Acta coiiferentibns — untim eum-
roicis, ut seperius dictiun esi, adlitte viventem com- deniqne auclorem esse persnadeant. 1° Enita-
meii.lavit Engelmo lum Suessioncnsis Ecclesi:e epi- phium Arsenii, qui liltiliis t st Vila?W l;e prnrfixus,
scopnm f!ii--«econstat ex privilegio quod episcopi Radberti veriiis responriei in Vita Adalharrii, ubi
Calliciini, Pi^tis Sucssionas cmivocati, anno 862 AmUrosiunielHicronymum Lm.lat, qui suis epiin-
DWi.ysia-iis monachis concessernnl;conferricui privilegio, phi-i cnris facundissimecondiilerunt.— 2° Molus lia-
quoj aulographiim vidi, et cuin eiilis cnriivi, clan.li res liigttbri el fitnebri niore tilrisqne Aclis
suhscripsit AngilmodiisSuessonicwEcciesiii' indignus cmvenii, in qiiihus Walam, uli et Adalhardum, ob
emscapus. apud DiiiJelum pag. 798; siveisi i locum lacrymaruni graliam maxime lati;ial, ul pal. I con-
Rothadi, qni eo iu conveiiUi aVjecius est, liim suf-. r. ' ferenli nu •>.25 Vil:e Arialhardi el iiiiliitm EpilapLii
feclus fueiit; seu snb ipsn RJmlado chorepiscopi Walie. —5° Arialharrii criiicationerti num. 7 descri-
officinmgesseril. Radbeni librum rie Corpore el San- bens Radbertiis, ail ctim inter patalii lirocinia omni
gtiitie Domiiii eximie laudal S. Odo abhas Cliiuia- mundi pritdentia eruditum fuisse. De Wala, Fuit a
censis in Collationiim libro n, capitihus 30 et riuo- puero, inquil, tnJer tirocinia patnlii liberalibu*munci-
bus sequeniibiis. Ob id etiam Durandus abbas iroar- putns sludiis, in lib. i cap. 6. — .° Adalharriiim|>as-
ncnsis in lihro de Eueharislia, ettm vocal divini sa- sim Senem et Antoniumin utroi|ite o;>ere appellat.
cramenti scrntalorem diligentissimum discussoremque — 5° Arialbardmii oh intrepidum jtisiiiia? zelum
catholicum; el ante eniii Herigerus abbas Laubiensis Johanni comparal Radberttis in cjus Vita, ntiiit 7.
in epislola sen libello de Encharislia, qui sub litttlo itidemque aticlor Epitaphii in liii. n cap. 12. — 6*
anonymi Celloliani haclenus vtilgaltis esl. His ac- in Adalbardo pauperlatis sludium plttribiis dilaudat
ceriil Anloniiis rie Caiilincune superioris sa?culimo- iiuin. 13, 23, 59, et maxime 68 ejns Vila?. lisdem
naclins, in Corbeiensi Chronico ms. quad riesinitin pene verbis id prestat Epitaphium Wala?, in lib. i
aiino 152!L lrietn argumentiim fusitis et acciiralius cap. 18 el 19. Quippe in Vita Arialhartli, iiiim. 68,
persequilur noster Paultis de Bonofonle in sua imlucil Arialliariluin suos, id esl Corbeia?novse ino-
Hisioria Corbciensi ineriita. nachos, ail stutliiim pauperlaiis horiantein, <et com-
43. Demiun F. Lone Corbeia? trigesimo abbate, memlautem eis per omnia, ul in nullo lerrenoriiin
ejus iioininis primo, < lanta per Dei graliam atl san- cupidi essent, neqne qiiiriquam vellent accipere unrie
cli Ra Iheiii ahbatis facia esl miiliiiiulo signoriim, alii gravarentur; » insuper eliam diceiilem, < quotl
tam eviilenlia. super bis qui iiifirmabanliir, per niulli non soliint rectores ecclesiariim, sed etiam ipsi
ipsins merila rlaruerunl proriigia sanilaluin, ut au- C ibidem Deo riegentes, qni sasculorenutiliasse vitlen-
clorilate SeSis iiposlolica? corpus illitts iv ldus tur, oh id decepii essenl quod relms nimiis abunda-
Julii tle septtlcro levarelur, et s|>,ctantibtis pariter- renl. » lriem de Adalhardo et Wala tradii interlocu-
quc adorautihiis pnpiilorum lr.il>:sinnumeris ac ma- lor Pascbasiits in lili. i cap. 18 : <Ad boc quippe
jorcm eccle.-iaiti sancli Pelri decenter iranslalum rino isti eximii funriamentain genlibiis ad boreain
cum aliis anno saltitis millesimo scpltiagesimo ter- civilatis ciiin ponerent. . . tria isia oinnino mone-
tio. » Hacicntis vetiisins abhaluni Corbeieiisiuiiica- bant, ne rebus multiiin riilescere gauilerent, nequc
talogus, ex quo corrigas MarlytologiumGallicamim, divitias sa?culi appeierenl, ita ul in eis cor appone-
in quo id faclum dicilur anuo 1060, et quiriem a renl; sed omiiino delieias et voluptates, acsi venena,
VV'i;!oueAmhianoriim cinscopo, qui in receniiori fugerent. Ad ultimum, ne ullis, ac si pro religione,
ahbaluin caialogo ejus rei auctor fuisse tlicilur. San- honoribiis et faslii delecLarenlur superbia?, ne forle
cti linjus rcliqiii;e haclcinis in ecclesia Corhciensi ex loto fatescerent, et in vacuum deperirent: sicut
asseivanltir; et in loco primarii sepulcri, iiimirumi in Galliis mullas deperisse a—religione ecclesia bene
in ecclesia sancti Joamiis, ejus eilwies rurii ac re- olim fundalas cerniinus. > 7»Adalbardo accom-
cenliori-opere lapidi insciilpta cerniturcum pedo in- modat illud ex Horatio elogium :
signi ahbatis. Ejus feslum diem rilu dupliei Cor- Foitis el in scipsolotus teres atque rotundus.
beienses noslri colunt vi Kal. Maii; quo eiiam die in
vctuslo Martyrologio Corbeiensi sanctus appellalur, Idem —
Wala?tribtiil Epitaphium Arsenii in iib. i cap.
9. 8» Zeuxis exemplum in medium ad-
itidemque in alio codiceanle annos qiiiugentos manu| riiicit Adalhardi pictoris
exaraio, qui posleriores in Matiha?umlibros qualuor, D Wala?slatim ab Vila num. 20, idemque Epitaphium
—
et Exposilionem psalmi XLIV,continel; ubi initioJ canl Adalhardi initio.num.9" Wala? jus.iliam pra?di-
Acta, 52, ubi justilim custos,
praedicta?Expositionis pingitur cum aureola in ca- el decus honestalis, oppressorumquoquejustus oppres-
pite. .or dicitur; in
CAPUTX. — Epitaphium justilia ferventior in lib.
i cap. 12. 10» Qua? de nova?Corbeia? conriitione"
Libri duo de Vita Walai Paschusio vindicantur. legunlur in primi operis num. 66, 67 et 68, omnino
respondent iis
— qua?in secumli cap. 14 el sequeniibus
41. Tanla est styli convenienlia inter Epilaphiumi referuntur. ll»Denique, ut ca?teramittam, iidem
-
Arsenii seu Acta Wala?ct Vitam Adalharrii ejus fra- ulrobique cbaracleres, ideraque geniits, idem stylus,
tris, ut licet ms. codex quo usus sum in edcndo> eademque uon raro verba, et quidem singularia :
Epitaphio, nullum praferat auctoris nomen; boc ta- qnale est inlerdum pro interim, quo.I in Aclis Adal-
uieo 1'aschasio Radberto indubilanler asseruerim, hardi nttm. 71 occitrrit hoc sensu, et in Epilaphio,
tumpropter quosdam catalogos el auclores qui hoc lib. i, cap. ii, et alibi.
96 PROLEGOMENA.
ENGELMODI
« EPISCOPI
VERSUS
AD RADBERTUM
Eloqnii cultu vernantem texere roitrnm,
Brarleolisque auri fulgens diadema polire,
Quo le, sancte Paier, devotio riulcis adornat,
Ingenii vircs, docilisque industria fanrii
Nsbilium poterit iloctorum, compole voto,
Qtii le ferlilibus saliaii rite mngislro
Doclrina?riapibus, salientes dogmalis undns,
Largifiuosqiievomunt arguli carminis imbres.
At nos exiguum slerili de cespite gramen ,
Devolum libimet carpenles munus amoris,
Turpiloquis liquidas lemeramus ltisibus odas,
Materiesqtie virens calamo marcessit inerli.
Unde fnit pigri satius pressisse labelli
Organuliim, hesa?vocis cohibenrinfragorem :
Ne quiri rancitlulum lepida?mtilcedinis aures
Exciperent, nectarve favi turbaret amaror.
Sed tamen igneolus devoli pectoris anlor,
Quo te, charus amor, placido complecior honore,
Non modo reflexae tenuii retinacula habena?,
Sepiorum pariler pra?dura repagula rumpens.
Cum cnmpo sedeniin sese commiltil aperlo,
Effrenisquejuhis aurartim flabra lacessit,
Non se carceribus fusiim per Uianiaferri
Sentil. et oppositas ludens perie prolerit tilvas.
Ergo. beate Pater, decus et lux aurea mundi,
Ecrlesia?columen, parariisi maxima cedrus,
Relligionisapex, fidei fortissimus ninbo,
Ergo precor liceat cursim milii plaudere agreslis
Ingenii nugis, rauca reboanic Thalia,
Festivos ludos, simplexque relexere carmen.
Nam dignum libiinel laudum pra?couiaferre,
Mirandtimquedecus vita? vulgare verenier;
Laiopirie jusiilia? qtia cuncti. celsa beati
Prajmoiislras ileris tendenlis ad atria vita?-
El qua jam felix meruisli Palris in nlbo
Conscrihi, cceli sociandus civihus almis.
Glotia le magnuin pneclari monstrat honoris,
Qao tihimct cuncli, lalus quos conlinetorbis,
0. sequiis parere piis, etsupplice voto
Exoptant, gaurient, ceriant, cupiuul, salaguntque.
Gratia se.l polior virlutiim culmine snrgil,
Alque jubar firiei praefttlgenssolis atl instar
Coelesiispenetral solii sublime tribunal.
Qui, nteri.is florens, morum probitale relucens,
lngenio pollens, sensus moderamine gaudens,
Obsequio fervens, pielaiisque ignibus ardens,
Manstielus, placidus, prudens, juslusque, benignus, Jucundis vernant foliis, et flore perenni.
Devo.us, humilis, mitis, blandusque probaris.
Quem non ira ferox, non alri ruga tumoris,
Virus non ouii, invidia?non denique pestis,
Non lascivus amor, foedusnon ardor hahendi,
Non mentita fidem simulatio crimine fallens,
Non quoque lalratus spumantis jurgia iilis,
Sordiduln?labis cuenosopolluit aclu,
Aul tempeslivum menlis tenebravit acuraen.;
Sed pia simplicitas, virtus et conscia recti, '
Quarum lacle sacro primis nutritus ab annis,
Virgineisque simul blanditus rite fomentis,
Ut cuculum tradunl irruptis crescere nidis,
Dunilncina melos nociurnis personat hymnis,
lnter tlorigeros divini dograalis hortos
yEtatissolidum crevisli tetnpus adusque.
Galbaneinitido perflatum neclare roris
Ridentes docuere jugi gaudere sereno,
Cunctorumqu» animis dulci bonitale placere.
86
ABBATEM.
A His etenim temet vegetandum providus auctor,
Imperio qui cuncta tenens, excelsa vel ima,
_Elerna ralione regit quod conriidii ipse,
Legavil lenerum, eum prima creptinilia matris
Qua?gertuit nigri fascirenl legmiua panni,
Kxposilumque vorax ambirel mortis imago.
Germine qtta?snpero divini sanguinis orUe,
Angelicique chori conferla riote gregales,
Te quoque concivemcoelisuper arriua rapttim
Rite ministeriis aplarunt Cnnctipoieiiiis.
Nec inoerla fides, aut rernm ficta fabella,
Ut qiionriam studiis praepollensdocta veluslas
Prodigiosa vomens l.tsi documenia cerebri,
Lascivos stiper aslra loros, mollesque Cainilli
Amplexus slalnit rapti Ganyinedis honores,
Hocque Deum Saturninum venerata deceiiti
Sacrorum rilu stnpris macnlavit Olympum.
Verum pro meritis imilanda. relligionis,
Qna jtigibus voiis Chrislo domino famularis,
JJ Ha?clibi chrislicoloetligno sacramus honore.
0 veneranria viri simplex et sancta colenriis
Mens moderaia honis, semperque intenla supemis !
Angelicis conserta choris exsultal in aslris,
Gatiriel aposlolicis felix sociata catervis,
Agmina martyrii cernit decorata crnore,
Cuni grege Candidnlospatialur virginilaiis,
In patriarchariim solio requiescil ovanrio,
Cotiferto aUoq-uilni'vigiles sermone prophelas,
Myslicapercurrens epulaiiir ilngmata viia?,
Hisi|tie jtigi sludio coenissaiianila recumbit.
Ac velul exemplis zephyro spirante pruiuis,
Floriria cum tellus pubentes parturit herhas,
Vere novo pingens distincta colorihus arva;
Exercctur apiiiu campis dispersa jnvenliis
Pneteritos hicmis mcluens qiiiissala labores,
Purpureosque legit flores, el flumina libat.
Nec mora, nec requies, quin aul lii|iientia mella
Inclndat lenui compaclis neclare cellis,
r. Gluline vel lenlo fundamina dura favorum
Exstruat, autcroceas disponal in ordine ceras.
Fervel cura frequens, adolenl pitrissima mella.
Sic tu, dttlce decus, divino captus amore,
Dum cordis speculo ccelestia sola tueris,
Liber in excelsis auimi stalione locatus,
Eloquiiqiie sacri sallus, e.l amcena virela -
Pervolitas, vita? liquido qua? fonle rigata
Qtiorum rore pio dislcnlus viscera blande,
ExceploquCrecens oneraius bracbia succo,
Impaiiens animiim somno relevare quieiis,
Aut documentorum ne.ctar slillando refundis,
Librorumve favos operoso construis aciu.
Et cum jam meritis capul inler sidera tantis
Extuleris, flavo redimitus tempora serlo
Ut te devota venerentur laude stiperbi
Imperii fasces, el fulgens gloria regni,
Plausibus alque tuis populosa tbealra resultent:
Venlosi nunquam blanditus folle favoris,
D Supplex atque humilis felici jure bearis.
Qtiem cum quisque adiit nebuloso pectore tristis,
Defecisse gemens exhausli 1'arrisacervura,
Vocibus aut querulis incusans sortis iniqua?
Pondere se pressura miscrandam ducere vilam :
Conlinuo largi recreatus munere doni,
Consiliive cati blando solamine fretus,
27 S. PASCHASIUSRADBERTUS ABBASCORBEIE.NSIS.
Gaudens atque hilaris propriam repedavit ad sedem. A Hostilis'pariier cunei porlenta riehiscens.
Quotique magis stupeo, mira dulcedine pastus,
Corporis in gesiu radiant insignia mentis,
Arcaniimqiie animi vnltus redimicufa signant
Ciesaries eienim niveo candore nitescens
Virgitietim corrii prapaHilit inesse pudorem.
Atrosulis facies si;iiiiis, forniosa, ruhcscens,
Bellanlis tiuilat vielo serpenle Irophaeum,
Aul ar.lore suo flaiumns iinitaliir amoris.
Natn visus parilis ridens c-l lionesta voluptas,
Casloras ul creriain la?lofulgere nilore,
Aclus et firieipalmam pingit socialem,
Vel guslata refert celeslis gttidia regni.
Circumfiisajuhis blanriosiiiuamine cervix
More spei laiita! virtiituiii legmine septa?.
Gralia qua?labiis, vel qn-a?silin ore venustas,
Non cap>l ingeiiiiim, fandi uec copia perfert
Largior imle fliiens salienlis vena sophia?,
Eloquiique altos emanans prollua rivos,
Aureolas verhi glebas, viridesque lapillos
Gcmmantis scnsus ni.idis profmidil arenis.
Quorum fiilminibiisarmatus rile lacerlos,
Conlorioque gravis Balearis verbere fttnria?,
Semiferum facili prostemis ca?deGoliam,
28
Huic te, sancte Pater, juval iusiidarc pahcsir-.c.
Pro grege sacrifico, pro castis Ciinctipolcnlis,
His exercitiis riuros relevare labores :
Diitn vitalis ariesl flatus, dum vesceris auris,
Pisemin muliiplici laliirus frnge heata.
Citni rex allithrontis inumlum discreverit urna
Juriicii, cunclisque vicem riepeitderit acltts.
Ttinc te florigero, coulido, clarilicalum
Excijiiet greniio stiblimis gloria regni.
Tuncque beatorum gattdebis coiisocialus
Agminihus, felixque frueris luce pereuni.
At tne, beii lacrymosa fero, refcrensque lr?misco,
Pnndere peccandi devinctnm colla caleuis,
Tunc forsan misere cessiim torloribns alris
Diimtiabit nimitim crudelis judicis ira,
Exceptuinqiie rapax ambiirel flauima gehemia?.
Sed III, sancle, preeor, nieriiis le oppo;>epeiiclis,
Auxiiiisque pio de.eniens roie misellum,
n Fiiuiiftcos pcena?placiihis coiupesce vapores.
Et jam teinpns adesl fnnem religare carina?,
Excursuieqiie levem morsti slablire s-.ibnrra?,
Liherius ne forle ratem riiim crcdimtts Ausiris,
Ulisi scopulis sero revehamur ad agros.

PRIVILEGIUM MONASTERIl CORBEIENSIS,

RADBERTOabbati concessum a synodo Parisiensi, anno 866.

Anno ab incarnalione Domini nostri Jesu Christi a sanctis viris ftlndatiis esl, et sacra? religionis nor-
846, Indictione x, regnante per provinci:s Gallia? main, qtiam primo tempore suscepit, inviohilam
gloriosissimo alquesercnissiino principe Karolo,jam rieincep- relimiit; in taniiim ut eos <|itise. ftintlave-
divisione regui ac pace cum fralrihus, Lolbario scili- r.int iion motlo a?quaveril, se.l eiiam pem? stipeta-
cel el Luriovicoregibits, confirmata, convcnientibiis IC verit. Qua de causa et nobilissimi viri in eoriein loco
nohis Galliariun episcopis ex regio pnecepto Pari- ad Dei serviiium sponle conflnxerunl, el eunidem
sios, ul super his qos.rereiims t|u;e in Ecclesiis Dei, locum laiii nohiliiale sua quam et viue merito ileco-
lam propter civilis helli trausaclam violentiam, raveriint. Uiule faclum est ut ipse locus familiarior
quam cl o> inerliani pradaioruin alque siibjectorum, riominis rerum fieret : adeo ul sub sua tnlel.i reges
loi'-gejtin sectts qnam iligmin esl geriiilur; necnon alque reginaeeutn susci|»ereiit. Sed qui:t nosiiis tein-
cttjtis rei graiia pestis alqiic lucs lain din in popilo poribus oniiiia fere depravata erant, cerne;.ies reli-
giassaiittir : qui e;iam inodtis aique slalus, seciin- giosi viri ejusriem loci electionis jura muliis in locis
.iiin insiilulit>netnPalrtim, saiictaruiu Ecclesiarum non serviiri; verentes simiiia pali, sacras litteras
esse tleherel! qo;eve privilegia anliquilus trariita clemeniissi.iioruiii principum expelieriinl, eleciio-
conservari ileberenl : inter C;eteravenerabilis fratcr nem sihi, et rertim stiarum liberam ilisposiiionem
noster RADBERtcs, ahbas Corbeiensis monaslerii, ob- juxla ins itntionem divinae legis conflrmaiiies; nec
lulit uobis sacras litleras piissiiiiorum priucipum, cas sullicere arbilrati, ex iiulii nohilissimi alqne
Liiriovici virielicel bona; inemoria? piissimi impera- pr.eslanlissiuii regis, noslra qnoque aucloritate _-bi
toris, ac Lothani lilii cjns, qnihtis (v.tilum est ut eariein postnlaveriint conlirmari. Quori nos non ini-
ipMiin motiaslcrimn, secttniitim antiqutim morcm nierito cnncessimus. Priuio quia palres et defen-
jam iiirie a principio ciisi0'!iuim, eleclionis graiiaiu, sores Kcclesiieesse dehemus : rieinde quia, nisi pro
el reruin siiarum dispensationis liberlalein habcret, lalibus invigilaverimiis, rei fore anle eonspectiim
ciitti omni inlegritato, lam noslris quam fntiiris divina?«wajestatis pertiiiiescimus. Quocirca moiie-
lemporibiis. Insupcr el atictoritat ni aiijue consen- .. mtis atque hortamur iilios ac (lominos noslros pi.s-
stim inieeelieiiitssitiii atqtie uoliilissimi rettis Kaioli siitios principes noslri pariter et liiluri lemporis,
prolulii : qui et idem monasteriiiin, secunrium mo- qniii pcnc in omnibus locis id coiifiiiiditnr, saliein
rein jiiiedecessorum suoriim, qnasi jure hasreditario, propler amorem el reverenli tm Dei, el servortim
in sii:i familiaritate ac defensione ab exordio rcgni _jiisadehilaindileclionem, insnper et regni sui prospe-
sui favenie Doiniiiosuscepil, et veluti niiimis revera rilatem atque augmeiilum, ul electiouis gratiam, et
Deo gi.ilissinTnm,inter riiversos turbines causarum, liheraat riisposilionem lacullalum suartun illi loco
iii iranqiiiilitate pnecipue ordini eidem congriieiue conservare sataganl: et sit in illo monasterio setti-
poiiretur, Dco devotissiine obtitlit, suisque sacra- per privilegium eleclionis, sictui antiqtiitns in l''c-
lissimis litieris promu'g;ivit. Peiiit itaqiie a nolii^, clesiis eleciio conservata fuit, non supjinsila, aut
quo ea quai sacris litteris piissimontiii principum Sitlfecta, sed lihera, juxta auctorilalem caiioiiic.im
conli inata ftieranl, noslra quoque auclOritaleex vo- et reguliim S. Bcneriicii. Qnod si ali.^iaiulo contigc-
lnntate principis coivfinnarentur. Quod et nos ju- ril ut recior aliquis in eodem loco uon riigne Deo
siiiin et oriine nostro dignum esse censuimus, tanl vivat, aut forte nnmis officiosuscirca priucijieiii sit,
pro reverenlia Dci,:qtri ipsum lociim prole^/t atque hoc statuiintis ul, si ilie propler suaiit iicgltgfiitiiun•
jirovebii, quUm et propler mtinus pastonde gregis deposiut ftierit, eleciio iilis iuteiueraUipeniiane.t
Christi siisceptum; neenotl et ob eorum (lilcctionem videlicel tit eligant aiteruui, qiiem a;i ill.nl olli.iiini,
cj.iiipso in loco laitriabihlerDiyminnhacienus famu- secnndiim mo.iasticam oisciplinam aptu.n, iiiveiie-
lantur. Nam, sicHlicOicperiinus, ipse locns venera- rinl. iNoneiiiin justum ul iinius ctilp.t supet omnes
bilis, balUilde regula a Clotario rJliosuo bnpetrante, reuuudel; ueque ullo paclo rectum esse polest ut,
 3t> PhOLfSlkOMENA.
uuo peccatite, super omnes vintlicta consurgat, aut A I vitientur esse et credtintur; ut nos ecclesiasticis ne-
catisa uuitis Ecclesia Chrisli sua privilegia perriat : gotiis nccupatos oratione et meritoDeocommendent,
.eri sic uniiis culpa resecanria est, ut omnibits qui et riominis ac filiis nostris omnipolenlis Dei propi-
in eoriem loco snnt et veniuri stint consolatur. In liationem ohlinere possint. Qtto non niorio illis per-
ipsa porro electione regularis «ucloritas conserve- petua factiltatiim suarnni polestas et eleclionis gra-
lur, itl est ut ille pra?ponatur sancla? cougregalioni, lia pennaneat, setl etiam triiimphns gloria! scinpi-
qttein non multittiriiuis electio conimenlaverit. sed fe>n;e post fnnelionerfi viisriprasenlis illos excipiat.
qiiem sanioris consilii, lieet pauci iiuniero, fratres Et, iit.haec qtue sanximus in pra?senti et in fiiluro
elegerint, et quem vil;e mcrilum el sapientia? digni- tempore iuviolala perinaneant, nostra? manns suh-
Uis prohabilein retiiiideril. Qiiod si aliqtiando con- scripiione qna? siiperins eomprehensa siint corrobo-
ligeril ul aliqtiis pervasor, imo litptis ovilis domi- liivinuis. Sticcessores qtioqtie noslvos moneniTisat-
nici, ant pecunia, more Simonis, aut qualibei graiia, qm? ol.secramns quo, pro fllnore Christi, zclo Dei
apud domiiios rertmi monaslerimn illud impetrarft soieceiisi, invigilenl atlversum iosidiaiotes et fnres
vnlueril : primo secundum canonicam aucloritatem,' ovilis Dnmimci, eosqite repellant : el quitlqnid (ir-
quia s;ecnlari polesttte Ecclesiam Dci obtinere vo- mavimiis, et ipsi confirment, lam aiictorilate sacri
luil, analhemalizamiis, una cinn onlnibns sauclis Evangelii, et sanclorum Patrttm, quam et sua eis
Palribus, qui sacros canones ediriere : quo non mi- clcmenlissiina gratia a Salvatore omniuin atlribiila:
mis nosira, nolus misericortlissima gratia Dei col- veluli e> nos, illitts loci tranquillitatem el profeclum
laia, oljli^eiur auctorflale, qtiam et oiiinium pra:ce- diligentes, euni (|iii hoc privilegiurh leinenire volue-
deiitium Palrum, qui pfo sla: ilitate sancla? Dei Ec- gj rit, sectin.iiiin insliiiilioiiein canonum analheinaliza-
clcsia; hujusmorii decrela proliilerunt. Deinde infe- mus, atqtte ab omni consor.io sanclorum segrega-
rimus, qnia servorum Dei conliiherniutVi lurbar»-' iblrs; si iiimen non resipuerit, et per verani satisfa-
voluil, exlurbet illum sicuti Achan rie lerra viven- ctionem se coircxerit. 0: sccraiims eiiam fratres et
lium [Josne vn) : si tamen non cito resipueril. Si au- coepiscopos noslros, j)er aiiventiim Domini nostri
tcin et impeiraverii, neqite hic, neqiie in fniuro so^ Jesu Christi, et noslr:e congregalionis in ijisum; sed
cieiatem etiin sancla Dei Ecclesia haheat, quam in- ei feligiosos abbatcs, qtii ari batic saiictani et bea-
fami satis exemplo con aminavit. Imo chorus om- lam synohim non occurrerunl, in i|uortiiii inaiiiis
niuin Eeclesiariiin contrn etitn intlesineiiler eoncre- hujtis privilegii a nobis ertiti et corrobo.aii ptigiaa
pet,qoi riixit: Ha?rediiale possideo saiicliiarium Dei, pervenerit, sua auctoritate et subscriptione boc con-
Detts niens pone illuni ut rolain, sicut siipnlam aiite" firmare non differant.
faciem venli, sicut ignis qui eoitiburii silvam, sicut
flamma combttrens monles (/'_«/. LXXXII, 13, 14,15', Hincmarus, sancta? metropolis Ecclesia?Remorum
et ctelera qua?seiiuuniur. El, quia ciipidliaie dnctus episcopits, hoc privilegiuin episcopali auctoritate
etiam pecuniam ac subslanliain senwiim et pau- raium decernens, in nomine Paliis et Filii et Spiri-
perum Chrisii invadere et asportare voluit, una cum tns sancti, confinnavi.
Juria sacrae pecunia? riilapidaiore, et proriitore Do- Erpuiiiiis, intiignus Silvanectensis episcopus, linic
mini nostri Jesn Chrisii, maleriictioncs illas qua? in privilegio episcopali auclorilate slahilito in nomine
enm prolata? suul exeipiat, tiipote invasor gregis sancta? Trinitalis stihscripsi.
Christi, el necator pauperum. Praeterea si tilii noslri *"'
_-, Giintboldiis, sancue metropolis Ecclesue Rotoma-
doniini rerum eis qni h;ec niinc forte uiachinaiiiur, J gensis episcoptts, hoc privilegiuin relcgi, atque
aul quandoque leniahunt, aspiraverint, semel et episcopali auctorilale raium decernens, «n nomine
secnnrio el lerilo vel amplius admoniti, si non se Palris et Filii et Spiritus sancli eonfirtnavi.
corrcxerint, similis eos obligationis sententia et hic Simeon, sancta; Latidunensis Ecclesia? episcopus,
el in fuluro asiringal, nisi se erga eiiiu qui Rex luiic privilegio atictoritate episcopali assentiens,
regttm, et Dominusest domiiianlium, pcr verain sa- in sancta? Trinitalis nomine suhscripsi.
tisfactionem correxerint. Et ut hoc lilii ac domini Roth.iritis, sancla: Siiessior.ensis Ecclesia? pra?snl,
nostri, quod Dei el Ecclesiaslica? sanctioni ariversum huic privilegio aucloritale pontilicali asseuliens,
esl, facere formident, canonica auctorilas quid de suhscripsi.
his in uno ei in quaniplurimis eapitiilis stalual ad- Theotlericus, sancta? Camaracensis Ecclesia: epi-
nectiinus. lta enim sancitum est [Gangr. c. 8, .;/>. i, scojms, huic privilegio auctbrilate episcopali assen-
c. 47), Si quis dederit vel acceperit olilata, prater tiens, in nomine sancue Triniiatis subscripsi.
episcopum, vel eum qui constiluius cst ab eo ad lrmiiifririus, sancta?Bellovacensis Ecclesia?episco-
rii_pensandammisericordiam pauperibus, el qui dat, . pus, huic privilegio attcloritalc episcopali assenliens,
el qui accipit, analhema sit. Ha.'C ergo persecuti in iioiiiinc sancia?Trinitalis subscripsi.
sumus, quo lilii el domini nostri el quod agere de- Werrilo, sancta? Senonica? inetropolitana? Eccle-
benl faciant, el his qui Patrum auclorilatem vrolare sia: episcopus, hoc privilegium re egi, atque episco-
iioii verenlur resisiant, ne sibi pcrjietuaiii olrijgaiio- pali attctorilate raluin decernens, in liomine Pairis
ncm imponant, neque sihi subjectisscaiidaltimoffen- et Filii et Spiritus sancti suhscripsi.
sionis generenl. Manifestum qu<ppe est qitoti qui Di Fulcoinus, Taruanensis Ecclesia? indignus episco-
acqitieseat mate posttilanli, et sibi aniinadversiotiis pus, liitic privilegio aucloritate episcopali assenliens,
diviua?pondus inducit, el ei, ctii conibet [coiinivefj, in nouiiiie sancia? Triuitatis subscripsi.
jusli et perpelui Judicis iram imponil. Qttod ne fiat, Helias, Carootensis episcopusTioc privilegium re-
moiieinns, horlamur et rogamus, ut filii et riomini legi, aique episcopali auctbritate rattnn fieri dignum
nostri, bl h__cijiia? statuimus illibata eonservettt, et duxi.
i/ulli profano usu Ecclesiam Dei lemerare volenti Ragiiiarius, saucla? Amljianensis Ecclesi;e episco-
cbnsensiimaul nuiic aut in fntiiro pnebeanl: qtiate- pus, litiic privilegio auctoritate ponlificali assentiens,
iins noii snlum iram districli Juriicis evadant, verum suhscripsi.
Stiam coronam perpelua? vita?, et Davioici iilius Pnidentius, sancta? Trecassina? Ecclesia?,iuriigims
felicissimi et sempilerni regnl gloriain conseqtian- episcupas, htiic privilegio aucioritate episco|>alias-
tur. Sed el eos, qttortim gratia ha?comnia loqtiimur, senticns, in sancla: Trinilalis nomine snbscripsi.
et facimus, videlicet pneclara et preliosissima mein- Aliiricns, Ccnomaneiisium cpiscbpus.
bra aeteririRegis et Salvatoris omnitim. moneraus Agius, inriigmisepiscopus Atireliane-isis Eeclesiae,
qualenus eodem affectu religioni suae conliniiam rie- huic privilegio episcopali aucloritale slabililo, in
votioitetn adhibeant quo nos eorum et utilitali con- noniinc sancla? ftiiiitiilis subscripsi.
suliniiis et tranquillilali in ftituro hac in causa de- Erchenradus , Parisiacensis Ecclesia? episcopus.
servimus: videlicet ttt tales esse sludeant ante ocnlos huic privilegio episcopali anclorilale stabiluo sttb-
taiitM •mnta cerueiitis, quaks in oculis bomiuum scripsi.
Sl S. PASCHASIl RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 5i
Freculfus, Lexoviensis Ecclesise episcopns, episco- __
A Erlninns, gratia Dei Constantia? episcopus, hoc
pali auctorilate raturn decernens, in nomine Palris privilegium consensi.
et Filii et Spiritus sancli subscripsi. Ludovicus, monaslerii pretiosissimomm marly-
Saxobodus, Sagensis Ecclesia?episcopus, hoc de- rum Chrisli, Dionysii ac sociorum ejus abbas, pri-
cretum consensi, el subscripsi. vilegiura hoc relegi, ratumque decernens sub-
Imo, Noviomagensis Ecclesia? inlignus episcopus, scripsi. Radbertus ipsius monasterii abbas privilegium
hoc privilegium consensi, et subsciipsi. hoc relegi, ralumque decernens subscripsi,

S. PASCHASII RADRERTI
ABBATIS CORBEIENSIS

EXPOSITIO IN EVANGELIUM MATTHM.

(Juxta edilionem Sirmondi.)

PROLOGUS
AD GimTLANDUMMONACHUM
MONASTKRIIS. RICHARII CONFESSORIS

1-2- Dum sacra? professionis obedientia, coram B intelligam, ab hac gratia minime credidi cohiben-
tralribusEvangeliiim,uliconsuetudinisest,diebusso- diini, pra?sertim cum eumdem evangelislam legam
lemnibus, iiceline limato loquendi genere,exhorlandi apud /Ethiopes praedicasse, gratiamque Spiritus
magis gralia quam docendi, traclarelur, coeperunt sancti evangelizandi officio perfudisse; ut, qui erant
nonnulli eorum religione ferventes instanti devotione fuligine peccali pice pressius denigrati, formarcntur
frequenter exposcere (nec si possem intendenles) ipsius exemplo ad gratiam, qua coelilusisle de puhli-
beali llallhcei evangelisla? lexlum narrationis per or- cano evangelista est effeclus. Unde, quaeso, nemo
dinem explicarem, ut fluenta totius doctrina? litteris mihi succenseat, si tandein, Dei confisus gratia,
contradicta ad plurimos uberius emanarent. Quimox, elegi solerliam, quam in me cceleslis Providenlia
memelipsum ingressus , posui, novo tactus affatu, eruditionis sale condivit, Domino dedicare, qnam
maculosam fragilitatis vilam coram oculis, quibus inanis vitoeolio, prsetermisso studio, lorpere. Quia,
essem criminibus obvolulus. Et ccepi dumosi peclo- etsi non multis, 3 mihimel tauien meisque profu-
ris ingenium, quod largiloris in me pra?slileral in- lurura creriidi, ut isiuc interdum animum trauspo-
dulgenlia, disqoirTe , profunditatemque lanli mys- nerem , el fugaces doclrinarum sensns longo lahore
terii perscrutari; si forle virlus divina siccam vellet quoesitos lilieris alligarein; quatenus per lioc essem
fonte doctrinarum rigare pectoris rupem, et mei la- C ad cogilandum instructior, et ad disserendiim para-
boris siylo sanctorum Patrum sensus unitatis eloqnio tior. Unde mecum omnes pariler ad fonlem vcnia?
legenlibus coaptare. Ila sane ut nec eloquentia, va- currant, elsi non ferant pretium; absqtic ulla com-
riis obscei.e sentenliarum consuta pictaliis, animum nuilalione vinum et lac gratis jiercipiant. Mecum, si
lecloris offenderet; nec rimarum tramites diversi ni- placet, hunc publicanum adeant, mecum fluenta illius
torem iutelligenlia? confunderent. Sed hsec mullum bihant; quoniam nielius e-t liujus mysticam sectari
mecum diuque pudore pressus pertraclans, auctoris doctrinam, licet slylo reseratam subulco, quam si
venia conlinuo et gratia, per quam divinitus apo- per Etysios campos flores colligerent, et fonle Tan-
slolatum meruil, anle oculos effulsit. Occurrit eliam tali fltictns indesinenter aureos lambendo potarent.
qttod puhlicanum se non erubueril fateri, et qualiter Et si forle hinc alii ubcriores diicanl rivos, divitia-
sil vocatus a teloneo, Evangelica voce manifeste rumque fercula pareni, salteni nec reor dedignari
omnibus voluerit praedicari. Quibus quasi plane pra?- noslros ne velint percipere purissimos haustus, qui
monitus, coepi ulterius nihil dubilare de venia, niliil- vocem doclrina? quam saepe ex jussu palris lihenter
que ha?silare, quod debeam, ejus suffragio adjutus, audiunt in loquendo. lmo quia nou aliis scribere de-
doclrinarum convivio admilli; in cujus profeclo, legi, quam quorum studia in lalibus vigenl, devotio
ante infusionem Spiritus, jain prandio Doraimis cum O fervet, charitas ad percipiendum qua? sana? doclrina?
'peccaioribus et publicanis dignalus esl epulari. Quem sunt, invitat. Segnes vero el livore pium opus male
si recle inspicimus per totum texlum Evangelii, ctt- carpentes, hinc inde quasi pesles secerno; salten
[ram peccatorum specialius gerit; unde ct mores in- dunlaxat ut meis proficiain, qui me in divinis studi
slituit, alque fontem vera conversionis patenler provexerunt, benevolentia ferventes. Quod si quis-
ubique ostendit, Propter auod, etsi peccaloren» me piam e contra invidoruiq opponere tectaveril, wo-
53 EXPOSITIO 1N MATTH_EUM. — PROLOGUS. 31
deroo tempore post auctoritatem Palrum priorum, _A non dico in rioclrina verum et in vita, gaudeo. Ut,
ul quid nisus sim-Evangelium exponere? Noverit dum aliis exhortationis gratia, profunda eloquiorum
quod non temeritate usus hoc praeelegerim, sed Dei mysteria pandendo, penetro, si quando infirmi-
amore religionis, cupiens paterna supplere vola talis humana? vitiis propulsor, verbis propria? asser-
Christi gratia respersus. Profeclo, quia hactenus tionis praemonitus, ipse me reprehendam. Sed et
nemo doclorum praescripsit donum sancti Spirilus, sequaces recentioribus institutis, ad praecipua Scri-
et mentis efficaciam fulurorum, nemo qui interdixe- pturarum opera instantius mediianda, incitari non
rit coelestibus parere discijilinis. Sed ignavia frau- ambigo. At forte quos disciplina 5 Christi emincn-
dutenlorumsemperpromptiorexslililausulemeritatig tior illuslrat, scientia pollentibus alliori, haecsuper-
proflcua, quos modo veneramur, Patrum oflicia ca- flua videbilur et prolixa explanatio. Praeserlim cum
lumniari, qnam veritalis scientia?operam appendere. sanclus Hilarius, praecipuus fidei disputaior, el bea-
Hoc quippe passi snnt summi philosophi, hoc poeUB tus Hieronymus, divina? legis interpres ac magister
nohiles, hoc nostri, ut dixi, doclores; sed tanien omnes, egregius, non nisi parvis ac si materiarum commen-
prioruin sectantes sludia, ex eorum sensibus pra?- lishujiis Evangelii fluenta voluerinl reserare. Quibus
stanliora posteris condiderunt. Unde, si praeferenda inlerea non ego, sed ipse Hieronymus de se melius
cst omnibus nostroruin auctoritas, noverint quod ve- B loquatur, ob quod quatuor inlerim libellis immensam
ritas doctrina?commendat cos auctores, et non ulique loquendi materiam et paucis astrixerit sensibus.
ipsi verilatem. Quia non dispulalio docloris ingenio Dicit enim ita (Prooemio in Mattbaeum) : « Miror,
subnixa veritate, sed veritas disputalione quaerilur. Eusebi dilectissime, cur, Romam subito navigaturus,
Verilas qnippe per se solida est; disputatio loquentis hanc tibi a me quasi sitarciam dari volueris, ut Mat-
vero servit, ut jier eam veritas 4 obscurilale velata thmum breviler exponens, verbis stringerem, sensibus
reseretur. Porro reserata veritas, et fideliler litteris dilatarem. Si meminisses, inquit, responsionis mem,
apprehensa, facit eos auclores, quorum nos vestigia nunquam in paucis diebus rem annorum peteres. »
sequentes minime dubilamus, legenlibus utitiler Ecce praecipuus virorum quantum hujtis operis judi-
comineudari : dum gubernanle Deo probaverinl nulla caverit negotium. Sed nunquid pmas, inquam, quod
nos in his firiei naufragia pertulisse. Quori si aliquis in duabus, imminentejam Pascha, liebflomadibus,
post ha?cvoluerit caecalisoculis hnjus operis exerci- poluerit arcana omnia islius Evanglii rimari, et of-
tium infamare, cogitel quorum imbuimur disciplinis, ficio scriptoris cuncia diligenli sludio explanare?
quod sirenarum canlus nos surdis monuerint auri- Quippe quod idem inultis approbat indiciis fuisse
bus pertraosire. Nam et ipsi suo in tempore lalia se impossibile. Idcirco repromittit se quod reliqunm est
linguaruni monslra perlulisse doctierunt. Unde vi- C impleliirum : ul sciri queat, sicut ipse ait, quantum
deant quibtis qua?offeriraus non fastidientibns si dis- sit inter subulcam diclandi audaciam, etelucubra-
pliceant, propterea nos tacere non debuisse; cum tam scribendi diljgenliam. Dg ca?tero velim perpen-
auctores Ecclesiarum suorum in responsione luce daal nostri, qiianlos et quales Graecorum facunriia in
clarius demonstraverint, ulile qtiiriera esse, plurcs a hoc eodem opere babeat traclatores; et liinc poluc-
plurihus fieri libros, diverso quidein siylo, sed non rint dignoscere, quibus Latina pauperlas egeat docu-
diversa firie; ut ad pltirimos una ealemque rioctrina meiilis, quia profeclo in manus nostras vix perpanca
sancti Spirilus promulgata perveniat, ad alios sic, priorum venerunt commenla. Licel Forlunalianum
ad alios aulem sic. Neqbe enim pulandum esl, nnlli et Victorinum in eo opuscula edidisse dicatur, quos
nunc teniporis gratiam inlelligentia? largiri, cum pa - necdum invenire potuimus. Iilcirco talibus ct hojus-
teat illuriprophelicum; Penransibunt plurimi, el mul- cemocli causis ad hiec appiilsus, feci non iuvitus,
liplex erit scienlia (Dan. xn, 4). Sed et philosophis consensu Patris, ut prodessem niullis, et seniorum,
sa?ctili tale aliquid, post priorum sturiia, ratione vi- ul praemisi, suasionibus excitalus, sed el pra?fati
genle probatur concessum : quorum doctores qiianlo doctoris Hieronymi volo majoris clisputalionihtis ad
juniores fuere, tanto ulique perspicaciores. Vemm- prolixiora inductus, parvi petentibus, volens ejus
tamen, elsi ita loqttar, non adeo fastum jactaniise D officio promissa pietatis implere; til, sicut ille jam
diligo, ut me ad eorum scientiam aut raerila alti- remuneratur votorum obsequiis, ila denium ego suis
gisse polliccar; sed quod fidem, quam lpsi docue- inlercessionibus merear indulgenliarum beneficio re-
runt, el verilatem apprehendisse, ipsorum doctrina foveri : necnon publicanus cum Domino in hoc con-
enulritnni me esse gaudeo. Unrieel ex eorura libris- vivio beali Matlhaei saliem ullimus epulari, et contra
sparsim plura colligens, fioc opus devoie ad legen- quosque ejus meritis defensari. Nimirum qtii, pro
dum fratribus confeci; saltem ut pueri, quos ab> subalca lanti viri dictandi audacia, volui elueubra-
ineunle aetateliheralihus saecularis censura erudierat, , tam,quam promiserat, saltem furiivis horis, quia
disciplinis, habeant quasi recentia, quorum in«ila>— sub ha? disciplina aliler non vacat, 6 scribendi per-
mentis addiscant sollicitius in campo Scriplurariumt solvereoiligentiam. Non qnod idoneus sim forte, quod
.anclarum currere, atque iii his operosins desudare = ille incomparabili divinarum litterarum scientia suo
parvi quoque fomitis nulrimentum, quod ex me po>- sudore complesset, ut promiserat; sed elegi ex om-
.uil adoriri, Iatius et uberius ampliare. Maxime tpiia uibus, unde illiiis vola sequens opus formareni. Nec
st ipse, ad hoc provocatus, multum me profeci.ise. ideo profecto tompilator velerum appellandus, quan-
 35 S. PASCHASIl RADBERTl ABBATISCORBEIENSIS 36
do, ut Tullitis refert ipse rex eloquentia?, qitemdam A Matthams, et Marcus, Liicasque, ut illi praefigunt
Eleusinum est imitatus, qui ex omnihus Crolonien- consentiant; Joannes 'vcro ex eo loco illis concor
siiim virginibus qtiinque delegit pulchriores, quas dari signatur, quo de homine, qui jam triginta e1
staluit coram oculis, dum Helena?imaginem illis pe- octo habens annos in iniirmilate sua jtixta piscin-iti,'
tentibus mirabile opus pingeret : ut quod uni ea- qua? semel in anno ab angelo movehatiir, jacuisse
rum niinus esset piilctiritudinis, ex. his decorosius perliibetur. Qui niinirum locus non ad etimdem, itbi
qiii.lquid singillalim in se pulchrius exprimerent, de paralyiico narratur, me lacente, perlinere cunc-
tolumpiclura? sua?coloribus conferret : ita praefatus tis legentihus liqtiet. Quod ct in quampluribus locis,
bralor insignis, sicut in suo testatur opere, ex om* leclor, prohare poteris. Sed hoc est, quori iiriem
nibus qui anle se fuerunt pbilosopbis, coram se con- exinde sensere, quia aul eadem siinul dixeruut, aut
stittiens, delegit unde rhelorica? artis formarel mi- vicina, aut certe suiguli qua?sua sunt. Eadem vero
rabile docttmenlum, quori usqtie horiie laudatur ab duobus dicuiil modis; ctim simul sensu et stiperScie
omnibns, et proriesl illitis perilia? sectaloribus. Sic eadem scribunt, aut cum sensu tantum; aut sola su-
itaque et alil quamplures fecerunl philosophi, sic perficie tanlum eadem accipiunttir. Sensu quidem el
poela?, sic eliam nostraruin litlerarum expositores superficie, ut est illud : Non esl propheta sine ho-
periiissimi; velnti bic, qtiem sequimur, divina? legis " nore, nisiin pa'ria sua (Matth. xui, 57; Marc. vi, 4;
interpres, ei Seriplurarum sanclarum mirahilis eno- Luc. iv, 24; Joan. iv, _.); qua? si respexeris, in
dator, qui pene rieomnihus anle se sua conficit spar- singulis evangelislis verbis et scnsu eadem snnt. Ca?-
sim opuscula ; quod ctiam in singulis ipse de se con- ternm sensu nec superficie quiriemeadem; sicnl L.a-
literi ininime embescit : sihi liitius a?siimanseorum bes iHuri in Luca, qnod Dominus Petro dixerit: Et
seqni doclrinam, qui prius catbolice in hac Christi tu aliqnando conversus confirma fralres tuos (Luc,
Ecclesia recto tramile divinas tractaverunt Scri- xxn, 52). Deinde Joannes , quod Dominus dixcrit
pluras. Tamen llle ut arbiier riesingttlis, t;os ul perli- Peiro: Si diligis me , pasce ovesmeas (Joan. xxi, 17).
scqni, qua?apta eranl elegimus, a quo sane negotio Qaa?proleclo sensu eadem sunt, sicn' el illa de pa-
pene niillum doctorum, si velis reprehendere, inve- rr.lyiico, aique homine qtii jacebal exspeclans aqtiae
nies immunem : sed omnes prariecessorum catholi- motiim: sed non snperficie sociari virientur. Porro
cortim seqni maliierunt vestigia, et suis ampliare vicina simililer duobns dicunttir modis : eum aut
semper ingeniis fluenta doctrin;e Christi; ut quod in sensu et non superficiejcmguntur, anl suoerficie nec
diviuis litteris occullalur necessarium, Dei reserante tainen sensu coptilanliir, sicut est illud in Luca, ubi
gratia, copiosius palesceret ad fructum. Quos ergo _ ail: At illi obluleriinlei parlem piscis assi et favum
sectilus, elegi egregium Hieronymuin, Ambrosiiim, mellis. F.tcum manducassset coram eis, sumens reli-
Aiigiistiiiiim, et beatum Gregoriuin, necnon Joan- quias dedit eis (Luc. xxiv, .2). Caelerum inJoanne:
nem Constantinopolcos episcopuin , eorumque ulti- Venit Jesns, et accepil panem, et dedil eis. et piscem
mum Bedam presbyterum; qunrum adluerens vesli- similiier (Joan. xxi, 13). g Ha?esuperliGie ver! o-
giis, ab eornm sensibiis credo me in nullo deviasse. rum lantuin similia sunt, seitsu atiiem .dissimilia.
Licet ex aliis inlerdum veritate concordi i oiimilla Quia nec eariem historia est, nec eoiiem tempore
interponerem. Quae tamen prius contuli, ne admit- gesta; licel qua?d:imvicinitas eis sit, nec lameii ma-
terem, nisi qnod aut pra?fali dixerint, aut veritas gna diversiias. Similiier sensu el non superficie,
hinc inde consonat riociiinenlo. Propler quod borum velul est illuri ex hoc Evahgelio : JJber generr.tionis
nomimim lilteras in hujiis operis raargine diligenter Jesu Christi, usqne ari, wirMmMarim dequa nntus est
apponere ~J curavi, ex his ut possit lcctor secnrus Christus(Matlh.\,l). El hoc quoriait Joannes: Eral lux
incedere, vel cujus sequar vestigia, e regione mox vera, quw illaminut omnemhomitiem.Sive illud : !n
cognosccre. Prueiermissis itaque speciebus, qua?sa'pe principio erat Verbum (Joan. i, 9). Qnia in his qi-ae-
a doctoribus exterius, anle(|iiani sancli Evangelii (hiiii vieinilas sensuuni tleprclienriilur; lainen nec
verba trarianliir, rcgtilariier exponuntur; hoc solum ,r, carier» pcr omnia essc possunt. Dicunt eliaui q ;od
conimemorari ex eisriem canonibus volni, quos Am- qiii-dam vicinilas simttl sensti el snperficie colliga-
monius Alexandrinus ob concordiam Evatigelista- Ivr, ul est baecgenealogia iu hoc loco, el illa in Lu-
rum, deindesaeperiiciusHieronymus,insiugulis locis, ca; liCel in mullis differant, quia in iilriiisque una
ut consonantias singulorum per singulas scntentias generatio lexiturex cariem familia Salvatoris Ii;ec
appreheudereiit, curarunt affigere, quihns inodis eo- ideo dixerim, ne lantortim virorunr prolicuus la:>or
rura concordia recte inlelligalur. Nam videmusin non intelleclus deperirei. Into, obsecrct, his ita pro-
quampluriinis locis ubi per eosdem numeros coi>eor- missrs, prnriens lector omnia illa seriiilus reqniiat,
daredicunlur, quod nihil periirteal ad sensure alte- qua?ad intellectnm sancti Evangelii oxlerius Ira 'nn-
rius, quod altereodem sensu dicere prsesignstur; ut lnr, ut ad ea qua? intrinsecus- suitt oapacior acce
puta cura de paraiytico, qui a quatuor po.labatur, riat.
 57 EXPOSITIO 1N MATTH/EUM.T, PR#FAT10. 38

PR/EFATIO
Conlra eos qui dicunl genealogiam Christi ad Evangelium non pertinere.

SanclarniiiScriplurarum virtus nec adeoest ohscti- - A in carcere, primum fegitur Jesum Evangeliumregni
rala mysteriis ut eain simpliciores nou valeant in- pnrdkare ccepisse.Ergo quidauid anle lioc narralum
telligere, neque tam aperla ut ad purum, dtim hicc est,genectlogi(im esse amsint, nuiiEvangelium.Alioquin
vivitur, eam possit aliquis penetrare. Verum magiss quid impediebatet Matthivum,Evungelium Jesu Chri-
tanta praeeminetriignitate, ul ad se nisi cum pietalee sti Filii Dei ponere,sicut et Murcumfecisse cernimus?
ac devotionisaffectu volenles accedere cominus nonn nisi quia improbumputavil genealogiamvocareEvan-
permittat, sed infra suas lenebras suo erroris vitioa gelium. 0 insantim capul! Nunqiiiri non maiiifesl.
circtunseptos, iiiterdum vacuos derelinquat. Quia,, colligimtis, liiinc, cum esset de gente lenehrariim,
eisi Iux in tenehris lncet, tamen tenebraBeam non_ quam oirnes Matichneiprseriicant, lumeii verilatis a
comprehenrieruni; quia, si eam lenebra? con>pre- principio ferre noti poiuisse, et ideo lalia vomuisse?
henrierenl, profecto tenebra. neqtiaquam remanerent. Praesertim qnia totus bic locus coalra eosdem facit,
Aliqnandocnim magis possit fieri, ut non soltiin qtios- qui nec Vclns recipitiut Teslameiitiim , nec Chri-
que v icnos exhibeat; verumetiam, quia in his riivina a stum veriini fuisse boininem, neque nasci de Maria
vis latet, si qui eam impiirc tractare riisponant, dacu- Virgine asseveranl poluisse. Undenos, catholicam
net. Unde nimiriim Demclrhis Antiocho regi vim di-- tenenles Uriem, proleclo asscrinius eum seciiiiiluni
vinae legis cum exponeret, aiebat, tesle Jo eplio,, 3 Miillhieuiii10 geuealogiadeclaratum, el juxta quodl
qnemdam Theopompum exstilisse nomine, qui, vo- Verbnni caro facliim esl rie Maria Vjrgine natum :
lens ex dlvinis litteris in sua historia quippiam con-. iiecnoii el vernm honiinem verumque Deum exsti-
trectare, illico menle tnrbaltis fnit plus ferme> tisse, noii soliim ab isiis evangelislis, seri eliam et
triginta diebus, donec veniam vix precibus im-; abangelo pnedicattim agnovimns. Quidergo? Nun-
petrarel; ac deinde quotl fuerit ei per vistim 9 coe- qui;l liber Evangelii dici iion potuil nierito vel non
litus declaralum, hoc illi ideo accidisse, quoniami debnit, sicul hic Fausius conatur asserere; inaxirae
irreligiose divina scrutalus esset, alque hominibusi ciini Paulus apostolus clamet segregatum se in
ea proferre impnris vellet. Qu__dum scribore qui.:- Evangelitim Dei, quori anle proiniseral in Scripturis
visset, mox meiilem dicilur recepisse. Referebat sanciis de Filio suo, qui lactus est cx semine Da-
etiain et de Theodecte tragoeJiarum poeta, quod ni- vid secunriumcarnem? Quori yerbum Evai.gelii si
sus essel in aliquo dramalicornm genere qtia? iu Fanstiis intelligeret, nunquam Christum per hanc
divinis habentui- interserere; ideoque obscuralis genealogiam secunrium camem ex semine Davitl
ocnlis caeciuueinsnbito incurrisse. Quo factoitaque venisse omnino uegaret. Evangeiium quippe Graece
discimus Fausluin Manicliaeuinraeotis oculos subito dicitnr, quori Latine bonuiii iiuntium, vel bona
perdidisse. Qui cnm ad exponendum Evangeliiim C ( annuntiatio ex inlegro praedicatur. Quori quiriem,
temere polius quam devote, per contraritim sibi cum aliquiri homim annunliatur, etsi semper om-
denique infaustus accessisset, mox nt p.incipiiim nino dici potesl, proprie tamen profecto hoc vo-
beali Matthjeialiigit, velul coelestilumine repercul- cabulum teuere dehuit illa annuiUiatio. Salvatoris
sus, rolare qnasi pra? vertigine ceep:.t,et infra suas in carne, qtia? nobis oatne bonum cootiilit : licet
se tenebras profundius reclinavit. Quiiujs nimiriim Matlbaeus, qni, secunduui patrios IISIIS, ex prin-
se non valens explicare tenebris, majortm profecto cipio libri magis nomen indidil, Liber generutionis
impegit caliginem. Ait eiiim sibi ipse, mscio sub dixerit. Nam et in ortu S.dyaloris angehini ari
qno dialogo, quasi in persona cujusriamClnjsiiani paslores ceciuisse leginnis : Ecce, inqiiil, evangelizo
seinierrogans:.lcn')ii-ne Evangelium?—Maximt.jn- vobis gaudium mugnum,qnod erit omni populo, quia
qnil. Tumque ille: Proinde ail,el nalum aecipe Cltti- nalus esl vobishodie Salvator (Luc. n, 10). Quo i ati-
slum. — Non ita esl, inquit. Neqne enim corisequem tem evangelizal, quid esl, nisi quia secunriiim pto-
est, ul si Evangetium accipio, idcirco el natum Chri- prietalem lingua?Lalime bonum nobis niiiititim, vi-
stum accipium: quia Evangetiumqtiidem a prwdica- delicet Chrislum nalum, annunliat? Quod erit, in-
lioneCluisli el esse cmpil,el nominari. Inqnolamen «uit, gatiriium otniii populo. Durie liqniilo const.it
Erangelionusquam se natum ex Iwminibusesse di- D * qtja angelus riicit: Bonusn annunlio vohis nunlium,
rV At rero geneatogia adco non est Evangelium, qtml eril gaudimn omiii populo, eo quod nalus sit
ui ipseejus scriptor nec ausus sit eum Evungelium vohis horiie Salvalor in civitale David , cle cujtis
nominare. Qnid enim scripsil? Liber generationis olim sirpe nol.is fuerat repromissus. Quia Faiislus
Jesn Christi fitii David.— Non ergo, inquit, Evangetii, Manichaus profecto mentitur, quod Ma.lh._us gene-
sed liber generstionis.Quippeubi et stella inducilur, ralionemvel nativitatem Christi Evangeliuin noii sit
qumconfirmatgenesim,ul recte Genesidiumnuncupdri ausus noninare, sed Getiesidium potins debuerit
vonit,quamEvangelivm. Nampostinclusum Joannem appellari. Ig^oral enim manifesie, qiiibus'motils
 " «40
39 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS
luce clarius desi-
Evangelium recte dicatur. Evangelium quippe seplem A fuerat), quod Deus Trinitas esset,
principaliter modis dicilur, quia de Christo nohis gnavit; ex quo profeclo intelligimits mysterium
primum bonum incarnationem nuntiat. Secundum quod sa?culiset generationibus necdum fuerat de-
autem, quod ipsum, ut nostrum sanctiflcaret bapli- claratum. Sequitur interea passio Salvatoris, per
sma, biiptizalum monslrat. Tertium vero, eum pro quam patefaclum est consilium quod nec angelis
nobis passura manifesle declarat. Quartum, quod erat creriitum, nec in terris penilus demoiistratum.
sepulfus sit, infernuni adiens jura confregerit ini- Quod si cognovissent,inquil Aposlolus, nunquam Do-
mici. Porro quintum nobis bonum praedicat, quod minum glorim crucifixissent (I Cor. n, 8). Unde et
tertia die ab \\ inferis victor ascendit; ac deinde, per Isaiam, idem magni consilii angelus nuncupatur.
ad cdnfirmandam fidem aposlolorum, pcr quadra- Quo profeclo liquet, in acterno suo consilio hoc
ginta dies in terra conversatus oslendilur. Sextum mysterii sacramenlum semper fuisse absconriilum,
namque, quod quadragesimo die coram discipulis quod novissimis temporibus omnibus est declara-
secundum carnem ccelos peliit, et quinquagesimo tum. Caelerumconsilii nostri summa ex hoc colligi-
post resurreclionem Spirilum sancluin de ccelis tur, ut morlui satculo commoriamur Chrislo, si cjuo
ante promissum clementer efftidii. Septimum vero modo ei convivere possimus qui ex morluis resur-
nobis bonum arihuc denuntiat el promitlit, illud Brexit. Al vero qnori sepnlliis ad infernos dcscendit,
scilicet, quando venlurus ad Judicium redriilurus qiiiri aliud quain virius fortituriinis fuil? De quo
est unicuique prout gessit. Dicturus est enim san- Psalmisla quasi ex praeconio ccelesliitm angelorum
ctis : Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum canit: Tollite, inquit, portas principes vestras , et
quod vobis paratum est ab origine mundi (Mutth. elevamini porlm wternales, et inlroibit Rex gtorim
xxv, 34). Ex his ergo conjicimus quod ha?c sunt (Psal. xxni, 7). Quibtis respontlentes adversaria?
seplcm illa sigilla, quibus in Apocalypsi liber signa- polestates, dixerunt: El quis esl iste Rex glorim? Ttim
tns monslratur (Apoc. v, 1); iri quo profeclo libro sancli angeli: Dominus, inqiiiiinl, forlis et polens, Do-
qu__cuiique"sunt iinplela in Christo, mystice scripta minus potens in prwlio.Verum,quod nisi priiniiin alli-
fuisse probamus. Unde duobus in via de se loquenti- gasset forlem.el arma ipsius auferrel, nunqiiaui spo-
bus exprobrat dicens : 0 tardi corde ad credendum lia ejus suo jure dislribuens Ecclesia?potenter riice-
in omnibus qumloculm sunt Scripturm! Et incipiens ret, quod porlac inferni adversus eam non pracvaleant
a Moyse et prophelis, inlerpretabalur illis omnia in (Hatth. xvi, 73). Unde suis niililibus adhuc de coelo
omnibusScripturis qum scripta erant de eo (Luc. xxiv, claniat riicens: Coi./Wi/e, ego vicimundum(Joan.xvi,
25). Interpretabaiur aulem non aliud quam Evange- 33). Acsi dicat:Forlcseslole conlra omniaadversan-
lium, id est, seipsum quem exponebat; quod quidem C tia,ijuia in mea foiliindine vestra profecloerit victo
jam olim Deus promiserat in Scripturis sanctis de ria. Spiritum ergo nobis scienliie in quinto sua?reve-
Filio suo, qui factus est ex semine David secundnra lationis sigillo nimirum tunc aperuit, ctitiiidem victor
carnem. Nemo igitur rectepntestambigere, in Cbri- ab inferis resurgens, el spem nobis resnrgendi so-
sloseptem illa sigilla esse soluta, quoniam riivinitus lidius confirmavii; pro quo Apostolus dJecto filio
responsum est : Ecce leo de tribu Juda, radix David monens ait: MementoJesum Christtim a moriuis re-
aperire librum,el solvere septem signacula ejus (Apoc. surrexisse ex semine David, secundum- Evangelium
v, S). Quae signacnla manifesle tunc soluta fuisse meum (II Tim. n, 8). Magnum igilur est scire sacra-
probanlur, cum omniahaec mysteria inChristo sunt mentum resurreclionis, in qna Clirisli in nobis clia-
adimpleta. Quippe et in eisdem sigillis sepiem dona ritas confirmatur. Unde iriem Aposlolus scire nos
sancti Spirilus omnibus sunt revel.ua. Nam in eo desiderat supere.uinentem charilatem Chrisli (Ephes.
quod nasci seciindum carnem voluil.quid aliuri quam m,19).Ergo ei ciimsexlum sigillum.videlicet ascen-
sapientia Dei Patris tunc primum in lerris se inno- sionem sua«i, nobis in carne exhibuit, liquido juxla
tuil? Antea vero semper absconditus fuit, de quo pietalis s»a? mysterium, tunc viam nobis rcelestem
prophela clicil: Tues Deus absconditus, et nescieba- palefec*, el magnum sacramenlum reconciliationis
mus te (Isa. XLV,15). Unde, cum se nascendo ma- D osleivtit: ut, qtii digni infra lerrentim paradisum 13
nifeslius mun !o infulsit, quid aliud quam iutic pri- noi fuimus diulius permanere, uniti in corpore ejus
mum sigillum solvit? Ac perinde quod riudum mun- aJ ccelesiia in melitis reformati transferamur. Ad
dus nescivit, donum sapientia? cre.lendo percepit. ultimum vero Spirilus timoris manifestatur, quando
Cuin autem perventum est ad baplisma, quasi se- ad judicium venlurus repromittilur. El ideo interea,
cundum salulis noslra? sigillum solvit; in quo nobif dum vivimus, sub metu ac tremore versemur. Unde
spiritum intelligentia? , ccelos reserando, dignant?r Salomon in fine libri sui ait, riicens : Deum time, et
»'ui- mandata ejus observa ; hoc esl, inquit, omnis homo
patefecil. Quia altissimum est intelligere quod
mus, et modo gratia Redemptoris quod facti st»nus. ( Eccle. xii, 13). Hinc David ait : Timor Domim
Necnon et illud, quod vox Patris manifestanJo Fi- sanctus, permanens in smculumsmculi (Psal. xvin,
liura desuper intonuit: Quia hic est Filius mtus dilec- 10). His ergo septem in Chrislo reseralis coelesiium
tus, in quo mihi 12 complacui: ipsum audie (Matth. sacramentorum mysteriis, iliud Isaia? vaticiniura
«i, 17, et XVH,3). Sed et Spiritus sancws in specie adirapletur, ubi ait: Et requiescetsupgreum Spiritus
co.umba?, inibi (quod nondum aperlr. prsedicatum Domini, spiri(u_,inquit, sapienlimet inteUectus,spiritus
 4| EXPOSITIO IN MATTH/EUM. — PRyEFATIO. «*
consilii et fortitudinis, spiritus scientim et pietatis, et. A mystice pr__signali, ejus scilicet qui , pro nobis
replebileumSpirilus timoris Domini (Isa. xi, 2). Cur "clemenler passus, doluit. Singuli ergo isti, in do
ergo, inquam, unus Spiritus super eum rcquievisse mibus suis secundum dierum transcursum con-
dicitur, cum in seplein spiritibus continuo sub- vivia celebrantes, mittunt et vocant tres sorores
distinguitur? nisi ut ostenderet gratiam, qua? simul suas. Quia nimirum fides, spes ac charilas in nullo
ei inerat, omnia adimplendo, nobis per intervalla aliorecte epulantur convivio, nisi nbi ba?c septem
distribuisse ? Unde el Joannesin Apocalypsi sua dona Spirilus sancti pariter in Christo dignissime
(Apoc. v, 6) introducit Agnum stantem tanquam parlicipantur. Alioquin vacua est fides noslra, ct va-
occisum, habentem cornua septem, in quibus mor- cua spe exlollimur, si nescio ex quo altero, vel
tem devick, et oculos septem, qui sunt seplem Spi- forle quasi ex nobis inaniter gloriamur : quia dc so
rilus Dei missi in omnem terram : Quid enim est quisque dum inflatur, nescio quid sibi aliud repro-
Agnum, in medio throni et animalium ac seniorum, miltens, alienus a regni consorlio velut palea venli- '
septem cornua septemque oculos habere, nisi septe- lalur. Sed quia, dum isla explicare volurmus,nostris
naria Spiritus sancti operalione ubique per orbera involvimur verbis, qnomodo celalum sit saeculis
in sua Christum Ecclesia, morle divicta, regnare? ac generalionibus myslerium, quod nobis nunc in
His quippe septem cornibus, virtute Spiritus sancti, ]B tempore revelatur. Nunquid igitur aut superna? pa-
Ecclesia in regni fortitudinem sublimata, omnia pec- tria? angelicis spiritibus, aut sanctis hominibus, sive
catorum cornua confringit; istis siquidem oculis in carne vivenlibus sive defunctis, venlura Redem-
illuminata, signis et virlutibus illustratur. Eisdem ploris dispensatio latuit, ut eam sallem a longe spi-
sane c.lumnis domus, quam sibi Sapientiara a?di- ritalibus oculis respicere non possenl? Quis hoc
ticasse legimus, fulcitur ac firmatur. Qua? domus dixsrit? cum Isaias tanquara in praesenti posito, di-
sancta Dei Ecclesia fore probalur, quaia sibi Chri- cat :Quarerubrumestindumentumtuum?(ha.Lxiu,%)
slus, Dei virtus, ac Dei sapicnlia Patris, isto sep- Ac si diceret, quid est quod incarne mori voluisti?
tenario virtutum opere dedicavit. lsta sunt autem cuin nullum de carne peccatum traxisti? 15 cui ille
septcm lucenlia candelabra coram Domino; quia respondit: Torcular calcavi solus, el de genlibus non
nimirum in Ciiristo, ad illuminationem et redem- esl vir mecum. Solus ulique torcular calcavit, quia
ptionemnostram, fiie.unthxcimpleta : etmodo cum solus niortem, quam pertulit, superavit. Untte et
universo suo opere jugiler coram Deo Patre idem Joannes angelum se vidisse testalur fortem, pra?-
interpellat pro nobis. Unde et hi septem spiritiis dicantem voce magna: Quis est dignusaperire librum,
coram Dominatore dicuntur assislere : quoniam et solvere septem signacula ejus ? Ubi continuo subin-
quidquid est iUud quod nos sumus, hoc totum in 'G fertur : Et nemo poterat neque in cceloneque in terra,
illius operatione consistit, qui, pro nobis immolatus, neque subtus terram, aperire librum, neque respicere
quolidie coram oculis divina? majeslatis offerlur. illum (Apoc. v, 2,5). ld est, nerao in ccelo; quia ne-
lh hac igilur sapientia Dei Patris mundum cum sua que angelus humana? salulis dispensationem per-
discimus calcare sapientia; quoniam 14slulta mundi ficere poterat. Hinc Isaias ait, non angelus, non le-
ciegit Deus, ut, foilia quaeque calcantes, agamus gatus, sed ipse Dominus salvos faciet eos. Nemo in
qualiter coram Deo sapientes inveniamur. Porro tali terra; quia neque homo vivens in corpore, eo quod
intelleclti si quid est quod percipimus, omnino in- homo redimendus solius Dei creatoris egebat auxi-
telligimus ut renati in Christo ad vocem Patris de- lio. Neque subtus terram; quoniam nec anima exuta
super intonantem oblemperemus, Hic est, inquit, corpore. Si enim homo vivens in. corpore," qui -uSi-
Filiusmeus dilectusin quomihi bene complacui; ipsum que potest lanquam victima mori, hoc implere non
audile (Matlh. xvn, 5 ). Hujuscemodi, inquam, vox polerat; quanto niinus anima, qua? sine corpore
nusquam audita esl, nisi super unigenitum Filium mori essenlialiler jain non potest? Sed quid est
Dei. Idcirco mandatis ejus obtemperemus, si quo quod dicit: Quia nemo poleratrespicere Ulum? Nun-
modo possimus dicere cum Propheta : A mandalis . quid non ipse conspexerat qui paulo ante fassus est,
luis intellexi, proplerea odivi omnem viam iniquilalis Quia vidi librum in dextcra sedentis in throno, scri-
(Psal. cxvin, 103). Consilium autem nostrum sa- plum intwset foris? Ubi qn_csoerat? An forte neque
lutare ac unicum est, ul Chrislo commoriamur; in ccelo, neque in terra, neque sublus lerram erat,
quia si compalimur, el conregnabimus. Ca?terum quando euni vidit? finde profecto mihi videtur i-_-
fortitudo noslra quae esse poterit, nisi ejus vicloria ? spicere hoc locopro c.mprc/iejid.redixisse. Quis enim
manifes.e cum Apostolus clamet: Quod neque volen- capiat; quomodo incarnalus sil sine semine Deus,
tis, neque currenlis, sed miserenlis sit Dei (Rom. IX, quomodo clauso exierit utero, quomodo Dominus
16). Hinc elPropheta dicit: Dominus fortiludo plebis gloria? crucifigatur, cum solus homo morialur?
sum (Ps. xxvn, 11). Deinde magnum est pietatts El reliqua omnia qua? de Cliristo ineffabilia nar-
xeniura, quod jara ccelos imili in Chrisli corpore pe- rantur? Hinc cst quod aposlolus incomprehensi-
netrare speramus. Uilimum vero limoris spiritum biles divilias Christi genlibus praedicare se dicit
tanc recte percipimus, si,juxta Petrl vocem, cum (Ephes. in,8). Ex quo liquet quia non solum nemo
timore' ac tremorc nostram denique salutem ope- aiigclorum vel hoininum lib. um aperire poluit, ve-
rauitir. Isti sunl igitur spiritus in septem filiis Job rum eiiam nec respicere, sicut in Dei Filio com-
PATROL.CXX. t
% S. PASCHASURADBERTI ABBATIS CORB__ll_NSIS ii
pleta s_nt omnia. Quia etsi revelandam a longe A nos. Quaesi profecto Faustus Manicbaeusscire qui-
Christi dispensalionem praeviderepoterant; non ta- visset, nequaquam Genealogiam Cbristi Genesi-
men ad liquidum, ut postea sunt irapleta, eorum dium appellasset, neque natum Christum omnino ne-
quispiam potuit intueri. Sed, quia in Christo fuisse gasset. Hinc Dominus, in Evangelio, ad Patreuj ait:
tiaec impleta commemoravimus, super quem spiri- Confiteor tibi, Paler, Domine cceli aetfirjrce, quia
tum sapientia? et intellectus, spiritum consilii et akscondisliea a sapknlibm et prudentibus, et repe-
fortitodinis, spiritum scientiaeet pielalis, ac spiri- lasti ea parvtdis (Malth. xi, 25). Hinc rursus apo
tum timoris requievisse cognovimns : profecto et stolisait.' Vobisdalum est nosse mutierjum,'cwteris
in Ecclesia, quasi in uno corpore, virielicetin sponso aulem inparakolis (Luc. vm, 10). Quod si profecto
etsponsa, in viro atque nupta, requievisseminimedu- huic nosse datum esset, nunquam sic ebfi.us talia
bitemus. Sed excellentius incapite,quani.n membris vomuisset?Nescivit enim miser, quia non Manichaeo
claruisse novimus. Sunt enim per eumba?c 16'» praeslita est Apocalypsis Evangelii, sed Jesu Chri-
nobisdona. Sed nunquid tam amplissima ul in Domi- sto, quam deriit illi Deus palam facere, non philoso-
nopatuerunt ?Constat nimirum quia ex eo percepimiis, phis, neque humanse sapienliae deditis, non Ju-
quibus gratis eo favente proficiraus. Sed alias ista da?isiu lege gloriantibiis, non variis doctrinarumoe-
explicare debemus. Nunc de Christo, quod summum B cupalis erroribtis, neque his qui de gente tencbra-
bonum nascendo intulerit, et reliqua perficicndo rum fuerunt; sed servis sujs, sed divinae gratia.
consummaverit, copiositts gratulemur. Hinc namque subjectis. Ipsis enim revelalio coeleslis Evangelii
sancta Dei Ecclesia hunc sibi ad salutem sufficere manifestius aperitur. Nimirum ut yklentes non vi-
creriit, hoc summum esse Evangelium patenter cun- deant, et intelligentes non intelligant; et quierant
ctis praedicat. Nam et omnium Christianorum spes humiles de tenebriseruantur. Haec ila duntaxat ad
in his pendet muneribus, et charitas dilalatur et cre- hocsufficiautdicta, quod vere GenealQgia Christi
scit, si quo modo diligamus eum qui prior dilexit initium silEyangelij.

LIBER PRIMUS.
CAP.I. Liber, inquit Malthaeus, generatimis Jesu liber apud GraecosBiblosGeneseos [piSXo.ycviertuf]
Christi filiiDavid, filiiAbraham. Cur autem tali exorsus C titulo praiiolatur. Quamvis el hic non immerilo cceli
sit prpoemio, non abs re factum credimus. Fulurum ac terra? generatio inferri possit; quia videlicet in
enim forsitan hunc Faustum noverat, qui Testamen- Christo cum sitDeus et homo, utraque natura vcrjs-
lum Vetus non reciperet: et ideo tali usus est prin- sime coiiiprchcnditur. Unrieet Jesu Christi subduo-
oipio, ut, ex eo bunc continuo 17 repercutiat ac bus nominibus aplc lilulus inscribitur, ut per re-
condemnet. Nam liber principii Veleris Testaineiitj giainet sacerdoialem personam, Dei et hominis na-
Geneseos denique ex initio voluminis appellatur; tura quasi in fronte illico designetur. Jesus autem
quia in eo, secundum nostram interpretationem, sub figura nomiuis in alio jam praecessit. Sed quod
scriptum legimus : Hic est liber generationis Adm ille lypice vocatus est, hic tandein substanlialiler
{Cen. v, 1). Et illuri, Istm generationes ccetiac terrm, designatur. Caelerum Christus nomen oflicii est,
quando creatm sunt (Gen. u, i). Ex quo constat, non natuia?; eo quod unctus sit pra? consortibus suis
quocunque tamen modo, ex eo quod in primordio in sacerdotium, ad expiaiidum pro nobis. In Veteri
ibidem generatio cceli ac lerrae inscribitur, quia quoque Testamento, quia in una baeceadem persona
iudeGenesis appellatur. Et ideo dignum profecto expleri non ppterant, venitmediator Deiet horinjium
fuit Novi Testamenli initiuin , quantum possibile homo Christtis Jesu, faclusque nobis regnuin et sa-
erat, simili modo praesignari; ut ejusdem Novi ac D cerdolium, ut ad terram multum diuque patribus
Veteris Testamenli unum Deumauclorem taliter pro- repromissam filios inlroducerel. Unde secundum
mulgando Evangelista monstraret. Praesertim cum proprietatem noniinis Jesu, velut 18 Dous poleus
idem Matlhacus,Hebraeosermone, eisdem qui ex He- est salvare credentes ; secundum vero oflicii digni-
braeiscredideraut scripserit :ut quod dudumjara ex tatem quolidie Christus interpellat pro nobis. Igitur
lege perceperant, manifestius recognoscerent, etpro- notandus eliam hoc in loco liltera? texttts, qui juxta
barentquod vere Evangelium Christi testimonium a usilalum huinana? loculionis modum, minus haberc
lege habeal et prophetis, sicut consequenter in multis videtur. Plenior enim sensus redderelur, sl praepo-
declarabitur locis. Nec dubium hoc innuere voluisse, sitis duarum orationum parlkulis, id est prono-
per quejn creata et redempla sunt omnia unum eum- minis ac verbi, Hic esi liber generationis diceretur.
deraque Deum, ulraque pagina designari. Alioquin, Sed frequentissimus divinarura Scriplurarum mos
quamvis consuetudo sit Hebraeorumex initio lihris esl ul in principiis Iibrorum pranoniiiiata? partes
nomenimponere; videtur nimium consonura esse, orationum non anleponantur. Undc nec Marcus
ut ulri.usque Testamenti principium uno vocetur no- ait : Hoc est initium Evangetii J-esu Chrisli,FiliiDei,
mine. Et notandum quod, sicut illud secunduui lit- sed taiilum : Inilium Evangelii. Hac consuetudine
teram carnali Israeli proponitur, ita islud in Chrislo usus est Isaias, iion addens : llaec est visio Isaia?,
gniritali copiosiusdestinatur.Nam et uterque eoiuin sed simpticiter : Vijio Isaim, tanluni incipii. Hac
45 EXPOSITIO IN MATTH.EUM. — LIB. I, CAP. I. 46
usus est Salomon in duobus libris suis, hac utique k sicul hoc iu loco forlassis ex quo nunc agitur. Et
Jeremias, hac etiam illi qui Psalmos titulis prae- alibi, ul, in inferno quis confitebitur tibi ? (Psal. vi.
nolarunt. Sed el Joannes Apocalypsuvsuam ila inci- 5.) Caeterumubi dicit: Quis sapiens et intelligit hmct
pit . ApocalypsisJesu Christi, et non addidit hmcest. (Ose. xiv, 10.) Et inibi: Quis fidelis est dispensator et
Quod videlieet agentes, non solum secundura idioma prudens, quem constiluet Dominus super familiam
divinarum lilterarum, verumetiam juxta consuetudi- suam? (Luc. xn, 42.) Nec non et iltud : Si autem in
nem saecularium,brevitali stndentes, sttbauditionem Deum peceaverit homo, quis orabitproeo? (I Reg.u,
tales senteutias etiam alibi habere docuerunt. Verbi 25.) In his igitur locis idoneus reqniritur interven-
gratia, cum legitur Liber generationisiJesu Chrisli, tor, aut certe sapiens; nec excluditur aliquis, seri
subintelligamus plenius, Hic est liber generalionis quaeritur. Unde si hoc loco, quis rarilatis cssel, vi-
Jesu Christi. Cur autem generalionis liber smgulari deretur quodammodo quaeslioesse soluta. Sed, quia
nolelurnumero, cumquadraginta per ordinem repti- hic quis, impossibililalis est, ut verius reor, faten
ceutur, nulli dubium quia unius tantum generalio dum quod dici vere possit, quia est Filitis Dei ab
quaeritur Jesu Christi, caeterae vero propter hanc aelerno Patre genitus, ita tamen ut nunquam sinr
insinuandam ad medium deducuntur. Et non soliim ipso fuisse Pater intelligatur; et omnia illa quae dr
in principio, sed etiam usque in finem libri totum g Dei FiliO/catholica fides conlitetur, dicibilia quidero
hoc agitur de hac sola generalione, ut idem qui esse. Sed quomodo sit, vel qualiter aeternus genilu»
natus est pro nobis Deusethomo inlelligatur. Quaeri sit, nimirum sacra? nalivitatis arcanum, nec aposlo-
etiara polest, et profundissima quaestio videtur, cur lorum quispiain didicit, nec prophetarum comperit,
Mallhaeuspublica voce Liber generalionis JesuChristi nec angelorum scivit, neque crealura ulla cognovit.
dixerit, cum Isaias clainet et dicat, Generalionem Idcirco videle, si ejus nalivitas a propheta non potuit
ejusquis enarrabit ? (lsa. LIII, 8.) Si euiin,/yu.s pro 20 cnarrari,quis recte valeat proliteri se nosse quo-
impossibilitate ibi accipitur, quomodo hic iste ge- modo potuerit a Patre Filius generari? Narramus
nerationem cjus narrare sibi possibUe judicavit? itaque de eo ac verissime couiitemur quouiam a
Nisi quia ibi de geueratione, quae secundum Divini- Palre est Filius coaeternus, sed quoinodo sit, penitus
tateni est, dictum pulamus : hic autem de genera- ignoramus. Hinc illuri in libro Job: Sapientiam Dei
tione, quam pro nobis secundum hominem suscepit, Palris unde invenies? Lalel enim ab oculis hominum,
quanquam et isla magna ex parle inenarrabilis esse et a volucribuscceli absconsaest (Job. xxvm, 20), iri
credatur. Verumianien illa, per quam genilus est ab est, eliam ipsis angelis incognita. Et alibi: Radix sa-
a?lerno, lota ineffabilis et incomprcbensibilis esse pienlim cui revelata esl? (Eccl. i, 6.) Origo scilicet
probatur. Nisi illud obsistat quod Joanues ait : In Q Filii Dei, eo quod super angelorum eliam intelligen-
pruictpio erat Verbum,\Qet Verbumerat apudDeum, liam alque sci«nliam cst. Unde probatur onuiino
et Deuserat Verbum (Joan. i). Ergo dum ait, In generatio ejus secundum Divinitalem , ex loto quod
principio erat Verbum, narravit aliquid, et cum addi- ineffabilis est. Idcirco ad eam qua?juxta caraem est,
ditquidhoc Verbum esset,et quodapud Deinn Patrem quanquam et ipsa exparle inenarrabilis sit, Domino
esset, jam non solum aliquid de eo, sed multa dixit. favciilc, veuiamus.
Uude uon inconvenienler sane quaeritur, quomodo Filii David, filii Abraham. Non abs re faclum
ineiuibilis, si effari possit, recte dicatur? Aul si non creditur cur, ex omni prosapia Veleris Testamenti,
possit, quoiuodo ut probamus, quidpiam de eo nar- bos duos lanliim patr.esposuerit, quorum filius solum
ralur? Nam et sancta Dei Ecclesia ex omiiLujuriivi- secunrium carnem Christus dicatur. Ex quo profe-
naruui Scriplurarum auclorjtate colligeus, plura de clo liquet quia, cnm eis scriberet qui ex lege Chri-
hac clivina uatiyilate catbolicc coufiletur. ForsiUn sluiii noverant repromissum, voluit luce clarius ape-
ergo quando dicl,vunest, Generationemejus quis enar- rire quori ipse esset qui eisdem longe fuerat diu re-
rabi.t1 non impos-jbUitatera, sed rariuteiii narrandi promissus. Ad hos elenim tanlum ex omnibus, in
osieud.it, sicul et in aUis Scripturarum iocis legilur. Veleri Teslamento facta legitur repromissio, uiqtti
Deijique babes in psalmo : Domine, quis habi- D de istorum semine fulurum sibi scierant Salvalo-
tabit in labernaculo tuo? aut quis requiescet in monte rem, liberius reciperent, cum vidissent in eum con-
sanclo luo ? (Psal. xiv, l.)Non enim dicit quod nul- sona voce legis et prophetarum omnia valicinia ad-
lus habilabit, uec boc, quod uemo requiescat, sed impleri. Nam Abraha?per semetipsura Deus, quando
quod rarus et non nisi electus. Et, ul scias hoc ve- Filitun suum obtulit, jurat, riiceus : Per memetipsum
rum esse, continuo defuiit qualis loci illius habitator juruvi quia fecisli rem hanc, et non pepercistifilio luo,
esse debeal. Et in alio psalmo : Quis ascendet in benedicamlibi, et multiplicabosementuum sicut stel-
mantemDomini? aulquis slabil in monle suncto ejus? las eozii, et velut arenam qum eslin littore maris. Et
(Psal. xxiii, 3.) Ut sit sensus, non quicunque de possidebit semen luum porlas inimicorum suorum; ct
vulgo vet plebe, sed vitasegregia?, singularisque me- benedicenturin semine tuo omnes gentes terrm, quia
riti. Quoliescunquequis dicitur iu divinis litteris, non obedisti voci mew (Gen.xxu,lG).Qucni loctiui Paulus
nullus, sed aliquis interdum significatur. Inlerdum apostolus ita edisserit diceus: Abrahmdicttesuni pro-
atilem, impossibilitatem oslcndii : sicut illud, quis missionesel semini ejus. Nonenim dicit: el seminibus,
andivit nnquamtale, aut atiis vidit huic simile? Et inquit, quasi in multis, sed quusi in ttno : ft semini
il S. PASCHASII RADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 48
tuo, quod estChristus (Gal. v, 16).Inquonimiruni se- A beata Virgo Maria canit: Recordatus misericordim
mine, id est in Christo, benedicentur omnes gentes : suo:, sicut \ locutus est ad patres nostros , scilicet
ut idem Abraham per immutationem nominis, Abrahamet semini ejus, usque in smculum. Hujus ita-
qui erat Pater excelsus , fteret pater multarum que Filium , sicut oportet, Chrislum profecto credi-
geritium. Nonquod interpretatio nominis hoc to- mus : super quem et alia quamplurima concinunt
tuin contiueat; sed quia Spiritus sanctus per Moy- sanctarum eloquia Scripturarum. Unde ncc debe-
sen subdendo fjenriumvoluit subintelligi. Pater au- mus ullam de eo ultra dubitationem recipcre; quin
tem muUarum genlium non aliunde quam perChri- polius de David semine, secundum Scripturas san-
stum , de quo David canit juxta promissum hujus ctas quomodo sit repromissus videamus. Juravit
loci: Et benedicenturinipso omnestribus terrm, omnes Dominus David, inquit Spirilus sanclus , verkalem,
21 gentesmagnificabunteum (Psal. LXXI,18). Vides et non fruslrabitur eum (Psal. cxxxi, 1). Quid ergo
autem quam consona voce Spiritus sanctus adhuc juravit ? Juravit illi: De fruclu venlris tui ponam
per Prophetam repromittit benedictionemomniumin super sedemmeam.Hinc namque beatus Paulus ?.po-
Chrislo, quem dudum semen Abraha?nominabat. Id- stolus in Epistola ad Hebraeos ait: Omnis controver-
circo prsesens Evangelista filium eiim Abrahae modis sim finis juramenlum est (Heb. vi, 16). Et, quia homi-
omnibus approbat; ut eum non solum Judaei, quo- B nes per majores suos jurant, Deus autem cum non
rum erat repromissio, verum etiamomnesgenles,vel haberet majorem se, per quem juraret, per semet-
oranes tribus terrae gaudenter, de semine ejus jam ipsum juravit dicens, per memetipsumjuravi (Gen.
venisse susciperent, per quem e'tAbraham pater fieret xxu, 16), ul supraoslendi.Et ad David rursusdictum
multarum gentium. Sed, quia de semine ejus duplex probamus : Juravit Dominus David veritalem. Et
repromissio erat, una videlicet carnis, alia vero spi- ideo quisque juramentum Dei audis, etiamsi incre-
ritus; primum dictum est quia erit semen tuum sicut dulus es, emolliri debes, utfide Christum exhorum
pulvis terrae. Deinde, quamvis et ipsi de pulvere eri- semine natum percipias. Hinc in alio quoque psalmo
ganlur, qui in secundo repromittuntur, tamen sicut scriplum legimus : Semel juravi in saneto meo (Psal.
stella? coeli, futuri non natura, sed gralia, pollicen- LXXXVIII, 35). Et quid est in sancto meo, nisi in unico
tur. At vero ha?cullima benedictio sui utrumque ge- Filio skbi coaequali ac dilecto, qui solus Sanclus et
nus betiedictionis ampleclilur, eo quod in Chrislo Veritas appellatur ? Quid autem juraverit, illico sub-
renati filii Abraham, et carnales quodammodo et infertur: Si David mentiar, pro eo quod est non
spirituales inveniunlurjut alii nomine tenus tantum, mentiar, semenejus in mternummanebit. Et thronus
alii vero secundum electionis graliam in semine com- ejus sicut sol in conspeclu meo; et sicut luna perfecta
putenlur. Nam et dehoc semine similimodo, quod C in mternum, et leslis in ccetofidelis. Ergo qui volunt
ineo omnes gentes benedicanlur, longe post per de Salomone lioc diclum accipere, cogitent quomod*.
Isaiam prophetam repelilum legimus, ut manife- thrmus ejus sicut sol in conspectu Patris fuerit, cum
stius patesceret, nequaquam de Isaac qui jam mor- Scriptura sancla dicat quod aversum sit cor ejus
tuus erat, neque de alio quam de Christo, debere propter concupiscenlias feminarum, et adoraverit
intelligi. Hinc quippe per eumdem Isaiam Deus lo- Astarolh et Chamos Deum Sidoniorum, ac reliqiia
quitur : Educam, inquit, de Jacob semen, et de Juda portenta gentium (III Reg. xi). Unde ad ultimum
possidentemmontes sanclos meos(Isa. LXV,8). Quo- infert quod non erat Deus cum Salomone. Si ergo
rum u.rumque, ex quibus hic futurus repromitlitur, non erat Deus cum Salomone, quomodo thronus
dfc Abraha? slirpe fuisse manifestum habemus. Et ejus sicut sol inconspectu Dei Patris fulgebat ? Prae-
ideo Deo grata societas collegium sanctum fidenter sertim cum et fcedatus dicatur omni immunditia libi-
teneal verum alvearium monachorum, sicut in ca- dinis, et propler idololalriam sit condemnatus. Aut
tliolica fide, non lacte lantuni, sed etiam solido cibo quomodo sicut luna perfectus sit in aeternum, cum
pasti sumus. Quia, etsi clictumest : Qumrite Domi- subito velut flagitiosus corruerit in ruinam? Quinimo,
num, qnmrile faciem ejussemper (Psal. ctv, 4), non j. si perfectus esset, quod penilus non probatur, quo-
alium tamen a Deo oportet quaerere, quod unus est ; modo testis in coelo fidelis foret, qui nunquam pe-
sed unum eumdemque ardenter investigare, quod netraverat coelos? Vel 23 unde 'n c03l° fidelis, qui
mfinitus est. Unde istum leneatfides nostra, si forte super terram,idola venerando, falsus invenlusest le-
eum veneritFilius hominis, sallem fidem reperiat su- stis ? Similes enim, ail Scriptura, illis fiunt qui faciunl
per terram. lnterea, si Zacharias ad testiraonium ea, et omnesqui confiduntin eis (Psal. cxm, 8). Sed
quaeritur, qui ulique ex Evangelio justus probalur, . quia de Salomone nequaquam islud polesl inlelligi, ne-
q+ioniam Judaci Evangelio contradicunt, manifeste cesse est super Christum, velit nolit inimicus, inter-
colligimus hunc esse semen Abrahae, de quo dicit : pretari; ut sit idem Davidsemen, cujus thronus in con-
Benedictus DominusDeus Israel, quia visitavitet fecit spectu Dei Patris jugiter splendet. Unde et in monte,
redemplionem ptebis suce ; sicut locutus est, inquit, quando transiiguratus est coram discipulis suis, fa-
peros sanclorum, quxa smculosunl prophetarumejus cies ejus refulsit velut sol cum lucet in virlule sua.
(Luc. l, 08). Deinde ut subaudiatur, hoc est 22 ait> Nam et propheta de eo : Vobis, inquit, qui timetis
Jusjurandum quod juravit ad Abrahani patrem no- Deum, orielur sol justitiw (Malac. iv, 2). Qui sit aii-
itrum, aalurum se nobis (Luc. i, 54). Nec nonet tem iste thronus, inullis in locis Scriptura sancla
49 EXPOSITIO IN MATTH__5UM. — LIB. I, CAP. 1. 50
Ecclesiam esse declarat, in qua Deus velut rex in suo A. A Ego sutn ostium; per me si quis introierit, salvabitur
throno praesidet. Quae nimirum, quia caput ejus (Joan. x, 9). Sunt enim anle fores templi quasi
Christiis est, sicut sol in conspeclu Patris fulgere columna? anteposili, quia nimirum adhuc uterque
dicitur, et sicut luna perfecta in aeternum manere. eornm in lege, velut in vestibulo domus versabatur.
Luna vero propter praesentis vitae defeclum dicitur: Ethabebant, inquitScriptura, columnmaltitudinemde-
pcrfecta vero, quia jam inhaeret capiti suo, ex quo cem et octo cubitorum(HIReg. vn,15);videlicetNovi
iminprtalis atque aeterna modis omnibus praedicatur. acVeteris Testamenti fastigio praeemmentes : qua-
Et notandum quod hic thronus seminis repromissi tenus juxla fortitudinem columnarum utrumque po-
unus cum suo capite constat, et tolius sui corporis pulum ad (idem corroborantes, non alium esse ostium
membris. Ul caput videlicet nostrum unitum corpori ostenderent, quam hunc Jesum Christuro, eorum se-
propter natura? consortium intelligalur : praesidere mine propagatum; el eum fore ingressum templi,
vero, quia Deus est, recte in suo throno, id est in quasi qui inter medium eorum inlimus versabatur.
sua Ecclesia, divinitus intimelur. Ponamus adhuc et Hinc est quod in nomine Jesu secundum Graecos
aliud testimonium, quod idem de semine David futu- [iH-OTS],prima qua? conscribitur litlera decem, se-
rus annuntietur. Et factum est, inquit in libro Verbai • cunda vero octo significat. Ut ex utroque semine
dierum, verbum Domini ad Nathan prophetam di- B I secundum repromissiones Scripturarum unus eriga-
cens, Vade eldicservo meoDavid, Hmcdicit Dominus. tur in litulum; in cujus nomine unitus uterque popu-
Annuntio tibi quod wdificaturussit domum tibi Domi- lus, mensura pleniludinis Christi, juxta fidei firmi-
nus. Cumqueimpleverisdies tuos, ut vadas ad patresj tatem, ad superna enixius snblimetur. Hinc est
luos, suscitabosemen luum post te, quod erit de filiiss enim quod utramque earum funiculus ambit duo-
luis, et slabiliam regnum ejus. Ipse mdificabitmihit decim cubitorum, id est, lides apostolorura hos tan-
domum, et firmabo solium ejus usque in mlernum. lum amplectitur in genealogia patres, de quorum me-
Ego ero ei in patrem, etipse erit mihi in filium; et( dio pracdicat ostium Jesum Christum credentibus
misericordiammeam non auferam ab co, sicul abslulit quolidie aperiri, non credentibus 25 ver0 voluit in-
ab eo qui ante te fuit, et stabiliam eum in domo meai troitum ccelestis patria? penitus denegari. Sed quia
et IRregno meo usque in sempiternum, et thronus ejuss quibusdam sanctarum Scripturarum testimoniis has
erit firmissimus in perpetuum (I Par. xvn). Haecom- interdum columnas volumus roborare, longe admo-
nia quisquis in Salomone putat fuisse impleta, mul- dum progressi sumus, jam tandem ad exposilionis
tum errare videtur. Nam qualiter inlelligendum sitt ordinem redeamus. Ubi adhuc interdum non ab-
quod dictum est: Postquam dormieris cum patribusi surde a multis quaeritur quid sit quod David prior
tuis, suscilabo semen tuum post te, quod erit dei ^ ponitur, cum aetatis privilegio longe posterior inve-
filiis tuis, etstabiliamregnum illius? Nunquidde illo? nitur? Ad quod dicendum , quod Ioquendi necessitas
Salomone credendum est prophelatum? Minime. Ille_ id exegit, et factus est ordo praeposterus, decenter
adhuc patre suo vivenle coepit regnare. Hic vero di- «tique commuiatus. Quia, si primum Abraha? filium
cilur, Quia cum comjileti fuerint dies tui, et dormie-- eum dixisset, et David postea copulasset, rursus
ris 24 cum patribus tuis, suscitabo semen tuum. Abraham repetendus erat, ut origo David ejus ex
Ex quo revera intelligilur alius repromissus qui nona semine monstraretur, et fieret inhonesta constructio
ante morlem David, sed post mortem suscitandass verborum, quantum ad eloquenliam attinet.
erat. De quo per Jeremiam : Ecce dies venient,dicit it Abraham, inquit, genuit Isauc. Recte itaque ab
Dominus, et suscilabo David germen juslum, et regna- initio ftdei genealogia Christi supputatur: ul in quo
bil rex, el sapiens erit, el faciel judicium et juslitiamn primum de eo facta legitur repromissio, fieret et
super terram. In diebus ejus salvabitur Juda, et Israel:/ exordium successionis, donec ventura esset ad enm
habitabit confidenleret hocnomen quod vocabunt eum, i, qui de ccelo lunc divinitus fuerat repromissus. Quis
Dominus justus noster (Jer. xxm, 5). Nunquid hicc enim in gencalogia Christi aptius in principio poni
Jeremias, qui longe post Saloraonem fuisse proba-- _ posset, quam is de cujus semine benediclio omnium
tur, aliquiddeeo rursusrepromittit, dicens, suscitabo o gentium propagatur ? Quod factum itaque credimus,
David gertnen justum ? Manifestius de Christo datur ir ut ad eum currerent non tam Judaei, quam omnes
intelligi; qui non solum Rex sapiens, sed etiam Sa-i- gentes, cujus origo ex eo repromissa luce clarius
pienlia Palris appellatur. Revera in cujus diebus sal- 1- divinarum Scripturarum oraculis declaratur. Qua-
vatus est verus Juda, videlicet ille qui confitetur Je->- tenus primum in patre discerent, quid vel quales
sum Christum in carne venisse. Reliqui vero oranes, ., - esse debeant, qui volunt in semine benedictionem
ut Joannes faletur, non Judaei, velut ipsi menliun- i- haereditatis percipere. Quia, sicut idem Dominus
tur; sed synagoga?sunt Satana?. Talibus ergo et hu- l- Judaeis teslatur, si filii essent Abraha?, veraciter
jusmorii Scriplurarum indiciis, ccrtum tenemus,, opera Abraha?ijiSifecissent (Joan. vm, 39), et tan-
Matthaeumhos duos quorum sit filius tantum ideo :o tum talemque palrem imitarentur ne degeneres es-
pesuisse; quatenusqui vellent templum, id est Ec-:- sent. NamAbraham primum credidit Deo, et repu-
clesiam, per ostium introire, has duas columnas, de le tatum est ei ad justiliam (Gen. xv, 6). Dehinc vero
quorum medio Chrislus exorsus est, hinc inde anle- e- ivit ultra proficiens alque crescens, sicut Scriplura
potitas circumspicerent. Ipse enim de se loquilur : refert, et pervenit usque Belhel, et progressus est
 51 S. PASCHASII RADBERft ABRATIS CORBEIENSlS Si
in meridieni (Gen. xu, 8, 9), ubt sponsus, m Canticis, A pienao conhtetur et coin, coiemio aiitem quotune au
cubat (Cant. L, 6), et p*scilur inter lilid (Cant. vi, 2). co_lestem pairiam ebmilatur. Inde est igitur quod
Post qua? virtutum insignia tenlatus, et inventus est omilis Ecdesia arihtic in terris infatigabiliter pugnat,
fidelis ac juslus; Qui cbntra spem, in spe credidit, et quia jam illi qiii euni confessi sunl, hihc per mor-
omiri obedientia consummatus, pateromnium gen- tenl discedenteS cum ChriSto regrfaiit. Quorrrm do-
tium fulurus di.ina voce pra?dicatur. Hinc igitur ab ctrina polle., miractila eoruscaht; virtuteS nbique
eo restis genealogia?recte nectitur, ut in summitate pra?dlcantar. Sed quia hiijus capituli rieJuda fecimus
ejus hamus carne cooperlus ad capiendtim munrii mentiO-lem,necfessafiumfedf intefim latib_ ex.equi,
maris celum, iri est diabolum, et ad perforandam prOjjtef quorunidam duritiam vel caeCitatemcordis,
ejus maxillam, obscurius religetur. 26 ^nde se- qttl fiiitslHlhoc totum ita super Jiir1_imihlerprelari,
quitur : iit nihil ex liis ad Christum debeat pertinefe. Nos
Isaac autem geriuit Jacob, Jacob genuit Judam et autem, recte intellrgentes, dicinius qiibd qiia?daniex
fralres ejus. Porro quod hic Matthaeusdicit genull, his, licet Juda?cbaptfentur,tamen Secunduriifflysticiis
Lucas qui fuit, per omnem texlum successionis rio- serisus et Christo convenire possint.'Neque Omnino
sujl. Qnia nimirum Malthaeus tantum naliirat. filios negamus, nonrtiillacx his ad solum Jndam pertingere,
annumerat, Lucas vero secundum legem, vel per » sictit et aliqfla qua?videirius illum excedefe, ad 80-
adoptionem, quibusdam in l.cis filios interpohit. Et luifl ChriStiim dicimtts perliitefe. Nam qtiotf dicit;
notandum quod Matthaeus, genuit, et non generavit, Non deficiet princepi de Juda, et dux de femoribus
dixerit. Fortassis nt eum recognosce.es in fineni ejus, cogimrir iritelligere de Juda, seu de ijisa tribu
ostensum; de quo Pater dixil: Filins meus es .«, ego qua? denicjlieJnda est appellata. Caelerum quod se-
hodie genui te (Psal. n, 7). Hoc itaqne ojtlasiproprium quitur: Donecveniat ijui miileridus est, et ipse erit
illi verbum et familiarissimum ubique super eum po- exspectatiogeritiuin, ad solum Christutri novimiis per-
nillir. Cur autem dixeril, Jacob gehuil Judam el fra- tinere. Norleriim illtim Judam intelligiriius Christum,
Jres ejus t non absurde quaeritur. VerUihtum Abra- •dt. cujiis semine penitus dux non defecit, donec Chri-
ham plures genuerit filios, _t Isaac fratffem Jacob stus in carne venifet; sed eiim qul fuerai repromis-
habiterit. quid est ergo quod Evangelista hos Omnes sus, e», continuo ut advenit, a genlibus est siisceptus.
pnctennittii, et fratres tantum Joda commemoral ? Prlriceps aiitein ac dox de femore hnjus eo ilsque in
Ad quod dicendum, quod illi quasi alieni a populo Juda fuil; exihde vero Herories alienigena, sicut po-
Dei, tesle Scriptura, merilo repellufttur; hl vero Stea multis intliciis Scriptiirarum monslfabimus, re-
cnasi haeredes, in libro vit__colleclim ascribtlhtttr ; gnutn Snscepit. Et hoc potissimuiri fuit indicium eum
el quasi patriarch* duodecim tribuum, quia de po- " advehisse cui reposiium erat (subiritelllgitur regrliim),
, pulo Dei nbn sumt exchtsi, etiam de generalione Chri- vel, sicut iri riostrd legimus tfahslatlone, doricc ve-
sli non merentur excludi. Praesertim curii iri eis apo- nifet qui mittendus efat a Patre, quoniam ipsum
stoloruiri nnhierus et fbrhla sigfiatuf, in qilonlm gentes illico suscepernrtt. Interea illud qtiod dicitur
consortio per tidem coadunala? omnes tribus tfefrae Jtltla, te laudabiiril fratfes tui, qiiocunque modo se-
ilivinilus cohsecranttir. Sed ided nominatim nrin ctifidhmhistoriam ad eum Judam referri potest, ut
exprimnntur, ne genealogia hltra pra?finitummystici sint riianusejus sliper cervices inimicorura pugnando.
sacramenti ntinierum mtilliplicettir. Nec hoc sane Sed riielins iri Chfisto intelligitur, quera omnes re-
magno profitnditatis vacat mysterio, quod, tiibus nati publice fratreni iu Ecclesia lflndaiit et confiten
pra?termissis, Ruben SCilicet,et primogehito Sinifeon, tuf. Cujus itad,tie manus super cervices inimicorum
ntqne Leviiprioribus fralribus, Jtidain solum Spirilus triumphant, jjjg ut postea adorent eum filii Patris
sanctus elegerit, per quem serieiti nativitatis uSqtic per adoptiorierri facli, qui dudurii fueranl inimici.
ad Christum texeret. Quo profecto jam, quia quartiis Sequitur : Ad prmdam, Fili mi, ascendisii, vel sicut
eligilui-j qiiadralus Evangelii numerus conseCratiir. alia interpfetatib haiiet, de germim•ascendisli, accu-
Deinde quod majus est, idcirco ex oiniiibtis diiode-, H bans dormisti, et slcul catutus leoriis, quis suscilabil
cim patriarchis hic solus coghominalihi exprlmi.tir, eum ? In his itaque versibus Judaei non laiinconclu-
ut enm sine aliquo mentis scfupulo manifestitls re- duntiir, quarii pcnitus excluduntur. Et ideo non est
cognosceres, qui per Splritum sanctnm ex ejus Stirpe adriiittendum ut de Juda uilb modo possit intelligi,
oliiri fuerat reprbmissus. Dicit enifn Jacob ita : Non qitod nos de Christo manifeste dictum probamus.
deficiet princeps de Juda; et dux de femoribusejus, Nam si ponamus calulum leonis Juriam pro virlute
donec veriiat qui mittendus est (Gen. XLIX,10). Qiiem bellandi, quoniodo de germine flltus dicilur ascen-
ut n.anifestius exprimeret qnisnam futiiruS esset, si- disse?Germen autem hic de Graeco, magis virgtilium
gnanler arijecit, dicens : Etipse, inquit, erit exspe- vel' ramus, sicut quiriam asseriint iritefpretatur. Ex
ctsttio gentium. Quo facto videanl falsi Judaei quem auo virgtilto Judas ascendisse riiciiur. Se., quia hqc
suscepturi sint, qtioclomnis exspeclatio gentium 27 illi non congruit, mullo convenientiiis litiic loco niy-
diu desideratuhi jam complectitur; adorat, veneratur stica expositio coaplaltir. Ascendit ergo Chrislus e.v
etcolit. Unde liqnido cohstat ijtiod omnis multitudo germine, quarido fei Virgine rialus est sine seiriine.
gentium; ab orieiite usqiife in occidenlem, jam eum Ex germine, ihquit, quod est absque coliu viri, et
«tt roittetutits erai,=e?rsp_ci3iritfo
fitle'sn__e(»it,sascl- absiJUeSemihe, veliiti virgiiKiirn ha_i_en_.'Aut s'_ui
 53 EJ-POSITiO 1N MATTH.__i_M.— LIB. h, CAP. 1. S4
flos de radicc ejus, iri esi ex virgir? ^'eil-.T*-i.arnis A erat. Hinc est enim tanla benedictionis obscuritas,
ascendisse probatur. Si aiitein ita legendum est: Ad nt, nisi diligenter sit insjjecta, vix discerni possit
prwdam; Fili mi,ascendisti, et siiper'Jt-dat i °t ..'ner quid Juda? quidve Christo soli conveniat. In eo nam-
Ciiristum ulrnmque referri potest. Quori autetn sc- qiie adhuc erat illud semen Abrahae, retro jam re-
cubarisdormivit ut leo vel sicut catulus leonis, liulll promissum, in quo benedictio dmnium gentium pol-
alteri quani Christo congruif'; ut sit iliud in Christo licebatur : et ideo hie dicit quod ipse est exspecta-
mystice promiilgatnm, quod physici de*catulo leonis tiogentium. Exspectabatur autem ac si repromissus;
narrant. Aiunl enim, cum natus fuerit, quod tribus snscipilur mox ut advenit, quasi reddittis. Cujus
diebiis ac noctibus dormial; tulii 'deinde patris fre- oculi pulchriores fuere vino,"scilicet apostoli et om-
niitu suscilatur : ita sane et Christus tribtis diebus nes sancti pi-edicatores; qnia inentes credentium
ac tribtis noctibus in corrie terra? sepultus somnum' mtisto sancti Spiritus inebriarunt. Et dentes lacte
morlis implevit, et velut calulus die lerlia suscitatus carfllidiores, per quos sibi omnes gentes, velut ani-
rcsurrexit. Unde Joannes in Apocalypsi sua : Ecce maliiim carnes in sunm trajecit corpus; ut in eo
vicit leo de tribu Juda (Apoc. v, 5). Tunc ilaque vicit, uniti, iri est, in Christi corpore transpositi, omnes
ctini accnbuit.quia lunc raortem moriendo conffegit. gentes in uno semine bencdicerenttrr. Unrie alibi di-
Omnem namque pneriam quam leo ille conlrarius B I ctum legimus, Vosestis semencui benedixit 30 D°~
invaserat hoinine prostrato ac devicto, hic leo noster miiius (Isa. LXI,9). Semen enim dicit, et non se-
restituit, et totum resurgendo in melius reformavit, mina, quia omnes in Cliristo unuin semen effecti sn-
dum captivitatem nostram sua duxil virlute capti- miis. (Jmim ergo granum frumenti in terram caden»
vam. Hoc quippe modo triiimphans leo fuit, tertia solum morttmm fuit, sctl multas segetes de se ge-
vero die maturius suscilatus, catulum leonis se nuil. Et idcirco qui vult introirein horreuiri Domini,
fuisse oslendil. Hinc est ergo quod sequitur : Et virieat ipse si de hirjus radice processit. Sequitur,
quis suscilabil eum ? Quia revera pfopheta consi- Atlignns, inquit, ad vineam asinam suam, et ad vitem
derans Dei et hominis personam, Clirislum in fnorte . pultum suum. Pullus hic gentililas designatur, quem
accubuisse admiraris, ail : El qiiis suscitabit eumt alligavit ad vitem, c!e qua dicit, Ego sum vitis vera,
Ac si diceret, Contueor Dei Palris Fillum, dum et vos palmites (Jonii. xv, 5). Quod eum hic alligasse
Verbum caro fieri dignalus est, per morterii im- dicitur, alias ihseruisse monstralur; ut, sicot palmes
mortalem 29 quodammodo accubuisse; quis eiini' manet in vita, isle asellus corpori Chrisli coadu-
fesuscitabit ? Ipsese? An Deus Pater? Aut, quod natus perfectam vineam,sanctam virielicet DfeiEccle-
verissimum est, simul ipse se, et Deus pater, eum siarn, sine mactila et sine ruga ex orttnibuSmembris
resuscitavit. Unde Apostolus clamat el-dicit, Qttia C ^ suis sevidentihus exbiberel. Nttllum enim vinculum
Deus illum suscltavit a mortuis. Et qui susciiavit unitatis vinculo majns est, quod unilas divisionem
Christum a mortuis , suscilabit, inquit, el morlalia non fecipit, neque patilur seclionem ; sed ex suis
vestra corpora propter inhabitanlem spirilum e)us in sa?pe partiblis unitas corporis sic confringitur, ut id
nobis (Rom. vm, 11). Quod autem ipse suscitaverit, quod esl urinm, efflciatur. Et itleo feritas gentili-
dieit in Joannis Evangelio : Solvite lemplum hoc, et taiis Christi corpore inserta, qiiasi ad vitem religata
ego intribus diebussuscitabo illud (Joan. n, 19). Ad dicilur, dum firiei vinculis illi per gratiam est unita.
quod Evangelista, Hoc autem dicebat, inquit, de lem- Et ad vineamasinam suam. Ad vineam quippe asinam
plo corporis sui. Hisita a longe Prophela conspectis, alligasse dicitur, cum synagogam Ecclesia?fidei vin-
recte stupore pro tanta Patris ac Filii unitate atto- culis copulavit. Quia niinirum synagogam Chrislus
nitus dicit, Et quis susckubit eum? Sequitur quod provexit in Ecclesiam, et non Ecclesiam rursus mu-
jam ante paulo praeniisimus, Non deficiet princeps tavit in synagogam. Seri quia benediclionein quan-
ex Juda, et dux de femoribusejus, donec veriiat qui lisper longe propagavimtts, quippe ttt eum non abs
mittendusest. Ubi profeclo declarat alium esse de re in hac genealogia ex nomine positum sciremus,
quo duces fuluri erant, et alium eum, qui quasi ** r imo per euni mox animus recurreret ad vaticinium
tinicus ac specialis mittendus erat, quem gentes ex- laiiti propheta?, et crederet jam venisse, quem gen-
speclasse denuntiat. Sed quomodo praeraissaebene- les cxspectando percipiebant : et dux, quia defece-
. dicliones Chrislo congruant, cum usque ad hunc ral ex Juda, et jjrinceps de femoribus ejus nulliis
locum sermo Patris velul ad Judam solum inlendit, invciiiebatur, Iiis saltem conventis teslimoniis duri-
ac per Judam omnem tribum benedicai, oiiscurum lia cordis mollesceret, et omnes pie gaudentes stisci-
esse videtur. Debincautem"nulli riubium quasi con- perent, quem diu noverant ttinc (emjioris venturum
templando qualis futurus fuerit quod spiritu pro- utique propbetas pradixisse : restat nunc sensim ad
pbelia? raanifeste demonstret. Unde, quia adhuc aliud narrationis mysleriiim sucCedere, et quod ibi
Christus in lumbis erat juda?, cui erant (ut multi lateat fidei sacramentum paulo enuclealius aperire."
codices habeni) reposita, tanlum ul subintelligamus Judas autem genuit Piiares et ZaratAde Thdmar.
regnum, et oninia qua? de eo promissa Judaeis ac Ecce hic duo gemini fralres cognomiiiatim in genea-
gentibus fuerant, dirigit quasi in radice, vel in logia Christi advocantur, qui ex Thartiar fuisse di-
grano seminis benedictiouem, atque in eo superex- cunttir. Nunquid vacat myslerio, Eyangelistam Esau
lollit illutn, qui velut fructiis de rariice gcrminandus simili inorio geniintun oraeleririisissc, et Rebeccam
 95 S. PASCHASH RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS M
debitam uxorem, aliasque legitimas non nominasse? A quaro n^.riti adhibebantur. Unde et nomen ejus ama-
Nequaquam hoc dixerim, quod tantus Evangelista, ritudo interpretatuf, eo quod Dominum poculo fellis
imo per eum Spiritus sanctus, 31 absque magno et polaverit. In quibus duobus Juda?filiis, quos maritos
profundo mysterio quatuor in hac narrationis serie aecepisse legitur, duo genera principum, qui non
feminarum personas induxerit, qua? omnino non mi- recle operabantur in plebe, accipiuntur. Unum eo-
nus secundum Vetus Testamentum, quam secundum rnm, qui mullum oberant, alterum qui nihil prode-
Novum, reprehensibiles judicantur. Quarum Thamar, rant. Quorum unus malignus dicitur fuisse ante Do-
quamvis justior appellelur Juda, non tamen exclu- minum; alter in terram fundebat semen, ne daret
ditur a culpa (Gen. xxxvi.i). Etsi profecto ille per fecundilatein. Ista suht enim duo genera nimium
incontinentiam, teste Scriptura, criminosior inve- inutilia; unum sane nocentium, alterum pra?slare uo-
nitur, dum mpdis omnibus de illicito concubitu filii lenlium. Quorum unus pelliceus appellattir, qualibus
generantur. Ex quo faclo quoddam parabolarum -ge- induti sunt tunicis primi homines, ob poenam dam-
nus inducitur, per quod non solum in hoc loco, quin nationis suae dimissi ex paradiso. Alter vero, mceror
in quamplurimis Scripturarum locis mystica prophe- eorum; quorum? nisi quibus nihil prodest, cum ha-
tia? sacramenta texuntur. Cuncta namque illius tem- beat unde prodesse possit, idqueperdat in terram.
poris in eodem populo gesla, propheliam fulurorum B Deus tamen ambos occidisse dicitur, ubi regnum ta-
esse docet Aposlolus dicens: Omnia enim Itmcinfigu- libus hominibus abstulisse significatur. Tertius vero
ram contingebanliltis (I Cor. x,ll). Et alibi : Multi- filius Judae, quod illi mulieri non conjungitur, tem-
farie multisque modis olim Deus loquens patribus in pus significatur, ex quo reges plebis Judaeorum coe-
. prophetis (Heb. i, 1). Quod autem dicit mullifarie perunt de tribu Juda non esse. Et ideo erat quidem
Deum in prophetis locutum, verbis eos ostendit pro- filius Judoe, sed maritum eum Thamar non accipie-
phetasse. Quod autem multis modis, rebus insinuat bat: quia erat eadem tribu Juda, sed jam inde po-
futura Dei mysteria praesignasse. Ex quibus itaque pulo nemo regnabat. Undeetdtmissto.jtt.idem Selo
modis, per quem Deus nobis locutus est in patriar- interpretatur. Cujus dimissio ? nisi Thamar, per
cba, unura in manibus nunc tenemus, qub, ut dixi- quam, ut diximus, tribus Juda signatur, de qua tribu
rous, inspecto multae divinarum litterarum obscuri- cceperant jam reges non esse tunc temporis, quando
tates in eo revera panduntur. Fitenim hic modus Christus advenit ? Illo ergo tempore, quia de tribu
aliquando in parabolis rerum; et de ipsis peccatis Judae regnum, defecerat, venturus erat Christus,
hominum, et transgressionibusadulterorum.prophe- qui non obesset, multumque prodesset. Sic eriim
tiam insinuat operum futurorura.Sicutesl illud publi- _ praedictum fuerat; Non deficiet princeps de Juda,
cumDavid regis peccalum, de quo paulo post suo di- neque dux de femoribus ejus, donec veniat cui re-
ceturinloco; atque illudquodde Loth dicitur; etillud promissum est. Nam Herodes , qui tunc in Ju-
Osee factum, et alia quamplnrima, multis inlocis, di- da?a regnare videbalur , tanquam maritus Tha-
vinis referta mysteriis. Qua?quamvis secundum re- mar 33 visus exslitisse; sed erat alienigena, nec
rum gestarum fidem nefandissima probentur, et ve- sacramento mystica? unctionis tanquam conjugali
lut criminosa divina auctoritate damnentur : quo- foedere cohaerebat, sed tanquam extraueus domina-
cunque tamen pacto divina virtus ex ipsis aut dis- batur:quam potestatem idem a Romanis dudum
pensationis incarnati Verbi praeparabat effectum, acceperat. Unde, quia non erat de tribu Juda, neque
aut aliud quid futurorum praevidebat agendnm. Foris de femoribus ejus exisse probatur, restat eum de-
namque peccata parebant; intus quoque mysteria bere sjiscipere cui repositum erat; quia adeo isle
latebant. Sed quia de Thamar loqui ccepimus, libet illo in regno mystico non computabatur in regem,
breviter indagare cnr Evangelista eam hic posuerit, ut Juriaei publice clamarent: Nos non habemus re-
vel quid recordandum per hanc illicitam commix- gem nhi Cmsarem (Joan. xix, 15), quanquam et hoc
tionem monuerit, vel quid ex hoc mysticum designa- adulando dicerenl, eo quod Caesar non proprie rex
verit. Quia niniirum illorum hominuiri non tantum _. Judaeorum esset, sed ut Christum negarent. Caelc-
linguam, verum etiam vitam fuisse propheticam; rum Herodes, qui per ambitionem regni potestalem
et non solum quorumdam illorum vitam, sed etiam arripuerat, ad eos non pertinebat: quia dux et prin-
totum illud regnum gentis 32 Hebraeorum, non lan- ceps de Juda? semine defecerat, eo quod advenisset
tum prophetiam, ut dixi, sed eliam magnum quem- ille qui mittendus erat, quem gentes ac populi ex-
dam fuisse prophetam, quia rebus et gestis multa ex speclabant. Porro Judaei impudentissime dicunt,
se de Christo et Ecclesia explet valicinia. Quod ut menlientes nondum esse hoc lempus completum,
ex boc loco evidenlius qua?dicuntur appareant, jam nescio quem regem quasi ex femoribus Judae in ex-
tandem ad ipsam historiam veniamus, in qua Judas tremis Orientis partibus adbuc regnum tenere. Nec
tres genuisse filios narralur, quorum primus Her, id enim attendunt infelicissimi, sua dissimulatione cae-
est pelticeus, dicebatnr; secundus vero Onan, quod cati, quia jam', sicut eis nullum templura, nutlum
interpretatur mceror eorum, est appellatus : porro allare, nullumque sacrificium restat, ita nullus rex,
tertius Selo, qui dimissio dicitur, est vocatus. Ex nullusque sacerdos ultra jam eis remansit. Neque
quo psofeclo in Thamar nurum Juda?, accipimus mentiri poleral Oseas propheta dicens : Sedebunt
pletiferaregni Judaeorum, cui de tribu Juda reges Jan- fHHIsrael sinerege,sine principe,sine sacrificio, sine
 '
57 EXPOSITIO IN MATTILEUM. - LIB. I, CAP. I. 58
attari et sine sacerdotio. Igitnr sine ullis manifesta- A fecundalur. Oportebat enim Christum pati ac resur-
lionibus (Osee. m, i). Quaeomnia, velint nolint Ju- gere, et praedicari in nomine ejus poenitentiam ac
omnes gentes. Nam et
daei,completa cum eis ipsi cernimus. Nullus igitui remissionem peccatorum per
eis restat locus mentiendi, quod in quibusdam par- ipse habitus meretricis confessio peccalorum est.
tibus terra? de tribu Juda nunc habeant regem, quia Typum quippe Thamar Ecclesia? gerit ex genlibus
Illic enim a non
propheta, sicut pollicitus est, Sedebunt filii Israet evocata?, sedens in bivio civitatis.
sine altari et sine sacrificio, ita interminatus est, sine agnoscente felatur, 35 °-u°d scriptum est: Populus
mihi (Psal. xvii, _8). Ac-
rege ac sine principe. Ostendant ergo nobis temnlum quem non cognovi servivit
et sacrificium, aut allare: tunc eis quodammodo cre- cepit itaque primum annulum, qui fidei sacramen-
dere valebiraus, quod forlassis habeant regem. Alio- tum vocatur: deinde armillam virtulis, per quam
quin sibi obducunt pervicaci menlis ingenio caligj- juslificabitur; acbaculum, in quo sublimius glorifi-
nera csecitatis. Cum praeserlim si aliquis nunc,ul catur. Quiaquospraedestinavit, hos etvbcavit; etquos
ipsi fingunt, de tribu Juda rex existeret, negare non vocavil.hos et justificavit; et quos justificavit, illos
possunt, quod lunc defecerit; cum Herodes akeni- et glorificavit. Miltilur autem promissus haedus tan-
gena, ac post eum filii ejus tetrarcha? super Judam quam meretrici, per eunidem Odollamitem, id est in-
regnassent. Quod non solum Evangelium, sed etiam B crepalio peccati, dicente Joanne, Generalio viperarum
omnes gentilium historiae, nec non ipse Josephus (Matth. III, 7). Sed non eam invenit peccali expro-
ejusdem generis hisloricus, publice testantur, He- bratio, quam feliciler commutavil confessionis ama-
rodem alienigenam in Judaea regnasse, neque tunc ritudo. Jam vero proferentes annulum et armillam
iiilerim de his principem fuisse. 34 At vero Jac.b, ac virgam in testimonium, et convincamus Judaeos
non deficiet, dixisse liquet, quousque veniat ille cui temere judicantes, qui dicunt nos Christum susce-
repromissum est. Et, ideo quia tunc probalttM est pisse; unde prolalis rerum Scriplurarum indiciis,
defecisse, atque omnia, ut praemissutn est, completa forsitan nos magis quam se justificalos esse arbi-
esse; etiamsi nunc, ut aiunt, aliquis invenitur ex eis trabuntur. Haec igitur si ad purum considere-
qui regnum teneat alicubi (quod penitus non pre- mus, aliud isli ut' hoc facerent, intenderunt, aliud
batur), manifeste conslat tunc ducem ex Juda Deus, qui hoc sic fieri permittebat; ut etiam inde
ideo defecisse, ut, sicut Daniel ait, oleo exsulta- aliquid, agente providenlia Dei, futurum signaret.
tionis 'Sanctus sanctorum pra? parlicipibus suis un- Proinde illud factum, cum in sancta Scriptura nar-
geretur (Dan. ix, 24). Ad quem demons_wm- ralur, prophetia est; cum vero in eorum actu consi-
dum Thamar induximus jam venisse. Non super- deratur, reprehensio est. Sed Deus, qui nostris
fluum esse reor si prosequar factum Judae, ul cur C malis semper bene utitur, de reatu contexuit sacra-
posilus sit in hac genealogia Christi, cvidentius hinc menlum, et de ipsis progenitoribus magnum sibi
pandatur. Legimus itaque quod ierat ad tondendas exhibuit prophetiae mysterium, et nobis indidil non
oves snas in Therana (Gen. xxxvm, 13), quod inter- solum loquendo, sed etiam de ipsis taliter nascendo,
pretatur deficiens. Jam enim tunc defecerat princeps doctrina? magisterium. Fideles eniin ejus venturi ex
ex Juda, et omnis unctio Juda?orum cessarat; quod oranibus genlibus, etiam exemplo carnis ipsius di-
is qui repromissus fuerat, ad oves perditas domns scere debuerunt, pareulum suorum iniquitates sibi
Israeljam tanriem venerat. Venit autem cum suo obesse non posse. Proinde sponsus ipSe suis con-
pastore Odollaniile, quod inlerpretatur testimonium gruens invitalis, qui vocaturus erat ad nuptias bonos
habens in aqua. Cum hoc plane testimonio Domutus el malos, idem nasci voluit non minus ex bonis
venit, habens quidem teslimonium majus Joanne, etiam quam ex malis. Unde et agnus qui praeceptus
sed tamen propter oves infirmas, in aqua usus est est in Pascha immolari, secundum qtiamdam inter-
hoc testimonio. Nam et ipsius pastoris nomen fuit pretalionem, ex ovibus et ex capris, tanquam ex
Iras, quod sonat interprelatum, fratris mei visio. juslis et peccatoribus, ad se praefigurandum jussus
Vidit omninofratrem suum Joannem, secundum quod est assumi. Scilicet ul parentes bonos ac malos pro-
seraen est Abraha?, vel secundum cognationem Ma- D pter convenientiam bumanitatis non sperneret, ve-
ria?matris ejus et Elizabeth. Hic quippe vidit eum, rnni etiam ut justis agnus, peccatoribus haedus
et ideo non surrexit major illo in nalis mulierum. lieret. Quatenus in suo corpore utrosque, ut unura
Venit autem Dominus ad oves tondendas, hoc est fierent, per gratiam suam consociaret. Justum quippe
peccatorum sarcinis exonerandas. De quibus Eccle- fuit ut qui pro peccaloribus venerat, de peccatori-
sia?dicitur in Canticis canticorum : Dentes tui sicut bus etiam nasci dignarelur. Ex quo profecto nullam
greges tonsarum, qum ascenderunt de lavaero (Cant. sanctarura feminarum evangelista Matthaeusin hac
iv, 2). Jam Thamar habitum mutet, qua? el commu- genealogia Chrisli computavit; sed eas omnino quas
tans interpretatur : sed.in ea prorsus nomen amari- , Scripturarum auctoritas reprehendit. Volens 36 ex
tudinis maneat, non illius de qua Dominum felle his quatuor aperlissirae demonstrare, Christi Eccle-
potavit, sed qua Petrus araare flevit. Judas quoque siam a peccatoribus congregandam. Quarum simili-
Latine confessioappeUalur. Confessioni ergo amari- tudo eidem in omnibus comparatur. Unde, quia jam
tudo coramisceatur, ut vere poenitentia praesigneiur. in Thamar magna ex parte attigimus mysteria ve-
Hac igitur pcenitenlia per omnes genles Ecclesia neranda, reslat ut_ad ea quaesupersunt, indaganda
 89 S. PASCHASHRADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS CO
succedat oratio : ul ex toto appareat profunditas sa- A !_.slravit Ctiristiannm. Hinc etiam idem Zara nomen
cramenli, si qno modo Christtis ex ipsa prosapia » accepit. Zara quippe oriens dicitur, lanquam popn-
ionge diuque pfaesignatus fuisset, ejus Ecclesia in lom orientis Redemptorisvidelicet ostendens, de quo
hh. pra-frguratai manifestetnr. Qna?quia in corpore Zacharias prophela : Visitaiit nos oriens ex atto
stib ffterat uiii-hcra, recte facittm esi eliam nt ex (Luc i, 78). Qui popnlus, etsi post nalns, myslica
ipsis nasceretur in quibus mysterium pietatis tege- tamen obstetricis voce primalum accepit, dicentis :
batur: qbat-nti- Species pfer sacramenttim transiret Hic egredielur prior. Sed non ntiriim, si posl sequens
ad genus, fetpef speciem tjiiod futUftim efat jam primatum teneat, qni pfior ad opus gratia? manum
claresceretIn genere. Inerat enim jam tunc gerius misit. Utinam cum ad hoc opus manum pra?tendit,
ih specie. Et idcirco eafufn tantum historia? recor- perfecte nalus exisset, et non illo manum retrabente,
dattrr, quaftim' et actio, gerius fet ordo, ac numerus altef maceriam incidisset! Et quid maceriam, nisi
cmnem futufani Dei Eccleslam mysticis commendat opus fidei, nisi aedificationemgratiae, nisi Evangelii
riiuneribus. Actib'«jiiidfein,iit fix operis riegolioTe- sacramentum, intelligimus figurari? Sed cum ma-
cognoscferes pef spfeciem fntnrum Dei munus in num 2ara in uterum retraxit, Phares exiens macc-
geuefe. Oenus vero et ordo, qiiia primam earura et ™ riam dividit; quia nimirum cniii opus fideiel gratia?
uHiniani fuissfeconstat ex stirpe Judaeoriim,et me- o in • palriarchis cessavit, tum lex Moysi apparens
dlas duas de gentibus advenisse'. Scillcet qiiia futura quasi quidam paries, mediuin semet interseruit, et
Christi EccIfeSiapviinum per aposlolos de Judacis quodammodo vitam patriarcbarum el Cbrislianorum
cdlliglthr, exiride quasi ex duabus, videlicet ex pra?- divisit. Sed veniens Doriiinus parietem legis de me-
cerientibus et sequentibus, liacicnus de gentibus dio tulit, et divisam maceriam conjunxit, cl ex dua-
adiirialur. Porro ullima qiia?reslat, puteus satietalis, bus qiiodammodo unam eflecit, Faulo alteslante,
furSus de Jttdaeisesse inscribituf. Quia, cuiri veneril qui ail: Ipse est pax noslra, qui fecit ulraque unum,
pleniliufo geiitium, tunc omnis Israel salvus fiet. In et medium parietem mucerim solvens, inimicitias in
qtiibus nimirum evangelislariim quadralus consi- carne sua, legem mandalorum in decrelis eiiaiuans,
gnstiur nnhieftis; qUdruni pririitfs et uitimus ex Ju- ut duos condal in semelipsoin unum novum hominem
drcis fneffe,fet duo veiiitde gelitilius, qui Dominum facieiispacem(Ephes.n,14).Ubi notandumquodipsum
in carrie nori v.deriiirt, lanquarii ftlii amplfeclendi. parieterii, quimaceriamdividerel, inimicitiasAposto-
riiedil cifciiitifjoriuntuf. Qiiatriof atttem e* omriibus lusvocat. Observatio eteniralegisquasi quodriam38
cligiiritur, dt Iii hi_ q]uadrata DfelEcclesia ad riiise- divortium inter vitam simplicempalriarcharum, ei vi-
ricordiam solidius confirmetur. benique ut ad Phar _ lain seqneritem Christianorum erat, donec uno angu-
res et Zafatri tandem redearous; cur pra?scfipti simttl -*lari lapidi ChristoJesu jungerentur. Etideoin genea-
In getifealogiasint, videamus. fjuorum Zara cttm de logia sua Christusjam tunc praemittebat mysterium,
lilero prseiiiisil manum, oTisiefrixcocciho ligavit di- ex quo fulurum praesagiendo signaret efleclum.
teris : //i<?prior egredieiur (Gen. xxxyin, 28). Sed in PFo_sertimcum in eo jatn lunc Christus inerat se-
fnatfis utefb itlo inaniim revocanle, extvil alter, cui inine, quamvis nondum propalalus, futurorum
ObsletriXdixit : Quare divisa est propler te maceria. iainen ad se trahens in rferum figuris fideni; quate-
Undeet vocavit nbmen ejus Phares, id esl divisio.Post nus, cum adesset, melius eum fides credenlium re-
queni exivit ffaterejiis,qui prior manum de ulero pra?- cognosceret, qui fulura per successiones pra?ceden-
miserat, quamel coccino obstetrix ligaverat. Vocavit- tium palrura talia pra?monstrabat. Unde et Matlh__us
que nomen ejus Zara, quod iiilcrprelalttm oriens volens eum manifestius riesignare, simul Pbares et
sonat. Qnis hic non videal rjuanla aenigmalamyste- Zaram de Thamar supputavit, ut per eos linea ge-
riorurii 37 prodantur? Quid itaqtie in his duobus iierationis deducla exhiberet Christum sibi Eccle-
geminis nisi geraina describitur poptilortuu vita, siani in se mystice olim dedicasse, quam ex rerum
una s-cundum fidein, allera gecundum legeiii ? Et prophetia adfuluram suo in tempore praesignabat.
quis atiiis in Zara, qui prior ex utero manum pra?- T U Pliares autem genuit Esrom. Esrom genuit Aram.
jnisit, sed post naius fuit, nisi populus fidei, popultis Arum genuil Aminadab. Aminadab genuit Naasson.
gratia? figurabatur? Manum igilur Zara ex utero Nuasson genuit Salmon. Salmoji uutem genuil Booi
pfajiriisit, quld populus fidei, gratia? virieiicct, et.in de Rahab. Hic Phares, sicut ex leclione comperi-
palfiafchis justiiias fidei ac gralia? operari ccepit. ln mus, siraul cum Juda palre suo ingressus est in
Abel sfeilicetel Setli, Enoch, Melchisedec, Ahraham, -Egyptum, ac deinceps horum inlerdum nulla nar-
IsaaC, Jacoh, Josepli, et Job, et aliis, «jui corum raniur niystica, donec [Naasson] Salmon, sicut in
imilafi potuefuiil exertipla. ili etenini vita? sua? Nimieris (i, 7 ; n, 5) Iegimus, quando Israel exiil de
actum, qui Ilgur.uur rjer manum,per gratiam inlioc .Egypto, princeps fuisse tribus Judae signetur, quo-
saeciilbprimuhi libefe praeniisefurit.In quoruin pro- rum in semine Christuro velut repromissum,
lecto luanu, hOslfi quoque actus tanquam inlegri -Egypiuni introiisse, nulli dubium est. Et ideo quasi
cofporis, qui adhiic qubdiimmodo gestantis ulero fexpracsagiojamtunc populus premebatur. Sentiebat
leilebamur, figura prsecessit. Unde el ipsa manus forsitan inimicus ex eoriem semine affuturum, qui
seium in utero cdccurii reifaxit; ihdicia vidclicet ejus jura quassarel, et ideo non feminas, sed mares
titH.ti ^jsiijiiis, ijujusemisld saiiguinls actijin fliu-' lantiim inierimere cupiebat, ut vel sic eum quem
 «1 EXPOSITIO IN MATTHiEUM.— LIB. I, CAP. I. C_
raoliebalur exstingiierel. Egitquijipe postea hac arle A inuii corruant, et novissima 40 mors destrualur,
idem inirnictrs, etiam j>er Heroricm muItfJsiritfeffi- eo quod jam tunc absorpta sit in victoriam. Inte?-
ciens, ut soluni necaret Chrislum. De quo nimirum tlum aittem sola salvatur Raab, videlicet ChristiEc-
praesagio Josephus in libro secundo Anliqiiitatls CleSia, ejusriem sanguine rubricala, quia nuntios
liistoria?cdnimemorat dicens, quori quiriam fuerit in veri Jesu sola suscepit. Et ideo non solum intef
^Egypto sacrorum scriba, ciini sint, inquit, experli •Israel Dei coniiumcralur; verum etiam principi ex
de fuluris dicere verilatem, qui denuntiavii regi, Juda, Christo scilicet, velut matrona pulcherrima,
illo in tempore, quemdara pariendum interlsraelitas, quas fuerat sordida flagiliis, copulalur. De ctijtis
qui humiliaret quidem principatum .Egypti, augeret nimirum sanguine Cliristus nasci non erubuit, sci-
anteni suo incremento Israelitarnm genos, virlule- licet ul qtii jjeccatores venerat quaerere in terra, de
que transcenderet universos, el gloriam in perpe- peccalorihus carneni traberet: qualenus ejus iiniti
tuum memorahilem possideret. Cujus rei consilio corpore per lidei sacranientiim, jam ultra peccalorcs
factum esf ut omne inasculinum, quod ex Israel non essent. Quod sacramentum Matthaeusbene iiitel-
nasceretur, .Egypliqriini fluctihus necarelur. Sed ligens, eo quod et ipse rie puhlicaiio factus fueral
avertit 39 '"ud Deus, cui postea maria ac Iliinlina evangelista, omnes peccatrices commemorando fa-
mirabiliier imperanti paruertint. Qui denique suo, B cinorosos quoque ad poeiiiteiiliaminvilat.
ut fertur, auspicio longe post sacerdos videns • Porro Booz gennil ObedexRuth. De qua siquiriem
Moysen infantulum de capite Pharaonis coronam Isaids exoranrio valicinalur dicens : Emitle, inquit,
evellere, suspicalus est etim esse per quein regnum Agnum, Dotnine,dominatorem terrw, de petra deserti
Memphiiicumdeperiret. Nec immerito quidem, quia ad monlem ftliw Sion (Isa. xvi, 1). Quam dum
per hujus postea exsequium, tota ^Egyptus subver- evangelista in hanc prosapiam intromittit; profeclo
titur. Sed alius taraen jam major illo fiiiurus mon- vaticinium lanti propbetae impletum iri lestalur,
strabalur, per quem omnis mundus, cujus figuram cum [Jcr eam origo seminis Abraha? recto trainite
.Egyptus tenet, et verus Pharao Diabolus, abyssl usque ad Christum deducilur. Nec non et per eam-
fluctibus mergefelur. Porro Salmon, quem supra iri dem Ecclesia de gentibus, id est dfe Moab, futura
flnevefsus texuimus, sicut diximus in exitu filioruirt praefiguralur. Moab eiiini de patre inlerpfetatur. Et
Israel de jEgyptb, prihceps ex tribu Juda fuissfe quid est de palre, nisi quod Dominos ait,- Vos au-
jjfdbatur. Qui dccipiens Rachab, quam alibi in Ve- tem de palre diabolo estis? (Joan. viil, 44.) Nimirum
teri Testamenlo Raab meretricem legimus : sed hic quia omnem Ecclesiam^ priusqiiam ad Booz:,quj
ltachab Jtixta Graecorum exemjilaria, proptfer % fortis interpretatur, id est ad Cbristtim transisset,
Gra?cam per CH iriScfibitur; illie vero ^ecundum ' * ex patre diabolo fuisse Scriplura testatur. Utlde et
Hebfaictihi Raab sme aspifaliorie ehriritiatilr ; quod Psalniistain Epilhalamio sponSa?canit riicens : Andi,
HebraeiJJ Graecritrinoii haibent. Per quam riimirurii filia, et vide, et inclina attretn tuam, et obliviscerepo-
Raab rursus Ecclesia? sacramenlum ad riiemoriarrt putum tuttm et domumpalris lui (Psal. xuv, II). Ex
redticitur, ut idem semper figuris et a?nigmatibus qiio ista nimiruiti oblita riomtun palris sui, v-idelicet
promissus insinuetur, qui jam per patriarchas, ex diaboli, et transiens ad Israel, mulier virlulis in-
quorum carne futurus erat, sibi Ecclesiam ribtiSo- signiter appellatur. Ex quo Bobz quippe affalurdi-
liiifide Judaeis,verum etiani ex genlibus clementis- cens : Norunt omnes qui intra portas eivitalis sunt
sime copulabat. Ipse enim verus erat Patriarcha in mulierem fore virtufis (Ruth. m, 11). Nec imincrito :
patriarchis, qui et verus Propheta in prophetls. quia contemncns popuhlrn suum, dum ad Dei popu-
Ipse deniqne Judex in juriicibus, sicut et sa?pe'in an- lum jure viduilatis intraret , socnn su;e fatetur, rii-
geli. Angelus est appellatus. Unde liquldo con_t»l itt tenS : Poputtts luus, populus meus erit, et DeUsluus,
Salmoii jam tunc duceriive__?confessionis fuisse, et Deus meus ; quie te terra tnorienteritsusceperit, in ea
illam tribuin, cle qua fuerat rfepromissus, ex .Egypto mdriar, ibique locum accipiam sepuiturm(Ruth. i, lti).
eduxisse, quia Christum non nisi veri confessflfes . Nonne manifeslissime ha?c verba sunt Clnisti Ec-
sequunlur. Qui denique Raab, id est Ecclesiam de clesiu:, qua? de geiitibus ad unlbs Dei culliim con-
gentibus, subversis muris Jericho, sibi in conjugio gregatur? nonne inhac figura unins Veteris ac Novi
copulavit (Jos. vi, 25). Non enlm ex omni illa clvi- Testamenli Deus exprimilur? Dicil enim Ecclesia
tate quidpiam salvalur, nisi tanltnn domtis Raab, et 41 Cliristi, elsi non voce, operis aC fidei effectu,
oinuia quae in ea fuisse probanlur. Quia nimiriiiii his qui primum de Synagoga in Christum credide-
exlra sanctam Dei Ecclesiam quidquid est anathe- ruiil, Deus tuus, Deus meus, et popriliiSluus, popu-
mate percutitur; etsi cxinde amore quiripiam Deo lus meus erit, quia pax noslra Chfistus est, qui fe-
pra?fertur, tormenlo raortis acrius exquiriiur. t.uo- cit utraque unum. Nurus autem Synagoga? nonjin-
niam quicunque voluerit esse airiicus hujus sseculi, merito Ecclesia accipitur, qua? ulique sponsa me-
iniraicus Dei profecto cOnslituilur. Jericho quippe ruit appellari. Narijet ex ea patres fuerunt ex quibus
praesens designat Sajculum,seplem vitiofum murlS Christus nasci dignatns est. ldeo ejusdem Syuagoga.
circumvallatum, quod per seplem dierum circulum tilius recte nuncupalur : Ergo Boozisle iioc in loco
tubis doctrinarum Dei clangentlbus jtigiter eircum- liguram Christi tenuit. Unde el fortis interpretalur;
histratb.; %nec in ribvi.siii-. ttibn omriesvitiomm quia solus potens litit suscitare senien ffatris suj,
 63 S. PASCHASHRADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 64
scilicet Moysi.qui velut sine liberis hinc discessit;, A nes in aqua vidit super eum in specie columbae
eo quod neminem lex ad perfectum perduxit. Hinc Spiritum sanctum descendentem et manentem (Joan.
est quod Joannes quoque non se dignum fatetur ut i, 72). Quia, sicut Apostolus dieit, in ipso inhabitat
ejus corrigiam calceamenti solvat, quod ipse est cui omnis plenitudo Divinitatis (Col. n, 9). Ipse est enim
jure sponsa debetur. Ex quo profecto velut araicus qui non secundum visionem oculorum, neque secun-
sponsi stans, propter vocem ejus gaudet, ut ad nu- dum auditum aurium judicabit : quia homo tantum
plias saltem sero veniat, quem diu omnis propheta- videt in facie, Deus autem omnia cordis arcana con-
rum ordo cum summo desiderio venturum exspecta- spicit. Et ideo recle Deus inlelligitur, qui ex Jesse
bat. Sed cum hic in Bethlehem natus venit.l velut radice futurus adscribilur. Porro radix Jesse virgo
Moyse quodammodo discalceato, simul agrum cum esl Maria, de David stirpe generata, de cujus nimi-
eadem sponsa jure propinqoitalis emit. In quo si- rum radice flos Christus ascendit. Flos utique ille,
quidem agro thesaurus absconditus est, qui venditis qui de se in Canticis sponsa? loquitur : Ego flos
omnibus quotidie a credentibus comparalur. Hic est, campi, et litium convallium(Cant. n, 1). Quem florem
inquam, ager quera benedixit Doininus, in quo om- Isaac in filio suo longe diu odorans, aiebat, dicens :
nis pulchriludo credenlibus reservatur. Quem qui Ecce odor filii mei sicul odor agri pleni cui benedixit
invenit homo, juste relinquit omnia, ut eum valeat B > Dominus (Gen. xxvn, 27). Agri, inquit, pleni; quia
possidere. Sed quialongum est omnia hujus myste- Spiritus sanclus abundantissime eum repleverat, et
rii sacramenta typice explicare, satis sit declarasse plenilurio Divinilalis corporaliler in eo habilasse
Evangelistam propter vaticinium Ruth ad medium probatur. Rursus quod de Jesse semine sit fulurus,
deduxisse. Et non solum ob hoc tantum, verum idem Isaias repelit dicens : In die itla radix Jesse,
etiam propter figuras mysticas, per quas tunc jam, qui stal in signum populorum, ipsum gentes depreca-
ut diximus, Ecclesia in Christi corpore fundabatur. buntur, et erit sepulcrum ejus gloriosum (Isa. xi,
Ad hanc igitur genealogiam, prophetarum eloquia 10). Quera gentes, inquit, deprecabuntur; ac si di-
concinunt. Ad hanc aenigmata diversarum rerum ceret: quia ipsum est semen, in quo Abraham pater
hinc inde confluunt. Ad hanc figurarum obscurita- multarum43 genlium futurusrepromitlitur; eliam
tes quampluriraae releruntur. Et omniarecto tramite qui per Jacob de Juda exspectalio gentium praedica-
manifestant eum esse per quem salus genlibus re- tur. Idcirco, duricordes, cum videritis in eo omnia
promittitur. Ipse est, inquam, Agnus diu de petra compleri, saltem sero suscipite quem gentes, sicut
desideratus, qui, multotiens olim in lege immolatus, reprornissum est, deprecabuntur, qui primi ad ado-
islius repromittebat adventum, per quem omnia pec- randum debuistis, etiam miraculis non invilali, ve-
cata penitus solverentur. Ista est elenira petra de- (C nire. Patent enim legis et prophetarum aenigmata
serli, secundum inlelligentiam paulo superiuspro- super eum, et omnia jam in illo sunt completa,
mulgalam, de qua potens est Deus suscitare filios quem gentes Ionge diu desideratum, ut praedictum
Abraha?; ne sinl jam ulterius petra deserti propter fuerat, cum gaudio susceperunt, susceptum ubique
idololat.iam, sed lapides pretiosi, 42°."> v'vi siqui- yenerantur et colunt. Vos autem indignos vos judi-
dem volvuntur ac tenentur super terram. Vide, di- caslis aeternaevitae. Sequitur:
ligens lector, quam frequenter Spirilus sanctus su- Jesse, inquit, genuit David regem. Regem autem
per hanc Cbristi prosapiam, varias ac profundas re- dicit, non quod ipse solus rex in hac genealo-
volvit- promissionum figuras. Vide quam assidua gia fuisse probelur, cum ab ipso usque ad trans-
depromit pietas oracula. Nescit enini silere, nescit migralionem Babylonis, omnes qui ibi ponuntur
occultare thesaurum, donec veniat is in quo cunclae constet reges fuisse; sed quia David primus de
Patris promissiones iropleantur, et obscura quaeque tribu Juda rex fuit, per quam tribum ordo genealo-
luce clarius manifestentur. Unde et sequitur : gia?usque ad Christum manifeste decurrit. Et qui-
Obed genuitJesse, et Jesse genuit David. Cur au- dem non quasi hic solus rex fueril, sed quasi pri-
lem dixerit Jesse genuit David, ctim idem filius sit mus et regum principium; ex quo, nec immerilo,
Isai, non abs re faclum dixerim. Praeseftim cum in velut solus hic rex pra? omnibus nunciipatur. Prae-
Regum volumine manifeste per omnem textum paler seriim cum pene omnes propter istum, Scriptura
'
ejus Isai legatur, et Jesse tantum in paucioribus lo- teste, in solio regni positi reservantur ; et nemo in-
cis invenitur. Unde liquido constat biganorum [bi- ventus sit ex omnibus, etiam, ut ila dicam, nec ipse
nomium] eum fuisse. Sed cur hic Jesse polius filius Osias rex justissimus, ad hujus meriti dignitatem po-
inscribatur, Spirilus sancti est pr__sagium, ut eum tuerit pervenire. Porro alii dicunt, ad distinclioncm
venisse jam susciperes, qui dudum, eodem Spiritu alterius David hunc regem verius nominatum, quem
sanclo teslante, per Isaiam Prophetam fulurus ex non regem, sed militem fuisse exislimant, qui in Re-
ejusdem semine nuntiabatur: Egredietur ergo, in- gum volumine et Paralipomenon, inter tres fortes
quit, virga de radice Jesse; et fios de radice ejus fortior de triginta dnbie numeratur (7/ Reg. xxni,
ascendet, et requiescet super eum Spiritus Domini, 8). Sed ulrum sit ita necne accipiendum, prudens
spiritus sapientimet inletlectus, spiritus consiliiet for- lector intelligat. Nos tamen magis credimus quod
tiludinis, spiritus scientim et pietatis, etreplebit eum ideo voluerit eum regem nomiqari, ut recoleres quid
nnritus timoris Domini(Isa. xi, 1). Unde el Joan- ei reoromissura fuerat. et agnosceres hunc egse.
 65 EXPOSITIO 1N MATTHiEUM.— LIB. I, CAP. I. 66
cnjus prosapiara declarabat, qui in solio regni scili-Amini Jesu Christi ? de quo per Psalmistam dicitur :
cet patris sui David rex collocandus erat. De quo* 45 Dominus forlis et potens, Dominus potens
idem David velut propheta futurum orat: Deus, ju- in prmlio. Cujus autem Urias, qui interprelatus
dicium luum regi da, et juslitiam tuam filio regis! lux mea Dei sonat, nisi antiqui adversarii, qui
(Psal. LXXI,1). Filio, inquit, regis, quia aeterni Pa- superbia? inflatus tumore dixit : Ascendam super
tris Filius factus est etiam filius David, ut possit il- ultitudinem nubium, simitis ero Altissimo (Isa.
ltid impleri: Super solium David, el super regnum xiv, 14)? Quia vero creatrici ac sempiterna? lux
|1
ejus sedebit in mternum (Isa. ix, 7). Et quis est qui orta in tempore se similem fieri concupivit, hoc
sedeat super thronum David rex in aelernum, nisii ipsum etiam quo a Conditore elucebat, amisit.
Filius David, qui, secundum quod in principio eratt Unde, quia et in veritate non sletit, etiara a
Verbum, coaeternusest Palri, cujus regni non erit' luce sua, quam a Creatore pra? omnibus creaturis
finis, ut possit iriem vere sedere Rex in aeternum? clariorem acceperat, stiperbia? merito, tanquara
Alioquin de Salomone minime conslat 44 pra?di- horrenda? tenebrae, exclusus est, recte ei conve-
ctum fuisse, cujus pene regnum simul cum ipso cor- nit quod Ethaeus, id est abscissus vocatur. Qui-
ruit : et omne genus Judaeorum, quia hunc in' que cadendo, vera fortitudine amissa, nunc
dextcra Patris magno videlicet in solio collocatumi B . etiam transfigorat se velut angelum lucis, audens
venisse non credidil, huc illucque propriis expulsumi •adhuc dicere, Iux Dei mea est. Et quid mirum, si
sedibus jam disperiit. Sequitur : lucem Dei dicat suam, cum de illo Apostolus clamet:
David aulem rex genuit Salomonemex ea qum fuit Adversatur el exlollitur supra omne quod dicitur,
Vriw. Qu__ri!urergo, nec imraerito, cum tres reli- aut quod colitur Deus (II Thess. u, i). Cujus vero
qua? mulieres in hac serie lectionis retro propriis Bersabea?,qua?in Latinam linguam puteus salietatis,
nominibusjam sint posita?,quid sit quod sola Bersa- vel puteus septimus vertitur, nisi Ecclesia? figuram
bea suo hic nomine non exprimilur, sed quod uxor expressit? recte enim sanctorum Ecclesia puteus sa-
fuerit Uria? hoc solum innuitur? Ad quod sane non tietatis, sive puteusseptimusvocatur; quia nimirum
incongrue fatendum creditur, quia tres praescriplae illa septiformis Spiritus doctrina in eleclis suis cer-
feminae, per quas Cbrisli opera pietatis insignia ty- nitur redundare, qua? saepe in divinis voluminibus
pice praesignantur, non solum culpari, verum lau- aquarum fluentis apertissime comparatur. Hinc Do-
dari recte meruerint. Unde et sine ullo nominis pu- minus in Evangelioait: Si quissitit, veniat ad me, el
dore quasi virtutis egregia?in hac genealogia recen- bibat. Et qui credil in me, sicul dicit Scriptura, fiu-
senlur. Haecquoque adulterio fuscala, simul et viri mina de ventre ejus fiuent aqum vivm (Joan. vn, 57).
homicidio cruentata, merito videtur praetermissa : C 1 Quae aulem esset ipsa potatio subsecutus Evange-
sallem ut silentio nominis, quia loquendo nequive- lista exposuit dicens: Hocautem dixitde Spirilu quem
rat, quod turpe videbalur omnino tacendo tegeret. accepluri erant credentesin eum. Hinc mulieri Sama-
Unde et nomen viri ejus, quod est Urias, velut jttsti ritana? typum Ecclesia? gerenti, ad puleum dicit:
hominis ponitur : ut ex hoc etiam sceleris immanitas Qut biberitex aqua hac, siliet iterum; qui autem bi-
verecundius memoretur, dum ipsius causa idem oc- berit ex aqua quam ego dabo ei, non sitiet in mler-
cisus ad roedium revocalur. Non quod David pceni- num : sed aqua quam ego dabo fiet ei fons aqum vivm
tenli hoc jam a Dominoremissum iraputeter pecca- salientisin vitam wternam (Joan. iv, 13). Super so-
lum; sed, quamvis pudice quolibet affatu ut demon- lariura ilaque domus lavanle Bersabea, David rex
straret, quia noslris malis Deus nonnunquam bene manu fortis petulanti oculo vidit, concupivit et ab-
utendo, etiam per ea qua? nequiter gesta sunt, stulit. Quia virielicet redemptor noster Deus ac Do-
maxima indulgentiarum beneficia pra?figurat. Et minus Jesus Christus Ecclesiam, quam ex gentibus
nolandum quod non solum indulgenlia criminis, sed acquisivit, lavacro aqua? in verbo mundatam, ter-
et salisfactio in David legilur : Bersabea auiera, rena calcantem, coeleslibus inhiantem, praedeslina-
sicut nec principaliter culpatur in scelere, ita nec tam vidit providus, vocatam dilexit sponsus, ut ju-
"
poenitentia, quod consenserit in adullerium regis, stificalam sibi conjungeret legitimus spiritali conjti-
crimen suum diluisse scribitur. Et ideo propter my- gio marilus. Sed ut Bersabea?David conjungalur,
sticum potius Ecclesiaesacramentum, quae in conjtt Urias vir ejus inlerficitur; quia ut juslorum Ecclesia
gium veri regis, diabolo interempto, clemenler ad- ccelesti sponso adhaereat, antiqui hoslis virtus con-
sciscilur, uxor Uriae hic tantum commemoratur: fringitur, confracla pedibus electorum calcanda pro-
propter suam vero adhuc indeletam culpam, ut con- sternilur. Unde et per Evangelium 46 W's a Domino
jicio, de nomine penitus reticetur. Nam si hoc pu- dicitur : Ecce dedi potestatem vobis calcandi super
blicum David regis peccatum inspicimus, de ipso omnemvtr(ufemintmtct(Luc.x,19).Siautemhocfactuni
quiclemopere malo magnum aliquid bonum futuro- juxta litlerarum attendimus, quid unquam potest inve-
rum prophetatum agnoscimus. David namque inter- niri scelestius? Si vero mysterium figuranda?rei in
pretatur, manu forlis; Urias aulera, lux mea Deij ipsofactoconsideramus, quid aliquando valet reperiri
Ethaeus, abscissus; Bersabee puteus satielatis, sive salubrius? Est autem in hoc facto aliud adhuc quod
puteus seplimus. Cujus itaque figuram illo iti loco evidentius figuratur. David itaque in-solario deam-
David manuforlis gessisse credilur, uisi I)o- bulans, typumexprimit Redemptoris. Bene autera iu
6? S. PASCHASII EADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 68
solario, quia in soie posuit tabernaculum sunm. So- A adventum Redemptoris, dux aliquis super solium
larium quippe non ab eo tantum nomen accepit, ejus reperitnr. Unde inteUigant mendosi Judjei, qui
quod adsiraililudinem terra? solum babeat; sedetiam sibi, ut jam supra dixi, appiaudunt nescio in qna
ab eo quod euiinentius cicteris domibus in soh?sil terrarum regione de David stirpe quempiam populo
posiuim. Nam cl Judaica plebs non sicut nos tectum praeesse: quia ueque in Juda, ut Jacob promittit, ne-
super solaria babet, quod in Absalon facto Scriptara que in lerusalem, ut hic sermodivinus sonat, ali-
deraonsilral dwens: Cuu»iugrederetur ad concubiqas quis, qui supcr solium regni lucerna sit in poplilo,
patrissui, quod miuistri ejussupersolarium iili taber- potest reperiri. Et ideo necesse est, ut promissio di-
naculum letendissent (/7 Reg.x\i, 24). Uode et viden- vina non infirmetur, alinm requirere intellectura, et
tibuscunctis,sicut Scriplura testalur, ad easdemcon- altiora sacramentorum Dei in eo beneficia cogitare.
cubinas ingredi poluit. Quid autem est DavidRersabea? Quae sit autem lucerna cunctis diebus lucens coram
ad se peitlucere,;nisi datorera legis carnali populole- Deo in Jerusalerii, vel qua? sit Jerusalem isla, in
gem conjunctani spiritali sibi intelleclu sociare? Ber- qiia cunctis diebus lucerna lucens de semine David
sabea autem, ut praefati SUMUS , putens septimus di- propter eum futura repromittitttr, ApocalypsisJoan-
citur, quia nimirum pef cdgnitioiiem legis infusio> nis manifestat dicens : Et eduxil me, inquit, tn spi-
spiritalis gratia?perfecla nobis sapientia monstratur. B rilu in montem excelsumet magnum, et vidi Jerusa-
Quem vero Urias, nisi Judaicum popuium signat,, lem descendentemde ceeto, ornalam moniLbus suis,
ciijns nomen interpretatum diximus, lux mea Dei?' el lumen ejus tanquam tapis de chrysolilho (Apoc.
Juriaicus autem populus qtiia de accepla legis scien- xxi, 10). Etpaulo postquam introdur.it in ea no-
tia extollilur, quasi de Dei luce glorialur. Sed huic: mina duodecim tribuum filiorum Israel, ait dicens :
Uria? David uxorem abstulit, sibique sociavit; qulai Et templum non vidi in ea. Dominusenim templum
Redemptor incarne apparens de se spiritaliter loquiI illius esl el Agnus. Et civilas, inquit, non egel sole aut
legeni innotuil; ac per hoc, hanc Judaico populoj luna ut luceanl in ea,quia claritas Dei illuminat eatn,
extraneam demonstravit, sibique conjunxit, quia se? et lucerna ejus est Agnus (Apoc. xxi, 22, 23). Ex
per illam praedieari declaravil. Et ideo carnalis po- quo profeclo liquet quia ista est Jerusalem illa
pulus, dum mandata legis retinens implere nititur,, quam clegit Doininns, ut slt 48 nomen ejus ibi, et
ipse nimirum defert indicium quasi per Epistolas,, sedeat in ea super thronum David de semine ejus
unrie damnelur. Quod forsitan volens EvangelistaJ Rex in aeternum; et non istam quam videmus ad so-
crerientibus ad confirmandam fidem ostendere, de- lum usque dirutam, et mullis hactenus malediclio-
duxitad mcdium rem ge^lam, per quam carnaliss nHbussubjacere. Quae si decta secundum electio-
Israel morti notaretur obnoxiiis, et spiritalis Chrislii C * tionein gratiae esset, nunquam post tantas promis-
in corpore sociatus, veram Regis conjugii in fide e siones una cum populo tam subito corruissel. Ubi
perciperet firmilalem. Quia nimirum in his quatuorr si raihi opponis callidus tergiversator, qoia peccalis
nnjlieribus Ecclesia de gentibus congreganda mani- i- suis factum sit; verum omnino probamus quod di-
feslius approbatnr, et per eas reclissima genealogiae je cis. Sed omnipotens Deus praescius futurorum, sicut
linea repromittenrio quod fulurum erat usque add propheta testatur, qui est conspectoromniumswcu'
Christum tendjtur. Unde et sequitur : lorum (Eccli. xxxvi, 19),nunquamse talibus obliga-
47 Salomon autem geriuit Roboam, et Bobocmi 7i ret promissis, si ista essel de qua typice prophela-
genuit Abiam. Abia vero Asa. Asa autem Josaphat, et ,( rum eloquia concrepabant, quam secundum electio-
Josaphat genuil Joram. Quid sit atitem quod in Rc- >- nem gratiae antiquitus niilli dubium est elegisse. Is-
gum volwr.ihe lcgimus? Auferam, inquit Dominusadd tam vero terrenam Jerusalem, quam dicis , elegit
Jeroboam regem Samaria?, regnum de manu Ro- j- quidem ad tempus, sed ut figuram ce_lesiis Hieru-
boam filii David , el dabo tibi decem tribus , filio au-
i- salem portaret, quonsque venisset ille de semine
tem ejus, id est, ipsi RobOara, dabo tribum unam;,, David, qui in ea Rex in acternum sederel. Unde
ut rcmaneal lucerna David servo meocunctis diebus. is _ quia juraverat illi Dominus veritatem : De fruclu
coram me in Jerusalem civitatem, quam elegi utes-s- «enfris lui ponam super sedemtuam (Psal. cxxxi, 11).
set nomenmeum ibi (III Reg. xi, 35). Sed et Abiae __ Et alibi : Slabitiam, inquit, regnum ejus; ,el thronus
(III Reg. xv, 4), propter Davidpatrem suum, dedit it ejuSin mternumerit finnissimus (I Par. xvn, 11,14)
Dominus Deus lucernam in Jerusalem, ut suscita- i- quanquam peccatores fuerintidem filii ejus, servatur
ret filium ejus. Quaequamvis sic secundttm litteram m tamen semper successio seminis, et Jerusalem pe-
vldeanluf posse accipi, non dixerira simpliciter esse se nilus non deletur, donec veniret semen, cui repro-
intelligendum, sed niyslicis repromissionuni sacra- i- missum est ui sedeat in a?lernum. Et hoc est quod liic
menlis praescnlem historiam involulam esse. Nam in dicitur -.Non faciampropter David servummeum,$ed
eo quod dicit : Ut remdneat lucerna David servomeo eo dabo filio ejus tribum unam, ut remaneal lucerna ei
cunctis diebus coram me in Jerusalem, liquido con- n- cunclis diebus coram me in Jerusalem (111 Reg.si,
stat secundum Judaicum sensum starenon posse; quia lia 35). Quid igitur esl dicere: non faciam propter David
nec ipsa Jerusalem ctinctis diebus stare irieruit; eo servum meuni, nisi non faciam propter juramenttun
quod non sit iu ea lapis super' lapidem derelictus. is. quod ei juravi, ul non aufefrem semen ejus de
Neaue dc semino rcgis Darid in omni Judaea, posl jsl conspeclu meo, sed darem ei lucernam qua?luceret
 C9 EXPOSITIO IN MATTH/EUM. — LIB. I, CAP. I. 70
coram rae Jn Jerusalem cunclis;diebus aelernilaiis? X.Joathan. In quarlo igiturRegum volumine legimus,
Quam lucernam quasi coram oculis iriein David pp- quori Joram Ochoziam genuerit, et de Ochozia sit
nens, aiebat dicens : Lucerna pedibus meis verbum genitus Joas : ac deinde quia Joas genuerit Ama-
luum, et lumensemitismeis {Ps. cxviu, 104). De hac siam, cui successit iu regnttm hic Ozias, quia ab
nimirum lucerna constat diclum: Utremaneat lucerna Evangelisla hoc in loco filius Joram inscribitur (IV
Davidservomeocoramme cunctisdiebus in'Jerusalem. lieg. viii, 24; xi, 2; xn, 21; xv, 1). Quod fa-
Quia, siabrumperetur de semine ejus successio fi- clum non abs re omnino creditur, si inlentio Mat-
liorum usque ad Christum , forsitan poterat evenlu thaei, imo per euni Spirilus sanclj ad purum consi-
aliquolibet advcnire; seri, secundtun quod Abrabam deretur. Propositum enim erat ei tres tessaresca?-
primum et poslea David juraverat, omnis repro- decadas in diversum slatum ponere, et ita obterape-
raissio velut in irrilum duceretur. Quamvis nec rare ut mysticus sacramentorum nuni.erus in qua-
sic complelum, quod repromissum fuerat ullo draginla et duos surgeret. Ideoque tres istos rie nie-
modo dubitari deberet; quia Deus est qui fulurum dio tulisse cernitur. Et non solum.ilaque ob hoc ut
hoc sine coinmutatione repromiserat. Unde, quia istud conficeret sacrainentum, verum eliam ut nos
49 omnem genalogiam per successionem usquc iri legaliter institueret, et magnum nobis tribueret do-
Christum, "sine anibigtto de David stirpe tenemus, 1J cumentum. Joram quippe gcneri se miscuerat im-
et eum in seternum super solium et super rcgnum piissima?Jezabel: et ideo usque ad tertiam genera-
ejtis sedere credimus, iiuiltim alium jam vcnuirura tionem ejus memoria de sancta? nativitatis ordine
exspectemus ; ne, quod absit, pro eo Antichrislum, recte tollitur. Quod etiam in lege prius per Moysen
qui fulurus est in mundo, recipiamus. Et si quem- Deus dixerat: Ego sum Dominus, Deus fortis, zelotes,
piam movet, quomodo hic seriere dicatur super so- visitans peccata patrum in filios in lertiam ac quartam
lium et regnum David, cum ipse David non sederit generalionem, eorum qui oderunt me; et faciens mi-
rex super solium et regnum iUius coeleslisJerusa- sericordiam in mutta millia, liis qui diljgunt me, et
lem. neque Cbristus super hanc terrenara Jerusa- custodiunt mandala mea (Exod. xxx, 5). Ubi notan-
lem rex sedisse.legatur; pr_?seriini cum ipse dicat dum quod de illa progenie dicilur, quae in peccalis
Pilato : Regnum meum non est de hoc mundo : quia patrnni et in odio perlinax fucrit virtulura : sicut et
si de hoc nmndoesset, utique ministri mei decerlarent misericordia in illis fit, qui in dileclione Domini
ne traderer Judwis (Joan. xvm, 56). Dicimus ergo continui permanserint. Bonus namque homo, quam-
hanc civitatem Jerusalem, illi.us figuram ccelestis vis de malis parenljbus sit natus, misericordia fit
habuisse, et hoc regnum iilius scheiua gessisse. dignus: sicut e contrario, malus quilibel ex bono ge-
Ac pcr hoc in eo regno itlud jam iuerat per ligurara, C neratus, pcena plcetitur, Dei judicio rectissime con-
sicul in islo terreno illud c__leslequodamnjod» fuisse demnatus. Joram ilaque qualis fnerit divina prodit
videtur pcr umbram. Sed umbra jam exinanita cer- bisloria, quod Deus ei dixcrit : Quod non ambulasti
nitur, ut lux vera succederel; et figura lunc viguit, in viis Josaphat putris tui, et in viis Asa regis Juda,
ut veritas inlerea celaretur, donec pleniludo tempo- inces isli autem per viam ilineris regum Israel, el for-
ris venirel. Et ideo saue recte dicimus Cbristum nicari fecisii Judani et hubilalores Jerusqlem, imita-
super solium David seclisse; quia in illo solio David tus fornicationem domus Achab; insuper et fratres
jam regnuin Cbri.tj. inerat per figuram, super quod luos, domum palris lui, meliores te, occidisti; ecce
eumriem David iiinc sedisse, nemo qui recte sapit Dominus percutiet te plaga magnq cum populo tuo,
ambigil. In quori profecto Christus rcguum veniens et filiis, el uxoribus tuis, et universnm suhttuntiam
carnem de semine ipsius suseepit, evacuavit fuluro- tuam , tu autem wgrolabis pessimo languore uieri,
rum umbras, et sedit super claritatem lucis quae donec egrediantur vitalia tua paulalim per shigulos
tunc intus in regno latebat; ac per hoc civitas illa dies (II Par. xxi, 12). El ita faclum legimjis, atque
iion eget sole vel luna, quia lucerna qua? diu re- ita consumptus est tabe ut egereret etiam viscera
promiltebalur de seinine David, jam in ea lucel; sua; languore pariter et vila caruit. Morluusque
et Itrx illa ipse est Agnus, diu in ligura pro populo * est infirmitate pessima, et non fecit 51 ei populus
iinmo_atus. Idcirco etiam ad Joram et reliquos qui secundum morem combuslionis exsequjas, sicut fe-
Deum maiis suis irritaverant, recte dicitur lucernam cerat majoribus ejus, neque sepelierunt eum in se-
successioiris propter David et propler Jerusalem pulcro regum. Quem secutus quoque Ochozias filius
cunctis diebus corain Doinino reservasse. Quia non ejus, Scriptura tesie : lngressus est per vias domus
solum in eorum, sed etiam nec in omnium sceleri- Achab. Ipsi enim fuerunt et consiiiarii post mortem
bus, quae sibi mundus per partes contraxerat, adeo. pctlris sui in interitum ejus(II Par. -xzu, 5). Sed hoc
poluit provocari, uti juramentum misericordia? su« omnino nos movet, quia in libro Paralipomenon (/,
irritum duceret. Unde elsi quidam ex ipsis in hac xxn, 2) legimus quod quadraginta duorum annorum
ge-iealogia non meruerunt adscribi, nemo lameu crat cuui regnare ccepisset, quid sit quori paterejus
inventus est usque ad Christum, cui per successio- Joram triginta dtiorum annorum fuisse legitur cum
nem filius negaretur. Quod conlinuo manifestius regnare ccepisset, et octo annis regnaverit,qui simul
apprnbatur in sequenlibus. fiunl anni quadraginta (// Par. xxi,20). Quod verura
50 Joram, innuit, qenuit Oziam. Et Ozias genuil esse omnino non constal. Quia si Ochozias quadra-
71 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS Ti
ginla annorura esset cum post patrem suum re- A aut a lege videretur excedere ultio divina, aut certe,
gnare coepisset, erat profecto patri suo duobus an- qui patrum noluit imitari impietates, ipse eorum in
nis ante natus, quod facere penitus ipsa natura peccatis viderelur involvi. Quo loco probalur, sicul
prohibet. Unde conslat iltud verius fore, quod in et in aliis quam plurimis, unumquemque in peccato
Regum volumine legimus, quia viginti duo annorurti suo mori debere: et, si secutus fuerit mores prio-
fuerit cum regnare coepisset (/ V Reg. vm, 26). Et rum patrum bonos malosve, poenas sibi aut praemia
est illud quod in rnullis Paralipomenon libris habe- bcnedictionis accumulari. Quo profecto et isti peni-
'
lur, scriptorum vitio, sicut et aliis in locis quam- tus hinc de medio sub silentio auferuntur, videlicet
pluriinis, depravatom. Ca?lerum Joas filius Ochozias propter poenam peccati; et tamen fructu benedi-
qualis fuerit, postquam obiit Joiada sacerdos, Scri- ctionis in semine, propter praecedentium patrum
plura testatur dicens : Quia ingressi sunt principes repromissa, minime privantur. Idcirco et de Joram
Juda, et adoraverunt regem, qui delinitus eorum ob- recte dicitur, quod noluerit Dominus disperdere Ao-
sequiis, acquievit eis; et dereliquerunl templum Do- mum David propter pactum quod inierat cumeo,quia
mini Dei sui patrum snorum, et servierunt lucis et promisit illi dare-lucernam ac filiis ejus in omni tem-
sculptilibus, el facta est ira Domini conlra Judam pbre (II Par. xxi, 7). Quam lucernam propler ju-
et Jerusalem propter hoc peccatum (II Par. xxiv, 3 ramentum conslat omnino quia nullus peccatorum
17,18). Occidit eliam Zachariam prophetam, filium, scelera quiverint exstinguere, et adhuc miseri Judaei
ut dicunt, Joiadaesacerdotis, qui eum in templo Do- pro caecitale sua suis quotidie peccatorum tenebris
roini nutrierat et constituerat regem. Quem Zacha- obscurantur.
riam, cum esset collactaneus ejus et consobrinus, Ozias autem, qui et Azarias, genuit Joathan. Joa-
et Spirilus Domini induisset eum ac fecit stare in than vero genuit Achaz. Achaz autem Ezechiam.
conspectu populi, qui dixit ei: Hwc dicit Dominus, Sub quibus ergo quatuor regibus Isaias propheta,
quare transgredimini prmceptum Domini quod vobis iion tam propheliam de Christo, quod de domo
non proderit, et reliquistis Dominum ut relinqueret 53 David fulurus esset contexuit, quam Evangelium
vos? Qui congregati adversus eum, miserunt lapides omnibus praedicavit. Unde cum ad Achaz, quia idola
super eum juxta regis imperium in atrium domus colebat, diceret: Pete tibi signum a Deo de coelo,sive
Domini, et non est recordatus Joas rex misericor- de profundo inferni (Isai. vn, 11). Et iUe nolens dice-
dim quam fecerat Joiada paler iltius secum, sed inter- ret: Non petam, el non tenlabo Dominum (Ibid. ,
fecit filium ejus. Qui cum moreretur ail, Videat 12), versus ad omnein domuin David aiebat, di-
Dominus et requirat (lbid., 20, 21, 22). Quod cens : Audite utique domus David. Nunquid parum
profeclo poslea Dominus testatur diccns : Et requi- C est vobis moleslos esse hominibus, quia molesti eslis
relur omnis sanguis qui effusus est a sanguine Abel et Deo meo ? Propterea, inquit, ipse Dominus dabit
jusli usque ad sanguinem Zachariw, quem occidislis vobissignum: Ecce Virgo concipielet pariet filium, et
inter templum el altare (Matth. xxm, 55). Successit vocabunt nomen ejus Emmanuel (Ibid., 13, 14).
igilur morluo Joas rege filius ejus Amasias 52 1° Atque ad extremum : Nisi crediderilis, inquit, non
regnum, qui post caedem Idumaeorum, allatos deos intettigetis. Quod testinionium suo in loco Deo an-
filiorum Seir slaluit sibi in deos el adoravit, illis- nuentc traclabimus. Ca?terura Ezechias cum adhuc
que adolebat incensum. Quamobrem iratus Dominus esset sine liberis, quia audierat a Domino per Pro-
misit ad illum prophetam, qui diceret ei: Cur ado- phetain : Dispone domui tum, quia morieris tu et non
rasli deos qui non liberaverunt populvm? Cui ille: vives (1V Reg. xx, i),' conversus ad parietem iUico
Num consiliarius regis es ? Quiesce, ne inlerficiam te dixissefertur: Obsecro,Domine,memento,quwso,quo-
(II Par. xxv, 15,16). Ha?cautera omnia ideo hic ad modo ambulaverim coram te in veritate etcordeper-
praesens posui, ut animadverteres, qnia tres isti Jo- fecto, et quod bonum est in oculis luis fecerim. Flevit
ram patrem suum in omni impietate sequentes, ac ilaque Ezechias fletu magno. Flevit autem non pro-
conlinuum tenenles odium in Deum, merito prae pter plurimos, inquam, vilaeannos, quia omnino no-
omnibus de genealogia Chrisli excluduntur. Reliqui D verat idcirco placuisse Deo Salomonem quod annos
enim reges, quamvis mali fuerint et impii, ubicuu- vitae non petterit ampliores; sed hinc prorsus ilurus
que in genealogia ponuntur, aut a bonis omnino ge- flevit fletu magno, propter promissionem Domini ad
nerantur, ant ipsi de se bonos generant: id est, aut David, quam videbat tunc in sua morte penitus pe-
boni patris est filius, aut cerle pater est cujusdam rituram. Eo enim tempore Ezechias filios non habe-
boni filii. Jofam ergo fuit filius Josaphat justi viri, bat. Unde et amariter fiebat, ne propter euin lu-
qui reUquit sibi filium regni et impietatis sua?haere- cerna diu palribus repromissa exstingueretur, an-
dem. Quem secuti omnes ingressi sunl per lineam tequam plenltudo temporis adveniret. Pro certo
eamdem pravitatis viam, donec pervenlum est ad namque sciebat se de David stirpe. generatum, per
Oziam. Qui Ozias pene iu omuibus fecit rectum co- quem nimirum venire oportebat juxla successionem
ram Domino nisi quod in templo super altare thy- eamis illunj quem ipse et multialii quamplurimi
miamatis voluit adolere incensum. Tamenqui ido- venturum desiderabant. Unde idem inler lamenta
lolatra non fuit, impiis de medio praetermissis, in doloris sui aiebat, dicens : Qumsivi residuum anno-
euradem genealogiae reclissimus ordo decurril; ne rummeorum, dixi, non videbo Dominum Deum in
75 EXPOSITIO 1N MATTILEUM. - LIB. I, CAP. I. 74
terra viventium(Isa. xxxviii,10). Proquo Septuaginla A Eliachim regem, qui altero 55 nomine Joachim vo»
•dixere: Nequaquam ultra videbo salulare Dei in terra calur. Quem post undecim annos Nabuchodonosof
Mtventium.De qua et alibi scriptom est : Placebo rex vinctum catenis perduxit in Babylonem : et re-
Domino tn regione vivenlium (Psal. cxiv, 9). Hoc gnavit Joachim filius ejus pro eo, qui et Jechonias
autem est oinne quod hic metuit Ezechias, ne salu- est appellalus. Regnavit autem et ipse tribus men-
tare Dei, id estJesum, ductus ad inferos nequaquam sibus : quem postea miltens Nabuchodonosor vin-
tnereatur aspicere. Hinc est quod sequitur, ita di- ctum, abduxit in Babylonem, et constituit Serie-
«ens : Non aspiciam hominem ultra et habitatorem. chiam patruum ejus filium Josiae, fratrem videlicet
Timet ergo satis ne non videat Dominum in terra Joachim, pro eo. Quem et ipsum postea idem rcx
vivenlium, ne geoeratio illius subito instar taberna- csecavit, et in cavea veluti bestiam clausum, in Ba-
culi dissolvatar, ne in tela? similitudinem in ipso bylonem adduxit : ut quorum erat, ut dixi, par im-
lucis exordio praecidatur, et nequaquam de semine pietas, fieret simul par poena, et ab evangelista com-
ejus Cliristus oriatur. Sed misericors Dominus cito munis infelicilatis eorum memoria. Illud sane recte
ftec-itur $4 ad clemenliam, provocatur ad miseri- quaeritur, quare Jechoniam dixerit Matthaeus,et fra-
cordiam. E»immutat illico sententiam, quara secun- tres ejus a Josia genilos, cum Jechonias, qui et Joa-
dum praescientiam promulgarat ad probationem fi- B chim, iion filius sed nepos Josia? fuisse manifeste
dei -ejus, et dat spatium generandi etiam in quo my- probetur, id est, GliusJoachim, sicut in tolo Yeteris
stica futurorum sacramenta roonstrcnlur. Unde et Testamenti textu declaratur. Ac deinde quod si in
post terlium annum concessa?vita? Manasses nasci- fine secundaetessarescaedecadisJechoniam ponimus,
.ur, per quem origo Christi ducerelur, quia post in tertia non erunt quatuorriecim, sed tredecira tan-
mortem patris duodennis legitur regnasse. Ex quo tum inveniuntur. Reslat ergo ul Jechoniam priorem,
fit ut quidquid antea fuerat desperatum, hoc totum qiiein a Josia dicit genitum, sciamus ipsum esse
quamvis malus fuerit, per successionem patris, Joacbim palrem Jechonia?, filium Josiae, qui in Da-
postea in eo sit reparatum. Ergo iste omnis erat nielis principio scribitur : secundum vero Jecho-
ffletus,quia desperabat Chrislum de suo semine na- niam, quem post transmigralionem Evangelista
sciturum, quem multis Dei oraculis noverat repro- scribit genuisse Salalhiel, intelligamus ipsum esse
missum, et coram positus plurirais Isaiae verbis Joachim filium Joachim, hoc est prioris Jechonia.,
«rooticfieandierat prophetatum. Sed, ut verius lo- nepolem autem Josiae, qui et ipse in Ezechielis com-
quar, credebat hic, et dubitabat, ideoque sic ama- roemoratur exordio. Quorum alter Joachim per x
rissTme flebat. Flebat igitur, quia dictum ei fuerat, elfx, alter vero per j_ et v scribitur. Apud Graecos
cum-esset sine Uberis, Disponedomui luw, quia mo- C autem et Latinos hoc confusum est nomen, ita ut
rkris tu el non vives; credebat autem, quia qui pro- ab aliquibus eorum unus idemque in duorum pro-
rniserat non mentitur, Deus. Sed vicit fides timo- phelarum principiis habeatur. Joachim autem pa-
rem. Idcirco sub spe vita?, sicut sermo divinus nar- trem Jcchoniae, Jecboniam fuisse vocalum, nulloalio
rat, tam subito consolatur. Undeet nos ergo creda- in loco praeter islum Evangelii locum Iegimus. Cujus
inus, quem post tantas Patrum promissiones laeli auctoritati, si lamenhoc ita voluit intelligi, nulltis
suscepimus.atque, eoducente, per ipsam successionis est sane fidei intcrventor qui contradicat: sive isto
lineam, usque ad ipsum firmi perveniamus. nomme olim vocatus sit ipse, et tamen modo in
Manassesquippegenuil Amon. Amon autem Josiam. Scriptura divina taceatur: sive solus evangelista
Josias verogenuit Jechoniametfratres ejusin transmi- -eumriemhoc ideo nuncupat nomine, quia Jechonias
gratione Babylonis. Josias iste est rex justissiraus, interpretatur prwparalio Domini. Praeparatio nam-
qui, antequam nasceretur, proprio ex nomine quia que ideo recte dicilur, quia hunc sicut et filiuin ejus
liituriis erat per prophetiam Spiritus sancti est pro- Jechoniam, Dominusolim praeparaverat atl transrai-
inissus. Sed tamen ejus justitia non invenitur in filiis grandum. Unrie, sicut jam supra diximus, Josias
«juos in transmigratione Babylonis genuisse dicitur. . non transmigratione, sed ad transmigrandum, eos
Non quod Josias in transmigratione filios suos ge-' " dicitur generasse. Ulique quasi ad hoc nati esse di-
nuerit, qui nusquam legituf transraigratus; sed quia cantur, qui eos Dominus pro suis ac populi peccatis
non sunt secuti enm filii ejus, dicuntur quasi ex captivandos 56 pra?scierat, utin transmigrationem
praedestinationeDei genili ad transmigrandura. Non, irent. Sciat namque prudens leclor quia in his qua?
inquam, in transmigratione, sed ad transmigratio- modo de duorum virorura distinclione norainis dixi-
nem, id est, utique ad transmigrandum. Jechoniam mus, veritatem historiae secuti sumusjut alterum in
autem etfratres ejus idcirco simul ponit, ut quorum fine prioris tesserescaedccadis, alterum in principio
erat communis impielas, et coaequalis infamia, fie- sequentis, quatenus utramque qualerdeno compleret
ret simul una supplicii sui et miseriarum memoria. numero, poneremus. Secundum mysticum autem
Elenim, vulnerato Josia in bello contra Nechao re- sensum unus idemque Jechonias, bis quasi in angulo
gem'-£gypti,alquedefuncto, Joachaz fiiius, qui et constitulus, annumeratur. Cum enim, inquam, qua-
SeUum,successit in regnura, etregnav.it tribusmen- terdenas generationes tribus distinxisset articulis,
sibus in Hierusalem, deinde est translatus in _£gy- dicens ab Abraham usque ad David generationes
plum. Et constituit pro eo rex -Egypti fratrem ejus qualuordecim, et a David usque ad transmigratio-
PATBOL.CXX. 8
 7S S. PASCHASU RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 7b
nem Babylonis, generjationesquatuordecim, totidem- A lipomenpn vero liber habet quod Zorobabel genuefi^
que alias usque ad Christum, non eas tamen duxit MosolLam,Ananiam, ac reliquos, inler quos Abiil
in summam, ut diceret : fiunt omnia quadraginla nusquam annumeratur. Tali igitur vel alio quoUbet
dua?. Unus.quippe in illis progenitoribus bis nume- exitu agendum est, pe diyina disseniire vjdeatur an-
ratur Jechonias, videlicet a quo facta est in ex- Qtoritas. Alioquin evangelislam xtctiys protulisse
traneas gentes quaedam deftexio, quando in Babylo- credendum est j.super quod divina cousonat auclori-
niam transroigravit. Ubi autem orrio a rectitudinc tas, eliam aliis in quamplurinvis locis : ita taiuen si
flectilur, atque ut eat in diversum inlendit, quasi ulla de hoc quod dicimus dubitatio possit fjeri- Pra?-
angulum facit; et illud quod in angulo est in fine sertjm x:um in hoc libro propter yitia scriptorum,
prioris ordinis, et in capile ipsius def-exionis, bis siciit et in Esdra, genealogiarum quatnplures inler-
nunieraliir. Hoc autem ipsum jam praeligurabat minata?veniiiut quseslio.nes.U.nde et.Aposlolus : /_t-
Christum a circtiracisione ad pr_.pulium, tanquatn ptiles aulem et interminatas geneatogiarumqua-sliones
ab Hierusalem ad Babylonem quodammodo migra- devita(TH..iih$J. Ex hinc qnoque eorum qui inscri-
.urum, atque utrisque in se credentibus hincatque bantpr usquead Christupj, in gestis sanotarum Scrj-
hine, lanquam lapidem angularem, medium adfulu- Pturafum iiiillam reperimus nieiuionem. Sed fides
rum. Ha?cquidem lune in figura praeparabat Deus g ajposlQlpet evangelista; est accommodanda; cunj et
rebus in veritate venturis. Nam et ipse :Jechonias, de vi.cjno, quamvis in archivis Juda?orum quiverinl
ubi angulus iste praefiguratus est, prmparatio Dei inveniri, poterat hoc cognosce.re,eXper diligeniiam
interpretatur. Ac per hoc jara uon quadraginta duae, parentum lilteris mandare, quod .omuibus Juda?is
quod faciunl ter quatuordecim; sed propter unum notum erat, quia de David qarne .Christus deberet
bis numeiatum qnadraginLa et uua generationes yenire. Unde et dUigentius pmnis illa prosapia me-
fiunt. De quo postea, Dpminojuvante, pleuius suo in moriae 58 tradebatur. Hinc est enim quod Africa-
loco dicemus. Porro Joacbira pater Jechoniae, se- nus, de consonantia cvangelistarum scribens, quae-
cundum ejusriem doctoris inteUigentiam, cur sit rit quid sit quod Matthaeusdicit Josepli iilium fuisse
praetermissus non satis elticet: quod relicuit idem Jacob, elLucas eum commeniorat filium fuisseHeli,
occultarum rerum qua?stionumconspicuus perscru- Atqtie rursus Heli quori fuerit Maibat, et Jacob filiuia
tator. Nisi fbr_e accipere debeamus quod evange- Malhan $latlha?us evangelisia proba^. JJfofAtK,inr
lista, ut lypum Chrisli faceret, ideo Jechoniam bis quit, etMathan diverso fuere tempore^ qui </_ una
voluerit num.era.ri; et Joaxhim, ne numerus auge- eqdetnqufiw.oreEslfrq nomine singtUosfitiQs.proctea-
retiir, praBjerniilti decreverit. runt. Quja Met&ap, qui per SQlompnpmdesceadk,
. Jechonias auteni posl transmigraiionem Babylpuis ftuxorem eam^y^f qcfiepmt, # jtfcifrunpfilioJar
genuit Salathiel. Salalliiel autetri genuit Zorobabel. cob nomjne, defmctus erf, JJQsijiqus #|(uf», quoa
Quod atitein ZorcJ<ja|el.SjjtfiliusSalalhiel, mullis.§cri- lex viduam alio mo tton vetat nubere,,Matliat, quiper
pturarum sanctarum in locLssine ambiguo reperilur. Nathan genus dmf, c|im esset,#x eqdeft tribu, sed
Sed iu ParaUpoineAon£7 longe aliter habetur. non ex eodem genere, reUctamJ^<#.«?/uccepituxorem,
Sic enira inibi legimu^ quod Jechonia? liiii fue- ex qua el ipse accepitfilium nomine §.e(L per quod ex
jfuut, Asir, Salatjlijel, -Mfilchiam, et Phadaia. De d-iversopatrum genere efficiunturJficob ,et Htti ulerini
Phadaia auteni orti sujij, ZcttjQhahelet Semei. Nos fratres. Quorum alter,ide6t,Jac<>b,{ratrisHeli sine
autetp quid de hoc jnedium dicarnus non facile re- liberis defnncli uxorem ex matulato legis accipkns
peritur. Quod si riixerimus quod hi duo fratres genuit Joseph, nalura quidem germinis suum filium,
iinam diverso in temjpore duxisserit uxorem, ex qua propter quod et scribilur: Jacobmtem genuit Joseph.
alter ,genuerit fiKuni, qui alteri ex lege sit adopta- Secundum legis vero prmceptuoi Heli efficiturfilius:
tus, refellimt hoc ipsa Scriplurarum verba, d,ui_i cujujsJacob, quia frater erat, uxor.emai smcitandum
Mattl_a?usdicit quod Salalhiel genuerit Zorobabel. semen fratris acceperat. Ac per noc rala imenilur et
Ac deinde. Paralipomenon Uber loquilur, quja de. integra generatip. Hmc autem, idem inquit, non nobis
Phadaia orti sunt Zorobabel et Seraei. Naafneque 0 qd subitum reperta, aut absque ullis auctoribtu cem-
genuit aliunde potest hic intelligi, quam quia illum nxentatasunl, sed ipsihmc Salvaioris nottrisecundum
de semine proprip generavit. Neque or(i sunt aliunde, carnem propjwgui seu sludio tanti temims demon-
nisi de islius carne nati. Sed simul deamborum se- strandi, seu docrndi aum secundum veriiatem gesta
roine, ipsa probibente nalura, natos eos absurduin s,unt, .tradideiunt. Si enim historiogra4>hu& jste tan-
est kiilcUigi.Unde, sicut tradunt Hebraei, yerum esl lam curaui habuit perquireudi rei verilatfun, quiuilo
trinomiuni ieum fuisse, jseilicet Asir et Salathiel et magis evangelista, qui cum ipso Domino nocatus ia
Phadaja.. IntefpneteltW'autem Asir cmealus, Salalhiel carne., etiam inter parenles ipsius quotidie versaiba-
fruttti Dw., Phadflia redemptus Domini. Aut fortassis tur? Verumtamen quod bic etiam et nostrum abqui
sic accipiendum _}&,<pod Saiatbiel et Phadaia duo Joseph dicunt ILUumHeli fuisse, non quasi ex carne,
fratres, filios quos gyenuerinl, simul uterque eorum sed quasi ex lege; quia Jacob susceperit defoncti
pwjprium Zorobahel vocaverit, ita ut duo fuissent. fratris uxorem, ad suscilandum semen ejus, sicut
Quod Bon approbo, maxime cum evangelisla dicat constat «x lege, quia sine liberis obierat: videlur
de itto Zorobabel Abiu quoque genitum esse. Para- iafirmari h»c solutio qnaestionis, quod defuocti 'Ira-
 77 EXPOSiFIO IN MATT.1_.-UM.— LIB. I, CAP. I. 78,
tris homen habere debueral, ut in eo noinen patris .\ non adoptatus, sed genitus erat. Quanqtiam etiamsi
sascitarelur, sicut ex lege sonare videtur; nisi forte Lucas genitura diceret Joseph ab Heli, nec sic nos
invenialur de hoc alia quaelibet rationabilis causa, boc verbura perlurbare defceret, ut aliud credere-.
per quam probetur sic praemissam stare posse senr mus, quam ab uno eorum gignentem, ab altero vero
tentiatn. Pracserlim cum et Juria in Thamar nuru sua, adoptantem patrem fuisse commemoratuni. Neque
licet ignaro suscitante seroen defuncli filii, non ideo enim absurde quisque riicilur, non carne, sed cha.-
eorum quisque, qui ex hoc uno concubitu gene- rilale genuisse filium quem sibi adoplaverat. Unde
rantur, Her voealus fttisse legitur; sed profeclo et Deus, quibus potestatera dedit filios Dei fieri, non
alter eorum Phares, aller vero Zara vocitatus est, natura eos alque substantia genuit, sicut unicum
59 Unde non contra auctorilalem Yeteris Tesla,- Filium, sed utique dilectione adoplavit, ut, Apo-
menti venire probalur, quod hie Joseph, et non Eli, stolus inquit, adoplionem filiorum Dei reciperemus
quamvis filius ejus sit per legem, alio vocatus no- (Gal. iv, 5). Et lamen dicimur accepta polestate
mine accipitur. Similiter el Booz cum accepisset nati ex Deo, ut filii cjus efficiamur, qui jam homi-
Rutb ex lege, filium qui ex ea natus esl, non Abi- nes eramus. Efiieimur ergo filii per gratiam, non
melecb, in cujus nomine suscitatur, sed Obeth vor per naluram. Nam si per naturam filii essemus,
cari placuit. Ergo si ex lege mandalum esset semen B nunquam aliud fuisseinus. Tamen quia per adoplio-
defuncli non alio posse vocari noinine quara ejtts in nem ex Deo nati dicimur, mmquaro alienum esset
.cujus suscitabatur, nequaquam credimus viros et a veritate, si Lucas etiain ab illo esse Joseph geni-
mulieres virtutum conlra legem venire voluisse. lura diceret, a quo fuerat adoptalus. Sic quippe enm
Unde liquido constat hanc quaeslionem sic solidam genuit non ut homo esset, sed ut Filius essct, sicut
manere, sicut a majoribus explanata atque lilteris nos genuit Detis, ut filii ejus essenius , quos durium
commenriata cernitur. Caeterum quod Malthaeus, fecerat ut homines essemus. Unicum autem genuit,
genuit hic aut ille, per omnia ponit, probat se filios non solum ut Filius esset, quod paler non est, sed
tantum carnis de semine uniuscujusque posuisse. etiam ut Deus esset quod el Pater est. Sed si boc
At vero Lucas, quia dixit qui fuit Heli, qui fuil Ma- verbo Lucas uterelur, ambiguum esset qtiis eoruijj
that, sic demum et in reliquis, oslendit se etiam in adoptanlem, quis ex propria carne gignentem pa-
hac genealogia alios quam carnis filios posuisse. trera commemorasset. De caetero quid horum inagis
Unde et bealus Auguslinus in libro concordiae sequendum sit, uirum ex lege, an per quamlibet
Evangelislarum : < Quos atilem, inquit, movet, quod adoptionem filius fueril Heli, frustra certatur, dum,
alios progenitores Malthaeus enumerat, descenriens omnimodo ulrosque Evangelistasverum dixisse pro-
a David usque ad Joseph; alios autem Lucas ascen- Q bamus.
dens a Joseph usque ad David : facile est ut adver- Quod autera sequilur, quia Jacob genuit Josepfr
tant Joseph duos patres habere potuisse, unum a virum Marim, de qua natus est Chrislus, non creden-
quo genitus, alterura a quo fuerit adopialus. Anti- libus uiique satis difficilliraam generat qua?slionem,
qua est enim consuetudo adoplandi, etiam in illo quiri perlineat ad Christum generalio ex David ori-
populo Dei, ut sibi filios facerent quos utique non gine ad Joseph usque deducta, cuin omnes, secundum
ipsi genuissent. Nam, exeepto quod filia Pharaonis Scripturam divinam, calholice confileamur quia
Moysen adoptaverat, Ula quippe aUenigenafuit,. ipse Christus de Joseph semine non sil nalus, sed d§
Jacob nepotes suos, ex Joseph natos, verbis mani- Spiritu saneto ex Maria Virgine, sicul in Symbolo
feslissimis adoplavit, dicens : Nunc ilaque duo fil%i confitemur, procreatus. Quibus primum facile r^-
tui, qui facti sunt libi priusquam ad ie venirem,mei spondendum est, non esse consuetudinis sanctar
sunt, Effrem videlicetet Manasses, lanquam Ruben et ruin Scripturarum, ut mulierum in generalionibus
Simeon,mei erunt; alios aulem quos postea genueris, glordo lexatur, quod ex omnibus libris divina?ler
tibi erunt (Gen. XLVIII,5). Unde et factum est ut gis probare possuraus.Et ideo non perMariam gene-r
duodecim tribus essent. Israel absque tribu Levi, ralionis series inducilur, sed per Joseph, ut idioina
quae templo serviebal. > Ex qup inteUigitur Lucas D Scripturarura in principio non violetur. Deinde ex
palrein Joseph non a quo genilus, sed a quo fuerat una tribu Josepb et Mariam fuisse probaimis, undp
adoptalus in Evangelio suo suscepisse, cujus proge- et praecepto legis eam quasi prqpiii.quam cogebaltjr
nilores sursura versus corainemorarel, donec ad .accipere, ne se tribus in aliara commisceret trihum;
David exiret. Quem igitur probabilius adoptantis, le- sed unusquisque de sua tribu legi.ime sibi acciperet
nuisse origiuem, quam eum qui noluit Joseph geni- uxorem. Et ideo cum descriptio prima Rqmajii im-
tum dicere ab illo cujus eum esse filium narrabat? perii celebratur, ut singuli in suam proliterentur ci-
Commodius enim filius ejus diclus est, a quo fuerat vitatem, Joseph et Maria, non solum quasi de pna
adoptalus, quam si diceretur ab eo genitus, de cujus tribu, verum eliam vclut de una stirpejgenermi, simul
carne non erat natus. Nam Matlha_usdiceus: Abta- in Belhleera censenlnr nomine. Ubi, si uon essef de
ham genuit Qf) Isaac, atque ilain hoc verbo, quqd una tribu ac de eadem ciyitate, non dlcerelur, fa-
est genuit,perdur»n#, dpnecjn u,tiraodiceret, Jac$b cendit autem et Josepli q Galilwa de civitate Naza-
autem gentiitJoseph, satis expressit ad eum palrem relh in Judwam civilatem pavid, qum vocaturBe-
semper du_isse ordinem gcnerantium, a quo Joseph thteem, eo quod esset de domo ac familia Duvid, «<
79 S. PASCHASn RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 80
profiteretur eum uxore sua desponsata (Luc. u, 4). A tatis originem deduxisse, quod nec sacerdotale ge-
Quia, sicut legimus, singuli ibant ut profilerentur nus ejus, Luca insinuante, tacetur, quod cognata
in suam civilalem. Quod si singuli, et Maria tunc ad ejus esset Elisabelh, qtiara dicit de filiabus Aaron
suam conscendit utique civitatem, ut Joseph, qui fuisse. Unde nos carnem Chrisli de utroque genere
erat ejus sponsus , ibidem cum ipsa profitereturi propagatarn minirae dubitamus ; regum scilicet et
Nara et supra Prophetarum oraculis satis ostendi- sacerdotum. In quibus personis apud illum popu-
mus Chrisfum de semine David venturum. Ex quo lum Hebraeorumetiam mystica Christi unctio figura-
probamus evidenter Mariain de ejus stirpe descen- batur, quod futurus erat in quo simul regalis et sa-
disse. Unde et specialius per prophelam domui Da- cerdotalis ordo per unum eumdemque mediatorem
vid dicilur : Audite itaque, domus David, quia mo- Dei el hominum melius impleretur, Virum, inquit,
\iesti estis Deo, propterea ipse Dominus dabit vobis Marim de qua naius est Christus. Pulchre itaque, de
hignum. Ecce virgo concioiet et pariet filium (lsa. quo nalus est, et non, de quibus dixit, quia sine viri
vit, 13). Ac si diceret: Vobis quidem dabitur omnino, coitu ubique generatus de Maria praedicatur. Quibus"
quia de vobis, et in vobis, ac pro' vobis erit. Ubi ita decursis, rursus evangelista in fine concludendo
notandum, quod et Virginem profiletur, ne forte royslicecunclam sub numerogcnealogiamrecapitulat.
exislimemus , sicut nonuulU ha?reticorum, cum vi- B Abraham, inquit, usque ad David generationes
rum audimus, Chrislum de Joseph semine genera- 63 qualuordecim; et a David usque ad transmigralio-
tum. Virum autem eum Mariae cur dixerit, paulo nem Babylonis generationes quatuordecim; et a
post apertius monstrahittir. Neque enim fas erat ut trunsmigralione Babylonis usque ad Christum gene-
ob hoc eum a conjugio Maria?separandum putaret, raliones quatuordecim. In qua nimirum dislinctione,
quod non ex ejus concubitu, sed Virgo Cbristum pe- tria ad Christum declarantur tempora concurrisse ;
perit. Hoc enim exemplo magnifice insimialur fide- scilicet anle legem, sub quo versatus est Abraham,
libus conjugatis, etiam servata pari consensu conti- nalurale servans ex devotione mandatum : post le-
nentia, posse permanere conjugiumque vocari, non gem, cum Judsei praevaricanles in captivitatem du-
permislo corporis sexu, sed custodito mentis affectu. cuntur : post gratiam, per quara omnes de eadem
Neque enim propterea non erat appellandus Joseph misera Babylonis captivilate solvuntur. Et in omni-
pater Christi, quia non eum concumbendo genucrat; bus istis lemporibus monstrantur hi qni ad Christum
quandoquiriem recte pater esset eliam ejus, quem, veniunt, manifeslius designari: quod aliter per A-
non ex sua conjuge procreatum, sibi aliunde adoptas- dem tantum in primordio renali justificanlur, aliter
set. Nunc autem 62 *Ima ex sua sponsa nascitur, aulem secundum electionis gratiam, qui a David in
qui ab omnibus filius pulabalur, recte vir uxoris eti C Babyloniam, videlicet in ientationem, mittunlur :
pater filii nuncupatur. Putabatur quijem Christus ipsique rursus de ipsa tentatione probali ad coro-
filius Joseph, lanquam ex ejus carne genitus, sed ab nanrium post certamina, velut viclores, usque ad
his quos Marice latebat virginilas. Nam Lucas ait: Christum ascendunt. Qnae distinctio aequo partitur
Et ipse Jesus erat incipiens quasi annorutn triginta, numero, ut per singulas partes bis septem invenian-
tt( putabatur, filius Joseph (Luc. m, 23). Atque alihi, tur. Scilicet quia gratia sancti Spiritus in homine,
Erant, inquit, pater ejus et mater miranles super his propter utramque subslantiam, tam intrinsecus
quw dicebanturdeillo (Luc. n, 35). Cum igitur recte quam extrinsecus, geminalur. Quippe qui, si non
putative paler appellelur, quid mirum si eum virum utrasque partes possidet, nequaqnani recte dicimus
Mariae recle appellatum dicimns sine commistione cum propheta : Cor meum et caro mea exsultaverunt
caniis ? Multo ilaque conjunctius pater Chrisli dici- in Deum vivum (Psal. LXXXHI, 2). Ille nimirum totus
tnr, quia ex ejus conjuge nascitur, quam si aliunde in Deum exsultat, quem gralia sancti Spiritus ad
in filium adoptarelur. Et ideo quod dicit evangeltsta plenum implet. Ad plenum igitur interdum repletur
quia putabatur filius Joseph, propter illos ulique quisque, si anima et carne piuguedine sacra? unctio-
conslal dixisse, qui eum ex Joseph, sicut alii homi- nis Christi pariter saginatur. Quod autera ter qua-
nes nascuntur, natum arbitrabanlur. Ac per hoc, " terdeni connumerantur, verum religionis culiura in
inquam, si possit aliquis demonstrare, quod sane non eura qui ad Christum feslinat dedicant. Qualuor
potest, Mariam ex David nullam consanguinitatis enim et decero, quid aliud quam Velus atque Novum
originem ducere, satis erat, secunrium istam ratio- legis Testamentum insinuanl? Quia uimirum via
nem, Christum filium David accipere, cura Joseph qua?ad Christum credentes invilat, per decem verba
virum Mariae, et patrein Salvatoris, ut praemissum legis, et quatuor regni cceleslis Evangelia praedica»
est, recle inlelligamus. Qitanto magis nunc, cum lur. Ila tamen, si quidquid in eisdem lineis con-
prophetarum eloquia et Evangeliura, niultis in locis scribitur; quasi hoc in nobis triplicantes, Trinitati,
de David cum stirpe asseverant generalum? Unde quod Deus est, per oronia consecramus. Alioquin
et Paulus aposlolus : Segregalum se dicit in Evange- pra?ceptorum perfectio minime adimpleretur, si hoc
tium Dei, quod ante promiserat in Scripturis sanctis quilibet numero colendi Deum in aliquo vacualur.
de Filio suo, qui factus est ei ex semineDavid secun- Et ut hanc esse viam perveniendi ad patriam evi-
dum earnem (Rom. i, 1). Idcirco dubitare omnino dentius appareat, totus hic numerus in summa col-
r.on debemus Mariam de David slirpe consanguini- ligalur, ct quadraginta duo generaliones veuiaiU.
61 EXPOSITIO 1N MATTH.EUM. — LIB. I, CAP. 1. 82
Qno numero mansionum verus Hebraeus proficisci- A 1 virtutum tramite moraliter castra metentes, pos-
tur ex iEgypto; ul quandoque ad patriam post labo- simus va..lam vitiomm solitudinem pertransire, et
rem itineris ingredialur. Quam patriam Chrislum ad Christum ocius, divina juvante gratia, pervenire.
diu patribus repromissum omnino intelligimus : quia Per hos igitur Patres ad noslram salulem Chrislus
64 'Pse est terra '"a viventium, in qua Prophela in mundtim veniebat, et horum omnium in seipso
credit sebona Dominividere (Psal. xxvi, 19); eo quod gerebat oflicium, ut horum interpretatione nominum
sint in ipso omnes thesauri sapienlia?et scieniia?Dei. noslram designaret salutem. Quam recte salutem
Per has igilur mansiones generationes Christi, ut quaerentes, primum cum Abraham de incendio vi-
diximus, currit verus Hebra?us, qui de terra trans- tiorum exire curemus, et ad patriam virlutum, quam
ire festinat ad coelum; et .Egypto saeculi derelieta, Deus nobis per semelipsum monsiravit; tendamus.
lerram repromissionis ingreditur. Nec mirum, si in Ubi primum fides, qua? per dileciionem operatur,
illo numeri sacramento perveniainus ad regna coelo- necesse esl inlerveniat; ul per eamriem ficlem,quia
rum, sub quo Dominus atque Salvator a primo pa- per carnem nequimus, filii simus Abrahac, qualenus
triarcha, cui fueral repromissus, pervenit ad Vir- cohaeredes ejus esse postea valeamus. Scriptum
ginem, quasi ad Jordanem, qua? pleno fluens gur- namquc leginius,Cre_f.d.l Abraham Deo, et repulalum
gile, Spiritus sancti gratia redundabat. Nain Mat- B est ei ad justitinm (Gen. xv, 6). Credamus ergo et
thaeus ab Abraham orsus est genealogiam, velut nos quia pro nobis ha?c scripla sunt, et exeamus de
coeleslis palria? mansiones texere, et numeravit, terracarnis nostrae, ultraproficiscentes ad meridiem,
quibuslibel praetermissis , quadraginla duo genera- ubi Chrislus pascit alque cubat in omni pleniludinb
tiones. Quae ut tolidem essent, Chrislum in fine! charitatis. Tunc igitur quisque recte pater excelsus
supputavit: eo quod ipse sit consummatio toliusi nuncupatur, ciini tanta fidei forliludine sublimalur,
itineris , et mansio perpelua? vitae , anle temporai ut magis Chrislum fide, quam ex se carne generet.
saecularia credcntibus praeparata. Abraham quippe, Neque enim Abraham primum nisi per fidem jusli-
in quo gens Hebraeoruma caeteris gentibus primuini ficatur, atque ideo obedieiis factus meruit audire
distingucretur, idcirco Deus dc terra sua et de co-• quod in semiue ejus omnes genles benedicentur. Ideo
gnatione separavit, ut ex boc distinctius ad prophe- et tu, si vis paler excelsus fieri, imitare tanlum pa-
tandum Christum ac pra?mintiandum maxirac per- triprcham ; quia tunc veri sumus filii Abraha? sicut
ttnerel, quod promiltebalur ex qua gente esset ven- Domimis dicit, si ejus facimus opera (Joan. vm, 39).
turus. In eo quippe primum fides ad juslitiam repu- Abraham quippe paler mttllarum genlium poslea
talnr; et ideo quasi inilium via? ad Paradisum abi commutatur, qtiia per gratiam quisque pater mul-
jpso usque ad Chrisluin per quadraginta duo gene- G tarum virtutum ellicilur. Fides namque Christi gra-
rationes dirigitur. Si quidem praesens sanctae Eccle- tia? copulala, pluriraarum virlutum copiam in noDis
siae tempus per hunc numcrum designalur, quodI generat, et facit nos aliquando exire obedicntes in
Dominus nobiscum, si quid agimus quod rectum sit,, locum per conlemplationem, quem accepturi postea
intrinsecus cooperatur. Septies enirii seni quadra- sumus in baereditalem. Exiit ergo ille nesciens quo
ginla duo faciunt. Et rarus est quidem , qui sane! iret; et nos quidem per fidem arabulantes tenebra-
«ex ad opera, sepleui vcro ad requiem futitra? vitaes rum caligine involvimur, quia nondtim per speciem
significandam pertinere dubitet. Unde bene populusi ambulamus. Hmc est, inquam, sicut ait Apostolus,
ille de terra .Egypti salvatus, quia sub spe intrandii 66 victoria qumvincil mundum,fides nostra (Joan. v,
in requiem, virga disciplina? Dei corrigitur, per 4). Et ideo si cohseredes tanli patris esse cupimus,
septies senas, id est per quadraginta duo mansiones> fidem, qua? per dilectionem operatur, in omnihus
arctissimaevia?ad patriam caslraraetalur. In quarumi teneamus, quia sine fide Deo nequaquam placere
ullima, dum Jesura ducem suscepit, mox Jordane! possumus. Hrec est namque prima inansio, in qua
pale.acto, et devictis hostibus, promissara olim in- verus HebraeusyEgyptum fugiens supra petrara, qua?
travit requiem, et propriam regni haereditatem ob- Chrislus est, firmissime castrametatur. De qua fide,
tinuit. Sic ilaque Dominus Jesus nosler quadrage-- D qua? multarum virlnlum initialrix est, verus Isaac
siraa secunda generalione, postquam mundus caeci- profecto nascitur. Isaac quippe risus vel gaudium
talis anliqua? tenebras, atque Abraham credentei interpretatur, siquidem quia tunc vere gaudemus,
Chaldxorum incendia dereliquit, adveniens in car- si per fidera Doraino cohaerentes virtutum opcra
ne, baptismi nobis lavacra, et cceli januas pate- adimplemus. Unde Apostolus clamat, dicens: Gau-
fecit. Unde profeclo virtutuin cursu, sub ejusdemI deteinDomino semper,iterumdicogaudete(Philip iv,
65 numeri sacramenlo, ad id quod nondura vide- 4). Gaudium ilaque verum nonnisi de fidei suh-
mus tendimus : sed sperantes per patientiam exspe- slantia et virlutum operibus generatur : substantiam
claraus donec veniat qtiod in Christo lactipercepiraus,, autem sperandorum Apostolus eamdem fidcm ap-
et jam quotidie praelibando, gustu ccelestium sacra- pellat (Heb. xi, 1). Unde non aliud per ipsam fidem
menlorum fruimur. Quapropter ut hanc viam tami de Deo sentire oportet, quam quod adhttc speranles
angusti itineris melius desuper, Spirilu sancto il- in futurum per Christum exspeclant. Sperandorum
lustrante, pertransire possimus, libeat paululumi aulem substantia fides inierdum ideo dicitur, quo-
articulum refiecle.e, qualenus per singulos Patres> riiam quiriquid illud est quod Deus esl, habilare per
8S S. PASCHASH RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 8*
fidem iir cordibus nostris, aut intelligendo, aut certe A qnod charilas procreata jugiter inardescit, et cwitfa
eredendo debet, donee in via sumus. Unde quod orrinia carualia dimicans vitia Supplanlat. Sed cur
ccelnm et tefra minime capiunt, sinu fidei oportet per Jacob charitatem significari dixerim, si diM-
cortiprthendere ; et de Deo, ut est, sentire; el in genter animadvertimns, facillime quibimus intueri;
omriibus eliam qua?incomprebensibilia videntur, ut praesertim si duas tantum uxorCsejus, Liam vide-
se rei verilAs habet, per fldem omnia comprehen- Iket atque Rachel, in medium deducamos. Quarun.
dere. Alioqnin error magis quam fidesest appellanda, Lia iuborans interprelatuf, Rachel vero tisum prin-
sl aliud fide concipitur, quam quod Deus est, et ijise eipium dicitur : quam sibi charitas dura primum
de se credentibus ut crederent Spiritus sanctus recte appetit in conjugium, praesentis vitse labores
Deus revelavit. Nam fides omnem intelligenliam, ardenter tolerat. Et quidquid eximium est pericuU,
dum sumus hic in via, antecellit. Quoniam quidquid sine cessatione usque ad mortem per palientiam con-
estquodinlelligerenonvalemus.quiaDeus veritiisnon certendo superat. In tantum ul parum 68 ei videatur
mentilur, fide credimus, et infideper subslanliam, quod laborat, si forte possit pervenire ad eam quam
quidquid est illud quod est, jam tenemus. Hanc igi- araat. Unde scriptum est : Concupisti sapienitam,-
fur spefandorum substantiam ad liquidtim non quo- serva mandata, et Dominustibi iltam prmbebit(Eccli. i,
modo est scientes, sed quia est plenissime creden- B 33). Sed Lia, videlicet vita activa, prior nuptui
les; ctsi nondum adhucinre lanlura, quia in spe noclu traditur, dum hio proximos interim per cha-
profecto gratulamur; merito in Isaac, qui risus in- ritatem diligere jubemur.Quia feiprimumproximum^
terpretatur, castrametamur. Isaac quippe totus in quem videmus, minime diligimus, 'Dorainum, quero
spe, quod repromissus concipitnr per fidem, quod non videmus, diligere ut oportet non valemus. Nam et»
nascitur per gratiam, gaudium parentibus generavil. idem palriarcha primttm Jacob, deinde Israel recte
lta sane et Aposlolusipse gaudenles nos esse voluit; dicitur. Quia eariem charitas antea per Iabores viti*
quia de spe bona?conscientiae, quam in Christo per supplanlans vitaro praclicam complexatur : postea
ffdem, qua?per dileclionem operatur, habemus, risus namque per contemplationem Deum facie ad faciem,
riobis ex gratia generatur. 67 Hinc quippe est quod Sictiti est, certissime perfruitur. Unde Apostolus,
Virlute nperam damus, ut in spe, veluti Isaac, se- Nunc autem, inquit, manent fides, spes, charitatf
rentes eodem anno, id est in praesenli vita, centu- tria hmc, majbr autem charitas (I Cor. xm, 13). El
plum accipere, et in futuro vitam aelernam possi- cur major ? nisi qnia cum finitum fueril quod S*
dere valeainus. Sed, quia in Isaac spes vita? negotio parte est, sola charitate fruituri quod perfectum esC
figuratur, necesse est ut Rebeccam, quae paiientia contemplabimur, illam sapientiam quae Deus eat }
interpretatur, in conjugium sumamus ; ne sine pa- C atque ita cum illa et per iltam beate viventes, ipai
tieritia spes cito frangalur. Sed, sicutait Aposlolus, etiam beati erimos? Propter quam nimirum servit
Spe gaudentes, in tribulatione patientes(Rom. xn, 12). emnis religiosus, et desudat fortiter in agonia, hujntt
Unde el Rebecca in Mesopotarnianala dicilur-.quippe desiderans niraiam pulcliritttdinem, si quandoquti
quia Mesopotamia fluminibus circumdatur, ut inter mereatur altingere illud visum principium, et in _•
tentaliones ac tribulationum procellas, mullisangu- feliciter delectari. Neque enim se quisque converti,
stiarum injuriis erudila, sciat de conceptu spei Deo servire justitiae per charitatem, nisi ut quiete viv»»
iilios procreare, et meditanti Isaac in agro, virtutum in verbo, per quod videtur principium quod est Deui^
pallio cooperta verenler occurrere. Si quidem Isaac, et requiescat protinus post laborem. Quis lande__i
spes videlicet promissorum Dei, in eo meditatur amaverit in operibus justitia? desudare, laboreni
agro, quo ihesarirum novit reconditum, et occurrit passionum, non propter Rachel, imo propter Liam,
ei patientia conjux, qua? suo complexu cuncta com- subire ? Quis eam vitam propter seipsam unquana
ponat; ut per labores et certamina thesaurum possit expetivit? aut quis eam per morteni petiit, quam
effodere, et ad promissam spem quandoqne feliciler omnes moriendo deserunt ? Hinc namque est quodj
pervenire ; pro qua beatus Apostolus suos moneba. - eharitas Deum ex toto corde, et ex tota anima, ei es
auditores : Juste H pie vivamusin hoc smculo exspe- tota virtule, non ob aliod qoam propter seipsmb
etantes beatam spem et adventum Domini (Tit.n, 13). diligit; proximnm vero non propter seipsum, sed
Ista est namque spes, quae processit usque ad inte- propter Deum amare disponit, et ei per charitatem
riora velaminis Christi; et velut aurora dum illp servire contendit. Verumtamenquaravis propteream-
dilur fluctibus, quia patientia sociata, tanta atque dem Rachel, id est propter visum aeternsBvitaeprin-
immobilis perseverat, et nullis periclilalur angu* eipiom, cuncta devotione virtntum opera peraganms,
stiis. Quam recte palientiam tunc in laberaaculun. Lia nobis primum nocte supponitur, quia per seipsaft
Sara? introducimus, cum quidqnid laboribus fati- viia laboriosa diligi non poterat, vt per eam Deo
gamur, patienlissime totum gralia? commitlimus Re- virtutum filios generantes quandoqne ad dulces coa*
demploris. De quibus profecto pa.-entibus, uuid aliud lestis vitae pervenianrus amplexus. Toleratur ist*»
quam charitas generatur ? Quia nimirum spes nobis ut perfrtiatur illa. Sed dum quaeritur illa, ista sojpw
talia repromiltit, qualia nec oculus vidit, nec aurf. ponilur,ut post istam perveniatur ad illam. Servimut
audivit, nec in cor hominis aliqnatenus ascenderont, aulemprimum, cum a nobis 69 Cia diligilur, septeni
bWcul dubio non possufrros non amare. Et inde est, annis, id est septera legi» praecepta servaote»,qu_.«4
85 EXPOSITIO 1N MATTrLEUM. — LIB. I, CAP. I. 86,
proximi pertinent cbaritatem : deinde alios septem A i slolus divinjttis exliortatur : Si consurrexistis igiiur
juxtaperfeclionemvitaerursus reinsumimus annos,si - cum Chrislo, qum sursum sunt sapite, non qum super
quomodo ad iUam, quam concupiscinius, ardenter terram. Morlui enim estis, et vita vestra abscondita est
ingrediamur. Hinc namque dicitur : Beati pauperes cum Christo in cmlis (Col. in, 1). Tales namque spes
spirilu, quoniam ipsorum est regnum cwlorum. Et,. facil gaudentes*nos,el Isaac nomine dedicari: quia in
Bertli mites, quoniam ipsi possidebunt terram. Beati pracsenti vita jusle pieque viventes, nihil aliud quam.
quoque lugentes, auia consolabunittr. Et, Beali qui bealam desiderantes spem, advenlum Domini ex-
esuriunt ac siliunt jmlilium, quorutn est wlernm vitm speclamus. Quorum quia Dcus portio et haeredilas
saturilas. El, Beati misericordes ac pacifici, quoniam invenitur, Deus Isaac, id est spe gaudentium, merilo
ipsorum est regnum cmlorum (Matth. v,3, i, 5, 6, 7). nuncupatur. Porro quia Deus Jacob polius quam
Felices sunt ergo monachi, quorum lalia sunt inci- lsrael inlcrim ascribitur, designat charilalero illam
lamenta virtutum. Quia si vere sunt quod dicuntur, qua? pcr dilectionem proximi hic cum fide hactenus
ineorum vila ista virtutum incrementa b.aliiudines i operatur, et negolium acliva? vita? in spe peragit:
parant regni. Etsi nondum in re, in spe tamen lali- quia dum cum islis vivitur, visione Dei siculi est
bus quotidie coronanlur. Vellentenim, si ficri posset,, hic nullus fruitur. Et ideo inlerea potius Deus Jacob
sine tolerantia laboris, qua? in agendo faciendoquejBquam Israel recte appellatur; ne quod nonduni est
amplectilur.statimad pulchraeatqueperfecta? sapien- illis qui arihuc sunt in certamine sine fruitionis gra-
ti__delicias pervenire. Sed sane hoc non potest hic,,. tia nominetenus conrtoneliir. Nec mireris quia dixi
dum vivilur in terra morientium. Et boc forte vi- tribus istis omniuin universitateui.elecloruin velut
detur significare, quod dictum est ad Jacob, iNoni per speciem designari; cum alibi Noe ac Job et
esl moris in loco noslro, ut minor prius quam majorr Daniel, pro universis accipiantur, qui soli sua in
nubat (Gen. xxix, 26). Quaeideo recte major appel-- exlremis justitia liberabuntur. Sua, inquam, quia
latur, quia leinjiore prior est, propter eruditionemi gratis per fidem justificati, eorum palrum operibus
djvinaevoluntatis; quamvis illa merito antecellat,, inhaerendo, quorum praesignavit nomina, Dei justi-
propler aspectum divime pulchriludinis. Ista est,, tiara conservanles, propriam sibi suis meritis ac-
inquam, charitas, per Jacob atque Israel duobus no-. quisierunt. Simililer el in his, ut dixiraus, Deus
minibus designala : qua? cum fuerit usque ad au- eorum accipitur, qui per fidem ac spem et riilectio-
roram matutina? lucis cerlarainibus fatigata, Israel1 nem, palribus copulantur, et cullui divino serviunt;
tantum vocabitur: quia deinceps, ut dixi, Deumi quia, sicut liquido constal, nullus sine istis tribus
facie ad faciem cbariias contemplabitur, et in am- 71 virtutibus Deo appropinquat, neque Deuseorum
plexibus perpetua? lucis jocundabitur sine fine. Iias3 C vocatur ex merilo, quorum non sunt islae virtulum
naraque tres virtutum mansiones, qui vult in Abraha.i omnium virtutes vila? operis in negolio. In his igitur
seroine benedici, et inler filios computari, primuml jam mansionibus castrametali reliquas Christo duce
necesse est ingrediatur, ac deinde ad reliquas quo- facilius commeabirous, super istas caeterarum vir-
lidie proficiendo caslrameletur. Quia sine istis nuUa i tulum opera cumulando; quia nimirum haec non
virtutum opera per viam, quae Chrislus est, ad pa-- nisi oranium virtulum perficiuntur operibus; ut
triam nos deductmt. Uude conjicio recle, quod isto-- verus Hebraeusad terram, qua? Christus est, quau-
rum Deus tantum ideo appellelur, ul per eos demon- doque perveniat diu patribus reproraissam. Ubi mox
slrarel illos, qui secundiim interiorem hominemi ante alios significantius, post eos quos evangelista
tribus islis virlutibus propaganlur cultui divino9 pr__misit,primum occurrit Judas, qui recte confenio
mancipaii, quorun. non confundilur Deus vocari. interpretatur : eo quod postquam tribus islis velut
Hos omnes secundum eleclionis gratiam sibi dedi- viilutum passibus Christianitalis iter fuerimus in-
cavit in servos. Nam dicere, Ego sum Deus Abra-- gressi, necesse est ut ad confessiouemfidei illico no*
hamr Deus lsaac, et Deus Jacob (Exod. m-, 6), 70|l paremus: quatenns ante reges et praesides, vel certt
quid aliud est quam aperte oslendere, quod hortimI cura relaxamur aliquantisper a tentatione, confes-
tantum Deus si_, qtii tribus istis virtutibus i.tortuni ^ sionem non minus corde quam ore teneamus; ne,
colligunlurad meritum? Et, ut aptius dicam, quidt per infirniitatem carnis, virtutes quaS percipimus,
alitid in aliquo comprobaltir, nisi haec tria virtutum. subilo relinquamus. Quam si omnino Petrus in pas -
mystica dona ? Per qua? profecto divinus sernio a_ sione servasset, discrimen negationis non incnrreret;
specie transit ad genus, et dicilur Deus Abraham,, verura, quia Christum confileri timuit, fidei ac cha-
eorum scilicet, qui cum ipso pef fidem justificanturr ritatis ardorem in subito praetermisit, et laqueum
etpatres multarum fiunt virtutum ; ut in iriipsum,, negalionis non evasiti Sed ne iii desperationis bara ,
secundum promissionem seminis unum omnes inve- (• thro diutius remaneret, mox ad eum divina respexit-
niantur. Deus autem Isaac eorum recte accipilur,, clementia, et quod per inconslantiam fidei deliquit,
qiii, spe gaudentes tribulalioneS patiuntur ; quorum. per confessionem postea amarius purgavit. Siquideitt*'
vox est cum Apostdlo: Quia Confidere nos fecil in. confessio gemina esse dicitur, eo quod aliud est con-
caMestibus(Ephes. a, 6). Sane nondum in re, sed inu fiteri Deum per lidem, et hanc omnino confessionem
spfeplenissime gloriantes, et nullis aeternaevitaepro- charitatis ardore ad finem usque vitae inter universa
miMj-iibtf. infifmantur. Unde et credenles Apo- tofmenta constanter retiriere; .tliti^L3_tne-postqnat-.
 8? S. PASCHALIIRADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 81*
prolabimur, conscientia nos accusante, peccati con- A tutum solidius confirmatur;' eo quod sine islis nulla
fessione purgari. Utraque tamen virtus praedicatur: possit virtus subsistere, neque Christianus aliquis esse.
sed iUa mirabilis ex virtute martyrii, ista quodam- Sed quia in fundamento diu morati surons, regiam
modo laudabilis propler confessionem /t remedium carpentes viam, restat ut ad Phares et Zarara ocius-
peccati. llla siquidem marlyrio coronatur, ista sal- 73 veniamus. Phares namque lingua nostra divisus
tem veniam post reatum merelur. De illaiquippe di- interpretatur ; Zara vero oriens sonare videtur. Ille
citur: Qui me confessus fuerit coram hominibus, et nimirum recte Phares dicitur, quem torrens tribu-
ego confitebor eum coram Palre meo, qui est in cmlis lationis nna cum populo peregrinantis de medio-
(Matth. X, 32). De bac vero, Quia gaudium est in dividil Babylonis. Unde propheta clamat, dicens,
ccelosuper uno peccalorepxnitenliam agente(Luc. xv, imo per prophetam Dominus : Exite, popule meus, de
7). Nec immerito quod Judas quarto loco ponitur : medio Babylonis, exite qui fertis vasa Domini, et pol-
quia Deus Trinitas tribus pra?missis virlutibus, cum lutum nolite tangere (Isa. LH, 11). Bene enim se di-
sit ubique colendus, quarta videlicet sola confes- viserat a populo, videlicet a terrenis, qui dicebat_
sione hominibus praedicatur.Undescriptum legimus: Nvstra autem conversatiotn cmiis est (Philip. n, 20).
Corde creditur ad justitiam, aure autem confessiofil Sed et David : Judica me, Deus, inquit, el discermz
ad salutem (Rom. x, 10). Et ideo quisquises, Chri- B causam meam de gente non sancta (Psal. XLII, i)~
sliane, si vis tibi tres islas virtutes 72 proflcere ad Talibus et hujuscemodi incrementis sancti Dei profi-
salutem, confessione induere, qualenus contra om- cientes, ad patriam Paradisi gaudentes ibanl, et
nia adversanlia viclor possis existere. Nam diabolus semper ad id quod in ante est se superextendebant.
cunctos expeliit, ut cribraret velut triticum. Tu Unde in Zara malutinam Dei auroram conspicientes,
autem, aut per confessionem thesaurum fidei tibi splendebat ubique in eis sol justitiae, et verus Ltici-
forte commissum omnino servabis, ut contra vilia fer in eorum cordibus oriebatur. Porro in Esrom
tentationis Christianum te probes ; aut certe, post velut in acie constituti, sagiltas quibus militia Chri-
reatura, poenitendo, sola confessione mundaberis. stiana armatur conlra hoslem dirigimus. De quibus-
Alioquin quisquis es, non evades, si harum unam sagittis profecto dicitur : Sagittm tum aculm, populi
non tenueris. Forsitan ergo Christus de Juda, qui sub le cadent (Psal. XLIV,7). Quas denique sagittas-
esl quartus ab Abraham, idcirco nasci voluit,-et filii excussorum, apostolorumscilicet, tenenles, ibanli
tribus praetermissis' fralribus, de quo veniret per ubique fulgurantes, et omnem altitudinem redigen-
carnem, hitnc elegit, ut mox percepla gratia fidei et tes incaptivitatem. Futurum est ut fiat omnismun-
spei, ac charitatis, ex noslra Cbrislus confessione ' dus subriitus Deo. Has igitur virtutum sagittas
nasceretur, moribus eum ac voce veraciter profi- C quisque sibi tunc ad cor apponit, cum compunctio-
tendo, quatenus et ipsi in semine, quod est ipse, nem divini Spiritus percipit; et carbones, qui forei-
diviniluscouniti, benedictione fruamur, etiamsi post pe tolluntur de altareDei, velut desola.er.os contr»
baptismum labimur. Ergo quia tres inesse raotus omne frigus peccati devotus admovit. Ac per hoc fit
aniroi sapientes saeculi dixerunt, necesse est per ut ad Aram, qui electus vel excetsu» interpretatur,
confessionem, qnaequarto succedit loco, continuo re- tandem aliquando perveniamus : quia nimirum qn$
paremur: ut Christus, qui in nobis concupiscentia, istis fuerinl enutriti virtutibus, hi profeclo genua
et ira, ac ratione huraana perimilur, vera cpnfes- electum, secundum graliam qiiaquisquegrati#caix_-,
sione peccati ad prislinum charilatis opus confeslim inveniuntur. Felix ergo ille est, quo secunduo. Dei
resurgal et innovelur. Ruben quippe, qui effusus ut eleclionem, merilis intervenientibus, exeelst»» fuerit
aqua dicitur, concupiscenlia denotatur. Et Simeon appellatus, alque consummatione virtulum in ul-
ira? vilio ascribitur, quoniam furor ejus pertinax tima Dei examinatione electus mernerit approbaru
criminosius exprobalur. Porro Levi rationabilem _ Sane talis dnm hic in via vivitnr, populus volunta-
tenet formam, cui etiam servare legem committitur. rius, quod est Aminadab, non inconvenienter vocatur.
Sed quia humana ratio conlra divinam non prae- Quoniam voluntarie semetipsum Deo qnotidie sacri-
valet sentenliam, necesse est confessione deleatur ." ficat, et in omnibus mandatis ac jnstificationibus
quidquid tribus istis motibus negligenter contra- Domini ultroneus, quae sunt bonorum eperum in-
hitur. De qua igitur confessione per Prophetam pul- strumenta offert, et ea jugiter meditatur. Alioquia
chre dicitur : Confessionem et decorem induisti Deo 74 acceptum non erit munus operis, si non.
(Psal. CHI,2), videlicet fide ac moribus Christum fuerit sponte dedicatum ex abundantia bona? volun-
in omnibus exornanrio, ne nudi inveniamur; imo tatis. Unde in lege donaria offerentes, prorsus ultro-
per hanc, qnia pulchritudo virtutum et fideiconfessio nei requiruntur, ut ex eo quod quisque habet acce—
semper in conspectu ejus versantur, coram Domino plum fiat, et non ex eo quod in voluntale aliquis,
nos ubique sislentes mundi et immaculati inve- non habet. Nihil igitur ditius est bona voluutate.
njamur. Quisquis igilur Christiano censelur nomine, Quae tunc vere fit devota, si ad futuram semper
non tantum glorietur dici quam esse, quia profecto inspiciat mansionem, et quae sunt. aelerna bona in-
ha?c est quadratura virtulum qua? perfectum faciat desinenter intendat. Naason autem augurium fort*
Chrislianum, et omni solidilate undique versari inlerpretatur. Elquidper forte augurium, nisi recta
lirmis-iraum. Super quara reliquarum fabrica vir- fides, per quara qua? sunt divina contemplantes,
 89 EXPOSITIOIN MATTH.EUM.— LIB. I, CAP. I. 90
promissas rerum humanarum divitias parvi pendi-.A cremari. De hoc quippe sacriflcio virlutura in Pcn-
mus ? Vilescunt namque omnia qua? sunt in terris, tateucho profecto dicitur : Odoralusque est Dominus
si bene velut augurando illa considerentur, quae odorem suavilalis (Gen. vm, 21). Alioquin sacrifi-
nobis promittuntur in ccelis. Fortassis ergo Joseph ciorum camis adustio magis fetorem generat quam
tali se gloriabatur augurio eruditum, et ideo fra- odorem suavilatis Domino. Aut nunquid Deus talibus
tribus dicebat: An ignoratis quia non sit simitis mei recte delectari videtur, qualibusnechumanus sensus,
in augurando ? (Gen. XLIV,15.) Sanctorum quoque clsi ex his inlerdtim nulritus sit, honestius se agens,
augurium, quod est percipiendi fiducia, valde firmius deleclatur ? Non omnino talia sunt ccelestium odo-
exhibet quod promiltit, quam gentilium error, in ramenta virtulum, qua?secundum Apocalypsis Joan-
quo quidquaro aliud non esl praeter dsemonumfal- nis fidem orationes sunt sanctorum (Apoc. v, 8).
sitatis figmentum. Sed quia verus divinorum inspec- UndeDavid aiebat dicens : Dirigatur oratio mea sicut
tor, conteroplando semper inhiat ad superna, quan- incensum in conspectu tuo (Psal. CXL,2). Quod in-
doque necesse est sensibilem se reddat, et inlelligat censura quia ex mullis bonorum operum speciebus
mandalorum Dei mysteria, quibus Propbeta sacra- conficitur, ideo cum summa devotionis fiducia in
menlis imbutus aiebat, dicens : A mandaiis tuis in- conspectu Dei dirigilur : ut ex bac David, qui manu
tellexi, proplerea audivi omnemviam iniquitatis (Psat. B'. fortis inlerprelatur, quasi virtulum ex merilo pro-
cxviii, 103). Et Aposlolus : Senlile de Dominoin bo- nascatur. Verumlamen quia Booz, etsi in ipso est
nitate et i»simplicitate cordis (Sap. i, 1). Quid igitur fortitudo accipitur, major hic duntaxat recte
est senlire de Domino in bonitate, nisi quodammo- a?stimatur, qui jam quod in ipso est manu pro-
do suaviter percipere, et quodam palato cordis prae- pria agere perlentat, et viribus suis una cum
gustare, quam suavis est Dominus? Talis itaque 76 Dei gratia ursorum brachia, et leonum ora valet
justus omnem carnis concupiscentiam, si est in no- effringere; quam ille qui hactenus fortitudinem quac
bis, abdicat, et in pra?senliarum miserias reficiendo in ipso est operibus noluil aut non valuit adimplere.
nos confortal ac consolidat. Interea qui sic sentit Qua igitur fortiludine quisque adversarias dejecerit
de Domino, praesentis vilae angores et oblectamenla potestates, satis est ut post vicloriam Salomon, id
sentire non potest, eo quod in ipso sit maxima Do- est pacificus, habeatur. Quia nullus hic magis quam
mini forlitudo. Pastus enim tali dulcedinis sensu propter pacem bellare videlur. Et ideo diguum est ut,
Booz illico, quod sonat, in ipso est fortitudo Domini, prostratis viliis, deinceps etsnbjectis hoslibus, quis-
consolidalus guslu aptissime nuncupatur. Unde que tranquillus ac quietus vivat: quatenus ex eo
nimimm Elias ciim percepisset cibum de manu an- quod fulurus credilur jara esse incipiat. Beati enim
geti, guslu recreatus, ambulavit in fortiludine cibi (J pacifici, quoniam filii Dei vocabunlur (Mutth. v, 9).
illius quadraginta diebus et quadraginta noclibus Quid igitur in hac vita felieius est, ubi non nisi jur-
ttsque ad montem Dei Oreb. Quem montem Chri- gia et scandala vigent, quam inter eos qui oderunt
stum significare non ambigimus : ad quem fide- pacem esse pacificum? Vel quid difficiliusqnam inter
lis qnisque per 75 k*0 incrementa virtutum quo- seditiones el molimina vitiorum, inter fraudes et la-
tidie properat, quandoque pervenlurus. Sancta igi- queos inimici, quempiam immunera esse, et qua?pa-
tur viri anima, paululum ctim praegustat quam cis sunt jugiter operari ? Ha?c siquidem inter octo
enavis est Dominus, mox, mundi nescia, velut ignis beatitudines seplima est, qua? in fuluro plenius rc-
tmofibus inardescit, et fit fortis ; ita ut ei non yi- promitiitur, cum adoptio filiorum Dei fuerit exhi-
deatur impossibile venire ad quod lendit. Magis bita,perquam summa sanctorum requies designalur.
aulem in bello fortis facta, cuncla qua? occurrerint Nam in Genesi septima dies sanclificatur, in qua
adversantia transilit ac conlemnit. Quod si cceperit Deus requievisse legitur, per quam seterna illa pax,
«pridjam fatigari, continuo Deum ubique praesentem qua? exsuperat omnem sensum, velut ex praesagio
sentiens velut propugnatorem fortissimum, ejus futurorum, ab inilio Spiritus sancti gratia consecra-
consolidatus brachio non lacescit. Quapropter Do- tur. Quod si ab exordio fidei, scilicet ab Abraham,
tnini solatio adjutus, verus Christi alhleta, obedien- ID qui ex fide nempe juslificatus proroissionero priraus
tia? arma semper bajulans Obed eflicitur. Siquidem accepit de Cbristo, usque ad Salomonem simul om-
Obed in lingua nostra serwn* vocatur. Qua?servitus nes connunieres, quindecim colligunlur, quibus ad
wtsit perpetua, recte non aliunde quam de fortilu- templum gradibus olim ascendebatur, et sub ipso
dine et velocitate limoris Dei generatur. Unde Ruth numero etiam quindecim psalmorura cantica tilulis
quoque, de qua hic nascilur, feslinans est interpre- praenotantur. Qui profecto numerus ex septem et octo
tata : ut sit sensus, quod coeleslis vita?mililia talibus constat, quatenus eisdem virtulura gradibus nos pro-
enixa parenlibus oriatur, et generet Jesse, quod pter adoptionem filiorum Dei salis pacificosexhibeat,
profecte incensum dicitur. lncensum scilicet illud, atque operum incrementis ad culmen pacis usque
quod infra Sancta sanctorum, ubi Jesus pontifex perducat. Septem igilur referimus propter Sabbatum
introivit, super aram in oriorem suavissimum Do- ad legalia vita? instilula ; octo vero propter resurre-
inino mane ac vespere offerlur. Quippe quia sic ctionis gloriam exsequimur, ut quantocius, qua? sit
servire, velut incensum boni odoris fragrare est, illa coelestispatriae pax, plenius deguslantes percipera
et igne charitatis Deo in holocaustum feliciter con- mereamur. Nonminimum ergo illeinhacvita consceni
91 S. PASCHASH RADBERH ABBATlS CORBElENSIS 93
dit.quisquisjam, Uomlnidispensantegratia.pacificus A succeriit virtulum, ut idem apprehendens Intelliga-
digne vocatur. Huic sane quid superest, nisi ut alio- tur. Sequitur autem Ezechias, fortis Dominus; quia
rum profectu in chafilate riilatatus ac fundatus, ubi- hic talis jam non sibi vivit, vivit autem in eo altis*
qtie propagelur? Roboaro quippe latitudo populi nun-> sima viftus Christi. Et ideo non ipse, sed forlis Do*
cupatnr.77Quid SttaU-emlatitiidopopuIi,nihilaliud mintiS iri illo felicius quam extollentius enuntiatur,
quam charitas invenilur r de qua profecto dicitur: ac per hoc, qnia Jam non ipse est per eflicaciammen-
Latum mandatuWluum niriiis (Psal. cxvrii,' 96). Et: tis, qui per carnis substantiam adhuc inler infirraa
Viam mandaterum tuorwritcucurri, cum dilatasli cor mundi versalnr, reete obliviosus huic continuo stib-
meum (Ibid. ,52). THe nimirum jure laiitudo po- nectilurv Manasse ergo in lingua riostra obliviovo-
puli fore creditur, qui dilafato corde viam manda- catur. Unde et Paulus prsedicator egregius, praeter-
-dram Dei opefibuS adin.plere probatur; quia qtiod itoruin obliviscens, ariea qua?in ftilurum sunt quan-
1alet, quod' pat_(, tottim cifeurnplecti videtrir in in- ioeius se agebat (Philip. m, 13); ut in Ammon
timis, dtim devote chari.atem geril in moribus. Nul- fldelis inveniretur, el per Josiam salus Domini sibi
l_6enim suis eXcipitur amplexibus : quia oilmes in comes inventa, ipse post finem vita. cum angelis
Christo non mirius ri-ariefeqxiam pervenire deside- IgloriosuS decantaret: Salus Deo nostro, qui sedet
fat; et castis visceribus Denm pfopter se, et proxi- " super thronum, et agno (Apoc. vn, 10). Islis igitur
mum propterDeum diligere gaudet, et amare con^ inansionum successibus Vorus Hebraeusnosler trans-
tenriit. Sequitur aulem Abia, qni patet Dominus in» actis, restal nunc ut secundum Jechoniain. prseparet
terprelatnr. Hic praetefea longe jam castrametatuf se; non ulique ad captivandum, sed hincad trans-
ab_l_gyplo, qirandoquidemper latitudinem charitatis Tnigrandum, quoniam beaii qui parati sunt occurrere
filius Dei jam effeclus, fratres in Christo omnes ve» Chfislo. Unde alibi legitur: El quwprmparatmerant
raciter sinu amoris fovet, veneratur, atque diligit. intraverunt cum eo ad nuptias (Matth. xxv, 10). Hinc
Hic qnippe non ollas carnium jam suspirat.sed hseres quoqiie voce Redemptoris vigilantibus servis dicilur:
Dei, cohaefes auterir Cbristi, tantum ccelestia sapit, Et vos estote parati. Per hunc itaque Jecboniam bi
meditatur, atque intendit. forro Asa, filiusejus, a(« recle accipiuntur in quibus est sola Domini praepa-
tottens recte nuncupatur. Qiria qui ad hoc culmeri Talio, et ejus iriterea praestolantur adventum, donec
JfefVenerit sanctitatis, semper necesse est ad rubli- eorum petilio comptealur. Quia Jechonias prmpara-
riiia se aitollat el elevet; quateuus pcr incrementa tus Domini quolibet ex negotio demonstratur. Ex
v.rtutum de hac valle lacrymarum festinus ascendat. quo nimirum Salathiel genitns, petitio mea Deus in-
Disposuit enim ascensiones in cordc suo. El ided, [] terpreiatur, eorum designat personam, qui nihil in
celefius adeptus est ul Josapbat dicatur. Josaphat terra requirunt, sed dicunt, utique cum Propheta:
efgo, ipsejudkans, xeljudicium Dei sonat. Si enim Unam petii a Domino, hanc requiram (Psal. xxvi, iv).
felix animus quotidiese atlollit, ut spirilalis efliclai Qubfum porlio el haereditas invenilur Deus.: et eo-
ttir, ttim ipse judicans jure Interpretatuf, Quia, sicut rum jugis oratio est, ut sit eis Deus omnia in omni-
alt Apostolu., spiritalis omriia dijudical(I Cor. n, 15), bus, 79 nl Cumeo quandoque et ipsi unum inve->
et ipSe a nemine judicatlir. Agit atitem secum quoti- niantur. Cui Zorobabel qnoqne succedit, et vocatu?
die Dei pertractans judiciuni, ne dnm omnia exanri- isle magister iii liiigua nostra ; quatenus eorum ex-
nat, ipse in aliquo reprohus inVeniatur. Iste igitur liibeat magisterium veritatis, qui sciarit refeller«
habitans in excelsis, de supernis cuncta considerat, inter caligines ohscuritatiiin eorum confusiones qui
ad excelsa virtiilnm pervenisse jure laetatur. Et ideo moranltir in Babylone, et peccatorunJ suorum laqueis
Jorairi qui sequilur apie excelsus, secundum hanc involuti adhuc leiientnr capfivi. Talium enim do»
quatn gradiraur viam, vocalur; ut discat viator huj'us ctrina? rriagisleriurii in Ecclesia ideo subrogatur, ut
itineris, dicere ciirri Apostolo : Noslra autem conver- de caplivitale una cum; Jesu pontifice magno, recto
satiojn cmlis est (JPsa/.iij, 20). Porro Amasias, po- ilinere pra?dicent quiliusque in Hierusalem, qui fue-
)puluseievalus, et Osfas robustus Domini sonant; ni'. \) rant errorum laqiieis implicati, et faciawt eis in-el-
simul siipef eos cOhaefeat illud propbeticum : Ele- ITgereillud quod Abiu sonare videtur. Abiu namque
vdre, elevare, llierusalem, indue fortitudinem bra- pater meus kte interpretatur. Quem tunc recte con-
chium Dotrimi (/_«. Li, 3,17). Qui tum fidelis recte fitefi probantur, si peccatorum nexihusabsoluti.nom
se elevat ad subtlmia, cuni se imluit non sua forti- alium quam unum eumdein quoque Deum qui posse-
turiine, seri^8 assumit sibi auxilium brachium Do- dit ac fecil et creavit, adorant, venerautur et colunt.
mini. Deinde Jbalhan pio/_e(us jure accipitur, qufa De qua tamlem profecti regione tantisper veniamus
sanicti viri aninius, durii in hac vifa vivitur, indesr- in Eliaehim, qui Dei resurrectio vocrlatur. Ita sane
*_ienterhaliet pf btec.us suos, et vadit jugite.- dfevir*- snrgentes, ut deinceps in novitate vitae ambuleimis,
"tute in vjrtutem, ut appreliendat Deiirii de.riim fti et Dei ad}Btianxilio, inimicos salulis nostrae vinca.
Sion.Unde AcnM, qui sequitur, apte eomprehenderts mus, si quomodo tandem aliquando in Sadoch justi-
interprelatur. Perfecti viri namqiie animus medita- flcari mereamur ab eo qui justificat impios, et de
turcum Aposiolo (Philip. m, 12) illud comprehen- peccatoribus facil pios. Azur quippe adjuius, el Sa-
Jere in quo jam divina dispensante clementia com- docli juslificatus interpretantur. Quia nemo prios
oreherisus est. Idcirco oost profectnm operis, ordo jirstificatur quarn B«i a__j«-lnsmiscricordia,Deiiusti-
 95 EXPOSITIO 1N MATTH_£UM.— LIB. I, CAP. I. 9<
(iaesitsubjectus, ut per eum ejus auxilium invocetur. A losque laqueos perhorruit. Ideo per lianc viam super
Interea de Joachim,qui fratermeus sonat, aliudquid niontes Bethel nos ire docuit quodammodo,per quam
possumus intelligere, quam quod ipse Dominus ait: ad nos illura descendisse Scriptura monslravit. 81
Si quis feceritvoluntatemPatris mei qui in ccelisest, Inoffensum igitur iter est ire ad Deurii, si de virlute
ipse meus frater, soror, el mater esl ? (Malth. xn, 50.) in virlulem transimus, et aliud quam Deum coram
Unrie quotidie in oraliope Doininica exoramus ut fiat oculis, neque ad dexteram, neque ad sinistram non
ejus voluntas in nobis super terram, quemadmodum respicimus. UndeEliud sequens Deus meus interpre-
fil et in angelis super ccelos. Talis igitur volunlas tatnr. Eleazar vero Deus meus adjutor sonare vide-
unum nos cum Deo efficit, el supernis consociat at- tur. Qnoniam eorum Deus tanlum esse cognoscitur,
que consolidat veritati. Ubi prudens animus diligen- et hi soli una cuni Dei adjutorioper hanc gradiuntur
ter intendat, quori non qualilates aul actus eorum viam, qui ad hoc proficiunt, ut nibil aliud in terra
juxta morlalilalem expressimus, sed per inlerpreta- quam Deum possideant, quem summum et perpe-
tiones tantuni eorumdem nomina, spirilalibus spiri- tuuin donum in ccelestibus habere desidefant. Ex
talia coniparantes, profectus virtulum et veri itineris quo recle Malhan illico, qui donum sonal, subjungi-
increraenta monstraviuius. Haerenlenim sibi omnia tur ; ut ad illud unum aeternumque avidius tenden-
bonorum operum instrumenta, et ita inter se con- B tes donum, inlerea vitia supplanlemus. Quod profe-
nexa sunl universa, ut qui eorum aliquo caruerit cto sequens Jacob fieri debere insinual, qui supplan-
omnibus careat. El ne dicat fastiriiosus auriitor, quod tator inlerprelatur. Nam et si siipra per Jacob sup-
noluerit evangelista in islis nominibus, ad 80 Pa~ plantatio viliorum praemittilur, rursus per hoc unum
triam ire desiderantibus elhicam pracmonslrare rio- idemque vocahulum in fine commemoralur; ut us-
ctrinam : intendat curquorumdam in catalogo genea- que ad extremum vita? contra vitia nos certamen
logia?oraissa sint nomina, quorumdam vero taliter habcre necessarium existiraeraus: donec apposili ad
annotata, ut et numero satisfacerent, et virlulum in- Patres nostros virtulibus in Christo augeamur aeler-
crementis profecto congruerent. Si enim populus ille nis. Quod bene Joseph demonslrat, qui appositus
Hebraeorum,per desertum ascendens, juxla mansio- sive auclus in conclusione inlerpretari probalur.
num interprctationes, iter conscendisse virtutum a Quia tuiic quisque Virtutibus cumulatur, cum fuerjt
calliolicis dicitur doctoribus, quanto magis in his appositus sanclis Patribus et in civilate virtutum pe-
iler vilaejure accipitur, per quos Christus, secun- renniler habitaturus introierit. Quod ul fial, stella
dum promissiones Dei in formam servi ad nos ve- iharis, sive illuminatrix Maria, inter fluctivagas un-
nisse probalur? Et dignum iiaque est u( nos per das pelagi, fide ac moribus sequenda est, ne merga-'
eamdemlineam sanctilatis ad eum fide nitamur, per C mur undis diluvii; sed per eam illuminemur, ut Chri-
quam ipse monslrare dignatus est ad nos descen- slum natum ex ea pro salute totius niundi credamus.
disse. Nempe quia ideo venit Mediator Dei et homi- Ha?cigitur illa lerra est, quae Patribus in figura et
mim, ut fieret firmus unus idemque Dei pietatis ac ajnigmate repromittilur. Haecterra, inquam, est, de
clemenliarum descensus, et noslrarum per ipsum qua Daviri suspirans canit: Credo videre bona Do^
quOlidievirtulum census. ldcirco moneo leclorem mini in terra viventium (Psal. xxix, 19). Haecterra
meum, ne dedignelur secundum has inlerprelaliones namque est, quam soli niites inhabitant, de quibus
nominum, iter virtulum ascendere ; per quos non dicilur : Bealimites, quoniam ipsi possidebuntterram
dedignatus est auclor vitse,juxta promissiones olim (Matih. v, _). Per hos sane palriarchas ad noslram
promissas, ad nos descendere. Cujus a Ionge descen- saltiiem Chrislus veniebat in munrium. Et horum
sum sponsa iri Canticis prospiciens, aiebat, dicens : omnium in seipso gerebat officiurn, et ex horum in-
Ecce hic venit saliens stiper montes, transiliens super terpretaiione nominum, nostram designahatsalulem.
cotles (Cant. u, 8). Et quid est dicere, eccehic venit Unrie pfuriens invesligator diligenler examinet quid
saliens super montes? Ecce enira demonstrantis est. de ipsis Patribus, quidve ad ipsos passim Scriptura
Quomodoergo velut in praesentiarum ostenriitur, qui loquendo nobis insinuel. Et continuo inveniel quod
salis a longe venturus Scriplura teste monstratur ? " ubique Christus, velut per fenestras aspiciens, pro-
Nisi quia in his omnibus, ac si in semine juxta pro- spiciens per cancellos, quantocius sponsa?, videlicet
missum coram positus, cernebatur. Cernebatur au- Ecclesia? suae, venturum se in carne pronunliet,
tem saliens siiper montes, aul transiliens coiles. Non Cujus ariiore necesse82 esl unaquaequeanima vitiis
per campeslria quidem, nec per cultivam terram, exuatur, et e regione ad se venienlem respiciat, at-
sed per soliludines, per cacumina montium, per de- que properantis conlempletur adventum, ac non vi-
serta collium iter faciens. Unde nec immcriio pei* denlibus dicat: Ecce hic venit saliens super montes
hos viam moralem ostendimus iUi, qui vult ad pa- (Cunt. n, 8). Super monles scilicet ut ipsi primunn
iriam diutius repromissam festinus conscendere: per suscipiant pacem; deinde transiliens ad colles, ut'
quos et in quibus Christum ambulanlem, velut ca- etiam hi justitiam, qua? in Christo est, possint SUSOH
pream binnulumque cervorum ad nos Jescendisse pere. Quori et lu, si mons fueris, si salil in te serino
gratulamur. llle enim exsultans et Iudens nullas li- Dei, si de virttite in virtutem transcendis, percipies
muit insidias venantium erga montes Belhe!, in qui- pacem. Sin aulem vel secundus a morite, quod est
"btisislos habitasse legitous, nullas muscipulas, nul- collis, fueris,. transilit super te Christus. lta tametfc
 95 S. PASCHASII RADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 9tl
si lantus es, ut possis justitiam excipere, et virtulum A dixissc, et contra ejiisriem versipellis astutias, nulla
opera, quatenus ad Christum per fidem venias, con- postea lestimonia protulisse : quod quisque facere
summare. Sed quia'hucusque Christum post parie- cum voluerit, nihil quod respondeat inimicus, ultra
tera nostrum, inter aenigmata et mysticas obscuri- remanebil, praeter illud quo vim manifestissima?ve-
talum figuras Ecclesia? sua? loquentem audivimus, ritatis in divinis litteris conatur evidentius iUudere
oportuerat etiam thalamum nuptiarum, in quo Spi- atque evacuare, ut falsa in Scripturis sanclis im-
ritus sanctus omnia charismatum dona paravit, in- missa respondeat; et quidquid contra se sonuerit,
gredi. Sed quia Fauslus velut scorpius in fine hujus furiosius.injectaMibique velit asserere. Sed quia ubi-
genealogia? sua diffundit venena, obsecramus lecto- que jam, Domini dispensante gratia, verilas Evan-
rem ne obducta fronte fastidiat, quod nos rursus re- gelii praeeminet, et in omni genle et in omni varielate
pelendo agiraus, ne suis errorum laqueis simpliciores linguarum, secundum catholicam atque apostolicam
quosque involvat. Unde adhuc proponendura est ne fldem, unum omnes libri consonant, considerandum
quandoque in fine hujus genealogiaevelut serpens esl quam longe a professione beati Malthaeihic aber-
noslro insidietur calcaneo. Laborat enira, ne recto ret, qui solum Christum ab initio Evangelii sui usque
tramile fidei possimus ingredi ad Christum longe diu in finem eumdemque Dei et hominis commendat
Patribus repromissum. Et cupit evacuare ne de Da- B filiura. Tanto igitur a catholica doctrina dissonat,
vid stirpe ortus credatur. Ait ilaque sibimet callidus quanto nobis tacentibus a vero, Scriptura divina
persuasor, ac si dialogum texens, quj possit simpli- monstrante, discrepare ubique probalur. Eljdeoqui
ciores quosque laqueis irrelire. < Quid, inquit, Mat- nosse voluerit quemarimodum Matthaeuseum quem
thaeus scripsit ? Liber generalionis, ait, Jesu Chrisli dicit filium David narrando usque ad passionera re-
filii David, filii Abraham. Putaveram, inqitit, quia surrectionemque perducat, ita ut ipsum unum eum-
esset dicturus, Liber generationum Jesu Christi filii demque usque ad finem continualim Dei el hominis
Dei. Nunc autem quia Matthaeushic Dei Filii genera- filiurii designet, intentus legat, et inveniet hunc sane
tionero scribere non se falelur, sed David, erit mihi miserum delirasse, et 84 coram simplicibus vanilo-
interiin de Maria natus; ut de Dei Filio lantum ani- qiiiornni suorum nebulas aspersisse. Quia beatus
madvertas, quod nulla in hoc texuTgenerationis fit evangelista, etsi in principio non riix.it: Jacob genuit
menlio, donec venlum sit ad baptisma. Vos autem, Joseph virum Maria?, de qua nalus est Filius Dei, sed
inquit, frustra ingerilis Scriptori hanc calumniam, simpliciter, sine addilamento, de qua naltis est Chri-
tanquam Dei Filium ille in utero mulieris clauserit. stus; satis tamen datur intelligi quia ipsum voluit
Quod si praeserlim consideres propositum hujusevan- declarare, quem Apostolus alibi ex semine David, a
gelista?, potius vult nos accipere faclum aliquando C mortuis resurrexisse testatur, et ipse continuo de
per baptismum apud fiuenla Jordanis quam de Ma- Spiritu sancto conceptum ac natum ex Maria Virgine
ria Virgine procreatum. Illic enim dicit baptizatum lttce clarius manifeslat; cui fei adhibet illico testi-
eum a Joanne, quem David filium ab exordib desi- monium de Propheta : Ecce virgo in utero concipiet
gnavit, factum aliquando Filium Dei post annos dun- et pariel filium, et vocabunt nomen ejtis Emmanuel,
taxat, secundum Luca?fidem.ferme triginla. Uhi vox quod est interprelatum : NobiscumDeus (Isa. VJI,14).
divina 83 tunc primum ad eum delapsa sonuit: Sed hic bealus Matthaeus, imo per eum Spirilus san-
Fi/ius tneus es lu, ego hodie genui te. Vides ergo, clus, non solum hic alio sine additamento, verum
inquit, id quod na.um est ante annos triginla (ut eliam sine nomine Jesu, quod ubique jungere con-
huic videtur) de Maria, non esse ipsum Filium Dei, suevii, primum proposuisse cernitur. Quia mox per
sedid quod de baplismate postea faclum, hominem angeliim hoc nomen illi inferendum erat, ut (Aorio-
videlicet novum, quem de genlilitatis errore conversi sius paulo post sonarel, et divinilus nonieii accipe-
ad Deum videmur credere; quod nescio tamen utrura ret, quasi ex pra?sagio, qui solus substantialiter Sal-
satis cum ea fide faciat, quam vos catholicam nomi- vator prophetatus fuerat a saeculo. Quid igilur majus
nalis. Sic, inquit, Mallh__ointerim videtur, si sunt est, ut hic asseruit, quod faclus esl Filius Dei per
ipsins haec. Quia nec in partu Maria?dictum legitur D baptismum, quando diclum est: Hic est Fitius meus
iHud a Deo, Filius meus es tu, et, Hic est Filius meus dilectus; an quod idem Apostolus divinum adhibuit
dilectus. > Ecce hic quam insanissime de Chrislo lo- testimoniura ex Propheta, ubi ipse partum Virginis
quitur et sine sensu, ita ut nullis ad revincendum per aYtgelumappellatur NobiscumDeus? Quippe quia
•
egeamus Scriplurarum testimoniis; cum praesertim etsi de ccelo in baptismo, aut certe in monte sonuit
Dominum et Salvatorem, non unius auctoris senten- Hic est Filius meus dilectus in quo mihi bene compla-
tia, aut unius libri asserlio, seri omnis Novi Testa- cui (Matth. m, 17), non tamen antea Filius Dei non
menli series, evangelistarnm videlicet atque aposto- fuit, quandoquidem ex ulero Virginis ille accepit
lorum doctrina, unum eumdemque Filium Dei secun- formam servi, qui, cum informa Deiesset, non rapi-
dura divinitatem, et fllium David secundum carnem, nam arbitratus est essese wqualem Deo. De quo Pan-
•
ubique evidenler affirmat. Quod ita probamus ex lus apostolus aperlissime denique dicil Cum autem
Evangeliis et apostolicis litteris, ut nemo valeat con- venit pleniludo temporis, misit Deus Filium suutn fa-
tradicere, nisi qui ipsis contradicit litleris. Non sicut ctum ex muliere, \actum sub lege. Factum aulem eum
»ibi Faustus proposuit, nescio quem. pauca verba ex muliere, non ex baplismo, sicut hic mentitus est,
 97 EXPOSITIO 1N MATTH.EUM. — LIB. I, CAP. I. 98
pene omnis Scriptura Novi Testamenti declarat. Et A t apertissimis et de proximo contextis 86 contraria
idcirco, qui bealum Malthaeum, sicut hic conatur loqueretur, ut quem diceret David lilium, de Maria
contraire, velut ipsum hujus Evangelii scriptorem Virgine sine cujusque viri concubitu generatum ,
non esse voluerit, restat ut adversus omneni aiiclo- ej'usdem parenles gradatim numerans usque ad
ritatem ecclesiasticam contradicat, el contra omnia eum sine ratione perduceret, quem non com-
Scripturarum fluenta divinitus inspirata oliluctetur. mistum Maria? ipse dixisset? Nunc autem nec adeo
Quia omnis pagina lillerarum hoc consona voce desipimus, ul talia de Matthaeopenitus suspicemur ,
probatur asserere, el universorum fides, omniumque nec adeo ut haec alteritis quam Matlhaei credamus.
linguarum peritia, non aliud quam Christum Dei et Unde Joseph maritus Marise recte dicitur, habens
hominis filkim, natum de Maria ex semine David, eam conj"ugemconlinenter, non concubitu, sed af-
credere et confiteri cognoscitur. Unde quia hic insa- fecln; non commistione corporum, sed copulalione,
nus 85 culmen tanta? auctoritalis menliendo ausus quod esl carius, animorum. Et ideo constanter de-
est conlraire, jure eliminatus est cum suis omnibus struimtis, omnino non debuisse virum Virginis se-
ab Ecclesia, et anathemale condemnatus; ita ut parari a serie parentum Christi, ut pereum, secun-
nulla eorum memoria super lerram inveniatur, nisi dum quod supra diximus, origo Maria?monstraretur.
tanlum quod suas errorum naenias litieris mandave- B ] Ac per hoc, quia ex lege cogebatur eam accipere
runt. Unde ne simplicem queraque, ut dixi, moveat ul propinquam, constat magis eam de stirpe David
leclorem tenebrarum caligo alias quocunque diffusa, venire, ex cujus origine Joseph descendisse nemo
studuimus admoduro, prout locus poscebat, versulias est qui ambigat. Talibus ergo, et aliis quaniplurimis
doli prudenler annbtare : ne per iinperiiiain tardio- declaralur inriiciis, Mariam aliquam ex David carnis
res involvat ingenii, et mendaciis obnubilet verita- propaginem sanguinis duxisse, ul caro Chrisli etiam
tem. Ait ilaque inter caetera adhuc veneni sui fal- ex Virgine procreata, sine dubio originem de se-
lacia : < Quod nec ipse Christus quem Maria peperit mine Daviri duxisse pariter probaretur. Qtiid igitur
(tamen si ullus fuil) recte David filius appelletur, contrarium videlur fidei, cum unus idemque narra-
nisi constel eura omnino ex Joseph semine esse na- tor utrumque dicat, utrumque commendet, et virum
tum. Qtiod quia, inquit, negalis, iUud etiam faten- Maria?Joseph, et Virginem Christi matrem, et Chri-
dum est, nec quidem ipse esse David lilium. Quia stum ex semine David, et Joseph in serie propa-
nimirum generatio , qua? ab Abraham usqae ad gatorem Christi ex David origine ? Nunquid non
David, et a David usque ad Joseph, deducilur, et magis couvenit credere Evangelio quam hae.elico-
per omnes Hebraeorum Patres ad eum usque dirigi- fum fabulis? Unde nos, quia Scripturis sanctis cre-
tur, Christi fore continuo dene.galur : ex quo quia *2 dimus qua?utrumque dicunt, et Christum ex semine
Jesus conceptus non est, ut legilur, nec filius David David secundum carnem, et ejus matrem Mariam,
utique ut astruitis invenitur. Nam nec Virginis non concumbendo, sed virginem, profecto etiam
ipsius origo ex hac tribu fuisse monstratur, unde non minus colligimus exempla divmarum Scriptu-
David constat exslitisse : sed ex tribu Levi, de qua rarum, quibus evidenlius possit astrui quod ubique
sacerdotes omnino fuere. Quod quidem palam est, fides uuiversalis Ecclesiae confitetur et credit. Hoe
eo quod eadem patrem habuerit sacerdolem quem- enim prophetarum oracula concinunt, hoc Vetus
dam nomine Joachim. Quoraodo ergo ad hanc Davi- Testamentum multis figurarum testatur aenigmati-
dica? cognationis prosapiam Maria pertinere dicitur, bus, hoc omnium apostolorum doctrina confirmat,
in qua eam nec patrem habere videas nec mari- boc sane etiam angelorum voces enuntiant, hoc
tum? > Jure itaque nescio ex quo apocrypho libro omnia elementa teslantur, hoc quatuor isti evange-
hic sibi falsitatis magister auctoritatem vindicat, listae ubique. Spiritu sancto repleti praedicant. Inter
qui veritatem Evangelii reluctando coutradicit. Sed quorum praedicaroenta virtulum, etiam quamplurimi
quia de hoc jam, ut diximus, quantum ad fidem de plebe ita sensissc narrantur. Quia tunc lemporis
possit sufficere, locuti suraus : slrictius tamen modo omnibus manifestum erat scire Mariam dc David
) origine descenriisse. Quod aulem hic asseruit, eam
agendum est, qualenus hinc magis pateat veritas,
et ne lectori faslidium generetnus. Praesertim cum patrem 87 habuisse ex tribu Levi sacerdotem quein-
ha?cManichaeorumcontroversia ila omnium sancto- dara nomine Joachiin, nec nos recipimus, qui.a
rum Patrum sit aelerno anathemate praefocata, et canonicum non est, nec nos polest movere, eo quod
somno silentii consopita, ut in perpeluum nusquam apud calholicam disciplinam illa scriptura nullum
credatur resurgere, neque deinceps in aliquo jam habeat pondus aucloriia.is. Sed etiam si hoc crede-
ulterius pullulare. Neque enim Joseph, quia concu- remus, ipsum potius . Joachim diceremus aliquo
bitu non permistus, irieo fuit non maritus, cum ipse modo ad David sanguinem pertinuisse, et aliquo
sanctus evangelisla mox narret ab angelo Mariam modo ex tribu Juda, in tribu Levi adoptatura vel
conjugem ipsius appellatam; qui narrat etiam non ipsum , vel ejus aliquem progenitorem fuisse; vel
de ipsius concubitu, sed de Spiritu sancto eam eerle in tribu Levi ita natura, ut de stirpe David
eoncepisse. Quod si non Malthaeus ista vera, sed aliquam consangiiinitatem duceret, sic fieri potuisse,
nescio quis alius, sub ejus noinine, sicut putalum ut idem sycophanta fatetur , Mariam de tribu Levi
est, falsa conscriberet, itane sibi eliam ipse iu rebus fuisse, quara tamen constat viro traditam, qui fuerit
99 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS GORBEIENSIS 100
de slirpe David, id est, de tribu Jnda, et dicimus vel A _. ctorem alium, nullura admittiipus mendacuim, nulla
ita potuisse accipi, Christum filium David fuisse. seducimur falsitate; sed credimus et confilemur hoc
Nam etsi maler illius Joachim, quem palrem Ma- quori creriit universalis Ecclesia, qua? se labtatur
ria? comraemorat rie tribu Juda. et genere David, ubique in oninem yerilalem venisse , et tramitem
nupsit jn tribu Levi,non immeriio Joachim el Mariai iidei purilalis indeflexe ad finem usque servare,.
el filius lilaria? etiam sic ex David seraine veraciter• ^ufflciebat .ergo nobis quod Scripturae, quae dicunt:
perhibenfur. Hoc ergo potius, vel tale aliquid cre- Christum ex semine David fuisse, et quibus cre-
dendum erat, si illius apocryphae scripturaj auctori- .dimus, nulla possunt unquam ab inimicis falsilate
tate, ubi Joachim pater Maria? legitur, coarctare?- convinci, etsi minus potuissemiis id quod riicimjig
mur, quam mentiri Evangelium, in quo scriptumi expressius in eisdera lilleris significa.turaostendere,
esl Jesum Christum Salvalorem nostruin secundurai JSunc autem, quja ipsa Scriplura divina per s«
carnem ex _>emineDavid procrealum. Ex quo pro- ubique Chrislum testatur ex Daviil .emiue fore
fecto liquet quia falsilas veritatem non quaerit in. jiatum, et in eisdem litteris lopulionnm indicils de-
lestiiiion.ium. IniQ dubia aut cerle sibi mendosa adI prehendimus evidentius id expressum, teneamus
munienduro errorem quaerit; quia veritate praesente clarissimo eumdem alque fortiss,intodociunenlo der
falsltas illico superatur. Alioquin, nisi veritatem sub- B I signalum, quem legimus wbique in Veteri Testar
{erfugiat, locum mentiendi habere non potesl. Et jnento, sicut, venit cx Virgine, et quando yenit ex
ideo Faustus, cum esset deceptus ab eo qui in ve- tempore, et ubi venit in temppfe, flrmissime repro-
ritale uon stat, lucem veritatis ferre non valens,, missiiin. Non quidem, ut iste calumnialur, utero
finxit sibi veritalis Evangelium , ac si falsum esset jnulieris inclusus, quasi extra non luerit quem cceli
et apoijryphum ilUid, velut verum, sibi ascivit jni ac terra 89 I10n capiunt, sed quod in se manens,
teslimonium ; ut ubique dubius ex dubio firmaretur gt apud Patrem regnans, et universam creaturam
in dubietatem, et ex mendacio mendosusvelut.de \ regens, perlingat a fine usqtie ad finem fortiler, et
poena peccali in mendacio gravius plecleretur. Nullai disponat omnia suayiter. In cujus dispositione mira-
enim socieias lucis ari tenebras, et ideo semper ca_- _jile fuit, quod matrem sibi in terra creavit, jje»
citas dum magjs suis in tenebris involvitur, lucerai quam et de qua forraam servi acciperet, ut servos
non yalet eonspicere verjtatis. Nimirum, quia sii per eam liberaret, alque devicta morte nos redime-
eam conspiceret ui est, jam utique ca?citas non esset. rel. Sed quia longius ab expositoris oflicio, flante
Quia fitsi p.eryjcacia mentis quasi ignara conscien- Spiritus aura, prosilujmus irj conclusione hujus libci,
lia ssepe contra veritalem obluclalui', est taineiji quasi in media domus janua, sequentem versura
teslis ,sibi, quod ad lucem foras venire detrectat- C jtatenus hinc jnde respicientem vivimus.
qui intus in se falsilatis lenebras portat. Nam ipsai Christi aulem generalio sic erat. Ac si diceret,
sua luce magis cjecatur quisque, duin et 88 Teri" generatio per quam Christus venire dignatus est,
latem non ignorat, et lamen falsitatis umbra men-• sic erat utper Joseph ex Davidstirpe earnem duxisse
tiendo faltere quempiam non formidat. Hinc igitur monstraretur, et ipsa non per eumdem Joseph, sed
est, quod Faustus, et peneomnis haereticoruro schola,, de Spiritu sancto Cbristum concepisse credatur.
conati sunt, non soluiii evangelistas, verumetiami Quid igilur pertinet ad.Christum generatio ex David
apostofos, et omnium catholicorum magislros vio- deducta, si p.er Joseph orjgo Maria? noij creditur
lare ac corrumpere. Dissipaverunl ilaque Evangelia,, descendisse? Quod volens evangelis.la manifestius
corniperiint apostolorum Epistolas, quas non Chrisli,, exprimere, Christi, ait, aeneralio sic erat. Sic erajt,
sed suas proprias esse fecerunt, Quia quidquiri con-i^ inqttam, ut ex Joseph origo Mariaeclaresceret, et
trarium in eis sno dogmati sonuerat, penitus crase- Christus non ex ejus semine, sed ex virgine, sicut pro-
rurjt. Ac deinde forlius corrumpenles, ausi suntt missum fuerat, de Spirilu sancto conceptns uliqup
dicere : Ilaec pars Eyangelii Matlhaei, aut Lucaeest,, nascerelur. Nascitur autem Deus et homo. Idcircf)
aut alterius evangelistamm; haec vero neque ipsius,, sermo generationis ad uiramnue refertujnaturam,ui|
"
neque catholica est. Et fecerunt sibi orania dubia,, per earapartem qua^ener^tionis ordo jn carne descrit
ut ad scientiam veritalis nusquam attingcrent. Unde! bilur, hoinofuisse monstretur; per eam vero qua d«j
palet quia non fuerunt illuslrati sancto Spiritu, ne- Spirilu sancto ex virgineconcipiiur,Deusinanife_tis«
que illuminati; idcirco extra xemanserunt, infrat simedecIaretur.Etnotandumquod non sicut Faustu*
suas tenebras oberrantes, At vero sancta Dei Eer astruit, per regenerationem Spiritus sancti in ba-
clesia ab initio quia Spirilum Dei percepit, nuUis> ptismo factus est Filius Dei: sed jam quando conci-
unquam movetur erroribus, iiullis decipitur fraudi-: pitur, totus idemque est qui de Spiritu sanclo gene-
buf*;nuUis.privaturj»omissis. Veritas quippe vertT - ratur. Et ideo AQn in baptismo flt, verura ex utesft
tatem repromiiieBdo credila est, et ideo nullis of-- Virglnis nascitur Verburo, caro factum. El per bojci
fuscatur erratibus. Ait enim : Ego mittam Spiritumt quod Verbum es.t, eum Dei Filium ante saecula4t)
peracletum, Spiritum veritalis, et ipse docebit voss Patre natum credimus : perhoc vero quia caro f*-
omnem veritatem (Joan. xvi, 15). Nihil igitur exlrai ctum est, natum ex Virgine hodie in tempore pl»?
omnem veritatem est nisi sola falsitas; et ideo praeterr uissime confitemur. Christi enim nomen solum, sinfl
Spiritum sanctum, nullum recipitnus jam ultra do-- additameiilo Jesu, ut diximps, hic posuisse creditiu^
 m EXPOSITIO IN MATTiLEL.M. — LIB. II, CAP. I. H)_fc
ut eum iutelligeres, de quo Prophela dixerat, Unxit.A gentia carnis quid requiret, ubi totum est divinum
te Deus tuus oleotwliliw prm consortibus luis (Psal. atque ineffabile quod narratur? Christi , inquit,
xuv, 9); et nomen Jesu, quod substantialiler iUi,, generaiio sic erat. Ilaque ul allius dicamus, non
inerat', angelo dicenduin reservaret: ut qui de Spi- dixit, sic facta est, sed sic erat, quia Christi gene-
ritu sanclo paulo post conceptum eum diclurus erat, ralio erat apud Patrem , quajido per hanc praescri-
ipse riivinitus consubstantiale nomen ejus,, velut planj genealogiam generabatur ex matre. Quod autem
proprium, et salvationis oflicio, sicut erat in 90; erat, utique semper erat. Semper ergo eral; qui in.
prophelis repromissum omnibus scire cupienlibus. principio erat Verbum, et Verbum erat. apud Deum ,
subliinius declararet. Porro inlerdum evangelista , et Deus erat Verbum (Joan. i). Ac per hoc iiisi cre-
imo per eum Spiritus sanctus, qui eum conduxerat dideris primum quod Chrisii generatio sic erat,
in onjnein veritalem, velut hinc inde ad demonstran- omnino nequibis intelligere quia divinum est, et ideo
dum intus, Chrisli, ait, generalio sic erat. Sic erat, verbis non possumus explicare. Si ergo in terris
inquam, ut praescripla est; sic utique ut continuo erat, quia dignatus est, ul audivimus : sic et in ccelo,
lilleris coromendala, sicut postea signis et prodjgiis quod nusquam nisi per ipsum cognovimus. Unde
manifcslius ostensa. Christi autem generatio sic erat. quia de hac in terra multum scire Domini dispen-
El ideo qui vull intelligere, si eam credat, ut proe- B santegratia, meruimus, si quid est quod lateat, tolo
scribitur, ut signatur. Alioquin Isaias laletur di- . mentis affectu credamus, quia Christi generatio sic
cens : Si non credideritis , non intelligelis. Utique erat ut evangelista testatur : ab Abraham quippe
quod Virgo concipiel et pariet filium ; hoc sane non incipiens, et per David ad Christum usque descen-
intelligetis, neque in eo, hoc est in Christo, ut alii dens. Incipiens sane aflde, fldem quoque in fine
codices habent, permanebitis. Quia omnino eum commendans, ut per fidem suos quosque auditores
Emmanuel, quod est nobiscum Deus, miniine vocare ad contemplandam suam speciem claritatis ejus
valebitis. Unde quia primum credendum est, si vp- quandoque perducat. Unde et nos reparalis in Christo.
luinus jntelligere divina verba qua? dicuniur, modis sensibus, 91 post hanc seriem lectionis prolixius
omnibus non pensemus humana. Deponendus nara- enodatam, paululum quiescamus; quatenus rursus
que est sensus humanus, ubi tottini qnod riicilur in principio allerius libri tantisper acutius ex lu-
est divinum. Quia quod nascitur Deus ex Virgine, minis ejus visu reanimati, arcana generationis ejns
non estconSuetudo, sedmysterium; non esl natura, jam in utero, angelo praedicanle, Subliihius alque
sed virtus, sed dignalio ; non est ordo, sed potestas. intentius cernere contuendo valeamus.
Nam mundaua sapientia hic quid capiet, et intelli-

PROLOGUS LIBRI SEGUNDl.

Quia .rerum geslarum figuras et omnium prophe- C comprehendit. Unde nimirum sapienles saeculiaeter-
larura pra?sagia in manibus nunc habemus , quibus nilalem etiam nobis volentes ostendere, tlixerunt:
olim Chrislu.s in carne venturus figuralur, salis ad- .Eternitas est interminabilis vita? lota simul et per-
moduiii devotione mentis invocandus est Spiritus fecta possessio; quod ex collalione temporalium
sanclus, quj nobis Salvatoretn per os omnium pro- clarius illucescit. Ad quam sane a?ternitatem pro-
phetarum quandoque pi^omitlebat ventiirum. Invo- pheta? in Spiritu extra se, et extra omne quod cor-
candus utique ut ipse aperial oculos corriis noslri, poreum infra lempus est, transvecli, cernebant
ne praesentem eum, propter velamen carnis minus praesensi!lud,quod ante tempus jam in illo erat. llluc
capaces, non satis inlelligamus, quem a longe ipsi namque semper praesens simul interminabilis rerum
conspicuis cernebanl oculis, el velut corara positi possessio, ac negotiorum pariter plenitudo, seu cau-
quasi digito designabant, quem futurum vere ac fi- saruin surama consistit. Quo quia omnis haeretico-
deliter noverant. Hinc est saue quod uhique, Ecce rum ignavia non valuit attingere 92 ut inspiceret,
advenit, dicunt. Quid enim est aliud tam frequen- caecitatis caligine circumfusi, neque praeseiitem eum
ter ecce advenit dicere, velut coram exhibendo in utero Virginis, ut dccuit, iieque ab exordib cuncta
quod npndum erat, nisi visibilem omnibus repro- creantem de Patre genitum, ut oportuit cognove^
miltere, quem ipsi Deum praesentem ubique cerne- D runt. Unde summopere flagitandum est ul mens
banl? Ceraebaijt aulem eum in Spiritu; et ideo nosl.a Spiritus sancti .gratia illustretur, quatenus
qitem sine tempore vjdebant, cui sunt pr.eteriia fu- divina ipsius inspiratione possimus inlerdum juxta
-turave pra-sentia, licet coraplendum esset, praesen- quod rei veritas est intelligere : interdum aulem ubi
tem insinuabanl. Ipseestenim , sicutProplicia ait? superexcellit nostram intelligentiam , sic nos divinis
eonspecloromnium smcuio.rum (Eccli. xxxvi, 19), subrailtere, ut quandoque per humililalis devotio-
Unde et jpsi super se rapti in Spiritu praesentaliter nem ad summa?intelligentiae cacumen, Domini dis-
intuebantur quidquid eis fulurum Spiritus divinus pensante gratia, erigamur. Tunc quippe illic ratio
insinuabat. Nam ajternitas quia cunctuin excedit videbit rectissime ccelitus illuslrala cjuod ex se pri-
tempus, simul profecto omnia qua? fiunt in lempore nium non polerat intueri. Quipjje in rebus humani«
105 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 104
omne quod scitur, non ex sua , sed ex comprehen- A alteri reserandum commodtns dereUnquam , rdum
dentium natura cognoscitur. Quod si minus humana modis omnibus ex pia devotione temeritatis auda-
ratio id de quo agitur fuerit ad dignoscendnm ido- ciam ne incnmm. Tribue, quaeso, benigriissime
nea, erit tamen illud qnodcunque ul est in subsisten- Rector, dispensante gralia, quod necdum inteliigere
do. Nos vero aut certe simplicitate purgabimur queo, saltem fide integra capiam : et quidquid
ignorantia?, aut temeritate diludimur falsilatis. eisdem litteris enuntiatur, totum credendo teneam;
Propter quod divinam si cui placet majestatis in- neque vita aut moribus veritatis 93 intelligentia»
telligere veritalem, et humanilatis filii de matre contradicam. Qnia nimirum magntim est nobis prse-
sine palre cognoscere puritatem, non ex se tantum, stitum divini suffragii sacramentum per fidem inter-
sed divino irradiatus Spiritu, inde aliqnid ut est, ea ambulantibus, si ab ea peccati caligine non de-
cognoscenilo dicat; quia nisi illuminatus de Deo ut pravamnr. Scio igilur, sanctissime Crealor, quod
oportet quisque nihil omnino sapit. Hinc est nam- nemo te, qui recte sapit, lotnm intra intelligendi
que quod pravi homines, necdum itlustrati, dum ex sententiam claudit, neque extra senliendi intelli-
se sibi Deurii conantur fingere, non solum ignorantia genliam manere definit. Et ideo interdum sola, quae
obvolvunlur, verum etiam fidem simplicem quam ftriei sunt, ratione comprehendi posse omnia non
habere poleraiit errando araittunt. Et ideo meriulli- B praesumo. Imo veritatis viam instanter sequendo,
tus cordis, Trinitas Deushoster, tuara invoco enixius deposco, ne contra fidem unquam de fide sine fide
obsecrando majeslatem, ut sancti Evangelii hujus sentiam. Propter quod maximi viri quam saepe cor-
mysteria, quibuslibet ad profectum, eodera Spiritu ruisse probantur. Quippe quia quidquid ab intelleclu
quo simt div"-nitusirrorata sanclorum Patrnm per Spiritus sancti discrepat, quod prolata sunt quae in
omnia vestigia sequendo, valeam liquidius expla- Scripturis sanctis leguntur, ignorantiae, imo errori
nare. Imploro namque propitius sensus meos regas, potius ascribitnr quam virluti. Uitde quia pertinaces
ne oberrem a verilatis tramitede me quippiam prae- fuerunt suum sequentes arbitrinm, contra divinum
sumendo; sed lua snffultus gratia, quidquid in eo Spirilum oblatrantes, veram ejus inteUigentiam
narrandum est, totum ex te sentiam : et quod minus percipere nan potuernnt.
est quia necdum capio, Spiritui sancto duntaxa

LIBER SECUNDUS.

Cum esset, inquit, desponsata mater Jesu Maria I2 praesignatnr tandem de Spiritu sancto replenda, per
Joseph. Ubi primum recte quaeritur quid sit quod quem in cordibus credenlium et ipsa Cbristum quo-
Isaias simplicem tantum virginem repromittat di- tidie non solum parit, quia mater et virgo est,
cens (Isa. vn, 14) : Ecce virgo concipiet et pariet etiam sponsa in omnibus appellatur. Hmc Joannes
filium, beatus vero evangelisla desponsatam eam ait : Qui habet sponsam sponsus est (Joan. m, 29).
nominat, quam etiam pari assensu virginem confi- Et beatus Paulus : Despondi vos uni viro virginem
telur. Nequaquam autem vacat ab officio divina? castam exhibere Christo(II Cor. xi, 2). Vere sponsa,
dispensationis quod Sapientia, qua? a fine usque ad quae virginali partu novam Christi gignit infanliam.
finem perlingit, et suaviter cuncta disponit, maluit Unde hic, ut diximus, praeparatur jam in specie
de desponsata nasci quam de simplice virgine. Nisi maler sponsa, ul postmodum per hanc carnis unitio-
forte falendum qnod lsaias hoc praedixerit nondum nem Ecclesia in genere congregetur. Quippe quia
credenlibus, ex vocabulo quod fieret omnibus in tota per hoc quod Verbum caro factum est, velut
miraculum : evangelistavero, rei veritatem aperiens, membra, colligitur iii cofpore, et unila Chrislo per
insinuat quod est eliam et nobis in mysterium. graliam jam tum sponsa Christo paratur in thala
Quia quamvis Evangelium non sit jam umbra, sed mum. Hanc igitur volens beatus evangelisla electio-
verilas, propler mystica tamen doclrinarum elo- ;D nis gratiam praesignari in Maria, primum commen-
quia non apices, non litterae, non syllabae, non ver- dat sponsam, quam virginem per omnia postea con-
bum, non nomina, non persona in eo divinis vacua filetur, et totum ut, dixi, simul praefigil in specie,
sunt figuris. Hinc est nimirum rei negotium, quod quod faciendum adhuc erat in genere. Nam et ideo
liic sponsa quaeritur, utper eam omnino jam tunc de sponsa jtire, qriam de simplici virgine nasci vo-
ftitura Christi universalis Eccclesia signetur ad de- luit, ne per feminam, contra Scriplurarum consue-
sponsandum, et colligatur genus in specie, juxta tudinem, sed per vimm, ut mos erat, Christi genea-
iHud quod Osea 94 propheta fatelur dicens : Spon- logia texeretur. Inducilur namque et alia probabilis
sabo te mihi misericordia et miseralionibus, et de- causa, ne lapidaretur a Judaeis ut adultera. Quis
credidisset de Spirilu
sponsabo te mihi in fide (Ose. n, 19 , 20). Quid enim enim illo tempore virginem
aliudest dicere, Desponsabote mihi in fide, nisimon- sancto concepisse, ac non magis velut adulteram
aliis
strare quod Maria per fidem de Spirilu sancto Chri- condemnasset? Et ne forle dical aliquis quod
viro
sttim conceoerit? Ubi nimirum universalis Ecclesia ex causis divinitas Christi poterat subvenire, ne
137 EXPOSITIO IN MATTH.EUM. — LIB. II, CAP. II. 488
tur senlentia, et justo Dei judicio in posteris con-_!. antequara deliberarenl, responsum est eis. Ubi
demnatur. Veterum enim tradilio est quod Partho- eorum sobria signatur sollicitudinis cura, et no-
rum ac Persarum reges nullus sine muneribus va- bis evidenter innuitur quod Deus semper ubi-
cuus adorabat. Idcirco istos aiunt vicinitate conci- que pracsens adest cordi nostro. Verumtamen,
viuin assuetos raunera obtulisse. Sed nos divina ex 137 _u'a s'cllt Moysesnihil dicens ad Deum menle
inspiratione magis factum astruimus, ut iu specie clamabat: sic el isli taccntes pio devotionis affectu,
tolius generis cceleste refulgeat magisterium, pro solliciti interrogabant quid divina juberet volunlas,
(juo signanter tria obtulisse dona narratum tcre- ne sua?temcrilatis ignavia quidpiam a Dei omnipo-
riiraus. tentis libramine deviarent. Forma igitur in specie
Aurum videlicet, thus et mgrrhatn. Per aurum cunctis imprimitur credentibus, quam devote ad
quippe, quod maxime regum est oi.iamen.um, regis Deum veniant, et, postquam venerinl, ut intendant
insignia declarantes : per (hus vero, quia in sacrifi- quid Deus jubeat. Scilicet ne redeant ad eum cui
ciis antiquitus ponebatur, eum venerantes, Deum abrenunliaverunt, neque vitiorum repetant calles,
intelligere falebanlur : per myrrham, qua mortuo- sed per aliam viam, id est, virtutum semitas sectando
rura corpora passim condiebantur, eum testati stint, ad patriam paradisi cursim redeant: ut qui con-
velulex praesagio, humanitus niorilurum. Ex 136 ^B temnendo cecidimus, obediendo et abslinendo vias
quo, quod si jam tunc voce edila loqueretur, poterat, vita? apprehendamus. Et notandum quod non per
ut alibi ipse fatelur, dicere, quod ad sepeliendum angelum, uti ad Joseph, ha?c reponsio facta dicitur:
eum fecissenl. Jure igitur qua?ritur utrura singuli sed sanctorum Palrum tradilio est ab ipso Domino
singula, an siniul omnes tria haec : vel certe, quod divinitus imhulos fuisse; quia neminem alium con-
magis fatendum est, ulrum eorura unusquisque forte stat viamregressionis ad patriam usquam instituisse,
ha?c tria pariter obtulisset. Hoc enim potius con- praeter eum qui se viam pra?buit imilabilem, ut per
gruit in mysterio. Quia nemo Christianus recle dici- ipsum ad ipsum tendenles quandoque patriam repe-
tur, nisi qui eum ubique Deum regnare fatetur, et tamus. Hinc quippe aitipse de se, dicens : Ego sum
pro salule humani generis Deum hominem faclum, via, veritas et vila (Joan. xiv, 6). Per quam viani
sine ambiguo morluum confitetur. Nam isti conslan- quisque gradiendo sine errore incedit, ut ad vilain
ter regetn Judaeoruminter eosdem Judaeos, et apud feslinus verilalem sequendo ingredialur. Non enim
ipsum Herodem regem requirunt; et idco ei fideli- alloquitur eos puer in pra?sepiopositus voce humana,
ter, ut praedicluinfuerat, in spiritu aurum deferunt. noiirium ariullus, ne contra naturam nostra?hutnani-
Noverant eum Deum ubique omnibus sine metu tatis agendo, se passim detegeret. Sed omnia sic
humani tiraoris veraciter praedicandum. Et ideo C teniperat, ut latens divinilas per fidem in hominc
venerantes dicunt quod venimusadorare eum. Atquc illo deprehenriatur; ne cuipiara antequam oporteret
thuris incensum ferunt, quod solum quolidie infra inconsulte revelaretur. Quia nimirum et fldes nu-
sancta sanctorum mane ac vesperi eidem ex pra?- trienda erat ad praemium, et via doctrinarum ejus
cepto funriitus cremabatur. Hominem quoque fa- ubique sequentibus prosternenda ad gradiendum.
ctum ccelitus inspirati Deum intelligunt, eumdem- Alioquin nonvere suscepisset infirmitatcm nostram,
que sane moriturum. Et ideo ardenter requirunt: si non per omnem aelalem temporis humana crcvis-
Ubi esl qui natus est ? Atque in sepulturam ei ex fide set provectione, el efficientiasin.se qualitalis nostra?,
munus mortificalionis myrrham videlicet devoti of- pracler quae divina virtute mirabilius operabatur,
ferunt. Quia unusquisque tunc Christum recte con- ininime praetulisset. Unde recte Lucas ev?ngelista
dit, cum eum in carne passum quandoquidem in teslatur, quod Puer Jesus proficiebatwtate et sapienlia
seipso mortificatus veraciter profitetur. Unde Apo- coram Deo et hominibus (Lnc. n, 52); ut omnem
slolus: Morlui enim estis, et vila veslra abscondita provectum lam corporis quam anima? designaret, et
est cum Deo in cmlis (Col. III, 3). Quippe quia offe- omnem pleniluriinem htinianitatis in eo esse osten-
renda sunt munera nostra Salvalori j'ugiter. ln auro derct. Unde per omnia pueritia? suae tempus debuit
scilicet purissima divinarum rerum scientia , in D observare, quo maxime assumpta fragilitas carnis
thure oratio jugis, vel compunctio recta : porro in explicatur, et humilitas longanimitatis sua? indiciis
myrrha ul praelulimus, tam voluntatum quam vitio- commendatur. Fuit igitur in eo plena humanilas,
rum abdicatio, alque vera mortificalio carnis prae- sicut et plena gralia, alque plena veritas. Ex quo
libanda Deo signatur. Qua? munera ex thesauris Joannes evangelista : Vidimus, inquit, gloriam ejus,
animi jure recondila proferuntur, cum corde cre- gloriam quasi unigeniti 138 a fntre plenum gratim
ditur ad justiliam, ore aulem confessio fit ad sa- et veritatis (Joan. i, 1 _). Quod autem Verbum caro
lutem. factuni est, plenum veritalis fuit. Veritas quippe ipse
Et responso accepto in somnis, ne redirent ad He- uiiigeiiitus est Dei Filius, non gratia, sed nattira.
rodem, per aliam viam reversi sunt in regionemsuam. Qua?gratia suscepit hominem quando conceplus est
Responso, inquit, accepto, cum eos nequicquam in- de Spirilu sancto. Tanta siquidem unitate persona?,
terrogasse legimus. Sed claret veritalis indicium, ut idem ipse sit hominis filius, qui Dei Filius unicus
quod illis cogitantibus, utrum redire ad Hero- atque unigenitus pra?dicatur. In quo nimirunTipso
dem necne deberent; quod ad eorum cogitata, uno Deoet homiiic plena gratia humanitalis, plena-
PATROL. CXX. e
 159 S. PASCHASH RADBERTI ABBATISCORBElEftSlS 1*0
que divinitatis Veritas catholice praedicalur et coli- A.mariw (Isa. vm, 4). Et hac quippe fuga lsaias
tur. Haecigitur plenitudo divinitatis in seipsa ple- praedixerat dicens : Ecce Dominus ascendet super
nitudinem habet gratia?, quae est tota humanitas in nubem levem, carne videlicet absque peccato cir-
cliviriliat. sua : et plenitudo gratia? in se habet cumtectus, et ingredietur JLgyptum, et movebuntur
orriiiemplenitudinem veritatis, qua?est tota divinitas simulacra Mgypti a facieejus (Isa. xix, 1), quod
in humanitate sua. Ita ut plenitudo veritatis in se iuullorum traditionibus- approbatur : ita ut in qua-
habeat perfecte pleniludinem gralia?, atque plenitudo dam civitate Frondosii ducis omnia idola penitns
gratiae in se habeat plenitudinem veritatis. Sic est corruerinl in lerram. Et de quinque civitalibus Io-
. igitur a divinilate plenitudo humanitalis suscepta, quenlibus, lingua Chanaau earum una lunc vocala
. ita ut in humanilate ejus omnis plenitudo divinitalis, est civitas solis, in qua diutius dicitur habitasse.
.' Sicutait Apostolus (Col. n, 9), corporaliter habitasse Nam, ut quidam suppulant, ab ingressu -Egypti us-
recte credatur. Ac per hoc omnia incrementa huma- que ad principium regni Archelai, septem fuere
nitaUis, tam corporis quam anima? fueranl creden- anni, quibus in -Egypto Christus deliluisse creditur.
tibusexhibenda. Sicutetplena divinilasin eO, atque Felix, inquam, regio, quam tanto tempori spatio
gratia ex initio conceplionis corporalie.r habitasse sol justitia? sua illustravit prsesentia; ut quae tantis
paulatim omriibus fuerat signis atque virtutibus de- B erat idolorum sordibus polluta, fierel demum tan-
claranda : ut fides per gratiam libertatis arbitrio su- quam horlus irriguus doctrina Christi, et tanquam
blimius ad praemiacapessenda nutriretur. Hinc sane paradisus Doraini, coelesli discipUna clemenlius
illis reriieantibus, adimbuta. Unde nimirum constat, quod deinceps
Ecce AngetusDomini in somnis Joseph rursus ap- pene tota illa regio facta sit monachorum, non mi-
paruit dieens: Surge et accipepuerum et matrem ejus, nus coenobialisquam anachoreiica, in modum para-
et fuge in AHgyptum, et esto ibi dum dicam tibi. disi quodammodo ccelestis habitalio. Qua?qui nosse
0 quam inauditum nuntium, et profuudum huinili- voluerit, legat Vitas Palrum, et collationes corum ;
talis negotiuml Ut de quo dudum Propheta fidelis Satis abundeque clarebit Christum non. abs re de-
cecinerat: Domine, refugium lu factus es nobis (Psal. scendisse in -Egyplum, imo genitum eorum audisse
LXXXIX, 1), et, Deus noster refugium et virtus (Psat. qui vexabantuf terrenis operibus,etdescendisse libe-
XLV,1), -Egyptuni ipse per fugam asportatus intra- rare eos; ul essent, Pharaone submerso, liberati
rel. Nequaquam igitur vacat a mysterio, quod refu- jugo servitutis, qui lantis tribulationibus et angu-
gium fugiendo petit -Egyptum; quod virlus, quasi stiis premebantur.
tiraore perculsa, videtur infirmari; quori cunctarum _ 140 Futurum est enim, inquit evangelista, ut
prsesiriium migrat ad extraneos per fugam elapsus. Herodes qumrut puerum ad perdendum eum. Angelus
Forte, sicut natus est ut corruptam redinlegraret euim Doraini, quod Herodes dolose insidiando se
naturam, sic quoque, ut fugaces suis revocaret promiserat eum adoraturum, aperit, et praemonet
exemplis, aufugit. Praecepturus namque erat: Sivos ex consilio transporlandum, quem ille fraudulenter
perseculi fuerint in una civitale, fugite in atiatn traclabat ad perimendum. Ex quo profeclo liquet,
(Matth. x, 23). Unde, si fortitudo se differendo re- quod fraudes et simullates, atque omnes doli nun-
servat ad potiores virtulum agones, et universorum «juam laleant oculos divinae majestatis. Idcirco vi-
defensio subterfugiendo declinat ad extraneos, non rum sanguinum et dolosum passim Dominus abomi-
debet humana fragilitas lemeraria procaciter de nalur, et iu fasciculo divina? ullionis involvit: ic-
virtute sua 139 praesumere, sed semper in omni- cipe, inquit, puerum et matrem ejus. Hinc Joseph
bus, quod frncluosius sit, diligentissime pertractare. non quasi maritus, sed velut nutritius ac custos in-
Nam Deus quod fugit hominem, sacramenti fuit, fantiae Salvatoris in comitatu adsciscitur, et com-
* non timoris. Quia nemo occulliim patitur inire con- mendalur ei servanda virginitas. Nocte aulem ideo
flictum, qui suum saeculis vult mandare triumphum, tollilur, ut per hoc commendel qualis vel quauta
atque exemplum pugnandi posteris derelinquere. jv caligo infidelitatis terram Judaeam obtenebrasset.
Neque enim niortem fugit, qui mori venerat. Neque Quia nimirum corda Judaeorumnon aliud quam cae-
humanas insidias expavit, qui lotas diaboli versutias citatis nox premebat. Hinc igitur nocte exiil, quia
et fraudes venerat aperire, et superando potentius occulle per fugam ad illustrandam .Egyplum de-
revincere. Scriptum quippe erat : Non occides scendit. Cum vero hinc reascendit, neque nox, ne-
agnurii in lacle malris suw (Exotl. xxiu, 19). Et ideo que dies describitur.
provisum ne fieret in experto, quod diu, licet oc- Ut aditnpleretur, inquit, quod dictum esta Domino:
culte, perhibitum fueral in mysterio. Moliebatur Ex JEgyplo vocavi filium meum. De adimpletione
enim callidus persuasor, ut Christi susceptam pra?- quiriemprophelaruni jam supra tractavimus. Sed et
veniret infantiani, et virtutis ej'us auticiparet insi- nunc ideo fugisse dicitnus, ut legis veritas consta-
gnia. Jain forsiian senserat quaedam prophetarum ret, propheliae fides darelur, Psalterii leslimonium,
vaticinia in eo adimpleri. Haud dubium quin inlelle- quando David verus fugit a*facie Saul regis, firma-
xera^ juxta illud propheta?: Priusquam puer sciret retur. Uude el Dominus : Necesse erat impteri qitm
vocare patrem aut matrem, secundum humanjtatis scripta erarit in lege el prophetis et psalmis de me
iufaiiliam, virtutem aceepisseDamasci, ei spolia Sa- (Luc. xxiv, _.). Ubi aiiteni hoc scriptum sit, fr«-
iii PVi-nRITU. IN MATTH/-.I.M. — LIR. II. CAP. 11. 14-2
quenter omnium interpretum clarissimus atque A ret, ne laberetur e manibus. Et ideo fortassis duobus
eruditissimus inlerpres nosler lestatur, juxta He- eum constat suslinuisse annis, ne forte quibusque
braicam veritatem quod in Osee scriptum legatiir. delitesceret argumentis. Aut cCTte qui riiissi fue-
Nonnulli tamen, sicul nec ipse denegat, ex libro rant, tandem morarum causis explicitis interdum
Numerorum, dicente Balaam, hoc sumplum asseve- renuntiassent. Sed dum pro certo se comperit delu-
rant. Naiu et in aliquibus codicibus prophetarum, sum, 142 occidil omnes, pueros qui eratit in Be-
Ex JEggplo vocavi fitios meos, soepe invenitur, quod thlelieiii, et in omnibusfinibus ejusa bimatu et infra.
magis omnino liliis Israel de caplivitate venienlibus Abimatu scilicet, ex quo coiistat slellam apparuisse,
convenit. Sed nos beatuin evangelistam et Hebrai- usque ad puerum unius noctis. Quoscunque igitur
cam sequimur veritalem , amplissime confitentes hujus teinporis puerorum laetaiis concluserat oetas,
quod de Christo, elsi aliud signilicet, ex praesagio idcirco jugulari praecepit, ut in nullo se dissimula-
prophetarum recte credatur. Verumtamen ex Nume- retsi esset cujusque gratia? filius, nisi modis omnibus
ris hoc suinptum esse videtur, et astruere quod infra hoc spatium comprehensus, saltem inter plu-
legitur, sicut dictura est a Domino. Qtiia si ab ali- riinos necaretur. Omnes igitur occidit, ut unus non
quo sancloriim prophetarttra, ut aiunt, rolaiuin effugeret. Sed quanti eorum essent, non facile re-
esset in ore Matthaei, sicut dictum est per Propbe- B peritur, etsi quorumdam traditio liabeat juxta Apo-
tam reclius dicerelur. Nunc autem quia forte ex calypsin Joannis cenluni quadraginla qualuor mil-
Balaam 14lharioli videlur dictis hic insertum, jure lia fuisse (Apoc. vn, S). Nani ibidem ex ontni
Deus auclor hujus propbelia?, qui per eum loculus tribu duoriecim niillia leguntur ascripti; hic vero
est, astipulatur. Sed quid horum verius sit, nullam taiituin ex Bethlehem atque ejus linibus onines per-
objeclionis coniroversiam qua?rimus. Quia etsi in hibentiir occisi. Rursus alii asseverant per viginti
utrisque locis de Christo cliclum accipitur, eviden- locorum spatia duo millia infaiilum occisos fuisse,
tius inde dunlaxat hsec firmalur assertio. Duobus ita ut in singulis locis centum perempli essent. Quod
namque vel trihus testibus stabit omne verbiim. Et nos non astruimus. Quia quod in Scripturis sanctis
notaiidnm quod dicilur, ExJSgypto vocavi fiiium non Iegimtis, melius ignorare quam temere delinire
iheum. Meum, iiiquit, quia Verbuni caro factum est, creriimus. Hoc lantum ad pra?sens fatemur, quod
el secundum unitatem persona?, unus iriemque he- Deum iion lateant, cui omnia vivunt, qui pro Do-
minis lilius, et Dei utique propiius ajipellatur. mino morlis dispenriium subierunt. Pra?occupavit
Tunc Herodes videns quod illusus esset a Magis, autem cruriclis jussio regis oinnes fines ejusdemci-
iralus est vatde. Et inittens occidit omnes pueros qui vitalis, sicut et orane tempus quod dudum exquisie-
erunt in Bethlehem, et in omnibus finibus ejus, a bi- C rat a Magis, ut neque loco neque tempore celarelur,
malu el infra, secundum tempus quod exquisierat a qui sine loco ac tempore cum patre inanens infra
Mugis. Haerelhaec sententia, quod illusus est a Ma- lempus ac locura nascebatur localis. Unde nonnulli
gis, ubi ait, quia per aliam viam reversi sunt in re- anno cxpleto nativitatis, verius opinautur pueros
gionein suam. Et ideo valde iratus dicitur, quia cum occidisse; sed ideo a himatu, ut sicut praeoccupave-
esset primum de nativitate Christi furore turbalus, ral circiunquaque lines civitalis; ita praeoccupave-
postea delusus, valde flamm;s succensus ifa accu- rat ultra inlegrum aiinum tantumdem temporisspa-
mulatur. Occidisse autem eos dicitur, quia praecepit tium, atque infra praeleritum totius selatis usque ad
verbo : lingua enim usus est pro gladio. Unrie scri- puerum unius noctis terniinum. Noverat igitur ealli-
plum est: Et lingua eorum glatlius acutus (Psal. LVI, dissimus hostis, divinilatis puerum subito eoram
6). Omnes pueros qui erant in Bethleliem icleoocci- oculis velut duorum annorum vel unius noctis ap-
dit, IIt is, ijui in ea dudum natus riicehatur, non parere potuisse, ut ae.a.em sui temporis cclaret, et
efiligevet. Et non solum eos tantum, qui in eadem ideo sub Iiac condilione, hinc inde ternporis ac loco-
reperli sunt civitale; verum eliam et in omnibus rum partes omnes praeoccupavit, ut absque ullo
finibus ejus circumquaque tenera malronarum pi- ambiguo in mortem eum quem quaerebat coiiclti-
"
gnora jugulavit a bimalu, et infra secunrium tem- deret.
pus quod exquisierat a Magis. Secundum tempus Tunc impletumesl, quod dictum esl per Jeremiam
igitur quod exquisierat a stella? nascentis ortu, ubi prophetctm dkentem : Vox in Ruma audita est, plo-
non verisiinile videtur eum sustinuisse, ut e vicirio ratus et ululaius muttus. Ruchel plorans filios suos.
duobiis annis expletis ad se reriirent. Quia bima- Veteris quirieir, fortasse recordatur historia? (Jud.
tus Graice duos significat annos. Unde rjuidam su- xix, xx), uhi propter uxorem Levila? fornicalioiie
spicanlur, quod integro nativitatis Cliristi expleto perempiam secundum nunierum duodecim tribuura
anno, venerint: deinrie alio anno Iransacto, videns in duoriecim partes divisam, omnis Israel 143 tri-
se Herodes delusum, furoris stimulo pueros jugula- bum Benjamin, praeter trecentos viros, omuern us-
rit. Ac per hoc a bimatu et infra duorum annorum quc ad internecionem delevit. Quorum qui superfue-
lempus, exquisitum ab eis jure narratur. Sed tamen rant ploratus et tilulalus vox tanta usque Rama duo-
magis reor fatendum, quod idem qtiihuslibet ex clecimomilliario ab Bclhlehem auditaexaggeratur, ut
rebiis fraudis sua? vcnena tanli tcmporis silentio hyperbolice Rachel jam mortua dolentis affeclu fl-
presscril, ul eum qiiaiirioqne sollicitius deprehendc- hos flere dicalur. Unrie uimirura per hoc de Chal-
 145 S. PASCHASIl RADBERTl ABBATIS CORBEIENSIS 144
dacistexitur historia, quod similis esset ab eis priori A lacerantes vertice crines trahebanlur, et nuda rum-
cladi populo Juda?orum futura vastatio. Sed verius pebant pectora : quando lacrymosis genas rigabant
revelante Spirilu sancto, per beatum evangelistam imbribus, et totum infeliciter corpus suis sauciabant
prophetia de nece puerorum accipilur, qui ca?si unguibus : quando non minus patres ac matres,
sunt pro Christo, quamvis ad utrumque more pro- quam et omnis cognalio eorum suas tendebant pal-
phetia? referri posse non incongrue videalur. Hinc mas, et dabant lamenti voces in ccelum. Nunquid
ergo recle dicilur, quod lunc impletum sit, quodtli- non tantus clamor omniumet crudelis Christi perse-
ctum est per Jeremiam prophetam dicentem: Voxin cutio ab oranibus poterat non venire in ccelum?
Rama audita est. Quia nimirum etsi ad imminenlem Num et vox sanguinis tantorum poterat silere super
captivitatem Juda?orum sermo prophetia?respicit, ta- terram, cum vox sanguinis Abel ad Deum clamet
men in eo velut ex umbra, corporis veritas, futura de terra in ccelum? Vox igilur in Rama digne audjla
scilicet caedesinfanlium pronuntialur. Et ideo adim- est; quia in eorum specie genus oninium, qui pro
pletum esse dicitur, quod interea usque dum fieret, Christo passuri erant, flgurabantur. Unde nec im-
legentibtts velut semiplenum jacebat; quia quod merito, dum sub ara Dei ciim caeteris initiantur
tunc in littera rei gesta? sonare videbatur, aliud longe mansuri, etiam in eorum vocibus, dicimus omnium
futurum occultius promitlebat. Nam Rama, quo B sanctorum Martyrum voces in Rama, scilicel in
dicilur vox ploratus et ululatus resonuisse, non no- ccelestibusjam audiri. Et ideo non modicum fuit
men loci pulare debemus, qui est juxta Gaba, duo- propheta?, tanti mysterii sacramenta, Iicet obscure,
decimo, ut dixi, ferme milliario a Bethlehem; sed diligentius praesiguare : ut sicut in illis jam genus
Rama excelsum interpretari doctorum dictis quam omnium pro Christo marlyrum signabalur : ita sane
saepeprobamus. Vox igitur in Rama audita est, vi- in Rachel flgura totius Ecclesia? piorantis in hac
delicet in excelso. Quia planclus lugentium longe valle lacrymarum expressius pro suis monstraretur
lateque resonans per exaggerationem ad Deum us- occisis. Mox igitur Virginis partu editus mundo
que in ccelum pervenerit. Diverse naraque in Scri- Christus apparuit, a passionibus coepit: quia duni
pluris sanctis, vox clamoris in excelso ad aures ipse perseculionem patitur, sanctorum omnium per-
scilicet Dei altissimi dicilur pervenire, sicul clamor secutio in eo nimirum velut ex praesagio figuralur.
peccati quod jugiter ante Deum coutra delinquen- Superquem isti proprio prinium cruore dedicanturad
tes clamat. De quo Dominus : Clamor Sodomorum victimam, ut tenera adhuc et laclans infantia totius
venit ad me (Gen. xvm, 20). Et alibi propheta, cum corporis, donec omnia viriperfecli membrain unum
peccala populi commemorasset: Nonne, inquil, in 145 colligantur, initium significantius exhiberet.
auribus Domini sabaolh sunt hwc omnia? (Isa. v, C Igitur occidunlur infanles dum Christus infans quaeri-
9.) Fit itaque et eorum clamor, qui paupertate vexali, tur. El in eisdem infanlibus nascitur forma marlyrii,
ab exacloribus crudeliter aflliguntur; vel certe vi- ubi totius Ecclesia? infantia mirabilius dedicatur.
duarum et pupillorum, quoties injusle oppriinun- Ex quo sensim membra corporis parantur Christo
tur. Unde Dominus : Vociferabunlur, inquit, ad tne conformia, donec omnes in mensuram pleniludiuig
in tempore, et ego exaudiam clamorem eorum (Exod. ejus in virum perfectum ad aeteriiiiatem regenerati,
xxii, 23). Fit et sub ara Dei clamor sanctorum in- celerius occurramus. Et ideo Rachel, qua? ovis Dei
terfectorum propter verbum Dei, et propter testi- dicitur, videlicet Christi Ecclesia, jure leneros suos
monium quod habent, quorum sanguis effusus esl morte peremptos deplorat agnos. Neque consolari
super terram. De quibus beatus Joannes in Apo- vult in praesenliarum, quia non sunt; sed omnera
calypsi sua (vi, 10): Et clamabant voce macjha 144 suam spem, et consolationis gaudium ad aelernam
dicens : Usquequo sanctus el verus, non judicas san- transmittit vitam, ut ubi eos recipiat beata imraor-
guinem nostrum de his qui habitant in terra ? Nam lalitate veslitos, quos hic amisit quambrevi vita
et vox sanguinis Abel contra Cain de terra clamare cxspoliatos. Nara de Rachel docet lectio Genesis
; dicitur. Atque ideo Dominus : Ut veniat, iuquit, su- (XLVIII,7), ubi ait, quod raortua esl et sepulla
"
per vos omnis sanguis juslus, qui effusus est super verno tempore.in via Ephrata, qua?est Bethlehem.
terram, a sanguine Abel jusli, usque ad sanguinem In via namque sepulla est, quia lypus erat Ecclesiae,
Zachariw filii Barachim, quem occidistis inler tem- quse nondum est in patria, sed in via quae Cbrislus
plum et altare (Luc. vi, Sl). De quorum meriio vox est, per quara transeuntes eunt, et flent portantes
eorura in Rama, videlicet in excelso, lanto clarius semina sua. Quorum itaque vocera in excelso ascen-
audila praedicitur, quanto crudelius vita totius turbae dere, et eorum ploratu quotidie aures Dei pulsari,
innocens pro uno omnium Redemptore jugulatur. nemo qui sane sapi potest ambigere. Verno quoque
Qua? si tunc ac si ex pra?scientia vox isla infantium tempore sepelitur in via, quia dum hic in Cbristo
clare sonuit ab excelso, cum propheta haec cernebat sumus , pariendo illum jugiter morlificamur, et
in spiritu, longe validius infremuit, cuin jam mul- absconditur vita nostra, quousque frigus infideli.a •
torum millia et inanes passim suis implebant auras tis pertranseat, ut cum Christus apparuerit, qut est
gemitibus; quando gloriosa infantium ac simplex via, et veritas, et vita nostra, tum simul cuin eoet
puritatis vita? turba pro Chrislo in morte succubuit; ipsi appareamus in gloria. Interea autem vox clamo-
quando eorum omnium gcnitrices vullibus suffusis ris quolidie inallalur et ploratus ac luctus augetur ;
 145 EXPOSITIO IN MATTILEUM. — LIB. II, CAP. II. 146
nirairum quia de hoc mundo non suraus : si enim A designatur. Itaque didicit Herodes, Christus ubi
de mundo esseraus, munrius quod suum esset dilige- elquando venisset, nec tanien eum veneratur ut
ret. Nunc autem Rachel nostra, dum parit in via, Chrislum, neque unde sit inlelligit, aut ari quid ve-,
trislitiam gerit, quippe quia dictum esl ei: Vos plora- ncrit qualiterve, penitus non requirit. Sic el omnes
bitis el fiebitis, mundus vero gaudebit. Sed mox ad- iniqui, membra videlicet ininiici, quamvis Christum
dilur consolalio, quod trislilia vestra verlelur in gau- false nominent, nec intelligunt, nec venerantur
dium. Unde nimirum nequaquam hic vult consolari, cligne, nec requirunl, sed persequuntur eum in
quia filii ejus non sunt de hoc mundo, sed tolam membris suis, et prave vivendo, recedunl procul, et
cum suis eo se transponil, ubi Chrislum sua? sa- aveittiniur.
tietatis cibum ante se in domo panis nalum et Defuncto aulem Herode, ecce Angelus Domini in
passuni atque resuscitatum transmisit. Inlerea quia somnis apparuit Joseph in Mcjtjpto dicens: Surge et
de hoc ad materiam suae quanlitatis pauea libavi- accipe puerum et matrem ejus, et vade in terram Is-
rous, restat quaerere 146 juxta hisloriam, quomo- rael. Ilerodem autem hic non eum debemus acci-
do Rachel lilios Juda?, id esl Betlilehem, quasi suos pere, quem poslea Joarinem leginms decollassc : scd
ploret; profecto cum ex ea nalus est Benjamin, in eum de quo jam supra disseruimus, cujus fuisse
cujus tribu nullo modo Bethlehem civitas invenitur. B filius idcni ac successor non ambigitur. Tolle, inquit,
'
Quod forte brevius referatur, dum sepulta inibi pueritm et malrem ejus ; pueruni sane et non filium,
juxla Bethlehem in via legitur, ut ex aeterno corpus- niatrem pueri et non uxorem suam. Porro in somnis
culi sui hospilio nomen matris acceperit. Sin alias jubetur redire, sicut et antea praemonitus erat in
idcirco flere innuitur, quia Juda et Benjamin dua? somnis, ut in .Egyptum clescenderet; quia nec duni
tribus juncUe erant : Herodes autem praeceperat ptihlice revelahatur, cui Angelus devole servitulis
noii solum in Betlilehem pueros interimere, verum offlcium (lcferebal.
et in omnibus circumcirca fuiibus ejns, qua caedis Defttncti sunt enim, inquit, qui quwrebant animam
occasione jussu regis accepta, inleUigimus etiam pucri. Ubi recte innuitur, quod rege crudeli ex-
multos de Benjamin morle fuisse peremptos. Plorat stincto, complices ejus illico periere, qui pariter in
autem Rachel eos filios suos, et non recipit conso- nccein Christi, invidia? aut timoris, adulationisve
lationera, secundum duplicera quorumriam inlelli- gralia tractaverunt. Mirum igitur, quomodo dictura
gentiam. Sive quod eos in aeternum mortuos aesti- sic, qui quaerebant animam. jjueri, cum Domiims
maret. Sive quod hic consolari se nollet de his, quos dical : Nolile timere eos qui corpus occidunt, ani-
sciret in aeternum esse victuros. Verius lamen in mam aulem non possunl occitlere (Matth. x, 28). Si
Rachel, ut diximus, figura totius Ecclesia? exprimi- C eniin aniina invisibilis et impalpahilis non potest
lur. El ideo ex ulraque parte illi duo isti sensus occidi armisistis corporeis, quomodo recte quaefitur
conveniunt : seu quod non tantum peremptos doleat. ad perdendum, praesertim cuni sit post exilum carnis
Sed eos etiam lugere probatur, quos priinum genitos etiaiii iinmorlalis ? Sed animam hic simpliciter aut
retinere, vel certe nondum genitos generare voluit. pro sola carne posuit, aut certe, quod raagis reor.
Ex quibus iiullam recipit consolationem, eo quod pro vila pracsenli; quia nonnunquam j^W&Hlff^
aeterna morte sint perempti, quia non sunt in a?terna Scripturis pro vita hac lemporali accimtifc<'viJifev'^5*S
soliditate mansuri. Seu noluit consolari, quia non recle qmesisse animam pueri censetur, «__?p__^_8i-K"£.
supererant quos dolebat amissos : eo quod bi qui lem 148eJus vitam exstinguere molieba»pfo"S£_„<_-' .^
niortui videbantur, in aeternitatis perfeclum marty- nolandum, Chrislum animara habuisse, qit<j3}^_M_-.N'»/
rio crant translali. Consolalio namquc de re amissa narista? contradiccre coriantur. Pluraliter*i-^^i>,>
jure qua?ritur pr__standa, et nonhabila vel possessa. forsitan ideo dicuntur, etiam ut per hoc soevitia
Quia ex aucta felicilate profeclo gaudium seternae Herodis atrocior pertractaretur. Ferunt enim, quod
viia? copiosius in posterum generatur. Verumtamen idem priusquam moreretur, jussit super funus suum
qiiaracuuqiie horuiu quisque sensuum receperit in- omnes Judaeorum occidere nobiliores, saltem utper
lelligenliaiii, tropicam locutionein inlercurrere ne- hoc cogerentur Judaeiflere ac si morlem ipsius. Quod
cesse est non refugiat. Ac per hoc etsi ad Rama forte volens Angelus iimuere: Defuncli sunl, inquit,
usque vox ploratus ex sepulcro Rachelis perve- qui quwrebctnt animam pueri. Possiinl et pro uno
nisse juxla litteram praedicatur, non abhorret a per synecdochen, quamplurimi signiflcanlitis mor-
vcro, sicut et mortuam non fabulose, sed traiisfor- ttii appellari, ut per hoc omnis ordo perseculorum
mata?loculionis modo, apte Ulios deflevissecompro- cessasscpersequi clarius designaretur. Quodefuncto,
balur. Melius tamen per Rachel, quara si Bethlehein sancla Dei Ecclesia in Christo vivens, per amplius
civitas plorasse diceretur, mystici figura sacra- et perfectius ad cceleslem Jerusalera quotidie invi-
menli introducitur ; quia per eam in omnibus sche- tatur. Hinc sane lypnm Ecclesia? jure praeraisimus,
ma Ecclesia?Christi legentihus apertius 147 com_ dum non modo illius vox ploratus quoque auditur,
mendatur. Commendatur autem perRachel Chrisli quo_ iiullum habuit de amissis filiis dolorem jam de-
Ecclesia cum suo capile hinc inde lam translatos funcla, sed etiam per eam hujus Ecciesia?vox qua_
>norle quam peremptos supjilicio deflevisse; sicul riiti steriiis jam nunc fecunda sublimius audita
etper Herodem diabolus cumsuis membris penilus significalur. Non quod non sint qui per Martyrium
 1.7 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 118
mortui piilabantur, praeserlini ciini aeternitatis aug-, ^ pietale descendere, et timorem ac si de providentia,
mento transvecti credanliir idenlidem ad gloriam. monuit eum ire in Galilaeam civitalem Nazarelh,
Sed quia cos retinere non valuit omnes, quos par- non niutans visionis praeceptum, sed manifeslius
turivit, vel eis persuadere ad fidem cle lyrannide corrigens pietalis errorem. Unde conliniio evange-
quos ad praeraia melioris vitae jugiter invitabat. lista, ut apertius commendaret sic fuisse praedesti-
Consolatione enim eget, ul cliximus, res amissa, ct natum, 150 a('jecil diccns :
non aucta ; quia felicius transformala in melius po- Ut adimplerelur quod scriptum est per prophelas,
lius gaudium affert, quam moerorem, et ia?titiaiii quoniam Nazarwus vocabitur. Ex quo colligilur
fruentibiis illa coacervat. Unde bealus evangelista aliud prius angelum nequaquam praecepisse, quam
hujusmodi volens confirmare figtiram, subtexendo quod hinc inde praedestinatum erat. Non enim re-
qtia? sequuntur, addidildicens : rum eventum secutus est ipse processus, sed pro-
Surgens accepitpuerutn el matrem ejus, et venil in cessum ejus passira consecutus est rerum evenlus.
terram lsrael. Audiens aulem quod Archelaus regna- Non simpliciter quidem, ut reor, processus qua-
rel in Judwa pro Herode palre suo, timuit illo'ire. Et lihet causarum specie in aliquo transformatur; sed
ndmonilus in somnis, secessilin parles Galilww. El in omnibus praeriestinationis verilas ita tenus ariim-
veniens habitavit in civitale quw vocalur Nazarelh. .B pletur, ut typice geslaruni ordo doclrinaruni pene
Scrvari ilaque typicam narralionis liguram recte in omnihus figuraiarum rerum sacramenta alTcrret.
riiximus; quia Joseph apostolorum geril speciem, Unde nimirum parvuli piimum irieo Irucidanlur,
quorum oflicio Christus circumferenrius erat pas- quorum iiulla nisi innocenlia exslilit causa; ut
sim per universam hanc mceroris ac trihulationis omnes intelligant martyrittm, neque cx reatu culpa?
.Egypliim. Hi vero lanquam defuncio 149 He- constare, neque ex merilo, aut ulla eleclione, nisi
rode, videlicet, populo Jiidseorinn, sub ejus regi- ex Dei gratia cuipiam provenire. Et revcra hie
mine in passione Domini infirielitalis vilio perein- oninia sic conlexuntur, utet veritas pateat, el sa-
pto, Judaeis pnedicare sunt missi, ad quos Domi- cramentorum typica suffragentur eloquia. Hinc sane
uus velut ad oves perditas jueral direclus. Sed ma- adhuc movet aliquos, quod Lucas refert, monar-
nente haeredi.ario infirielitatis dominatu, metuunt chiam regni Herodis divisam in quatuor partes;
et receriunt, arimoniti per visum sancti Spirilus; quomodo verum conslet, quod Joseph auriiens Ar-
donum gratia? in gentibus contemplantes, ad eas chelaum regnasse in Juda?a, timuerit illo ire, et non
transfertinl Cliristumolim Juda?is niissmn. Alioqtiin niagis in Galilaeam, ubi Herodes alius, Evangelio
quomodo Joseph audiens quod Archelatis regnaret in tesle, regnasse perhibelur. Sed hanc quaesiionem
Juda?a pro Herorie patre suo, limtiit illuc ire, si per 'C Josephus, et alii quamplurimi solvunt, dicenies pri-
angelum ascendere monehalur? Nuuquid vir justus mum Archelaum, lotius regni jiost patrem monar-
timere debuit, quod per angelum imperatur?Aut cbiam suscepisse, atquc illo insolescente dcjeclum
si infirniitas ejus futy, ut pro infirielitatc limeret, fuisse a Tiberio ex palris solio, divisumque regnum
quornodo rursus ui in Galiheam transeat sine uUa in quatuor tetrarchas. Quarum unam, Galilaeam
reprehensione monetnr per angelum ? Reverti ergo videlicel, fralri ejus Herodi contradidil, quam
ari Judaeamjubeliir el limet, in Galilaearavero regio- necdum perceperat, quanrio Arcbelaus adbuc om-
nem genlium admonitus transire penitns non re- nem regni monarchiam suo crudeli vexabat impe-
cusat. Aut enim eum timere ila tenus, si forte jussum rio ; sed postea justo Dei judicio Lugdunum exsilio
est, non oporluil, aut certeper angelum praeeeptio rieporlattis est, qua? Galliarum est civilas. El hinc
niox mutanda inferri non dehuit. Unrie liquido con- est, quod Joseph anlea eum velutha?redem crudeli-
stat, typicam in.hoc rationeni servalam fuisse. Aut tatis provirius raeluebal : Ut implerelur, inquit, quod
forle hoc ita inielligendum piitamus, quod Joseph diclum est per prophetas, quoniam Nazarwus voca-
audiens, Vadeinterram Israel, inlellexerit se primo bitur. Si enim cujuslibel propheiarum satis prae-
jussum esse ire in Juda>am,haud dubium quin ipsam fixum in Scripturis lestinioniuni habuisset, nequa-
"
pulabat terram Israel. Sed postquam comperit illic quam sicut dicluin est, per propbetas differenler
regnare Archelaum, noluit se periculo subjicere; riixisset. Verumtamen magis sensum, ut reor, de
praeserlim quod aeslimasset Chrislum et partes ejus, ipsis sumens Scripturarum locis, sua? expleverit
rie quo responsa angelica talia monuerant, alibi assertionis fideiii, qtioniam hic velut sanctus san-
non esse habitanclnm quam in Jerusalein, ubi lem- ctorum Nazaracusjure vocatur. Nam secunriuml51
plum Dei erat et proplietarum omnium celebratio. Hebraicam veritatem scriptum in Isaia legiimis: Exiet
Quo profeclo ilurus esset, si non Archelaus ibident virga de radice Jesse, el Nazarwus de radice con-
vice patris regni jam sceptra moverel. Verumlamen scetidet (Isa. xi, 1). Ergo Nazareth non minusgcr-
angelus cum dixissel, Vadein terram Israel, non nien novellum, quam Hos campi interprciatur ; de
Judaeam, sed Galilaeam voluit intelligi, quani etiam cujus rariice germinis, ut reor, sanclus sancloruni,
Judaeorumpopnlus incolebat, in qua iiimiriini Naza- scilicet Nazaraeus nuncupative, ad significandam
rethconstat fuisse. Galilacanamque melropolis erat aelerniiatis suacsubstantiam, legitur ascenriissc. Qno
civitas, ad quam, velut pars in tolo Nazarclh per- eiiim reclius nutrirelur, qtiam ii> Nazarelh, ex qua
linuisse probatur. Porro videns angeltis errorem de nomen daretur, quo esset indicium, quia essenlialiler
.i. EXPOSITIO IN MATTH/EUM. — LIB. II, CAP. III. 150
ipse sanctitas in sancfilatc niitritus, Sanctus san-. A cluni fuisse verbum Domini super Joannem Zacharia.
ctorum recte sil appellandus ? llinc profecto liquet, filium in desertomanifestius declaret; atque insinuet
quia sicut elegit tempus quando nasceretur, et jam lunc Jesum ferme annorum fuisse triginla,
Iocum in quo nasceretur: ila et civitatem recte di- quando mox baptizatus ab eo monstratur. Unrie ni-
citur elegisse, in qua etiam ad explananda sua?in- mirum constat intelligere nos debere alios hos dies
carnalionis mysteria significantius coalesceret. Esl temporum, quando,Scriptura teste, Archelaus adliuc
ilaque usque hodie in Galilaea viculus contra regio- Judaeam regebat; alios, quando Lucas per terrenas
nem in quinlo decimo ejus milliario ad orientalem potestates, raore historiographorum, expressius prae-
plagam, juxta montcm Tliahor, nomine Nazara, conem Christi ad praedicandum venisse declarat.
quem multi putant eamdem Nazarelh dudum fuisse; Nam tunc Christus, ut conjieitur, ferme infra octo
sed panlatim deficiendo civitatem in viculum com- annorum erat, nunc vero jam circa triginta annorum
miitalam. Dominus autem in ea ideo enutritur, ut spatia vcrsahatur. In tantum siquidem ipsa tunc coin-
per cam quis scit, qui nuncupaiidus est, ex ea ple- niutata sunt lempora, utet JudaeaePilatus praesideret,
nius dignoscatur. Nam Nazaracusvarie in Scripturis etregnum per tetrarchias divisum sub principibus sa-
sacris accipitur. Siquidem in lege Nazaraei erant, cerdotum Anna et Caipha commemorelur. Quo pro-
quorum volum ad tempus erat, aut certe a primordio B fectopatet,Maltha?um perliocquodait./nrfiefritsiWr-,
usque ad finem Nazara?i sanctificalionis suaefiebant non tantum pueritia? tempiis insinuasse, sed omnes
gratia. At vero de hac civitate qui forle essent lege 153 mes quoceepe.at habilare Nazarelh, usquedum
patria?, similiter et ipsi, Nazaraei aut certe Nazareni ascenderet et ipse rie Galikea, ut baptizaretur a
quamlibet ob distinctionem sunt vocali. Inter quos Joanne, contiguos voluit demonstrare. ln quibus
nimirum Salvator Nazaraeus voluit appellari, qua- tliebus cum arihuc Nazareth parenlihus subditus
tenus idem agnosceretur, qui per Danielem futurus hahitaret, vcnit Joannes praeriicans haptismum poe-
praedicatus est Sanctus sanclorum. Nam el discipuli nitentiae in rieserto. Nam et Lucas hoc insinuat di-
primum sunt Nazara?i dicli, postea vero Christiani- cens: Puer ctittem crescebatet confortabatur, plenus
talis vocabulum sorliuntur a Christo, et generaliter sapientia, et gratia Deierut cum illo. El ibanl paren-
omnes Christiani hactenus nuncupantur, de qtiibus tes ejus per omnes annos in Jerusalem in die solemni
recte canitur : Quod candidi facti sint Nctzarmi ejus Paschw (Inic. n, _0). Ac deinceps : Cum faclus esser
(Thren. iv, 7), splendorem Deo dederunt, quia annorum duodecim, ascendenlibus illis in Ilierosoly-
nupliali veste sunl induti. Caeterum quidam haere- tnam, secundum consuetudinem diei fesli; consumma-
tici Nazareni sunt vocati, eo quod in Christum cre tisque diebus, cum redirenl remansit puer Jesus in
diderint, ita taraen, ut omnia Veteris Testamenti in- C Jerusalem. Et cum requisissenl eum, invenerunl eum
stituta servare contendarit. Sic enim Ch.istum prse- inmedio doctorum (Ibid. 42). Ac rieinde scri-
dicant suscipi debere, ne iegalis umbram videantur • pttim cst, qtiori descendit cum eis et venit Nazareth,
omittere. Quorum quia schisma specialem elegit et erat subclitus illis (Ibid. 51). Ex quo riirni-
vilam, speciale sibi, 152 nescioquoauclore, Evan- rmii dalur intelligi, quod in eisdem diebus, quibus a
gelium invenerunt, quod Nazarenorum proprie nb- principio ccepit habitare Nazareth, adhuc eo ibidem
minatur. Qui quasi rie religione gloriantes nomen conimoranie, venit Joannes in desertum parare
sibi sanctitatis clederuut, el rei facti sunt, non cre- viam advenlus ejus, et proedicabat poenitentiam, et
dentes omnibns Christum ari juslitiam posse suffi- quod appropinquasset regnura coelorum. Atque
cere. Unde superslitiosi" conanles nova veleribus eadem primum veritatis praeco annuntiat, quae de-
assuere, pejorem operati sunt scissuram, et facti iiium per se ipsa Veritas auctoritate sua praedicat ob
sunt sine Deo, qui sine fide inveniuntur. Porro salulem hominis, ac commendat. Quipjie quia vox
Evangelium cum dixisset, quod veniens habitavit in praeibat verbum, rectnm erat ut primum annuntia-
civitate, qua? vocatur Nazareth , ut adimpleretur ret, quod postea ex eodem verbo consonum sonuis-
quod riictum erat per prophetas, quoniam Nazaraeus set; praedicans in deserto Judaeae,ac dicens : Pmni-
vocabitur, illico adjunxit, clicens : P tentiatn agite, appropinquavil enim regnum cmlorum.
(CAP.III.) In diebus aulem illis venil Joannes Ba- Porro, riicens, relulit ari lioc quod ait, paenitentiam
ptisla prwdicans in deserto Judcem, dicens : Pmniten- agiie; pradicans yero, ad illud quod dixerat : Quia
tiam agite, appropinquavit enim regnum ccelorum. appropinquavit regnum cmlorum. Neque enim duo
Ex quo non modica qna?slio videlur inter utrosque pariter verba geminari poteranl absque intelligentia,
evangelislas generari. Nain Matthaeus continuo ut ubi nec apex vel iota vacat a mysterio. Poeniten-
infantem \e\ puerum ex ^Egypto revocatum comme- tiam igitur agere, est prioris vita? errores in se pu-
morat, statim quasi in riiebus illis Joannem Bapti- nire, deinde promissionihus regni co?lestis spe ani-
stam venisse confirmal; cuin Lncas anno quinto rie- mos ad superna erigere, atque ad melioris vila?
cimo imperii Tiberii Caesaris, procorante Pontio actus studia provocare. Nihil enim ad perstiaden-
Pilato Jtiriaeam, tetrarcha autem GalilaeaeHerode, dum animos audilorum magis valere poterit, tjuara
Pbilippo autem fratre ejus tetrarcba Ilurea? et Tra- spes aeterna? promissionis., el metus lormentorum,
choniiidis regiouis, et Lysania Abilina? telrarcha, alque comminatio riivinaemajestalis. Qua? nimirum
snh principibus sacerrioiiim Anna e\ Caiplia, fa- satis ari persuadendum apta conspiciens tlivina pro-
 1S1 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 152
videntia,*voluit dicendo pcenilentiam agite, mon-j- A dita, et ideo debet non modicum venerari. Prius
strare, quod prima sit miserorum virtus, ut per po_- sane anle alios Joannes regnum coelorumprope essc
nitenliam discant in se perimere veterem hominem. praedicat: nec debet contemni pcenitentia per qtiam
et odisse vitia ; quod nisi quisque fecerit, non modoi gratis ad eum venire nos invilat. Regnum ilaque
virtutes apprehendere, verum nec suppliciorum, coelorum, aut praesentem Chrislum, per quem re-
polerit exitio liberari. Pcenitentia? quoque virtus, gnant sancti in cceleslibus, jam propinquasse na-
timore concipitur, 154 sc&>Psetinior, divina inspi- scendo annuntiat; aut certe Evangelium regni, per
rante gralia, tantisper de sapienlia generalur. Hinc quod omnes invilanlur ad superos, venisse demon-
namque scriptum est: Initium sapientimtimorDomini strat. Cujus nimirum vox prima est, poenitenliam
(Eccli. i, 16). Siquidem pcenitentia a puniend orecte agile, et ideo jure appropinquasse conlinuo sub-
vocari creditur, qua quisque punit quaenovit se illicile infertur.
commisisse, quod nemo digne valet agere, nisi per Hic esl enim de quo dictum est per Isaiam prophe-
sapienliam illustralus coeperitinter bonum malumve tatn dicentem : Voxclamantis in deserlo, parale viatu
discemere. Sed tiraore coramolus dum mala forti- Domini, rectas facite semitas ejus. Quod lesti-
ter in sc punienrio reluclatur, necesse est spe gra- monium ambiguc positum videtur. Neque salis
tia? subrigalur, quatenus per hanc ad ea qua? digna B I apertum, utrum evangelisla hoc aflirmans de Joanne
sunt inhiare consuescat. Nemo igilur consuescere prosequatur, an ipse Joannes de se quasi de alio,
recte polest quae seclanda sunt, si non prius dissue- sicut Scriplurarum mos est, tropice loquatur. Si
scat quaecontraria probantur, et perimunt virtutum enim hoc Joannem de se dixisse intelligamus : Pm-
conamina. ldcirco sub hac. deliberatione, quicunque nitenliam agite, appropinquavit enim regnum cwlo-
salubriter vull agere pcenitenliam, semper tinioreni rum : et Hic est qui dictus est per Isaiam prophelam,
divini examinis, et metum poenarum ante oculos et ca?tera quaesequuntur, tale est, ac si diceret, ego
ponat. Deinde pudore velatus jugiter ante Deum, sum ille qui dictus sum per Isaiam prophetam. So-
atque verecundia cooperlus, dolorem cordis flelibus Iet enim hujusmodi locutio in Scripturis frequentis-
attemperel; quia sine dolore nullaqueunt esse vul- sime fieri. Unde hic Matthaeus: Invenit, inquit, Jestis
nera, si vitalia membrorum non fiierint circummor- hominem sedentem in telonio (Matlh. ix, 9), el non
tua. Quod si ilaque vulnus cordis non doluerit, dixit, invenitme sedenlem, ne quasi de se jactan-
emortuum est illud, et eo magis est incurabilc quod ter loqueretur. Itaque et Moysesper omnem textum
nec se senlit, neque supervenientem medicinam sen- divina? legis sic de se, seu de alio loquitur : Locutus
tiendo valet suscipere. Quod si senlire coeperit, erit est Dominus ad Moysen dicens. Neque enim ad ex-
divinaegratia?, quod sentiendi reddidil primum liber- ^* primendum se, locutus est Dominus ad me, ponere
tatem. Deinde libertas simul cum gralia infatigabililer judicavil. Quippe nec mirum, cumet Dominus sae-
debet insislere, ut medicinam quotidie exercendo, pissime dicit de se, Filius hominis, aut, Filius Dei,
prislinam aniraus a?gera medico recipiat sanitalem. et non dicit, ego; praesertim cum nec minus Patrem
Hinc namque est quod veritalis praeco tale salutis per se, quam seipsum Deum praedicare velit. Hinc
anlidolum languentibus proponit : Pmnitentiam, profecto ait: Oportebat Christum pali, et resurgere a
inquit, agite, appropinquavit enim regnum coelorum. mortuis terlio die. Et nequaquam ait, oportebat me
Ac si patenter dicerel, pnniat unusquisque mala pali. Sic quippe et Joannes, cum dixisset: Agite poe-
prioris vitae opera, et cauterio pcenitentia?putrida nitentiam, appropinquavit enim regnum coelorum
viscerum secet vulnera, quoniam appropinquavit maluit occultius de seipso subtexere quae sequun- -
sanitas quam perdidimus, et facultas spei, ut redire tur, hic esl enim qui dictus 156 est Per Isaiam
valeamus unde cecidimus. Appropinquavit enim prophelam, quod continuo videtur vangelista mon-
regnum ccelorum.TQuodnisi appropinquasset, nemo slrare, narrationera suam ila conneclens.
noslrum ad eum redire quivisset, quoniam privali Ipse autem Joannes habebat veslimentum de pilis
pedibus et caecati lumine, etiam viam qua? Christus camelorum. Neque contrarium omnino debet vi-
est male sani perdideramus. Quam viam veniens D 1 deri, quod idem Joannes alibi, de sc interrogatus
parare Joannes, primum peenitenlia?gressus ut per- rursus ait: Ego vox clamantis in deserlo, quod jam
venias ad viam proponit. Quam qui spreverit, non so- idem praemiserat, ut prolulimur, quando dixit: Peeni-
lum perdit quod promiltit veruiu etiam propter con- lenliam agite, appropinquavit enim regnnm coelorum.
temptum magis ruit. Hinc quoque Paulus ail: An Qui vocem ideo se nominavit, eo quod propheta,
ignoras quod benignilas Dei ad pmnilentiam te addu- Spiritu sanclo revelante, prius eum ita vocarat, non
cit? Secundum duritiam tuam, inquit, thesaurizas sua quidem assumptione, sed asserlione veritatis.
tibi iram, 159 'n d'e *rmet revelationisjusti judicii Nullum igilur verbum sine voce auditur, neque vox
Dei (Rom. H, 4). Quapropter nemo spernat primara quidpiam sine verbi inteUigenlia valet. Formaluriia-
praeconis in praedicatione vocem, nemo inilium sa- que in voce velut quoddam praeconium verbi, ut
lutis negligat, nemo prima Salvatoris documenta deinceps voce dilapsa, verbum inlerius vigens per-
contemnat; neque parvipendat pcenitentia?fruclum, cipiatur. Miltitur et Joannes divinitus ante Verbum,
post cujus pra?conium coelorum regnum prope fore ut per ejus praeconium verbum, quod in principio
annunlialtir. Nusquam enim prius ha?cvox fuit au- erat apuri Deum, plenius inlelligatur.Joannesquippe
155 EXPOSITIO IN MATTH/EUM. — LIB. II, CAP. III. 154
intus quid agat plenius osten-
jnre vox est appellatus, quia verbi praeconium !_.quod foris exhibetur,
fuit: et ideo de se confessus est quod olim se appel- datur. Perriesertum namque, quo primum exclamat,
latum noverat, el implevit vocis officium, nt Verbum agite pcenitentiam, designat eos, quos Spiritus san-
cli gratia deseruerat, ut per hoc non minus aptus
quod in principio erat digne intelligeretur. Parate,
locus doceatur, quam quales sunt ipsi
inquit, viam Domini, reclas facite semitas ejus. Ac poenitentiae
si patenter dicat, quia Verbum, quod in principio inter quos, velul inler surdos auditores, regnum
si se viliis vacuassenl.
erat, corda credenlium illustrare venit, mundate ccelorum advenisse claniat,
auste-
mentem, corrigite mores, ut eum credendo digne in Nam cilicium de camelorum pilis contextum,
vobis suscipere valeatis. Nostis igitur quod via ver- ra? salis vitseindicium est, per quam concupiscentia-
bi ad cor dirigitur, et ideo parate fldein, ut per eam rum incentiva frenantur, et liguram gerit eorum,
in cor veslrum Christus ingrediatnr. Dirigile mores qui terrenarum rerum pressi honoribus, ad fidem
in aequitate, ut per eos in vobis, velut per semitas veniunt, maxime de Gentibus aggregali. Ex quo
ad coelestem Jerusalem, videlicet Eccle-
jusiitiae, gressus salutis ponat. Habitabo, inquit, per propheta
fidem corda eorum. Et Apostolus : Per fidem enim siae loquens, repromiltil: Inundatio, inquit, camelo-
umbulamus, el non per speciem (II Cor. v, 7). Unde rum operiet te (lsa. LX, 6). Quos cum ad fidem
cum fides in nobis habetur recta, via Domini ad 8 Christi 158 wc pcenilenliam persuadens, Joannes
cor dirigitur : et dum mores mutantur in melius, invital, quid aliud quam vestem ex camelis confe-
reclas Dei in nobis semitas p.a?paramus. ctam ad Chrislum miiiendo indutus portalur ? Ac per
Ipse aulem Joannes hubebat vestimenlum de pilis hoc hinc inde divina doctrinarum redolent sacra-
camelorum, el zonam pelliceam circa lumbos ejus. Ex menla; quatenus per hoc demonstrelur, quod illi
quo nimirum ila debeinus advertere habitum, et ad decorem indumenti Chrisli pertineant qui per
conversalionem ac victum, ul nieminerimus gesto- pcenitentiam, asperam agunt vitam, et suam super
rum verilatem praedicatoris poenilentiae personam Christum peccati deponunt sarcinam. Zona quoque
simul et pcenitentum operibus exhibere formam. pellicea circa lumbos ejus,per quam morliflcatio car-
Nam locus conversationis ejus non frequentia homi- nis exprimitur, eos insinuat, qui fidera recipientes
num, sed deserlum scribitur. Vestitus quoque non Cbrisli lumbis ejus adhaeserunt, per quod propagali
mollis et delicatus, ut fluxtim libidinis enutriret, sed ex semine haeredes Dei et cohaeredes Christi inve-
rigidus atque asper, ex pilis 157 camelorum insi- niuntur. Porro per locuslas Jiidaei veritate fugaces
nuatur. Deinrie viclus quara lenuis atque inusitatus non immerito designantur, qui per legem virtutum
fuerit, nobis tacentibus Scriplura prodit. Quandoqui- alas videbantur'afferre; unde quasi quibusdam cor-
dem non nisi per gratiam eo servari posse vitara, _ porum saltibus sublimjus a terra efferebantur. Sed
natura confiteri suadet, quod imilari non audet. De- quia litteram sine spiritu sunt secuti, messem legis
cebatitaque eura, cui primum praedicandi privilegia suis male interpretando corrodebant dentibus. Erant
regni coelorum committuntur, quanium mortalibus enim aura cupiriitatis flante vagi, operibus infru-
fas est, imitari angelicam vitam, ct rebus roundi ctuosi, verbis queruli, circumferenles seomni vento
exspoliari; qualenus per eum discerent aaditores doctrina?. Sed poslmodum raulti eorum flunt san-
quod itlem verbis monebat operibus adimplere. Pri- ctorum alimonia una cum melle silvestri, et satietas
mum igilur pcenitentiam suis proponit audiloribus, prophetarura. Melautera in cibum non ex alveariis
per quam est redilus ab errore, recursus a crimine, legis, sedex truncissilveslriumarborumpraelibatur:
abolitio vero peccati et progressus ad paradisum. ut per boc genlililas vocata ad gratiam, quam dul-
Deinde exhibet vivendo cjuod docet, ut omnes in- cis sit Chrisli corpori sociata, expressius declaretttr.
strual doctores, in se prius daranare a quibus et Hinc nimirum David canens aiebat: Invenimus eam
alios cohibent, atque operibus expedire, quaecunque in campis silvm (Psal. cxxxi, 6), inter quas Joannes
nionuerint ut agantur. lnfelix nimium nostri saeculi ejus dulcore pastus, jucundus saginatur. Forsilan
aetas, quando rarissime invenitur aliquis vivendo el Jonathan filius Saul in hunc saltum devenerat,
evangelicam habensformam, scd omnes pra?sentium ) ubi ad superficiem lerra? mel istud manabat (/ Reg.
rerum sectantur honores, ut per fas et nefas magis xtv, 27). Quo guslato paululuni illuminatus legitur,
prxesse valeant, quam prodesse. Verumlamen om- ul perhoc aperlius designaretur gratia Redemplo-
nes ea praedicanl, qua? vix pauci tenere moribus ac ris in Ecclesiara de genlibus confluxisse; quam
vita, velint: quia dum paupertatem persuadent, quisque atligerit, non solum illuminatur, vertim
cnncti regnare cupiunt: ejus nimiruin fautores facti, etiam interius refectus corroboratur.
cujus beatitudinem operis etiamsipossint, pra?sertim Tunc exibat ad eum Hierosolyma et omnis Judwa
cum debeant implere, digito movere nolint. At vero et omnis regio circa Jordanem, et baptizabantur con-
Joannes quia formam contemptoris praesenlis vita? fitentes peccala sua. Ubi notandum quod ideo conli-
in se transformat, non solum appetit mala mundi tentur peccata sua, ul digni efficianlur baplismi
perpeli, sed etiam habitum atque viclum talem in- gratia, secundum quod audierant, pmnilenliam acjile,
sumil, velut bealus Hilarius tradit, qui omnium appropinquavil enim regnum cmlorum. Unde apparet,
eorum figuram gerat; quos exemplo doctrinae suae nullum recte poenilere posse, nisi primum confitea-
velut inlra corpus mandendo trajicit. Ut per hoc tur peccata sua, et prioris vita? errores damnaverit,
 155 S. PASCHASll RADBERTl ABBATIS CORBEIENSIS 15C
ut efficiatur idoneus percipienda? gratia?, et tum de- A Joannem: Memenlo,inquit, unde cecideris, et aqe poe-
rauro riivinis mysteriorum sacramenlis ip Christi nitenliam, et priora opera tua fac (Apoc. n, 5). Ea
corpore cppsecretur. 159 Praeterea ex eo quod videlicet qtia? primura per charitatem debueras ope-
Apostojus ait: Quia sine poenitentiasunl dona et vo- rari. Ca?lerum Paulus apostolus ad Hebrseos loquens,
catiq (Rom- xi, 29), non iijcongrue legentibus quae- non solum hanc quam diximus, ante baptismum ne-
slio generatur. Quia nimirum si sinepoenitentiasunt gat poenitenliam agenriam; veruiii ipsum baptisma-
dona myslerij, pt nobis in haplismo condonalqr re- tis nomen poenitentiam appellat. Impossibile est, in-
missio peccalorum, videtur non recte ad eura cqr- quit, eos qui semel sunt illuminati, gustaveruntetiam
rentibus pcenitentia velut incligna praedicari, Sed donum cmleste, et parlicipes facti sunt Spirilus sancti,
pcenitenlia? mpdus triplex accipilur, dum aliud sit gustaverunt nihitominus bonum Dei verbum, virlutes-
errores vitiorum, etuniversa diaboli opera per pce- que smculi venturi, et pfolapsi sunl, renovari rursus
nitentiam abrenuntiando arite ablutiopem fontis pe- ad pmnilenliam, rursus crucifigenles sibimet Filium
nilus condemnari, aliud post fontem remissjpnis Dei, et ostentui habenteh.(Heb. vi, i). Quid enjm est
labi in peccalum, et per poenitenliara iterum reno- quod dicit, impossibile illuminalos rursus renovari
vari. Nec non et illuri quod quotidie sancti a talibus ad poenilenliam ? Nunquid hanc alteram, quam dixi-
purgaiitur delictis, sine quibus nostra humana mor- B mus post gratiam, denegat poenitentiam? Absit.
talitas, aut vix, aut certe minime polest vivere. Quo- Non enim illam denegare poterit, quam idem mul-
fum prior pcenitentia? modtis ideo praedicatur, ut toties praedicare probatur. Sed qtiod dicit rursus
boinp qni Deum auclorem suum, declinando post renovari ad poenilenliam, tale est ac si diceret, im-
ea qpa? vana stint, contempserat, et per reatum ira? possibile est eos rursus reiterare baptismum. Baptis-
filius factus erat, laiidem in semetjpsum rediens, mum igitur hoc loco pcenitentiam appellat, et ideo
pristinps vita?errores rudimento fidei funditus, con- recte negqt renovari posse rursus ad pcenitentiam.
demnaret. Npn enim erat fas duobus dominisservire, Quia sicut Christus semel mortiuis est pro peccatis
imo proprio veniente rectum erat, ut quod infauste noslris : ita et nos cum illo per baplismurn semel
tenuerat primum, relinqueret, et puniret in se quid- oporlet mori. In quo nimiruiri baptismo, dona et
quid in eo jnale vivebat, quafepus per Ijqc divinae remissio sine pcenitentia condoriantur. Quiaprofecto
graliae capax esset. Verumlamen haee ut ageret non illud, quod renascimur ut fllii Dei simus, per ba-
sua libertas, eo quod esset servituti addictus, sed ptismum gralis omnibus praelargilur. p_.lerum qui
vocanlis gfatia. 1'uil; qua? gralia non soltifij r.eis pec- post hoc deliqtierit ad niortem, quamvis in quacun-
catagralis indulsit, sed etiam facultatem agendi qua? que die conversus fuerit, omnia ejus peccala oblivio-
mpnebat, dedit; ac deinrie meritum, qup perciperet iC ni trarianlur, non tamen sine aliqua condigiia satis-
quisque qua? promissa sunt, pleirius condonavit. Et faclipne delicli immunis a poenilenlia polerit
ideo jure clamat Ajiostolus ; Quodsine pcenilentiasint expiari. Unde fortassis hoc Paulus volens annuere,
dpna etvocatjfi, praeserlim quod cuncta gratis do- sijie. jicenilcnlia dixit dona remissionis, et vo-
nantur, in lantum ut etiani ipsa pcenitentia Dei do- catipnem, quam in hac iterum si lapsus fuerit
nuni recte cjjcatur. Nunquid igitur ulla religio- qujspiam credimus necessarium adimplere. At
nis poenitenija sino Dei gralja vjderi potest, praeser- verp de his qui non adeo peccant, et tamen
tim cum proptieta ppslulet : Converleme, Domine, et seipsos quotidie per lamenta ctistriclionis purgando
converlar ad le (Jer. xxxi, 18). Quomodo, inquit^ tu, 161 puniunt, dielum accipimus, quod Septies in
D,omine, convertisti me, et egi pceiiiteutiani, oslen- die cadatjuslus, et resurgit. Cadit quidem per varios
d^istimihi et percussi femur meum. Ac s| palenter deliclorum excessus, sine quibus nostra mortalilas
diceret, quia nisi nie conyertisses, ulique ex nje poe non subsistil, sed resurgit illico per humilem confes-
nitentiam non egissem. Unde Ijqiiirio cpnslat, quod sionem, firnius in proposito, etsi fragilis jnveniatur
pp?ni|entia Dei sit tlonum, sed tamen Aposlolus ba- in excessu. Alioquin non justus interea censeretur
plismi gratiam et remissionem peccatorum sine illa dum inciderel in reatum, si non jusliflcaius cpnti-
poanitenlia, qua?publice peccantibus datur in Eccle-^ ) nuo veniam resumeret ex indultu. Quapropler nemo
sia, dari omnino perhibet, et nequaquam de hac, ex omnibus invenitur qui conlessione, vertyale pro-
per qqam quisque abrenunliai diabolo, et omnibus dente, non egeat. Idcirco nullus se excuset, qualeuus
operibus ejus Chrislus aut Joannes 160 iace.- In dum vacat raisericordiam non requirat. Npn enim
hac quippe npn multa corporis quaeritur satisfaclio: erubescal confileri medicojain pro omnibus imino-
in illa vero prolixius, juxta aestimalionera delicti, et lato, quo.d isti dudum non erubescebant publicare
fruclum poenitentiaeejus qui sua deflet errata, lem- Joanni, nondum salutis anlidoto eisdem quanliilura
pus insumitur.,Non quidein ut de venia in uno eo- propalato. Quod si igitur circumquaque ac| cum
demque moroento riiffidaniusconversi, sed ut ex hoc exeuntes, confllebanlur peccala sua, necdnni veri-
satisfaciens reus ad raerilum, potum lacrymarum tale percepla, quid putas facieiidum cst his qui
percipial in mensufam. Porro de his qoi ante donum post veniam hactenus peccatorum tenebris involyun-
vana sectati sunt instiluta, dicit Apostolus: Quem tur? Qui profeclo nisi ad lucem confessionis vene-
ergo fruclum nabmslis, in quibus nunc erubescitis ? rinl, tenebrarum caligine circumfusi maiient in
(Rom. ix, 21.) De istis vero elibi divina vox per morle. Quia oninis qui nianet in inorte adhuc in le-
 157 EXPOSITIO IN MATTH.EUM. - LIB. II, CAP. III. • 1.3
nebris est, et nescit quo eat, quia tenebra? obcaeca- A rent: Nos non genus sumus viperarurn, sed filii
verunt oculos ejus. In morte igitur manere esthac- Abraha? sanctissimi patriarcba? censemur. Qiiibns
tenus infra januas peccati circumcludi. De quibus itaque talia sibi plaudentibus :
januis nemo est qui evadat, nisi agente illo ad quem Ne velitis, inquit, dicere intra vos, patrem hctbe-
David dicebat : Qui exaltas me de portis morlis mus Abraham. Quia nou carnis filii, sed gratia?,
(Psal. ix, 1-). Quod hic nempe Joannes intel- connumerantur in semine. Non eniin quod ex carne
ligens : suscepil Abraham hteredem habuit, sed quod ex flde.
Videns mullos Pharisworum et Sadducworum ve- Idcirco si vultis esse in semine, fidem imitamini
nientes ad baptismum suum, dicebat: Progenies vipe- ejus : quoniam non ex operibus legis justificatus
rarum, quis vobisdemonslravit 'fugere a futura ira? est, sed quia credidit Deo, reputatum est ei adju-
Ac si patenter diceret, nemo nisi unicus Dei Filius, sliliam. Siquidem et vos fidei opera probate, per
quem vobis futurum annunlio, et per modicum qiiam filii secundum interiorem hominem sitis. Alio-
ostensionis digito luce clarius pra?nionstrabo. Proge- quin ne vclitis vos dicere filios, quod 163 lanlum
niem autem viperaruni eos appellat, qttia de'venena- ex carne estis, dum lsmael nequaquam computatur
lis parentibus nali, sua primum oportebat confitendo in semiiie. Facite ergo fruclus riignos pcenitenliae,
venena frauriis antiqua? deponere, et tum demum B videlicet fructus baptismi, si placet per regen.ra-.
fuie Christi indutos fontem suae purgalionis intrare. tionem fidei regni haeredes fieri. Alias aulem ex
Qnam permistionem natura? secundum jiliysiologos, patr.e diabolo eslis, quia si filii esselis Abrahae, ope-
in eorum coniparationem riecenter adinvenit. Ferunt ra patris utique fecissetis. Qua de causa ne glorie-
namque viperarum esse naliirani, quori femina riuni niini, vos lantummodo ex carne filios esse praeser-
concipit caput maris ore permulgens, niinio fervore tini cum sitis alterins ex imitatiqne. El ideo hi magis
libiriinis virus ejus exliauiiat; tjuo consumpto ex- probantur lilii, qui per lidem propagantur in semine.
lemplo iriein masculus morte depereat. Al vero illa Unde :
dum tempus pariendi advenerit, fetibus praegravata Potens est Deus, inquit, de lapidibus istis suscitare
perimilur : discerpunl enim ungulis matris uterum, filios Abrahw. Ubi nimirum potentia J>ei, cui est
et pariter cum vita effusis viscerihus egerunlur. possibile omne quod velit, non irieo praedicatur exi-
162 S'c itaque et Judaei caput viri, quod Christus niia, ul tantum suspiciatur laudaliilis, veruni e(,iam,
est, ore livido jierimentes, matrem suam, videlicet ut ex boc eoruni refrangatur temeritas, et incipiant
synagogam, prophetarum vel eorum , de qua nasci praeriestinalioiiisDei opera cogilare. Quia sicut nihil
debueraiit cruentis mauibus occirierunt. Qtios forte ab eo praedestinatur cjuod non possit : ita quidqttid
videns adliuc Spiritus sancti indagine sua? fraudis ^ praedeslinatum fuerit, non nisi jusjitia dicjanle, au(,
venena intrinsccus occultare, jure censura severi- certe misericorriia suffragaiite, consummabilur. Pri-
latis iiicrcpal eos, qttare prius callidas doli astulias ma igintr ruriiiiienla liriei sunt pro certo credere
non evonmerint, et sic demum intrarent ad fonlern, Deurn qttidquid voluerit posse. Deinrie subirixius in-
ubi coluinba sine felle amariludinis ileargenlata, in lelligere , (juotl cuncta jusie proviilus dispensator
pallore auri quotidie gralia Spiritus sancti dealba- atque clementer disponat. Hinc est autem quod pro-
tur, et rieinceps sine ruga el sine macula cum Chri- fecto simplicem lectorem salis juvare opinor, si pro
slo in terra gradiens, omnia serpentum genera suis certo crediderit, quod Deus qui cuncta crc.avit ex
conculcat pedibus, et repellit inerediilos. nihilo, potens sil ex lapidibus lilios Ahraha?formare,
Facite ergo frucliis dignos pwnilenlia', inquit, et velut ex propagiue illi repromissos haeredes etiara
ac si aperle cliceret, nolite insullare quod facio , ex quolihel pulvere suscitare. Alioquin fidei rurii-
.imo quae dico piis ariimplete operibus, et facite menla nouduni percepit. Si enim Graecia portenlosis
fructus dignos pcenilenliaequam praedico : quia nul- male suis erudita fallaciis Peucalionem conata est
Ins vestrum stiis vel patrum j'uslificatur operibus, asscrere lnundo, quibus creali sint liomines lapides
qiii omnes irae filii per reatum facti estis. Magisle.r.. asjiersisse, quid putas, quod magis falendiim est,
ilaqne |ierfecla? poeniteiitia?Joannes faclus, non so- Deum veruni ac vivum ex lapidibus filiqs Abra-
liimexliibuit in sejiersonam po?nitenlis,verum eliam hx simpliciter nqn posse creare? Unt(e Virgilius
qualis debeat esse modus patenter insintiat, dutn Marq:
subjungit: Facite dignospmnilentim fruclus. Alioquin doniinuohaslegcs, ajternaquefosderacerlis
baptismi ablulio, non abolitio peccati, sed delusio Impo^iiitualura locis; quotcmporeprimurn
judicatur. Fructus igilur pcenitenlia? clignus, morti- Detic.lion \acuutn lapidesj.clavil iu orbem.
'
Linileliomiuesnati duturnuenus.
ficatio carnis, omniumque vilioruin esl, qualenus
perfitleni sata virtutum semina, niessem honi operis Volens annum octingentesimum decimum anle Ro-
copiosius accuinulenl. Quibus dilali, dammim quod iiiain conditani significare : qtianrio, ut aiunt, Am-
sibi intiilerani, suffragrante gratia, meritis recom- phion tertius a Cecrope Aihenis regnavit. Cujus
pensent. Seri cum lalibus eos praeco veritatis per- nempe lemporibus aquarum inunriaiio majorem
celleret increpationihus, viriens fastu elalionis eo- Thessalia? populi partem absumpsit, paticis per re-
rum ob pra?rogativ;imPalrum inlrinsecus aniinum fugia monlium liberalis. Unde et fabulam intro-
tumere, occurrit cogitalionibus eorum, quasi dice- duxit. Tunc itaque in raonte Parnasso quam multi
159 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 160
transposili, circa quem Deucalion raortalis regno A dralos lapides, quibus coelestis illa civitas Jerusa-
potiebatur, quos tunc ratibus ad se fugientes 164 lem a?dificetur,pi-esertim quod tumdeuna eademque
suscipiens per gemina ejusdem monlis juga interea substantia facta esset verbi translatio. Sed quia
fovit, aluit, alque servavit. Quos demum reraittens longe altius idem docente Spiritu sanctoac perfectius
saeculo, dicitur geniis hominum reparasse, ac si de eruditur, non verborum secutus est sonoritatem;
lapidibus, quos unda nudarat, tunc nali essent. Al sed sensuum profunditalem plenius scrutatur, et
vero si sapienles saeculide his talia finxerunt, ul congruenter salis eloquitur. Praemiserat enim su-
quaraplurimos suis caecarent tenebris; quanto nunc perius , Generatio viperarum, non quod earumdem
religiosius est credere, quod omnibus verum luce essent natura? existentia, sed quia fuerant veneno
clarius praedicatur ? Tamen quod signanler Joannes doclrinae suae, et inlidelilalis vitio transposili ad
de lapidibus islis dixit, ac si aliquos subierpositos propaginem. Et ideo ne glorientur ex semine carnis,
digito demonslraret, nequaquam vacat mysterio. Sed facit anastrophen ad gentes ,.quod hi tautum ba-
profecto unam harum aut cerle utraraque rerum beanlur filii, qui fuerint secundum interiorem ho-
vult promulgare figuram.Quia mystice, ut aiunt, hoc minem pergraliam suscitati. Suscitali, inquam, quia
illo agebantur in loco, ubi Jesus filius Nun duodecim veniens Christus accepit uxorem fratris defuncti,
lapides de medio Jordanis in terram transportari B scilicet patriarcha? Abraba? ; quippe quia per Saram,
jusserat, alque alios ex terra in eodem alveo resti- mater omnium nostrum Ecclesia significatur; et
tuerat (Jos. iv, S). Ad quos lunc fortassis lapides suscitavit ex ea filios per gratiam, per quam idem
digitura extendens, aiebat: Potens est Deus ex lapi- olira ob praesagium genuerat filium. Unde secundum
dibus istis, per quos Judaeorum necatio el gentium legem omnes qui ex fide sunt, patris jure haeredes
ad lucis speciem transformalio praefigitur, filios defuncti non niinus quam filii siippulantiir. Hinc
Abraba?, sicul promissum est, suscitare. Prorsusquia quoque signanter verbum, quod potens sit Deus
in illis lapidibus elsi non natura, taraen figura gen- suscitare, inseruit, ut recognoceres in Christo quem
tium erat, non immerito scribitur ex iisdem eos praedicat compleri quod dtidtim Moyses ex lege
silicibus suscilandos, in quibus jam olim gratia sa- mandaverat (Deut. xxv, 5). Praecepit ergo, sifrater
lutis eorum praetendebatur. Ac si patenter diceret: defunctus esset sine liberis, ut is qui superstes
Nolite dicere, patrera habemus Abraham; polens fuerit fratcr ejus, accipiat uxorem defuncti, et su-
est enim Deus ex lapidibus islis, scilicet per eam scitet ex ea seinen fratris sui, cui cum natus fueril
gratiam qua? in ipsis pra?figurata ostendilur, filios lilius, profecto haeres defuncti erit, et in sorte suac
Abraha? suscitare de roorte ad vitam, de lenebris ad successiouis annumeralur. Ob cujus myslerii sacra-
lucem, de non geute in gentem, ut et ipsi per fidem C mentum Christus veniens, quia Abrabam defunctus
renati tanti patris quandoque baeredes invenianlur. sine liberis approbatur fidei, co quod omnes ex
Alias aulem lapides Gentiles vocat, ob cordis duri- carne ejus degeneres essent, potens astruilur su-
tiam, vel certe quod idololatra? Tapides adorabaut. scilare lilios ipsius, juxla quod promissum fuerat
Hinc quoque juxla Psalrnistam: Similes illis fiant qui ei; ne tantus patriarcha divinisprivaretur promissis.
faciunt ea, et omnes qui confidunl in eis (Psal. cxni, Interea ne et ipsi viderentur immunes.si se a talibus
16). Atque alibi, eo quod ipsi lapidei essent Dominus donorum sacramentis penilus abdicassent, com-
per prophetam: Auferam, inquit, a vobis lapideum et minatui'166 illico, exempla sumens de agricultura.
dabo vobiscor carneum (Ezech. xi, 19). Secundum efli- Jam cnim, inquit, securis acl radices arborum
cienliam igilur operis, et non secundum subslanliam, posita esl. Omnis ergo arbor quw tton facit fructmn
Gentiles lapides appellantur : quia juxla naturam bonum excidetur, et in ignem mittelur. Porro per
boni et incontaminati sunt creati; at vero seipsos arbores animorum slatum significari, nemo qui am-
corrumpendo per varias rerum eflicientias, facli sunt bigit, si Scripturas sanctas legerit, quia frequenta-
ut non essenl, et ideo non incongrue lapides vocan- tissimum esl per eas, bonorum malorumve homi-
tur. De quibus nirairum lapidibus potens est Deus, num qualilates exprimere. Habet igitUr suam agri-
non dico resuscitare filios Abraha? quasi ex aliquo, D citlturam g£rius hunianum, quod Christus veniens
rseri omnino suscitare velut ex nihilo. Quia prius excolere nimium infecundum per infidelilatisintem-
cum essent per Deum, seipsos corrumpendo fe- perantiam invenit; sed omnibus libertalis arbilrio
cerunt ac si noii essent: Scriptura tesle, quoniam per graliam restiluto deinceps licentiam fructifi-
165 omnes gentes sic sunt ante Deum quasi non candi dedil. Unde justo Dei judicio jam securim ad
sint, et in nihilo reputantur. Ergo qui erant lapides radices arborum posilam comminatur, quatenus si
propter duriliam et asperilatem peccali nullo usui pcr fidem fructum pietalis non protulerint excidan-
apli, virtute Dei facli sunt lapides vivi, qui super tur a praesenti vita, vel certe a terra viventium
terram vo-vun.ur,etinsanctuai_um Dei tandem pre- qua sancti cum Domino sunt regnaturi. Arborum
tiosissimi computantur; quibus ccelestis illa Jeru- ilaque a nonnullis pro qualitale quatuor connume-
salem construilur, et omnes muri ejus per gyrum rantur genera; quia sunt aut bonae viriditatis, et
in Chrislo ex ipsis cosediflcantur. Ex quo aptius fruclum suis lemporibus bonum ferunt; aut sunt
fortassis videretur evangelista significasse si dice- male virides, et fructum malum ferunt : aut certe
ret; Potens estDeus de lapidibus istis parare qua- sunt solummodo virides per vigorem, et manent in-
161 EXPOSITIO IN MATTH.EUM. — LIB. II, CAP. 111. 162
fructuosae, neque fructum, eo quod sunt steriles ,. A quoque pereasdem in ccelum sustollimur, fructifi-
usquam ferunt, quaedam vero j"am exhausta? omni cantesDeo; aut certe complantati in terra, car-
viriditate sua , quamvis adhuc radicibus sursum a nales ad iraa radicantes, jam apud inferos destinati.
terra erigantur ; quia nondum praecisae,vel impul- Et notandum, quod securis non-juxta radicem, sed
sione aliqua, destiterunt, nec ad aliud quam ad expressius ad radicem ponitur ; ut omnis qui senlit
usus ignium hactenus reservantur. Quarum omnium intelligat examen judicii, et praesentiam majestatis
exempla si quis diligentius velit animadvertere, po- usque ad divisionem anima? contingere. Unde se
terit in hac agricultura totius Ecolesia?considerare, debet fidelis anicnus omni hora omnique momento
quia sunt haeretici viridilate fidei jam intrinsecus circumspicere, neferiatur, et sic vivere quasi sem-
arefacti, atque viroris gratia , etsi adhuc in carne per illo tremendo examini debeat praesentari. Quis
sint, denudati. Sunt et quidam sub hypocrisi deli- enim securus esse poterit, dum dicitur, eccejam
tescentes in Ecclesia, quorum fructus omni felle securis ad radices arborum posita est? Quod si non
amariludinis peccati conlagione amarior invenilur : videt, 168 saltem senliet.eam. Itaque si nec sen-
qui autem comederit ex fructibus eoruin veneno lire interdura nec videre potest aliquis, valde tiraen-
iniquitalis illico peremptus , salute propria , qua? a dum est, ne forle jam arefactus, dum soporatur in
Christo est, privabitur. Sunt igitur et bona? opera- B morlem, nescitis ad tartara deducatur. Propter quod,
lionis arbores, quaefidei fervore calentes, plurimum satis invigilandum est, ne dum vivitur, sine fructu
fruclum, elomni bonitale condulcoratum ferunt. De pcenitentiae condigno aliquis nostrum inveniatur;
quibusDominus :Non potest arbor bona fructus malos eo quod nullus excipitur, sed omnis arbor qua? non
facere , neque arbor mala fruclus bonos facere : a fecerit fructum bonum excidetur, et in ignem mit-
fruclibus eorum, inquit, cognoscetis eos (Maltli. vn, tetur. Omnis , inquit. Ergo ubi nullus excipitur,
18). Sunt aulem et nonnulli, qui fidei viriditatem salis horrendum est ab opere ne quilibet vacuus
tantum babent; sed quia fidei fructum non habent, sestimetur. Praesertim quia non dicit, si feceril fru-
steriles terram occupant; et ideo securis ad radices ctum malum, sed omnis arbor qua? non fecerit
arborum recte commemoralur, ut qui meliorem frucium bonum, inquit, excidelur, et in ignem mit-
167 vit3e fructum ferre noluerint, excidantur, et tetur. Sed ne videatur sua tantum auctoritate coa-
aeternis ignibus praeparati atrocius concrementur. temnentes minari, deinceps incipil aperire quanta?
Quod paulo superius volens insinuare qualiter fu- auctoritatis sit, cujus eis praesentia comminalur,
giarnus : Facite, inquit, fruclus dignos pwnilentim. vel cujus beneficiis ad fidem debeant jure per-
h\ quibus nimirura verbis valde notandum est, quod suaderi.
non solum fructus pceiiilentia?,sed dignos poeniten- ^ Ego quidetn vos baplizo aqua in pmnitentiam, qui
ti_efructus faciendos praecipiendo persuadet. Aliud autem post me venturus est, fortior me est, cujus non
ilaque esl fructum facere, aliud dignum pcenitentia? sum dignus calceamenta portare. Ipse vosbaptizabit in
fruclum operibus adimplere. Neque enim par fruclus Spiritu sancto el igni. De quo loco satis Lucas dis-
esse debet boni operis ej'us qui minus, et ejus qui senlire videtur verbis, quamvis ab eadem sententia
amplius deliquit : aut ejus qui in nullis, et ejus qui non receriat. Nam cum dixisset velut ad eorum co-
forle in quibusdam facinoribus ccciderit. Per hoc gitata : Ego vos baplizo in aqua, nequaquam addi-
ergo quod dicitur : Facite fructus dignos pmnitentiw, dit in pmnilentiam.Deinde: Venil, inquit, forliorme,
uniuscujusque conscientia convenilur , ut tanlum cujus non sum dignus corrigiam calceamentorumsol-
bonorum operum quaerat lucra per pcenilenliam, vere. Sed nullo modo hinc Iahorandum , quisquis
quamo graviora sibi damna intulit per culpam; prudenter intelligit ipsas sententias cognoscenda?
alioquin jam securis posila est ad radices arborum, verilati, necessarias esse, quibuslibct verbis expli-
quatenus quisque infructuosus cominus succiriatur , centur. Quod enim alius aliam verborum tenet se-
si post stercora poenitentiae fructus dignos iion riem, non est Ulique contrarinm : neque illud con-
tulerit. Quaesecuris namque Chrislus estincarnatus, trarium est, si alius dicat, quod alius praetermittil,
duabus unitus substantiis; ut qui per hiimanilalem cum fas non sit evangelislarum aliquem mentitum
quasi manu tenetur comprehensionis nostra?, per credere. Et si non modo verbis aut vcrborum or-
divinitatem inlerius ad radices conscientia? nostra? dine, aut alio quolibet locutionis genere.verum etiam
positus, inihi si qui sunt infrucluosi vivacius abscin- reipsa videlur aliud esse, Calceamenla portare,aliud,
danlur. Quia etsi interdum per patienliam nos ex- corrigiam calceamentisolvere : non tamen continuo
spectal, per Divinilatem examinat et disponit, quando, putare debemus eos contraria sibi velut ex igno-
vel quantum, pro qualitate delicli unumquemque rantia conscripsisse. Unde recte quaeritur, quid
feriat. Efflcaxest enira Dei sermo, et penelrabilior borum Joannes dixerit, non se dignum esse, utrumne
non modo securi, verura omni gladio ancipili, per- calcearaenta porlare, an corrigiam calceamentorum
tingens usque ad divisionem animarura et spirilus , solvere ? Quandoqui<fem ille videtur solus verum
compagum quoque et medullarum ac discretor cogi- narrasse, qui hoc protulit quod primum Joannem
tationum est. Qua?cogitationes non incongrue ra- suis auditoribus certum est nuntiasse. Sed si ad
riices arborum nuncupanlur, quia sicut per, radices rein perlinet aliud aliquid ex eo intelligere quod
arbores fructificanles figuntur in terra : ita ct flos eos diverse certum est edidisse , quid aliud aesti-
 _65 S. PASCHASU RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 164
mare rectepossumus, quara Joannem utrumque 169 A 1 dignus fuit portare. Quoniara singulis de Christo
dixisse, sive aliud alio tempore, sive contextira ? Ac sua raeritorum officia suis exstitere lemporibtis.
si diceret : Cujus non sum dignus corrigiam cal- Quibus nimirum calceamenlis pcdes apostolorum
ceamenli soivere, neque calceamenta porlare. Ex vesliti, quam speciosi ad evangelizandum dicunlur;
quo unus eorum hinc aliud, alius vero, sicut et reli- et per eos deinceps Chrisli Ecclesia confitettir : In,
qui duo , aliud ; omnes laraen quod verum narra- Idumwatn extendam calceamentummeum (Psal. cvn,
verint, possimus luce clarins approbare. Unrie, sicut 10), eo quod usque ad eos qui terrenam vitam de-
jam diximus, quocunque in loco sic tractandj sunt, gun« Evangelii preedicamenta cucurrerunt. Qua?
quatenus in nullo a vero deviasse credantur; neque videns beatus Joannes ad praedicandum apostolorum
sibi contraria protulisse. Sed interea redeamus ad ofliciis deputata, illis circuniferendae gloriam praedi-
ordinem expositionis, el videaraus cur Joannes ba- calionis derelinquit, quibus erat debilum speciosis
ptizel aqua in pcenilentiara cum peccata non relaxet. pcdibus pacem genlibus annunliare. Quorum nimi-
Neque enim fas erat servulo peccata relaxare alle- rum pedes calceati ad praeparalionem Evangeliipacis
rius, etsi major eo nullus,juxta Domini vocem, jure recte riicuntur, eo quod idonei per eum facli sunt,
dicatur. Quia nescio, quamvis in utero matris san- quoerantinduti,elcalceati calceamenlo salutis. Qui-
clificatus, si potuit usque in finem omnis pcccati B bus profecto calceamenlis Moyscs, dum ad contem-
contagium evilare. Qui licel potueril, si fas est di- plandam visionem Dei omnipotentis magnam vellet
cere, non sua vi, sed gratia , qua legilur praeconis accedere, quia nondum fuerat calceatus, diclum est
offlcio dedicatus, omnino credimus evitasse. Bapli- ei : Solve calceamenlum pedum luorum, locus enim
zabat autem ut praecederet suo pra?.oiialus officio in quo stas terra sancta e_.(Ea.0_!.iii,5).Nequaquam
Christum , ne Chrislus novi quidquam conlra legis igilur sancla erant illa pedum calceamenla; idcirco
mandala facerel. Atque invitabat omnes ad pceni- illis adhuc veslilus non merebalur terrain sauctam
tenliam, qualenus cunt veniret poulifex pro nohis contingere, neque ad visioneni Dei oniiiipolei.iis
factus, ipse jam quaerentibus veniam peccata ut calcealus accedere. Nam neque Josue posimodum
JDorainus rclaxaret. Facit aulera Joannes catechu- angelus eadem remandaret (Jos. v, 1S), si ei fas
meuos, et horlatur omnes ad nuptias, ut, cum esset adhuc lalibus indulum lerram sanclam cal-
Chrislus processerit Pontifex pontificum ad fontes, care. Qua?nirairum vetustas quia necdum erat re-
illico jam instrucli filii renascanlur, et thalamum mota, quamvis idera praeco veritatis sanctificatus
cum sponso ingressi, de ipsis in myslerio nuptia? esset, idcirco fortassis non se dignum ari perferenda
celebrentur. Alias aulem, cur ipse venerit, in Evan- calceamenta veraciter clamat. Alioquin, neque iidem
gelio Secundum Joannem , cum rie Chrisio idem lo- C aposloii ea ferre digni essent, nisi exspoliali a ve-
queretur, insinuat dicens : El ego nesciebatn eutn, lustale per mortem Christi essenl (Deut. xxv , 9).
sed ut manifestetur, inquit, in Israel, ideo veni in C_eteriimapud veteres mos erat ut si quis cani, qua?
aqua baplizans (Joan. i, 31). Praelerea jam cur ve- sibi compeleret uxorem 171 nollel accipere, cal-
nerit baptizans, nulla major causa esse poterit. Alio- ceamentum ei ille solveret qui ad banc sponsus
quin deinceps idem baptismus maneret. Nunc vero jure propinquitalis veniret.Quid igitur Christus inter
quia ad aliud non profuit, veniente Christo, velut homines nisi sponsus sancta? sua? Ecclesia? carue
explelo ministerio, cessavit. Quod aulem ail, Venit vestilus apparuit? De quo recte idem Joannes dicil:
fortior me, non quasi comparare se velit creatura Qui habet sponsam, sponsus est (Joan. m, 29). Sed
cum Crealore; sed eum fortem insinuat, siue quo quia homines eum Christum esse putabant, quod
iiulla esl forliludo; de quo Isaias propheta : Deus ipse de se conslanter veritalem confitendo negat,
forlis, paler fuluri smculi (lsa. IX, 6). Verumtamen^ recte non solum, ut sigiiificantius Lucas narrat, ad
Joannes non ideo fortiorem euni dixit qtiod ipse inL solvendam corrigiam calceamenlorum ejus, verura
comparatione ejus esset fortis, sed quia aeslimabalur etiain ad perferenda eadera sponsalilatis mysleria,
aliqtiid esse, ila ut Christiis credi poluisset, tempe- pressus humilitale, inriignum se fore clamal. Hinc
ravit sermoiierri, ut paulatim suis virtutibus Chri-. v est igitur quod Moyscs aut Josue sponsi non erant,
slus quantus esset copiosius 170 commendaret. verum nec ipse Joannes, et ideo jure discalceari
Venlurus autem post eum, non ex eo quod aeternusi jubenlur. Sed et isle ad perferenda vel dissolvenda
a Patre est, sed carnis nalivitale, apparitione oslen- eadem sponsalitalis jura inriignum se veraciter asse-
sionis sua? ad plebem, passione et desceusione adl verat, quaeper spiritura prophelia? in Christo fulura
inferos. Cujus, inquit, ecjo non sum dignus calcea- cognoverat. Ipse vosbaptizabil, inquil, Spiritu sanclo
menta portare. Ex quo nirairura juxla siraplicem in- el igne, hoc esl purgalione sanctificationis ; et dein-
telligentiam condigne se humiliat, ne se illi compa- ceps ad charitatera nulriendam, probatione tribula-
rasse videatur, qui se calceamenta ejus portare noni tionis. Charitas aulem Dei diffusa esl in cordibus
dignum judical. Caelerum si alliora paulisper con- noslris per Spiritum sanclum qui datus esl nobb.
tueamur, in calceamenlis myslerii supereminet raa- Unde, si primum per eum sanclificamur, quid aliud
gnitudo. Per caiceamenla quippe se non minus5 quam in eo abluimur? Et deinceps si per charila-
Vefbi incarnatio, quam universa Evangelii sacra- tem ad Christum pertingimus, quid aliud quam
nienla designanlur, qn__bealus Joaunes neqiiaqtianii per eain in Clirislo regeneramur? De hac quipp.
*65 EXPOSITIO IN MATTH/EUM. - LIB. II, CAP. III. 166
Spiritus sancli ablulione in spem vila? renascimur A holocauslum Doinino , igne riivini amoris, velut
De charitale vero id regeneralione, cum sederi victima? quotidie concrcmantur. Quo profecto ignc
Filius hominis in sede majestalis sua? perfectius rt credentes quid aliud quam rebaplizantur? Huiu
nascendo immortalitale vestimur. Sed cur eader igitur ignem venit Jesus mittere in terram, et quit
charitas ignis dicalur, non incongruum potesl videri vult, nisi ut ardeat, et concremet universa carnis
dum mentes hominum ardere facit. Nam et apostol vilia ; quatenus in eo electi ad novara vilam quotj-
primum cum Spirilu sanclo percipiendo sanctificai die renascantur? Hinc quippe ignis perpeluus esse
essent, non tamen arieoardentes erant, sed cum ii jubelur, qui nunquani deliciet ab altari; ut ex ec
die Pentecostes per eunidem Spiritum in eis pleniu omnes qui in Christo, id est super altare offeruntur.
cbaritatem refudit, eos quam maxime ardere fecit purificati gloriosius innoventur, quatenus per hoc it
Quia nimirum, charitate renali, ah ea separari noi regeneratione, cum sederit Filius hominis in serit
poterant ullis lorinentorum generibus. Hinc quoqn 173 majestatis sua?, adoptionem Uliorum Dei jjle-
esl quod Paulus constanter aiebat dicens : Certu nius percipientes , immortalitati aeterna? vilae do-
sum ego quod neque mors, neque vita, neque instan nenlur.
tia, neque fuluru, neque creatitra ulla polerit nos se " Cujus venliiabrum tin manu sua , et permundabh
parare a charitate Christi (Rom. vm, 38). Totu; aream suam , et congregabit triticum in horreum, pa-
enira charitalis erat eilectus per gratiam; idcirct leas uulem comburet igni inexslinguibiti. Per venti-
aliud esse non poteratquam quo.l factus erat. Quan labrum quippe exainen divini judicii designatur. Quia,
itaque cbaritatem quia in pra?seiiti vita vix pauc sicut per ventilabruin in area tritura? palea? secer-
tam plenamhabent.in fulurovero ita tenus ut sempei nuiitur a tritico , ita per riivinum examen leves el
in ipsa maneant,ad plenam immorlalitalem omnei vacui a fructu boni operis et a consortio sanclorum
per eam renali erunt. Unrie profecto creriimus segregantur. Quod iriiicum ex eo frumenti granc
dicium : Ipse tios baplizabit 172 Spiritu sanclo, ir crevisse cernitur, quod cadens in lerram p6r crucis
praesenli vita ad aeteniam sanctilicaiioneni, et post- passionem alihi mortuum perhibetur. Unde niiijiriinj
modum igne charitatispost multas tribulationes, ii per fidem exorti unum in Chrislo efliciuntur. Et inde
regeneratione, ciim sederil Filius hominis in sedt hacreriesDei facli, Christi vero cohaeredes , non na-
majestalis sna?, ad innovationem beatae immortali- luca quiriem , sed gratia, ad horreum paradisi, pa-
tatis. Quia nimiruro , sicut hic omnia peccata do- leis rejeclis in ignem uno ex grano viritim quotidie
nantur, ita et illic, ea sine quibus noslra mortalitas colliguntur. Palea? quidem traduntur ignibus, quan-
non potest subsistere , si cougrua praecesserit con- _ quam ex radice processerint seminis, non quia non
-*
versio, plenius ad integrum relaxantur. In Actibus sunt ex eo, sed quia degeneraverunt a pinguedine
quoque apostolorum Spiritus sanctus ideo in ignc fructus : ita et peccatores, (Juamvis renascanlur ex
apparuisse legitur, ut essel indicium quod eos quos fide Christi, si non habuerint fructum fidei, con-
repleverat ardentes fecerat. Et unde ergo ardentes, flagraluri suppliciis deputantur. Non quia non sunt in
nisi de igne quem jnfuderal, ac per hoc ipsa charitas fide,sedquiavacuietdegeneresa fructu fideiin divino
ignis erat? Et ideo recte dictum videtur : Ipse vot examiiie decernunlur. Nam caeteri qui lion credunt,
baptizabit Spiritu sancto. Primum ex sua significa- nequaquam isto removentur ventilabro a tritico; scri
tione, ac deinde igne consummala?cbarilalis, quandc quia jam judicali sunt, dcslinalo ilinere riucunliir ad
nemo vos separare poterit a Christi charilale, quan- tartara. Quod aulem in manu ejus ventilabrum situm
do non aliud in vobis quam iguis divini amoris ar- minalur, potestas judiciaria exprimitur ; quia Patcr
debit. Nisi forte ita accipiendum sit : Ipse vos ba- non judicat quemquam, sed omne judicium dcriit
volunt , Filio. Dedit aulem ei propler huiiiaiiilalis formain,
ptrzabit Spiritu sancto , et igne, ut quidam
cum Patre,
quasi idem Spirilus sanctus iguis sit, quod omnino quod ipse prius semper in nianu haljuit
confitemur, quia Deus ignis consumens est. Sed propter a?qualcinsua? divinitatis majcslalem. Et per-
dum
quia copulativa conjunclio interponitur, videtur non . mundabit, inquit, aream suam; utique apaleis, in
de una eademque re conjunclionem subtexere. Unde boni segregantur a malis. Per aream quippe,
prsesens Dei
quidam refugientes, igiiem purgatorii volunt signi- qua fruinentum ad liquiduin trituratur,
ficari; quasi nos in praesenii Spiritu sancto abluat, Ecclesia exprimilur, in qua sancli diversis pressura-
et deinceps si qua peccali macula subrepserit, per rum angustiis propulsanlur. Et qui grana fnerint iii
conflagrationis ad purum exurat. Sed si ita Christo per patienliam solidati, efferri huc illucque
ignem in cordibus cre-
est, de levioribus quoque atque miniinis peccatis nequibunl. Nam seminato Christb
credendum est; quia nequaquam abhorret a vero dentiuni per fidem, quasi in terra bona plurimuii
pene ab omnilms opinabilc perlraclatuf. Unde ferunt fructum per palientiam , sine qua Deo nemo
quod
et Aposlolus : Uniuscujusque opus quale sit, ignis fructificat. In cujus njmirum soliditate counila s.nii-
a Christo nequeunt
probabit (I Cor. m, 15). Nam et in Levilico super nis grana, quia ex ipsosunt,
altare semper ignis ille de coelo niissus ardebat, qui separari. Neque eniin aliud per aream signaiur, ct
holocausta cuncta consumeret, el cremaret omnium aliud per triticum, quod in ea coarcervari noScilur.
sacrificiorum adipes; significans eos qui super Chri- Sed 174 unum utrumque exprimens, ab agricultur.1
Nam in 66
stum, in odorem suavitalis, in sacrificium vel in rieccnlissimatii allegoiiarum fecil figuram.
167 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 468
quod dicit: Permundabit aream suam , tale est ac? A _ fratres jure nominaremur, et ei cohaeredes essemus.
si patenter diceret quod quotidie, variis lentamen- Iu eo quippe non solum ei fratres existimus, verum
torum generibus propulsando, purgabit triticumt etiam ex ipsa peccatorura purgatione, generaliter
suum, et, per patientiam approbato, congregabitL omnis renatorum Ecclesia sponsa consecratur. Et
in horreum suum; paleas autem leves , atque abi ideo dignum fuit, ut prior ipse non sibi, sed nobis
omni vento tentationis fugaces , missurus est ini in fontem descenderet; quatenus per hoc nos sibi
ignem inexstinguibilem. Inexstinguibilem quippe di- germanius uno in corpore coaptaret, et mysterium
cit, non, ut quidam delirant, quod demum, judicio> baplismatis ad appetendum ex suo descensu glorio-
peracto, revocandi sint ad veniam illo qui cremandi' sius commendaret. Namque per hoc non ipse, sed
sunt incendio, sed ideo inexstinguibilis, quia fenum' omnia aquarum fluenta in ministerium ablulionis
et palese , ac stipula perdurabiles ad ignem erunt. nostra? purgantur , atque magisterium humilitalis
Aiioquin inexstinguibilis forsitan jure sentiretur, sii plenius deinonstratur. Ut nemo quasi vita excelsior,
non eorutn pabulo quorum est incendium ad sempi- eliamad infimum cujus est baptizandi offichim.venire
lerna tormenla jugiter pasceretur. Nam ejusdem, utt dedignelur. Venil itaque ad baplismum, praecipue,
semper sit inexstinguibilis, materiei facli sunt liii nt Joannes insinuat, manifesiare quod hic est qui
quorum portio cum diabolo delegatur, ut cujuss B ] baptizat in Spiritu. Dictum quippe a Deo acceperat:
merabra, sectando illum, sunt facli, eliam ignis3 Super quem videris Spirilum descendentemet manen-
aeterni concremalione consortes fiant. Neque enimJ tem super eum , hic est qui baplizat ( Joan. i, 53). In
sine alimento, quamvis perpeluus recte credatur,, qiio siquidem visu , magnura nobis fidei exbauslum
jure inexslinguibilis commemoraretur, si non hi adI est sacramentum, perquod satisadmodum intelligi
supplicia lormentorum semper durabiles essent. mus quatiscunque sil oflicii hujus minisler, quod hic
Tunc venit Jesus a Galilwa in Jordane ad Joannem,, est solummodo qui baptizat. Hanc igitur polesta
ut baptizaretur ab eo.Tunc autem quod dicit, ad euini tem nulli servorum largitus est, sed eam in se reti-
respicit locura , quando baptizabantur in Jordane ai nens, securiores nosreddidit, ne aliquis de aliquo
Joanne, et reliqui confitentes peccata sua. Porro ai ministrorum diflidat, neque de se, quisque quod dat,
Galilaea ideo venisse perhibetur, quia Nazareth, ubii quasi ex se sit, baplizando praesumat. Sed qui glo-
haclenus conversatus est, utjam diximus, in eaerat t riatur ulerque eorum, tam qui accipit quam qui rie
metropolis; ex qua lunc ut manifeslus fierel homi- derit, in Domino glorietur, quia omnino hic est qui
nibus, recte advcnisse dicitur , qui prius qualis et1 baptizal, et non ille per cujus ministerium exterius,
quantus esset latebat. Siquidem aetale qua venerit, , ' 176 fl0-0^ cernimus adimpletur. Hac igilur df
ipso Luca teste, didicimus quod quasi annorura tri-- ** causa inter reliqua ut oslenderet credimus advenisse:
ginta fuerit. Inlerea factura ut forma daretur quibus3 qttia in ipso Spiritus sanctus, specie corporali manens,
evangelizandi esset fulura successio; qua et ipsti dispertitur per singulos , et fit inde totius Ecclesia?
aelate pietalis ppus deberent suscipere, etperfectio-- mira unitate concorporatio. Et, sicut omnia corporis
nein vitae in omnibus de se locupletius exhibere. Hac_ membra uno eodemque aniinantur spirilu : ita oro-
igitur aetate perfecta? vitae inlegritas jam adulla re- nium in Christo renascenlium summa uno viviflcatur
clissime designatur. Unde et universalis Christi Ec- Spiritu sancto , et ab omni labe vitiorum sanclilica-
clesia, quos ad presbyteratus officiutn provebit, , tur. Unrieet Apostolus : Quicunque enim Spiritu Dei
usque ad hanc aetatem diligentiori examinatione, nu- ayuntur, hi filii sunt Dei (Rom. vm, 14). Verumla.
triendi gratia, sub Christi disciplina instituere con- men cur in Jordane, et non in alio quolibel fluvio
suevil, et postea sollicitius in sacerdotium promo- hoc mysterium celebratur, non abs re factum puta-
vere. Rectum quippe erat ut Chfislus , qui se viami mus, praeserlim cum populus Judaeorum secundo ab
credentibus voluit exhibere, etiam doctoribus oslen- Jesu Navein mysterio circumcisus, perhunc fortassis
deret, 175 quando et ipsi praedicandi ac consecran- locum lerram repromissionis introierit; de quo David
di officium deberent suscipere. Hinc quoque quo-- ob mysteriuro magniludinis : Et tu Jordanis, inquit,
rumdam probabilis opinio est, quod quasi in hace quare conversus es retrorsum ? (Psal. cxm , 5.) Re-
aetate omnes in virum perfectum ad immortalilateraa ctum quippe fuerat ut eo baptizaretur fluvio in quo
perducti debeant resurgere. Quod salis pium crederee jam figura baptismi praecesserat, et ex nomine quid
censeo, et ex divina polentia confidentius sperare.:. in eo gestum sit apertius designaret. Jordanis nam-
Venit aulem Jesus creator aquarum baplizari a quc descensus eorum dicitur. Quorum ? nisi eorum
Joanne Jordanis in aqua, ut primum in se mon- qui de supercilio superbia? ad Chrisli humilitatem
straret myslerium secunda?nativiiatis per aquam ett descendunt, et suis inibi abluuntur criminibus. Sa-
Spiritum credenlibus appetendum , et insinuarett tis ilaque provide per Jordanis noraen totius bapti-
quod nisi ex bac renati, filii Dei et fratres ejus perr smi operalio praedicatur: et ideo decenter in eo Chri-
>- stus baptizalus est, ut binc inde omne negotium
adoplionem minime queunt censeri. Non quidem ne-
cesse Iiabens ablui baptismale Joannis, qui munduss sacramentis responderet divinis. Jordanis quippe, ut
erat ab universis sordibus; sed ut viara se nobiss aiunt, duobus constal fluroinibus, ex Jorvidelicet
p__eberel, qui nati eramus in peccatis, ad diluendaa atque Dan, quibus ila junctis Jordanein faciunl. In
nostrorum scelerumfacinora;quatenuscum eo renatiti quo Christus inter reliqua ideo mystice baplizatur,
 109 KXPOSIT-0 IN MATTH/EUM.— LIB. II, CAP. III. 1"0
bere. Sed sibimel Deus horno, quia dignatus est ,\ luiic primtim ei cceleslia paluisse secrela : eum re-
ut duas sibi leges simul junctas doceret. Interea cta fides 178 liabeat, semper eum aequalem, ubi-
qnod pcr aquam visibilem celebralur, ut non solum que toltim cuin Patre mansisse. Sed evidens sacra-
menti est indicinni quod per mysterium sacri ba-
gentiles ad firiera, verum eliam et Judaeos duceret,
si forle credidissent remissionem peccatorum , per ptismatis, introilus patria? ceelcsliscunctis in Chri-
rem visihilem fieri, ut ante per sacrificia consueve- sto renascenlibus illico aperitur. Neque itaqtie tri-
ranl: qnia omnino si non vidissent lavare corpora, gesimo a?lalis sua? anno, quando baplizatiis esl,
minus forsitan animas mundari crediriissent. Porro : Spirittts sancti rioua jiriiiiiunpercepisse credenduin,
Joannes prohibebat eum dkens: Ego a te debeo qui ex eodem Spiritu sanclo conceptus ipso siqui-
buptizari, et tu venis ad me? Expaverat aulem eura dem semper plenus extitil. Undc liquido demon-
ari se venisse cui nulla inerat baplizandi necessitas , stralur quod nobis qiiiriem baptizaius cst; nobis
<?oquod ipse tolleret peccala mundi, sicut jam idem iriein Spirilus sanclus visibili specic destiper appa-
tcstalus fueral; ignorausprofeclo, quod nisi medicus ruit. Nobis etiam Paier de coelis clamavit, dicens :
primum venisset acl acgroluinlangiientem , langnens Hic esl Filius meus dileclus, in quo mihi bene com-
medrcumnon requireret. Cui Dominus: placuit, ipsum audite (Mctttli. xvn, S). H:cc omnia
177 Si"e modo; sic.enim clecelnos implere om- B nohis sane celebrata sunt salulis mystoria, per quod
nem jtistitiatn. Ac si patenter dieeret: Sine morio ariilus cccli rcscratur, et gralia Spiritus sancti plc-
implcri ari qtiod veni. Quia qiiiriain suam volenles nins passiui omiiibus infimriitiir. Quod autem dicit :
slaitierejusliliam, faoti rci, ftnes juslilia? minimc Tunc ascendii de aqua, liijuiJo censetur, quod om-
eontigcrunt. Nos autem, quia omnes dilapsi sunt per nes qtii descenrierini ex supercilio vanitatis se atl
-tijjerbiam, sic decet |jer huinitilatis cxemplum re- ablucnJum in baplisrao, debeani quolidic crescendo
duceread vitani, et insinuarc quod nemo absque reascendcrc ad virlutum culmiua, atqtie ad patriam
unda baplismalis possit jierfecte justus existere. Ac unde cecideranl festini remeare. Quajritur atitein non
si apcrte dicerel : Si ego Dominus opere Spiritus invmerilo,cur inaquaelin Spiriliisanclobaplisma sit
sancli de Virgine natits et conceplus sine conlagio- coiisliluluin , visibili iiivisihilique suhslantia dedica-
ne peccati, secnnda: nativitalis lavacruin ntm dedi- ttim. Ubiconlinuocogitanti occurrilijiiod.siculhomo
gnor SHbire,quaiito magis necessariumest oninibus, duabusconsistiinatiiris,corporevideliceletanima,ita
quamvis innocenler jnsteque viventibus, nt niillns dtiahus subslantiis renascilur in sahiiem. Siquidem
«oruincontcninal meo exeinjdo eliam vetul ab infi- aqua consepelitur Chrislo, Spirilu vero sancto totu»
IIHShumiiiorihusijuehaptizari? Hiuc quoquc decet itiricnisanciificaiur Deo. Nttllum igitur elementunt
•
ttosimplcrc primtim onmem jiistiliam, videlicet per C aptius inveuilur ad consepelienrium nos quam
qnam omuisjiistitiariiin summa ab omnibus dcin- aqtia, qua? tcrra? uomine eliam mixtim in Ge-
ceps impleatiir, ut omnes non ex operihus neque ex ncsi pracnolatur : Tcrra, inq_.it, erat inaniset »«-
libertatis arbilrio glorientur, sed agnoscentes se cua (Gen. i, 2), ihi iiamqiteet aquariim omnia lacito
reos, juslitia? Dei sint suhjecti, et justiliceiilur ex nomiiie concludunlur. Per aquam quippe sordes
graJia, sine qua ttitsquam est aliquis operibns con- purgantur corporum. Cujus rei oflicio praesignalui'
TSiunraatus.Et irieo recte quisque cum renascittir in aperto quiri inlrinsecus geralur divinilus in oc-
«x aqua et Spirilu sancio, per liriemjnstus non in- culto, His itaque duobus elemenlis, virielicet aqua
congrue appellatnr, qiria hoc implevit credendo, et igne, omnia qua?mundari egenl usibus humanis
per quod omnis Dei justilia ex gratia adimpleretur. mundanlur. Molliora siquidem aqua, duriora vero
Quam profecto salis primum decuit Christum imple- rerum metalla igne ad liquidum expurganlur; sic
ic, nou quasi ex indigenlia, sed velut cx magisterio; et in nobis divina dispensalio adimplevit ul per
qualenus per hoc idem renatiis Filius Dei proprius aquara et ignem sancti Spiriins omnia in nobis pec-
omnes renascenles in se fratres colligeret, et per cati crimina decoquanlur. Ita itl per aquam tiiiindo
adoplionis graliam sibi coiijunctos Dei filios face- morienles consepeliamur Christo, et per igneni Spi-
ret. Quod cum cognovisset Joannes ea qua?hactenus D ritus sancti rie fonte ascendenles in inelius confla-
nesciebat, tunc admisit eum. Quia profeclo qtiamvis granles ari coelummcnle rapiamur. Ad hoc quippe
sciret, qaanlus et qualis esset, multa dunlaxat in coeli aperiunlur, non elemenlorum rcseratione,
niomento didicit quae prirailus nesciebat. Docuit
179 sed spiritali apertione, ut, spiritales jam fa-
eum ilaque Spiritus sanctus qui in specie columba? cli, spirilaliler ad spiritalia illico invilemur. De qua
mansit super eum, et deduxit in omnein veritatem. quidam reseratione : Scinditur, inquit, auricuta sep-
Idcirco quod prius humiliier formidabat, postea templicis athcra cmli.Quam nimiruni bene Ezechiel,
devolus implere permisit. Ac per hoc, qualiter ex- cx principio visionis suae, per hoc quod praesenliaii-
eelsiora virtulum opera debeant appeti, Joaimis hu- tercernit,fuluram enuntial reseralionem,ita diccns :
militas insinuat, dum et refugit ex sua infirmitate In anno trigesimo,in quarla mense,in quinta deimen-
pavidus, et obedit ex divina inslitutione securiis. sis, cum essem in medio captivorumjuxla fluvium
Nihil tmim potest mortalitas formidari ex merilo, Chobar, aperti sunt cmli, et vidi visionemDei (Ezech.
ubi Deus lolum cooperalur ex dono. 1, i);in Ezechiel nainque Chrislum fuisse, nemoqui
Baptizatus autem Jesus confeslimascendil de aqria. dubilet. Quia sicut scriptum est : Assimilatus esl in
F.cceaperti sunt cosli.Non qnod oporieat credere, manibus prophetarum (Ose. xn, 10). Trigesimo quxr-
P4TROU CXX. 6
171 S. PASCHASHRADBERTl ABBATIS CORBEIENSIS 172
que aelatis sua?anuo Ezechiel juxta ftuvium Choba A quolibet corpore generatuin. Tanlisper ergo dicinms
venil, qua liic Cliristtts aelatc ad Jordanein veniss eum apparuisse in mysl.riuin, el poslea, ut ipse vo-
maiiifestaliir. Chobar quippe gravitudo vel gravila luit, Siispicari licel dcsisse qnori vere formaiuin fue
totcrprelalur. Quid igitur per Chobar fluvium, nis ral. Ut quid aulem corporali spetie dcscenderit,
humanum gerjus congrue designatur? qnod nimirun nisi, ut proediximus, ln etim ut videres, lu qiioque
ab ortu defluitin mortem, et gravis sibi est ex pec ttt agnosceres. Columbam ergo illam, quani Noe
eaiis quaeperpelrat indesincntcr ac portat. Qtiia emisit ex arca, istius columba? speciera fuisse,
sicut scriptum est: Super talentum plumbi sede nemo qui dubilet: et ideo per eara typnm agnosci-
(Zacli. v, 7). Omne enim peccatum grave esl, quh mus sacramenti. Unde fortasse diclurus, cuin illa
non permittit animam ad sublimia levari. Unde e vcra columba fuerit, quaefuit emissa, hic sicut co-
per Psalmistam dicitur : Filii hominum nsquequt ltunba descendisse dicalur, quomodo rursus illic fi-
gravi corde? (Psal. iv, 3.) Scriptum ergo est de Do guram fuisse dicimns, hic verilatem ; nisi quod illa
niino , qtiori ipse sit Dei vinus et Dei sapientit vetus fuit, el negolium, quod per eam gestum est,
(I Cor. I, 24). Venit igitur Ezechiel juxla fluvinn iiiijus sacramenli prophetia fuil. Deinde quod hic
Chobar, qtiia forliludo Dei pcr incarnalionis sua posilum esl adverbium similitudinis (sicut) scien-
mystcrium propinquare dignata est peccatorum suo B duin quia secundura Graecosin specie columbw, in
rum pondera portanli generi humaiio. Qua?ponders quamplurimis exemplaribns, sicut ct in Luca scri-
per hoc descenderunt iu profundum, quasi lapis; ptum fcrlur. Alioquin quid lam verum quam divini-
ct ideo Jorrianis recte descensuseorum iitterpreialur, las qua?manet semper, crealtira autem non polest
Flavil enim Spirilus Dei desuper, et submersa sun verilas esse, quanquara et spcciem pro veritate
universa peccatorum vitia, cum stio principe, quas accipiendam recle nemo amhigat. Igilur liquet eam
plumbum in aquisvehementibus. Tuncquippeapert veram columbamfuisse; sed vox similitudinis,_icu( id-
sunl cceli, ut dixi, non elemeiitorum reseratione, sec eo 181 apponitur, ut idera Spiritus sanctus corporali
quia nobis iter reseratum est, et spes redeundi ad su- specie in columba, non tamen ipsc corpus apparuisse
Ijlimia resliluta.Nonenim illi reseralur, sed nohis, si- intelligalttr. Apparuit aiilent in coliimba, ul per eam
cut hec irieni sibi baptizatus esl; neque sibi passus, exponerel qualcs ftituri erant qui ad gratiain ejus-
sed pro nobis ulique omnia facttis, si, quos fecerat dcm Spiritus pervenirent. Ex qtio, quia coltimba fel
recrearet et eveheret ad sublimia. Alioquin ipse nun- non habet, patenter insinual quod in felle auiaritiidi-
quatn ccelos deseruil, sed huc veniens sempef cnni nis csse non debet quisquis ad hanc graliam venire
Patre fuit. Reslincta est itaqtie tunc aquis baptismi devotus exoptat; sed simplicilatcm atque ini.ocen-
rhomphaea illa flammalilis, qua? vcrsabatur ante ja> ^ tiam, quam de se videnlibtis exhibet, animo retinere
imas paradisi. El ideo non inconvenienter cceliaperti atque moribus, conspicienlibus se in faciem, sim-
stiper eum conimeinorantur; supereum quippe,quia plicitatem viiae repraesenlare. Columbarura quippe
propter eum et per eum patefiimt, qui a primordio privilcgia quamplurima enarranlur, quod haec avis
per primum Adam omnibus clausi erant. praetcr fluenla residens aquarum, insiriiantinm sibi
180 ^' vid'1 Spiritum descendentem sicut co- umbras provida consideratione intendat, et laqucos
lumbatn, et venientem super se. Haud dubium ipse exinde nimia suspcctionis diligenlia celer evadat.
Jesus vidit super se venientem Spiritum sanclum. Siquidem el lanta? benignilatis a nalura ferlur, ut
Caeterum, jtixta Joannem Evangelistam scriptnm omniuin aviuin pullos quasi proprios dicalur susci-
est, quod etiam Joannes teslimonium perhibuit di- pere alque suis laboribus enulrire. Est itaque milis-
cens : Quia vidi Spiritum descendentemquasi colum- siuia in tantuni, ut nec roslro ncque unguihus cupiat
bam de ctrto, et mansit supereum (Joan. i, 32). Ex aliquem lacerare; ne minimos quidem musculos vel
quo liquido constat quod utrique eum descenden- vcrmiculos, quihus minores pene oninium aviculae
tem, Chrislus videlieet et Joannes, non tamen su- se suosque nulriunt, edere dicuntur. Gemitum quo-
per utrosque, sed solum super Christiim, corporali p. quepro cantu babere noscuntur. Unde quidam devo-
specie venieniem viderunt. Hinc profecto nonab- tionis obtenlu : FueruM mihi lacrumx mem panes,
surde quaeritur au verum columba? corpus, in cujus inquit, die ac nocte, dum dicitur mihi. quoiidie, ubi
fuit : est Deus luus ? (Psal. XLI,i.) Tali siquidem medila-
specie Spiritus apparuit, an forte phaniasma
quod salis frivolum est cogilare inibi ut aliud quam tionis affectu, totius Ecclesia?habilum lugeutis ex-
Verilas apparuerit. Ergo quia Cbristus, super querit primit, et quid in nobis Spiritus sanctus gersjt, per
venerat, non phanlasma, sed verus homo et verus hoc palenter insinuat; postulat enim pro nobis ge-
Deus erat, aptura satis nobis videtur ut verum cor- milibus inenarrabilibiis, hinc inrie quia gemere nos
pus, formatum ad horam in specie columbae,ob docel. Unde et in columba merilo apparuit ut per
mysterinm docendi assumpserit, quod super verain eam nos doceret quid ipse in nohis gerat, vel ipsi
Chrisli carnem adveniens, inlus quid gestum sit in eo qualesesse debeamus. Solel iiaqueoiitifitarein
exterins declararet. AUoquin idem Spiritus sanctus foraminibus petra?, seu in caverna maceri-e, ubi
mottalibuS octilis, nisi corporali specie apparere Moysespositus, posleriora Dii viriisse legilnr;kpetra
nequivisset. Quod quidem corpus probabilius ex ae- autem est Chrislus, in cujus laleris foramine omnis
re, vel ex aqua formatum putamus, qnam ex alio Ecclesia nidificat, dum ejus sangninis pretio conse-
 J..3 EXPOSITIO»NMATTH__-LM.— LIB. II, CAP. III. 17*
craiur. Cnde et in Canlicis : Surge, inquit, amica A . gitori agiinus, qui sanctificalam sibi columbam ex
mea, speciosamea, et veni, columba mea, in forami- corvis paulalim instiluendo aplavit. Verum igilur
nibus pelrm, in cavernismacerim; ostetidemihifaciem lypum columba illa Noe more tulit, per quem tala
tuam, sonet vox tua in auribus tneis (Cant. n, 13). niysieritim pra?signetur. Tulit itaque ramiim oliva.
Ex quo liquido constat, quod ex efficientia, et non ea ari arcam, hanc fuluram praesignans qua? mundo
natura ita vocalur. Idcirco justum erat ut elliciens pacis gaiidimn delulit, et oleo sua?pinguedinis per-
ea specie appareret ad quam per gratiam interius unxit. Dc qtio nimirum oleo, Christo dicilur : Unxit
nos vellel transdueere; necnori, ul paulo superius te Deus tuus oleoexsultalionis prm parlicipibus tuis
>am praemisimus,juxta proprielalem liguroe, iiihil (Psiil. XLIV,8). Cujus profecto unclionis oleo per-
aptius quain ut pcr 182 columbam secundum uncla omnis Clirisliaiioriim Ecclesia; etsi a Christo
veriiatem redderelur exhibitus, qui per eam in di- derivelur hoc vocahulum, per hoc lamen, quia et
Ittvio juxia mysterium sacramenti fuerat figuralus. ipsi ex quibus constat peruncli siint, Chrisliani
Et ideo dignissime siinul et nniversalis Christi Ec- haclenus niincupaiitiir. tlinc quoque bealus Pelrus
clesia dicitur : Una est cotumba mea (Cant. vi, 8); Ajiosloltis, renalis in Chrislo scribens, genus eos
quia per hanc gratiam Spirilus sancli, quae in ea- regale, seu sacerdoliumsanctum vocat (/Petr.iY, 9).
dem mdnstrabatur specie deriicata el coaduinta tota B Videliceleo quod oinnes qui in Christo renascinuir,
conspicitur. Hinc et olliciosissimum fuit, Spiritum non minus oleo Spiritus sancti iutrinsecus , qiiitni
sancfum apparere per eam, cx cujus jam oliin specie isto malciiali extrinsecus iu mysterio peruilgiinur.
- illa cognominabatur. Quatcnus per ipsum donum Per hoc qnippe visihile exlerius signatur, quid per
iransferenlius ad ea quae mente iiitclliguntur, tran- eumriem Spiritimi interiusgeratur.Sicut et perhuic
scensis sacramenlorum gradibiis.quanrioque feliciler qna abliiiiitur aqua, illatn nos ad eniuiiriatioiicniper-
pervenirelnr. cepissc rioceiniii'.De qua Jesus iillimo festivitatis
Qnod si quaeratur curFiliusapparuerit in honiine, die clamahal, clicens: Qiii in me credil, flumina de
«t Spiritns sanclus in columba, non inconvenienter venlre ejus fliieut aquw vivw.Hoc aulem, inquil Evan-
dicimus, quia ille venit ut exemplum vivendi Detis gelisla, dicebal de Spiritu quemaccepiuri eranl cre-
fiomo bomini exhiberet, et counitus ei per carnem, denlesin eum (Joau. vn, 58). Nam et in quamplu-
enm morte redimerel^ illa vero, ul donum ipsum, rimis Scriplurarum locis, per aquam idem Spiritus
quo ex gralia bene vivenrio pervenitur, expressius sanclus significatur. Unrie liauririiibium quin siiper
«ignificaret : utrtimque laracn facttim esl visibile, aquas apparuisse creriilur, super quas olini et in
propter carnales quosque; si quoinodo per ea qua?,'_ principio superfei-ebalur, ul edoceret se advenisse
oculis corporeis conspiciunt, ad ea qua? mente inlel-. in aquis, ad confovendam rationabilera crealuram
lignntur, sacramentnrum, ut dixi, grariibus tran- suam, per quas se praesignabat operaiurum quando-
scensis, quantocius iransferantur. Qna? nimirum, que pietatis mysteria. Nam et hoc verbum Ilebrai-
columba, iiequaquam credilur passa, vel Spiritusi cura, ila esse, expressius illo in loco positum, dc-
sanclus per eam, quo modo Deus homo in carne liuntiat. Quia ubi nosler interpres ferebatur posuit,
passus dicitur. Quia omnino non Cohimbasvenit re- ibidem apud Ilehr;cos tnerefeth, ul idem leslatus
diinere, sicut Christuin Jesum Domimim iiostrtimi est, legitur: Cuod nos, inqnit, incububat, sive con-
nos homines constal redemisse, neque in Dcum uli, fovebal possumusappelture, in simililndinemvolucris
Chrislus Jesus creditur assumpta, ncque quollhet; ova sua calore anitnantis. Qtiodcerle non nisi de Spi-
pacio in sede majeslatis recepta, sed siCut omniai rilu sancto recte accipilur, qui irieo super Christuin
tlla schemata, in quihus olim Patribus Deus Spirilus: iii' columba? spccie apparuit, ut ostcnderet nos iu
sanctus, aut certe Filius visibilis apparebat expletoi enm per semelipsum foveri, et suo calore animari
appaiilionis officio resolvebantur : ita falendum ari vilam. Alioquin unde tantus calor exisleret, qtii
hanc ad proprium, ut praeraisimus,elementuni re- tam frigirius de morle evigilaret? Ex quo liquirio
diisse, divina operante potentia. Homines quippe patet quod sancla Dei Ecclcsia recle 184 cohnnba
venit instituere, propler quos non solura Christus, vocatur, cujus folu ct calore aniinata vivificalur, ul
verum etiam iUa visihilis apparuit, ut veram iuno- cujus gerit Spiritura, ejus et apparitionis vncahiilo
ceuliam doceret. Hoc sane explicito, velut verbum iiuncnpetiir. Hinc quoque Isaias sanclorum vola
dum sonal et transit, quamvis ea quaeverbo signili- lum admirans aiebal: Q«t sunt hi, qui ttt nubes vo
cantur, cuin aliquid divinum alque aeternura lo- lant, etquasi columbwad feneslrus suus?(lsa. _x,8.(
quendo exponitur, non*sinml transeant: ita el illai Colninha: autem singuli quam recte appellali siin<
quae visa est ad lioram, illico cura vbluit, ubi etl sancli; quia de hac tina eademque columha, qtia>in
qtiando voluil, Spiritu sancto incommutabiliter• Clirislo apparuit, omnes sunt generali. Unde ei Da
permanente, ad nutum ejus disparuit. Ubi, si bene: vfd : Emittis, inquit, Spiritum tuum, et creabunlur,
sapimtts, iUoquidern docente percepimus; sin alias, et renbvubis faciem lerrm (Psal, cin, 30). Nimirum
quodex sacrilicio necdum capimus, igne Spiritus igitur provida Dei dispensatio hinc inde lalissjme
sancti concremanduni 183 remittimus. Veriimta- patet, qua? tam concinna sacramentorura mysteria
inen signanler crodimus; quidquid columba verila- olim Patrihus signanler aperuit, qualentis cnm im-
trs deveritate columbam docuit; eliam gralias lar- pleri coepissentcofda crerieniiuin,potjus ijiifarerilur
 175 S. PASCHASH RADBEllTI AITB.VTISC0RBE1E:.SIS 17$
ijuam in aliquo dubitarent. Et ideo qui vult inter :. quiriem qui poenilendo corrigit aliqua qua? fecit, e*>
medios cleros columbae, cujus penna? deargentata? . ipse quo poenilere probatur, indicat sibi riisplicuisse,
legunltir (Psal. LXVII,14), felicius co uniri.exhibcat dumrevocal ad emendationem quod fecil. Undeouini-
de se moribus quod cohiniba docuit, et leneal calo- potens Deus Paler quoraodo intelligi possit ab homi-
rem Spiritus, rinn.cc toltis in holocaiistum Domino nihtis juxla bumanum modum olim loculus in Genesi
%
eoncremelur. De quo nimirum igne Paiilus suis di- pcenilet me hominein fecisse super terram, ubi quod
eebat auditoribus, Spirituni nolile exslinguere (1 sibimet displicuisset in peccatoribus quos creaverat
Thess. v, 19). Quia profecto in qtto idein Spiritus patenler insinuat. At veroin solo sibi Unigenito Do-
Tuerit, ardcnlem facit, cl ari omnia virlutuin in- inino Jesu Christocomplacuisse, quetn inter horaines
cilamenta , qtiem illustraVerit, provehil, et corro- propter eostlem hoininem creaverai, aperia voce de
-jorat. Verumlamen si c.apiti noslro Christo Jcsu coelo, ut ipsi cognoscerent inter cjtioset propter quos
eoaniti velut membra coha?reanius, el ex ejtisdem venerai, maui.eslai. In illo quippe niillum peccalum
Spiiitti inipsius corpore secuurium interiorein honii- fuit, et ideo super euin uon solura non poenituit, sed
'- m_miiilQBvivificamur, recte columba propter sini- in illo
' placilum suum constiluit. De quo Psalmisia
vilae nominainur et sumus. Alioquin su- canil : Juravil Dominuset non pmnitebil eum, tu es
' pliditalem
pefvacua spe gloriamur de nobis, si non curamus B Sacerdos in mternum secuudumordinem Melchisedech.
' conformes fieri cujus membra clicimur. Quatenus
(Psal. cix, _.). Inqno jttre sihi complacuisse tesialur,
per ipsuni et iu ipsum Spiritu sanclo recreati in quem de sua substaulia uuicum alque co_.lernuni
beata? immorlalitatis formam feliciter configurali sjbi consubstanlialemque genuerat Filium. Qui uti-
transferamur. Sed ul ei fifmius iuliaereainus, Pa- que missus pro nohis atl incaivanritim, Verbum caro
tris dcsuper intonantis vocem diligenlius oporlet faclum est el babitavit in nubis; et irieo vere sibi
audire. in illo cotnplacuil, qui ex sno ei eonsubstaiUialis
Ilic est Filius meus dileclus, in quo mihi comptacui. exsiilit, el ex tioslro tiiitis 186 idetnque filiu-s,noit
Quod et alii duo, Marcus'videlicet (i, 11) atqtie suam, seJ ejus a quo missus esi in omnibus VOIUB-
Lttcas (III, 22), simililer ediderunt, nisi quori de ver- latein fecit. Quapropter qui cupil Deo Patri placerc,
Ivorum consonanlia variant, salva tamen pari rertim non in se, aut quasi ex suis actibus sibi complaceat,
in ulrisque inlellgentia. Nam quia Mattha?usdicit, imo displieeal sibi in se, ul lolus in illo pcr fidem
Hic est Filius meus, el reliqui duo, Tu es Filius et cuarilalem transposilus, in quo Paler sibi coni-
tneus dilectus, ad eamdem senienliam explican- placuit, placeat, et per eum reconci-iatus ira: filius,
dam utrumque valet, sicut jain supra et in aliis filiusper adoplionem Dei fiat. Alioquinqui de se sibi
locis quae dissenlire videntur, concordi intelli-' J applaudit, quasi exsein quanlum non illius counilur
gentia unum eos senlire docuimus. Vox enim voluulali, reus arihue, nonrium ut oportel patri pla-
Dei Patris de ccelo unum horum dixit, sed cens esse convinciiur. Idcirco et in oralione dici-
Evangelisla voluit ostendere ad id tjuod diclum mus: / ifl( volunlus lua, sicut tu cmlo, et in lerra
est valere Hic est Filius meus, ul illis potitis qui (Luc. n,2), qualemis ter.enum nostrura omne ilii
185 audiebant, ulique quod ipse esset Dei Filius cohaerenrio coeleste fial, et sit illud qtiod idera de
aperle indicaretur. Et ideo ila dictum referre voluit, nobis ad Patrem ait : Volo, Pater, ut si.ui ego el (u
quod sonuerat: Tu es Filius tneus dilecius, ac si illis unum sumus, ila el ipsi in nobis unum sint (Joan.
diceretur qui aderant, demonstrantis obtentu : Hic xvii, 71). Quolibet pacto, nisi ul, sicul Pater et Fi-
est Filius meus dilectus. Quia nequaquain Christo in- lius tinum sunt per substantiam, ila ct nos in ipsis-
dicabatur quod ipse de se sclebat, sed eisdem pro- unum simus per gratiam? et huc lotum ideo fulH»
pler quos ad quos ipsa vox divinitus de ccelo facta rum, quia in illo placitum suum conslituit, quatenus
est. Jam vero quod alius dicit, Inquo mihi complacui, per eum illi in ipso placere possimus. Et notandimt
alius lnle complacuit, atque alius In te complacitit quod myslerium Triniiatis in hoc baptismate aper-
mihi: si qnaeris quid horum in illa voce sonuerit, tissinte praedicaliir. Ita ul non sohim Trinitas lolius
quodlibet accipe devotus, dummodo inielligas illos, inajestalis evirientissimeinielligibilis declaretur, ve-
licel diversis verbis, unam eamdem inlellectus retu- rum eliam sensibilis quodammodo, cum sit incom-
lisse senteniiaro. Quia, etsi unus eoruin propria vo- prehensibilis, ac si corporeis sensibus distincla, ad
cis verha lentiil quae sonueranl, alius tamen a J eam- inleUigendum luce clarins pertracletur. Pater scili-
dem senleiiliam lamiliarius explicanriain verba va- cet ad Filiiiiii clamans in voce, idemqne Filitis vera-
riasse non absurde inlelligitur. Iia duntaxat ut alj citer huraana natus in canje ab ipso Palre diligen-
omnibus sic diciuin intellig itur, tanqiiam dicerelur : lius praedicatur; Spiritus vero sanctus super eum in
iii le placilura uieum conslitui. Hoc esl, in te volui columba demonslratur. Sed et per ipsam plurima,
agere, quia in primo Adam mihi displicuit, el per quae Joannes adliuc de Chrislo ignorabat, divinilus
euiii omnes quasi in massa lacti sunt ira? filii, ulper erioietttr, implelurque inibi tum illuri prophelicum:
teomnes,quos;pr_sdestinavi ad vitara.placeant ntihi. VoxDominisuper aquas, Deus majeslatis inlonuit, De-
Itaqtie sicut in pfinoipio, Pavailel me fecisse hominem minas stper aquas multas (Psal. xxvm, 3). Prairiir
(Gen. vi, 7), ita et, tn te complacui, quatenus et per catrf et jo a Patre Filius, praedicatnr a Spiritu san-
te ipsi qui prsesciti sunt, placeant mihi. Omnis si- clQ r-^*dicatur etiam a scipso duin de se Patrem
1.7 EXPOSITIO 1N MATTILEUM. — LIB. II, CAP. llt. L7S
iitsmual, el unvim se esse cum Patre teslalur : Ego A tes impetus vincit, ehrielates reprimit, repellix ver»
«XPaler', iuqiiit, 101«»»sumus (Joan. x, 30). Quid . avaritiam, 188. et omnia mundi oblectainenta fu-
igitur ullra meiis lali renata sacramento dubitalio- gat, charitatem inter qiiosqtie nectiti rooriim affe-
nis poteril habere in fide, cum uno eodemque mo- cliones componil, regulam verilalis ubique expedit,.
mentoPalris vox ad nos delapsa Filium in aquis vi- haereticos revincit, improbos vero foras mittit. De
-ibiliter apparentera praedicat, et Spirittts sanctiis hoc quippc Apostoliis manifesle dicit: Quia in novis-
-tesnper in colttmba qua? sentienda sint de eo evi- simis temporibus recedent quidam a fide, attendcntes
deiitiiis e.Iocet? Quod si sane in ore duorum vel spivitibus seductoriis el doclrinis dwmoniorum; in hy-
triuin lestium siabit omne verbiim, multo. fumitis pocrisi loquentes, caulcrizalam, Itubenlesconscienlintn
recteaccipiiurdese Palris, el Filii, ac Spiritussancli suam (1 Tim. iv, 1). Qiii certe si Spiriluin Dei liabe-
lcsliinoniiiiii. ln Iiac quippe fide renati siinius, quid rent, nequaquam deinceps spirilui seductorio erctli-
opus est nobis ainplins de lide quasi dubios retra- dissent, quia nemo in Spirilu Dei loquens clicit ana-
ctare ? Praeceptum 187 esl itaque aposlolis : Ite; thema Jesu. Seri quia onmes signali sunl a princip.io..
doceteomnes gentes,baplininieseos innomine Palris, signo firieiin Christo.rairum cur qitamplurimipostea,
et Filii, el Spiriius sancti (Maith. xxvin, 19). In 110- aliud eligenles, haeretici facti sunt. ElquiikJb aliuri,
mine ergo cum dixil, 111111:11 eos ostendil, quod tri- B nisi quia primam tidem irritam fecerunt, et, quasi
bus noiuinibus satis ad iiitelligendum T.iniialcm novam quaerentes liriem, a fide facii sunl extorres ?
egregie dislinxil. Unde qjiicuiique recle secimdum Erraverunl autem a vulva malris, virielicet receden-
catholicam fidem baplizati sunt, sane sunt renati, ct les a fide Ecclesiaruni Dei, ab iilero locuti sunl falsa ;
per hanc Ddeinmater Ecclesiaeosiusesuscepil. llinc non eiiim eranl ex nobis, el ideo recesserunt a no-
sane secundum Danielis propheliam Sauclus san- bis. Quia uiique si cssent ex nohis, nnclionem no-
ctorum ungilur (Dan, ix, 24), et abhinc quoque biscum babereiit a sancto Spiritu, et permansisseftt
juge sacrificitim Judacorum, omnisque unctio lcgalis nohiscum. Erunt attlem adhuc et plu.es.naiifj-aganles
cessavil; in tantum ul qtiadragesiiiio posl ascen- circa lidem, antequani linis venial, Non ideo lairicn
sionein Chrisli in ccelis anno Hierusalem destrucla illi aliam pertractabunt fidein qiti ele.cti erunl, seri
sit, et lemplum eversuin, atque omnis popttliis incre- illam in qtia renati sunl, plenissime in omnibus sine
dibili caedevasiattis, omnisque religio eorum el sa- aliqua menlis inlidelitale servabiinl. Satis itaque
cerdoliuin siintil inlet ieril. Undc aut ostenriant nobis absiirdum est idcirco deviare a lide quia plures pe-
duricorries Judxi juge legis sacriuiium, el uuclio- riclilanlur, praeseriim cum potior inde esse debet
ues, ac templum : aut certe, secuudum propbc.tiam firiescredenliiim ac robuslior, eo quod, sicut prae-
Daniclis, quia illa omnia longe diu ccssarunl, ket ^1 riiclum ex.praescientia Dei fuil, ila completur in illis.
iovili,audiantet inleltiganl Chrislum Dei Filiiiin. qui Nos enijn qui nunc siinius, ftiluriim credimus qiiotl
est verc Sanctus sanclorum, uuclttni jam olco Spi.- nondiim salis videmus ; nisi quod jain in quamplu-
rilus sancli prac parlicipibus suis, el incipianl non rimis duduin iniqiiilatis ministeriuin excrevit, ul si-_
blasphemare. Porro pra? participibus ideo unctus gnaluin de ipsis eral, quanquam et in subilo conlrilt
dicitur, quia in illo Spirilus sauctus loliis mansit. sint, el ad inferos depuiali. Quanto mag.isillos fir-.
Nam, sicut ait Aposlolus : Iniltoomnis pleniiuclodi- miores esse oportebit in liile, snper quos, liaecomnia
tinilatis corporatiter habuuvit (Colos. n, 9;. Caeleruin quamvis pauca quae restanl, ariliuc plenius comple-
sanclos ctomnes Cliristianos,quiejusreci.eparlicipes btintur? Nam praelerttarnin promissioiium tnm prae-
intelligunlur, secundum meusurain fidei, per gra- sens exhibilio ccrtjludo crit, si qua? supersint ftiln-
tiam donalionis Christi eumdem Spiriltim percepisse, roruni, qua? cum veiierint, confirmatio fid.eimagis
iiemo qui recle sapit ambigii. Ergo qui Spiritum essedebent, quod Deus qn;e pi-criixerat ea qtije non- .
Christi non habet, bic non est ejus; de quo Apo- dum erant suis assignavit temporibus. Caeteruijiqui?
sLoltts: Nos enim, inquit, non spirilum hujus mundi bus esl lides illa in qua renati sujit, per quam et in
accepimus, sed Spirituw qui ex Deoest (1 Cor. 11,12). niembris Ecclesia?sunt aggregati, sperandorum sub-
Ipse enim Spiritus teslimonium reddit spiritui nostra slanlia, non aliam requirunt, elsi djctuin sit: Qucc-
quod sumus filii Dei (Rom. vm, 16). Quia ipstim ac- erit Domiiiuin et confortamini, quwrite faciem ejut
cepimus pignus promissa? hacreditalis noslra?, et semper (Pscil. cn, 3); alque illtid :
quasi quoddain cbirographum aeternnesaluiis. Ilic 133 Quwriie et invenieiis, pulsate et aperielur vo-
itaque Spiritus facit nos Dei lemplum, et inlerpellat bis. Quia, eisi qujerere oporlet, non alium lamen,
pro nobis gemitibus inenarrabilibus , sua? advoca- quani unura Deum in tribus personis, quo Trinitatis.
tionis implens officiiira. Assuefacil nos ccelesii vir- ljomine signati sumus. Sub qua omnino firie rebus,
tote quolidie spirilalibus admisceri, el aeterna?vilae exspoliali munrii, nudi foutem introivimus. In quo
consociari. Eruriiunlur iiaquc inillo.el per ipsum nimiriira fonie quicunque baplizati sumus in Cliri-
corpora noslra, si ejus sumus, ad immorlaliiaiein sto, in morte ipsius baplizati sumus: consepuhi
proficere, dnm ad decrela ipsius discunl.se moderate enim sumus cum illo per baplismiim in niorle; ct
in quibuslibel temperare. Hic est qui inexplcliiles ideo jam ullra de fide nihil retractarc dehcmus, sed
cupidilates nostras coercet in nohis, libidines frangit euslodire modis omnibus quod creriiriimus, et cre-
immoderatas, illicitos exstinguil ardores, flam__an- dendo graiis a Deo acfepimus. Creriere omnino de-
 179 S. PASCHASII RADBERTl ABBATIS C0RBEIENSI9 _S0
L.mu. aliu.l non esse credendum, idcirco nec re- .A nobls est baptizalus. Deinde Palris vocem desuper
quirenritim, eo quod jam invenlum credidimus. ut nos erudiat pcr aurem exteriorem, atiriiiu attris
Ergo aliud non requirimus, quia nec ipse nobis inlerioris audiat intonanlem : Hic esl Fitius meus
manriiit, eo quod uuus est, aliud requirendum; el dilectus, in quo mihi complacui. Qua? nimirum vox
scimus qund nisi hoc unum, aliud quiripiam nihil quasi aliquod ad eiini insinuandtim, imo quia, attri-
est necessarium. Ampleclimur aulem eum qnia itntis bus sensibilis, verum corpus fuit, iricirco qui per
est. Et cerle devolionis affectu, in una eademqiie earii non voce inchisiis Pater sonnit, jiire aiiribns
fide profificndo, sperandn atque amando, quia in- qubdammodo, etsi est incomprehensibilis, dicitur
finilus esl, ipsum sempcr requirimus, arihuc in sensibilis exslilisse. Sictit el Spiriliis sanctus per
aenigmale ct nondum in specie, quem tenenrio qasc- sirbjectam speciem visibilis appaitiisse manifestatur.
rimus ardemissimo amore qvolidie perscrnlaimir. Verumtamen nos secundum proprietalem natufa:,
Sed et cum aenigmata rerum praesenliiini fuerint qiiia Deus Trinitas, cum ubiqtie totiis recte ereda-
evacuala, etiam eerti sumus quod non alius quam tur, non in loco cernitur, quia incorporeus et illo-
unus idemque Deus Trinilas silii credenlibus, ut calis esse atque invisibilis probatur, neque circtim-
jam per fidem percepimus, appafebit. Per banc scfibiiur visu nec iactn lenetur, nec auriitiir affatu,
ilaque fidem signatum est lumen vultus Dei suj>erB nec senlitur incessu. Hinc quoqiie dicitur : Deum •
nos; et irieo ad infirielilates qnorumdam hominuin, nemo vietit unquam, sed unigenilus Filius qui est in
et ad tenebras errornm respicere non debemus. Ex sinu Palris, ipse narravit nobis (Joari. i, 18). Non
ilducia igjtur probalionis, quia tempora periculosa tamen ita inlelligendum quod sorio debeat perstrc-
proniinliantttr fiitnra, praeveniendo monere deside- jiere iu anribtls nostris, sed quia Verbum el imago
ramus quosdam nihil ultra, nisi quod in bapfisriiale est Patris, dum se" meniibus noslris innotescit, in-
credendo pereepemiit, idque esse et non aliud, quod effahili luce Patrcm declarat, alquc insinual mani-
quaerere inlerira debebunt. Nam ratio quaerendi non fesle, jnxla quod iriem lestatus est dicens : Qui vi-
nisi in tribus rerum arliculis consislcre videtur, in det 191 me, videt et Patrem meum (Jean. xiv, 9).
re vidclicet, et in lempore, aiqiie in modo. In re, ut Qtia?nimirtim visio non corporeis sensibus deprehen-
quiri sil qt»_ercndiimeonsideremus; in tempore, ut dittrr, sed, sicut scriphim est : Beati mundo eortle.
quando. ne forte qnaiido quaerendum non est, aul qnoniam ipsi Deum videbunt (Mctllh.v, 8). Praedical
aliud, iiul iUud quod qii_er.miis non salis invenia- ergo Filium Paler sensibili vocissono, et Filins, dun.
nius; jiorro in morio, quousque quaerendtim sit ari- se exhibel visibilem, quia verbum Pati is est, non
spiratur. liktrco nobis scrutandiim esl quod Chri- ' alium quam ciyus est Filius in se declarat. Porro
stus inslilttR, el tenenrius est ipse, quem invenisse C Spiritus sanctns, qnia ex Palre Filioque proredit,
gaudemus. Quia omnino neque nisi invenisses pri- etiam et ipse non divisus in natura subslanlia? ma-
mum, credere poluisses. Ad hoe ergo quaesisti ut jeslalis, sed dislinctus in persoiiis, ul Deus Trinilas
invenires, kvenisli autem ut crederes. In qua nimi- honiinibus panderelur, meriiiis in columba? specie '
rum lirie omnem probationem qua?rendi et inve apparuit. Nec idco tamen idem circiimscribitnr visn,
niendi 190 credenclo flxisii, dum te eura Christ» velat nec Paler bic aut alibi auditur afra-lu.Sicut
in nioriem per sepulcrum foulis exspoliatus mundo nec dum deambularel in paradiso, potuit incessn
sepelisti. Quod si vere mortuus es, etvita lua abs- sentiri. Alioquin quolies, per stibjeclam se Patiibus
eondita esl cum Deo in coeUs,quid adhuc ciim sibi ostendit fbrmain, sensibilis fuisse videri potest, qnod
vivenlibus et non Deo de fide quasi dubius riispulas? absurdum est credere. Sed quia invisibitis est, visus
Vel quid, saeviente perseculore, de morie formidas, est ut voluit, non quidcm ut est, sed quali specie illi
qui jam morluus in sepulcro fonlis ciiin Chrislo t%- placuit apparere. Siquidem et hic aliter auditus esl
neris, el vitam tuam in coelis repositam jierfeete- non modo a Joanne, verum alibi et ab aliis in-
credis? Nee dubium quin quod, si priorem vitam terius, atiter a lurba hic aut alibi, qtiaequodam ioco
tuam in terris reecperis, novam, qiKimin coelocmn . tonilruum factum esse dicebant. Uridenec mirum si
Christo ahsconderas, perdidisti. Sub lali siquirieni te u voci praedicatoris quamplures non obediunl, ctim et
ille determinavit sepulcro, qtti le non vull jam hanc voeem multi audierinl, et niliil eis profuisse
deinceps aliud creriere quam quod instituit. Iricirco, probatur. Deus esl enim, qui.incrementum sine voco
neque tu alhid debes quaerere profecto, ne(|iie, tor- dat intus. De quo beatus Ambrosius : Cum absens,
mentis addielus, ac si invitus quidquani aliud ccm- inquit, pulatur, videtur; et cum prmsens est, noii
fitefi. Nbvissime meUus ceuseo ignorare monendo videtur. Non enim dixit cum absens est, sed cum
infra baplismi sacramentxim, neque qtiori non de- absens putatur. Nusquam enim est absens, qui coe-
beas ediseas, qnam aliqua frauriis curiosilatc captus lum et terram atque omnia complet, oec spaliis in-
ducaris exlra captivus. Totum igitur novil, qui Chri- ckiditur parvis, magnisve diffunditur; sed ubiqne
stum novil. Fides, inquk, tua te salvam fecit(Mattk. tolus et nuUo continetur in loco. Hoc itaque qui cx-
ix, 22). Et ideo maneat Christianus intra fonlem cedente mente inlelligit, hic videt Deum, et cum
fidci, ex qua renalus est in salutem. El si qitidpiam absens putatur. Hic sane inlelligit, elsi dislinctus in
haesitaverit ad horam, tangal manu fidei adhuc baplismo apparuit Deus, Trinitas in personis, quod
Christum tn fonle, quo Verbum caro descendens inseparabilis sit ubique totus, proptcr unilatis Sub-
 181 EXPOSITIO 1N MATTH.EUM.— PR.EFATIO LUK IIL. 188
stiuiliam. Non quidem in loco, sed totus tibique A idco tolain simul.divinitalem majestali. in Tr/nifate
Pater in Filio, el Filius in Palre totus, atque Spiri- sensibus corporets se quodaromodo sensibiiein i.i-
ius sanctus in Patre el Filio simul tolus, el coaeler- fudisse, ne qunndo ,ex fide renascenles ad vilam z\-
ntis inanet Deus. Quia nimiriim quodcunque Pater teram deinceps susciperent, nisi per quam quisqfje
cst, hoc et Filius alque Spiritus sanctus est; et jtmclus est Deo, etcarnali sensu male dccepius
qtiodc-uuqiie Filius, hoc et Patcr alque Spirilus perirel. Signatus qnijjpe est fons isle aunulo ftdei,
.ancliis; necnon el quod Spirilus sanclus, hoc lo- el ideo nullum debet quandoque furem admittere..
tum Pater alque Filius. Sed lamen alius Pater, Ex cujus nimirum irriguo, .deitcianim hortus, vide-
alins est Filius, alius Sjiirilus sanclus. Alins, in- licet Dei generalis Ecclesia, iinriiqiie satis niunilc.
quam, el nnn alinri. Quia qui Paler est non est Fi- atque conclusus florens virel, quia in 193 se Chri-
lius, neque Spirilus sanclus. Sic et qui Filius slum non solum sepultum, veruni resurrcxisse gau-
nequaquam Paler aiil Spiriltis 192 sanctus. det. In istis sane fldei rudimentis fldelis cujusque
Sed neque idem Spiritus est Pater aut Filius. Quod aniina requiescit secura. In bac quotidie virtiituin
volens Dcus Trinilas adhtic rudibus in firie luce operihus floret, et contra onines pressurarum im-
clarius aperire, qui necduin aliud sensu quam cor- pulsiis, veltit clypettin proteciionis opponil. Ex quo
porea sciunt cogitare, trino distincte ad cognoscen- Bdenique nimia securitalis fortiltiriine circuravallala,.
dum uiius refulsit sjiecialitalis numero. Qualenus fldenler canil illutl in Canlicis : Ego dormio, et cor
visn, auditu et lactu adhuc lactantes in fitlc Irihns meum vigilat (Cunt. v, 2). Dormit cnim spei suac
istis scnstbus inlus in se trajicerenl prima firiei ru- ccrliludine soporata; vigilat vero pervigilii diligen-
dimenta cooperanle ipso qui exterius senliebatur, tia, ne qtiod signaitim est annulo litlei, fraudulenliiis
fides perfecta deinceps uberibus Scripturarum ple- corrumpatiir. Ncseil aiilem ulleritis de firie dubitare:
lins nulrirelur. Non enim prius adhttc animales quia etsi in lerris arilnic degat, in coelotannen col-
-pirilalia potuis-cnt ad plenum capere. El irico ne- locaitts per (idem, si nondum rc, spe quoqtie regual
cesse fuit ul per sensum exterius tenera credeniium cnni Chrislo. Est itaque quoiitmriam moriica firies,
infanlia firiemperciperet, el de sensu carnis inlror- et esL magna. Untle cl tiiti, Modicw fidei, dicilur,
sus retliens, tolus homo conversus ad Deum, invisi- quare dubilasti ? ( Matlh.xiv, 31.) Alleri vero: niagna
bitia videndo per fidcm fieret spirilalis, el tenderet est firies lua, iricirco fiat lihi sicul peliisli. Quippe
siibliniitis per fitlem, doctrinariim lacte milrilus ad quia virtuliira riona, sccunriuin mensuram ficlei a
spirilalia. Unde et quampbiriini sanclorum in tan- Spiritu sanclo unicuiqtie la giuntur. Praelerea per
(um spirilaliter profecerunl, ut spirilalia spiriialibus hanc sancli vicerunt regna, operati snnt jusliliam,
comparanies, virierent melius ea virieri m.iilc, quain C adepti sunl promissiones. Per hanc sane unam eam-
sensu corporeo persentiri. Qui etsi visus a plurimis deinque fidein, etiani cl nos vincimus, quia ha?cest
aut audiliis, sicul hoc loco ex quo agitur in divina victoria qua? vincil mtiiidum liries nosira. Sed e*.
auctorilate legilur, sine ulla sui coinmutalione aut Ajiostolns eani iion iiioriictim gloriatur se servasse
per corpus visus est, aut cerle per corporales quas- ila dicens : Fidcm servari, cursum consummuvi, de
datn imagines, quas Dei quidem voluntas elegit, non reliquo, inqtiit, reposila est corona justitim quam
qnas nalura formavit. Fecit enim isla Detis quibus reddel mihi Dominus in illum diem juslus judex
voltiit, quando voluit, el tili voluit, sua lamen in se (II Tim. IV, 8). Unrie et uos hanc unani earadem- -
Ialente incommntabililerqiie manenle suhslantia, et que calbolicam inlcgram servanles lidem, quani ex
sine ullis locortim aut temporum intervallis omnia symholo adhuc in L.cte suscepimus, bonis openbus
implente : ita ut nec minor sit in parte qtiam in jtigiler inhaereiido, adlinem usque lendamus, quo-
loto, neque inajor in lolo quam est in parle. Veriim- niani (|ui perseveraverit usque iu finem,.hic salvus
lamen quomoriovoluit, quam snepeapparens in locis erit. Ad qiiein finem etipsi cnrrenies, hic linciii
el in tempore, ul eos qui locales el lemporales erant, lihri suh liac fide, quasi in liiiissiiiio pacis porlu
ail iuvisibilia prolraheret credenda, el illa post|)o- paululum qtiiescenio, consliliiamus. Qualemis per
nereut quihiis lenehantur devincli, el cernebanl " hoc ilalenits, ct ipsi ea iijle subnixi spe ccria sub-
suis defeclibus quolidie labcfaclari. Hinc quoque vecti, consiiniinali in charilalft peiiecta, fincm vilai.
certiim est, ul pi;eniisimiis, in fonle baplismalis in Clirislo felicitcr halieaintis.

PRiEFATlO LIBRI TERTII.

Solent saecu-arium lilterarum amatorcs, niinium.
sine pudore suorum se pracceptorumjactiiare doctri-
nis, el cloqucntiam eoium sine sapientia docendo
tum protulerinl ostentare. In quorum sane doctrinis
quidam nostrorum,quia non queunt salis inlelligere,
194 v:|rios el diversos requiruiit expositores, ut ad
eorum luculenta nefandarum rertim mendacia intel-
ligendo valeant jiervenire. Etsi eorum poliia sil va-
nilatis eloquenlia, quorum se cupiunt inservire do-
ctrinis; tamen frequenler illorum expositorum satis
incullus est sermo, et rusticilali viciims. Qui quani-
vis pleni sint sordibus vitiorum, oroplcr noccssila-
m S. PASGHASH RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 181
leirt quoque iuteUigendi,1:011 dico paginam, sed neque A accipiat, eamdemque venlalem intelligcntiae non
syllabam praetermilltint, quam non enuclealius discn- propler aliud qnam propter seipsnm devotus legat.
tiant sunima cutn vigilantia ac labore. Unde miror Nos enim non Arma virumque Maronis, Graecasapo-
salis quid divina eloquia quorumdani mores offen- rante fabularum salsura traclamus; sed de fonte
derunt, quod non yelint mystica Dei sacramenta ea Sp.rilus sancti calholicorum Palrum sensus riman-
drligentia perscrnlari, qua iragcediarum naenias et tes, Chrislo cooperante, quod in divinis litteris in-
noeiarnm figmenta sudantes cuplunt invesligare telligiraus, nostrorum aiiribus explanare Cnpimus.
labore, el si per theatralia mimorum plausus homi- Siquidem neque tragica pietale perinitlcemus fecto-
ntim excilare. Quorum inefficax laboris sluriitim, rem, aut coniicorum sagmalc onerare cnpmut»; se.l
nemo qui ambigat, nhi de re agitur quae profecto quod in eisdem divinilus redolel, simpli.i elorjui.
caret fructu, et sine praemioinyenitur. Qui licet Aca- juxta capacilatem ingenii reseranms. Unde qtiibus-
demiciim rhetoreiii per hanc inanem vanitatis elo- dam nostrorum, etsi liheant illa Maronis, quod per
quentiam usque ad vitalls gramma circuli extulerint, arma virtutem velit Significare, el per virum sapien-
et dormientem Scipionem eoeli civem effecerint, ta- tiam, sicque caeleTaquie sequunlur; magis tanien
men omnia ba?c anilibus ordiuntu-r fabulis quam placere debent ista quae nunc tractare disponimus;
aliqua veritale fiilciantitr. Quapropter moneo lecto- R ubi virtus inexsupcrabilis, et sapientia Dei Patris, ut
rcro, divinaruin Scripturarum eloquiis magis operain mililiam Christianonim contra aereas poieslaies in-
dare, quod jam supra salis persuasnm exegk et non stauraret, primirm illicodc fonte baplisnii ad ere-
ob exiguiiatem persona? veritalem legendo fastidiat, mum, 195 quasi dux exerGiltts praeliaturus adve-
sed personam propter veritalem sibi commendatam ait.

LIBER TERTIUS.

(G..P. IV.) Dnctus est, inquit, Jesus q spiritu iri de- Mililia est vita hominis super terram (Job vn, t}.
sertum, ut tentaretur a diabolo. Nihil igitur aliud Unde nunquam Chrislianus debet arinavirtulum de-
qnidpiam Dei Sapienlia faciendum primuni post ponere. Quod bene Paulus aposlolus intelligens ita
baptisma providentrus polerat eligere, quam illuJ esse monebal dicens : Induite vosurmalura Dei; quo-
quo iuslrueret universos regni sui milites quid et Q niam, inquit 196a'>u'' """ est nobis coiluciatio ad-
ipsis agenriiim esset contra daeinonas, mox ut renati versus carnem et sanguinem, sed adversus principes
escr.it per fontein. Mos itaque antiquissimtis non et poleslales, et adversus mundi rectores (Ephes. vi.
dico Romanorum, verum eliam c_eterarum getitium 11, 12). In magno igitur Cbristiani speclaculo positi
fuil, tit si (Jiiis ari mitiliam, post longa tirocinii sui sunt in mundo; conlra qtios non soluni omnis mun-
exercilia, idoneus jam transiret, nomen sumri ad dus ct pvincipes lenebrarum, otniiisrjne nequitia
transcriliendlmi in bihliolhecis publicis, proprio ex spirilitalis pugnat, vcrum etiani iriemin seipso divi-
voto donaret; ac deineeps in exercitu regis proprio sus homo contra se dimicat ac certat. klcirco Apo-
recitaltts noinine, eonnuinerabaltir. Qaod singuli stolus snos ad cautelani redigcns, ait: Spectaculum
Chrislianoruin faciunt, anteqnam fbntcm baplismi facli sumus mundti el angelis ejus (I Cor. iv, 9). Quod
jngredianlur, et interrogali per singtrla, hosti cum iiequaquam tam crebro suis monendo inculcaret
stiis omnibus renuntiant annis, et induunt se Christi audiloribus, si non sciret nos hinc inde fraudulenlis
armalura, fortes fide, qHaiiler possinl adversus insi- hoslibus obsideri, et noslrum iler ad coelum quoti-
diaS diaboli slare, el conlra legiones dacmonumqiio- dianis niacliitiameniorum oblectamenlis prxpeliri.
tidie dimicare. Quoruni ulique nomina non chartis, Unde Doininus ducilur ad rie.sertuin, contra diabo
sed ccelo tenenlur ascripta, ut si quidpiam in pr;i?- D lum inonomachiam expleturus, qualenus eum omnis
ljo digne gesseriiit, coronentur; si autem succiibtte- Cbristiauorum inspeclet exercilus.Et discant vincere
rint, morlis signo notati tanqtiani qui coelo digni visihilia eoii.cmneiido, atque gulain simulque vanam
non fuerint, de libro vitae penitus delebuntur. Quod gloriam calcando reprimere.
ne fierel, mox praevius Christus Deus homo factus Sed cur idem lentandus ad desertura ducatur non
ut processit a fonle, oslendit exercilui suo qualiler abs re quaeritur, praesertim cum omnis mundus la-
quibusve armis, conlra quem hostem delieat pu- queorum lentamenlis sil ubique plenus, nisi forle,
gnare. Untle beatus evangelisla volens nullum inler- quod ubi servicudi Deo major est quietudo, ibi major
cipiendi teinporis spalium mediinn inlervenire, Tvnc exhibealur necesse est virium colltictalio, quia et
ductus est Jesus, imjuit, in desertum. Niilluin igitur ibi nusquam riecrit fraudulenta obleclamenlornm
spatium recte inlerfuisse credilur, qijia post baptisini persuasio. Per deserltini quippe a munrii pressuris
gratiani, ntilla credentibus, a tentatione ul securi et luuiultibus remotior vila significatur; ut omnes
shil, mora rclinquitur. Hinc quoqiic scriptum legi- discant quielera appelere, et soli Deo vacare, etiamsi
mns : Fili, accedensad servitutem Dei, prwpara ani- inter homines videantur versari. Alioquin in Canli-
mamttiam ad lcntalionem(Eccii. n, l). Sedet in Job : cis non quxreret rie Ecclesia : Qnw esi isia qnce
 m EXPOSITIO IN MATT1LEU.M.— LIB. III, CAP. IV. 18«
(tacenditper desertum, qnasi aurora consurgens,pul- A . tenlarettir cum eo, tentaliis vcro vinceret, victor
chra ut luna, el electa ut sol, terribilis ut caslrorum coronarelur. Majorem eiiiin quist|iie adversarii fu-
acies ordinata? (Cunt. m, 6.) Quae nimirum idcirco rorein coulra se commovct, ejus cum Icgibus aeriit.
ul castrorum acies conlra hosles ordinala narratur repiignare coepil. QtiOdsalis in Apocalypsi sua (xii,
aseenriere, quia iili viam ari ccelum etinrii obsident, 13) Joannes insinmil, cum de niuliere loqiiitur,
>.itin nullo frangatur conamine. Porro per deserluni qttae pc|>ereral liliuni, sanctaiii Dei scilicel Eccle*
hujus inundi irieo sustollilur, quia etsi intcr titmul- siam 198 volens oslendere, qua?qnoliriie credendo
lus hominuin vcrsaltir, ipsa miindi fragoribus se- Chrisliim concipil, el peperil bonis opcribus inhae-
gregata, secum ubiqtie soliindinem cinn Deo babel. renrio; cui cnm dalai essent dna? al;e, amor viiieli-
In cujus iiimirum ligura, exercitus ille Dei ex JE.- cet Dei ct proxinu, ul volarcl in deserltim, ubi ale-
gypto per desertum ascenriisse crediiur, ul solius relur pcr lcmpiis, el tempora, et diiniriiiim leinpo-
ducalu cmn Deo gradiens ad palriam remearet. Et ris, a facie seipentis, quia cupiebal devorare filiiun
notandum quod pulchra ut luna, elecla ul sol emi- ejus, id est Chrislum in nobis perimere. Mox misisse
nus praetlicaltir,eo qtioricorpns simul ct capul pas- legilur ex ore stio post mulicrem serpens aquam
sim graditur, scilicet Ecclesia qua? per lunain ex- lanqiiam lliimcii, ut eam faccrel trabi a fliiniiie;
primitur, cl ChrisUis caput, qni per solera cum B ' ac post pauca, Iralus est, inquit, clracoin muiierem,
sponsa ascendere designalur. Unde ct Christus et abiit facere prmlium, eum reliqitis de semine ejus
pugnaturus 197 ad deserlum ducilur, si quomodo qui custodiunt mandata Dei, et hubent leslimaiiium
cuin suus recognoscendo set|ualur exercitus, et Jesu (lbid.', 17). Qua? etsi ad fuluriim virieanttir
(|Uori illum viderit agere, illius arijttliis suffragiis, i-espicere, in pracsentiarum lanien nemo est qui riu-
prosequalur. Nam et Prophela ciini se viJisset mun- bitel bicc omnia, ila lenus conlra cos qui reliiclanlur
(lanarum remm pressuris augeri, contrisiatns in grassari. Unriecavendumest qui Christiano censen-
sna exercitatione, et conlurbatus a voce inimici, lur nomine, ne forle aut anlca sc cogilent Chris>i
quod cleclinaverant in eum iniquitales, ac caelera parlicipes esse quam exeant rie s;cctilo, aut cerle
qnre sequunltir, mox exclamat dicens : Quis dabit postquam exierint, aliquiri pro.lcsse, nisi milites
ntihi pcnnas sicul- columbm? volabo el requiescam. Chrisli suam militiam ad finem usquc perriuxerint.
Ecce, inquit, elongavifugiens, et mansi in soliiudine. Alias aulem quod Christus in ereiuum riucitiir, ip-
Ilaque exspectans eum qui salvtim me facerel, et a sius mililia? esl documcntum. Ul quia Adani in pa-
pusilianimilate spiritus et lempestale {Psal. LIV, radiso deliciis affluens, victus csl per serpeiile»i
6-8). Ex qno liquido monstratur quori idco solitu- oblectamenlo concitpisccnlia?, Clnisii miliies asjie-
dinem petiit ne miiiirii premeretur augusliis; sed '" rilale eremi correpli, discerent cnm suo capite,
tamen necdum in soliludine libcrum se intclligit a omnes concnpiscenlias carnis contincnlia refi-cnare.
periculo, dum adhuc se flagilat liberandum. Quippe Quia, sicut deliciaeinvitanl ari giilam, ita sterilit.s
quia non anle sc hostis erexit ad ptignara, quam ille el squalor crcmi permtileent aiiiiiiiiin ari contincii-
vellet exire de-saeculo. Ergo si adhuc quisque ver- liam. Ferunt itaque uoiinulli jttxia lit erain (quam-
satur in miuido, conlra eum ,se poiest princeps vis quibusdam aliler videaiur) hoc dc illo dcsertu
niundi erigere, quia suis eum legibus iufra sui dicliiin, quod de liierusalem in Hierico descendei!-
regni fines tenet capiivum. Unric Jesus smim volens libus occurrit in via, propter parabolam qnain Do-
exerciluin ad cerlamina provocare, prior cxiit ad niinus ali!;i proposuit, ubi ait: llomo qitidum descen-
desertum, el instituit praclium, quaienus stii ctim debat ab Hierusalem in Hiericho, el inti.lil in lulro-
digne valeant imitari. Alioquin quodaniniodo, nisi nes (Mattli. x, 30). Porro lalrones eini) antiquilus
cxlra se quisque et exlra munduni in munilo fial, obseriisse probat locus inibi, (jui Dotnimarihuc hodie
legilime cerlare nequibit, quia ejus legibus subjacet, vocalur; Domimquippesanguis inlerpielatiir, siqtii-
cujtis in regno lenetur vita ac moribus complania- dem propter effusionem sanguinis, qua? ibi olini
tus. Quod volens Joannes praecursionis suae ofllcio .. fiebal. Unde et Domintissecunriuni coiisiiettiilineiii
demonstrare, ab inilio nalivitaiis sua? ercnium in- lalrocinanlium ihi virietur illain conlcxuissc parabo-
coluil, ut ibi jani Chrisli iiivenirelur miles, ubi rc- Iam. Ex quo non debet incredibile videri, Domimim
liqtius exercilus ptignalurus erat in capite. Sccl et jejunando ibiriem ad lentationem diaboltim cxci-
omnitim moiiachoriiin agmina, ideo nurii corporali- tasse; ut ihi viticeretur in veritatc secunrium hisio-
ter feslinant exitc de medio vulgi, ila lentts ut pene riam, uhi fignrabatur primum vicisse Ariam jtixta
niilluni desertiim jam vacuuni invenire liceat, qna- allegoriam. Quia eaiririemviam Samaritanus noster
leniis iinrii ciim ntiriofirmius ac constanlius possint CUristus, etsi non peccando deseenriit, in qua ille
Iuctari, et luclando vincere. Ex quibus recie dictum vulneratus ceciderat, tanien, carne indtilus, usque
creditur : Uniuscujusque ensis super femur suum ad easdem lenlaliones quibus ille succubui» digna-
propler timores noclurnos (Cant. ni,8). Alioquin lus esl desccndere, 199 ut, hoste dejecto, vincendi
vacuum est venisse ad eremum, si non omni arma- praeberel suis exemp.uni, cum ipsc prius victor
tura virlutura vigilanli animo fuerit indutus. Ad existerel.
hoc quippe quisque de lurba saecuii exivit cimi Verumlamen a qno sjiirilu ductus sil mdesenum,
Christoin solittiriiticni, non ul torperet oiio, sed ul nori abs rc qu.-eiiluv;praesertiio cutu sine addlc»-
 18. S. PASCHASIl RADBEllTl ABBATISCORBEIENSIS 188
menlo Spirilus sancliis in Scripturis sanclis raris- \y incenlore cilo vincitur, el non calcealus facilu a
_ime invenialur. Unriencc abhorret a vero, is qui a sei penle mordetur. Qua de causa, nullus incauie vi-
inembris diabnli crttcifigi sustinuit, si etiam ab ipso vat valde curandum est, quia nullus nisi inter ho-
diabolb lentanrii gralia duci se permiserit. Sed ma- stes ambulal. Quem ilaque tenlare non audeat, qui
gis ad sensiiin congruii. quod Spirilus sanclus, qui nec ab ipso Domino Jesu Chrislo conalus sua?frau-
in baptisnio super eura mansit, ipse conlinuo horni- dis abslinuit? Quod volens ad cautelam suis mililibus
nem, qnem de Virgine crcaverat ex fonte renatum, declarare, illico posl fontem baplismi prinius pro-
ubi uobis adoplio contlpnalur, ad tenlandiim obltile- cessil ad pugnam, el per quori ptimtis homo victus
rit, quatenus per eiun discerenl oinnes qui ex Ba- esl in paradiso videlicet gulam jejunando coepit de-
plismo renascuntiir, illico per coi.linenliam pugnare vincere, per quarn concupiscenliarum fomes nulri-
debere, quod ex adverso niox cal.idus persuasor tur, et incentiva libidinum in nobis acrius inflam-
stal, snis fraitdihus eongressurus. Et ideo salis di- manlur. Nam canris concupiscenlia, quam in se
giiiim fuit ul Spirilus sanctus Jesum, super qitciit unusquisque repugnantem Icgi raentis sua?,.ac capli-
pleniier niansil, velul regein ad railitiam conlra ho- vantem sine conseiisii invilus sentit, poena peccati
slem, exercitus sui pra:vitmi excitarel. Et per quod esl: el ideo non aliunrie magis nutiiiur, quam ex
primum Adain in paradiso deliCiarum devicerat, per B ] gula, pro cujus vinriicta carni est infesta. Cnde et
hoc a secundo Adam in deserlo vastilalis dejectus, ab eis qui de vitiis specialius conscripserunl, prima
oinnis deinceps exercilus, ipso Dei ageute Spi:ilu, ex omnibus gaslrimargia, id esl venlris iugluvies
. seciiritis, duin in hoc deserlo vivitur, atque sollici- ponittir, ul ex hoc aperlius declaretnr, quod in va-
tius dimicaret. Nescit enim Spirilus sanctus, quos- cuum qtiisque laboral, si quoJ fomentum est re-
cunque possederil, inellieaces atque inexperiitos re- liquorum, non hoste quidera, sed sola adhuc
linquere; sed provehit ad certamen, ut posl viclo- came devictus . sobrie non relfscnai. Unde seqtti-
riam, quicunque ab illo aguntur, per eum, Christo lur :
configurati, felicins requiescant. Hinc quoque Apo- Et cum jejunassel quadraginta diebus, et quadra-
slolus ait: Quod qui spiritu Dei aguntur, hi filii sunt ginta noctibus, posleh esuriit. Qui ulique sacrae absti-
Dei (Rom. viu, 14). Unde, ciim in primordio super nentia? numerus Si diligenter tractetur, evidens prse-
apostolos, et qui cum ipsis erant clausi propter me- senlium est sacrainenlum. Quia ut paucis jam supra
lum Jiiri.-eorum,coelitus ailvenisset, inox expulit eos oslendimus, per eum omuis praesens vila, in qua
inler medias perseculorum aeies, et fccil iutrepidos Christus tam conlra carnis vitia, quam et conlra
decertare, qui antea vclul liuiiriiohserali lcnebantur. aerctis potestales in suis membris victor ipse dimi-
Sed et universi marlyres co iiiflainmati Spirilu tan- C cat. Propter quod et provide salis.in exemplo, liunc
quain scinlillae in arundineio cticurrerunl per orbeni, 201 dierum noctiumque jejunando per se sacravit.
el omnia sibi adversanlia piignanrio fortiter jieJihus iiiiineiiim, quatenusdocerel quod usque ad consum-
subjecerunt. Neminem enim, ut praedixi, hic Spiri- maliouem saeculiealenus in suis mililibus, per hanc
tus relinquit inerlem; et ideo niagis pulanrium csl absiiuenlia? miliJiam tcnlandus et victor fulurus
quori ipsc etini duxerit in deserluiu , qualenus doce- essel. Quadragenarius quippe numerus, quod prae-
rel in capite, quid flendura erat in membris, si qno
sens saeculumsignUfcet, frequentius declaratur. Sed
tnodo caput, omnia iriembra per ipsum inlaligabi-
liler sequerenlur. Alioquin sine Spirilu Dei quis- el illud lerapus quo Jesus post resurrectionem cum
suis conversatus esl discipuis, hoc enuntiat. Unde
quis ad mililiani Chrislianilatis accesserit, eo lem- el alicubi :
subilo Ego vobiscumsum, inquit, omnibus diebus
pestatis impelu prosteniitur quo pulsatur. ad consummationemswculi (Matlh. xxvm, 20).
Unde et Aposlolus : Probate spirilus si ex Deo usque
Siquiriem omne praesens saeciiluni ex quatuor ele-
200 sn»L Quia, nisi fuerit homo illo inlerius ani-
a menlis sexquippe diebus perfeclum esse legitur. Ex
malus, facile vento tenlationis dispergitur, et quo nutncro deuarii summa conficilur ; qua-
visus est refugiens, velut palea huc illucque vacuus quo utiquc
efferlur. Propter quod Apostolus monel dicens : j) I luor quippe et sex decem liunl. In cujus nimirum
calculo decem praecepta homini, pro
Slate, dileclissimi, succinti lumbos menlis vestrm in perfectiouismundus factus esse dignoscilur, a Deo conser-
veritale, el caleeati pedes in prwparatione Evangelii quo
vanda traduntur. Tria siquidem quae ad Deura per-
pacis : in omnibussumenles sculnm fidei, in qnopos
sitis oninia lela maligni ignea cxslinguere, et galeam linent charilatem illam, per quara Deus colilur, ex
salulis, et gladium spirilus, quod est verbum Dei toto corde, ex tola auima, el ex tota virlule com-
vero seplein charilatem proxiini,
(Ephes. vi, 14). Istis igilur tanquam inseparabili- mendant. Reliqua
bus armis, suos volebat inviclissime armari. Quia quaeper gratiam Sjjirilus sancli operatur, explicant,
noverat oranes ad militiam esse vocatos, idcirco ln quibus decem pracceplis, legis et prophetarum, ui
praeslruebat eos, ut fortissimos Christi milites, ma- Evangelium corapleatur, pendent eloquia. Est autem
nerc invictos; et demonstrabal quibus armorum Crealor Dcus, ex quo omnia, per quein omnia, iu
telis accincti, fortius dimicarent. Lumbos vidclicet quo oinnia. Et ideo Dcus Trinitas Pater et Filius
succincti balleo castalis, et pedes calceati muni- atque Spiriltis sanclus, reclc juxta interiorem atque
minc pacis. Quia et disciuctus miles ab impiiriicili.c invisibilem homincni, invisibili tcnario numercv
189 EXPOSITIO 1N MATTH-EIJM.— LIB. III, CAP. IV. 109
praeceplorum, ex toto corde, ex lola anima, el ex A felicius sanclilkala coeliim valcal introlie ? Unde _i
tota virtute diligi a creatura pro qua facta sunt in- Moyses et Elias typice sub hoc numcro jejiinarnni,
vijibilia, jubctur. Siquidem invisibili ternariiis tri- et Christus, cui nulla inerat causa peccati, nobis
hniliir, ut quateruarius, ex qtto constat bomo nosler instiluil jejunandtim, intillo magis debemus omnes
exlerior, corpori trihuaiur, calido scilicet el frigido, qui tantis aslriiigimur vitiorum liinibus, elsi, non
humido atqne sicco. Ex quo revera lotus homo ut illi, salteni qnoiiriianis ad vesperum parciraoniis
noster inlerioratqueexlerior isto septenario numero siisleniaii, continuis jejunare riicbus, et inde magis
praeceplorum consecratur. El quia Deus Triniiasest roagisqtie sccuntlum inleriorem honiiiietii203 divi—
a crealura Crealor jure colendus denarii summa nis dapihtts copiosius saliari. Nam el Moysesalque
tolus homo ad Deum relatus conficitur. Quapropli:r Elias, iion, til Christtis, cx viilute jejunaverunl,
omnis disciplina noscens el discerncns Crealorem cl praeseriiin cttm Moyses siislentatus Dei fruit onis-
creaturam, hoc recte denario ninnero iilsiniialur. alloquio riicaliir, et Eliam in forlittidine cihi, quem
Qua?disciplina pra?ceplorum Dei quanriiii devolionis de allatu angeli perceperat, qiiadraginla riiehus et
oblenlu lcmporaliter adimplenria manrialttr, fide qtiariraginla iioclibus jejunum ambulassc Scriptura
conslat cl rerum geslartim opere riilectionis per lestatur(7// «__</. xix,8).Christus veroneque alicujus
fidem, doncc liant irionei divina? contcniplalioiii, B majoris alloquio, neqnc ullius cihi fortitudine sus-
quos interrium |iarvuios lacle niitril. Scd, qtiia hacc tentatus, continuis quariraginla diehus ac noctibns
discipliua decem maiiriaiorum pro noslra torporis jcjiinasse creJitur. Sed diebus nncles siiperaddunlur,
ignavia, qtiam soepe nt oporlel non implclur, dena- ne cuipiam riarctur copia roenliendi, eum saltem
rius, qui totam 202 bujus religionis discijiliiia:cx- noclibns manriucasse, ue quod ex nobis non possn-
jirimit peifeclionem, quariralo qui corjiori iribiiilur, miis, de Deo uspiam dubilaretur. Quia quori ita
mulliplicalus numero, eo quotl molii cainis Dei cha- lenus jejnnavil, dcilatis suie fuit potentia; quoil
ritas in nohis el proxiini violatur, ad diluendas pcc- esiiriil,ver:elinmanilalis natiineexhibilio rieclaratur.
caiorum maculas in quarirageiiarium lempus pueni- In quo quippe dierum numero, duas in uno novo
t.nlia? surgit. Ac per hoc, qiiam diu sumus in hac hoinine Christo Jesu complcnrias per abSlinentiam
vita, semper necesse est iinmunriitias dclictorum inonstraviilcges, scilicet qtiia in quadragima nihil
acriler viliis resistenrio uberius clcfleainus, qtiia aliuri qnam Decalogi iiiaudalorum et qualuor Evan-
reete per hunc uumerum pracsens viias lenipus de- geliorum siinima rcsonal; ita ul nec quatuor sine
signatur. Unde el in Levitico ninlier, per i|iiam, ut decem, nec decem sine quauior recitentur. Porro ct
velunl, pracsens Ecclesia indicaiur, qua? inasculum in decem rursus alia perfectionis norma colligilur,
peperil, Chrisluin virielicet lide concipiens : Sedebit, si omnis retro numerus usqtte atl primuni quadraltim ,
inquit, Scriptura, septem diebus immunda ./ iriginta qiiaternariiim in iinum cojiiilelur. Nam unus etduo,
Iribus diebus in sanguine puro, donec ad templum in quibus unitas Deitalis, Creator et creatura pa-
tcniat (Levit. xn, 2), quo Christus poittifex iulroivit, . riter pra?dicanlur, necnon et tres alque qiialuor
qui simiil quadraginta fiiinl, per qtioripraesens s;c- rursus in quibiis Deus Trinitas oslenditur, et crca-
culum et fntura purificatio parientis forsilan non lura (juaequaiuor subsistere elementorum generibus
incongrue figuratur. Quanrioquidem oniues juslitia? nuiitiatiir, si sensim simul juugantur, decem fiunl,
nostrae illius vila? munriifiis comparala?, sicul Pro- el ipsi per eosdein quatuor geininaii in quadragc-
pheta teslatur, nihil aliud quam vclui pannus men- narium surgunt. Untlc ut dixi, diviuitus inslilutum.
slruata? virientur (Isa. LXIV,6). Hinc quoque fa- est, isto prsefiguralionisniimero nos acrius dimicarc;
ctum est, quori universalis sancla Dei Ecclesia ex qualenus perquem in diluvio aquis nceata est omnu
doctrina Spirilus sancti, stib hocquadragenario nu- caro, pneler quos arca conlinuil, per ipsius ligur.e,
inero aniiuis temporihus pcenitentia? sibi tempus mimerum noslra necentur camis delicla, ut itiilhis
generaliter indidil: qnatenus per lioc maculas quas noslrum pereat, qtios Cbrisli probalur Ecclesia cir-
jugiter variis contrahil excessibus, stib hoc sacrato r. cumcludere. Verumlamcn Chrislus lolo cum jejunas-
numerocopiosiusexemplo Chrisli jejunanrio dilueret, set lenipotc, natune su,e hominem esurire permisii,
et aciem pugnandi, qua?per partes defluxerat, stri- quia nisi csurisset, nequaquam lenlaudi ausu acce-
ctius repararel. deret, ubi niillum infirmiialis vesligium reperisset.
Scd quaeri polest, cum Dominus Epiphaniorum Propler quod, cnin recepisset infirmilalis noslra?
.lie Iransaclo, quandojuxta traditiones catholicornm esuriem, gavisus esl diabolus,signum se in eo passi-
Patrum creditur baptizatus, inox deseriiiin pelens bilis alqtte morlalis nattir.c invenisse. Unde, illico
coeperit jejunare, quid sit quod Ecclesia universalis aggressus, conattts eslsuperare. Alioqnin nullum ten-
hoc jcjuniiim ad usque passionis leinpus voluerit, tandi locum in illo liabuisset; quia iiulla lex peccati,
differendo ejus lemporibus protelare. Uhi quid alittri in eo inerat ad quam adversarius, ut in nobis, ad,
rectius poterit occtirrere, quam ut ad paschalia sa- incilaudas cirnis concupiscenlias sic204 quasi ad
cramenta, quo viclor Christus ab inferis resurrexit, suam Iegem accederel. Manct enim in nobis, id es{
velut ad diem immorialitatis sua?in fine Spiritum incarne noslra, causa peccati, qua? nirairum causa
sanclum per cos docuisse sollicitius decerlandum, pro poenapeccati cxslitit, el ideo diabolus nobis.per
ui oer hoc victrix Dei Ecclesia, purificatis menlibus, legis suacjura, tentandi accessum habet. Sed, quia
191 S. PASCHASll RADUERTl AI.BATIS COUI.EIENSIS JOJ
in Chrislo itil.il lale rcperit, tota illa tentalio, non / . oblectanienlo palientiae esuritionis ejus
illuderet;
iiitits, uti in nohis assolet, sed exlra fuit. Acccssil quera IIOBde htimo, non ex aliquo seminis gerraine,
iiiique, noii ad conciipiscentiam quamnullam habuit, ac si non essct mirabile, cum quotiriie de terra
sed ad infirmilaleni carnis, quatn ul auderel in se jianes creal. Imo ex lapidibus apte
elegit panes expo-
recepit. Et jure, ut per iiifirmitatem vinceretur scere, ut quani durus sitqui loquitur, laii signarctur
carnis, qui nostraehiimanitalis massam exspolialam exemplo. Verum, quia durius est eum niollescere ad
viribus, in infirmilatein niortis projecerat. pielatem, quam lapides si juberenlur, qttod satis pos-
Si Filius Dei es, inquit, dic ut tapitles isii panes sibile eral, in panes conrcrli: sed
pro diaboii ariii-
fiant. Contiienriuiii itaque quod landem pritts in- trio docet nihil faciciiclum. Nara aliu"rihorum cxplo-
lerrogatione ustis sit iniiiiicus, si possit explorare ranlis fuit, aliud lentaniis, dum Deuiii caecaconfes-
quori forriiiriabal valde siispeeians. Cogitahat euim sione profileri videtur, et /lomini conalur illudere.
eum csse Filintn Dei, sicitt et alilri riaimnnes confi- Sicenim tental nt
explorel quori veretur, et sic ex-
lcnttir, quod tamcn irnpii Judaji negavcrunl. Prop- plorat til tcntando decipiat, et expleat quod molilnr.
lerea valde Iremendum est qtiid de nobis fiel mi- Al contra Dominus sic eum fallil ut
ambignuni vicuir
seris, qtionim vita nihil aliud quam tei.lalio esl, si rclinqual, sicque viticit ut adhuc ejus frauries len-
ab eo non sccontiniiit, qiietn utiqiie Dei Filiura vcre- B 1 talus fallat.
balur. Non igitur scire poterat, quod magis esu- Scriptum est enim, inquil, non in solo pntte vivit
riebal Cliristus in figura totius vila? saluiem anima- hotno, sed in omni verbo quod procedit de ore Dei.
rnm, propler qitas loltim agebal, quam rerum car- Uhi iion quasi Deus sua iilitur potesiaie, setl qtiast
naliiim escas. SeJ tanien omnia sic teirnerat, m, eo lioino, til homo disceret ailmoduin |>ugnare Scri-
nrdine quo priniura dcjeccrat Ariam, ab eo in Spiiilu p.urariim polittir aucloritale. Et doccl quori altcra
per carnem e contrario vincerelitr. A gtila quijipe pars coeli sit, aique altera lerrae. Iricirco non iu
civpit, per quam prius homo se et oiniics prostravit solo pane, per quem non nisi exlerior homo in com-
in moriem; |>cr qnain Esau primogenila nativilalis mune cmri pecoribus vivit, sed in omiii verbo j>er
sua? jierriiriil; per qttam Iransmissis mare Judaris quod inleritts angelis co;eqiiarelur. Omne quippe ver-
ffandiileiitiis vitinrum suasor oce.urril, et per eo«- , bum Deus charilas jure accipitur, in qua legis et
cupisceirtiam sitis lenera virlulnm eorum incre- proplietarum oninia pendent verba, sinc qtia nerao
nieiila fregit. Dic, inqtiii, ut lapides isti piines fiunt. in Deo unqiiam vel cum Peo vivil (Rom. m, 9).
Noverat igilur ca?etis ScrijUurarnin inspector, D.eum Quod betie Paulus insinuat : Et si quod est aliud
in principio dixisse fiat, el sic omnia cx nihilo fe- mattdaltim, 206 inqniens, in hoc verbo inslaura-
cisse. Nec lameii iritellexerat, quori hic esset illnri (C tur. Ditiges proximum ttinm tanquam teipsum. Ac
Verliiiiu per qtiod Pater cuncla crearat. Quippe qnia si diceret, eisi est cibus nlitis quo pascalur inte-
illtid fi .1, quoil Moyses. carualihus aj attriienritim rior bomo, habeal aliquis charilatem, et omnibits
iiilulil, non sono vocis a Dco Patre prolattim fuit, ahiindahit lionis, quia frtiiiur illo vcrho atl (jtiori
sed per illtid lcmporaliiatis verbum voluit Icgentibus concurruiil universa. Nam in Chrislo Jesn Deus,
inmierc, quori per verbtim sibi coae.ernum simul et homo erat; quisquis illo nlilur verho, charilate
Deus cuncia crCasset. Qiiotl lamen volens formido- pascilur Dei et hominis, qnia omnes in Chrislo di-
losius explorare, persuasit eo lenore dicendum ut ligit etveneralur ut meiubra Cliristl; el qui necrium
lapides paues fic.cnt, quo riidicerat Moysen litteris stint in Chrislo, curat ut ad eum perveniant, et.
lnandasse Detim universa creasse. Ncc eniin fallitur compleantiir omtiia Cbrisli membra. Alioquin si.
in hocquori, si jubcrel, omiiino fierei, eo quod habeal otnliia rcrum verha, et compleat eliam re-
oinnis 205 erealura senliat, et obedial Creatori, liqua qtiasi virtulum opera, faclus cst omniuni
seri qtiia fraude calliriitatis agilur, ad verilatis seien- reus, si non vixeril hoc omni verbo. Est autem
liam jiervenire uec debuil iiec meretur. Nec enim hoc verbum generale omniuin verborum, in quo
inajiis est transinulare et efficere alititl ex alio, pendeut omnia verba, non qiiaUacunque, sed qua.
quani cuucla creare ex nihilo. Sed refrenatur jussio™ D pjoceriuut de ore Dei. C__leminverba haerelicorum
julieniis Scripturarum auctoritate, ut disce-rent inem- etpoelarum ac philosoplioruin, extra hoc veihiun.
bra corporis ejus, magis doclrina ulriiisijue Testa- sunt, quia non sunl in charilate, neque Christo.
meiili quain miraculis deilalis ejus ptiguare. Quem fruunlur, Patris videlicet Verbo, el ideo quae in
si novissel primus honio divino pr;e;e|>lioiilsoraculo Christo sunl omnino diligere neqtieunl. Iluic sanc
Rarelundere, nequaquam impegisset in nionem,sed verbo Moyses inlenlus panem desiderare non po-
heatus post triiiniplium obedilionis Sii;e, in meUus Utit, illoque paslus Elias famem prolixioris inedia?,
tfanslaliis exisleiel. Ad lapides atitem fraudis su;c oninino non sensit. Non enim qiti hoc verbo vcscilur
experienliain convertit, ut probaret si is esset cujus panem terrenum, deliciis angelorum satiatus, in-
imperio Moysesjioptilo aquas de pelra prodiixcrat. quiril. Sed el omnia Seriptiirarum sanctarumverba..
Suadel igilur condiliouis sitaeesuriem panc cx lapi- ciijuscunque enunlientur oflicio, sic quasi ex ore
dibus effeclo relevaret, non quod cura? sit ei salulis, Dei suinantur, quia non ejus sunt a quo ex ministerio,
sed ul ex mulalioiic lapitinin in panes, polestalem debite narranttir, sed Dei ex cujus. ore procedunt.
virt«tis agiioscercl, et si esSet purus honio, panis Quod si qiiiripiam cloctor aliud vjoluerit interserere,
. ... EXPOSITIO 1N MATTILE. M. — LIB. III, CAP. IV. 1!H
ifn.iin quoil iii lioc onnii verbo invenilur, quia non ,\ jiost expletuni jejunitim, Hicrusalcm repelens, ihi
ex ore Dei proferlur, neque ex cbarilaie subsistil, sit peracltim quod rie congressu piigna? legitur? Ex
lanquam veneiium,tanquam virusletliiferum respua- quo qtiiriani conanturasserere, ut banc quaslionem
tur. Quanrioquideninonbumanisdivina ministra.,tiir effugianl, quori et Hiertisalem et oinnis illa regio,
olficiis, sed inimica, sed fraudulenla diabolicis sug- quia Dei noiiliani perdideranl, deserlinn jnre ap-
gerunlur officiis. Et nolandum quoil ail : Non in pellabalur. Sed nomiulli 208 rcctius arbilrantur,
so!o pane vivit homo. Ex quo dalur iudicium quia ulaestimo, primam cl uliiin.tm iu dcsetio tenla-
non deitas, sed liomo lenlatur, iia ul quomoiio lionein fuisse peractam, meriiam vcro quae juxta
praemisi, lola ha?cleniatio extcrius facla creriatur. historiam exlrema credittir, pislquam regressus est
Unde.qiiia inibi verha ari inviccm rieprompla le- a riescrlo, in llierusalem fuisse coinpletain. Quia
gtinlur, in effigie hominis inimicuin apparuisse, Malth-Ciis, iion seciinriiim hisloria? consequentiain,
quamvis iriem iibique secimritini deitateni visihilis ' seri juxla lentalionis Ariae orriinetu narralionem
Christo existeret, magis opinahile prohalur. Trihus rci gesla? pursecjuitur. Unrie liquirio patet allertmi
itaque modis tenlatnr qiiisque, per qua? abstractus eorum ita nt res gcsia est explicuisse; aliertuii
et illeclus nonnunquam viiicilur, suggestione, rie- vero ut tropica lexerctur doctrina, commuiato len-
leclatione, consensu. Sed Clnislus lioriim in nullo H J lalionis orciine, docuisse. Porro quornnidain opi-
cessit; quia nec ex suggestione concupiscenliain nio esl qnod, in uno eoilemque loco jiosilo corpore,
207 qiriiiw ll0U babebal, admisii, ncque consen- hacc variis in locis auimo sinl oslensa. Quod iion
sum praebuit, in quo nulla coitciijVisceiiiiafuit. In salis ajiproliari potcst, ubi qua?gesla sunl omnia
nobisqiiippelomesdelecloruni concupisceiiliaex lege corporeis explicita sonsibus coii.exunlnr. El nec
peccati adversus legem menlis repugiiat. Porro in iniriim, si se permisit Iiuc illticque corpore cir-
illo diabolus nihil habuit legis peccati ad qiiam ac- cuinferri, si forte ita iiitelligcndiim est verbuin as-
cerieret, unde saltem in eo concupiscentias exci- siimptionis, qtii se permisit a membris ejiistlem dia-
laret. At vero in nobis qnia lex peccati inesl, sic boli crucifigi. Sed ex hoc magis trernciiduin, quott
quasi ad suara acccdil legem, et conciipisccnlias iieqtte virtns iniplela, nequc sanclitas approbala,
movel ut ad dclectationem nos perlraltat. Unde, neqiie locus Domino (letiicaliis cobibuil impnden-
etsi non aliud sallemconcupiscentiarum virus, quod tissinuim hostem a congressti. Imo formiilolos.U-i
in nobis est, amplius sugg 'rentlo, Dei tamen mo- suis rearmatur virihus, duii) crebris virtuliim vin-
dificante clementia, infiammal, ut etnos exerceal, et citur insigniis. Ilinc qnoqno riiie.ilciiin ad allibract
exercitaios viclores reddat. Deus est enim, qui non usqtie super fastigitim tentpli, ut ex liocdarclur in-
patitur nos lentari stipra id quotl possumus susli-. C < riiciuin ari quitl elevcl uniiiiiqueiiiqiie,queni deorsiiln
nere. Alioqtiin nulla virtus suificeret ad rehiclan- |ir;ccipilare desirieral. Jactaniia qtiippe super oin-
duin, si non Chrisli gratia nos juvaret, ne capti-. nein altitu iinein mentem elevat, per qiiam dum se
varemur, mole carnis oppressi in legem |>eccati., pulant qiiicunqiic atl alliora siiblimiiim faclorura
Tenlaturauteinmiiisquisquea conctipiscentiastta; sed1 usurpulione sua conscen.lere, ari inferiora jam lapsi
tunc gravius exagitatitr, ciim caliidus proptiguator trudunlur. Quis igilur in genere liumano, non magis
eatndeni in nohis concupiscenliam inovel, et frau- pra?esse et altior videri, quam subesse et humiliari
des arijicit ul alliciat. Quas i.iique fraudes orclinc; cupit? Quippe, qtiia jjcne omnes ahducit elalio, et
quo primum prostraverat homineni volens contrai universi atl alliora riiaholi fastu tolltintur, volens
Dominumelimare. magisler viiliitnni apertius exhihere, permillit se
Rursus assumpsit eutn in sanctam civitalem, et( assumi sujier pinnaculuin lempli, qiue sedes erat
Slaluit eum supra pinnaculum templi. Qtiam sane ci-- docloriim ; nbi niiniruin qitisque posilus vana gloria
vitatem non aliam intelligimus qtiant Hierusalem,, tenlaiiir, el Scriplitrariim errore plerumqne illicitur.
quae lunc leinporis so!a in toto lcrrarum orbe prop- Porro in Palaesiina coiisueturio est arehitectune,
ter cultum divinum et religionem veri Dei recte3 qiiod el in templo Saloraonis fuisse probalur, ut de-
sancta vocabalur. Unde et in passione, niulla eor-- D super per lotitm plana habealur atqne in gyro,
pora sanctorum qua? dormieranl surgenlia dicunturr jtixla quod lex proecipit cancelli deambulatorii, uo
veuisse in sanclam civitalem, et mtiltis apparuissc. forle aliquis incle lnbatiir incaiilns. Inler qttos ni-
Sancta quippe vocabalur, quanriiu in ea justitiaa -mirum sedes doctorum super piniiam templi cri-
et judicium requievit; scd demum, iniquiiate re-- gcbalur, ut exinrie quasi in tiiiinenliori posilus
plela, scelestior quam Sorioiua praedicatur, elsiii loco doclor ad populum Ioquerelur. Sed quod provi-
hnctenus ab Evangelista saucta ex aniiqua? paciss siim est ari tililitateiti lolins oflicii, hoc qtiaui saepe
vocabulo nunciipelur. Inlerea quaercndum est quo- i- 209 callidus persuasor uiitur ad ruinain eorum qnl
modo in deserlo jejunasse ut lenlaretur dicalur,', aliis praeferunlur. Noimullos quiriem in sua iuflalio-
cum hic in civitate sancta assumptus lentandi causaa uis aura eliam atl honores crigit indebilos. Nonmil-
congrediatur, praeserlim cum et Marcus raaui- los vero recle praelalos, utcorruant, et se viiiis im-
festiusdicat, Quodquadragintadiebuset quadraginla a mittant, inriefessus borla.ur. Qui tamen quamvis
noctibus fuerit in deserlo ti( tentaretur a diabolo o persuadere possil, omnino praecipilare non potesi.
(Mar. i, 15); utrutnne in deserlo tentabatur, an,i, Nullo igitur vitio eos magis devastat, qtios honof
 !_.•> S. PASCHASII RADliERTI ABBATIS CORBEIENSIS 193
magistcrii siil.litiiiiisatl docen.liim clevat, quam va- A
. permulat severilalis senlenliam Dei: Nequuquani,
na?glorhc, per quain eliam rie bono virlutum opere inquil, mortemdriemtni. Scit ettim Deits, in quacun-
inflalos redriil, riiitn non Dei, sed siiam quaerentes que die comederitisex eo, quia aperienlur ocuti vestrt,
gloriain, inanes fluiil. Untlc magisier egregiiis super el erilis sicut dii, scieniesbonum et malum. Sic ilaque
pinnam tenipli ad teniaiidum proviria dispcnsalinnc diabolus sempci-Scripturaruin utilur exemplis, non
assumilur : ul ex hoc rioceret, eos qui in sublimitatc ut corrigat, seri ut decipiat, clinni grandia false ro-
giint conslimti, quid magis cavcre oporicat; ita ut promilleiirio. Ilinc quippe est:' Hmcomniatibi dabo;
nihil per inanem glnriam faciant, ne vitium incur- atque illud : Aperienlnr oculi vestri, el erilis sicul dii,
rant, quo etiam et ipsi qiiam sirpe qui sani virieiitur scientesbonumel tnalutn. Unde liquido constat, ut
pessime lahorant. Quod bene.praecavens Propheta : dixi, quod omnes quicinque sensus Scriplurarum
Non nobis, Dontine, nonnobis, inquit, sed nomini luo ad suos persuadendum fraude conattis dolose infli-
da gioriam (Psal. cxm, 9).Ca?lerum qui sibi applau- gunt, et severa Dei praeccpta male blandicndo exto-
iliiiil, el favores vulgi cxcitari in se cupiunt, non lu- ntiant, atqtie peccantibus ut perniulceant in malum
cra cogitaul animariini, sed omnia geriml latiriisstia? grandia repromiiluni, illo agunlur spiritu qui, male
. giatia, ct appelunl eliam fioniiunquam qua? supra inlerprelandb, Dei sentenliam exlenuando, primuni
se sunt, et circumferttnlur omni venlo jactauliae. B Adam roorli adriixil, et novissimumeariein callidita-
Neque videri erubescnnt quod ipsi non sunt, neqne tisarte, quasi ex anctorilate divina, male traclando
. de se praedicari quaeininime illiscompelunt. Ideoque Scripluras, proslernere concupivit.
de subliiniuin usurpatione factorum ad interiora la- Cui Jesus : Rursus scriptum est: Non tenlabis Do-
buntiir. .. minum Deum tuutn. Qttod sane praeceplum quam-
Si Filius Dei es, iuquit, mitte te deorsum^hoc sa- plnres duplici corde saepe transgrediuntur incauti,
11«peromnia yoleus experiri si Filius Dei sil. Neque et unrieDeumconanlur probare, offendunt. Et no-
attendit cur idem se deorsum tlebeat miltere, nisi tandum quod tenlare dicilur, riiinide Scripluris per-
«l cmn jactantiae vinculis irrctiret, et ipse quod ve- suadere aliuri quam expediat, conalnr. Quia profe-
retur, si Filins Dei essel, ex hoc saltem per con- clo, sicut Spiritus vita est in Scripluris divinis, dum
jccliiram cognosceret. Quae iiimiruin vox bene sibi recle inlelliguntur, ita in eis qui eas callirie suis
congrtiit, <fuiomnes deorsum ex altiori gradu mcri- applicanl favoribus, laqneus erroris, et tenlatio ac
loruin praecipilare satagit. Quid eniin tam proprium subversio simplicium prolinus invenitur. 211 Qu0"
-illj, quam ut omnes persuarienriode sublinii mentis rum sermo, ut Aposlolus ail, velut cancer serpit.
stalu dcorsum mittal? In qtio salis admodum inflr- Digtia deinde contfa laqueatorum scnsus et diaboli
inilalem suain nobis demonstrat, malitiamque desi- C petulanliam Domini responsio satis infligilur : Non
gnal, quori netnini pos.il nocere, nisi se homo in- lentabis DominumDeumluum. Ex quo declarat quod
felix prius deorstira iniseiit. nec secundum humanilaiem Dominum, neque secun-
Scriplum est enim, imjuit, quotl angeiis suis man- dum divinitatcm Deum aliquis debcat tenlare , sed
davit de te, ul custodianl le in omnibus viii luis, et agere in lcntationibus quidquid huiiianae mentis in-
C-Clera qua? scquuntur, donec ad eum locnni ubi dnsiria secundum eum valet agere. De caetero soli
conculcandiisipseosieiiriilur.ct omnia veneficia ejus Deo omnipotenti, cui omnia possibilia stint, si quid
ligttrate virlule saiiclornm calcaiida penilus praedi- auperimminet, non terilando, sed devole ac confiden-
canlur. Desua qnideni fraude el conculcatione nar- ter debet commiltere. At vero quod DominumDeum
rare refugit, quasi callidus lergiversalor, sedde au- siiuiti se testatur, non sicut Maniclueirielirant, alius
xilio 210 angelorum ac si ad infirmum loquens, esl Deus lenebrarum el alitts lucis, sed iiniis idem-
instaiilius repioniillil, non ut conlirmet in nielius, qne'Deus tenehrartini el lucis convincilur; qui etiain
scd ut proslernat in pejus; ad hoc quippe utitur cl super eura qui est abyssus omnium lenebrarum
Scripturis, non ul virtules institual, sed ul errores doniinari leslimonio ipsius confirmatur.
ingerat. Quein denique iniilanlur omnes quicunqiie Sed cur tenlatur, si ab eo tentari non debuil ?
teslimonia ScripUirarum quam saepeadulleranrio ad D Profecto quia tentatoris prsesuinplio fuit. El post-
suos inflectunt sensus, non sane ut vcrilali favcaitt, quam primum homiiiem sua tentatiotie dejecil, ju-
sed ut temerarios voluntatis sua? austrs irapudenter sliiui omiiino fuit ut non solum tenlarelur Christus,
astruant. Hic quoque in Novo Testamenlo primus' verum el in iliis eisdemque passionibus tentaretur,
baeresim, lalia ex Veteri permulando, fraudulentus incorrtiptam Dei imaginem ac simililudinem possi-
condidit, atque idololatriam ingessit, rium se ado- dens, in qriibus et Adam primus lcntatus est, cum
rare persuariet, quem et in simulacris falsi deorum adhuc in illa inviolala Dei imagine perdiiraret, qua?
cultores male decepti colunt, qui el iri Vetcri Testa- sunt gastrimargia, cenodoxia, superbia. Unde nec
mento loquens, priorem Adam, Deisubverlenriosen- in quibus posl praevaricationem mandali Adain dam-
tenliaro, priusdeceperat, Cur, inquit, prmcepit vobis natur, et dcinceps suo in yitio devolvitur, Chrislus
Deus ne comederelisexomni ligrioparadisi? (Gen.m, tenlatus esl, sed in quibus anlea lenlatus et supera-
1.) Quod omnino conslat Deum non dixisse, sed, ut tus legiluf. Tentatus est autem gastrimargiae vilio,
nientem subruat, menliendo praecepiipondus exag- quando lfgni interdicli praesumpsit edulium. Ceno-
geral. Ac. deindeposl dubia iiifidelilatis responsa, doxia vero, quanrio diclum est ci : Aperientur oeuii
 197 EXPOSITIO LN MATTH.EUM.- LIB. III, CAP. IV. 198
v.-trt. Porro snperbia clejecttis tuiic exstilil, quando A Aut qnui agemiis, ciini ipse pcr se diauotus conctt-
riicluui esl ei : Eritis sicutdii, scientes bonum et piscentias carni insilas, acrius 213 inflammare, et
malum. In his ergo tribus vitiis etiam DominumSal- quod gravius est, quasi cx auctoritale divinarum
vatorem legimus tentalum fuisse. Gaslrimargia qui- Scriplurarum, rnentem ul seriucal atrocius delinire
dem, cum persuasura esl ei a diabolo, Dic ul lapides ac seducere cceperit ? El quod adhuc infelicius est,
isti panes fiant; cenorioxia, Si Filius Dei es, mitle le jam hinc coliigitur iiniversis qua? in inuiido sunt
deorsum; su|>erbia, cum oslendens illi omnia regna conlra nos, ut suis, utitur armis. Quid ergo anima
inundi et gloriam eorum repromiitit :.Hwc tibi om- inler huj'uscemodi casus factura est? Nam iiihil in
nia dabo, si cadens adoraveris me : ut eisdem quibus mundo esl nisi conciipisceiiiia carnis, et concupi-
nimirum ille tentationum lineis appelilus est, lenta- scenlia oculoruin, alque superhia vila?. In quibus
retur; etnos qtioqueqtiemadmoriuiiitenlatorem vin- nimirum tribus senieniiis Apostolus (/ Joan. n, 16)
cere deberemus suo perdoceret exemplo. Ideoque et universa teiitalionum gcnera comprehendil. Et ideo
ille Adam, et iste Adam dicitur: ille quiriem primus Dominus liscc oniuia iii se sine contagione peccati
ad ruinam in mortem, hic vero primus ad resurre- vinccnda suscepit, ut miles tlisceret, quid una cum
clionemcl vilajn. Et si velis omnia 212 diligenler gratia Deijtigiter ageret, qua? vitioriim reeidiva in
perspicere, invenies, sicut dicit Ap .stolus, in primo B se profligare debtiisset.
formam futuri esse, praeter qnori ille ari ruinam di- In montem autern eiim assumpsisse irieo riicitur, ut
lapsus, hic vero in simiiiludinein carnis peccati ve- ex eo loco mons Tyri vulneralus a monie Dei, super
niciis omnia in melius per easdem lineas reparavit. quem omnis avarus erigitur, evideiilitts signaretur.
Unde et in eisdera eum vitiis diabolus tanlum len- Non quod Jesus spiritti superhiae inflatus eo quo ipse
lat, in quibus et illum primum deceperal; conjiciens corruil, sit elatus, sed super quemlibet terrarum
linnc quoqne simpliciter velul hominera, in cneleris montcm assumiiur, ut monslrareliir aperlius, quo
illudenrium, si eum in illis quibus priorem dejecerat ipso transvehitur qtii avaritia? aestibus inflatur. Alio-
elisum sensisset. Nam quod Lucas hunc orriinem qiiin omnia regna mnndi et gloriaui eorum minime
transcribit, non ex imperitia, sed pro riiyslerio trans- locupletiiis possidebit, nisi fuerit sttpra fundamen-
nmtavit. Siqiiidem in ulrisque factum est ut et ve- liim superbiae Iransplanlalus. Nam vere humiles non
ritas rei gestaeappareal, atque ordo tentationis Ada?; nisi in Doinino gloriantur. Omnia autem regna
deinde ut moraliler ad praesenlis lemporis reliqua iniindi ei dicittir ostcnriisse, virielicet omnia qua? in
conformeiitur. Hinc est nimirum quod Lticas me- niiinrio possunl esse concupiscibilia, in qiiibus mundi
diam ponit avaritiam, uliimam vero superbiam ; quia amatores regnant. Vel cer:'e simpliciler accipien-
eliam usque in finem vitae post omnes virtutum G dum, ut quiriam volunt, qtiod illo suggerente lolus
triumphos saevire non cessat. Nam in eo quod ait, mundus in inomenlo visus ab eo dicatur. Et nec
quia in moraenlo ostenderit ei omnia regna mundi, niirmn, ciini et eximio viro Benediclo, quam subilo
passio philargyria?convenienler accipitur. Et in eo in sphaera, antcquam exiret e corpore, dicitiir oslen-
quod dixit,Si FiliusDeies, milte le deorsum, super- sus; qiianlo magis ab ipso Domino Christo simi.l
biae persuasio juxta hunc locum recle intelligilur. potuil in niomento videri, qui siiriul semper eonspi-
Ergo, quia dum gastrimargia euin superare nequivit, cit universa? Et bene in momcn.o, juxla rjuod alius
omisit libidinem, et qua? de gula nascnntur, el trans- evangelista narrat, quia omne qiiiriquiri in munrio
currit ad pltilargyriam, qtiani pro certo radicem esl, breve ac momenlaneum esse convincilur. Sed
omniura malorum noverat. Quo utique illico supera- gloriam horum quo visionis oculo Salvator inspexe-
tus, milhimei vitium ex his quae sequebanlur illam, ril, non abstirrie quaeritur, ne forte, quod absit!
ausus est ingerere; .ed ad exlrcmam superbiae pas- illam concupiscenti;e oculo inluitus inlelligatur, quo
sionem transiliil, qua noveral perfectos quosque nos, depravalo menlis aspeclu, quaelibel concupisci-
posse pulsari. In quibus tribus omnia vilia sibi- bilia circumpleciimur. Sed si in menle fuit ista re-
met foederala jierempla jacent. Unde et diabolus, rum ostensio, eo nimirum aspectu j'uxta humanita-
videns per siugulos lentalionis sua?gradus se supc- leiti fuit, quo meriici sblent conspicere omnia mor-
rari, auget fraudes, acuil ingenia. Et primo apponit borum gcnera sine ullo lacsionis vuinere, ut et pcr
esuriei lapides, ul potenliara explorel, ct contincn- lioc ab liis suos merieri possint aigrotos, 214 et
tiam frangat; sccundo etiam ex divinis lilleris, qua- saluli eorum qui nondum corrupli sunt, cohsiilen rio
si ex auctoritate divina persuadens, ul demulceat diligenlius providere. Quod aulem ait:"_?_._•omnia
laqueos parat. Terlio vero, ac si in se victus, univer- tibi dabo, ex arroganlia descenriit. Non quod in lo-
sa vitiorum molimina, el arma potenliae suae artis luin muririum habeat potcslateni, ut possit omnia
coram octtlis ponit; qualenus in co, si quid deesse icgna iiiundi dare, seri nt rnale persuadeat se prins
possit inali, mens blandimenloruin laqueis irrelila ariorare, et per hoc ante corruiit, qui ad avaritiam
inale suasa rerum rielieiarum cupidine capiatur. diviliarum venire festinat. Nam et Apostolus avari-
Ubi cogitandum quid nos iniseri facturi sumus, in tiam servitutem idolorum nuncupat (Col. m, 5),
quibus inest virus concupiscenliae, et peccali le.v quia quilibet avarus infra pedes diaboli niaie per-
membris omnibus dominatur: ita ut unusquisque suasuscurvusjacet.
tentelur a conetipi.ceiitia sua abstractus el illeclus. RcspondU autem ei dicens: Vade relro, Sataisas.
 .<):. S. PASCnASII RADBERTl ABBATIS CORBEIENSIS «___
Congrtitnii ergo tenierilalis sua? exilum sentcnlia .A nerari, j'uxla quoil experiil, non propter seipsuin,
responsionis Chrisli accepit, cum et fraudis sna>, sed propter Deurn, ut Deus in eis veneretur, a qtia
qua conlra moliebatur, in Satana illico reperculsus venerabiles et, ipsi facli credunliir. Alioquin non
nomine autlivit, atqne relrorsuin abire jure victus sunt adoranrii prorsus, in quaiituin non sunt vcri
promeruit. Relrorsum atttem ire, non sicut Pelro dii. Aribihendi quiriem stinl in precilius; verumla-
riiclum esf.Vade post tnc(Mutth. xvi, 25), qui adhuc inen non sunt colendi, ut el ipsi qua>i Deus ario-
contrarius es vohmtati mese, utmca sequaris exem- renlur. Facli enini sunt venerabiles propter Denrn.
pla : sed, vade retro, csecilalis tinepravitate inabys- Simpliciter in eis Dominiis diligalur, propter quem
suin demersus, qua nunqirain le valeas explicare, ct et ipsi dilecli a nohis devotissime veneranlur. Cacte-
in anlea qua?lucis suntappelere, qui luceni obfuscare runi si quis ah hac regula calholica? fidei qualibct
luis frauriiljus conaris niodis oinnil.us. parle succubueril, scilicet aut spernendo sanctos,
Scriplum est enim, inquit, Dominum Deum iuum nc debilam eis venerationem iinpendal; atit certe,
adorabis. Ubi evidenter oslendil quoJ hoino Chri- cum noii sinl quod Deus est, sibi eos in Deum pne-
slus 111Deus ac Dominus sit arioranrius, qtialenus fereu.lo conslituat, omnino a religione vera? fidei
posiposita omni humanae poteslalis gloria, cl saeculi niniium exlraneos aberrabit. Nam et Aposlolus mo-
anibilione calcala solum Deuin ac Dominum Chri- j} nel nos'per charitatem invicem servire, secundnm
slum iiislanlius adorare debeamus. Quia omnis sae- illam cominuiiein servitutein riilectionis Christi
cttli hoiior non ad Deum relaltis, negolium diaboli (Gal. v, 13). Sed et ipsealibi, ul servi dominis suis
esse convincilur. Sed ubi hoc scripium sil quod ait, noii ad ociilum jihcciiles sint monet, sed velut Do-
Dominum Deum luum adorabis, cunclis legentibus niino servienles (Ephes. vi, 0). El ut beatus Pelrns
liquet, quoJ in Penfateucho. Ex quo beue Deus ille apostolus ait, iion lantiim bonis el modestis, sed
tnanu forlis contra iniiiianeiii hoslem pugnalurus eliam clyscolisoinni limore Domini servire convenit
signatur, xjui quinque lapiries videlicet el quinqiie (/ Pelr. n, 18), lil per omnia Deo devola in omnibus
Iibros legis clivina?iii pera pastorali reponens, uiio 216 Chrisliana religio, alque irrecomprehensibilis
eorum, ex Dcuieronomio scilicet per quem nova lex comjirohelur. Infelix quoque nimium humana mor-
figuraliir adversarium repercussit, nohisque onini- lalilas, qtia? tantis ohfuscatur viliorum tenebris, et
IIIISiilo pereinplo victoriam reportavit : Dominum a tam aequissima pia? religionis regula devio gra-
Deum tuum, iuquit, adorabis, et illi soli servies(Deul. diens ilinere, hinc indc peccalis intercipitur. Ita ut
vi, 13). Ac si dicatiir : Nou lu igilur adorandus es, et hi qui praesunf, tyrannica non metuant vi exagi-
ut jam mullos ful_o. erroris laqueo decepisti; sed tare subjecios; neque hi qui subesse coguntur con-
Dominum scilicet Filium, et Deum P.ttreni, ac so- (2 riiiione sua, sinc timore poenali parere possint prae-
lmn Spiritum sanclum, qui est Deus iiniis, jure po- latis. Qtiorum utriqne dura Deum medium non
tius adorabis, el ipsi soli quolibet paclo ilcceptus alleiidiint, sua morum improbilale a vera fidciju-
servies. Ex qtio liquido colligilur quo I, velil nolit, slilia devianl. Vera nariiquejustitia esi, sua cttiqiio
idem ejus ohteinperat jussis, et servit licet invilus jtire ut decct honeslalis oflicio, sive moleslia et
iuiperalus. Cujus nimirum 215 toaclo malignitalis morinn improbitate deferre., Unde, si ad diahohini
sua? servilio Deus juslo utilur moderamine , ttt diciltir, DomitiumDeum tuntn adorabis, non ex su-
oiiuiia serviant uuius Dei scriplis, et nihil elfugiat, pcrfluo esl qtiotl imperaltir. Bcne igitur Chrislus
ctiam quod sibimet male deperil doniinantis impe- noverat illum hoc suo devolionis officio non itriple-
rio. Namque, in eo quod ail, ilii soli servies, rccte lurum; sed ex debita reciprocalionis senlentia lo-
illa solius Dei servitus exprimitur, qna? iiulli alleri quitur, ul ex conlrario quain illc moliebalur oslen-
quain Deo soli debetnr, quam Gra:ci Xocrjec.ctv vo- rieret scripttim qttiri ipse magis jtire debeat, qui ab
canl; undu el idololatria mincupalur, duin solius omni pietalis negotio suo pravitatis vilio est effe-
Dei cultus diabolo per siinulacra offertur. Porro illa ralus. Non enini injuslum est cuique imperare quod
servilus quae coinraunem sigificat servitulem, _..)..«K illi justum est exhibere. Et ideo licet proprio super-
in eadem lingua significanlius appellatur. Ex quo ID bix vilio sil ille deceplus, lamen per hoc quod di-
recto inteUigitur quod similiter et de illa adoralione cltim est, Domiuum Deum luum adorabis, palet,
dixeril, DominumDeuin adorabis; quae soli Domino illura creantis dominio subjacere. Sed qua?rendiim
debetur. Qtiia profccio etsi legimus homines et an- ulrum ex auctoritale Scriplurarum, quae hbininibus
gelos a sanctis Patrihus adoralos, non tamen illa per Moysein solummorio data? sunt in erudiiionera
arioratione ptilare debenius, qua unicum et singula- el doclrinam recle vivendi, debuerint contra hunc,
rem Deum jure competil adorare. Unde summopere ac si essent lam illi quam reliquis spirilibus pra?-
cavendum est, ne aul jsta in corde minualur, aut cepta, talia proferri. Nunquid ad eum erudiendnm
certe per illara circa Deum immutclur servientis scriplum eral: Non tentabis Dominum Deum tuum,
et adpranlis devolio; ita lenus ut illa communis an- et, Dominum Deum tuum adorabis, el illi soli ser-
gelorum hominnmque seryitulis veneratio plusquam vies? praesertim cum per Moysem, non illi, sed po-
expediat transcendatur. Sed orare Deum propler pulo institulionis doctrina tribualur. Et ideo proha-
seipsum ut Deiim satis decet, et serviri illi a crea- bilius virielur, non ut suspicatur, diabolo ex aticto-
tura til Crealori: angeltim vero aul hominem ve- ritate divina oslensum esse Dominumadorare de-
9IVI EXPOSITIO 1N MATTH_£UM.— LIB. IU. CAP. IV. 202
Iramilitatis formam assumere, ut se viam redeunti- A agonem sui Creatoris' per assumptam formam ho-
i__,sad patriam praestrueret, contra sagittas adver- minis contra hostem humani generis diu procul aspi-
sarii clypeum praeceptorum opponit : quatenus di- cientes. Si enim nos, ut ait Apostolus (/ 6'or. iv, 9),
scant sequaces, quid et ipsi in suis tentationibuS spectaculum facti sumus mundo et angelis ejus,
prudenter agant. Nam si praeceplum Domini luci- multo magis eum venerabiliter intuebantur agonem ,
dum contra tentamentorum nebulas adhibeatur, in quo Deus homo virtute sua pro omnibus dimica-
restat continuo ut omnis tenebrarum caligo, ut bat. In illo quippe et nos vicimus, quia in illo era-
-timus, dispergatur. Unde sicut dictum sibi Salvator mus et nos pro quibus ipse factus est homo. Stabant
recolit, Non in solo pane vivit homo, ut iUustretur autem angeli a longe inter ea , ne forte quasi praesi-
praeceptis divinis secundum humanitatem, ex quo , dio eorum vicisse videretur, aut certe auxilio indi-
suos institnat beUalores. Ita et : Non tentabis Do- guisse. At vero ut ex vlrtute monomachia?Christi
minum Duum tuum , 217 atque DominumDeum hoslis ille victus abscessit, exercilus angelorum
tuum adorabis, et illi soli servies, non diabolo, sed quasi paratus ad obsequium regis, qui procul trium-
sibi pra.ceptum insinuat, quatenus his fascibus man- phum illius Ionge diu contemplabalur, devolus ac-
dalonum, laqueorum tenebras repellat, et repulsis cessit, et ministrans famulabalur. Porro, quod pu-
emirius eisdem ad nihilum evanescat. B gnat, nostra? humanitalis susceptio erat; quod vero
, Tunc reliquil eum diabolus. Et ecce angeli accesse- isli ministrant, divinitalis in eo privilegia praedican-
Tt-jt(, et ministrabanl ei. Reliquit eum consum- tur. In utroque tamen unus Christus et doctrinarum
mata tentatione. Non quasi rursus eum non aggres- exempla in eo plenius commendanlur. Quia sicut in
snrus, sed ut beatus Evangelista Marcus ait, ad hoc agone miUtia tolius religionis nostra? praestrni-
terapus, postmodum contra eum, per mortem, Ju- tur, ita et in obsequio angelorum remuneratio ser-
daeoruraodiis apertissime impugnatiirus. Expleta au- vitulis nostra? futura gloriosior edocetur. Quia post
tem tenlatione diximus, non quasi expleverit quod triumphos, per hoc aeterna?vilse, bealorum vera de-
conaius est, ut dejiceret; sed, expleta contra eum signatur refectio, ubi non modo angeli, quorum
«iMri arte tentandi, jam ulterius quid ageret non in- charitas ardet indefessa, sed eliam ipse Dominus
•veniens, dereliquit. Nam cujusque artis ofllcium per se transiens ministraturus sanctis luce clarius
lunc expletur, cum quidquid ars ipsa juxta faculta- praedicatur. Et ideo qui vult cum eo tanti honoris
lem negotii dictaverit, ad peragendum fuerit exple- obsequio postmodum refoveri, necesse est prius, in
tum, etiamsi non obtineat opifex artis quod inlen- militia positus, discat, ejus adjutorio fultus, ago-
dit. Ut puta orator, aut aliquis medicoruro, non so- nem suum ad finem usque perducere; quia non co-
luin quolies persuadet hic, aut ille curat, finis com- C ronabitur, nisi qui legitime certaverit.
pletur officii; sed tune recte praedicatur expletus, Cum autem audisset Jesus quod Joannes traditus
elsi conditio rerum ac personarum non admiUat ex- essel, recessit in Galilwam, et relicta civilale Naza-
plere, cum quidquid ars ipsa valuerit diligenter ne- reth, venil et habitavit in Capharnaummaritimam, il
gotiis et personis fuerit attributum. Quod tandem finibus Zabulon el Nepthalim. Terra Zabulon, el
diabolus in se cernens artis sua? peritiam consiim- terra Nepihalim , via maris trans Jordanem Gatilmm
niatam, conlinuo eum dicitur reliquisse, quia ultra gentium, et reliqua. Nam et Joannes refert quod Je-
•quid ageret penitus non habebat. Nam tentaverat sus, cum discipulis suis invitatusadnuptias in Cana
eum primum per gulaeconcupiscenliam, qua? radix Galilaeae,signum fecerit Deitatis, aquas convertens
omniura malorum est; deinde per vanam gloriam, in vinum : Hoc fecit, inquit, principium signorum
quae habitusest superborum. Teste igitur Apostolo, Jesus in Cana Galilmm,et manifestavitgloriam suam,
initium omnis peccati snperbia probatur, cujus nimi- .«( crediderunt in eum discipuli ejus (Joan. n, 11).
rum ilia species fore non indubilanter manifeste co- Sed cur, cum audisset Joannem traditum in carce-
gnoscitur. Unde, si radix omnium malorum concupi- rem, secesseril in Galilaeam, perfacile cognoscitur,
scentia, el initium omnis peccati superbia, recte ergo _. 219 s' re' veritas intenle perpendilur. Joannes
tenlatio expleta dicitur, cui omnium malorum origo enim non nisi propter Evangelium regni, et jusli-
et peccati initium penitus superatur ac conteritur. tiam quaeest ex Evangelio,quam praedicabat, discri-
JSamnec mundus, qui in maligno positus a Doniino men roortis incurrit. Christus vero, qui amplius et
condemnatur, alia tentamentorum habet quam quae perfectius eral verilatis justitiain prsedicaturus, ne-
illi opposuit, carnis videlicet concupiscenliam, quae cesse habuit ad tempus ut secederet in Galilaeam:
est in membris nostris, et concupiscentiam oculo- ne, antequam veniret tempus passionis, Judseisem-
rum, qua? semper exterius generatur, nec non et per infidelitatis amici, homicidio jungerent homici-
puperbiam vitae, qua? tam interius quam exterius dium, et martyribus fugiendi ad horam in tempore
suis fastibus coalescit. Jure igitur expleta dicilur passionis suffugiumperhoc signanter denegaret. Se-
tenlatio, dum universis tentamentorum generibus cessit autem ad lempus, ut suis darelur sequacibus
Scripturarum auctoritale repulsis, victus tandein in persecutione locus fugiendi, juxta illud : Si vot
hoslis succubuit. Et : Ecce, inquil, Angeli 218 persecuti fuerint in unam civitatem, fugite in aliam
accesserunt, et ministrabant ei. Accesserunt utique, (Malth. x, 23). Non quidem causa timoris, sed ut
non quasi tunc primuro illud adeuntes, sed veluli exempliiiiifieret et doctrina credenlibus. Porro au-
PATROL. CXX. t
 205 S. PASCHASIIRADBERTI ABBATIS CORBEIENSfS 204
tequam iret in Galilaeam, noririuHaab Joanne facta A primordio prophetia? versus sunt, pnetermisit; sietrt
inferponuntur, qua? isli alii praetermlSere, unde in- et in medio, quod via maris in novissimo aggravaltt
leUigilur aliquos fuisse dies inlerpositos quibus illa sit, dereliquit. Quia nimlrum ilhic pertinuit expw-
gesta sint qua?ab eo interseruntur. Nam traditio ec- phetia etiam juxtim historia? fundamenta jacere; _ric
clesiastica tenet (quanquam nonnulli Dominum bap- vero lantum inskiuare, quod ex ipsa historia ad-
tizatum vni Kalend. Jariuarias dixerint, ut eo die ventus Domini et initium pr_?d.catk>nisejus inee
crederetur renatus quo natus; et, utaUi asseveraut, clarius reseretur. Populus, inqnit, qw ambutebat
ac si ipsa die circuincisio spiritalis sit celebrata, in tenebris videlicet et caligine erroris, et o_BCitate
quofueralcafnalisadimpleta), qriod vnildns,quando ignorantia?, vidit lucem praedicantis Christi. Et non
riunc celebratur, baptisriio perfunc.us sit; et inde, quamcunque lucem, sed magnam iiiam scilicet,
quod idem Joannes praemisit, ductus est in desertum. quae aitin Evangelio : Ego svm luxmundi. Et quain
Post cujus explelionem lemporis, aliquantis inter- discreta Dei proedicatur clementia, ut hi priinom re-
positis diebus, 'jam Joanne in carcere retruso, se- tevarentur a jugo servitutis peccati, qui priinum,
cessit in Galilaeam, et deinde >venienshabitavit m sicut Hebraei tradunt, captivati ab Assyriis ducti
Capharnaum maritimam. Ubi ctfm coepisset mira- . sunt in terram hostilem ex omni populb Judaaorrim.
culis eoruscantibus Evangelium praedicare', adhuc B Postea vero non 221 solumdua?tribus, sed et rel_qu_-
Joannes in carcere audiens opera Christi, misit quae habitabant trans Jordanem atque ki Samaria,
duos de discipulis suis, quibus responsum est, quod ducla? sunt in captivitatem. Et hoc est quod Scri-
jam virtutes operarentur, et Evangelinm pauperibus ptura nunc dicit, ut populus qui prior ductus est in
praedicaretuf. Qua? nimirum prcedicatio a catholiois captivltalem, et in» tenebris vitiorum versabatur,
Christi doctoribus Kalendis Maiis traditur inchoata. ipse, miserante Deo, prior luoem praedkantis riderit
Ex quo liquido constat, non, nt quidam volunt, Salvatoris; ac deinde dissemiiia.um sit Evangelrarii
post annum, sed in uno eodemque, et baptizatum salutis in universas gentes. Urtde et sequitur :
et jejunasse, ac deinde spatio interposito pf-edicare Hdbitantibus, inquit, in lenebris et umbra merth
coepisse. Coepitaulem Jesus ciinde postquam venit lux orta est eis, Inler mortem autem et umbram
Capharnaum, praedicare quod appropinqaaverit mortis hoc esse putaveruni, qu_d trters eorum est
Evangelium regni, ut adimpleretur quod riictmn erat quicum operibus mortisi» iHferno morte sepefiun-
per fsaiam prophelam dicentem : Ttrra Zabnlon, et tur devicti. Umbra vero roortls eorum, qai cum pec-
iefra Nephlalim, via maris trans Jovdanem Galilwm cant, necdum tamen de vitaistapenitus expelluntur,
gentium. Populus 220\quisedebal in tenebris vidit sed divino exspeetantur judieio, ut in R-eflus eon-
lucem magnam, habithniibusin regioneumbrmmortis C vertantur. Unde, sivoluerint, possunt agere pdeni-
tux orta est eis (Isa. ix, 1, 2). Unde et Septuaginla tentiam, et ad veram lucem, ut deinceps non sint h.
hoc loco dixere : Hoc primum bibe, veloeiterfac. Quia tenebris, Domini sufffagante gratia, quari-ociusper-
terra Zabulon et terra Nephtalim prima Cbrisli vi- venire. Ad hoc enim relaxantur, »t tton •pervenianl
dere miracula, ut p.ima? biberent fldei potionem, ad veras tenebras, quae aUbi «xteriores vocantur,
quoe prima? viderant miracola Dominumfacientem. sed de interioribus peccati tenebris egressi, sint lux
Unde,juxta Hebraicuin, Matthaeus ponens hoc te- in Domino; quippe quia tenebra? peceatorum non
'stimonium, primo tempore, inquit, allevjata est aliudcorpus quam mortem perpetuam habere pro>-
terra __abulonet terra Nepthalim onere peccatorum, bantur. Et ideo interdnm umbr* vocantur mortis :
quia in regionibus harum duarum tribuum primum quia sicut umbrae nunquam flunl sine corpore, ita
Salvator Evangelium praedicavit. Unde et itiPsato»: necpeccata sinemorle. Uude-scripuim est : Anima
Benedicite Deo Domino, de fontibus /_rn_. (_*_«!_ quwpeccaveril\,ipsa morietvr (Ezech. xvm). Qua>-
LXVII,28). Ibi Benjamin, adolescentulus videiieet, propter qui vult effugeremortem, neeesse est nullam
et Paulus apostolus in mentis etcessu. Ex cmo alibi in se babeat, in quantum fas est, urobram mortts.
ait: Sine mente exeedimusDeo (II Cor. v, 13). Piin- . Qua ex causa desinat peccare, et tottis adhsereat
y
cipes Zabnlon et principes Nephtaljm, quia in his Deo, ut sit lux in Deo. Quia profeclo si __ftiinbaese-
tribubus fuere viculi, ex quibus sancti duces Apo- rit, nuUis obvoivitur tenebris peccatorom; sicut nee
gtoli exslitere. Et m novissirao aggravata est via ubi lux ista vjsibilis est, locus quilibet o_n_.ca.urca-
maris trans Jordanem Galila?ae gentium. GalHaea Kgine, sed omnia in raelius coUwtrata clarescunt in
narflqu- gentirjm ideo dicitur, quia dueefuisse pro- lucem, etp_l<*ritt_dini decoris omnia reform_*rtur.
b»n.of. Qu_r_-«Y. Una confinis aCvicina est Tyriis, Exinde autem ccepit Jesu* prmdieare Bt dicere :
q__*-rtnc WC gentium vocatur, ubi et Satomon vi- Pamitentia magtte, appropinquavit enim tegtsumcm-
>jrtlttt.ehltatesclonavit Hyram regi Tyri in sorte tri- lorum. Eadera igitur Judex, quam bene eonfestunv
bds NiptfMttim. AUera dicitur circa Tiberiadem eit quaeet praeco veritalis praedicat, ut ostendatur non
«tagtMHjri €_II8-S*r, in tribu Zabulon. Sed in otrisque alius quam qui in voce ipsius Joannis dudum sonue-
•Doni.num comHKwaturaesse, vioinilas earumdem rat. Unde idem et Joannes inquit: Ego voxclamanlit
civitatum probat. Bte taraen, propter flguram eorum in deserto (Joan. i, 23). Et quid est dicere ego ww
qni vocandi erarrt ex gentibus, recte illa qua? gen- clamantis, nisi: Ego sum vox illius qui in me cla-
t-ume-t _n__nor_>tur. Namet Bvangelista ea quae in Ktat Christus? Quia, etsi ipse exlerms per voeem
m EXPOSITIO IN MATTH_£UM.— LlB. III, CAP. fV. 206
gonnit, intns tamen verbum Christus clamans fuit. A . fuit. Lex ergo et proplieta? nsqti. aid loanriem; in
Cujus nimirum clamantis 222 vox JoanneS jure Joanne vero voces omnium consiimmantur, atque
accipitur : qtiandoquiriem organura Spiritus sancti deinceps voce evacuata soluro Verbum quod sOnue-
fore monstratnr, per cujus inspirationem Verbuih, rat intus ab exordio legis e't prophetarum, per se'
quod in principio efat apud Deum, voce ipsius fide- sine dubietate recte percipitnr. Si autem eadem Sal-
libus resefatur. Non enim a se quidquam Joannes, vator praedicat qua? et Joannes in spiritu prophetiae
sed omnia intus ille loqucbatur qui eum ad loquen- ante praedixerat, ostendit seipsum esse, cujus ille se
dum movebat. Idcirco non iriconvenienter vocem se' vocem fatebattir, et quem omnis ordo legis ac pro-
ipsius protestattir; clamantis autem se vocem potius phetarum cufrens usque ad Joannera, olim a sa?cii-0
quam loquentis fatetur, ut in eo sapienlia illa cla- Venturumnuntiabat. Pmnilentiam, inquit, agite, ap-
mare inteliigatur, de qua in Salotnone dicitur : Sa- propinquavitenimregnutncwlorum. Regnum quippe
pientia foris clamitat, in plateis dat vocem suam coelorum hoc loco Evangelium recle accipitur, aut
(Prov. i, 20). In stimmis excelsisque verticibus su- certe ipse salus mundi Christus;' qui pridem Ionge a
pervias, in mediis semitis stans j'uxta portas civi- peccatoribus minabatur, nunc vero per reconcilia-
tatis, ut ubique audiatnr, et niillus insipienliurii de tionem eorum qui crediluri erant appropinquasse
ignorantia excusetur. Iri ipsis quldem foribus Ibqui- B dicitur. Quo eiiim fieri propinquius generi humanci
lur dicens : 0 viri, ad vos clamito, et vox mea ad posset, quam quod hoc esse dignatus est absque
filios hominum. Quaenimirum vox Joannes erat, in peccalo, quod nos ipsi eramus? Verbum, inquit
qno Sapientia Dei Patris clamitans, dicebat: Pmni- Evangelisla, coro faclum est, et liabitavit in nobis
tentiam agiie, appropinquavit enim regnum cmlorum. (Joan. i, 14). Hoc est, quod nos ipsi eramus factus
Et, ut apertius claresceretquod ipse esset qui dudum est, et habitavit nobiscum. Regnnm autem coelo-
per eum clamabat, debuit eadem et ipse in primor- rum jure ideo appellalur, quia ipse est illud regnum
dio praedicationis suae retexere, quae ipse praecona- per quod et in quo sancti omnes in coelestibus pe-
lusofTicionuntiarat; quatenus ipse voce clarius per renniler regnaturi, jairi hieper fidem quotidie ejus
se nitesceret ex opere, qui prius pef Joannem cla- corpore colliguntur.
mabat in voce. Et, si dilrgenter attenriimus, non Ambulans autem Jesus secus mare Gatilmw vidit
solum in eo Chrislus, verum eliam in omnibus qui duos fratres, Simonemqui vocatur Petrus, et Andream
aliquid ab initio divinitus iuspirati dixere, ipsa Dei fralrem ejus, mittentes rete in mari. Erant autem pi-
Sapientia clamor fuit. Sed tamen Joannes, quart- scatores. Et ait illis : Venitepost me , faciam vos fieri
quam _t in aiiis Christus clamaverii, ex privilegio piscatores hominum. Hoc quippe valde contrarkim
meritorum, proprietatem vocis solus obtinuit; q«a- G inter evangelistas sonare videtur. Quia quod Mat-
tenus per eurn praesens verbum agnoseeretur, quod thaeusnarrat quod venerit et babitaveril In Caphar-
longe diu alii nuntiarunt. Inter vocem qnippe et; naum maritima; et postea discipulis piscantibus
verbnm nihil mediuin esse potest, sed continuo ut; eos de navi vocasse ut sequerentnr eum; longe alitcr
vox sonuerit, verbum praesens percipituf. Sic quo- Joannes edisserit, quod post 224 ''lud niiraculum
que inter Joannem et ChristHtn nullus alitis mediusi de aqua in vinum conversa, descenderit Jesus in
recipitur; sed mox ut Joannes carcere retruditnr, Capharnaum, ac mater. ejus et fraires alqtie disci-
Christus in mundo virtutihus praedicatur. Vox ergo,, puli; ibique, inquit, manserunt non multis diebus
ut coepit desistere, Verbnm quod erat substantiale! (Joan. n,2). Sed incertum sane videtur, utrumne
omnibus ad intelligenliam sine strepitu vocis inliisi illi jam adhaeserant Petrus et Andreas, atque filii
in aiiiino manens, ccepit clarescere, et senietipsumi Zebedaeiduo; ut pef capitulationem hic loquatrir
per sepienius explanare. Joannes quidem expleto> l-vangelista, quasi hoc, priusquam ad Capharnaum
vOcisofficiodesiitinmundoultefius audiri : Cliristusi descenderet ad hahitandum, quolibet pacto factum
vero Verbum, singulorum in corde perceptus, tena- fuerit. An sic descendisse cum eo discipuli ej'us Ca-
cius permanere. Et ideo primum non aliud debuitt pharnaum dicantur, quomodo et in Cana Gnlilaea?
audiri ex Verbo, quam quod offlcio vocis priusi D jam discipuli vocari ad nuplias cuni eo leguntur. Non
enantiaverat pfa?co; ut totum nirriirum refragraret ; quod tunc jam discipuli fuerint, quando propler iUud
in 223 verbo, quidquid formatum auditus expe- miraculum in Sum credidisse dicuritur; quod faclufn
rientia fides conceperat ex voce. Nam et Joannesi est; sed discipuli secundum id vocantur quod fuhrfi
figuram legis et prophetarum tenuit, quibus cessan- erant.Nam et antequaminClanaGalilaeaeChristUsde-
tibrus, consequenter Cbristi Evangelium annuntiatnr. veniret, diciturAndreasPetrum adeumfratrein suura,
Et, si diligentius inspexeris, percipies quod omnisi Joanne teste, adduxisse; et cum eo siquidem uno die
Scriptura Veleris Testamenli non aliud quam vox: mansisse. Nonquidem Utjameiperdiscipulatum ha?-
elamantis fuit. Undidem quicunque Scripturasi rerent, sed utperexperientiam lanla? dnlcedinis vitae
sanctas, aut certe doctores earum obtemperanterr pabulum a primordio avidius degustarent. Undidem'
non intendit, omnino non eos, sed clamantem inels, , reor Matthaeum hoc per recapituiationem dixisse/
insolescens morlbus contemnit. Quorum ftguram _es praesertira cum non interposuerit more solito, tunc,
gestare Joannes sciens : Ego vox clamantis, inqttit,, aut deinde, vel certe post, seu aliquid hujusmoxli
quia quodammodo legis et prophetarum adimpletio> continualionis gratia , sed simpllcltef, Ambnlant
207 S. PASCHASH RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 208
autem juxtamare Galilmw.Veromtamen quid horura A sentis vilae negotia ; sed mox dum infert, quod.illi
potissimum credalur, nihil fidei est discriminis, continuo relictis retibus secuti sunt eum, perfectam
dum modis omnibus itares gesta credatur, sicut eorum insinuat obedientiam. Quatenus per hoc
Eyangelium narrat. Mare autern Galilaea?propter vi- discant veri Christi imitatores, sua quaelibet iroper-
cinitatem ejusdera civitatis expressius appellatur, fecla relinquere, et vicino obedientia? peth? vocera
sicut hoc ideinque mare alibi propler circumstan- jubentis sequi, atque sectari eura qui ait: Non veni
tias terrarum, multis vocatur nominibus; videUcet facere voluntatem meam, sed ejusqui misit me, Pa-
lacus Genesareth, aut slagnuro, seu Tiberiadis, vel tris (Joan. vi, 8). Et vocavit eos, inquit. Vocare
lacus Salinarum. Vidit, inquit, duos fratres, quod autera Dei non semper in Scripturis 226 divinis
salis dispensalive, sicut in Veteri Teslamento Moysen secundum electionem gratiae est.' Neque una vocatio
et Aaron vocavit ad liberandum per signa fidei po- omnium. Sed tamen quacunque vocatione quisque
pulum ex .Egypto: ita Petrura et Andream conduxit vocatus a Deo, necesse est in eadem permaneat.
per graliam, ut transponerent piscando animas e Alioquinmagis obesse creditur, eo quod se indignum
tuundo ad Jerusalem coeles.em. Quorum fraternitas sua vocatione fecerit, dum coeperit, velut Judas,
carnis debet nobis insinuare quod omnes qui sunt in apostatare. Nam et Jurias vocatus est aposlolus, non
Christo, secundum regeneralionem vitae, germani B JJ secundum praedestinationem vita?, sed secundum
debeant esse per fidem, el fratres nomine appellari. illud quod multi vocati dicuutur, pauci vero electi.
Ex quo patenter : Vidit duos fratres, inquil, Simo- Piures etenim vocantur, sed pauci eliguntur. Quia
nem, qui vocatur Petrus, et Andream. Non quod hic nonnunquam etiam hi ad fidera veniunt, qui ad
primum vocatussit Petrus, sed postea, quando con- electorum numerum non pertingunt; et, licet hic
fessus est 225 Christum Filium Dei vivi; tum, in- per confessionem fidelibus sint admisti, propter vi-
quam, diclum est ei: Quiatu es Petrus, et super hanc tam reprobam in sorte fidelium nuraerari non me-
petram mdificuboEcctesiummeatn (Malth. xvi, 18). rentur. Quos vero praescivit et praedestinavil con-
Porro hic per anticipationera ab Evangelista est uti- fornies fieri imagini Filii sui, hos et vocavit. Et
que appellalus, praeseriim cum eo tempore, quando quoscunque igilur juxta vocalionein hanc vocavit,
hoc scriptum est Evangelium, jam ei apetra hoc in- hos et justificavit. Praescivit autem eos primum,
dilum erat nomen. Quanquam et alii, pridem quaudo deinrie pr.edeslinavit.Et quos praedestinavit, hos et
Andreas illum adduxit ad Jesum, hoc nowine nun- vocavit juxta electionem gratia?. Unde et jusiificati
cupatum eum asseverent antequam irel Jesus in Ga- postea magnificantur, ut praesciti erant, dono per-
-jlaeam,dum dicitur ei: Tu vocaberis Cephas, quod severantiae, et deinde ob hoc in perpetuum coronan-
interpretatur Petrus (Joan. i, 42). Sed videtur hic C tur. Nenio igitur a vocalione sua retro respiciens,
per aliud obscuritalis vocabulum quasi ex repromis- aptus est regtio Dei : nemo in ea segniter vivens,
sione significari quod futurum erat; nondum lamen potest cum fruclu remunerationis perseverare, nisi
eum adhuc aperte, sicutpostea per fidem meruit hoc rursus bonis reinsumalur operibus. Alioquin non de
itomine nuncupari. Aliud est enim promittere ex hac qua vocantur elecli, sed de illa omnino voca-
praescientia quod futurum est, aliud vero implere per tione qua vocatus est Judas, et mulli quotidie ve-
graliam quod praescitum est. Et bene primum niunt, ex quibus quamplurimi non permanent; sed
Christus ex omnibus Simonem, qui vocatur Petrus, pauci utique eliguntur. Pauci quidem dinume-
el Andreara, ad discipulalus sui graliam vocasse di- ranlur et eUguntur, multiplicantur vero plurimi
cilur. Simon quippe obediensinterpretalur, Andreas> super arenam, el foras mittuntur, quia ex maledicto
vero fortis vel tii.j.ts dicitur. Ex quo liquet, quod1 sunt, el reprobi decernuntur. Muliiplicabo, inquit
quisquis ad Christi disciplinam velit transire, necesse' Deus ad mulierem, conceptus tuos et mrumnas (Gen.
est ut primum virtutem obedientiae excoiat, ac: in, 16); multiplicalio autein baec ex malediclo est.
deinde idem viriliter adfinem nsque fortis viribusi . Alioquin si non esset ex maledicto, non super are-
perduret. Quia nimirum sine obedientia nullus digne nam mulliplicati essent qui vocantur, sed sicut
, adhanc Christi militiam valet accedere; ubi, sii D I stellae cceli dinumerarentur, et singuli vocalione qua
desit virilis anitnus et fortitudinis virtus, nemo> vocati essent Dominum vita ac moribus coUauda-
nsque ad mortera crucis agonem potest ferre. Ett rent. Qua nirairum vocatione duo isti pro certo affi-
ideo bene divina providentia duos istos germanos> ciuntur. Et ideo ex dono perseveranlia? postea co-
prius vocavit ad fidem. Quia germana? sibi sunt vi- ronanlur. Hoc ergo propterea dixerira, ut unus-
' cissim duae islae virtutes, per quas quisque Christii quisque consuescat juxta vocationem proprietalis
agonem videtur excolere el adimplere. Nam quiat suae, et opera prosequi meritorum. Quia et hi qui
primus hoiuo inobediens fuit in paradiso, consequens3 vocanlur secundura eleclionem gratia?, non absque
, eral ut priusSimoii, quod est obediens, rursus iterr fervore fidei, quae per dilectionem operatur, digni
. suriieret in regressum. Quod satis eontinuo serinoj inveniuntur, neque hiqui nou satis eUguntur, nisi
divinus, quam obediens quis esse debeat, per hoc? pro torporis ignavia et vitiorum meritis, repelluntur.
exemplum latenter insinuat, dicens : Vidit duoss 227 Ex quo instat ut apostolus opera veri apostoli
" fralres retia mittentesin mare. Ergo in hoc quod ait,, habeat, et martyr charitate martyris fulciatur; epi
retia mittentes, designat eQSintentos fuissead pra?- scopus vero aut presbyter, el deinde caeteri Christi
209 EXPOSITIOIN MATTHJEUM.— LIB. III, CAP. IV. 210
ministri, singuli per singulos gradus operibus fidei.A At illi continuo relictis retibus seeuti sunt eum.
vocationem suam expleant. Neque metiatur se ali- Secuti sunt autem eum non solum morum aflec-
quis eorum ad eum qui infra est, sed vocationem tione, et imitatione doctrinae, verum etiam pedum
suam devotus intendat, ne aut indignus ex ea cor- incessu et obedientia charitatis. Datur quippe in eis
ruat, aut certe torpens vitiis morbo ignavius in forma cunctorum credentium, ut, si quis velit esse
mortem letbargico sopiatur. Caeterumvirgo quaeli- Christi discipulus, renunliet omnibus qua? possidet,
bet, nisi opera virginitatis habuerit, et vidua, seu adhuc et relinquat semetipsum, deinde tollat cru-
quaelibetconjugio sociata, si non se ornaverint ope- cem suam, et sequatur eum. Quia profecto qui di-
ribus vocalionis suae, profecto ad ima dilapsa?inter cit se in Christo manere, debel, sicut ipse ambulavit,
fatuas repelluntur. Ni forle quautocius evigilaverint, et ipse ambulare. Sed quomodo Pelrus reliquerit
el juxta iUud Apocalypsis(n, 3) videant unde ceci- navem, qua?postea ipsius Simonis appellatur, atque
derinl, prioraque opera, videlicet ea qua? prius de- in piscalione rursus ab eo resumitur, recte quaeri-
buerant agere, cum additamento poenilentiaedivinitus tur : nisi perfacilis esset sensus, quod jam non ex
reparataesuppleverint. Unde neinosibi applaudat.non concupiscentia proprietatis ejus hactenus dicebatur,
clericus, non raonachus, non quilibet vocatus sanctus; ut suis eam usibus resumeret, sed magis obedientiae
quia, nisi opera vocationissuaehabuerint, omnes aut B oflicio, et societatis jure; quatenus per hoc sacra-
inter apostatas aut certe inter hypocritas sortiun- mentum divini operis myslicum lexeretur. Nihil
tur. In istis quippe dunbus, quos priraum Christus enim possidetur, quod cum concupiscenlia et amore
ad fidem vocat, figura omnium eoritm est qui, de carnis non servatur. Unde idem relinquens extra
profunditale rerum carnalium retia mittenles, quo- Chrislum quidpiam amare, aut deinceps aliquid con-
tidie revocantur. Retia igilur sua mittentes in mare, cupiscere intra mundum, gloriebalur dicens : A'of
simul omnes snis occupantur negotiis, dum unus- reliquimus omnia, et secuti sumus te; quid ergo erit
quisque sagenam concupiscentiarum , post vana nobis? (Matth. xix, 27.) Ille quippe recte reliuquit
saeculilucra, velut avidus piscator laxant. Nemojam omnia qui nec se sibi reserval, sed et seipsum pro
absque saeculiquaestuimmunis et concupiseentiarum Christi amore superimpendit. Sequilur autera quod,
retibus alienus vivit. Undidem simul duo forsitan inde procedens :
adsciscunlur, quod omne genus huraanum anima et Viditalios duos fratres, Jacobum Zebedwi,et Joan-
carne subsislat; ila ut anima, virilis portio, prior nem fratrem ejus, eum Zebedwopatre eorum reficien-
agnnscens Deum, carnem sibi obedienlem perducat les relia sua. Eliam ex horum electione futurum eo-
ad Christum, et simul sequanlur quousque unus- rum oflicii opus prodilur, el tota integritas quadra-
qnisque sua vocatione dignus inveniatur. C tura? 229 sanctorum praedicalorum quatuer istis
Venite, inquit, post me, faciam vos piscatores ho- piscatoribus plenissimedesignatur. Et praeter rerum
minum. Porrovocatio haec quodammodo generalis fidem, quia et de istis ita gestum est, futurorum per
videlur, dum qualibet quisque vocatione vocatus eosdein Evangelistarum nuracrus praesignatnT.Quo-
adhuc provehilur, ut venire per eum qui est via rum artilicio doctrina?ad lumen coelestis vilae, per
post eum festinet. Quia qualibet vocatus occasione quatuor Evangeliorum rudimenta, renatorum animae
inslat ad Christum veniat, sine quo nemo pervenit a mundi fluctibus extrahuntur. Provida quoque Dci
ad palriam. Qnibus tamen dum generale dalur pra?- dispensatio hunc ita praevidit sancta?vocationis or-
ceptura, speciale promitlitur donum : Faciam vos, dinera, quatenus per eos praefiguraret in specie,
inquit, piscatores hominum.Immutatur enim inlen- quod futurum erat in genere. Quatuor igitur pisca-
tionis negotium, non piscationis ofhcium. Mutantur tores in primordio idcirco jttre dicuntur electi, quia
retia in doctrinam, cupiditas in amorem animarum. qualuor de ccelo initiis linteum, in quo erant uni-
228 FR mare saeculum, navis Ecclesia, pisces, versa replilia et quadrupedia, submissum, retc qua-
boni malique homines qui in saecuiofluclibus qua- tuor Evangeliorumpraesignabat, coram praedicatori-
liuntur. De quo nimirum mari David canens dicit: _ bus sanclis de coelo signanter inferendum. Et ideo
Hoc mare magnum et spaliosum manibus : illic repli- quatuor colliguntur viri, in quorum oumero reliquus
lia, quorum non est numerus (Psat. cm, 26). Quae ordo doctorum figuraretur, quatenus qualuor inilia
profecto reptilia in linteo coram beato Petro, qua- unius relis sancti Evangelii ad depiscandas gcnles,
luor initiis submissa offeruntur (Act. x, 11). Offerun- per universa quadrati mundi maria, quatuor ipso-
tur autem, ut Petrus indifferenter discat omnesi rummanibus ad littus usque paradisi salubriter tra-
exlrahere qnatuor Evangeliorum initiis, a fluctibus heretur. Mulliplex ergo et sublilis Dei dispensatio,
hujus saeculi et in corpus suum mundo mortuos qua?sapienter cuncta ita disponit ut et verilas re-
trajicere. Et nimirum de ccelo ideo submiltitur, ut rum demonstretur ex relatu, et mystica doctrina-
inteUigatex gratia Dei coelitussibi concessum.quod[ rnm sacramenta passim opere compleantur. Quod
erit operis ex oflicio. Unde et signanter dicitur : conspicue sancti doctores in Spiritu sanclo conside*
Faciam vos fieri piscalores hominum. Alioquin ini rantes, sic, mirabiliter dicendo, singula submini-
vacuum Iaborat aliquis doclorum, si non faclus ai strant, utet rei veritas in sermone patescat, et pro-
Deofuerit ut proficiat; quia neque qui planlat neque; fundiora quaeque inlus latenter in negotio resplen-
qui rigat est aliquiri, sed qui incremeutum dat, Deus. deant. Unde bini ac bini quatuor isti eligunlur, in
211 S. PASCHASII RADBERTH ABBATIS CORBEIENSIS __»
quorinjj nuraero cunclorum ordo pradicatorum allu- iAQuade causa qtiaclralus virorum iste nnmerus, te-
«Kutr. Sane guia charitas, sine qua nec martyriun» tragonum saucti Evangelii beoe consolidat fttnda-
ajjquid, computatur, cum sit gemina, non iniiiua ijj.eiitu_n,ut si qui velint .per orliem traliere retia
quam inter duos uspia.J aquoquam haberi concedi- praiceplortim, quatuor istis polleant virtulibtis sine
tur. Qua de causa, non solum duodecira, vern.roe| quihus nemo manum mittens in aratrumad coronan*
septuaginla. poslea transmissi, bini et bini pariter 231 vic_ori_eunquam poterit pervenire. Et, ut
praedicatu consociantur; quatenus Dei et proximi estendat quam frequenles sint in doclrina, mox bea-
charitalem ex veteri et novo Scripturarum fonte, tus Evangelista subjungit dicens:
tam in eorum cordibus qui de genUbtts crediderunt, Circuibat autem Jesus totam Galilmam, docensin
quam et in eoium qui de Judaeis in Christo sunt re- synagogis eorum, et prmdicans Evangelium re§m\ Ex
nali, uherius diffundereiit, et terrenosquosque-.coe- quo liquido perdocel quatn sedolum oporteat docto-
lesiibus per gratiam sociarent. Quadranlur enim hi rem esse in docendo; quia omnino pigritia praedica-
laiilum ex. mysterio; conjungunlur verp et aUi cum toribus non expedit: sed ut circuineant non parlem,
ist,is ex oflicio; qualenus in Dei agricultura singuli sed lotam, cui praeesse cernuntur, plebem Neque
geniime charilaijs jugo consociati semen dileclionis pr_etjccupenturnegoliis saeculi, sed doceant jiraeseii-
Dei el proximi ubique per populos aratro verbi nber- ]B tium manclatorum doctrinam vitaeactivae sul^ectos,
lim sererent, et quadralara praeceptorum Dei sage- et praedicent de futuris vilae contemplativae perfe-
iiani praesignati 230 Qmnes.una in islis. ad Utlus ctis; quatenus impraesentiarum hi erudianlur mori-
trahant. Quatuor itaque isli laoiuiu piscatores le- bus, hi vero spe confirinentur futurorum majoribus
guiilur, ut a quatitor mtinrii partibus trahentes rete docum.enlis. Quia neque contemplatio sine operibus
mandatorum ex lenebrarum fluclibus ad lucem, quae aclivaevitaea puero conscenditur, neque activa sina
Clirislus est, universos in iintini transpqnerent. Hjnc spe proHiissorunj Dei perfectius consummatur. Et
saue roirae disperisationis niutauliir rerum commer- ideo forlassis circumisse Jesus dicitur docens ac
cia : ut qtii pisces ante de, vita claudebant in mor- praedicans, quia utrasque vitas appetere, noa minua
teni., nuiic de morte,, mortiflcatos 4amen carne, per exemplo quam voce credenji_busreserahat; nesiqui-
aquas rursus reriucant ad vitam. Quia nimirum et dera paucis proficeret, verura ut sine accejrtiofw
ipsi, nisi prius mor.lui forent inundo, non poterant persoriarum affluentem vocalionis sua? gratiain om-
relinquere quae sectabanlur, et ^ebedaeniii patrem nibus abundanter infunderet- Docebat autem no»
descrere. Zebedaeusquippe fugitivus inlerpie.ari di- gualiacunque fabularum porteuta, sed _unima ac di-
cilur. Per quem saneis recte accipkur, qui, suis le- vina, ne suis falsa anliquorum videretur introducere
1
nebris a lucc veritalis elTiigatiis,jam deincej>slucem'^ figraenta. Unde et siguanter, quod EvangeUumregn.
illam conspicuam majestalis, ut resipiscat landem a doceret illico suhjnfertur. Regni quippe dicitur
malis, adire npn poierit. A quo Spiritus divinus vo- Evangelium, quiasuoa quos modospe jam regaare
lens anima? cujtisque male genitse ul refugiat «ua- coucedit, in futuro simul reges et regnum Deorebuf
dere, cani. in Psalmo : Audi, filia, et vide; inclina adeptis facit; dum quidquid spe venise nunc ereden»
aurem tuam, et obliviscerepopulum tuum et ciomutn, tibus repromittit, muneribus graliae adimplebit.
patris tui(Psal. xuv, 11). Quem nimirum patrem Etsanans, inquit, omnem languoremet infirnUta-
Jacobus et Joannes, simulque retia concupisceatia- tem in populo. In quibus nimirnm duobus nominibuft,
rum, qua?male quotidie variis reflciebant desideriis, generaliter omnium morborum genera comprehen-
felinquenles, facti sunt filii toiiitrui, qui erant ha- dit. Quia quod hie omnem languorem et infirmita-
ctenus una cuin patre jservi fugacissimi. Unde unus lem dixit, plane postea per partes specierum sigilla-
eorum Jacobusjure supplantator inlerpretatur, quiti lirn divisiu Siquidem non solum plurkna suis locis
virtutum pedibus, vitiorum laqueos attriverat, et reslituens, verum etiam hic, si qua non sunt de «nl»
supplantaverat contra quem luctanlur omnes qui vo- raculis Salvaioris litteris eoramendata, intelligere
lunt mortis tqrnjeiita evadere, et vitam fidei operi- TJ dedit, et firie perraisit credere. Inter langaorero »H
bus apprebepdere, Quaeut possint, prius Dei gratja tem et infirmitatem, hoc in loco quidana ita dislin-
veluli fraterno solanliir auxilio. Unde idem et Joan- guunt, dicentes laaguorem pertinere ad animam, hv
nes satis apte Dei gratia in Latina de Graeco sonat. firmitatem vero corporibus depntari debere. Sea
Quia iiimiruin quilibet supplantator vitjorum posir languorem ad ea quaediabolus, potestate accepta,
tus in agone, non nisi per gratiam valet quasi fra- ingesserat; inflrmitatem 232 duntaxat ad hase
terua cx acie hostem subvertere. Et ideo aclibus quae natura rerum, per intemperantiam male sau-
nostris illa neccsse est irremota ubique comes ger- ciata, sibimet coptraxerat.
manitalis obsequio comitetur. Hinc quoque Paulu?: . Ejabiit opinio ejus in totam Syriam. Fama scili-
Npn ega, inquit, operor illud, sed gralia Dei meeum Cet, quam Judaeicaecitatis suaeobfuscabant invidia,
(I Cor. xv, |0), Quia, sicut profecto virtus obedien- gentes sensim illustrabat, et omnem Syria? provi_>»
tioe, quae per Petrutn exprimilur, sine forlitudine ciam, qua?a Galilaeanon multum longe abest, virtu»,
aut mpntis virilitate, quae. per Andream signatur, tum odoribus respargebat. Et ideo hinc inde offere--
cpnspniniati nequit; ita sane et vitia cum peslis au- banteiomnes maie habentes. Talem quipped.ee-
^ore l)^unt, cerl^t^^imie Dei gratia saperari. bat esse magistrum ponUAcunj, ut e. l^imonittHl
2IX EXPOSITIO IN MATTH___UM. — LIB. III. CAP. V. 2U
laudis egregiaeetjam ab his qui foris sunt haberet. A. tici forenl; sed quia, dum caUidushostis illa vel illa
Quia tunc ante que^uiiianj sacerdolum iijfirniitates Iunaeaccensione illos exagitat, putabantur Iunatici,
morura liberius deferuntur, et panduntur vulnera, quasiab ipsisluna? impulsu cruciarentur. Egeratenim
cum faroa vitx, et curatio salubris in populo prse* hoc fallacia sua ut, creaturaDei atrocius iufamata,
dicatur. Syrianamque sublimitas interprelatur. TURC super Crealorem blasphemia? redundarent.
recte virtutom fama Syriam usque pertenditur, cunjt Curatit(qulem, inqjjit, omnes. Scilicet quoscunque
vita meritorum quotiriie per incrementa boni opcris ei hinc inde obtulerant. Ex quo notandum jilurimas
sublimius ad fasligiiim verae laudis attollitur. For- miraculorum virtutes, quas reliqui Evangelista?
mam igitur meriicus noster doctorum in carne ges- aliis in locis retulere plenius narrando, non hic eas
sit, et ideo interius omnes lauguores et tormentis penitus praetermisisse, dum hoc in loco brevitatis
comprehensos sanat; necnon daemoiiiaejicit, et lu- compendio generaliter omnes curatps legimus. Inter
naticos ac paralyticos curat. Ex quibus gestorum quos nimirtim ftierunt el illorum quidam , quos
beneficus, opinio ejus usque ad eos qui foris sunt Marcus vel Lucas, ordine interposilo, ubi rbi alia ex
respargitur. Quia profecto nec fama sine verae lau- tausa plenius texuerunt. Circumibat itaque Jesus
disopera proficit, neque opera salutis absque fama •mnem Galilaeam, omnem videlicet voluhilitalem
boni odoris satis audiloribus relucet. Quod bene B soecul.i. Quia profecto Galilaea rota interpretatur..
Paulus hortatur diceus : De cwtero, fratres, quwcun- Unde et pervenit ejus opinio usque ad Syriam, quod
que sunt verar qumcunque sancta, quwcunquejusta, esj,ad sublimitatem fidei credenlium pervenisse, et
quwcunque pudica, qumcnnque bona famw; si qua^ ideo sequebantur a Galilsea; scilicetqui de vitiis jure.
mrtus, si qua laus; hmc cogitate, inquit, qum didici- fidei ad virtulum initia transmigrarunt. Nec non et
itjs et audislis, et vidistis in me (Philip. jv, 8). Duo- de Decapoli, revera qui decalogum mandatorum im-
bus, inquam, verbis cuncta conclusit dicens, si qua plere cceperantper fidera. Unde et decera istae civi-
virtus, siqua laus ; ad virtutes naroque pertinet bona tales simul ubique ponuntur, quia nemo ex una
conscientia, ad laudcm vero fama vita?proficit, sine earurolantum ari Christtini234 vemt> niSl simul
quibus.sane forma veri sacerdotis non commenda- decem legis praecepta servaverit. Quod siquis in uijo
tur. Curat autem Dominus, non solum animas inle- eorum offenderit, factus est omnium reus. Seque-
rius, propter quas venerat, sed et prius corpora ex- bantur quoque et rie Hierosolymis ac Judaea, nec-
terius beneficio visihili. uti invisibilia salutis per fi- non el de trans Jordanem, bi profeclo quos visio
dem paralius adeant. Alioquin corporibus con- pacis illustraverat, et conflteri jam confessione fidei
tinuo morituris parum erat salutem impendere,- Deuni ditlicerant. El recte de trans Jordanem di-
nisi ut iidei virtus per ea quae Debant exterius G cuntur commeasse, quod baptismo transposilo, quasi
lirmaretur. Ad hoc quqjpe fiebat, ut oculis cor- ab alia?regionis parte, terram verae reproraissionis
dis interius operantem recogitarent, et qtiem inlrantes, Christum fidei gressibus jam jamque se-
hominem exterius cerpebant, interius Dcum per qtiebantur. Unde et: r
fidem intelligendo requirerent. Quandoquidem pra>, (CAP.V.) Jesus videns turbas ascendit in montem. i
dicatio Salvatoris beneficiis coinmeiiclatur pluri- Ascendit autem supra montem excelsus DeiPatrisFi-
mis, et fides virtjjtibijs,, ut <demhomo Deus cre- lius, ut eos doceret altiora virtulum culmina petere,
dalur, solidalur maximis. Et mira haereticorum. et ex loco signaret, non tantura altiora moralis vitaa
233 deljjrajpenta, qni aut hominem verum eum» sacramenta, sed etiam sanctam Dei Ecclesiara subli-
fuisse negant, aut Deum rursus unum eumdemque mius erigendam, supra quam ipse rex et sacerdos
ex duabus unitum substantiis contradicunt. Cum et praesidens, non modo decernit, verum doctrina sua
caro semper non minus visibilis quam passibilis instituit universos. Hinc quippe scriplum legimus :
moustratur, etDeus ineo signis etvirtutibus passim Ego autem eonstitutussum rex ab eo super Sion.mon-
declaratur. Quapropteret visibiiiler curabalexterius, lemsanclum ejus, prwdicans prmceptum ejus (Psal.
et invisibiliter fovebat intus : Deum ostendens se mi- n, 6). Audisitaque, quisquis ades, praedicantemsupra
raculis, et mores erudiens disciplinis. Curabat igitur montera Sion sttmmum pontificem Christum : reco-
omnes vitiorumlanguores,dum et sapienlia? doctrina gita eliam et regem; quia ex una eademque cathe-
respergebataegrotos, et tormentis comprehensos me- d.ra docet ac decernit, juxta doctrina? sua? inslituta,
dkamento lidei relaxabat sanos. Porro lunatici et quid unusquisque lucri afferat de talento, etquan-
paraiytici hi recte accipiuntur, quos menstruis tem- tum proficiat ex negolio, ut obedientibus piaemia,
poribus idololatria cruentabat, et discordia? morbus negligenlibus autem suppltcia in examine rependat.
ahomni compage charitalis dissolvebat. Paralysis Etenim, quia docere salutaria vitae praecepta cre-
quippe Graecedissolutio dicitur. Ex quo signanlur dentibus venerat, dignum erat iit supra montem
illi vitiolaborare, qui nuUa merobrorum societate ascenderet, quatenus monstraret quod ex ipsa ea-
in Chrisli corpore uniuntur, etsunt riiosoluti corpo- demque scientia, hanc cui pra?sidebat, Ecclesiam,.
ris vitiaabomni solidjtate amoris. Qui etsi vtvere quaemous dicitur,.usque in finem saeculi plenius
videantijrjipene nihil sentiunt, cura fuerint manu erudiret. Figurarum ordo poscebat ut rebus ac tem-
ljuguse galubriter fomentati. At vero lunalici, secun- poribus mystice doclrinalis virtus comniendareiur,
djp opiniouemvuigi dicuntur : non quod vere luoa- quae, lypicis fulcita sacraiijcntiSj.copiosjtis^atesceret,
 21. S. PASCHASHRADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 216
et ad theoriam quos jam subvexerat hinc inde figu- ^ ineffabile. Nihil enira magis contrarium quam pau-
ris generaliter docentibus sublimius invitaret. Nam pertas et coelestisbeatitudo; paupertas namque ma-
et justitia, quam secundum dispositionemtemporum gis miseriarum esl, et pressura calamitatis. Sed et
tradebat perfectioribus, major erat utique quam luclus et persecutio quid aliud sunt quam quoddam
pharisaeorum ;• quia profecto legem suis partibus poenale praesentis vitae exithim? Idcirco sciendum
adimplebat. Non hominis quidera erat, sed Dei, de quibus beatitudo condonatur, quod jam non hic vi-
qua sane editum legimus : Justitia tua sieut montes vant; quia secundum saeculumviventibus haec nihil
Dei, judicia tua abyssus mutta (Psal. xxxv, 7). Et aliud sunt quam miseriarum aerumna. Unde patet
ideo non alibi quam supra montem hanc dare de- quod juxta illam, in qua fide ac spe et charitate jam
cuerat, ut celsitudo Ecclesiarum, supra quam Christus vivitur, vitam beati viveredicuntur; elsi non adhuc
veritatis magister sedebat docens, ad sublimia 235 in re, spe tamen perveniendi jure beati accipiuntur.
se attolleret, et fluenta qua? de verticemanabant ube- Potest enim esse non beatus spe, cui praemia coeles-
rius tolum corpus rigarent. Chrislus itaquemons verus tia promittuntur ? Causa igitur hujus bealitudinis
est, qui super omnes colles elevatur, ut confluantad possessio regni coelorum. Ad hoc quippe Dominus
eum omnes gentes. Et ideo discipulos secum prae- montera ascendit, ut discipulis terrena jam relin-
eminentius abducit, ut montes ipsi prius ab eo qui B queritibus et superna petentibus, velut in allo posi-
celsior eral pacem suscipiant; deinde colles exqui- tis, praecepta traderet ccelesiium mandatorum, et
bus' totus mundus colligittir, justitiam exciperent. munera sacrae.benedictionis divinitus largiretur, se-
Qua? nimirum juslitia, sicut montes Dei. Et nolan- cundum quod David canit (Psal. LXXXIII,7): Etenim
dura quam mystica doctrinarum ubique seateant benediclionesdabil legislalor. Atque ut apertius gra-
sacramenta. Nam turba qua? sequebatur eum prius tiam apostolorum designaret, additdicens: Ibuntde
non ad excelsa pervenit, idcirco bene, juxlaLucam, virtute in virtutem, videbitur Deus deorum in Sion.
Dominus cum eis alium in campestribus habuisse Patet plane quod idem in hoc monte benedictiones
sermonem putatur (Lue. vi, 17), de quo forte Mat- apostolis dedit, eisque gradus quosdam firmissimos
thaeus siluerat. Quanquam ita possit accipi ut cum ex lapidibus pretiosissimis stravit, qui dudnm in
discipulis prius, quasi orationis gratia, in montem monte Sina Moysilegem dedit. Sed ibi in tabulis la-
praeeminentius ascenderit : deinde descendisse, et pideis eam descripSit; faic vero Testamentum No-
tunc in aliqua montis ac si campestri celsitudine, vum, secundum Jeremiam, de quo inquit: Scri-
quo turbae adesse pessent, unum eumdemque ser- bam teges meas in cordibus eorum, et in sensu eorum
monem, quera Matlbaeus Lucasque narrarunt pari- scribam eas (Jer. xxxi, 35). Ibidemque quasi ser-
ler, habuisse. Sed verius reor, ut protuliraus, quod iZ vos, hic autem quasi filros affatur. Unde miro prin-
et EvangeUum magis sonare videtnr. Unde magis cipio usus, illic a terrore incipit, hic vero a beati-
roysticum praetenditur. Nam qui corda inspicit sin- tudine. lllic namque pcenas iri-ogat, hic autem de-
gulorum, nulli dubium quod noverit quibus sublimiora siderium accendil, proponit munera, praemia repro-
sublimius, et quibus mediocria debeat locis ac tem- mittit.
poribus docere inferius. Nonenim omries omniapos- Beati, inquit, pauperes spiritu, quoniam ipsorum
sunt. Et ideo praeceptorumnon aequaliasunt omnibus est regnum cmlorum.Et notandom quod non sine
instituta, licet una sit aeternitas vitae. Quia nec sin- additamento ait, beati paupereS. Plures ergo scimus
gulorum unum est vo.utri, sicut nec unicuique meri- rebus egere, sed non quia pauperes sunt, ilHcobeali
lorum aequaleest praemium. esse possunt. Profecto, quia non necessitas panper-
Et cum sedisset, inquit, accesseruntad eum disci- tatisfacit esse aliquem beatum, sed fidessancta devotio
puli ejus, et aperiens ossuum docebat eos, dicens. Ac- paupertatis. Hos utique pauperes jure significatesse
cedunt aulem discipuli ad eum, qui jam animo ei beatos, qui contemptis rebus mundi huic saeculomo-
inhaerentes, fide interius propinquabant; el ipse riunturul Deovivaut, et coram eodiviles aclocuple-
apcriens os suum docebat eos. Apertio namque oris les habentur. De qua nimirnmpaupertate in Apoea-
'^
profunditatem signiflcat sacramenti. Aperit itaque lypsi237 angelo Ecclesia?Smyrnaedicitur: Heecdicit
oris januam, ut fluenta eructaret abyssi. Aperit primus et noxAssimus,qui fuit mortuus et vivit : sckf
oslium thesaurorum, ut dona divideret universis. Si- tribulaiionem luam el paupertatem tuam, sed divet et
quidem ora prophetarum prius aperiens ipse imple- (Apoc., II, 8). Omnifariam igitur paupertatem intel-
verat. Aperuit autem et ipse os suum; quia ex ipso ligere debemus, cum, unus Evangelistarum, beati
erat gratia, quae illos olim perfuderat. Alioquin hic pauperes tanlum dicat. Quaenimirum paupertas dua-
si non aperuisset orisostium, eorum eloquia menda- buS constat evidenler partibus : in terrenarum scili-
cio notarentur; quia quidquid a saeculispromissum cet rerum abdicatione, atque inspirilus contrilione.
fuerat, iu eo quasi sigillo claudebantur. Unde cum Et quidem harum unam paupertatem, quse in abdf-
reseravit mystica sapientia? documenla, recte os catione terrenarum consistit, panci habere preban-
apernisse dicitur, quo flueret quasi ex uno paradiso tur. Alteram vero, qua?eontritiorie spiritus est, om-
fluvius, ex quo non solum Apostoli, verum omuis ries elecli habere possunt; qua et illi facnltates ter-
236 Ecclesia saeculorumrigata vireret. renas abdicasse creduntur, qui eis non ad iUecebras
<Beatipauperesspiritu. Novaigiturres et praeconium carnis, sed ad opus pietatis usos necessarios ott
 217 EXPOSITIO IN MATTH.EUM. — LIB. III, CAP. V. 218
videntur. Quanquam enim nonnulli electorum mullas A oflicio primum eisdem praemium beatitndinis repro-
pecunias possideant, tamen quia, ul dixirous, non miltit; quoniam nihil magis congruebat ad meritum,
ex desiderio carnis, sed -ex voto pietatis atque iit- quam pra?sentis vilae pauperibus ccelorum regnum
slinclu necessitatis ab eis possidentur, pauperes pro- promittere : ul qui Christura pauperlale sequi, et
cul dubio esse probantur. An pauperes non sunt qui servttutis jugum subire decreverint, divites futuro-
cuncta terrena, non tanquam propria, sed tanquam rum regna felicesque possideant. Sequitur :
aliena dispensanl? Sed unde pauperes , inde divites Beati miles, quoniam ipsi possidebunt terram. Inter
liunt. Quia nimirum, unde in lerris temporales pecu- roitem autem el mansuetum, atque modestum, nihil
nias indigentibus erogant, inde sibi aelernas in coelis nisi verba solumraodo distare videutur. Quia , licet
divitias congregant. Utrisque aulem iliis Pauli sen- singulalim quihusque in locis quasi propria ponun-
tentia potest aptari, qua dicitur: Tanquam nihil ha- tur, tamen non una earum sine altera perficitur,
bentes et omnia possidentes(11 Cor. vi, 10); quasi quanquam ea quidam velint distinguere; quod man-
enim nihil habenles omnia possident qui, terrenas suetus sit, qui nulltim laeserit, modestus qui nec lae-
divilias penitus abjicientes, ccelesles per fidem jam sus alteri vicem rependit, mitis vero qui humiliter
tenent; quasi nihil habentes omnia possident, qui ha?c cuncta sequanimiter tulit. Sed verius una ea-
etiam istis in usum vel opus misericordia? retentis, B demque virlus, non modo tribus islis praedicalur vo-
illas in delectationem quandoque se habituros spe- cabulis, verum lenitas ac suavitas, aliaeque huj'us-
rant. Vel cerle nt de horum persona loquamur, in roodi virtutes, hanc unara aedificanl, ut possit quis-
eo, tanquam nihil habentes, omnia possident, quo que legibus mitis vocari. Mitem itaque, non ira, non
res periluras, et ad illicita desideria sua non reco- rixae, non conlenlio, non rancor, aut asperitas men-
gnoscuut, et lamen ad cuncta quae sunt utilia, suas lis, vel fellis amaritudo, seu concupiscenliarum
omnino esse perpendunt. Ha?cde una electorura pau- 239 Uvor, afficit aut fatigat; sed simplicitas fidei
pertate breviler riicta sint, nunc de allera divitiis ad omnem injuriam sustinendam patienter pr.cceptis
utique plena. Ait namque: Beati pauperes spiritu, evangelicis informat. Consummata enim virtus est,
quoniam ipsorum est regnum cmlorum. Pauperes vi- et perfecta morum pnssessio, de qua Salvator : Dis-
delicel non amiclu, sed spiritu. llle autem spiritu cite, inquit, a me quia milis sum et humilis corde
pauper est qui, eliam cum bona agit, semper se (Matth. xi, 29). Quaeprofedo si summaenon esset
inulilera atlendit. Ille spiritu pauper est qui cum perfectionis via , nequaquam hanc a se specialiler
plures virlute et sanclilate superet, cunctis seipsura magisler veritatis disci juberet. Unde et Propheta
inferiorem meritis perpendit; cujus nimirura vox in ex ea pracsumens,fidenler ait: Memento,Domine,Da-
Psahnis resonat dicens : Ego egenus et pauper sum " vid, et omnis mansuetudinis ejus (Ps. cxxxi, 1). De-
(Psal. -Xix, 6). Et rursum : Egenus sum ego, et in nique el Moyses idcirco maximam gratiam jamdu-
laboribus a juventute mea (Ps. LXXXVU, 16). Sed duro apud Deum habuit, quia mitis fuit. Unde ad
talis profecto paupertas valde locuples 238 .am perfeclionis laudem : Erat, inquit, Moyses mitissi-
regni praemio dalur, cujus portio et haereditas Deus mus super omnes qui morabantur in terra (Num. xn,
esse credilur. Beatus, inqnit Prophela, populus cujus 3). Felix revera virtus , pro qua credentibus , non
Dominus Deus est (Psal. CXLIH,18). Et ideo, terra qua? maledictionibus subjacet, quam nemo ho-
quanquam beatos dicant eos quibus haec qua? mundi minum per mansuetudinem possidet, sed terra utique
sunt affluunt, Dei tamen judicio beati pauperes spi- viventium in possessionem largitur. Nam primo ho-
ritu pr__dicantur. Pauperes autem spiritu, humiles mini poenaliter dictum est : Terra es, et in terram
et liinenles Deum inlelliguntur. Quod, sicut initium ibis (Gen. m, 19); mansuetis vero, quod Ipsi hmre-
sapientia? est timor Domini, ita spiritus pauperlatis ditabunt terram, el deleciabuntur in multitudine pacis
prima beatitudo ponitur. Nam spirituin conlritum et (Psa/.xxxvi, ll).Igiturnon inconvenienter hanc plu-
humiliatum Deus non spernit. Cseterum quos prae- rimis dixi constare partibus; quandoquidem inter
snmptio spirilus inflat, et tanquam venlo distendit. - mansuelos etmites, hurailes atque benignos, magna
snperbia, jam jure timoris supplicium hac in vila morum affinitas regnat, cjuoruni vita bonorum ho-
poenaliter vastat. Sed et rebus pauperes, ipsi quoque minum apla probatur consorlio. Idcirco haec non
jure beati accipiuntur, quia ncc habere indebile cu- modica aestimanda est, ad cujus magisterii formam
piunt, et habita possidere contemnunt, aut cerle se- praeleclus, virtute Christus egregia doclorem se ob-
metipsos atflcientes, possessa, quasi nihil haberent, lulit, et vita? praeconiispraecipuam declaravit. Huic
aliis largiunlur. Quamlibet harum acceperis pauper- sane bene pietatis spiritus coaptalur, quia pietas
tatera, recle exordium beatitudinis sentienlibus hu- sanctarum Scripturarum cuucta credit eloquia. Nam
milia Dorainus proraisit: qui nibirnisi quod coromu- roilis non resislit, neque audet contradicere, quid-
nis natura docet appetunl, et ad nullam altitudinum quid in eis annuntiatur. Imo cedit improbitatibus,
insolentiam erigere se cupiunt. Imo sola qua? timoris et conslanter vincit in bono malum. Felix nimium
sunl et vera?huinililatis, semper excolunt. De talibus hujusmodi ascensio, et ordinata viriutum dispensa
enira Propbela ex jiersona Salvatoris ait : Dominus lio. Ut prima beatitudo sit conlemptus saeculi, cui
unxit me, propter quod evangelizare pauperibus misit jure danlur sempiterna, si quis primum bene con-
me (Lm. IV, 18; Isa. LXI, I ). Et bene quasi ex lempserit siccularia. Neque enim potest quispian.
 819 S. PASCHASII RADBERTI ABBAT*S CORBEIENSIS 220
praemiumregni cp_lestisassequi, si, cupiditate mundi A qua possimus peccata deflere, et aerumnas praesen-
pressus, respirandi ad sublimia non babuerit facul- tiiiin iuliianler lugere, aliorumque miserias dileclio-
talem. Rectus ilaque ordo merilorum, ut pritmtm nis amore nostras facere. Caeterum illa lacrymariim
Jjeata paupertas suos intus exspoliet sectatores ab imindalio qua? ab irriguo superius nascitur, magis
Omni labe peccati et superbia? fastu. Deinde eos ex- ex desiderio patria? coelestis fit, dum recorriamur
terius solvat ab omni concupiscenlia mundi, ut depo- illius felicitalis, et dulcedo suavilalls ejus quodam-
nant hinc inde lunkam primi parenlis; mores quo- modo intelligendo sentilur. Inter quae iaraenfa hic
que temperet mansuetudo, et mitescat animus. Alio- mundus non nisi carcer aestimalur, et ea qua? in eo
quin, Super quem, Christus inquit, requiescam, nisi nitore pulchriludinis flagrant, non aliud quam carnis
super humilem , et quieium , et trementem sermones laquei deputantur ; unde rcnuil consolari viri sancti
meos? (Isa. LXVI,2.) Sed 240 venire ad virtutum anima, factaque, est jucunditatis deleclatio, solius
culmina minime potesl, qui necdum primis vcsligijs recordalio Dei. At vero talis interiin lacrymis refe-
sequi jussus Cbrislum valet. Impossibile namque est ctus, super Christum spe sola innitilur, donec visione
extra ordinem secundum gradum ascendere, jiisi pri- quandoque in patria ffualur. Unde suis haec beali-
mum apprehenderis : et nequaquam milis esse pote- tudo confecta partibus, aut praesentes lavat sofdes
ris, nisi. prius panper spiritu fueris factus. Quomodo B vitiorura, aut fulura? vita?succendit acrius araatores.
inter divitias positus, inler curas et sollicifudines, Qua?niinirum virtus, quia Trinitas Deus peccata cbn-
inler lites et contentiones (ex quibus irap, rixae, <?t donat,beneteilio consecraturloco, utexaffectuamo-
odia sine inlermissione nascuntur), animus poterit ris ej usvilia relaxentur, et lutura conlemjjlatiopulsan-
esse niitis et leois, nisi prius omnes discordiarum libus post lacrymas concedalur. Beati quoque non O_J
oc.casiones pra?cideris? Seri hujus incendii materia hoc dicunlur, quia plorant et flent inler miserias,
vix ad puruni delraliitur, ideoque in nobis quam sae- se<Iquia, exuti malis, aeternisconsolabuntur galidii-,
pe ista mansueludo corrumpitur. Unde quam berie: saliati jam fejicilale perpetua. Causa.itaque haruiri
Beati qui lugent, tertio sacralur loco. Quoniam bealitudinum, non pia?sentium est fruclus, ut secun-
elsi, quaemundi sunt, mpresque improbos abjecimus, dumeabeati dicamur, sed futurorum repromissio,
et praeclara jam Chrisli vestigia seclantes, bones- qua singuli a Christo bealificantur. Enimyero causa
tate moruni vestimur, restat rimarum alluvionem tanla?beatiludinis sola Chrisli gratia est, et laborum
quotidianis fletibus ptirgemus. Luctus sane bealus sollicita concerlatio.
non uno eodemque modo semper accipitur; et idep Beali qui esuriunt et sitiuni justitiam, quoniam ipsi
nonpro. omniluctu futura consolatio, imo magis of- saturabunlur. Hoc igitur loco |ure succedit jiistil_a?
fensip generatur. Solus igilur ille luctus beatitudine C esuritio; quia qui peccata deposuit causa tinloris
fulcilur, quo partibus suis hinc inde perfecte coeles- Dei, et mores correxil mansueludinis affectu, delicfa
. lia meditamur, Cujus exlrema pars esl praeleritorum quoque flere sUiduil,etliigetper desiderium, succen-
maculas deflere; media autem praesentiarum lapsus, sus coeleslis patrioe amore ; non potesl jam non esu-
et miserias inter quas versamur, aliorumque casus rire justiliam el sitire. Sed prius, dum adhuc aeger
et calamitates , charitalis affectu acriter condolere, gravi premeretur inorbo, esurire nequiverat, quia
quosque mortuos interdum mortuos plangere. Quia bona? vilae faslidium, justitiae silim esuriemque pel-
profecto rarus invenitur qui non habeat quos deplq- lebat. Juslitia namque multarum partium virtuiibus
ret mortuos, peccata scilicet sua vel aliorum. Nam integratur. Est enini quas| genus caeterarum virtu-
quomodo nostra delictorum facinora flere.nos opor- tum, quibus conslare vfdelur. Juslitia ergo est sua
teat, David ex se ostendit, dicens : Lavabo per sin- unicuique tribuere. Hinc patet quod non pro se tan-
gulas nocles lectum tneum, lacrymis meis stralum tum agit, verum et aliis sulivenire gaudel, se quoque
meum rigabo (Psal. vi, 7). C_eterumaliorum delicta Deo reformari parat, et communi cura proximis of-
Jeremias in Lanieniationibus ut sua luget. Unde ait: . flcio.se vivere. Quaenimirum 242 yinus nunquapi
Quis dabit capiti meo aauqm, et oculis meis fontem sine spiritu fortitudinis adimpletur. Unde, pnjderis
lacrymarum? (Jer. ix ,._..) Ex quo patet quod, si •P leclor, diligenter inspice, quia singula?istae beatilu- •
membra sumuscorporis, aliorum vulnera quasi nos- dines, ut impleri possinl, suffragium totidem dono-
tra curare debemus. Pono Sarouel lugebat Saul, et ruro postulant. Et, ut haec dona percipiantur, do-
Paulus multos ex his qui ante peccaverunt et non cente veritatis magistro ea in oratione Dominica
egerunt pceniientiam. Sed el Daniel nimio luctu pro seplem precibus orare monemur. Nam in eo quod
peccatis afficitur aliorum. Unde et in hac lacryma- . oramus, Libera nos a malp (Matth. vi, 13), nihilaliud
rum valh?, inler laqueos et ruinarum hosles, quia djcimus nisi ut spiritu timoris Dei, intus omnis tu-
nemo extraneus a miseria, nemo aUenus debet esse mor elalionis, et inflatio superijiae, nec non et omnia
a fletu et ploratu cordis, si non vult iq posterum esse noxia rerum exterius depellantur, qualenus sub spi-
absque uUo consolatipAis effectu. Verumtamen ritu paupertatis beate vivere possimus. Sic quippe
iste adhuc duarurn partium lucttts de irriguo iij- sapientia Dei Palris ha?ccuncta providit, ul et virtus
;|ierius" generatur; licet nerao qui recte sapit, beatitudinis percipiatur ex dono, et donum sancti
2&\ hunc quodaramodo ad beatitudiiiem pertinere Spiritus prece orationis, quam ipse composuit, im-
.dutjitet. Dei itaqive munere pra?statur pietalis gratia, pelretur. Nemo igilur mitis, nisj quem spiritus pie-
221 EXPOSITIO IN MATTH.EUM. — LIB. III, CAP. V. 222
tatis irroraverit: el utha?c virtuscontinua servetur,. A nulla in eum passio cadit, sed clementer nostris sub-
petimus apud eum: Et ne nos inducas in tenlalionem... venit miseriis. De qua recte misericordia Dominus
Deinde lugeutes scientiae spiritu illustramur, ut scire aliubi dicit: Estote ergo miserieordes, sicut et Pater
possimus quibus malis involvimur, et ad quara pa- vester misericors est (Luc. vi, 56). Ac si diceret : ad
triam suspiranles lugendo quantocius festiuare de- hoc miseremini proximis, ad quod et in quibus mi-
beamus. Sed ut lacrymae proficiant lugentibps, roga- serelur Pater, scilicet ut bonilas redundet in cunctis,
mus dinjilli debita noslra, quibus retinemur, [ut] qui malis ideo miseretur et praeslat beneficia ut tan-
liberlate recepta, ad Palrem securi quantocius repe- dem bonitate vincanlur converlanturque ad eum,
demus. At vero esuries et juslilia? sitis quandoque quo possit eis largiri qua?servat bonis. Et notandum
ut ad salietatem pertiugat, fulciatur spiritu forlitu- quod in hujus virtutis negotioprius jtistitia praecedit,
dinis, ne lassescat in via jugiter roganrium, fulcita deinde misericordia terminatur, et recte, quia nemo
vero ut inter defectus alatur varios, et in patria sa* justus sine misericordia, sicut e coiitrario nemo mi-
tielur, orandum: Panem nostrum quotidianum da sericors sine justilia. Igiltir justitiae lumen miseri-
nobis hodie (Luc. xi, 3). Tali igitur pane refecli, non cordia : sicut misericordiarum virtus justitia a?sti-
noxiani sitimus crapulam, sed ea quibus tantis per- matur. Verumlamen in quibus nobis judicium non
potamur Scripturarum uberibus, et quo reficimur " est, debet etiam noslra misericordia dilatari, et men-
corporis ac sanguinis sacramcnto divinitus aspirali, tis affectus crescere, ut justilia? verilas aperlius
Sed ha?cquoque non siue Spirilus sancti gralia de- commendetur. At vero quorum causas 244 Jure
gustantur. Quia profecto, sicut non sine ejus gralia discutimus, non in judicio misereamur, _ed posfsen-
inlelliguntur, ita nec sine ullo digne accipiuiitur, .entiam in quantum noslri est misereri, discrete mi-
Unde implorandus est spiritus forlitudinis, quatenu^ sereamur. Profecto virlus misericordia? multas effl-
per eum esuriendo, ad salielatem quandoque veuia- cientiarum habet materias.- Sed nulla earum major
mus. Alioquin cum in nobis, aut quasi ex nobis, apud ' ab iniminenle mortis periculo, qua liberantur anima?,
nosmel jnlus in animo exteriusve in rebus suffieiT et futura venia fratribus providetur. Qua? ut possit
Hiur, cayendum est ne dimiltamur: quia Christus hinc inde bonis quotidianis accrescere, spirHu eget
esurientet replevit bonis, diviies autem dimisit ina-. 'consilii, sine quo alteri nemo ad veniam juris con-
nes (Luc. i, 53). Esurientes, inquam, et non torpen- sultu circuirispecle miseretur. Et ideo indefessis pre-
t.es,neque in se aut in suis quibusque rebus affluen- cibus^orandum nobis est, ul fiat in terra siculi et in
tes. Verum justitia non minus quain tribus in par. coelis, Dei voluntas, quoniam non est scientia, non
tibus adimpletur, cum aut natnrae nostrae sua jura est consilium contra Dotninum. Quapropter volunta-
Iege divina servamus, aut cum fratribus 243 certa- C tem Domini consulentes, agendum est in alterutro
tim ea quaenobis fieri nolumus opponentes, nos etiaiu miserendo, qualenus a inalis omnibiis liberemur.
impendimus, ne in quibus possumus negoliis, patian- Ordo tamen misericordiarum, ut a se nnusquisque
tur in malis. Porro in Deo justitiam tenemus, cum incipiat, sicul scriptum est: Miserere anitnm tum,
quae Dei sunt ardenti animo exsolvirous. Unde idem: ylacens Deo (Eccli. xxx,2_). Finem vero Chrislus ipse
Reddite, inquit, Cwsari qum sunt Cwsaris, el quwsunt insinuat, huc qui tanla roisericordia motus venit,
Dei Deo (Matth. xxn,22). Quod sane juslitiarum eliam ut pro peccatoribus vellel mori. Nam et eos
culroen nequaquam prius complebitur in nobis, quam quos vulneralos invenit, livore suo sanavit, propriis-
sit Deus omnia in omnibus, et nos ei ex toto snbjecti qtie hurueris, sanguinis sui medicina sartos ad pa-
simus. Proplerea hic esurire possumus, satiari ta- triam revexit. Unde, quia suo exemplo tantam prse-
men nequimus; quia necdum nos Deo, reluclantes stitit misericordiam, jure beati qui eum imitantur.
saeculo, ut dignum est restituere valemus. Seri qttia At vero econtra illis judiciura sine misericordia, qui
satiari hic non possumus, valde necessarium est, ne nolneriiit in hoc saeculo egentibus misereri.
fastidio torpentes fame perpetua moriamur. Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt.
Beali misericordes,quoniam ipsi misericordiamcon- Quam pulchre sexto loco cordis munditia ponilur, ut
sequentur. Miserieordia autem non nisi de praeceden- homo sensim, qui sexto die conditus est, per hanc
tihus nascilur gradibus. Nam plena et vera compas- redeat ad imaginem Creatoris. Quam profecto non
sio miserorum non est, nisi praecesserit vera hunii- nisi caligo vitiorum oblitteravit. Sed his depulsis
litas et natura?communio, deinde mansuescat animus praecepta salutis recte exsequimur, ut rursus iUumi-
divinis semper legibus subjacere, et incipiat suos nati Deuni videre possimus. Prwceptum, inquit Pro-
caeterorumque casus et miserias compatiendo de- pheta, Domini lucidum illuminans ocuios (Psat.
flere, ac poslea, purgalus, quantisper justitiam esu- xviit, 9). Lux denique praeceplorum non potest lu-
fire.. Quarum de perceptu vera misericordia gene- cere in domo tenebrarum. Idcirco pellanlur vitia
ratur, quas qui habuerit, miserias hominum curabit nostris cordibus, ut illustreniur luce mandalorum
suas efflcere, viribus quoque quibus poterit omnibus Dei. Sed forte vult aliquis sic operari plurima virtu-
subvenire. Cui si facultas desit subveiiienrii, non lum opera, ul habeat adhuc in pectore alicujus vitio-
ergo compassio miseriarum deerit. Ab hoc quippe rum caliginem, quam necdum velit luce fugari veri-
misericordia dicta est, ut in corde miserias aliorum lalis. Huic profocto lex illa congruit de conjuge car-
jjos.ras faciaraus, Deus vero, elsi misericors dicalui', niine redempta, cujus nimiruniviro lex dalur ne, dum
223 S. PASCHASH RADBERTlABRATISCORBEIENSIS 224
tartara hquerit, fas sit in eam turaina fleclere. Unde A nobis recte incipitur, quia, donec lex carnis repu-
quidam: Quicunquead superum diem mentemducere gnat legi roentis, pacati non modo alteri, verum nec
quwrit,et tartareum in specusvictuslumina flectit,quid- nobis esse possumus. Interdum autem inoffenseme-
quid prmcipuumtrahil lucis, perdil dum videt inferos. dicinam aliis ferre nequimus, qui divisi in nobis in-
Quapropler quinque praemissisgradibus, purgandus tus civili bello vaslamur. Idcirco prius sedandi sunt
est 245 menlis oculus, ne forte in uno mandatorum omnes animi motus carnisque frenandi, deinde
anirausoffensus, fiat omriium reus. Idcirco veraebea- componamus subjiclentes eos spiritui, menlique ac
titudinisamatorabomrii labenliumrerumjucunditate rationi, calcantes doroando omnes concupiscentia-
sese extrahat, et avertens se convertatur ad dilectio- rum rimas, ita ut imperet in nobis quidquid excel-
nem seternorum. Contempletur ex desiderio incom- lentius esl, et totus horiio nosler Spiritus sancti
mulabilem et imraensam unitatem Dei, eamdemque pareat disciplinis. Tunc recte fons pacis ad alios de-
Trinitalem Deitatis incapabilem fidei intellectu com- rivatur, cum in nobis manaverit, et omnes partes
prehendat. Ob cujus amorero, expletis gradibus ab aniraa?ac corporis occupalas tenuerit. Oportet ergo,
amni strepilu rerum, et appetitu concupiscentiarum quantum ex nobis est, et cum omnibus hominihus
alienum se faciat, quoad possit videre Deum, quan- pacero habere. Deinde inter se et in se, dissidentes
tum potest ab bis qui huic saeculo moriuntur. B jnsiiiia? affectu, singulos in se et cum omnibus pa-
Hunc itaque tantum quisque videt inquantum catos exhorlando, movendo, agendo, restituere.
saeculo morilur. Videt, inquam, per speculum et Vera quidem pax est, ubi nihU repugnat. Quaprop-
aenigmate quodammodo certior, quia jucundior ter, elsi nobispacalisumus, solliciteconsideremusne
ei species lucis incipit apparere. ln futuro aulem, a sanctificatione nominis Dei in aliquo discrepemus.
qui usque ad hunc attigerint gradum, jam mundi- Sed patrisnomen in filiis dedicalum, vita el moribus
cordes Deum,sicuti est, mentisoculovidebunt.El idee ostendatur. Undeoramus: Sanctificelur nomen tuum,
spiritus intelligentiaehuic gradui jure aptatur, quo- revera ut et nos sancti simus. Igitur pax isla nori
niam intellectus oculus mentis est; itaque expletio nisi voluntate bona nutritur, quod bene in ortu Sal-
mandalorum Dei intellectum aperit, sicut Prophela vatoris angeli cecinerunt: Gloria in excelsis Deo, et
canit: A mandatis tuis intellexi. Unde constat cor in terra pax hominibusbonmvoluntatis (Luc. n, 1.).
mundari debere, et vitam virtuttbus illuslrari, ut Hanc quippe mundus dare non potest pacem. Hanc
simusluxinDomino. Quibus respersi volis, in lucem Jesns quasi haerediiatem et Testamentum adoptio-
nobis cjarescant oninia, et affectibus prosequantur ; nis suis reliquit haeredibus: Pacem, inquit, do vobis,
tale quippe cor regiium jure dicilur Dei, et ideo ut pacem relinquo vobis (Joan. xiv, 27). Et vere ma-
fiat in nobis oramus : Adveniat regnum tuum. Re- C gnum ha?reditatis commcrcium, quo iilii Patris effi-
gnum itaque Dei munda possessio est, et tanto in- cimur et regnum sortimtir aeternum. Sed quaeren-
tegrior, quanto plenior virtutibus et purgatior vi- duin pax quam suis dislribuit discipulis, utrumne
tiis. Quia ut dixi, quandiu mentem viliorum caligo illa sit de qua dicit Apostolus : Pax Dei qum ex-
torporque ignavia? caecat, non dico lucera esse, sed superatomnem sensum (Philip. iv,2). Quod si omnem
nec nos lucem videre posse dubito. Verum nec aliis superat sensum, saltein quomodo apostolorum?
oculis videbitur Deus Trinitas quam oculo mentis. vel quomodo secundum eam pacilici esse possumus,
Nec dubium quod beati mundicordes dicuntur, quo- quam nec capimus ? Omne enira quod exsuperatur,
rum mentes praemissa beatitudinum exercitia illus- nec 247 allingit ad eum fliod praeeminet, quia
trant, et earum munditia directionem cordis ad longe inferius pressum sua infirmitatejacet. ldcirco
Christum gubernat. Nimiuni quoque miseri et in- si pax Dei omnem sensum superat, sensus hunianus
felices, quos adhuc intentio yitiorum caecat. Quia, eminus in se victus jacet. Unde fortassis eam quae
sicut faslidientes esuriemjustitiae vitaliter non reci- superexcellil, non dico capere, saltem quantum ex
piunt, ita caetati peccati caligine, lucem licet ful- se est, nec atiingere valet. Exquo constat, si sen-
gentem videre nequeunt. " sus eam praeeminentem minime capit, necrecipilur;
Beati, inquit, paeifici, quoniam filii Dei vocabun- el, si non recipitur, forle nec datur. At vero, quia
tur. Pacificorum igilur beatitudo adoptionis esl datur, summopere cogilandum est quomodo capi
merces, qua exspectatur ut simus filii, quod spe qucat. Quia quod Verilas promisit nec mufatur.
jam dicimur. Nihilergo nobis aroplius aut perfectius Relicta est autem pax apostolis, in tantum non mo-
repromittitur. Et ideo sunimus est iste 246 gradus, do ut ipsi pacifici essent, verum ut omnis mundus
ad quem purgalus quisque semper intendit, et iilus- pene per eos, pace Dei pacatus, reslilualur. Idcirco
tralus dirigilur. Qui veritali nec seipsum quidem aut sic accipiendum quod sensns eam non capial,
confert, nec eum quem sicut seipsum diligit. Ita ut sed ipsi clementer ut adoptenlur, capiantur ab ea,
neque placendi studio, neque ullius comraoditat.s vo- aut certe magnitudine sua superat ne capiatur ul
luptalisque lucro, aut certe adversitatis periculo est, quanquam pro capacitato sensuum rationahi-
frangatur vel deterreatur a vero. Talis nempe ad lium ulique capi queal. Non quanla est, iiiqutiiu,
hanc, et ad spiritus sapientiam, quae inaxima dono- sed quantum ad reconcilialionem adoptionissuffici-t.
ruro est, ordinate pervenit, qua pacatus Deo tran- Igitur nulUdubium quod infinitas aeternaepacis ex-
quillus adoptione beata fruatur. Sed haec primura a cedat sensum nostraecapacitalis. Hac de causa pax
 225 LXPOSITIO 1N MATTH.EUM.— LIB. III, CAP. V. 226
Dei istis intelligentiarum modis nostros exsuperat A frui meruerint. Alia ergo est claritas solis, alia elari-
sensus, dum irae filiis pax de ccelis gratis roittitur, tas liina?,alia vero claritas stellarum. Stella enim a
et, pace Christi reconciliati, non illi eam prius, sed stella differt in claritate, ita et resurrectio morluo-
jpsi comprehenduntur ab ea. Quae nimirum pax rum. Nam regnum coelorumin commune estinomni-
recte superat omnem sensum. Quid igitur scis quo- bus reconcilialis Deo passim, infra quod nirairum
modoliliis iraepax conveniat ? aut scis quomodotran- varia prsemiorummerila suntdiscreta. Sed tamen ali-
quillus in pace Deus habitans, ac si severus, juriicat quid roajus esl, intra ipsum quidpiam dignitatis ju-
universa ? Et quod mirabilius est, pax tolius Trini- re specialiter possidere. Ergo inibi multiplices
latis, quanta ei qualis, quis agnovit ? Ubi polestas sunt mansiones , et ideo fit de tanta? felicitalis
nna et Deitas praedicatur. Una quippe virtus, una 249 possessione consolalio. Jam saturari juslitia
operatio, et indivisa voluntas. Puto tanta ettalis majus aliquid est quam consolari a luctu, et ad
pax, nisi quodammodosensu Udei et intellectu ca- ultimum Dei filium esse quam a reatibus miseri-
piatur, mens eadem pace non illuslratur. Illuslrata cordia? veniam promereri. Verumtamen infra pala-
autera, si se hanc alliludinis iufinitalemcomprehen- tium sumrai Regis quia plurimi sunt gradus, jam ille
disse praesurait, eo sensu evacuatur, quo privatur perspicuus est in numero , cui claritatem et vultura
luce veritatis, et praesumplionis errore premitur. B aelerni Regis indesinenter amplius videre licuerit:
Inde fortassis est, quod lantae pacis allitudo sensum sed ille excelsior, qui ullimam, quam praetuli, ado-
intelligenliarum omnera effugial et excedal; sub- plionem gloriosus perceperit. Et notandum quod
slantiam lamen fidei, et illuslralioiiem intelligentia?, generaliler omnium unum dicitur regnum ccelorum,
quod sit, et tanla ac talis sit quanta in sacris litteris etsi specialitas connumeretur meritoruni. Quia licet
praedicatur, sensus omnino inlelligenlia? non relin- illins jure queat dici qui saltem in eo novissimus
qual; imo gaudet sentire et illustrari, nec non et esse poterit, tamen universorum dignitas in com-
semper per gratiam eidem paci reconciliari. Idcirco mune erit, dum in oranibus singula per charitatera
se abducitab omni quodab ea dissentit, ut 248 possi- etiam ultimus possidebit. Ideoque ibidem quanquant
deatdonumde coelissibi allaium. Decaeterocu.i,fuerit differant in claritale distincti, tamen per dileciio-
ipsein se hinc indepace Chrisli possessus, lunc uiique nem omnia possidentes cuncti in eo satis abundeque
beatiludo adoptionis praestabitur, quia in nullo sanc- beati erunt. Beatus sane sicut diclum est jure ille
tificationiquaefiliisdebetur, contraitur. In nulloigilur accipitur, qui nihil mali vult, et omnia habuerit
tolius Trinitatis regno rebellatur, in nullo voluntati quaecunque vult. Propterea, licet extremus in eo
Dei contradicitur. Sed donec carne gravamur, talis regno recte beatus dicitur, qui nihil extra gratia?
et tanla pax ad liquidum vix autnunquam servatur. " meritura appetit, nec vult amplius, quia nihil injuste
Quia quam saepe in nobis etiam ipsis reluclamur. vult. Sed bealitudinis gratia ditatus etiam clarilatem
Verumtamen pacatus homo, interius pacis foeriera et gloriam aliis atlributam, percbaritatem velut sibi
custoriiens, ea quaerepugnant exterius doniai, re- concessam, possidet. Unde beati omnes fide credun-
primit el componit, in nullo tamen (quia fideiu ser- tur, etsi infra eum meritorum claritas differat. Sed
vat quara promisit, licet bellura gerat cuin vitiis) cur eas oclo dixerim, cum non nisi septem donorum
iUara abrumpit pacem quam Deus indulsit. Hinc praemia laborantibus promiltantur ? Nam octava
scriptum est : Pax multa diligentibus tegem tuam, earum repromissio non alia quam prima verbis
Domine, et non est illisscandalum (Psal. cxvm, 165). reiteratur : Beati pauperes spiritu, quoniam iptorum
Alioquinquandiu ab hac dividimur, limendura est est regnum cmlorum.Et:
ne polius ira? filii quam adoptionis connuraeremur. Beati, inquif, qui persecutionempatiuntur propter
Sed tamen Deus, qui nostram fragililatem inspicit, jusliliam , quoniam ipsorum est regnum ccelorum.
docuit plura reconciliatiouis raedicamina ; ul, quia Hinc liquido patet quod mysticum est in numero ,
quolidie offendinius,quotidie pacem quaerenles vita? quidquid iteralum esl in promisso. Infra seplem
docuraentis obtemperemus. Hactenus igitur incre- quidem, prius idem sonat, sed connumeratur extra
menta virtutum inspexi, restat quanta per incre- seplem, ut gloria sacra? resurrectionis in Chrislo
raenta pnemiorum considererous. Quia profecto, his octo praemiorum gradibus consecretur. Oclava
{icet minus intelligam, sicut augmenta virtutum, ita namque resurreclionis dies , ipsa est quaeet prima ;
sunt repromissa et incrementa meritorum. Nec in qua prius ab exordio lux creata legitur; in eadem
enim jure uniformis meritorum repromittitur ratio, quippe die creala, in qua demum amplioris vitae
ubi non omnium una eaderaque virtus antecesserit. gloria illuslratur. Interea, etsi eadem videatur pra?-
Sed diversis laboribus diversas retributionuro men- mii pollicilatio, tamen potioris praeeminetdignitate;
suras divinus sermo inslituil. Unde, licet beati di- quia nunquam aequale dixerim incipientes et per-
cantur quorum sunt regna coelorum, et beati qui fectos praeraiumpercepturos. Ubi docemur fortassis
possidebuulterram, ac caetera qua?sequuntur, mul- mystice quod primum sit regnum 250 coelorum,
tum inleresse tamen credimus inter perceptionem dissolvi et esse cum Christo, quando sancti rapiun-
consolationis et plenitudinem saturitatis justitia?; tur in nubibus in aera, obviara Chrislo. Tunc qui-
multumque dislare inter illos qui misericordianj dem multi dormientium surgent, isti in vitani a?ter-
conscquenlur, et illos qtti gloriosissiina Dei visione nam, illi in opprobrium. Primum scilicet regnum
 _T27 S. PASCHASHRADBERTl ABBATIS CORBEIENSIS 228
propositum in absolutione corporis, imo prius, uti A J num inhianter quaesitum: tamen non absque Pctava
absolvalur ab omni mundi concupiscentia et carnisi Christi resurrectione illius praemia cOnseqnetur. Ad
illecebris, ac demuin spirilu paupertatis possessusi quod velim,leclor,[uljammum parumperalliusaltol-
jarii iri cOeleslibus spe subveclus , mente incfpiat las, etvide qtiam consona et mystica Dei hinc inrie
conversari. Quod aiioquin salis signanter evange- paleant sacramenta. Haud dubiumquin, sicutseptem
lista innuit, dum non de futuro, sed cx praeseiiti Spiritus sancti donis omnia virlutum munera laf-
repromittit, dicens : Quoniam ipsorum est regnum giuntur, ila eisdem septem precibus, auctore Deo,
cmlorum.Ad hoc quippe jam de praesenti illinc eos quotiriie cuncta pfaesentis et aelernaevitae salutaria
regnare astruit; quatenus interea spes omnia inter postulanlur. Et cum praestilum ftierit quod oramus,
pressuras et varios rerum eventus corroboret. Quia totiriem harum beatiludinum virlulihus cosloruin
facultas regnandi propter ditissima donorum munera munera, per oclavam Christi resurreclionem ad vi-
|am suppeditat, ut ad futura firmius inhsereant, et tam praeriestinalis juxta opera singulorum conriu-
regnum quod perceperunt instantius appetant et meranlur. Qtiia profecto jtixta fidem Apdcalypsis
custodiant. Vcra quippe pauperlas Chrisli non im- (cap. i), seplemplices spiritus in orbe terrarum
merito jarii regnare promitlitur; quia interiris roente missi, sepliforroem Cbristi Ecclesiam perluslrantes,
qtiam exlerius carne , ab omni voluptate rnundi et B " sua? polestatis dilione operantes, quasi septefn can-
desidefiorum illecebris aUena, tota, favente Spirilus delabra coram Dominatore lucentia, virtutum sci-
sancli gralia, snpra gaudia fulufa? vitae innililur, et licet opera quotidie perornant, et in pinguedine
sola qua?Dei sttnt delectalur. Ha?c namque virtus charilatis ut magis magisque luceant, accendunt.
fle limore Dei nascilur, sicut et reliqua? sex beati- Obsecro, Domine Jesu, habeam et ego inler has
tudines, singula? de singtilis' Spirilus sancti donis beatitudinum lampadas lucens recti operis candela-
geherantur. Unde prOpheta: Et requiescelsuper eum brum, el ne mihi moveatur donec tuo flrmetur ac-
spiritus Domini, spirilus sapienliw el inleliectus, spi- ceptu, ut coram te luceat in aeternum. Veni ergo,
rilus eonsilii el fortiludims, spiriius scientiwet piela- quaeso, et doce me harura doclrinarum luarum di-
iis (Isa. xi, 2). NovisSihieautem velut quiddam spe- sciplinam. Non igitur quod sub istius calculi sacra-
cialius,acsi niunicipiumsecretionis abonini labepec- menfo omnium praedeslinatorum merita Ut mceai-t
eali, intulit, dicens : Et repievil eum spirilus timoris colliguntur, neque absque magrio , ut jam dictum
Domini (Ibid., _f). Non enim quoscunquerepleverit, est, profunditalis mysterio, tuus sanctus evangelista
capaces alterius rei esse plenifudo tiinoris sinit. Et praemiserit, quod residens aperueris 252 ostuurii;
ideo, quanquam imitalrix sapientiaehsec virtus sit, scilicet quia reserasti lliesaiiros sapientia?et scien-
sicutTet paupertas beatitudinum, non modica lamen G ^ ti_e, eructasti autem profunda gratia tua? arcaria ,
aesliiriandaest; quoniam, elsi divilia?salulis sapien- saeculiset generationibus abscondita. Tali niirnirum
tia et scientia, lamen a propheta tiraof Domini ipse tuus praeddclusApostolus (Ephes. vi, 19) magisterio
thesaurus ejus recle probatur. Plurimas enim pro- postulat orare, ut detur ei sermo in apertione oris.
fectiones haec mansio paupertatis habet, sicut et Unde imploro et ego, reseretur mihi os scienliarum
rcliqua? marisiones, iricircO non perfunctorie cogi- clave, quia verbum tuum ex te clavis est oris. Qua
tanda est; pra?seflim cum ipsa jam non de fuluro, peto, quoties loquendum est, potius laxatis silentti
sed de pr_esenti spei allatu, dives in coelestibus catenis, tuarum mihi eloquia inielligeritiarum pa-
regnat. Caeterum post carnis resurreclionem quasi teant. Intelligam enim quod septem sint dona , sed
secunrium regnum perfectorum, non inconvenienler unus Spiritus; septem orationes, sed una pelilio .
accipitur ; in quo processus mansionum, et diversa unde Propheta : Unam petii a Demino, hanc requi-
meritorum praemia numeranlur. 251 Sed marty- ram (Psal. xxvi, i); seplera virtutUm bealitudines ,
ribus, qui propter justiliam patiuntur jurO ilfud una niroirum charilas, quibus et ipsa in praesentia-
integre mox conceditur; qiioniam, dum ad altiora rum quasi suis ex membri- nititur ac firmatur;
per gradus virtutum se tulerint, ea qua?sunt subli- ^ septem incremenla meritorum, sed una ex resurre-'
miora pefcipientes, illico eiiam illis inferior diguitas ctione Chrisli virttis, quaeest octava, ex qua regnum
non negatur. Non ehim evacuatur prioris vita? prae- coelorum patientibiis prb jttstiiia reprohiittitur.
mivrm, drim amplior meritorum gloria virtutibus Pfofecto hanc ideo beatus evangelista sub mystico
curaulatur. Et ideo, ut dixi, ultima beatitudinis re- reservavit numero, quia et pro octava plurimi
promissio sic myslice temperatur, ut et una sit de inscribunlur psaimi. Quia, sicut octava Chrisli im-
seplem, et tamen eisdem verbis repetita praeemineat mortalitas virluluin snmme nituit: sic beatitudinis
extfa seplem. Ex quo liquido palet quod omne hujils octavae praedestinatorum remuneralio erit.
illud regntim beatitudihe incipittir, et interius meri- Sed et in Salonibue : Da partem, inquit, septem, nec
torum claritas iisdefn gradibus illustratur. Finis non\el octo (Eccle. xi, 2). FortassiS quia pra?IaiarUii-
quoque et priricipirim, non alind quam unum re- virlutura numero facti opefa jubemur impendere, et
gnum coelorumrecte concluditur : quod Iicet septem tamen octavse spei nostra?, quae Christus es., prt^
Spiritus sancti donis credenlibus reseratum sit, et cessus meritorum, et largitoris beneficia ex integrB
praemissis septem charismatiim precibus longe diu lolum tribuere. Alioquin per se ad haecquis ido-
expetitum, totideirique virtutibus harum beatitudi- neus? Imo, ut idonei essemns, missi stint iri orbeirt
 _"»9 EXPOSITIO IN MATTHvECM.— LIB. III, CAP. V. 230
terrarum septem spirilus Dei, unde universa virlu- jA clnscrat, rursus personis ac negotiis congruentia
tum dona profluant. Sub quortim sane obteiitu, in latius cxponit, ut singulis singulas senlentiarum
oralione Christus volorum preces edocuit. In quibus parles cdisserat et coaptet. Proponit eiiim prius in
pendent omnia vita?orioranienta : quanquam necdum utriusque legis oraculo senienliarum genera verbis
sciamus, teste Apostolo (Rotn. vn.i, 20), quomodo paucis conclusa. Nimirum 254 1ll'a species rerum
interdura orare oporteal. Unctio enim spiritus docet qnam saepe vim minuit generis. Beinde ilfa sapienter
nos de his omnibus. Aliler autem, nec secundum dividit in parles, quod divisio in causis diflicillimis,
dona ipsius vivere , nec ea salubriter precibus im- ad capescendum plurimum valet. Unde prudens au-
plorarre, nec beatitudinuni promissa feliciler vale- ditor rievotus perpendat quod , simul in paucis coi-
mus adipisci. Et ideo prius clona gratis largitintur Iectum, fdrtius ac mirabilius viget. Deinde sparsim
negoliorum , deinde virltitum exercitia, secundum numerosiora singulis rebus specialius altributa in-
donortiin talenta, exiguuntur cum lucro, etiam et telligat; et quod suo proposito congruere videril in
post certamina vita? praeinia sub militiae penso re- pane, firielis accipiat in tolo, velul sibi clarius rese-
compensantur. Ad qubd Salvator noster preces fatum. Ne aut specierum varietas vim summamqiie
toUdem docuit, ut et dona copiosins jjetantur, et bealiluriinum exlenuet, aut simul cornposilam mora-
pcrcepta virtutibus officiosissimelocupletentur. Quo- B
] lium intelligenliam sentiendi obscurilas confundat:
rum profeclo remuneralio felicius augmenlata in lgitur bac de causa hasoclo videtur gradatim prius
cceleslibus, 253 nobis sndantibus praeoeatur. Sed enuinerasse, postea vero figuralarum species signi-
nihil acrius in vita credentibus quam pa.i pro Dcanter reassumpsisse. Unde, secundum antiquam
jnstilia mandatur. Quia vera esuries jusl.tia? tunc iranslalionem :
probatur, si anle quisque pro ea velit mori quam Beati eslis, ihquit, cum vos oderint omnes homines,
fidem ex qna justificatus est sinat falsitatis men- el dixerint adversum vos omnia mala, el expulerint
dacio violari. Verumtamen haec ultima et praecipija vos. Qnihus profccto verbis palet quod dico , quod
vita? beatitudo, seplera pra?cedenlibussnppleta donis, nihil aliuri in his, qtiarn virtus octava? beatiluriinis
recte nt teneat quod accepit ultima mariyrii pas- lalius recapitulatur, et persecutionum partes pro
sione, felicius decoratur. Alioquin sine his ad pas- juslitia plenius expoiiuntur. Nam supra g^neraliter
sionem ire imbecillis est conatus, quod mortalis absolute omnibus illa dicunlnr, hic vero specialiter
inlirmilas acerbilate poenarnm cilo vincitur. Propler- apostolos eorum sequaces pro justilia passuros,
ea Chris.i miles pacis lempore virtutum muniendus expressius pronuntiatur. Sed lamen et illa apostolis,
est armis, sine quibus nemo gloriosa gerit certa- et ha?c universis pro Cbrislo conveniunt patienlibus.
lnina. Possunt enim ista?, si persecutio desit, dono IC In qua nimirum sententia, ex quibus una Ecclesiarum
Chrisli militia? palmam absqrie sanguinis effusione pressura continuatur, tria perseCutionum genera
expeditius promereri; illa vero, si tempus adsit designanttir; quia aut cordis odio persequuntur bonos
passionis , nunquam sola mortis audacia sine islis iniqui, aul maledicis dilaniant verbis, aut quod sce-
salubriter coronari. Nemo igitur sine pace Christi, leslius est, factis pelluntur inalignis. In his quippe
nemo sine mundo corde, vel sine misericordia pro sceleratorum gradibus tota adversantium homiiium
justilia patitur. Sane quis unquam dixerit aliquem crudelilas designatur. Sed habent ista? partes sin-
sine amore justitia? tormenta recte sustinere ? Nemo, gula? quibus conficiantur rursus suae fraudis mera-
inquam , absque compunctione cordis, et futurse bra. Unde expulsio reclie rinobtis modis accipilur;
patria? desiderio, libenler pro eo morti subjicitur ; scilicet dtim aut a consortio civium inlerdum aliquis
hemo abscrueChrisli mansuetudine, nemo absqtfe cum injuria segregatnr, aut dum vita pra?sens*si.iis
paupertatis affectu , praesertim cum verus athleta sedibus puisa, caro morte perimituf. Quo tamen
Dei nec se velit sibi servare; sed cum vita? dis- facto, nulli dubium pro juslitia , quod melius mor-
pendio magis lCreatori lucrifieri, seu pro justi- tua vival. Econtra illi calumniantes jore mentiri
tia eligat citius immolari. Aliter aulem quisquis dicuntnr, si nos justitiam sectantes pro Christo de-
non pro juslitia devole , sed cuipis exigentibus alia 'D vote palimur. Alioqnin realus sui poenam luit quis-
qualibet ex causa digne patitur , non beatiludo, sed quis culpis exigentibus damnatur. Hinc est quod
nltio peccati aequitalis Dei judicio cumulatur. Ha?c gaudere patientibus , et*exsultare pro justilia mo-
de his dicta sufficiant. Cseterum species harum vir- net; quia conscientia lestis et fida devolio nihil
ltiium lectoris efflcaCiasolertius disceniat; quod et aliud requirit quam juslitiae culmen. Unde profeclo,
legislator Moyses decem praecepta in montfl^gerie- quod supra regnum coelorum, hic 255 copiosa in
ralia prius proponens, deinde eadem suis explanat coelestibus merces fulura signatur. Sed ne forle
partibus, et pra?ceplorumsummam pluribus ex causis quod dicit durius audiatur, temperat exemplo prius
replicando, rnrsus dividit per species : ita et Chri- passionis rigorem : ut tanto facilius tolerent quod
slus volens ostendere se per Spiritum sanctum illa minatur, quanto felicius cognoverint, per ha?c se ad
docuisse, simili inodo nunc, ac si virtutum genera , aeterna perventuros gaudia quaepromitlit.
octo beatitudinum proposuit verba, ex quibus, ni Sic eitim, inqnit, perseculi sunt et prophetas qui
fallor, quaecunque docuit in eodem nionte, pendent eranl ante vos. Ac si patenler dicat, eorum exempla
omnia. Sed qui obscurius paucis verbis plura con- vos invitant; quia, sicut verilas cst, meum fHipro-
251 S. PASCHASn RADBERTI ABBATISCORBEIENSIS «52
nuntiantes adventum pro justilia sunt perempti, A ficiendo caret.sanguine et putredinem purgat. Ubi
Idcirco vos minime dubitare potestis me sequi pei autem peccati corruplio sale desiccatur sapientia?,
labores ad gloriam, dum eos quorum proplietias vermes non demoliuntur, nec sapor infatuatur. Ut
probalis in me impletas, cernitis anle triumphun igitttr cibus non est aptus ad comedendum, nisi
passionis devotos ac fideles sine exemplo snccubuissc sale condiatur : ita sermo utilis non erit ad disci-
in niortem. Haec juxta exemplaria priorum dicta plinam, si apostolica? sapientia? non babuerit docu-
sint; caeterumnostra interpretatio. mentum. Hinc quippe dictum est in Levitico : Ne
Beali estis, inquit, cum maledixerint vobis, etper- auferas sal fmderis Dei tui de omni sacrificto luo, nec
seeuti vos fuerint, et dixerint omne malum adversum non el in omni sacrificio sal offeres (Levit. u, 13).
vos , men(iett(e. propter me. In quibus nimirum ver- Videlicet in omni munere, ut quodcunque docueris
bis, eadem videntur significari ; pra?sertim cum aut correxeris, in quocunque proposito versatus
raaleriicla ex cordis odio fiant, et persecutio una fueris, apostolicam sapientiam et iraitationem sem-
cum variis suppliciis vitam a corpore expellat. Qui per habeas. Igitur quantura ad eloquentiam spectat
bus tamen tunc recte gaudere et exsultare jubet, si Latinitatis, isla? sententiarum clausula?videntur ad
exterius haec omnia propter Christum, qtii vera eum pendere locum ubi dicit, ut sit plena oratio :
juslitia commendatur, patienter ferunt; interius verc B Docebat eos dicens. Docebat autera , inquam , eos
spei bealiludo veritatis conscia uberius poUet. De dicens: Beati pauperes spiriiu , et caetera quae se-
quibus Propheta : Omnis gloria ejus filim regis al quuntur. Necnon el:Vos estissal lerrm et luxmundi;
intus (Psal. XLIV,14). Unde licet extrinsecus perse- seu ad informationem eorum qui crediluri erant:
culiones et alia quaeque sxviant, nobis tamen gau- Beali eritis cum vos persecuti fuerint,et dixerint omne
dere convenit, quibus merces in coelestibos copioss malum. Omne itaque malura cum dicit, simul uni-
servatur. Et non solum gaudere, verum et exsultarc versa malignantium comprehendit genera verborum.
precipimur, quod tanto uberior merces erit, quantc Quod sisal evanuerit, inquo salietur? Ac si aperte
gaudio et exsullatione pro Christo in tribulationibus dicatur, si doctor erraverit, a quo doctore emen-
devotior. fides fuerit. In coeleslibus autem , non su- dabilur ? Vos estis, inquit, sal terrm. Quod si vos
periores raundi partes dici arbitror, neque in rehus metu temporalium reriim aut concupiscenliaruin
volubilibus, sed in spiritalibus flrraaraentis quoquc affectu, omiseritis saporem sapientiae, qui erunt per
ubi nulla corruplio dominatur. De quibus profeclc quos vestrae fatuitatis insipientia 257 et vitiorum
ccelis Paulus aiebat, dicens : Nostra autem conversa- error anferatur? Et notandum quod hujus sentenliae
tio in coslisest (Philipp. m, 20). De spiritalibus ita propositio quasi solis apostolis dirigilur; sequens
que bonis gaudere, et ea semper lucra sectari, non C autera assumplio de cunctis qui magisterii censen-
solum in eisdem thesaurizare, verum etiam jam tur nomine, pfonuntiatur, et in fine de universis
conversari est; quia ubi thesaurus, ibi et cor ve- concludilur. Nec dubium quin sal terra? vocentur
strura erit. per doctrina? virtutem, qui saliendi officium susce-
Vos estis sal terrce. Sal utique pro sapienlia figu- pernnt ad condiendas fidelium mentes, et corpora
rate accipitur. De qua Paulus : Sapientiam, inquit, seterna? vitae verbo eruditionis servanda. Unde ne-
toquimur inter perfeclos (I Cor. n, 6). Sapientiam cesse est ut audiant lemerarii, absque uUo falsitatis
autem, non hujus mundi, neque principium mundi emolumento, hoc in loco quam terribilis evanescen-
hujus qui deslruuntur, sed loquimur Dei sapientiarc tibus.in doclrina sacri offlcii sententia concluditur.
in roysterio absconditam, quam praeriestinavit 25C Ad nihitum, inquit, valet ullra, nisi u( mittalur
anle saecula ad gloriam nostram. Nec itaque mi< foras, et conculcetur ab homihibus. Foras autem
rum, si eos sapientiam voluit appellari, qui et dii extra Ecclesiam, vel lorte extra officium docendi,
et lux sunt vocali: equidem non substantialiter, sec quia saporem non retinuit graliae, miltendura signi-
per gratiam, multis hujusmodi nominibus sublimati, ficat. Quia, si vera comparatio salis secundum gene-
Sal terrae, id est, sapientiam eos dicit, propter do- ris sni naturam pensatur, rigorem emoUiendi, nulla
num Spiritus sancti, ex quo sunt verae sapienlia " manet argumentalio, eo quod, si evanuerit a sapore,
parlicipes facti. Et si quaerenda est proprietas dicto- nullis-usibus ulterius aptus esse convincitur. Sed
rum , aqua? et ignis, quibus duobus sal conficitur, utrum de vita doctoris, an solum de doctrina , vel
eogitanda sunt elementa. Unde m psalmo (LXV,12); simul de utroque dicatur, non temere judicandum
Transivimus, iiiquit, per ignem et aquam, et induxist; pulo. Praeserlim, cum alibi dictum sit: Super cathe-
nos in refrigerium. Ac si patenter dicat : vos estit dram Moysi sederunt Scribm et Pharismi. Omnia, in-
sal terrae, quia ex aqua Spiritus sancli, quam egc quit, qumcunque dixerint vobis servate et facite, se-
dedi vobis, et igne tribulaiionis, in unum sapientia cundum opera vero iltorum nolite facere (Mallh.xxm,
saporem concreti. Vel certe per aquam baptismi ei 2). Ecce hoc loco sanam eorum doclrmara comnien-
ignem charilatis renali ad condimentum terrenaruir dal; agentibus ergo quis negat illa proficere, dum
mentium dali eslis. Terrenarum enim mentiuro in- veritatis magister operibus qua? praecipiuntur jubet
sipientia, quia terram sectanlur, cruentat animas servari? Verumlamen opera mandat non imilari,
Idcirco salis ofiicio ad saliendas eas data est doctri doctriuam vero eorum exsequi. Haud dubium quin
r.a apostolorum. Quidquid enim sale conditur con- deterrentis exemplo veritatis magislris Novi Testa-
V35 EXPOSITIO1N MATTH-EUM.— LIB. III, CAP. V. 234
menti, sicut et de justilia sensim Pharisaeorumisla A sunt, per gratiam Spiritus sancli, lux in Domino.
conclusit: ne moribus impugnent quae verhis do- Non a natura quidem, sed per eflicientiam doni,
cuerinl. Alioquin, licet habeal condimenium sana? juxta quod scriptum est : Qui adhmrel 259 ®°~
doctrinae, el saporem verae sapientia?, tamen pericu- tnino unus Spiriius est (I Cor. vi, 17). Et notandum
lose ad docendumpraesumitqui, sibi faclus insulsus, quod eadcm sit haec gralia in apostolis, per quam
alios vitiorum suorum fetore corrumpit; qui, elsi supra beali mundicordes efficiuntur; quorum corda
non ejiciatur foras, jara uliqtie conculcatur ab omni- mundantur fitle el intellectu. Hoc sanc lumine recte
bns, dum ejus vita conlemnilur. Contemnitur autem Deusvirieri creditur, quo profecto divinitus illuslrati
recte, si lalis est ut ad niliiluniultra valeat. Imo apostoli cohaerenles luci, a parle majoris graliie
amisso saliendi sapore ne possit condire corrupta, jure lux niundi sunt nuncupali.,Namet supra quod sal
Vroteritur pedibus subdiloruni. Caelerum sanclus vocanlur jiacificiscongruit; quia sine sapientia con-
-_l verus minister Christi, quamvis in lerris multa dimenlum pacis non tenelur. Hinc quoque Marcus
-iistineat et derideant eum mali, tamen conculcari ait: Habel in vobis salem, el pacem habeteinter vos
_tonpotest, quod mente fixus in coelomanet. Unde (Marc. ix, 50). Niinirum quia sal discrelionis et sa-
signanter apostolos Veritas praestruil, ne perceptam pienlia?absque pace Christi minimc valel: et e con-
258 exinanianl in se sapicnliam, ullitts rei gralia R 1 trario nec pax sine sapientia Deocohacret. Quibus
aut limore aut concupiscentiaaul lorpore, sed ma- profcclo donis, perlectio designalur apostolorum. Et
neanl in soliditale salis semper reminisceules luijits ideo eis tria haec siimma et praecipuaex his octo
iiatura? sint, et quid ab opificereceperunt. specialitcr deputantur; quatcnus et coeteraeos as-
V_sestts lux mundi. Lux ulique ideo stinl vocali, secutos plenins cognosceres. Unde sequitur :
qnra, verilatis lucem percipienles, in Chrisli cor- Non potesl civitas abscondi supra monlem posita.
pore per graliam sunt assumpli. Ex quo et Aposlo- In quibus civilas illa Hierusalem cirlestis, ac si duo-
lus : Fuislts entm aliquando tenebrw, nunc autem lux decim splendore gemmarum, supra Christum, qui
in Domino (Ephes.x, 8). I.uminis eniin natura est, verus mons appellatus est, dedicatur. Quod bene
qtiocunque inferatur, ut tenebras foras mittat: ita locus in quo eos docebat, demonstrat, acsi aperte di-
et apostoli, htx in Domino effecli, qnia mundus ex- cat: Aspicite quo positi eslis, quia locus montem in-
tra cognitionemDei positus lenebris ignorantia?cae- sintiat, super quem vos, in quibus cceleslis civitas
cabatur, posili sunt ut per eos omnes illuminentur. fundatur, constructi estis. Vos enimestisfundairienta
Hinc quoque propheta de Chrislo vel ex personat ipsius civilatis qua? fundatur in monlibiis sanctis, et
quorumlibet signanter ait : Posui te in lucem gen- ideo jam a fundaraento quasi aperte cirilas appella-
tium, ut sit salusmea usque ad exlremumlerrm (Isa.' C mini. Non potest civitas supra monlera praeeminen-
XLIX,6). In lucem ilaque sunt cum ad illuminalio- lem posita se abscondere , ne, bene aut male cum
nem fidei diriguntur, salus vero cum ad saniialem. fecerit, innotescat; neque se limore occulere, ne ab
El ideo sal eosesse supra commemorat, ut eorumi hoslibus inveniatur. Quapropter dedicate in funda-
sapienlia corrupta sanentur. Siquidem per illumina- mento quod maneal in culmine. Praeparale arma
tionem gratia? lux dicuntur, ut illorum illustralione' turam civitalis, quia snpra montein slalulis, ntilla
ab humanis cordibus tenebrae pellanlur. Quod ett vobis facullas erit subterfugiendi, neque clancnlo
Propbeta de Domino: Dominus illuminatio mea et( quidpiam gerendi. Excelsus esl enim mons justiliae
salusmea (Psal. xxvi, 1). Quibus duabus sentenliis5 quo propalamini, etsi vos abscondere velitis. Idcirco,
inlegritas nostraesalulis exoralur. Propterea et apo- munite vos polius virtutum armis; qtfb atl debel-
stoli quatenus dii secundum gratiam intelligantur,, lantla mundiariversanlia in luminc proeslrucii estis.
IHJIIsolum sapienlia in salulem, verum eliam cl luxt Oculosa quidem in omnihus Providcntia. Nam tria
ad illuminationemhujus munrii snnt vocati. Unde ett stiperius specialiter ajiostolis depuiavit, sed civila-
in quibusdam codicibus, ad distinclionem alteriuss tem supra monlem positam, quod non possit ab-
saeculi,addilur hujus, demonstraiivum. Ac si paten-- scondi, absolute omnibns indicavil. Quippe quia
ter dicat, vos eslis lux hujus miinriiex officio,et sal1 Hierusalem ccelesiis, qua? in terris a primordio tis-
terra? pro minislerio. Ego aulem, quia Lux veraa que in finem saeculirie lapidihus vivis adhuc politur,
sum, ero universis in lucem sempiternam. Porroo praedestinalorum ordo monstratur. Et ideojam colli-
mundi nomine, aut universalitas humani generiss gitur in genere, quod sparsim futurum eratperspe-
designalur, aut hi tantum qtii de hoc mundo in raa- cies. Diclum 260 est 'n Canlicis : Sicul turris Da-
ligno posito electi per Christum accipiuntur. Quod d vid collum luum, qum wdificataest cum propugnacu-
si universalilerluxmundiintelligantur, forlassis, qtiiaa lis suis; mille cly-.eipendenl ex ea, omnis armatura
cunctisad perceplionem fideisunt directi. Sin autein(i fortium (Cant. iv, _).Priclerea ha:c civitas aut lurris,
secundumpnedeslinationemeorum.luxjuredicuntur,•, quia in sublimibus praelatn, immensas possidet et
qui pereos ad vitam illliminantur. Quori etsi lux inn ineffabilesthesaurortini divitias; idcirco sxviant con-
tenebris lucet, tenebra?tamen eos, imo Clirislum perr tra eam adversaria? potestates. Unde nimirum leclu-
eos, non comprehenderuni; si eniin apprehende- lum SalomonisChristi videlicel passionem, et resnr-
renl, utique nequaquam lenebraereriiansissent. Prae- :- rectionis gloriam sexaginla fortes ambiunt ex fortis-
terea et aposloli, cum essent filii tenebrarum, factili simis Israel, omnestenenles gladios ad bella doctis-
PATROL.CXX. 8
 255 S. PASCHASIIRADBERTl ABBATIS CORBEIENSIS 256
simi: Uniuscujusqueensis, inquit, super femur suum, A eos specialiter quam snpra generaliler de omnibus
propler timores noclurnos. Quos sane timores magis- ad pleinun inslituens, docuil summa et sublimia
ter verilatis praecavens, monel in quibus haeccivitas quippe, ul condiant salis ollicio ad incorruptionem
a primordio dedicalur, et per eos uiiiversa corporis animas, ut illurainent eas ad inlelligentiam verilatis,
sui membra, ut viriniiiin se induant armis; quia ut defendanl quas acquisierinl ab impulsu hostili,
cunctis hostibus in propatulo positi, nullum delite- defensos vero ul acccndant ad amorein divinitalis.
scendi locum habebunt, nisi cceleslibus se defen- Nunc autem, velut coelestis oralor, forle quia pole-
dant propugnaculis. Et mira Dei praedeslinatio. Nec- ranl aestimare quod jura praeceptorumveterum vellet
dum enim coiislructa eliam sttis in fundamenlis, infringere, el penilus abolere, occurrit praescius anie
quasi perfecta dedicalur. Proponittir jus elprajdicun- interrogala eorum.
tur fulura, cujus rex et arlifex civitalis longe ad Nolite, inquit, cogitare quod veni solverelegemaut
alfa ilurus interdicit abscondeiidi fiduciam civibus, prophetas. Solverel sane Iegem, si inentes credeulium
ut fortioribns virtulnm se circttminuniiant armis. ad earn intendere, et qua? tlicta erant spiriialiler
Ubi si respicias ordinem donorum, cernuntur haec perficere vetuisset. Non veni, ait, solvere, sed adim-
perliriere ad spiriiumconsilii et foriitudinis: quate- plere. Implevit enim legis et prophetarum omnia
nus habilalores suos interius misericorditer consiiio B qua? praemissa sunl ad inchoalioiicm agenriae vel si-
reganl, et adversarios exlerius spirilus valetudine^ guilicandaevitae, dum el plura superaddidil ad per-
ctim universo fidei apparalu pro justitia decerlantes fectionein rooralium praeceptoruin, et omiiia qua?
vincant. de illo vel Ecclesia erant ab eo completa declarantur,
Neque accenaunt lucernam, et ponunt eam sub mo- qua? olim in his signata legebanlur. Virtus enim
dio. Quod si de seipso insinuat, non esse sub obscuro legis et prophetarum Christus; quia qua? de ipso
legis, ut quidam volunt, vel sub modio carnis ponen- praedicla et praefigurata fuerant, si ea ipsc non im-
dum; tum recle per candelabrum crux passionis, plevisset, omnia verborum aenigmata imperfecla et
super quam Ievandus erat, el jier lucernam introrsus vacua remansisseiit. lnvplevit autem ea operando,
lucentemdiviiiitas incarnc reserata monstratur. Sed implevit el perfeclioribus; 282 I11* deeranl in
tamen circumstanlius apostolos et apostolicos viros partc agenda? vitae, supcraddendo. Implevit etiam
lucemasesse ptitamus, quanquainsupcriusgloriositis et significalarum rerum arcana, seu propbetarura
lux sinl vocati. Nimirum quia etsi luci adh-crentes mystica sacramcnla, dum qua?libet qua? praedicta
ltix esse roerueraiit, tamen allerius lumine succensi, erant ad liquidum exhibuit, ul vera et fidelia ma-
sicut lucerna alienis pascilur donis, non oportnit stib nerent universa. Nam de bis omnibus praeteritorura
uioriio limoris delitescere illos, vel certe sub com- ^ exhibitio quae in lege aguntur, aut de lege creJita
modiiate praesentis vilae abscondere. Sed accensi Itt- suscipiuntur, futurorum pcrfecta est veritatis adim-
mine veritatis , ponendi erant in canrielabro , super pletto. Iricirco non percunclari debeiis de veteribus
quod sepiem laiiipades mystice in templo posita?, inandalis, nec mirari de novis promissionibus,
oleo, Videlicet Spiritus sancti gratia, jugiter nutrie- neque terreri de variis pressurarum angoribus, quia
bantur. Cur aulem praeeminentius lampas lidei et ad hoc haccomnia superaccumulaijiur, ut ea qua?
nonorum operum lttcere debeat, patenter insinuat, jam dictis aut gestis praefixasunt compleantur.
' Amen
261 cu,n subjitngit, ut luceat, inqtiit, omnibus qui quippe dico vobis, donec transeal coelumet
in domo sunt. Vidclicet in Ecclesia, qnaeuna et per- terra, iota unum ant unus apex non prmleribil a
fecla domus praeriicalur.Vel forle liiceat oinnihus in lege, donec omnia fiant. Quippe, hoc loco pro aflir-
domo hujtis muiidi, qua?sub uno coeloquasi camera matione ponitur, qua? nusquam alias in Malthaeo
coiicluditiir. Prassertim cum et supra lux totiusge- geminalur. Coelumaulem el terram transire fortas-
nefaliler sinl vocati. sis dicil in meliorem formam, quia promilluntur
Sic luceal lux vestra coram hominibus, ut videant nobis coeli novi et lerra nova. Unde idem aliubi:
veslra bona opera, et glorificent Patrem vesirum qui Ceelum et terra transibunl, verba autem mea non
in cmlis est. Ac si patenter dicat: sic luceat ut prae- transient (Matth. xxiv, 35). lllinc quippe videntur
scribo, sic ulique ut doceo. Doceo autem non sub verba eadeni siguilicare, quod et iota; ut sit sensus,
modio eam ponere, sed super candelabrura : el cau- quiasicul nec verba transient nisi compleanlur, ita
sam expono, ut qui in domo suiit omnibus luceat nec iota uiuiiii, aul, quori minimum esl, unus apex
lux vestra, ct videntes vestra bona opera, glorificent non praeleiibit a iege, donec omnia fianl eliam qna?
non vos, sed Patrem vest.uni, qui est in coelis: in lege minima putanlur. Non dico autem transi-
opera eniin requiro ut videantur, et ut coiifirnieliir bunt ne sint, sed donec melius sint; iola unum non
veslra doctrina. Neque tamen aliuhi finis ponendus praetcribit nisi operibus compleatur. Nam diximus
est operis, nisi ut per ea glorificetur Deus Paler, Ctirislum praecipuis lcgem duabus implevisse in
qui vobislumen vertim infudit.et per Spiritus sancli causis, scilicet in praeceptis agenda?vilae, qtiori per
gratiam operandi virlulem dedit. Alioquin cassus iola unum figurate satis mnnslratur; et siguilicandae
labor et vana praesumptio, si non vila docloris et vitae, quori per apiccm expressius declaralur. lota
linguaeofflcium, ad gloriam et laudera Dei devolis- eniro apud Graecossicut decima est in ordine alpha-
sime referalur. Et tit omnia colliganlur, haclenus beti, sic decem significat iu eurum nuniero. Unde
137 EXPOSiTTO IN MATTHJEUM. — LIB. III, CAP. V. J_58
liquido decera mandatorum agenda? vitae sumroa A Sugillat ergo hoc loco Scribas et Pharisaeos, qui,
colligitur. Ostendetis quod nulluni eorum Chrislus contemptis Dei mandalis, proprias sibi statuebant
venerit solvere, sed omnia ut perfectius fiant, per- traditiones, quod et Christiauis eliam est caven-
fecdioribus potipra pra?cipiendo plenius adimplere. dum. Porro in regno ccelorum minimus vocari tlici-
Deinde unum apicein liiterarnm, minima quaeque lur, quia indiguus illo eril. In eo regno quippe iiullus
sciiicet praeceplorum significanda? vitac praeterire miniinus, sed omnes magni erunt; quia elsi pusilli
noveris; sed apicem rernm et oinnium roanrialo- prius benedicuntur, ea prorsus benedictione riigni
nim, seipsum scilicel ex lege et prophelis, ul ve- erunt, quia inler summa deliciaruiu paradisi gau-
ritate complerenlur, singula perfectius et inlegfius dia lunc magni erunt. Quod bene caplura illa pi-,
resliluere. Alioquin non video quomodo evangelisla sciura designat, ubi plenum retc magnis piscibus,
Hebraeosermone hasc scribens nou magis Ioth, juxla centnm virielicet quinquaginla tribus, ad litlus tra-
propiietaieni lingua? adhihere debuisset in (iguram hitur. Polest et aliter iulerpretari: quod niinimus vo-
263 tuam iola lingua? alterius, ex quo passiin de- cabiturin regno coelorum, id esl, in prscseuli Christi
eem mnristrantur seinper in numero. ioth quippe .Ecclesia, qua?jara muliis in locis regiium coelorum
confusio vel desolalio inlerpretalur, et ideo haitc dicitur. Profeclo talis quilibet cum claruerit quod
adhibere proeo non riecuit, sed illam per quam B esl, miiiimus in Ecclesia vocabitur, quia despeclus
rayslicus geslorum signalur numerus. Quori auiem erit. Iricirco in eo regno, ubi .oltiinniodo magni
dicit: Donecemlumet terra iransibunt, iola unum aut erunt, non erit utique; quia praeialionis gradu , in
unus apex non prmteribit a lege , lale est ac st dice- isto ritim esset, indignus fuit. Hinc sequitur : Qui
rel, non praeteribit eorum quitlpiam ex utrisque par- autem fecerit el docuerit sic, magnus vocabitur in
t_bus, nisi ct illa semper perfectius aganlur ex ope- regno ccelorum.Forlassis ergo quia in Ecclesia hu-
re, ethaec de me significantia fiant in veritale luce milis et perfectus, licel abjeclus fuerit, idcircq jure
clarius cOnsummata. Sed lamen interea, donec coe- in illo magnus erit. At vero econtra ille,qttia indigne
lum et lerra transeant, si qua reslant vel modica praelalus contemptor fuit, non dico in illo magnus,
venim etiam in praesenli reguo Ecclesiarura Dei et
qua? necdum fignram aenigmatihus sint monslrata,
rion praeleribit eorum quidpiam ante in corruptionis hominum judicio, miniinus jam vocatus, conlempli-
formam, sensim universa donec complela fiant. His bilis erit.
itaque dictis, non praescribo siinpliciorem quorumque Dico enim vobis, quia nisi abundaveril justitia tie-
explanationem; sed leclori etiam, si aptius aliquid slra plus quam Scribarum et Pharismorum, non in-
inveniri polerit quOdverilati congruat, illud aperire trabitis in regnum cmlorum. Sane quod ait : Dica
'
et ista decernere coinmitto. Duntaxat raodis omni- C vobis, magnam in animo lectoris vim et profunriam
bus ex lege hoc intelligat, quae roiuima putanlur in cogitandi intelligentiam incussit. Quia non quicun-
_a, quod sacramenlis plena sint omnia. In Evangelio que, sed divina majestas, et immensos Omnipo-
quoque cuncta recapi.ula.a etiam quousque elenienta tens per se ait .- Dtco vobis. Ille , inquam, esl, qui
mundi transeant, operibus et figuris ea qua? necdum etea imperfectioribus per ministros legis el prophe-
fedbibita sunt, explenria. larum suo temporemandavif, et hunc nobis per se-
Qui ergo solverit unum de mandatis istis, mini- ineiipsiim jam doctioribus abundantiora salulis su-
tnns vocabilur in regno cceiorum. Significantitis salis peraddidil. Superaddidit riamque, et non qua? prius
di-_-t de mandatis istis, qua? per iota et apicem ex- maudaverat absolvit. Idcirco inquit : Nisi abunda-
pressins ad perfecliovtem supra praefiguravit; qua? verit justilia vestra, eljusliliameorum dicit omnia flh_
licet inininia videantur, si quis ea solverit, illa sci- ad divinunj culltini actualiler praeeepla, seu figurtii-
licet non agendo, ista vero non credendo, et docue- rum mystica, tamen ad litteram instilula, quibHS
tit sic homines, minimiis vocabitur in regno coelo- omnibiis simul expletisjustitia Scribarum applaurie-
runi, profecto non quiadocuit, sed quia solvit et sic balur. Sed quia Cbristus qua? rieeranlagendae vit;t?sn-
docu_f: N6n, inquam, secundum qtiod invenit et peraddiriit, et qua? fuerant significanda?vitae promis-
legil, sed -secithduniquod non operatus est, vel non sionibns ariiimhrata, veritale sui ac perfectione reple-
fecie credidit. Solvere autem unum eorum, est aut Vit265Jure perfeclioribusjamdiscipuIis,vel omnibus
uon .fgferequod recte intclligil, aut non recle in- Clirislianis dieil: Nisi abundaverit justiiia vestra phis
lelligerc quod ex sua tradiiione depravavit; aut qnam Pharisworum, etc. PluS enim abundat, cum illi
forte iinminiiere, si quid ad inlegrila.em perfe» oderint inirnicos, cl nos eos diligimus; cum illi lan-
ttionis eS Evangelio manavil. Quolibet igitur niodo tam non adulterant et nos mulierem ad concttpiscen-
iota uiium aut apicem ex mandatis istis minimis dnm non aspicimus; cum illi non occiderent, et noS
so.verit, et docuerit sic homines, riiinimus vocabi- nec irascamur. Talia siquidemet hujusmodi, qua? It
lur, non quia saii. doctilt, seU quia male solvit, Christo apposila sunt, poliorem noslram justiliam
et sic docuit. Hinc velim prudcns lector altendat Deo commendant, qua justificalur omnis qui ex fide
quaifi periculdstnri sit magistris Ecclesiarum vel vivit. Non enim alia est Christiar.orum jusiitia,
niiniitiis peccatis obnoxios esse. Quid enim prodest qtiam vera firies ex lege in Evangelio perfectis op_-
docere juslitiam quem minima destruit culpa, et rihus consummata. Sed quia Scriba? et Pharisa?i eutn
a gradu maximo dejicil levis 264 prsesmnplio? ex lege venisse nullatenus crediderunt, idcirco *a
85» S. PASCHASH RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 240
quae ad completionem pra?ceplorum sunt, suscipere ,A scimini et nolile peccare (Psal. IV,5), nisi quod omnis
respuerunt. Ex quibus omnibus, nisi Cbrislianorum occasio ira? tollitur, dum inimicos diligere, et verbe-
justilia plus abundaverit quam illorum, non pote- ranli maxillam praehere alteram jubemur. Verumla-
rint. Verilale teste, regritim coelorum inlrare. Sed men prius qua?rendum quid sit inter eum qui fratri
qu«eritur ab aliquibuS, cum supra dixerit: Si quis suo irascitur, et eum qui dixerit raca, et qui falue
solverit unum de mandalis islis minimis, deinde, Qui fratri conviciatur. Qtiomodo et pro his gradus poe-
autem et docuerit sic, dequibus accipiendum sit roan- narum a Ievioribus ad graviora, donec ad gehennam
dalis. Si enim de legalibus, quomodo nunc dieit: ignis usque inlentantur. Non enim ultio delictorum
JVistabundaveril justiiia veslra plus quam Scribarum, varios haberet damnationis lerminos, si non etiam
non inlrabilis inregnum cmlorum, cum qui ea fece- commissa in divino judicio essent disparia. Ira nam-
rit et docuerit sic, magnus sit in regno coelorum? qne discordiarum foraes et homicidiorum arma, dum
Vel qtiiJ eisriem minimis superaddi fuerat opus, cum adhuc necdum incilala acrins animo tegitur, levior
ex liis quisque implendo et docendo inagnus futurus esse convincitur, quam si in voce irascentis affectu
essel? Unde, sicut dixi, rie utrisque partibus diclum exterius prorumpat. Nam ira nihil aUud est quam
liqnirio conslat, quia qui unum iola vei unuro apicem, motus animi felle amaritudinis contra quemlibet in-
scilicet minima praeceptorum legi adhibita, non sol- ]E$citalus. Raca vero ira est, cum voce irascenlis, sed
verit, omnia legis et evangeliorum mandala consum- raca Hebraeumesse probatur, significans indigiwn-
mabit. Quoniam dum fiunt illa qua? addunlur ad tis animi motum, quas grammatici parles inlerje-
perfeclionem, eliam et illa longe plenius agunlur, cliones vocant, velut cum in Lalino dicilur a do-
qua? praemissa sunt ad iuchoaiionem. IJuia qui mu- lenle, tieu! 267 aD irascente, hem ! Qua? nimirum
lierem non viderit ad cbncupiscendum, nec forni- voces in nullam facile aliaro transfcrri queunt lin-
caltir. Et, si non irascitur, mullo remolior ab homi- guam, unde nec transferri haecpotuit, sed saporem
cidio erit. Notanrium vero, quod jam supra memini, sensus etiam in Latino cum voce servavit. Caeterum
justiliam fidei virtulum parlibus subsislcre. Et pul- qui dixerit fatue malediclionis animo, plns tilique fit
cherrimus ordo perfectionis, ut per eam opus legis retts criminis, quo certa vituperalio contra quem
verus incipiat Chrislianus excedere, qua abundan- profertur exaggeratur. Neque enim modicus furor
tiori profectu jusliliam Pharisaeorum praeceilere. est, virtutis gravitatem, et palientiarum violari, et
Unde sequilur: quem De.ussale sapienlia? sua? condivit, conlumelia
Audislis quia dictum esl antiquis : Non oceides; infatuati sensus lacessere operanlem quoque ac sa-
qui ttulem occiderit, reus erit judicio. Hic Magi- lieritem Detim interins fatuitatis verbo impie dcro-
sier egregius perfectionem quam venit implere ma-1fj gare. Quapropter magisler verilalis integritatem do-
mfestius incipit explanare, ut vera discipulorum ctrina? perfeclioribus volens ostendere, iota vel api-
juslilia 266 dignior declarelur. Sed quaerendum cem superaddidit, non modo uthomicidia de raedio
arbilrorcur dixerit, reuserit judicio? Nisi quia scri- reraoveret, verura etiara maledicta et verba iracun-
piimi erat in lege : Si quis occiderit hominem, fellis diae, uecnon et fomilem irascendi penitus de corde
ira permotus, ul ipse rursus legis judicio reus morte tolleret. Unde quam lerribile sil irasci, eisi humanum
plecleretur (Exod. xxi, 12). sit, pius animus intelligat. Quia quori riiclum est an-
Ego autem dico vobis, quia omnis qui irascitur fra- tiquis, Si quis occideril, reus eril judicio, hoc el ira-
tri suo sine causa, etc. qu;c sequuntur. Ergo, sine scentibus dicilur, ut appareat qriid sit inter jiistili.ini
causa de medio radendum pulo, quia in quibusdam Pharisaeorum et Christianorum, qua? vera et perfe-
Hebraeorum codicibus constat non inveniri, elsi cla esse justitia prsedicalur. Scd quibus ' moriis di-
Grtecorum pene omiies habeant, seu Lalini anli- viria discrelio haec decernat, quis poterit explicare?
quiores. Sed tamen consideranda esl ratio cur apo- Nam quod de homicidio in lege, hoc de ira ex Evan-
stolus Paulus ad Galatas scribens, stullos et insen- gelio taxatur. Unde qui vere pertimescit judicio reus
salos eos vocat (Gal. m, 1), quos corrigendo mo- fieri, erit sollicitus pro ira, nec unquam atrociora
nens, non minus fratres appellat, maxime cum et 1D conlumeliarum crimina fratribus irrogabit. Verum-
mtiliis laudibus eos commendet. Unde pro tali et tamen irilelligendum quia, etsi pro ira velut pro ho-
aliis quibusque causis, forlassis hanc parlicuiam micidio reus Dei judicio juriicatur, gehennarum in
noiiiiulli sanxerunt, non solum semel inscribi de- igne variis pro causis differenler utique puniunlur.
bere, verum eliam et in aliis duabus clausulis sub- Sed inter reum judicio, et reum concilio, atque reum
audiri; ut sil cuin ea parte prior integra verbo- gehennoeignis, hoc distare videtur, quod in judicio
rum sentenlia : sequens vero, qui dixerit fratri suo adhuc defensioni dalur locus. Qiiaeritur enim recte
raca, til subintelligaltir sine causa : deinde terlio, prius in causaenegotio, utrumne reus sit qui accusa-
qui dixerit fatue, ul sit integrior sensus fratri suo, tur, quia in co slatu juris quo saepe deliberatur
sine causa, quasi praecisa senlentia subaudiatur. apud judices, plurinia? frequenter subveniunt qua-
Siquidem ha?c illi ac si provide considerantes, ces- litalum defensiones, quibus aut purgatur reus a
serunt infirmitati huroana?, quibus irasci aiunl, na- crimine, aut certe convictus deprecatur pro eo, ac-
tura est ita tamen ne sine causa fiat. Sane huic sen- cusans se peccasse zeli commotione, aut erroris
sui forle videlur illtiri prophelicum jure aplari: Ira- subreptione, impulsione quoque casus, necessitatis
241 EXPOSITIO 1N MATTH-EUM.— LIB. III, CAP. V. 242
constriclu, realu oblivionis. Talibus et hujusmodi A absens aut quam longe fuerit ultra mare seu extra
qitaniplurimis ratiociniis, anlequam in concilio de regionem procul, el lunc quidpiam horuin in mente
reatu judicelur, quam sa?perei, ut dixi, aut pur- veniat, nunquid relinquendiim est quod offerimus,
ganlur crimine, aut supplicalione eis venia irape- et debemus pedibus perquirere, qitem forte iiivcnira
tratur crirainis. Caeterumin concilio, quamvis saepe nequiinus ? Patet omnino sensus, si praesens ftierit
indifferenter 268 judicium el concilium ponanlur is de quo agilur, quod ei supplicanriolenire ac satis-
in Scripluris, iion cum eodem rco jam agilur ulrum facere debemus; quod si prorsus eum allingere ne-
damnandus sit pro crimine, sed apud judices decer- quimus, polios ad eum motibus animi et liumili
nitur, et conferunl in invicem, qno supplicio dam- affeclu, charaequemeutis devotione ire convenit, et
nari debeat reus, quem conslat omnino csse dam- prostratis ante conspeclum ejns cttjus munus offcri-
nandum. In quo nimirum concilio, nusquam aut mus, fratri henignitale cordis devincli vcniam im-
nulla inlerdum subvenil ratio, quousque excipiat plorare. Nulli dubium, quanlum ex nobis esl, quod
realus sui senlentiam. Unde prius oportel nos deli- cum omnibiispacem babere oporleat, quia ea sola
berare in animo, dum adhuc iu cogitatione res affe- Deo reconciliainur. Ecce magister verilatis rie recor-
ctu persuasionissuggeritur, iiirumne voce pioferen- dalione pneceptum rieditante altaris faciem. Quid si
dum sit quod impellilur. Qttia, sicul gravioi culpa B alibi miinus lauriis, aut vjlae religionis, vel eleemo-
de prolalu, ila in concilio periculosior sententia de synarum, seu quorilibet boni operis sacrificium offe-
reatu. Porro ad ultimum de pcrpetralu operis, vel rimus; nunquiri, si recordamur aliquid liiijusniorii,
quod minus esse senlilur, de fratris conlumelia, pulandum est placere posse illud, quia coram altare
qiiani terribilis sequalur conclusio, nullis opus est non sumus? Aul quo relinqneliir munus, si non su-
verbis edicere, quomodo reos quos gehenna ignis nius cum quo relinquere jubemur? Vel si est lale
exurit, culpain sui reatus damnali luuut. Quos sane aliquiri, quod absque nobis localiter riimitlere nequi-
delictorum gradus quisquis apud se sollicilus non mus, quiri ergo agendum esl? Unrie conslat quo:l
praecavet,experielur juriiciuni clamnationis de ad- liaecoinnia non secuudum litteram religioni sacra?
missis, gehennam vero ignis ex impoenitudinecordis conveniunt : sed potius spiritaliter accipicnrium ;
elreatu. Certum quippecst quod, sicut in hac vita quanqiiam et sccnndum historiain impleta de cnliti
uihil feliciusbono Chrisliano, ila nihil illo darnna- religionis noii abhorreant, ut lides lemplum intelli-
bilius, qui, etiam lapsus, dnni vacat, pcenilendonon gatur, et altare Cliristus, ante qtiem noslrae fidei
vult cogilare de venia, neque viliosus, bonis operi- donaria devoii offerimus. llle quippeest illa sublimis
bus inhaerendo,cessare a cnlpa. Sed dilm hsec quasi coelorumara coram Palris vtiltu, sub qua sanclo-
rainima contemniinus, causa peccali jam daranati, C rum animae requiescunl. In quo nimirum altari fiile-
sicul Aposlolus docel, ad nefanriiora scelerum cri- lium vota et munera holocauslorum offeruntur Do-
mina poenaliter peragenda rei relaxamur. mino. Nemo igilur virlutum vola salis defcrt in ho-
Si ergo oblulerismunus luum ad altare, et ibi re- locaustum, qui usque ad eum lidei giessibus non
cordatus fueris quia fraler luus habet aliquid adver- perlingit. Uhi si recorriamur, inter sanclorum fre-
sumie, etreliqua. Explanat ergo, quam coeperat, quentiam, quod aliquis habeat aliquid adver-
amplioremjusliliam Christianorum, et fralri de quo sum nos, oportet cciram eo 270 mnnus nostr;e
dixerat cui non esl fas irasci, aul raca vel fatue di- devotionis relinquere, et morum affeclione infra
cere, raulto minus fas in animo quidpiam relinere conscicntiam redire; ibique, si abesl quein laesimns
quori in oriiumconverli queat. Imo recordari con- salisfacere rioncc reconcilialis, qiianiuin ex nohis
venil Cain et munerum ejus, ad quem, cnm offerret est, pura conscieutiamunus offerre liceat. Non ciiim
non respexit Dominus, neque ad munera ejus ; pro- sine causa corani altare iiiunus relinquerc pra?cipi-
feclo quia livorem atque indignationem in animo mur;quia quiriquid coram Deo recte offerlur i:n-
conlra fratrem 'gerebat. Unde dicilur : Si recte of- mulari non vacat. Imo vilium prav;e menlis corriga-
fers, el non recle dividis, peccasli; quiesce. Quid lur, eldileclionem quam debet prius fratri reslitual.
enira est dicere peccasti; quiesce, nisi peccasli ira- " Tuncque ari eum quanlocius coram qno niiinus sla-
.cendo vel invidendo, aul quolibet paclo quidpiam liiit, feslinus redeat. Chirographum quoque inlerea
conlra proximum moliendo; quiesce ab hac stulti- illud esse voluil. Ideo non refer munus luum, dixii,
lia ; cessa irasci vel inviderc , alioquin non su- sed feliuque, douec idoneus ex coiiscienlia placabi-
scipiam munus de raanu tua ? Ecce praeceplum lius offeras qua? vovisti. Nequaquam enim mtiiius
263 et exeiiiplnm recolimus. Nullus sibi faveat, repulit, sed charilalem proximi quaesivit, sine qna
nullus se decipiat. Quia si contra proximum quid- nemo ad charitalem Dei pervenit. Unde fenus cha-
piam mali in animo gerimus, munus Deo quod pla- ritatis debitor coactus prius exsolvat, si placerc Deo
ceal offerre non possumus. Si vero proximus e con- munus legilimae servilulis optat; qui profeclo si
trario adversum nos quidpiam habuerit, noii dicci non fuerit spirilu humilitatis in animo fundalus,
irara, sed quamcunque laesionem in qua nos eurri minime poteril explere quod jubeiur. Quia superbia
laesimus el recordamur, etiam in momento sacra• inflati, non solum offensis satisfacere conlemniint,
oblalionis nequimus quod acceptum sit offerre, do verum et magis laedere fratres •ion pertimesctint.
uec reconciliemur cum eo quem offendiinus. Quid si Haclenus quidem de fenore proximi reddendo, nunc
243 S. PASCHASH RADBERTl ABBATIS CORBEIENSIS 244
eliam etcum adversario benevolentiam pacis habere A reatu. Nemo enim utrisque adversantibus meliofl
jubet. consentit, quam hic qui diligit, et sine peccato pro-
Esto, inquit, consenliens adversario luo, dum es pler eum patilur qiiem diligit. Ctim ea ergo sumns
in via cum eo. Ubi quaerendiim quis sil adversarius in via, quia ipse sermo divinus nihil nohis aliud est
nosler, cui in via consentire jubemur. Si enim de quam via. Hiuc quoque David ait: Viam manda-
diabolo, ut quidam pulant, dictum accipimus (eo torum luorum cucurri , dum dilatasti cor meum
qttod adversaritts nosler diabolus lanquam leo con- (Psal. cxvm, 32). Via quippe Christus est, per
tra nos saeviat), convellilur omnis circumstantia quem et in quo recte cum adversario vitiorum
lectionis, et perfeclio legalium mandalorum mox ex nostrorum gradimur, scilicet verbo Evangelii; ut
Evangelio non continualur. Videtur enim violenta dum ejus jussis obsecundamus, ad vilani qttaii-
inlerprelalio, benevolos nos illi fore debere, eum doque sine otlensa judicis 272 venire valeamus.
ejus non obedimus fraudibus, ne ille propter nos Quasi ilinerarius nobiscum temporaliter sermo
amplius aeternis crucietur poenis. Quaenam perfeclio Evangelii ac si comes in via graditur, ad perfeciio-
est, non propler araorem Dei, sed propter eum quem nem vero vitae identidem sernio jam deinceps aeter-
odisse in baplismo statuimug, vilia deserere, cuique niis erit. Unde Joaunes in Apocalypsi sua dicit quod
bellum indixiraus? Vel quomodo cum eoin via siimus, B viderit in persona Christi angeliir», Evangelium h_-
qui nunquam in via slelit, neque cum eo mente, si benlein seiernum. -Eternuin aulem forlassis erit,
recte sapimus, aut voluntate utiquam fuimus? Qua- quia ullra vita actualis non eril, qua? roiillis divino-
propler melius de fratre quolibet adversante, aut rum duntaxal evangelizatur eloquiis. Caeterum aoV
certe ex Evangelio praeceptoruin dictum accipimus, versarius nosler nobiscuni quomodo gradiatur m
quatenus et lextum leclionis conlinuum servemus, via non absurde quaeritur; quia, si nobiscum in vi»
et sensus Scripliirartim concordes ubique -restitua- quaeChrislus est, iret, ulique adversarius uon esset.
nnts. Jubemur ergo 271 ariversanlcm nobiscum in Unde liquido patet quod potius de via praesentis s_f-
via consentire, benignilalem ei pru.slaii.es; qnod culi dicalnr, in qtta sitnul omnes nascendo, vivendos
magis cie Graeco suv-wv,id esl benevolus snnare vi- vel moriendo transimus : ubi nobiscum, tempore qud
delur. Et esl sensus : jani quia fralri, si laesusfue- vivimus adhuc, adversario iter agente, consentire
rit supra le reconciiiari docui; nunc quod magis illi patienter pro diteclione oporlet, et omni benevo-
esl exsequor : eliamsi adversarius exstitcrit, cslo ei lentia fovere; non nt adversarius permaneat, vertrm
benevolus dum escum eo in via, affectu placabili, ni in via Dei amicus Gat. Sed forte quaeret atiquis:
el consenti ut aemulerismeliora salulis, verbo Evan- adversarius si permanserit, cum et ipsecoram judiO-
gelii, quod et libi adversatur, dum es in via cum C criminibus sallem inimicitiarutn reus adjtidicatuf,
ipso. Jubet enim Evangelium inimicos dUigere, pa- quomodo poterit realu vinctus judici reuro trariere?
trem quoque et matrem, fratrcs vel sorores; adhuc Tradet crgo, licel reus sit, nos juriici, quia maneirt
et aniiiiam, quod satis cami conlrarium, mandat in eo simultat-S noslra? ira, quem placando delinire
odisse. Ex quibus duobus forle adversariis, unus nelumus, ob impoeiiiltidinem coram judice argtrft.
efficilur, dum aliquando advcrsalur fraler injnste, Ac si aperlius loquar, is qui me vulneravit niorlis
cpiiira qiiem concilalur carnis prudentia et fellis vulnere, tradidit in manibtis medicorum : sic, qitkt
amaritudo; el econlrario serino divinus jubel ne me adversitas superavit ne illtim benevolenli? fove-
resistas malo, sed vincas in bono malum. Unde, rem et consentirem verbo Evangelii, crueiili livore
quia ut diclum est, Graecus hahet berievolus, et vulneris, tradidit me judici realu vinctum, qno nuW
iiostra interpretatio consentiens, ac si ex uno verbo la, quia adversanii conseniire noinit [f. nolui], ul-
simus benevoli fratribus qiianqiiam debite adver- terius proficit excusaiio. Pate_>igilttr sensus, qnod
sanlibiis, el consentientes Evangelio in quo dictum sermo divinus nostris atlversaltir desirieriorum ille-
est: ATo/t.ercsts.ere malo. Nullus igilur adversarius cebris, cui nisi consenliat aniinus, traditur ab eo,
iiiajor quain qui multis jmpugnal partibus, et resi- quera violavit, judici morte perpelna puniendiis. Sed
stendi sine graviori jactura niillam tribuil faculta- quaeritur, ex homine qui adversatur, si subito, Bt
tatem. Et ideo cogimur hunc seiisum tenere, qnia assolet, occisus fuerit, quomodo accipiendum sit.
magis congruit ex circumstanlia doctrinarum, et Nunquid pGenitentiaelocus tollitur, quia m pi^esenfi
eos tatnen non rcfellere qui alfliiunt hittc inrie pro viajam consensio et benevolenlia reconciliationrs
veritale calboliceinterprelalionis. Nam istum quem negatur? Quod si ad poenilenliam, ut fatendum est,
cudimus qtiasi ex duobtis melallis sequens sermo reis venia relaxatur, nihilominus qttaerendum qnt_»
explicat, dum el percutienti maxillam alter.im prae- modo ab eo quem pcremil tradatur jttdici, nisi quia
here jubet, et follcnli lunicam paHitmi dimittere, et sic Salvatorleinperavilsentenliani, absque dnbio pr»
augarianti cedere, et cum eo alios mille passus ire. inipunitale peccali reus tradendus nionstretur, el ta-
HSPComnia nihil aliud sunt quam adversario in prae- men poeniteii-ibusvcnia non negatur.Unde-indefinite:
sentia favere. Sed lamen ea sic tolerare oportet ex 273 ^e forte tradat te, inquil, judici. Sic quippe,
sul.jectu, ut benevolenlia in omnibus comitetur, temperavit verbum dubietalis, ut poenitentiae lo-
quantum ex te est, cnm eo qui adversantur, ex cum non adimeret. Haud dubium quin Salvalor, ju-
llleclu; el divino oraculo semper obediatur sine dex vivorum et mortuorum ipse conslitulus est;
245 EXPOSITIO IN MATTH.EUM. — LIB. III. CAP. V. 246
quia Paler non judicat quernquam, seri omne judi- A Joseph : Donec peperil filium primogenitum. Finita
ciumderiit Fiiio. Porro miuister, citi ajuriice is tra- est enim sentenlia ex ea parte de qua diciltir: done»
ditur, angeli stint, cle quibiis cliclum est: Quod an- peperit filium suum primogenilum; infinita vero
gcli accesserunt et minisirabant ei; namque cl cum seciinriiini caiholicam liriem, ex ea qnori inodo non
angelis ad jndiciuiii venturus legitnr, qni scparabunt cognovit eam ciim jieperi'.,, seri conslat nunqiiam
malos ric medio justorum, et mitlenl eos in cami- cognovisse. Qttia virgimlas ejtts incotilaininata per-
litini ignis, ubi eril flelus el stridor dentitim. Sed mansil, de qua satis jamriixisse sufticiat. Caeterum
qnod ibi caminum ignis dicit, hic carcerem figtirate, tertiiim loquendi genus cst, cum nnib:e ip-ins partes
qua? reorum est eu.sloriia, appellavit. Sed terribilis proiufiiiiloaccipiunliir, ut prnesens locus manifeslal:
valde incuiiliir senlentia. '/.( iion e.xiesincie, inquil, donec novissimumquculrun-
Amendico libi, inquit, non exies inde, donec reddas tem reddcts. Igilnr infinittis eril ulerque eorum ler-
novissimum quadrantem. Hinc cogitet unusquisque ininus, quod nec fenoris nomen illinc a riebito un-
apuri semelipsum, et hoc quasi specialiter sibi pra?- quain evactiabiltir, nec a carcere illo qtiisque reatit
dictuin arivertal; verilas cnim est qni Ioquiliir, et vincius, post peractum judicium, solulusegreriietttr.
non menlilur. Singulis enim diclum est, singuli au- Erit auiein istius merque senlenlia? linis sine fine
diant, el nullus de audacia praesiimat; quia non B tencniliis, ita ut nec a riehilo se valeat illttc daiiina-
exiet inrie rionec miniina qiia?quepeccala persolvat. tusexplicare, ncc carccrc clausus quantloquerealiis
Hoc nempe per quarirautem videlur signilicasse. sui catenis abduccrc. Hnjusmoili ergo loquendi ge-
Nec sesiimantlum, sicuti quidam dixerunt, quori do- nere riictum est: Sede a dextris meis, clonec ponair,
nec finiti sil temporis, et aliquando, ac si, post exple- inimicos luos sub pedibus litis (Psal. cix, 2); necnon
tionem poenarum, liceat exire de carcere; jungentes et illuri : Oporte.t enm regnure donec ponat inimicos
illud Isaiae: Claudentur impii in carcere, et posl mille sub pedibus suis (I Cor. xv, 25), iri est, rionecsibi sub-
annos visitabuntur (Isa. xxiv, 22). Praeserlim cum et jiciat omnes contrariicentes sibi. Sed iitinquiri jjostea
iUud absolule dicalur, visitabuntur, quod et ad ultio- non regnabil, cum ci fuerint inimici subjecti, et
nem polest intelligi, et a plerisque rie die futuri sae- ipsius potestati subjugali ? Regnaluriis tilique est
cuii mauifesle interprctalur, qtianrio corpora re- sine line, eui el ipsi erunt sinc fine subjecti. Neque
cepluri graviorem suseepturi sunt daninalionis sen- 275 en'm consequehs est, cum ei fuerint subjecli
tentiam. Unde hoc loco donec pro infinito ponilur. inimici, tit tnnc ille regnare riesisfat : aul quia, irien-
Qiiod pravi hoinines nolenles considerare, voluerunt tiriem semper regnaturtis, illi qttos sibi subjugavit
non suos sensus Scripluris divinis, sed eas pravis deinceps non subjecti maneant. Nam et nos tali lo-
sensihus applicare. Nulla lociitionum genera, neque C quendi genere freqtienler utimtir, ac si dicatn : veri-
Spiritum sanctum sua poteslate loquentem allenriere tas islius sensus sententiam tenet, qui profe.cto sen
volentes, finxerunt sihi ex eloqtientia, falsam sapien- sns iiunqiiain infirmabilur, donec veritas mentiatur;
tiam. Caeterum bi qui sane sapiunt, inlellexerunt hinc qitoque ex inllnito palet, qnia, sicut verilas
quod scinperrerum verba el eloquentia, velut ancilla nunqnam mcnlitur, ita sensus isle sine fine illa ma-
servit sapientia? divina?, prout plactiit utcnlibus ea iienle uunquam evacuatur. Sed qiixritur quia Iiorno
loqui. Natn haec pars, de qua sibi aslrumit falsa, cum fine peccavit, charitalis riebiliiin proximo non
quia velut limes lemporis est, vldetur qnasi per ab- redriendo; qiiomorio justiim sit quoil a juslo judice
negationem unins rei, alterius interdum coticessio- sine fine damnalur. Qui profeclo sensus ex sententia
nem rieterminare. El fil tribus vicissim modis. Cum Pauli (Rom. ii, 5) perfaeilepalet quia secundum im-
274 aut "trique tcrmini simtil uno coniplentur pceniteniiani si:i corriis, lliesatirizans sibi iram in
lempore, et finita ulrarum partiutn scnteiilia termi- die ira? et revelationis j'nsti juriicii Dei, jure sine
iialur; aut ex contrario cum in usti loqnendi ad fine exsolvit thesauros ir;e qui sine fine, pro-
moiliim simui pro infinito lempus et negolium so- pter duriliain et impoenitudinem corriis, peccare
ciantur : aut ciini altera eoruin portio fitiita est, disposuit. Noluit igitur fratri retldere cliari.atis rie-
altera vero, quamvis ei collata, pro infinilo tamen D bi.ium; velit, nolit, redditurits est ira?, quam sibi
accipitur. Exernpli causa, velul'i_in psiilmo : Perse- thesaurizavil, pcenarum siipplicium. Servat riamque
quar inimicos meos, et compreliendam illos, et non a principio metapboram, quasi ab exactione publica
converlar donec deficianl (Psnl. xvn, 38). Ac si dicat, et judiciaria saeeuli polestate. Ubi adversarius, cui
ilbs deficieulibus, mox convertar et qiiiescam. Nec- jure riebelur charitas , inducilur, et Jttdex, ctii ab
non et illuri : Sedete in civitate, donec intluamini vir- illo, quia fenus nou rerididit dilectionis, reus ad de-
tute ex allo ILtic. xxiv, 49), qua iiimirum virlule cernendum tradilur; minisler qtioque qui omnem
percepta, illicoexieruut de civilale ad priedicandtim. exaciionem pretii ofliciose exigat; deinriec.arcer quo
Secuiidum hunc niodum volentes ha?retici quocttn- reus clatidatttr; ac senlenlia usque ad nuinuii qua-
que donec inscribitur, utrasque consequentias simul drantem novissiinmn proponitur, quod non prius
finiri, erraverunt mullis in Iocis. Veriinitamen pro possil exire a poena carceris, donec minima qua?qu0
infinilo quain saepeuna earum regio accipittir, aliera jiersolvat. Quarirans igitur exigitur, sed pcena pec-
vero saUs finita patenter monstraliir, ut est in hoc cati solvilur. Cnde iioiimilli, quia omnis muiidus
codejn opere de quo dixi. Quod uon cognovit eam qualuor subsistit elementis, quadrantcm mystice vc-
247 S. PASCHASHRADBERTI ABBATISCORBEIENSIS _:48
luerunt interpretari; quorum novissima porlio terra A I solum de quolibet iralo vei amante dicitur ,
esse probatur, et ideo per terram, omnis terrena? verum qtiori et iram super alterum , seu mi-
actionis delicla, et carnis meditalio, quasi novissi- sericordiara 277 ve' concupiscentiam aut amorem
mus quadrans, ignis supplicio pcenalilcr exiguntur. habeat. Unde jam supra cum dixissel: Audislis quia
Nam juxta hunc sensiim, prinius quadrans ignis, dictum est, non occides, adimplevit qua? deerant, et
quia de coelestibus est quo charitas signalur, jure adriiriit qtiod Omnis qui irascitur fratri suo, reus erit
dicitur; secundus aer, qiieni sempcr spiramus, per judicio. Ilaque non simpliciter omnis qui irascitur,
quem vita nostra signatur; tertius vero aqua, qua sed ctim adriitamento adriit, fralri suo. Qnem sen-
renascimur in Spirilu sanclo ; deinde novissimus sum bene Davidduobus explanat verbis, Irascimini,
quadrans lerra connumeratur, per quam carnalis et nolile peccare (Paal. iv, 5). Ac si dicat quod, si
vita, et peccala terrenae contagionjs designanlur. irascamini, cum silis irascibiles, nolile peccare ira-
Hinc quoqtie primo homini diclum legimus : Terra scendo fratribus. Haud duhiiim quin sicut KpoiriBuu
es, et in terram ibis (Gen. 111,19), ac si dicat, exsol- accidens est, sine deliberalione boni aut mali operis:
ves quod esse volnisti usque ad novissimum qua- ita ira.o. affectio deliberati animi, si locus adsit
drantem, 276 ?u'a "''''' peccatorum luorum im- perficiendi. Unde fortassis non dubitandum quod,
puniluni erit. Recolat igittir prudens animus, etiamsi B I sicut in perfeclionibus, ira fratris, veltili hoinici-
ubi vel ubi quod supra proposui commemorare prae- dium, reos facit judicio : ita concupiscentia mulieris,
termitto, quod hiecomnia ex illisocto bealitudinibus aut illiciti cujuslibet concubitus nefanda deliberatio
quasi a genere spectantur. Hinc est quod hic ora- menlis, moechoset roorte dignos ex lege facit. Moe-
tio fidei imploral, liberari nos a malo, id est ab ad- chia itamque generaliler illinc pro onini concubitu
versario, per spirilum pietalis, ut mitescat animus illicilo accipilur; quia in eo quod dixil non mmcha-
et possit omiiia tolerare. Alioquin, nisi mitis fuerit, beris, omne libidiiiis crimen interdixit, quod poslea
quomodo iq. via cum adversario consentire valet? Moysesvariis criminum speciebus disperliens singula
Verumtamen etsi atl Evangeliuin referendum est, proprio juriicio damnavit. Alioquin in illis deccin
qualiler ejus aliquis consentiet jussis, nisi pielalis verbis legis, nec fornicatio, nec concubilus mascu-
spirittt repielus fueril? Ule enim consentit, qui eum lorum,nec alia porlenta libidinisprohibila cernuntiir.
pie audit et intelligit. Deinde quidquid inlellexerit, Unde palet quod mcechia, quamvis proprie de uxore
etiamsi contra voluntatem suam sonat, non adver- alterius dicalur, generaliter tamen ut fassus sum,
sauir, sed magis diligil obediendo, et gaudet adim- pro omni libidinis incestu inierdicilur. Simili quo-
plere, licet conlra mores suos venial. Siquidem non que aiodo et hic cum mulieris concupiscentia, qua?,
eum ad volunlatem propriam delorquendo, seri mo- ^" veluli naturalis, de corde tollilur, ne moechtis sit
res cl omnem intenlionein cordis ad ea qua?dicun- Chrislianus, ut Evangelii justilia plenior coinmeii-
tur humililer referendo. detur; prolinus liquet concupisceutiam masculorutn,
Audislis quia dictum est antiquis: Non mmchabe- vel alicujus libidinis flammam, qua? polius monstra
rts. Ego autem dico vobis, quia omnis qui videritmu- -lagiliorum sunt quam vilia nuncupanda, funditus a
iierem ad concupiscendutneam, mmchatus est eam in cordibus tollenda mandasse. Quia profecto, sicnt
corde suo. Penriet igilur ha?csentenlia ex eo ubi ait: roajor ex Evangelio castitatis justitia exigilur: sic e
Nonveni legem solvere, sed adimplere. Implet autera contrario acrior poena reis ex eo incutitur. Unde
eani eo quod dicil: Qui videritmutierem. Nec tameni smmtiopere curandum, si propassione aliqua tililla-
solvit legem, cum de corde moechiara lollit, el casti- rour, tollamus oculos mentis ab intuitu operis, ne
tatem in carne servarc jubet. Non enim absolvit illa, forle levis suggestio transeat in delectalionem et
sed implel in Evangelio quod deerat in lege, ut ma- afl-Clum cordis ; ne rei ex passione deliberali animi
jor sil justilia Christianorum, quam Scribarum et» pro faclo damnemur. Quid pulas, absentes quando
Pharisa?orum. Ubi considerandum quod non dixit: sUnus, si feminaro aut (quod scelestius esl) aliud
oinnis qui concupiscil mulierem, sed qui viderit eami D aliquid ila corde aspicimus, ut, si facullas adesset,
ad concupiscendum, scilicet eo fine et animo utt deflnitum habeamus intus, et personam quamlibet ad
eam coucnpiscat consenliendo libidini, si facultas> hoc medilatione revolvimus in conscienlia : nun-
fuerit explendi. Quem sane locuni Graeci duobus> quid non adulteratur corde, ubi talis versalur deli-
verbis significanlius explanant, tr«.o; et 7rpi.afl._av,, beralio, eliamsi desil 278 species coram istis exte-
id est, passionem et propassionemdicentes. Quando- rioribus oculis, quae visu concupiscatur ? lino tum
quidem passionem dicuntad vilium animi reputari,, adulteramus corde, cum illi aperiuntur oculi, quos
propassionem vcro, licet habeat initium culpac, noni propter poenampeccati prirais parenlibus raale aper-
tamen teneri in crimine. Esl naraque T.po7.a. e.K,, tos in paradiso legimus, et carnis incenliva eos
tetuporalis, vcl subilaneus animi affectus, ut ira- afficiunt. Tunc sane in affectum libidinis laxantur
tus sil aliquis, aut amans aliqniri, iz&Bos vero, autt frena concupiscentiarum ; versatur species anle
;_-._, ut qtiidam aiunt, quaeilam animi forma vel1 mentis oculos, ubi non voluntas, sed sola deest oc-
deliberatio ex consensu pene quasi naturalis ha- casio peccandi. Quaenimirum intentio, non propassio,
bitus menlis; ut est dum dicimus iracundum , sed 7.«.o. vocatur, quia mens roale illecta transivit
aut cujusque amatorem. Quippe quia 7r«'9o. non1 ad passioneni consensus. Jure igilur ex Evangelio
219 EXPOSITIO 1N MATTH/EUM. — LIB. Hl, CAP. V. 280
talis deliberatio iu omni molimine viliorum, pro A . nerasli cor meum, soror mea, vulnerasti cor meum
opere reputatur anle oculos inleriin judicis ; quod in uno crine cotli lui (Cant. iv, 9). Vulneravit enim
ex hoc quisque censetur quod est vel quod corrie cor sponsi in uno oculortim, charitatis glariio, quia
gerit. Nara sola bona voluntas el prompla devolio nulla carnis pelulantia maculata aliubiquam in idem
roentis, cum deest agendi copia, quod pro charilalis propiliato.iuni respicere consueverat, cujus amore
affectu apud pium remuneratorem acceptabilis sil, nimio perfusa eliam de se dicebat: Vulnerala cha-
nemo sane qui arabigat, iiemo qui dubitel. Placet rilas ego sum. Talis quippe oculus columbarum di-
igitur quod in lerris pux hominibus bonw voluntatis, citur, qua? resiricnl ad fenestras suas. Iricirco non
ah angclis, sicul et Deo gloria in excetsis pracriicatur. scandalum, sed pacem ferens, nihil ad concupiscen-
Sic, sic plane e contrario, quoriim voliuilas riepra- dum exlerius altrahit, sed qua? salutis sunt miinda
vatur, et illicitur fratris ira vcl odio, seu concupis- omnia interius servanlur. Igilur propter circumslan-
ceutia incesti vel flagitii, luxu aut quibuslibet ina- liani lcctionis, qnia hinc inde demulieredicitur, me-
litia? affeclionibus, et deliberatione viliorum pasci- dium duarum parlium, ut sermo divinus conlinua-
tur, jure reatus supplicium illis clenuntiatur; quia relur, incliiis ad hunc sensum relulimiis. Nam supra,
non secundum quod quis non potuit, atit non licuit, qui viderit mulierem ad concupiscenrium, mocchum
sed secundnm qtiod fuit et proposuit ex consciencia, B esse eum in cordedenuntiat.Nunciteruin, priusquam
aut accusalur aut defenriitur in die cuiii judicaverit devenial, eumdem cordis oculum jubel erui et pro-
Deusocculla hominum. Sequitur : jicere, ne aspiciat quo male deceptus homo pereat.
Quod si oculus tuus dexter scandalizat te, erue eum, Et notandum : si ea quae in nobis dexlra sunt, sci-
et projice abs te. Haerct ha?c sentenlia superioribus, licet oculus aut manus, nos interdum scandalizanl,
ubi ait: Qui viderit muiieremad conctipiscendum.Ex quanlo magis ea qua? sinislra siinl ? Quia si anima
quo liquet, ocutum dexlrum, quidquid mentis delec- introrsus labilur, mullo magis corpus, quod ad pec-
latione interius concupiscilur, intelligi deherc ; quia canditm proclivius est. El 280 'l'eo praestanlior iile
profecto, cum ille interior ad concupiscendum ape- purgandus esl octilus, el eruendus illicilus aspectus.
rilur, mox turbali motu libidinis acrius scandali- Qtioniam dum is sine scandalo prava? visionis in
zaraur. Dexter vero ex meliori parte menlis non in- propilialorium assiriuus referlur, isle sinister et
convenienter dicitur. Qtiia sicul praeslantior pars exterior, lege illius frenalus, ab omni labe viliorum
corporis dextra vocata est : ila visus ille ab inlus, immunis quotiriie ctislodilur. Veruinlamen, et si ila
qnia praestanlius videt, recte dexler est nuncupatus. dixerim, non praescribimus ntimerosiorem sensuum
Scanrializat antem, cum ail concupiscendumaperilur, explaiiationem. Potcst enim in dextro oculo, vel in
et mens p r varias et illicitas cogitalionum formas a C dextra manu, fratrum et uxofis, ac liberorum seu
slalti purilatisel justilia? captiva duciliir. Qui nimi- carorum amicoriiui affinilas, vel quorumlibet pro-
rum oculus dexter duin ad concupiscenlia illectus piuquorum monstrari affectus ; quia nihil minus eos
trahitur, et eruendus et projiciendus est a nobis, ne quam oculos nostros diligimus. Solet enim ab his
per euin noxia carpamus. Erucndus sane antequam qui se veliemenler diligere quemlibet volunt osten-
279'aha(ur in vilium, nc quod in nobis optinium dere, itaMici : Diligo eum ut oculos meos. Et ideo
est cito flectalur ad culpam. Quid igitur magis scan- forlassis ad augmeiitum riilectionis cxaggerandum
dalizare polest quain quod nos revocat a proposito posilum est, si oculus luus dexler atit manus dextra
et removet de via juslitia? ? Ergo, nisi primum pa- scandalizet te, qualeiuis ad contemplandam vcram
rentem hic oculus scandalizasset, nequaquam timore luceiii inipedimenlum flat, debeas illud abscindere,
ac puriore pressus a facie Dei, locatus in paradiso, et quiriquiri praecipui amoris esse potesl, ne libi ob-
se abscondisset. Quera si, priitsquam pelulanlia eum sislat, peniius detruncarc. Cavcnritim igitur ne, diiin
foedaret, ab intuitu vetiti revocasset, nequaquam volumus alios lucrifieri, ipsi in aeternum pereamus.
scanrialum pateretur erroris. Et ideo projiciendus lliiic sane el in Levilico de sacerdote magno dicitur,
est illico talis aspectus, anletjuam mens labatur in cujus anima Dei cultui mancipnia est, ne supra pa-
vitium, non quia dexter est, seri quia scandalizat " trem aut matrem vel filios polluatur, id est ut nullius
nos male concupiscenrio, in lege mantlalorum Dei affectum scial praeter ejus cujus cultui dedicatur
quam bene positos. Alioquin quanriiu in charitate (/.eu. xxi, 11). Verumtamen manus et oculus,
defigitur, continuandus et servandus est in aspectu, quamvis unius corporis proecipua? partes sint,
qaia pax mtilia diligentihus legem Dei ariesse cre- quia non eumdem actum habent, nunquam dixcrini
ditur, et nullum illis scandalum devenire poleril. quod unum velinl significare. Et ideo per oculum,
Qnod si nosscandalizare caperit ab illecebra riele- manenle illo quem supra pracluli sensum, potest
ctalionis, mox eruenrius esl visns cogitationum, ne ' inlelligi quilibet niagistrorum, qiiorum ofliciura
forle videal muliercm ad concupiscenritim. Abji- est praevitlere raores ac vilam subdilorum , aut
ciendus est ergd, ne ari ea quae carnis sunt exterius forle amicorum aliqttis, cnjus cottcilio utaris ad
se difftindat, sed purgatus disciplinis ccelestibus, sem- considerandos actus luos et ccclestia uiedilanda.
pcr veluli cheruhini circa aram in propilialorium Qui si profeclo scandalizaverit te projiciendus est,
se referendo cuslodial. De quo nimirum visionis ne malo illius exemplo pellectus pereas, vei errore
oculo iu Canticis Ecclesia? a sponso canilur: Vul- , depravalus in moriera ruas. Porro per uianuiu,
451 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 252
aliqua locuples vila? aclualis vel prospera operalio tA ctoritate lihelli repudii libertatem dari jussisset,
jnxla superiorem sensura : secumlum liunc aulcm, dum deliberalur cx ea ob recogilandam graliam, et
qitcni subclidimus, forlequilibet slremiusarijiilor inler vitandi pejoris criminis culpam, indixit non dico vo-
vitae negolia designatur, cujus juvamiiie prosperis luntatem pacis; verum exosae uxoris adullerium,
successibiis etiam vita noslra in saeculo queal pol- diim dimissa nioecbiiliir, ad viruui conlorsit. Qui
lere. Qui profecto dum eceperit nobis ohsistere, et dimiseril, inqiiil, uxorem suam, excepia causa [omi-
scanrialum esse in Icge mandaloriim Dei, nielius cst, calionis, ac si dicat : Quicunque foerius nupliaruin
ilio praciso, absque ilitis adjulorio salvari, quam pro alicujus rei ncgotio, vei pro foeditale inoriini
ut cum eo toluin corpus noslrum percat in gehenna. aut corporuni spreverit, et quori Detts conjuiixit vi-
Potesl autem per dexiram manum, eiiam*et ipsa ctus injuriisseparaverit, iscogil iniirniiorcin se cur.i
practica vita sigoificari,281 S,1U-lla Martha salagens alio fornicari, et causa reatus ejus ipse ellicitur, qut
variis officioruin negoliis occupalur. Simili quoque cam sua depulsioue facil nieechari. Praesenim quia
modo et per ociilum vita theorica exprimitur, qiiam olim plures eranl causa? oinitlentli uxores; scilicet
s;epe imbecilles non valcnles ari piiruin conieiiiplaii, si leprosa, si slerilis, si oriiosa, si fornicaria, etc.
scandalizanlur. Hi pro nimia vilae desidia el lor- Al veroChrislus solummorio causa fornicalionis de-
j:oris otio, illi vero, pro tnulliplici saeculifrequenlia, B
] serentli licenliam dedit. Jure igitur, quia iUo tan-
cl pltirima?occupationis laedio. Quorumlibel igitttr tum vilio firies castitalis, el connubium uuptiarum
quisque oculo vel manu patiatur scanrialnm, melius prius rumpiliir, iricirco noii earo ille facil uia?chari,
esl, si unam earum inlerrium non potest sectari seri ipsa realus sui causa esl, et dissolulio foederis.
vilam, alteram soliinimodo retinere, quam pro enor- Alias autem diligenria est el lenenda, ul juslilia
initate duarura infiriiiilalis scandalo deperire. Hinc Christianorum polior commendetur, et charilas cou-
summopere ciiranduin ne aut ille qui nou potcst jugii firmior usque ad morleiu servelur. In quo ni-
conlemplaliva frui, lorpeat otio, actuali neglecla; mirum castitatis praiceplo propter brevilalis com-
atit forle aliquis, rium occupalur praciicis negotio- penriium pluriinae hinc inrie quaesliones cniergunt:
rum sludiis, areseat ab inleriia dulceriine, cum uie- sed solum eas tangere decrevi, quas necessitas
liiis iii couiemplativa posscl prolicerc. Jam quia exjjoscit. Et tjtiia si uxor f>rnicala sit, quid liceat
dexiruiu jubemur oculum vel nianuni, si forle scan- viro salis expressum est, quaerendnmergo fuite con-
tlalizaverinl nos, abscindere scu a nobis projicere, trario, si vir foruicaius fueril, quid agenduin sit
nihil dubilanduin de sinislris, ubi qnidquiri pi_cslan- uxori. Umie Paulus dicilquod nulliis eorum proprii
lius esl in corpore, delruncalur. Quo.l si ad litleram corporis potestatem habeat (/ Cor. vn, 4,), et Domi-
quisque velil accipere, licet de pictate descendat' ^ nussoliiiii fornicationis causam excipiens, non dixil
ejus affectus, non est audienrius ut menibrorum ab- cujtis e.iruni, viri scilicet an feminae. Propter quodi
scissio praedicelur, sed ut injprobilas moriini, et duo lcrmini lege una siniul videntur arinccli, ne
pravilas aclionum resecetur. Unde quidquid in alter eorum facial qtiod alteri non licct, etsi vir po-
oculo menlis interius de via injustitia? el probitale testalem haheal super mulierem. Poteslas autem §i
niorum nos subvertere voluerit,' illico erualur a ex eo dalur, quia praestanlior est in natura, el mu-
uobis, el quiriquid conlra operalionem virlutum exte- lier de viro facta legilur, el non ex eo quod servus
rius propulsaverit, clsi dextra iuanus vel oculus vi- uxoris est, et ne quaerat solutionem, ei mandaiur.
deatur, quasi scanrialumiiostra? salulis, a corporeso- Alioqtiin occurrit illud rie Aposlolo, In quo enim al-
cielatis procul pellatur; ne forle, quod absit! morbo lerum judiccis, temeiipsum condemnas, eadem enim.
ilUus corrupiis lolum corpus pereat in gehenna. agis quw jttdicas (Rom. n, I). Qtta de causa quis-
Diclum esl ctulein: Quicunque diiniseril uxorem quisfornicationis elogio vult deserereuxorem, debet
suam del illi libellum repudii. Ego antem dico vobis: et ipse a foruicatione immunis es.e, quia nihil ini-
Qukunque dimiserit uxarem siiam, excepta fornicalio- qtiiusqiiamfornicationiscaiisa uxoremalijicere, etse-
nis causa, facil eatn mmckari, el qui dimissam duxe- n ipsuin ab eoriem 283 v' 110n0" custoriire.Sequitur :
rit, moechalur. Hunc locnm Domimisel Salvalor no- Et qui solultim a viro duxeril, nmchatnr. Moecha-
ster panlo post plenins explanal, quoil boc Moysesi tur aulem, quia seciinrium Apostolum, dehet perma-
propler riuritiam cordis' oorum jusscrit, non riisci- nere innupla, aut forte viio suo rcconciliari (/ Cor.
dium volens,sed auferens homicidii riiscritnen. Qno- vii.ll). Uhi apparel quod nec vir qui eam dimiscrit,
niam mullo lenius eral quamvis higuhrem eveniret dum illa arivenit, polest allerara suscipere in conju-
discordiani,quam per od'mm et infestationem uxorisi gium, sicut Aposlolus manifestat. Sed quaerilur ab
fundi sanguinein. Hoc qtiippe non Dominus amalor aliquibus, utrum et illa moeclialur, qua? facit eum
pacis praeceperat, sed Moyses ex suo, propler pejus,, cum quo coierit, moecbari, qnori satis hinc inde,
ue fierel, concessit. Idcirco aucior dilectionis, ett aut ex Evangelio aut ex Apostolo, patet, licet illa a
magister veritalis, reslituit perfeclioribus quodI viro riiscesserit cansa fornicationis, quod non liceal
deerat, et abnegavit discidium insei tationis, quod| ei alio sociari viro, quanlo roagis si riimillattir a
duricordibus, et non piis 282 ac mitibiis riatumi viro? Potest enim fieri tit aul illa discedat, atil vir
fueiat. Nibil igilur hoc loco Chrislus, vel alibii eam noleule illa dimillat. Sed quid horum conlige-
tlempsit legi, plura vero addidil. Unde lex cum au- rit, non licet aliquem eoruro, dum quilibel advixerit,
853 EXPOSITIO IN MATTH_EUM.— LIB. III, CAP. V. 2ri_
cuipiam alteri copulari. Quia discidium quamvis. A quod enormitate menibrofum coe.uin praesideat, et
causa fornicationis qualibet ex parle fiat non taraen hunc vasti aeris spalium cruribus interciatidat, ve-
ex imperio, sed ex indulgenlia juste conccditur. luli AnthropomorphiUe siispicanlur, qualenus sca-
Unde, quia voluntas unius usum sihi inlerdixit, et hellitin lerr* pedibus atlingat : sed quia per lerram
realus alterius id coegil, haud riubium ulros(|tie roa- sancta Dci Ecclesia figuraiur, qua? iiiiiiirum sca-
nere debere sine copula, nisi forte in invicem recon- belluni pcduin : ejtis jure dicilur, quia subdita Crea-
cilientur, quibus prius, si vellenl, licuit non riisce- loii, gressibus ejus prostrala, lideli rievoiione sub-
dere. Et hoc sane quia non ex voto fuil, sed ex slernitur. Hinc quoque in psaluio : Donec ponam
discidio. Idcirco aul simul redeant, aut simul se inimicos tuos scabellum pedum tuorum (Psal. cix, 21.
conlineani; quaieuus fornicatio ne plns valeat in Scabellum quipjje iiiimici ponunlur dum reconciliali
causa, quam foerius nuptiaruni. Ca?lerum, ubi ulro- Deo dilioni ejus clevoli iiicliuanlur. Ipsa est enim
rumque vota conveniiint, qtiia Deusest in negolio, tcrra viventium soliditalc Chrisli snper aquas liin-
nec licet revocare connubium carnis, eo quod non dala, qua? ionge alio visionis sacramento, a Moyse
homo, sed Deus conjunxerit eos. Scripluiu quippe et Aarou, Nadab quoque el Abiu, una cum septua-
est, Quod Deus conjunxit, homo ne separet (Matth. ginla senioribus, sub pedibus Dei Israel, quasi opus
xix, 6). Iloino igilur eos non separat, sed Deus B saphirinum ccrniltir, et quasi coelum cum sereiium.
nielius sibi social, quos Chrisli charitas ad liberia- est. Ncc iiiircris inlerea, si niinc lcrra, nunc sca-
tem vilaeex voto felicius invitat. Sed qu a ci>cunicirca bellum peritim ejus, sancta Dei Ecclesia itominatur,
qiiamplurima?, ul dixi, quaesliones ebulliunt, ha?cde interdiim vcro quasi coelum, cum serenum est, sub
his simpticiler dicla sufficiaiil, licct brevitas ea non periihus ejus cernitur; quia una eademque. res variis
sit passa praestruere, et Scriplurarum lestimoniis figuraruin aenigmalibus, 285 0D meriloruineffi-
omnia conlirmari. eienliam et significalionem causarum Ittce clarius
Iterum, inquil, audistis quia diclum est antiquis : reseratur. Qua de causa jurare per lerram aliquem
Non pejerabis, reddes autem Domiiio Deo luo jura- vetuit, qui scabelluin p'e_tiin ejus, ac si ccelum cuun
menium luum. Ecce hoc loco, siotit et tibique in islis sercniim esl, firmilale perpetua, saticla Dei scilicet
cumulus juslitiae redintegratur. Nam per quotl quis- Ecclesia soliriattir. Unde, si quis terraiu aut ccelum,
que jurat, aut veneratiir, aut diligit, aut limet; id- vel llierusalem illam magis aliquid existimal tjuair.
circo carnali populo jurare per Deum ex lege licitu.ni crealuiam, erral. Si quis vero non se leneri jttra-
erat. El hoc quasi parvulis concessum erat, ut quo- menlo, quia crealura esse cernilur, cogitel quod in
inodo viclimas imniolabaut Dcq, ne iriolis eas offer- bis omuibus pncstanliora claudtinlur et ariumbran-
renl, sic et jurare illis in Deum permissum erat; 'L>lur arcana. Quis eiiiin ignorat quod Hienisaleu»
non quod recte hoc facerent sed quia melius erat illa terreua iilius coelestis iinaginem geral? Et irieo
Deo id exhibere quain 284 daemonibus. At vero illi qnisquis per eam jural, jusjuranduni ei debet cujus
per elemeiita jurandi seinper pessiinam coiisueliidi- esl civiias, nec alleri quam illi reddendtim recte
nein lenuere, sicut a prophetis quam sxpe arguun- pnlalur. Seri ut simplicius loquar argtimentali sunt
lur. Jtirahaitl namquc per angclos, jurabaiit ct per se non leneri juramento, si per ea lanlum ari lille-
urbem Hierusaleni ac per lemplum ; creaturas quo- ram jurasseiit, ijuia riictuin fueral : Reddes aulem
que resque carnales obsequio et honore Dei venera- Dotnino Deo juramentum tuum. ldcirco docet tiiL.il
banlur. Idcirco superstilionem coiiluniaciie veleris lam vile in crealuris Dei, ul per hoc quisque perju-
condemnal, et religionem juranrii per ccelum, vel rare riebeat, quanrio, a summis usquc ad infima
terram, aul caput, aufert, quia in conliimeliam Dei qtiicque divina Providentia ctincta creata reguntur.
sacratnenti veneratioiiem refercbant. Porro Judaei Hinc qiinquc incipit a tlirono Dei, quori sublimius
alia ex lege agcbant, alia cx tradilione et supersli- esl, cl pervenit tisque ari capilliira album vel nigrum,
lione Pharisaeorum, alia falsilatis errore decepli, quori vilius est. El insinual nec per caput debere nos
Qua? omnia Magister veritalis removens, ea qua? jurarc, quamvis nihil magis ad nos perlinere viriea-
legi deerant adimplebat. Hinc quoque ait: Ego au- tur. Scd c|uomodo noslrum est, ubi poleslatem fa-
ttm dico vobis non jurare omnino per cmlum, ct addi- cienrii vel coniinulanrii colorem nigri atit albi non
dil, quia thronus Dei est. Thronus ulique Dei, et non babeamus? Propterea ineffabiliter (cneiit omiiia , et
Deus, quia crealura esse probatur. Porro in Iege, ubique praesenti jurameiilum debelur verilalis. Unde
Reddas, inquit, juramentum luum Domino Deo tuo. quisque per capuljurat, illi ulique debet jusjuran-
llli vero e contrario, aut cceluni plus aiiquid suspi- dum, qui potesialeni ca'pitis habet, et cujtis figuram
canles, aut forte si per eum jurarent, persuasum caput tenet. Nam caput noslruni Chrislus, capul vero
habebant non se juramenlo leneri. Propferea provi- Chrisli Deus: et ideo quisque per capul jurat, illi
rius arbiter sic sententiam lemperat, ut et coelum ulique debel jtiramentum suum, cujus figura el JHJ-
Dei creatura credatur, et tamen quia secundntn testas in eo nianct. Verumlamen quia ista de super-
spiritalem inieUigeniiain thronus Dei est, se teneri stitione vel errore Jtiriajorum venerani, resecat
juramenlo, quisque per eum juraverit, asseverat. Ita no.via el supctfliia, complel aulem ari perfeclionem,
quoque et de lerra scntieiiduin, per qiiain omniuo diim loilil jurandi occasioneui, qtia? clefiierant, Sed
jurare velat, quia i.cabellutn pedum ejus esl. Non tameii quia videlur Apostolus quam sacpejnrasse, e_
 2S5 S. PASCHASH RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 2_6
iciii-us _a_iaui.iii;i im_r _.inisiianos pro sattsia- A quoticunque nos sumus, quod in nobis vel ex nobis
clione allerius, licela malo sinl, frequenlius conce- est, seu quodcunque circa nos est, ab eo constat
dunlur, liquet quod Christus penilus jurare non esse, quod est. Sin aulem ex eo non habueril esse,
probibuit; sed propler occasionem perjurii, docuit utique non est. Propter quod mira disposilio rertint,
quod perfectius est; et oslendil quidquid ullerius omne quotl non est, quia non habet csse ab eo quod
fit, esto liceat veritatis oblentu, quod a malo est, est, non minus verum est, quia non est, quam quod
286 dum quisque, pro dubielale alterius, ul fidem est, etpartilur esse ex eo quod est. Hinc igilur con-
faciat* qui non credit, jurare cogilur.Hinc^sl quod stat, quodinore Chrisliani, non minus in negando,
Apostolus sa?pejural, ut infirmis arifiriempersuadeat. quam in asserendo semper veritas esse debel. Sed
Ilinc est quod Ecclesia suos pro pacis foedere fi- tamen talia quae tam ardua sunt et difficilia, quia
deique assensu frequenter jurare concedit. Sed Do- peccandi via salis lubrica est, nemo sine spirim
minus docuit quod perfectius est, indulsit quod fortiludinis custodit; nemo nisi esuriat et siliat jusli-
infirmi.atis, resecavit quotl superstitiosum erat et tiam, parles vita? perfecliores, et consummalam re-
iioxium. Quia profecto, sicul meniiri non polest qui gni coelestisjuslitiam adimplebit.
non Ioquitur: sic perjurare omnino non valet, qui Audistis, quia scriplum : Oculum pro oculo, den-
ijuuqiiam jurat. Idcirco nemo sicut honum appelat B tem pro dente. Stibaudiendum est redriet, ut aetas
jusjuranriuin, sed pro infirmilate alterius qua? a rudis vitae, quasi justitiae initium praestruatur. Ca?-
malo est, quia infirmitas mala esl, ulalur jura- leruni Chrislus justiliam perfecta? vitae insinuans,
mento veritalis subsidio fretus, ut ei persuadeat qtiem addidit quod deerat. Unde patet sicut et in caeleris
jtire necessaria fide viderit infirmari. Aliter atilem. locis, quod ea qua? de lege sunt, inler prudentiam
Sermo vester, inquit, sit : Est, est; Non, non. carnis, et consummalum Evangelii justitiam meclia
Quia omnino evangelica veritas non recipit jura- sunt. Manent igitur hinc inde quasi duo terroini,
tnentum, sed allerius infirmilas id cogit, dum quili- unus qui detrahil ad culpam, alter vero qui regni
bet siniplicem non potest recipere verilalem. Verum justiliaro perfectius implel. Medielas porro horum
quod omnis sermo iideiis recte pro jurejtirando ac- legalem adhuc rudibus pandit disciplinam. Non mo-
cipitur, et ideo in illo semper esse debet in affir- dicus quiriemjustitia? gradus est, plus la?denti, quam
mando, est, est, in negando, non, non; suflicit enim intttlit, non rependere. Nam prudenlia carnis qua?
dicere ore, est illud, quod in corde est; non est au- ab Aposlolo mors dicilur (JRom.vm, 6), esl ulcisci,
tem, in ore, illud, quod in corde non est. Quiriquid insidiari, concupisci, quoecarnis sunt callide sectari,
vero extra hanc regtilam secus est, cerle aul ex et caetera hujusmodi. Jtislilia vero legis segregat
mendacio est, aul ex infirmitate alterius, licet ve-1C nos ab his, ci inilitim perfeetae vilae suos adhuc ler-
rum sit quod juratur. Et irieo non dicil, quidquid renos incipit erudire. Deinde Ckrisli justitia, per
amplius est, malum est, sed tempcrat sententiam, quam regnum ccelorum digne quaeritur, docet om-
etail, a malo est. Quia si quidpiam plus minusve nino non resistere malo. Esset quippe jusli.ia Evan-
sublerfuerit, a malo esse convincitur. Quapropter gelii major, si laedenti minus injuriarum quamper-
quod est in corde, sil et in ore; quod vero non est ceperat quisque juberet reddique nunc mullum su-
in corde, nequaquam sit, quia non riebet esse in ore. perexcellit citni jubet nec resislere malo. Unde
Unde, si quis verum loqui curat, calamum lingua? juslilia Pharisaeorum plus aliquid habet a prudentia
prius nccesse est inlus in veritate tingal, deindidem carnis; lonre lamen inferius sila esl a juslitfa regni;
ex eadera veritate foras in ore verum proferat. et ideo Cbristianis jure dieitur: Ntst abundaverit ju-
Omne qttippe verum a veritate verum est, et omne stilia vestra plus quam Scribarum et Pharismorum,
quod esl eo habcl esse, quia est ab eo quod est. Sic non intrabilis in regnum cmlorum. Sed hanc nemo
itaque omnis verilas a vero habet ut omnino verilas digne, sine spiritu consilii, et gralia misericordi_e,
sil, et ideo noit simpliciter, sed geminale diclum est, consumraabit. Sic enim 288 lolerandi sunt in spi-
Sit omnissermo vester: Est, est; Non, non. Nequeenim ritu mansueludinis, quasi phrenelici el sine menle
vicissim ea confundere licet, ul silin eo est, et non, 1D homines, ut quandoque resipiscanl, et sinl amici
qttod Aposlolus denegat, sed in ea qtiain corde geri- lolerantes qni erant prius persequentes. Parura ita-
mus essemia verilatis, est illud quod ore proferimus; que est Chrisli discipulo in hac parte ad perfeclio-
veritas auiem Deus esl, et quisquis verum loquilur nem jusliliae, non solum ex lege laedendi, non am-
utique ex illo loquilur. Quia, sicul quidquid est, abeo plius quam acceperat reinfligere; verum etiam si
habel esse quod essentialiier est: ila ex illo, qui in minus aut nihil reddideril, quod integritas hujus
nobis et in fide nostra Deusveritas est, debetorepro- perfeclionis est, juxla praeceplum Domini, non resi-
ferri quod verum 287 est> Alioquin, etiamsi veruni stere malo. Qua de causa statuamtis duos jusliliae
videatur, nisiex illo habeat esse, ulique non est. Esse terminos, ul meriietates eorum secundum proportio-
quippe Deo substantialiter est: nobis quidem et re- nem diligenlius conteinplemur. Nam inilium jusliliae
bus, ac negoliis universis accidenlaliter. Idcirco, est, non amplius, sed aequejudicio, laedcntiex lege

« Hic interserendum illi, aut saltem subaudiendum; quam vocem et huic similes, solila eUipsi, iUius
setalis auclores in hujusmodi phrasium structura omittunt.
 857 EXPOSITIO IN MATTH-EUM.- LIB. 111,CAP. V. 258
pendere; perfeclio vero, malo non resistere, sed pa- A cruciatibtis alficimur, aut exterius damnis rerunt
ratuiii esse ad omnia palientissime toleranda. De aflligimui', aut eerte variis negoliorum operibus
cacleromeriielales horum mullo minus quam passus angariamur. Sed in his omnibus parali ad perfe-
sis, aut nihil reddere. Sed prior lerminus, dentem renda, patienlesque csse riebemus. Unrie Propheta :
pro dente, oculum pro oculo, aut cerle damnum Paratum cor meum, Domine, paralum cor meum.
aequo pondere pro damno exigere, quarovis infra CantaOoet psallam in gloria mea (Psat. cvn, 1). Pa-
fines justitia? claudatur, prudenlia lamen carnis pa- ratus namque corde est ille qui et inlerius promplus
scitur, et ex vicinitale illius, licet grarium jusli- est pati pro Chrislo, et exlerius licet in angaria de-
tia? teneat, offuscatur. Paratum vero esse ad votus est, si qtta inferanlur, patienlissime tolerare.
oronia toleranda pro Christo, nec resistere malo, Idcirco propler has duas maxillas, sermo propheti-
iritegritas vilae , et consummata virtus jusli- cus geminatur. Ac si dicat: Paratum est cor meum,
tiae praeriicatur. Caeterum, niedietas horum, quan- Deus, omnia malignantium inlerius opprobria susli-
lum , mullo minus exigere, haeret adhuc initio, nere; paratum est etiam exlerius, pro te, qua? me
et aliqua carnis prudentia frequenter exagilatur; excruciare possunt, libenter sustinere. Qua de causa
tanlum nihil mali reddere, ha?ret jam perfectioni, laetus cantabo ac psallam in gloria mea. In gloria,
et si ex amore Christi est, spiritu mansueturiinis B inquam, mea, quia de conscientia bona securus,
subsistil. Cum si adfuerit spirilus fortiludinis ad confundor in iiullo quo palior. Gloria nostra, inquit,
loleranda omnia, ut etiam cuin adpossit, malo non Aposlolus, hwc est testimonium conscienliw nostrm
resistal, plena juslitia in Chrisli patienlia possidetur. (II Cor. i, 12), quihus profccto verbis 290 liquet
Verumlamen considerandum est quod dicit : Non quod quolies in tina earum Chrislianus flagellatur
resislere malo. Nunquid vilia et peccata mala non maxilla, semper paratus esse debel ut alleram de-
sunt, contra qua? omni conatu menlis reluctamur votus ad ferienrium offerat. Unrie signanter diclum
pugnantes ? Aut nunquid adversarius noster diabolus est : Si quis le percusserit in dexlram maxillam,
malus non est, cui, Apostolusait, resistite fortesinfide? prwbe illi et atleram. Alteram ergo dixit, et non si-
(II Petr. v, 9.) Haeculique mala sunt, sed non de his nislram : quasi tlicat, praebe illi et alteram dextram.
malisdicit sermo diviniis. Nempe alia sunt mala,qua? Quia juxta hunc sensum justus tolus est dexter, et
vulnerant animain, et quibus morte punimur aelerna; sicut Aod ille in Iibro Judicum, ulraque roanti pro
alia sttnt mala temporalia, quibus inpra?sentiarum dexlra.utilur (Jud. iu, 15), dum exlerior et inlcrior
aflligimur, ut probemur; probati vero non confun- virtus hominis in holocausluin Domino maclalur.
dimur, sed coronam exspectamns certaminis. His Sic quippe reclius intelligitur quam ul, ad litteram,
quipjietemporalibusmalisjubet non resisti, quoniam 'CSsinistra facies, dtim dextra perculitur, porrigalur.
nobiscum per patientiam cooperantur in bonum. Alioquin Clirislus in passione, quod suos docuit di-
Peccali vero malum restat praecavere ac repelli, ne scipulos, non implevit, qui percutienli se in maxil-
integritatem corrumpat animae, quia favenlibiis sibi lam, licel pali paratus esset, alieram non praebuit.
cooperatur in morlem. 289 U"de si talia interius Veriim simili quoque morio nec Paulus, cuin in fa-
ex.eriusve nobis suggeruntur mala, resistenda sunl cie cacrierelur, adimplevit. Ait ilaque principi sacer-
utique el vitanda : si vero haec temporalia, licel a dotum : Percutiet te Deus, paries dealbale (Acl. xxin,
diabolo vel a quolibel inferanlur homine, non resi- 5). Si male tocutus sum, perhibe lesiimonium; si au-
stenda sunt, sed palientissime toleranria. Quod satis tem bcne, cur me cwdis? (Joan. xviu, 23.) Quid putas,
Job verus athlela praenoscens confirmat exemplo; nunqtiiri Chrislus conlrarius esl praeceptis suis? Aut
qui mullis apjuilsus malis nec relticlatur, tentatus Paulus discipulus veritatis oblilus esl quod ei jus-
vero interius peccatum perperam non admil.il. Quod sum eral ex Evangelio? Non ulique quia et Chrislus
ideo dixerim, ut diligens leclor libertalem Scriplu- non solum alterara maxillain, verum omne corpus
raruin in loquendo adverlal; quia non semper ca- pro nohis clemcnter simul et animam in cruce ob-
lumnias haereticorum pcrlimescit, sed regulas catho- tnlit. Et Pattltis quod mori paratus esset pro Chri-
lica?verilatis efiicacia?noslrae inlelligendas derelin- ^" sto, poslea passio probavit. Qua de causa Chrislus
qnil. Idcirco, non cui malo, seri absoltite, nolile resi- hoc clocuit, quori ex operihus exhibuit, et non quod
slere malo.dixit. Veruintamen de qtto dicerel malo, quisqtte rielirus cx verbo Evangelii frivolum sibi fin-
conlinuo lalius per partes explanal. Unde sequilur : xit. Niliil eiiiin prodest percutienli alleram maxillara
Si quis te percusserit in dextram maxillam, prmbe pra?beri carnis, si non cum ea offeralur etiam de-
illi el alteratn. Per dexlram quippe iiiaxillam, non vota maxilla meiitis. Hoc quippe Chrislus docuit,
abs re conscientia no.tra, quam seciinrium Deum cnm ait: Discite a me quia mitis sum et humilis corde
habemus, significaltir; in qua si quis nos percusserl (Matth. ii, 29). Quod autem ex se doctiit qualis esse
cnlpando qtiod in nobis noiissimiim ac pr;iecipuuin debeat humilitas, hic descrijisit; descripsil enim
est, offeramus ullronei totuni corpus ad affligenrium, virum evaiigclicum; et ideo quisquis in Evangelio
priusquam, quod polissimum est, opprobria non fe- milital, tlebet paratus esse pali, si necessitas incu-
rentes, aniiltamus. His quippe tribus gencrihus in- buerit, pro Evangclio. Hinc quoque Jeremias ail :
juriariini omne malum praesenlis vita? dislingiiiiur. Bonitm esl liomini, cum porlaventjtigum adolescenliw
Quia oiune quod palimur, aut in corpore itostro suw, dabit percutienli se mcixillam,saturabilur oppro-
 459 S. PASCHASII RADBERTIABBATISCORBEIENSIS 160
briis (Thren. m, 27, 50). Qtiod atilem saiuraltir op- A qeoqne spe bonorum futurorum jam locupletem in
probriis, in dcxterain interius perciilitur; quod vero Chrislo csse ostcndai. Sed inlirielitas multorum
exterius maxillam prscberu juhettir alieiain, dexle- nicntes inpraesenliarum atrociter vastat. Irieo non-
faiii scilicel, 291 lotiim eo;pus offerri pro Evan- ntinqiiam et inter ecclesiasticos viros pro rebus^je-
gelio ad perculienrium mandalur. Iiaque landiu ver- cuniariis liles ac jurgia grassantur. Frater cum fra-
beranti adversario succedentes sihimet riexteras tre judicio piignal, el rarus jam qui ad ha?c agendo
jiraebere debemus, qiiousque aut inimici ira conver- Veldocendo manum millal. Manel lamen sentenlia
Iliir in pacis et vera? dilcclionis concordiam; aut qua dicium est: Qni solverit unum de mandalis islit,
tolus honio dexter flagellis ac passionibus affectus et docuerit sic, minimus vocabitur in regno cmtorum.
holocaiistuiri lial. Ecce liquirio palel perfeelionis Alquc illnri : Nisi abundaverit justitia vestra plut
apex quanliun distet ab angusiia legis; profccio quiim Scribarum el Pharismorum, non intrabitis in
quia lex carhalcni popiilum non ininiis meiii vinrii- regno cwlorum. Unde cogilet apud se fidelis quisque
Cla?coercebat, qiiam furiosas eorum mentes lalione auditor, et non seqnatur plurimam vulgi multitudi-
_-_v_eiiltionis temperans miligabat. Doininusvero nem. Imo pra?ceplorinn, ac paucorum utiqiie perfe-
in Evangelio firiem nosiram, qtta? per dileclionem clorum teneat exempla : quod ctsi arritta sunt qna.
operatur, rebus ipsis volens probare, non solum ul B jubenliir, merces eorum copiosa in coelis repromit-
quisque sibi injuria? illalaevindex fiat prohibet, ve- tilur. Tradunt aulein in hoc eodem aitiorem inlelli-
ruin etiam, riissiiiiiilalione contunielia? quam per- gentiae sensum, ul per lunicam inlelligalttr anima,
pessus cst, praelensa, praebere jubet, el quori resi- per paltium vero corpns exlerius; qtialenits si quis
duum est, ul ingcnuus homo noslcr libere qnori est animam luam perdere voiuerit, dimiltas ei et cof
pro Domino paiiatur. pus in roartyrio. Situili modo et de niaxilla aliurri
Et ei, inquit, qui vult lecum judicio conlendere, fertint sensum : ut si quis ha?relicoriin. le percusse-
it lunicam tunm totlere, remilte ei et pallium. Qua rit in uno Scripuirarum leslimonio, praeb. illi ei ahe-
niroirum senlentia, non morio liumaiii juriicii susli- rum, quousque is verilaie viclus, landem resipiscat.
nere jubct in rebus caducis violenta decreta cliri- Et qui ie, inquit, angariaverit mitle passus, vade
pientium noslra, verum cuni voluntale liherlatis, cum ilio et alia duo. Non solum igitur vesiiinenta
si quis voltierit violenti judicio tiinicani atiferre, re- sine judicio altercationis, sed et teipsmn concede
niitlanitis ei el palliuni, el nolimus resistere malo. ei. Nempe secumirim antiquorum consuetiidincn.
Sane, per lunicani, quidijuid nobis ex substantia est loculus. Unde non modo Jesus, sed elSimoriCy-
niagis necessarium esl, recteaccipimus; perpallium renaeus angariatus est crucem post eum portare.
vero, si quid ex superfluo exterius dilatatur, non l2 Crucem in angariam portat, qui.qnis necessitate
inconvenieiiler diciraus. Qiiibns diiobus omnia illa sibi imposita, 293 non dico evangellzandi, vfcfum
inlelliguntur de quihus judicio nobiscum conlcudi juxla Evangeliuiu, mundo crucifixus, qua? ponderi»
polesl; ila ul a noslro j'ure in jus illitis, sponte, sine sunt et sestus hujus saeculi, devotus suSiinet. Cul
ullius litis contentione, diripere [F., diripi] gaudea- recte dicitur : Si quis te angariaverit milie passuS,
njus. Uniie Paulus suos collautlansattdilores : Et ra- vade cum illo et aliadtto. Ac si dicat, vadiecum ill_
pinam, inquit, bonorum vestrortimcum gandio susce- alia duo, ut sis non tam pedibos quam ex animo
pistis (Hebr. x, 34). Quod si rie neccssariis viia?in- paratus. SeJ cur inille passus dixerit et non plns
duincnlis accip litr, qiianlo magis superflua conte- aut minus, omnino non sine mysterio factum reor;
mnere debemus? Nam islis dtiabiis speciebus, gene- praesertiin tum et alia duo cum eo ire, nec lameii
raliter ouiiiis pccunia? Iiabiliis conlemnendus esse a mensura mille passuum recedere nos jubet. Qnippe
monstralur. Unde qttidam inierprcluni pro pallio si ad inille alia duo passuum niillia addideris, tria
vestinientum interpretati sunl. Et Lucas versa vice, millia fiunt. Ut sicut pcrfectio passionum tribus islis
prius veslimeniumriixil, rieinrietunicam ne prohibeas praedicatur cxemplis : sic ultimtim verbi finem tririo
(Luc. vi, 29). "Ex quo palel per lunicam nccessaria eoncUisll riumero, et peffectionem in eo niillenarii
qmeqtie intetligi debere; per veslinieiilum vero 1' conSecravil. Millenarius namqtie in lege sabbati est
oimiia quae supersiinl: lani|uara si riirerel, qui vult iter, quia pltis quam mille passus ire in sabhald
c;i 292 'i"x l'm a(*pracsens copiosa affluunt lollere, non licebat. Roc igitur sabbali ilinere spirilalis f»er-
reniitte ei el si quid vila? iieccssariuni ha!:es. Indu- fectio designantur. Non licet enim in sabbato ser-
liieitlutn nainque hahiius est hominis; habiliis vero vilia opera exercere, sed semper qua?perfectionis
etiam ajiud philosophos, iiniversam supellectilem sunl, ingenue ac liberaliter sectari. Ea scilicet agere
desigual possessionis. Omnis itaque lunica vesli- debemus, qua? ad futurum perlineant sabbatum, rie
mentum est, sed non onine vesiinienlum tunica vo- quo Isaias : Eril, inquit, sabbatum ex sabbato (Isd.
caiur. Idep vocalur quod minus est neccssarium pcr LXVI,__>).Quia qui hic in j.rxseiitiarura a perverso
vestiinentum : aul qiiiilquid amplius el magnarum sabbafizaveril opere, illinc ex islo quicscet in coele-
rerum facullas esl, non abs re contemnenila mon- str relributione. Siquirietn recte vadit cum eo alia
sfratur. Contemnenda igilur est saecularis facultas duo, qui corpore tanlum in servituie redigitur, _.
Christiano, ut inanem stuitorum cupidilatem, et integer spiritns et aniina cum eo devota in serrl-
vanitatem insatiabilis avariiia? liberaliter arguai; se lio illo angarianle, conservantur. His quippe paftV-
 261 EXPOSITIO IN MATTH___UM. — LIB. III, CAP. V. tG_!
bus secundum Apostolum , toius homo perfectus A hicri et usnra passim conriemnanttir. Fenus vero ex
connumeratur; et irieo non absurde lnillenarius proacepto qtiasi jusiilia? membrnm collaurialur. Ne-
nuiuerus triplicalus est. Ila lamen ut extra perfe- que eiiim jiulandum est qnori Domino non placeat
clionein et liberlatis sabhatnin consensio servitutis elsi honio reridirierit, profeclo ciim iri ex pncceplo
non exceriat; seri ingemie in quo angariamur, abs- .facias, lanlum ne averlaris, el nullum secteris lu-
que peccato, quod cst servile, corpore, anima, et cruni lerrenorum, quia aptttl eum qtti jiihet infruc-
spirilu perferamus. Nam per banc ilineris angariam tuosum non crii. Nam, supra , qniri contra perse-
servitusoperis designatur, nl iion soltnn privati re- cutioncm et rcruni violentiam agere debeamns, nunc
bus patienter feramus, verum, et si reriigimur in quid bcneficii volimtarie sine ullius Vi quaerentibus
serviiinm, aequanimilcr ullronei peragamits. Quod impenderc. Seri qitidam refugiunt hacc de pecunario
bene Paulus, harum triutn passionum summatn usu posse intelligi. Qttia, si eleemosynam cunclis
enttmerans, ail: Sustinetis, si quis vos in servitutem qni petuiil trihuamus, a>!moriicum non erit, etiamsi
redigil, si quis devorat, si quis accipit, si quis extolli- dives sil aliqnis, qnid sibimet largiatur : neque si
tur, siquis in faciem vos cwdil (II Cor. n, 20). Ecce semper Iribuilur, erit quiri jugiler donare possimus.
de reciproco ser.vitulem insinual periinere ad anga- Nisi forte luec sententia illo riefenrialur sensu, ut
'0
riam; devorare vero el accipere, ad eorum rapinam omiii petcnti et voienti mutuari jnsle quori honestum
qui diripiunt qna? nostra sunl violenter et devorant. est tribuutur, ita ut aequo ponriere nobis el officio
Caeterum294 SJ au's extollitiir, ad lia?c tria refer- iioslro, seu qui ad nos domeslici firiei perlinere no-
tur, qui ncmo aliena diripit, nemo alteri angariam scuntur, rieinde omnibus a?qiianimiler dividamus, ut
imponit, nemo nisi de extollentia persequendo alium in nullo injusti aut inhoiiesli, quod omnino nec de-
in faciem caedit. Sed haecomniaChristiano patienter cet, inveniamur. Quod si de sapientia aut spirilali-
fererida sunt, et Iiberlalis animo peragenda. Quia in bus donis quis velit accipere , satis palet quod, cum
his omnibus injuria.um generibus, docet magister divisa fuerinl, augeanlur qu.fi cuni riederis non amil-
verilatis misericordissimum religiosi viri animum tis. Idcirco lalispecunia semper inexhausta erit. Qui
exercendum, et propter ciimulum juslitia? paratis- profeclo se.nsus, etsi pro Aposlolorum nfficio locuple-
simam ejus menlem esse debere ad quamplura su- tior videatur, lamen si accipiemlus est ut qua? hu-
slinenda. Sed quia paruni esl haec omnia lolerare, maniiatis stint a iiiillo praetenriiltanliir, quia pro no-
nisi praestiteris aliquod beneficium quod polueris, bis ha?comnia , tum melius profuttira sunl, cum sine
coiisequenler atljtingit dicens. habendi rianino apud Detim in fuluro centuplicantur.
Omni pelenti te da; et qui votuerit mutuari ale, , Audisiis qt.ia diclum est: Ditiges proximum luum ,
rionaversattis fueris. Conslal igilur quod oinnia haec ' et odies inimicum luum, et caetera. Igilur, quia le-
quae adduntiir, parles jusliiia? sint, ul inlegra jtisti- gem implere venerat, a jirincipiq cogitandus est
tia ex his omnibus pradicelur. Hinc quoqtie liquet texius, el consideranriuiii quo fine citncla conclusit.
qubd de his rebus dicit : Omni petenli te da, qua? Profecio bonitas Dei eam complenrio nsqiie ad cha-
hoiieste ac j'uste dari possunt. Alioquin si contra ju- ritaiem plcnam provexit. Lex qnipjie, Diliges proxi-
slitiam inhoneste aliqiiid poscatur, quomorio illud mitm tuum, inqu.t, et odies initnictim tuttm, dixit
dando eomplebitiir? Pra?..eiiim cum innumerabilia non voce jubeniis, sed permitteuiis; relaxal enim
sint, quibus si peiita iribiiantiir, justiiia penittispe- pronum eortim animuiri ad vinriiclam , et tamen ali-
rimilur. Idcirco restal sic inlelligendum , ut onini (jiiem aequitaiis gradum commendat, durii Alliget
petenti te jusle et honesle, si id possis, lihenler proximnm tuum jubet. Iri quo nimiriim gradu con-
impertiaris; sin auiem facnlias defuerit, saltem stringiintur bi quos, propter vilia dileclionis, affectu
ipsa juslitia affeclu, verho , vel obseqtiio porrigalnr; freqiienter coerccnius. Sicnt sunt luxuriosi filii, vel
hinc qiioque fiet utomni peienli le interdum et me- proximi nostri aliis quibiislibet vitiis deVincti, 296
litis aliquiri Iribuas. Cafiicrumqtiml dicit, qui votue- quos etiam ex lege poiest diligere in sacvi.ia perse-
rit muitiuri ate, ne averlaris. Quaerendiitnest ulriim quentes, eo quod non de odio, sed eX amore fiat.
de ino riicat tanlum qui accipil reririitiirus, an cle 1 Exigiiur ergo amor proximi, datur licenlia odire
omni etiam etsi non velit accipere reddilurus. Om- ininiiciiiii.til ex utroque rudis populi inlantia tempe-
nes eniin qtti recte aliis miserentur, plnra ctun fe- rettir; at vero in Evangelio, ul perfectioribu.. cumu- '
nore pcreepluri a Deo exspectant. Idcirco omiiis qui lus jusliliaeaugcalur.
accipil, mutualur, rium patronum se ingerit fencran- Egouutem, inquit, dico vobis : Diligite inimicos
tis, et ille qui tribnit, h:ec eariem, qtia? seinirial in vestros, benefaciie liis qui oderunt vos, el oraie pro
\eo, feneraiur. Sed tamen Dominus his verhis duo perseqnentibtis ac culumnianlibus vos. lla?c est lali-
' praestandi genera esl coniplexus. Unuin quod gralis turio charitatis et consiiinmala armalura juslilia?,
pro amore Chrisli et justiiia? integrilale iiiimjuam cjtia?usque ad dileclionein inimicorum extenditur.
inpracsenliarum recepluri riainus; atitiri quod mu- Nam perseciilorum rabies conlra Cbristi Ecclesiam
i tuo postulaiur el proestainus. Hoc igitur jubcl, ne trihus dimicat liiodis; mentis scilicet odio, et ver-
pigri simus. Recte itaquc ad hoc nos riivina hortatur borum ntaleriitiis, atque injuriarum et lorinento-
Provirientia, quia lalibus indigentes miilto relevan- rum cruciatibus : conlra qua? Christus docuit, pro
tur quam saepe juvanline, propterea quaeslus 295 inimicitiis dilectionem impendere, pro odio vero
265 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 264
odiorumque injuriis beneficia retribuere, necnon el K tus sanclus in nobis, per quem charitas Dei difftisa
pro persecutione ac calumniis eorum, orationes fun- esl in cordibus nostris, quia sumtis filii Dei. Alio-
dere. His quippe parlibus charitas diraicat, nt om- quin nisi per fidem renascamur charitale, quomorio
nia mala in bono vincat. Singulis enim singula op- ex Deo nali dicimur? Charitas quippe Deus est, et
ponuntur, ut onmes malitia? partes bonitale vincan- ideo quisquis ex ea renascitur, ex Dco natus est.
lur. Unde, si juxta est inimicus, dileclio emolliat Hinc notandum qnod non ait: Facite ista quia eslis
cor ejus; si vero longe, beneficia nostra euro vtsi- filii, sed ait: Facite qua? moneo, ut sitis filii Patris
tando perquirant; et si quo sit loco ignoratur, peni- vestri. Ex quo mira loculio generatur. Quid eiiim
lus oralio profusa apud Deum etiam latentera inve- filius Patri potest esse nisi Filius? Et tamen Pater
niat. Verumlamen in omnibus discretio virlutum jam dicilur, licel adhuc facultas fiendi crerienlihtis
satis moderanda est, et sollicile perscrulandum, offeralur. Ut sitis, inqiiil, filii Patrts vestri, ac si
quid sit quod Joannes pro peccantibus ad mortem dicat: Facile opera, ne degeneres silis, quia necdum
fratribus prohibeat orare, Dominus vero etiam pro estis re, quod jam spe divinitus facli estis. Nam et
inimicis id fieri jubeat (/ Joan. v, 16). Ubi nihil aliud vulgo sic saepe loquimur : Fias sic filius patris tui,
occurrit, quain.quia surttaliqua peccala in frairibus, non utique natura, qtiod jam est, sed imitalione,
qtia? inimicorura persecutionibus graviora videnlur, \ . quod necdum est. Quanto magis de nobis liaeclo-
pro quibus nec rogare liceat. Sunt auiem et tales, culio et Deo Patre dicenda est, 298 um "on una
juxla Apostolum, cum quibus nec cibum sumere natura Dei et nostra praedicatur, sed hortamur per-
permitlitur (/ Cor. v, 11): ita lamen ut vitia sintin maneamus in gratia adoptionis, per quam jam filii
odio, natttra vero a nobis, quia homines sunt, dili- riominamur, el nobis idem Paler dicitur. Praeterea
gatur. Gaeterumea qua? a sanctis Patribus sunl pro- quaerendum aestimo, utrum haec sententia pendeat
ata, et in Scripluris divinis quasi maledicta sonare ex eo tantuin, ubi diclum est, Diligite inimicos ve-
videnlur, potius propheiia? sunt de futuro quam livo- stros, an ad oiiinia quaesupra praemissa sunt? Liquet
ris vel oilioruin inflammaliones. igitur salis quia illa hac sola dilectione, per quam
Neque aestimandum, juxta quosdam, quod isla et inimicos diligere jubemur, coraplenlur et in ea
praeceplorura decrela impossibilia sint, eo quod di- ciincta recapitulantur. Quamobrcm non solum ad
cunl : Satis erat inimicum non odisse; nec allen- hanc, verum et ad iila omnia, ex quibus conficilur
denles, quod etiam in Veteri Testamento hoc mulli charilas, referendum est: Ut sitis filii patris vestri.
implevere, quanlo magis illis poterit esse 297 Pos" Ac si palenter dicat: Diligile inimicos veslros mi-
sibile quibus Chrisli gratia suffragatur, et oporteat sericorditer, et hac sola dilectione supplete omnia
filios adoptionis illum imitari, qui huc veniens omnes I I quae roandavi, ut sitis filiiPatris veslri. Accepta igitur
inimicos invenit, et de ipsis fecit sibi araicos. Sed poleslate, agite operibus, ut sitis filii, quia ille jam
quaerilur quoraodo non solverif legera, quia dixit : Paler est. Non enim polest non esse quod est. Idcirco
Diligite inimicos vestros, pra?sertim cum lex dicat : vos estole renascendo per cbaritalem, quod vocati
Odies inimicum tuum. Haec siquidem quaeslio solvi- estis. Alioquin licet ille sit Pater, vos fllii non eritis,
ttir illo verbo quori supra praeinisimus, quia non nisi ex Deo nati silis; Deus quippe charitas est. Hoc
est imperanlis, sed permiltentis, propter duriliam qttippe insinuat fllius ille prodigus, qui, quamvis
et imperfectionero eorum. At vero cum advenit nonaudeat, nec dignum faleatur se Dlium vocari,
gratia, qua nostra infirmitas relevatur, restitulum tamen nihilominus patrem eum appellat, quem scie-
esl legi ad perfeclionem jusliliae, quod detruncaturo rat non posse mutari; ac si patenter clamet : Si ego
erat propter imbecillitatem camalis populi et segni- peccavi in coelum, et non sum dignus vocari filius,
tiem eorum. Hinc est quod et aliubi de dilectione tu nunquam pater fore desislis, neque viscera pa-
loquens dicit : Mandatum novum do vobis , licet an- terni affectus unqnam praeterniiliis, fac me sicut
tea fuerit praemissum, Diligesproximum tuum (Joan. unum de mercenariis; quori et Dominus Novi Tesla-
xni, 34). Novum aulem ideo vocat, quia in illo car- menti volens praecavere ne itatenus degenerarenl
nali populo inveteratum erat et semidiclum, eo 1* adoptionis filii, implet justitiam legis, removet si-
quod vix eorum aliquis quempiam diligeret, nisi multates carnalium, extenditpraeceptorum summam
carne proximus fuisset. At vero Christus, novus usque ad inimicorum dilectionem, proponil exempla
homo nosler, renovalis in se dilectionem praecipiens, paterna, qust?debeant boni filii sollicitius iinilari, et
omnes aut in Deo aut propler Deura diligere jubet. reddit causam mandatorum omnium, Ut sitis, in-
Iclcirco novtim mandaturo proposuit; quia illtid in- quil, filii Patris vestri qui in cmlisest. In coelis au-
novatum omnia innovat, et de fiiiis irae filios ario- tem, licet ubique sit Deus Pater, ideo monslratur,
ptionis facil. Unde sequitur ut dignitatem suam haerecles ejus, et c.hseredes
Ut silis filiiPatris vestri qui in coelisest. Ecce filio- Christi, illic eviudicent, ne forte peccasse in eo, ubi
rum adoptio sola charitate acquirilur, charilas vero prodigus ille peccavit, demum gemendo doleanl.
praemissis justitiae parlibus expletur, et dilectione Qui sotem suum, inquit, oriri facit super bonosac
inimicorum firmatur. Haecesl, inquam, illa potestas malos, el piuit super juslos et injuslos. Hoc quippe
de qua dictum est per Joannem : Dediteis poleslalem pielalis exeniplum, quamvis spiritaliter possit accipi
fitios Dei fieri (Joan. i, 12). Hocquippe teslatur Spiri- de Christo qui est sol justitia?, quod ortus sit ad re-
 206
465 EXPOSITIOI.N MATTH-EIJM.- LIB. III, CAP. V.
demptionemin camc super bonos et malos, et pluat A } eliam de mulua benedictionis salutatione inter cae-
iinhreiu cvangelicae praedicationis super jiistos et tera sanxerunt: quia si nec boc, propter insolen-
minorem
injiistos; mclitis lamen de sole islo et pluvia isla tiam, dignamur alternatim impenriere,
acci- paganis sectamur honestatem.
£99 qiiolidianis usibus necessaria diclura
pimus. Qnia Clirisius, etsi omnibus venit, siquidem Estote ergo vosperfecti, sicut Pater vestercmlestis
non omnibiisortus reluxit. Unde in eo libro qui ins- perfeclus esl. Ecce ad quod culmen Christus suos.
crihitur Salomonis : El sol justhiw, inquiunt, non provehit, et quam perfectos eos esse debevein cha-
tuxit M-.IS. Alioquin si omnibus lucerel, el jilueret ritate denuntiat. Unde, si volumus esse filii, perfe-
imhrem praedicalionis suac super universos, nequa- ctionem sectemur charitaiis, quia praecepta ctisto-
quam injiisti sine fruclu pcenileiiti-Caririi remane- diendo erimus filii, nou nalura qtiidem, sed gratia,
rciu.; neque prophela cx eo dicerel : Plnil super per quam in noslro positum vidctur arbiirio ut filii
ttitumcnitulem, el super alium non pltiil (Atnos.iv, 7). maneanius. Ad quod forlassis dicat aliquis : Qtio-
Licirco palel sensus, quod de hoc sole et hac pluvia modo morlalis noslrum quispiam tam perfeclus po-
(iicaiur. ln qnihus non modica benignitas Palris pra?- teritesse, sicttti Deus Pater perfecttis est, praeser-
diralur, diim haccbona lemporaiia _equ«litercunctis n lim cum utinquam in eodem statu subsistat? Inter-
trilmit, aeternavero solis reserValjustis. Quod evi- ea, quisquis hoc requirit, sciat quod non aliuri est
(_e.ilerei,-in exemplum qui adoplanlur congruit, ut siroilemDeo Patri fieri, quam per charitalem , quas
imitaii deiieant palerna pietatis opera, et bonos ac diffusaesl in cordibus nostris, eamdem simililurii-
nialos, juslos el injustos, omnes suis bcneficiis, abs- nem, in qua crealus est primus ltomo, ad mclius
«jiie ulia cxceptione, circumfoveant et illuroinent; reparari. Quod nemo (iJclium negat; nam ad iraagi-
wi .gefll vero charitalis imbre et inebrient, si foiie nem et similitudinem tolius Trinilalis faclus esl.
qni sleriles videnlur, quandoque ad melius conversi Idcirco quid mirum si renovalur admodum, ut sit
.ruclum ferant. perfeetus, sicut Deus perfectus essc dicitur, cui et
Si enim diligitis eos qui vos diligunt, quam merce- olim perfeclio imaginis ac simililudinis allribula
detnhabebitis? L'bi oslendil, quamvis nostris lem- fuit? Sed quia subtilius hanc similitudinem p.erfe-
poribus vix aliquis perfecte diligenles se diligal, ctionis quidam requirentes, nescio quam caliginem
quod non multa juslitia sit, si eos, juxta legis de- iinpegeruut, salteni ne ad quori facti sunl remearent.
creta, tanlum diligimtis qui nos diligunl. Ideo di- libeat paulo latius intimare etiam quid philosophi
cil: Quam mercedem hubebitis? Ac si respondeat, de hoc loquendi genere senserunt. Nam omne
uiillain. Non quod aliquam exinde non habeant mer- 'p quod simile est, per quod quisque alleri simiiis
cedem, profecto quia dilectio qua diligitur ab alio efficilur, duobus modis consideratur; aut quadara
quem diiigil, jam merces dilectionis est. Sed quia habitiidine formarum, ant nalura rerum. Ilis qui-
pro talibus merces illa qua? in coeliscopiosapromit- dem dtiabus partibus omnis similitudo conleinpla-
liiur, non datur, idcirco quasi nulla dicitur. Qtiia, tur. Age nunc quam harum elegeris partem, in
eisi merces esse potesl, apud Deum lamen nulla qna per sirailitudinem Dei Palris perfeclionem
est, propterea recte nec merees vocalur; merces au- habere queas. Si attlera secundum habiludinem
lem filiorum, sola arioptio credilur. Unde, si quis'< formarum perfeclus esse elegeris, scias quod
eam desiderat ariipisci, excmpla adoplionis teneat. in eo nulla babitudo est, nisi quod ipse est; ipse
Alioqtiin quid plus publicanis afferl vestra dilectio? enim illa forma est ex qua omnia formantur. Si
Nonne et ipsi diligentes se diligunt? Publicani aulem1 301 vero Juxla naturain le similitudinem perfe-
eranl exactores Roinanorum, quos Judacisic appel- cliouis habere dixeris, occurril illico, quod non alia
labanl, quia de republica curara gerebant. Sccta- na.tira ejus, si praedicandain eo natura est, et alia
banltir autem lucra , exigebant vecligalia; negotia- formarum habitudo; qnia ipse idem forma el nalura
tiones quoque, fraudes ac fuiia, et scelerala perjuriai est. Ac per hoc erigendus est interior liomo noster,
exercehant; quorum dilectioniad invicem legalis di- nt quori ille habet per essentiam, nos incipiamiis
lectio comparata, nihii vitlelur habere roerili, quori 1 habere per arioplionisgraliam. Ul, sicut relalive ad
non ex officiodebita?cliaritalis venit, sed ex recom- nos ille per adoplionem, qua nos adoplavit sibi filios,
pciisalione lucri. Pater noster dicitur, ila et nos per eamdem simili-
El si salulaverilis fratres vestros lantum, quid am- liiriinem qua sumus fllii adoptionis, reiative in illa
pliits facitis? Nonne el ethnicihoc faciunt? Dicuntur r perlecli maneamus. Alioquinquomodois perfeclus
autem isla, non quod aut diligenles 300 diligere,, dicilur, qui nunquam factus, nunquam initium aut
aul salutare fralres humiliter et officiosissimenona consummationem habere creditur? Pcrfectus autem
oporteat: sed quia ha?c,vel hujuscemodiperfectione e Deus, non proprio verbo, sed sicut mullis in locis
praeiermissa, parva esse videantur. El, quod pej'us s pro noslra infirmitale dicitur, ut per hoc jnlegre
est, jara nec hoc inlerdiim sinit quorumdam nostro- i- Deus bonus et summus praedicetur. Itomo vero nou
ruin inflata supefbia, ut salutatione se praeveniant,, esse realiter, sed per gratiam perfeclus invenitur;
quod a paganis honesiatis gratia agi probatur. Haec c qui si Deo coraparatur, quid ineo- perfeclum erit?
ideo dixerim, ut simpliciorcs sciant doctrinam prio->- Nemo bonus, nisi solus Deus. Quod si neino
rum in niillo praetcrniiiti debere, quod lam sollicilcc bonus, quis nosliiim in boiiita.eperfeeluserit'' Undo
PATROI..CXX 9
 _.67 S. PASCHASIIRATBERTI ABBATISCORBEIENSIS 26'_
constat quod hacc sinulitudo, non pro toto, sed pro | tiam conlra aereas poteslalcs prior pro eis
pugna-
parte accipitur. Si autem hoirioin tolo par Deo, vel turus conduxit, immensos doctrinarum pelagos de-
similis foret, utique Deus esset. Nunc autem quia cucurrimus, poscit jam oralio finem libri, ne lecto-
juxta (juantitatem vel qualitatem deitalis, nihil ei ris animus longo sudoris traclu fatigatus lorpeal.
par aut simile esse potest, restat ut pro parte ca- Perfeclo lamen fine miliiia?tirocinia claudentes, ut
fjacitatis sua? homo aut angelus perfectus esse di- ubi finem libri facimus, ibi virtus consummaia in
calur. Non tamen aliunde quam ex ipsa imagine nobis perfeclionem obtineat triumphantis. Sed
vel simililudiiie Dei, ad quain factus legilur. Tanto utrum salis 302 abyssus scientiarum, ac recte de-
enitri perfectior quisque, quanto similioreril. Similis cursa sit, quorum pracsidiisinnixus haec agere len-
aulem vel perfeclus, non ex proprietate sui, sed ex tavi, Palrum tuta probetur auctorilas. Ubi, si fru-
gratia divina?largitatis, et virlulum integritale. Ut, clus arriserit laboris, opitulante gralia divina, ilii
quod Deus habet pernaturam, homo incipiat habere perfecti operis gloria deputabitur, ex quo venil
per adoptionem, ex participalione bonitatis Dei. Ac effectus, et facultas pia? capacitalis. Ubicunque ani
per hoc rccle quisque perfcctus, sicut Deus Pater minus aut secus quam debui intellexi, non eorutn
dicilur, dum inlegritatem viiiultim, el adoptionis quos secutus sum, sed mea ignavia fuit. Ac per hoc
donum, quantum per graliam assequi potest,'par- illorum fluenta supplebunt, quidquid imbecillitas
ticipal. Ul, sicul ille ex sese perfeclus dicilur in perfeclionis substraxit. Lectori tamen non ingra-
natura deitatis, ila nos ex co perfecli dicamur pro tum erit, si quid de fonte veritatis fideiibus hausi
parte, in gralia sancta? adoplionis. Sed quia ab ini- volis, et meis quod potui ad legendum pro donoser-
tio, quo DominusDeus Sabaoth exercilumad mili- vilutis expensis obtuli.

PROI.OGUS LIBRI QUARTI

Quolies navis a porlu solvitur, expansis alartim lia monaslica?rcligionispersisto. Porro juxta 303
velis, jam non in poteslate consistit remigantis in- exiguitalem ingenii, non solum sanam me apprehen-
ler immensos aqtiarum fluctus, quas viarum parles disse doclrinam gaudeo, verum meorum adhuc pra?si-
legat, sed qiiocunque vis et anrarum flatus eum ap- Q dio erudilionis juvari moriim gravitate jucundor;
pulerit, una cum spiritu, venlorum gnarus guberna- irimihi negotiiexoptans dari, ut eis saltem proficiam
tor eliam invilus vadit: sic ilaque lingua doctoris, qtiihtisdesudo; eos vero quibus noslra non placue-
postquam a portu silentii se dirempserit, non in sua rinl, ut quiescant defogare priusquam pcrnoscani
satis obtinet polestale quas doctrinarum vias in ofa- quaeso, ne(quod absit!) aliortim profeclibus asper-
tiene promotus teneat, neque quibus verbis senten- nali non ferentes placere, sibi obsit plurimum quod
tias qtias intelligit, stylo opportiinius commitiat. fortassis prodesse poterat. Hacquippe spei gratia
Unde constat si eum Spirilus sancti aura intus affla- suhveclus ad ea qua? de cordis mundilia mandantur
verit, quod rectas intelligentiarum semitas irreflexo a Domine, retraclanda tandem veniam. Qnia profe-
ilinere devolus carpal; sin autem destiluatur, peri- cto, sicut ab adulatoribus , et vanam gloriam ca-
culosum est ulterius progredi, ne forte ad devios ptanlibus, qua?jubentur non recte agunlur animo :
calles et aspera loca quibus se neqtieat explicare, sic, nisi in semetipsum redeat is qui festinal eno-
iitcautus ruat. Qua de causa semper Orandus esl dare aut docere alios, ut semper perpurgato incnlis
Spiritus divinus, nt vitam bonam huic negolio ap- oculo se snosque sermonesad laudem Creatoris sui
pulsis, et sanam doctrinam tribuat; qtialenus bona referat, imnquam sine periculo perfuncloriaelatidis,
vita docentem sapienter reprehensoribus commen- D ad calcem usque pervenit. Iricirco me lotum Dco
det. doclrina vero sana proteral resislentes, et suis commillo, cujus spiramine ad porlum salutis, et ad
audiloribus prndenler ostendal quod Scriptnrarum finem operis quandoque advectus, obsecro inler
veritas, a quovis sit prolata doctore, nunquam repu- varios Scyllarum laqueos sine offensa veniam. Et
diari debeat; sicut e contra, si eam falsam esse con- imploro, quia hic liber perraaxime de mundiliacor-
tigeril, licet eximtussit in vita per qtiem docelur, dis Iraclat, ut ille qui jubel servari, faciat et emun-
qtiod nunquam suscipi, nunqiiam utique iiceat vene- dalo cordis oculo ad eamdem contemplaiionis inspe-
rari. Sed quia de vita idonea me non jaclo, sub- clionem pertingerc, de qtia dictumest: Beati mundo
drte lamen seniorum nobilium disciplinis nutrien- corde, quoniamipsi Deutn videbunt(Mat. v, 8).
dus, e.l ad meliora vilae studia provehendns in mili-
269 EXPOSITIO 1N MATTH-EUM.— LIB. IV, CAP. VI. . 270

LIBER QUARTUS.

(CAP.VI.) Hactenusjustilia Evangelii suis partibus A hominibus, ut videantbona opera vestra, et glorificens
usqueadplenamomnium et dileclionem inimicorum Patrem vestrum, qui in cmlisest; nunc autem, e coiir
redintegrata, utplus esset quattt justilia Pharisa?orum trario : Carele ne justitiam vestram facialis eoram
ac.Scribarum; nunc vero qua inspectione et cordis hominibus. Quarum terminos sententiarum quisquis
munditia ipsaeademque juslitia credentinm operibusi diligenter inspicit, sine noslro laboris oflicio inlelli-
debeat adimpleri, diligenter Veritas insinuat. get 305 (lu'd cavere prohibeat, quidve coram
Cavele, inquit, ne justitiam vestram facialis corami fieri. lllic eniin : Sic luceat lux vera, inquit, coram
iiominibus,ut videamini ab eis. Juslitia aulem no- hominibus, ut glorificentPalrem veslrum; istinc vero,
stra quid velitsignificare, nonahs re qua?ritur. Nun- Cavete ne faciatis opera vestra ut videamini ab eis :
quid, velut JttdaeiDei juslitiam ignoranles, noslram, ac si dicat: Facie ut qui viderint, glorificent Patrem
quaerimus slatuere? Sic itaque de liis scriplum in, vestrurn, et ne faciatis coram hominibus, tantiim
Paulo legimus : Ignorantes Dei jusliliam, el suam( ut videamini ab eis. Nihil enim slultius quam ma-
quwrentesstatuete, justuiw Dei 304 non 5Unt5ul>ie- jora juslitia? opera vel minora lanlum ideo fieri ut
cli (Rom. x, 3). Simili raodo cum dicit, Cavete ne_ videantur. Si autem, quod majus est, martyr vis
juslitiam veslram faciatis coram hominibus, quaeren- ficri, vel quod minus, calicem aquoefrigidae tribuere
dum ulrumne dicat: Cavete ne juslitiam, qua? Dei,j B 1 ut videaris et lauderis, lu qui agis, le finem lui
est, veslram facialis ob vanain gloriam coram ho- operis statuisti, et forte quod quaesisli habes. Qua
minibus ostentando, ut videamini ab eis. Quam n de causa, nihil videri profuit; quin exinde vanara
ju.iiliam sludentes, Dei justilia? non potestis, csse e gloriam incurrisli : et si rursus ideo coram facias
subjecli. Patet enim quod variis modis, secundum n ul luceant opera tua eis qui viderint ad laudem et
Scripluras sacras,juslitia vocatur. Diciturenimjusti- Palris gloriam, licel non fiat quod qusesisti, lu la-
tia Dei,et justitia fideiatque Evangelii.quae simul Dei;i men in conscienlia finem justitia? tenuisti. Unde
et una esl. Dicitur autem ct juslilia legis et Judaeo- i_ non dicitur : Luceat lux vestra, et si viderint eam,
rum atque carnis. Sed et nunc justilia Dei nostraa ac glorificaverint Deum; sed tanturn, ut videant et
appellatur; ex quo liquet, quia sub Chrislo in fide e gloriCcent. Ac si dicat: Ad hoc agite ut glorificeiit
vivimus Evangelii, recte nostra juslitia vocalur:: Patrem vestrum, erit in divina respeclione quiri ei
Dei autem ex eo, quia finis legis Christus ad justi-i- placeat. Quippe quia praedicatoris officiumest verbis
tiam omni credenti; nostra vero, quod per gratiam n et operibtis persuadere ad laudem fidei; Dei tamen
piis operibus adimpletur. Ac per hoc de illa dicit it est, si oblineant apud eos muneris firmitatem. No-
juslilia, quaemajor, sicul supra monslratum est inn tanda igitur in omnibus verborum proprietas; nam
Evangelio, suis impleta parlibus, praedicalur quam n 'C illinc dictum est: Sic luceat, istinc autem Cavete ne
Scribarum el Pharisaeorum, qua? non Dei, sed eorum m facialis opera vestra coram hominibus tantum. Itaque
esse pronunliatur. Porro noslra juslitia est, de qua ia necprohibelneluceant, sed tantum, ne fiantab eis ut
dicitur : Justus ex fide vivit (Rom. i, 11); fides vero
•o videantur. Quia profecto, si virtutis essenl,. lucerent;
Deiesl, quaeper dileciionem Dei ac proximi consum- a- nunc, quia vitiorum sunt et tenebrarum opera,
matur. Patet igitur sensus, quod ipsa est quaepraece-e- videant tenebrosi lenebras suas; Deus quialux esl,
ptis operationum, et praeceptis signorum superius JS ea respicere, nisi ut puniat, nec approbare potest.
adimpleta gloriosior praefertur. Unde aperiat oculos ?s Diversa igilur voluntas el mentis intentio, diversos
meuiis sua? prudens exsecutor, et circumspiciat se se lines merilorum obtinet. Alius enim finis, ut videan-
in omni negoUo, in omni oflicio laudis aut opera- i- tur tantum opera tua ab hominibus; alius vero, per
tionis, in omni beneficio charitatis, vel in omni re re ea ut laudetur Deus. Dic, quaeso: quis unquam agri-
ex qua ha?c justitia Christianorutn commendatur, r> cola, quamvis rusticus, ideo colit agrum et semina-
et amoveat se a favoribus saeculi, alque ab omni ni vit, tanlum ut videatur ab his qui transeunt? Vel
praesenlis laudis inluitu. Tantum, quaecunque agit it quis unquam, nisi stultus sit, finem Iaboris sui col-
per spem fixam transponat ad Deum, nec sectetur ir locat in aspectu hominum, ut nihil ex eo aliud re-
oslentationem vulgi; non jactantiam religionis, non ,n D quirat? Qua de causa semper sollicitus sit auimus
superslitionem verborum, aut vanam eloquentia? a? quid agat, vel quantum agal; cur autem, et ubi, vel.
pompam, ne fo.le, dum suae quaerit cum Pharisaeis is quando, aut qualiler agat. Quia nisi agalur, ut scri-
justitiam statuere Iaudis, justitia? Dci non sit subje-
_- ptum est, quod praccipitur, et si non ad inodum,
ctus. Juslitia quippe Dei cst, omnia qua?ab eo jussa Sa quantum sufficiat ad juslitiam, si non ideo pro quo,
sunt impleri, et impleta simul universa ad laudem m et ubi, id est, pro Chrisli amore, in Ecclesia, quod
Creatoris referri. Alioquin, nisi eo intuitu fiant, t, debetur, aut si non tempore 306 opportuno, dum
dilabuntur, et sine fructu etiam pauca quae gerimus JS serimr, vel si non ea festinalione limoris autamoris
in ventum disnereunl. Sed quaerendum quomodo lo Dei, qua deceat et jubetur; alioquin, ut Veritas fa-
paulo superius dixerit: Sic luceat lux veslra coram m letur, merces nulla est apud Patrem qui in coelisest.
271 S. PASCIIASII RATBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 272
Oportet enim filios Patris gloriam seclari; quia na- A cel, el non Dei. Siiam scilicel, quia quam quaesieritnt
toiura gloria patrum dignitas. Undereclum est, ut a laiirietn, ferentcs pensum erroris el poenam quani
quo sumus, ei omnia boni opcris, vel si qnid est in meruerant, culpis exigeniibus recepere. Nota quani
npbis quod jure placeal, referamus. Alias adhuc si provide magisler veritatis onines jusliliae partcs
hominibtis placemus, Christi non siimns, licet qui- langat. Prius igitur quid agas; deinrie ne, tua laurie
busqite placeamus. Unde et Ajiostoltis non se placere deceptus ex eadem justitia, cuni hypocritis damnc-
hominibus aiebat (Gal. i, 10), quamvis alibi nos, ut ris; postremum insinual illtid quod poltieris, quo-
ipse, omnibus placere jubeat (/ Cor. x, 33); quia niodo agas, ut in futuro exinde postea coroneris.
in co ipso quo se Deo servire probal, recle aliis pla- Hinc qtioque estquodsequitur:
cere propter virltitum formam non dubital, inde et Te autem faciente eleemosynam,nesciat sinislra lua
ad placendum hominibus aliosinvital. Seqnilur : quid faciat dextera lua. Non quod natura corporis
Cum facis eleemosynam, noli luba canere unte le. istud secunrium lilteram intelligere permitlat; sed
Quod est dicere : Nolo praeconiumlaudis anle te al- nt ex tam evidenli corporis secreto, aliud cogitare
tollas, ul videaris ab hominibus, neque praedicare te compellat. Quis unquam dixerit qnod anima, qua?
libeat factis tuis, seri Deum. Antc se quippe luba tota ubique in oinni toco corporis est, possil non
eanit, qui laudem suam quserendo, semper de se B sentire sinistra manu quod agalur in dextera? Nam
ante alios potiora, ut major appareat, inuotcscit. sicut coinpatiuntur omnia membra si palilnr iininii
Sed si ad litteram Piiarisaeorum hypocrita?, quoties membruin, ita sentiunt omnia, per vivificantem
ad erogatain irenl, tuba ante se cecinerint, ac si aniinain , quidquid senlitur iu uno. Anima enim,
convocanrii gralia, ut pompalice propler favorem quae est in omnibus membris, non minus scit in si-
vulgi, veluli ad speclaciiluni procederent, non satis nislra quid agalur i_, dexlera, quam (juiri in lolo:
liquet. Tamen nec clubitandum, cum innlla supersti- quia ubique adest tota, el idco scit ac serittl omnL..
tiosa egerint, qnori et islam habueriiil consueludi- Quapropier cogimur alium requirere sensum, et SOP-
nem; de qua Bominus, toquendi accepta occasione, ceniur, ubicuuque sic de membris loquilur, sicut
monet suosne, jaelanliarum appelant pra?coiiia, sic- jam supra fecisse cernimus >demanu vel oculo, vel
nti hypocrilae faciunt, sed omnia ad laudeni Dei, sicul de bis qui se castraverunt propter regna coelo-
luimililer ac relrgiose in conscientia gerant. Ergo rum; non debere secundum lilteram accipere, sed
liypocrilarum nomen ex anliquis theatralibus asstim- per boc myslicas doclrinarum efficientias cogitare.
plumestdisciplinis, qnia erant_imulalores(simulator Nisi forte hoc loco hypcrbolice dicatur : nesciat si-
quippe Graece hypocrita sonare probatuf) qui lan- riistra lua quid dextera tua 308 faciat, videlicet ut
C
quam oralores in concione, fabutose agebant partes tam occullo fial, saltim ut nec sinislra? id scire li-
personarum in theatris, et omnia negOlia eoruin ceat. Quid igitur si per sinislram eleemosyna por-
iragica vel comica, ac si essent ipsi quofuni perso- rigalur, autsi dexlera praecisa fuerit, nunquid ea
nas gerebant, monstrabanlur. Narrabanl eriim, iion manu quidpiam dari non licet ? Constat igitur ulras-
suas, sed eorum historias, et continentiam, ir.olus que fecisse Deum, et ideo non quod per eain fit bo-
quoque et voces eorum acvttltiis, videnlibus oh Ta- num, Deus odire recte creditur, sed quod per eam
vorem vulgi vicissim repraesentabant: ita sane cl illl significalur, malum. Habel enim inlerior homo
qui *iona opera ficto lauriis officio, non ad Dei, sed noster suam dexleram, habet et sinistram : sed
ari suam gloriam, ostentant. Agunlenim partes juslo- ulinam totus homo noster dexleresset! Per dexte-
ruin, et personam eorum, cum sinl simulatores, ob ram quippe virlutura opera designanlur, per sini-
favorem hominuin assumunt; non quod habeant ju- slram vero vitia. Irieo dicitur, nescial sinistra lua,
stitia? opera, sed quia simulant se habere. Alias au- iinlla videlieet vitiorum operatio, quid agat dexlera
tein si jttsta essent, non ad se, imo ad 307 Deum, lua. Quori eslaperte dicere, nesciai vitium elalionis,
«nicia quie faciunt boni referrcnt. Nunc autem aul superbiae, vel vana?gloriae, seu quodcunque ex
(jiiia, ul roimi, secundum tragicam pietalem in tbea- v illa parte est, quid agat virlutttm dextera. Quia,
lrkis liidonmi, coram hominibus, diabolo adslipu- sicut tenebrae lucem nesciunt, sic oportet vitia vir-
lante, permuteent se, et cupiunt justi videri, ubi lutes nesciant. Imosicut lux eas fugat, ita fugenlur
ftrfnrex roilitum venerit, invenient uon se fuisse vitia litce rectc operalionis. Haecideo me dixisse suf-
quorum partes agebant in superficie, sedscenicorum ficiat, ne aliquis superstiiiose velit asserere, tam oc-
imitatores quorum speciem lenebant in corde. Qna- cultequodinandaliir nos facere debere, ut nulli alleri
propter quisqiris' appelit videri exlerius quod non vel nobis scire liceal; praeserlim cum dicluni sit :
Cst intus, ulique hypocrjla est et ludificator homi- Sic luceal lux vestra coram Ilominibus, u( gtorificenl
num; quos cum decepll simulatione sua, non eos sed Palrem veslrum. Praeierea stinl plurimi qui, qnamvis
seipsum perdit. De quibus sequilur : secrete videantur bona agere, tamen scil sinislra
Amen dico vobis, quia receperunt mercedemsuam. illoriim qnid dexlra geratur, quoniam permiscent
Ho<?de his dicit, quos jam in synagogis cl vicis lau- lucein tcnebiis, et ita corifundt:nt bona qtia? agunt,
deshiiinana?paverant;cuin quibus etiain hi colligun- ti1 oninia obscurenlur tenehris, el privenlur luce.
tur qu. eortini iinitatores fuerint, Amen quippe dico Neque putandum qttod soluni de gloria dicatur :
vobis, qitid receperunt merredem suatn. Su.ini scili- Nescial sinistra tua : onniia cniin viiiorr.n. mcmbra
 EXPOSITIO 1N MATTH_£UM.— LIB. IV, CAP. VI. 274
273
si:iislra virtulibus sunt contraria. Iricirco quidquid A lur.lhi quipperecte absconriitur nostra conscienlia,
lbi
nobis vitii est pro lege peccali insilum, prorsus ne- ut ibi sit cor nosirum, ubi el thesaurus noster.
scire debet actus boni operis, id est, in nullo ad- enim Deus Pater conspicil, ibi videt el approbat, ibi
initii, ul qua? lucis sunt offuscentur; sed cuncta sjbi placent omnja. Extraquod secretum nihil videl
nihil quod
circumspecte convenit in liicem clarescere. etapprobat, niliilestquod310placeat,
Ut sit, inquil, eleemosyna tua in absconso. Abs. maneat. Idcirco necesse est ut pro Christo et in
consa autem eleemosyna tunc recte fit, si nullis Christo fiant omnia ; qnia nihil esl Patri quod extra
tenebris misceatur, quia lenebra? semper exleriores Christum, ubi sibibeue complacuit, placeat aliquid,
sunt a luce, lux vero seraper inlerior. El ideo quid- vel videndo comprobet. Hinc est quod sequitur :
quid inlerius fit, id est, in luce, semper in abscon-r Et cum oralis, non eritis sicul hypocritw, ac reli-
so est; quod vero in tenebris, id est viliis admisce-? qua. Quae nimirum sentenlia conjungilur ad prio-
lur, semper exterius, et veriiatjs luce. privatur. I» rem; ex ipsa conjunclione siuiilis ordo loquendi rei-
qua nimirum luce, id est, in abscondilo, quodcunque teratur. Prius dixerat : Attendite ne justitiam ve-
fil, quia Deuslux est, approbalur luce; videre enim siram facialis coram hominibus, ac subditur: Et cum
Dei, approbare est. El quidquid in luce est, non reji- oralis, non eritis sicul hypocrilm. Qua, sicut Phari-
cilur; quidquid vcro exlerius, id est in tenebris, re- B sa?isiraulatores, id est, bypocrita? (iebant, ila et ir,
prohatur. Multi quidem njulla super hoc capitulo fin- oralione gloriabanlur, ac supersliliose tantum. Ut
genles,309°pUiiones variasediderunl. Namquidam viderentur ab hominibus, in synagogis, et in angulis
eorura per sinistram paganos, quidara vero inimicos, platearum orabant. ln angulis autem, quasi abscon-
et quampltirimi uxorem debcre inlelligi sanxerunt; sores precum suarum, et lamen. in plateis ut vide-
sed repugnantia sensuura cogunt ea respuere, et rentur; ac per hoc ex ntroque amplius gloriabantur.
hanc quam sequimur inlelligenliain tenere: licet Quos saepe infirmiores quique adspicientes pulabant
superius per dexteram uxorem vel amicum scanda- eos esse aliquid quod non eranl. In angulo enim orat
lizantes nos posse accipi, et abscinriia nobis debere, quisquis, a recta conscienlia deflectens, tenebris se
dixerimus. Servatur autcm idioma loquendi, ut obducil, et abscondi se siinulat. Sed tamen, quam-
quidquid in hoc sermone gcneraliler propos.ucril, vis in absconso orare se fingat, in platea tamen
spccialiler exsequatur. Hinc est quorisupra Chrislia- orat, quia publicam et latam hominum famamelalus
tioruin jnstiliam coepil iraplere, el eam a Pharisa-o- captat, nec dubium superslitio^e ad litteram istas
111 iii riistinguere, quam profeclo velitit nl virieamur eos observasse..Nara.et nos frequenler non solum in
coram homiiiibusexhihere. Nimcautem eamrieuijus- puhlico vclin quolibet angulo, seJ ubique or..mus ;
tiiiam sicut per partes implela esl: ila per parles C profeclo quia semper et ubique non minus orare
quomorio lieri debeat, explanat. Nam eleeinosyna quam el gratias agere jubemur. Quod simili modo
pars juslili;e est, sicut plurima qua? seijiiunlur. Et accipiendum, sicul jain sttprade justitiaexposnimtis.
ideo dicit: Te aulem faciente eleemosynam, nesciut Non enim prohibet orare ubique, sed signanter ait -
sinistra lua quid faciat. dexlra lua. Ergo Pharisaei Cum aulem oralis, non erilis sicut hypocrilm, qui
l.tciiint eleemosynam, ita ut eiriem sinistra conimi- amanl slanles orare, ul videantur ab homitiibus, elc.
sceanlur vanaelaudis opera. Idcirco docet in speeie, Nequaquam igitur nefas est quocunque loco dlum
qttod paulo superius dQCiier.itin gencre. IHinequippe orare acvideri ab liominibtis; sed ideo orare ut vi-
pluralitcr dicluiii est oranibus : Cavele ne justiiiam dearis, et ibi constiluere finem orationis ut laurie-
vesirtim facialis coratn hominibus.Islinc vero singti- ris. Quod bene sequenlia demonstrant: Amen dico
lariler : Te autem , inquid , facienle eleemosynatn, vobis, receperunt mercedemsuam.Eam videlicet mer-
nesciat sinislra lua. Undedatur intelligi quqd et ibi cedem, qua visi et laudali sunt orantes, quasi reli-
unus in omnes, et hic omnes simul in uno accipiun- giosi. Noaquodvera laus noccat, sed ideo orare ut
uir. Omnibus tameu cavenrium, ut in secrelo eon- videaris et laurieris ab eis, quod hypocrilarum esl,
scientiae, corani Deo, cuncia fiileliter agant;- non n non modo ntilla inerces est (qnia fructus prava in-
modo ul. temporalia caveanlur, et omnis coniroo- tentione inlus evacuatur), verum eliam vitium si-
ditaslaudis, vel retributio exleriorum reruin, ve-r mulalionis, et irrisionis contra Detim augelur. Deus
rnm omnis vitiorum fucus auferalur. Quia , si enim non irridetur; scit utique quia latior estcorde
nescire jubet cjuid agal dextera , mullo minus si- noslro, quid sibi, quid vana? gloria? in conscientia
nislra operari potest quod placeal, vel quod re- appendatur.
pulelur in dexlera. Haecigilnr disciplina liliorum Tu autem, inqiiit, cum orabis, inlra in 311 eu-
esl. Idcircocoram paternis vullibus semper in abs- biculum luum. Singulariter
nempe edocetur quori
conso conscienli-e virtus jtistiliae exbibenria, esl. supra, sicutetdejustitia, pluraliter effertur. Unde
Non quod non virieant alleri qua? gerimus, sed ut dainr intelligiquod hic unilas pro universafi Eccle-
nil.il sanctis admisccatiir operibus, imo ad laudem sia colligitur; neque ratione caret quod saepeuni-
et gloriam Patris proficiant universa ; nibilque ex versalia praecepla quasi ad unum diriguntur, dum
ea qua.-i.iUiraliud commoditatis, sed abscondantur pluralilas in co teneaiiir. Unde esl istud in Deutero-
omnia, uhi et vita noslra absconsa est cum Christo, noniio qiiam s;epe, et in aliis quihuslibet locls : Et
el mngiiamullittiriorittlceriinissibi timenlihiisrcserva- nunr, tr.-:ae!taudi prwceplael judicin quw
ego docco
273 S. PASCHASU RATBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 276
te, ut faeiens ea vivas, et ingrediaris, et possideas A fines terrarum quaerendo Deum animiis se diffundat,
terram (Deut. IV, 1). Nam sic per omnem (extum sed inlus quem diligit fide leneat, et eisdem virtu-
ipsiuslibri quasi singulari persona?loquitur, ut uni- tibus quibus eum colit attentius exoret. Sic ilaque
tas totius populi commendetur. Quid denique roagis decet adorare eum, qui nec loco clauditur, nec fine
unum esse potest, quam corpus Ecclesia?, qua? mul- terminatur. Hinc quoque mulieri Samaritanae : Ve-
tis ex parlibus counitur? Significantius enim qnia niet, inqttit, lempus quando veri adoratores adora-
una cbaritate Christi fulcilur, et flde generatur, at- bunt Palrem in spiritu et verilate (Joan. iv, 23). Ac
queuno Spiritu sancto regitur et vivificatur, per si dicat, adorabunt Patrem et Filium et Spiritum
unum universalitas exprimitur, et sic omnibus yeluti sanctum; quia Deus Trinitas non alibi quam in
soli sermo divinus inlimatur. Ut per hoc unus in seipso adoratur et colitur. Felix plane cubile, quod
cunctis, et cuncti in uno simul animenfur, ex quo tanta capacitate fidei dilatalur, ut immensum et in-
maximacommunio Ecclesia?monstratur. Tu aulem, comprehensibilem apprehendat: ubi quicunque in-
inquit, cum orabis. Ac si dicat, quia omnium Eccle- gressus orat, nihil haesitans exposcat, quoniam in se
siarumunum estcorpus, idcirco tu, amica mea et habet per fidera quem orat, a qtto perfacile devotus
sponsa, qua?mihi corpuses, quoties oras, intra in obtinebit fideliler quod orat. Unde Psalmista inquit:
cubiculum tuum. Cubiculum autem dicit secretius Apud me oratio mea Deo vitm mem (Psal. XLI,9).
mentis arcanum, uhi nemo videre potest quid sit in Aique paulo superius : Hmcreeordatus sum, et effudi
illo, nisi spirilu. hominis qui est in eo. De hoc in meanimam meam (Ibid., i). In me, inquit, effurii
quippe cubili David monendo canit: Qumdicitis, animam meam, quia intra me estquem fide tenei,
inquit, tn cordibus vestris, et in cubitibus vestris charitale diligit, super quem spe cerla innitor, et
eompungimini(Psai. iv, S); videturenim aliquid secre- cullu religionis suppliciler imploro. Sic itaque de
tius per ea velle siguificari, dura qua? corde promi- Anna legitur, cum multiplicaret preces coram Do-
mus, quasi inlrorsusprius compungijubemur. Adhu- mino, et Heli observaret os ejus, quod illa loquebatur
jus ergo cubilis ostium pulsat sapientia Palris ita tn corde suo, tantumque labia illius movebanlur, et
dicens : Ecce slo ad ostium el pulso (Apoc.m, 20). vox penitus n,onaudiebatur (I Reg. i, 13). Quid pu-
Quod sane osliijm ei per firiem aperilur, de quo in tas, nunquid ut videreturorabat? Non ulique, sed
Canticis sponsa loquilur : Pessulum ostii mei aperui clauso oslio, sciljcet tacita conscientia, ut exaudire-
dilectomeo (Canl. v, 6). Pulsat itaque Christus ad turin cubiculo, Deum, cujpraesto suntornnia,rogabat.
oslium, quolies per aspirationem boni operis men- Et ideo exaudita est, quia cura eo qui ubique praesens
tem afficit, cujus profecto vox, quam saepe blandien- est,largiterflens, in sese interiusversabatur. Clauso
tis affectu ingeminat, ita dicens : Aperi mihi, soror' 313 itaque ostio Deum oral qulsquis ea qua?a foris
mea, amica mea, columba mea, immaculata mea• improbe se immergunt, vi spiritus et obseralionis
(Cant. v, 2), quae nisi pulsanti aperuerit, vacua in- cuslodia, fundilus ne surrepant, repellit. Appetunt
trorsus in se redit. Quid enim prodest o.rare in eo> enjm noslra inleriora,et obstrepunt ad cordis oslium
cubictilo mentis, ubi nec Pater, nec Filius, nec Spi- visibilia, el omnia qua? hujus vitaesunt lemporalia.
ritus sanclus venientes adhuc recepti sunt, nequeB Proplerea obserandum est, et lotus interior homo
matffejoneraapud eum fecere? Quapropter quisquiss inlrinsecus colligendus, quatenus cubiculum ingre-
infra cubiculum cordis Deura, ut jussum est, vultt dialur. De quo sponsa laetatur in Canticis, quod in-
orare, prius per fidem oslium pulsanti aperiat, et' troduxerit eam rex in cubiculum suum (Cant. i, _).
deosculetur eum per cbaritatem, alque intra cu- Ex hoc quippe cubiculo ad illum pervenitur. Et ideo
biculum genitricis sua?, ubi doceatur ab eo, 312 S fidelis anima prins se"_eingreiliatur, Deumque man-
deyotus indicat. Alioquin quid prodest orare ubi 'i sione cordis suscipiat, ut deinde per ipsum ad ipsum
uon esse velisquem pras? Quod si fide jam teness subyecta quandoque perlingat: et quod nunc spe,
quem diligis ex toto corde tup, el ex tota anima lita,|> tunc reipsa jam in patria beate frualur. Quia, licct
et ex tola yirlule lua, recle inlras cubiculum men- '" n Pr0 gratia aeterna nobis concedatur gloria, in con-
tis, ubi Detts Trinilas per fidem colitur, per cbarila-i- scienlia tamen sibi unusquisque gerit quid velit adi-
tem ampleclilur, per spera qttoque profundius soli- i- pisci de suo labore in prece. Hinc quoque scriptum
datur. Tale quippe templum jam sacrum est, sicui it est: Exsullabunt sancli in gloria, tmlabuntur in cubi-
ait Apostolus : Templum Dei sanctum est, quod eslit is Hbitssuis (Psal. CXLVII). Exsullabunl ergo de gloria
vos(I Cor, IJI, 17). Quid igitur prodeslintroire,;, pro gratia gralis percepta, laetabunlur in cubilibus
orandi gratia, quo nullus cst religionis locus? Iri- l- suis, sciiicet in conscienliis, qnia in eis, dum essenl
circo, quia gratis venit Chrislus pulsans ad oslium, i, in agone positi, Christi gratia gaudium est operata,
suscipiatur, et per charilatem interius lacita coni- Qua de causa monet magister ycrilaljs ut ingredialur
scienlia amplectatur Deus Trinitas: tuin utique, sicuJt unusquisque cubile cordis, et ibi incipiat orare vel
praecipitur, claudatur ostittm, et orelur Deus Palerr. operari quo possit postea laetari. Unusquisque enini
Orelur autem non, strepitu verborum tantum, se< :d in se tantum gloriarii habebit, et non in allero. Ha?c
lirie ac spe et charitale inlus quod quaerimus impe?- aulem omnia magtster vilae sic inslituil, ut filium
Irelur. Ha?cest, inquam, vera religio Chrislianilai- crudial, et ideo ait: Clauso ostio ora Palrem luum.
tis, non ut ullra coelosaut infra abyssum, vel circ; ;a Ac si dicat: Sic ora nt filius, et secundum quod re-
 277 EXPOSITIO IN MAITH___UM.— LIB. IV, CAP. VI. 278
nalus es ora. Palernilas ejus le doceal qua fiducia A eliam priusquam petantur. Sed ha?cquaestio perfa-
vel quo affeclu orarc debeas: Patrern enim oras; cile solvilur, si ordo debilus el jtislilia pensatur. Si-
ingredere ad cum in conscienlia, el ora illum ut quidcm aliud est ignoranti quod nesciebal narrare,
lilius. aliud vero cultu religionis orare illum cui subjectus
' El Paler, qui videt in absconso, reddet tibi. Noli esse debes, et apud scienlem petere ut accipias gra-
orare ut videaris ab hominibus, sed ora intus clatiso tis quod ex te anlea non habueris. Quippe longe
osiio, ut Pater tuus videat, el Paler, qui videril in aljud est devote implorare apud potiorem le suffra-
absconso, reddet libi. Reddet autem non verba pro giuin, et aliud infirmo narrari qua? nescil. Sane iu
verbis, neque pro precibus precem, sed fructum ora- uno eorum indicium est ignoranlia?, in altcro vero
lionis, et mercedem fidei. obsequiumjustitia?. lbi fideliter referimus nescienti,
Orantes aulem notite multum loqui, sicut ethnici. hic suppliciler obsecranius el peliuius a largitore.
Planc ethnicos genliles vocat, vel philosophos, qui Vull enim Deus interrogari se, ut bonilas ejus deri-
tltiabtis de causis prolixius orabant. Putabant enim vetur ad pltirimos, et tamen devotio et slatus justitia?
apposite, sicul in rerum negotiis el causarum stalu servetur apud subj'eclos. Non quasi nescicns docea-
solili erant, 314 ai' persuadendum loqui, ita in ora- lur, sed velut bonus Dominus suppliciler veneralus
tione debere, arbitrantes Deum verbis persuaderi B * clementer praestare digneltir. Unde et composuit
possc. El, sicut conciliabant verbnrum facundia sibi brevissimam precem, si quomodo salulem celerem
judices ad favendum, reddebantque intentos alque misericors tribuerel, el nulla pracpedirel verborum
benevolos, sic utique moliebantur pernmlcere Detim, prolixilas, imo fiducia esset ex brevilate dictorum ,
quia singulis in causis opinabaiilur etiin flecli posse quod pius judex, qui brevi se voluit rogari oraculo.
persttasibilibus verbis. Vel forle ideo plurimum lo- cilius annuat poscenli ex voto. Verumlamen, quam-
quebanlur, quia nihil de conscienlia, sed oiiiniaver- vis pauca composuerit verba quibus nos doceat
liorum superficie agebant, nescientes iihique Deum orare, qua?rendum .anjcn arbitror cur vel hisdera
adesse. Quorum inliriasupplicatio poscebal ul, si ab- paucis verbis opus sil ad eum qui scil omnia, et no-
csset quem rogabanl, inore daemonumlandem arive- vit, ul dictum est, qtiid nobis necesse sil, autequam
nirel; veniens autem, quod prius nescieral, amba- petamus. Ad quod illico faienriiini, polius rebus quas
gibus verborum adriiscerel. Nec nijruin itaque, cum aniuio gerimus, el inlenlionc cordis, cum dileclione
idolis famularenlur, si mulla coram surdis profun- pura ct simplicilale affeclus, nos agere debere apud
derenl verba nugaloria. Pra?serlim cnm nec ipsi Deum, quam verbis, ut impeiremus. Idcirco scien-
daemonesscire possent, anlequam ignari eorum in- duiii verba nos docuisse, ut cisdem doceret verbis
struerentur eloquio, quid ohsecrantes vellenl. Sed C **quid orare oporteat, quatenus ex his animus conci-
fidelis Dei oratornon niultorum egel verborum, ne- peret et memorioemandaret regulam orandi: non
que illi narrare plurima opus esl, cui omnia palent, verba qua? diceret, sed res el senteiitiarum intelli-
et ubique scrutattir secretorum arcana, el inteusor gentiam ex affectu quid exposcerel. Aiioquin nun-
csl cordium, discretor quoque cogilationum ac me- quam aliis verbis orandum esset, quam eisdem in
ilnllariun. Sed nec. sane mullas lacrymas, vel multas quibus Inec docuit. Nunc aulem longe aliler senlitur.
obsecraliones in puritale corriis damnat, dainnat au- Idcirco non verbis apud eum agimus, sed affectu
lem mulliloijuittm, quod rie infirielitaleet impuritate mentis, quem ex eisdem verbis percepimus, cum
menlis generalur. Alioquin et Annam legimuspreces fide ac spe et charitalis obsequio dcvote implorante»
inultiplicasse coram Domino, et sanctorum plurimos eum, quaienus 316 ex verbis accendatur cor no
biduo tririuoque, sine ulla iiitermissione orationes sirtnn, et serenelur in precibus : deinde, ab ipsa in-
suas protelasse; sed et Dominumpernoctasse in ora- tenlione cordis illnstrali, qtiod ipse docuit fiducialius
tione, alque in agonia prolixius orasse, ita ut sudor impetremus. Ac per hoc, ex ipsius doctrina, cor
ejus qtiasi gutta sangiiinis in terram riistillaret. Ex nostrum quid orare debeat, paucis illustralur verbis;
quo datur intelligi quori nou multiplicatio precum ct JJ illuslratum vero, non indicando cui omnia patent,
profusio jugis, ex affecludivini amoris, vel inlerces- sed supplicando qui omnia polesl, affecluosiusdif-
sio veniae daranatur, sed quod tanlura verbolenus funditur, et exposcil cum charitate, quod jam spe
vacuas replere auras sine affectione infideliter con- fldei percepisse praesumilur. Spes vero non conftin-
tendunt. Nimirum quia sicut riamnabilecst cum hy- ditur, quoniam charitas Dci diffusa est in cordibti*
pocrilis orare, ut ab hominibus videamur: iia infi- nostris per Spirilum sanctum qui datus est nobis. ln
rielitalis esl, cum gcnlilibus in mulliloqtiionos exau- quo nimirum Spiritu jamque clamamus : Abba, Pa-
diri pulare, nec intelligere, saltera credendo, Deum, ter. Hinc liquido patet, non aliud nos orare debere,
cui pracstosunl ea qua?sunt, quaevefuerunt, vel quae qtiani quod docuit magister veritatis; et, licet aliis
futura sunl, ipsuiu prius scire, quam pelainus, quid- verbis frequenleroremus, tamen quod aliud non licet
quid opus est nobis. De quo recte quserilur: si Deus orare miniroe dubitarous.Unde perpendat in Christo
315 antea novit quam petamus, quid opus est apud renatus, quia, ex quo justitia Chrislianorum ccepit
scieiiliam petere, vel cur , licet paucis verbis orare egregie adimpleri, ab inde filiorum adoptio ccepit
|ubcat? Nam et quirimn philosophorum superfluum reformari. Et, si virierit se eisdera justitiae partibuS
di.erunt eum precilms fatigari, qni novit siiigula favere, rioveril se jure adoptionis filiufn vocari, et ex
 270 S. PASCIIASII RATBERTI ABBATISCORBEIBMSIS '
580
eadein arioptionepaierna viscera ad misericordiam» A diligat. Nam si hoc solum quod jubetur orat, rebu_
promereri. Sin aulem minus attenderit quod praemit-- se accepturum quod spe pra?sumil in eo qui ntilli
tilur, timcndum ne oratio fiat exsecrabilis. Alilerr negat quod requiritur, confidenter gaudeat. Publica
ergo vivere quam ut docuit, degenerare est a gratia,. est enim omnibus in Chrislo renatis, et communis
per quam sibi nos Deus Paler adoptavit in filios ;> ha?c oratio, quando non pro uno, sed pro omnibus
aliler vero orare, non solum ignorantia, verura er- effundilur, quia omnes in Christo unum sumus. Dens
roris culpa praegravari. Ex quo idem ait: Rejecislis> igitur pacis et concordia?, magister veritatis, uni-
mandata Dei ut traditiones veslras statuatis (Matth. tatem renatorum inslituit. Ideo sic unum pro omni-
xv, 3). Unde oremus sicut docuit unicus Filius Patris, bus orare voluit, quomodo ipse in uno siranl omnes
qtii Patrem suum, scilicet a nalura, noslrum prae- porlavil. Nam majus est unum in omnibug orare,
slilit esse per graliam. Et honorem proprium largitus'> cjuam in seipso aliquem, propter quod non modica
csl hominibus ut, quod so!us habebatconsiibstaiilia- virtus oralionis 318ex>slin>anda est, in eo ubi
litalis optimum ; cunclis sua bonitate per graliam| omnes pro uno simni orant, quia unus in omnibus
donaret indullum. Quapropter doctiit prius nos coij- dedicalur. El pum dicitur ab omnibtis :
formes esse debere, deinde concessit, quod ipse ha- Pa(er nosler, qui es in cmlis. Si profecto uiiilus es
bebat ex natura deilatis, nobis per adoplionis gra- "I in Christi corpore, omnes pariter secuni le in prc-
liam possidcre. Qtiid igilu. ordinabilius dici potest, cihus assumunt, alque ul fiat voluntas in te, simul
qnirive polenlius ? quid benignius, vel quid largius, iraplorant. Idcirco non moriica cogitanda esl haec
qiiam quori praeslitit nobis, el docuit nos comparli- unilas, non parvipendenria tam firma in Chrislo so-
cipes esse nominis ejus, el dignilalis fecit esse con- cietas, ubi omnium vox est una, et simul omnes una
sortcs? Ilinc esl ergo quori inter caelera saluUria firieDeiim in menle potianl, una charitate diligunt,
sua mouila et praecepta djvina , qnibus eredenlibus nna jam spe fruuntur ; simul quoque omnes unuin
consuluit ad salutem, proposuit eliam oranrii for- petunt, unum quaerunl, unam pulsant ad januant
iiiam, inslituit qualitalem, trariidit. diseijilinam, mo- pietalis. Nibil igiltir validius, nihil locupletius, nibil
iinil quid petendum, rieriit ausum adoptionis, ut, melius, qua.mut omnes unum sint, et onines pro uno
317 dum inlerius in nohis apud Patrem petimus, invigilenl, sicuti unns pro omnibqs inler omnes, ul
facilius audiamur. Iinplevit denique qtiodpromiseral, universi siinal in Chrislo unum inveniantur. Qua re-
quia veri adoratores adorabunt Patrem in spirilu et vcra liric, qtta spe, qua denique ch.iritate docuit ul
yerilate. Veri itaqtie, quia, juxta sanctificationem i.(nio fideliumab hac unilale se divirial. Irieo nemo
spiritus et tradilioiiem veritatis, Palrein arioraiiius apuri Patrem impelrare quod Filius docuit unicus se
sine ullo erroris obslaculo. Nos enim nescimus qtio- ^C (liliidal; nemo, qtiae docuit, opera filiorum ignaviter
Iiiorio oporleal orare, sed Spiritus sanclus esl qui pr.iicrmiliat. H;ec est, inquam, illa potestas, qnanj
docet pos de omnibus, et postulat pro nobis, atque deriil hominibus filios Dei fieri. Idcirco el praemisit
transponit in oninen verilalcni. Idcirco nulla magis opera potestalis, ut ex ipsius m^neal adoplio libcr-
spiritalis oratio neque profus.ior, quanqtiam a Filio, talis nostra?. Propler quod dat austuii orandi qiiaui
qui est Verilas, ex ejus ore percepimus. Amica enin dedit etdocuit, si quod minus est in nobis ul per
et familiaris oralio est, Deum rie suo, ipso praeci- graliam implealur. Hinc quoties nostrum aliquis,
piente, rogare, el ari aures paternas Christi ascen- quamvis semolus a caeteris, et secrelioribus habi-
dere manriota. Quiri igiturputas, agnoscetne Pater tans latenter locis, Deum Palrem nuncupavcrit,
Filii sui verba? Ergo cnm precem facimus, itleointra animadverlat, non separatim singulis, sed comrau-
cubiculum intrare jubemur, ul qui habilal Chrisliis niter universis donum tauli muneris attributum. Et
iiilus in pectore, ipse sil el iu voce. Alioquin sine ideo nemo sibi applaudat dicere, Pater meus qui es
Deo apud Deura preces fundere, ac rem verbis ini- in coelis, sed Pater noster, quoniam soli Christo
plere possumus profecto; effectum operis nequa- competit, cujus proprie paler est Deus. Unde alibi
quam obtinebimus, _ signanler ait, Vado ad Palrem meum, deinde iniu-
Sic ergo, inqujt, t>osorubilis: Et quid est riicere lit, e( Palrem vestrum (Joan. xx, 17). Quo diclo, sa-
Sic ergo vos orabitis? nisi, npn ut hypocrilm, ul vi- tis discrele insinuat, sihi specialem gloriam quod
clearaini, non ut elhnici, in multjloquio, sed ut do- Filius est congruereper paluram, generalem quoque
ceo, el quod tlgceo, et quqmodo doceo, vos qui inei gratiara adoplionis cunclis comrauniter concessam
estis, orabilis. Ergo ubi non solutn pensandus est esse per graliam. Ac si aliqiiis palerfamilias quem-
elfecius oralionis, vertim eiiam cogilandus habitus piam habeat a natura filitim.,et iamen plures possi-
corporis, et nnxius vocis, quietudo quoque discipli- deat famulos, nunquid ob hoc quia palerfamilias di-
n;e Cbristi, et pudor humilitatis. Propler quod. in- citur, servi ab eo «qua conriilione habentur ut fi-
icii : Sic ergo vos orubilis; ac si diceret, ut trario, lius, praesertira cuni idera Filius Dominus probelur
ut instruo, ut praecipio, ut praescribo. Deus enim esse cunctorum? Patet igilnr in sflteroconsuhsian-
iion vocis, sed cordis auditor est, de quo Propheta : tialilas nalura?, in altero vero honitasdominanlis, et
sorti-
Prmparationem, inquit, cordis eorum audivit auris in utroque coinnuine paternitalis 319 noinen
ina (Psal. ix, 20). ldcirco quisquis orat, illum qnetn tur. Unde doceniur, omnes quos unda lavat bapli-
orat, jam pcr ijdem in cordc teneat, per cbaritalcm smi, nos in ipso fratrcs csse deberc, et in inviccm
 281 EXPOSITIO IN MATTH.EUM.— LIB. IV. CAP. VI. 282
frateriiitalis vincnlo sociari. Ac per boc in ulroque A est cum Deo in cielis (Col. iti, i). Age j'am, qua?so,
siniul monemur Palri repenriere affeclum adoplio- coslestium scruiator, et perquire quinam cceli stint
nis, et fratrihus non oriiitm, sed germanitatis obse- in quibus ct Deum Patrem et vitam tuam ahsconrii-
quio deservire. Si cniin camalis nalivitas ex uno tain recognoscis. Nunquid allissima muiidi corpora,
morlalium nos tanli amoris ligat vinculo, mullipli- qua? non possunt esse nisi in loco?Quod si ila csi,
cius cogilanda est fraternitas ex Deo Patre vene- avescceli majoris meriti erunt, quarum conversatio
randa, quam nemo nisi spirilalis potest dignoscere. Deo vicinior cst; quod omnino stare non potest. Et
Alioquin, si non spiritaliter renascatur, quomodo ideo fatendum Deum nusquam in loco corporalium
valet apprehendere aut senlire affeclum secundura rerum quaerendum aut cogitandum ; neque aliqueut
interiorera hominem hujus amorisi?Namque si vera esse locura quo non sit, quia omnis loctts praeslo esl
fide el spe certissima haec paternilas venerarelur et ei. Nam quod ubique est. ita dici videlur non quod
amarelur, per Spiritum sanctum charitate diffusa, localiter in omni sit loco (omnino enim in Ioco esse
nunquam fraternitas carnis amplius valeret apud ali- non potest), sed quod ei omnis locus adsit, eique ad
quos, sed praeferrent nobiiitatera ex Deo, et gra- capiendum pateat, cum ipse non suscipiatur in loco,
tiam adoptionis corruplioni; darenlque operam ne alque ideo recle nusquam in loco esse dicatur. Quo-
degeneres existerent, el lanto parente indigni, pro- B niam Spiritus Deus ubique est, licel non in loco, sed
pter vetustatem carnis. Ecce quam firielis et beata in spirilalibus el in Sanclis. Hinc quoque Davidail:
debet aeslimari oratio, quam nobis doclor vila? et Deus, qui m sanclis habitas(Psat. xxi, 3), nimirtim
"raagister coeleslis docuit; eccc quani beali nos esse hoc est dicere in ccelis. Quapropter quisquis cuui
possumus, si ha?c non tantum ofliciooris, sed fidell Deo in coelis versari desideras, in sanclis et spiriia-
conversalionis servamus actu ; ecce qtiam ccrta spes libus atque intellectualibus a terrenis te transpone;
salulis dala esl credentihus, quanlaijue circa nos di- quia qui lerrena sapiunt, cum Deo nequeunt soiicni
teclio Creatoris diffundiiur, quanta misericordia et haereditatis participari. Hinc quoque est quod spi-
pietas praerogalur, quanlaque gratia et fiducia?inti- ritns sapieulioe in fconisliliis meditatur,non pro utili-
nus indulgetur, ut, qui servi digni non fuiuuis, Deum talibus tefrenarum rerum interveniens, sed pro noslri
palrein dicere atuleamus. Unde necesse est quasi Palris gloria tottim pielatis impendit affectum, ita
lilii Dei vivamus cl converseniur, ut id esse quod dicens : Sunctificetur nomen tuum. Nomen itaque Pa-
dicimur, spiritaliter aclu et morihus probemus, se- tris filiorum esl, quoniam Pater non nisi ex filio ap-
cimriiiiii quod Joannes ail: Qui nalus est ex Deo, pellatur, sieut necfilius nisi de Patre dicitur. Relatio
non peccal (I Joan. v, 18), quia nativilas Dei cuslo- 321(lui°'em ad Filiutn refeiiur, quoniam nemoeoriiin
dit illuiii, el diaholus non tangit eura. Qui autein C secuiidum se, sed secundum allerum appellalur.
peccatum facit, non est ex Deo, sed ex diabolo, quia Unde Filius ad Patrera ut sit Filius, el Pater ut sit
diabolus ab inilio peccat. Idcirco, servantes sacra- Paler ad Filiura referlur. Ha?cenim invicem relala
mentura nativilalis noslrae, ab omni labe pcccali nos consistunt, quia alter ex altero nuuctipalur. Iiinc
imraunes custodiamus, ut vere filii Dei simus. Quod liquido palet, quia Patrisnomen in Filio est, sicule
longe lsaias voce nostra vaticinatur, dicens : Tu es contrario in Patre Filii esse monslratur. Alioquin si
enim Pater nosler, quia Abraham nescivit nos, et non alter in allcro esset, nec iste Paler, nec ille Fi-
Jsrael non cognovit,sed lu, Dotnine, Paler noster, lius dicerelur. Idcirco quia nomen Dei Palris in no-
ab inilio nomen tuum super nos (Isa. LXIII, 16). De bis esl, quatenus per adoptionem-jure vocemur filii
quo nimirura nomine salis edocli rogamus. precamur : Sanctificelur nomen tuum. Non quori ille
Sanctificetur nomen luum. Sed prius quaerilur : sanclior esse possit, qui omnes ex seipso sanctificat.
Deus paler quia ubique esse creditur, cum ei lan- Unde ait : Sancti estote, sicul el ego sanctus sum;
tura, qui es 320'" cwlis, dicalur? Necnon illuri, sed idciico sanclificari nomen ipsius in nobis poslu-
Ad le levavi oculos meos,quihabitas in cmlis (Psal. lamus, ut saiictificalionissua?operelur auginentum,
cxxn, I) seu et in quaraplurimis locis, ubiDeusPater ™videlicet Spirilum sanclum suum nobis praeslando ,
in coelesiibusesse asseritur. Ad quod fatendum hos per quem charitasDei diffusa est in cordibus noslris,
coelos,in quibus Deus inhabitat, non corporales, sed et clamaraus Abba , Pater. Ipse enim Spirilus testi-
spiritales inleiligendos; quia Deus non spatiis loco- monium reddit spiritui nostro, quod sumus filii Dei.
rum distenditur, neque loco clausus tenetur. Mone- Qua de causa tunc sanctificalur Patris nomen in no-
mur aulem nihil terrenarum nos arabire debere, sed bis, cum nos ab eo sanctificamur a quo praestatur
ad illam potius regionem, iu qua Patrem nostrum omnis sanclificatio. Nam, sicut dignitas palris ad
comraeniorari fatemur, quaulocius summo cum de- filios refertur, ila sanclificatio filiorura ejus noraini
siderio festinare : ut ihi jara mente versemur, (|uo Iribuitur. Quid enim aliud est sanctificalio nominis,
Paler cl Creator nosler esse prohatur. Unde Paulus: quam infusio sancli Spiritus, per quera cor pium ,
Nostra, inqiiil, conversatio in cmlis est (Philip. tn, miie , placidum et caslum , oninique viriule praedi-
20). Et alibi: Qui consedere nos facit in cmlestibus tuin ad ejtis praeparamus ingressum, quo sanctilicc-
(Ephes. ii, 6). Nec non el illud : Si consurrexislis tur adoplio libertalis? Sic iiaque nomen Dei Patris
cum Christo, qum sursum sunt sapile, non quw super sanclificatur in nobis, qtiemadmodiur ipse Filius
lerrcim, morlui enim eslis, el vila vestra nbsconclila clarificatiiin se iu suis discipulis alihi icslaliir; qui
»,T S. PASCHASHRATBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 284
clara semper.sitieulloaddilamenlo detrimenlove, di-- A minavit (Isa. LXI, 2). Quod sane nomen nemo novii
vinilalis luce fulgebat. Nam inter cselerasic inquit:: nisi qui accipit; tanquam si dicatur, 323 «ullus
Sanclificatus sum in eis (Ezecli. xxxix). El alibi : dignitatem adoptionis moribus et vita defendit, nisi
In hoc clarificalus esl Paler meus, ut fructum pluri- qui ipsum nomen divina praedesltnalione ad a:lcr-
mum afferalis (Joan. v, 18). Ubi ergo sanctilicalioniss nam viiam nosse promeruerit; nam accipere ad prae-
suai locum invenit, ibidem se sancliflcari dicit. Pie- deslinationis gratiam refertur. Unde Baptisla Joan-
tas enim Patris praestantissima sibi conferri pronun- nes, cum de eodem Mediatore noslro loquerelur,
liat, quidquid suis famulis clemqnler ipsa largilur. inler csetera : Testimoniumejus, inquil, nemo acci-
Sic itaque sanclificatur in nobis, siculi et magnilica- pii (Joan. n, 32); qui autem accipitejus lesliino-
tur a nobis. Hinc quoque virgo Maria gratanli ani- nium, signavil quia Deus verax est, et ideo datur
nio canit: Magnifical anima mea Dominum ( Luc. i,, vincentibus calculus candidus, atque in eodem cal-
46), non quod magnus et excelsus Dominus, nullam n culo, id est in eodem corpore Christi, nomen
habens consnmmalionem , major xninorve esse pos- liovuni, scilicel.sancla adoplio per quam filii nomi-
sit; sed quia, dum nos in eo crescimus, ille HInobis. s. namujvln qua nimirum adoptione prsedeslinalorum
quasi magnificatur. Ac si dicamus : Patcr, sanclifi- nomen, ul Deum diligant et proximum, consecraiur.
celur nonien tuum, ut tales simns qui sauclificatio-. Q B Hinc quippe scriplum est : Mandatum novum do
nem 322 lliam non modo inlelligere, verum caperee vobis, ut diligatis invicem(Joan. xm, 34). Nulla igi-
valeamus ; quatenus tu ex nostra conversatione spi-j. ttir dileclio major esse potest, quam inter patrem et
rituali sanclus appareas. Quod lunc recle sit, si, vi- filios, inler filios vero et fratres.a Domiflocommen-
dentes bona opera noslra, glorificentPatrem qui cstt datur; et hpc estin calculo nomen novum discipulis
in ccelis. Scd quam infelices hi, quorum operibuss collatum, quod nemonovitnisi qui accipit. Tanquam
malis nomen Dei Patris blasphematur! Unde ne fial,; si dicalur : bujus virlulem norainis per omnia igno-
quia quotidie delinquimus, quolidie oramus, ut vi-. rat quisquis in mandato dileclionem fralris paterno
vificalio et sanclificatio, quse a Dei gratia siimilur,t amore non conservat. Profeclo de quo nomine in
ipsius in nobis proteclione servelur. Ac per hoc,:f eadem Apocalypsi repromittilur : Scribam , inquit,
nomen Dei Palris, quod in nobis est, per ablutionem n smper illum nomenDei mei, el nomen civitalis Dei
sancli Spiritus, ne delerius quidpiamcontingat, in-. mei, novx Bierusalem, qum descenditde caeloa Deo
desinenter sanctiGcatur. Qnasritur ergo non abs ree meo, et nomenmeum novum (Apoc. m, 12). lgitur
ab aliquibus, de quo nomine dicatur : Sanctificelur r ha;c inscriplio nihil aliud est quam sanctificalio no-
nomen tuum? Utrum quia a Christo Chrisiiaui vo- ininis. Unde oramus : Sanclificelur nomen luum.
cati sumus, an quia a Deo Palre per graliam adoptio- „ C Quo utique slylo vel quo calamo super viclores no-
nis filii nominamur? Quod ex circumstanlia lectioniss men Dei Palris inscribalur, audiamus. Idngua, in-
illico designatur, cura pnemittimus : Pater noster, • quit, mea calamtts scriboe velociter scribentis (Psal.
qui es in coelis.Nullum enim nomen in nobis am- XLIV,2); hic est, inquam, Filii Patrisque spirilus,
pliori honore sublimatur, quam ul filii Dei per Spi- cujus gralia nomen adoptionis, vel Chrislianitalis,
ritus.sancti infusionem nominemur et simus. Quod j inscribitur et sanclificatur. Quoniam, sicut Paulus
videlicet nomen duobus crescendo sanctificalurr ail: Quia sumus filii, misit Deus Spirilum Filii sui in
modis; cum aut numero credenlium lalius propaga- L. corde nostro, clamantem : Abba, Pater. Hinc certe
lur, aut cum quanlitate merilorum in credenlibus ,s dignilas nominis, binc celsitudo merilorum : binc
amplius diffundilur. In ulroque tamen quolidie c reges sumus, hinc sacerdotes, hjnc triumphatores,
sanctificatur, dum renali suo munere augentur. Ve- .. hinc nova creatura, liinc Chrisliani vocamur, hinc
rumlamen non ideo loquor, ut nomen Chrislianilatiss filii Dei sumus. Idcirco, ubi tolius summa salulis,
in nobis sanclificari non debeat, sed quia adoplio in n inlimo sensu cordis oremus : Sanctificelur nomen
renascendo gradus excelsior meritorum consecratur. r luum. Deinde sequitur :
Alioquin neque Christianilas sine adoptione, nequee Advenial regnum tuum. ln qua supplicalioue quid
adoplio sine Chrislianilate pracslalur. Hinc quoquee peliinus? Nunquid eum regnare sine initio et fine
in ApqcalypsiJoannis vincenli dicitur : Dabo ei cal- I- indesinenler dubitamus? Nequaquam, quia rex est
culum candidum, et in catculo nomen novum,quod d omnium saeculorum, cujus profecto imperium ncc
nemo novit, nisi qui accipil (Apoc.n, 17). Percalcu-i- Qneclaudilur, nec initio terminatur; sed boc peii-
luni quippe, mediator Dei et hominum, homo o mus ul veniat illud regnum adoptionis, in quo h&-
Chrislus Jesus designalur. In quo nimirum calculo, }, redes Dei, 324 cohaeredes autem Christi fuiuri
unusquisque renatus in Christo, dum per adoplionis is sumus. Congruus quippe satis ordo petilionis, ul quia
gratiam unum corpus in eo efficitur, nomen novum m in priori supplicalione filiorum adoptio consecraiur,
accipil, ut Palris filius dicatur, el cohaeresChristi in in secunda, ul regnum qnod filiis debetur, obsecre-
regno Palris elficialur. Ac si patenter dicat: Qui vi-i- mus; non enim oramus quod ei prosit, sed quod
cerit mundum el auclorem morlis, dabo ei cobaere- 3- nobis. Quia, sicut, dum ejus nomen sanctificatur iu
dem Chrislum elcousortein, per quem hoslis devin- I- nobis, nos utique sanclificamur; ita, dum ejus
citur, et in eo nomeii novum, de quo Isaias ante te reguuin poscimus adfulurum, nostrum quoquc
pr.tdixit : Vocnbiturtibi nomen novum,quod os Do- o- Chrisli sanguine vcl passione quxsilum, oramus
215 EXPOSITIO IN MATTILEUM. — LIIJ. IV, CAP. VI. 2S6
promissionis advenire vegnuin. Quando cnm eva- \ quandiu est quod sancla Dei Ecclesia illud orarc
cuaverit Chrisliis omne principatum et potestalem, cospit : Adveniat regnum luum? tamen licet quolldie
omnemque virlutem, tradilurus est nos regnum Deo augealur, adhuc diOerlur. Qtioi iiempe, idcirco di-
Palri, triumplio virtulis suse, ut sit Deus omnia m xerim, si petieris, ac forle illico non obtineas, ne
omnibus, conlemplanlibus nobis illud quod nec ocu- faligeris instantius in agonia desudare : qnia regmim
lus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis Dei dilalione quaerilur, spe jam certa tenetur, al
ascendii, quodDeus praparavit his qui diligunleum. quod per fidem gradimur, et nimio charitatis ardore
De quo nimirum regno dicturus est electis suis in quidquid obsliterit revincimus, et per eamilem ad
fine : Venite, benedicli Palris mei, percipite regmim illuil donec perveniatur, infaligabililer desudamus.
quod vobisparatum est ab origiue mundi (Malth. xxv, Fiat voluntas lua. Par quoque et huic inlelligenlise
34). Sed ne dilalione animus tovpescat, noverit sensus est. Non enim quisquam est qtti Deo, ne fiat
pius exactor, quod, sicut quolidie in nobis nomen ejus voluntas, ohsislere vel contradicere possit. Prae-
Palris sanctificatur, ut nos ad meliora virtutum serlim cum scriptum sit: Omnia quwcunque voluit
opera valeamus; ita el regnum quod oplamus quo- Dominus fecil in cceloet in terra (Psal. cxxxiv, 6).
tidie advenire sentilur, dum evacuantur a nobis Sed hoc oramus ul libertalem arbilrii nostri ejus
principatus et potestates, virtutesque aereae potesla- i per gratiam sociemus ipsius voluntali, ut qui vivit,
tis, cum evacuantur vitia, et mundi concupiscentia jam non sibi vivat, sed voltintasDei libera in omni-
exstinguilur. Tum ntique, cum his propulsis virlu- bus implealttr. De qua nimirum voluutate sanctus
tum bona in nobis fragraverint, et odorameula me- Apostolus lestatur dicens : Voluntas Dei est sancti-
ritorum cubile mentis asperserint; lum profecto ficalio veslra, ut abstinealisvos a carnalibus desideriis
Palris regnum jam jamque advenire in nobis mi- (I Thess. iv, 3). Et alibi Domimis : Bmc esl, inquit,
nime dubitamus. Cujus niir.irtiin guslu inter pressu- voluntasPatris qui me misit,'ul omnis quividet Filium,
ras sxculi validius solidamur, et ut inlegrius adve- el credil ineum,habeat vitam wternam (Joan. vi. 40).
niat ad quod ingredimur, instanlissime oramus. Age Quapropter et.hic non qtiod illi, sed quod nobis pro-
ergo, quisquis le adoptalum in regnum gaudes, di- sit, devote.oramus. Cum ergo dicimus, Fiat volunias
lala sinum fidei, exlende longanimitatem spei tuse, lua, cogitandum est qna fide dicamus, quave 326
amplifica magnitudine amoris, et ora omni virtule charitate; qtiia nemo lioesitans de Patris voluntate
mentis, omnique instantia cordis, ut hoc regnuin unquam recte orat. Idcirco magna fides, magna de-
quotidie non solum credentiiim numero augealur, volio, magna securitas, de incommutabili Domini
veium ctiam in te, vel in cunclis quijam Christiano bonitate scire quod nihil mali velit, imo, sccundum
censentur nomine, quantitate merilorum dilatetur, - Aposlolum : Omnes homines vult salvos fieri, et ad
et, evacualis malis, clarilicetur virlulibus. Insuper agnitionem veritatis venire (I Tim. ii, 4). Nullus igi-
extende oculum mentis ad illud ullimum repromissio lur ista ex affcclu polest dicere, nisi qui pro certo
nis diem, quando si permanseris in adoplione audi- credidit, oimiia quae videntur, vel qu* non videntur,
turus es : Venite, benedicli Palris mei, percipile piospera vel adversa, Deum pro nostris utilitatibus
regnum. Extende igilur ocuhini fidei et charilalis, dispensare. Oportet enim fide devoia credere, ma-
apprehende precibus simul omnia qtise magister gis eurn pro nostra salute sine ulla inlermissione
veritalis paucis conclusit verbis. Ora Dei Patris in esse providum ac dispensalive sollicitum, quam nos
325 cunctis adveniat regnutn; ora, ut in creden- ipsos pro nobis. Unde, si qtiis isla deliberato vel
tibus, evacuatis malis, virlutibus amplielur, el re- fixo tenet animo.seniper ad ejus pendet voluntatem,
splendeat congruo deilalis honore; quatenus et tem- nihil de se prsesumens, diebus ac noclibus jugitcr
pore finialur, atque seternilalis principio gloriosius implorat illius in nobis fiat voluntas, qtue nunquam
bealiludine concludatur. Itac enim dicere vel oplare falli polest, nunquam immutari, nunquam ullis afie-
criminosorum nemo audct, quia nec videre tribunal ctibus depravari. Nam ejtis volunlas salus est om-
judicis oplal; eo quod in advenlu ejus, non prsemii nium. Hoc qtiippe noverat idem unicus Filius ma-
palmam se percepturum sperat, sed leste conscieulia J gisler veritatis, cum dicebat : Pater, transeat a me
prolinus pro suis realibus excipere magis pcenam culix iste, verumlamen non mea voluntas, sed tua fiat
timet. Age ergo, quisquis es, saltem opta nunc in (Mattli. xxvi, 39). El alio in loco : Non veniut faciam
tempore, ut exuaris vitiorum malis, et venial in le volunlatem meam, sed volunlalem ejus qui misit me,
virtulis regnum; quia Deus virlulum esl et non vi- Patris (Joan. vi,38). PIus enim de Patre quam dc
tiorum. Opta igilur in membris Christi ut numero se humanilas assumpti homiuis prsesumebat, ut om-
colligaris, et quidquid orat universum corpits in loto, nibus oslenderet quanta et qualis fiducia in ejus
ad membrum usque perveuiat, si forle spe ac fide debeat consistere voluntate. Nulli dubium, secun-
vel charitate fueris recreatus : ut simul capiti ac dum quod Joannes ait : Qui (ecerit votuntatem Dei,
membris orando, agendo, vita et moribus deinceps maneat in aternum (I Joan. n, 17). Idcirco dila-
fidcliter collabores. Alioquin licet venire illum non lenlur animi, crescat afieclus, concipiamus mcnte
velis, hoc judicium non effugies, et posnam quam quodoramus; quia quidquid magister cceleslis do-
formidas male victus excipies. Disce, velim, longa- cuit verbis vel exemplis, hnec est voluntas Palris ut
iiiniiialeiii,elconsuesceii|f;\ligabililerIaborare. Ecce omnia compleantur. Ad lioc qtiippe scripta vel gcsla
287 S. PASCilASli KATBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 288
sunt, utlideliter pro saiute tiostra opennus peraga- V qiiaiiuuuicaiui ei . nic launs ine nonoiai, cor aweiu
mus. Unde provideal untisqiiisqiie in se quid vclit, ejus longe est a me; longe ulique a salule, quia vo-
quid in corde gerat. Quod si viderit voluntalem siiain lunlas Dei salus noslra credilur. Idcirco, etsi aliter
ki aliquoa Dei voluntate discrepare, corvigat pvavi- velimus, semper orandum est 328 non nostra sed
latem suam, ne quod verbis orat, moribus contra- illius volunlas fial. Quod si eadem quae Deus vuli,
dicat. Hinc quippe scriptum est : Et a voluntatibus ipso aspiranle jain volumus, non noslrum sed Dei
tuisaverte (Eccli. xvm, 50). Sed qtiia decoalo anima, munus est. Ideo, magis de illo quam de nobis pra>
pars cceli sumus; de terra vero corpus, pars lerrae sumenles, submissi ejus praeslantissimae volunlati,
esse convincimur; ideo adhuc, sicut ail Apostolus : recte oramus : Fiat volunlas tua in terra, id est in
Caro concupiscitadversits spiritum, el spiritus adversus nobis, ex ea parte in qua lerreni sumus, sicul in
carnem (Gal. v, 17). Unde duniaxat velle quantisper ccelis est, in quibus ipse habitas. In ccelisulique, ut
adjacet, perficere autem bonum noninvenimus. Ideo diximus, non m istis malerialihus, sed in sanclis an-
oramus: Fiat volunlas tua, sicut in cozlo,videlicel in gelis in quibus perfecle Deus Trinilas operatur; vcl
spirilu, sic el in lerra, quatenus caro et anima ille etiam in sanclis, quos de terrenis elevansad sublimia
spiritalis sit homo, de quo canit David : Cor menm, per gratiam jam ccelos fecil. In quibtis prefeclo
el caro mea 327exsultaveranl in Deitmvivum(Psul. B ccelis,Dci plena voluntas et perfecta adimpletur, ctini
LXXXIII, 3) ; el idem : Silivitin le anima mea, qtiam in ntillo ab ea eorum aliquis discrepare potest ulie-
mullipliciter tibi caro mea (Psal. LXII,2). Quis enim ritts auldefleclere. De qua nimiriim volunlale Daviil
ignorat in angelis aut in spiritalibus, quia Deus spi- canil : Ul videamvoluntatem Domini, el visitemlcm-
ritus est, cssevoluntatcin Dei? Nam qui adhocret Deo ptum sanctum ejus (Psal. vi, 24). Hinc quoque et
unus spiritus est. Ubi crgo unitas regnat, nulla dis- Isaias prophela in persona Patris ail: Et in .omnibus
sensio esse polest. Caeterum, si quis lerra esl, et in mea volunlas (Isa. XLVI,10). Unde oratmis ut, sicuti
terram ibil. Nam et hoc loco per terram carnalitas estjam in coelis, id esl iu angelis et sanclis ijus,
designalur, per quain malignis spirilibus in nobisdalur eliam et in nobis, quia adhuc cx parle terra siiiuus,
accessus. De quoDavid: Dumappropianl, inquil, super volunlas Palris, de qua recte nemo qui fidelis est
nicnocenies, utedant carncs meas (Psal. xxvi, 2). Et dubitat, penitus impleatur; qualenus spirilalia et
seipenli in paradiso : Terram, inquit, comedescuuciis divina in omnibus et in singulis agantur, et lerrena
diebus vilcetua; (Gen. m, 14). In qua niinirtiin lerra, deficiant. Sed scrulandus est aniinus, et. mitrieuda
qnia conlra volunlatem Dei agilur, et advers?tur fides, atquc intelligenlia tiberius dilalanda, Patris
coutra Dciiin carnalis bomo uoster, rogamns. voluntas quam locuples sit, quam sancla, qiinm
Fial vohintas tua in terra sicut in ccelo. Non ut ^ justa et reciissima, quam pia, quamque omnibtis
lcrra permaneat, qiialenus illa manenle in ea (ua proficua. Nam omnium crealurarum existentia, snli
fial voluntas, sed tit iranse&t quidquid in nobis ter- voluntas Dei fuit, quia ejus voluisse, fecisse esl. Et
reniini est aul carnale, et (ial spiritale alque incorrtt- ideo rectum est ut illa volunlas, qtta creati suiniis et
piibile. Alioquin in terra, qttaequarta elemeiitoruiii per quam exislimtis, in nobis fiat el perinaiteat, ne,
species est, quid minus qtiaiii in ccelo Dei voluntas ab ea destituti, mox veluti rei eoridemnenwr. Nihil
<iiii|uamagitur? Omnia quideni rerum clemenla, el ergo juslius quain ut voluntas Dei, qua subsistiinns,
quidqtiid in eis ant ex eis esl, ejtis stibjacent pote- agalur in nobis, qualenus ab ipsa, per ipsam, a:l
stati. Omnisque natura illius imperiis fainulaiur, ipsain, felicius quandoque perveniamus. Nam sicut
etiam et in adversas Iransii jussu dominante species nulla alia catisa esl ctir existimus, nisi sola voluiUas
vel figuras, nec est aliquid qnod reliictelur ejus di- Palris, ita ntilla alia causa esse debet cur vivamus,
ctis. Sed qnia solis hominibus in lerris libertas ar- nisi ul vobuitas ejus in nobis omnibus compleaiur,
biivii concessa f.iit.siciil angelis incadeslihus, doee- el ad quod voluit nos esse, satis devoli perveniamus.
"mur denique pvecari til, sicul illi jam per graliam Caelerum quoj lerra sumus, de raaledicto est; quia
voluniaii ejus inhaerent, ut ultra nec peccare, nec „ terra es, inqnit, et in terram ibis (Gen. m, 19). Et
quidpiam contra ejus volurttateni velint. aul possiut ideo petiinus ut votuntas Dei, qusede terra ccelos fe-
agere; ita nos illi couniamur, qui adhuc in tcrra cit, fiat in nobis, quatenus el ipsi cceli simtis. Et
sttnius, quatcniis ctim eo per ejus volunlalein iinum notandum qnod non ait: Fiat vuhintas nostra sicut
sinuis. Quid enim felicius possidemus quam si Dei lua, aut Fiat voluntas quae in terris est, sicuti illonun
voliinlatem pevpetuam nobis conservemus? Ctijus qui sunt in coelis; sed ait: Fial volunlas tua sicul in
velle siimmum bonum esl et virtutum omnium dedi- coelis, et in terra. Utsicuti illijam non sibi' vivunt,
catio, vitiorum quoque peremptio, et perpetuitas 329 sed voluntas ejus in eis vivit, et per eos quae
.'«'teimvbeatiludinis. Hac qitippe voluntate terrena vult operatur ; ita et in nobis et in omnibus qui adhuc
cirlesLibussociaiitur. Unde perpendat fidclis animtis terreni sunt, voluntas Dei fiat, et qnre salutis sunt
qiianliiin sibi el saeculomorluusesse debeat, si vera- operetur. Non enim oramus tanlum ul velimus quoe
ciier vult orave quod magister veritalis docet; alio- bona sunt, quia velle et non perficere infirmilas est,
valde dives
quiu, quisquis suum velle suumque nolle, adhuc in sed libere pelimus ut ejus volunlas, qu:e
cordc abslraclus,fovet,Palris velle in se iinplerifide- est, nihilque infirmitatis habens , nihilque mali aJ-
liler iiiiniiue rogat. Pro quo, admonilus, caveat ne mittens, fiat in nobis, qiiateims omnia ipsc operetur
 289 LXPOSITIO IN MATTI1.*XM.— LIB. IV, CAP. VI. 29»
in nobis. Quia quicunqiic spirilu Dei agiintur, lii siinl iVlatores Cliristi, qui ail : Si qnis fecerit voluntatem
lilii Dei.CaBterum,qui post suas voluiitatcs adhiie ire Palris mei, qni in coelisest, ipse ineus fraler, soror,
sinuntur, veluli irae filii, sua infelicitale pascunliir, et mater esl (Maltli. L, 12); alque idem de se : Mon
i:isi quaudoque ad voluntaiem Dei bonitate ipsius veni facere volnntatem meam, sed voluntalem ejitsqui
viucanlur, et ditissima virlus Chrisli eis subvenire misitrne, Putris (Joan. vi, 38). Sed ttt liat voluntas
(iignetur. Povro hi qui jam quueDeus vult, divinitus ejus in noliis, piius inspiranle gralia divina, inaneat
inspiiali, ardenter volunl, nec talem volunlatem pronipia volunias, secunilum Deum , et sic oreimis,
operibus consequunlur, quasi perfeclionis gradiim Fial voliininstiui, ul quod ex no'.is csl minus possi-
teiieiil, nec ai'.co beati exisliinantur. Unde doctor bile, cjusdou» complealur, ul ibi incipianius vivcre
egregius, ut praemisi : Velle, inquit, adjacel milii, ubi fuiuri suinus. Volinil quidain voluiralein Palvis
perficere aulem bonum non invenio (Rom. vn, 18). ad pevsoiiain sancti Spirilus refcrvi, et vciiiiiriim
Et ideo iuslanter quod perfeclius est obsecramus : regnum ad personam Chrisli, de quo pneri qui piae-
Fiat voluntastua sicul in cailo.elin terra. Quia, licet cedebant ct qui sequeliaiitur clamahanl, diceitles,
i:i tcrra fiat volunlas lua per polestatcm, tanien Jonge Bencdiclum regiium Palris nostii David (Marc. xi,
aliler jam fit in cadis per gratiain. Unde oramus 10). Cajleruni ad pcrsonam Patris, saiictificatioiieiii
non qualitercunque , scd fiat voluntas tua, sicut in l i ipsius noiniiiis perlinerc quis dubitare poterit? Nos
coeliscl in terra. Ut sicul in ccelis non nisi tua vo- tamen Patris, et Filii, et Spirilus sancli, sicul uiiiim
liintas vegnai et operalur in cunclis : ila el in ter- voluntatem esse diciinus, ila unniii vegiuim et iinam
ris operetur in omnibus, et gralia tua volunlate di- sanciificatioiieni totius Trinitatis calholice confile-
lissima oblineat iiiiiversos. Ex quo perpendal devo- mur: licel dilfusio cbarilaiis, id est prompia volun-
l:is auiiniis, quam lalissimo sinu charilalis orandum tas el Dco devola, ad Spiritus sancti graliam refcra-
est, quave lide corroboranda est supplicalio , vel tur, sicttti et regiiuin ad Chrisli iriuniphiim, qui de-
quanta spe pascenda sildevotio. Nam voluntas Patris victis hoslibus triuinphavil; per cujus vicloriam Deo
eadem est quae et Filii atque Spiritus sancti. Quia Palvi rcconciliali, glovianiurper adoplioneni, til I:a;-
non aliud vult Paler qtiam Filius, nequc Filius rcdes ejtis, cohacrc.lesaiitem Christi siniiis divinitus
aliud quam Paler et Spiritiis sanctus. Sed Palvis consecrati. Ilsec aiileni progenies adoplionis in fu-
et Filii et Spirilus sancli sicul mia deilas, una turo ainplius et 331 perfcctius est praceepluva, et
virlus, una polestas, ila una et incommuiahilis vo- idco de his lncc pauca sufficiant. Caeterumad ea qnae
lunlas. Propterea ctiin ad Palrem ovamus, ut iliius hic sunt necessaria , intcriin mentis oculum diviga-
iu nobis fial volunlas, sic accipiendum esl, ul Filii nins, qiiatenus, his perceplis, ad ista quaestint subli-
ac Spiritus sancli iu nobis voluntas implealtir. Id- (• miora in fine quandoque veniamus.
circo quaecitnqueFilius docuit, aul Spiritus sanclus Panem noslrnm supersubsiantiiilemda nobis liodie.
divinilus inspiravii, obsecraudum est, ul in nobis In qua niniivuni pelitione, quaecunque sunt necessa-
operibus peragunlur; quia hux est voluntas Patris ria praasenlis viue, ut ad fuiuram pervenire possi-
ut secundum t'eum vivamus, el praecepta ejus in mus, oniiiia videlur petenda docuisse. Nam in eo
oinnibus observemus. Sed quia ad haec minus idouci quod ait, paneui nostrum iwioJa-iov,id est supersub-
sumus, noslris praetermissis voluntalibiis, inslanler stantialem, illud nobililalis et subslanlia? illius signi-
oramus ut illius in nobis fiat volunlas, el uos ei sttb- ficat qualitatem, quod supev omnes subslanlias sit,
dili simus, quatenus adoplio quandoqtie nnbis 330 et snper omnes cveatuvas sublimitas naturae ipsius
jam indulta pnestantius concedatur. Et notanduiii excedat. Hoc quippe significanlius expressil, cum
quod, sicul iu Decalogotria praeceplorum ad Deum supersubstaniialeni posuit; quia ipse est panis vivus
pertinere probantur mandata , ila et in liac formula ille qui de ecelo descendil, de quo qui edunt, adhuc
oralionis, secunduminleriorera hominem, Deus Tri- esuriunl, ci idco quotidianum cuin alius Evangelisla
nitas in nobis consecralur; imo nos illum in nobis (Luc. xi, 5) nomiuavil. Verunitaiiien in via quotiilia-
advocantes, ex toto corde, et ex lota anima, el ex nus, in patria vero aeternus, unde per Joannem, si
Urta virtute, per haectria plenius consecramuv. Qua- quis ex hoc pane manducaverit, non morielur : Ego
tuor siquidem sequentium preces, ad prcesentis vilae sum, iiiquil, panis vivus, qui decoelo descendi, siquis
praesidiapertinent, tria autem haecad futurae adop- manducaveiit ex hoc pane, vivetin aHernnm.El punis
tionisgratiam dirigunlur. Nani terrenus homo noster qnem dabo caro inea esl, pro mundi vita (Joan. vi,
qualuor elemenlis subsistit, et ideo bene quaterna- 51, 52). Et paulo post, dum ad haec liligarent Jtidaei
rio precum numero quotidie relevamur. Caeterum semper ir.creduli : Amen,amen, dics v&bis,nisi man-
futurailla adoptio voluntale Dei circumfusa, regnum ducaverilis carnem Filii hominis, el biberilisejus san-
Deo Palri, ut sil Deus omnia in omnibus, soli- guinem, non habelis vitam in vobis. Qui manducat
dissimum, ac deinceps sabbati requies , et plenissi- meam carnem, el bibit meum sangitinem, habel vitam
ma beatiludinis sanctificatio in omnibus erit. Tunc mlernum,elego resuscitaboeum in novissimodie. Caro
sane inlegev bomo noster illud charilalis piaeeeptum enim mea vere cibits, et sanguis meus vere est po-
implebit, ut diligal Deum cx loiotorde, el ex tota <u«,'ac caetera quae sequunlur (Ibid., 53, 54, 55,
anima, atque ex lola virtuie. Interim tamen oramus, 56, etc). Palet igilur quam inslantissime hunc pa-
flat in nobis quod ftilurtiiii esl, ut siwus filii et imi- nem petere dc-bcamus, sine quo iu Cliristo vivere
 291 S. PASCHASH RATBEKTI ABBATIS CORBEIENSIS 292
non valemus. Qui munducat me, inqtiil, et ipse vivet A l gredi non oporleal, vel addendo quidpiam, vol
propter me. Vivet aulem jam alia vila, quia qui man- subtrahendo, vel aliquid immutando. Unde dila-
ducat liunc panem vivet in aelevnum.Sed si de hoc landus esl inielligenliae sinus, et, si quotidie corpus
pane accipiendum est, scilicet de Christi corpore, 333 Domini percipere non audemus, quolidie il-
non absurde quaeritur cur non qnotidie illum com- lum in mente, elom,;iaejusprsecepta, ardenti animo
edimus, absque inlermissionc dierura, siculi eum dari sumamus. Et ut plenius ea capere possimus, dicbus
nobis quotidie oramus. Nam et in orienlalibus Ec- singulis rogemus : Panem noslrum quotidianum da
clesiis plurimorum est quotidie non communicare, nobis hodie; cibus namque verus volunlas Patris est.
praeserlim cum istc panis quolidianus dicalur. Alio- Ex quo idem unicus ul nos doceret Patris Filius :
quin si ex praecepto quolidie communicandum esset, Meus, inquit, cibus est, ut faciam voluntalem Patris
nunquam sic indifferenler rslud lieret in Ecclesia; mei (Joan. iv, 34). Et alibi ad discipulos : Opera-
nani sine scandalo quibus placuerit, illud faciant, et mini cibum qui non perit, sed qui permanel in vitam
nemo sacerdotum esl, qui aut quolidie agere probi- wlernam(Jo'tn. vi, 27)J Meditatio enim legis diviuae,
beat, aut prsecipiat non intermiltere. Quo constat et prscceptorum exhibilio, animarum esl cibus. Nec
aliter intelligendum, quia nec quolidie oinnes parati dubium quin, sicut praesens vila constat in cibo pa-
332 esse possuinus ad accipiendum : nam qui nian- B ] nis, sic aeterna vita constat in opere mandali. Hinc
ducat indigne, judicium sibi manducat. Idcirco aut jam beatus dicilur, si quis in lege Domini die ac
quolidianum eum intclligimus, eo quod quolidie li- nocte fuevit meditatus. De qua profecto medilatione
ceal immolari, el ab his qui parali sunt (ideliter acci- David, Quam dulcia, inquit, faucibus meis eloquia su-
pi, aut quolidianum ideo, quia ipse idem indesinen- permelori meo(Psal. cxvm, 103). Ubi oslenditcibum
ter iulerius per fidem et charitalem, cullu religionis vocari prseceptorum eloquia debere, dum ea fauci-
ac spei, rcficit nos, et pastu suaedulcedinis consola- bus dulcia dicit esse, et non auribus. Simililer et
lur. Nain sine ipso nunquam spiritaliter possumus Aposlolus : Non polui vobis loqui quasi spiritalibus,
vivere. El ideo cum dicit hodie, oslendit eum quo- led quasi carnalibus tac vobispolum dedi, el non es-
tidie sumendum, nec sufficere quod hesterna die il- cam (I Cor m, 1); escam aulem nominans spirita-
lum percepimus, si non adhuc hodic et ad finem us- lem doctrinam. Unde qux>soquis dubitet quod ideo
que indesinenler sumamus. Docet denique nos, hanc immolatus sit Cliristus, ut salutaris sit cibus et vi-
quolidie oralionem coram Patre profUndere, ut ex toe potus ? Ex quo sane clamat Aposlolus : Pascha
ipsa quolidiana vitae indigentia commoneamur, nostrum immolalus esl Chrislus; itaque epulemur
quod non sit dies quo non debeat cor inlerioris ho- (I Cor. v, 7). Sed in his ut copiosius deliciis aOlua-
minis illo pane inlrinsecus confirmari. De quo David : G < mus, oremus iuslantius, Panem noslrum quolidia-
Et panis, inquil, cor hominis confirmet (Psal. CHI, num da nobishodie. In qua profecto petitionis clau-
16). Polest et istud quod dicitur, hodie, de praesenli sula probabilius tripertittis inlelligenliae sensus ape-
.vitasalis inlelligi, dum scilicet in hoc saeculocom- rilur; licet Scripluras divinas sic opovteat omnes
moramur. Ac si dicat : Praesta nobis hunc panera, interprelari. Primum, juxta litteram, ab eo qui
qnandiu in hac saeculi via sumus. Novimus enim, cuncta creavit, jure rogamus ul diurnum nobis ne-
nisi quis in bac vila eum perceperit, minime in fu- cessilatis victum tribuat. Sed forle aliquis move-
luro illius pat-ticeps erit. Nam saspe, hodie, pro omni bil cur pro bis oremus adipiscendis quae uecessa-
islo lempore accipitur, sictiti est illud : Hodie si vo- ria sunt htijus vitse, praeserlim cum Dominus dicat:
cem audieritis (Psal. xctv, 8). Quod si hoc loco Nolite sollicili esse quid manducelis aut quid indua-
ita accipiatur, lunc recle de corpore ac sanguine mini: quwrite primum, inquit, regnumDei eljusliliam
accipiendum erit, ut sit sensus : Panem noslrum da ejus, et hwc omnia adjicientur vobis (Matth. vi, 25,
nobis, dum in praesenti vila sumus , quatenus nun- 33). Quibus profecto verbis et bujuscemodi exemplis
quam, ab eo excommunicali, de Chrisli corpore prae- acstimant docendum non baec cum supplicatione a
eidainur. Quia si quis ejus maudala non cuslodil, Domino postulanda, sed tantummodo illa sempcr
hunc panem indigne sumit. Quod salis per Adam quaerere quaespirilalia sunt et selerna. Quod si ila
cum peccasset adhuc in paradiso insinualum credi- est sentiendum, erat generalis Ecclesiarum consne-
mus. Videle , inqtiit, ne forte sumal de ligno vitacet tudo, quaesuis in precibus quam saepe ea qu;e siint
vivat in aeternum. Lignum aulem vitac, Christum necessaria praesentis vitae intcntissime rogat, ex
debere intelligi, nemo qui Seripturas sacras legit du- quibus et in sacramentorum preces quamplurimae
bitare polerit. De quo sumere prohibemur, quolies recitantur. Ex quo liquido patet quod, sicut labora-
gravius peccamus , ne corpus ejus et sanguinem in- re debemus manibus, nec tamen sollicili 334 essei
digni accipiamus. Ex quo recle orare docemur, Pa ita orare peculiarius oporteat, ab eo qui cuncla tri-
nem noslrum quolidianum da nobis hodie, id est, lales buil, ista percipiamus. Alioquin nunquid ingrati esse
nos exhibe, ut eum ex le jure sumamus. Sed quidam debemus, aut nunquid ea sine ipso percipimus?
hunc sensuni altius discutientes, panem quolidia- quod si ab eo, licel cum malis, islis participa-
niun , spiritalia pracccpla el divina qu;e quotidie mur bonis, nos, quorum fides est adoplio, debe-
n.edilari debemus et operari, accipienda planius mus humiliter peiere quod clementer voiumus im-
sanxerunl; eo quod regulam hanc prandi trans- petrare. Altamen cum dicimus panem nostrum, pas-
 2!)3 EXPOSITIO IN MATTILEUM. — LIB. IV, CAP. VI. 294
si-msegreganiur arb eis quorum nec fides est nec ad- A gne pascamur cibo, sine quo salvi esse ncquinius.
optio. Quia, clsi iste omnium communis est panis, Nisi manducaverilis], inquit, carnem Filii hominis, et
{videmur alium quasi spccialius deprecari, qui non biberitis ejus sanguinem, non hubebiiis vilam invobis.
'nisi tantura noster esse probatur; quoniam corpo- Quapropler sic vivendum est ut digni illo invenia-
ris aul sanguinis Chrisli cibus solum est Christia- mur, et sic orandum ul quotidie ista omnia compe-
norum, nec non et operis mandalorum alque do- tenter et sobrie ab eo percipiamus; ut ex uno qtiid-
ctrinarum alimenla tantummodo filiorum censen- quid in praesenliarum 'nobis necessarium est, iin-
tur. Caeterum isle communis, inquiunt cibus, ncc petremus; ex allero vero ut interius illis angelorum
recte admodtim noster dici potest, quia et alio- dcliciis, in doclrina atque mysterio, quolidie, quan-
rum est. Ad quod fatemur quia, sicut pro his qui diu in tempore vivimus, spiritalilcr pariicipemus.
pracdeslinali ad vilam sunt, hic niundus factns et Nec dubilemus iu aliquo quia Deus Paler cum Chri-
coustare creditur : iia et pro eis isti gralis acci- sto simul nobis omnia donavit, aut pracsenlia vel fu-
piunt quae illis, quia diligunt Deum, debentur; unde tura. Undc illum, quia puer natus est nobis, et
et noster jure dicilur, quia pro nobis, ut bonilas filius datus esi nobis, oremus quasi ihesaurum 110-
ejus ad omnes derivetur, illis porrigitur. Sed co- slrum, oremus ut cibum noslrum; noster enim est,
rum nec quotidianus esl cibus, quia perpetuita- B et ideo cum eo simul omnia nostra fiunt. Idcirco
tem amoris, licet non sint ipsi perpelui hic in petamus eum quasi nostrum, ut quomodo in fide il-
lerris, radice cordis plantarunt. Porro illi quoruin lum jam tenemus, ila in re fruamur, et pcr eum a
adoptio csl, quia dc crastino sollicili esse non de- Patre cuncta impetremus. Noster quippe est, quia
_bent, quotidianam tanlummodo aimonam postulant, nobis jam jure debetur. Ideo oramus nt quod 110-
largitaiem Dei semper sibi ad futuram sperantes. strum esl per donum, quotidie tribuatur per cffe-
Quod bene pqpulo, qui ex ^Egypto egrediebatyr, cltim. Sil lantum ille cibus nobis quolidianus, et
gradienli per desertum, prsecipitur ul singuli 110:1 omnia in eo simul noslra crunt. Hoc est dicere :
amplius ad viclum quotidiauum, qiiam gomor uuum Primum quwrite regnum Dei, el omnia hwc adjicien-
colligerent; et si quidpiam aliquis alio plus colle- lur vobis. Quce nimirum omnia alienasunt, quia 11011
gisset, seu in crastinum ex eo reservassel, scalurie- sumus de hoc mundo, et ideo prius quod noslrum
banl vermes illico ex illo, ita ut nec ultra cibus ille est oremus, ut in eo cuncta impetrasse laetemur.
proficeret. Ex quo praesens Chrislianorum regula Nam quod ajiena siul reliqua 336 omnia, docel
signabalur, quod perfecti quoque non debeanl sol- evangelicus sermo, ubi ait: Et si in alieno non fuislis
liciti esse de crastino. Sufficit enim diei malitia sua; fideles, quod vestrumest, quisdabit vobis?-{Lue.xvi,
nani crastinus dies sollicilus erit sibi (Matlh. vi, 34). C 12.) Proptevea quod nostvum est, anle oinnia et su-
Quod si plane laboriosum putatur et arduum, filio- per omnia requiramus, quaienus ille sit nobis panis,
rism tamen debet esse isla perfeclio ut sic vivant ille cibus, ille vila, pro cujus amore quae muntli
quotidie quasi niox morituri, et ibi spe semper pen- sunt omnia postponentes quasi aliena depulemus :
deant, quo se credunt quantocius perventuros. Unde, et ideo nonnisi diurnain, licel a Patre, alimoniam
quolidie orantes.triplice istum vitae cibum quotidie, istam aut illam rogemus, ut in illo, de illo, ab illo
veluti fideles filii, de manu Patris pcrcipiamus; ne semper alamuv. Quoniam nec locuplclius cellarium
forte accepta substantia, siculi ille prodigus, lon- invenitur, nec praestantius paratissimum quidem
gius ab eo recedentes oberremus. Sed talis profecto est etcontinuum; idcirconon aliud quacramusquam
regula a paucis viris et rarissime 335 custodilur, quod proprium et paternum. Sequilur :
lalisque Palris amor elfiliorum devotio vix servatur. Dimitte nobis debita noslra, sicut et nos dimitti-
Unde, sperantes in illius pietate, rejiciamus quae mus debitoribus nostris. Hic tinusqtiisquc semet-
mundi sunt, et ita vivamus, ut eliam cibo isto cor- ipsum allendal, et caulionem coram judice vo-
ppreo hic in via cum gratiarum actione, sine quo co propvia proposnisse inlelligat. Doctiit enini
non possumus, quolidie pascamur. Deindemoraliler hoc Magister pietalis, non solum ut nos invicem ad
in lege mandatorum die ac nocte versemur, quia D misericordiam inflecleret, verum ut peccanlibus
non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo quod in se reis, ipse indulgenliam largiretur. In uno si-
procedil de ore Dei (Malih. iv, 4). Constat igitur quidem nobis subveniens, inallero vero peccantibus
quod, sicul isto paue pascilur exterior homo noster, fralribus per eorum debita relaxans; in utroque ta-
ita illo de die in diem inlerior reformalur. Atque men utrisque veniam clemenler providit, et ad li-
per BOC,lam isto quam illo inlerim suslentamur; bertatem adoplionis singulos quolibet charitalis voto
islo corpus in via alitur, illo anima el corpus simul venire voluit. Unde diligenlius unusquisque pelilio-
ad aeterna nutritur. Vescimur autem et spiritalem nem caulionisdignoscat; quia'sicut promptus ad in-
escam quotidie, dum aut in sacramento carnem ejus dulgentiam circa suos debitores exsliterit, sie Deum
vel sanguinem assumimus; aut solummodo in mente, in suis propitium habebit. Hoc enim sperare doce-
ipsum amando, credendo, sperando, interius ru- mur a Domino, et in noslra ponitur polestale, quod
minamus. Islo siquidem cibo ad aBternam vitani cernimur dimisisse conservo. Nostra quidem spon-
Cbristo incorporamur, et cum eo unum corpus efli- sioneastvingiinuv: idcirco sicut debitores esse no-
eimur ; ideo nibil miniis orandum ui ab co illo di- lumus, ita nec habere cupianius , quia in eorum per
O.*K « Piuriiitiii nvTRiirn VRRATISr.nRP.ri!?\ms anc
sonis aul ligamur, aut absolvimur. Quod si putaluv A coram Deojam fiducia respondet impelrandi : exi-
hic incertum, de quibus debitis, vel de quibus debi- genlibus vero, pcena in conscientia remordet dani-
toribus dicatur, abjicienda esl materies excusalionis, nandi. Deus tamen mavult invenire cui indulgeal
et intclligendum planius ex omni debilo lam culpariim quam quem puniat. Ideo 338 '" noslra pdsuil po-
quam et pecuniariae gravitatis, ut in quocunque lestate, qua quisque conscientia Dei judicium erga
tibi frater luus reus fuerit, hoc relaxes. Nam et nos se provocel, et quomodo sentenliam tanti discrimi-
plurimis ostendit nexibus involulos tam delictorum nis valeat lemperare. Nemo igilur se immunem a
crebra praesumptio, quam pecuniaria inhonesta peccalorum debitis existimet, quia nemo sine culpa
qusestusque lucri contrectatio. Ideo, prout facultas vivere potest. De quo Joannes aposlolus : Si dixeri-
virium omnibus suppeiit, debenl singuli suis re- mus, inquil, qnia peccatum non habemus, ipsi nos
laxare deblloribus pondera faciiltatis quibus op- sedticimits,et verilas in nobis non est (I Joan. i, 8).
pvessi tcnenlur debitis. Quia quisqnis egenli Neque perfunctovie hoc Magislev vevilatis discipulos
fuevil inhumanus, Deo qnae sua stinl abnegat, cu- docuil ovare. Neque universalis Ecclesia false isla
jus iiifinila pielas sic anguslias suscipil misero- probatur dicere. Omnes quid in debenms, el ideo
rum, iil quidqnid pauperi dispensatione benigna fue- omnibiis nccessaria esl Christi indulgenlia. Propter-
ris largiins, sihi pvaestilum comniinevei. Debitoves B I ea devoli ex animo omnibus relaxemus, ut el po-
antem 337 tribus obnoxii inodisteneintir : cum aut liora seu quamplura nobis a pio judice relaxenlur.-
quse Diviuitas prohibuit admittimus, aut qtiae Pecuniariam quippe proposuit orandi liguram, ila-
jussit non implemus; seu cum de propriis astringi- giliis comparalam, quoniam radix omiiium malo-
mur voiis; quia el luirt debemus, Christi beneficia rum non solum cupiditas, sed et avarilia probalur,
gralis conseculi, omnia qtiae promisimus, donec sine cujus semine vitioso nulla propemodiim gene-
fideli mente singula reddamus. Sic itaque et ih nobis ranlur scclcra. Idcirco in utrisque servandum esl,
tripliciter admitlittir, quod remitlere jubemur, no- iit inquibuscunquepossumus conservis subveniamus.
slris ut absolvamur veaiibus. Dtim injnsle aut in Alioquin qui corda inspicit singulorum, ipse aut
.ininio laedimur, aut in corpore passionibus affictmnr, preces approbat, charilale in animo fiagrante, aut
aut in his exierins, quae nobis jure competunl, quo- reprobat illa refvigescente. Quia profeclo prius corda
libet injuriariini affeclu praegravamur; quorum, viresque singulorum inspicil, et tunc ex eo munus
quibusque debiloribus, seu peccati sil pretium, seu voli, seu supplicum preces pensal. Hinc cst quod
revum, quod nonnunqiiam sine dileclo teneiur, de- primum ad Abet, deinde ad ejus inunera respexisse
bcinus oinniuo fralribus relaxave, qnatenus nobis legilur; undc placatus ea suscepit, quia eum quem
noslra a pio judice relaxentur debiia. Maxime la- G * prius aspexeratcoramse recluin invenit. Quapropter
men pondus peccati, si ad nos pertinere probalur, nemose fallat, nemo se circumveniat ;quicunque non
tillronei reniiltamus; qnoniam etsi debilum pecu- dimisevit peccanlibus sibi ex corde, frustra ante
niac inlerdiim jiisle repelimiiS; debiiurn dclictorum judicem, cujus haecsunl mandata, preces oflerl.
nunqiiani petentibus sibi indulgcri absque damna- Et ne nos indncas in tenlationem. Non quod Domi-
lione noslra negamus. Unde preeceptum est in hoc nus dux et magisler verilalis, qui via est credenti-
jpso Kvangelio : Cum sleteriiis ad oralionem, re- bus, quempiam in laqueum tentationis inducat; sed
iiiillitc si quid habetis adversus aliquem, et Paler abhorrens qui suis negligunt parere disciplinis, cum
vcsler, qui in ccelis esi, remiilel peccata vobis; si cos deserit et permittit ire qnocunque ducunlur
autem vos non remiserilis, inquii, neque Pater ve- illecti, tum ulique inducere eos perhibetur. Fit
ergo
ster, qui in ccelis est, remitlet vobis peccala vestra iste loqtiendi modus in Scripluris tlivinis fvequentis-
(Matth. xvni, 35). Excusalio namque nobis nulla sime, per id quod siuit ant prsstat fieri, tit ipse
relinquilur, quia unusqtiisque noslrum secundum facere dicatur. Habes quoque in hono quod Spiritus
banc senlenliam in die judicii judicabilur. Sedcauli sanclus poslulet pro nobis gemitibus inenarrabilibus
esse dcbemus ne aut ea quce In Deum admiltunlur, _ (Rom. vni, 26), duin nos postulare facit; habp.s *v,
quasi noslra peccantibus relaxemiis, aiit ea quae in malo, dum dicit : Et ego indurabo cor Pharaonis
noslra siint, vcluti ex zelo Dei, causa vindictaeretri- (Exod. iv, 21), cum eum indurari permisil. Aique
bnamtis. Solemus ergo, quod est gravius, erga illa propbeta : Indurasli, Domine, cor noslrum,indurqsii
qu;c ad Dei omuipoienlis iiijuriam prorumpunt, ne iremus post te (Isa. i.xiu, 17). Non quod pius
quasi clemenles exislere; erga illa vero quae in Dominus aliquem aut inducat in laqiteum tentatio-
nobis fiunt, licel parvissima, immites et inexorabiles nis, aut induret, ne verbum
disciplinae queat 339
esse : pro quibus non indulgenliara utrisque faclis,
suscipere : sed quia, dum judicio suo vero etjuslo
sed coudemnationem a Domino promeremur, quia nos deseril, quasi inducere in sacris litleris
figura-
cx ipsa noslra pelilione durius condemnamur. QuidI lur, et dum nos sinit infidelitate cordis interius
ergo est d.cere : Dimitle sicul dimisi debitoribusi congelescere, quasi indurare dicitur, quia non re-
meis, ciim non dimiseris, nisi pium judicem ex tuai solvit ad calorem amoris, quos novil frigescere ab
crudeitate ad severitatem vindiclae acvius pvovo- illo, qui sedem suam ad Aquilonem posuit. Unde
care? Idcirco forniam nobis imposuit, quemadmo- spnnsa in Canticis: Surge,
Aquilo, et veni, Anster^
dum voluiiius judirari. Unde indulgcntibus summai perfla horlum, ut fluanl aromata illins
(Cant. iv, 16)
m EXPOSITIO 1N MATTHJEUM.— LIB. IV, CAP. VI. 298
Alioquin, nisi aniraus divino fuerit adjutus suffra- ,A incorruptionem, et mortale inimorlalitaiem, tunc „
gio, cilo flante vento lenlationis ad ruinam impelli- ulique ab omni malo fundiius liberi erimus, qua li-
tur. Hinc est quod petimus : Et ne nos inducas in bertate Christus nos liberabit. Interira taraen et a
$entationem,id est, ab eo qui male tentat ne sinas malo saeculi hujus liberari poscimus, ne gravemur
nos induci. Deus enim intentator est malorum. angoribus et pressura corruptionis. In qua nimirum
Hinc scriptum est quod Deus neminem tenlat. Non petitione, ocuius tam ad praeteritum, quani el ad
«roodnon tentaverit Abrabam et Jacob, seu eleclo- praesens, nec non et ad futurum extendilur tempus;
rum quamplurimos ad salutem, sed quia ad malura seu ab illo quod admisimus, seu ab eo quo lene-
neminem tentat, etideo intentalor malorum dicitur. mur adhuc malo, inlerius exleriusve, seu ab illo
Inducimur autera in tentationem, cum tentatio nos quod imminet in futuro, modis omnibus liberemur.
vel parum fregerit; neque enim oramus ul non ten- Namque omnis corruptio mala est utique, quia a
temur, sed ne inducamur in tentationem, id est, ne malo, id est, a diabolo exstitit; et ideo dum oramus,
nos tentatio vel ad modicum vincat; hoc quippe est libera nos a malo , integriiatem futurae vitae preca-
dicere, ne nos inferas in tenlalionem, quod Paulus mur participare, ut tandem ad eam felicius perve-
praemittit dicens, quod faciet cum tentatione, etiam nire possiinus. Quid igilur deest quod istis non con-
providebit ut possimus sustinere (/ Cor. x, 13). Nam B tineatur septem precibus, seu ad praesentem viiam,
non ideo beatificatur quispiam, quod non tentatur, seu, quod majus est, ad futuram? Ex quo profecto
sed quia post lentationem victor divinilus coronattir. liquet quod in eisdem res potius docuit Chrislus,
Hinc qnippe scriptum est : Beatus vir qui sufferl len- . quam verba. Undenon aliud orandum jure credimus,
telionem, quoniam cum probatus fuerit, accipiet co- quando quidquid ad salutem fit, quod est in nomine
ronam vitw (Jac. 1,12). Constat igilur quod omnibus Jesu petere, tolum inibi deprecamur; ubi si recte
lenlatio necessaria est, et omnes tenlainur. Sed quia pensamus mirabilis ordo ascensionis monstra-
vires nostrae ad ea non siifficiunt superanda, ora- tur. Nam, sicut seplem dona Spiritus sancti a
mus raedullitus cordis, Ne nos indttcas in tentatio- summis incipiunt, et ad finem , id est usque
nem, hoc est, ne sinas nos ire ut vincamur; ac si 341 ad initium sapientiae, gradatim decurrunt :
dicatur: Infer tentationera, ut probemur, et praesta ita ct ordo precum a summis usque ad linem,
suffragium ne vincamur, quatenus post triumpbum ul a miindi malis liberemur, extenditur. Unde in
victores coronemur. Veniunt quippe venti, impel- utrisque si a line incipimus, ad perfectionem fit
lunt flumina, feriunl undae, coacervantur immensi gradalis ordo virtutum septem: et si a summis,
gurgites, petimus ne nos inducas, hoc est, ne luo quia ista de supernis aeque accipimus, fit rursus
nos deslituas auxilio, ut tentatio vincat; tu enim " idenlidem ordo descensionis. Sed quia per opera-
de coeloclamas, adhuc certantibus in agone militi- tionem harum, nos ab imis ad summa consurgimus,
bus : Confidile,ego vici mandum (Joan. xvi, 33). Ac septem bealiludines, ut praetulimus, quae nostro la-
si dicatur : Si formidalis inter innumeros hostes, si bore per eadem dona quaeruntur, ut nos ad altiora
timeris propter iramensam mundi saevitiam, si vires doceant elevari, de imis ad surama gradatim ve-
contra violentos eorum impulsus pro diffidenlia niunt. Habemus ergo in princibus eadem ut impe-
franguntur, si laquei hinc inde parati tenduntur, si tremus dona, in donis vero, ut operemur Spiritus
caligo tenebrarum, ut impingatis caecitate pressi, sancli mandata : deinde in operalione beatiludines
aspergitur, 340 s' an innumeris coanguslamini quibus coronemur, illico consequuntur. Ac per hoc
casibus, et circumdati vallo jam tandem fide inlir- oremus ut percipiamus, perceplis vero donis ope-
niamini, confidite,ego vici mundum. ln mea siqui- remur quaejussa sunt; operantes autem praeraedi-
dem victoria triumphus vester erit. Inter quaenimi- temur quatenus ad singulas beatitudines divinitus
rura mala, culpis exigentibus, ne nos deserat recte adjuti quandoque perveniamus. Nam sicut a malo
oramus, ne inferat nos in tentationem. Ac deinde per spirilum timoris liberamur, ita liberati ab eo,
subjungimus: _. non minus spiritu pauperes quam rebus esse cu-
Sed libera nos a malo. Quibus duabus precibus pimus, deinde cum dicimus : Ne nos inducas in ten-
regno diaboli exuimur, scilicet quaatum ab eo talionem, spirilum pietalis rogamus, ut mansuescat
educli sumus, ne rursus illo inficiamur; et quan- interior bomo noster, el mites simus, ne, ullo nos
tum adhuc propler iiifiriiiitatem carnis in eo su- monente, tentamentorum incidamus laqueos; imo
mus, quantocius inde liberemur. Nam in eo quod agamur spirilu pietatis, ne ullis exasperemur malis
dicimus, libera nos a malo, non minus de invisibili, et perviam jusliliae gradientes sine ulla impietate
quam de visibili liberari malo petimus. Praecipue mentis ac corporis evadamus. Nam in eo quod pe-
tamen ab illo nos exui malo rogamus, a quo reli- timus dimiiti nobis debita nostra, non nisi spiriiu
nemur, id est, a diabolo et a peccato, quod ex scientiae rogamus, quia delicta nostra scire vel in-
diabolo quotidie propagalur. Verumtamen et ad fi- telligere, illo ex dono possumus. Hinc quoque David
nem oratio dirigitur, quia ab omni malo tunc pe- ait: Delicta quis inlelligit ? Ac si palenter dicat :
nitus liberabimur. Nam quandiu hic sumus, sine Nemo nisi qui spiritum scientiae Dei ex dono pos-
Ulo nialo quo caro alterilur et animus frenatur, sederit. Intelligere enim pro scire dixit, quia di-
esse nequimus; verum cum corruplibile hoc induerit vina et spiritalia intelligiintur terreua vero, et quac
PXTROL. CXX. 10
 299 S. PASCHASII RADBERTlABBATIS CORBEIENSIS 500
carnis sunt, proprie sciuntur. Unde quidam docto- A tibus declaralur, et cordis munditia tribuitur; quo
rum inter sapientiam et scientiam hoc esse sanxe- nimirum oculo reseralo Deum ibidem siculi est re-
runt, dicentes sapientiam ad contemplalionem fu- gnantem visuri sumus, ubi spiritus sapientiaecom-
turae vilte pertinere, scientiam vero ad usum tem- plebitur illa septima sanctificatio nominis ejus;
poralium ut his bene utamur. Quaeprofecloscientiae quam denique, non in senario, qui perfeclus ab om-
virtus in evilandis malis, sive inlelligendis, vel ap- nibus praedicatur, neque in alio relro numero de^
petendis bonis versatur, quia per eam prius veri- cuit postulari, s.edin septenario in quo illa signatur
talis agnilio repulsis malis participatur. Propter sanelificatio diei septimi , ubi Deus requiescens
quod nostra et aliorum vitae contagia lugere inde- ab omni opere suo suam sanclificasse requiem
fessis precibus hortamur, et ad superna ccelestis enarratur. Non quod post laborem vequieveril, sed
patriae desideria copiosius inardescimus. 342 Q"> quia quaeperfecta fecit, in se requiescere concessit.
bus duobus, vitiorum scilicct praemiique, linibus Nam omne quod est, ita ab illo et per illum est, ut
bene utimur, cum et illa lugentes peiiitus vilamus, totum ei debeat quod est. ldcirco perfectione se-
et ista desiderantes amplius omni ardore charitatis narii regni advenlus poscitur, quatenus occurramus
concupiscimus. Magnus itaque quisquis tribus istis omnes in virum perfectum et mensuram plenitudi-
gradibus subrigilur; nam dum liberatur a malo, B nis Christi; deinde nobis in illo requiescentibus,
haeretjam illi summo bono; et dum postulat, con- sanctificetur ipse in nobis, dum nos in illo sancti-
filetur esse sectandum. Qui cum liberatum se aspe- ficamur. Quam profecto sanctificationem a prin-
xerit, petit a quo liberatur , ne se inducat in ten- cipio in se credentibus repromisil, dum illam san-
tationem, ne rursus in malum ruat. Ubi aperte il- ctificasse legitur diem, quae perfectionem omnium
lius potentia praedicatur, sine cujus permissu advei- sequebatur rerum. In qua Deus in sese requiescens,
sarius nihil valet; et dum permittilur culpis exi- non etiam non alibi quara in se requiescere con-
gentibus, quasi nos inducere videtur. Unde omnis cessit. Quam sane requiem jure poscimus in nobis
timor noster, spes et devotio, cultu religionis con- sanctificari, ut perenniter in eum sanclificati re-
vertatur ad eum, dum constat quod in teniatione qiiiescamus. Isle esl igitur digitus suinmi pontificis
nihil inimico liceat, nisi potestas nocendi ab eo tri- Cbristi, quo septies ejus respergitur sanguis, ut in
buatur, quem petiraus, ne nos inducat. Deinde quia eo a lepra imraundiliae sanctificemur. Nam per di-
in hac vita sine peccalo renatis vivere non vacat, gitum Spirilus sancli grafia designatur, quo preces
bene hac prece utimur, ab his Iiberari, ut doceamur nostrae et beatitudo donorum expletur, et omnia
cx ea, charilalis olhcio, quid et ipsi agere in tra- praesentis vitae conlagia expianlur. In qua nimirum
tribus debeamus. Sed quia necdum visione Dei et ^* seplima sanctificatione pax verae beatiiudinis fir-
virtutumplenitudine integre fruimur, cibus nobis in matur, praeslatur adoptio, sapieniia plenissime con-
via nccessarius esl quolidianus, ut ex eo refecti, donatur. Hinc quoque Paulus ait: Pacem sequimini
quandoque ad patriam redeamus. Unde illico, panem et sanctimoniam, sine qua nemovidebitDeum. Verum
nostrum quolidiaiuim peijmus, ad quem nemo sine omnis virtutum dedicatio ad hanc ullimam porri-
spiritu fortiludinis pervenil. Hinc sane scriptum est: gilur sanctificationem, quia post perfectionem se-
/n sudore vultus tui vesceris panem luum ( Gen. m, narii, de dono immortalilalis vestiti, ipsius asper-
19). Ubi ergo sudor quaeritur, labor ulique desi- sione sancliiicamur, ut deinceps in illo requiescen-
gnatur, el ubi labor, ibi spiritus fortitudinis neces- les incommutabiles per eum el sancti maneamus.
saritis probatur. Ubi vero spiritus fovtiiudiois ad- Moneoigitur leclorera hosseplem gradus 344 ('°"
fuerit, ibidem justiliae esuries indefessa praemedi- norum et precum diligenlius contemplari, quia non
tatur, quia juslitiae plenitudo aeternus est cibus. sine causa plurimis in locis, isto sub numero omnis
Diurnus autem, ut quotidie illam esurienles, quam perfectio et vera requies praedicatur. Nam Chrislus
Cbristus docuil justitiam impleamus, ut sit panis ille Jesns omnibus venil. Venit enim adraodum docere
qui de ccelodescendit in prece, juslitia in exhibi- sapientes et insipientes corde, omnique sexui et
tione, spirilus fortitudinis in refectione; quibusdtiu- aetali praccepta saliitis dare. Idcirco coropendiose
taxat quatuor virtutum donis reliqua tria in line ple- satis, non modo mandatorura tradidit disciplinam,
nius consumraantur, qnandoquidem voluntas Dei in vcrum etiam donorum ac precuiu, ul verbis pau-
terris, siculi et in ccelo, spiritu consilii mpderatur : cioribus memoriae res multiplices et pertiecessarias
quia nibil aliud vult Deus quarn quod consilii esl, et commendaret. Si quomodp simplicitas fldei, velo-
per eum orania diriguntur. Sane unura est illi velle citer addisceret, salulis suae sullicientiain, et pru-
atque consulere. Neque igitur in parte distenditur, denlia ingeniosorum ampiius profunditalem my-
ut aliud habeat volendo, allud consulendo. Nam nos sterii obslupesceret. Hinc Isaiasvaticinatur dicens :
quam saepe aliud nolumus, et aliud consilii esse Sermonem abbrevialum faciet Dominussuper lerram.
cernimus. Idcirco interduni perverse gradimur, 343 Quem profecto sermonem iia abbreviavit, ul me-
propter quod spiritus consilii est necessarius, ut ex moriler eum subilo capere possint; iia rebus im-
illo voluntas Dei in nobis dirigatur, qualenus jure plevit, ut inpraesenliarum nemo sine Spiriliis
misericordes esse possimus. Restat plane spiritus in- sancti gratia, et cum ea rarus admodum qui omnia
telligentiae, ex quo iUud regnum futurum ingredien- aut intelligere aut percipere possit. Unde precibug
501 EXPOSITIO IN MATTHJEUM.- LIB. IV, CAP. VI. 305
elaborandura ut dona percipiamus ex gratia; donis \ subripit elalos, sic utique de nimio squalore et ma-
ve-roagendum, ut pervenire possimus ad meritura cie corpovis vana gloria decipit incautos. Extermi-
enim facies suas, quod est aperte dice-
gratiae, deinde pro meritis bealiludinem speremus nant, inquit,
re. Extra lerminos humanae consueludinis eas ob-
quaerenlihus concessam. Alioquin nec sine fidei
precibus ad domum, nec sine meritis pervenitur ad Jucunt, et inusitato genere fcedilalis semet atlicien-
beatitudinis gradum : quod sequens conclusio satis tes.pallorem quaerunt, quatenus dissimiles ab aliis
declarat. videantur, ut ex ipsa vilitate carnis ultra homines
Si enim , inquil, dimiseritis hominibus peccata praedicentur. Melius tanien, sicut in quibusdam co-
eorum, d.miltet el vobis Pater vester caslestis delicta dicibus habetnr, demoliunlur facies suas, quam ex-
vestra. Si autem non dimiserilis hominibus peccata lerminant, dicimus. Quia exterminare, quasi exlra
eorum, nec Pater vesterdimittet vobis peccata vestra. soltim esl ducere; demoliri autem, quasi 346 dis-
Unde patet quod unusquisque. sua coiidemnalur in- sipave, et obductu trislitiae ac squaloris quasi ad
fidelitate. Al ille in utroque Pater incomniutabilis nihilum omnem venustatera vullus redigere. Sed
manet, quia non potest viscera paternitatis amillere; quodlihet borum acceperis, hypocrilarum est, ut
irao quia (ilius esse non vis, tua crudelitale jure scenam larvarum gestantes, aliud in corde gerant,
damnaris. Hinc ex omnibus hoc unum posl pre- B el aliud in superficie cernentibus se exhibeant. Non
cem in fine conclusil, ut reduceret ad ineiiioriani ut cultu verae religionis virlutes Christi studeant,
quid tu in oratione spoponderas, quatenus in tua sed ut favorem vulgi excitent. Hinc est quod se-
cognosceres potestale impelrare vineam quam po- quitur :
slulas. Neque aliud primutn exigit judex apud quera Amen dico vobis, quia receperunt mercedem suam.
rogas, nisi ut talis circa fratreui qualem eum ex- Suam itaque mercedem, et non adoptionem fidelibus
poscis circa le filium esse. Quod si fralri non parcas, reprornissani, quia propriam gloriam quaerenles, a
Palri quoque infligis injuriam, quem rogas, el ideo Chiisto siint alieni. Siquiiiem Deus non irrideiur.
jure condemnaris dupliciter reus. Primum, quia Et ideo inpraesentiarum fumosas vulgi laudes, et in
peccaiis et debes, deinde quia monilus a judice, futuro siinulalionis suae mercedem damnationis re-
petenii 345 fratri amore patvis, ut tu ipse veniam ceperunt.
acciperes, crudelis in ulroque, veniam non dedisli. Tu aulem cum jejunas, unge caput tuum, et faciew
Propte/ quod neino se circumvenial, quia qui pre- luam iava, etc. Idioma sanctarum Scripturarum est,
cem composuit, ipse cordis arcana pcnetrat, et ul sic uiii quasi omnibus, et sic omnibus quasi uni
talem te liabet in prece, qualis exsiiieris corde. loquatur; idcirco singulari nuniero, tu aulem, dixit,
Quibus ita inspeclis, jam, quid ullerius prosequatur, G cum jejunas, ut unusquisque specialiter sibi iiileill-
expleamus. gal hoc diclura. Caelerum noiandiis est locus, quod
Cum jejunatis nolite fieri sicut hypocrilw trisles, no:i omnia etiam Novi Testamenti praecepla juxta
ae reliqua. Consequenter in omnibus filios erudit, litievam siint sevvanda. Alias autem fugientes in je-
quomodo jejttnare debeanl, exponit. Siquidem ne juniis honiinum conscientiam, et vanaelaudis jacian-
tri-tes more hypocritarum pareanl hominibus jeju- liam, uncli capitibus magis oslendimur jejunare, et
nantes. Non quod in die jejunii pro deliclis et variis vidiculi evimiis olei pinguedine delibuti. Vevum-
miseriarum casibus noit oporteal conlristari, sed lanien lnorc Palesiinae provinciae loquitur, ubi die-
aflecutam vanaelaudis trisliliam vull procul abesse bus festis solent ungere capita sua solemnia cele-
a nonis, ut in oiiiiiibus glorilicetur Deus, el ad ejus brantes. Ex quo liquel jejunanles nos festivos esse
laudem omnia referautur. Umie nec simpliciler, debere, el in diebtis abslinenliae laetitia spiritali
Noliie trislari, sed cuni addilainenlo : Nolile, in- pinguescere. Est namque inlerior honio noster, iu
quit, fien sicul hypocrilm trisles. Alioquin quomodo quo sicuti a capile oninia nieiiibra covpovis vegun-
humiiiaidiiius anle Deum animas nosiras, praeser- tuv, ita a niente illius participautur pavtes, propler
lim cum oporteal nos contrislari ad pu-nileiiliam? quod suepe caput pro mente ponitur. Quam oporlet
Naiu cor coulritum et hiimilialum Deus non spernit. " denique in diebus jejuniorum sacro perungi uugiien-
Hinc quoque illam trisliliam, quae vanas sectatur to, illo videlicet de quo sponsa in Canlicis ad Spon-
laudes, damnat, eamque fugiendam docet, de qua ,sum loquitiir : Vnguentum effusum nomen tuum,
illico infertur. ideo udolescenlulw ditigunl te (Cant. i, 3). Quo ni-
Exterminani enim facies suas, ut pareant homini- niirum uiiguenlo mens nostra peiuncia, recle diiigit
bus jejunanles. Fineni quoque iiilenlionis, siculjam eum, cujus amore inlerius perfusa, fragrat odorera,
superius, reprehendil, et jejuniorum profectum do- et virlulum odoramenta passim bonis operibus de-
cet extra jactantiam confecti corpuris esse debere, corata respergit. At vero hypocritarum caput un-
neque dc o^tentatione squalnris favorem vulgi quae- guenlo uiigitur adulalionis, de quo Psalmisla ca-
rere. Quia decel omne jejuniiim nostrum in sanctae nens : Oieum aulem peccaloris non imphiguel caput
operalionis decore ponere, ul ei placcamus inde, meum (Psal. CXL,3). Christus ilaque faclus est no-
cujus semper gloriam oportet sectari, ei laudem in- bis unguenlum, quod effusum per passionem mortis,
fatigabililer quaerere. Ei nplandum quod sicut ja- lotam domum, sanclam videlicel Ecclesiam, suo
clantia ex nitore vestium et decoris pulchriiudine replevit odore. Idcirco non alierius causa jejunaro
 303 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 304
convenlt; 347 seo*i11'08 spiritu profusi, debemus per A , coelestibusalii thesauri possidentur, neque illuc hinc
abstinenliam macerarecarnem, ut ejus passionibus alii transferri queunt. Sed dum ista propter Christum
ea quaein ipso sunt, nobis thesaurizamus.
participemur. Alioquin nisi ejus ungamur spirilu amittimus,
amoris, jejunia nostra vana erunt. lllo itaque oleo Nam etsi specialiter de eleemosyna moneamur, ge-
unctus est Jcsus prse participibus suis. lllo ungamur neraliter tamen de omni opere virtutum accipien-
et nos, ut opera misericordiae cumulentur, implo- dum. Quia quidquid pro Christo temporaliter im-
rantes spiritum charitatis, quo interius divinitus pendimus, illinc in eo aelernalitev recepluri sumus.
irroremur. De quo Prophela : Impinguasti, inquit, Unde illa quae gerimus, semper eo studio agere cu-
i« o!eo caput meum, el calix meus inebrians quam randum est, ut Cbristo placeamus, alque per hoc in
prwclarus esl (Psal. xxn, 5). Quia nisi illo tingamur illo thesaurorum arcana nobis recondita solerter
unctioiiis oleo, calix jejunii noslri nullo inebriatur praeparemus.
pietalis afleclu. Unge, inquit, capul tuum, el faciem Ubi nec wrugo nec tinea comedunt; neque fures
luam lava; quod est manifeste dicere, Perfunde effodiunl nec furantur. Praetermissa igilur vanae
mehlem spiritu laetiliae,bonis operibus insudando, laudis cura, et invidorum obtrectatione, quibus dun-
el faciem luain, scilicet conscienliam, lacrymis lava, taxat pretiosi corrumpuntur thesauri animarum,
bl liiiinda sil in omni opere tuo mens et conscientia B ponamus omnem spem nostram in ccelestibus, et ibi
coram Deo. Beati eniin mundo corde, quoniam ipsi thesaurizemus, ubi per spem jam sumus, per fidem
Deum videbunt (Matth. v, 6). Alioquin in diebus adhuc gradimur, per charitatem amplectiraur. Verum
jejuniorum nostrortira, nec caput suflicit misericor- hic omnia metallorum splendentia cerugo consumil,
diceoperihus perungi s;ne pura conscientia, neque et vestimentoruin renitentia linea vel vetustas vasla-
conseientiam siiflicitlavare aboperibuspeccati.si non bit. Et, ut evidentius loquar, quaecunque in mundo
bona quae possumtis instanler agamus. Undeut reni- possidentur preeteribunt, unde tribtis istis verbis.
teat caput Spiritus Sitncti giatia perfusum, purgetur omnis concupiscenlia mundi, et avariliae luxus con-
conscieniia ab irintni labe peccali, et laveiur fonte demnatur. Nam et moraliter, si quid in carne geri-
lacrymarum, quatenus jejunimn acccplabile fial, et mus, thesauros in terra condiraus, dum preliosos
nos Spiritus sancti gratia delibulos candidioresque corporis sensus terrenis desideriis occupamus. Ergo
commendet. • cum gula, seu fornicatio exercetur, talenlum in
' Ne videaris hominibus jejunans, sed patri tuo qui terra confossatur aerugine consumptum,
profeclo
est i/i abscvndilo: Etpater tuus qui videtin abscondito, quia ferreas mentes libido domat et erodit; deinde
reddet tibi. IIomHfroireitaque ille jejunat, qui favore niorum indumenta, ira, superbia, timor, et arrogan-
eorum captos varram-gloriam quaerit: ille vero Deo C tia, seu omnis vitiorum exercitus vastant, cum qui-
Patri, qui propter ejus amorera sese macerat, et bus si quid residuum fuerit, fures, daemonumscilicet
quoJ sibi sublrahit alteri largitur. Nec non etiam is multidudo, eflbdiunt et furantur. Unde beatus Job,
sibi jejunat et non Deo, qui avaritia pellectus, in tactus dolore cordis, plangit dicens : Et qui me co-
'
posteriim sibi de quo abstinuil, reservat. Porro au- medunt 349 "on dormiunt, a multitudine, inquit,
tem qui Deo jejunat, pura conscientia intus in abs- eorum consumilur veslimentum meum sicut a tinea
condito offert profecto ubi Deus Pater videat. Si (Job xxx, 17). Quibus sane verbis ostendit quod
enim per fidem.ille intus in abscondito esse creditur, eliam, quos Deus probat inlerdum multis insidiarum
ibi est jejunanduni quo ipse videat, quia non alibi denlibus corrodunlur, et atterunlur sicuti a tinea
videre potest, qui nnsqiiam deest, quam quo esse paulatim dum eorum indumenta subripienlium frau-
probatur. Idcirco necesse est jejunans sic vivat, ut dibus corruinpunlur. Quod bene paucis verbis veri-
ei placeal, quem in pectore porlal. tatis Magister cavere.suos instituens, simul omnia
Nolite thesaurhare vobis thesauros in terra, et coniprchendit.
'reliqua. Hceret haec senlentia circumslanlialiter Thesaurizale, inquit, vobis thesauros in ccelo.
nbi ait : A'e videaris hominibus jejunans. Quia qui Ac si dicat: Cum jejunalis, aul aliquid boni ope-
jejiinal, seu reservando quod non ederit, seu glo- ris agilis, ibi recondite, ubi non adulalio, non
riam sibi quaerendo quod abslinuit, in terris uti- vana gloria corrumpat. Cum vero terrenarum ali-
que 348 s'u' thesaurizat. Omne enim quod pro quid propler abstinenliam, quod etiam natura ipsa
terrenis commodis gerimus, in lerris thesauriza- exigit, vobis sublrahitis, hoc et aliud quod habetis
nuis. Et omne quod propter Deum agiinus, ad cee- ibi reponile conservanda, quo iiunquam fures vel
luni transponimus. Ccelum aulem hoc loco pro corruptio possil accedere. Postremum quidquid illud
aelevnilale poniiur, terra vero pro transiloriis. Unde esl quod opere sit agendum, spirilaliler agite; quia
quidquid agimus, vel quanlum agimus, pro setemis qui seminat in carne sua de carne metet et cor-
•agere debemus, et in spiritalibus, ut in aeternum ruptionem, el qui seminal in spiritu de spirilu me-
feliciler viveve possimus. Nec ilaque cogitandum, tet vitam aeternam. Qua de causa thesatirizate in
quod ista levvena praeceptorum usibus distributa spiritalibus, id est in coelis, ut de spiritalibus vitam
ibidem aggregala ad litteram inveniemus, sed proi percipialis aeternam. Et boc nolandum quod non
servilulis noslrae operibus illos in Chrislo sapientiae: ait : Tbesaurizate mihi, sed vobis, quia quidquid
tbesauros et scieniiae acquirimus. Neque enim ini boni operis pro ejus amore facimus, non iJli.sed
305 EXPOSITIO 1N MATTH/EUM. — LIB. IV, CAP. VI. 3oG
nobis prosumus. Hinc David ait : Conservame, Do- JVChristus et bona fieri, et ex bono inentis pro-
mine, quoniam bonorum meorum non eges (Psal. xv, posito illa oriri. Alioquin si justilicalio nostra ez
1). Nihil igitur eget alterius, et ideo quidquid illi fide est, quis poterit juslificari per eam fldem quae in i
tribuimus nobis servatur. Caelerura quod ait: Ubi se ambigua est? Ubi quaerendum, si virtutes quae
nec ttrugo, nec tinea demo/i/ur,ostendit quod futurae mala intentione fiunt, vitia sunl, utrum vitia quae
divitiae sanctorum incorruptibiles erunt. Quod vero rursum videulur bono proposilo fieri, quando Dei
illinc nec fures effodiunt, nec furantur, manifestat judicio fallimur, in lucem inlerprelentur. Alioquin
quia ibidem ulterius adversus electos Dei nulla pronior severilas videlur ad culpaevindictam, qnam
fraus diaboli praevalebit; unde sine fine illis incor- origo boni ad virlulis augmentum. Sed judicia Dei
ruptibilis erit gloria, el ea sine aliqua delicti trans- abyssus multa. Quis eniin novit, quo judicio Dei in
gressione semper fruentes, beati per gratiam incom- eodem bono proposito fallamur? Vel quis inlelligit
inutabililer erunt. Sequilur : si voluntas nostra onini circumslantia noslra recta
Ubi est thesaurus tuus, ibi est el cor tuum. Quia judicetur? 351 Verumlamen fidendum de Do-
qui in lerris lliesaurizat, cor deorsum habet, et qui mini bonilale; si recta intentione gerentes Iabi-
in coelis,id est in spiritalibus, spe jam in sublimibus inur, cilo luce fidei et confessionis purgabimur.
versalur, el cor in Cbristo, in quo sunt omnes llie- B Quod si obstinatio perduraverit, magis timendum ne
sauri divitiarum, fixum habet. a radice mala inlenlionis hoc processerit. Quia si
Lucerna corporis lui est oculus tuus, el reliqua. quid bonaevolunlati secus contigerit, humilis con-
Prosequilur autem munditiam cordis nostri, et fessio, qttce de bona voluntale nascitur, cito purga-
de exteriore docet metaphorice interioris hominis bit, ila ut in lucem clarescant omnia. Qua de causa
oflicium. Quia sicut oculis islis carnalibus omnia Deo subjecta sit semper anima, et illud: Revela Do-
corporis membra ordinale ad operaiionem dirigun- mino viam tuam, el spera in eo, et ipse faciet.
tur;ita intentionementisetluce fideicuncla virtutum Non poteslis duobas dominis servire, et reliqua.
genera, ut lucidum 350 corpus perficiant, illuslran- De contraviis ergo et inter se dissidentibus loquiiur.
tur. Ubi non nisi unus et simplex quaerilur oculus, Quia saepe videmus duobus bene concordantibus,
de quo sponsus in Canticis : Vulnerasli cor meum, sine ulla perturbatione mentis aequanimiler uno pro-
soror mea, vulnerasti cor meum in uno oculorum posito deservire. Sed non de his dicit, quia propter
tuorum (Canl. IV, 9), ubi purissimum cordis ejus dissidenlia rerum uegotia inter se ista proponit.
lumen expressit. Quia licet plura virlutuin ge- Unde Patcr, ct Filitts, ct Spiritus sanctus, non tres
nera hinc inde resplendeant, ex uno fidei, qui Domini, quoruin deilas et volunlas, atque poleslas
per charitatem operatur, oculo vulneratur Chrislus C uiia praedicalur. Sed ibi delicit aequa obtemperatio
amore dilectionis : nani lucerna lumen in testa est, servitulis, ubi dispar volunlas inlerseritur. Quae ni-
sic et charitas amoris Christi in fide lucet. Cuin mirum sentenlia conlinuaiur ad iria illa , quae su-
autem fides cessaverit, tantum nobis sola charitas pcrius exposuimus. Ac si dicat: Non poleslis soluin
luxerit. ut videamini coram liominibus bona agere, aique ex
Si aulem oculus tuus nequam fuerit, tolum corpus his Deo placere. Neque potestis in terris thesaurizare
luum lenebrosumerit. Id est, si menlis intentio non simul el iu ceeleslibus ea recondere. Neque sine du-
est ex fide, nequam est: propter quod totum corpus bio viliis et virttitibiis liesevvive,quibus alteris parli-
tuum, licet videantur virtutes inesse, id est lotus bus, recte vel Deo servitur vel diabolo. Sed quia
interior homo, nequam erit. Quia quidquid non est regnum Cbristi et vegnum diaboli longc inter se di-
ex lide, peccatum esl; peccata atitem orania nequam vidunluv, idcivco simul in ulroqiie non possuinus
stint, el ideo corpus quod ex ipsis constat, tenebro- militare. Propter quod bene a principio lidei neino
suni erit. Nihil enim magis damnat quam infideli- ingreditur fonlem baplismi, per quod inlralur ad
tatem, et malam hypocritarum inlenlionem, quae regnum Christi, donec abrenuntiel diabolo, et om-
de infidelitate descendit, ubi etsi bona videatur fieri, nibus operibus ejus, atque omnibus poinpis ejus.
inter vitia computantur, quia de origine vitioruin D Slullus igitur miles est, qui lyraunicam abjecit do-
uascunlur. niiiialionein, et sub piissimo coepit armis ccelestibus
Si ergo lumen quod in te est tenebrm sunt, ipse mililare imperio, si rursus conleninal, projectis iin-
lenebrwquantw erunt ? Id est, bona quaeegeris, quaea mortalibus armis, quem devotus susceperal, per
mala inleiitione, si lencbrescunt, cum poteranl esse quem etiani exempttis de mortc salutem perpetuam
lux si ex fide forent, quid putas ea, quae et mala per acquisieral, illius nolens pavere legibus neque disci-
se sunl, et non ex fide fiunt, imo mala intenlione plinis obedire; et quod stultius est, sub ejus redire
nascantur, quia tenebrae sunt, tenebrae quanlae dominio a quo prius morli addictus, captivus tenc-
ertint? Nam mala inteulio tenebrae sunt. De quibus batur, et crudelibus vexabatur furiarum lejibus.
si nascatur quasi lux, virlus boni operis, ipsa lux Unde cogiiet unusquisque apud semetipsum quid
virtutis, quia male fit, vitium erit. Quod si rursus abjecerit in baptismo; diabolum scilicet el omnia
vitiura mala infideliter agatur inientione, quasi operaejus,atque pompasipsius unusquisque nostrum
tenebra de tenebris generanlur. Ac per hoc tan- repudiavit, et fit mira deceptio, cum aut opera car-
tas tenebras quis poteril explicare ? Vult ergo nis aul pompas saeculi sectaraur. 352 Quid en'm
307 S. PASCHASIl RADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 308
stinl opera carnis ritsi opera diaboli ? Et rursus, ^ victu et vestilu sollicitus cogilare ? Quam profecto
pompae saecuH, quid nisi diaboli esse censentur? conjunctionem si diligenter ihspicimus, superiornm
Qnibus cum servimus vel succumbimus , cui nisi sensum exsequitur sententiaruii). Nam conlemptum
diabolo prosternimur? Mirabilis igitur vicissim prd- saeculi et fiduciam futurorum toto superiore ser-
prielas verborum commutattir. mone, quasi filiis et haeredibusaeternaevitae, praeci-
Aut unum, inqnit, odio habebit, et alterum diliget: piendo tradiderat; dum et injurias suslinere pa-
aut unum sustinebit el alterum contemnet. Quia pro- tienter jubet, damna quoqtie voluntarie ferre, in
fecto diaboltts semper est odio habendus, Christus nullo lamen ulcisci, necnon inimicos diligere, deinde
vero utique diligendus. Neque aperte unqnam aliquis humanam gloviam fugere, nunc vero conlirmari nos
Deum odio habuit; sed omnes eliam pagani eum se per fnlem suis promissis in spem bonortim aeterho-
fatentur diligere, licet variis sedueantur erroribus, runi laborat. Quia pltires sunt quos amor praesen-
dum sibi falsos confingunt deos. At vero diaboli no- tium et desperatio futurorum torpentes facit, atque
men pari modo simul omnes exsecrantur. Unde infidelitas omni caligine circumvolvit. Hinc est quod
viliostts quisque, pressus sua concupiscentia, velut dicil : Non poteslis duobus dominis servire; deinde :
tyrannum sustinet, super se iniqua exactione domi- Ideo dico vobis, ne soilicili sitis animm vestrm quid
nanlem; Deum vero et Dominuni Creatorera suum, !3 manducetis ; ac si patenter insiuuet, quid sit divitiis
suis concupiscenliis et diaboli devictus persuasioni- servire. Ne solliciti silis, inquit, quia sollicilum esse
bus, adhuc revocantem se contemnit. Verumtamen pro his servire est; et ideo ne servi sitis pecunia-
non odio babens qtiem se diligere suamqiie salutem rum, prohibeo solliciludinem gerere cibi aut vesti-
velle pro certo novit, sed contemnit redire, dum mentorum, neque enim dictum est in solliciiudine,
male perfectus a concupiscentia, pressus sub dia- sed in sudore vultus tui vesceris panem tuum. Idcirco
bolo jacet. Duo sunt igitur iitrarumque senlenlia- labor exercendus est, sollicitudo tollenda. Ne forte,
rum fines, quia onine genus humauum sub duabus elsi non supcrflua quaerantur, quasi propter neces-
istis colligitur parlibus. Omnes enim aul odio babent saria cor duplicetur. Unde totam spem nostram Deo
diaboluni, et Deum verinn obediendo diligunt, aut committere debemus, ne rebus sevviamus caducis.
certe sub diabolo propria concupiscenlia victi, ty- Nam solliciludo soeculi suis occupatur partibus, ne
r.mnicam sustinent dominationem , et Creatorem aut possessa depereant, aul elaborata non conlin-
suum, ejus nolenles mandata servare, quasi de ganl, ex quibus metus el limor miseram animam
misericordia praesumentes menle caecali conlem- satis sollicite perlurbant, ctira propterea nihil ma-
nuht. gis acquirere valemus, nibilque amplius relinere,
Non potestis Deo servire et mammonm. Hoc loco ' • nisi qnantum ille decreverit, cui et ncsmet com-
quae superius proposuerat, apertius exponit, quod miltere oporlet. Sed quaerendum, cum anima spi-
non possint simul Deo et sceculo servire, neque ritalis et incorporea sit, quomodo ad eam corporeus
simul temporalibus et aeternis, ccelestibus el ter- istc cibus pertinere dicatur, nisi quia 354 anima,
renis. Mammona namque Syra interpretatione di- sicut et alibi, pro vita ista qua vivimus accipitur.
vitim dicuntur, quibus servire Deum negare est. Nam duabus suis partibus constare videtur, ut sit
Non enim dicil, non potestis habere divitias et Do- superior ejus pars mens, a qua nosler homo inlerior
mini mililiam bajulare, sed designanter non po- non solum spirilalis, sed eliam ipsa anima spirilus
lestis Deo simul et divitiis servire. Aliud quippe est appellatur; inferior vero animus vicilur, a quo
opes saeculi babere, et aliud eis servire. Nam qui animalis homo vocalur, qui necdum percipit ea quae
habet eas el legilime ulitur, ut domiuus, dispensator stint Spiriius Dei, sed tantum vita isla, quae cibo
potius est earum quam servus. Hle vero qui se ne- alilnr, cum pecoribus vivit. Quam qui perdiderit
gligens, avariliae quaestibus immoderatus desudat, propter Christum, inveniet eam spiritalem a Spiritu
Maminonae servus jure vocatus esl. Quod nomen sancto vivificalam in vitam aeternam. Hinc est quod
Irenacus Lugdunensis episcopus el martyr Christi secundum hanc partem cibo eget ut alatur vila, se-
daemonis esse dicit, quasi qui divitiis praesit 353 ' -*cundum aliam vero partem, mulio plus quam esca
litijits saeculi; non qnod mundi opulentia illius sit, creditur. Neque enim vita ista propter escam, sed
aut in ejus sit dilione: sed quia his uiitnr ad deci- esea propter hanc vitam creatur. Simili modo et
piendum, dum incaulos diviliarum irretil laqueis. corpus non propter vestimenlura, sed vestimenla
Sed quid horum acceperis, diabolo servit quisquis propter corpus fiunt. Unde non debet esse sollicitus
diviiiarum ita irretitur nexibus, ut servus earum animus ne percipiat quod propler se crealum est,
jure sil appellandus. imo credere oporlet in dictis Dei, quia veritasest et
Ideo dico vobis, ne solliciti sitis animaivestrw quid omnium creaturarum efficienlia inejus verbo est,
manduceiis , neque corpori veslro quid induamini. quapropler non sit homo ambiguus. Quia in promis-
Cujus sententiae constructio non satis praemissis con- sis ejus qui ista spopondil, nihil inelficav nihilque
gruere videlur propositionibus. Nunquid igitur unius ambiguum est. Sit autem bomo quod esse debel et
domini servus non potest circa veslem cibumque ad quod faclus est, continuo aderunl ei oinnia pro-
sollicilus esse? Vel quia non polest duohus aeque pter quem facta sunt.
domlnis servire, quae causa est ui non debeat de Respicile volalitia cceli, quia non serunl, nertVA
509 EXPOSITIO 1N MATTH^EUM.— LIB. IV, CAP. VI. 310
metunt, nequecongregantin horrea. Quorumexemplis . \. forie iiiterpreletur aliqttis, spem se habere in ipso
nunquid prohibemur serere, seu laborare quae ad jacto lerrae seinine, quod nunquam nisi insensalus
usus humancs necessaria sunt? Absit ut ila intelli- dixerit. Sed ita intelligendum, quidquid provide pro
ut spem de ipsis, et pro futuris,
gamus; sed sicut hoc loco, ila et in omnilius scri- hac vita gerimus,
pturarum locis ille quaerendus est sensus, qui et ca- semper in Domino habeamus.
lliolicaecongruit veritati, et intclligentiam praebeat Considerale lilia agri , quomodo crescunl. Eliam
spirilalem. Non enim ad huinanos labores respicit exhovtaiionem babitus sicut supva victus fecevat,
hoc exemplum,quibus dictum est: In sudore vesceris congruo salis cxemplo firmat, non quod ista, sicut
panem luum, sed ad solliciludinem tollcndam, et pie quidani volunl, allegorizare oporleat, ut per
fiduciam de summo et piaesianiissimo Patre filiis volaiilia daemones, per lilia sublimiores angelicas
ingerendam. Ut quia aves cceli absque ulla cura et dignilates, et per viride fenum 356 genles intelli-
melu victus terrenarum vivunt, multo magis pro gere doccamur. Sed simpliciter Chvislus eis de vebus
quibus haec oninia creata sunl, absquc ttlla mentis manifestat, virtute stta et sapientia ctincla exislere;
sollicitudine Domino debeant fanmlari, et in eo neque in illius potenlia deesse. Neque ab ejtts provi-
omiiem curam suam et sollicitudinem prpjicere, dentia effugere covpora quae suis incnsuris foniiala
ul ei vivant, cui credendo semel inbaeserunt. B cveavit, unde dcbeanl vestiri diim tantain pulchrilu-
Et pater, inquit, vester cwlesiis pascit illa. Exag- dinem eliam hcrbarutn conlulitoleribus. Vcriini igi"-
gerat ergo fiduciam ftliorum et confirmat; unde pa- lur qtiod nec Sulomon, qui prae regibus lerrae s;vculi
trem etiam ea pascere teslatur quse minima sunt et gloria iloruisse legilur, tunta vesiitus est pulcliritu-
propter filios sunt creata. Quod si bouiias largitoris dine, slcut tiliorum est. Quia nullo artilicio res ali-
ad illa se extendit, quanlo magis ad eos quos forte qua lam perspicue colorari potest, ut ila caudeatnt
adoplionis sibi computavit in filios? lilium, aut rubeat ut rosa, nec tainen laboranl lin-
355 Nonne vos pluris estis illis ? Pltiris hoc loco cturae coloribus se ornando, sicut nec volalilia in
non ad nunierum rcfertur, sed quia sunt prelio- terra serendo : neque nenl, ut conficiant quibits in-
siores ratione ttteiites filii, el in adoptionem per gra- dtiantur operimenlis. Ad quod quispiam imperilp-
tiam sociali. Verumtamen hoeccomparatio sanclo- rum qua» physica disputatione sciolus, simplici-
rum, sicut solet majoris ad minorein, non immerito talem Evangelii reprehendit dicens : Quid requirere
cceliavibus confertur, quia sancti ultra quam aves deberent insensibilia quod eis nalura conlulit, vel
secreta coelorumpenetrant. Et sicul praecipui sunt cur elaborare pulcliritudinem, quam non sibi, sed'
natura et merito, ita praecipua ccelovumsublimius nobis Creator indulsit? Aut quomodo cooperiuntur,
volando per graliam lenent. De quibus propheta *" quia scriptum est quod nec Salomon coopertus sit
miratur dicens : Qui sunt isli qui ul nubu volanl, et sicut unumex istis? Nam Iilia nascuntur potius quam
velut columbwad fenestras suas ? (Isa. LX, 8.) Sunt cooperiuntur ; et sicut quidam ait: « Coopertio vel
praetcrea eorum quamplurimi a mundi negotiis ita amicttts cst corporis, non corpus ipsum. Unde si ad.
scjuiicti, ut jam in lerris nihil agant, nec aliud sensum, inquil, humanae intelligentiaeres refertur,
quid laborent, sed in verbo et sola contemplatione colorem lilii candor velamenti poterat aemulari. >
divina versantes, spe jamin ccelestibus degunt. Quibus profecto verbis non rei veritas aperitur,
Quis autem vesirum polesl adjicere ad slaturam nec civcumstantia lectionis inleiulitur, sed sensus'
suam cubitum unum ? Hucusque de cibo exhortatus caligine obdiicilur. Nam exemplum proposttit ubi
est, nunc vero de indumento corporis, cui per ni- multiplex providentia Creatoris atque efficax po-
iniamsagacitatis suaediligenliam non potestquispiam tenlia praedicatur,qui tanluminsensibilibiis praestitit,
adjicere, idcirco ei cura corporis velaxanda est, quod nobis, pro quibus ista creaia sunt, el necessaria
cnjus providentia factum creditur, cum ex eo nihil praeslabit. Non quod eis potiora praestiterit quam
sit in noslra polestate creare. Quibus profeclo verbis nobis, sed ne interiorem habentes gratiam pulchri-
non modo fiduciam vestimentorum ingeril, verum tudinis, hanc exteriorem diffidentius requiramus.
demonstrat quod sua virlute quantitas et qualilas Cooperta aulein colorala omnia jure dicunlur etsi
corporis melialtrr, et si quid deest in futuro possit nascantur : non quod exterius aliud habeant tegu-
resiiluere. Unde qui mensurani corporis providit ul menlum, sed ipse color juxta modum loculionis coo-
formaretur, illi tribuenda est cuva vesliendi. Non perimentum dicitur. Nam ila saepe dicimus : Coope-
quod laborare quispiam et providere ista non debeat, ruit eum pallor, aut rubor ; cooperuit eum caecitas
sicuti et pro cibo, sed hinc oinnem tiinorem ac sol- seu m;icies corpovis, et talia hujusmodi quae infra
licitudinem abjicere, spem qtioque suam et fiduciam corpits ftunt. Igilur nulli dubium quod sicuti est
Deo commiilere, et nihil sibi formidinis pro victu ac habilus atiimi, iia est et habitus in corpore, et ba-
veslilu reservare. Quod bene Paulus ex hoc alibi bitus extra corpus. Porro candorem lilii quilibet
docens, uno declarat verbo: Quod qui arat, debet vestitus color, quamvis possit aemulari, nullo modo
in spe arare (I Cor. IX, 10); non enim interdixii tamen coaequari potest. Et ideo si talia tribuit uni
illud agere, sed spem eliam in lalibus Deo commit- cuilibet ex oleribus, nibil dubitandum Chrisliano,
lere : neque fassus est quod qui arat, debeat arar< 357 *IUOueuiu unquam debeat fraudare prp-
Sollicilus,sed proprie in spe arandum insinuat. Nis; missis.
 511 S. PASCHASH RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 3H
Si enim fenum agri, quod hodie est el cras in cli- jAdum solhcitat animum, hujus vitae curis fatigat.
banum mittitur, Deus sic veslit, quanto magis vos, Qui ergo de istis tantum confisus est a Domino,
modicm fidei ? Ergo fidei nostrae inviolabilem con- saltem modicam habet fidem : qui autem adhuc do
fidentiam exemplorum auctoritate divinitus confir- his sollicitus est, infidelis censetur. Unde rara e',
mal, ut niilli fas sit ambigere, dum lam evidenti paucorum est perfecta fides. Et ideo dubitanti ad-
documento dubiclas aufertur, et promissione Chri- huc Pelro, posl Domini jussionem, recte dicilur :
sli infidelilas propugnatur. Si enira fenum, quod Modicwfidei quare dubitasti (Matth. xiv, 31) ? Qui-
nodie est, tantae viridilatis decore vestitur, qtian- cunque ergo dubitat in aliquo praeceptorum Dei,
to magis eos veslire parat, quos aelernae socie- vel minus ex eo confidit, quam promisit potens
lalis participes fecit? Et eras in clibanum mit- Deus, modicus est fide. Hinc quoque Jacobus : Qui
titur. Ubi alii codices, in ignem habent. Nec dubium indiget sapientia, poslulet eam ex fide, nihil hmsilant;
quin in ignem mittaiur, cum necesse fuerit, licet ad quia qui hmsitat similis esl fluclui maris, qui a vento
hoc inhabilis habealur, sed ad usus jumentorum movelur (Jac. i, 3). Quod si in divinis haesitare
potius servalur. Porro in clibanum magis tropice Chrisliano non convenit, in humanis et caducis post
milti dicitur, quia dum colligitur quodhodie virebat promissa quoraodo fidelis dubilare poterit ? Quid
decore pulchriludinis? cras in acervura niillilur. Et IB igitur fugis, Christiane ? Quanto magis in promis-
hoc esl in clibanum niitlere, quoniarn acervus ille, sis Dei haesitaveris, tanlo ininus invenies pro quibus
quia formam clibani exprimit, jure clibanus no- sollicitus desudas. Et si, bonitate Dei etiam dubius
minatur. acceperis quod sollicile quaesisti, non tua sollicitudo
Quanlo magis vos, modicw fidet ? subaudilur ve- id fecit ineflicax, sedDei largitas, qui solem suum oriri
stiel. Igitur quia oinnem fiduciam nostram in fide facit super.bonos etmalos.
repromissionum, et ipse perceptionis alque virtute Scit enim Pater vesterquia his omnibus indigetis.
sua majestatis persuadet collocari, cura reram qui - Patrem igilur ad meinoriam filiorum revocai, ut ex
bus indigemus omissa, indubilanter ab eo omnia eo de illiusbonitale aique providentia absque saeculi
expetere jubet, a quo et ipsi vivendi exordium cura securiores reddat. Unde alibi, ut certiores nos
sunipimus, nibil haesita.nlesde minimis, qui ccele- faceret: Si ergo vos, inquil, cum sitis mali, nostris
slia el aeterna, absqne tilla ambiguilale sperare, et bona data dare filiis vestris, quanto magis Peter ve-
per patientiam exspectare debemus. Sic enim de ler- slerdabit spiritumbonumpetentibusse?(Matth.vn,10.)
renis et caducis rebus, promissis ejus non credimus Ad quod infidelilas forte diclura : Novi quia scit
ne sollicili simus, et tamen ab eo, Jicet ingrati, isla nos his egere, sed nescio ulrura dare velit. Slulle,
percipimus; quomodo iuvisibilia et ccelestia recte (n Patrera audis, et de voluntate duhitas ? Quis unquain
speramus ? Vel quomodo oeternorum promissis abs- bonus pater clausit viscera sua fideli filio ? Et si pro
que ambiguo credimus, qui nec de isiis fidenles nobis proprio Filio non pepercit, quid habet quod
snmus ? Et ideo sic exclamat tuba verilatis, quale- negare debeat ? Quoties ergo non accipis quod juste
nus de his et fiduciam nobis ingerat, et infidelitatem 359 quaeris; non illius, sed tua pravitas vel infide-
condemnet. Perraodica igitur fides est, si fldes di- litas facit. Nihil enim filiis polenlius dedit fide,
cenda est, quse nec de minimis immobilem asser- nihil fortius charitate, nihil locupletius spe. Idcirco
tionem praestat. Sed quod pejus est saltem hanc quicunque his tribus abundat, omnia in Chrislo
pauci admodum habent, et ideo, quod alibi Dominus potest, el per eum cuncta possidet.
damnat, curis saeculi et sollicitudinibus suflbcant Quwrile primum regnum Dei, et justitiam ejus, et
vevbum divinae praedicationis, nec referunt fidei omnia hmc adjicientur vobis.Primum auiem, non ad
frtictum, ut omnem spem vilae suae Creatori suo ordinem referendum puto, ut postea ista quaerere
committant, etquae cosleslia sunl, justilia dictante, debeamus, sedomnia haec, inquit, adjicientur vobis.
prirnum quaerant. Unde magis ad quanlilalem referendum est, ut
Nolite ergo solliciti esse, dicenles : Quid manduca- extra hoc nihil quaerendum sit; quia cum eo universa
bimus, uut quid bibemus,aut quo operiemur ? Plenius D ] fidelibus condonantur, et ideodicit: Qumrite primum
igittir inctilcat et revolvit, 358 quidquid a princi- regnum Dei, ac si sumnium bonum, quod non prop-
pio sermonis docuit, ut omnesChristiani absqueprae- ter aliud, sed propter seipsum oportet quaerere, ne-
senlis vilac sollicitudine vitant quia sollicitudo sae- que ad aliud referendum, quoniam adjicientur vobis.
culi suflbcat verbum, ne Christi miles possit referre omnia necessaria, non quidem propter se ample-
fructum. 0 infidelitas praecordiorum ! tantum pre- ctenda, sed ut justitiam operari, et ad regnum feli-
mis corda hominum, ul vix aliquem liceatad plenum ces quandoque possitis contingere, interim, dum es-
respirare ad superos. Hac quippe sollicitudine pene tis in via, utenda, non propter se quidem, sed pro-
omnes premunlur, etiara aliquando et ipsi qui pler illud. Unde his utamur in via, quatenus illo.
niorlui vidcntur saeculo. Unde pro victu et vestilu fruamur ih patria ; quia haec omnia propter illud
quam saepescandalizantur. Infelix ergo eorum perfec- nobis sunt necessaria, illud autem propler seipsum.
tio, dum pro his solliciti gentilibus coaequantur. Ilinc ergo dicitur : Qnmrite primum regnwn Dei et
Hmc omnia, inquit, genles inquirunt. Ac per hoc justhiam ejus, et omnia haec, quae propter eum sunt
quid amplius habet a gentili, cujus adhuc infidelitas vobis necessaria, superadjicientur. Superadduntur
 313 EXPOSITIO 1N MATTHjEUM. - LIB. IV, CAP. VII. 5U
autem, qula . ud unum solum el permaximum ne- A dominis servirc; quia Ionge alia esl sollicitudo
cessarium est, in quo omnis sufficientia filiorum sacculi, alia sollicitudojustiliae Dei ac regni,
adimpletur. Quod sane fide, spe ei charitate devote Craslinus enim dies sollicilus est sibi ipsi. Non illa
satis quaeritur, si, omnia quaecunque facimus, quae- nimirum solliciludine virtutum, sed solliciludine,
cunque cupimus, semper illud in mente quaerimus. quaenon nisi timore, gaudio, et mcerore, nec non et
Ubi ordo praeposlerus decenler salis permutatur, anxietate curarum mentem perturbat. Unde : Sufji-
Qumriteprimum regnum Dei, deinde addidit, et justi- cil diei malitia sua. Id esl solliciludo praesenlis vitae,
liam ejus.Ergo prius quaerenda est juslilia regni, per atque affiictio; quod imxia verbum Graecum simul
quam pervenitur ad illud, dein.de per eamdera ad sonat, maliliain videlicet et afllictionein. Verumta-
ipsum perveniendum; quia nemo nisi juslitiae opera men 361 n'c nialitia magis transferri debuit: sed
exsequendo illud invenire polerit. Sed primum pro- malitia peccati est, quae laboris et cruciatus. Unde
posuit, ul permulceret audilum, deinde inlulit justi- quidem sufficit diei malilia, labor suus el angustia,
tiam perquirendam, quae satis laboriose impletur. idcirco superfluuni est, de incertis cogitare. Nos
Ut, si placuerit quod permulcet, implealur laboriose lamen non contendimus, pro utraque malitia simul
justilia, quam ubique docuit, licet doleat quod ju- accipi hoc loco debere; quam sane maliliain pec-
belur. Alioquin nisi abundaverit justitia vestra plus B cando incurrimus : non quod dies malus aliquis per
quamScribarum et Pharismorum, nonintrabitis in re- se invenialur, sed quia in eo utraque mala fiunt.
gmim cmlorum. Justilia ergo regni omnia quse Quam deniquediem bene Job et Jeremias iniucnles,
Christus docuil, cum tribus praemissisvirtutibus ob- maledicunt; qtiia non illa est dies quam fecil Domi-
servare, deinde regnum quaerere, ipsam eamdemque nus, sed qiiam adinvenit diaholus, dies utiquc ma-
justiliam non ob aliud operibus adimplere, nisi ut litiaeet tenebrarum, unde sufficit ei malilia sua, nec
glorificeliir Deus, 360 et nos Per omnia illi pla- eget alterius. Quia si inpraesenliarum in luce vix
ceamus. Genles enim lerrena infideliter quaerunt, subsistimus, quanto magis si malitiam futurorum
qiiibtts spes nulla de futuris monstratur, nec ad- in praesentibus junxerimus? Nani curis praesenlibus
optio data est, neque in coalestibus regnum aliquod ita mens obruilur ut vix lucein respicere queal;
permiltitur. Fideles vero quia elecli sunl ad gra- quanto magis si fuerit malitia ipsius diei geminata ?
tiam, jure illis dicilur : Quwrile vos primum regnum Et ideo praecepta dat vitae, ne in hoc exsilio duplici-
Dei, el hwc omnia adjicientur vobis. Quia etsi bonus bus praegravemur.
omnibus, credentibus scilicet et non credentibus, (CAP.VII.) Nolke judicare, et non judicabimim.
inpraesenliarum praedicatur, in futuro lamen justus De occultis dubiisque Ioquitur rebus, quaenon pos-
ubique praedicitur. Unde lilios praemonet, quaerile " sunt aperte inlerpretari quo animo fiani. Alioquin
primum regnuin in mundi origine praeparalum, et quid est, quod et apostoli et universalis Ecclesia
in Evangelio repromissum ; deinde juslitiam ejus, de manifestis criminibus judicant et decernunt;
quia in eo nullus reprobus inlroibit, sed reddel uni- nisi quia de manifeslis, quorum esl judicandi of-
cuique rex virlulum prout gessil. Qua de causa vir- ficium , debenl ulique decernere? Porro de his quae
tules sludere, filiorum est; quae ninndi sunt quae- occulta sunt, vel uescimus quo animo fiant, nemo
rere, gentium, id est infidelium. Veruralamen quia absque periculo judicat. Sed sunl quaedam viliorum
filiorumsunt omnia, idcirco eliam et non quaeren- crimina, quae nunquam possunl bono animo fieri,
tibus adjicientur haec omnia; quibus cum substra- de quibus judicandum nerno qui ambigat. Sunt lalia
buntur, ad probalionem fiunt; cum vero praebentur, faclorum opera, quaeet bona , si bono fiant animo,
ad gratiaruin aclionem, quoniam qui secundum el mala si malo fiant, esse queunt. De quibus, cum
propositum sunt vocati, omnia illis cooperantur in sub specie religionis agunt, non est mox judicandum,
bonum. quoadusque veniat Dominus, qui illuminabit abscon-
Nolite solliciti esse de craslino. Et, si quaesieris : dita lenebrarum , ut manifesta fiant consilia cor-
quare ? Quia haecomnia adjicientur vobis. Ubi, cum -n dium. Verumtamen quorumdam simulatione non-
de futuro sollicitosesse prohibuit, sallem de praesenli nunquam manifeslanlur, de quibus Dominus : A
curare permisil. Paulus enim die ac nocte laborabat fruclibus eorum cognoscetiseos (Matlh. vn, 16). Ex
manibus, et de collectis monebat quae fiebant in quibus manifesta flunt, utique judicandum est; ut
sanctis. Nec non secundum Agabi prophetiam famis arguantur a luce, quia non sunt in veritale facla.
a sauciis procuratur; nec non et DominumIoculos In quo enim judicio judicaveritis, judicabimini. Et
habuisse legimus, unde non labor, non providentia, in qua mensura rnensi fueritis, remetietur vobis. Ex
sed sollicitudo et cura mentem praefocansdamnatur. quo nescio quidam philosophorum nebulara caliginis
Craslinus aulem pro futuro ponilur. Quia non sol- asperserunt, ut simplex verilas obtegeretur. Si ad
licitudoaeternaevitae,sed sollicitudo saeculijprohibe- mensuram, inquiunt, Deus peccantibus redditurus
lur. Unde liquet quod pro his solliciium esse in est poenam, et omuis mensura 362 circumscripta
acquirendo, limidum in conservando, dolenlem vero est tempore , quid sibi volunt ininaeinfinili suppli-
in perdcndo, nec non et gaudenlcra in fruendo, cii? Ad quod fatendum quod non omnis mensura,
servire esl : liberum vero ab his et ab hujusmodi ut eorum aliquis arbitralus est, praescribitur tem-
passionibus regnare. Non enim pessumus duobus pore. Sed tamen ne hanc videamur fugere quaestioi
 515 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 316
•iem, vensimile aut oinnino verum esse probatur, A j ciscelur delictum ; id est secundum ipsius qualila-
luod omnis mensura praescripta sit, non lantuin tem vel quanlilatem, propria accusante couscientia,
tempore, ut hic somniat, sed et locorum spatiis quae- infelix aninia punietur. In ipso nempe animo, quo
dam proprie terminantur, vel capacitate rerum, quae appclitus lit voltmlalis , humanorum omniuin est
ad locum eliam referuntur. Unde quaerendum si inensuva factovum, in qua nimirum culpain sequilur
aliquid sit, quod aeteriiuindicatur, et tamen quodam- poena. El ideo cum dixisset : In quo judicio judi-
nirido circumscriplum quibusdam lenealur lineis. caveritis, seculus adjunxil: Et in qua mensura mensi
Ut pula ipse homo, qui auctorilate divina aeternus fueritis; qui in volumate propria melietur bonus
fntuius conlirniatiir, el tanien loco circumscribitur, bona suorum operum facta, el maltts metietur niala,
qnamvis fine lerminelur. Alioquin illocalis esset. reatusque sui niiserias.Quonianiibiestquisquebonus
Nam quem ipsi philosophi solem aelernum putant, ubi bona vult, et ibi est inalns, ubi mala vult. Ac
et ab eis geometricis figuris comprehendi pulalur. per hoc geininalum esl, <il in ipso deliclo.seu in ipsa
Hinc igilur et aliis quamplurimis modis iiioustrari animi sui conscienlia, unusqiiisque sciat sepuniri;
polest quod possit aliquid et aeternum es^e , et cer- quia ihi est, aul miseraut bealus : in ipso scilicet
tam sui modi habere mensuram. Qua denique sen- voluntalis suae affeciu, quae est mensura faclorum
tentia coguntttr accipere, velint nolint, aliquid cum B 1 ineritoruinque, non ex lemporum spaliis metiuntur
niensura aeternum. Ac sic aelerna erunt supplicia quam morose fiant, sed ex voluntate qua fiunl. Vo-
quae minalus est Cbristus, quamvis habeant juxta lunlas quippe ipsa punitiir, sive animi snpplicio,
modum culpae sui mensurani. Vevumtamen non di- sive eorporis, ul quae delectalur in peccatis, ipsa
ctum est : Quod niensi estis, hoc remetietur vobis, puniatur in pcenis. Unde quibus fuit volunlas sine
sed in qua mensura mensi fueritis. Neque clubium fine peccandi, quamvis cum fine peccaverinl, juste
quod aliud sit in quo melilur aliquid, ct aliud quod sine fine dainiiaiitur. Et qtiibus fuil jttdicium sine
in mensura meiilur. Fieri enim potest, in qua men- misericordia, sine misoricordia judicabuntur. Hacc
sura liomo aliquis mensus est aliquid alicui, in est, inquam, illa mensura, ut quod non praeslitit,
eadem remetiatur ei. Yerbi gralia, modium tritici, nec percipial. Atque ideo qnod ipse judicalur, aeter-
in qna nimiruin mensura , potest illi hordeum aut num erit; quamvis quod ipse judicavit, aeternum
atirum, aut aliud aliqnid meliri, seu centum millia esse nequivevit. Juslum igilur ut qui aelernam vo-
in eadem re assignari. Ila ut sine comparalione luil 364 habere peccali fruitionem, aelernam in-
ipsarum rerum, et genus et quantitas differant, el veniat vindictae severitatem; et qtiorum voluntas
lamen rectissime dici polesl, in qua mensura nien- nec habuit finem peccandi, nec habeal finem tor-
sus est, in eadem illi rursus metituin esl. Porro C quendi, ultricem pcenam sine fine ferendi. Quidam
unde hoc dictum sit paulo supernis elucet : Nolile , autem nostrorum , conlinuam circumstanliam le-
inqnit, judicare, el non judicabimini, in quo enim clionis in hoc capilulo servantes, ita scnliunt quod
judicio judicaveritis, et caetera. Nunquid si iniquo prohibeat judicari de sponsionibus suis. Quia, ut
judicio judicabunt, iniquo ab aequissimojudice judi- judicia pro inccrtis rebus inter homines suraunlur ,
cabuntiir? Aut si non judicanl in talibus de quibus ita et hoc judicium adversus Deum ex sentienlis
prohibentur, nunquid de aliis quibuslisbct suis sce- vel opinanlis ambiguitate interdura suscipilur. Quod
leribus non judicahuntur? Absit ut iia sentiamus ! penitus repellit a nobis, ut constans fides et fiducia
niilla quippe iniqiiitas apnd Deum, neque peccatum in ejus promissis retinerenlur. Quia rion, sicut in
aliqnod innltiim patilur abire. Sed hoc est quod di- caeteris, peccatum est, propter diflidenliam in Dei
citnr : In quo judicio judicaverilis , judicabimini, promissis, quidpiam perperam judicasse; sed infide-
363 tanquam si dicerettir, in qua volunlate bene- lilaiis esl crimen.
feceritis, in eadem liberamini; vel in qna voluntate Quid autem vides festucam in oculo fratris tui, el
male feceritis, in ipsa puniemini. Ac si dicatur, dum trabem in ocuio tuo non vides? Grandis hoc loco
quispiam ad turpem ulens oculis concnpiscentiam, " moderatio judicii proponitur, sed rarus qui ab hu-
si jubealur ideo caecari : in quibus itaque oculis jusmodi vitio sil alienus, quoniam unusquisque dura
peccasli, in eisdein patieris; judicio enim animi sui suis favet, aliena facile reprehendit. Aliena quoque
in quo judical, in ipso aul condemnabilur aul purga- gravius quam sua tolerat, et ideo arguendi sumit
bitur. Unde non iuiquum est, ut in quo judicat, auctoritatem, sine ulto suae emendationis exemplo.
animi stti judicio pcenas luat, cum cisdem malis pa- Per oculum quippe, ut dictura est, mentis intentio
titur, quae male judicanlem animum conseqiiuntur. designatur; in qua nimirum unusquisque dnm tra-
Neqne enim de afiis quibuslibet peccalis accipiendum bem gerit, videlicet majoris culpaecrimen, seipsum
esl, nisi de istts Judiciariis; quia in ipsisaut offen- intueri non valet, quia caligine pressus delicti, in-
dimtis lemere judicanles, aut excusamur; recto ju- trorsus caecus jacet. Sed ille semper oculus exlerior,
;(h"eioquaequeclementer examinantes, aut quae dubia qui reseratus in paradiso post culpam fuit, ea quae
sunt et colorem habent jttstiiire, in bonam partem sibi sinl noxia, non quibus proficial, aperlus videt.
interpretanles, soli Dominodiscemeuda relaxamus. Conspicit enim jactanliam vanae laudis, dum sibi
Alia vero peccata quae admiitimus, non in ista caecus, alterius mentem mederi curat, non ut pro-
mensura vel judicio, sed in sese unumquodque ul- ficiat, sed Kt adhuc per inanera gloriara evidentius
 317 EXPOSITIO IN MATTH/EUM. — LIB. IV, CAP. VII. 318
cadat. Diflicile est, quod quisque egeat, ut alleri. A rint eis prodita, quae velo celari jtibentur obum-
praestet; idcirco nemo caecusducalum alteri prsebet. brantia sancla sanctorum, quibus non est licitum
Metaphorice quidem loquitur; ideo a corpore ad non soliun ca contingere, sed nec videre, mox, in-
animum exemplum trahere debemus, ut per oculum quit, disrumpent vos, non eas siquidein; quia incor-
meniis intenlionem, per feslucam miriinia quaeque ruptibilia maneat eloquiorum Dei arcana ; sed sim-
delicta, per tvabem vero graviora criminum probra plicitatem fidei vestrae. Hinc igilur' est quod iinitas
intelligamtis. In cujus aulem mentis intentione adhuc fratevnitalis lantas patiluv pvessuvas, lanlisque dis-
odium residel, de ira temere alium casiigat, ideo a ruinpimiir scissionilius , tantis dilaceramur verbo-
judice salulis increpatur , ut quid videal minora rum confutalionibus; quia non probanlur primiini,
quaequein fratre, dum in se majora non consideratv quibus myslica reseranda sint sacranienla, imo
El, quod gravius esl, quomodo medicus animarum qttibusdam indifferenter omnia pandunlur. Qui pro-
vult videri, qui stii curam non habet. Cui bene a Do- fecto tales non dispensatores pecuniae, sed prodigi,
mino mox infertur : atque exstirpalores thesaurorcm jnre censentur ;
365 Bypocritu, ejiceprimumlrabem de oculo tuo. quoniani lolluni panes filiorum, et miltunt eos ca-
Hypocriia enim esl quisquis appetit videri quod ipse . hjbus. Ignorant enim quod avidius quaeritur abscon-
non est. Idcirco aclcauielam sui unusquisque reduci- B som, veiierabiliusconspicilurceIatum,chariustenetur
tur, ul primum seipsum curet, deinde. virtutibus illu- diu quscsiiuni, sine faslidio fit cum mensura per-
stralus, fratris, in quantum praevalet, salutem quaerat; ceplum, et sine laesioneslomachi ad horam compe-
Nolile dare sanclum canibus , neqne margarilas lenter esuricntibus indultum. Hinc est quod Petrus
vestras miflatis ante porcos. Proverbialiler ista pro- Sinioni graiiam Spiritus sancti negat, et tauien
ponens, monet dispensatores E' clesiarum, el pur- quia qtianlisper ad notitiam fidei inlromissus fuerat,
gato menlis oculo ad alios casligantlos veniant. credenles disrumpere festinat. Hinc esl quocl inulti
Deindene sanclum canibus prpjiciant, verbum vi- liaereticoruin Ecclesiam scindnnt, et unilatem impu-
delicet praedicalionis. Quia sicut perictdosum est gnant. Hinc esl quod Julianus refuga lyrannica do-
pecuniam Dotnini abscondere : ita sane prodigum minalione blasphemiasetarma simulcoiiiraCliristum
eam canibus tribuere. Et quomotlo vilii, vernm oc- movcl. Hinc etiam est, quod hodic in Ecclesia in-
culere, sic pnriculi est, non sustinenlibus verbum dulgenliu pcenitentiaeloties conciilcalur, et securitas
vitaecoram ponere. Nain per canes intelliguntur hl, promiltiiur , ila nt illusio polius inlerdum quam
qui contra veritatem oblatrando impugnant; per medicina sovdescenlibus fiat; quia dum facile prae-
porcos, qni conlemnendo quae audierant, pedibus statur, vilior habetur, et percepta negligentius cu-
subslerntint, de quibus Petrus aposlolus : Cnnis C stoditur; alque culpa in facto cum spe veniae au-
reversus ad vomilum suum, et sus lota in volntabrum deniius nonnunquam reiteratur. Haec non ideo
luti (II Petr. n, 21). Et ideo per canes haerelici, dixerim, ut ciudelem esse doclorem doceam, sed ut
seu abnegatores veritatis, revertentes ad voinitum ad cautelam incaulos reducam. Quia, sicut quaeren-
infidelitalis denotantur. Per porcos vero, qui in sua tibus cum fide dilectionis non est neganda, ita delu-
immunditia perdurantes cogniiiouem Dei recte ru- soribus el inlidis non est conlinuo pvaestanda; ne
minare nesciunt.quibusnon est allegoriarum veritas forte margaritas spei nostrae, non solum pedibus
reseranda eo quod omni vitiorum immunditia pol- conculcet, verum etiam ne aliis, loties dum sordibus
luuntur, sed apertiora quoeqiie illis pandenda, vel criminosus intingitur, peccandi fiduciam male pel-
si viliora dici possunt. Caeterum mystica eloquiorum lectus pvaebeat. Inde est quod sacri canones mul-
documenta ad tempus reticenda sunt, clonecea sin- toties ad pcenitentiam reiierantes non facile adinit-
guli ferre possiut, et tritici mensura omnibus prae- lunt. Quos rane 367 terminos nec nos oporlet
beatur, ut neque isti percepta dilanient, neque illi indifferenter transgredi, sed omnia cum discretione
oblala conculcent. Sed lamen quoquo modo peri- pensare.
culosius est sancta porrigere perversis, quam pretiosa Petile et dabilur vobis. Qumrile et invenietis: pul-
impuris. Quod bene uno dubitantis advevhio tempe- sate el aperietur vobis. Quibus profecto gradibus ,
ravit. via, verilas etviia, legitime certaniibus praestalur.
Ne forte coneulcent illas pedibus suis , el disrum- Ut priiiiiim in via, quae Chvislus est, ambulantes,
pant vos. Quia fieri potesl ul resipisceni ab immuii- veritatem inveniant , ipsum quaeventes apud quem
ditiis suis , ei de porcorum grege transeant ad est fons vitae. Ubi pulsani.es ad oslium , licet per
consortium ovium. Verumtamen non icleo illud ca- angustam portam, vilam ingredianlur sempiternam.
nibus, conlra praecepltim Domini lemere tribuen- Nam ostium Christus esl, sicut ipse ait : Ego sum
dum, neque istae coram pedibus porcorum proji- oslium. Per me si quis introierit, salvabitur (Joan. x,
ciendae, ne forte et illas conculcent, et vos 9). El ideo non aliud pelendum quam qtiod quae-
disrumpanl. Conculcant atilem conlemptores veri- rencluin est, neque aliud quaerendum nisi ad qttod
taiis eloquia Dei pretiosissinia, dum despiciunt par- jugiter, ut ingretlialur, pulsandum est. Hic est enim
vipendemes pulcliriiiidiiiein proinissorinii, et veluti panis vivus qui de ccelo descendii, filiorum utique
sues ad immuiidiiiaiii 3QQ revolvuniur. Cieierum cibus. Hoc est regmim, et juslilia regni qua justifi-
ilii qui coutra verilateiu oblalrure molitiiituv, si fue- caiimr oiiiiics. I.lciico eam primum non minus pe-
519 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 320
tere quam et quaerere, verum etiam quaesitam in- A Quis ex vobis homo , quem si petierit filius suus
venire; inventam aulem ad ipsam indesinenter panem , nunquid lapidem porriget ei ? Incipit. luci-
pulsare januam, donec pulsanles ad eum per ipsum dius explanare, quid p.etendum sit, et ex ipsa hu-
ingrediamur. A principio ergo hujus sermonis nihil niana circa filios benevolenlia, commendat praestan-
aliud quam justitiam, regni filios et haeredes docuit; tiorem et incomparabilem Patris diligentiam circa
idco animos eorum ab omni sollicitudine saeculi se- nos. Ubi cogilanda est excellentia dignilaiis, et
crevil, ut illam intenderent juslitiam, et solummodo corroboranda fiducia mentis. Quia si patres bona
regnum coelestedevoti quaeverent. Alioquin regnare dala tribuunt filiis , multo magis Paler nosler, qui
in eo nequimus, nisi primum leges ejus el jusliliam, incomparabiliter bonus est, daturus est bona sua
non dico discere, verum et implere quaeramus. Hoc petentibus se filiis. Comparat ergo panem lapidi, ut
ilaque est regnum primum quaerere, ante omnia et per panem inlelligatur Chrislus vita, qui de coelo
super omnia Deum menle diligere, deinde dilectio- descendil; quem si pelimus recla fide, nunquid da-
nis opera perficere. Sed ne cui impossibiie videretur, turus estlapidem illum 369 offensionis, etduritiam
coinposuit preces , docuit quid petamus, et modo cordis? Absit ul hoc de summo et incommulabili
praebet confidentiain, ut nihil haesilantes poscamus. bono sentiamus, quod nec de homine morlali et in-
Veritas namque id promitlit, et ideo haesitare in B commutabili senlire fas esl'.
precibus non debemus, tantum ut ea et sic petamus, Aut si pelierit piscem, nunquid serpenlem dabit ei ?
ut jubel. Nec non et lunc et ibi quaeramus, ubi jubet. Piscem utique illum quem Petrus primum piscando
Ex quoPropheta: Lmtetur cor quwrentiumDominum, cepit, latentem inter aquas Scripturarum, in cujns
qumrile Dominum et confirmamini, quwrite faciem liimirum ore slaterem invenit, quem pro se daret.
ejus semper (Psal. civ, 3). Ubi, si bene inspicimus,i Si quis filiorum huuc poposcerit, nunquid benignus
non aliud quam Patrem et Filium atque Spiritumi pater serpentem illum, qui Evam veneno fallaciae
sanctum quaerendum esse docuit, et scmper eumi stise peremit, dabil illi ut moriatur dolo pairis dece-
quaerere mandavit laeto et firmo corde. Non quiai ptus? Quibus duabus senlentiis confirmamur, quod
est nisi unus, sed quia ipse idemque iinmensus est- nunquam a Deo Patre nisi bena percipimus, qualia-
et sempiternus. Pelimus autem fide, per eam 363 i cunque nobis videanturx Quia his qui secundum pro-
profeclo ad Chrislum gradientes; quserimus spe' positum vocati sttnt sancti, omnia illis cooperantur
tutissima , dum, per ipsam penetranles, iiilerdiiini in bonum.
altingimus usque ad interiora velaminis Christi : Si ergo vos cum silis mali, noslis bona dala dare
quam denique sicut anchoram tulam , in ccclo jami filiis veslris, quanlo magis Pater vester qui in cmlit
fixam habemus; pulsamus charilate , dum infaliga- " est dabil bona petentibus se ? Malos autem appellat
bililer ad oslium, quod Chrislus est, jugiler susti- aut aposlolos, aut omnes generaliter in comparatione
nentes laboribus desudanius; quatenus unum qtiodl divinitatis. Bona vero saeculi dicit, vel siculi a saecu-
petimus et quod quaerimus quandoque devictis raalis; laribus aeslimantur, vel quia oinnia per naturam a
adipiscamur. Et tit majorem praeberet constantiami bono Deo, jure bona dicuntur. Quae tamen bona non
perseverandi, diligenliam quaerendi, fiduciam impe- nisi ab ipso habemus. Sed alia bona sunt longc in-
trandi, addidil, ita dicens: comparahiliter, quae petere ac quaerere, et ut acci-
Omnis enim qui petit, accipit; et qui qumrit, inve- piamus, perseveranter pulsare debemus. Quaeuimi-
nit; et pulsanti aperietur. Unde cuicunque non dalurr rum bona non nisi filiis praestantur, et ista sunt sem-
quod petit, absque dubio non recte petit, neque: per pro quibus invigilare debemus et certare, atque
quaerit, neque recte pulsat ante januam pietatis. solliciti esse ; quoniam quae saeculibona sunt super-
Omnia enim quaecunque petimus aut quaerimus, ett adjicientur, ista vero quia aeterna sum et spiritalia,
ad quod pulsamus, sicut dixi, non nisi unum, ett indesinenter petere, perseveranler quaerere, et ad ea
propter unum esse debet, quia non nisi unum estt infaligabiliter pulsare, quoniam ea non nisi petentes
necessarium. Hinc quoque David ait : Unam peliii accipiunt, neque nisi quaerenles inveniunt, et ad ea
a Domino, kanc requiram, ut inhabilem in domo Do- non nisi perseverantes introeunt. Primum est tamen
mini omnibus diebus vitm mem (Psal. xxvi, -4).Alip- petere, ut habeas quae quaeras; deinde quaerendo
quin quomodo negabit pelentibus se, qui primumi feslinus ire ut invenias; inventa ebservare nt ingre-
se non petentibus sponte obtulit? Aut quoraodoi diaris ad ea, el sine fine fruaris. Decens itaque ordo,
quaerenles eum non invenient.qui etiam non quaeren- et secundura Lucam bene tribus aliernalim rebus
tibus se ut invenirent praeslilit? Vel quomodo pul- comparatur (Luc. n, 11): ut per panem, in quo tota
sanlibus non aperiet ad se, qui quotidie clamalt signatur vita, charitas intelligatur; per piscem fides,
nobis : Ecce sto ad ostium et pulso (Apoc. m, 20); ; quae sub fluentis Spiritus sancti nulritur; per ovum
utique de ostio nostri pecloris dicens : Si quus vero, de quo pullus adhuc speratur, spes certa te-
aperuerit, inlroibo ad eum, et cmnabo cum illo? Palelt neatur; quibus profecto virtutibus universa charis-
igitur quolies non accipimus quod non recte peti- matum dona consequunlur. 370 Unde praefatus
mus, et cum non inveniraus quod non bene quaesi- evangelisla, non simpliciter bona dixit, sed qu-anto
vimus, et cluin pulsantibus non aperitur : quia noni magis Pater vesler dabit spiritum bonum pelentibus
recte pulsamus. Sequitur: se? Utique quia per eum spiritum omnes thesauri
521 EXPOSITIO IN MATTHJEUM. — LIB. IV, CAP. Vll. 322
A quam repleverit per ardua et angusta hinc abducere
sapientiaeet scienltavqiii in Christo sunt, acquirun- A
tur, sine quo nihil pretiosum accipilur. Quia qui spi- festinat. Quarn nimirum porlam nemo sublimium su-
ritum Chrisli non habel, liic non est ejus. Unde idem perbia luniens inlrare potest; nemo abjectus et imus
spirilus catholice donum appellatur. Hinc qttidquid (non quem humililas vera inclinat, sed quem diabo-
esl qnod oramus, primum et permaximum non aliud lus proslernit in pulverem, et conculcat); nemo bo-
esse debel, quam Pater et Filius atque Spiritus noratus saeculirebus, quia facilius est camelum per
sancius, quod est aeternum Christianorum regnum, foramen acus transire, quam divitem per tam angusla
ejusque juslitia, ut omnia cbaritatis Dei el proximi intrare. Satis itaque excelsa est, dum usque ad amo-
opera, sicut praecepta sunt, impleamus. Unde se- rem Dei erigilur ; salis vero deorsum angusta, cum
quitur: etiam pro amore proximi nos mori velle, atque ini-
Omnia ergo quwcunque vultis ut faciant vobisho- micum diligere jubet. Unde quamvis charitas lala
mines, et vosfacite eis. Bmc est enim lex et prophelw. dicalur, angusta tamen est; quam pauci inveniunt,
In quibusdam namque codicibus : Omnia ergo qum- et, si invenerint,.pauciores conlendunt intrare per
cunque vuliis bona, habetur; quia profecto nonaliunde eam. Verumtamen ubi por-ta audilur, civilas conside-
quam ex bonis dicit. Sed quod in ipsa Hebraica ve- randa est, quae et qualis sit, quae tam angustum ha-
ritate non invenitur, superfluum est; id quamvis B I bet ingressttm quem pauci inveniunt, et si invenerint,
quidam, ul planius sonarel, adclere voluerint. Sed si pauciores qui contendant inlrare per eam; ubi nemo
proprietalem verborum atlendimus, voluntas non nisi absquc peccati onere ingredilur, nemo absque
nisi in bono, siculi, e contrario, cupiditas in malo labore et absque animi puritate. Quoniam salis an-
recle accipitur. Quamvis multis in locis, et volunlas gustum est oniiiia praciermiliere, et unum solura di-
in malo, el cupidilas in bono improprie dicatur. Ta» ligere, unum intendere, unum quaerere, et ad unum
men isto in loco, non nisi de bono, et in bonum di- quotidie pulsare; neque ad dextram, neque ad sini
citur. Vitlelicet; bona quaevultis accipere ab eis, et slram defleclere; id est, neque prospera atnbire, ne-
vos eadem facite iliis, ut cbaritas proximi complea- que adversa formidare ; quae non videntur quaerere,
tur. Quam sane charitaiem sine dilectione Dei nemo quae auteni videnlur respuere ; sicque omnia propter
recle perficit, et ideo additiit: Bwc est lex el pro- iter angustum hinc inde ab animo propellere.
phelm. Propter quod alibi, non in tina earura parle, Quia lala porta et spatiosa via qum ducil ad perdi-
sed in duabus islis, dilectione videlicet Dei et proxi- tionem. Hanc igitur, licet nemo 372 quaerat, omnes
mi, tota lex pendet, inquit, et prophetae. Nisi forte inveniunt, quia in ea nati etsi se inde abstulerint,
in dileclione proximi simpliciter dictum accipiamus, ultronea se offert. Unde rarus qui ad virtutes manum
quod in ea pendeat lex et prophelae ; in Dei autem C * mitlal, voluptas vero omnes, quasi importuna mere-
simnl ei proximi tolapendcat lcx et omnis prophe- trix, suis oblectamentis invilal. Et ideo multi intrant
tia. Sed melius in utraque simul ea pendere dici- per eam. Caelerum quam angusta est porta et arcta
mus; quia nec chavitas Dei srne proximi, nec proxi- via quae ducit ad vilam ! Unde sponsus et sponsa
roi sine Dei jure servatur. Unde Dominus : Si dili- miralur in Canlicis : Quw est isla quw ascendit per
gilis me, mandala mea servate (Joan. xiv, 15). Et desertum, quasi virgula fumi ex aromalibus myrrhw et
Aposlolus : Qui diligit Deum, diligat et proximum. thuris ? (Cant. m, 6). Ac si dicatur : Quae esl isla
Alioquin : Si quis dixeril, quia diligo Deum, et proxi- quae ascendil viam quam pauci inveniunt, etsi inve-
mum oderil, convincitur quia mendax esl (I Joan. iv, nerint. Quomodo ergo sic dirigitur et allenuatur ut
20). Idcirco diligatur proximus propter Deum, et fumi virgulae comparetur ? Et non qualicunque , sed
Deus propler seipsum, ila ut mandaia ejus custo- ex aromatibus myrrhae et thuris? Quaenimirum aro-
dianlur. Ac per 371 '10C> dilectio proximi erit in mata Chrisius supra docuil, ut niortificatiouem ejus
dilectione Dei, sicut et Dei in dilectione proximi; in corpore noslro circumferenles, sacrificium thuris
unde in una earum, quia simul semper sunt, jtiie Deo simus, ila exlenuati, ut virgulae odoramentorum
tota lex dicitur pendere, et prophetae. Ubi manifeste jure comparemur. Hanc quippe deserti viam pauci
insinuat unde dicatur ut ea faciamus hominibus quae D reperiuut, sed eam in quibus frequenlia est populi,
volumus el ipsi faciant nobis. Quia non de qualibet plures ambulant. Deserti autem viam, in quo Chri-
voluntate dicilur, sed de illa quae ad dilectionem Dei slus puguant, pauci aggrediunlur. Pauci aulem ad
et proximi perlinet: ul talia quae volumus nobis comparationem eorum dicuntur, qui per latam ani-
fieri, aliis el ipsi propler Deum faciamus. Alioquin bulant. Et ideo satis angusta est porla, et via quae
si quis ebriosus vult ab alio inebriari, nunquid et non nisi paucos recipit.
alios ipse jure inebriat? Aut si luxum libidinis sibi Attendile a falsis prophetis qui veniunt ad vos in
assenliri vult, nunquid jure cum ea quae se voluerit vestimentisovium. Ab his itaque dicit, qui ambulant
admisceri, mox fornicabitur? Absit ul ita sentiamus! in humililale, et religione falsa, quos Scriptura pseu-
Sed quidquid charitas Christi dictat in invicem im- doprophetas appellat. Quia de corde suo in hypocrisi
pendamus. falsa loquenles, quae sua sunt quserunt. Unde Domi-
Intrale per anguslam portam. Quia quamvis chari- nus volens suos in oimiibiis erudire, quia dixerat
tas non nisi dilalato corde compleatur, et lata saepe arclam et anguslam viam paucos invenire, ne forle,
in Scripluris esse monstretur, satis lamen mentem cum vidissenl plurimos per eam magis ficte, quam
SS3 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 3i+
... . .,, —i! . „.
..._ A carne „ ei
„• :..
ni :.„„ „..:„ i„»»o
terra „.,„t
suni, -,.,i-.'««i«.
nuinemes, i.„
no-
illorum animo, qtua
simplicitate cordis transire, implicarentur
erroribus, conlinuo adjecit dicens : Altendile, id est tros ferre nequeunt vineae, de qua Pater agricola
custodite vos, a falsis prophetis, ne illorurn erroribus est, el omnes palmites propaganlur. Neque de tribu-
Ipsi enim venluri sunt ad vos ut deci- lis ficus generaiiliir, 374 (luos ''"Uii ficulnea gros-
polluamini.
ex sua propagine; quae carnis sunt ex
piant, in liabitu ovium, quia vos vere oves eslis, et siores, sed
ideo vestram ferentes schemam in habitu et in con- Adam senliunt,' et ea solummodo seclantur.
versaiione forinsecus, ut simplicilatem vestram de- Sic omnis arbor bona fructus bonos facit; mala
ludant tamen intrinsecus erunl lupi rapaces. Scilicet autem arbor fructus malos facit. Sic ulique ul de
immundi spirilus, qui eos pervaserunl. Idcrco ca- spinis uvae non possunl oriri, el de tribulis ficus,
' vete ab his, ne vos dilanient verborum morsibus, sed a radice manet fruclus uniuscujusque; sic de
ciborum blandiiiis, compositione simtilationis. bona vel mala arbore non potesl fructus permutari,
A fruclibus, inrpiit, eorum cognosceliseos. Qunpro- sed unumquodque a sua radice pnllulat. Neque enim
pter non dicat quiUbet falsorum : « Unde me nosti ? dixit.:Non poiest arbor bona mala fieri. Alioquin
cur itaque me judicas? » vel « Cur mecum non par- Judas non possei de Aposlolo verti ad aposlasiam,
ticipas? Aut quare me spernis quem judicare non ut prodevet Salvatorem; neque Paulus ex persecu-
debes? > 373 Profeclo, quia vestem exterius prse- B tore fterel vas eleciionis, si non posset et mala bona
tendis, et religionis habitum praemonslras; intrin- fieri. Nos ergo non duas ex boc Ioco naturas, juxta
secus aiitem lupum pertimesco, eo quod fruclum in Manichaeos, boni et mali praedicamus; neque, se-
le pacis et charitatis Chrisii, cseterarumque virtu- cundum Joviniauum, dicimus quod el inali non pos-
tum non invenio. HabiUim igittir recognosco, sed sint permulari ut boni fiani, et boni rursus ad inali-
quod intus lalet timeo. Qui licet occulta docens, tiain corruere, si non gralia Dei salventur. Igilur,
quasi in mysterio loquaris, aliud requiro quod in te quia nemo natura malus, sed vitio permulatur, ee
non videj). Unde inlelligant quo censendi sinl no- quod terra quae maledictionibus subjacet spinas et
mine, qni nec habilii tegunlur humilitalis, nec fru- tribuios afferl. De qui.bus nec uvae nec ficiis un-
ctum exliibent pietatis. Si enim ab istis cavendum quain colligunlur. Nam, etsi aliquam videatur utili-
esl, qui et prophetiam pvaedicationis impendunt, et lalem ferre interdum scelerati, vel mali doclores,
habitum sanctse religionis gerunt, quid utique ab dum bene praedicant male viventes; non eorutn
his qui cullioribus saeculi se ornant vestibus, et ulique fructus esl, sed vitis, qua? aliquando super
mundi sectantur gloriam, et in omni verborum af- sepem spinarum exuberat. Unde, sicut dixi, car-
fatu, atque conversationis pompa, nec non in cibis, pendus cst botrus, et cavenda spina, quae niale na-
rerumque dignitalibus lucis hujus filios esse se '-' scilur in manu temulenti, ne configalur incautus.
praemonslrant, et tamen magisterium inter oves Hinc Moyses Jethro socevum suum audiens coilegit
Ghristi quam saepe sibi vindicant? Nam, velint no- uvam, nec tainen gentiliiaiis vitio sordidalur. Nec
lint, proprius ovium est habitus; quo&Iicet mali possuinus dicerc quod de spina uvas collegerit; qula
utantur, lamen nonideoChristi ovisquod ei prnprium quod ad horam in illo paruit, non cx eo, sed ab illo
esl debet deserere : imo illos praecavere, qni lalibus cui famulabatiir Moyses, fuil. Unde devotus Deo, in
se transformant indumeirtis ut decipiant, el istos populo cui jam Christns praeerat, sic omnia ut \e-
non imtlari qui crncem Chrisli se jactanl inter sae- ritas docuii ordinavit. Nam et illi qui veniunl in ve-
ctili delicias portare; praesertim cum moriificatio- slimenlis ovimn, videnlur babere conteinptum sx-
nem carnis nabeat, et contemptum mundi praedicet. culi, jejunia, eleemosynarum effusionem, publicas
Nunquid colligunt de spinis uvas, aul de tribulis orationes in foro et in angulis platearum , sed
lcus? Spina namque quamvis a principio floribus omnino non sunt eorum friiclus, quia ei pro vilio
candeat, non ideo uvas aflert, quia non manet repulantur; fruclus aulem iste improprius est eis,
in vite, etsi videanliir uvae pendere super eam. et ideo hypocrilce nnmin»nlur, quoiiam alienaS
Vitis autem Christus est, et oinnia membra ejus partes ficte agunt. Idcirco illorum magis censenduS
palmites. Idcirco solummodo eorum est uvas ferre, " est fructus, qiiorum proprius esse recognoscilirr.
opera videlicel Spiritus sancti, quae inebriant men- Porro malarum arborunri fructus, opera carnis suiiti
lem. Quas profeclo cum videris inter spinas, nove- videlicel fornicalio, luxuria, imraundilia, idoloruni
ris non ex eis esse; el ideo sic uvam carpe ut spi- servitus , el caelera hujusmodi facla tenebrarum.
nam caveas. Spinarum autem est, dilacerare tan- Fructus vero bona> arhoris, gaudium, pax, patien-
genlem te et disrumpere; qtiia haeretici vevborum tta, longanimitas, 375 benignitas, et alia virtuium
aculeis universos dilaniant et ailigunt. Porro iribuli insignia coelesli"rore interius fecnndata. Quos u^-
nullam dulcedinem ficus ferunl; quia fornicarii et que fruclus nunquam nisi bona voluntas parltirft;
scelerum amalores sine fructu ad tempus florent. sici.ite conlrario malos cordis inlenlio mala semper
Quibus duobus bene omnes, qui de massa perditio- enutrit. Nunquam igiuir bona voluntas fructus ififc
nis sunt, etsi ad nos veniant, extra nos ad ignem los facit, sicut nec mala bonos; et ideo per arboreoi
sine fructu fuluri figuranttir. Unde primn lipmini recte voluntas uniuscujusque designaltrr ;_quia, sicut
dicilur : Cum operalus fueris lerrum, spinas et tribu- arbor radicatur in terra. ita voluntas quorumque tt
los yerrninabil tibi (Gen. m, 18). Quas isli miseri in aniina. Elsi malac naturae arbor in terra bona piail^
 325 EXPOSITIO IN MATTILEUM. — LIB. IV, CAP. VII. 326
tetur, non ideo mox ex ea fructus bonus nascitur: si- A
. Uir a vobis honorare videntur, cor autem coriun
niili modo etsi anima bona probatur per naluram, longe est a me. Et ideo non oinnis qui dicit mihi,
non ideo voluntas mala insita in illa tinquam fruclus Domine , Doniine , intrabit in regnum ccelorum.
bonos valet facere; sicut econtrario, nec bona Quia, etsi latronem pro sola invocatione nominis
malos. Pvopterea rectius accipimus, tropice, volun- videtur in paradistim inlrodtixisse, constat euni
latem uniuscujusque bonam vel malani arborem; cortle fidei inlus approximasse, et dileclionis obse-
animam vero, natura manente inlegra , quotidie quium exbibuisse. Neque ex hoc prohibuit se voce
voluntatis affectione corrumpi, vel commutari in invocare, sed ostendil quod non omnis qui eum
melius. Nisi forte illa haereticorum calumnia id voce ingeminat, corde credit, aul opcribus diligit.
prohibeat, quasi jure non possint, metaphorice, Ubi quaerendum, quomodo vernni erit quod Paulus
rebus quae substanliae non sunt de subslantiis simi- apostolus testatur, quia nemo possil dicere Dominum
litudines adhiberi. Praesertim cum eadem saecularis Jestim nisi in Spiritu sancto (/ Cor. xn, 13)? Si au-
disciplina, t"opos tam ab animo ad corpus, quam tem in Spirilu sancto dicimusad eum, Domine, Do-
exlrinsecus a corpore ad animtim doceal fieri posse. mine, nunquid non audiet nos pulsantes ad eum, ut
Unde passim innumera rerum exempla concurrunt, ingredianiur? Aiidictutique.Propler quod quaerendus
et de his rebus quae substantiae non sunt, ad 1B est senstis Scriplurarum, et non est audienda stultitia
eas quae subsiantiae sunt; et rursus de his quae haereticorum. Ecce inter hoc et illud dicere ma-
sunt, ad eas quae nnn sunt, similitudincs trahere gnam distantiam esse nemo qui ambigat. Nam voce
cerniintur; quod salis evidenler praesens locus lanluin quis idiola non valet dicere Dominus Jesus?
verum esse confirmat. Ubi , licet ipsae arbores In spiritu autem rarus et non nisi praedestinatus si
bonaemalaeve, honiiiies simpliciter, et non volunlas pernianeat. Siquidem voce mttlli dicunt, Domine,
eorum accipiatur, fructus tamen, velint nolint, vir- Domine, qui in novissimo adventt: fatni repellunlur.
ttiium vitiorumve opera eriinl, qnae nemo nisi iin- Ornatis vero Iampadibus oleo sancti Spirilns, pauci
perilus subslantias aeslimabit. Ac per hoc, jtire vo- jamiam introducuntur; et ideo hoc est dicere in
luntas hominis arbovesse dicituv; qnia, sicut illa Spiritu sancto Dominum Jesum, quod esl ornare
radicalur in terra, sic el voluntas cogilationibus in Iampades, id est, per Spiritum sanclum 377 Cbri-
mente. Unde Dominus jam securim ad radices arbo- slum Dominum corde simul et ore, atque dignis
rum positam esse dicit, dum cogitaiiones siugulo- operibus conliteri. Dicere Dominum Jesum conliteri
rum, quibus radicatur mala voluntas, verbo divini- est. Dicit autem eum qui corde credit ad justi-
tatis suae parat praecidere, et ex his universos diju- liam, et ore illuni conlitetur ad salutem, deinde
dicare. Quae niinirum voluntas si bona fueril, et ^J operibus quem credidit teslificalur. Alioquin pro-
recla inlentio, fructiis malos non facit, sicut nec desse nihil poiest, si operibus euni neganl; ideo
mala bonos facere polest. Quia ornnia opera, licet vere dicere DominumJesura confiteri est corde, et
bona videanUirvel mala, radicis suas succiim, ac se- ore atque bonis operibus praedicare. Nam untim sine
minis virorem trahunt. Ex qua denique sententia allero, negare est. Iniegre vero illum conlitetur et
omnes hypocritas, omnes pseudoprophetas damnat; dicit, qui fide et intellectu dicibile intus verbum in
et omnia qtiaesupra docuit de cordis inunditia, hoc corde gerit, et quoiies expedit ipsum quod dicibile
uno exemplo irrcilexibilis natlirae confirmat, quod intiis habet, ore profert, et dicit : deinde rebus et
nemo de mala voluiilale fructum 376 bonum per- . operibus verum esse in se confiletur, qtiod in auimo
cipial, neqtie de bona intentione ne aliquis nisi quod dicibile peruiansit. Secundum quam inlegrilatera
bonum est melet. Bona atilem voluntas hominis, dicendi, Apostolus clamat quod nenio possit dicere
arlior videlicet bona esse non polest, nisi habeat DominumJesum nisi in Spiritu sanclo. Quia sinc illo
planiationem et virovem voltinlalis Dei, ut ejus sa- eum intelligere non valel. Quod aperte Pelrus insi-
porem gustanlibus se fvuctus afferat. Quia quidquid nuat, qui dum mori titnuit, vitain ulique negavit.
ab ea degenevat, vilio corrumpitur, et inter malas , Caeterum opera vivtuttim, id est Spiritus sancti
dignoscenliaeparles conniinieratur. Et haecest, in- dona, quis recle sine ipso percipiel? Nemo igilur
quam, angtista via, quae lam irreflexibili tramite et sine ipso DominumJesuin potest dicere, quia nemo
norma justitiae regulatur. Lata vero, saeculi, quia in in membris Chrisii sine Spiritu sancto potest esse.
dextris islius a sinislris in immenso di»pergitnr, et Unde isti pseudoprophetae, vel hypocritae, seu falsi
per omnia vitiorum gramina huc illucque lata dif- Christiani, licet verbo tenusdicant,Domine, Domine,
fiindilur. Hinc sequitur. dum nec corde illum diligunt, ncc ore recte praedi-
Non omnisqui dicit mihi, Domine, Domine, intra- cant, nec operibus confirmant, volunlatem Pairis non
bit in regnnmccelorum,sed qui facil voluntalemPatris faciunt, et ideo extorres a regno rejiciunlur. Ecce
mei, etc. Voluntas quippe Dei ut fiat in nobis requi- omnes voce clamant, sed non omnes recipiuntur.
ritur, non verborum effusio. Idcirco attendite a fal- Recipittntur autem illi qui inSpiritu sancto Dominum
sis prophetis, et ex fructibus illorum illos cogno- invocant, et unclionem habent ab ipso : propler
scite. Quia non potest eorum prava voluntas bonos quod docuit ut de fructu omnes intelligantur. Quia
facere. Licet igilur dicanl, Doinine, Dominc, non non solum illi qui solo nomine Dominum uominant,
continuo credendi sunt. Nam labiis me, ut recipian- non recipiuntur; verum nec hi qui prophelant sin
327 S. PASCHASH RADBERTl ABBATIS CORBEIENSIS. 328
operibus, et daemomacjiciunl, vel virtutes multas A Et tunc confiteborillis quia nunquam novi vos;
faciunt. Hinc quoque sequitur : discedite a me omnes qui operamini iniquilalem. Con-
Multi dicent mihi in illa die : Domine, Domine, fitebor autem, quod illi 379 noluerunt confiteri ut
aperi nobis. Nonne in nomine tuo prophetavimus, et redirent ad me : confitebor quod diu palienler tuli.
in nomine tuo dmmonia ejecimus, et in nomine tuo Confitebor sane : Non novi vos. Ergo qui finxit
virtutes multas fecimus? Vult enim hinc inde circuin- singillatim corda hominum, et intelligit omnia opera
spectos nos esse, ne seducamur. Ideo, sicut supe- eorum, quomodo recte dicit non nossequos creavit?
rius ut a falsis prophetis cavere nos praemonuit, ita Nunquid non vultus Domini semper super facienles
eliam ab his qui daeraonia ejiciunt, el virlutes fa- mala, ut perdatde terra memoriam eorum ? Propier
ciunt multas, cautos esse debere insinuat. Quia quod utique non nosse Dei magis figurale accipilur :
praedicare Scripturarum occulta, et mali possunt ex quia novit quos approbat et salvat: non novit autem
sludio discendi : quia et menlis eflicacia'videmus eos quos perimil et damnat. Dicimus enim : Non
quam saepeflagitiososquosque 378 pollere, et di- novit lux tenebras, id est non aspicit; quia si aspi-
vinis lilteris erudiri. Caeterum malos prophetasse ceret, tenebraejain non essent. Idcirco non inspexisse,
frequenter, et adhuc eorum complices futuros esse reprobasse fuii. Unde orandus est jugiter ut illuslret
quis ignorat ? Nam el Balaam hariolus, et Saul re- B csecilales nostras; quia, nisi respiciat, nihil aliud
probus, alqite Caiphas iniquus prophelavere, et alii quam tenebraesumus. Nam nosse Dei, approbare est
quamphires quos Scriptura non nominat. Porro dae- et per gratiam cligere. Hinc quoque scriptum legi-
monia plures ejiciunt, non eorum merilis, sed invo- mus : Quoniam novit Dominusviam juslorum, et iler
catione nominis Christi, sicut in Actibus aposlolo- impiorum peribil (Psal. vi). Et illud : Ndiit Dominus
rum filios Scevae cujusdam sacerdolis fecisse legi- qui sunt ejus. Et ad Moysen : Novi te ex nomine
*mus (Act. xix, 14). Virlutes vero simili modo fiunt (Exoi. xxxin, 12). Novit igilur cognoscentes se, et
a reprobis, exuberanle divina gratia, pro tribus approbal eos qui in simplicitate cordis raandata ejus
causis : ut contemptores eorum decipianlur errore custodiunt. Unde sequitur :
pravitatis, qui nolunt credere ea quac jam irapleta Omnis qui audil verba mea et facit ea, similabo
suntet magisler docuit veritalis, el ut alii per eos eum viro sapienli, qui mdificavitdomum suam super
sanentur, quibus Dominusdecreverit subvenire, et pelram. Conclusio lolius serraonis mirabili fidei
credant lam ipsi quam et alii, miraculis excitati; et exemplo firmatur, excludens omnes qui aut hypo-
haecideo per eos, licet reprobi sint, potestale divina crisi falluiilur, aut aliqua ignavia infidelilalts in
fiunt, ul discant fldeles Christi virtutes operari non aliquo premuntur, et eos tanlum ad suminura sa-
magnopere studere, sed Christum in omnibus imi- C pientiaegradum comparat, quos supra petram rectae
tari, qui dixit: Discile a me quia mitis sum et humi- fidei interius firmos esse verilalis actio probal.
lis corde (Matth. u, 29), charitatemque sectari. Nemo Omnis, inquit, qui audit verba mea et facit ea. Non
igilurdubitet, in nomine Chrisli priores virlutes dixil qui audil lantum, sed qui audit prius, deinde
mullas fecisse, atque daemoniaejecisse. Quod si ali- facit ea. Quia nenfo recte audit, nisi facial ea. Hinc
quis voluerit abnuere, legat quid ipse Dominus quam saepe dicitur: Qui habet aures audiendi, au-
eliam de fuluro dicat : Tunc, inquit, si quis vobis diat (Matth. xi, 15; Luc. vm, 8). Aliud quippe cst
dixerit : Ecce hic Christus, nolile credere. Surgent audire audilu corporis, aiiud vero auditu menlis :
enim pseudochristiet pseudoprophelm,el dabunl sigua Audilu itaque menlis quicunque audit, intelligit, et
mngna, ila ut in errorem inducanlur etiam elecli, si inteUecta votis implere satagit. Caeterum qui ver-
fieri potest. Ecce prmdixi vobis (Mat. xxiv, 23). Unde bum exterius in sono percipit, nisi rem verbi cla-
purgandus est oculus menlis, quaerenda sapientia, mantem introrsus capiat, surdus redil. Quia, cuni
firmanda fides, constanlia fidei roboranda, inter vox siluerit, nihil ei remansit quod audire possit.
tot perversorum hominum mala, inter tot laqueo- Et ideo qui audit, verba mea dicit, et non sonum
rum scandala ut evadere possimus, et a taU- loquentis. Nam quod exlerius fil, verbura lectoris
bus praecaveri. Quaerenda est igilur seraper sana D aut doctoris esl; quod vero inlus senlitur et inlelli-
doctrina, et vita perfecia imilanda. Quoniam virlules gitur, Chrisli verbum est. Unde David : Audiam
fieri, Spirilus sancti est operatio; bene autem vi- quid loquatur in me Deus (Psal. LXXXIV, 9). Tunc
vere Christi imitatio. Unde dicturus est istis : Non enim recle in nobis loquilur, cum, exterius organo
novi vos; operanlibus aulem : Venile, benedicti Pa- vocis sonanle, interius ad vocem Christi excitamur,
tris mei, percipite regnum, quod vobis paratum est ab divinilus colloquenlem. Quapropter clamat 380
origine mundi(Matth. xxv, 34). Propter quod et Do- Aposlolus : Si quis loquitur, quati sermones Dei
minus prohibuit discipulos gaudere, quia daemonia (I Petr. iv, 10). Quod si sermones Dei iste loquitur,
illis subjecta fuerant: Gaudete, inquit, quia nomina iUe interius quid aliud audire debet, nisi eosdem
veslra scripta sunt in ccelo (Luc. x, 20). Unde et sermones? Non enim, ait, omnis qui docel verba
Paulus non virtutes linguarum, non mysteria secre- mea, sed qui audil. Tutius ergo est audire quam
lorum nosse, non prophetias, non iidem qua monles docere; sed lamen el ille qui docet, si recie docel,
prodigiose transferantur, sed solam charitatem com- ulique prior in corde audil quod docet. Ac per hoc
mendat, quam Christus docuit (/ Cor. xm, 1, 2). Christiis est q;>i docel omnes; et quos docet, audi-
529 EXPOSITIO IN MATTH^UM. — LIB. IV, CAP. VII. 530
tores utique verborum Dei sunt, deinde factores. A $ domiisel fundamento Christi corroboratur. Omnem
Verumtamen elsi perfectius sit facere quam discere, igilur structuram, id est orane opus quod in fidft
prius tamen oportet audire ut facias disciplinamju- Christi eo in sublime excreverit, moveri non posse
bentis, deinde doctrinam quam didiceris, operibus ullis irapulsionibus manifeste docet. Hinc quo-
exaequare. Et si forte semel audisli, debes delectari, que»ait :
indesinenler ut audias tubam salutaris; quia nun- Descenditptuvia, veneruntflumina,fiaverunt venti,
quam desunt hostes, contra quos praeliandum est. et irruerunt in domumillam, el non cecidit. Per plu-
Neque cibusunius diei stifficitad omnem vitam prae- vias ergo, blandas voluptatum illecebras, et sensim
sentis saeculi; et ideo jugiter meditanda sunt verba illabentium concupiscenliarum imbres significat.
Scripturarum, quaienus ex his vitam habeamus, et, Quibus primum fides, rimis patentibus negligentia-
unde vivimus, exercilatione operis pascamur. Alio- vum, madescit, et dissolvitur rigor fidei, etfortitudo
qtiin nec recie audiuiitur verba sine fructu operis, charitatis corrumpilur. Unde Jacobus : Tentalur
ncc recte operatur sine cibo taniae dulcedinis. unusquisquea concupiscentiasua illectuset abstractus
Quodqui utrumque siintil, ait, et recte videlicet au- (Jac. i, 14). Cum enim mens carnis concupiscentia
dit, deinde facit verba quae audit, videlicet ea intus inebriatuv, quasi pluviis a rigore sui status dissolvi-
quaeverba audit : Similabo eum, inquit, viro sa- B 1 tuv. De quibus pvofectopluviis, i« persona eorum
pienti, qui mdificavit domum suam supra pelram. qui reprobantur, David minatur dicens : Pluit su-
Quaercndum igitur, quis sit istc archilectus, qui per peccatoreslaqueos (Psal. x, 6). Laqueos utique,
aedificavitdomumsuam supra petram, cui assimilari quia unusquisquea sua concupiscentia, si relinqui-
debeat is qui audit et facit verba Salvatoris? Non tur auxilio Dci, illaqueatur. Quod si talibus hon fue-
enim simpliciter tle quolibet arlifice domorum acci- rit permotusmajora tenlainentorum fluminarelaxan-
piendum puto, quae saepe supra pelras aedificalae tur, ut graviores experiatur undarum niotus, et
iinpulsu ventorum praecipitanter ruunt, sed forte de quasi traclu fluminum, vehemenliusobruatur con-
illo qui ait : Ut sapiens arcliitectus fundamentum cupiscentiarum fluctibus. Nihil iniinnius in vita hu-
posui(I Cor. ni, 10). Magnum itaque est quempiam mana, quam qui sua concupiscenlia vincitur : nihil
Paulo assimilari. Ipseenim boc ait; sed si veraciter validius quam qui nec a diabolp superatur. Sed aliter
inspicimus, magis adhuc est quod promillilur. Quia tentatur vere supra petram fundalus, et aliter qui
nisi Doniinusaedificaverit domum, in vanum labo- super arenam aedificat. Iste quidem ut cadat, ille
rant omnes qui aedificanteam. Idcirco licet Petrus vero ut coronetur et 382 vincat. Ad utrosque la-
uedificet, licet Paulus, licet quilibet sanclorum seu men pluviaeoblectamentorumdescendunt, et flumina
doctorum, Christus est vir sapiens qui tedificat; non ^* prolixae tentalionis inundanler veniunt. Sed hi cor -
quascunque domos, sed unam coelestem in ccelis, ruuiit; hi vero, in qttibus Christus ex sese asdificat,
supra se, qui recle petra est appellalus, funda- stabiles permanent, et opuseorum in ccelis semper
mento fidei collocatam. Unde in hoc eodem Evan- constabilitur. Unde propheta : Dominus in turbine,
gelio Petro dicilur: Tu es Pelrus, et super hanc et in tempestatevimillius (Nahum i, 3). Quia profecto
petram wdificabo Ecclesiam meam (Matlh. xvi, 18), contra eos qui in Christo cpaedificantur saevicr ac
td est: A qua tu Petrus sortiris nonien, pro firmi- veiiemensprocella saevit.Ubi licet minora oblecla-
tate fldei, supra ipsam eamdemque petram aedifi- menta vitiorum pulsent, fluminaelationura vel su-
cabo fundamento fidei Ecclesiam, quae est domus perbiae fluant, deinde diabolusomnes ventos tenta-
Dei vivi construcla in coelestibus lapidibus 381 tionura circumcirca forlhis movet, et, si incencussi
preliosis. Ubi nullus baereticorum aedificat, nullus adhuc stamus, salis timendus est Dominusin lurbine
hypocrita , nullus terrenarum thesaurizatorum , ventorum et in tempestate, ne fprte nos imbecillio-
nnllus vitiprum sectator, sed soli qui audiunt res inveniat. Verumtamenfixos esse oportet, quam-
quod docuit, et faciunt ut docuit. Hi nimirum aedi- vis tribus islis generibuscontra nos saeviat, et om-
ficant domos suas supra pelram. Quia, licet una sit. _ nia tentamentorum genera in his expendat, quod
domus quam in se Chrislus aedificat,singuli supra niliil possit contra nos, nisi super arenam nos aedifi-
fundamenlumfide coaedificantsuorum merita. Unde casse inveniat. Quippe tribus hostis armorum gene-
alibi : ln domo Palris mei mansiones multm sunt: ribus semper diabolus pugnat; carnis videlicel con-
(Joan. xiv, 2); quas qui aedificant, coaediflcalores i ctipiscenliis aut exterioribtis mundi oblectaiueiiiis
Christi sunt, qui cum eis, ipsas aedificat; et ideoi alque favoribus, aut per seipsum, cuin universos hinc
jure iUiassimilantur. Quia ubi ille, et illi; et quodl inde ventos impulsionum laxaverit, eorum ad rui-
ille, hoc"etipsi operibus erigere, et domum con- nam quos super arenam aedificasse invenerit. Sed
struere satagunt. Hoc quippe est verba ejus audirei tamen cur iste quilibet vir non ceciderit, manifeste
et ea facere, domum illam in ccelestibusfabricare. oslendit dicens: Fundatus enim erat supra petram.
Cujus nimirum fundamentum fides Christi est, ca- Alioquin nisi super eam fundatus esset, penilus ce-
cumen vere, spes certa sustollitur, compagoquoque; cidisset. Unde datur intelligi, quicunque ruunt quod
juncturarum charitas coaptatur, columnaevero ipsiuss non in Chrislo aedificantur: quicunque vero per-
dono Sancti spirilus erigunlur. Quibus nimiruml manserint, nori illis sed fidei firmitati praestatur, et
seolem donorum columnis, tota domus innitiuir,, fidei virtus in eis a Christo consolidatur. Expleta
PATROL.CXX. 11
 551 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 33«
igitur adhortationis paradigma deterrenlis: Quod A movealur qualenus incipiat credere, et de illo cui.
omnit qui wdificatsuper arenam, versa vice, slulto nihilimpossibile est, in nullo dubitare. Consummatio
eomparabitur arehitecto, cujus structura nullius in- igitur sermonis plenitudo et integritas inlelligatur
nititurfrrmamento virtutis. Nam vitia semper fluida doclrinarum, quia nihil imperfectipnis habet sermo
sunt et velut arena collabuntur. Arena quippe nun- Uhristi. Unde et:
quam solitlari aul conjungi ad invicem potest; sem- Turbw admirabantur, eo qvod esset docens quasi
per bibens aquas, ct nunquam ab ariditate quantis- potcstdtemhabens, elnon sicul scribwet phariswi. Po-
per mollescens. Sic sic itaque desiderium et con- lestas ergo non in dominatione exactionis, sed in
cupiscentia vitiorhm nunqnam expletur flttxu volu- doclrina erat, 384 oslendens se Dominum legis qui
ptatis, et tamen semper ariditate mali ardoris sine et ea quaedeerant potestalive illi ad perfectionem
satielate conduratur; neque conjuncticnem recipit addebat, et quaetimbraefuerant, luce veritatis rese-
charitatis, ut soliditatem ppssit habere cum venerit rata, submovebal. Deindeindidem praeceplovtimquae
aesius,sed tanquam pulvis, quem prcjieit ventus a ad agendaevitaeperfectionem fuerat, vefbo et exem-
facie terrae, huc illucque impulsionibus raptatur : plis confirmabat. In omnibus se Dominnm exhibens,
profecto quia non spiritu, sed in carne propagantur. non, sicut pharisaei ac scribae, superstitiosa docens,
Hinc ergo ad Abraham remissio generis duplicatur : B sed quae salutis erant praemonslrans. Illi quidem ea,
383 Erit, inquit, sementuum sicut stellw cmli, et quse verbis docebant, operibus impossibilia demon
sicutarenaquw est tnKMoremart*.Perarenam quippe strabant; iste vero, perfectiora docens, omnia vir-
carnalis propago designatur, infidelitatis vitio et ari- tute et operibus firmabat Cujus nimirum doctrina
ditate carnalis desiderii a Christo dissociata; super testimonium habens a lege et prophelis, signorum
qnsequi aediflcat,qualiacunque sint quae agit, non etiam virtutibus commendabatur. Nonenim doctri-
culnten erectionis, sed ruinam dejeclionisexspectat. nam legiSquam praedicabat in synagogis, a scribis
Ubi simul gentilis adhuc in came, necnon et Judaeus et legisperitis didicerat, sed famulabatur ei, ac si
aedificatsine Christo; haereticus in iide damnatus, ancilla ipsa eloquentia verborum et rerum sententia-
hypocrita quoque simulatione deceplus, falsus Chri- rum aflluentia. Ilaut manifeste hinc inde darelur
stianus vitiorum laqueis involutus, omnes isti non intelligi quod ipse foretlegum lator, cujus poteslas
supra pelram sed super arenam aedificant, et ideo et virtus in omnibus patescebat. Fertur namque
disperguntur a Christo. Quorum ruina tanto fit ma- quod etiam in vultu ejus gratia quanlocius resplen-
jor, quanlo altius super arenam oedificasseinveniun- descebat, ita ut hinc inde mentes aflicerel audito-
tur. Profecto quia de his dicit qui audiunt verba rum. Sed hinc magis propier doctrinam dicuntur ad-
'
hsec, et non faciunt ca. Audiunt quidem aure car- t' mirati; quam sane doctrinam jugiter intendentes
nis, et ncn aure mentis. Audiunt itaque ut excusa- non admiremur cum turbis, sedoperemur cum apo-
tionem uon habeant, et nonut opus fidci perficianl; stolis, quatenus post finem vitae coronemur cum
idcirco, ut in fine concluditur, iit ruina eorum ma- ipsis. Sed quam infeliccs Sunt carnales adhuc hodie.
gua, qui talia Chrisli salutaria monita contempse- in Ecclesia, qui nec admirantur cum istis, eo quod
rtint. non curant intelligere quae dicuntur; nec credunt
F.t factum esl cum consummdssetJesus verba hwc, cum fidelibus, ut adhibeant meditationem operis;
admirabantur turbm super doctrinam ejus. Quaenam nec agunt cum aposlolis, ut possint assequi regnum
lurbae miratac dicunlur, cum superius ad eum soli quod promissuw est recle quaerentibus? Sed quia,
discipuli leganlur accessisse? Nisiqnia aut turba di- reraigante Christi gratia, immensa Spirilus sancti
scipulorum, ex quibtis duodecim clcgerat, dicilur ' flumina transegimus, et cacumina montis Olivarurn,
admirata, quos, pernoctans in oralione, cum dies in quo haecdicta creduntur, mente luslravimus, ad
faclus essct accersicrat; aut cerle cnm dcscendis- nosmet redeundum est, quatenus ad deccensum
sel, secundum Lucain, ct stclisset in loco campestri, montis cum leprcsp vulnera nostra medico panda-
ubi et niullitudo plcbis fuissc legitur. Tunc utique mus : et quia haecquaediximus, adhuc minime ira-
cum linisset cttmdcm sermonem quem jam fprsitan "plevimus, saltem ut deorsum adoranles, et proci-
supra habucrat, miratac diciinliir itirbac, et non di- dentes ante faciem ipsius, in confessione veniam
stipuli. Quia disciplilis fidesnolitis ct dilcclio con- cOnsequamur.Propter quod finern libri et consum-
gruebat qtiam admiratio. Admiraliocrgo signum cst mationem sermonis simul claudaraus, ut, in alterius
liiliileliialis,quia neudum mcns bcnc dc virtutc Dei principio, a lepra qua coinquinamur, Dominomanu
senlicns, slnpci ad ca quarrpritisnecdum crediderat. tangentc, plenius.purgemur.
Prorstis et ideo liunt miracuia, tit mcns ad ea com-

PROLOGDS LlBRl QUINTI.

385 Sanclissimis in Christo fralrihus, quos divina proposilp inonaslicaedisciplin;v Cenlulo degentibas,
sapienlia satis abundc suis illiistratvirlulibus, etcos- PASCIUSIUS BADBERTUS, monachorum omiiium peri-
lcstis gratia niifis exornat iiiiincribns, sub sancto psema, et Levit irum tiltimus.
553 EXPOSITIO IN MATTH.EUM.— LIB. V. PROLOGUS. 354
Expositum in Mattbaeo,charissirai, quod olim in- A rumtamen non adeoignarus ut nesciam quod nequeo
cboaveram, ut eo in oflicio fratribus pensum servi- digne quatuor Evangelistarum quadrigam sensu pe-
tutis meae pro voto persolverem, mullis demum, netrare exiguo, neque ad liquidum unum eoruin in-
susceplo regiminis loco, praepeditus sollicitudinum telligere; non dicam ego tantillns, verumetiam ne-
curis, et causarura saecularium variis implicalus ne- scio et si ullus eorutn qui magnos sese faciunt virtu-
gotiis, tantum a me longe abduclus, quanlum a stu- tibus. Quoniam haec quadriga currus Dei est multi-
dio litlerarum remotus, non solum illud imperfectum plex, in qua Christus coslestis auriga peragratqua-
reliqui quod cceperam, verum etiam, praetermisso dratum orbem modo universum: nunc in tempore
quietis bono, memetipsum, pene plurimis aurarum volans per omnia; nunc extra tempus super omnia,
allisus impulsionibus, in naufragium-dedi. Sed quia et .ultra ccelorum excelsa , semper cum Patre idem
Deus nobis, ut iUe vates ait, sua providentia haec in una aeternitate Deus manens ; nunc infra tempus
otia fecil, fratres, qui a vobis ad nos missi venerunt, Deus homo perluslrat universa ; modo a summo cce-
crebro me solerti aggressi sunt horlatu, ut exple- lorum egrediens, excurrit usquead inferos; modo ab
rem opus quod inchoaveram, vestroque consecrarem inferis regreditur usque ad superos. Et ideo haec
nomini ne illuderer, juxta illud ex Evangelio, quia animalia, quae hanc quadrigam per orbem traliere
ccepi ac si lurrim aedificare, nec potuerim consum- B videntur ubiquevolantia, eliam terga pennata habere
mare. Unde itaque, eorum exhortalione permotus, dicunlur ; quorum corpora plena snnt oculis ante ac
ac si divino taclus affatu, decrevi rogatus offerre » retro, deindeintus et foris; exquibusemicant scin-
devolionis obsequio, tam charitati vestrae quam et tillae ac si aeris candentis, et 387 discurrunt ful-
fratrum meorum, qui me et ipsi sui amoris xenio ad gura. Habent itaque singuli pedes rectos et semper
id impulerunt ut facerem. Unde continuo quatuor in sublime tendentes. Unde non immerito et ipsi
librorum opuscuia in eodem Matthaeo, quae dudum Cherubim vocantur, eo quod habeant in se multitu-
illis condideram pro voto, statui retexere ac si prin- dinem scienliae Dei. Quam bene igilur dicluni est
cipium hujusoperis, si forle super ipsos, ac si super per Ezechielem: Quia non reverlebantur cum incede-
fundamenlum, possem tam vobis pro munere, quam rent,sed unumquodque eorum anle faciem suam gra-
et illis pro censu servitutis, culmen tolius struclu- diebatur (Ezech. i, 9), quia ad aeterna tendunt. Quae
rae erigere; tit quorum una inviolabilis et inconta- nimirum animalia niultis in locis praefigurata, et,
minata nianet charitas, una devotio, unumque pro- quod mirum est, ante sunt in ccelis huic prophetae
positum, fieret haeclectio una soliditas dileclionis , in spirilu Dei ostensa, quam essent in terris nata.
umisque funiculus triplex fidei, spei et charilatis, Hcirco non potest non esse ineffabilc, neque incom-
qui nunquain rumpitur, unaque fabrica perfectionis, C prehensibile quod sentiunl. Et tamen, cx eovum
quaenusquam violatur. Beatum ergo me existimans dictis est et verbis quidquid est quod recte sapimus
fore, si quidpiam 386 meis 1uod g'aUtm esset, pro vel intelligimus; quia eorum verba, verba sunt Dei.
censu exsolverem, et offerrem vobis licet exiguum In quibus profecto verbis non humana sapientia, sed
pro munere non ignavi ponderis talentum locuple- spiritus el vita lucet. Et ideo ipsa verba jure verba
tius quodplaceret. Quoniam ut praesenti, ex omnibus vilae dicuntur, quia non in hisflos eloquentiaerctlo-
et in omnibus gratissima me dilectione in Christo let saecularis, sed fructus vitae. Quapropter, etsi ad
suscipere dignali eslis, et refovere simi charitatis, plenum nemo de talibus loqui polest, non ideo tamen
Deoque cpmmittere precibus, maxime eo in tempore, ex tolo homo quilibet silere debet; licet in elimato
juxta illud antiquum proverbium, quando amicus et loquendi genere, ne loquatur ea divinilus inspiralus
medicus in necessitate probantur. Hinc.est charis- quae sentit. Quia intelligentia Evangelii non in per-
simi quod tanto studio causa visitationis ad vos suasibilibus humanaesapientiaeverbis constat, sed in
quara saepevenire decrevi, desiderans vos videre, sapientia Christi : quam Paulus elsi imperitus ser-
et corrigere in me quod diu negligenlins oraiseram; mone, ut ipse ait, non tamen scientia inter pcrfectos
qui me dileclionis affectu contra omnia adversanlia loqui se gaudet (// Cor. n, 6). Interea etsi senilis ora-
consolati estis in orationibus veslris, ita ut in prae- D tio per se compta esse debeat ae decora sensibus
sentiarum nihil mihi deesse putarem, cum tanta debet lamen esse et mitis, maxime in lalibus. Ctij'is
beneficiavestra perfectae charitatis circa me flagra- profecto sermo etsi decorus sit, quod non requiro,
reni, quoniam debitores facti estis omnibftSj qui utquidam ait, quietus esse debet acremissus. QuH
nihil aliud ulli debelis (quia radicem cordis in ccelo si in saecularibusstudiis lalis debet esse eloqiienlia,
posuistis), nisi charitalem, quam semper debendo quaesuccum habeat modestiae; quanto magis ego :u-
exsolvistis, et exsolveBdomagis magisque debitores ter haec flammantia virtutum documenta proferre
facti estis. Sed quia liberalitas veslra multum exu- non debui, et si possem, nitorem soeculans facun-
berat in dando, credo quod et in accipiendo libera- diae, quaesecum splendorem ferat verborum, sed pu-
lius, sancta benevolentia vestra magis gaudebit pro ritatem, sensus quaerere et intelligentiam veritalis ?
munere verbi, quam pro ullius censu dati. Hinc gra- Quoniam haec sapientia Christi in mysterio abscon-
tum fore putavi quidquid devotus obtulero, quibus dita est in ipso, in quo sunt omnes thesauri sapicn-
prolecto debeo quidquid possum et quod suin. Ve- tiaeatquescienlue Dei reconditi. Et ideo ab ipso ini-
* Subaudi me,vel conatus, aut labores meos.
355 S. PASCHASHTtADBERTIABBATIS CORBEIENSIS 356
petrandum est nt oratio nostra emolumentum magis A j cit; et vitutus quoque, quia immolatus est in sacri-
habeat perfectae intelligentiae, quam incitamentum ficium Deo Patri, sicut ipsi quatuor testantur; sed
vanitalis. Sed, quia haec quatuor animalia varie de- et aquila figuratus est, quia mox ut occubuit per
scribuntur, quaerendum omnino quid est quodJoan- mortem innovata est juventus ejus, et resurrexit,
nes primum animal simile leoni dixerit (Apoe. iv, 7), atque descendil altior omnibus etiam angelis suo
388 cumEzechiel propheta, non leonis speciem, sed volatu, quando rediit ubi erat in principio Deus apud
hominis primo animali inesse perhibuerit. Sic enim Deum. Et ideo non immerito facies hominis et
ordinem eorum describit: Simililudo, inqttii, vultus facies leonis a dextris ipsorum quatuor, et facies
eorum facies hominis et facies leonis, a dextris eo- vituli a sinistris ipsorum quatuor, et facies aquilae
rum quatuor, et facies bovisa sinislris ipsorum qua- desuper ipsorum quatuor : quia oranium eorum una
tnor, et facies aquilm desuper volantis ipsorum qua- facies est, et propria; ita ut et proprietas praedica-
luor (Ezech. i , 10). Mirum quippe valde est quod tionis mirabiliter resplendeat in singulis, et unitas
Joannes animal primum simile leoni, propheta vero commendetur in omnibus. Quia licet singuli suam
primum homini simile ponit. In qua nimirum senten- habeant proprietam narrandi, non tamen aliam in-
tia magna nobis oritur quaestio. Quamvis enim Eze- venies faciem in alio, quam alius non habeat: et
chiel dical de ipsis animalibus, quod essent quatuor B ideo uni, ut ita dicam , ineffabiiiler quatuor facies
facies uni, et quatuor pennae uni, singulorum tamen sunt. Quia, si requiras quid Mattbaeusde incarnatio-
facies declarantur. Unde cur immutetur ordo quii ne senliat, boc nimirum sentit quod Marcus, Lucas,
scriptus est in propheta Ezechiele, et dicatur a et Joannes: si quaeras quid Joannes, hoc prociq
Joanne leo pro homine, non absque magno mysterioi dubio quod et alii tres similiter; et si quaeras quid
est. Quapropter sciendum quia mystica Scriptura- Marcus sentiat? quod Mattbaeus.Lucas et Joannes; et
rum eloquia non semper ordinem servant historicum; si quaeras quid Lucas? utique hoc quod Joannes ,
quod si facerent, non jam myslica, sed tantum hi- Matthseus et Marcus senliunt. Quia eorum una no-
slorica essent. Hinc, si ad descriplionem Evangelio- tilia fidei est, qua cognoscuntur a Deo ; ac per hoc
rum recurrimus, propheta se animalia vidisse de- ipsa est in uno facies fidei vel cognitio, quae est si-
scribens, ordinem servavit, qui Malthaeohumanami mul et in qualuor. Quaecum ita sint, charissimi, in
faciem habuisse narrat; quia ipse primum de hu-- hoc loco si alium ordinem sequar, propter quem
manitate Christi exorsus est scribere. Marco autera,t nostri inter se variant doclores, nemo me reprehen-
leonis forma tribuitur, secundum quod a clamore,, dat temere, quoniam nec Joannis ordinem, sicut
ac si leo in deserto rugiens, ccepit. Tertius vero) quidam fecerunt, nec Ezechielis impugnare cogno-
Lucas speciem bovis, seu vituli gestat, quia ipse ai C scor, sicut nec ipsi sibi etiam in diversa ordinis nar-
sacerdotio suum Evangelium inchoavit. Joannes3 ralione facere probantur : dum unus eorum, id est,
quoque in aquilae similitudine figuralur , eo quod1 propheta Ezechiel ordinem demonstrat, ut dixi,
altius transvolans universa, ad divinitatein verbi us- Evangelistarum juxta quod ordinati sunt a Domino ,
et ipsi conscripserunt 390 Evangelia unusquisque
que pervenit ascendens; in qua clarius obtutumi
oculorum defigit, et inde nobis arcani verbi myste- in praefiguratione sua et quaiitate principii. Aller
ria plenius reseravit. Nam et ipsi doclores noslrii vero , id est, Joannes, sacramenta quae in Christo
. ex hoc loco diversa sentiunt, sicut et diverse narratai prsefigurata sunt et expleta, potius persequitur: quia
leguntttr : quod in leone Matthaeus, in homine Mar- Chrislus ipse leo est qui securus dormivit in pas-
cus visus sit. Sed, si ad dispensationem Redempto- siene. Unde Jacob ait de Juda in persona Chrisli :
ris nostri mentis oculum deligimus, qtram dispensa- Quia occubuisti ut leo, elquis suscitabit eum? (Gen.
tionem eadem animalia peractam declarant, nec ipsee XLIX,9) Ipse homo et vitulus, ipse et in aquila jure
propheta ordinem ienuit, qui secundo loco leo- praefiguralur. Sed leonem Joannes primum ponere
nem posuit; cum idem Redemplor noster natuss maluit, quia sacraraentum resurrectionis ejus jam
vitulus immolatus, quanin n credentibus scribens, rectius prius judicavit declara-
j ut horao, prius fuerit ut
ut leo a mortuis suscitatus. Propterea videa- re per quod maxime mundus credidit, quara hominis
mus quam ob causam eorum ordo praepostere- seu vituli personam. Quia non ideo omnes generalio-
lur, cum sint, ut dictum est, quatuor facies uni, > nes in eum crediderunl quia homo natus est in mun-
et qualuor pennae uni. Ubi palenler nimirumi do, neque quia immolatus est ut vitulus, sed quia
389 Evangelistarum demonstralur concordia ett postmortem viclor resurrexit ulleo, ipse se resus-
unilas Evangelii Dei: quodlibet eorum et suam et't citans, sicut Moyses scripserat Jacob olim prophe-
trium pcssidet fermam, ita ut in UUPtria , alque ini) tasse. Alias autem, si solummodo natus esset ul bo-
tribus unum inveniatur. Qupd si in unpqupque ee- mo, et passus, et non resuscitatus praedicaretur,
rum tria inveniuntur animalia, quedlibel herumn. quis in eum crederet ? Quapropter Joannes primum
primum est, nec alteri cuilibet posterius; quoniamu solerter satis in sacramenlo resurrectionis Christi
singulorum omuium quatuor facies est una, sicuti et:t leonem posuit: quia per id quod mortuus resur-
uni ipsorum siraul quatuor. Quia Christus homo fuilit rexit, in se mundum credere compulit. Idcirco leo-
quem simul praedicant omnes; et leo proplersuamn nem ante posuit. Nam, etsi primus est homo in or-
eximiani fortitudinem, quia moriens mortein devi- dine, seu vitulus, lamen prior est in virtute leo, et
 337 EXPOSITIO 1N MATTHJEUM.— LIB. V. CAP. Vlll. 338
in fortiludine sua Christus. Hinc Paulus aiebat di- A Quod si me quisquam adeo ultra praefocare voluerit,
cens : Et si noveramus Chrislum secundum carnem id ne audeam ineloquens, ac si oranium vitiorum
sed jam non novimus (II Cor. v, 16), ac si aliis ver- illuvione respersus, conspiciat leprosum primum in
bis diceret, non.jam in animalibus hominem moritu- in hoc opere occurrentem, in quo et cum quo me
rura, sed leonem post mortem attendimus resur- sanandum confido. Intueatur omnium morborum
rexisse in aeternum victurum. Sicque hoc modo, gencra, et solius Domini voluntatera inecum salutis
quantum mihi videtur, et Evangelistarum ordo recte causam imploret.Audiat ergoDominum imperantem,
servatur, ut praemissum est, et haecpraeposteratic si niiitiiiii ine credit, in Evangelio, Ephphelha (Marc.
narrationis, quae facta est in Apocalypsi a Joanne , vn, 54) , quod est, adaperire. Et quia de saliva
non absque magno mysierio esl. Sed utrum nostra oris ejus olim infans guslavi, verum loqui jam se-
praefatio, salva aucioritate priorum Palrum, debi- nex rogalus a vobis non erubesco. Prorsusquia di-
tam ralionis consequentiam servet, tam vestro quam gitos ejus meis in auribus inlus sentio, idcirco quae
fratrum meorum examini, quibus laborare videor, audio niihimet, el meis tacere non debeo. Unde et
derelinquo. Quia lam in hac senlentia, quara et in si ipse benignissimus Jesus niihi praeciperet ne loque-
omni opere isto,. si vestro utrorumque judicio appro- rer , salis me illi iiwitarent, ne tacevem qui quanto
batus, vestraque defensus sententia fuero, nullius g magis eis praecipiebat, tanto plus praedicabanl, et
' teineritalis eo amplius admirabantur dicentes: Bene omnia
supercilium perlimesco; neque reprchen-
sionem indebitam formidabo , qui talium tantorum- fecit, quia surdos fecit audire, et mutos loqui (Marc.
que auctorilate fulciri me cognoscam et firmari, quo- vn, 37). Hinc, quaeso, nemo mihi moleslus sit, ne-
rum doctrina in omni scientiaDei longe latequc prae- mo me reprehendat, si 392 loquar; ne forte videa-
dicatur, et sapientia pollet, non dico in verbo tur Christi operibus ingratus, qui bono suo, et sur-
tantum , verum etiam in omni 391 opere bono at- dis pvaestat audire sacramenla vitae , et mutis loqui,
que disciplina viriutum. Qui, quidquid in doctrina quo possint narrare magnalia Dei. De caelero precor
didicistis locupletius factis exhibeiis, ila utChristus fectorem meum ne processus sermonis vix sufliciens
ubique glorificelur in vohis. Hinc me non imraerito sensibus Scriplurarum, fastidiosa conseatur pro-
felicera censeo, si aliquid dignum vobis in hocopere lixitas, quando non oratio nostra verbis sed sensibus
senex edidero, saltem quod prodesse queat juvenibus, dilatatur. Licet enim plerisque legenlium plus pla-
ad emolumentum doctrinae, et ad studium pictatis. ceat sterilis brevitas interdum, quam utilis explana-
Quoniam,sicut quidamait, ut adolescentibus bona in- tionura prolixitas; tamen locuplelior senstis jure
dole praeditis sapientes senes delectantur, Ieviorque studiosis plus praestat quam commentum bvevitatis.
fit senectus ecrum qui a juventule coluntur et dili- G Ubi nos nec tropologias secuti sumus Evangelii in
guntur: sic et adolescenles boni senuni praeceptis explanalione , nec myslicas sententiarum intelligen-
gaudent, quibus ad virtutum sltidia ducantur. Qua- tias; sed solttmmodo simplicem sensum dictionum
propter, charissimi, senectus mea non modo langui- in brevi, prout oportuil, explicavimus. ldcirco ba-
da circa vos et circa fralres meos esse debuit; quos beanl fastidiosi vegulas verilalis ex commento, quas
exhortari debui cum praeessem, neque iners, vertwn inEvangelio prius dictavit aiictoritaspriorumPalruiii
uec otiosa in ipso otio, sed operosa et semper agens et elficacia menlis, neprolixiora fastidiant. Studio-
aliquid , et moliens tale, quo et vita formetur prar siores vero, quaeso,dignenlur nostra legere, quibus
sentium, et exemplurn praebeatur firturorum. Ne sa" satisfacere volui requirentibus ampliora. Quod si
cramentum salis, olim in ore puerulus quod acccpi, nec ista nec illa placuerint quibuslibet ignavia
evacuetur in senectute vel in senio. Fac ergo quod pressis, legant quae sibi dormilu somnique silentio
nec tanla praeditus sim sanctitate, nec tanto conditus fingunt; aut si secus delectantur, siliquas porcorum
sapientiae sale, ncc ta:ita eruditus disciplina lillera- saecularium litteraruin adhuc pueri, vel corlices ro-
rum, ut sit senectus mea in niisericordia uberi, nec dant. Nobis tamen, quos divinus spiritus insiituit, prae-
lania illustralus virlulum, claritale , quo dignus vi- tevmiltendum non fuit, ne loqueremur vobis, aman-
dear taUbus et de talibus scribere, vestri tamen est " tibus, quidquidex doctoribus sanctis confeclum;pro-
meriti et graliae obediendo iinmerilus quod praesumo. desse credidi, et diligentioribus placere non dubilavi.

LIBER QUINTUS.

(CAP.Vni). In illo tempore, descendens Jesus de
monte, ecce leprosus veniens adoravit eum (Matth.
vm, 2). Quia de monte Domino descendente, leprosus
prior occurrit, festinandum nobis, ut et noscum ipso
perveniamus; quia el in illo fiiimus, dum per eum
geuus huraanum et cura salutis nostrae designatur.
YerumUmen hincprudens lectorintelligat, et in aiiis
quibuslibet sancti Evangelii lccis, allegcriarum,
393 figuras de veritate rei gestae nihil ad fidem
minuere. Quia in his dispensatione divina ita sunt
omnia procurata, ut et fides nascaiur ex miraculo,
et doctrina fidei ex ipso eodemque opere ad iiistitti-
tionem nioruin prohciat in mysterio. Quapropter ubi-
que loca, tempus, et ordo, atque omnis circumslau-
 339 S. PASCHASIi RADBERTl ABBATISCORBEIENSIS 340
tia liisloriae consideranda est, ut et veritas rei ge- A lius. Quitl ergo in onmibus disciplinis tain efficax
slae paleat ad fidem, et spiritualis intelligenlia reni- negoliuni quam voluntas Dei? Porro voluntas Dei
tcat ad doclrinam. Hinc est sane quod iii monte catisa cst el origo, alque existentia omiiiura rerum,
excelsius spiritales discipulos spiritalia, quasi ad qtiia cuncla voluntate Dei creaniur ex nihilo, et de
ccelestia suhjectos, docel. Deorsum vero descen- informilate sua producuntur ad formam. Hinc sane
denti prior leprosus occurrit. In quo nimirum le- peccati contagione male deformibus, prudenlissime
proso allegorice humanum geiuis, ut dixi, designa- hic aperuit causam originis alque existentiae, dum
lur, quia universos lepra maculosae vitae resperse- universa Chrislus quae voluit, fecit, el solummodo
rat; atque ideo ad paradisi castra commeandi nulli voluisse, fecisse est. Quandoquidem unitas creden-
regressus erat. Divinarum aulem Scripturarum al- tiura in isto praemonslrabatur, justissimum erat ut
legoriaeusitatissimae duobus principaliter formantur ex doctrina ipsius, causa omnium, voluntas Dei cnm
niodis, rebus videlicet, atque verbis: aliter tamen fide deprecarelur. Quoniam non est fides, cuncta
rebus, aliter verbis. Sed verbis quae fil, proverbialis creasse credere; nisi credamus etiam, ea ipsa vo-
appellatur, et quatuor cognoscitur modis. Aut per luntate qua condili suinus, rursus ad formam aeter-
translationem scilicet verborum, ut est: Apertum naefelicitalis in melius posse reparari. Quam argu-
est ccelumet descendit Spiritus sanclus (Luc. m, 21); B menti maleriam olirti nemo philosophorum invenit,
et illud : Exivi a Patre, et veni in mundum (Joan. sed ipsc illam docuit qui creavit. Unde dical fidelis
xvi, 28); quae ad insinuandas metaphorice rerum quisque : Domine, si vis, requirens causam suae ori-
causas~ex humanis motibus transferuntur ad Deum. ginis, nihil haesilans de proventu, eo quod vtilt om-
Aut secundum imagines parabolarum, sicut est: nes homines salvos fieri: jxites me mundare, el ad
Bomo quidam descendebal ab Bierusalem in Jeri- formam salulis restituere. Nec dubium ob boc, se-
cho, et incidit in latrones (Luc. x, 30), el parabolae cundum .hisloriae verilatem, Domino descendente,
vinese, agricolarumque ejus narraiio (Matth. xxi, hunc primum lepra pcTfusum occurrisse : quia, cu-
33). Ex quibus profecto non res gesla exigilur, sed rain suscipiens beatus Matlhaeuset aposlolalum de
personarum ac negotiorum transformatio ad aliud peccaloribus, instituit eos, et formam doclrinaeim-
refertur. Aut certe comparalive per similium rerum primit, quos, exsules a civitate Sion, cujus funda-
collationes : elsi vix in aliquo difleratur, nisi quod menfa in montibus sanctis, lepra immunditiarum
non narratio, sicut in superioribus, contexitur, sed peregfinanles fecerat. 395 Et bene a primordio
causarum lantummodo cooperatur eflectus. Aut tan- curationis non alium una cum lurhis, quam lepro-
tummodo proverbialiler, sicut est: Ne mittatis mar- sum, occurrisse commemorat, fide probuin, confes-
yaritas veslras ante porcos (Matth. vn, 6). Porro al- C sione devotum, doctrina ccelesti praediluin, qui pro-
legoria rerum iUa de qua diximus, semper ita my- feclo rogat: Domine, si vis, potes me mundare, do-
stice figuratur ut de rebus gestis nihil sublrahere cens prudenter causam et efflcientiam omnium re-
jure credalur, quia non reruin factarum lypica au- rum, voluntatem Dei. Quam disciplinam nec Plato
ferunl veritatem, sicuti praesens locus probat, cum philosophus aliud praedicans alligerat. Confiietur
leprosus, Domino descendente de monte, curatus il- ergo potentiam Christi, et implorat volunlateiti;
lico perhibelur, designans humanum genus, Domino quoniam quanta ejus voluntas est, tanta et poten-
de cceleslibus descendente, lepra peccati mundalura. tia, imo ipsa voluntas potehtia est. Idcirco rcligiose
Nec inconvenienter per unum mullitudc*credentium obsecrat satis, ut a quo est de nihilo, inde refor-
significatur, cum in sclp uno hpminis npmine uni- meiur rursus ad pristinam naturae suae formam de
vevsitas 394 humani generis a dectcribus compre- informilale peccati. Tunc Jeins, exlendens manum,
hendilur. Nam, cum dicitur homp, quidquid ex np- ielujil eum dicens: Volo.Extendit Vero manum, quo-
stra humanilate procreatum est, etiam ex usu soe- niam ille longe recesserat. Et nisi prius misererelur
cularium intelligilur disciplinarum. Et ideo apertis- ul extenderet manum, hic nunquam redire ae sanari
sime per unum leprae maculis respersum, unitas posset. Pro quo Propheta gemens aicbat: Ut quid,
ciedcntium oslenditur peccalorum maculis coinqui- ' Domine, avertisti manicjnluam et dexteram luam de
natoruni, et immundiliarum squaloribus abjecto- mediosinu luo in finem (Psal. LXXIII,12)? Quaenimi-
rum. Propter quod nemo de suis glorietur meritis, rum manus nisi exleula essel, quia in extremis de-
qrrhromnes eramus irae filii, et a cccleslibus exclusi mersi eramus, nunquam nos tangenda curaret. De
consortiis. Quod nimirum genus, cum descendisset, cujus nimirum polentia rursus alibi conquirendo :
mox occurrisse in uno praemonslratur. Alioquin, Nunquid abbreviala, seu parvula facta esl manus tua
nisi descenderet ille, per incarnationem habitu in- ne possis salvare? (Isa. L, 2.) Quaeutique si brevis
yenlus ut homo, iste non ascenderet, a paradisi esset ad inisericordiam, vel parvula ad potentiam,
gaudiis expulsus leprosus ul homo. Ergo simul om- nunquam ad ima mersos levarel lanlis dcliclorum
nes cum islo mystice occurrimus, simul omnes cum ponderibus praegravatos. Sed quia jam extensus ve-
isto dicamus covde: Domine, si vis, potes me mun- nit Christus, scilket Patris dextera carrte indulus
dare. Omnes quidem immundi, tamen, fide acce- ad misericordiam, recte extendisse manuni ac teti-
dentes, voluntatem, de cujus potentia non dubita- gisse dicitur. Alioquin quid necesse erat, juxla lit-
iniis, rogemus. El lanto propinquius, quanto fide- teram, ut manuin exlenderet et langerel leprosum,
341 EXPOSITIO 1N MATT&EUM. — LIB. V. CAP. VIIL 342
qui, solo sernfone utcreavit, imo vohintate, reslau- A £ diam inclinat ul relevet iniirmitates noslras. Nam
ral universa : nisi quia fecil iu uno ellicacissime, acgroti prius ad montana, videUcet ad coelestia,
qucd simul in genere se faclunim, multis prcpheta- per contemplationem ascendere nequimus; sed so-
rum eloquiis olim repromiseral? Propterea exten- lus Moyses, et pauci seniores cum eo ex om-
disse manum jure dicitur, ac letigisse, quia si non nibus 397 cliguntur; necnon et soli discipuli ad
maculas nostras ille incarnalus tangendo emundas- sublimia ducuntur. Deorsum vero plebs invalida et
set, adhuc sub lepra peccati essemus, necdum deli- leprosus atlprans, non volentes theoriam sectari, eo
ctorum contagione expiatL Propler quod manum quod multis praepediuntur laqueis, curantur. Ad
extendit, ul quamvis profundissime demersos ap- quos ilaque Dominus freqtienter se inclinans, tan-
prelienderet; tetigit vero per incarnalionem niyste- git manu clementiaesuae, ei verbo imperat majesta-
rii male saucios, ut sanaret. Caeterum, juxta litte- tis. Ex quo liquct manum Domini non leprara, sed
ram, ut se Dominum leprae ac legis ostenderet, cum mundum leprositeligisse corpus, sicutiet nosquolies
lexprohibeat a sacerdotibus eam tangi, ideo letigisse langere disponit aspectu misericordiae, mox scelera
credilur, Qtioniam lepra illa legis non polerat eum fugantuv, el munda reslituitur anima. Quia profecto
sordidare. Erat enim umbra, licet vitium carnis. ubi salus agere dignatur, nulla infirinitas esse po-
Tamen bene a sacerdotibus Judaeorum leprosus non *Btestjubi lux, nulla offtiscatio peccati; ubi vita,
396 tangebatur, quia illi maculari polerant, nec nulla irruptio morlis; ubi potestas, nulla diflicuUas
sanare qucmpiam. Sed erat unus mcdiatcr Deus et sanantli. ldcirco hic magisler supplicandi egregius,
homo, promulgalor legis, cui fas erat et per huma- devoluntate Domini non quasi pielatis incredulus
ititatem langere, et per divinilatem imperare : cu- dubitat, sed quasi imrnanilate suorum scelerum con-
jus neqiiirel coinquinari munditia, sicul nec sanitas scius non praesuniit. Imo quod possit eum abluere
inlirmari. El ideo quia Dominus legis erat, removet si velil, ul in Dominopotestalis auctoritatem, itain
ex auctoritate lepram, et fugat ex imperio, siculi islo constantiain fidei declaratam laudamus. Quo-
luce fugantur lenebrae. Unde puto manum illam le- niam integra et vera fides tanli essejure debet pro
pram non tetigisse, sed ut tenebras a facie lucis, ita munere, quanli est et potentia misericordiae Crea-
lepram a facie manus cpnlinuo disperisse. Quooiam toris in operationc. Alioquin fides quae infirmatur
nec lepram peccali tetigisse fas est crcdere, verum ipsa pvius sananda, et sic demum santtas corpoiis
sola incarnatione sua et verbi potcntia omnia per- aut aniinac effieacius per eam est impetranda. De
emisse. Qua de causa verbo ctiratur, quod manu tan- qua sane fide Apostolus : Fide, inquit, purgans corda
gilur. Hinc quoque post lactum imperat, mundare, eorum (Act. xv, 9). Qupd si fide purgantur corda
utet divinitas in verbo imperii, et humanitas in la- " credcntium, cogilanda est virtus fidei, quia qui du-
ctu carnis intelligatur; quia neque divinitas sine. bitat, simitis est, ul ait Apostolus, fluctui maris (Jac.
carne, neque humanitas sine divinitate quidpiara ini l, 6). Integra vero fides in dilectione , constans
hoc myslerio gessit. Conlinuo, inquit, mundatus est. in pcrsevcrantia, palieus in dilalione, humilis in
Conlinuo ergo mundatur, quia semper volimlatemi confessione, fortis in liducia, devotain supplicatione,
Dei et imperium effecliis consequitur. Queni sanes provida in petilionis consilio, profecto ubique audiat
locum etsi juxta tropologiani lector volucrit discu- Dominumdicenteni : Yolo.Ob quod mirabile, ver-
tere, praestabit non modieammoraiitatis doclrinain. borum consequeniia coiijungatur. Nam illi praeniise-
(juia profecto semper tropologiaespecies in Scriptu- rat : Domine, si vis, et Salvator: Volo. IUe, potes rtte
ris sacris gemina est, scilicel aut niyslica, aut nudai mundare, et Doniiiius verbo potcntiaesuae imperat,
et simplex. Sed mysiica, quae de rebus geslis ad1 mundare. Quidquid eniin vera peccaloris confessio
aedificationemmorum trahitur : ita ul per hunc le- in fide lenuil, hoc totuin pielas et potcnlia mox io-
prosum uniuscujusque anima huniana curata intclli- dulgendoexbibuil. Ei ne de immanilate scelerum
galur; nuda vero, dum Scriptura sacra simplicileri- suoruui alitpiis dillideret, hic ipse qui curatur, ab
mores erudit, uti esl: Qui habet duas lunicas, dett j, alio Evangelista plenus lepra describilur. Oranes
non habenti, el qui liabet escas siiniliter faciat (Lue,. enim peccaverunt et egent gloria Dei. Quia, sicut
in, 11). Ergo cujusque anima quotidie, quamviss potcstas Dei jure ubique creJilur, ita et voluntas
peccatrix, a Domino curatur, si supplcx ac devota» ejus necesse est credatur. Vultenim omnes homines
iUumadorans ubique confiteatur ex fidedicens : Do- salvos fieri, el ad agnitionem veritatis venire. Agni-
mine, si vis, potes me mundare. Cortle enim crediturr tio quippe veritatis est Patris ac Filii sicut una Dei^
ad justiliara. Unde uecesse esl lidissime deposcat,, tas, ita etvoluntas; et quae 398 TOlnntasulrique,
niliil ex polentia dubitans. Et si per fidem quaeperr ipsa et potestas : quapropter non minus eum poteh-
dilectionem esi, oraverit, erit praestp indubitanlerr tem quam velenlem credere fas est. Unde scriplum
voluntas divina ad salutem, eflicax ad imperium,i, esl: Omnia quwcunquevotuit, Dominus fecil in ceeto
potens ad effeelum. Unde mox leproso supplicanlii et in terra (Psal. cxxxiv, 6). Prcplerea ergo hic
dicilur: Volo. Quia, dura anima sic inchoat cre- egregius voluntatem requirit, de potestate nihil du-
dendo exorarc, jara incipit curari a lepra sua exx bitans, de pietatepraesumens. Gui dixit Jesus: Vide,
njanu Salvaloris. lpse enini quotidie descendens in-i- nemini dixeris. Cur ergo praecipilur nemini dicere
suicit ct langil pcccata noslra, dum se ad misericor-> " quod omnibus volebat manifeslum esse, nisi quia
 345 S. PASCHASH RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 544
faclus est ipse nobis via a Deo, ut doceat quod non jA saltem operibus credile (Joan. x, 38). Convincuntur
sint vulganda mox nostrae virtutis opera, sed ob sacerdoteset scribae testimoniolegisetprophetarum;
custodiam humilitatis interdum silentio tegenda, ut qniatestificatus est a legeet prophetis. Convincuntur
non solum a mercede nos abslineamus muneris, ve- etiam ab eisdem operibus, quaenon minus supra legem
rumetiam gralise ac laudis. Nequaquam igitur ce- quam et supra hominis virlulem csse probantur.
landura quod pro salute omnium gessit; sed in uno Qua de causasatis provide miltilur ad sacerdotem: ut
eodemque opere docere volens quid nobis agendum et ipse a sua impietatis Iepra discedat, habens testi-
sit; et in nostris etiam quam cauti esse debeamus, monium a lege, iliam nunquam talia potuisse; te-
insinuat: ne unde subliniamur ad culmen, inde stimonium ab ipsa legis lypicasanctione: testimonium
corruamus gravius ad crimen. Hinc est sane quod ab ipso curationis opere, et verbo imperii, saltem ut
Marcus ait, moxeum ccepissepraedicare et diffamare recognosceret illura qui olim verbo cuncta crearat.
sermonem, ita ut jam non posset Jesus manifcste Non quidem, velut aliqui suspicantur, iUud Moysai-
in civitatem introire. Profecto quia divina pandenda cum videiur approbasse sacrificium, quod ncc Christi
sunlopera, et quae in nobis geruntur, neprolabamur Ecciesia credidit deinceps offerendum : sed solum
intevdum tegenda. Nobis quidem praecipitur in illo ob lestimonium, praesertim cum necdum coeperat H-
ut nemini dicamus; ille vero absolvilur, ut absque 'B lud sanctum sanctorum, corpiis ejus videlicet, offerri
culpa, in laudc Salvaioris, eliamsacerdoti mundalum sacrificium, quia necdum in passione seipsum re-
se exhibeat. Sed vade, inquit, ostendele sacerdoti. demptionis nostrae holocauslum obtulerat. Propterea
Alioquin quomodo nemini diceret, qui et pro sua nempe necdum oportebat auferri significantia lcgis
emundalione sacerdoti in templo publice munus of- sacrificia, donec illud quod significabalur osten-
fert, nisi forte ubique ad gloriam el laudem Dei no- sum et confirmatum esset ex impletione operis; ut
slra pandenda sunt, et quae in nobis a Deo geruntur tuin quod tegebatur uberius fide credenlium, pas-
opera; nemini vero pro nostra laude et favoris gra- sionisfigurisjam repudiatis, Christi sacrificium am-
tia, exhibenda : vel certe, suflicit ipsa virtutuni plecterelur.
ostensio ad exhortalionem operis. Ila ut superfluum Cum autem inlroisset Capharnaum accessit ad eum
sitverbisedicere quod omnibtis ad imitationem fas centurio.,rogans eum el dicens (Matth. VIII, 3). De
est cpnspicere; neque de se laudem quaerere. Sed quo sane loco Lucas et praesens Evangelisla multum
imitabilem se plurimis exhibere. Vade, inquit, dissenlire videntur, 400 dum Lucas dicat, quod
ostende te sacerdoli, et offer munus quod prwcepit miserit ad eum prius' scniores Judaeorum, petens ut
Moyses in testimonium illis. Non quod Dominus jam veniret ad eum, et salvaret servum ejus : qui cum
de illo Mosaicosatis * curaret praecepto, quod mox 'C venissent, rogabant eum sollicile, dicentes quia di-
abolendumesset; sed ut omnibusqui ad fidem ve- gnus est, ut hoc illi praistes : diligit enim gentem
niunt et sanantur, ne ingrati essent, formam daret nostram, et synagogam ipse nobis aedificavil. Jesus
oflerendi sumino pontifici Christo, cujus ipse sacer- autem ibal cum eis, et cum jam non longe esset a
dos figuram gerebat, gratiarum quolidie hoslias, et domo, misit ad eum rursus centurio amicos, dicens:
munera debitaelaudis. Quse nimirum legis sacrificia Domine, noli vexari, non enim dignus sum ut sub
spirilaliter pro nostra emundaiione offerenda sunt; teclum meum intres. Propter quod et meipsum non
quoniam praecepta erant significandaevitae, promit- sum dignus arbitralus ut venirem ad te, el caetera
tenlia 399 Cbristum pro nostra emundatione in (Luc. vii, 1-7). Porro hoc loco, quod ipse accesserit
carne passurum. Haecsunt quippe illa redemplionis ad eum, dictum est, cttm nec se dignum venire juxla
nostrae sacrificia, sine quibusDeo placere nequiraus. Lucam leslalur. Sed ibi veritaiem historiae ille pro-
Et ideojugileretiani respersi sanguine Christi per sequens; Matthaeus vero hoc secunduni usitalissi-
baptismum, istafide pro nobis offerre debemus. Ve- mam loquendi consueludinem asseruit. Nam et Lu-
rumtamen ad sacerdotem ire praecepit, ut etsacerdos cas, quasi per recordationem, alicubi longe post, de
eum inlelligeret, non legis ordine, sed gratia sancti • leproso, quae hic mox, cum de monte, in veritale
Evangelii supra legem esse curatum. Hinc est ergo facta interseruntur, edidit; de cenlurione vero :
quod sequitur : Et offer munus quod prwcepit Moyses Cum implesset, inquit, omnia verba sua in auribus
intestimonium illis. In leslimonium quippe offerlur plebis, intravit Capharnaum. (lbid.) Ut sit sensus,
munus ut credanl. Et, sicrederenolueriul Judaeorum quod non ante intraverit, quam finiret ea. Tamen
pontifices, pateat, quem legis duritia a lepra sua non exprimens sensum, postquantumtemporis, ser-
mundare nequiverat, Christi gratia sanus et incolu- mone explelo, illuc inlraverit. Eo itaque modo et ex
mis effectus. Nam et illud ipsum munus quia umbra hoc non dissentiunt. Volens unus edicere, quid se-
erat, illum venisset typice praemonstrabal, qtii san- cundum historiae veritatem; alter vero, quod majus
guine suo universum genus respersum a lepra im- est, quid secundum fidem sentire debeamus. Prae-
mundilise suae clementer libevaret. Orania namque sertira cum perventionera, cujus adipiscendi causa
miracula Salvatoris per carnem, testimonium erant aliquem adimus, plerumque dicimus factam, licet
divinilalis, quod esset idem Detis et homo Chri- ad quem pervenit non videat ille qui audierat, cum
ctus Jesus. El ideo dicebat: Si mihi non vultis credere, per amicum perveneril, cujus saepe in talibus favor
• Saiis, id est, multum valde; ul cum Gallice dictlur : t« est ASSEZItaHle, ASSEZ
savant, etc.
 348 EXPOSITIO IN MATTHJEUM. — LIB. V, CAP. VIII. 346
est necessarius. Unde vulgo mos obtinuit, ut per- JtV.nec Christus tantam fidem in Israel, ita nec ego tan-
ventores eos appellemus, per quos polentium ani- tam in eis sapientiam invenire potui. Et quod illi ex
mos, licet inaccessibiles, personarum interpositione, omni fabrica mundi nequiverant intelligere, hoc iste
quasi ambitionis arte, perlingimus. Quanto magis in uno parvo corpusculo totum deprehendit, et divi-
hunc per amicos accessisse recte dicitur, qui plus nitalis plenitudinem 402 i" eo inhabitantem prae-
omnibus accesserat per fidem; juxla quod scriptum sensit. Accesseral nimirum ad eum Verbum, per
est : Accedile ad eum, et illuminamini (Psal. quod Deus Pater cuncta creaverat; non prolativum
xxxin, S). Proinde, quia iidem centurionis, qua quidem, sed consubstantiale et coaeternum. Idcirco
vere ad Deum quisque aecedit, ita ipse laudavit ut rogat: Dic verbo; quia profectp cooperator Patri
diceret : Non inveni tantam fidem iti Israel (Matth. Filius : et sicul per eum Pater omnia vei dicit vel
vni, 10).EvangeIistapotiusaccessisseadChrisiumdi- facit, ita ipse cum eo per se operatur et jubet. Quod
cere voluit, quain illos per quos verba sua miserat. Hoc hic recte intelligens : Dic, inquit, verbo, ex lua sci-
quippe Lucas intelligens, historicamveritatem con- licet consubstantialitate, quia verbum et sapientia
texuit, ut adfiderate reduceret, quemadmodum alius es Dei Patris : sapientia autera sanilas est orbis
dixerit accessisse, qui omnino mentiri non potuit (Luc. terravura. Et mox profecto sanabitur puer meus.
vin, 43). Sic enim el mulier illa, qusesanguinis fluxum 1B Efficacia enim verbi pertingit ad onmia, et ideo noli
patiebatur, magis, licet fimbriam tangeret, Domi- vexare corpus, quod verum esse confiteor. Neque
num 401 letigisse dicitur, quam turba. Propter enim le passionibus et labove carnis fatigari exopto,
quod nec iniruni si magis accessisse hic creditur qui, quas te pro nobis suscepisse penitus non ignoro; sed
et per fidemplurimum, et poslea cum pervenisset ad majeslate operari, videlicet verbi polentia. Quia in
domum, omni devolione supplex occurrit, et mente una eademque persona fides mea mihi Deum et ho-
lotus accessit. Eo igilur magis accessit, quo magis minem praedicat. Nec ideo, sicut quidam haereti-
credidit. Etquidquid humilitatis acdevotionis pruden- corum, duas personas docet, sed dic, inquit, verbo
tissime mandavit, sine dubio, licetalleriusex oflicio, (scilicet majestate tua) et sanabitur puer meus. Cui
totusnon minus sentenlia obsecrationis quam fide re- Dominus : Ego, inquit, veniam, el curabo eum. Mirum
Hgionisaccessit, dicens ita : Domine,puer meusjacet ergo! ecce offertur ei quod ipse non exigit. Cuidam
paralyticus in domo, et male torquelur. Multi in illo autem regulo poscenli ut descenderet, priusquara
tempore pro diversis rogabant infirmilatibus, alius moreretur filius ejus, omnino denegatur. Nunquid
pro se, alius pro filio aut filia, alius pro alio aliquo, ergo personavum acceptor esl Deus, praeserlim cuni
nullus lamen legitur pro servo, nisi soltts iste, lam , ille regulus, hic centurio fuisse legatur ? Absit!
suppliciter exorasse. Audiant ergo nostri, qui ali- t3 Alioquin honoralius erat ire ad domum reguli, et
qtiando nou solum prosuis non rogant servis ne male poscenti tribuere, quam ad domum centurionis, el
torqueantur; sed^ipsi crudeles fiunt ac pessimi tor- recusanti offerre. Sed fides in causa est. Ule ut eru-
tores, ita ut interdum gravius videatuv sub manu diatur qui credidil eum non posse absenlem curare,
eorum servire, quam sub raanu paganorum. Didi- cum esset ubique lotus, el praesentem adesse fiUo;
cerat enin; jam iste doclrinam apostoli: Servi subditi iste vero ut exerceatur ad ampliora, et nobis inno-
in omnitimore dominis (I Pelr. n, 18), el obediie non tescal quantis prseemineret virtutibus, ad quem Do-
ad oculum servientes(Ephes. vi, 6), scientesquoniam minus libenter ire gauderet. Discant igitur ex hoc
unum Dominum in cwlis habetis (Coloss. iv, 1). Scie- loco imitatores Christi altiora saeculi conlemnere,
bat ergo hunc conimunem Dominum esse Jesum et humilia sectari, cum Dominus ad filitim reguli ire
Christum; et ideo plenus iide ac charitale, devolus distulerit, et ad servum centurionis mox venire con-
pro conservo rogat. Nec sane illum ad euin attulit, sensit, ut et iste probelur, et noslra ex eo snperbia
quia credebat perfecte ipsum ubique praesenlem om- reprimalur : Domine, inquit, non sum dignus ut in-
nia posse. Sed neque illuc eum venire rogat, quem tres sub teclum meum. Sic nimirum omnis se humi-
nusquam deesse credidit majestale, quamvis eum liat, qui divinitatem Christi praesentem ferre non va-
carne localiter vidisset conversantem. Inde nimirum let. Hinc Moyses excolloquio Dei, elsi per aenigma
magna est ejus fides, et excellit omnium fidem, qui loqualur: Nonsum, inquit, Domine, eloquens seu di-
unc temporis erant in Israel. Nec lamen nuda vel gnus ab heri et nudius tertius, ex quo cmpisliloqui cum
mortua, sed fides quae per dilectionem circa Deum servo luo (Exod. iv, 10). Hinc Abraham, se terram
et proximum forliler operabatur, augens sibi prae- ac cinerem coram Domino fatetur (Gen. xvm, 27).
mium de cura conservi. Manifeste namque noverat Sed et Job post visionem, in favilla et cinere pro-
Chrisli polenliam, quod nec loco concluditur, nec mitlit se peragere 403 pcenitenliam (Job XLII,6).
fine lerminatur, sed ubique pollet. Idcirco, sicut nec Cujus et ipse Petrus miraculo permotus, exclamat in
venire ilhim necesse ad eum credidit, ita nec deferre captura piscium : Exi a me, Domine, quia homo pec-
famulum ex domo ad eum putavit. Sed dic, inquit, cator sum (Luc. v, 8). Tamen hic non a se Dominum
verbo, et sanabitur puer meus. Quo mox revera verbo repellil, sed faletur quod non sit dignus ut intret
sanabitur, quia verbo Domini cceli firmali sunt. Et " sub tectum ejus, el verbi majeslatem in eo plenis-
mira doctrina cenlurionis. Fateor plane, ab ineunte sime confiteiur. Implorat enim absentem, ut prae-
aevate, quoscunque legere potul philosophos, sicut senteii) se insinuel, cujus indeliciens praesenlia ubi-
 347 S. PASCHASII RADBERTl ABBATIS CORBEIENSIS 348
que adest, et potenlia omnia complet. Tum denique iA pcenam.si lorqueretur, tamen addidil, male, ad com-
altiora promovens, licet occuhe, de suo exeraplo parationein eorum, qui aliquando lorquenti*- ut cor-
manifestiora docet, qucd angelprum obsequio etiani rigantur, aut probentur. Hic autem male torquetur
hnmana curanlur. Nani et ego liomo sum, inquit, sub propter infelicitatem peccati, non ut emendelur qui-
potestate conslilulus, liabens sub me milites ; et dico dein, sed ut jam male puniatur. Et, hoc dicto, silet
huic: Vade, et vadit; et alii: Veni, el venit • el servomeo: ccelestis oraior, ac si palenter diceret : Tibi quidem
Fac hoc, et facii. Mira prudentia cenlurienis, qui sub aperui vulnera, tu medicus es, nosti melius implere
uno momento tanta persecutus est majestatis arcana, ofticium et praestare salutem ob quam venisti ,
quando et visibilia alque invisibilia Christo subjecta qnia salus mundi crederis. Nihilominus ergo mi-
esse oslendit, per quem omnia coristant et angelorum randum in eo quod ait: Babeo sub me milites, el dico
administrari offjcio. Unde idem Dominus Rex exer- huic : Vade, el vadil; et alii: Veni, et venit; ct serro
CiUium in Scripluris sacris quanlolies praedicatur. meo : Fac hoc, et facit. Puto enim quod omnia cce-
Non enim ad humilitatem suam insinuandam , ut lestia rimatus erat, qui et divinilatem in bomine
quidam volunt, ista centurio indidit, quod homo es- deprehendit, et oflicia ccelestis militiae plenissime
set sub potestate constitutus, quasi exinde magis intellexit, et servorum ab his, ut acstimo, secrevit
peccator intelligatur ; sed ut perfeetus orator aul 1B famulatum. Nam ille internus arbiter, alii interdum
philosophus, inducit exempium, quoanimumpiissimi dicit angelorum : Vade, dum ad nos ees quam saepe
judicis ex offlcii sui qualitate raoveat ad effectum, et mitiil; quia ad boc in minislerio sunt posili illi su-
credentibus demura (idem exhibeat suse devotionis. perni spiritus, propter illos qui haereditatem acce-
Hoc quippe ipsa conjunctio probat, dum dicit: Nam pluri sunt salutis, ut nostrae vitae negotia quotidie
et ego, Sententiam connectens aut orclinans. Ac si disponant, et singulorum opera renunlient Creatori;
patenter dicat : Domine, non sum dignus ut inlres aiii vero : Veni, et venit. Quia et eos quos mittit,
sub tectum meum, sed tantum, cum sis rex aeternus et illos quos indefessos inlus ad laudem sui tenet,
sub nullius imperans poteslale, tanluin dic verbo, ct omnes ad se venire jtihet. Non quod ab eo unqHam
sanabitur puer meus. Nam el ego, licet sub potestate exeant, scilicetab illa aeleriiaevisionisdulcedine, dum
aiterius (forte ducis, aut regis), praelatus in mini- 405 adnos veniunt; sed hocest illis irae, quando-
sterio honoris, habeo sub me milites, et dico huic : qtie creaturarum, el nostram intendere causani. Ve-
Vade, et tamen vadit, ac caetera; quanto magis tu nire vero in conlemplationem illius immensae maje-
non sub aliquo habens exercitum angelprum, et ep- statis semper propensius aspicere. Unde recte dici-
rum pbsequip quara polenler cuncta disponis? Prius tur : In quem desiderant angeli prospicere (I Petr.
namque verbo cuncia poles, deinde magnorum mi- *• G i, 12). Eo namque desidevio, quo magis desiderant,
litum officio potestalive possides : in altero quidem magis ad eum venire credunlur , quia immensus est
majeslalis habens imperium, in altero vero dignitalis et summa bealitudo, quem aspiciunt. Caeterum quod
obsequjum. Quod si ego sub polesiale alterius lanta ail : Et servo meo: Fac hoc, et facit, videtur ab his
queo, sine labore per subjectos, quanto magis tu uti- daamonumservilia prudenler secrevisse, quos et ser-
que per eximios apparitores, qui verbp simul omnia vos appellat, et ab eo sicul nec redire, ita nec venire,
potes? Facit enim hicnoslerphilosopliiisinductioiiem suo exemplo unquam designat. Nimirum quia sein-
comparationis a minore ad majorem. Idcirco infit : per se suasqtie nequitiarum fraudes inlendere , non
Si ego sub poteslate 404 altei'ius tanla valeo, osten- ex divinp jussu , sed pro sua pellecti superbia , no:i
dens quod Chrislus, juxta divinitatem, sub nullius oinillunl. Quia, sieut eerum est ire, nec aliquande
sit potestate, el tamen praesit exerciiibus, eliam ab his desinere, ita, poteslate Domini agente, qui
juxla humanitatem. Unde et Rex sabbaoth, hoc est eorum bene utitur malis, velintnolint, explent omnia
exercituum, vocatur. Nam ohinis, utaiunt, argumen- quae sibi sunl imperata. Nam et in antiquo populo
talio duobus fit modis : aul per induclionem, aut per Romano , quos Hberlas generis nobiiitabat, nulliis
ratiocinationern. Sed inductio ab aliquibus saeculisa- T- eorum quos judiciaria damnabal sententia, quem-
pientibus sensim pev exemplum sludet, ut hic nosler piam lorquebat crucialibus; sed servilis conditio
orator, animum judicis permovere ad cffectum. Hinc illos p'jenis afficiebat; quanto magis in electorurn
certe, de re non dubia ipse nobis faciens argumenlum, ' angelorum ordinibus, quodammodo nullus exactor
imo per eum Spirilus divious, a quo illustrabatur, ad pcenarum jure creditur. Sed tortores illi nimirum
cvedendiim id quod adhuc dubium erat, planius indu- inlelliguntur, quos et poteslas premit ut obediant
cilur. Simili quoque modo exaggerat paulo superius imperalis, et condilio peccali vitiat, ut in nialo mi-
exordiuin narrandi ad Dominum, tara pev se, qijam nislri pcenarum sint, qui nunquam aliud queant,
etiam periniernuntios.roore rhelorum. Priinum enim quamvis male velint, nisi quod divina aequitas decre-
narralbeneficia et liumanitates, quod sedificaveriisy- verit. Unde et in hoc eodem Evangelio jure lortores
nagogara J-.id;eis, et diiexerit genlem illam, qua;i appeUantur. Quod prudenter iste inlelligens, suppli-
noveral Dominuni clilexisse. Deinde suppliciter eum citer suggerit Domiuura per angelorum obsequia om-..
Dominum vocans, dicit: Puer meus jacel in domo, nia implere posse. Quorum officio. corporis infirmi-
et npn qualiteicunque, 6ed paralyticus, ac deinceps, tas , vel conlrariae potestates, quibus fortasse iste
et male, iiiqu.it, torquetur. Quod solum sufliceret ad tqrquebatur; quia illi maligui nihil amplius possunt
349 EXPOSITIO 1N MATTH^EUM.— LIB. V, CAP. VUI. 330
quam qtiod jtibetur, procul ab honiine pellcrentur, A sub poteslate 407 allerius esse fertur, habens non
maxime ille cum solo posset curare verbo. Multa si- niiniis sub se milites, quam et super se dominos,
quidem hic, fide, quamvis adhuc gentilis, intelligere qui sibi ad universa quae carnis erant, ofliciosissime
potuit de divinis, et prudenter edicere de arcanis. raale famulabantur. Sed et juxla tropologiam, si quis
Idcirco sequitur : Audiens Jesus miratus est. Quid centenariam attigeril perfeciienem, quasi Abraham,
ergo mirattis est? Nunquid fidem, quam aut ipse ante Isaac ex reprcmissipne generans, inveniet que niiser
non dederat, aut eum lantac fidei prius fore non introrsus gemat. Quia partus adhuc in utero, quasi
praesciebat? Non utique; sed fidem laudat et appro- puer in domo, male vitiorum langueribus vexalus,
bal, quam ipse dederat, et miratur, ut nos admiran- paralyiicus jacet. Allera pars etenim est in ncbis cen-
tes faciat. Sic quoque el ad Abrabam dicitur : JVIMC tenaria,de qua spiriiales simus; altera vero animalis,
cognoviquod timeas Deum (Gen. xxn, 12), id est, unde quac Dei sunt necdum recle sapimus; quia
cognoscere faciam. Qui nimirum loquendi modus in animalis homo non percipit ea quaesunt Spiritus Dei.
Scripiuris sacris usitatissimus est. Sed lamen, 406 I' Nam ex eo quod sapimus, pro noslris obsecramus
sicuti perfeclus limor in Abraham divinilus in tanlo erralibus, et quotidie clamamus : A timore tuo, Do-
fidei opere approbatur, ita in hoc centurione, quasi mine, concepimusac peperimus, el facimus spiritum
in primiliis gentium, fides perfecla ex Doraini adrai- ". salulis. Perfectior enim liberlas viri pro servo ro-
ratione ostenditur. Ergo in mundo nihil in conspeclui gal. Qui, quamvis necdum sitrenatus ex Deo, dum
ejns- mirabile, et tantum unius admiratur fidem. adhuc in carne fragili peccai [quia, si ex Deonatus
Ideoque sequenlibus ait: Amen dico vobis : non in- esset, ut Joannes ait (/ Joan. ni, 9) penitus non
veni tantam fidem in Israet. Non de omnibus prio- peccarel], tamen, quia centenarius, Detun ad dexte-
ribus Patfibus et sanclis hoc dictum putamus, sedl ram cpllocandus obsecrat, ex fide qtiolidie curalur :
de solis ejusdem lemporis loquitur hominibus, qui- Domine, inquiens, puer meus jacet paralyticus in
bus itfeo istius antefertur fides, quia eos, licet lex domo. In domo, inquam, de qua dicluni legimus ad
aut prophetae, lamen longa erudilione perduxerantt animam : Obliviscerepopulum tuum el domum patris
ad fidem; hunc vero, nullo docente alio, Pater solusi tui (Psal. XLIV,11). In hac quippe domo, scilicet
per Spiritum sanctum plenius instituit. Non enimi hujus saeculi, omnis anima paralylica jacens, id est
caro et sanguis euni ista perdocuit, sed Pater Christii intiis dissoluta, nec inmierito, eo quod hacleims cx
ccelitus reseravil. Unde per eum, nec immerito, fi- parte animalis sit, puer appellatur. Et puer, licet
des gentium collaudatur. Nam in priori leproso uni- centum annorum, morle morietur; qui profecto
versitas designatur quos lepra peccati originalis> semper, donec puer est, male a daemonibus torque-
resperserat, in islo vero centurione sola gentililas>C. tur. Idcirco tam diu quam lalis est, non aeslimatur
aggregatur. Ctijus niiuirum fides, ultra Judaeorum,, dignus ut Jesus sub teclum ejus ingredialur.Mullum
multis in locis, propter Christi gratiam, praedicatur,, est enim, ad quem Chrislus intrare dignatur, ut
quia gentes mox, gralia praedicationis et signorumi mansionem apud eum faciat. Propterea ergo pri-
percepla, plenissirae crediderunt. Israel autem, in- mum per huinilein confessionem exhibenda est no-
quit, me non cognovit et populus ille me non inlel- slra infirmitas, quibus intus in animo torquea-
lexit (Isa. i, 3). Non quod in Israel salvato tunc fi- mur malis; tunc demum post cuvam, hospilium
des aliqua non ftierit, sed in isto plurinia et prae- bonorum operura virtulibus praeparanduni. Intcr-
cipua , qtiasi in omnibus gentibus , approbatur. dum tamen licet simus sub poteslate principis
Osleiidit denique in illo electos per gratiam ex gen- hujus saeculi, creduntur subesse nobis universi ap»
libus, pvopterea fides ejus Israeli cum pomorumi petittts carnis, et nos eorum jure dominainur. Hinc
fructibus praeponitur. Fructus autem fidei fuit cha- quoque atl Cain cum de peccato in foribus loquere-
vitas qua Deum et proximum dilexit; prudcntia elt tur : Sub te, inquit, erit appelilus luus; quorum si
intellecius quibus in homine divinitatem deprehen- bene dominamur, si ea quae libertaiis sunt semper
dit; humilitas fundalissima, qua se indignuin quenit -p.seclamur, tit de servilute ad integrum transferamur
Cluisius tecto accipiat, confitetur. Jusiificalur au- in libevtatem, tum fidem rectam cum bonis operibus
tem ex fide, et pviniam carnis condilionem non sper- Domino exhibemus. Revera muluim distat inter
nit, curam gerens pro domesticis. Quapropler nec: fidein et fidem, licet 408 una s' 1 ndes omnium,
immerilo, virtulum niililia circumvallalus, cenlurio» sicut Apostolus ait : Una fides , untim baptisma
nomiualiir. Cenlurio quippe a cenitim noinen acce- (Ephes. iv, 5). Unde et fides jure dicitur singulovuni,
plt. Centenarius vero numerus de laeva semper ini non quod alia sil fides alteri et alia alleri, cum non
dexleram, coronam cceleslis et bealitudinera desi- sitnisi una fides; sed in una eademque fide , pro
gnans, transfertur, eos ostentlens in beata vila futu- dono gratiae et virtute animi, magna sil distantia
ros, qui a dexlris erunl locantli. Qui piofeclo, quiai quantitatis. Inde nimirum est quod et singulorum di-
perfecli sunt, necessc pro impevfectis Deum exorent,, citur propria, et tamen catholice una omnium prae-
eo quod adhuc sub spirilu servitulis, quasi puerii dicatur; quia nisi haecuna eademque tenealur nulla
timore premanlur serviU; qualenus ab eis paulatinil est altera. Propter quod Dominus nequaquam : Non
perfecta charitas foras millat timorem. Sed lameii inveni istam fidem in Israel, quia ouiiiino si dice-
adliuc eadein genlilitas, quJa, uecdum renata, ideo) rel, omnes extra fidem essent, sed ait: Non tantam
 331 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 352
inveni fidem, ut sit unitas in substantia fidei intel- A hic accesserat; id est: Et illi requiescent qui ante
ligenda, et quanlitas meritorum in ipsa eademque adventum ejus digne crediderunt in eum, et illi qui
fide a Domino recompensanda. Hinc quoque Cana- post adventum ipsius, cum, non ex sanguinibus,
naeaedicitur mulieri: 0 mulier magna est fides tua neque ex voluntale carnis, sed, ex Deo renati, fide
(Mattli. xv, 28).' Petro vero : Modicw fidei, quare susceperunt. Seu aliler: ab oriente et occidente,
dubitasti? (Matth. xiv, 31.) Quae, si non multum iu- hoc est, ex omni gente quae sub ccelo est, ab ortu
teresset, nec in isto modica culparelur, nec in illa de- solis ad occasum. Quia sicut per omnes gentes babet
nique magna laudaretur. Tamen in ulrisque sicuti et praedicari, sic ex omnibus gentibus venluri sunt ad
in omnibus qui sane sapiunt, fides una vel corri- regnum ccelorum.In quibus nimirum partibus, eliam
gilur, vel provehilur, vel proponitur quoque ut ab duae mediae, ut conquadrentur ad soliditatem, pro
aliis imitetur. Caeterum, ficta fideslicet dicalur, non cerlo intelliguntur. Sed prima et ultima ideo ponun-
est fides, quia de corde fingitur. Quod si falsi fal- tur, quatenus dies ille semper in memoria figatur
sum deTriniiate crediderimus,inanis est spes nostra, quando fulgur exiet ab oriente, et parebit usque in
charitas quoque incerta. Quia, dum falsura diligilur, occidentem; quoniam tunc erit adventus Filii ho-
vera esse non poterit. Propter quod in isto quod • minis. Nam et illi soli tunc in regno recumbent,
verara habuerit fidem et magnam, non ob' aliud B quos nimirum inilium rectae fidei el consummalio
laudatur nisi ut imitetur. Quod si volumus ejus imi- boni operis probaverit idoneos. Unde et hi Patres ad
tatores censeri, non audiendus Marcion, ac caeteri, medium deducunlur, quorum non confundilur vocari
qui phantasma Christum sine vera carne fuisse dixe- Deus; sed ait: Ego sum Deus Abraham, Deus Isaac,
runt. Non Arius, qui creaturam eum putat cuni et Deus Jacob (Exod. m, 6); Deus ulique eorum
Verbo, quod in principio erat apud Deum, creat quorum isti apud eum qui cunclos novit, tenenlur
omnia,el solosermone restaurat universa.Non hova exemplar. Nam in Abraham fides, qua placuit Deo,
haeresis Feliciana, quaeveterum cineres voluit remo- et reputatum esl ei ad juslitiam : in Isaac vero spes
vere, duas personas in Christo introducens Verbum quasi sacramenlum fidei et graliae, generatur. Porro
scilicet, proprium Dei Filium, et adoptivum in per JacPb charilas flesignatur, quae per varia cerla-
Deum hominis filium, cum hic hominem TJeumin- mina, 410 donec Israel Deum possit deorum in
telligat, cum ait : Dic verbo. Alioquin, nisi unus Sion videre, laboriose satis desudat. Ex qua nimi-
idemque esset Deus el homo, potius ad Deum in- rum duodecim tribus, videlicet omnis praedestinato-
terius, quam cxlerius ad hominem orandum esset. rum ordo propagatur. Unde el in novissimo, duode-
Qtiera etsi minoratum ab angelis cernebat, tamen ciin apostoli super omnes duodecim tribus erunl ses-
eumdehi ipsum hominem, per hoc quod unus erat C suri, ubi nulli numerabuntur alii, nisi quorum fides,
cum Verbo, dominari super exercitum angelorum spes et charilas Deum istorum credidit, speravit, al-
suo exemplo -aperlissime docet. Idcirco credendum, que omni cbaritale coluit. Quibussane virtutibus re-
quod homo, quia medicina nobis a Deo Patre factus nati accumbent cumistis non carnaliter jacenles, sed
est, Verbo dicit et curai. Non lamen alius ipse, et spiritualiter quiescenles a laboribus suis. El cum
alia persona Verbi; quia Verbum caro factum est, utique ex diversis partibus aggregati, erunt unum
et 409 habitavit in nobis unus idemque. ovile et unus pastor.
Dico, inquit, vobis, quod multi ab orienle el oc- Filii autem regni ejicientur in tenebras exteriores.
cidenle venient, et caetera quae sequunlur. Quaeren- Ergo regni filii Judaei accipiunlur, quos Deus ex
dum ergo quomodo venient? Nunquid gressibus pe- iEgypto educens, conslituit in regnum, et sibi ado-
dum? Non utique, sed fide ac charitaie alque hu- ptavit in iilios. ln quibus regnum diu lenuit, donec
militate, quibus ad eum isle accessil gressibus. Eo Christum Regis Filium ad se venientcm rejecerunt.
quoque quisque magis perveniet, quo magis per fl- Propier quod, quia credere noluerunt cum gentibus,
dem, quac diiectionem opcratur, crediderit. Sed quarum hic centurio fidem obtulit, ejicientur in
quomodo vere mulli venturi creduntur, cuin alibi tenebras. Possunt autem et regni filii, saeculiislius
dicinni sil, quod mulli vocali,pauci vero electi (Matlh. interpretari, super quos principantur reclores lene-
xxn, 14). Pauci quidem ab iniliOusque ad finera sae- brarum; ut simul omnis damnatorum ordo intel-
ctiii, licet raulti vocentur, in comparatione illorum ligalur, quia non minus de gentibus quam de Judaeis
qtii pereunt, ex omnibus colliguntur, venientes ta- in easdera tenebras ibunt. Nam ab inilio saeculi,
men simul hinc inde congregali, mulli absque dubio haec duo regna, Hierusalem scilicet et Babylonis,
invenienlur. De quibus Propheta : Dinumerabo, in- colliguntur; et aedificaturilla Hierusalem in ccelesti-
quit, eos, et super arenam mulliplicabuntur (Ps. bus : Babylon vero quia per se semper, sine Deo, in
cxxxvin, 17). Quod autem ab oriente et occidente lerrenis regnare voluit, projicitur uno impetu in le-
dicil, non quasi ab bis duabus plagis solura venturi nebras, et in caminum ignis ardentis. Filii autem
credunlur, verum etiam a meridie el ab aquilone. regni sic dicuntur, quemadmodum et filii tenebra-
Sed hoc est quod dicit ab oriente, quia prima pars rum, aut gehennae lilii, aut filii irae, quod nos fui-
mundi est, quasi ab initio saeculi, et ab occasu, mus, sed per Christi gratiam adoptionis filii. Sed
quasi fine vilae, omnes binc inde ad unura mediato- quaerendum quomodo in tenebras exteriores eji-
icni Deuinet howinem yeuient pef fidem, ad quem ciendisint, cum tenebrae semper interiores fiant?
 555 EXPOSITIO IN MATTR&UM. — LIB. V, CAP. VIII. 5S4
Nisi quia non de his dicit tenebris, quas videmus ex Ji tur, ut et veritas pateat operis, et doctrina spiritalis
corporibus obscurari, in quarum medio quam saepe uberius appareat ex circumstanlia Iectionis. Nam, ut
et ipsi requiescimus; sed de his quas caligo vitiorum dixi, leprosus ille universum designat humanum
et infidelitas simul cum diabolo sibi praeparavit. Ex- genus, id esl lepra originalis delicti coinquinalum :
tcriores ideo dicuntur, quia extorres a regno Chrisli 412 puer centurionis genlilitatem solam, morbo
erunt. Nam quidquid infra illud regnum coeleste erit, idololatriae, quasi paralysi, dissolutam, et ab omni
tottira utique lux erit, sicut et vita; quia oinnes in compagine vitae pene emortnam. Quibus curatis,
Iuce ipsius et vita, beali erunt. Porro quidquid extra clementissimum erat«ut mulier, quae fuerat auctor
iUud, non aliud quam tenebrae ac mors erit; quia morborum et mortis, post virum curaretur et ipsa.
omnes in igne lormentorum, qui paratus est diabolo, Utrumque enim sexum Dominus curalurus advene-
sine fine miseri erunt. Miseri ergo, quia dilexerunt rat. Sed prior curari debuit qui prior crealus cst,
magis tenebras quam lucem. El quia secum inte- tum demum et illa ab opiflce nec praetermitti. Unde
riores in animo tenebras tulerunt, juste in exteriores et Scriptura :
pellunlur a luce alieni, quam nunquam amaverunt. Tenuit, inquit, manum, el dimisit eam febris. Quid
Ibi eril, inquit, fletus et stridor denlium, 411 ex putas? Nunquid verbo nonpotuiteam curare, quia
quo vera resurrectio carnis praedicatur fulura, licet 1B tenuit manum ejus ? Vel cur leprosum tangit, et cu-
qualitas pcenarum designetur; ut et animus defleat rat verbo; hujus vero tenet manum, et continuo
sine fine per oculos, absque fructu pceniteritiae,quaea discedit febris ? Illum ergo tangit, quod lex vetuerat,
male consensit; et denles strideant de horrore tor- ut se supra legem ostenderet, de quo salis jairi dixi-
mentorum, ut per eos intelligamus, misera caro mus. Hujus vero tenuit nianum, quam mulier contra
quanta pro malis sustineat. Tunc ait centurioni : mandatum extenderat ad arborem, de qua noxium
Vade,et sicttt credidisti, fial tibi (Joan. xi,25). Absque arboris gustuin sumeret. Propterea ergo ratio fuit
dubio ila et unicuique secundum mensuram fidei ejus tenere manum,ut vitam resumeret; quia Adam
promittitur. Haecest namque illa polestas, qua dedil de manu mulieris aceeperat mortem. Sic omnia
nobis libertatem filios Dei fieri, ut ex DeT)in Chri- Salvatoris concinunl opera. Justum quippe erat ut
sto per fidem quotidie renascamur, et, secundum quod manus praesumentis admiserat, manus repara-
mensuram ejus, caelera, juxla Aposlolum, charisnia- ret auctoris, et indulgenliam reciperet quae cunclis
tum dona unicuique tribuantur. Ideoque ait huic : intulerat mortem.
Vade, -et sicut credidisli, fiat libi. Credamus ergo et Quw surrexit, et minislrabat eis. Contra consuetu-
nos, quia si quis crediderit in eum (ut ipse teslatur) dinem febricitantium,quia solent.incipienlesanitale,
etiainsi morluusfuerit, vivel. Et sanatus est puer ex^C lassescere, et aegrotationis sentire molesliam; secl
illa hora. Ex hora scilicet illa, qua dixit Jesus, sicul sanitas, quae Domini confertur imperio, tota simul
credidisti, fiat tibi. Reportavit enim fides praemium redit, licet, ad altioris causae rationem, continuo
salutis; quia poleslatem accipit. Quod quidquid ipsa ministraverit. Alioquin non eral in domo Pelri
orando petierit, accipiet, si recle crediderit; sed verriula, non minister aliquis, non familiaris, non
quolies non accipimus, aut non recte credimus, aut propinquus, certe vel uxor, quae niatris obsequium
certe mala petimus. junior pracveniret; sed anussola diu vexata febribus
Et cum venisset Jesus in domum Petri, vidit so- hoc faceret magistro, quod discipulus, cujus domus
crum ejus jacentem, et reliqua. Ad hoc ergo venerat fuisse dicitur, facere debuerat. Fuerat enim dixi,
ut videretfebricitantem, et ideo mox cum venisset, quia licet ejus diclatur, eo quod prius fuisse non du-
vidit eam ac sanavit. Causa namque adventus ejus bium; tunc tamen jam non esse inde probatur quia
jaceniis inflrmitas, et non edendi necessitas fuit; omnia reliquerat. Erant autem cum eo et alii quam-
quia in domo qua misera febris homiuem laniabat, plures ministri; idcirco non quod illius egeretChri-
non cura prandii ac laetiliae, sed lacrymarum erat stus ministerio, sed ad altiora nos intelligenda pro-
effusio.Mira omnipotentis Dei dispensatio, qui etiam vehit. Nam et domus Petri, non absque myslica, tii.
non quaeventes se quaerit, et non valentes ad se ve- ^" credo, significatione commemoratur. Ita hujusobse-
nire, ad eos clemenler venit; quia si non ille ad quium, quod si non ob aliud, tropologice sallern ad
;nos prior venisset, nunquam ad eum redire potuis- demonstrandum, secundum Apnstolum, ut niembra
semus. Sed bene, postquam descendit, haec mulier quae servierunt iniquitati ad iniquitatem, fructifi-
lertio loco curata legiiur, quamvis alii evangelistae cent et serviant justitiae in sanclificationem. Verum
alio in loco eaui commemoraverinl (Marc. i, 30; etiam eam ideo servire voluit, 413 ul indicium es-
Luc. IV, 38). Nihil enim interest ad historiae verita- set redditse sanilatis. Quia ubi virtus curat, nullum
tem uuis quo loco ponat, sive quod cx ordine interse- residere debet vestigium infirmitalis. Venit ergo
rit, sive quod recolit, sive quod postea faclum ante Jesus in domum Pelri, quatenus ad eum domus Pe-
pracoccupaverit; dum tamen invicem non adversen- tri veniret. Et tunc itaque venit quando habitum
tur, quod nunquam reperies. Multum vero ad my- nostrae carnis assumpsits Domus enim Petri, ipsa est
sticam semper proficit inlelligentiara, ut eo loco ab doraus Juda, vel Bethleem, quae domus panis inter-
unoquoque, Spiritu sancto docenle, singula ponan- prelalur, ex qua Christus secundum carnem. Ad
a Ante hoc qum, snbaudi ea, vel peccata.
3oS S. PASCHASHRADBERfl ABBATlS CORBElENSIS 356
quam sane dQmura cum venisset, vidit socrum Petri A daemonia ejiceret a nobis, et cuncta in melius re-
jacentem et febricitantem, Synagogam scijicet ja- slauraret.
centera in perfldia sua, et in lectulovitiorum decu- VidensautemJesus turbas circum sejussit ire trans
bantem. Cujus tenuit manum; quia non tantum fretum. Habebat enim Dominus refugium a turbis
verbo, verum manibus Judaicae plebis operalus est aliquando in mari, aliquando in montibus, aliquan-
salulem. Unde Prophela : Operalus est salutem in do in deserto Et hinc est quodjubet nunc ire trans
medio terrm (Ps. LXXHI,12). De qua manus cpnfor- frelum, ut a ttirbis tam ipse, quam et sui paululum
tavit lassas, et genua tremenlia solidavit. Cujus ctim , requiescerent a tumullu eorum et laboribus. Hinc
tenuisset manum, tradidit sacramentum vitae quaea quoque datur indiciura doctoribus, quod aliquando
sibi atlraxerat mortem, et surrexit ministrans Chri- debeant occupari in praedicationibus, et negotiis
sto, quaeprius jacebat febricitans in Iecto infirmita- Ecclesiarum; aliquando vero remotius vivere, el
tis. Febribus ergo Synagega cruciabatur, dum libidc soli Deo vacare precibus ac sludio conlemplandi
cpncupiscenliarum et avaritiae miseras inflammabat Deum.Aliter autem, Dominus videns turbas circa se
mentes, et frigus infideiitatis cordaeorum gelidabat, necdum fide ferventes, sed corpore tautum tumul-
quibus nimirum febris semper alternans, nunc tuanleS, vidit quotl in conscientia infidelitalis adhuc
flamrais, nunc frigore misera hominum membra di- B procella collitlebanlur, ac paliebantur naufragium
laniat. Hinc ergo est, quod manu erigitur quae jace- fluctuanles, jussit ire trans frelum, ut eos a fluctibus
bat, et ministrat Christo, dum sanclificat modo ma- amoveret, et post eum irenttrans frelura tentatio-
nus suas in operibus bonis, quas ante suis polluebat nis; quibus interdum dedit inducias converlendi ab
criminibus. insipienlia sua. Ipse dunlaxat jubet ire trans fre-
Vespereautem faclo obtulerunt ei multos dmmonium tum, ut ad patriam, expletis tentalionibus saeculi,
habentes, ei ejiciebat spiritus verbo- Mirum si, tanta perveniamus. Quojubente,
multitudoerat, aut deferentes lam tardi, ut, con- Accessit unus scriba, et ait illi : Magister, sequar
tempto die, vespere multos male habentes deferrent. te quocunque ieris. Accessit autein non fide, ut cen-
Sed, licet ila sit ob nimiam occupationera Salvato- turio tlle, de quo diximus; sed tantum labiis dicen-
ris, tamen tam diligenter ideo expriraitur, ut mysli- do : Magister, sequar te. Sic itaquc decidit qui pro-
ce hoc factum intelligamus. Nam vespere est, cum mitlit, aut incaute aut ficte, seDeum adomnia seqtii
finitur dies, sic et finis sacculi, cum jam mundus a posse. Displicet enim Deo infidelis et 415 stulla
luce lemporum ultiraain ageret aetatem, in qua promissio. Necdum sciebat miser, quinam vel quan-
Christus nobis diem reddidit sempiternum. In hoc tus esset, quem sequi se promittebat quocunquc
quippe vespere, oblali sunt ex officio apostolorum C iret; alioquin quomodo promitteret quod nemo mor-
multi malehabentes, etiam etnosde gentibus, igno- • laliura in hac yita pptest, licet post finem vitae dica-
rantes unum verum. Deum, de quibus verho virlutis tur de sanctis, qtti empti sunt de terra ex omnibus
suaespirilus ejecit iramundos. Unde scribitur : Om- primitiae Deo et Agno (Apoc.xiv, 4), quod sequantur
nes dii gentium dwmonia (Psal. xcv, 5). Nam Chri- eum quocunque ierit. Quorum profecto mox addidit
stus verbo ad nos venil ? quia fides ex auditu est, causam, quod virgines sint, et empti de lerra ex
auditus autem per verbum Dei. Quo plane capUvos omnibus, ut primitiae Deo et Agno essent etiam sine
ab impia damnatione reddidit. liberos, et oranes nos macula. Sed iste necsuam perpendit mensuram, nec
sanavit aegrotos. Ad hoc quippe scriptum erat: ifi- Christi corisiderat celsiludinera, ignorans quid vel
sit Verbum suum et sanavit 414 eo$' et «>''PMi< eos quantum inter se et iilum esset. Unde patet quod
de interitu eoi-um(Psal. cvi, 20). Quod volens evan- nihil eum amplius quam hominem putabat, unde el
gelista exponere : ut adimpleretur, inquit, quod magistrum euin vocat. Credidit enim quod unus
dictum est per Isaiam prophetam : Ipse infirmitates esset ex doctoribus legis, et ideo sic eum appellal.
nostras accepit, et mgrotaliones nostras portavit (/so. Vujt ergo sequi, non ut imitetur, sed ut de miracu-
LIII, 4). Audiant qui dicunt quod Salvalor, licet lis et virtutibus lucrum, aut vanam quaerat gloriara.
D et Simon magus sequi desiderat (Aet. vni,
passus dicatur, aut lassus, aut esuriens, hujusmodi Sic itaque
passionesabsque doloriset laborisaffectu sustinuerit. 15). Nam Petrus princeps aposlolorum per mare
Quod si verum est, nec nostras mfirmitales tulit, sequitur, sed mergitur (Maith. xiv, 30) : ad passio-
nec passiones portavit. Imo vere passus quia doluit, nem quoque, sed negat Quod si tantusuna cum caete-
et laboribus fatigatus infirmitalem carnis sustinuit. ris deserit, nec sequi valet ad omnia; quid pulas
Alioquin homo ille Dominicwsinsensibilis esset, nec iste incautus promissor, si tunc adessct? Verumta-
vera passio, sicut nec vera redemptio fieret. Propter men sic dicit, quasi cum eo posset ferre crucis igno-
quod catholice confitemur oronem infirmilatem car- miniam, portas confringere inferorum, mortem
n^ absque peccato suscepisse, ut nos sua sanaret quoque morte destruere, et vitam resurgendo resii-
infirmitate, et spiritus immundos a nobis verbo tucre, ac caetera quae de Chrislo diflicile est enume-
peileret, atque per verani infirmitatem carnis nostra rare. Idcirco unicuique prius cogitandum quid possit,
crimina factus medicina curaret: per divinitatem aut cui, vel quid voveat, quove animo, qua intentio-
vero verbi, unus idemqne Christus Deus et homo ne. Sed quod iste dolose haec promiserit, pandit
» Anle boc quw, subaudi i//i, (juaevox scilicet, ellir«i jam a nobis indicala, omissa est.
357 EXPOSITIO IN MATTHiEUM. — LIB. V, CAP. VIII. 558
mox conspeclor omnium, qui corda inspicit singulo- A stus hunc scvibam non volentem sequi sed fingen-
riim. tem pvodidit, quem exhorruit prasumenlem. Alio-
Vulpes,inquit, foveas habenl, et volucrescwli nidos quin quomodo volentem islum repelleret, qui alium
ct reliqua. Non quod eum devote offerentem repellat, ire cupientem prohibuit ne abiret? Verumtamen
sed insinuando qualis esset iste, demonslrat. Tenet in utrisque slupenda et formidanda judicia Redem-
enim hic luereticorum aut hyppcritarum forma.m, ptoris, qtii et istum juste rejecit, quem prius non
qui semper ob aliud Deum confileri et sequi se si- intus a suo infidelitalis frigore per unctionera 417
mulant: quorum non approbalur officium, quia non spiritus removit, et hunc clementer volentem ire re-
habent in corde iidei bospilium. Hinc sane apte dici- tinuit, quem prius praedeslinatum ad vitam divinitus
tur : Vulpesfoveas habenl. Alioquin tales, nisifoveas elegit. Unde acl baec quid aliutl dicimus, quam illud
habevent et dolos ac fraudes, vulpes non essent. Apostoli: 0 altiludo divitiarum sapientiw et scientim
Sed et nisi quia foveas habent, et tevveiiarum spe- Dei, quam incomprehensibiliasunt judicia ejus, et in-
luncas insidiaruin; volucres cceli, id est daemonia in vestigabites viw ejus ! (Rom xi, 33.) Cui enim vult
aere islo volantia, nidos in eis minime haberenl. Et miserelur, et quem vult indurat. Et si nos ea quas
si non prius in eis nidific3ssent, isli sibi foveas in sunl hominuin exterius sentiraus, Dominus inluetur
terrenis pravitaiibus non effbderent. Nunc vero ideo B cor, et quae sunt in singulis perspicacissime vi-
semper haeretici quaerunt foveas, quia in eisdem det.
daemonesvitiorum nidos habent. 416 Is,8esunt er- Tunc alius discipulus ait illi: Domine, permitte me
go volucres, quas Abraham ex holocausto suo ves- primum ire et sepelirepalrem. Ad hoc quippe dispen-
pere aiebat, volucres semper paralae ad devorantlum sator omnitim posl tria illa miracula hos duos ad
(Gen. xv, 11). Quam bene haeretici vulpibus compa- niedium deduxil, ut disceres nec illos qui salvantur,
rantur: fallax enim animal satis, et semper insidiis eorum meritis , nec eos qui pereunt, nisi justo Dei.
intentum, fraudis rapinam passim cxercens, nuiic judicio; quatenus nemo glorietur de se, sed onines
extra, nunc infra, nunc circa domos inter ipsa ho- confugiant ad medicum salutis.'Quod autem dicit:
spitiahominum fraudem requirens, jugilerfoveas pa- Pennitte primum ire, fallitur, licet non destudio,
rat, in quibus semper aut latere aut refugere captal. dum ad opus pietatis ire festinat.Hoc enim ei nonpri-
Denique insidialrix domeslicarum avium, ptillos gal- mum esse debuerat, sed secundum. Quia pritts est in
linarum, imlefessa rapere curat; de quibus Dominus prima legis tabula Deum diligere, in secunda vero pa-
ad Ilierusalem, inquit : Quoties volui congregare trem honorare. Terrenus namque paterpostponentlus
filios tuos, quemadmodum galtina congregul pullos erat ccelesti; et ideo mox ait: Sequere me. Hoc pro-
suos sub alis suis? (Matlh. xxm, 37.) Istos namque 'C fecto jubet omnibns quos ad vitam vocat, propter
pullos seinperinsectantur haeretici, et rapere moliun- quod venit ut seipstim cunctis exeinplura praebeat,
tur de sub alis Domini. Quod sane animal nunquam Et hoc est dicere, sequere me, ad passiones scilicet,
ita mansuescit, ut dolos deserat. Propter quod Do- ad obedientiam, ad humilitatem, ad omnia quae Pa-
rainus hunc rejecit, quia in felle amaritudinis sequi tris sunt, implenda. Fidei enim filius, ad domtim
se pollicebatur; non quidem ut fruclificaret, sed ut perfidiae ire non debuit. Siquidein nec ei juberct,
demolireUir. De quibus ipse in Canlicis : Capite no- sequere me, si non roortuus easet pater ejus, de quo
bis vulpes, qum demoliuntur vineas (Cant. n, 15). Et dicitur: Oblivisceredomum putris tui (Psal. XLIV,11).
Samson ideo ad caudas eariun faces ligal (Jud. Qno mortuo, niisertus eum, quamvis imprudentem,
xviu,4), quiahaerelici semper posl se ad succenden- ad discipulatum vocat, sed mox instruit, sciens quod
das segeies ignem trahunt. Bene hunc Dominus re- non discipulatum respceret animo, explela debili of-
peltit, ne discipulatus occasione messem Domini con- ficii patris pietate ut liberior eum sequeretur. Per-
sumeret. Polest tamcn et lectorem aedificare, quod mitte, ait, mortuos sepetire mortuos suos. Nunquid
Dominus tanlae paupertalis fuerit, ut vel tugurium religionis officium bnmandi, quod abaucloritale san-
nullum haberet in lerris. Ac si diceret: Cur propler ctarumScripturarumpercepimus,vetat, dum paterni
ambitiones et lucra sequeris, qui tanlae panpertalis '" funeris sepultura prohibetur? Itaque nequaquam hoc
esse probor, ut nec caput habeam quo reclinem? dixerim, eoquod aliudsitperfectio discipulatus Chri-
Sed altius intelligendum in islo, el in omnihus qtii sti.aliudinitiuin religienis; humana namque post-
forte foveashabentpravilatis, et daemonesnidificant, habenda semper divinis, et praeferenda quae summa
Filiumhominis non habere in eis quo caput reclinet. . sunt humanis: quoniam cum studiura, ait, intentio",
Caput vero Christi Deus, Deus autem non nisi in dividitur permulta,fitminor a4 eximja. Idcirco Do-
mundis se reclinat menlibus, fide prius mundans minus proedicatoribusEvangelii neininem irivia salu-
corda eorum. Caelerum in eis qui aut foveas sibi tare permitlit (Luc. x, 4); non quod Deo benevolentix
fodiunt pravitalis, ut in qttibus volucresdaemoniorum displiceatofficium.sedquod irrevocabilis exsecutio,
nidificant viliorum artibus, Deus reclinare non cre- 418 et evangelizandi plus placeat intentio. Hinc
ditur. Idcirco ex universis suos requirit Dominus et apostoli ministros eligunt ad ministeriura paupe-
sectatores, in quibus per fidem ea quae charitatis rum, ne ipsioccupareiuur,ela studio interdum pra>
sunt impleanlur. Palet igitur, ut dixi, quocl Chri- dicationis cessarent. Qmereiiiium evgo quomodo
Legendum videtur intenticne.
 339 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 360
mortui sepeliunt morluos suos, nisi cum ab impiis A bus. Et hoc est, quod in Psalmo canimus : Exsurge;
et mortnis Deo humantur cadavera defunctorum ? quare obdormis, Domine? exsurge, et ne repellaspf
Unde manifestum quod , sicut raoritur caro cuin de- finem (Psal. XLIII,23). Non quod ttnquam dormiat
seritur ab anima, ita rursus atiima cum deseritur a qui custodit inler fragores saeculi Ecclesiam et gu-
Deo. El inde est quod ait: Sine mortuos sepelire mor- bernat, sed quoties periclitantibus non praebet auxi-
tuos suos, infideles scilicet eos qui defuncti erant liuni, quasi obdormisse dicitur. Ergo unde ille ob-
carne. Ac si patenter dicat: Tu qui fide vivis, et dormit, inde navis, videlicet Ecelesia, et qui in ea
mortuus saeculo probaris, nihU tibi cum mortuis, sunt, regitur, quia exinde fides contra teulationes
ideo illud consorlibus relinque : lu autem una cum amplitts ad victoriam eruditur.-Hanc sane Christus
electis sequere me in vitara; alioquin cum morluis ascendit navem, quando ad nos incarnatus venit,
deputaberis.^Haecnon quod funera defunclis abne- hujus saeculimarc transfretalurus. Sed mox turbo
get, sed ut doctrinam ubique credentibus aperiat: et perseculionis procella insiliens, lurbalur Herodes
neque ut ab officio patris filium revbcet; sed ut a rex, et omnis Hierosolyma cum eo. Deinde usque
consoriio impiorum euin secernat, et omnia pro ad finem saeculicontra eum, suosque, acrior daemo-
tempore, pro doctrina, pro officio mystice dispen- num tempestas snevit;tolius mundi fremit rabies, ve-
set. B gum spumanl vicissim fluctus, populi gurgites rotan-
Et ascendente eo in naviculam, secuti sunt eum tur perfidia credenlibus seraper paral naufragia. Ne-
discipuli ejus. Hoc est quod supra jusseral ut quaquam igitur in hoc mari magno et spalioso
irent trans frelum, et occurrit atl medium quod de draco, qui in eo est ad illudendum, unquam aut us-
his duobus" narratur. Unde bic unus: Permitte me quam cessat. Sed taraen quoties accedunt ad Chri-
primum, inquit, id est antequam iret cum eo trans stum discipuli suscitant eum quasi de sopore dor-
fretum. Quia profecto rudes et lepidf adbuc moven- mientem. Ipse vero mox imperat ventis, corripit
tur paretilum affectionibus, quimis praepediuntur procellam, tranquillitatem reddit Ecelesiae, mitigat
ire post Christum ad passiones et Officiumpraedica- potestaies saeculi, et pacem componit omnibus.
tionis. Sed Dominus omnia poslponere, securaque in Hinc est quod quam saepeobdormisse putabatur, dum
navicula, quae est ipsius Ecclesia, inter varios flu- vero ejus Ecclesiam perimere moliebanlur, dum
ctus et procellas saeculiire trans fretum jubet; ne Diocletianus subvertere, Decius exstinguere, Maxi-
sine ipso mediis obvolvantur gurgilibus. Unde sequi- mianus vero fluctibus obmei-gere, et alii quamplu-
tur : Ecce molus magnus factus est in mari, ita ut res arma diaboli ferire.
navicuia operiretur fluctibus. Mira dispensalio Dei. Tunc, iriquil, surgens imperavitventis 420 ef mari.
Mare, quod pedibus ejus lumenles fluctus submisit, C Surgens utique ut potens a somnomortis,dejecit ho-
et undarum vertices redegit in planum, quod liquen- sles, qui prius dormiebat dum venli flarent, et mare
tem viam solidavit veluti aridam, ut super eam Do- fluctibus ferveret. Tamen , licct per humanitatem
minus sicco vestigio incederet, modo quid est quod, dormiat corpore, per divinitatem vigilans custodit
Domino ascendente in naviculam, tantum saevit? omnia, et surgens imperat majestate. Quandoque
Vel nunquid ipse praescius futurorum, praesentium dum dormit conturbat maria, qui evigiians serenat
sic eratignarus, ut instanlem lempestatem ct tem- universa; tuncquidem, et nunc, ut suis suara insi-
pus periculi non praecaveret? sedut aliud cx hoc nuaret majestatem, et corda credenlium erudiat ad
minueret, ideo et navim ascendisse, ac venlos exci- fidem. Ad hoc quippe interdum dormit Chrislus, ut
tasse credimus. Alioquin in tanto periculo, quomodo dormientes excitet discipulos. Excitantur autem,
solus, ut Jonam olim fecisse legimus (Jon. i, 5), dinn et suam recognoscunt infirmilalem, et ejus in-
somnogravaretur, itautobdormiret| se suisque419 telligunl, inter angustias conclusi, majestatem. Unde
tanto discrimine comprehensis? Sed, ait, provida profecto, inquiunt : Domine, salva nos; perimus.
Chrisli virtus omnia, quatenus et fides augeatur de Quorura precibus ideo excitatur, quia homo imperat
miraculo, et aliud doceatur interius ex mysterio. u majestate, quia Deus. Sed mox limorem eorum in-
Nam gubernatoris peritiam non probat temperies crepat, dicens :
serenitatis, sed immanitas tempestalis. Ergo Chri- Modicwfidei, quid timidi estis ? Nam ad hoc quippe
stus tunc ascendit in navicuiam, quando ex hoc do- obdormierat ut fides eorum pulsaretur. Qui cum ti-
ceret quod ab initio saecuii potens in sua, dum pe- muissent, magis magisque periculo premebantur. Sic
riclitatur, agit Ecclesia. Et quod fecerunt apostoli, etPelrusvidens ventumvalidura1imuit,et mox coepit
postquam viderunt peritiam deperisse gubernandi mergi. Unde manifeslum quod fides sine fiducia et
humanae fragilitatis, cernentes raare quod amplius forliludine, ubique infirmatur. Non enim ex se sed
saeviret, et turbines ventorum quod contra fluctus ex Deo quisque debet confidere, sicuti eadem fides
magis magisque coUiderent; hoc quotidie discipuli revera ex Deo esse probatur. Et ideo ul magna et
Christi agunt, dum periclitatur Ecclesia. Mox ergo efficax, sit, quanlus est ex quo est ipsa, tantum cum
jure confugiunt ad gubernatorem verum, ad trium- precibus se debet dilatare, alque fiducia largitatis
pnatorem saeculi, ad elementorum Dominum, pe- Christi crescere. Quaenimirum quanto plus timueril,
tentes ut fluclus miliget pressuravum, periculum tanto minus valet; quia ipse timor de noslra inflr-
fcubmoveat tentationis, salutem restituat laboranti- mitate venit; flducia vero fidei ex potentia et boni-
 S61 EXPOSITIO IN MATTHJEUM.— LIB. V, CAP. VIII. 362
tate divini adjutorii, ubique et semper solidat cre- A igitur ex hoc miraculo, sicut et in omnibus, quod
dentes et efficaces facit. Bmc est, ait Apostolus, vi- unus idemque Christus una sit persona, dum et
ctoria nostra qumvincitmundum, fides nostra(I Joan. ipse sit qui imperat, ipse vero qui dormit. Ex eo
v, 4). Alioquin sine ftde nos quid suraus? Quod si namque quod dormit, homo; ex eo vero quod im-
fides perfecta illis, fateor, esset, ipsi contra eamdera peral, Deus. Et ex utroque, quod unus idemque
tentationem per eam possent. Propter quod Chrislus ubique dicitur, non sicut noviter 422 quidam
obdorrait, ut probaretur infirma; probata vero ut finxil, sed una persona Dei Filius, qui et hominis
. nutriretur de miraculo, et doceret magister in rao- filius catholice pracdicatur.
J dico quid ipse suam gubernans Ecclesiaminler omnia Et cum venisseltrans frelum in regionemGeraseno-
saeculi discrimina omni tempore gerat. Legi ergo rum, occurrerunt ei duo habenles dannonia de monu-
quemdam doctorem dixisse quod mare exsiliens prae mentis exeuntes,swvi nimis, et reliqua. Causa salutis
gaudio sui adventum Creatoris vix ferre quivisse, et humanae Christus venerat; idcirco ambulat, non ut
hinc esse non quod tempestas fuerit aurarum, sed loca videal, sed ut eos qui illum nec quaerere nec
laetitiaemotus. Pia quidem, etsi non consona lectionis invenire poterant inveniret. Hinc quippe voltiit ire
intelligenlia. Quia et venli, quibus saepe mare tur- _ trans fretum, ut et istos ad se iraherct, quos ibidem
batur, Dorainicompescunlur imperio; ut sit indicium I prius plenos daemonibussciebat. Qui mox occurre-
quod ei omnia cedunt, et sentiunt imperantem. Sed runt ei de monumentis exeuntes, s:evi nimis, ita ut
421 niagis credo illi ventorum a verbo imperasse , nemo posset transire per viam illam. Denique prae-
de quo Ecclesia in Canticis : Surge, Aquilo; et veni, vidit, anlequam transfretaret, quid mali in eisdem
Auster (Cant. iv, 16). Quia profecto idem venlus locis esset, decrevit non modo afflicliset miseris
ejus qui ad aquilonem sedem posuit, semper signi- subvenire; verum eliam qui b eovum patiebanlur
ficat frigus inlidelilatis, quod excitat contra Chrisli vesaniam. Sic enim semper diabolus suam exagge-
Ecclesiam. Hinc quoque periclitantur etiam disci- ratmaliliam, non tam eos quos possidet, verum eliam
puli, quando Ddeseorum refrigeravit. Tunc denique transeuntes perviam(quaeChristus esl) dehoc saeculo
quasi obdormiensChristus suum paulisper subtraxit ad patriam, insectalur incautos et inermes, ut deci-
auxilium, ostendens nos potius obdormisse, qui tan- piat. Unde saevos,quos contra conspicimus, homines
dem excitati a somno dubietatis aut timoris necesse non odio habeamus, sed eovura saevitiaedeputemus
est vera fide dicamus : Domine, salva nos; perimus. qui per eos agunt quatenus nemo illaesus per viam
Porro homines mirali sunt, dicentes. Nara discipttli transeat, sed omnes aut morsibus attrectent aut
ascendunt ad Dominura in navim, qui suscitanteum discerpant manibus. Hinc quoque tanta Ecclesiarum
r
'
qui salvari humili supplicatione deposcunt. Homi- pressura, et persecutio proximorum. Porro et hi
nes vero dicunlur elementa mirati obedisse, nescien- tales unde exeunt? De monumentis utique, quia os
tes quod omnis, ut dixi, creatura senliat jussa1 eorum sepulcrum paiens est, ubi sepeliant quos
creanlis. Verehomines, et non discipuli, qui pulant\ verborum morsibus peremerunt. Aul cerle ipsi se-
insensibilia non ad jussum Dei posse sentire, sictili1 pulcra dealbata, pleni sunt ossibus moriuorum, a
et saeculi homines qui miranlur ad imperium et vo- quibus nisi exircnt, nunquam occurrerent Redem-
luntatem Christi mundum sic subilo converlisse. plori. Non quod jam exuti a potestate dxmonum,
Tamen eos qui miranlur, nautas, aut certe de lurba1 sed ut exuantur, uii filius ille prodigus, qui necdum
qui'ascenderant, credimus fuisse, et non apostolos,' se dignum vocari Ulium confiletur. Quapropler at-
licet limore victos , in stuporem dubiclalis ob mira- tende, lector, quae saevitia daemonum, quive furor,
culum redisse, qui jam plura viderant signorum1 aut quae rabies erga humanum genus, dum ferre iie-
prodigia, praesertimcum nusquam inveniinus Domini1 queunt mori homines, qui vivos gestiunt sepelire, et
discipulospraeter honorem cognominatos, sed sera- seipsos sepulcris mandant, ut homines rediganl in
per aut apostoli, aut discipuli, aut certe aliquid tale,> sepulcra. Dignaquidem utrorumque conclitio, ul qsii
nominantur. Mirabantur ergo homines dicenles : —ccelo praesidere nolunt, pascanlur cadaveribus, et
Qualis esl hie, quia mare et venli obediunt ei? Non1 saginentur putredine; delicientur fetore, qnibus lota
quidera interrogantis affectu, sed asserentis isla di- voluptas est vitiis deservire. Sed trcmendum saiis
cunlur. Qualis est isle, hoc est dicere, quanlus,> exemplum, quod tam saevidicuntur ut ncmo possit
quam forlis, quam polens, quam magniis, cui et in- transire per viam iilara; concluserant enim viam,
sensibilia obediunt elemenla, quibus neque auditus,t veniendi ad Deum transitum denegarant. Et ideo
neque loquela, neque sensus est ullus? In eadem ta- nemo putet quod sine Christo ad Deum possit per-
men substantia in qua sunt, hujus nutu movenlur,, vcnire. Unde 423 factus est nobis ipse via, quia
et jussioni dese/viunt imperanlis. Nec tamen ideo• prius, sicut signanter evangelista dicit, nemo po-
contendimus quod aliquando per angelos, mundii terat transire per viam illam. Per iliam ntique et
non rooveat creaturam, sed veraciler asserimus,. non per istam quae Christus est; quia per viam ad
non dico jussis, verum volunlati ejus omnia cedere,:. viam, et per Deum ad Deum venientibus obsistere
et rerum naturam imperanli obtemperare. Claretit nulla vis daemonum potest. Sed ad Deum, nisi per
• Post., ventorum, subaudi furori, utsit :[illi ven- h Ante boc qui, subaudi illis.
torum furori verboimperasse.
PATROL.CXX. 12
563 S. PASGHASII RADBERTl ABBATIS CORBEIENSIS 364
Deum minime pervenitur. Unde palet quod isti. A clamant, el de tempore quasi ante tempus praescie-
Christo suis occurrunt votis; sed exhibiti ut latrones rint; oinnino cum lempus illud non solura eorum
ante judicem; attracti quidem, non volentes, una non sit nosse, verum nec alicui Sanctorum, quod
cum suae fraudis praeda. Et mira ordinis conversio. Pater"posuit in sua polestate. Sed malis semper,
Ante, Iatrocinanle diabolo, vexabalur homo inno- licet longa palientia brevis videtuv, siculi et bonis
cuus : nunc homp currit ad eum qui est refugium ullio larda. Idcirco isti, non quod sciant quando
nobis, et diabolus pcenam incurrit suaefraudis. Alio- debeal esse, sed quod licet longissimum eis breve
quin si non religati traherentur inviti, nec ipsi veni- videatur, eo quod acrior instet cruciatus, et tempus
rent ante lucem, nec isti ad adorandum currerent. concupiscenliarum, cum pertransierit, sic fit ac si
Fortassis ergo prius isti ex permissu concitaruiit non esset.
ventos adversus eum, et moverunt fluclus, ne trans- Erat autem ibi non longe ab illis grex poreorum
misso freto ad eos veniret judex. Quo nimirum flu- multorum pascens. Grex porcorum mystice non longe
ctuantis mundi termino crucis navigio transposito, ab illis erat, quia semper imraundi juxla illos sunt,
quasi ad litlora salutis nostrae Christum pervenisse et a quibuscunque expelluntur, propler iramiindi-
fuit, et legionem caecitalis splendore lucis suaeperfti- tiam eos repetunt. Isti sunt sane porci, anle quorum
disse. Unde mox duo, quasi ex duobus populis per ;B.pedes superius Dominus margaritas vetat projicere
fidera resurgunt de monumentis, in quibus diu variis (Malth.vn,6); quorum cibis junior filius cupiebat im-
latronum vexabantur ludibriis. Sed mox hostes, ut plere ventrem, cum nemo illi daret. Significat autem
praesenliunt virtutem Chrisli, clamant: grex iste porcorum omnes imraundos, quos semper
Quid nobis et libi, Jesu, Fili Dei ? Venisti huc ante daemones, a quibuscunque expellanlur, possident.
tempus torquere nos. Quae nimirum confessio non Hinc quoque, licetdubitalive : Si eijcis nos, inquiunt,
voluntatis est, sed necessitatis exactio, quae cogit mitte nosinporcos; quia profecto sciunt lelovem
invitos aliquando lormentis poenanim quae noluiit mutare el iramundiliam, nec tamen amittere. Haud
confiteri. Velut si servi fugilivi, post multum lem- dubiumquin ipsiporci erant, de quibus pellebantur;
poris videant doininum suum, nihil aliud nisi de ideo in porcos rursiis expetunt introire. Quibus Do-
verberibus deprecantur, accusante illos conscienlia. minus, ite, inquit. Unde iidendum quod si necporcis
Sic itaque daemones, cemenles ex conjectura Do- possunt nocere, inulto minus hominibus, nisi prius
niinutii in tevris repente versari, ad judicandos se ipsi se subdiderint eorum pravis suasionibus. Sed
jam venisse credebant. Nam praesenlia Salvatoris tunc eis permillilur ut possideant, cum exlrauei
tormenta sunt daemonum, siculi et reorum tribunal 425 a Deoper immunditiam digni tali mansore fitint.
judicis. Inde nimirum clamant: Quid nobis et tibi, C Et nimirum, quod qui de ccelo ruunt, non nisi cce-
Fili Dei ? Ac si patenter dicant : Quid auclori vilae num petant, et volutabra porcorum ambiant. Ex
cum mortuis, habitalori ccelorum cum sepulcris, quo notandum quanlo melior sit homo pecude, cum
judici cum reis; qui de paradisis ccelorum ejecti, propter duos tanlum homines grex porcorum dae-
elsi digni sumus talibus, quid nobis et tibi, cum tu monibus expositus suffocetur. Neque ut Manichaeus
pvaesertim nen sis lanta injuria dignus? Igitur ex somniat, omnium animalium aequalis est anima,
omni parteperfida confessio, denegans Creatori nihil cum propter istos, quorum erat immortalis, tot
o esse cum creatura, nec Salvatori cum perdilis, animae pariter cum morte datae sunt ut perirent.
cum mullum nobis et illi sit, ut ei a quo sumus de- Alioquin earum si aequalis conditio esset, absurdum
voti maneamus; illi quidem ut regat quos condidit erat ut de regno stto, imo, ut ipsi aiunt, de substan-
et salvet; nobis autem, ut ei chavitatis 424 affeciu tia sua, propter hos, tot animas perimeret. Parum
devincli fideles ac devoti famulemus. Quod si re-~* est ergo in comparalione paucorum electorum, non
spo;>.sodigni essent, quia semel perdili redire ne- dico animalium multiplex numerus, verum pereun-
queunt.objicieiidumsaltem: ulreddatishomines,quos tium hominum mullitudo. ldcirco plurimi traduntur
'invasistis, et reslitualis auctori, quos captivastis. pro paucis, quia omnis palea, tritico enulrito, igni
"
Quod si vobis nihil raecum, mibi autem vobiscum ad comburendum traditur. Caveant ergo imitari
muttum esse scio, quia et vos mei estis, et neque hanc confessionem diaboli mali Chrisliani et mali-
polestis nianuni raeam effugere. At vobis nihil cum tiam, qui ex parle ipsius esse probantur, dnm et
his, quos ad imaginem meam creavi, quos veslris credunt et \erbo lenus confitentur, ac contremi-
fraudibus decepistis. Filium autem Dei dubilative scunt, non ut corrigantur et salutem quaerant, sed
suspicantur. Senserant enim inlrorsus virtulem *indurati ut proficiant in pejus; propter quod semper
majestatis ejus, quam miseri haeretici nolunt sentire. advenlum judicis formidant. Et cootra jasli gau-
Isti siquidem Filium Dei eum clamant, et Arius tan- deant, qui adventum regni suppliciter implorant, et
tum filium hominis praedicat. Venisti enim, inquiunt. non solum pcenas non perliraescunt, verum el re-
anle tempus iorquere nos, el praescribunt illttd, quasi gnuin desiderant.
noverint terapus judicii. Praesumunl enim plus scire Ecce, inquil, cum impetu abiit totus grex prwceps
quam sciant, non curantes de mendacio. Proplerea in mare, et mortui sunt in aquis. Ad hoc sane quos-
et Filium Dei confitentur, et jtidicem advenisse ex- que diabolus expetit ul praecipitanter demergat, et
• Hic aligidd, ob negalivum denegans, requireretur ,loco negativi nihil.
 «63 EXPOSITIO IN MATTHvEUM.— LIB. V, CAP. IX. 366
cum impetu ruentes exstinguat in aquis pravac col- A gulorum, probat se Deum esse, qui fidem eorum
luvionis, et suffocet doctrina malae persuasionis. vitler,et metitur. Nec dubium ex hoc loco auctoritas
Nec praetermittendum quod Salvator non propter lotius Ecclesiae firmalur, qttod parvuli adhuc inscii
preces eorum ire pennisit eos in porcos, sed propter fide alterius offeruntur baptizandi, et in alterius fide
salutem quorura erant; ut pastores, viso miraculo, tinguulur, ul ex ea renascautur fide, sicuti et iste
illis nuntiarent, uti fecerunt, de his omnibus. Unde aliorum fide salvatur. Quapropter prius eorum fides
sequilur: disculienda qui offerunt, ut probetur, deinde infans
Et ecce tota eivitas exit obviam Jesu. Exeunt ergo est sacramento fidei consecrandus. 427 Alioquin
commoti fide et devoti religione, licet adbuc par- non putas, prius quod Christus offerentis fidem in-
vuli ac timidi essent. Quo viso, rogabant eum ut spiciat? Qtiod el si infidelis fuerit, quid alterum
transirel a finibus eorum. Et mirura si aliquid in juvare polerit? Unde eligendi sunt in populo fido
aspeclu non praesenserint quo eum ferre nequive- oblatores, tunc demum sequendus est ordp sa-
rint, qui tam devote prius ad eum exierunt/Propter lutis.
quod sciendum quia non de infidelitale ista loquun- Confide, inquit, fili, remitlunlur tibi peccata tua.
tur, sed de stupore et reverentia majestalis. Unde Palet ex hoc loco quod multaeinfirmitates pvo pec-
et Petrus, viso miraculo piscium, mox precatur : ]j catis eveniunt: idcirco fons et origo infirmitatis prius
Exi a me, Domine, quia homo peccalor sum (Luc. a vero medico sanatur. Et memento quod filium
v, 8). lta siquidem et isti, semetipsos conside- vocat, quem adhuc infidelitas premit. Sed recte fi-
ranies, necdum fide imbuti, perlimescunt a 426 lius vocatur, cum confidentia fidei anle restituitur,
tanla divinitate, nec ferre possnnt tanti luminis sine qua quisque moriuus probatur. Ac per hoc quod
claritatem. Njec mirum, oculi qui diu lumen non ait Conftde, resuscilatio est ad vitam. Per hoc vero
viderant, si reperculsi tanto fulgore interdum caecu- quod filium eum vocat, charitatis itifusio et pietatis
tiant. affectus largitur. Sine quibus sane duobus, omnis
(CAP.IX.) El ascendens in naviculam, transfre- anima, non dico paralytica, veruni morlua jacet. Ab
tavit, et venit in civitatem suam. Nec mirum ubique, his quippe delicta relaxantur, quia fide mundat
si Christus aut in navem ascendit, aut caducis in- Chrislus corda credentium, et charilas operit mul-
terdum utitur adjumentis, licet omnia possit. Quia titudinem peccatorum. Ergo prius in offerenlibus,
pnssertim nostras venit infirmitales suscipere, et quod ipse approbat, hoc aegroto largitur. Deinde,
suas nobis conferre virtuies. Idcirco dignum fuit, quia fides animarum est, mox offerenlium fide aniraa
sicut jain supra diximus, ut nostras sustineret in- curatuv. Audiant, quaeso, paralytici, audiant crimi-
firmitates. AUas autem, si in suis mansissel virtu- ( ) nibus dissoluti, quod fides alterius pro alio multum
libus, nihil commune cum hominibus haberet; et valet. Idcirco et si adhuc surgere optant, quaeranl
nisi implesset carnis ordinem, carnis in illo oliosa fideles intercessores. Quos ego, qui loquor, valeam
esset susceptio. Propterea ergo quando his utitur, invenire, quorum fide oblatus ante Jesum, prius re-
verus homo credatur, et quando pedibus absque missionem peccatorum, deinde a paralysi pravae in-
navigio supra mare ambttlat, unus idemque Deus firmitatis metlelam salutis inerear obtinere. Habet
intclligalur. Cur autem ascendit in navem, ut iret enim misera et infelix anima paralysin suam, quo
trans frelum, et veniret in patriam suam, jam pravitalis morbo male dissoluta jacet in lecto vitio-
supra diximus quod ascenderit in navem Eccle- rum. De quo sane lecto David : Lavabo, inquil, per
siae suae, quam inter undas sseculi ipse gubernat, singulas nocles leclum meum; lacrymis meis slratum
ut ad coelestem patriam omnes qui cum eo in ea meum rigabo (Psal. vi, 6). In hoc namqne lecto iste
navigant, quandoque cives perducat, quoscunque jacebat roiser, et ideo exsurgere, nec ante Jesum
municipes patriae vel civitatis suaeesse voluit. Qtiia venire polerat. Sed felix qui adinvenit oblatores! Ita
nimirum navi non ipse, sed Christo navis indiguit, et tu, aniina gravis, criminibus obligata, si pecca-
sine quo inter fluclus hnjus saeculi absque naufragio tovum diffidis veniam,' adhibe precatofes, adhibe
pervenire ad portum non valet. Caeterum in terris, 1) Ecclesiam, induc super te presbyteros, seniores,
unde habuit palriam, inde indiguit nave. Ad quam sciiicet quibus Jesus, quod tibi forte negare possit,
profecto curn pervenisset, obtulerunt ei paralyticum clementer, videns eorum fidera, ignoscat. Necesse
jacenlem in lecto. Videns autem Jesus fidem illorura est igitur habeat patronos, qui per se venire necdum
qui offerebant, ait paralytico. Magna in hoc loco polest. Ad Christum autera non nisi fide venitur.
doctrina sancti Evangelii, magna virtus fidei praedi- Quae nimirum fides, si fuerit virtulibus roborata,
catur, quae non solum pro se, verum et pro aliis, potesl mox contingere ad salutem. Hinc est quod
licet sine fide sint, potenter subvenit. Potenter, in- alius evangelista infert, quod a quatuor portaretur
quam, quia integra et vera lides, magno ex Dei dono (Marc. n, 3). Quatuor autem virtutes scimus gene-
utilur privilegio. rales esse, prudentiam scilicet, justitiam, fortitudi-
Videns, inquit, Jesus fidem illorum. Quaerendtrai nem 428 ac lemperantiam, quibus subvecta anima
quibus oculis in altero fides videatur, cum nec in defertur ante Salvalorem, ita lamen si ex lide ma-
se quisque eam possit videre, nisi oculis spirilalibus. iient. Quidquid ergo non ex fide, peccatura est. Un.^e
Scd tamen, quia nemo nisi Deus corda inspicit sin- non eos qui attulerant, sed iidem illorum vidisse di-
 367 S. PASCHASHRADBERTIABBATIS CORBEIENSIS 368
cilur. Quia primum lides animae semper inspicilur, A dicat : Surge de proftinda viliorum ruina, et vade
deinde opera fidei exiguntur. in domura seternoefelicilatis untle cecideras, et lolle
Et ecce quidam de Scribis dixerunt intra se : Bic interea lectum infirmitatis tuae, donec induarisim-
btasphemat. Quae dictio cordis fuit cogitatio, quo mortalitate plena. Mira Pharisaeorumperfidia, sed
livor Pharisaeorum nobis oslcndit Deumesse qui ait, mirabilior haereticorum pravitas, qui nec eisdera •
Dimiltuntur tibi peccata tua; calumniantes, ut Mar- oppressi verilate tacent. Ecce filius hominis polesla-
cus ait, non posse, nisi Deum, dimittere peccala lem habet divinitatis, et ideo, ut Deds, relaxat pec-
(Marc. n, 7). Siquidem illorum teslimonio Deus esse cala, cogitaliones novit, et imperat jacenlibus ut
convincilur, quamvis illi calumniantes opus as- resurgant. Non alter quidem homo, ut i111volunt,
truanl Deitatis, personam negent. Deum utique con- alter Deus; sed Deus et homo unus Chrislus. Qui
fitentur, et perfidiam non amiltunt. Porro perfidia profecto hoc loco, sicut et in quamplurimis, filium
verbo tenus confiteri potest, credere non potest. hominis ideo se nominat, quia de illo Pbarisaei ca-
- Sed medicus animaruin semper afiert fomenla sa- lumniabantur, cum verus homo esset, cur Deum so
lutis. faceret; et probat ex hoc opere se Deuin esse, quod
Ut quid cogitatis, inquit, mala in cordibus vestris? potestatem haberet in omnibus Deilatis. Nec tamen
Quod est cordis verbum. Verumlamen quoerendum'.B negat se verum filium hominis, quod Marcion facit,
quomodo raala cogitaverint, cum verum sit neminem el caeteriex haereticorumschola. Praevenitenim his
peccata posse, nisi solum Deum, dimitlere. Hoc factis Deus menlium maligna consilia, et deitalis
quippe illos cogitasse cerlum est. Sed hoc ipsum suae potentiam operis attestatione monstravit, dum
malc cogitanl, dum ad hoc cogitant, ut convincant dissoluti corporis membra firmat, et sub imperio
eum ex hoc blasphemasse, homo cum esset, Dei prislinam reddidit sanitatem. Ubi dugtaxat integra
solius potestatem sibi usurpasse, nolentes eum Deum oslendilur resurreclio, animaevidelicet et corporis.
credere. Ad quod ipse mox, non ad eornra dicta sed Et perhoc quod paluit exterius, etiain illud in auima
ad cogitala, ut Deus, respondil. Acsi diceret : Cur provenisse comprobalur. Hoc namque adhuc hodie
non recordamini solius Dei esse, cogitationes homi- Chrislus agil in Ecclesia, dum et peccata noslra so-
ntim nosse, sicut scriptum est: Tu solus nosti corda lus relaxat, et quae carnis sunt interdum sanat. Quis
hominum? (II Par. vi, 50.) Profecto, quia sicut Dei enim non videat, aniinam virtutibus destitutam ja-
solius est peccata dimittere, ita et cogitationes sin- cere in stralo vitiorum ? Unde indesinenter curren-
gulorum videre. Hinc quoque ait : Quid est quod dum ad veniam. Et quia nos minus idonei sumus,
cogitas mala, me purum hominem esse? Ecce dum intercessores adhibendi, donec intrinsecus resurga-
cogilationes vestras intueor, probare poteslis rae (' mus. Ob cujus lestimonium ait paralytico : Surge,
Deum esse, qui cas aspicio, quod nemo nisi Deus tolle lectum luum, el vade in domum luam. 430
potest. Atque ex hoc quod negare minime potestis, Eadem quippe potestas ejus crit in resurrectione, in
vosraet convincilc, et perfidiam superate. qua morlui qui iu Dominosunt resurgent primi. Sed
Quid est enim facilius dicere: dimittuntur tibi pec- quod ait, Tollelectum tuum, duabus de causis dici-
cata tua, an dicere : Surge et ambula? Nam apud lur : ut et vera sanitas, et robur virtutis reddilum ,
homines inler facere et dicere, mulia distanlia est; cunctis patesceret; et quidper hoc mystice figurare-
apud Deum vero, utrumque ex potestate descendit, tur, manifeslius claresceret. Nam per lectum inlir-
ut liat signum visibile; quatenus illud spiritale quod mitas carnis designatur. Et hic est lectus doloris in
ait, dimittunlur tibi peccata lua, factum in veritale quo anima nostra conscientiaecrucialu jacens afflicla
intelligatur. Alioquin sicut imperio vitium animae, torquetur. Mirum, quandoquidem, dum relaxanlur
peccala scilicet, nemo potest ptirgare, nisi solus peccata, camis infirmilas non tollitur; ideolectus,
Deus, ita omnino nec vitium carnis. Ex quo constat, in quo prius portabalur infirmus, ab ipso portalur.
non sicut Manichaeusdelirat, sed totum 429 no" Nec dubium quin nerao nisi ex infirmitate carnis aut
minem ab opiflce uno creatum. Idcirco nihil minus animaedissolvitur, et mortalibus nexibus irretitur.
: potentiaeest, Dimiltuntur tibi peccatatua, quam surge I ' Sed peccala in baptismo, aut ccrte seraper ex indul-
et ambula. Fecit euim hoc argumenlum Salvator gentia donantur; infirmitas vero peccandi aut cor-
contra perfidiam eorum, ut si de cogitationibus ter- rumpendi manet. Hinc quoque et in Psalmis : Qui
giversarentur, fieret miraculum visibile, cui Deitalis propitiatur omnibusiniquitalibusliiis,qui sanat omnes
'
opus non possint denegare. infirmitates tuas (Psal. cn, 3). Aliud quidem operis
Ut sciatis, inquit, quia filius hominishabet potesta- ostendens propitiandi, aliud vero sanandi. Propterea
temin terra dimittendi peccata : tunc ait paralytico : ergo et lectum jubetur lollere, licel vitia relaxentur,
Surge el ambula. Hoc quippe quod ait, ut sciatis, ad quatenus unusquisque intelligat, secum semper suam
Judaeos loquitur; sed adhuc imperfecto pendente infirraitatem portare. In qua nimirum infirmitate
'
sermone, evangelista inlerponit, Tunc ait paralytico, non jacemus, nisi dum succumbiraus; quia Dominus
deinde sermo sequitur Salvatoris plenus potestate: opem fert super lectum doloris noslri, licet univer-
Surge et ambula. Tria quidem simul imperat, surge, snm slratum humani generis in infirmilate versa-
et ambula, et tolle grabatum tuum; ac si patenter verit. Idcirco post raedelam salutis, post veniam
Legendum videtur eadem.
 569 EXPOSITIQ IN MATTH^UM. — LIB. V, CAP. IX. 570
delictorum, in eodem infinnitatis lectp non jacen- A pracdeslinalione,necdum tamen vocatus ad gratiam :
dum, sed portandum est fortiter, et vitia praecaven- ideo nondum Matthaeum vidit, sed hominera Mat-
da. Hinc ergo patenter ait : Totle lectum tuum, et thaeum tanlum nomine, necdum gralia. Vidit, in-
sade in domumtuam. Domus aulem nostra, paradi- quam, hominem ex iis de quibus dicilur, Vosaulem
sus est. De qua, inquam, dorao Propheta gratulando sicut homines moriemini (Psal. LXXXI, 7). Profeclo
canit : Lmlalussum in liis qum dicta sunt mihi; in quia ccelestia relinquens , nonnisi terrenis lucris in-
domumDominiibimus(Psal. cxxi.l). Adquam nimi- hiabat. Hoc igilur vidit, quod eripuit. In Matlhaco
rum domum repedanles , ferre debemus lectum namque hominem salvavii. Vidil ergo hominem eo
infirmitalis nostrae, oranles : Miserere mei, Domine, aspeclu, quo et Nathanael dicitur vidisse sub ficu
quoniam infirmussum (Psal. vi, 5). Et quanlo fragi- (Joan. i, 48). Vidit, 432 inquam, miserationis. s.uaj
liores, Domini suffragante gratia, tanto inslanlius affeclu, sed istum in telonio, illum aulem stib ficu,
super Christum innitentes, ad doinum ire jubemur. quo prior Atlam foliis se contexerat, hunc tamen eo,
Quia profecto leclus doloris, refrigerium ex gralia longius, quo terrenis inhiabat. Unde ad exaggeran-
et quietem beatitudinis operatur. Tunc surrexil et dum cupiditalis suae cumulum, sedcntem euin vj-
abiit in domumsuam. In uno ergo momentodicli ct disse dicitur. Sedebal enim ut magislcr rapinacjuxta
operis impletio coram calumniatoribus exhibetur, B fbrnacem avaritiae, et sestuabat concupiscentiarum
ut intelligerenl illum de quo diclum erat, Quia caloribus. Nec slans ut vinceret, nec abiens ut eva-
ipse dixit et facta sunt (Psal. xxxn, 9). Propter quod derei, sed sedens ut princeps rapinae ministrorum
sequitur : praedam diriperet. Nam xeAofGraecc tributum, aut
Videntesautem lurbm timuerunl el glorificaverunt vectigal dicitur. Unde legitur in GraecoTWTOTSXO;,
Deum, qui dedit potestalcmtalem hominibus. Mira TOTi/o;-,hoc csl, cui tribulum, tribuium (Rom. XIII,,
obluratio Pharisaeorum. 431 Turbac videntes re- 7). Ex quo roanifestum, in donio tributaria euni, re-
surgentem, saltera alii timent, licet necdum cretli- sedisse, ubi lucra, tributa vel vecligalia exigebaiH
derint ut diligant, alii glorificant. Illi vero livore tur. Sed venit in quaestionem cur Maitlueus nunc
acriori moventur, et ideo calumniabantur quod bla- vocatus legatur, cum Lucas longe retro exponat
sphemaret. Et notandum admodum, quod et adhuc (Luc. vi, 13) duodecim apostolos simul electos, et
imperfecti admirantes dicanlur glorificasse Deum, audisse a Dominoserinonem in monte, quem stipva
qui dedil potestalem talem horainibus. Sed quaeren- cxpositimus. Patet igiiur hoc myslice factum. Uli
dum, tilruni Jesura Deura glorificent, qtii dabat, illis quidein signantes hislorica narratione, anle liiiiic
videntibus, polestatem hominibus sanandi vevbo, an sennonem in monte cos vocatos fuisse. Sed Mat-
Deum, more Judaeorum, qui dedit homini Christo C Ihaetispost sanilalem lcpvosi, post curationem pa-
Jesu, una cum eisdem apostolis talem ac tantam ralylicorum caeleroruinque, medium se inlersevere
potestatem curandi, ut eum tantum hominem inlel- maluit; tit ubi multi debiles curantur,. etiam se-
ligant, quamvis opera habuerit Deitalis. Quidquid ipsum quasi debilem et imiiiundum, sanaluni a pio
horum igitur velis astruere, palet sensus, quod in Domino humilitatis gratia ostendat. Simulque no-
illo poleslas fuerit Dcitatis. Verumtanien., quiapec- tandum, quod non omnium aposlolorum vocalio,
cata diraiseral, quod solius Dei est, et cogitaliones quando vel ubi facta sit, in Evangelip declarelur.
occultas deprehenderat, et huic, sanandi ac resur- Hunc lamen cum vidisset Jesus sedentem in telonio,
gendi, sicut et quampluribus, verbo polestatem dixit ei : Sequere me. Et mira dispensalio Dei. Na-
dederat coram eis, rectius intelligimus, Christum thanaelem ad se jam venientem quera laudat, licet
Deum illos glorificasse ac timuisse, quem miseri viderit niiserationis affectu sub ficu , nec tamen ad
Pharisaei credere noluerunt. Et haec est, inquam, aposlolatus oflicium vocat: hunc aulem dc tam pro-
poleslas quam glorificant Deilatis, qua dedit in se fundaeiniquitatis cathedra, mox ad thronura aposto-
credenlibus non solum sanari verum filios Dei lalus clementer provehit; et reor, ut illud Apostoli
fieri, et ad domum ccelestispatriae quanlocius perve- compleatur, quo prius abundarat delictum, supera-
nire. D bunduret gratia (Rom. i, 20). Quem non solum apo-
Et cum transisset inde Jesus, vidit hominemse- stolum, verum evangelislam esse voluit. Novit enim
de.itemin lelonio, Matthmum nomine, et ait illi: artifex singula licet incomposita, ad quos valcant
Sequere me. Consuetudo est sanctorum in Scripturis usus suo proficere opere. Idcirco praeteriens vidit
divinis, quoiies ipsi de se Ioquuntur, sic quasi de maleriam operis sui, elegit imdc formaret vas in
alio dicere. Nec immerilo, quoniam etsi ipsi viden- honorem, quod prius in contiimelia jacebat. Vidit
lur loqui, tamen Spiritus sancius loquilur in eis, et autem , cum approbavit. Non qttod probum jam
ipse de illis quae vera sunt, quasi alius absque fuco esset, sed erat unde ab opifice probabile fieret.
decoloralionis testattir, licet eo loquendi genere hu- Sic igitur omnia in principio quae fecit, vidisse
mililatiscausa seoccullent. Sicitaque Moysesquam dicilur, boc est approbasse. Quidqiiid enim ad se
saepe, sic Isaias, sic et Joannes loquuntur, quasi de iu laudem sui operis revocat, prius ex sua indulgen-
altero, ut verilas suis adorneiur virtutibus. Vidit, tia probal, ut videal; el quidquid viderit, approbat in
inquit, liominem,hominem ait, el non Malthaeum, 433 iaudem perfecli operis, ut reducat. Hinc est
quia Matthaeus donatus interpretalur, etsi jam ini quod ait : Videns vidi affliclionempopuli mei, qui
 3*1 S PASCHASII RADBERTIABBATISCOBBEIENSIS 372
est in jEgypto (Exod. m, 9). Alioquin eos nisi prius A spexerat; et ideo praepedire illos nibil poterat. Poma
ille videret, licet ejus essent, ipsi ad eum non re- erant convallium; idcirco contra uncinum, quemdi-
dirent. Sic et Petrurn decruce, qui male negaudo vina manus lenebal, resistere nequibant. Quod mi-
recesserat, respexit, flendo ut rediret. Sic omnes, seri nescientes Porphyrius atque Julianus Augustus,
quos ad suam gratiam vocat, quocunque in loco re- arguunt, ut dixi, vel iroperitiam historici mentien-
cesserinl, pnorvidet oculo pietatis, deinde vocat . tis , vel slullitiam eorum, quod quasi irrationabililer
suae dignationis oflicio ut eum sequi studeant. Nec secuti sinl hominem quemlibet se vocantem; cum
istum ideo divitem vocat ut pennaneal dives; sed tanlae virtules tantaque signa praecesserint, qnae
ut, reliclis omnibus, beatain amet pauperlalem, et anle apostolos, quam crederent, vidisse non du-
exemplum sequatur Praeceptoris: siquidem non so- bium est. Et, ut aiunt, poterat ad se videntes
lum incessu pedum, verum iraitatione perfectce vi- aspectu trahere, dum fulgor ipse et majeslas oc-
tae. Quapropter non alium ad imitandum qiiam se culta divinitatis in facie relucebat. Sed isti qui pu-
proponit. Et notandum quod transiens eum vidit et ruin hominem fuisse illum mentiuntur, nequeunt
vocat. Ad hoc quippe ut, et ipse de hoc saeculotran- inlelligere, qua virlule apostoli mox odorem vitae
siens, adaeterna quantocius festinet. Nam el Petrum seqtiuntur.
atque Andream non stans aut sedens, sed peram- ** El factum est, discumbenteed in domo , eccemulti
bulans secus mare, vocavit simili modo, ut Jaco- pttblicani et peccatores venientes, discumbebanlcum
bum et Joannem transiens, quemadmodum idem Jesu. Nec dubium quin ut Lticas astruit (Luc. v, 29),
Matihaeus testatur (Matth. iv, 18, 21). Propterea, el Marcus in domo ipsius Matthaei (Marc. n, 13),
leclor,Iuijiiscemodieveiitus non casu contigisse cen- quia paraverat ei Levi convivium in domo sua. Ma-
seas. Imo divinilus ad inslitulionem nostram omnia nileste complens illud Apostoli, Si vobis spiritualia
pracparala, qualenus et fides reniteat de praeceplo, seminavimus, dignum esl, ut veslra carnalia meta-
et de doctrina hinc inde uberius resplendeal ex ne- mus (I Cor. ix, 11). ftectus igitur ordo, ut prius fi-
goiio. dem susciperet, deinde renuntialuvus omnibus, non
Et surgens secuius est eum. Surgens autem sequi- luxuriose dislribuens, sed ex suis sumptibus hospi-
, tur, quia sedens male corruerat. Nec ulique stare talitalis convivium Domino praepararet. Prius lamen
quiverat, pondere pravae cupiditatis pressus. Sur- illud exbibuit in pectore, juxta illud, Ecce sto ad
rexit, nec minus fide quam corpore. Totus ergo osliumel pubo, siquis aperuerit mihi januam intrabo
siirrexil, quia tolus ceciderat; et secutus est eura ad eum, et coenabocum illo, et ipse mecum (Apoc.m,
moribus, doctrina fidei, exemplo discipulatus. Non 20). Quod itaque convivium tunc paravit, cum per
ut quorumdam insania contra nos lalrare ausa ca- u fidem eum in animoaddileclionem suscepit. Sic, sic,
lumniatur, apostolos faluos seu stultos fuisse, quod convivium quisque Domino recte 435 parat, qui.se
tam stibito adhuc inscii seculi sint eum quem nec- prius, tum sua, devolus impendit. Voluit enim
dum probaverant. Nescientes miseri, quod ex au- Christo vicem rependere , et ideo mox ei convivium
cloritate vel niajestate jubentis potius, quam ex Ie- in domo sua parat, ut a quo jam perennia sperabat
vilate haecfecere. Si enim iu succinis, aul magaeie bona, ei sua largiretur temporalia. Caeterum Do-
lapide lanla vis inesse dicilur, ut sallem levia quae- minus non propter epulas terreni victus ad convivia
libet contraposita ad se trahant, quanto magis vis tam frequenler ibat, sed ut occasionem haberet prae-
et vivtus divinaemajestalis interius eos afficicbat, et standi gratiam. Hiric sane quoties interfuisse legi-
suae dileclionis flamma a torpore solvebat infideli- tur, aut ea quaedocuit meraorantur, aut quaegessit,
tatis? Nec poterat durare frigus dubietalis, a facie quatenus omnes per hoc ad vitae epulas venire invi-
caloris quo intus urebatur; sed liquefacta mens af- taret. Unde non minus ad peccatores, quam etiairi
fectu charitatis, currebat mox post fontem, cujus et ad eos qui se justos aesiimabanl, inlrat ut cuncli
erat dulcedine respersa; nesciens dubilare de illo, se peccatores intelligant, et ad fontem misericordiae
ciijus jam spiritu 434 interius agebatur. Currebat currant. Nam el isti qui cum Domino in domo epu-
autemmens, sedlrahebantur, de quo sponsa in Can- lantur, quos peccaiores accusant, non ila cum eO
licis, Trahe me posl te , curremus in odore unguen- discumbunt ut peccatores permaneant, sed ut dein-
torum tuorum (Cant. i, 4); ac si patenter dicat, ceps cum Malthaeoejus magisterio adhaareant. lnde
irahe prius me ul exsurgam , donec debilis el in- namqiie est quod eisdem calumniantibus objicitur.
firina videor, donec aegrotationetorpesco; trahe me Non est opus valentibus medicus, sed male haben-
post le, ut convalescara. Postea vero curreious, nec tibus, el illud : Misericordiam volo et non sacrifi-
sine adjumento, sed in odore unguentorum tuorum. cium. Ostendit igitur suis responsis, cur ad convi-
Quibns recreati odoramentis indefessi posl eum via peccatorum intrarit: equidem non ut acciperet
ibant. Teligerant enim, ne dubium quin isia virtu- escas, verum ut praestaret misericordiam, miseris
tum aromata, nares eorum, dum ante iilos odor et languentibus indulgenlia subveniret. Nec praeter-
vitaetransiret. Et ideo absque ulla mentis retracta- eundum quod Matlhaeus ob id eleclus sit de telo-
lione, relictis omnibus, ea quae inlrinsecus fragra- nio, quatenus nemo immanitate scelerum suorum
bant ocius sequebanlur. lmo trahebat eos vis di- diffideret, Domini bonitate altraelus, qui de tam
Vina,uncinus poroorum scilicet, quem propheta con- iiuis et obsccenis quaestibus videt hunc provectum^
 373 EXPOSITIO1N MATTILEUM.— LIB. V, CAP. IX. 574
et in numero apostolorum subito counumeral.um. A imo liiiiiiilibus et peccalorihus me impciido. Haec
Unde mox el in domo ejus, quae fueral officina contra eos dicta gravius proferunlur, tptia justos se
crudelilatis, cellarium fraudis,el spelunca iniquita- inenlicbantiir; hiimiiibus autem el confilcntibus sa-
tis. fbns emanal pietatis : ut niiilti publicani ac lus offerlur. Proptevea bealus Apostolus: Conclusit
peccatores quasi ad vitam resuscitati, eum Domino enim Deus omnia sub peccato, ut omnibusmiserealur
participanlur. Alioquin si in peccalis permanere de- (Rom. xi, 32). Et David: Omnes declinaverunt, si-
cemerent, ei, qui sine peccalo est, nequaquam mul inuliles facii sunt; non 437 esl 9"' fuciat bo-
convesci auderent. lmo unius peccatoris conversio num, non esl usque ad unim (Psal. xin, 3). Idcirco
mullis exemplum praebuit pcenitentiae. Mutavit ergo meliiis est in domo beati Malthaei Christo cuni pu-
Mailhaeusnegotium , nec amisit, dom in domo ad blicanis el peccaloribus participari, quam cuin Pha-
quam prius multos secum propter Iucra conduxerat, risaeismale sine illo justificari. Jcjuni quidem erant
ad veniam invitat : et qui erat magisler rapinae, cibo salutis, propterea non sentiebant se aegrotos :
factus est exemplum veniae. Unde conducit illico el salurati jactantia falsaejuslificaliouis, ideo nescie-
suos ad scholam vilae, quos conduxeral prius ad bant esurire misericordiam, el quaerere medicum
qiiaeslummortis. Accepit ilaquc alia talenta , idcirco perpetuaesanitatis. Alioquin quis erat in gehere hu-
refert alia lucra. Et siculi beali piscatores, jam B mano saims, aegrolanle ipsa natura peccato primae
alios in sagena Cbristi capiunt pisces, ita bic de originis? Hinc benignus medicus adbuc eos quasi
negotio veniae alios secum peccatores el publica- languentes monet.
nos plurimos 436 invitat, el omnes vecumbunt Euntes, inquit, discite quid sit: Misericordiamvolo
cum Jesu in dotno misevicovdiae.De quibus evange- el nonsacrificium.Deprophetaproferenslestimonium
lisla Mavcus: Mttlti, inquit, peccalores et publicani suggillat qtiod justos se exislimanles peccalorum et
recumbebantcum Jesu eldiscipulis ejus (Marc. n, 15). publicanorum consortia declinarinl, proplerea in-
Erant enim multi qui sequebanlur eum. Sequeban- vilal ad doclrinam, ut dicant quid sit quod scriptum
lur aulem , quia huic dicttim fuerat, Sequere me. el, Misericordiamvoloetnon sacrificium(Ose. vi, 6).
Apparet ergo quod prius per ignorantiam lucra con- Misericordiam ergo vult divina pietas, ut omniura
quisierant praesentia, qui tam subito ad nnius con- niiscrcatur, et omnes eam implorent, atque com-
vevsionemrapti sunt ad divina. Facile enim contem- patientes in invicemmisericordiam praeslando,nullus
nitur, quod in comparationem adeptaerei vilissimum infirniitale miser remaneal; quod isti dedignantes,
judicaiur. Tum generosus jttre censetur animus.qui ncc aliis praestare, nec sibi quaerere curabant, cre-
lam subiio per fidein, quae niagna putarat, et tani cienlcsse insacrificiis, et sabbatis, ac neomeniis ju-
facile captus amore melioris vitae praelermittit. Sed C slificari.Quaedumreprobal.horumsectatoresostendit
invidia semper bono alterius Jorquelur, propterea peccatores esse, et provocat quantociusad misericor-
Pharisaei adeunt discipulos dicenles : diam convolarc. Medicum quidem se vull intelligi,
Quare magister vesler cum publicanis et peccatori- qui noverit iiifirinilates eorum, qui ex justitia legis
bus manducat ?. Primum infirmos adhuc adeunt di- lumebant superstitiosa praesumptione; cseierum
scipulos, quia non audenl aperte Magistrum repre- niale babentibus, qui suae fragililatis conscientia
hendere. Deinde suam oslendunt imperiliam, quod vicii, graliam requirunl, se offert ultroneum. Ubi
nec seipsos intelligant, nec euin quem caluniniari simul ostendit, ut prxmisi, quod hi, qttos culpabant,
conanlur. Nesciunt miseri quod nemo sine peccalo : non in-pristinis permansere vitiis, sed pcenitentiam
et si peccatoribus non communicaret, ncmo vita agentes praecesserint in regno Dei venientes ad Cliri-
dignus esset. Venit denique eis haec superstitio de stum. Ad hoc quippe vulneratus est propler iniqui-
jactanlia, et non de justilia, quoniain, sicut Pro- tates noslras, ut ejus livore sanaremur. Atlrilus es,
phela canil, Non justificabilur in conspectutuo om- propter sceleranostra, ut gratis abeojuslificaremw.
nis vivens(Psal. CXLII , 2). Unde Dominus audiens Unde ait:
haec aiebat, Non esl opus valentibus medicus, sed Non veni vocarejustos, sed peccalores. Sed forte
male habeniibus. Non quod aliquem sanum a medi- " movet aliquem, quomodo dixerit, Non veni justos,
cina suaesalutis exciperet, sed ut omnes reos esse sed peccalores vocare, cum omnibus paleat, quod
monstraret. Quod si medicina circa aegrotos non etiam eos, quos secundum justitiam Mosaicaelegis
fuerit adhibila , sanis quid prodesse poterit? Ad hoc atque instituta perfectos invenit, ad evangelicaecul-
quippe ad Matthaeuravenit, quia ille aegrolus crat, men perfectionis plurimos vocavit. Si enira solos
ut avariliaecuraret vulnera , ut concupiscentias re- peccatores, et non etiaro justos ex lege vocarel, ne-
stingueret. Non tamen haec ideo tlicil, quasi illi qui quaquam Nathanael discipulatui ejus adhaereret,
eum reprehendere moliebantur sani essenl, sed ut quem ad se venientem tanla laude djgnum dnx.it
infirinantibus se medicinam oslenderet. Caeterum extollere. Sed et caeleri quos ex lege juslos fuisse
illos qui de falsa legis justiiia pracsumebant, magis nemo dubital, nunquam ad alliova 438 evigeret,
exprobrando tangit, quam ut jtistos esse confuea- si eliam de his non eligeret per gratiam, quos vo-
tur. Ac si aperte dicat: Omnibus veni, quia omnes carel. Queni locuin sane Lucas aperlius fortassis
morbo pressos novi; sed vobis, qui de supercilio explanal (Luc. v, o2) : Non veni, inquit, vocare
malae praesumptionisjactitalis, non opus videor : justos, sed veccaloresin pwnilentiam; ac si paleuler
 375 S. PASCHASURADBEKTIABBATISCORBEIENSIS 376
insinuet: Omnes quidem clectos ad regna ccelorum Anunc adulando interrogant, nunc reprehendendo,
Dominus vocat; sed illos solummodo ad pceniten- nuncdolis, nunc insidiis, nunc aperlis odiorum blas-
liam, quos graviora delicla ligant. lllos siquidem, phemiis atque contumeliis appetunt, pulsant, in-
ul perfectioris vitaeculmen apprehendant; istosvero, sectantur, et cupiunt subvertere, quem nemo faUere,
ut per poenilentiam priorum errala deUctorum nemo contraire poterat. Hinc est sane quod Phari-
damnent. Potest lamen et aliler interpretari, Non saei prius apud discipulos notam in magistrum de
veni vocare juslos, eo quod non iUos vocaverit ex publicanorum convivio componunt, apud magistrum
praedeslinatione, qui suam volenles justitiam con- nunc itcrum isti una cum eisdem Pharisaeis discipu-
stituere Deijusliliae non sunl subjecti, sed eos potius los capliose quasi jejunii nescios, et gulae deditos
qui, suaefragililatis conscii,confiteri non erubescant accusant. Praetendunt igitur discipulis de magistro
quod omnes peccaverunt et egent gralia Dei, et laqueos odiorum, et magistro rursus de discipulis
quod in multis.offendimus omnes. Licet profecto et fomenta discordiae seminant. In utroque tamen
de his vocaverit, quos prius falsa inflabat justitia agentes, ut ejus doctrinam evellerenl, et contra eum
correctos ad pcenitenliam; tamen manifestum, quod insidias excitarent. Imraittunt aliquando oppositas
non jam de sua vel legis justilia praesumenles; sed personas, nunc Sadducaeos, nunc Herodianos, nunc
isli et illi omnes qui salvi fiunt gralia Christi B ipsi per se Pharisaei arcuatis saeviunt jaculis. Et
ad veniain juslificanlur. Propterea ergo jure non ju- modo inittunt discipulos Joannis, ut ipsi conlra euni
stos vocare dicitur; quia etsi justitiam legis habuere, veniant, quem magister praedicaverat. Alioquinquae
nonnisi Cbristi gratia justificati apud Deum inve- essel eorum socielas cum eisdem Pharisaeis, qw>-
niiintur. Qua de causa insinuat, quod non pec- rumdogma dispar erat? Sed junxit eos invidia, quos
catores diligat duntaxal, sed peccatores absolute disciplina dissociabal. llli quidem.ut Moysen Christo
vocal in poenilenliam, ul eos per eamdem baplismi praeferrent; isti vero, eidem ut Joannem antepone-
pcenitentiain, de qua longe supra diximus, ad veniam rent. Utrique errore pares, utrique Uvore commu-
jara juslos suscipiat. Quibus profecto verbis duplici niter saevientes. Quibus Dominus, quia disciplina
errore illos deceptos probat, dum et se juslos arbi- Joannis erant irabuti, sponsura se insinuat, de quo
trabantur, et eos criminabantur injuslos, qui resi- magister eorum praedixerat: Qui habet sponsam,
piscendo a malis jam jusliliae propinquabant. lgitur sponsus esl, amicus autem sponsi gaudio gaudet,
nec se, nec illos noverant: ideo Judex eos discer- quia stat el audit vocem sponsi(Joan. m, 29). Etcon-
nens, istos ad humilitalem reprirait, illos ad spem venienler satis, ut ex raagistri sui vocc crederent,
veniae sublimat; utrisque tamen se medicum gratis et non cogerenl insidiando tempora sponsi laela
offert. Sed in istis, pulo ille senior filius foris slans C trislitiis perraisccri Pharisaicse legis. Nec dubium
invidet, etmale jejunat; in illis verojunior rcversus illa jejunia, non de praeceplis implendaevitae, sed de
palemis glorificalur donis, et convescens justifica- tradilione Pharisaeorum 440 erant, quibus Ec-
tur. Felix lanlus evangelista, qui sua duntaxat con- clesicepraesentis figurabatur observatio. Uude pa-
versione, gregera raermt publicanorum ad Chrislum lenler ait: Non possunt jejunare filii sponsm. Non
trahere. Unde sicut in principio hujus operis prae- quod eos jejunare nollet, praesertim cum eorum vita
miseram, curara gerit in orani opere suo de pecca- non aliud quam jejunium fuerit; sed ut altiora nobis
loribus; quod fortassis ejus convivium, in quo eos monslraret, quod non possunt jejunare jejunia illa
citra Christo conduxerat, demonstrabat; quod ipse Pharisaica, quae aut de rigore legis veniebant, aui
suis exemplis, sua doctrina, suae praedicationis of- de superstitione magistrorum. Neque adhuc illa in-
licio, curam eorura gerat, qui nefandis criminibus slabant, quaeposlea Spiritus sancli gralia roborati,
rei tenebanlur, ut cum Chrislo epulis aeternse vitae perfectius impleverunt. Interea quia sponsam quaerit,
saginenlur. Sed quaeritur ad litteram, cum sicut jejunia seponit, relinquit austera, et quod sponsaete-
Lucas insinuat (Luc. v, 28), reliclis omnibus 439 nera tantumdem requirit affeclio, totum se dat spi-
secutus sit Christum de teloneo, quomodo postea in n rilalibus gaudiis, indulget epulis, ut sit filiis qtios
domo sua suis sumptibus pascat euin cum publica- lactanles ducit, totus blandus, totus amabilis el sua-
nis et peccatoribus ? Ex quo liquet quod res votis vis, totus festivus. Processit enim tanquam sponsus
magis, quam manu relinquitur. Reliquit autem de thalamo suo, et exsultans occurrit a summo cce-
orania, ex quo se novit illum imitari, et ideo in do- lorum vertice usque ad summum ejus, donec spon-
mo sua, qua praesidebat ad teloneum, non quasi sam suis confirmel dolibus. Propter quod inlerdum
Dominus domus, sed quasi minisler fidelis spernit et praestabat se mensis, convivantibus intererat, el
dispensat caduca prudenter; cui aeternacommittenda omuibus communiler se exhibebat, donec divinis
erant. In cujus nirairum convivio suppliciter obsecro humana conjungeret, et faceret de terrenis coeleste
cura Christo vel ultimus epulari, et inedicina ipsius consortium. Nec dubium, quod in vocatione beali
a malis quibus praepedior, sanari. Malthaei, licet Hebraeus esset, quia contra legis
Tunc, inquit, accesserunt ad eum discipuli Joannis, sanctionem se transfuderat Romanis parere quaesti-
dicenles: Quare nos el Phariswi jejunamus frequen- bus, per eum vocatio Gentium designatur. Unde
ter, discipuli aulem tui non jejunanl ? Grandis Ju- cum eo mox mulii publicani el peccatores veniunt
daeorum invidia et perfida callidilas, qua Chrislum convivium celebranlcs, et non qualecunque, se4
 377 EXPOSITIO IN MATTHJEUM.— LIB. V, CAP. IX. 378
magrium, ut Lucas ait (Luc. v, 29). Quod profeeto> A Deinde, dicil eis, quod nequissimura illud dsemonum
mystice illud ostenditur esse convivium, quo simul1 genus, non nisi jejuniis et oralionibus posset supe-
sponsus et sponsa, ccelestibus redempta donis, fce- rari. Quapropter si eos vincere vult, qua ratione,
derantur. Et ut altius fatear, idem sponsus est vitu- quandiu cura illiserat non debuerint jejunare? Vel
lus ille saginatus qui occiditur, juxla alterius locii quomodo non jejunabant, cum omnis lurba cum
parabolam, unde istud convivium divinilus instrui- eo perseverans non habeat quod manducet; praeser-
lur. Sed ab eisdem qui Christum per fidem in animo> tim cum non nisi quinque, aut alibi, seplem inter
dilectionis affectu suscipiunt, ulique praeparatur. Ibii omnes panes inveniantur? 442 Putasne illis omni-
namque publicani et peccatores, ibi Raab mere- bus jejttnantibus, Christus et soli prandebant apo-
trix, ibi Tyrus et populus j£thiopum, quos idemi stoli ? Absii nos ita desipere. Sed quod vevius est,
evangelista ad Chrisli vocavit gratiam. Hinc Dominusi filii sponsi lugere vel jejunare, quandiu cum illis est
pe.r prophelam : Ultra flumina JEthiopim inde sup- sponsus, mystice nequeunt, quia introrsus gaudio
plices mei (Soph. III, 10). Propterea nec imraeriloi gaudenl spivitali, et epulis epulantur aeternaebeatitu-
Levi magnum praeparasse convivium dicitur, quia, dinis. Hoc itaque gaudio Joannes gaudebat propter
gentilitas haec omnia in domo sua., scilicet in Ec- vocem sponsi, non quod sponsus esset, sed quia
clesia Chrislo per fidem exhibuit. Et ideo dictum, R ] amicus ejus erat. Et hinc est quod ait non posse
est in persona Domini : Memor ero Raab et Baby- sponsi filios jejunare, licet illi jejunent, qui necdum
lonis,scieniibus me (Psal. LXXXVI, 4). Sciebant nam- ad nuptias intrarant. Qitia nimirum omnes illi jeju-
que jam isli Christum, et ideo memor eorum Do- nant qui panem vitae ignoranl. Christus aulem et
minus, non solum ad fidem eos vocarat, verum, sponsus et panis est, atque convivium deliciaruni.
etiam secum ad convivium admittens, vestierat A quo jejuni erant, qui necdum renovali nupliarum
441 vesle nuptiali. Propterea filii sponsi ac sponsm inleresse nequiverant epulis. Hinc sane sequilur :
qttandiu cum illis est sponsus, jejunare nequeunt. Nemo coinmissuram panni rudis mittit in vesli-
Filii autem ideo dicuntur, quia ex fide Christi et mento veteri, ne major scissura fiat; neque vinum
Ecclesiaerenati, maternis adhuc alebantur doctrinis. novum in ulres veleres, et reliqua. Igitur antiquae le-
Omnes quidem sponsi ac sponsae filii, etsi ex omni- gis supellectilem vetus appellat vestimentum, Judai-
bus sponsa una concorporatur, ut idem sint filii cis altritum sludiis, sensibus corruptum, seclis scis-
simul collecti in unitaie fidei, quae et sponsa, cha- sum, actibus obsolelum : commissuram autem panni
rilatis fcedere sociati. Unde nec immerito in eadem rudis, Evangelii nuncupat indumentum. Quia pro-
domo sponsa cum sponso vescebatur. Sed sponsi fecto sicut veslimenlo tegitur corpus, ita doclrinis
filii tantum ideo vocantur, ul leneritudo fidei eorum C ( anima cooperitur. Sed aliud est vestimentum ve-
et tirocinium discipulatus insinuetur, propter quod tus, aliud vero novum; quia vetus corruptionem pa-
eis non debeat grave aliquid imponere. titur vetustate consumplum, cui si assuatur novum,
Venient autem, inquit, dies cum auferetur ab eis pejor scissura fil, dum et illud quod erat significa-
sponsus, et tunc jejunabunt. Patet ex hoc ioco quod tionis gralia promissura, corrumpitur, et illud quod
omnes illi dies quibus Christus in carne fuit, quasi ad salutem omnium erat repromissum, per se sufli-
dies convivii et nuptiarum fuerint sponsi ac sponsas, cere non aeslimatur. Hoc plane Ebionitae non inlel-
de quibus spiritali connubio apostoli jam creati, ligenles, commiscuerunt nova veteribus, non putan-
lugere non poterant, quaiidiu sponsum cum sponsa tes sine lege Moysi Christi Evangelium posse sufli-
in thalamo esse gaudebant. Sed venient, inquit, dies cere. Lex quidem per se usque ad gratiam, licet tra-
cum transierint nupliae, et passionis ac resurrectio- dilionibus Pharisaeorum esset consumpta, multum
nis lempus seu ascensionis advenerit, tunc jejuna- profuil; sed inchoanle gratia, non vestis Evangelii,
bunt: tunc utique, cum auferetur ab eis sponsus. quae de agni vellcre contexta est, ei admitli debuit.
Multiplicaverunt ex hoc loco post dies quadraginta Irao cessantibus figuris, vetustale exinanita, ea quae
passionis mox jejunia illa ccclesiastica celebranda, in eadem erant lege agendaevitae, in novitate opor-
licet stalim dies illos Pentecostes Spiritus sanclus ** tebat transire. Unde Joannes, cum de dilectione lo-
adveniens festivos dedicaverit. De qua sane occa- queretuv : Filioli, mandatum novum do vobis, inqiiit
sione anus Prisca et Maximilla saltem post Pente- (I Joan. ii, 8), mandatum quod ab inilio audislis.
costen tradiderunt quadragesimam faciendam, quasi Quia profecto illa omnia non vetustatis, sed novi-
ablalo sponso mox debeant filii sponsi jejunare. Sed tatis erant. Caelerum Sabbatismus et Neomeniae, ac
Christi Ecclesia illud ad passionem et resurreclio- ritus jejuniorum, vel reliqua significandaevitaeinsti-
nem usque distulit, ut spirilalis saginae jejunio ad tula, quasi veslimenlum vetus, jam consumpta prae-
illud Paschale sacramenlum animae melius praepara- terierant, veluti umbrae clarescente luce. Propterea
rentur. Tamen apostoli non solum post ascensionem his non assuendus erat pannus novaedoctrinae. 443
Christi coeperunt flere, verum in passione. Expleta Utraque tamen doctrina, jure pannus aut vesiimen-
aulem ascensione, diebus quibus adventum Spiritus tum dicitur, quibus induta anima non limcbil a
sancti exspectabant sine dubio et deinceps flentes et frigore infidelitatis, neque nuditate turpabitur
abslineutes erant. Sed et Dominus quomodo disci- Quia haec est illa slragulala veslis mira varietate
pulos prohiberet jejunare, qui el ipse jejuiiabal? omala, quam noliis in Salomone sapientia perfccit.
379 S. PASCHASHRADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 580
Sed et quidam de philosophia dicunl sub specie mu- A doctrina vetustate altrita, novitatem praeceptorum
lieris, quod habueril vestes subtili artificio el indis- ferre nequibani. Et ipsi, ulres, vinum nupliarum,
soluhili maleria perfectas, quas ipsa suis manibus de quo aposloli ebrii loquebantur variis linguis,
texuerat. Quaruin species ferebal ac si fumosas ima- continere non poterant. Dequonimirum vino archi-
gines, quas caligo quaedam negleclae veiustatis ob- triclinus sponso fertur dixisse : Servasti vinum bo-
duxerat; habens in extremis deorstim n Graecum, num usque adhuc (Joan. n, 10). Quod denique vi-
quod significat praclicam vilam, in supremis vero e num, necdum Pharisaei quibant ferre vetustate cor-
legebatur, theoricam volens exprimere. Quibus rupii. Utres autem novi, scilicet aposioli et eorum
aperle insinual, habilum animarum, sapicnliae do- imitatores, illo replebantur. Quia prius ut titres pel-
ctrinam esse, licet tradiliones hominum eam com- litim ab omni squalore purgantiir, et pigmenlis li-
maculaverint. Quibus remotis ac si umbris, palet niunttir odoramenlorum inlerius, ita confecli divinis
lucis veritas, quae nimirum non poiest admilli vesli- torcularibus apli censebantur virtutibtis, et gralia
mento veteri, ne pejor obcaecalio fial, si lux obscu- Spivilus sancti vepavati. Quos sane David fuluros
retur in tenebris, imo caligo earum rectius si cla- aspiciens de se gemebat dicens : Defecerunt oculi
rescat in lucern. Vernmtamen audis commissuram mei in eloquiumluum, dicentes : Quando consolaberis
panni rudis, non scissurae partem accipias, sed B me? Quia faclus sum sicut uter in pruina (Psal. cxvm,
principium texturae. Tunc enim primum lela rega- 82). Quaepruina infidelilatis procul dubio islos con-
lis indumenti de Christi vellere texebatur. De vel- gelaveral, idcirco veluslate consumpti, mustum
lere, quod dabat Agmis qui tollit peccata mundi. evangelicae praedicalionis capere nequibant, neque
Tunc quidem principium Evangelii lexebalur, id- pvaecepta servare. Quod bene dispensalor salulis
circojure commissttra dicitur, hoc est junclura. Non pvaevidens,novos ulres de praelo crucis replet ebrie-
quod veteribus debeat sociari, sed quia usque in lale spiritus, veteres autem vacuos deserit, ne pejor
finera supra corda credentium debeat extendi et di- scissura fieret.
lalari, ut una sit vestis omnium inconsutilis, et in- Et ecce princeps unus accessit, et adorabat eum
discissa, desuper contexta, capiens oranes, neminem dicens : Fitia mea modo defuncta est, sed veni, im-
nudum relinquens, nisi qui se talibus privaverunt pone manum tuam super eam et vival. Porro Marcus
ornainenlis. Geminat autem exemplum vestimenti, et Lucas, non morluam eam dicunt, sed in extre-
et utrium veterum novorumque. Sed per utres ve- niis esse, vel in brevi moriluram, videlicet morti
teres debemus intelligere Scribas et Pharisaeos, vel proximam (Marc. v, 23; Luc. vm, 42). Quam ideo
quoscunque extra Cbrisli gratiam, quos necdum praesens evangelista morluam nuntiasse asseruit,
abluit aqua baptismatis. Qui necdum veteri homine C quia desperaverjjl pater eam vivam invenire :
deposito, possunt suslinere fervorem doclrinae propter quod vicissim utrumque dicunt, quia
Chrisli. Nam per plagulam vestimenti novi, et vinum 445 utrumque ille petierat, ut sivemoriturain raox
novum, prascepta Evangelii sentienda, quae non pos- sanaret, sivejam mortuam suscitaret. Hinc quoque
sunt sustinere Judaei, ne major scissura fiat. Tale tam flebili lamenlatione remedium postulat filiae
quid et Galatae facere cupiebant, cum Evangelio le- desperatus de vila : non quidem, ut aeslimo, incre-
gis praecepta miscerent. Sed Apostolus ad eos : 0 dultts, sed erudilus a lege. Qua de catisa licet orn-
insensaii, inquit, Galatm, quis vos fascinavit veritati nia verbo creasse Deum in principio cognaverit,
non obedire? (Gal. m, 1.) Sermo igitur evangelicus, hominem tamen Dei manu plasmatum legerat, ex
et doctrina Spiritus sancti, apostolis potius quam quo denique eadem raanu filiam, qua creata fuerat,
Scribis et Pharisaeis, aut discipulis Joannis Christo recreari credidit, etreduci de morle ad vilam.Unde
invidenlibus, infundendus erat, qui majorum suo- patenter rogal: Sed veni, imponemanum super eam.
rum traditionibus 444 depravati sinceritalem prae- Ul qui sponte prius ad creandum posueras, ad
ceplorum Christi non poleranl ctistodire. Alia est reparandum ilemm exoralus imponas. Et hoc
enim purilas virginalis animae, nulla prioris vitii est quod Propheta fatetur dum decantat: Tu for-
v
contagione pollutae, alia libidinosae obsccenitas, quae masli me, et posuisti super me manum luam (Psal.
multorum sordibus subjacuerit. Licet quidam ad cxxxviu, 5). Quia qui posuit cum formaret ex
imperfectionem discipuloruro ista voluerint trans- nihilo, deposuit ut imponat iterum manum, et
ferre, ut ipsi adhuc carnales et infirmi praecepta reformet earo de perditione. Juxta anagogen eliam
Severiora ferre nequiverinl. Quod si ita est, adhuc multum valel quod ait: Sed veni, impone tnanum
et ipsi in vetustate erant; qiiod absurdura est inlel- super eam. Procul dubio, quia singula sacramenlis
ligere, cum jam secreti essenl a jugo legis, el sponsi plena sunt, et omnia satis provide a Domino prae-
filii appellentur. Polius ergo conlra eos ista dicun- parantur. Nec vacat a mysterio quod sexlo si-
fcir, conquirentes quare nos et Pharisaei jejunamus, gnorum loco, homines a daemonibusobsessos libe-
discipuli autem tui non jejunant? videntur deside- rat: ul quetn sexto die manibus de terra plasma-
rasse, ut eos Christus a jejuniorttm jugo, et gravitate verat, eodem (jttxla hunc evangelislam) cttrationum
Iegis solveret. Idcirco mox audiunl Evangelii prae- numero ad se revocans a dominio deceptoris libe-
cepta, dum in vetuslate manserint servare nequa- raret, et ad imaginem primae creationis reformaret.
quam posse, ne pejor in eis scissura fieret, quorum Sic itaque quod septimo loco, fide offerentium, pa-
 381 EXPOSITIO IN MATTILEUM. — LIB. V, CAP. IX. 582
ralyticum curat, peccata relaxat, et eum ad domtun A , mox c morc usa gentilitas, videlicet fide reccpta, oc-
repedare jubel. Quia septcm Spirilus sancti clonis, currit ad rocdiuni, ul prior sanetur quam Synagoga.
omnia peccalorum vulnera sanat, et gratiamredeundi Verumtamen Chrislus, Iicet non se niissum nisi ad
ad patriam praestal. Unde salis oculose sermo di- oves perditas domus Israel fatealur, propler duri-
vinus nunc octavo curationis signo filiani arcbisyn- tiam cordis eorum, prius a menstruis itlolorum Ec-
agogi offert, noJens eam excludere a mystcrio verae clesiam de genlibus clementer curai. Et hinc est,
circumcisionis, sed subintrat mulicr fluxtim san- quod dum ad alia tendit, alia in via fide sanitatem
guinis perpessa, et octavo saiialur loco. De cujus praeripuil. Pvoplcr quod ilaque scriplum legimus :
revera numero Synagoga diviiulus removetur, ut Ipsi me provocaveruntin eoqui non erat Deus, et ego
sallem venial ad novuni, juxla quod in Psalmis provocabo eos in eo 447 aui non esl populus, et in
canilur: JEthiopia prwveniet manus ejus Deo (Psal. gente slulla irritabo illos(Deut. xxxn, 21). Nam quod
LXVII,32). Atque illud : Cum inlraverit plenitudo archisynagogus eruditus a lege ei prophetis Chri-
gentium, tunc omnis Israel salvus fiet (Rom. xi, 25). slum Deumforte ubiqtie praesentemnecdum noverat,
Nain princeps qui accedil rogalurus pro filia, lypice neque Chrislum Deum aestimat, mulier jure per-
poptiluinpatriarcharum specialiter designat, qui pro pcssa, niensiruis curalur. Si tetigero, inquit, lantum
Synagoga indefessis precibus obsecrans, post Ec- IB fimbriam vestimenliejus, salva ero. Potest igilur uter-
clesiae inlroitum et curalionem a profluvio infide- que scnsus populo Judacoruni convenire, ut per eos
litatis , et a menslruis idolortim, vix filiae oblinuit qui Chrislum Deiin) crediderant, Jairus illuminans
sanilatem. Hinc qtioque est, quod implorat: veni et vcl illuminatits dicilur; per eos vevo qui dubitanles
impone manum super eam. Venire enim vogal, qui lanluni bominem putavunt, Ecclesiam inlroisse ad
ubique omnia rcplel, boc esl carnem visibilem ap- fidem, sicut Aposlolus commendat. Ait enim, incre-
parcre. Ctijus nimirum 446 imposilione manus dulitas eorimi salus gentium. Cuin autem, inquit,
sauatur Synagoga, et rcsuscilatur ad vilara. Quae pleniludo eorum introierit, tunc omnis Israel salvus
revera prophetica voce canit etiain cum Ecclesia : erit (Rom. xi, 25).
Dexlera Domini fecil liiiulem, dextera Domini exal- Et ecce mulier, quw sangninis fluxum patiebalur
lavil me (Psnl. cxvn, 10). Ac si patenter dicat: dex- duodecim tinnis, accessil retro, el tetigit fimbriam
tera Domini restituit quotl crearat, propterea non vestimenii ejus. Juxta Evangelium itaque Lucaeet
moriar, sed vivam. Talia quippe praesenserat po- ipsa prineipis filia duodenis defuncta legitur (Luc.
pulus patriarcharum, el ideo hic ab alio evange- vin, 42). Quia profecto myslice haec mulier, Ecclesia
lisla bene Jairus nominalur. Jairusquippe iltuminans, videlicet ile gcntibus aggregata, cx eo ccepit aegro-
'
vel illuminatus inlerpretatur. flluminatits autem a C lare, profluxiimque immundiliariim pati, ex quo gens
lege et prophetis per gratiam sancli Spiritus; et ideo Judaeorum crcdere, deinde legalibtts atl Deum insli-
ipse illuminans ab eo quod jam illuminatus eral, tulis divinitus erudiri. Melius jamque comparatione
jure appellatur. Sic et aposloli lux mundi sunt vo- vivtutum vilia oslenduntiir. Scd cum adulla illa de
cati, non subslautialiter quidem, sed ex parlicipa- menstniis idolorum ciiltibus, in quibus secundum
tione veraelucis. Hunc princeps Synagogae humilis evangelistam, erogaverat omne patrimonium suum,
descendil ab arce Pharisaicae traditionis, devolus conversa sanalur ad Christum, illa mox perfidiae
venit, suppliciier adoravit : licet quitlam adhuc de stuc laitguore moritur. At per hoc utraque illarum
infidelitale venisse autument quod euro ad filiam, ut duodenis jure narralur. Solent enim etiam Ieges
ei imponat manum, venire rogat; quasi necduin sa'culi quoqite duodecimo aetatis anno jam suis
ubique sictit nec reguhis ille ex Evangelio, praesen- coercere praeceplis; el ipsileguin proemioprobonis,
leui intellexerat. Sed qui cuncta novil huic mox aut supplicio pro malis inlerdum subjacere. Unde
oblemperal. Sed tainen absens curans filiam, se ubi- secundiim anagogicos Scripturarum sensus jure illa
que praesentem docet. At vero hic tale aliquid si in sanatur a Domino, quae adulla vitae recepit inlelli-
corde gessisset, qui corda inspicit singulorum corri- genliam, et praeteriloruin actus ignorantiae depulan-
'
gere debuisset. Nisi forte ad hoc mulier, quae san- lur. llla vero simili modo cum jain jure adiilta Chri-
guinis fluxum patiebatur, ad medium in via dedttci- stuin ex lege repromissum suscipcre debuisset, quia
tur, ul iste disceret eum non loco circumferendum, nolttitcvedere a prophelis el patriarchis mox mortua
non itinere faligandum, non praesenlia solummodo niintialur. El notandum quod sanguine fluens, non
corporali requirendum, sed 'credendum quod ipse in domo, non in urbe accedit adDeum, quacjuxta
ubique potens esset Deus, ubique totus, ubique sem- legein a conversatione humana excludebatur, sed
per. Iuterea praescius idcirco forias^is ire fesiinat in itinere ambulante Domino : ut dum pergit
cum eo, ui hanc in via pritis clementer curet, de ad alia, in via quae Chrislus est, aliam, id est
cujus plane curalione nodum dubiclalis tollat. Ait Ecclesiam, curalam oslendat. Quod sane alibi ser-
naraque : Filia mea modo defttncta est, quotl cst di- mo divinus insinuat, cum quidam invilali ad
cere, adhuc est in via spirittis, adlittc in extremis nuptias venire recusassent. Exiie, inquil, ad exitus
est, adhuc domi. Quani necdum tartarus invasit. viaruin, el quoscunqueinvenerilisbonos el malos,com-
Ergo ut eam possis vetinere, festina. Quo nimirum pelliie 448 intrare (Matlh. xxn, 9). Siqnidem de
dubietas Judaeorum iusinuatur, et vccordia. Unde viis btijus saeculi vocalur Ecclesia. Idcirco ista prae-
JJRX S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 384
paratur dum ad aliam irel, ut haec.prior in via oc- A Christum omnia contemplari, praesertim cum et in
curreret. Dicebat enim intra se: Si tetigero fimbriam fimbria Deitatem credidit, sed ul turbae declinaret
veslimenti ejus tanlum, salva ero. Mira dispensalio. aspectus. A populo quidem nesciri voluit, non a
Ecce inter Deum e.t mulierem furtivaesalutis agitur, Chrislo. Propterea non Deum lalere se, sed homines
tamen grande commercium. Archisynagogus quidem quid gereret aeslimavit. Alioquin qnomodo ab aspe-
devotus occurrit, et lotus ad adorandum in terra ctu divinilatis latere credidisset, in quo nihil posire-
prosternitur; causam refert, dolorem insinuat, mum, nihil judicavit infirmum, dum virlus et salus
movet affeclum, impetrat ut properet, et accedat ad etiam in limbria quaeritur. Patet itaque, ut dixi,
curam. Mulieri vero non quaesilus Dominus occur- sensus mysticus, quod baec mulier, videlicet Eccle-
rit praeteriens, saltem ingessit, quatenus et hoc ge- sia, Christum tangit fide, quem turba premit. Isla
nerale pietatis opus aperlius praemonslraret. Acces- siquidem est mulier, quae primo vulnerata peccato
sit, inquil, relro. Retro atitem, qtiia post ascensiim primaeoriginis fluebal sanguine, cL menslruis cruen-
Salvatoris credidil. Sed juxta historiam hanc etsi labatur deliclis. Quaefideintegra surripuit sanilatem,
cogebat ad Christum doloris magnitudo accedere, dum perfida archisynagogi filia, videlicet Synagoga,
fueditas tamen vulneris prohibebat. Sed maluil fidei suis doctoribus perlecta, mortua nuntiatur. Sic, sic
trepidante consilio ex fiducia judicari, quam de g nimirum Christus tangitur, dum et ubique polens
tara foedo vulnere sic perire: Audianl igitur scelcsti creditur, el Deus in bomine veneratur. Propter quod
et immundi, abrumpant pudorem noxium, et inve- ctiidamnecdum credenti dicitur: Noli me langere, non-
niant consilium fidei, medicinamque salulis. No- dum enim ascendi ad Patrem meum (Joan. xix, 21).
verat enim haec, quod Christus Deus et homo esset. Ascenderat autemhic ad Patrem, quia coaequalem
Alioquin illum nisi Deum crederet, quomodo in ei illum credidit, idcirco fimbriara vestimenli ejus
fimbria extra hominem salutem quaereret? Qui nisi fide perfecta tetigit. Quid ergo per fimbriam, nisi
Deus esset, quomodo in fimbria exlra sesenliret? virtus Deilatis designalur ? Ista namque est fimbria
Constat igitur et illam Deum in hoinine credidisse, mandatorum, quas in summilale pallii sacerdotis
atque extra horainem Deum fuisse; idcirco ejus de- Moyses fieri jubet, per quam haec mulier interna pe-
vole (angit firabriam, qucm ubique fides Ecclcsiae nelravit, et per fimbriam tetigit capitis summilatera.
confitetur. Profecto autem totus ubique tolus, el in Hausit namque de cincinno gutlam salulis, et de
horaine Christo Jesu, quandoquidem extnrse nihil capite rorem pietatis. Unde et sponsus in Canticis :
praestat. Ait enim : Caput meum plenum esl rore, et cincinni mei noctium
Sentio virtutem exisse a me. De illo quidem exiit, gutiis (Cant. v, 2). Pervenit enim liaec ad fontem
in illo divinilatis et in divini- C roris, et furtim hausit ex fimbria guttam salutis.
quia pleniludo erat, Profecto quia credidit quod unguenlum in capitc
tate virtus oranipoleniissima pollebat. Divinitas au-
descendens pervenerit usque ad oram vestimenti
tem ubique erat. Aliter tamen in homine Chrislo,
aliler atitem in fimbria veslimenti. Porro in homine ejus. Hoc namque rore Spirilus sancti 450 crines
Christo ul Deus homo esset, quia Verbum caro fa- Samson septem repleti erant illius Nazaraei, scilicet
tanta virtus inerat, ut inexsupera-
ctum est: in fimbria vero, sicut et in universo mun- Christi, in quibus
bilis esset. Sed dum Dalilae amplexus quaerit, sci-
do, non quod Deus jure mundus vel fimbria creda-
licet Ecclesiaemenstruosae, infirmatur usque ad mor-
tur, sed quia extra, sive intra, potens tenet el regit
omnia. Praeparalur igilur mulier, in cujus lypo uni- tern, mortem autem crucis. Hoc nimirum isla in-
versalis Ecclesia sub specie designetur, proplerea lelligens accessit retro, et tetigit fimbriam vesli-
menti ejus.Fimbria autem vestimenlorum necimme-
dum libet ex ea divinitus tanta praedicantur.
rito quilibet sanctorum apostolorum accipilur. Omnis
Si tetigero, inquit, fimbriam veslimenliejus tantum, -namque Ecclesia veslimentum Christi saepedesigna-
salva ero. Et mira fiducia ! Nam in lege si quis mu- tur, et ideo quoque est quod unguenlum de capile
lierem menstruam vei fluentem sanguine, sive quod- fluens usque ad oram vestimenli descendisse canilur
cuuque 449 '"a leligisset, immunda erant. Haeci D (Psal. cxxni, 2), ul omnes quos divina virlus in-
vero : Si tetigero fimbriam vestimenti ejus, salva duerit plenos Spirilus sancli gralia non dubitemus.
ero. Liquel igitur, quod eum Deum credidit, quii Unde cum quilibet eorum fide tangitur, doclrina
nullis coinquinatur sordibus, imo abstergit vulnera,i salutis hanritur. Dc quibus per prophelam voce
emundat immunditias, et languores vacuat. Sed nun- patris ad lilium : Vivo ego, quia omnibus his ve-
quid non sine lactu ejus, ei praestare poterat; prae- luli veslimentovestieris(Isa. XLIX,18). Isti sunt equi-
serlim ctiui nec se tangi ab eo poslulat, sed ipsa cin--' dem, ut dixi, cincinni gultis noctium pleni, dum
cinnum veslimenti ex iide furtim tangere praesumit?> sponsus pulsal ad oslium, quos admodum Chrisli
Istinc igitur liquet, quod passim in Evangelio myste-- Ecclesia ubique fide tangens confitelur : Si tetigero
riis et rebus divina praedicantur; propterea et haec; tantum veslimenlumejus, salva ero. Quia per doctri-
tetigisse nempe dicitur, ut fides qua Chrislus ai nam eorum a fluxuinfidelitaiis salvatur. Relro autem
suis tangilur luce clarius reseretur. Quantum igiturr tangit, sicut dixi, quia post ascensionem ejus, cre-
ad hisloriam atline', quia se indignam judicabal,, didit; seu quia dictum esl: Si quis mihi ministrat,
idcirco retro accessisse dicitur, non qnod ignoretl me sequalur (Joan. xu, 26); el alibi: Post Domimm
385 EXPOSITIOIN MATTH^EUM.— LIB. V, CAP. IX. 386
Deum tuum ambulabis. Unde Moysesposteriora Dei A asperat fetoris, nec auditus coinquinat humanaecon-
videns coruscus de montedescendit. tagionis. Profecto, quia etsi sol tangat stercora, nec
Al Jesus conversus, et videns eam, dixit: Confide, tamen coinquinatur, quanto magis crealor solis,
filia, fides tua te salvam facit. Nec itaque dixit: dum tangit noslra vulnera? Offendunlitaque et dis-
Udes tua te salvam factura est, sed salvam fecit; plicent ei peccatorum vulnera, magis quam corpo-
ac si aperte dicat: In eo quod credidisli, jam salva rum passiones,vkiorum saniesmagis quamviscerum
iacla es. Et notandum quod fides salutem acquiril, iluxus. Quia etsi quisque voluntarius labitur in de-
et nonsalus fidem. Siquidem quia inilialrix radixque lictis, tamen in languoribus tenetur invitus. Propter
omnium virtutum fides esse probalur. Licet quidam quod caveat quisque indigne conlingere vitaesacra-
prius virtutes requirant, deinde promittant fidem: menluin, imo purget se prius a menstruis, et sic
tamen prior esse debet fides, ut postea quilibel per- dcmum fidelis accipiat. Nec prorsus dubitet divini-
veniat ad salntem. Quod aulem Jesus conversus di- tatem Chrisli deesse in carne corporis ejus, 452 s'
citur ad mulierem, credendum non motu corporis usque ad firabriam pervenit. Virlutem autem Divi-
tantum, sed etiam prius divinitatis aspectu, ut mu- nitatis fides ubique consequitur; quia ubique est et
lier converteretur ad Christum, deinde per fidem nusquam abest : sed tamen magis in corpore et
curam acciperet sanilatis. Propter quod fatendum, B carne Christi: per quod etiara, quia Verbumcaro
quia vidit divinisoculis potius quam humanis, vidit factum est et habilavit in nobis(Joan. i, 14). El si ita-
ut saluti redderet, et non ut agnosceret quam pro- que corporis Chrisli assumplio transvecta cst ad
fecto sciebat antequam ipsa sciret Deum requirere. ccelos, quia majestas Verbi infidelitatisest ubique li-
Quid plura? Christus hoc mulieris exemplo docuit bera, non recessit a nobis. Propter quod devolus
qoantum fides proficiat ad salutem. Ista namque est quisque ubique fide (angat, ne cum lurbis raale
potcstas qua utimur, non solum ut sanemur, sed comprimat, et conculcet Christum. Sequitur :
etiam ut filii Dei simus. Unde ait: Fides lua te sal- Et cuin venisselJesus in domum principis, et vi-
vam 451 (ec*1-Sed nisi pritts eam conversus vi- disset tibicines et turbam tumultuantem, dicebat:
disset, haecminimeiUumfide langeret. Sed recreavit Recedile, non est mortua puella, sed dormit. Ecce
prius quod faceret, et dedit unde tangerel. lnde dorrnire dicit, quam supra mortuam pater nuntiarat.
duntaxat reuala jure filia vocatur, el potestale ac- Et sicut alius evangelista expressius refert, dum
cepta iidei, sanatur. Alioquin nisi prius perciperet, haecaguntur in via, a servis mortua asseritur dicen-
non solura salutem a medico non referret, verura tibus: Nolivexare Magistrum,morlua est enim puella.
nec eum tangeret. Porrojuxta tropologiam,princeps Mira Dei dispensatio! Ecce duodenis ista defluxit
isle animalis quilibet horao jure designalur, qui pro C ad mortem, dum illa coaevaresurrexit in vitam. Quo
filia, id est pro carne, rogat; eo quod omnis mor- nimirum numero non tempus humanae vitaeconclu-
talitas nosira in extremis fore recte creditur. Sed ditur, sed annus duodecim dislinctus mensibus de-
qtiaeritprius anima fluxumvitiorum male perpessa, signalur. Unde propheta : Annum acceptum Domini
et langil saltem minima mandalorum Dei fide re- prmdicat(Luc. iv, 19), et Apostolustemporisplenitu-
creata.ut in salulem perveniat. Prius naraqueordo, dinemcommendans: Venit,inquit, ptenitudotemporis,
id est ut homo in anima sanelur, deinde ad resusci- misit Deus Filium suum (Gal. iy, 4). Qui nimirum ad-
tationem et salutem carnis anhelet. Unde Propheta : veniens credentibus vitam reddidit, incredulos vero
Sitivit in te anima mea, quam multipliciter libi caro detrusit in mortem ; eos videlicet quos perfidia Ju-
mea (Psal. LXH,2). Verumtamenaudiat Chrislianus daeorum interemit. Recte servi appellantur qui no-
quilibet, et quolidie corpus Christi de altare parti- luntvexari Chrislum, ut ad defunctam Synagogam
cipans, quantam de eo possit sumere medicinam, veniat; Magistrura eum legis aestimanles, licet mor-
quando mulier tantam rapuit de sola Christi fimbria tuam pronunlient, eo quod perdiderint spem resur-
sanilatem. Forlassis per hoc docuit haec mulier, rectionis, et nolunl ad eum redire. Conslat igituv
quantura sit corpus Christi sumere de sublimitate Scribas et Pharisaeos Deum in corpore despexisse,
altaris coram oculisdivinaemajestatis, dumex fimbria sed Christus prophetis et patriarchis pro ea inter-
sic profluxit illico a lactu fons sanilatis. Sed quod pellantibus, domuraadirefestinat, ut mortuam resus-
deflendumest valde, exinde raedicinam tulit vul- citet Synagogam.Ubi cum vidissettibicineset turbam
neris; nobis vero medicina ipsa interdum retor- tumulluantera, recedere jubet. Isti sunt enim fau-
quelur invulnus.Hinc quoque est quodApostolusait: tores, quorum perlecta threnis somno usque hodic
Qui tangil, seu qui comedit corpus Christi indigne, premitur infidelitalis. Solet igilur in tibiis Iugubre
judicium sibi sumit (I Cor. xi, 29,). Capit igitur te- carmen ad vigilias, et cantilenaepersonare niortuo-
meritas polius infirmitatem, unde iides accipere de- rum, ut corda torpentiura excitent ad lamenta. Sic
buil sanitatem. Propter quod inter vos multi infirmi Judaci litteram sectantes, quae occidit, quasi suis
et wgri,et dormiunt, inquit Apostolus, multi (Ibid., canticis et threnis, luctum ingerunt, et morluamSyn-
30). Dormienles vero mortuos appellat quos acriler agogam usque hodie deplorant. Quibus cuma Christo
depiorat et luget in vivo corpore jam sepultos. Et vel a suis dicitur discipulis : Non est enim mortua
notandum quod Christum nec tactus polluit im- puella, sed dormil , deridenl eum , perfidia de-
mundae, nec visus offendit cruentee, nec odor ex- pressi suae infidelilatis. Sed Christus, his cum
387 S. PASCHASIIRADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 58R
turba ejectis omnibus, intrat et tenet manura A alterius rei. Nam trsraseunte Doraino de dOmoprin-
453 puellae, quia Deo omnia vivunt. Unde ait: cipis, etpergentead domum suam, sicul supra le-
Non est mortua puella, seddormit. Ac si palenter di- gimus, quod ascenderit in navem, ut transfretaret
cat, dormit in superstilionibus Iegis, et tradilionibus et irel in civitatem suam, clamabant ipsi duo dicen-
pravaepersuasionis. Unde a domoresurrectionis Chri- tes: Misererenostri, fili David. Et tamen non curan-
stus turbam tumultuantem infidelium Judaeorum tur transitorie, non in ilinere, ut putabant : sed
ejicit, et libicines, pravos scilicet magistros, ab postea venil ad domum suam, accedunt ad eum et
oflicio litterae repulsurus, extra donum facit. In inlroeunl. Et ibi interrogati diligentius et instructi,
qua denique domo solumraodo septem personae re- lumen recipiunt. Profecto quia exlra domum Jesu,
mansere, designantes ex Judaeiseos resuscitari ad id est extra Ecclesiam, neme lumen polest accipere.
Iucem, in quibus septiformis Spiritus sancli gratia Unde primum eorum discutitur fldes, si possint cre-
se perfuderit, et numero consecraverit. Sed forte dere, quod queat eos salvare. Deinde fldei lumine
quaeritur cur manura hujus tenuerit, sicuti et ejus, recepto, visus oculorum mox redditur. Nec tamen,
quem a febribus in domoSimonis supra sanasse le- iit supra dixi, de miraculo fides, sed per fidem lumen
gimus. Patet igitur in utraque quod sexus femineus oculorum obsecrantibus reslauratur. Idcirco prior
ad vitam reducitur; propterea juxta litteram ulra- B fides requiritur, quia possibilia sunt omnia credenti.
rumqtie manus tenetur, ut illa sanetur, quae contra Exponit autem hoc miraculum illud de principis
velitum de arbore gustuin mortis viro porrexerat. filia, et emorluae mulieris, propterea conseqiienter
Caeterumjuxtamoralem intelligentiam, ejectisdaemo- ut quod ibi mors et debilitas, hoc caecitas duorum
nrbus, qui male praecanlabant miseram animam, et ostenderet; uterque dunlaxaipopulus Domiridtrans-
tnrba viliorum, resusckatur ad vitam; qune manu eunte caecuseral in hoc saeculo, cupienies reverti
lenetur Salvatoris, de qua, qui praedeslinati sunt ad domum suam. Qui nisi confessi fuerint Chrislum
nemopotest auferri. Quibus curatis reddita saltis filium David,et clamaverint Miserere nostri, neque
cunctis designatur, dum una earum de infirmitate a profluvio deliclorum, neqtie a roorte resuscitantur.
erigitur, altera vero a morle resuscitatur. Scit enim Hinc quoque inlerrogantur.
prudens lector quod ubique mysticc species recur- Potestis credere quia possum hoc facere 1 Respon-
rit ad genus, et dum fides confirmatur geslorum derunl : Ulique, Domine. Credebant autem, et con-
miraculis, generalitas praedicatur salvanda virtuti- firmatur hac interrogatione fides eorum, sicut is qui
bus. Untle et species infra genus concluditur, et dicebat : Credo, Domine, adjuva incredulitatemmeam
specierum significationis terniinum, tam in morali- (Marc. ix, 24) : propterea, ut aeslimo, prius non cu-
bus quam in allegoriis genus non excedit. Propter- C rantur. Tamen clamor eorum profundum cordis affe-
ea et per muliereraEcclesia de genlibus, aut anima ctum insinuat: Misererenostri, fili David.Ac si aperte
quaelibet decore virlulum et forlitudinis robore dicant: Osnoslrum el caro noslra es, miserere no-
penitus destilula, designatur. Per puellara vero de- slri. Et si non obaliud, pro cognalione carnis. Porro
functam Synagoga, quceprius Spiritu fidei vixerat; interrogati sicredunt, dicunt, Utique: Domine. Prius
aut anima daemonumpraestigiis perempta, signifl- enim 455 "'ium Davidclamantes, postea vero ple-
caiur. Illa siquidem fluxum patiebatur vitiorum; haec nius et perfectius Dominum confitentes dicunt: Uti-
verojam jamque in riiortem deciderat. Illa pulchri- que, Dotnine. Ac per hoc hUmanitalenuChristi divi-
tudine et robore sanguiuis deslitula ; haec pessimis nitatenique invocant, ut fides eorum accepla fiat.
daemonumpvaecantationibus interempta est. Nam in Alioquiiiquicunque humanitatem carnis in Christo
sanguine decor et fortiludo corporis praestatur, cu- Sine divinitatepraedicant, aut divinilatem sine vera
jus fluxu virlutes bonaevitae deciderant, el misera humanilale, necdum credunt, sed erroribus obcae-
ac flebiiis aniraa suis fcedata immunditiis cruenta- canlur : proplerea lumen cordis nequeunl recipere.
batur. Sed sicut ista nisi ex fide tactuque virlutum Audiant Marciou el Manichaeus,ac caeteri, qui ne-
non sanatitr: ita defuncta criminibus vitiorum, non " gant Clirisium de stirpe David in carne venisse, vel
nisi manu Salvaloris ad vitam resuscilalur. qui veram Diviniiatem inuna eademque persona ne-
Transeunte inde Jesu, secuti sunt eum duo cmci gant; et discanl Christum appellare iilium David
clamantes: Misererenostri, fili David. 454 H°c de secundum carnem, eumque ipsum Dominum confi-
duobus caecis,et demutodaeraonioso, solusMatlhaeus teri. Caelerum illi qui exlra Ecclesiam se faciunt
dicit (Matth. xx, 30). Illi enim duo caeci, de quibus catholicam, redeant ad donium Jesu, quia nequeunt
et alii narrare probantur, non suni isti; sed lameii alicubi lumen recipere, quatenus per veram fidem
simile factum est. lla ut si hic ipse eorum eliam rcsumant quod amiseiunt. Noverint igitur fide pro^-
noii meminissel, posselhocquod nunc narrat abaliis merendum, quidquid peiierint infra domum Chrislj,
diclum fuisse duobus. Quod commendare memoriae et non ex imperaiis fidem sumendam, quoniam istis
diligenter debemus, esse quaedam facta similia in non prius salus praesiatur quam credant.
saoro Evangelio.cum idem ipse utrumque commemo- Deindecomminatusest eis ne quis sciret; illi au-
ral. Ul si quando talia singula apud singulos inveneri- lem diffamaverunteum in tola terra ilta. Contraria
mus, atque ineisdein contraviumquod solvi nequeat, quidcm, sed justa. Nam Dominushumilis docet ja-
occurreril, non hoc esse, illius loci factuni simiie clanliam declinare, illi e contra beneficium salutis
589 EXPOSITIO IN MATTHyEUM.— LIB. V, CAP. IX. 390
nequennt ob memonam graliae rcticere. Necdutn .A spiritus immundus humanis distinguatur membris.
eiiim de se vull Salvator magna quaeque et cleifica sensibiis anguslelur, quia spiritus est, et uno mo-
praedieari, ne glovia praecederet passionem. Aposto- mento temporis totum circumvolal orbem, varias
lis quidem haecservanliir, el ideo istis recte dicitur, mutalur in formas, corda penetrat, illudit animas,
ne iisurparent quod aliorum erai. Ipsi vero dilfama- aspirat impias et pessinias cogitaliones. Sed dum
verunt eum in lola lerra illa, juxla quod fulurtini niiserahominis-membra lenet, nihil de se potest,
erat, quia in oninemterram exivitsonus apostolorum, quem fortis possidet inimicus.
etinfines orbis lerrw verba eoruni (Psul. xvm, 5). Et cum ejecissel, inqtiit, dwmonium, locutus est
Secundum moraleiu aulem intelligentiain, exterior muius, el admiralw sunt turbw. Liquet igilur quod
etinterior homo lumen a Domino infvaunilatem Ec- fenestras ipse clauserat; propterea auctor salutis
clesiaeChvistiluin plene vecipit obsecrando, cum et auclorem prius pepulit, 457 *lu(>namque ejeclo
Chrisium in cariie vcnisse de semine David cveditur linguae officium roox mutus recepit, et mirantur
ad justiiiani, et eum Deum et Doininum ore confi- lurbae. Miranlur ncc credunl, neque confilentur
tenliir in salulem. Deum, sed dicunt quod nuiiquani sic apparuit in
Itlis autem egressis, ecce oblulerunt ei hominem Israel. Supra legem, licet inscii et increduli ea
muium dwmoniumhabentem.Et ejeclo dwmonelocu- .B quae gesta sunt essc inlelligunl, supra omnes qui
tus esl inultts. Quod autero Graece dicitur -/.wyov,in relro fuere Jesum pracdicant quia licel Elias, aut
coiiimuni coruiii scrmone magis surdus quam mulus Elisaeus, velcacleri virtutes fecerint, nullus tamen
imeUigilur. Sed moris esl Scriplurarum per xw^ov, potcslale vel imperio. Neque aliquis eortini lalia
mulum, vel surdum iiidiiferenler dicere. Ex quo vel tanla fecit. Jutlwi autem dicebant quod in prin-
palel in uno eocleniquehomiiie tria simul signa ex- cipe dwmoniorumejicit dwmonia. Miseri, quae ne-
hibita„dum ejecto d;enione loculus est iiiulus,• et gare non poierant, calumniantur opera Dcitatis.
per ambiguum verhum surdus recepisse audiluin Turbaj quidem admirantes dicunl, quod non apparuit
456 significatur. Mirtimsi loluin bominem daenion sic in Isruel. El isti obcaecati invidia dicunl opera
pervaserat, quomodoaliquas parles corporis occu- Salvatoris in Beelzebub principe daemoniorumesse
parat, aliquas vero relaxasse non diibiuui, ut puta vi- facta. Seciindum anagogen aulem, roulus iste gen-
suni, odoratum et tacttim. Quod non abs re fecisse liuni popultis dcsignatur, qui aposlolorum minislerio
manifeslum est. Obslruxeral eiiim audituin, ne ver- Doininoesl oblaius, culttii idolorum nmncipatus. Qui
buni fideivel doctrinac Cluisti capesceret; oblor- plane niutus fuisse probalur, dum verilaj^m loqui
puerat lingua, ne confcssionis vocem, vel obsecra- necdum didicerat. Surclus autem, quia Domini pvae-
lionis emitlerel. Oculis aulem, caHerisquesensibus, C cepla nec fidei verbuin audieral. Plenus denique dae-
non nisi corporalia. sentire poterat. Unde quaerat monio, quia meinbra ipsius spirilu imniundo ve-
prtiilens leclor, si aniniani inlrorsus possideat, dum pleta evani. Quo sane ejecto, audiunt quotidie vev-
sic exterius meinbra inimicus dilaniat his ulens, alia buin veritalis, et ore confessionem pronunliant sa-
quidem ut imilum ttsiim habeant, ac si organo, ut lulis. liido mivanliivadhuc hotlie infideles, sicuti a
niiser homo nibil inlerea agere videatur. Porro nec pvineipio, quandoEcclesia linguis loquebalur variis,
mirum si in came doniinatur, ubi habilat lex pec- ct Jtidaeicaluinnianlur nos Christum non credentes.
<ati, dc qtia Paulus apostolus : Scio qnod non hubilat Constat igilur quod sic ut per admiralionein et con-
in tarne meabonum (Rom. vn, 18). Acper hocjtire fessioneiu plebium fidcs gcntium praemonslraiur, ila
aileain, qttasi ad suam legem, accedil inimicus. per calumniam Judaeorum, usque hodie incredulitas
Sed aliudcst ciim suas leges in nobis ad coitcupi- et blasphemia designatur. Palet liainque omnis
sceiiduminflaminat, aliud cum sibi traditiim in in- aninia, diini adhuc in raundo criminibus volvitur,
tevituui cavnis lotum liomineui possidet. Utrum ta- quod mula ct surda esse convincitur. Alioquin nisi
men aliquos in carne et iu aiiima simul, aliquos surda esset, utique verbum salutisaudiendo pcrcipe-
vero in carne solum, ut spirilus salvus fiat, jure ret. Unde quam saepeDominus: Qui habet aures au-
quaeritur. Qnodfacile patet ex his quos diviiius ar- diendi, audiat (Malth. xi, 15 ; xm, 9, 43; Marc. iv,
biter sibi pr;cdestinalos sevvat: qui non ei ideo tra- 7 ; VII,16; Luc. viu, 8 ; xiv, 35). Sed quia infelix
duntnr, ut deinceps animain pejus possideat; sed torpore surditatis premitur, constat quod a daenionio
ullione explela pcr hoc quod siiuin erat evindicans vexaiur. Propterea nec verbum confessionis pro-
quaeDei siinl, quia non judicat Deus bis in idipsum, ferre, nec salutem viiae audiendo potest haurire.
justc postremuin amitlat. Quosdam vero alienos a Hinc Prophela terribiliter inculiens : Peccalori
Deo aliquando sicjam lenet, ul lo.lamfabvicam pe- autem dixit J)eus: Quare lu enarras juslitias meas, et
nitusquasi perennis exaclor possideat. Istum lamen assumis teslamentum meum per os tuum ? (Psal. XLIX,
callidilatis arte sic affeccrat, quia Dominumin terris 16.) Ac si palenter dicat : quia spirilu immundo
repereratadvenisse, quatenus nec auditus verbi, nec ageris, indignuni esl ut verbum salutis ulli narrare
virlus divini nominis, nec confessioad eum perlinge- praesumas. Ciirandum igitur doctoribus, quolies
vel. Hinc est quod latebras speluncaesuaepectus fccit, tam insensibilis sit auditov, ut nec velil, nec intel-
obstruxit aures, vinxil linguam, ne obseratis fo- ligeve covdisaure quae dicuntur queat, offeral etim
ribus verburavitaeaulederetautperciperet. Non quod suis precibus Salvatori, qui a inaligno premilur spi-
S91 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS S9S
. claruerunt. Quia larvaiis illa, inquiunt, curatio de-
rilu, ut, illo ejecto, cordis occulta confiteatur, dein- A
ceps autem auditu auris audire quaedivina sunl de- bilium, el reddita vita xlefunclis, si et alii conside-
volus invigilet. Alioquin 458 quisque in vacuum rentur qui mira fecerunt, Deo parva sunt. Fatemur
laborat, nisi Deus audiendi introrsus incrementum quidem et nos lalia fecisse prophetas. Nara in his
praebeat. signis quid excellentius, quam mortuos ad vitam re-
Et circuibat Jesus civitates omnes, et castella, do- suseitasse? Fecit hoc Elias in Veteri Testamento,
censin synagogiseorum. Per omnes autem civitates fecit et Elisaeus, fecerunt hoc et innumeri post
et castella, ut nerao exciperetur ab ofiicio salutis. adventum Domini. Nam de magorum miraculis, ex
Aposiolos tamen prius docuit m monte, quorum quibus pagani gloriantur, utrum ipsi mortuos susci-
conversatio in coeleslibusfuturapraesignatur,caeteras taverint illi viderint, qui suis eos fecisse fingunt
in synagogis eorum , qui altiora necdum poterant raendaciis. Qui et Apuleiura contra magicarum
comprehendere. Mirabili quidera ordine prius do- artiura conaraina copiosissime defendunt egisse, et
cens Evangelium regni, deinde post praedicationem conanlur non accusando, sed laudando convincere.
atque doclrinam, curabat omnem languorem, et Legimus et magos jEgypliorum istarum virtutum
omnem infirmitatem; ut quibus sermo iidem non peritissimos, tamen a Moyse famulo Dei potenter
suaserat, virlutum opera persuaderent; Eratenim,'. B ulique superatos. Quia profecto illi et omnes saeculi
(ut duo ex discipulis ambulantes loquuntur) potens sapientes, si aliquid egerunt, non nisi arte diabo-
in opere et sermone (Luc. xxiv, 19), propterea pro- lica, nostri vero non nisi virtule Chrisli el in no-
millebat regni documenta, postea vero signis et mine Salvatoris. Quem et prophelantes et praedi-
prodigiis, ut Commoverentur ad fidem, potenter cantes, magnam ei gloriam dederunt, nihil de se
hoc ipsum commendans. Nusquam igitur de alio praesumentes.Hunc autem non lanquam parem sibi,
aliquo dictum reperies, nisi de solo Domino, quod nec in eadem miraculorum potentia superiorem,
curaverit omnem languorem etomnem infirmitatem; sed plane Deurnillum et omnium Dominum, homi-
licet et discipuli raultos sanaverint, sicut legimus, nem propter homines factum nuntiaverunt. Qui
quod eliam ex umbra Petri plures curali sunt. Sed propterea et ipse talia voluit facere, ne absurda
quaereiidumutrum ab eo loco quo de monte descen- viderentur quae per illum fecerant, nisi et ipse simi-
dit, omnem languorem et omnem iniirmitatem cu- lia faceret. Verumtamen et aliquid proprium facere
raverit eorum qui oblati sunt, cum decem solum- debuit, nasci de Virgine, resurgere a morluis, in
modo exinde curati connumerantur, an etiam et ccelumascendere, sedere ad dexteram Patris super
alios qirod manifestum est; quia profecto ad hoc omnes choros angelorum, et daemonia subjacere
tam sollicilus omnia circuibat, ut omnes sanaret, et' C Deo. Hoc qui parum putat, quid amplius exspectet
ipsi perciperent Evangelium regni. Manifestumest penitus ignoro. Arbilror enim quia in principio per
quod sicut in civitatibus et castellis, et in omnibus ipsum omnia facta sunt, horaine assumplo debuit
vicis docebat in synagogis eorum, quaesermo Evan- aliura mundum facere, ut eum crederemus fore,
gelicus explanat per singula et promitlit, licet ex per quem factus est mundus? Sed nec major mun-
hoc intelligalur quid docuerit, quia legitur Evan- dus, nec coaequalisin hoc mundo fieri posset. Quod
gelium regni docuisse. lla liquet innumeras virlutes si minorem faceret et infra islum, sirailiter boc
fecisse, quae non sunt scriptae, in lantum ut nullns quoque parura putarelur. Ergo, quia non oportuit,
languor, nulla infirmitas esset eorum quam non cu- nova fecit in mundo. Polenlius fortasse est, quod
rasset. Porro discipuli non poterant eum sanare a novissimis temporibus, quam quod in principio
daemonio, qui delatus est ei. De quo dicitur, quod fecit. Unde mira hominum caecitas.Fecit Filius Dei
hoc genus daemonumnon nisi oratione et jejunio in carne minora vel aequalia, 460 quam et alii fe-
curetur. Christus vero omnem languorem et omnera cerunl, et conlemnunt; fecil majora, et non cre-
infirmitatem interius exleriusve pellebat quasi Do- dunt. Fecit quidem juxla eorum sententiam credi-
minus, probans sibi nifail impossibile. Sed solum- bilia, et paruin aestimantDeo. Fecit vero Deiiica,
modo sicut iUe sermo ex his oranibus in monte ha- " sed nolunt credere, quia competunt Deo. Nesciunt
bitus, sufficere creditur, propterea Spiritu sancto igitur miseri quod Christus non venit rursus mun-
reserante posteris stylo traditus est ad doctrinam. dum facere; manet enim quod fecerat: sed venit
Ita siquidem ex omnibus paucissiraae narrantur quod perierat (humanum scilicet genus) salvare,
virlutes, quae rebus et numero sacramenta fidei propter quod haecomnia olim crearat. Qua de causa
coramendent, et omnia Salvatoris opera insinuent fecit quae ad salutem pertinere noscuntur, el fecit
plena fore myslicis muneribus. 459 Saepe enim in exleriore homine visibilia virtutnm signa, qua-
legimus in hoc ipso Evangelio sine narratione geslo- tenus per haecmens avida satis disceret quid inte-
rnm indifferenter, absque personarum expressione rius requireret. Interius namque in anima, qua
curatos oranes, et omnes languores atque infirmi- parte homo melior esse creditur, totus ceciderat;
tates, sine cujusque proprietatis designatione, de- idcirco virtutes operantur salutis exterius, ut ad
pulsas. Sed caecainfidelitas non vult interdum cre- salutem homo ex beneficio provocetur interius, et
dere paganorum. Dicunt enim quod nulla, compe- diligat auctorem vitae, ac credat, et quaerat ab eo
tentibus signis, indicia tantae majestalis in Christo devotusmedicinam salutis. Quod si quseriluradhuc,
393 EXPOSITIO IN MATTH^UM. — LIB. V, CAP. IX. 394
quid Chrislus, quod nuUus alius fecerit; pauca de A plum dedit tolius sanitatis, duni omiiia dolorum ge-
pluribus libeat recensere. Coraplevit enim prophe- nera curasse praanonslratur. Lepram scilicet im-
larum omnium ex se vaticinia, quod nullus alter mundiliarum, paralysin dissolulionis, febrem incen-
fecit. Natus est de Virgine, in cujus ortu sidus no- dii, daeraonisvexationem, fluxum infidelitalis, mortis
vum refulsit, et per viara magos ad eum devotos incursum, caecitalem ignorantiae, surditatemque et
adduxit. Angelorum exercitus ad ejus cunas pasto- nodum linguaeloquendi. Quaesi diligenter inspicias,
ribus audientibus canunt (Luc. n, 10) : Gloria in post octo doctrinae bealitudines propterea totidem
excelsis Deo. Et Gabriel falelur : Ecce Evangelizo curationum genera sequuntur, ut sil sensus eviden-
vobisgaudium magnum quod erit omni populo, quia lior, quicunque has octo beatiludines animo comple-
nalus est vobis hodie Salvator. Porro lalia el tanla verit, omnem sanitatem recepisse, omnem a se infir-
de nullo alio a saeculoleguntur. Fecil quidem virtu- mitatem evacuasse. Quae nimirum signa si duo in
les, quas et sui vates, ut veri Dei prophetae proba- unum junguntur, surditas videlicet, et linguaeobli-
renlur, prius fecerunt; sed poteslative et nullius gatio, septera connumerantur, sicuti et in oralione
/nvocalione alterius, tantae ac tales sunt, ut a nullo Dominica preces sub eodem numero constituuntur.
aliquo unquam facta? leganlur, ut praedictum erat. Ac per hoc si animadvertas, omnia divinis conci-
Et hinc est, quod multoties ait, curans omnem B nunt sacramentis; ut et denarius numero respondeat
languorem et omnem infirmitatem eoruir, qui sua in persouis, octonarius autera in morboruin generi-
quoque virtute dedit etiara testibus Evangelii pote- bus ; quia dum simul duo paralytici junguntur, in
statem similia faciendi, sed per fidem el invocatio- eisdem una infirinitas curalur. Rursus cum duo dae-
nem nominis ejus, quod nemo aller fecit. Ea lamen moniaci sananlur, unus hostis expellitur. Ubi dum
solummodode gestis ejus scribuntur quae ad lidem septem, et octo, atque decem gradatim dignoscun-
sufliciant, et mystica nobis insinuent virtutum docu- tur, sacratus hinc inde reddilur numerus, et myste-
menta. Quapropter prudens lector, velim ne fasti- riorum virtus uberius aperitur. Porro quod mare
dias, dum orania divinis respondent muneribus. tempestate permolum verbo serenatur, fit ut omnes
Quandoquidera si omuia quae incarnatus gessit, cum Christo sanilati redditi, possint pertingere por-
Joanne teste, litteris mandarentur, nec totus ea tum salutis. Unde prius, ut dixi, duo parantur disci-
capere sufficeret mundus (Joan. xxi, 25). Et puli, quorum unus pro culpaesuaeinfidelilalis ejici-
non dico tantarum insignia rerum, verum nec lur, alter 462 vero Christi gralia liberatus ad vitam
ea quae in suis poslca operatus est membris. Unde transponiiur. Quo trausposilo, legiones daemonum
et quam mirabilis jure praedicatur in sanclissuis, cum suibus quos lenebant, in mare demerguntur. Ut
quibus non modo similia, sed etiam horum ma- *-*dum verus Israel ad patriam revehitur, equitalus
jora potestatem dedit faciendi. Quapropler ista quae Pharaonis mediis obvolvatur fluctibus. Et mira Dei
ob conlirraationem fidei, et doctrinae teslimonium, dispensatio, ut lotus homo curetur, agilur. Nam in
461 serraone decurso narrantur, magis mysticis ut muto, Iabia et gustus, in surdo vero aures purgan-
proficiant dicuntur hinc inde sacrameniis, quam ut tur, et aperitur auditus. ln caeconamque tenebrarum
gestorum operum exhibeant quanlitatem. Quorum caligo discutitur, et illuslratur visns. Porro in le-
conclusio major est sine praefinilione numeri, quam proso fetor narium rejicitur, et pulchritudo totius
numerositas signorum sine intelligentia sacramenti. corporis inducitur, ut sit confessio in loquela, pul-
Sunt enim ab exordio signorum in boc Evangelio vir- chritudo vero in reparatione decoris. Deinde febrici-
tutes ferme decem aut eo araplius, ex quo ccepil lante socru lactus in manibus purgatur, reddilur
Jesus signa facere, quia decem leguntur curali ho- miligato mare, ut cum Christo suffocalis hostibus,
mines, mare vero et venti verbo imperii mitigati. quantocius ad patriara revehatur. Talia quidein et
Conslat etenim decem plagis olim pro sui cordis du- hujtiscemodi diligens perscrutator enucleatius per-
ritia jEgyptum fuisse percussam, et ad extremum pende, el videbis quod nec conclusio sine sacra-
omnem eorum equitatum in mare demersum; quibus _ menlo, nec virtutes sine mysterio, nec doclrina sine
in modura plagis nosler hic mundus jacebat attrilus. narrationis intelligenlia pedelenlim, dum adliuc lc-
Idcirco ut tunc ad curandum decem in monte praece- ncra in discipulorum cordibus fides enulrilur, et
pta dantur : ila nunc sursum discipuli amplius quam continuatim describuntur. Sed quia concluditur ab
Moyses et perfectius in sublimioribus erudiuntur. initio praedicationis Chrisli periocha sacramenli,
Deorsum vero decem curaliones divinitus exhiben- velim concludatur et liber explanationis, ut in prin-
tur, ut quo vexabantur numero plagarum, eodem cipio ac si novaenarrationis articulo, animus repa-
relevarentur medicamine salulis. Hinc fortassis ralus, uberius ea quaesequunlur, delectet, et dele-
dicitur curans omnem tanguorem, quia in his exem- ctando plenius apprehendat.

PRJEFATIO LIBRI SEXTI.

Expositio mea, dilectissimi, multorum eruditissi- firinavii auctoritas veritatis. Sed proprio commen-
moruin est doclorum, quos antiquior tulit aetas, ct datam stylo novitas facit esse meam: ita ut tractalus
PATROL. CXX. 13
 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 396
de omnibus colligitur, unus vere videatur et spe-1A suslinuisse mulla pro nobis. Cum quo cceleslisanima
cialiter esseraeus. Quo comrounesplurium doctorum multis aiilicta iribulalionibus et angustiis, reascen-
sehsus flde et intcllectu catholicorum, proprios esse dit 464 '" Judaearnper Dei gratiam, id est ad ve-
feci. Non enim mysteria divinae intelligentiae, seu ram confessionem, ut confiteatur in omnibus mise-
Sen'tenllasSalvatoris Dei meis lantum explanare pro- ricordias Domini, et mirabilia operum Dominifidelis
bavi ausibus; quod multi fecerunt, qui noluerunt enarrel. Postmodum nutritur cum eo in Nazareth,
sa])ere quaesacra inlerius Scriptura divinitus inspi- id est in flore boni operis, quatenus et ipsa cum Chri-
ratarsapit, sed eam in multis perverse suis applicue- sto flosvocetur convaUium,eo quod floruerit in pal-
rurit erroribus. Et ideo tanto longe oberraverunt a ma, ut fructum feral justiliae. Sicque adulta possit
verO, quanto minus palato cordis gustare potuerunt ascendere juxta aliura evangelistam(Lue. n, 42) ad
sapiehtiam interius divini verbi, quia magis huraanis templum Dominiin Hierusalem, ubi sempermoralur
consenserunt conatibus, quam ut se et sensus suos Jesus, quia in his eum oportet versari quaePalris
divinis submitlerent eloquiis. Hinc malui calbolico- sunl. Verumtamen elsi ipse sit sapientia Dei Patris,
ram Patrttm sequi vestigia, quos ccelestis sapienliae intervogat tamen Scribas et sacerdoles de lege, de
eruditio sale 463 condivil,alque.utdixi, eorum do- prophetis; non ut docealur, sed ut exempluraprae-
elvinattilifleamfeci, ut vobis eruditissimis in lege di- B
] beat de se, quid iu hac aelate pueris sil agendum :
vina, non alind quam qtiod probatum erat afferrero. ita ut mirarenlur omnes de illo super prudentiam
Etsialiunde aliquid veritatis conlraxi, non eorumfuit interrogantis, et responsisejus. Nec absque mysterio
apud quos peregrinabatur ipsa verilas. Quinimo no- est, quod duodenis fuisse legilur, quia in ea aetate
strtim erat eura recognoscere et reslituere, suis ad- omne genus humanum incipit sensu ac ratione vi-
iribdumui florerel in locis. Sed quia sextum in Mat- gere, et carne pubescere, ut lotam se transferat
thaeolibrum cudere pdramus, plurimum ad perfe- anima ad cceleslia, et discat inlerrogare quacdivina
ctibnem irttelleclus noslri valere credo, si homosexto sunt, contraque propulsantibus sibi in animovitiis et
die sub perfecto numerOde lirao terrae formatus, et interrogantibus inlus in conscienlia, ut possit pru-
ad iinaginem Dei creatus, redueatur ab exordio nati- denter respondere ad singula. Ne forle quia in eo
vitatis Christi usque ad hunc locum per lineas et terapore aperiunlur oculi, qui male aperli legunlur
viara quae Chrisius est: ut intelligat fidelis anima in paradiso, confundatur juventus erroribus. Qua-
ascensiones in corde suo, de virlute ad virtutes quo- propter debet ascendere ad lemplum, ibique inter-
tidie proficiscens. Quia sic omnia Christi opera de- rogare quomodo possit proficere sicut aetale,ita gra-
scriburilur, ut nobis ipse per ea via esse monstreiur. lia et sapientia, coram Deoet hominibus. Alioquin
Quoniam ipse sic venil ad nos saliens super montes,' C Jesus nihil gralia nihilque in sapientia sibi perattates
transiliens colles, prospiciens per cancellos, ut nos profecit, qui simul lotus, etiam in ulero virginis,
semper ad altiora evocet. Idcirco prudens lector ve- gratia et sapienlia Dei Palris fuit. Unde Joannes: Et
niat primum in Ephrata, ubi longe diu audita est vidimus eum, inquit, quasi unigenitum a Patre, ple-
copula nuptiamni. Unde David gratulabnndus non num gratim et veritalis (Joan. i, 14). Et ideo, pro
vult Somnumdare oculis, neque requiem tempori- nobis est, quod ipse proficere dicitur, quibus plenus
biis suis, donee invenial locum Domino, qui ubique venit; qualenus et nos exhorlemur crescere virtu-
est illocalis, et tabernaculum Dei Jacob, quod sibi tibus, ut quantum aetas augetur coram hominibus,
ipsi Christus in sole posuit. Ecce audivimuseam, in- lanlum graiia el sapienlia Dei quolidie intus crescat
quit (Psai. cxxxi, 4), in Ephrata, id est in Bethleem, in raoribus. Sed ne nos extollat juventus et virlus
ubi natos est Christus. Ad cujus cunas mullitudo sapienliae, quaesuos nonnunquam inflare solet, ve-
angelorom canil: (lloria in excelsis Deo, et in terra niendura est ad descensum Jordanis. Siquidem Jor-
pax hominibusbonmvoluntalis (Luc. n, 14). Quem danis descensio interprelatur, per quam sane de-
pastores Verbtrm prcedicant, el contuenfur Verbum scensionem significatur humililas. Ut humiliemus
carne, quod in principio erat apud Deum, quod Do- uosipsos in omnibus, quia non nostris meritis, sed
minus ostendit eis. Exeat primum de Babylone, id D gratia abluimur in baptismo ac saivamur. Deinde
est de confusione, quo longe diu raale jacuiraus vul- jam salvati ducimur cum Christo in desertura, ut
nerati, fidelis anima, el videat ubi debet ascendere discaraus pugnare singuli contra invisibiles hosles,
et adorare cum Magis suaque deferre fidei muuera. et contra viiia carnis, per absiinentiamet custodiam
Quo enim alicubi cxsul paradisi jacebat, nisi in con- 465 noslrae mentis, si quo modo ad triumpbuin
fusione sua ? Et tihi primum ascendere oportel, nisi vicloriae pertingat anima nostra, depulso inimico.
ad donium panis ? Quoniam ibi panis vivus ille de- Omnes igilur isti processus animae nostrae sunt
scendit de ccelo. Ad quam qui pervenerit domum, asceiisiones, ul sequamur Christum fide indefessa
jam uHra femem non palilur verbi, quia-in eo vivit cum bonis operibtis. Per quos nimirura gressus
quicunque vivit, qui panis est vivus et verus, ac de anima pluriniura exercitata inveniat gratiam piaein-
ccelo descendil. Deinde quia in jEgyptom veiidili slHutionis, et pertingat ad culmen virtutis. Sed quia
eramus multis prfegravati oneribus, suo deferlur poslquara Adam expulsus est de paradiso, humana
nutu, quMi patrocinatnrus, ul nobiscum nostros condilio religata est in caslellis vitiorum : propterea
mcevores, et inoestitiasse parlicipasse insiuuet, et benignissimus Jesus oimiia circuisse dicitur, et iu
$97 EXPOSITIO 1N MATTHJIUM. — LIB. VI, CAP. IX. 398
omnibus viarum anfractibus perambulasse. Verum .A ascendit, et docet suo exemplo fluclus hujus vita:
qua aetate id Jesus cceperit considerandum censeo, el procellas non limere. Habet namque Chrislus
ut discat prudens aniraa, nibil prius de se praesu- navem intelligibilem quam regit, et in ea pias pro-
mere, quam erudiatur sub disciplina Chrisli; neque vehil mercedes ad patriam. In cujus nimirum puppi,
locum praeoccupet regiminis, antequam discat quod tanquam bonus gubernator, tranquillo requiescit
docere debeat jam malurus. Hinc sancitum puto, somno. Cujusilaque excilatur molu.increpat ventos,
nemo presbyterorum ante trigiuta annos ordinelur quatenus suis tranquilfitatem refundat. Transiens
doctor et magister, circa quam aeiatem cccpit beni- quoque ad gentes liberat animas, quae inullis vexa-
gnissimus Jesus circuire caslella et praedicare ver- banlur daemonibus, et concludit, ut dixi, periocha
bum vitae. Exorsus est autem primum juxta fraes salulis, quod curaverit et docuerit onines. Vere mi-
Zabuion, id est, ciica nocturna profluvia, hoc est sera et infelix nimium dici polest anima, qua; in tot
juxta obscuriora prophetarum aenigmata. Ibi quidea proveclibus nttllam recipit sanitatem. Sed tainen
sedentibus in regione umbraemortis, lux orlaesl eis. nec desperet, quoniam adhuc pius pastor, quasi in
Quos cum illustrare ccepisset Sol justitiae, provehit alio narrationis 466 exordio, visitare dignalus est
eos ad sublimiora, ubi soli queunt ascendere disci- gregem ovium suarum, ut omnes ad medicinam
puli, el docel mysteria cceleslisvilae, quaenon nisi in B salutis indefessus perducat. Hacc ideo inlerdum di-
coelestibusaniino capiuntur. Sed quia plebs invalida xerim, quatenus ex his potius animus poliora com-
illuc eum sequi nequiverat, veniens deorsum curat prehendat, et discat in Evangelio nihil aliud hinc
languores animarum, et pertendit usque Caphar- inde renitescere, quam vitam. Siquidem Christus
naum, quae inlerpretatur villa pulcherrima : quate- nobis a Deo via factus est, et veritas ac vita. Pro-
nus de tantis squaloribus, ad incolatum agri el pul- pterea in his quae gessit semper via necesse est
chriludinem habitationis perveniant. Ex quo proce- requiratur, teneatur veritas', el fruatur vita.
dens, ut ad fines Gerasenorum pertingat, navem

LIBER SEXTUS.

Videns autem Jesus turbas, misertus est eis qui semsuam. Mira figurarum satis et ornata varietas.
erant vexati, et jacentes sicut oves non habentes pa- Qoos oves prius sine pastore signat, eosdem messem
storem. In hoc sane capitulo completur illttd Eze-' " sine operariis appellat. Oves quidem, licet a pascuis
cbielis, ubi dicit ex persona Domini: Ecce ego ipse paradisi recessissent, multis ex causis vocat: messera
requiram oves meas , el visilabo eas , sicut visitat vero, propter naturam seminis; quia ex uno omnes,
pattor gregem suum, in die quando fuerit in medio ac si annuis temporibus, satis de terra crevimus.
ovium suarum dissipatarum (Ezech. xxxiv, 11,12). In qua nimirum messe operarii pauci erant, qui
Vexabantur autem variis languoribus vitiorum, et eam excolendo ad horreum paradisi, unde semen
jacebant prostrati sub pedibus Inimicorum ; quia exierat propter peccatum, per gratiaro referrenl.
ex perfidia prius pium amiserant pastorem, et Etenim alii in hoc agro laboraverant, quamvis apo-
raullis daemonumlaniamentis cruciabantur dispersi. stoli in labores eorum introissent, tamen adhuc
Propterea ergo circuit Dominus omnes civitates, pauci erant, itlcivco jubentur Dominura messis ro-
docens et sanans, ut omnes inveniat, et jacentes gare, ut mittat operarios in messem suam. Et no-
erigat, qui nequiverant stare. Vidit aulem lurbas, tandum, quia messis licet spinas ac tribulis suflb-
non in uno quolibet loco, sed dum circuit vicos cata sit, non allerius est, quia ipse ulique fecit nos,
et caslella, ubi disperserat eos ventus infidelitalis, et non ipsi nos; ut quidain physicorum volunt,
propter quod circuisselegitur. Erraverat enim omne naluram inlroducentes effectricem humani generis.
genus humanum sicut ovis quae perierat: idcirco iD Seipsum itaque Dominum ac Crealorem insinuat,
requirens eahi, invenit vexatos et jacentes sicut qui debeal praedicatores mittere in messem suam.
oves sine pastore, quia oberrantes verum amiserant Alioquin quomodo praedicabitur, nisi miltanlur ?
Salvalorem. Vexatas quidem a daemonibuseas et Praedicatores ergo fbre nequeunt, nisi ab eo diri-
jacentes invenit, dum premebantur variis viliorum gantur ut proficiant. Idcirco rogandus est Dominus
languoribus, nullum habentes procuratorem; sed messis, cui cura est de omnibus, ut mittat cultores
omnes luporum morsibus laniatae, jacebant in strato ad excolendum. Quia profeclo languor ovium, et
magnae infirmitatis. Alioquin eas nisi prius rcqui- sterilitas frugum, spinaruroque et tribulorum suffo-
reret, et misertus vidisset, haclenus in suis lotus catio, agricolarum pastorumque fit indigentia. For-
grex jaceret languoribus. Nunc vero sanata infir- tassis ergo haec ideo islos duodecim monuit, ne in-
mitate fortiter fert lectum inflrmilalis, refecli . vidia moverentur, imo rogarent, velul oplimi agri-
omnes virentibus herbis, ut ad fontem satietalis cullores, socios, quorum suffragiis eovutn paucilas
qHandoque pertingant. Tunc ait: fulciretur. Eligendo iianiqtie septuagiula et duos
Messisquidemmulta, operarii autem pauci. Rogate discipulos providus magister, praeiiiiltit potius pro
ergoDominummessisut ejiciat467 operarios in mes- his ut rogent, quam ul invideant. Ergo tluin circuit-
 599 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 400
omnia casteUa et vicos, vidit turbas non lantum A meratur. Clemens igitur magister, quisuis non in-
carnis infirmitate jacentes, quam morum improbi- videt virtutes et dona largiri. Sed 469 lon8e aliud
tate atque infidelitate mentis; quia vexabantur va- est, habere essentialiter, aliud dare indulgenter,
riis ckemonum ludibriis, idcirco misertus ait: aliud vero accipere misericorditer. Quod illi scientes
Metsis quidem multa , operarii aulem pauci. Ad semper suam confitebantur infirmitatem, dicentes :
hoc quippe hos duodecim jam supra vocarat; ad hoc In nomine Jesu Christi surge, vel aliud quod ex im-
seorsum in monte plenius erudierat; ad hoc coram perio congrueret sanilatis. Qua de causa, etsi disci-
eis virtutes fecerat. Sed quia necdum eos ad prae- puli curant omnem infirmitatem, et sananl omnem
dicandum miserat, rogari se vull, ut discant ab eo languorem, Christus est qui agit, cujus potestas iu
quaerere, sine quo nihil queunt proficere. Doni est discipulis operabatur. Mirabilis quidem ordo, prius
naraque eorum copiosissimus fructus, quod quain- docuit ut scirent quid sectandura, et instituit mo-
vis sumatur a cunctis, tamen semper exuberat; nita salutis, deinde rairaculis firmavit fidem eorum,
propterea rogari jubet, quod gratis cupit impendere. et doctrinam solidavit. At vero cum mitlit ad prae-
Praeslatur enim Spiritus sancti gralia pulsantibus dicandum, dedit et illis potestatem spirituum immun-
468 ct petentibus, ut cooperatores sint graliae dorum, ut ejicerent eos, et curarent omnem languo-
Dei. Alioquin in vacuura sine Spiritus sancti copia B rem et omnem infirmitatera eorum. Sapientiaequi-
passim messores laborant, dum jure praedicarc nisi dem doctrina eis primum praestatur ex sermone,
miltantur, nequeunt. Unde virtus verborum ubique media ex operibus divinitalis fides; deinde potestas
non niinus consideranda quam rerum; quia par in fidei per gratiam terminatur : ut nec doclrina sit
diclis et factis gestorum significalio declaralur. sine polestate signorum, nec potestas sine doctrina
Nam per eos quibus miserlus legitur, omne genus sapientiae, neque potestas signorum, aut sapientia,
humanum designat; quia uimirum vexati erant sine fide: sed pendeat uterque terminus ex iide Jesu
omnes variis nequitiarum praesligiis. Alii quidera Christi, quatenus et doctrina eam recte sapiat; et
philosophicis arlibus pellecti et magicis; alii Scri- polestas non aliunde quam ex flde possit. Quam sanc
baruin et Pharisaeorum pravis tradilionum suarum alternationis speciem musici admirantes laudant,
doctrinis imbuli; alii deceptione daemonum idolola- ut medietas symphoniae duaruin partium utrisque
triis occupali; alii peccati oneribus pressi, et saecu- suorum aeque respondeat lerminis, et ipsi tandem
laribus curis intenti, non babentes potestatem re- medietatem efliciant. Efficitiir autem fides testimo-
surgendi. Perierat enim lex naturae, patriarchae de- nium habens a lege vel prophetis, et virtute signo-
funcli erant, propheta nullus, et totus, ut iia dicam, rum media concluditur. Idcirco primum docuit, ut
orbis incultus jacebat, et jam ipsi Judaei, in quibus C erudirentur a lege, el addidit quidquid legi deeral,
olim patres vitaeseraina sparserant. Ad cujus utique deinde Deitatis opere quod Deus esset fidera insti-
comparalionem mulliludinis, operarii, videlicet apo- tuit, quam rursus suis potestatem impertiens signo-
stoli, pauci erant, nec ipsi gratia Spiritus eatenus rum, validissime firmavit. Primum itaque docuit ex
illustrati, ut sufllcerent. In cujus plane rei figuram, fide vivere, sicul scriplum est, Justus autem meus
ex consilio soceri Moysen ad erudienduin populum ex fide vivit (Bebr. x, 58). Tum demum fide perce-
iiiiius geutis plures constiluisse gradus legimus pta Deitatis opere largitus est etiam, ut si fidem
(Exod. xvm) : quanto magis in hac raultiludine haberent velut granum sinapis, possent verbo raon-
humani generis rogandum, ut mittantur a Chrislo tes de loco transferre ; quatenus et ipsi potentes in
plures operarii, quorum doctrinis messis et vinea, omni opere ac serraone fidem omnibus de Christo
in qua paler agricola esl, ulterius exculta copiosius astruerent veritatis. Et notandum, quod primum
exuberet, et amplius fructificet ? spirituum immundorum poteslas tribuitur, ut scia-
(CiJ>. X.) Ilaque, convocalis duodecim disciputis mus quod morborum genera eisdera corporibus in-
suis, dedit ittis poteslatem spiriluum immundorum, fliguntur : quibus demum expulsis, tribuil sanandi
ut ejicerent eos, et curarent omnem languorem, et facultatem si quid ab eis est ingeslum. Alioquin
omnem infirmitalem. Quo sane loco in neulro evan- D nisi auctor tormenti prius pelleretur, virus languo-
gelistarum satis apparet, an per recordationem, an ris atque infirmilatis maneret. Et ideo recle spiri-
juxla historiae veritatem, ordo narrandi successerit. luum immundorum potestas antea largitur, et lunc
Unde singuli eorura, Marcus scilicet atque Lucas, ab eis quidquid 470 infliclum est, curandi virtus.
et sequentem sermonem quolibet in loco habitum Mira quidein omnipotentis dispensatio. Quia etsi
insinuanl, el lamen nemo illorum uspiam a tramite nullaestpotestas nisi a Deo.tamenaliaest quam ipse
veritatis deviat, dum et missos eos a Domino, et permiltit interdum aliquid ut possit, quae semper
vocatos fuisse patet. Nam Lucas eos in monte simul pietatis obsisiit bono, quamvis justa jure credatur;
vocatos et nominatos dicil; alibi autem, missos. alia quae voluntati ejus semper obedit, quam suis
Dehinc tertio loco septuaginta duorura discipulorum Dominusclementer indulsit. Sed illa licet extollat
ad praedicandura narral directionem. Quod et hic se super omne quod dicitur Deus, et ita efflcax sit,
sane tanturadem quovis facluro comprehendit. Et ut nulla humana virtus adversus eampossit, prae-
notandum quod in hujus graliae distributione nec statur tamen hominibus non modo ut resistant, vc-
Judas excipitur, sed ut in ordine ita in dono connu- rum eis ut dorainentur et poteslatem adversus
 401 EXPOSITIO IN MATTH^EUM.— LIB. VI, CAP. X. 404
omne, quotl contra Dominum est, gerant. Audiant A A fundamenta civitatis Dei, quae in Apocalypsi prse-
igitur Manichaei, qui Dominum contra Deum tene- monstratur, totidemque portae et anguli quia soli-
brarum dimicasse aulumant, et corpora de regno dantur, oportuit eos connumerari, et suis signalis
tenebrarum esse contendunt, quomodo condignum praefiniri nominibus. Unde etsi alii dicuntur apo-
pulant, qui tam paucis et exiguis supra omne quod stoli, taraen in istis praelixa est et completa figura-
adversus Dominum conatur, potestalem tribuit ut rum varietas, super quos mare collocatur aeneum ;
pellant a corporibus, bellum adversus eos gessisse. et ipsi ac si duodecim boves ternario consecrati nu-
Yel quomodo corpora de regno tenebrarum jure mero, ad singulas mundi plagas respicientes, in no-
credantur, cum et Salvator ab eis evacuare venerit mine Palris, et Filii, et Spiritus sancli, baptismum,
omnem fraudem inimici, et sanare omnem labem quod est mave aeneum, signanter ferunt. Porro quod
corruptionis. Patet igitur quod nuila est virtus aut etmystice tantum duodecim eliguntur, qui profecto
polestas nisi a Deo, et ipse Deus sit, qui tanta suis numerus dum ler quatuor, vel quater tres suppu-
praestitit ut possint: dedit enim eis potestatem cal- tantur, alternalim conficitur, ita ut nec tres sine
candi supra omnem virtutem inimici; sed et corpora quatuor, neque qualuor sine tribus suis respondeant
non ab alio quam ab ipso condita, ut quod saucia- parlibus; eo quod soluramodo istis quatuor specia-
verat hostis, jure sanetur ab opifice; propterea cu- B B Hus credita sint Christi Evangelia in nomine Trini-
randi omnem languorem et omnem inflrmitatem tatis, quae debeant ex oflicio ad quatuor mundi pla-
verbo dedit suis et gratiam indulsit. Verumtamen gas jure deferre, et Trinitatem in iisdem partibus
quaeritur, quid sit inter omnem languorem , et nuntiarc. Hinc quoque duodecim tribus iiliorum
omnem infirmitalem, etiam ab his qui nihil putant Israel ascendentes ex ^Egyplo (Num. n) similiter
vacuum in divinis litteris a mysterio aut super- castrametantur; tres videlicet ad orientem, et tres
iltitim in relatu. Unde liceat existimare quod lan- ad meridiem, tres vero ad aquilonem, et tres ad oc-
guor ad infidelitatem animae pertinuerit, infirmitas casum, apostolorura praefigurantes forraam, de qui-
vero ad vexationera carnis. Quaenimirnm duo mor- bus scriptum est : ln omnem terram exivit sonus
borum genera de obsessione daemonum venire ma- 472 eorum, et in fines orbis terrw verba eorum
nifestum est. Et ideo prius illi pellendi erant, deinde (Psal. xvin, 4). Verus quippe Jacob duodecim genuil
per fidem anima purganda-, tum sanitas cajrnis con- filios, quos benedictionibus collium aeternorum spi-
sequenda. Quapropter et fides quam saeperequiritur ritaliter benedixit. Hi duodecim fontes in Elim uber-
in miraculis, et plenius confirmatur ex beneficiis, tatem viise fluunt, circa quos septuaginta duaepalmae
si quo modo totus homo salvetur, et nulla desit crevisse leguntur (Exod. xv, 27), videlicet septua-
aposlolis gratia salutis. Siquidem languorera qui- C ginta duo qui ad praedicandum mittuntur discipuli,
dam ad diuturnam vexationem carnis interpretan- quos profeclo apostolorum fons salubriter enulrivit.
tur, infirmitatem vero ad ingruentem subito corru- Sed et leones tluodecim thronum ferentes Salomo-
ptionera. Porro alii afflictionem hostis ad infirmila- nis (/// Reg. x, 20), dum quadrato numero, tres si-
tes aestimant pertinere, ianguores vero ad intempe- niul ad singulas mundi junguntur piagas, istorum
rantiam carnis. Si quid horum verius sit, patet sen- praemonstrant fortitudinem, quibus verus Salomon
sus dum dicil 471 omnem languorem et omnem Christus prtesidere in throno Ecclesiae
susejuic cre-
infirmitatera; nullara ergo excipit hominis malitiam, ditur, quia super eos solum majestatis ejus fide
qua possil exlerius interiusve corrumpi; nullam fundatur, et civitas, de qua dictum est, solidatur :
quam non dederit apostolis gratiam contra omnem Fundamenta ejus in monlibus sanctis (Psal. LXXXVI,
adversitalem sanitatis, ut in nullo poteslas eorura 1), quae nimirum fundamenta mox portae
dicuntur,
videretur infirraa. Nara omnis corruplio a maligno quas Dominus diligit supra omnia tabernacula Ja-
esl; et ideo perfecta potestas eis tribuitur, ut ha- cob. Si quis ergo per eas, per eorum sciiicet fidein
beant largiendi ex doinino quod in ipso est: ipse atque doctrinam, Chrisli Ecclesiam non introierit,
autem potestas, salus et bonitas est, et fons totius ostium nusquam et nunquaro reperiet qui ait :
" Ego
incorruptionis. Idcirco praestilit suis ex gralia, quod sum oslium, per me si quis intraverit, salvabitur (Joan.
ipse est per naturam, tantum ut audilores eorum x, 9). Mulia sunl igitur figurarum exempla, quibus
doclrinam, quam exhibuit, et fidem recipiant, quam apostplprum numerus praesignatur, principatus qup-
signis et virtulibus commendavit. Sequitur: que, corurii ordo et sublimitas declaralur. Unde
Duodecim apostolorum nomina sunt hme. Ex quo multis Scripturarum indiciis divinarum, creberrime
quippe praefigitur titulus, quia venturi erant pseudo- ofliciorum et personarum praeconium sub eodem re-
apostoli, ne ullus alius recipiatur; et ideo mox con- lexitur numero, quatenus mystice istorum et nume-
nuraerantur. In istis namque consecratus ordo, et rus et merita comroendentur. Habet enim verus Sa-
duodenarius est numerus. Propterea salis provide lomon tantummodo super omnem Israel hos duo-
post doctrinara Salvatoris, et prodigia signorum, il- clecimduces praelatos,quibus dictum est a Domino:
lico dum potestas eis tribuilur praelitulantur, ne ali- Sedebiiis vos super sedes duodecim,judicantes duode-
quisaliud extra doclrinam istorum aflerens (licct cim tribus Israel (Matth. xix, 18). Siquidera isli sunt
ullis aliquid videatur artibus) forte in apostolaiu, duodecim lapides altaris, et duodecim panes
propo-
vel doclriua salulis recineretur. Porro bi duodecim sitionis corara Domino (Levit. iv, 5). I«li de medio
 403 S. PASCHASHRADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 404
tolluntur alvei Jordanis et referuntur (Jos. iv), quo- A distinctionemhabeat ab alio apostolorum, qui et Judas
rum noinina mox in fronte juxta Apocalypsin portae nominalur. Inquo sane sciendtira, quodsolus scruta-
civilalis conscribuntur (Apoc. xn, 1); qui etipsi, ut tor 474 cordium , qni merita novit singulorum,
diximus, porlae dicuntur, eo quod per eos tantum- eos ila distinxit el praeordinavit, ul et sacramenta
modo cunctis pateat introitus. Pluribus igitnr tali- redoleant de relatu, et divina in eisdem venerenlur
bns et hnjusmodi figuris, creberrime eoriini in divi- ex afleclii. Terliam vero falentur causam, quasi ex
nis liltcris praescriptus est numerus et assignalus, cognatione carnis, quod non satis approbo; licet Pe-
ut et illorum, ut fassus sum, dignitas ex hoc clare- trtts et Andreas, Jacobus ct Joannes, siroul fratres
sceret, et quod totidem, nec amplius vel minus re- jiinganlur, qui nimiruin bini propterea ponuntur,
cipiendi essent. Quia etsi sint alii adhnc aposloli, ut quia sic ad praedicandum mittendi erant, ut cliariias
Paulus ct Barnabas, accaeteri quibus credila sunt in eis gemina, Dei videlicel ac proximi, quani prae-
apostolalus sui jura divina, tamen in islis consecra- dicaltiri cranl, palescerel, et germanilas eorunt in
lus est mysticus sacramenli liuiiierus, et fundata in spiritu solidior firmarelur. Unde et fraternilas Pelri
eodem Christi Ecclesia, quatenus ad eos 473 etiam et Andreie pene ubique a principio designatur. Con-
et Paulus ac caeteri colligantur, el omnes in eorum stal igitur charilatem non minus quam inter duos
'
numero, supra duodecim sedesjudicantes resideant: p, haberi posse; idcirco satis dispensative duo simul,
ni sicul non excedil duodecim tribuuni de iEgyplo reor, junguntur, qualenus et ipsi prius eadem libula
irnnsiliens numerus, sed et geules etiam in eodem cbarilatis aniiectantur, cl caeteros jugo dileclionis
lnseruntiir; ita nec ordo vel numerus praedican- in hac Doniini agricullura binos ac binos consocienl.
tium, seclomnes ex eisdem propagati eornm socian- Si quo modo omnis struclura domus couipacta et
iur coetui per fidem Cbrisli, et coiiniuntitr numero. consociata crescat in Domino. Habet enim Dei agri-
Oportuit quidem ut eorum evidens mysteriorum di- cullura neeesse, titsub uno jugo fidei bini charilalis
gnitas miillis ac creberrimis Scripliirarum commen- loro aslringantur, ne possil dissociari germanitas et
daretur praeconiis; el ideo, prudens lector, attende, lascivire. Quia profecto nemo roanum millens ad
quia quanto diligenlius ea discusseris, tanlo pro- aratrum et aspiciens retro, aptus est regno ccelo-
fundiora de lege Dei mirabilia considerabis. rum (Luc. ix, 62). Et ideo quam bene bini ac hini
Primus, inquit, Simon Pelms, et Andreas frater consociantur, ut eorum conjugatio in senarium
ejus. Jam caialogiun eorum adoritur divina dispensa- surgat. Constat enim eodem dieruro calculo universa,
tio, qui novit merita singulorum. Sed qiiserendum et in gexlo hominem, quia perfectus est numertis,
de Simone Pelro, quia dicitur primus, utrum ad or- procreatuiii. Sed quia oranem agriculturam saeculi
dinem et numertim perlineat, an ad nieritum ? Haud 'C spinaepeccalorum el fruticeta infidelitatts pervase-
dtibium quin ad utrumque referri possil, quia sicut rant, juslum fuit totidem juga boum aratrum san-
hic primus ordinatur in catalogo, ita et in aliis qui- cli Evangelii ad scindendas cordiuin glebas, perfecto
buslibel iocis; dum et specialiter solus. et generali- traherent numero, et semina verbi superspargerenl;
ter cum caeteris ubique praefertur. Solus quidem quatenuscharitatisjugosimul asciti, perfeclionem se-
cum dicitur: Tu es Pelrus, el super hanc pelram wdi- naiii exhiberenl, et singuli connumerali supra duo-
ficabo Ecclesiam meam (Matth. xvi, 18); et illuel : decim tribuum sedes ad judicandum gloriosius nite-
Ego pro te rogavi, Pelre, ut non deficiat fides tua, et rent. Quorum primus binomius Simon obedient in-
tu aliquando conversus confirma fralres luos (Luc. lerprelatur, Petrus vero agnoseens; quia omnis
xxix, 32). Jtire igilur in meritis primus aestimatur, perfectio Christianae religionis ex obedientia, sicut
per quem, et in quo ad alios dona transmiltuntuv. apostasia prioris Adam ab inobedientia iucipit; et
Accipiunt autem veliqui in eo omnes claves regni non ex ignoranlia dum libet, sed ex agnitione veri-
coelorum, cumeia Domino specialius comraitlunttir; tatis. Propierea jure, ut dixi, Petrus agnoscens de
el fundatur Christi Ecclesia super eos : unde el fim- Graecoin noslra sonare dicitur. Quod tamen nomen
damenta per prophetam dicuntur, cum et ipsi in non minus et in Lalino a petra, quae Chrislits est,
petra, quae Chrislus esi, solidantur. Tamen quod I* ' derivatum, firmitalem fidei ejus designal. Hinc inde,
huic praestatur quasi soli, omnibus in eo largitur. Et ul obedientia quaecerlalrix usquead mortem est, non
ideo in Petro prior vivit potestas, praecellit auctp- niodoagnitionera veri, sedet fortitudinem ftdeiliabeat.
ritas. Simon autem Petrtis ad distinctio 1em altorius Unde 475 et scharioth, quod in catalogo ullimuni
Simonis qui Chananaeusdiclus est, appcllaiur, ul in afligitur, memoriale Domini vel memoriajnortis ejtts
ntillo nos error de his involvat; sed praescriplus et recte inlerpretatur, quia vera apotitolorum obedien-
praeordinatus ordo servelur, ,ne aut alter pro alio, tia in memoriam mortis Christi debet per marlyrium
aut alius extra hos uiiquara recipiatur, aut de his dilalari, et imitatrix passionis ejus usqne ad moriein
ulliis, ac si non ascriptus, repudietur. Ordo autcm fieri. Interpretatur tamen Simon etiam, pone mmro-
eorum, ut aiunt, tribus de causis ita dislinguitur : rem, satis provide ob dispensationem negationis
Quippe aut vocationis gratia, aut perfectione meri- suae, de qua satis mcerens ac dolens ainariter flevit;
torum, et ideo Pelrus forte in exordio, Jndas vero . qriem nimirum mneroremtuncdepostiit.ciim repletus
Iscariotes in fine ponilur, cui elngium denotalionis jaui Spiritu sanclo inuslum jucunditalis eructavit,
itive sernper ascribitur, ut et culpa pateat ex hoc, et sed et w<erprera quera de Cbristi passioftecouiraic-
405 EXPOSITIO IN MATTII^l M. — LIB. VI, CAP. X. 406
rat. dereliquit, cum Christum resurrexisse visu cor- A . palmam adeptus est martyrii; qni simul saepeseorsum
poreo conspexit. Jungilur autem ei Andreas frater ducuntur a Domino in monte, et nescio cujus gratiae
ejns in cognominatione juxta tropologiam , ut priviiegio una cum Petro prae caeteris honorantur.
virtus praefata fortitudine fulciatur. Siquidem Philippus et Bartholomwus. Philippus autem ot
Andreas virilis de Graeco interpretatur , ut sit lampadis inlerpretatur. Et recte quia, praedicante
sensus, quocl nec obedientia sine virilitale mentis, Joanne, velut lampas succensa prior in agnilionem
neque virilitas sine agnitione veri et obedientia verilatis effulsit, et alium disciptilum ccelesti lumine
coram Domino expletur. Praemonstrant autera ejus illustravit. Quem scripsit, inqnit, Moyses in lege et
lyrocinia credendi, quam virilis iste praefuerit et prophetw , invenimusJesum fitium Joseph a Naza-
decorus, qued simul ex Graeco Hebraeoque sonare reth (Joan. i,45). Ecce quave os lampadis hic fulu-
videlur sermone; qui mox, Joanne insinuante Ecce rorum praesagiojure interpretetur, qui veluti fax in
Agnus Dei, non solum videre, setl sequi Christum caliginoso, ab ore veritatis de lege ac prophelis edo-
maluit, ad quetn et fratrem suum perducere curavit; cuit. Bartholomaeusvero Hcet Syrum sit, et non He-
qui simul relictis omnibus ad unius jussionis vocem, braeum, interpretatur tamen fiiiut suspendit aquas,
auctorem vitae sequuntur (Joan. i, 29, 40, 41). Sed id esl fluenta doctrinaruni in nubibus, quae pluunt
et finis virilitalem ipsius patenler insinuat, quam B super unam quarumlibet civitatum, et super aliam
strenuus ad crucem venerit, quamque viriliter per- non pluunt, propter distributionem divini arbitrii.
duraverit, et quam decorus in omnibus refulserit. Porro sancii jure nubes dicuntur , qui dum ad
Unde potius ex praesagionomina apostolorum, qnam altiora volant, Christus in eis vitae suspendit aquas,
fortuito indita probantur. Propler quod et alia eis quibtis visitata terra inebriatur, et locupletatur cce-
superponnntur, ut Petro, quod in utraque lingtia a lestibus disciplinis. Inter quos sane iste Filius ejus
peira.quae Christusest,derivatur.et Boanerges, qna- qui haec agit in singnlis pro ubertate gratiae, jure
tenus filii veri lonitrui intelligantur. Idcirco et nominatur; ut per eum etiam largitas Patris ad alios
Simon etiam audiens tristitiam inlerprelatur, eo transmittatur. Sequitur :
quod audierit a Doinino: Cuni autem senueris, alius 477 Thomas et Matthmus pubticanus. Nam cae-
te cinget, et ducet quo non vis (Joan. xxi , 18). teri Evangelistae in catalogo apostolorum, primum
Non enim est aeslimanduraaliter, sed intelligendum Matthaeum ponunt, deinde Thomam; et hoc ipsum
quod haec omnia hinc inde mysteriis sint plena , sine additamento publicani, ne utique prioris vitae
ut tlivina in singulis respondeat sapientia. Sequilur: recordantes suggillare videantur apostolum, quem
Jacobus Zebedwi et Joannes fraler ejus. Filius Christus tanta suse pietatis gratia illuslrare dignatus
autem Zebedaei ad distinclionem alterius Jacobi di- Q est; ipse autem semetipsum et post Thomam ponit,
citur; ul in nullo calalogus eorum confundatur, et et publicanum, ulique humilitatis gratia, se nomi-
interpretatur supplantator, quia non modo carnisvitia nat; quatenus liqueat cunctis, quod ubi abundavit
supplantare, Domino vocante,. verum eliam ipsam prius peccatum, superabundaret gratia. Enimvero
carnem Herode ferienle, pro Christo contemnere ex hoc etiam docet, nos priora coram oculis peccata
prius omniura aposlolorum gavisus est. Joannes; semper opponere debere, nostrasque injustitias per-
vero 476 Chrisli respersus gratia praefulsit vir- cepta indulgentia non abscondere, ut et alii conso-
ginitatis suaegloria, et solus in coena supra pectus lentur spe venise post reatum, et humilitas conser-
Salvatoris recubuit, ut totus gratia Dci possessus vetur in corde pcenitudinis oblentu. Thomas quidera
patenter annueret nomen ex praesagio traxisse. interpretatur abyssus. Ulique abyssus super quam
Unde eliam prisca raeritorum gestant cum recorda- ferebalur olim Spiritus sanctus (Gen. i, 2); ut de
lione patris nomina, quatenus evidenter insinuetur infirmitate cordis sui, quandoque ipso desuper illu-
cujns ante fuerint meriti, vel cujus demum gratia strantc ad forraam procederet rectae fidei. Alioquin
sint salvati. Inlerpretatur itaque Zebedaeus fugilivus, post tot praeconia, post miracula, post morluos ex-
illius habens figuram, qui semper ab initio fugit a citatos ad vitam, caeteris Dominum se vidisse nun-
facie Salvaloris, licet ubi vel ubi ejus indesinenter' D tiantibus quoroodo non credidit, nisi quia mens ejtis
comprehendalur polenlia. De quo Propheta patrera abyssus erat inforrais, superquam ferebatur Spiri-
inonet: Obliviscere populum tuum et domum patris lus sanctus, ut confoveret et enutriret eam ad iidem ?
tui (Psal. XLVI,11). Quo relicto, continuo a Domino Hinc sane est, quod allrectaiis diligenter vulneri-
Boanerges vocanlur, id est, filii lonilrui, saltem qnia btis, mox exclamavit, dicens : Deus meus, Dominus
vocem palris seorsuni supra Chrislum terribiliter meus (Joan. xx, 28). Alias aulem nunquam nisi eo-
inloiianiem audierant: Bic est Filius meus dilectus, dem Spiritu recreante, de tanta duhietale formare-
ipsum audite (Matth. xvn, 5), vel quia aller eorumi tur ad lucem, ut veram deprehenderet in una eadem-
quasi decoeleslibusinlonans vocem illam theoricam, que persona divinitatem. Siquidem hominis carnem
quam nemo prius atligeral: Inprincipio erat Verbum, palpal, sed Deum et Dominum exclamat. Propterea
el Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum igitur Thomas jure abyssus interpretatur, qui de
(Joan. i, 1), effulsit : qui si altius evolaret, puto nec lanta deformitate sua pervenit ad tantam profundi-
tolusposselcaperemundus. Alter vero mox Christumi latem mysterii. Nam idem in GraecoDidymus appel-
quasi tuba praedicans, anle alios iraitalor passionis,, lalur, quod inlerpretatur similis seu geminvs, eo
407 S. PASCHASH RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 408
quod, ut aiunt, vultu similis fuerit Salvatori, sicut A qui stupentes de miraculis aiebant: Nonne iste est
assolent duo gemini alternis vultibus unam habilus fabri filius el Marim, frater Jacobi et Joseph ac Judm
exprimere facieique figuram. Porro Malthaeusdona- et Simonisl (Matth. xvn,55.) Non qtiod ex matre, ut
tus dicitur, et quam bene; quia de teloneo donatus Helvidius delirat, fratres fuerint Salvatoris, sed ex
est nobis Spiritus sancti gratia apostolus et evange- consanguinilate generis, uli mos est Scripturarum
lista. Omne igilur donum ex dono donantis donum fratres appellari.
esse creditur. Propterea et Spiritus sanclus in sacris Simon Chananmus, et Judas Schariotis, qui et tra-
litteris, quia Patris et Filii est munus, quam saepe didit Dominum. Hos igitur et cum additamento co-
donum vocatur. A quo et iste jure donalus dicitur, gnominis posuit, ad dislinctionem Simonis Petri, el
eoquod illo dono repletur, mox sine ullius meriti Judae Jacobi. Hic quia fuit de vico Chana Galilaeae,
praeventfone in melius de teloneo commutalus. in quo Dominus aquas convcrtit in vinum; qnem
EflQJacobus Alphmiet Thaddmus.Jacobum aulem Lucas sermone Zelolen in suo nominat Evaugo-
Ahphaeipari modo ad distinclionem alterius Jacobi lio, quia Chana zelus interprelatur, unde et Cha-
nominavit; fortassis eo quod pater ipsius, sicut et ille nanaeus jure interpretationis ab eoZelotes est diclus,
illius fuerit. Qui profecto Jacobus in Evangeliis fra- ob nimiura fervorem charitatis; quem zelus domus
ler scribilur Domini, etsi ambo a patre cognomi- B Christi inilammaverat, et ideo ihartyrio consumma-
nantur; quia Maria uxor istius Alphaei soror Mariae tus est. Judas vero Scharioth, vel a vico in quo or-
matris Domini fuisse probatur, quam Joannes in tus est, vel a tribu Issachar vocabulum sumpsil
suo Evangelio Mariam Cleophaa cognominasse legi- quodam futuri praesagio in condemnationem sui;
tur, forte a patre, sive ab aliquo familiaesuaetrahens Issachar quidera mercet interpretatur, quia merce-
nomen; aut certe quod defunclo AlphaeoCleophae dem prodilionis est sectatus, de qua propheta in
alteri viro illa nupserit; seu alia qualibet ex causa persona Domini : Appenderunt, inquit, mercedem
cognomen gerens imposilum. Qui profeclo Alphaeus meam triginta argenteos, prelium quo appreciatus
ex Hebraeoserinone millesimus, sive doctus interpre- sum ab eis (Zach. xi, 12). Porro Schariotis memoria
tatur, ut sit docti filius vel perfecti, qui prior Hiero- mortis sonat, ut sit inexcusabilis, quod non casu,
solymis ab apostolis episcopus debeat ordinari. Et sed ex meditatione mortis Dominum prodiderit, cu-
notandum quod sicut duo Simones, ita et duo Ja- jus meraoriam in animo diu, quo modo, vel quando
cobi, et diio Judae, cum suis connumerantur cogno- illurn proderet, gestavit. Dicitur aulem et memoria
menlis. Quia sicut perfecla obedientia corde conslat morlis, quia quoties eum rec61imus, Domini passio-
etopere : ita supplantalio viiiorum non minus esse nem conlinuo memoramns, ut obedientia quaeccepit
debet in anima quam in carne, ct cordis credulitas " a Sknone in aniriio usque ad alium Simonem consu-
non minus ad justitiam, quara oris confessio ad sa- ineretuv in carne • qualenus hinc inde in confessio-
ltitem.Hinc quoque Propheta canit: Confilebitur tibi, nem perdurantes memoriam mortis Christi semper
Deus, confitebitur (Psal. LXXIV,1), ac si patenter di- habeamus , donec, si contigerit, etiam et ipsi pro-
cat: Corde et ore tibi confitebitur, ne unuin forte sine pter • illum martyrio explicemur. Non igitur aesli-
altero a te, qui scrulator es cordium, condemnetur. mandum, quod sine providentia Dei eleclus sit inter
Gerainanlur autem sex isti, ut senarii perfectio ex apostolos, cui et interprelatio nominis respondit, et
duodenario solidelur, et gemina hominis subslantia ivUimusquasi extra hos jam repudiandus eligitur.
ex tribus islis virtulibus Trinilalem colens counia- Maluit enim Christus inter imperilos judicium suum
tur incipiens ab obedientia, vitiorum demum sup- de illo periclilari, quam effectum. Praesertim cum et
plantans hinc inde molimina, et perveniens a con- sjroili modo in Ecclesia nunc eligantur, alii quidem
fessione cordis usque ad confessionem oris, etiam ul probentur, et probati perveniant ad coronam; alii
(si contigeril) per martyrii pasSionem in salutem. vero ut probent alios in quibus operatur diabolus,
Haec ideo dixerim, ne prudens lector aliquid in his quasi in filios diffidentiae, qui et falsi fratres ab
pulet vacare a mysterio. Caeterum Thaddaeus ipse apostolo nominantur. Siquidem 480 '"' ut salven-
est, quem Lucas in Evangelio et in Actibus aposto- lur, isti vero ut per eos boni exerceantur; omnes
lorum nominat Judam Jacobi; et alibi Lebbseus co- tamen ex praescientia Dei et providentia diversas ob
gnomentum habet a corde, quod nos quasi diminu- causas eligunlur; non quod praescrihantur ne aliter
tive corculum possumus appellare. Forte ob dispen- possint esse quam mali, sed prasciuntur quales jam
sationem prius duobus istis usus est nominibus', cum necdum sint, utrique fuluri sint, isli per gra-
quasi aliquid faceliarum gerens, quia gratius so- tiain, illi vero justo Dei judicio in massa perditionis
nare videlur corculum diminutive maternum inter derelicli, eo quod nec praedeslinati sint ad vitam.
crepundias nati exprimens affeclum, quam si cor Omnes lamen, ut dixi. et sciuntur et praesciuntur. In
diceretur teneritudinem sonans amoris. Ipse namque nullo igitur scientia Dei fallitur, in nullo judicium
est, quem ecclesiaslica tradit Historia missum a Sal- ejus a vero et justo deviat, et haec est altitudo divi-
vatore ad Edessam civitatem ad Abagarum regem. tiarum ejus, unde Apostolus exclamat : Quam in-
Eral enim frater Jacobi 479 fratris Domini, sicul comprehensibiles sunt vim ejusl (Rom. xi,33.) Pro-
ipse in sua scribit Epislola. Hinc quoque et ipse pter quod quisque fidelis quolies desereris a socio,
frater dicilur Salvatotis, atteslanlibus ejus civibus, quoiies injurialus fueris, etiam tradittis palienter fe-
409 EXPOSITIO IN MATTH-iEUM.— LIB. VI, CAP. X. 410
ras; quia sicut haecomnia de isto praedicta fueraut,. Aideomagis scandalizari poterant, si ad quos repro-
ita et de pravis etfalsis fratribus , quod mistira fu- missio facta fuerat desererent, et ad externos
turi sint, pene omnis pagina testatur. Unde profecto irent. Sed mox ut indignos se judicaverunt setcrnae
et Dorainus ideo voluit tradi a discipulo, voluit et vitae, solulum est hoc praeceptum ; non quod umbra
deseri, quatenus tu non frangaris cum videris tuum fuerit, sed quia ad tempus datum erat. Quo constat
deperisse judicium, beneficium defecisse. omnia divinselegis praecepta eo sensu accipi deberc
Bos duodecimmisit Jesus. Undeet speciatim missi quo data sunt, non humana praesumptionepenitus
norainanlur, quia siquidera apostoli Graece,missi La- temerari. Verumtamen secundum tropologiam hoc
tino sermone interpretantur. Etsi alii missi sint, isti jugiter observanduro, ne in viis genlium, pii praedi-
tamen specialius sub duodenario myslice destinanlur catores, quae sunt acliones pravae vitae, uspiam
numero, quatenus rebus et figuris omnium scriptu- eant; sicut nec in civitates Samaritanorum, quae
rarum sapienliaeChrisli serviat ordo. Hinc quoque sunt munitiones haereticorum, unquam intrarelicel.
signanter dicilur : Bos duodecim misit Jesus, quasi Et idett debite monentur qui ad salutem gentium
praefixoset praesignatosin eorum calculo, quos olim mittebanlur opere ac vita gentililatis ignorantia
Moysesad explorandam miserat terram (Deul. i, 23). abstinere ; nec non et civitates Samaritanorifm mo-
Illi quidem, quia figura erant, sine suis miltuntur B raliter introire, praesertim cum et ipse curaverit
nominibus; isli vero in quibus veritas fulget, quos Samarilanam. Unde manifestum est eos prohibitos
Raab sola suscepit meretrix, pramonstralis et prae- ne adirent doclrinas pravitalesque illorum, quorum
iixis assignanlur nominibus, ut nullus de his scanda- sermo serpil ut cancer, sed disciplinam 482 ver'
lum patiatur. Qui bini ac bini quam bene junguntur, magistri sinceram, illibatamque passim omnibus
ut bolrura quo genles inebrientur duo ac duo (quia libere praedicarent. Porro Samarilae, juxta litteram,
charitas non minus quam inter duos esse potesl) hi sunt quos ad custodiendam terram Israel decem
suis deferant humeris. Isti sunt duodecini menses, tribubus captivalis Sargon posuerat. Unde et cuslo-
qui simul annum placabilem, annumque acceptabi- des interpretantur, qui legem Veleris Testamenli
lem sole illustrante justiliaecomplent. Isti duodecim primum depravare cceperunt, non recipientes nisi
horce diei, in quibus qui ambulal profecto non offen- quinque libros tanlum Moysi, et eosdem pravilate
dit. Et ideo Jios duodecim misit Jesus, ut nemo Scribarum corruptos ; idcirco haerelicorum perso-
aliam quaerat lucem, nisi quain ipsi deraonstrant, et nam jure probantur habere, qui norunt solida scin-
nemo aliud recipiat doctrinae, quam quod ipsi affe- dere, integra violare. Ad quos itaque primum in-
runt. Quia isli sunt veri cxploratores, qui de Christo troire velat anle passionem, quia et ipsi de gentibus
elroajestate divina omnem explorarunt verilatein, C erant: ut a Judsea praedicalio apostolorum repulsa,
et suis usque ad nos humeris mortificalionem Chri- prsedicatores sancti post resurreclionem per ordi-
sti in 481 cruce laelisgressibns detulerunt. nem atl vocationem gentium venirent.
Et prmcepiteis: In viam gentium ne abierilis. Hoc Euntes autem, inquit, prmdicate, dicentes quia ap-
igitur loco consideranda est vis, et seusus prae- propinquavit regnum cmlorum. Hoc igilur primum
ceplorum, quia non omnia praeceptaaequalipondere praeco veritatis edocuit, hoc Christus, appropin-
vel finc lerminantur. Alia enim sunt tantura signifi- quasse regnum ccclorum principium prsedicationis
candae vitae, alia vero agendae vitae, alia vero dis- suse fecil. Hoc et apostolos primum monuit praedi-
pensative ad tempus servanda, et iropologice indesi- care ; quia utique tota in eos potestas virtutis Do-
nenter adimplenda, ut est iliud : In viam genlium ne minicse transfertur, ut qui in Adam terra erant, et
abieritis; alioquin conlrarium est quod ait eisdem imaginem Dei ac similitudinem amiseranl, nunc
aposlolis : Ite, docete omnes gentes (Mattli. xxvm, perfeclam Christi imaginem et similitudinem sor-
19). Quomodo ergo docebunt omnes gentes, si ad tiantur, nihil a Domini sui virtutibus, potestate
eorura non dico civilates et vias, verum ad consor- percepta differentes. Et ideo qui antea terrestres
tia etcommunionemdocendi gratia non erant adituri, erant jure primum ccelestesfiunt; et jubentur ap-
neque a Judaea egrcssuri ? et unde sonus eorum propinquasse regnum ccelorum prsedicare; imagi-
exiitin omnem terram, et in fines usque pervenit, nem scilicet ac similitudinem ntinc in consortium
si non delalus ab eis ad gentes confluxit? Quapro- veritatis assumi, ut sancti omnes qui cceli nomine
plernon ignorandum bujusmodipraecepta ad tempus sunt appellati, Christo conregnent, et in quibus
dispensative data, et secundum Iropologiam jugitei Christus amodo regnum sempiternum possideat.
exsequenda. Exhibenda quidem ad terapus, donec Anima enini justi sedes est sapientiae, sapientia au-
repulsi a Judaea exirent divinilus ad oranes. Dedil tem Christus est; Christus vero nusquam nisi in
enim hoc praeceptum, ne Judaei, quibus reproraissus coelestibushabital; de quibus diclum legimus : Cmli
erat Chrislus, et ad quas veneral perdilas oves do- enarrant glbriam Dei (Psal. xvm, 1). Propter quod
mus Israel, scandalum ex hoc sumerent, si ad gen- eis mox virtutem adoplionis qua dedit potesta-
tes prius irent, quibus communicare juxta legem tcm iilios Dei fieri, deinde opera Divinitalis con-
non licebat ; memor suorum praeceptorum : Qu\i cessit.
tcandalizaverit unum de pusillis istis (Matth. xviu,r Infirmos, inquit, curate, morluos suscitale, lepro-
6); prsesertim cuni necdum in eum crederent, ei' tos mundate, dmmonesejicite. Quatenus per ea non
411 5. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORRF.IENSIK 11«
modo in Chrislo Deitatem deprehendcrentvisibilibus ,A Polestale siquidem fidei mala fugarenlur, el diabo-
intenti, verum et eisdem apostolis Deum fore non lus vincereiur; quo nimirum victo, libertas homi-
dubitarent. Non miremur quia primo bomini dicttim nibus et triumphus deberetur.
est: Terra es, e( im lerramibis (Gen. 111,19),qui fide Gratis accepistis, ait, gralis date. Quia profecto
renascuntur jri Christo, si audiant, qtiia cceliimes, vult veram in hominibus imaginem ac similitudinem
et in coeluro ibis. Non in 483 ccclum utique firma- Deitatis, quam amiserant, reparari, tribuit eis po-
menti, quod locale est, sed ccelum spirituale, pro- lestatem primum quidquid diabolus suoinslinclu de-
fecto quia Deus Spiritus est. In quo sane ccelo pravarat, corrigere; deinde beneficia sicut acci-
Deus habitare creditur, et localiler quodammodo piunl a Deo, gratis dare, ut si omnibus praedicatio
ambulare, licet incircumscriptus et illpcalis sit, quem saneli Evangelii gratuita, et imaginis reparatio at-
ubique*non loco, sed viriute credimus. Hinc qucque que simililudinis plena, ne aut dispcnsaiio tanli
ipse : Inhabitabo, inquit, et inambulabo in eis (II Cor. mysterii corrumpatur, aut simililudo reddita in mo-
VJ, 6). Atque alibi; Regnum Dei inlra vosest (Luc. ribus, causa avaritiae violetur.
xvii, 21). Qued njmirum regnum ccelorum jure ap- Nolile possidere aurtim, neque argentum, neque
propinquasse dicitur, non inclinatione cceli, quod pecuniam in zonis veslris. Non peram in via, neque
iirraamentura cognominalur, sed illustralione fidei, B . duas lunicas, neque calceamenta,neque virgam. Haec
qua Deihomines efliciuntur.Ccelorumitaque regnum ilaque praecepta non solum apostolorum sunt, verum
non modo ideb dicitur prsesens Ecclesia, quia spe omnium eoruni quibus prsedicalio sancti Evangelii
jam in cceleslibus regnat; sed quia ccelum effccia credita est, licet amultis corrumpantur. Quae tamen
spiritaliter Christus in ea regnat, sicut et in angelis nisi recte inteliigantur, non modo errare impellunt
qtii ccelj nomine spirilaliter appellanlur. Nam san- quoslibet incaulos, verum dissonantiam inter san-
ctorura regnum Christus est; sancli autem, ut dixi- clos evangelislas facere videntur. Unde primum
mus, ccelj sunt vocali. Quorum regnum bene appro- cuin gralis jubeat dare, superflua videtur auri ar-
pinquasse dicilur, dum Verbum caro factum est, genlique et pecuniarum interdiclio. Prseserlim cum
et habitayil in uobis. Hoe quippe dono homines cceli et Judas ex commissu Domini loculos habuerit un-
facti sunt, et ipse Christus regnum eorum, ut perve- de sibi emerent quae necessaria videbantur. Et alibi
niant ethi ad regna ccelorum, Primum quia descen- discipuli ierunt in civitatem emere sibi escas. Quo
dit apprbpinquans, et facti surous ipsi regnum cce- profecto patet Dominum necessaria non interdixisse,
lorum. Infirmfls, inquil, curate, mortuos suscilale, sed superfluo resecasse. Hinc quoque signanter ait:
teprosos mundate, dwmones ejicite. Haecomnia nam- Nolite possidere aurum nequeargentum, neque pecu-
que deceptione diaboli conligisse nulli dubiura esl. ^ niam. Quoniam aliud est necessaria "victus et vesti-
Etideo dignum fuit, ut sanato homine rursus dare- roenti ad horam habere, aliud vero, longa sollicilu-
tur ei facultas, quod iUeinflijferaldolo etpersuasione dine qusesita, timide aut cupide possidere. Verum-
inaligna, boc jsli potestate fldei curarent, et expel- lanien, ut arbitror, non invidiosus thesaurus, neque
lerent ipsos rectores mundi de corporibus obsessis. siimptuosus, auri argenlique, et aeris in zonis
Magna quidetii virtus magnumque donum, magna tanlura haberi, sed docet quod praedicatorum in
reparatio, magnaque fiducia lapsis. Alioquin florente Domino lanta debeal fbre fiducia , ut prse—
niundo, et diu humaqo genere in perfidiam prola- sentis vitse sumplus, quamvis non prsevideant hos
bente, jamque mundo insolescente conlra Deura cae- sihi deesse omnino non diflidat. Idcirco salis provide
citatis suae ignorantia, pvovolulo carnis propagine 485 divitias detruncat, qui properaodum etiam
non modo ad incremenlum, verum ad voluptaiis necessaria praesentis vilae amputare festinat, ut ibi
malitiam exuberante, quis unquam visibilis invisi- sit cor nostrum quo thesaurus esse probatur. Et ne
bilia proferret? quis aliam vitam crederet? quis se forte viderentur apostoli magis lucri gratia praedica-
a tam longa cpnsuetudine revecaret ? qnis de tam re, quam salutis humanae, omnia sublrahit quae
lata via, quam cmnes^ ingrediebanlur, ad tam ar- jv possent esse scandali, et necessaria concedit ex
ctam et tam angustam se cpnslringerel ? nisi ma- Evangelio, quatenus eorum nemo de crastino cogita-
gnis ad fideni rooverelur miraculis, ut de bis quae re videretur. Sed quaerendum quid sit quod Mat-
visjbiliter fiebant, invisibijia intus, quae praedica- thaeuset Lucas virgam in via ferre Dominura prohi-
bantur, flde apprehenderet. Ad hoc quippe consessa buisse narrant, Marcus vero nihil eis concessura nisi
sunt isla, non laivalia, sicut perfidia asserit paga- virgam tantum ferre, et calcealos sandaliis incedere
norum, 484 seJ deifica el solius ejus potentiae debere; quamvis Matthaeus signanter etiam calcea-
congruentia virlutum miracula : ut beneficii invi- menla possidere penitus veluerit. Unde quidam
tati majora invisibilium crederenl auditu, visibili- Orientalium monachorum in coenobiisdegentes hac-
bus permpti potenliam inlelligerentDeilatis ex rela- tenus ad litteram observant, et servari debere nudi-
lu, fraudem quoque diaboli gauderent evadere sa- pedalia sectantescontendunt. Quapropter ne contra-
nitatis ex proventu. Hinc plane Apostolus: Signa, ria vidcantur evangelisise sentire, quserendus est
inqnit, non fidelibus, sed infidelibus, data sunl (I Cor. modus, tam hic quani alibi.quo Scriptura sancta ca-
xiv, 22), quatenus per ea in eis ficles nascerelur; tholice intelligatur, et auctorilas lanti mysterii non
ftde vero percepta, potestas atloptionis daretur, yioletur. Ferturenim juxta Malthaeurodixisse Domi-
 413 EXPOSITIO IN MATTH^UM. — LIB. VI, CAP. X. 414
nnni, ut nec virgam ferrent (Matth. x, 10). Juxtat A j (iVtim.xx,!!). De cujus cum ad aqtias contradiclio•
Marcum vero, ne quid tollerent in via, nisi virgaml nis poteslale dubitasset, offendit. Ita et viri prsedica-
tantum (Marc. vi, 8). Coniraria quidem dicunt, sedI tores, nisi legitime utanlur ac polestate Chrisli, fide-
mystica et vera, ut intelligamus sub alia significatio- literque nihil dubitantes de illo penitus alienanlur
tione dictam virgam, quse secundum Marcum est fe- retrorsum. Idcirco non aurum, non argenlum, non
renda, et sub alia illaro, quae secundum Matlliaeum l pecunia, vel aliud aliquid ex superfluo, fidelibus est
et Lucam non est ferenda. Sicut illud : Tenlat voss prsedicaloribus requirendum, quasi ex virga quae
Dominus Deusvester (Deul. xm, 3), etc, et :Deuss peccatorum esl; sedex polestate Domini prsesumen-
neminem lentat (Jac. i, 13). Haec quidem seductio- dum. Sed quserilur quomodo gratis dare debeant,
nis est, secundum quam Deus neminem tentat, vide- quod gralis acceperunt, si dignus est operarius mer-
licet ut decipiat; illa vero probationis, secundumI cede sua, et ex hac mercede sumptus vilae necessa-
quara lentalus est Abraham el Job, caelerique san- rios licct accipere a suis auditoribus. Quod ita sol-
cti, qtiatenus probati manifesti esscnt, juxta quod1 vitur. Aliud est enim pro mercede lucri, verbi
Abrahaedicilur : Nunc scio quod diligas Deum (Gen. mysleria impendere, commoda praesenlis vitae hinc
xxn), idest scire feci.Veluii.quod supra dictum est,, requirere : 487 al'u(i victum vix necessarium, et
ut sciat si diligatis eum (Deut. xm, 3), quod est dice-- B
I illud non ut vivaraus tanlum, sed ut libere prsedi-
re ut scire faciat, utrum eum pro certo diligere ve- care possimus, accipere. Quaelicet jam de mercede
litis : ila el hoc Ioco virgo quae ferenda est in via,, sint operis, tamen Evangelii sunt lucra. El ideo ju-
poteslas est Salvatoris, quaui ab ipso perceperant,, stum est ab eis accipere stipendia sumptus, quibus
et regimen aniraarura. De qua sane potestate mox: offerimus ccelestis vitae praemia : quoniam haec in-
adjecit dicens : dignus est operarius mercede sua. terdum evangelizandi gratia nobis sunt necessaria.
Quam itaque mercedem Aposlolns exponens drcit: : Unde sint ista necessilale praedicaloribus concessa,
Ut qui Evangelio deserviunt ex Evangelio vivant non lucri causa quaesila; et vitae sacramenta fideli-
(I Cor. ix, 14). Et: Nunquid nonhabemus hanc pole- bus, gratis quidem, sed non pvo mercede, impensa.
statem?(Ibid., 4.) Propter quod Dominuscum dixis- Quaenimirum merces ita de laboribus hie inchoalur
set : Nolite possidere aurum, neque argentum, neque: lidelium, ut illic de veritatis visione compleatur jure
pecuniam, et caetera, continuo subdidil : credentibus. Quod autem nec calceamenta ferenda
486Dignus est operarius mercedesua. Ex quo sa- sint in pedibus, magis ad sensum accipiendum; quia,
tis ostcndit cur eos isia possidere noluerit. Profecloi ut dixi, secundum Marcum calceatos eos jubet in-
quia sic eos mittebat, ut hsec ab iis, qiiilius jam cre- cedere sandaliis (Marc. vi, 9). Unde et adhuc hodie
dentibus Evangelium praedicabant, accipi deberes C * sandalia Domini Romae.habentur, quibus pedes tecti
nionstraret. Et ideo illis loquebatiir, ut securi noni etintecti monstrantur; id esl ut nec nudi deorsuni
possiderent, neque portarent hujtis vitse necessaria, ad terram sint, nec cooperti desuper. Volens osien-
saltim nec raagna nec minima. Proplev quod posuit, dere, calceatos eos esse debere in praeparatione
juxta Matthseumet Lucam, neque virgarn, sed omnia! Evangelii pacis; quatenus Evangeliuin nec occultari
vitae necessavia a fidelibus, ex poteslale et ordina- tlebere insinuel, nec lerrenis commodis implicari.
lione Domini debere accipere, et nulla superflua a Quod autem hic nec calceamenta permisit ferre,
suis audiloribus requirere. Quia sicui justa poteslasi slultorum operum exempla insinuat, nec conspicere,
a Domino, ila et injusta praestiroptio a diabolo. Unde! ne sui corporis opera credat quasi ex inorltiis pelli-
Dominuro utrumque dixisse manifestum est, ut fer- bus muniri. Quia suiit nonmilli, qui pravitatem
rent virgam in via, et non ferrent. Quia sicut est; suam ex alienis pravilatibus corinntur tueri, duiii
virga justorum.de qua dicilur: Virga tua et baculus alios lalia fecisse conspiciunl, et ea perficere licen-
tuus, ipsa me consolata sunt (Psal. xxn, 4) : ila et; tius credunt. Ac per hoe sicut ex roorluorum pelli-
Virga peccatorum,quara non relinquel Dominus super bus pedes tegunliir, ita el eorum quasi qtiadam de-
sortem justorum (Psal. cxxiv, 3). Quam itaque vir- covlicationese muniunt. Nam sicut in duobus istis
gam monuitDominus, ne sui ferrent in via discipuli, evangelislis contraria jubentur, in Mallhaeo videii-
quae Christus est, ne sub obtentu debitse poteslatis, cet et Marco : ita et aliubi ab eodem Domino jube-
qua digni eranl mercede, sua cupiditaie sumptuosa, tur sancto Moysi : Solve, iiiquil, calceamenta de pe-
quasi ex liceniia, suos affligerent audilores. Non dibus luis (Exod. m, 5); et Josue simililer (Jos. v,
quod eis manibus non liceret victum quserere neces- 15), in comeslione vero agni longe aliter praedicatur.
sarium, sicul Paulus, et alii operabantur manibus, Ail enim ita : Sicautem comedetisillum : lumbi ve-
ne hac uterenlur potestate; sed licenliam concedit, stri sint prwcincti, et caleeamenta habebilis in
pedibus
<!umdicit: veslris (Exod. xn, 11). Porro Agnus Dei verus Cliri-
Dignus est operarius mercede sua. Atque nihil fe- stus est, quem Joannes demonstrat : Ecce, inquit,
rendumin vianisi virgam lantum mandalur, ex cujus Agnus Dei, cccequi tollit peccata
mundi(Joan. i, 29).
profeclopotestate quaenecessaria sunladfulura, nulli llujiis ergo lam fideles in minislerio corporis ei san-
docloriimfideliumdubitandurn(£a;orf. iv,20). Ipsaest guinis Doniini, quam simul universi credentes in
enim virgade radice Jesse, quam Moyses olim secum fide, ita debemus edere,
nostrique cordis interiori-
tulit, et in cujus potestate piurima signorum gessit bus conimendare, ut non solum lumbos
prsecinctos
415 S. PASCHASII RADBERTI ABB4T1S CORBEIENSIS 416
babeamus castitate, verum etiam calceati simus in A i facie ad faciem; ubi non erit aliquid opertiiin quod
praeparalione Evangelii 488 pacis, quoniam sicut non revelabitur, et occultum quod non scielur. Et
calceamenta carnales muniunt pedes, et asperitatem propterea in hoc Evangelio calceamenta prohibenlur
frigoris defendunt, serpentium quoque morsibus, porlare apostoli, cum dicitur eis : Nolite possidere
vel spinarum resistunt aculeis : ita Scriplurarum aurum, et post pauca, neque catceamenta, neque vir-
prsecepta, quibus gressus nostrarum menlium mu- gam. Marcus vero ait quod jusserit Dominus ne
nire praecipimur, repellunt serpentis diaboli doios, quid secum tollerent in via, nisi virgam tantum, et
et asperrimum aquilonis frigus, ac deinde gentium calceatos, ut dixi, sandaliis haberent pedes. Ut ver-
ac hffcreticorum undique compugnantium spinas ac bum Dei, ac si calcealum et contectum in mysterio
tribulos. Hujusraodi ergo calceamentis uti debemus, propter spinas et tribulos blasphemanlium, nec non
quolquot Pascha Dominicum celebramus. Quid ergo et hsereticorum venena praedicent, ne sancta cani-
proclest, si lurabos castitate habes prsecinctos, et bus pandantur conlinuo, el porcis preliosa quseque
fueris incautus, ac si muniraine Scripturarum sancta- projiciantur. Porro ad eos qui fideli mente ac de-
rum, quasi calceamentorum pellibus, exspoliatus? vota audiunt, sanaque intentione quae divina sunl
Novirous namque quod dictum est diabolo: Et tu in- scire desiderant, quasi jam in terra sancta gradien-
sidiaberis calcaneo ejus (Gen. m, 15). Multse sunt' B tes, ac si perfecti in fide jubenliir merito non povr
quidem insidiae ejus, quibus quotidie vulneramur. Et tare calceamenta, quibus securi possunt nuda Scri-
ideo non sine ingenti ralione ab uno evangelistarum pturarum proferre lestimonia, et apertis illic ince-
dictum est, ut calceatos pedes sandaliis habeamus, dere vestigiis, et divina reserare arcana. Et ideo
et in alio, nec calceamenta in via feramus. Sic et Petrus, jubente angelo (Act. xn , 8,) calceavit se in
in Veteri Testamento dum Pascba comedimus, cal- carcere calceamentis suis, el sic exiit ad hostes Ju-
eeati esse jubemur. Et Moysi, ac Jesu Nave, longe daeos, et adversarias polestates, ut calceatis pedibus
aliter praeceptura legimus. Sed si ordo et ratio con- in praeparatione Evangelii, calcaret super serpenles,
siderelur, mox tanta diversitas absque ambiguo sol- et scorpiones, et super omnem virlutem mimici.
vilur, dura slatimipsa causa subditur : Solve, inquit, Sed et sponsa in Canlicis laudatur pulchra in cal-
calceamenta de psdibus tuis, locus enim in quo stas, ceamenlis, quoniam et ipsa sicul lilium inler spinas
terra tancta esl (Exod. m, 5). Ostendilur ergo terra florere commemoratur (Cant. vii, 1; n,2).Idcirco per
^Egypti, ubi datur praeceptio mandati superior de desertum incedens hujus sseculi calceala sit necesse
Pascba, quod terra sancla est, et ideo populo Dei est, ne lsedatur serpentium morsibus, vel peccati
habenda ibi mandantur calceamenta et porlare in aculeis. Nam et Moyses dicil in benedictionibus suis
pcdibus, in sancta autem terra decernunt solvenda. " quas Israeli proposuit, in persona Chrisli: Ferrum,
Quas lamen causas diligenter considerare oportet, inquit, et ws calceamentum tuum (Deut. xxxm, 25),
quia magna in seprsemonstrant sacramenta. Quandiu quae duo metalla valde fortia videnlur. Unum eorum
ergo in hac .<9Egypto versamur, oportet nos Pascha interminuat et confringat, quaecunque dura esse vi-
Domini celebrantes, calceatis pedibus incedere, et denlur : aliud vero, ut nullo unquam lempore 490
sacrarum Scripturarum tegumentis munire gressus aeruginis vitio consumalur. Et ideo ac si his calcea-
nostros, quia tulus non est incessus noster, nisi lus, Christus venit ut calcaret et contereret omnia
mandatis Dominicis prseslruantur ac conteganlur capita draconis, et confringeret omnem potestatem
pedes, quo usque inlremus in illam sanctse promis- inimici; neque ullis in sseculo aflicerelur vitiorum
sionis terram, queejuslisdebelur, et electis Dei esl contagiis, sed in omnibus viclor incederet, donec
prseparata; de qria dictum esl : Beati miles, quia omnes inimicos suos redigeret, et proslraret pedibus
ipsi possidebunt terram (Matlh. v, 4); in qua non suis. Verum altius repetendum est, cur in zonis
sunt spinseet tribuli, in qua non sunt serpentes et auri, argentique, et pecuniarum pondera ferre si-
scorpii, ubi diabolus cum suis non accedit ministris. gnanter prohibuerit, nisi ut et avaritiam resecarel,
Habemus et Dominum Jesum, ut paulo ante jam •l^ et aliud ex his per tropologiam ostenderet. Nam in
dixi, Joanneteste, fuissecalceatum: Cujusego, inquit, zona ministerii apparatum et eflicaciain operis de-
489 "on sum dignus corrigiam calceamentorum sol- signat, ex quo, ne aliquid sit venale in ministerio
vere (Joan. i, 27). Sed longe aiia in Chrislo est ra- Evangelii, monemur, et opus apostolatus auri, ar-
lio. Ille non propter se calcealus esl, id est carne gentique el pecuniarum sil lucrunj ; unde Dominus :
vestitus, quoniam terra sustinere non poterat ma- Sint lumbi veslri prmcincti (Luc. xii, 35). Ad hoc
jestatis ejus nuda vesligia. Sed et calceamenta ejus quippe praecingijubentur, quo expeditiores ad opus
cum dicit, gressus ostendit sanctarum Scriptura- minislerii liant. Sed et Paulus calceatos pedes mo-
rum, quibus graditur et peragrat habitus et notitia net habere in praeparatione Evangelii pacis (Eph.es.
ejus in omnes usque qui habitant supra terram. Et vi, 15), quamvis Moysi dicatur, ut dixi: Solve cal-
ideo Joannes indignum se judicat, qui solvat cor- ceamenta de pedibus tuis; locus enim in quo stas, lerra
rigia calceamentorum ejus : quia quasi calceata sancta est (Exod. ni, 5). Ex quo patet sensus quod
adhuc in isto sapculoverbi Dei veneranda probantur• haec myslica sunt, licel qusedam ad litteram debeant
vesligia, quse exsolvere ad liquidum nemo potest. observari, et ideo calceari debere, ne pulvis peccati
Quia modo per speculum videmus in senigmate, lunc; adhsereat gressibus. Quod si discalceatis in aliquo
 417 EXPOSITIO IN MATTH^UM. — LIB. VI, CAP. X. 418
rursus pulvis adhseserit perfidorum, exculiendus A \. vilalem, unde scire poterant, nisi ex relatione ci-
utique de pedibus, ne ullis coinquinemur frau- vium, quis in ea dignus esset? Et ideo jubentur in-
dibus. terrogare. Non quod in eisdem aliquis dignitatem
Neque peram, inquit, in via, neque duas lunicas. fidei quaeratur habere : sed si dignus sit moribus el
Detruncatis igitur avaritise thesauris, mox gulam fama bonse vitse, ut multi fuere Gentilium et Judaeo-
cohibet.et arguit philosophos, qui dicuntur Bac- rum, honestatem seclantes et nobilitatem generis.
chionitae vel Baccroperitae, qui, omnia mundi pro Mira celsitudo apostolorum, quorum bospitio, non
nihilo ducentes, cellaria secum ferebant. Quorum quicunque, ut assolet etiam magnatibus, sed dignus
unus supellectilis cum nihil secum ferrel, nisi cau- requiritur hospes, non minus ut imparlialur aliud,
cum quo aquara biberet, videns queindam concavis quam ut -accipiat. Alioquin dignitas tantse praedica-
bibere manibus, mox projecit illud : Si scissem, in- tionis suscipientes turparelur 492 infamia, si esset
quit, quod natura hanc haberem arlem, nec islum indignus coram suis civibus et notabilis. Magna
tulissem. Quanto magis indignum erat ut apostoli igitur dignitas Deo tribuente beneficia; sed major
ciborum saccos, quibus ex Evangelio accipere fas ab eo si mereatur gratiam percipere. Tamen in
crat necessaria, onusti ferrent. Verumlamen legi- ulroque laudabiiis, quisquis ad haec idoneus inve-
mus (Joan. xm, 29) Judam loculos habuisse in !B nitur.
quibus non onera ciborum, sed necessaria viclus, Ibi, inquit, manete. Ne vagi sitis huc illucque
et ad usus pauperum, aliqua detulisse. Duas autem discurrendo, ut quia dignus inventus est hospes,
tunicas ferre vetuisse patet. Non quod in locis Scy- ibidera confluere possint audilores. Docuit ergo quid
thiae glaciali nive rigentibus, aut iii quamplurimis intrantes urbem agerent, deinde quid domui hos-
Alpiura cacuminibus una cuilibet lunica sulficere pilis implorarent : Dicite, inquit, Pax huic domui.
possit : sed quod tunica pro vestimenlo boc loco Docet in specie quod exhibuit in genere. Nara cce-
491 Jure accipitur necessaria. Alioquin qui duas lestis militia angelorum in ingressu Chrisli ad nos
vetiiit, non alia fortassis vestimenlorum genera in- hanc exhibuit pacem mundo • Gloria, inquiunt, in
lerdix.it. Unde Paulus penulam a Troade sibi jubet excelsis Deo, et in lerra pax hominibus bonw volun-
aflerri (// Tim. iv, 31), sed reclius, Ut per tunicam talis (Luc. ii, 14). Et hoc est quod hic dignus re-
vestimentum vitae integrum accipiatur et necessa- quiritur; scilicet ut sit hospes bonse voluntatis,
rium; Ucet sanctus Basilius unam et simplicem suis quia nihil dilius neque locuplelius invenitur. Enim
tunicam posse suflicere probaverit. Hoc igitur est vero pacem non parietibus implorare jubet, sed ho-
quod ait: Neque duas tunicas, ne quisquam eorura ' minibus, ex quibus eliara domus construilur in
post eam qua esset indutus aliam ferendam putaret, C ccelis. Quae si fuerit digna, videlicet bonse volun-
sollicitus ne indigeret : prsesertim cum ex ilia po- tatis : Veniet, inquit, pax vestra super eam. Nam et
teslate praemissa posset a quolibet jam irabuto ac- Paulus quarasaepe, quibus scribit, primum pacem
cipere. Proinde Marcus non porlari, aut baberi implorat, ut,pace cum Deo recepta, qui sunt iraefilii,
duas tunicas, sed expressius indui vetuit (Marc. vi, fiant adoplionis. Et notandum, quod jam pax Dei,
9); insinuans eos non dupliciler incedere debere in pax apostolorum dicitui; quia reconciliati et ipsi
Evangelio, sed simpliciter-qui veste nuptiali circura- Deo, ex dono largiloris aliis munus pacis impen-
teguntur. Quorum est tunica illa indescissa, et in- dunt. Quod si non fuerit digna, id est bonse volun-
consutilis desuper conlexta per totum; quam qui tatis, quia aliis provenire non potest: Pax vestra ad
habuerit non timebit a frigore nivium, sed ad om- vos reverletur. Revertetur quidem, eo quod egressa
nia protectus fidenter incedit. Verumtainen quia in fuerat per sermonem, non ut desereret a quibus
his omnibus dura condilio videbatur apostolorum, missa fuerat, sed quia hospes eam sibi oblatam sus-
ita concludit, dicens: cipere noluit ob maliliam cordis, lotum in prsedi-
Dignus est operarius mercedesua. Ac si patenter catoribus redundat, et merces pacis oblatae, et pax
dicat: Tantum accipile quantum in vestitu et victu ipsa eos quanlum ex ipsis esl, suo refundit rore,
vobis necessarium fuerit. Hinc sane Paulus : Baben- *D quia non sunt suscepti ne ullo patiantur mentis
les, inquit, victumet vestimenlum, his conlenli simus scrupulo. Quod si fuerit per bonam voluntatem in
(I Tim. vi, 8). In hac igitur secunda praedicatione, domo iilius pacis, requiescet super eam pax Domini,
postquam pro dilectione proximi infirmos sanare dum ab omiii perturbatione sseculi mentem Deo re
concessit, ad proprios suos vertit amicos sermonem, conciliatam requiescere facit. Alioquin illa nullo
insinuans habitura quo monstrarent potius salutis faslidio patitur, quse oranes seditiones interius re-
gralia se, quara lucri, Evangelium pradicare, el pellit. Sin autem, pax vestra ad vos revertelur, quia
sicut sermo in monte habitus mox virlutibus con- nemo prsedicatorum sine fructu erit.
firmatur: ila et istis, quia dura sunt qusejubentur, Et quicunquenonreceperit vos, neque audierit ser-
larga virtulum operatio conceditur. mones veslros, exeuntet forat de domo, vel de civi-
In quamcunque civitatem intraverilis, inlerrogale tale, excutite pulverem de pedibus vestris. Utrumque
quis in ea dignus sit. Pius magister omnia discipulis observandura, quia nec receptio apostolorum sine
uiilia et honesta proponit, ne ullis deturpelur Evan- susceptione pracdicationis, nec susceptio prsedica-
gelium infamiis. Sed ignotam intrantes aposloli ci- tionis sine oflicio charitatis. Et ideo .493 sinlul
411 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 420
jungit: Cum non sutctpennt, nec audierint; exeunlet A raonis spes veniaereslat quod absonum est. Idcirco
de iomo, vel de civitale. De domo primura, si forle credendum quod sola conversio ad Deum finem
in eadem civitate qui dignus sit inveniatur, quia malis imponat, et non tortura realus sine gralia qure
uuus non praejudicat omnes : sicUt et si aliquis in bic incipit, ut in aeternum desseviat. Tauien ex hoc
ea eos receperit , non excusat domum, ctii pax loco colligitur, quod sicut deferlur prsemium sancto-
oblata displicuerat. Exeuntes, inquil, esxMiU ptti- rum in requie * ila el poena tormentorum in suppli-
verem de pedibm vestHs. Quid «i lutulenta fuerit ci- ciis. Sed qui perscrutator est cordium, et novit
vitas, quo non pulvis> sed lniuni pedibus adhaeserit? omnia, ipse justissime discernit quid singulis pro
Magis ad sensum hoc accipieiidtim puto quafti ad suis restitual factis. Alioquin quis conlemplari va-
lkteram. Ipsienhn non stiscipientes pacem reman- let, cur Sodomae tolerabilius, ei illi civilati atrocius
serant in sua inipfelate, de qtiibus dicitur per Pro- esse debeal? Possumus tamen dicere quod illis pax
phelam: Non sic impii, non sic, sed tanquam pulvis reconciliationis uon prsedicata fuit, nec ad eos mis-
quem projicit ventus a facie term {Psal. i, 4). Et sus est aliquis qui eis vitam salutis annuntiaret; sed
alibi de diabolo : Pttlvis panis efus (Isa. LXV,25). angeli mox ad perdendum eam quidem; qui ad Lolh
Ergo pulvis anatbemalismus est miseraecivitalis vel ingressi, vel unura repererunt cum quo diverterent.
domus, ne adbaereant gressibus apostolorum , qui B Vel quia hic Sodoma poenam sustinuit, si forte ideo
noluerunt suscipere pacem suae reconciiiationis; ut aliquid levius iu futuro habebit. Sed raisera civitas,
permaiveant projecti a facie tcrrse viventium nnllam quae sibi oblatam pacero rejecit, et itospiialitatis gra-
solidilalem fidei habentes; sed sint pulvis in cibo tiam interdixit, utramque legem contempsit; legem
diaboli, nolentes pluviam doctrinae sibi de coelo alla- scilicet naturse, et Moysi; ac Chrisii gratiae reluctata
tam qua compluerenlur, accipere. Unde signanler est: cum Sodomitae tantum legem naturae pene ab-
ait alius evangelista: /n testimonium illis (Luc. IX, olitain diu illecli conculcaverint.
5). Quia si eos aut doctrinam eorum perdiperent, Ecce ego millo vos sicut oves in medio luporum.
pulvis non remanerenl. Et ideo ad testimonium pul- Quae nimirum vox plena omni auctoritate, ac si pa-
vis excutituf, ut insinuetur ex hoc, quid ipsi per tenter lonat: Licet vos pauci et exigui, viles, et in-
culpam remanserint, et quod projecti a gressibus docti silis, ecce ego sum qui milto vos sicut oves in
eorum huc iiiucque ventorum impulsione ad tene- medio luporum. Quod si terret luporum immanis et
bras$ropellunlur. Vei ad testimonium apostolorumi irinuraerabilis ssevilia, confortamini, quia ego mitto
pulvis exculitur, ut sit signum laboris eorum, quodI vos. Et mira exaggeratio polestatis. Esset quidem
ad eos venerunt, et ipsi pacem noluerunt accipere. terribile, si lupi mitterentur ad oves licet pauci:
Unde adeo nihil terrenorum ab eis.communicasse, C nunc paucissimae oves mittuntur ad superamia mil-
ut nec pulverem patcreniur pedibus adbaerere; sedI lia luporura, quorum rapacitas totum occupaverat
omnia eorum sub anathemaie reliquisse. Exeuntesi mundum. Sed has oves leo de tribu Juda parturie-
vero pedes exculiunt; quia sancti doctores dumi rat: idcirco insuperabiles eas ipse iniltebat. Hi sunt
pravitates refugiunt audilorum, nihil debent adhse- autem de quibus paulo anle dicitur : Hos dmdecim
rere peccati, et si quippiam inhaeserit, feslinanter 495 "i,si' Jewt, quos oviurn nomine innocentes
excutefe, ut aliis inveniantur idonei. esse designat. Lupis vero Scribas et Pharisaeos at-
Amen dico vobis, tolerabilius erit terrm Sodomorumi que haereticos el philosophos bene comparavii, qui
qmm tili eivitati. Mira igiuir dignitas, et magna con- semper insidiantur siinplicitati Dominici gregis.
soklio apostolorum, quorum ex receptione lanlai Estole, inquit, prudentes sicut serpentes, el simpli-
praestatur gratia, et ex repuisione illorum taniumi ces sicut columbm. Quasi quaedam contraria jubet;
offendiUirDeus. Sed videndurn quid sit quod ait: sed simiiitudine satis conveniunt. Nam et Moysespo-
Tolerabiliuserit terrw Sodomorum. Nunquid ergo ipsai • pulum a roorsibus serpentinis visti senei serpentis,
terra, quae conflagrata est semel incendio, rurstisi quem erexeral, curavit (iVutn. xxi, 9); cujus Chri-
eveniet in jadicio ? Non ulique, sed terram pro ha- slus, suspensus in cruce, veritatem expressit. Non
bitatoribus posttit; qui licet pro suis sceleribus semelI D enira callidilatein serpentis anliqui jubentur habere,
damnati sint, lamen in futuro tolerabilius pcenass sed secundum physicos, naluralem eorum pruden-
iuent. Terra 494 emnl J"re homines dicuntur, qui-- tiam imitari. Dicunt cnim aliqui eorum [preliosissi-
bus diclum esl in Adam : Terra es, et in terram ibisi raas iu capite gemmas gestare; quos cura ut eas
(Gen. iii, 19). Secl miseri Sodomitae, qui et in prse- possint auferre, velint incanlare, imprimunt forlis-
sentiarnm conflagrantur, et in fuluro, licet toierabi-- siino lapidi aurem, et cauda desuper aliam coope-
lius, cruciantur. Fit enini comparatio de levioribusS riunt, ne vocem audiant incantanlis. Quo sanc facto,
ad graviora : et ideo 'quifeuslolerabihus erit et le- et quod pretiosum esl, custodiuut, et vtiam noa
vws, tanjeti pcenaliter erit. Audiant ergo, qui dei amiltunt: ita et sancli aposloli monenUir margari-
qwtbuslibet incaute pronuntiant, quod non judicatt tam, quam vendilis oranibus emerent, sua prudentia
Deus his in idipsum : nescienles quod aliqui hincc custodire; menlemque (quod esl principalc horamis)
incipianl torqueri, non trl finiatur eorum crucialuss peuae, quse Christus est, fortiler imprimere, aurem-
in fine vitae, sed ut qui vident terreantur, et ipsi.i que carnis cauda, id est, Hm vilae, per passionem
qnae adfniserunt sifre fm* tageant. Alioquin et Pha- etiamsi contigerit, operire, ne vocem audiant in-
 421 EXPOSITIO IN MATTHJEUM. — LIB. VI, CAP. X. 422
cantantis. Magna igilur prudenlia est Christum in A . tat. Quia quantum est amandum in columba quod
nohis portare, vitamque custodire, ne auferatur ullis fel non habet, tantum timendum in serpente, ne ve-
pravorum fraudibus. Ad hoc quippe Scribse et Pha- nena pravae inlelligentise in nobis diffundat. Sunt
rissei,atque haeretici, necnon et philosophi, laborant atitem in columbae nalura quatuor, quibus per-
incantando pravis persuasionibus, ut Christum nobis maxime simplicilas commeudatur, Primum est, quod
auferant. Dicitur crgo et alia prudentia scrpentis, non rostro nocel, nec ungulis discerpit, nec alis ut
quod totum corpus prsebeat ut caput, in quo est laedat, sicut reliquse aves, ferit: sed siraplicitatem
vita, cuslodial. Qui cum senuerit, ingrediltir in an- amoris, quia fel non babet/sine amariludine inlus
gusto petrarum foramine, ut se veterem exuat tuni- custodit. Aliud vero est, quod desuper rivos aqua-
cam : ita et nos capul nostrum, quod esl Christus, rum residens, insidiantiura sibi umbras videt, sicut
in nobis custodientes, corpus ponamus, per angu- legitur de Ecclesia in Canticis (Cant. v, 12);
slam intranles viam exuamus tunicam velerem, ut 497 deinde tertium est, quod suos diligentissime
in omnibus renovemur. Bona igitur prudenlia ser- nulrit pullos, etiam et alienos pascit. Quibus nimi-
pentis quam Paulus exponit dicens, Estote prudentes rum exemplis, nos oronibus beneficos esse docet, et
in bono, et simplices in malo (Rom. xvi, 19). Praemisit nulli nocere debere insinual: verum quod postremura
igitur prudentiam Chrislus, ut tuta possit esse simpli- B est, ut prius dixeram, sine fellis amaritudine nos
citas : et sequitur columbae simplicitas : ne slulta omnia et facere et docere, ne cum Simone obligati
inveniatur in nobis prudentia apud Deum, de qua di- dolo inveuiamur (Act. vin,21), demonstrat; sed
citur, Perdam sapienliam sapientum , el prudenliam semper juxta doctrinarum fluenta versantes, insidias
eorum reprobabo (I Cor. i, 19; Isa. xxix, 14 ). Id- vitemus malignantium, et contemplantes Deum in
circcalternis se foveant prospectibus; ne sit illa cordibus noslris, exterius concupiscenda transpo-
simplicitas in nobis, de qua dicitur, quod sim- namus. Unde propheta de sanctis praedicatoribus :
plex omnia credit: quia profecto iu saeculo pru- Qui sunt isli, inquit, qui ut nubes volant, et quati
dentiores 496 sunt *>'" 'ucis, et simpliciores sua columbwad fenestras suas ? (/sa.LX,8.) Ad feneslras
faluilate. Si forte coram prudentibus simplices in- quippe suas sancti recte aspiciunt, ut simplicitatera
venianiur a saeculi actibus, coram simplicibus vero innocentise intus custcdiant, dum nihil exterius
prudentes in bono. Perhihenl etiara physici, quo- aspiciende, qupd libeat cernunt. Imo omnibus pro-
lies velint aquas bibere, quod prius venena depo- stant etiam alienis, qui suos enulrire modis omnibus
nunt : ita et nos si volumus aquam doctrinarum elaborant. Dicuntur autem colurabseetiam suis invi-
de fonte Salvaloris haurire, evomamus per hu- cem osculis , vel mutuis aspectibus concipere : ex
milem confessionem venena vitiorurn, ut deinceps C quo instruimur moraliler, per charitatem sine ullius
fluenta doctrinarum haurire possimus. Quse nimi- carnis concupiscenlia, virtules serere et parturire
rum quatuor, quae posuimus, natnrae serpenlis filios adoptionis , inlus amore spiritali regeneratos.
exempla bene videntur congruere ad imitationem Sequitur:
prudentiae. Sed duae ut Christum, qui caput esl no- Cavele autem ab hominibus. Ad hoc totum valet
strum, ante omuia per fidem in nobis custodiamus : quod prsemisit: Estole prudentes, et simplices, ut
duse vero ad imilationem vitse, quatenus exuli vitiis, cavere possimus ne aut malis persuasronibus exte-
in noviiaie vitse anibulemus. At vero quidam, non rius decipiamur, aul simplicitalem, quae per Spiri-
ad naluram serpenlis oportere referre dixeruni; sedI lum sanctum diffusa est in credentibus, foras male
ad aliud quod in Genesi legimus, anlequam Adam prcjiciamus. Et hcc est cavere ab hdminibus; non ut
in paradiso traduceret, prudentiorera eum fuisse praei nen Iradaraur, quod veritas futurum pvonunliat; sed
cunctis auimanlibus lerrae. Unde primum animum[ ut nou decipiamur ullis insidiarurn fraudibus. Respi-
sexus mollioris aggressus est; deinde spe eam il- cit hic locus quod ait: Ecce ego mitto vos. Et ideo
lexit, dum conimunionein immortahtatis cum diisi cavete per prudanliam, ne amittatis srmplicitatem
spopondit. Et per haec tanta prsemia opus consiliii columbae.
sui et voluntatis persuasil. Pari igitur dicunt opor- D Tradenl enim vos in conciliis. Magister egregius
tere prudeutia doctorem agere, ut inspiciat primumi Chrislus quae ventura erant prsedicit discipulis; non
uniuscujusque naturam et voluntatem, quid inten- ut delerreat, sed ut iristruat, quatenus paratiores
dat, quidve possit, vel quantum sit capax. Sicques sint pro eo, ad omnia sustinenda. Unde Paulus apo-
adhibendam verborum prudentiam, deinde spes bo-. stolus cuni esset in vinculis : In hbc, inquit, positi
norum futurorum reseranda, et cceleslia fidei prae- sumus (I Thess. m, 3), id est, ut patiamur et susti-
mia promiltenda, ut quod ille mentitus est, contrai neamus quse inferuntur nobis. QuatuOrnamque eran
Aposloli praedicarent ex vero secundum sponsionemi quse possent apostolos permovere; quae hic ideo
Dei, quod angelis sinriles futuri sumus. QuaienusS praenotantur, ne subito praeriperet eos tacila cogi-
hujuscemodi prudentia, verbis et promissionibus,, tatio, quod homines simplices et indocti in concikum
saevienlium raentes, et luporum rabiem protrahe-- ducerentur ; et ideo ait: Tradent enim vos. Qnoi
rent ad fidem. Sed quid horum magis congruat prae--
fragiles et fntbecilles viribus, ne forte corde pave-
cepto Salvatoris, prudens lector videat; dum virusi rent : Ih syhagogis snit flagellabuitl vos. Quod vilefc
veneni fugiat, et simplicilatem columbae noh amit-- et rusticani coiam
regibus.starent, mait.: Ad 498
423 S. PASCHASHRADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 424
reges et prcesides ducemini. Quod ineloquentes et. \ sequentur audienles. Omnes cum dicit, non eos
idiotae, ut ita fatear , disputare deberent de Chnslo dicit, qui audierint, sed ex eo omnes, qui ex contra-
et de lege ac prophetis, in quibus omnia de illo rio adversaverint. !
prsenuntiabantur. Idcirco continuo ait: Nolite cogi- Qui perseveraverit usque in finem, hic salvut erit.
tare quomodo aut quid loquamini. UndePauIusdoctor Non qui perseveraverit odio, aut in cujuscunque rei
egregius: Veni ad vos, inquit, fratres, non in emi- negotio, in tradendo scilicet fratrem aut filium, sed
nentia termonit, aut in persuatibilibus humanw sa- qui perseveraverit in fide nominis Christi, quod Mar-
pientim verbis, annuntians vobis teslimonium Dei, sed cus manifestius dicit (Marc. xm, 13, 14). Qui susti-
in ostentione Spirilus,signorum, et veritatis(ICor. u, nuerit, id est, omnia sibi illala probra, persecutio-
4). Itaque insinuat quod Deo tolum tribuere debea- nes, quaesanctis martyribus salis abundeque inflicla
mus, nec aliunde nos habere credamus, nisi ab eo sunt, si quis sustinuerit haec usque in finera, salvus
in cujus manu nos et sermones nostri sumus. Bmc erit. In iincm autera inlelligimus, aut usque in linem
omnia, inquit, propter me, in teslimonium illit. Ubi vitae, aut usque dum compleat testimonium, quod
magis fides implOranda est, quam sensus requiren- est marlyrium passionis; vel quousque ad Chrislum
dus; quia quodcunque sanctis praedicatoribus verbi perveniat, qui est finis omnis consummalionis, per
evenire posset, non aliunde posset quam ab ipso et B quem apprehendat unusquisque veram et perpetuam
in ipso a quo missi erant. Quoil autem ait: In testi- vilain. Quatuor quippe in hoc capitulo commendan-
monium illis, dislinguit Judaeos et gentes, sicut et tur salulis elementa. Quia primum expellitur a nobis
supra, quorum in teslimonium venisse ad eos di- temeritas elationis, cum dicitur : Qui perseveraverit,
citur , ut essent inexcusabiles. Sicut Dominus ait: ne ullus de suis praesumat viribus. Deinde cum ait:
Si non venissemet loculus eis non fuissem , peccatum Salvus erit, spes praestatur , quacunque morte con-
non haberent (Joan. xv, 22). Alioquiu et tam Judsei summatus fuerit. Tertium cum dicilur: Usque in
quam et gentes quodammodo excusabiles essent, finem, duo siniul ostendit, quod omnis tribulalio
nisi apostoli et apostolici viri ad eos venissent. Nara finem habeat , sed prsemium boni laboris nullum
locus iste non solum de aposlolis inteliigendus est, habeat finem. Et ideo in fine laboris, vel certaminis
verum eliam et de oronibus usque in finem sseculi bene addidit: Salvus erit, ut intelligas in aelernum,
doctoribus , qui passuri sunt coram principibus in quo finis nullus erit. Alioquin finienda commen-
genlium, aut in synagogis Judaeorum. Cum aulem daretur aeternitas in eo quod ait: Salvus erit, si esset
tradent vos, hoc est, quod dixerat superius: Quia et finienda salus sicut finitur temporaliter cerlamen
tradent vos, nolite cogitare quomodo, id est, utrum agonis.
facundus sit sermo et luculenlus, aut siraplex et C Cum persecuti vos fuerint in una civitate , fugite in
incompositus : Vet quid loquamini, id est, de qua atiam. Quia dixerat: Eritis odio omnibus hominibus
re : tantum ut de conscientia bona est fide non ficta, propler nomen meum,ac si cogitationibus eorum respon-
ila ut prudentia vos praecedat, et simplicitas co- dere videtur quid deinceps fieri oporleret. Quod autem
lumbae non effugiat. Quia in bis duobus verbis Do- dixit: In civitate ista, non demonstrative dixit, sed
minus et Magister miro modo magnam brevitatis de qualibet ait civitate 500 'n Quapersecutio fuerit,
discipulis prseparavit materiem, custodiendi quae- ut puta si Hierosolymis, Roraam fugite, sicut popu-
cunque denunliat dura et aspera perferenda; quo- lum fecisse legimus etiam et de Damasco (// Cor. xi).
niam inlus erat Spiritus sanctus,qui docebat singulos Nam ideo fugam preecepit, vel concessit, ne aut in-
de omnibus : Dabitur enim, inquil, vobis in illa hora, firmus non haberet locum respirandi in confessione
id est, cum coram regibus aut in synagogis, vel ubi Christi, si minus quilibet adhuc se videret idoneum,
etubi inlerrogati fuerilis. Vultenim ut cordoctoris et lemeritas periclilaretur, et ne aut importune
pendeat in Deum, el ad gloriam Dei ex donis ejus marlyrio occumberetChristi antequam militiam prae-
operelur aut loquatur in cunclis. Tradet autem frater dicationis suaepro salute eorum, qui credituri erant,
fratrem in mortem, et pater fitium. Quoniam nullus indigne expenderet. Stultum ergo est in bello mili-
est iidus affeclus carnis, ubi diversa est iides. Exag- tem
prius se morti offerre, quam aliquem adversa-
gerat itaque in tempore persecutionis 499 Pres~ riorura suis prosternat armis ; imo expedit ut festi-
surarum anguslias, dum in nullo nisi in solo Deo net, antequam cadat, plures prosternere; deinceps
spes relinquitur : dum etiara ipsi iilii surgere dicun- etiam si contigerit ad alia se servari gaudeat : ita
tur in parentes. Et hic est gladius verbi divini, et in hac militia Christi sic quserenda est palma
quem venit Jesus mittere in lerram, ut dirimat reli- martyrii, ut non refugial quis pro salute aliorum
gionem fidei ab omni amore carnis, et pietatem tolerare dispendia sui, diuque ferre agones proprii
proximi a pietate divina. laboris. Caeterum alii hunc locum expressius inlel-
Et eritit, inquit, odio omnibus hominibus propter ligentes dixere, quod in ista civitate cum ait, Je*
nomen meum. Nomen autem Dei magnum est et rusalem voluerit ostendere, quasi metropolim Ju-
ineffabile. Sed est nomen ejus, ex quo scandali- dseorum, ne prius irent ad Samariam et ad gentes,
zantur plurimi, quo insiguiunlur omnes quicunque quam in ea perseoutio moveretur. Quod el primiti-
recte invocant nomen Domini; unde et Chrisiiani vam Ecclesiam sub Claudio observasse legimus. L"
.vocamur. Quod sane nomen, quia in vobis erit, per- sit ordo, cum perseculi vos fuerint iu Hierosolymis,
425 EXPOSITIO 1N MATTIL-EUM.— I.IB. VI, CAP. X. 4-26
lunc expulsi de civilate, fugite primum ad Samariam, i^ eortim, et in fines orbisterrw verbaeoritm(Psdt. xvm,
si
qncequasi alia civitas nominatur, pcr quam tota 4). Moraliter vevo datur iiitclligenlia, aliquis nos
gentiiitas designalur. Unde quia dixerat ad teinpus: haerelicoiuiii in uno Scripttirarum loco persecutu6
In viam gentium ne abicritis, el in civilatcs Sama- fueril, ut fiigianitts ad alia divinarum testimonia
rilanorum ne intraverilis, insinuat quousque servan- liUerarum, donec consummemus fidem perfectam ,
dum fueril quod praecepcrat. Quasi diceret: Cum quaein Christo esl, el palmam oblincamus victoriae.
persecutio vos expulerit a Judaea, fugite ad Sama- Sequitur :
riam, et Evangelium ubique in omnibus pracdicelur, Non est discipulussuper magislrum.Ad hoc itaque
et compleatur geniibus. Unde Dominus alibi : Et adliortalur quod dixerat: Persequenlur vos. Ac si di-
critis, inquit, mihi testes in Jcrusalem, et in omni ceret: Si ego Magister vester patior, et suslineo
Judwa, et Samaria, et usque ad ullimum terrw propler vos gratis, quanlo roagis vos discipuli et
(Act. i, 8). Non quod soli apostoli hoc irapletuvi servi pati pro meo amore non dedignari debetis, sed
essent, sed quod dicit illis , omnibus dicit, per quos susiinere etpalienlissimc ferre? 502 <l,'ot' s' Pa~
usque in finem saeculihacc complenda erant. Alias tremfamilias Beelzcbub vocaverunt, quanto magis
quid est quod dicit: Non consummabitis civitates discipulos cjus, quia non est discipulus super ma-
lsrael, donec filius hominis venial? (Matlh. x, 23.) B gislrum ? Ideo probra et irrisiones susiinere aequani-
Vel quid est quod dicit: Non consummabilis? For- mitcr debelis. Porro Beelzebubidolttm est Accaron,
lassis ergo quod pracmiserat, fttgite in aliam, non quod vocatur in Regum volumine idotum muscm
consummabilis cas fugiendo de civilate in civitalem; (IV Reg, i), quod aliqnando dicitur Baal, eo quod
q-jod omnino non stat: Sed non consummabitisprx- in uiontibus adorabalur ; aliquando Beelphegor, a
dicando et convertcndo eas, quousque venial filius civitatc in qua erat idolum filiovura Animon. Bct
bominis in finem sseculi; sicque eis solis apostolis autem paler Nini regis Assyriorum fuil, quem alii
hoc videtur dixisse, sicut ait : Vobiscumsum omni- Saturnum essc dixerunt. Porro quod additum est
bus diebus usque ad consummationem 501 ta/culi Zebub, tradunt qtiod propter servnm Abimelech, qui
(ilalllt. xxvin, 20). Quod tamen universali Ecclesise fratres suos sepUiaginla peremit gladio, ita sil ap-
prouiisisse non dubium est, in qua, aliis inorienii- pellatus. Hic autem servus dicilur primus hoc ido-
bus, aiiisque nascentibus, usque in consummaliotiem lum in terra Israel adorasse. lnterpretatur quoque
sscculi servabilur. Sic ilaque et illud est ad solos Zebub, musca vel vir muscarum, propler multitudi-
apostolos, ubi ail: Cum videritis hwc omnia, scitole nem sordium et putredinem hostiarum, quas coram
quia prope est in januis (Malth. xxiv, 33). Cum ad idolo Muscae,quae exlerminant suavitalem olei, in-
cos sobim hoc pertineat qui erunt electi in carne. C sequebantur et fcedabant. Unde quia spurcissimum
Qui nimirum usus loquendi quam saepe in Scripturis videbalur idolum, principem daemoniorumhoc ap>-
invenilur divinis. Unde sic diclum videtur, ut osten- pellabant daemonium, a quo et Christum obsessum
derel quosdamapostolorum prsedicalionicredituvos, calumniabanlur, et in ejus nomine virlutes operari
dcinde reliquum Israel credere in novissimis quos ( Matth. xn, 24). Et sicut hoc idolum inler omnia
necdum consumraalos ad fidem esse conspicimus; idola apud plurimos principalum obtinebat nequi-
sed in fiuem, cuni plenitudo gentium introierit, liarum, ita et hunc daemonem inter reliquos pcr
suscepluros mininie dubilamus. Non quod hi qui quem Chrislus, ul fatebantur, operabatur tam mi-
Antichristi sunt, debcant credere , sed quotquot rifica el inaudita, nomen idoli habere putabant,
pnedestinati sunt ad vitam. Quod erit consumraatio quanto magis domeslicos ejus? domestici autem
prscdicalionis apdslolonim, deinde advenlus filii Christi tara aposlolos, quibus loquebalur, vuli in-
lioininis.Nisi iorle absurdum vidctur, quod civilales telligi, quam et onines qui pie volunt vivere in Chri-
lsrael non consummandasesse dixevit, cum civitates sto, usque in finem sseculi, ul omnes parati sint
eorum ipsi sunt aiipellati recte, qui simul comino- universa quaeinferunlur ab adversariis suslinere pro
ranlur ulcoucives fiant. Polestct hoc intelligi sim- n Domino, quseipseprior in se sustinuisse monslravit.
plicitcr : Non consummabitisdonec veniat; labor non Unde supra praeraiserat: Cavele vos ab hominibus,
complebilur prsedicandi, donec venial vobis filius nc ob liraorem, aut oh ttllius obleclamenla fallaciae
hoininis in adjutorium, post resuvrectionem a inor- vos decipiant. Nihil enim gloriosius suis domesticis
luis. Sed violcnta videlur isla interprelatio, quia Magister veritalis proponere potuit ad exemplum,
necdiiin praedicare ita perfecte cceperint, licetmissi quam seipsum, luraen aelernum, qui est immortalis
fucrint bini et bini. Melius tamen arbitror cogita- Rex gforise. Gloriosum quidem est, si illum, quo
tionibus eorum respondisse, quibus solliciludo erat nihil est locupletius, amplectimur per fidem quaeper
convertendi eos ad fidem. Insuper tit el de gen- dileclionem operatur, et universis passionum condi -
tibus eis darelur intclligenlia , quia toluni hoc ad tionibus, ul ipsi fecerunt apostoli, adseqiiemur.Quia
illud tempus referendura esl, cum ad pvaedicationem i licet in pace videamur vivere, verum est illud, quod
aposloli millebanlur, ne timevent rabiem persequen- qui pie volunt vivere omnes persecutionem patiun-
tium, imo ut agerent singuli per successionem, uit lur.
doctrina Evangeliiad omnes genles perveniret, sicuiI Niltil opertumquod non reveletur,el occultum qitod
scriptum est de eis: ln omnem terram exivit sonut; non sciatur. Idcirco dicit, ne ullus infamiam et ca-
PATROL. CXX. 11
 427 S. PASCIIASII R.YDBEflTIABBATISCORBEIENSIS ^8
lumnias timerel blasplieinanlium, 503 eliam si A aliud intelligere obtusis sensibus, quam co:por.;in
Beelzebub aliquis vocetur, aut aliud, si fieri poiest, formas et exempla. Quod Dominus hoc loco denegat
-
quoJ delerius sit, quia tolum manifestum erit in cum dicil quia corpus polest occidi, animain auiem
ulliiiio judicio. Duo quidem proponit : opertunvct non possunl occidere. Quia anima i.ioncst corpus
occulttim ; quia nihil in carne aut in anima geritur, quod possit occidi : qttod si essel, mortalis esset,
qnod in die ullimi examinis non reveletur, aut ne- sicut est corpus. Et sicut corporea transeunl oniaia,
sciattir, quando judicaturus esl Deusocculta homi- et finem habeul sui, pertransirel cum eisJem uiiquc
nura. Revelanda sunt autem illa qusccunque per- ad interilum, si esset lale corpus; quod nunc non
petrala sunt etcommissa : scienlur vero quaecunque potcst, eliam cum cst in suppliciis. Uude mox Ma-
fuerinl cogitala. Et ideo eos qui Dei sunt limere non gisler pius:
debere liominum blasphemias el opprobria, Quta glo- Sed potius, inquit, eum timele, qui potest animum
ria nostra, ul ait Apostolus, hmc est, teslimonium el corpusperdere in gehennam. Ubi vera resurrectio
conscientimnostrm (II Cor. i, 12). Vertun hsec re- praedicaturcorporis, quia nisi resurgeret ad vilam,
velalio, vel haecscientia.acque dc bonis evil el malis, in geliennamrailti nonposset ul senlirct. Nuncautein
quaecunqiie facla fuerint vel meditala, el ideo non quia el anima occidi non poiest, el corpns de morle
perlimescendas docet roiiias, concilia, blasphemias, B resurgere habet, illa limenda est mors qua simul
probra, nec poleslales insectanlium, quia dies ju- corpus et anima etiam sine fine lorqueri polest. Porro
dicii ntilla hsec fuisse atqueinania declarabit. gehennaenomen in Veleri Testamenlo non invenitur,
Quod dic.o vobisin lenebris, dicite in lumine, et sed primum in hoc ioco a Salvatore ponitur. Dicitur
qnod in aure auditis, pradicate super tecla. Ergo in aulem idolum Baal fuisse juxla Jerusalem ad ra-
lenebris quid dicil? Non.pulo de his tenebris dixisse dices monlis Moria, ubi Soloas defluiL Et haec vallis
quas cernimus, quia ncc Salvalorem in noclibus fuisse legilur, in qua parva campi planitics irrigua
liiulla dispulassc legimus : sed de his lenebris uli- erat et nemorosa, plenaque deliciis; qui nimirum
que dicil de quibus Joannes : Et lux, inquit, in tene- locus idolo Baal fueral consecratus. Proh dolor!
bris lucet , et lenebrm eam non comprehenderunt gens perdita ad lantam insaniam deveneral et amen-
(Joan.-i, 5). Quod si apprehendissent, ulique non tiam, ut, reliclo lemplo, ibi hoslias immolarent ei
lenebrae, sed lux in Domino cssent. In bis ergo tene- sucrificarent diis. Quo sane facto nihil denieniiiii-
bris Domiuus loquebatur; quia omnis serroo cjus inveniiur ; ut propler delicias , religionem desere
carnalibus tenebrse sunt, et vcrbura ejus -infidelibus renl Dei; insuper filios suos daemonibusconsecra-
nnx esl. ldeo quidquid aul secrelo quasi adlittc in rcnl, vel initiarent pcr igncm. Appellabaiur auteir
lcnebris illis, aul in liguris et aeiiiginalibus dixit, I1 locus ille Gehennon, id esl vallis iiiiorum Ennon ;
jubet praedicare in luniine, id cst in uiaiiifeslocoram sicul in Regum et Jcremia, nec non ct in Parali-
lioniinibiis; et quaeciinque in auribus, quasi sub si- ponienon legimus. Unde el Jiremias comminatur
leniio docuit, mandat ac si talenlum commissuin imo Domintis per ciim (Jer. xix, 10) lucuin ipsiun
expentlere super tecta. More siquidem Palsestinau iinpleturum cadaveribus iiiorluoruin, ut iicqiiaquaiii
provii;ci;eloquitur, in qua super lecla deambulaloria amplius vocetur Tophelh 505 el Baal, sed vocetui
cranl, in quibusquam saepeloquebantur adpopulum. Polyandrium, id est lumulus niortuorum. Hujus ni
Unde ei Dominus praeconiavitae iu cxcelso propo- mirum loci vocabulo, fulura peccalorum supplicia ei
nere jubel, el conslanler annuuliare, quidquid sancli poenaeperpeluae, quibus peccalores cruciabuntur,
praedicalores, non lanlum aure corporis quam et deitotantur. Porro duplicem esse gehcnnam et pce-
uure mentis inlus audierunt a Doraino. Sic diclum iiam Job plenissirae declarat, duin ait: Transennt a
est ad eosdem : Vobisdalum eslnossemysterinmregni calore nimio ad frigus (Job xxiv, 19); Quaerevera snp-
Dei, cmteris auem in parabolis (Luc. \in, 10). Et plicia tesle Dco magis timenda sunl el formidanda
ideo quod aure cordis intus vere intellexerunt, rogat quam momenlaneus dolor corporis et separalio ani-
ul absque formidine ingeranl omnibus cognilionena mse a corpore. Quia tunc anima licet sit invisibilis
veritalis in lumine ; quia ipsi lux cffecli sunl per re- 1J et incorporalis, secundiimnoslricorporissubslanliam,
velalionem verae lucis, ut omncs a lucc illumjnen- si nul cum corpore punitur, et supplicia senliet scni-
tnr. pilerna, cum quo peccaverat prius, cuni esset in hoc
504 ^0'1'* timere, inquit, eos qui corpus occi- saeculo.
dunt, animam autem non possunt occidere. Firmat Nonne duo passeres asse veneunt, el unus ex itlis
eos in praedicatione permanere inlrepidos; quia etsi non cadel super terram sine Patre vestro? Salis igi-
corpus cruciari polest ad tempus, aniraa quae vita tur abundeque Magister verilatis suos evidentissimis
corporjs est laedi non potest, vel occidi lormenlis, instruit exemplis nc limcant in praesenliaruro, et
quia immortalis naliira est (nam mors ejus aliaest), ideo adhuc exaggeral Dei providenliam, sine qua
neque eain a corpore quisquam polest evellere, nisi nihil accidit in lerra, quia ipse csl virlus ei polcslas.
velil aul perujitlat Deus. Sed et in lioc testimonio Ac si dicalur, si parva aninialia ei vilia absque Deo
animadvertere debemus, conlra eos qui dicunt ani- auctore non cadunt in terra, sed in omnibus csl illi
mam esse corporcara juxta crassitudinem corporis poleslas elprovidenlia, ila in minimisut quaeperilura
nostri, el corporeis lineamenlis metiri; non valentes sunl, non sine Dei pereant volttnlale : vos qui selerni
m EXPOSITIO IN MATTII/EUM.— LIB. VI, CAP. X. 4'.i0
cslis, non Jebetis iimere quod absque Dei providen- ,\ defluenlcs, reparandi promiltunlur, resurreclionem
lia vivalis. Nans et islc sensus jam supra praemissus carnis non credentes, et nolunt intelligere vim
cst, ubi ait : Respicile volalilia cwli quoniam non Scriplurae, prsesertim quia non dixit : omnes red-
serunl, neqtte melunt, neqne congreganl in horreis, et dendi sunt, vel salvandi, sed omncs numerati sunt,
Pater vester catestis puscit illa. Nonne magis vos eo utique numero quo creati sunt. Et ut ita fatear,
pluris estis illis? Seu caeteraquaeseqtiunlur. Verum- codera pondere ct mensura qua mensi sunt, quia
lamen quia Paulus ait : Nunquid non de bobus cura ubicunque numerus cst, ibi et scientia numeri de-
esl Deo? II Cor. ix, 9.) Recte quaeritur quomodo monstratur. Licet etiam adhuc velint et hoc vanilo-
etiain niinima qureque Dei rcganlur providenlia, si qui repvehendere, quod superflua sit et ista dinume-
de bis nulla est cura Deo; vel quomodo ad volunla- i-alio. Qnod si igitur eis superflua videtur, cogitent
lem ejus manent aut decidunt, si non rcguntur ne fortc ejus sapienlia, qua cuncla creata sunt, et
«ivbitrio? ubi, piudens. lector, rogo,-quod jam olim ipsa stiperflua temere judicetur. Cui quam recte di-
si majoribus praemonitum esl, cave superstiliosam citur: 507 Omnia in sapientia, deindein mcnsura et
iutelligentiam, et ne dicas: quoraodo avium el hest:a- pondere,el in numero tu fecisli (Sap. xi, 21). Quod
iiim ipse per se Deus, eliam et muscarum, seu re- si in numero cuncla creala sunl, ulique et capilii;
rum ouinium disponat evenlus? Qiiinimo crede ve- B et quia in numero creati, vere nurncrati sunt. Unde
raciler, quod sic omnia formavit et condidit, ul qnia in prsescientia ejus sunt, rotilio magis aniroa et
cssent singula in sua condilione prsescripta ac dispo- corpus, ob cujus decorem isti creati sunt. Verum in
sita, legibusque naturarum devincla. Quod quia sc- omnibus divinus Magister fidem corroborat discipu-
mcl volutt, etpermanenl omnia, cl finiunt ut voluit loriim; quia si iila quae decidunt ei pereunt, Deo
omriia. Solus autem in hoc mundo homo ad imagi- ntiinerata sunt, et comprehensa in numero, et pon-
iicin Deicreatus, arnpliori gratia sublimatus, ita ut ttere, ac mcnsura qua condita sunt; multo magis
liiiu^ vocetur Dei, jugi provitlentia gubernatur et corporum nostrorum nullus pro Deo pertimescendus
cura ptelalis disponilur. Unde quia de illis non cu- cst casus, maxime in eo quod ait: Quia multis pas-
rat 506 Deus ad aeterna, omnino in priraa condi- seribus meliores estis vos. Nam illa omnia post mo-
tione raanent, qua voluil el disposuit ut manerent dicum non erunt, homo vero ad aelernilatem voca-
et essent. Solo autem homini propter quem cuncla lus semper in acternum erit. Qtiibus doctrinis ad
creavii, ut ad aeternani perveniat graliatn impendit, iidem satis abundeque inslituti, audianius quod se-
cl beneficia praestat, nec non et providentia regit. quitur:
Caelera veroomnia, utdixi, sic accidunt etreciduni, Qui confitebiturme coram hominibus, confitebor et
ut ipse voluit et disponit. Et ideo niliil sine volunlale C ego eum coram Patre meo. Ac si diceret, quales mihi
cjus fit in terra, eliani nec in ininimis, sed omnia tesles erilis corara hominibus, ut vita, ivoribus, con-
cjiis alunlur beneficiis ac subsistunt, et vesliiinlur fessione me indefessi pracdicetis in lerris, lali vos,
rennn operiraeniis. Quapropler, o homo ratione apud Patrem, cujus et filii eslis, leslimonio in cos-
pr;cdives, superstiliosa dcvita, et modos loi|ucndi lis commendabo. Ad hoc quippe totum valet quod
simpliciter iniellige. Nolo tibi tribuas, luscqiic na- praemiscrat, ut in hoc leslimonio fidei permanenles
turse, ul Scripturas ad luiini vedigas intellectum, tisque ad palmam marlyrii fortiter decertarent.
sicque libi omnia assignes, ut Dco nibil iribuas, a Quatuor siquidetn modis in divinis lilteris confessio
quo sunt ornnia. Hsec iilcirco longitis pcroravi, dicitur, et duobus in locis. Est itaque confessiolau-
ne mens stta decipialur ignavia, quam divina dis, est et gratiarum aclio, quae semper fit in cce-
virlus lanlis adliortatus documeiitis et gralia, lan- lis; lerlta vc-roconfessio peccalorum, quae nunquam
iisque illustraiur beneficiis. Porro quod ait : Duo proficue fit nisi in lerris : quarla cst, de qua hic
passeres usse veneunl, ideo dicit, quia sic eral con- agilur, in marlyrio coram hominibus, in lempore;
suetuJo in lemplo, ul passeres et reliqua quac in ut unusquisque eam recipiat coram Patre et coram
sacriiiciis offerebanUirvenalia esscnl, ul advenien- sanctis angelis in ceternitate. Quae negalio vel con-
lcs de singulis civilatibus parala omnia habercnt. fessio, non tanliim verbis accipienda est, quam et in
Sed evangelista duos lanlum ideo videlur dixisse omnibus bonis operibus et puritate cordis. Urale e
passeres asse mercavi, qualenus intelligeres, ista contrario Cbristus (Malth, xxv, 5) electis : Venite,
tam viiia non sine Deo esse, aut interire, multo ma- iuquit, benedicli Palris mei; et reprobis : Discedile
gis libi corpus ei aniinam non deperire; cutn pro a me, operarii iniqukatis, quia nesciovos.
istis assis disirahitur, pro te Chrislus Dei Filius sit Nolite, inquil, arbilrari, quia veni pacem millere
vcnundaiusel peremplus. Adhuc aulem ad Dei pro- in terra. Quaerendum esset quod cantalura est ab
videnliam commendandam, et limorem pellendum, angelis in ortu Salvaloris, quomodo accipiendum
proponit quod etiam nostri capilli omnes Deo nume- sit: Gloria in excelsisDeo, et in terra pax hominibus
rali sint. Ubi ineffabilem et inconiprehensibilem de ;(Luc. n, 14). Quod contrarium est huic loco; nisi
nobis muitiplicat et coinmendat curam. Scd raiseri quia addidit, bonm voluntatis, quoniam cum ait :
et vani, qui semper beneficia Dci et immeirsiiatem Pax hominibus bonm voluntatis, separavit eos ab
sapieniiae ad caliininiam verlunt promissorum, dum his qui sunt pravae voluntalis. Et Dominus cum ait:
tlicuni quod superiluc dccisi capilli, aut quotidie Pacem meam do vobis (Joan. xiv, 27), solis suis
431 S. PASCHASilRADBEKTlABBATISCORBEILNS.S 432
pro' atur dixuse roeiiibvis,quibus pax diUgenlibusA capere probalur, ei creJcre qiiam c.lius. Non lamen
Deiim servaiur usque in fincin. ideo diclum esl, ul nuilti ex parenlibus non credi-
Non venipacemmillere,sedgladium.508Gladiuiii derint priusquam filii, scd quod frequentius est a
utique verbi Dei, de quo Paulus aposlolus : Et gla- natura, benignus Magister intiomitlit. Non enim,
dium, inquit, Spiritus,quod esl verbum Dei (Ephes. inqqil, veni pacem mittere, sed veni separare filium
vi. 17)- Quia Deus Spiritus csi. Hic est aulem gla- apalre loco scilicel, vel fide, seu moribns; dum de
dius, qui procedil de ore Dei, utraque parte aculus. infidelitaleconverlitur ad veram fidem, de morfe ad
Et bene ex utraque parle aculus, quia seque pcrimil vilam, de pravilale ad rectam, quse in Chrislo est,
peccatores el inipios, ut morianlur prius peccaio, et veram vilre viam. Sicque fiunt inimici hominis
et deinceps melius vivant Deo : aequeetiam hoc gla- domesliciejus, cum insurgunl filii in parenles, ct pa-
tlio verbi feriuntur qui nolunt converti et agere poe- rentes conlra filios, aut nurus in socnim, seu socrus
iiilcniiam; ut morliii Deo, male vivant pererapli contra nuruin, ita ut nulli sil tula tibique sociclas.
suppliciis relernis. Hic esl gladius, quo accingi in- Vel, Inimici hominis, id est Chrisli, qni est filius
caniatus a Patre jubelur : Accingere, inqnil, gladio hominis flunl domestici ejus, dum Judsei aposlatan-
luo super femur tnum, potenlissime(Psal. XLIV,4). tur a fide, qui erant amici prius. Quidamvero, quasi
Quo nimiruin gladio, tlum sibi sponsam ducit, venil B sublilitis volentesdislinguere, inimici hominis,prius,
debcllare sibique prosternere oranes adversarios deinde infcrunt, domestici ejtts , ul subandialur
stios. Unde scquiUir : erunt. Ut qui prius fuerant inimici fiant demum pcr
Venienim separare filiumadversus patrem et filiam praedicationemVerbi domestici Dei, sicut facla est
gdversus malrem, et nuruin adversus socrum suam, oumis gentililas gcnlium. Separatur autera spiritali-
tl inimici hominis domesticiejus. Nisi enim nobis ter omnis qui ad Ghristum venit a palre diabolo;
hrcc divisio ex usn et cousiictudine jam nolissima filia, id csi Ecclcsia, a gcntililate sua. Nurus a socru,
esscl; valJe obscura videretur hujusmodi locuiio, dum Ecclesia fidelium dividitur a Synagoga. Potest
quod Dominus, qui niatreni vel palrem diligerc ju- el inoraliter hic locus accipi : sed hoc lectoris
bcl ex lege, el de dilectioneante omnia lanta lalia- arbitrio ad pertraciandum relinquo; quia nec nos
que ubique mandat, quid sit quod tam contraria in- hoc Evangelium tripliciter cxponendum susccpi-
fcrl, se venisse non pacem millere, sed discordiam mus.
rt gladiom. Et facium est seminarium impielatis Qui amal patrem suum aut matrem super me, uon
auctoritas clemenlissimi Salvatoris. Hinc odia in esl me dignus. Profecto quia dixerat : Veni separare
principio praedicalionisubique, hinc bella el sedilio- filittm adversuspalrem, ne pularetur sibi esse con-
nes, cum gladius Domini, id est verbura prscdicatio-*J trarius in eo quod jubet diligere patrein lemperat
nis, coepii dirimere inler patrem et filium, inlcr fi- niodiim, el ostendit quod non piohibeat patrcin di-
liam ct malrem; in tantum ut lolus orbis contra se ligeve vel malrein, seti cseteras afliniiaies : sed ut
divisus desaevirel,mullasqtie persecutiones excita- nemo pielalem parenlum aut canrs prseferrct rcli-
vel. QuoniamMagister ineffabili virtulis gltdio per- gioni Cbristiana', quia rcnast iinur, ct adoplainur ut
lingcnte usque ad divisionem animse, compagum filiiDei simus et nomineinur. Docet ilaque charila-
quoqtie et meduliarum, cuncla discrevit; utex om- tem ordinatam habere, ul priniiiin Deumcx tolo dili-
niliiis eiigeretur una Ecclcsia, in qua pox requiesce- gainus, deinde proximum sicut nosmetipsos. Quod
vet, el secernerel paleas a frumenlo. Unde quaeso, si hi duo amores simul leneri non possuni, polius in
lcetov, el ab exordio hujus insiitulionis, quam vche- Deumpivitaslenenda esl, et servanda fides. Unde in
inetis sit sermo, quam sublimia prseccpla,quam ul- lege juss im est (Levit. xxi, 2) ne sacerJos super
tva omnem pbilosopliiam nvatio, perpendas. Ubi palre aul malre conlaminarclur. Ergo in omnibus
respondentiiriin'» sectinda, posieriora superioribus; his virura evangelicumdepingit Salvator, informat,
onntia complentur oronibus, si quomodo Christus ct instruit. Idco non necesse cst qnae tractamus
iiiniin mariyiii sui expleal corpus. Hinc in sin- singula 510 excellentius niagnificare, ct laiius
gulis scnleuliis una esl series causarum, et con- I* protvahere; quia ipsa per se sunl grandia, et ma-
texius vel ordo narrationis. Partcs quoque hujus guam vim habent cogiianiibus ea, iia ul ab invidis
i'xclrii>sc parlibus consenliunt, et couniunt uni- el uemulisdivina esse ccnseaiiiur, et exiorqueant
vcrsa. lia ut in hoc lesiimonio videalur mirabilis necesse est veritaiis confcssioncm. Et notandum,
arlifex, scrulalor naturarum, eUain profunda quse- quod filium, qucm scparare venit a palre , adbue
que in intimis rimare visceribus; dtun per g?adium monet, ne super Deum diligal patrem. Sicque intel-
verbi fiiium a patre dividit, et filiain a matre. Gran- ligendum est, el in cacteris gradibus, ne aliquis plus
dip.vainquoque aetatem deserens, et semper in hoc qua n Deus tliligalur.
509 'oco parentum juniores assumens. Nimirum El qui non accipit crucem suam el sequilur me,
qnia serior aetas longioribus et diuturnis male as- non est me dijnus. Nc forle pulares tantum sufliccre
Mifla , vel implicata erroribus, vix aut nunqiiain patrem reliquisse, nisi tollas et crucem, addidit, ut
absolvilur; quia sic estquasi a nalura pessimsevitae nec criiceui.salis esse crederes tollere, nlsl sequaris
longa consuctudo,Junior vero aelas facilius rcvoca- el Cliristuin. Unde ei in alio Evangelio reperiiims :
tiir ad fidem, el quas r^tiosabilia doceniiircflicacitis Qni nou accipit quolidie(l-uc. ix, 29), quoiiiani noit
ivs FTPnsuTin i\ M.\TTil.EliM. — LIB. VI. CAP. X. 434
semel suftkit ardorein fldei concepisse, sed semper ,\ii lorum maguopere exhibet pvaumiamei iloruni, dum
crux feranda est.post Chrislura, ut semper amandiis ait :
docealur. Nam sunt quidam hypocrilariiin qtii Qui recipit vos me recipit, et qui recipit me reci-
crticem ferre videntur, non lainen Cliristum se- pit eum qui me misit. ita enim dicit in suscipiendis
quunttir; quianon eum cordc perfecto aroare viden- aposlolis, quoniam uieinbra stinl Cbristi, ul iiniis-
lur, cliiinalittd requiruiil quam Clirislum. Dtiobus quisqua cvedentiiini Cliristuin se suscepisse gan-
itaque modiscrux lollitur, cum autper absiineutiam deal. Sed qttia fucre pscudoaposloli et pseudopro-
alfligitur corptis, aul pcr conipassionem proximi pbelac, vcl f.ilsi Chiistiani, occurrit cogilalionibus
inlus alficilur animus. Quoniam ille pro nobis cru- suscipieriliuiii si neqniverint discernere, qtiive falsi,
cifixus est, ct nos pro illo crucifigamur, non niinus in quive idonet ad cos venliiri essent, tantum ut in
occulto,quam cl in manifesto.Alioquinnon est medi- nomine veri discipuli, eos suscipiant. Hinc sequi-
gnns, id.cst tit passionis mesevictoriam consequalur. tur :
Hino quoque Aposlolus &it:Qui sunt Christi, carnem Et qui recipil prophetam in nomine prophetw, et
suam crucifixertitttctim viliis el concnpiscentiis(Gat. justum in nominejusli, mercedemprophetwet merce-
v,24). QuoiiiaiuinJignus est gralia, qui non crticem dem jusli accipiet. Nequaqtiam eniin de prophela
suam, in qua compaiiimiret commorimur,coiisepeli- B 1 vel de justo, sed qui recipit jiislum vel prophctani,
imirquoqtie et consnrgiraus.accipiens, quodammodo jusii.seu prophetae mercetlem accipiet. Secundiiiii
iinitando Chrislum fueril scculus, quod esl in novi- quod Aposlolus ait : Qnt dat semen serenii, et pu-
laie vitae ambulare. Attende, diligens lector , per nem ad manducandum prwstabit, et augebit incrc-
singulas senteniias quam pulcherrimus ordo pra:di- menta frtigum justitiw (II Cor. ix, 10). Sed si lo-
candi doceatur, ubi iiulta evidenler insinual pericula clor allius velit considerare, oniuia haecin quibus
praesenlis vitaeformidanda, oronemque affeclionem hospilalilas huinanilalis coiiiiiicntlaluv,inagiiuin ct
carnis religioni subjicit; aurum et pecuniaestimptus evidensoslendiiiitsacraiiientiim.Jain eniin supraperi-
ad inlegruHi loilit. Propterea ne forte viderciur cnhim non recipientiuroeos prottilerat, cuin cxcussi
alicui hujusmodi evangelislarum gravis conditio, et pulveris lestimonio deiiiinliaii jussit; nuiic vcro
quaereret titnidus, unde shmptus, tinde el necessaria recipieiiliuin nicrilum ultra sperali oflicii graliam,
viclus? Ausleritatem prseceplorum lemperat spe commendat 512 et-docet in se consistevemediato-
promissorum,el beaiiludine aeternaeremuneratiouis, ris ofliciumqui ctini sit rcccplus a nobis atque ille
Unde scciuitur: quia nalusex Deoatl nos venil, Deus per illum trans-
Qui invenil animam suam perdet illum., el qui fnsus in nos esse crcditur. Hinc itaque qui aposlo-
perdiderit animam'suam propter me, invenielillam. < C los et sanclos Dei roinislros recipit, Christuni re-
Nibil igitur magis habet homo quid agat. quain ut cipit; qui vero ChrisUimreceperit, Patrem Doinini,
aiiiiiiain suain pro Cbristo et proximo iinpendat,.: qui in Filio est, rccipit. Quia noii aliud in apostolis
non soltimtit carneni, 511 ' passioncm projpso recipit quani quod in Christo cst, neque in Ctiris o
iradal; verum eliam ul animam quaemagis.cstquam aiiud est, quam quod in Deo esl; per quae oivniu
caro, aiuitlcre imprseseiitiaruingaudeal. Haecnairi- non aliud est apostolos vel ministros Dei reccpisse,
que est ipsa crux, quain ferre jubet usque in finem, quam Deuin quia ct in illis Chrislus, ct in Cbvislo
ut salvus fiat. Porro anima quain invenit carnalis Deu» esse creditur. Sicque iii ul Mediator Dei et
qiiisque, praesens viia est; quam invenisse beue homintim homoChrislus Jesus omnia in se liabeat.
dicilur, ipiia scjre aliam non curavit. Hanc solam Deum scilicet caput et meinbra corporis sui, ei per
sibi sufficere credil, liauc.accepisseel invenisse gau- hoc in mcmbris suis jure ipse recipitur. Sed si in
<!et; quam mavultjuxla arbitriisui Ubertalent aliuti, Aposlolo ipse recipitur , eos lanlum quasi tligilo
qiiam pro Clirislo crucifigi.Et nolandum quod anima demonstravil, cum ait : Qui vos recipit; ca-teruni
diversis tlicilur modis; sed nil inferius iu ea est omnes alios exclusit. Quoniam in aposiolo ipse
qiiaui vila, qua vivilur solumniodo cum bestiis. Et Chrislus suscipilur, in propheta merces propheiae
ideo qui hane parlem noluevitamillere pro Christo, " repromillilur, ac si honor horum duodecimaposlolo-
qua vivitur cuin pecoribus,, perdet illam , qua per- rum commendetur, quos vicarios Chrisli juve voca-
1'ruipoitiil iu Clirislo ctiin angelis. Perdere aulem mus, prophelaium »verosusctpienlibus raerccs jtixtu
cam dicit in ftiuiro, cum jain non suo arbilrio officium proplietae vepvomitlittir,et justi similiter,
perfrtietur, sed cruciatibus aeternis male damnabi- quasi cooperatoribus proplietarum el justoruin. Cum
iur. Qui vero perdiderit illain, et crucem suaui por- potest fieri ut psetidopropbeta, eljuslus qui videtur
taverii, ipveniel eam viiam , quae angelica esl, el noii jtistus, sed faisns et pravus invenialur. Tamen
pracmiascmpiierna. Porro quidam aliter dixeve, ut si ultra duodecim apostolorum nunierum nemo re-
tfui invenit animam suam et vult suam salvave, cipiendus csset, nenio apostolum Paulum rece-
pcvdal eam, ac si imperalivo roodo legcnduni sit, ut pisset, et si non nisi verus propheta et verus
crucifigat eam. Et ipse inveuit eam , qui in boc juslus, raagna diflicullas essei. Nunc aiilem hoe
lnundo perdiderit, tiuni detrimento bvevis vilrc k- iino tempeiavit vocabulo ciun ait : In numine
iius iiuiiiorlalilalis acquisieril. Jam deinceps om- prophelw,, aut in numine justi, insiimaiis non
nern atisteritatem temperat niaiidatoruiii, et ap->Mo- personas suscipienJas csse, se.l nniniiia oflicio-
 *3J S. PASCIIASHRADBEUTIABBATISCORBEIENSIS 430
rum.et mercedem non perdere suscipienlis licet A (CAP.XI.) Et cum consummassetJesus prmcipiens
indignus fuerit qui susceptus est, donec zizania duodecim.Perfectionem apostolicaedoclrinseinsiniia'
raista cum trilico, roagna tamen exhorlalio data cst ab eo loco ubi ait: Messis quidem mutta, operarii
suscipieniibus. Porro de apostolis non ait in no- autem pauci (Matth. ni, 37). Ergo quod sequilur,
mine aposloli, aut in nomine Christi, quoniam su- Transiit inde, id est a domo in qua longe supra duo-
perfluum esset. Nam apostolusGraeceLatine missus decim sanali sunt ut doceret et prsedicarelin civita-
dicitur ; missus autem Chrisli nemo recie dicilur, tibus eorura. Ad has igitur venit civitaies
quas paulo
nisi a Cbrislo sit missus, unde qui aposlolum susci- post increpat, el quibusexprobrat, post inierpolalam
pit, eum utique suscipila quo missus esl; et ideo, Joannis, ac si fabulam quod 514 non crediderint
in nomine Chrisli eura quia venisse credit, recle ad signa et prodigia quae facia sunt in eis, el ad
ipsum stiscepissedicitur, propter qiiem cuni susce- prsedicationemipsius Salvatoris. Sequitiir :
pil, et in quem credit. Joannes autem cum audissetin vinculis opera Chri-
Quicunque,inquit, polum dederit uni ex minimis sti. Quia Christus cnm audisset quod Joannes tradi-
islis calicemaquwfrigidw,tanlumin tiominediscipuli, tus esset, 6ecessit in Galilaeam, ad quem jam de
amen dico vobis, non perdet mercedem suam. Hoc carcere miltens discipulos suos ail illi; Tu es qtti
quippe esl quod supra dixerat : cuicunqiie dederit B venturus es, an alium exspeclamus?Non quod ille
tantum fideliler in nomine verae religiosilalis, quia Christum ignoraret, quem omnibus digito ostenderat
non perdet mercetlem vcrae religionis. Unde cum dicens : Ecce Agnus Dei (Joan. i, 29, 36), et super
de maximispraeceptorumroandat, pervenit usque ad quem viderat Spirittim in specie cohimbsedescen-
513 minimum, id est usque ad potum el calicem dentem etmanentem. Necnonet de quo audieral: Bic
aquae frigidse. Qua sicut obviant in singulis calum- est Filius meus dileclusin quo inihi bene complacui
nialorum fraudibus, ita et in hoc excusatorum prae- (Matth.xvi,5). Sed sicut inGraecoreperimusquod no-,
venit defensionibus,ne forte aliquis diceret: Pauper- stri nonhabent codices,cum lingeretur aquis Jordani-
tateprohibeor, tcnuitas rerum me relinet uthospitalis cis, lux, inquit, magna circumfulsitde aqua, ila ul lime-
esse nequeam; quam excusationem levissimodelevit rent omnes, id esl circumslanles. Ex quibus omnibus
praeceplo,dum insinuat calicem aquse frigidaeprom- satis colligitur non eum ignorasse, quem venlurum
ptissimo porrigendum animo. Hinc quoque frigidse prius, utpraeconunliarat; advenientemet consislen-
dicit, el non calidae, quia in calida forlassis aliqua tem inler liiibas ut prophela agnoverat, oslendil;
cxcusatio esse posset pauperlalis, nunc autem in porro adeuntem ut confessorveneratus est, de qua
manifesto est, quod in nullo excusari potesl oflicium dixerat: Posl me venit vir, qui anle me [actus est,
benevolenliaeel pielalis. Quia Deus non irridetur, et ' ' cujus non sum dignus corrigiam calceamentisolvere
quwcunque seminaverithomo, hmc el me.tet(Gal. vi, (Joan. i, 27). Unde igitur tam abundanli ejus scien-
7). Mira omnipolenlis Dei doclrina sic omnia perse- tisc error obrepsil, ul nesciret quem tot indiciis, do-
quitur, ut in nullo defraudelur merces boni operis, cente intus Spirilu sancto cognovit, et praeconiis
in nullo excusaiio habeat loctim impossibilitalis, si declaravit: nisi forte spirilu prophetiaeex parle la-
non fueril prsesliUis honor nomini discipuli Cliristi clus fuit, ut eum Dei Filium sciret, et multa de illo
quamvis minimi. Quia probra de se fallenlis, non nescirel; et parle vero necdum lactus erat, et ideo
laedunt ofliciispie obsequenlis; cum merces secun- de illo fideliler interrogat nonnulla quse nesciebat.
dum dantis fidem recompensalur a Domino, el non Hincquesignanier ail: Tu es qui venturus es, et non
secundum accipientis mendacium.Et nolandum quod ait, qui venisti. Non enim ignorabat se Dei Filium
per calicem aquae frigidae, non inania demonslrat haplizasse, sed ignorabal forte, si ipse per mortem
esse singula, qtiamvis levissima pietatis oflicia : ve- mundum redcmplurus esset, et ad inferna pro suis
rum sicut stint summa recompensata quoefiiint pro descensurus. Et ideo ail: An alitim exspectamut? Ac
Dominoin summis; ita etiam et miniina in minimis, si diceret: Sicut te praedicansannuutiavi in lerris,
ita ut in nullo evacuetur merces boni operis. Licet _ ulrum sic ad inferna ilurus nuntiabo illis, ut le ex-
quidaro velint soluromodo in membris Cliristi, hos spectent qtvandoqueesse veniurum. Alioquin credi
diversos ofliciorum gradus actipi debere, pro quibtis non potest quod in carcere positus pro justilia et
susceplis,aiunttantummodoremiineraiiopromillaiiir; veritate, Spiritus sancti gratia, qua rcpletus fuerat,
de improbis vero et falsis fratribus quamvis oflieio- sil privatus; cum aposlolis idcm Spiritus sanctus
eissime susceptis aiunt, quod nulla sit retributio. virlulis suse lumen esset in carcere simililer pro
Unde Dominum in judicio dicturum affirmant quod Chrislo posilis, rainistratus. Verumtamen quamvis
uni ex minimismeis fecistis,milii fecistis(Mallh. xxv, ila recte accipi possit ut mon.slravimus,Domini et
40). Quod hic satis apertius declaral cum quilibct Salvatoris responsio, aliud intelligere nos cogit, qui
ex fidein nomine suscipitur prophetse, aut jusli vel non ad ea respondit quibus inlerrogatur verbis. Hirtc
discipuli, quia non pcrdat mercedem justiliae,juxia liqttido constat, quia Joannes non sibi tantum inter
illnd Psalmislae: Dispersit, dedit pauperibus,justitia rogat qnanlum discipulisquos ad Chrislum dirigil,
ejus manetinswcnliimswculi (Psal. cxi, 9). Fit nam- sic quippe interrogat, qtiomodo515 Salvator ubi
que qtiisque juslus cx honore juslitiae,dtim constim- posilus sil Lazarus, ut qui locum sepulcri indicabant,
inaliir jnsl.itin in nomine justi ex fide. saltein sic pararenlur ad fidem cum vidcrent mor-
457 EXPOSITIO IN MATTILEUM.-^ LIB. VI, CAP. XI. 433
Jitumresiirgenlrin. Noverat enim praecursor el pro- A andiuul, ex quo seqiiilur, quia surdorum aures pa-
pbeta Doniini quod discipuli ejus liactenus super- tebttnt.Porro quod ait: Pauperes evangelizantur, ipsi
biient adversus Domiiium,el Iiaberenl aliquid contia iilique pauperes.de quibus dicium erat: Evangetizare
eum mordaciiaiis, ex livore ct invidia, quod supra pauperibus misit me (Luc. iv, 18); ut intelligeres
(isteiisuin est, evangelisla referente : Tunc, inquil, inopes, sen, quod magis accipiendum est, spiritu pau-
aecesserunt dhcipuli Jaannis, dicenles : Quare nos et peres; ui niilla videretur distanlia praedicandiinler
Pliariswi jejiinamus freqneitler, discipttli autem tui nobilcs el ignobiles, inter diviles el egenos.
tion jejunant (ilatlh. ix, 4). Et alibi : M'agislerctii Et bealus, iuquit, qui non fueril scandatizatus in
ln perliibttisliteslimoniumad Jordanem, ecce discipnli t»e. Ipsorum ergo, ul dixi, conscieniiam perculit,
ejns bnptizanl ei plttres veniunlad eum (Joan. m, 26). vei eorum omnium qui de morte Christi dubitant,
Quasi dixerini, iuvidia siimulali, nos dcserimns et quia cisi movUiuscsi ex iufivmitate carnis ut ipse
ad illum lurba concurrit. Quae omnia plenissime voluit, vivit tamen ex virlute Dei. Idcirco tam eos
sciens bealus pnecnrsor, formavit, non sibi, ut dixi, qtti missi fuerant, quam omnes vult sanare ab scan-
seJ illis, ac si fabulose, interrogationem mittens per dalo infidelitatis; quibus si non fiierint scandalizali
eosdem qtios obcaecaveratIivor invidiae, ul.aniplior bealittido repromitlilur. Alioquin in his dictis vel
intelligcniia, el efficacia niajor senlirettir in eodero H factis discipuli Joannis plus admirari poteranl quam
faclo expressa, qtiatenus ipse prophela inhoccon- scandalizari; neque jam aliquid in Christo erat ge-
diliouis su* genere proplielavel, et disciptilorum slum unde Joannes scandalizaretur, ut ei lalia man-
suorum ac si providus Magisier sanaret vecordiam. daret. Quinimo eisdem loquilur discipulis ad quos
Quia iu ipso Joanne forina legis cral, lex enim Chri- missi fuerant ul sanarenlur : non solum ipsi, verum
stum annuniiavil, et remissionem in eo ipso prsedi- etiaro nmnes quibus evangelizala erat a principio
cavit, regniiinque ccelorum spopondit. Nani ol Joan- decursi sermonis mors Chrisii cl passio crucis, sic
nes hoc lotum opus legis explevit; hinc cessante ait: Qui perdiderit aniinam suam propter me, inveniet
jam lege, quaepro peccalis plebium inclusaeteneba- eain, et qui non acciyil crttcem suam et sequitur me,
tnr, el populi vincta viliis, ne Chrisliis possit in- nonestme dignus (Matth. x, 38, 59). In quibus quia in
tolligi, quasi vinculis el carcere relrusa tenebatur. Domino uniyersitas passionum corivenirei, et fulura
Proplerca ergo ad Evangelia coutuenda lex millit csset crttx ejus plurimis in scandalum, pfopterca cis
diios ex discipulis suis, scilicel Scribas et Pharisseos, qui perseveraverint in fide sine scandalo, beaiitudo
ut infiJelitas fidein non mintis faciorum quam dicto- repromittitur. Unde videtur eosdein nunlios ab
vuin contenipleltir, ut quod intra eam peccatorum exordio praelerili sennonis inter discipulos Chri-
fraude sil colligalum,per inlelligcntiam evangelicae'' sli semper fuisse, ubi prius caeci sunt illtiminati
libertalis ablualur. Tali igilur Joannes excmplo, et et clatidi, nec non et pauperes evangeliz.tli, et ad
miraliili magUierio Spirilus sancti nstis, quasi arli- perferenda omnia usque ad niortein plenissime in-
ficis nigenio, cl propheiiam lexil in faclo, et disci- strucli. Sed quae interrogala sunt, quaevevesponsa
puloriim consulit ignoranlise, ut scirenl non alium a ne possent Joannis suspirari 517 infaiiiiain vel
se praeJicatum quam Deum. Idcirco atl opera ejus snspicionem, tanquam in aliqiio scandalizatus esset
conliicnda discipulos suos misit, tit auclorilateni tli- dc Christo, ait beriignissiniusJesus ad turbas de eo :
clis illius, et prsccouiis ejus, opera couferrent, ne Quid existis in deserlo videre? arundinem venlo
Christus jam alius cxspeclarelur, quaui cui lesti- agitatam ? El boc quasi fabulose loqiiilur. Nam per
inoiiiiini opera Deilatis pracslitissent. Unde plenis- desertum cerle, aut ipse locus in quo eranl, desi-
sime dalitr inleliigi quod codcm spirilu Joannes erat gnalur, aut forte, quia ipsi Spirilu sancto vacui
plenus, qui stiper Chrislum reqtiieveral lolus, et eranl, in quo habitalio Dei ulla necdum erat. Unde
tdeo Christns tolum praenoscit, ad quod iniscrat eos increpanlis affcctu polius, quam confirmantis haec
Joannes, cl Joannes nihil dubilavit dc Christo, cui loquiiur. Ac si dicerel: Ut quid existis videre homi-
oninia cordis secrela patent. Hinc quoqtie, ut dixi, j^ nein cogilalionc Dei vacuum, et velulicalamum, im-
iion ad verba 516 interroganliiim rcspondit, sed iiiundoniin spiriluum flatu huc illucque vagantem?
signa Deilatis ostendit. H;cc idcirco ila dixisse credilur, ut el Joannem mi-
Ite, inquit, dicileJoanni quw audislis et vidistis. Ut ris efferrct Iaudibus, eleos, quoruin corda intro-
ipsi sibi lestes essent proprioe conscienliae, ad quod spexeral, re.ligeret ad soliditalem fidei dcJoanne,
eos magisler eorum miserat; quibus arbiier.omniiiin quod non Icnitate menlis de co ainbigeret, qiiem
sccrclorum, non ad verba , scd ad intentionein mil- antea pradicarai; aut fortc vaniseorum cogitalioni-
lenlis, et ad scandalum nunliortiin respondit : Cwci hus respondil: ne viileretur inviJi;e stirnulis contra
vident, ac si diceret: Ite, dicile Joanni quia ego sum Cbrisliim agilari, quasi cle praJicatione sua vanani
•de quo propbela dicebat : Deus veniet ipse et salvabit scciarelur gloriam. Verumlanien qniclquid turbau
nos (Isa. xxxv, 4); el alibi : Ipse infirmitales nostras cogilaverint de Joanne, miris ettro circumscrihit lati-
portabil (Isa. LIII, 4) : nec non el illud : Tunc ape- dibus, quod ncc calamo similis essel inler medios
rienlur oculi cwcorum; claudi ambiilant (Isa. xxxv, fliiclus, et aiiraruin anfractus, utullis impiilsionihiis
•'). Quiain eodem prophcladictiim cst (Isa. xxxv,6): fidei movcretur, nec vaciius intus cssct rore Spiiitus
Titnc snliet clattdus sicnl ccivus. Ac dcinde : Surdi sancti, norpie niollibus vestilus,
 459 S. PASCHASHRADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 440
.'•Quontam ecce, inquit, *qui mollibns vestiuntur, in A putaretur quam homo, quam non erat nisi qui mis-
domibus regum sunt. Quasi dicerel: Non ex praedica- sus in angeli poleslate viam parabat horaini Deo.
lionc stta vanam caplat gloriam, neque vilaesaeculari Verurntamen recte adhuc quaerilur si major fuerit
blanditur, ut mollibus vestiatur, sed potius vos quae- Joannes Elia, in cujus spirilu et virtule venisse di-
ril, qui qtiasi arundo intus vacui, exterius btic illuc- cilur. Aut si major credendus sitElisseo, in quo
que flexibiles fulgetis. Nam quatuor modis in Scrip- duplex spiritus.Elix requievisse dicilur (IV Reg. n,
turis sacris arundo vel calainus dicitur. Aliquando 9). Qtiod valde a nobis lemerarium est definire,
dicilur pro verbo sacri efoquii, quod raanal et in- nisi forte ideo major jure dicitur Elia vel Elisaeoqui
fluit, ut est: Lingua mea calamus scribevelocilerscri- praecedit, in spiritu et virtute Elim (Luc. i, 17), quo
bentis (Psal. XLIV,2). Aliquando doctoris peritia ille venlurus esl in finem 519 saeculi.Nam eomodo
designatur, ut est: /n cubilibusin quibus prius dra- major fortasse accipitur. Unde non ait, sequetur,
coneshabilabant, orielur viror calttmi (Isa. xxxv, 7). licet Elias ante fuerit, sed praecedet; qui forle cum
Aliquaiido nilor gloriae sauctorum, ul: Fulgebunt venerit, tanto majorem quam prius gratiarn babe-
justi, el sicut scintillm in arundineto discurrent (Sap. bit, quanto et agonem habilurus est fortiorem. In-
in, 7). Quod arundinctura ipsi erant ad quod Domi- terea non cum prophetis et palriarchis, vel cunclis
nus loquebatur fluctuantes. Interea quae prius au- ]B Salvalor praetulit hominibus, sed exaequavit caeteros
dieranl a Joanne, el caetera quse de eo mullis pro- Joanni. Hinc ergo est quodsequilur:
tulerat prseconiis. El nunc audiebant inlerrogantem : Quiminorest, inquit, in regno cmlorum, majorest
Tu es qui venturus es, an alium exspectamus? Ergone ilto. Quamvis eum angelum dixerit, tamen major est
in liis fluclibus auditores Chrisli remanerent, firinat illo, in regno ccelorum, qui postagones el bella pii
eos etiam de Joannis exemplo, quod non interius va- ccrtaminis, jam cum Deo est, et victor ad ccelos
cuus, quod non exterius siccus, quod non sectalor ascendit, istiusque vilae variis evasit ludibriis, quam
mollitiei, et adulalor regum 518 terrenorum fue- his qtti adhuc inler dubias sui agonis ptignas, dubius
rit. Insuper addidit quod majus esl : roililal, etdesudat exevenlu. Nonnulli, quia angelum
Aut quid existis vidcre ? Prophetam ? dico vobis eum dixerat, de angelis id diclum accipi debere,
eliam plusquantyrophetam. Postquamigiluraberrore dixerunt. Ac si dicalur, quod angelus qtiilibel in
animi eos revocavit, mox infert, quoraodo vei qua- regno cotlorum, quarovis minor prse caeteris, quia
lem eum credeve deberent. Prius siquidem depuiii videt faciem Patris, major est Joanne, etsi extre-
errorera, luin demum adhibuit veriiaiem. Et quod rous in officio sit a natura. Unde recle quaeritur
ergo plus qtiam propheta fuisse dicitur, manifeslum quia angelus natura anlecellit, utrura meritis et
est quare dicatur. Quia ipsi licuerit prophetare ' ^ gratia hominibus sanctis demiim coaequabiturin glo-
Cbrislum, deinde quod nulli alteri prophetarura, vi- ria, quanquara hic nullus audeat praesumere dese,
dere, et digitp dcinonslrare, nec non etiara manibus nisi eliam eorum indigeal suffragiis, quorum ubique
baplizare : unde non niinus opere quam el noraine protegimur auxiliis. Unde David in Psalmo : Immil-
jure plus quam proplieta est. Quoniam prophetse of- let angelos Doinini,inquit, incircuilu limenliumeitm,
licium esl fulura pracdicere, hic aulem, quera pre- et eripiet eos (Psal. xxxm, 8). Ule utique, magni
tlixil venturura, prsesenlem extensa manti oslcndit. consilii angelus , niiltit adminislralorios spirilus
Noime vero quam magnus sit, voce divina insiniia- suos, el facit eos angelos dum ad nos veniunt, prop-
tur, cum ait: Ecce mitlo angelum meum ante faciem ter eos qui hseredilatem sunt accepluri salulis. Sed
luam (Mal. n, 7). Sed el Malachias ex Hebrseo qui de hdc lemerc judicare non oporlet,vei qiianliim
angelus interpretatur, liiinc prsenuntiat in personi ipsi inter se diflcriinl, vel etiairr quanium siimmi
Spirilus sancti angeliim esse futtirinn , non qiiod sanciorum eoruiii dcbeant cosequari sublimarive sn-
Joannes angelus fuerit, in naluvae societate, sed ex cietate. Veruiiilanien beata et gloriosa. Yirg) Ma-
oflicii parlicipafipne. Nara et aiigelonnn nomen non ria, jain ex auctoritate ecclesiastica et irailiii.nic
naiurse, sed oflicii est. Povro facies.Christi ejus co- sanclorum Patrum, ubique canitur et prsedicalur
ei Christus facies ^ super choros angelorum gloriosissiroe cxaltata. In-
gnitio est, sicut Palris, per quein
Paler cognoscilur, ante cujus facieraJoannes venire, terca (utila fatear) non natura, sed dono el privi-
Ht cognoscattir Cbrislus longe anie prsenunliatur. legio divinse graliae, qiioniam eodem verbo quo couli,
Amendico vobis, non surrexit inter nalos mulierum firmata est, el eodem Spirilu replela, quo virlus eo-
jnajor Joanne Baplisla. Forlassis ergo, ut dixi, quia rum el potestas, amplior praedicalur. Quidam dixcrc
inissus est ex oflicio angelns anie Deum, ne forle quia Cbristiis, qui tunc seiatc adhoc et fama minov
exislimaretiir super humanam naluraro esse et videbatuv in cavne, major erat illo in reguo tcelo-
plus quam homo, ideo mox temperavit senlentiam, runi, in praesenti scilicet Ecclesia, quaejainerai ia
ei inler nalos mulierum eum annumeravii, lla la- aposlolis cerie aut quani ipse sttpra regebal in coe-
nicii ul inter eos etiam iutelligatur qui ex viri fcnii- lis.
naeqtiecoitti generantur, et non Christo qui est ex A diebus autem Joannii Baptitlw usque nuuc re-
vjrgine sine coinplexu viri genitus, cosequetur. Sic gniint cwlornmvim palilur, et violenti 520 diripiunt
quippc divinus arbilcr, inler iilriimque scnlentiani illnd. Singulae benignissimi Salvaloris senlentiae,
(.emperavit, el ut monstvareltir quid erai et nc ullva quia suni gravidaemysteriis el plenaesacramentonim
 441 EXPOSITIO IN MATTHJEUM. — LIB. VI, CAP. XI. 442
doclrinis, decrevi de singulis perlractare. Sed quia .V futura scandalum erat pene oninibus. Prophciia
materia vincit loquendi peritiam, quia ex omnibus Joannis finilur. Lex in Cbristo complelnr, deinde
uon possum pelenlibus condignum opus eflicere, sal- prscdicalio concliidiliir. Porro spirilus Eliae in
tcm brevissime imaginem verilatis ostendam. Et si Joannis voce praemillitur. In illo vclera lerminan-
nequivero principalem de omnibus quam authenlicam lur, nova incipiunl. Unde veiim perpendat quisque
vocant praestare vocalionem, elaboro lamen ul vel fidelis quamam vis major esse potest, quam quae
scire cupientibus sensum evangelistae, verbis etsi facia est, dum Christtis Judaeis prsedicalur, el mox a
ineritdilis, absplvam. Unde cum perpendo quod Gentibus suscipilur et cognoscilur. Judaeis qttidem
dictum esl: A diebus Joannis usque nunc regnitm nascilur, el diligitur a gentibus. Sui eum respuunt,
coelorumvim patitur, miror valdc quid velit innuere. alicni diripiunt. Proprii insectantur, complectuntur
Quia etsi ab eo bapiismus et pcenitentia per quae re- iniroici. Hscreditalein genlilitas a Deo aliena expetit;
gnum ccelorum dirjpilur, primuin praedicala est, familia rejecil. 0 mira Dei virtus ! Quam incompre-
quid sit quod ait - Usque nunc, salis obscurum est. hensibilessunt viw ejus! (Rom. xi,53.) Teslamentitm
Quia cum ait: a diebttsJoannis Baptistw usque nunc, promissie haereditalis filii repudiant, et servi ex fide
quasi duos illud rapiendi posuit tcrminos. Quod si promerentur illud accipere. Hinc igilur est quod di-
nec post, nec ante, quispiam illud diripuit fide, vana ]i citur, quia Regnum cwlorum vim patitur, et violenti
fuit omnis patriarcharum et prophetaruin spes, vana diripiunt illud (Malth. xi, 11). Quia, ut quidam ait,
el in Chrislo aetevnaevitae repromissio. Verum quod gloria Israel patribus debita , a prophetis nuntiala,
ante praedicalionem pceniienliae quam Joannes an- a Chrislo oblata, fide gentium occupatur et rapilur.
nuntiavit, nec anle baplismum quem exhibuil, ullus Omnes, inquit, prophelm et lex usque ad Joannem
sanctortini regnum ccelortim percepit, quoniam, si- prophetaverunt, quod non surrexil major inter na-
cut Salvalor ail: Nisi quis renalus ftterit ex aqua et tos mulierum. Iclcirco jtire limes est ipse Iegis et
Spiritu, non potest introire in regnum cwlorum (Joan. prophetiae, ex quo etiam quasi proprio uiitur privi-
in, 5): unde liquido conslat, quod ex eo regnum cce- legio. Et notandum quod ait : Omnes propltetw.Niin-
lorum violentiam passum est, ex quo credenlibus in quid et eos hoc verbo compleciitur qui posl ad-
se,Chri.slusjanuaraparadisipatefecit. Sedquaerendura venlmn fuerunt Chvisti? Sed pvoprie de prophe-
quidestquod dicit: Usque nunc? Nuncautem scimus tanlibus Clirisli adventum dicit; quanquam et hi
quia adverbium prsesenlis lemporis est. Quod si a qui post fuere non nisi usque ad Christum et de
diebus Joannis regnum Dei usque ad illud lempus Christo prophetaverunt. Legis autem unuin esl no-
hanc violeniiam passum est quando Christus haeclo- men, setl tripartitam habet intelligenliam; quia pri-
quebatur, et npn ullerius, ergp omnes exclusit a I] ma pars legis est de Deo, secunda vero pars ejus est
regno Dei qui ante vel post iu Christum crediderunt. in prseceplis 522 agendse vitae : deinde terlia in
Nisi fone aliqua intelligenda esl violentia, quaelunc neomeniis et sabbalo, in escis variis el circumcisio-
temporis viguit, nec tamen alio in tempore, cura ne, nec non et in variis sacrificiis. Quam sane parlem
haec violentia, nulla nisi iides in Christo, Quw per dicit pro lolo usque ad Joannem prophetasse; quoniara
diteclionemoperatur (Gal. v, 6), alia fuit. Idcirco quidquid in eisdem est prseceptis et aenigmatibus,
qtiod dicit Salvator : Usque nunc, ulique usque ad non nisi futurorum prophetia est. Reliqua vero om-
se illud tempus intelligi voluit, quia ipse semper, nia legis venit Christus non solvere, sed adiroplere.
heri, elhodie, id esl et nuirc dura praesens saecu- Implenlur atilem illa quse semiplena sunt, ul Deus
lum currit, et ideo nec ante ipsuin quem Joannes Trinitas ex lege intelligatur; prsecepta vero agendse
prsedicavit el pstendit digitp, nec pest ipsum, qui vilae, ut aroplius conipleanlur, sicut est, non irasce-
semper in lempore praesens est ubique idem ris, ete. hujuscemodi. Ullima vero pars siguificandae
regnttm ccelorum ulli aperitur. lnterea violentia vitse tunc impleta esl, cum Christus qui per eam
qstalis quaniaque sit, qua violenli regnum 521 fignris et aenigmatibus repromissus est, jam venisse
ccelorum diripiunt, jure qiiseritur, quia oinnino in carne, per eam ubique praeflgurattis nionslralur.
magna et niirabilis est. Mira siquidem vis est 1) Et notandam quia lex prophetia esl; quoniam sicut
ut peccator homo, regnum supemorum civiura, Paulus ait ad Hebrseos : Mullifarie multisque modis
quotl non liabuit per naturam, adipiscatur per gra- olim Deus patribus in prophetis loculus esl (Bebr. i,
liam; et homo lerrenus de limo lerrae forinatus con- 1). Aliter tamen rebus, alitep verbis. Scd rebns et
sequalur seternam et angelicam viiam, Quid ergo verbis una dicilur facta futurorum usque ad Joan-
violentius esse potest quam coelum acquirere per nem prophelia.
virlutem, quod nunquam tenuimus per naturam? Quod si vultis, inquit, scire, Joannes ipse est Elias.
Nam ul rerum exigil nalura polior semper vim in- Quae nimiriiin senlentia nisi esset multis sanctorum
fevl, et minor est, cui vis inferlur. Hinc quoque ab Patrum jam declamationibus serenala videretur
exordio sermonis Christi conslruitur fidei murus, et valde obscura, in tantum ut quidam non minus hse-
propugnacula pracparanuir, quibus omnis violentia" relicorum quam philosophorum voluerint asserere,
lidei armalur, ut diripere possii, gratis quod offer- animas iterum ad corpora redire, et per diversa se
Uir. Cseteruiu apostolo Jud;poruni Joamii non credi- invicem comitari debere. Quod sane catholica
lur. Aiiclorilalcm Cbristi opera non meventur. Crux fides iion recipil. Proplcrea non iu persoKa
 443 S. PASCHASII RADBEBTl ABBATIS CORBEIEXS:S 414
Joaunis idem qui Elias , sed in Spiriiu cl gra- A propler duriiiam cordis vidciur, totiim ad Judaeos
lia tuiuin sunt etiam el iu prsccouio veritatis. Se- el ad Chvisttim ad pvophclas el ; postolos, qui
quitur: pucri vocantur, propier iiiiiorciiliam, referendum
Qtd habel aures audiendi audiat. Qnam profecto esl. Quoniam pueri isli qui sedent in foro, ii sunt dc
senlcnliam ubicunque Spirilus sanclus propouit, quibus Isaias loqiiitur ex persona Cbristi : Ecce ego,
myslicam monet requirere intelligciitiam, tam in inquil, et pueri mei, quos mihi dedit 524 Dens
EvangClio quam in Apocalypsi Joannis. Spirilales (Isa. vin,18, Hebr. n, 13). Etin Psalmis : Exore in-
siquidem aures requirit, dum dicit : Qui habet aures fanlium el laclanlium perfecisti luttdem(Psal. vm,3).
audiendi audiat (Apoc. n, 17). Quis igiturlam impe- Sed el illud : Teslimonium Domini fidele sapientium
rilus idiota el indoctus, qui nescial hominem inle- prwstans parvulis(Psal. xvm, 8). Isii ergo sunt parvuli
riorem esse et exleriorero, qui nesciat animum in- seu pueri, in foro sedentes qui venalia lucra Christi
ttis habere aures cordis ? Nam vox exterior aurem exercenl. Qui margarilas in foro ferunt et iapidcs
pulsat corporis, cum tangit et verberal aerem filque preliosos, qui aurum el argenluro eloquiorum Dei,
vox, et influit tangilque aures, ut moveatur audilus: venale proponunt. Denique lac et vinum, etiam
sicque proferente Spiritu sanclo quae divina sunt, sine argenlo, et sine ullo pretio juvenibus gratis
mens noslra intus simul audit et videt. Cujus nimi- B offerunt. Nara ubi Latine dicilur in foro, Graecus
rum videre, intelligeniia est; et inlelligere recte, habet cvv.-/opv. quod significantius dicitur, ita et est
sensus est consiimmatus. El sicut exterior vox homi- locus ubi mulla venalia sunt. El quoniam populi
neni permovet ad audifum : ila divina intcrius ani- Judacorum, setnper auribus prsegravati, audire nolue-
mam docet el erudil 523 cum suis ipsa quse Dei runt, ideo non tantiim locuti sunl ad eos prophettc
sunt, percipit auribus. Sed quia rari sunt qui has ctapostoli, verum etiam exaltaveruiitacsi luba vocem
intus habeant aures, idcirco vigilanter requirit inter siiam, et clamaverunt dicentes : Cecinimttsvobis et
innumeros : Ut qui habel aures audiendi andiat. Quas non sallastis (Matih. xi, 17), id esl provocavinius vos
nemo habere poierit, nisi cui datum est eas ul ha- adnostrum canlicum, el nihilopere manuum respon-
heat. Sed lalis videat eiiam ne in vacuum graliam dislis. PrsedicavimusChrislum venlurum in carne et
Dei percepisse videalur, sicut hi fccerunt, de quibus non credidislis. El nolandum quod omnia virliitum
subdilur: pradieamenta una havmonia est, et una melodia dul-
Cut autem assimilabo generationemitlam ? Similis cissimi canlus; nec non et prophelia de Christo tuba
est, inquit, pueris sedenlibitsin foro, qui clumantes salulis. Lamcnlati sumus ct vos ad pceiiilenliani
cowqualibttssuis dicunl: Cecinimus robis et non sal- provocavinuis; nec hoc quidem facere voluislis.
tastis, lamentavimus, et non planxistis. De his autem C ' Spvcvistis ilaque utramque prscdicalionem, lam
piae
videtur dicere, remissis ad Joannem duobus discipu- cxhorlaiionis ad virtutes, quam pcenilentise post
lis, ad quos coiiliniiatim dubilanlihus de illo, Iocutus peccata. Quid enim durius in utroque genere, cum
est. (juinimo in eorum specie, omne genus Judaeo- nec niens bonis provocatur ad melius, blandi-
vum quoruin corda, nimia premebanlur infidelitate, mentis, ncc comminatione pcenarum, expavescit
culpatur. Verumtainen de ludo puerorum el lamen- ' ut revcrlatur, ne forle deinceps obligata pec-
lantium consuetudine, niivam egvegius Magisler cato, male vivat in . pcenis. Quam sane senten-
provcrbialein proponit siniililudinein. Esl aulein liam Salvalor, ad quid proposueril, aperlius in-
quibusdein iii locis consuetudo, til aiunl, duos imer sinual.
se constiluere ordines , quibus vicissim aliquando Venit,inquit, Joannes, non manducansneqne biber.i.
quod volunt laudant, aliquanilo threnos inculcant, Elboc est qiiodail,Lamenlavimnsvobis,quia habilus
snis conclamantes aequalibus. Undc Doniinus banc illitis el parcimonia victus, nihil aliud quam lamenti
suis auditoribus congruam invexit correptionis sen- fovma el poenilenliae fuit. Non quod non manduca-
lentiain. Quia lolus hic sermo, infidelitatis oppro- vevil Joannes el bibevil, sine quibtis impvaesentia-
brium esl, et de affeclu superioris querimonise, rum nemo vivit, sed quia communes hominum cibos
descendil quam pulchre ad cantantium voces modus et superfluos ac non necessarios vitae nunqiiam co-
aplolur sallanlium, et ad lamenta plangentium, medit. Insuper vimim ei siceram non bibit, qui ab
juxta simplicitatem sensus. Quia et cantibus plausus omni polti quo inebriari potesl abslinuit. Deindc
convcnil hetilia.', et lamenlis, planclns compunclio- venil filius hominis habiluni Ixlitix liabens, quod
nis. Non in lamenlis, el bona recilanlur eorum quos esl dicere cecinimus vobis. Vcnit siquidem inandu-
plangunt, et casus Jirac infelicilatis, sicut Jeremiam cans cum publicanis el peccaloribus, in conviviis
fecisse legimus in Lamenialionibus suis. Ei propbela omnium ciborum alimenta vobiscum sumens, ct
alins lamematviccs jubet evocave acl planctura, quae taiucn sic non placuit vobis, ut ad cjus canlica
majoves in populo exciteni flelus. Porro quod ad 525 laHiliae,operam daretis piae jucunditalis, ac si
cantum sallarc convcniat, docet David, dum chori patenlcr dicat: Quod si jejmii mceror et abslinentia
hinc inde psalmos dicerent, et ipse anle arcam victus placet, cur Joannes displicuit vobis? Et si
subsiliens, cliam ntidiis saliaret. Undc dc bis, non li- laelitia, alque uti omnibus cibis, cur Chrislus noii
bera nobis tlalur facultas intclligeiilisc. Sed quidqtiid placuil vobis?
dicitiiv dc pucris ct generalione, qnatn objurgarc Jitttificala cst, inquil, sapicntia n fiiiis sttis. Ac ti
n\ J
*<* PY»nciTin
Will 1_F fiv MATTH/F.nM.
»V «1.1
ts^.M. .». — i—.,.,.,
nt vi r.AP
v.-..-—Yf rirt
-. ~
diccrel, quia vos noluistis recipere disciplinam, ego j\ pracccpil : In viitm gentium nc abierilis, el tn civitnti-
qui Dei suinini sapientia sttm, comprobnius et ac- bus Samarilanorttm ne iitlraverilis (Matlli. x, 5). Ergo
ccptiis sum ab aposlolis meis el discipulis. Ab his civitatibus Judsp.ornm, qnas exprobral Dominus,
scilif2t qui vim facienlcs, rcgnum ccelorum ipsum iJeo prsedicatum est Evangcliiim et signa ostensa,
illud diripiunl, fide juslificali. Et idcircoquia in sa- nl inexcusabiles essent. In quibus profecto verbis
picniia sunt renali, jure filii dictmltir sapientiac. Dominus Jesus altius nobis myslerium prsctlcslina-
Operaeprelium est ergo in hoc loco virlntcm dicti lionis oslendit, cuin el illis pracdicatur verbum Dei,
perpendere. Justificala est, inquit, sapieniia a filiis quoriim cor obdiiraluin, et aures praegravataeerant;
suis, de se utique volens illud diclum intelligi, est et illis non praedicatur, inter quos si factse fuissent,
enini ipse sapienlia Dei Patris. Non accidens ex re- olim in cinere elcilicio poenitenliftin egissenl sicnt
rum eflicienliis, sed ex nalura. Res enim omnis ha- se habent eloqnia veritatis. Tamen in die judicii ct
bet potestatem suaenalurse, negotium vcro potesta- isuc pnnientur remissius, quamvis minore supplicio,
tis effectus esl; quia non itlem est opusvirlutisquod el illacgravius, in quihusfacla sunl mirahilin et si-
esi ipsa virtus. Tantuin igilur discernitur, efliciens gna ab ipso Domino, propler contumaciam ct ir.o-
virtus per quam efliciUii'quod cffeclum esi, quan- bedientiam qiiam prsescivit etiam Dominus habitn-
tnm Creator a crealura. El ideo in hoc dicto ut jti- 1B ros, antequam in eis faclse fuissent. IHrumque igi-
slificata sil sapienlia a filiis suis quos genuit ut sa- tur prsescivit Dorointts et istos abnegare scipsum
picntes sinl, polius nalura sapienliae intelligenda • ciini ficrenl, et illos pcenitere elconliteri, si fierent.
est quam eflicienlia et opus virtulis. Quoniam Chri- Quod et postca in prsedicatione aposlolorum fecissc,
slus a nalura vere Dei virtus ab Aposlolo et vera sa- manifestiini cst. Unde ne quaeras temptis quanilo
piunlia Dei Palris praedicatur. Et hic seipsum aper- faclu.msit, ciim intuearis saluter.i credenlium, sed
tissime sapientiam nuncupavil, essenlialiterque seip- cnr istis rcmissius cliam non credeniibiis prius, ct
sum sapienliam esse osiendit. Hoc qnippe filiorum illis gravius quibus prsedicatiun esl, et ad quos venit
piagni esi cloni privilegium, ul ita eum inlelligant Dominus, qtiibus signa et mivabilia ostensa suiit
sinceriler, qnia reprobariinl eam filii regis, ut pos- divina, manifeslum est. Quia illse civitates absque
sit sapienlia rccte juslificata praedicavi a filiis suis, Deo erant vero sicut omnis gcnlilitas, sine notilia
et ipsi exinde in adoplionem filiorum transire. legis et propbelarum tanlum Iegem naiurse trans-
Vw libi, Corozaim, vm tibi, Belhsuida; quia ti in gressse. Jutlaea vcro et civiiates quas exprobvat,
Tijro et Sidone factw fuissent virlules qnw factw sunt 527 omnia conleiripserunt, legem natiirse el pro-
in te, eic. Inter reliqnas, superius quas dicilur cir- phetas, legem pev Moysen daiam, in qua Cliristtts
cuisse civitaies ut prxdicarct Evangelium regni, *2 vcnluriis praeinonslrabalur. Insuper etiam ipsum
eliam et islis prsedicasse nulli dubium esl. Qnod Dominum praesenlem, signis fctvirlulibiis declara-
liic Malthacus per recordationem magis quam se- tuin, rejecerunt. Et ideo ut. inexcusaliiles esseni,
cundmn lextum posuerit. Nam hae duse civilates in hsec exhibita sunt eis ostensa signa Deitatis. Ve-
Galilseafuisse manifeslum csl; sed quas Dominus ruralaincii ox his omni'.;us noslrtim cst coiifiteri,
virtutes in eis fecerit, non satis apparel, nisi fovte qnia cisi- occulta sunt qu;c dicunliir, vera uiiqiie
eo in tempore quo eircuibat et reliquas civitates, sunt cijusia quae fiunl aDeo. UiiJecaniturinPsaliiio:
ibidem lunc fecerit plurimas virlutes, quod nunc Judicia Dei abtjssitsmultn (Psal.xxx\,T). Et : Uni-
recapitulalur. Verumlamen quia factae stint, nulli versicviw Dominimisericordiu el veritas (Psal. xiv,
diibiiim esl ; sed valde resolubilis ex hoc loco 11), qiioniam non csl iniquilas aputl Detim nec injit-
526 quaestionascitur, verum eiiam ela sanclis pa- slitia ulla. Licet qtiidam dispuiator catboliciis non
iribus impertractabiiis, cur non faclse sint virluics ignobilis hunc Evangelii locuin sic cxposueril, vo-
in Tyro et Sidone? Quaesi faciae fuissent juxta Sal- Iens effugerc profunditatem quxslionis, ut dicerel
vatoris vocem, paenitentiam ad praedicationem ejus praescisse Detiin Tyrios et Sidonios a fide postea rc-
egissent. Nunc vero, quia praedicatum non est eis, " cessuros, cum factis apud se iiiiraculis crcdidissent;
neque signa miraculorum perceperunt, videnlur non ' hinc miscricordilev potius, non cum illic prsedicasse
esse in culpa, quia non crediderunt. Quinimo vitiutn vel virtutes fecisse, quoniam graviori pcena obnoxii
silentii in co esl, qui acluris pcenilenliam noluit fierent , si fidem qtiam susceperant , rejecissenl.
praedicare, qttod nenio fidelium audet dicere : Id- Utrumne sit ista exsoluiio vcra, prudens lector inlel-
circo, ut dixi, ab omnibus sanclis doctoribus vera ligal. Potest lamen hinc objiccre jam quia pielas
cl facilis est responsio valdeque aperla, se igno- fuil Salvaloris in eis qnos inaluit non accedere ad
rare judicia Dei, et siiigiilaruin dispensalionuiii ejtis fidem, quam cum scelere multo graviori disccdere
sacramenta nescire. Undc Paulus aposlolus excla- a lidc, cur non polius faclum csl clenieniissime, ut
mans dixit : Quam incomprehensibilia sunt judicia crederent prius, deinde prseslarctur eis per gratiam
Dei, el investigabilesviw ejus ! (Rom. xi, 33.) Siqui- fidci quam perceperanl fidem ne relinqueront ? Aul
tlcm proposilum fuerat Domino Judscae fines inier- antcquam eam relinquerent, cx hac vita migrarent,
duro non excedere, nc juslam Pbarisseis calumnia- ne malilia, sicul scriplum est de quibusJam, muta-
toribus el sacerdotibus, occasionem pcrseculionis rel corda eoriun. Ac per hoc manet illutl Dei judi-
•
priiiium darel. IJiide cl aposlolis ante passimicm ciiiin in iilrisque occulliini, sod jiistuiii in oninibus
447 S. PASCHASHRADBERTl ABBATIS CORBEIF.NSIS 418
quamvis plurimi ex hoc mullas coacervenl qusslio- A est, quia non tisque adeo peccaveriinl, iiccdmn pcr-
nes, et involvanl incautos syllogismoriun nexibus. cepla lege divina. Tamen in his otnnibiis oslenJi-
Unde quseso, quia difpcile est, lanlam in me esse luv tlifferentia suppliciorum in fuluro, sicut 529 e'
pvaeslanliam el facilitatem doclrinse, ul omnihus ar- diversa qualitas meritorum.
libiis el officiissatisfaciaro eloquenliae, et absolvam In illo tempore, respondensJesus dixit: Confitcor
impenetrabilia divinorum verborum profunda mysle- tibi, DomiuePater cmliet lerrw, quia abscondistihwc
ria ne nostram noienl ignorantiam in his quae Deus sapientibus et prudenlibus, el revelasli ea parvulis, et
tolummodo sibi nola voluit reservari. Quorum velim caelera. Quaeriliir atitem, non interrogatus quomodo
non sit iniqua reprehensio in me, qui debent ulique rcspondisse dicilur? Non euim praeniissumest, quod
grati esse, et acceplum ferre, quidquid noster labor eum aliquis interrogaverit, vel qnid interrogaverit.
el induslria dignum fidei, et non eloquenliaepercepit. Quod genus loculionis et in Apocalypsilegimus. Sed
Nam nos grandia et incredibilia pene conamur, te- utrmn ad myslicos sensus pertineal, an certe sim-
nues ingenio, el exigui. Plus si quidem ex Deoaude- pliciter haec loculio accipienda sit, lectoris avbitrio
inus, el praesnmimus, quam uli meremur ct possu- derelinquo. Nisi quia sunt divina interius quse vident
raus. Taroen non est ineflicax, quisquis de528 De0 sancti, et audiiint aclhucin carne, quibus quaai ssepc
flde vera plus prsesumit qiiam raerelur aul possit. B respondere videnlur, el alloqui : quanto raagis Sal-
Quam fidem sane quia praefalaeurbes recipere no- vaior, qui onraia quae inlerius sunt et divina agebat
luerunt, etiam Capharnaum, in qua diu cunversalus cum Patre, et respondebat exterins quae intus con-
esi, denotalur, el couiminalus est ei. tiicbatur. Unde Lucas : ln illa hora, inquit, exsufta-
vit in Spirilu sanclo (Litc. x, 21), quoniam ipsc sein-
TM,Caphamaum, inquit, nunquid in ccelumexalta-
beris ? Usque ad infernum descendes. Sed in Grseco per cum Deo Palre inlus in Spiritu sanclo erat. Nam
isle ait : In tempore illo, et Lncas in hora,
habel: El lu, Caphariiaiiin, qusc nsqtie in ccelum quo.d uiiura esl. Sed de quo tempoie vel hova tlicatur, alii
exaltaUi es, usque in iiiferiium descendes- Sed vide-
civitales dixeriint, alii post-
tur duplex inlelligenlia. Vel ideo ad inferna descen- poslquain exprobravit duo discipulireversi sunt, gatidenles
contra meam quain sepluaginta
des, quia prsedicationem superbissime
cxallala ad meo pro virlulibus et signis, unde moneulur non se cle-
reslitisti, vcl quia usque ccelum, vari debere. Alii vero in lempore el loco tlixenint
hospilio ct meis signis atque virtutibus, lanlum ha- haecemn ubi dictum est: Bic esl Filius tneus
bens privilegium majoribus plecteris suppliciis, quia dilectus dixisse,
bis credere noluisti. Legitur namque quod Caphar- dere videtur (Mallh. xni, 5), cui scrmoui nunc rcspon-
ait : Confiteorlibi, Domine Patcr.
naum juxla slagnum fuerit Genezareth in GaiilseaC Ac si diceret:quod Gralias ago libi, quia abscondistia sa-
genlinm, et in finibiisZabulon el Nephlhalim : villa
videtur in cora- pientibus saeculi, el revelatli ea parvulis, ut me iulel-
qtiidem piilchevrima, sed quantum et coguoscant quia lu es in nie, et ogo in te,
roinalionc cjus Jerusalem culpaltir quod rea sit, ligant, et ipsi ul gralias agant conlileor et exsullo in Spiriln
sicut et alibi ad eum dicilur, quia juslificata cst so- sanclo.
Pater, Domine , inquit. Apte Patrein vocat
rer tua Sodoina ex le, ut appareat ejus ttirpiludo
eum, qui dixil, Ilic est Filius meus dileclus. El facit
deliciarum, et nimiae elationis superbia, atque fce- hic locus conlra eos qui dicunt Cliristuni non natuin
ditas viliorum. Unde ail:
csse, sed creatum, quia Palrem eum vocat. Cacleriim
Quiasi in Sodomis factw fnissent virtules qum fa- Dominus est coeliel terrae, licet et ipse fbrmam ser-
clm sunt in le, mansissent usque in hunc diem. Ubi vi acceperii. Ideo Dominum cceli dicit, quia de coelo
priimim noiaiuliim est quia scelera et flagitia ho- vox sonuerat, et in lervis monstrabaiur palernis Dci
minum noniiunqiiam vilam iuinuant. imprsesentia- Fitius" indiciis. Alioquin inconsequens fuit, non et
rum. Ac si dicalur de eis : si non peccassenl et con- sui ac cceli et lerrae Dominum vel palrem similiier
tra Deum non egissent, mansissent ulique usque in appellare. Abscondisti, inquit, ea sapienlibus saeculi
hunc diem, scilicel in quo loquebalur. Verumtames de me quaeparvulis revelasli, a quibus justificata esl
quod ait, forte,ac si dubilaniis adverbium, non quod " sapienlia, quasi a filiis suis (Mallh. xi, 19), et nou a
Dominus quidpiam dubitarel, sed ut libcri arbilrii Judaeis, qui noluerunt plangere ciiin Joanne, nequc
daretur locus et facultas manendi si pcccare noluis- 530 sallare et gaudere ad canlicum filii hominis.
sent, cum fidem ex signis el prodigiis siiscepisscnl. Sed humilibus et parvulis revelasli profunda niysle-
Nara salus omnis ex fideest. El ideo ubi tol mira- ria, quaesapienlibus et Scribis abscondisti. Alioquin
cula visa sunt, debuisset nou soliiin gestorum visio nisi eis abscondita essent de Chrislo , nunqiiain sic
vocare ad melum, et ad fidcm rapere, verum ipsa, aberrasseni. Parvuli autem apostoli, vel oinues dis-
licet a longc, audilio invilare. Scd iufeliccs Judsei ciptiii Chvisli ideo vocanluv, quia a malilia sunt alic-
interquos facla sunt talia, et quihus prsenuniiaia iii; vel quia humiles evanl ct innocentes. lnsuper
sunt haec exiraia, quorura immanilas peccaloruni eliam et rudes in sapientia, quatenus de se nibil ha-
facit, ul non soluro Tyriis et Sidoniis levia sint pec- berent, sed totum quod erat in eis', ex Deo esset.
cata, veruin etfcvnSodomoruin el Gomorrhaeorum, llinc quoqhe blandienlis affectu loquitur ad Patrem,
quia forle illis credendi ftiissel affectus, si talium eo quod iueffabilesacramcnlum aposloh"sreseraveril,
virtuluin conteinplalio conligissct. El quod magis ol do so praesiimenlibiis, ntale inanes reliqueril, ut
449 EXPOSITIO IN MATTHJEUM.— LIB. VI, CAP. XI. 450
umversa compleantur ccepta m apostobs beneficia A Unde quaerendum, si idipsum sit a Filio accipero et
pietatis. Sequitur : a Patre procedere? quod idipsura alque iinuni esse
Omnia miht tradita sunt a Palre meo. Et traden- videtur, a Palre procedere et a Filio, alque acciperc
tem Patrem et accipieniom Filium , lector, mystice a Filio sicut et a Paire; quia dixit de meo ille acci-
accipe. Alioquin.si juxta fragilitalem noslram sen- pici, el omnia quaecnnqite habel Pater moa sunt,
lire voluerimus, cuiii cceperit pro certo habere qui proplerea dixi, quia de meo ille accipiet. Hoc ergo
accipit, incipit non habere qui dederit. Veruin ne quod dicit, accipiet, sive potestas sit, sive virtus,
quid in Christo minus exislimares quam in Patre, sive doctrina, sive aliud aliquid quod aniiunliaturus
quia blandienlis affeclttse submiserat, ait, omnia sibi erat eisFilitts, a se accipiendum dicit; et boc ipsum
a Palre tradita esse. Qiioniani sicut ad Patrem ipse omnino de Patre accipienrium esse significavit, a qtto
ait: Omnia mea tua sunl, et tua mea (Luc. XV,31), proccdil. Cum enirn ait : Omnia tradita sunt milii a
ostcudit unam naluram Deitatis unamque divinila- Patre meo, insinuat qtiod omnia qtiaoPatris suntsua
tcm : ita et in eo, dum soli se Patri cognitum dicit, sunt. Et ideo quae a Patre accipienda s:mt, eliam a
Palremqne soli sibi nolum , vel cui se ipse revelare se accipi, quia omnia qtiae Palvis simt sua sunt, quia
voluerit. In quasane revelaiione, eamdem utriusqiie sibi a Patre, co qttod ab ipso geiiilus est, tradila suiit.
iinmuiata sibi ad invicem cognilione , substantiam B Non habet igilur 532 n:cc unitas diversilaiem, nec
csse docet. Ul qni Filium cognoverilPalrem qitoque diffevt a quo acccpluni sit. Quia quod tlatum esl a
cognoscat in Filio, quia omnia ei a Palre sunt tra- Patve, a Palre est, daiumque vefevtur el a Filio, quia
dila, cum genitus ex eo esl consubslanlialis Filius in orania qnae babel Paler, habet Filius , quia tradita
qno esi ipse. Alqtie iia in hoc iiroliiae cognilionis suiit ei omnia. Hinc igitur patet quia ncroo rectc
secreto, inlelligilur in Filio non alitid esse quam dividit naturam Patris a Filio, nemo caiholice dis-
quod in Patrc esl; quia ipse Paler in Filio est, sicut secat hanc unitateiii, neque infert in ullo aliquam
et Filitis in Palre. Et quse Patris sunt oninia ci tra- dissimilitudinem, per quam Filius non sil in unilate
dita sunt, cum nascendo Patri Filius exsequetur, ui naturae quorum est Spirilus sanclus, una communio,
sil ei aequalisper omnia, natura, honore, ac pole- ima charitas naluralis, alqueunitas constibstanlialis.
slate. Qnapropter rogo non secunduin corporales mo- Idcirco univcrsa quae Patris sunt, simililer ea et Filii
dos, leclor, dictiim existimes Filium inesse in Paire, sunl, quia ei a Patre omnia tradita sunl. El ideo prti-
vel Palrem in Filio; re quasi loco Deus manens, nus- denter, nt clixi, dislinguenclum est, ut dicas : Confi-
qiiam alibi exstare videatur a sese, sicut bomo, aut teor tibi, Pater, deinde inferas : Domine cwli et ter-
aliud aliquid ei siinile; cum alicubi est, alibi tamen rw; quia est per naluram Pator, cceli autcm ac lerrae,
oronino non est. Quia id quod est, illic conlinetur C Dominus ac creator. Et haecsunt quae revelata snnt
ubi 531 est! Deus autem immensse virlulis est vi- parvulis, et abscondila sapiciuibtis saeculi, quia sic
vens ubique, poteslas quae nusquam et nunquam fuit placitum Deo Pairi. Ilsec proplcvea dixcrim , ut
abest, qui tolns in Patve Filius, ct Patev in Filio, prudens animus , scmper una cum aposiolis ad ea
iiiros et verus Deusest. Ac per hoc Filius cum dicil: qnae divina sunt sen.-iin iiitenlus iniroducalur. Quia
Omnia mihi tradila sunt a Palre meo, et cum ait ipse nenio recte novit de Palrc atit Filio, qua: nosse opor-
a.l Patrem : Omnia mea tua sunt, et tua mta, seip- lct, nisi cui voluerit Filius revelare. Neque eniin ali-
suni et Palrem demonslvat. Quia sua, non alitid quain quis scire polest Palrem, qui nescit Filium , sic nec
se esse a Patre genilum signilical, ut ubi sua insunt, Filiuni, qui nescit Palrcin. Quia nemo allerum sive
ipse esse recte intelligatur. Non corporali siquidem altcro potest scire. Et ideo ait ad Patrem : Hmc esl
inodo, quasi alicubi non sit, ct non ubiqiie esse cre- vita wlerna ut cognoscant te solum verum Deum, et
riatur, cum per sua , ct per ea quae tradila stint a quein misistiJesttm Christnm (Joan. xvn, 5). Dixerat
Paire , in omnibus ossc non dcsinal, qui lotus in enim snpra jam Pater, clamans de ccelo : Bic esl Fi-
Palre est. Ac per hoc ipse, ut diclum est, non aliud lius nteus. Dicil el bic Filius : Confitebor tibi Paler.
cst, quam qtiod est ipse quae sua siint, quoniam ad Quem ergo snuin Filium de ccelo Pater clamal, ipse
naturae suaeinlelligentiam haecomnia rcfereiida sunt. D JTiliuseumdem Patrem siium esse coiifitettir, Patrem
Unde cuiii Anostohis alibi de Spiritu sancto loque- et insinuat. Sed ne sola siuiplcx confessio intelliga-
retur, ait (Joan. xvi, 12, 15): Adltucmttlta habeo vo- tur noininum: Bicest Filitts mnus, el quod dicit: Con-
bis diczre , sed non poteslis illu portare modo. Cum fiieor libi, Pater, ne forte inlelligamus quasi sil nuu-
autem venerit ille Spirilus ver.lalis, tlle, diriget vos, cupalivus pater, vcl adoptivus lilius, el sit lionoiis
seu docebitvos omnem verilalem. Non enim, ait, to- nomen in patre, ut lijcrctici volunt, proplerea adjecit
quelttr a semetipso, sed quwcunque audieril toqitelur, lucc omnia de se, et ait : Omnia tradita sunt mihi a
el quw veuiura sttnt anniinliubil vobis. Illc me Iiono- Patre, et nemo novit Filinm nisi Paler, neque Patrem
rificabit, vel sicut alii codices habent, clarificabil, nisi Filius, et cui voluerit Filius revelare (Matth. xi,
quia de meo accipiet. Deinde inlulit: Omnia quwcuit- 27). Quod autem Pater Filium revelet cui vull, quiti
que habel Paier meu sunl, ei propierea dixi vobisquod amplius quaareve opus est, cum ipse dical Patev :
de meoaccipiet, el anniinliabil vobis. A Filio igiltir Hic est Filius meus; el ad Petvum de Patve ipseFi-
nccipit Spiritus sancltis , quia ejus sunt omnia qiiae lius : Reatus es, Simon Barjona, quia caro cl sanguis
Palris siini, et a Filio miiliiur, qui a Palrcprocedil. non rcveir.villibi, sed Pateriiu-usauiest in cwlis(Matth.
451 S. PASCIIASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 432
xvi, 17). Ex quibus profecto vevbis palel scnsus, cum A cx qua est, profecto nesciUiv, dum unde sit, nesci-
533 ait: Q'"~ nemo novil Filium nisi Paler, neque tuv. Quia ignorari non potest uiide sit, etiam quid-
quisquam iillo modo, ut esl, nisi Filius. Quia nemo quid subsistit ex nihilo. Sed Imnc nemo novit nisi
eorum nisi per mutuam lestificationem cognoscitur, solus Palcr, sicut el Palreni nemo nisi solus Filius.
id est per Patrem Filius, sicul et per Filium Paler. Habes igilur, leclor, proprielalem cognilionis, de
Quia tam ignorabilisest Filius quam Paier,nec nonel proprieiate generalionis , in quo non aliud est ,
Paler incognoscibilis, sicut et Filius ctii traclita sunl quam quod in Patre, neque ad invicem quidpiara
omnia. ldcirco.fralrescharissimi, ul dixi,hsec addita ignorabile exstitisse. Unde quaeriUir, si soli Filio,
sunt, ul in omnibus nihil inlelligaturexccptum quo- ut est Deus Pater noltis, aut soli Paivi Filius co-
vumest unanatura,unaquevivlus, etunapolestas, at- gnitus est; quid est quod Apostolus ait, nobis au-
qne una inomnibusexacquata Deitas, quovumsecrelum tem revelaVit Deus per Spiritum sanctum suum ?
cognilionis ad invicem aequale est. Quod si eorum Si aulem eis revelalus est Deus Pater, aul Deus
natura scqualis esl, scqualis et virlus, et polestas in Filius, quomodo soli Filio Paler notus esl ? Nisi
omnibus, nullo modo potest esse naiuraliter, ut non quia adtlidit : El cui voluerit Filius revetare. Nec
sinl quod vocantur Pateret Filius. Et itleo non po- in hoc quidera ulli eiiara nec Angelis ila nolus.cst
test esse tantum iiuncupalivtis ex nomine Cliristi, vel B Pater aut Filius, quomodo ad invicem ipsi se co-
adoptivus ut novella haeresisasseruit. Quia iintis est, gnoscunl, in qua saepe cognilione mutua, etiam ipsc
neque ul Ariani et cacieri hacrctici senserunt, minor Spirilus saiictus connumeratur, ubi dictuin est, quia
qnam Paier, vel aliud quam quod Paler est. Sed in Spiritus sanctus scrutatur etiam profunda Dei, qtto-
omnibus hoc est quod Pater ; et idcirco solus novii niam et ipse deilatis habet naturam. Denique hoc in
Patrera sicut el ipse a solo cognitus est Palre. Quo- loco temeiiias Eunoroii damnalur, qui ail,qiiod lau-
vum jus naturse sequale esl in poleslate, et diflicultas tam nolitiam Patris et Filii habeat homo, quantiiin
in cognitione mutua nulla est. Sicque per haec uni- habent illi inter se ad invicem, cum longe aliud sit,
geuitus Deus, sapieutia Dei Pairis quse justificata nalurae sequalilate nosse quod noveris, aliud reve-
cst a filiis suis, non nominis tanlum lestimonio lantis dignalione, quantum noveris pro cerlo cogno-
Filium Dei se docet esse, sed vere etiam in omnrbus sccre. Quaerunt etenim nonnulli, quando ait : El citi
iinilum el naluralem filium, ut vere credalur quod voluerit Filius revetare. Quare non dixerit simul Pa-
dictum est a Paire : Bic est Filius meus dileclus, in ter el Filius, cum unus eorum siuc altero, nemo
quo mihi bene complacui; ipsurn audile (Matth. xvn^ recte cognoscilur, non considerantes qtiotlsupra jam
5). Et quia Judaei eum non ita esse credebant, di- ~ de Patre dixerit, et revelasti ea parvulis. Ac per hoc,
cebat eis benignissinius Salvator : Neque me scitis, quorum est una natura, una 535 el operatio reve-
neque unde sim scitis, nec enim inquit, a me veni, sed lalionis per Spiritum sanclum, in quo reseranlur
est verax qui misit me, quem vos nescitis : sed ego novi nobis profunda Deitatis sacramenla. Quoniam ipse
cum, quoniam ab eo sum, et ipse me misit (Joan. vm, amborura spirilus est, in quo sunt omnia. Veriiin-
19, 26). El ideo verum esl quia Patrem nemo novit tamen in hac traditione aPatre.non ccelum.etierra,
nisi Filitts, et cui voltterit Filius revelare ; cujus pro- ct elcmenla mundi inlelligenda sunt, et caetera, qu;e
fessio procul dubio propterea tam frequens est, quod ipse fecit et condidit, sed ii qui perFilium acccssum
solum sibi cognitus est, quia ah eo naluraUter est; habenl adPatrem. Unde olimdiclum eral in Psalmis :
quod si ab eo esi, et sibi soli cognitus est, interrogandi Postula a me, el dabo libi gentes hwreditatem tuam,
sunl Ariani qui creaturara eura dicunt, utrura id quod et possessionemtuam terminos terrw (Psal. n, 8), quse
ab eo est, opas crealionis in eo est, an naturam gene- omnia Paler cum dedit aut tradidit non amisit, scd
vationis per hoc oslendat? Si ergo opus creaiionis acquisivit, qtioniara antea inimici eraut~quos sibi
est, et universa quse creala suut a Deo sunt, quomodo filios adoplavit. Nequaquam igilur ita inlelligenduin
Palrem non universa noverunt, maxime rationales cst, sicul quiclam male voluerunl, quasi Filius a
crealurae? Cum Christus eum idcirco ulique novil, iiullo possit cognosci, nisi a palrc solo, Paler voro
verum etiam ab eis quibus vo-
quia ab eo omnino esl. Quod 534 S1creatus polius non solum a Filio,
sic iiitclligeiidiiin, ut
quam nalus videtur in eo quod a Deo est, cnni a iuerit Filius revelare. Quininio
Deo cuncla sint, quomodo non cura caeleris Patrem Patrem et ipsum Filium, per Filinm revelari crcdamus
Sicut et oinnia sine ipso quse ab eo suiit quia visibilis appartiit, ui essel interius nostrauinenlis
ignorat?
eum. Sin vero idcirco, quia ab co est, ei lumen. Tamenet Filiusa Palrerevclatus est, ut di;i,
ignoraiii
nemo untim eorum sine allcro
proprium est euni nosse, quomodo non hoc ei, quotl et oslensus; qnoniain
ab eo est, erii proprium, scilicet ut vere Filius ex novil. Ergo ac si verbo suo Paler se declarat, verbtim
nalura DeiPairis sii? Quam ilaquc naturam et gene- vero Filius, non solum id qtiotiper verbum decla-
rationem, nemo alius nisi Deus planissirae novit. ratur, verum et seipsum etiam declarat. Unde quia
Cum idoo Deum solus novit, quia a DeoPalve solus tradita snnl ei omnia, invilat ad se omnes, quia me-
est. Alioquin si opus crealionis esset, quomodo ne- dialor esl, ut eos ipse perferat ad Patrem.
scirent Judsei quis el a quo essel, ciim omnia a Deo Venile, inquit, ad me omnes, el ego vos reficiam.
esse probanlur? Quamvis ex nihilo facla sint. Et Tribtis namque modis vocalio ista legiiur, cum aii:
idcirco id qtiod unde sil ignora:ur, nalura Deiialis, Venile. Una esl, f!o qua hic dicitnr : Venite ad me.
453 EXPOSITIO IN MATTII^LM. — LIB. VI, CAP. XII. 4ui
alia esl qtt.i doceamur, undeaii : Venite, filii, audile A bricave, non movtuos susciiare, non vivtutes signo-
me;timorem Domini docebo vos (Psal. xxxm, 12); t ttni faceve, sod htiiniles esse et mites, ut possinius
lerlia vero erit in.ftiluro, quando dicmvus est : Ve- omnia suslineve. Et nolarrdum quod ait: Quia mi-
nile, benedicli Palris mei, percipile regnum (Mallh. lis sum et Itumilis corde, 'siquidem non labiorum
xxv, 34). Porro quod ait: 537 snperficic, sed cordis integritate; neqtte in tilla
Qui laboratis et onerati estis. Judsoossimul ol gen- tompositione vel dcjeclione habilus, licet et in cor-
lcs vocare videtur, quoniam alter coruin, nimio Ia^ pore atque verbo sit exhibenda coram bominibiis ,
bore legissine ulla profectione vexabatur, alter vero sed in omni devolione atque abjeclione mentis. Ibi
peccatorum oneribus prsegravalur, nec sursuni ad nanique primmn ferenda est, et habcnda, tibi Dcus
Deum, idola colens, respicere valebat. Gravia qui- vitlet, deinde ex fonte cordis exierius exbibenda,
deni siint onera peccaii. Unde Zacbarias dicit, qnod II1 Deo sit placita et accepta honiinibns. El idco ibi
iiiiqtiitas sedeat super ialetitum plumbi (Zach. v, 7), (iiscenda est a pio domino, et magistro clemenlis-
el David : Quoniuminiquilates mew supergresswsunt simo, ubi manere, et de quo manare possit ad om-
capul meum, el sicul oitits grave gravalw sitnl sttper nes. Interea jure quserilur quomodo jugtim Evange-
me (Psal. xxxvn, 5). Se I et lex grave onus eral, lii leve dicaluv, et pvaccepla gvaiiae levia, cuni in
sicut Petrus docet : Quod nec nos, inqiiil, nec patres B lege adultevium et in Evangelio concnpisccnlia dam
nostriportare potuimiisfAcl. xv, 10). El ideograviter natuv; in quo nec irasci perniittitur, neque vopen-
inboribus fatigalos, 536 ve' oneribus depressos dere malum pro malis; quinimo etiam bona pro
Lenignissimus Salvalor ad se vocat, ea omnia abla- malis impendere, ct orarepro inimicis jubet. Porro
lurus, taiilum ut jtigtim ejus suave, et onus leve su- in lege opera requintntur, quse Aposlolus dicil por-
scipiant, juxta illud Isaisc ubi ait : Cognovitbos pos- lare non potuisse Judaeos : in Evangelio vero etiam
sessoremstium el asinus prmsepe domini sui (Isa. i, clsi effeclum non habuerit, ipsa voluntas requiiitur
5). Quia pcr bovem designanlur Judaei, qui gravis- in bono, quaepericlitata et in malo damnaiur. Sed
simura traxcrtint jiigurn legis, et pcr asinum, genli- quia stib timore praecepta legis servantur, ut vivat
lilas et irralionabilis, nimiis onerau criminibus. Vo- homo tantum in eis, propterea gravia el importabilia
canlur primum ut veniant ad fidcm, et suscipianl dicuntur, Evangelium verojam filiis data gratiaquse
utrique speciale, Judaeiscilicet laboris quod eis pro- est in Cbristo Jesu, valde levia videnlur. Legis limor
prium est, et gentes onere camelovuin deposito, le- pcenaminfert, Evangelii vero charitas suavitaicm ,
vitaiem maiisueludinis Chrisli. Iioc quippe jugum quia omnino quidquid libet, magis placcl. Nani lex
est de quo superius ait, ut lollat unusquisque eoruin • terrena repromittit et tcniporalia, Evangelium C03'
mandatorum Dei pnecepla, una cum sacramenlo *- lestia et seterna. Ibi sine ulla miseratione damnalur
Crucis, ut sequatur Chvistum, quoniam humilis ac retts, bic et converso, non soltim venia, vcrum
milis est. Blandimema siquidem proponit credcn- eiiiim gratia prscsiatur et adoplio. Undc quia duo-
tibus, tii mscant abstinere a nialis el facere bona. bus praecepiis tota lex eiprophctae adimplenlur, per-
Quoniam nihil suavius esl quam velle bontim, ni- ficii gratia nl charitas (in qua omnia pendent) inle-
liilque levius quam sine cvimine vivcve, amave om- gra conservetur, qua nihil est dulcius, nihil levitis,
ncs, odisse nulluui, aelerna conscqtii, praeseniibus nihil suavius, eo qnod charitate Dei cl proximi non
lioii teneri, nolle inferre altcri quod sibi quisque non solum premimur aut gravamur, verum eliam bis
vult fieri. ! duobus praeccptis, ut consorles simus angelis, ad
El invenielis, inquit, requiem animabus vestris. ccelum usque lcvamur.
Animabus equidcm dixit, et non corporibus, quoniam (G.\.p.Xll.)lnillotemporenbiitJesussabbatopersata.
impraescniiarum corpora crucianlur, ut animse a Quod Marcus et Lucas idipsum narrant, sed illi boc
vitiis requiescant et laboribus hujus sseculi. Non speciali noh assignant tempori. Unde apparet quod
quod in futuro eiiam et caro non sit reparanda ad Matthaeiishic ordinera lcmporis servavit, qnando
requiem, sed ut aninra jam hic in Deum reqttiescat, f. respondit Jesus : Confiteor libi, Domine Pater, et
in quo vera est reqtiies, el reficiatur bonis ccele- deinceps, ex quo narvandi ordinem secutus est,
stihus quotidie, ne laboribus faligata in via et pres- el ideo signanter ait : In illo tempore abiil Jesu per
suris deficial. Sed Judaeiet gentes simul unum ju- sata.
gum ferre jubentur, convincti, et connexi, bini ac Discipuli aulem ejus esurientes cwperttnl vcllere
hini, loco charitalis, quatenus semina verhi elabo- spicas et manducare. Ubi mira 533 Dei dispensalio
rantes in Evangelio uberius crescant, et augeatur consideranda esl, et geslorum ordo contuendus quan-
messis Dominica , cum incremento frugnm. Quod doquidein ab eo loco ubi ait: Mcssh quidem multa ,
nimirum suavilalis jtigitm, crux est, ut dixi, ipsius operarii aulem pauci (Matth. ix, 37; Luc. x, 2), tisque
Salvaloris. Quam ut ferre possimus mox infert disci- ad hunc locum , multiplcx doclrina exuberat senlen-
p'inam ipsius Crucis. liarum. Quas sane sententias, prout potui, brevins
Discile, inquil, a me quia mitis sum et humilis quam oporluerat percurri. Sed quia splendorem di-
corde. Alioquinnemo nisi humilis ferre potest quod vinieloquii habent, quia magnifica et divina sunt,
jtibet, nisi miiis hsec omnia quae crucis sunt susti- nullam cleganiiam verborum adhibui, nec ornaliim
nere. I.Icirco disccre mandal a se, non mundum fa- cloqueiuisn, ut pulchra essel ellaudabilis oratio qtue-
 455 S. PASCIIASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 450
sivi, sed tantum, ut roinus capacibus sensum ape- A defensio, quse jubet, ne tanlum exiude foras effcr-
rirem; et quibus inforinatur perfectus Chrisli disci- rcnl. Sed quia sabbatis eunt, el evellunt et confri-
pulus disciplinis, paucis ostendi. Nunc vcro post cant, ah seinulaloribus legis litlerac condemnantur.
lanlam immensitatem divinae sapientiac, et profun- Et notandum quod in sabbatis ait, el non in sabbato,
ditaiem inlelligentise; alleudat diligens audilor, ad quia non semel solum, et seoundo, hoc eos fecisse
quod opus gestorum pius Magister eos invitat, quos declarat, verum etiam et amplius, qualenus ex hoc,
edocuil jam jamque esurientes. In illo, inqtiit, tem- post oranem inslruclionem novse legis, palesceret
pore, ac si dicerel, cum his insliluti suiil diclis, quod abolenda esset lex liiierse, et cessanda obser-
Abiit Jesus per sala, ut recordarentur eoruin quae valio sabbali. Qusenam observalio communis erat
dixerat, quod messis quidem multa, et operarii es- honiini cum peccatoribus, cl ideo deslruitur prinium
sent pauci. Ad hoc ergo eos erudierat, ut mes- ab aposlolis, quoniam prsesens erat spirilalis et vera
sores essent animarum; et quod alii prius elabora- requies Chrislus, verusque sabbali Dominus. Cui
verant, ipsi jam meterent. Unde el ipsi ccoperunt dixerunt :
esurire, el vellere spicas priraitiarum. Nunquid non Quare discipuli tui faciunl qnod non licet eis fa-
anlea non esurierunt, quia lam signanicr dicluro esl cere sabbatis? Id est quae supra dixi, ire, vellere, et
qtiori luiic primum cceperint esurire? Esurierunt B confricare, vel quidpiam facere. Quod quia plurali
planc, sed sic oinnia gerit, ul plena sint singula sa- immero riictum esl in sabbatis, videlur quod sine
cramenlis. Loquilur enim iibique myslice verbis, observanlia legis, discipuli isla fecerunl el in aliis
loquiiur locis et lemporibus, loquilur rebus cl gcs- sabbatis. Sed Dominus pro discipulis Judscis calum-
tis providaeoperalionis. Proplerea el discipuli post niantibus respondit :
tantam exuberantiam divini verbi, post tam egregia An non legistis quid David fecerit, quando esuriit,
cl mirifica doctrinarum eloquia, dicuntur ac si mes- et qui cum eo eranl\; quomodo intravit in domum Dei,
sores, per sata, in illo tempore, quod jam Palri el panes propositionis comedil 540 1U0Snon ticebat
Deo gralias pro salule daia gentibus, confessus est, ei edere, neque his qui cum eo erant, nisi sotis sacer-
irt idem serisus supcriora et seqiienlia conjungeret, dotibus? Veteris objicitur facli aucloritas, quando
ut quod docuerat discipuli opcre complercnt. Et David fugiens Saulein, venitin Nobe (I Reg. xxi, 1),
ideo quam dispensalive dicluin esl, ccepenmt esurire ubi susceplus ab Abimelech sacerdote postulavit ci-
et vellere spicas. Perpende, quia tunc primuin fer- bura, qui cum non haberet panes laicos, dedit ei
vor charilalis in eis ccepil abundantius animarum consecratos, quos non licebat edere nisi solis sa-
saluiem appetcre, ac evellere homines de mundo, et cerdotibus et Levilis. Sic quippe in Regura voluinine
confricare eos doctrinis verbi, ul concalescerent, C scripium legimus, quod panes propositionis eis de-
cl trajicere in corpus suum, ul simul membra Christi derit, melius judicans homines eripere de farais pe-
iierent. Nam inessis in agro, genus humanum est riculo, quam panes oblatos Deo 'sibi: sutsque, quia
in miindo. Sabbalo vero qui viando esuriunl et vel- sacrificali fuerant, conservare. Decrevit enim potius
lunt spicas, clium est el requies ab omni opere prae- illud implere propheticum : Misericordiam volo ma-
senlis saeculi.539 ^on torpenlesiguavia Judaeorum, gis quam sacrificium (Matlh. xn, 7). Et hoc quasi in
sed viantes ad patviara, esurienlesque salutero ani- argumento reruni, utiiur divina sapientia, oliin
maruin , et evellentes eas a lerrenis aclibus quarura quod gestum fuerat in' propheiia, et ex ipsius pro-
se salute discipuli feslinant saliare. Alioquin homini pheliae ralione docet aperlissiine illud hujus facti
non satis congruil cibus spicarum, neque decepta- exemplum frilsse. Non enim, si non licebat fieri,
ruin esus ulilis est arislarum, sed fidem futuri facti David sanctus creditur fecisse sine crimine. Sed quia
jam spccies exsequilur; el virlus interjecla verbo- fecit, et sine criminis piaculo posteris res gesla ad
rum sacramenturri esurilionis et salietatis absolvit. memoriam tradilur, nec dubium quin prophcliam
Nec diibimn, quin si ipsaro, quae lalel in gestis Sal- magis fuisse, ut ipse David cum suis panibus exple-
vatoris, ubi vel ubi, sentenliain diligentius inspicere relur proposilionis. Ostendens Chrislum cum stiis
volueris, examinareque quae sit singtilaris intelli- aposlolis salulem gentium esurisse, de quihus supra
gontia, invcnies non tanlam esse rem quse est in dixerat • Messis quidem multa, eteasdem per ipsos
solio vocis iiniiiscujusqiiegeneris , qiianla sunt my- in corpus Ecclesisetrajecisse. Ex quo liquido conslat,
sleria quse intiis latent, si remola vesiis fuerit a niliil in rebus a Salvatore geslis inventiim quod
tegtimenio lilterae, ut nuda videri et comprehendi non fucrit anlea prsedictum. Et ipse de se singula
possit veritas. Tanla quippe est solerlia divini ope- sic assumit, acsi propria suaeoperatjonis lestinionia,
ris, et sapienlia Salvatoris, ul omnibus rebus Io- quo hostia placabilis hominum salus est. Et ideo hoc
quatiir ct faclis, his qui sibi salulem investigare cu- in loco proponil el dicil Judaeis calumnianlibus illud
piunt, et accipere. Veruiniamen quia vescuntur spi- ex Iege, ac si argumentum quo rei gestae vcrilas
*carura defvicata manibus, turgeulia, vitae ausle- commendalur. Quasi diceret, quod si David sanclus
ritas designalur, et indicium esl virlulis parcimonises est, el Ahimelech ponlifex a vobis jure non repre-
ubi non prseparatio escarum, sed simplices quaerun- hendilur; quinimo legis uterqtte mandatum proha-
tur cibi. Quod aiitem de alieno labore spicas apo- bili excusationc non violasse docelur, cnr camdem
stoli lollunt, et nequaquam reprehenduntur, legis esl: famem non approbalis in discipulis meis? pra'seilim
iS7 EXPOSITIOIN MATTH.EUM.— LIB. VI, CAP. XII. 458
eimi maxima sit distantia inter utrumque rei opus A\ cessante, sola bonitate Dei salvamur, cujus rei do-
gesluin. llle siquidem panes Leviticos comedit, isli num si intellexissent, nunquam condemnassent in-
spicas confrioant manibus; ille in tabernaculo ^isli nocentes, id est apostolos, invidiae causa. Maxime
in agro; ille in die Neomeniarum, quando locus ejus cura, cessante lege, universis per eos misericordiae
apparuit vacuus ad mensam regis, isti in sabbato, novitas subveniret. Unde luce clarius palet sensns,
ad preesagium, feriato; iUe homo tantummodo, ego quia melius est esurieutes misericordiler cibo re-
Deus et bomo; iUe cura suis miliiibus lerrenisdi- creare, quam otium Sabbali custodire.
niicans armis : isti missi a Deo Patre, et a me, prae- Quia Dominus, inquit, est Filius hominiseliamSab-
riicatores, ut expugnent tantum duodecim univer- bati, scilicet Chrislus Dei et hominis filius, verus
sum orbem. Quaenimirum 541 ngura prolata in est Dominus Sabbati, qui non homincm propter
exemplum vincit omnia philosophorum epichere- Sabbatum, sed Sabbatum propter horoinera consli-
mata, quibus contexuntur verisimilia rerum argu- tuit et creavit. Naro et omnis homo jure ideo vide-
menta. Quoniam in hoc, ut dixi, exterius exemplura tur esse Sabbati dominus, quia propter quem factum
ostenditur apertissimum, et interius ipsa veritasdiu est Sabbalum, potest ob misericordiam solvere le-
prophetata, latens, aperitur; dum et duodecim pa- gilimcjura Sabbati. Sed longe aliter Christus filius
nes propositionis duodecim praefigurant apostolos, R ] hominis jure dorainatur et Dominusest eliam Sab-
et messis de qua grana decerpunt universitas est bali, quoniani per ipsum omnia creata sunt et sub-
gentium. Porro Scribaeel Pharisaei, acsi Saul David, sistunt universa. Sequitur:
Christum prosequuntur Regem, quem in Abimelech Et cum inde transissel, venit in synagogameorum.
occidere gestiunt ponlificem, ita ut Dohec Idumaeus Porro Lucas non in eodem Sabbato, sed in alio ve-
Judam reprsesenlet in facto. nisse illum in Synagogara dicit. Ubi ostenditur ali-
Non legis, inquit, in lege, quia Sabbatis sacerdotes quos interfuisse dies, in quibus ea disputavit quse
in templo. Sabbatum violant profanantes eum sine supra dicta sunt, deinde a segete transisse, et in
crimine; dico aulem vobis quia templomajor est hic. alio Sabbato de agro synagogamintrasse.
Apertissimeeos revincit per singula dierum Sabbata Et eecehomomanum habens aridam. Tertius deci-
sacerdotes in Tempiopejora facere, et Sabbata vio- mus igitur iste est qui curatur in synagogaeorum.
lare, immolanles victimas, csedentes tauros, holo- Et notandum quod non in ilinere, neque foris, sed in
caustomata super lignorum slruera ponentes, et in- conciliabuloJudseorum ubi manus aruerat, et lorpe-
cendio concremantes absque necessilalis contemptu. bat prse aridilate boni operis.Porroin Evangelioquo
Ac si diceret: Dum aliam legera observare cupitis, ulunlur Nazareni legilur quod bic caementariusfue-
Sabbatum utique violalis et deslruitis. Verum eliam,' C rit, isliusmodiauxilium petens: Caemontarius,inquit,
sicut in alio legitur Evangelio, circumcidebant pue- erara, manibus victum quseritans,precor te, Jesu, ut
ros in Sabbato, ut oclava diecircumcisio scrvaretur. mihi restituas sanilatera, ne turpiter mendicem ci-
Nam talia in lege quamplura inveniuntur, ex quo bos. Quaenimirum manus usque in advenluni Salv
non puto quod leges Dei sibi contrarise sint. Pru- loris arida permansit in synagoga Judaeorum. d^
denler tamen Christus, qui est Sapientia Dei Pa- poslquam ille venit, reddila est in apostolis cr i
tris, hoc exemplum in eosdem refert qui calumniam libus, et dextera restiluta est operibus bonis, £foir<(
suis intulerant discipulis, et graviora legis opponit nata est sanitati.
• • V\
r\ cum vemssettit <"<
dispendia, licet videantur esse sine crimine. Propo- Qut synagogaeorum, xnterrogaba °
niUirhic totum, ut suos innocenles comprobet, ut eum dicenles, si licet Sabbatis curare, ut accusarent
eos qui caluroniabantur apostolos, reos et plenos in- eum. Marcus vero etLucas narrant Jesum eos inler-
vidia convincat. Porro quod ait, quia temptomajor rogasse, si licet Sabbalis bene facere aut male? ani-
ett hic, non pronomen, sed adverbiura loci esse mam salvam facere aut perdere ? In quo videtur quod
Graecusostendil sermo, eo quod major sit templolo- illi prius inlerrogaverint Dominum, 543 tentames
cus, qui Dominumtempli teneat: et ipse Dominus eum, ut possent accusare propter Sabbalum. Quo-
sanctior alque major erat, licet in loco prsesens se- " ruin intelligens Jesus nequitiain, statuit in medio
cundura carnem, quam illuri Hierosolymis templum. qui erat sanandus, et interrogavit ipse sicut hi duo
Adhuc autem quod eis objecerat ex Scripturis com- protestantur evangelistse.Quibus tacentibus simili-
probat divinis. Si sciretis, inquit, quid est, Miseri- tudinem rursus valde egregiam proponit de ove, quse
eordiam volo, et non sacrificinm(Matth. xn, 7), qui qusestio ut putabatur iuevitabilis quasi tela araneae
non solum seipsoscontaminabant, verum et Sabba- solveretur. Alioquin si diceret quod liceret, quasi
tum ac templum violabant, nunquam condemnasse- transgressor legis leneretur : quod si diceret non
tis. Et est sensus : si misericordiam accipilis Abime- licere, culparetur immisericors aut impotens in in-
lech, et coinprobatis, quia fame periclitantes panibus flrmitate prolata, qui non subveniret petenli.
recreavit Dominoconsecralis; quare meos condem- Quishomo, inquit, ex vobisqui habeat ovemunam,
natis discipulos, qui non oblatos Deo panes, sed el si ceciderithmcSabbatisin foveam,nonne lenebitel
jrana tantum 542 modo prse fame surount? Et no- levabiteam ? qttanto magismelior eit homo ove? Pro-
tandum hoc exemplo, quia opus salutis nostrse, noui pter quem facta est ovis, et non solum
ovis, verum-
in sacrificio docet, sed in misericordia. Nam Jegei etiam et Sabbatum in quo cecidit
ovis, et ideo quia
PATBOL.CXX. .- 13
.
IK& S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSlS m
et Sabbatum violalis propter ovem, et non estis in .A calumniam sumunt, quia hoino in Sabbato sanatur,
crimine, multo magis ego non debeo crimine teneri; quasi nuilus eorum exlenderet manum aut pedem
qui reliqut nonaginta et novem in miontibus,ac veni eo in die, saltem ad os portans cibos, vel porrigens
unam quaerere,quae erraverat, et ceciderat in mor- calicem. Et in Sabbato alque in templo, ut supra
tis foveam. Qusenimirum figura et Judaeosrevincit, dictum est, majora operabantiir, prseserlim ctnn li-
et factum ipsius Salvatoris ostendit, qui venit sal- ceret ex lege usque ad mille passus iter agere.
vare quod perierat. Sed miseri Pharissei,malitia ob- Unde palet quia zelo amaritudinis et invidia labora-
csecati, non poteranl sapicnliamDei intelligere, ideo bant, non quod curarent de Sabbato, scd quia in-
resistereconabantur. Revincunturaulem de suis pro- sidias moliebantur ex odio.
priis faclis et suis alligantur vinculis. Chrislus vero, EunlesautemPharismiconsiliumfaciebant advertut
quiverbocurat,potestateiniirmilalesdepellit,insinuat eum, quomodoeum perderent. Et sicut alius evange-
in speciequodfacturus erat in genere. Ipsi namque Ju- lisla ait, hoc cum Berodianis ineunt consitium(Marc.
dseicurantur in manco,quia dandsesaiutissubstantiam 111,6),id eslcum miiitibusHcrodis, ut ipsi viderentur
non habebant, et manus offlciura cessabat. Miriiste- innocenles,cum illiperimerent, siculin passioneposl-
riura quoque corporis, quo aliquid agitur aut impar- ea fecisse legimus. Gravius est enim omue maium,
tilur, aruerat. Cui Dominusmanumjussilextendere, B quod diu praemeditalur, et praemeditatumquasi cum
ac mox reslituta est sanitati sicut allera; cujus cu- consilioperagitur.Sed nonest consiliumcontra Deum.
ratio in verbo fuil, et raanus sicut allera sana red- Et ideo ail: Jesus sciens secessitinde. Sciebat ergo
ditur, iitque stupendo et admirabUi exemplo virtus in ecculto quid agerent, qui 545 novit corda oin-
salutis; non humanitus, neque casu, sed divina pro- nium, et quale inirent consiliura. Idcirco secessii
curatione, et prophetia, ut ila dicam, Dei surainae inde, ut occasionem impielatis ab eis auferret. Sive
•peralionis. Ministerium siquidem apostolorum in quia tempus passionis nondum advenerat; sive ut
officium dandsesaluiis, priusquara vellere coeperunt exemplum suis vitaudi pericula ad tempus darel.
spicas, efficitur.Aruerat enira manus hominis magis El seculi sunt eum multi, et curavit eot omnes, el
stupore iidei quam siccitate nervomm, et plus culpa prmcepit eis ne manifestum eum fucerent. Fesiinat
conscienlise quam debilitate carnali. Anliqua ma igilur, suos quos sanare disponit, educere seorsum,
nus ista eral, quae in ipso niundi principio contra- et segregare ab infidelibus. Qui vero salulem desi-
xerat segriludinem, nec arle hominis nec beneficio derant, indefessi sequunlur, el qui secuti fuerint
poterat curari, quse justa Dei indignatione fuerat sanat eos omnes. Nullus igilur excipilur a salute,
arefacta, quia conligerat vetila, inconcessa prsesum- qui eum sequi volueril ad irailationem. Quibus iin-
C
pserat, cum se ad ariiorem sciendi bonum malumve perat, ne eum manifestumfacerent non timoris cau-
544 porrexerat, et ideo auclore indigebal salulis, sa , sed ne gloriandi de se occasionemdaret. Quin-
non qtti malagma imponeret, sed quipossil illalam iroojactantiaro fugere insinuat, dum se, virtutesque
relaxare sentenliam, el ignoscendo resolvere quod a se factas, ceiare jubet. Naro salus unicuique red-
juste ligaverat indignando. Proplerea, ut dixi, prae- dita sibi ipsa teslis erat. Sed jubendo de se tacere,
paratur divinilus homo inanum habens aridam, ut magis cognitionem sui prseslat; quia observanlia
in eOfieret arguroenluro nostrse salulis, quia perfc- sileniii ex re quse sit silenda proiiciscilur; quae res
cta salus nobis reparalur in Christo. Nam tunc ai i- gesla in propatulo se ostendit, iicet tacendi de se
diias nostrae manus miseranda dissolvitur, cura veritatem insinuet. Ex quo ulique sicut per Isaiam
cruore perfunditur Dominicsepassionis, cum in illo praenuntialum erat, clarissime quod ipse sit Chri-
vilali Ugnocrucisextendituv,cumcarpit fructuosamde stus Salvator mundi deinonslrat, cum pruecipit ne
clolorepassionis virtuleui, cum amplectitur arborem inanifeslum eura facerent, quoniam indigni erant
salutis, cum clavis divini amoris corpus afligilur, ne ul eis annunliaretur in publico. Quodul coiifirmarel
unquara ad arborem concupiscenliae aridae redeat Evangeiista, lestiinoniuin assumit.
voluntalis. Sed miseri Judaeiqui Christum ad se non _. Sicut dictum est, inquit, per Isaiam prophetam
recipiunt intrantem, nec agnoscunt prsesentem, nec' dicentem, eccepuer meus quem etegi, dileclus meus
divinitus operantem intelligunl! Hinc considerare in quo complacuitbeneanimmmem. Ponam Spirilum
oportetquam nihil sit prsesentiacorporalis, ubi fuerit meumsuper eum, et judicium genlibus annuntiabil.
a Deo mentis miserabilis separatio : sicut e conlra- Non contendetnequeclamabit, neque audiet aliquis
rio nec officitabsentia corporalis, ubi corda fidelium in plaleis vocemejus. Arundinemquassalamnon con-
fuerint sociala Deo per fidem, el integritatera ba- fringet, et linum fumigans non exslinguel,donec eji-
buerint bonaevoluntatis. Alioquin semper offendunt cial ad vietoriamjudicium, el in nomine ejus gentes
bona malos, pia impios, sancla profanos. Et ideo sperabunt. Hoc lotura ideo simul posui, ut perpendal
pessimi sacerdotesobscrvabant Sabbaiis non si pec- prudens leclor non omnia haecad hunc locum perii-
caret, sed si sanaret, ui accusarent euro. Lisidian- nere testimonia. Quia uno lanlummodoverho prse-
tur in accusatione virtulum, quasi contra salutem, dictara confinnat senlentiam quo ait: Neque audiel
non pro salule Sabbatum fuerit constitulum. Jube- aliquis in plateis vocemejus. Caeteravero alia narra-
lur ergo ut extendat manum , quatenus largitatem tionis suaeloca firroare vidcnlur; ut puta : Ecce
puer
boni operis exhiberet. Sed de sanitate hoininis mox meus quem etegi, dilectusmeus in quo benecompta-
461 EXPOSITIO IN MATTH^EUM.-- LIB. VI, CAP. XII. 462
cuttammmmew.uh attestaturioco,ubi ait: tttc estrt-1 \ iion auctiuni, quia m spauosa ct laia perambulant
tius meus dileclus, in quo mihi bene complacui(Matth. via, in qua nunquam Christtis auriilur, quamvis sa-
xvn, 5). Sic et reliqua suis quibusque locis. Quse pienlia foris clamitet, etin plaleis det vocem suam,
tamen omnia Christuin depingunt, et suis designant in capite omnium viarum. Qtiia nisi quis ex hac
lineamentis; quaefigura characterisraos dicilur, Lali- plaiea transierit ad anguslam quse ducit ad vilam,
ne descriptio. Quseita describit ejus innocenliam, ut Chrisiura audire intus non potest. Vel idcirco dici-
nulli alteri congruere 546 n3eclonga hujus capiluli tur quod non clamabit, quia mitis fuit ct mansuelus
narratio, nisi soloChrislo , videatur; qui nunquam sine voce, non apericns os suura, et non accipiet
visus est turbuientus et anxius, juxta quotl Hierony- personam in judicio, sive nonlevabit, ut subaudiatur
mus interpretatus est, eo quod sequalitalem vultus in altum voceni suam, vcl juxta Symmachum, non
omni tempore prselulerit; quod falso philosophi de decipiatur ; quia oinues insidias diaboli intelliget.
Pythagora glorianlur, quasi nunquam plus solito Porro Septuaginla hoc Ioco, non relinquelur dixe-
tristis fuerit vel laelus. Sed ut hujiis testimonii ex- runt : id est,non relinquet populum Juclseorum, nisi
planatio de Christo manifestior appareat, curramus vocet eum ad pcenileiitiam. Nec audiclur foris vox
per singula, juxla varietatem interpretum. Nam in ejus, scilicet extra Galilseam, neque extra Judseam in
principio hujus loci, secundum Septuaginta, Jacob B aliis gentibusEvangeliiimpraedicabit.Quod si legimus
puer meus, habel, assumam euro, Israel electus eum fuisse in terminis Tyri etSidonis,vel in confinio
meus , suscepi eum. Sed Matthaeus quia Hebraicara Caesaveaequaenuuc Paneas vccalur, tamen sciendum
secutus est verilalem , nec Jacob posuit, nec Israel, non esse scriptum quod ipsas ingressus sit, aul prae-
sed tantummodo, Ecce puer meus. Quoiiiam ubictin-- dicaverit civitates. Qtiod non contenderit ctiam
que de aposlolico cboro propheiia est, seroper Ja- damnalus, mauifeslum est, neque defenderit muliis
cob aut Israel, aut semcn appellanlur Abrahani; qui- injuriatus opprobriis, colaphis et verheribus csesus;
bus quasi hominibus ac sevvis consequenter dicilur : neque clamavit quando dictiim est ei : Non audis
Noli timere, vermis Jacob, et parvus numero Isruel quanta adversus te dicttnt lestimonia? (Matth. xxvii,
(Isa. XLI,14). Ubi vero vaiicinium est rie Christo, 13.) Calamum, inquit, quassalum, sive effractum,
perfecto ut irapraesentiarum, semper absque Jacob non conteret (Isa. xui, 3), quia cunctis placabilis
el Isracl legitur. Nec mirum igitur Christus si ser- fuit, et veniam prsestitit peccatoribus, dicens ari
vus vocelur, pro quo Evangelista, Ecce puer meus mulierem, Confide, filia, dimiltuntur tibi peccala tua
dixit; quoniam factus est ex mtiliere, elfactus sub (Matih. ix, 2). Et linum fumigans, sive, ut alii irans-
lege : Qui cum in forma Dei esset, humiliavit semet- tulevuut, obscuvuni atque lenebrosnm, non exstin-
ipsum formam servi accipiens, et habitu inventus ut •Q guet (Mutih., XII,20) .Abfuit namque ab eo omnis cla-
homo (Philip. n, 7), in quo complacuit sibi anima Dei mor, et ira,et iiiclignatio, et omnis amaritudo, id-
Patris. Non quod Deus Pater, ex cujus persona Pro- circo nulluni lxsit; qffoniam qui peccatori manum
phela loquitur, animam habeat, sed tropice dictum nonporrigit, necporlat onus fratris, isie quassaium
est more humano, sicut et in quanipluriinis locis, calamum vel arundinem confringit, ei qui inodicam
ubi et membra ponuntur : in quo nirairum sibi cora- scintillam fidei, vel justitise, seu boni operis conlem-
placuisse testatur, quia omnes in eo virtutes fuerunt, nunlin parvulo, hic linum funiigans exslinguii, quod
nullumque peccalum. Quinimo ipse est Dei virtus, Chrislus non fecisse probatur, quoniam qui vicini
Deique sapienlia. Dedi, inquit, spiritum ineum su- erantinorli et obscurati peceatovum tenebvis, ejus
pereum non partiliter, sed totum. Qui descendit clementia salvati sunl, et accensi flamma charitatis
super eum in specie coluinbae, et mansil totus in eo. quivenit illuminare tenebricalos peccalo, et sal-
Qui puer vocalur, quia licet minor in forma servi, vare quod perierat. Aliter regnum Judaeoriun
unus lamen idemque Christus coaequalisest in regno quassaluin et confractum, quia in lapiriem 548
Palri, et in forma Dei. ln quo quia aequalis est in offensionis impegit, non ipse, sed peccatuin eo-
divinitate, unius est cum Patre voluntaiis, totum in rum quia non receperunt eum contrivit, etlinum
eo Pater placitum suum posuit qui natus est cx Ma- D furoigans quo ulebautur, sacerdotes videiicet ipsos ,
ria. Ut qui placere Deo desirierant, in eo illi com- non ipse secl infidelilas eorum exslinxit, quia felo-
placeant, extra quem nihil ei placere potest. Etju- rcrii magis et caecilalum quam flammam cbaritatis
dicium, inquit, gentibus nuntiabil (Matth. xn, 18), attulerunt. Verum etiam nec gentes necJudaeos a fitle
vel proferet quod anlea nesciebant. Unde ipse de repudiavit, seJ alligavit quod confractum erat, el
se, In judicittm, inquit, ego veni in mundo (Joun. quaesivilquoriperierat: insuper reaccendit raoriicam
ix, 39), quoniamel Pater omne judicium dedit Filio, scintillam Juriaeorum, quibus erat tantummodo na-
quia filius hominis esl (Ibid., 22). Non contendot tus , ita ut de parvo lumine cogiiitionis Dei, etpce-
neque clamabit, neque audiet aliquis in platcis vo- nae moriente scinlilla , maxima in mundo suscitari
eem suam; lata enim 547 et spatiosa via esl qnw incendia , ut totus ovbis avdevet igne DoniiniSalva
ducit ad perditionem(Jerem. vn, 13). In qua nemo tovis, quoiii venii niittere in tervam et arihuc magis
audit vocem ejus; quoniam ipse esl illa arcta et vult ut avdeat. Sequiluv : Et in veritate educel judi-
angusta via, per quam pauci intrare comendunl, ut ciitm ( Istt. XLII, 5). Ac deindo ut iu Hebrseo, non
per ipsum perveniant ad ipsum; quem ideo liiulii erit tristis neque lurbulenlus , donec ponal in terra
463 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 46*
judicium. Septuaginta pr» tristi, et turbulento A ct apostoli teslimonia proiulerunt, teste Hieronymo,
splendebit et non conteretur] posuerunl; quod bi non sunt tantum verba secuti, sed sensum. Et ubi
Evangelista neutrum posuit. Quinimo ut videtu Septuaginta ab Hebraico discrepant, Hebraeumsen-
scriploris vitio factum est, quia. supra diclum est sum suis expressere sermonibus. Quod in nomine
in veritate educet judicium; et deorsum, donec po Christi gentes sperent, jam testis est universus ovbis,
nat judicium. Quod mediura erat secundum Hebrai et legem ejus, scilicel Evangelium, insulae, id est
cum vel secundum Septuaginta, scriptor praetermisit Ecclesise susceperunt. Quae licet diversis fluctibus
Sed quia de uno eorum jam supra diximus, quii quatiantur, fundamentura taraen immobile perinanct,
Septuaginta dixerint vidcamus. Splendebit, inquiunt quia fundata esl super flrmam pelram.
et non conleretur. Splendebit autem resurgens : Tunc oblalus est ei dwmonium habens, cwcus el
mortuis, qui de morte victor ascendens, cuncto mutus, et curavit eum, ita ut cwcus et mutus loquere-
illuminavit. Vel splendebit juxta quod nonnull tur et videret. Quod dicit tunc oblatus est, tempus
aiunt, quando in facie ejus quidam splendoi ostendit quando sccuti sunt eum mulli, et curavit
emicans repercutiebat adversantes sibi , ita u eos omnes. De boc siquidem Lucas narrat, licet non
ferre non possent aspectum vultus ejus, sicu eo ordine, sedcseeum tacel. In quo nimirum, tria
factum est (Joan. n, 15) quando funiculum fecit d< B manifestum est signa simul facta fuisse, caecusvidet,
rcsticulis, et a lemplo ejecit omnes ; necnon et ii mulus Ioquitur, possessus a daemoneUberalur. Qiiotl
aliis quibusque locis. Et ideo Uebat, nc conlererelui si Lucas ex his aliquid tacet, non ideo de alio dicere
ab inimicis , sed inter eos , quando volebat, pei putandus ost, 550 quam de eo; per quem sane lio-
medium eorum liber ibat. Porro quod in veritati minem, ac si in specie, universum gcnus humanura
educet judicium, splendebit, el non conteretur do designatur. Quae nimirum opportunissima occurrit
nec ipsum ponat in terra judicium: nulli dubiun ^uratio, qui cum post omnes tnrbas in commune
quod omne judicium Salvator secundum verilaten charitas nunc extrinsecus daemonium habens caecus
judicat, cui dictum est: Deus, judicium tuum Regi da et mutus offertur. Ut sine ambiguitate aliqua idem ,
et justitiam tuam filio Regis ( Psal. LXXI, 1), qu intelligenliae orrio mystice servalus videatur. Nam
reddet unicuique juxta opera sua.Tamen imprsesen spicas vellere, id est horaines a saeculo praocerpere,
tiarum nequaquam reveritus esl Scribas et Phari apostolos Pharisaei arguebant. Pro quo facto miseri-
saeos, quos coniidenter publice redarguebat, et re cordia super sacrificiUmpraedicatur. Deinde maniis
vincebat, hypocritarum nomine nolans eos. Splen aridae homo, in synagoga oblatus, curatur. Qusevir-
debit autem in Ecclesia sua et in membris suis. tules ad convertendura Israel non solum nibil profi-
et non conteretur licet persecutiones passa, ob- C ciunt, verum eliam Pharisaei consilium raorlis ejus
scurari 549 quam saePevideatur, usque in flnen ineunt. Unde oporlebat ut post haecin unius forraa
sseculi, donec perducat judicium suum ad victoriam hominis oranium salus genlium figuraretur, ut po-
ita ut dicat morti jam victor : Ubi est, mors, aculeut pulus, qui erat habilatio dsemonis, caecus et mutus,
luus, ubi est, mors, vicloria tua ? (ICor. xv, 59). Cujus Dei capax fleret, et Deum in Christo videret; Chrisii
nimirum judicia verissiraa sunt in omnibus justificatc opera in confessione totius Trinitatis laudarel. Quo
in seraetipsis. Unde alibi David ad ipsum : Utjusti- facto stupuerunt lurbae, sed Pliarisaeoruro ingravescit
cum judicarii invidia. Ergo quia humanam infirraitatem haec tanla
ficeris in sermonibus tuis, et vincas
doctor Ec- ejus opera excedere videbant, pudorem confessionis
(Psal. L, 6). Unde fidenter agat quisquis
clesiae, quoniam splendebit doctrina Chrisii et nor suse majori perfidiae scelere declinant. Ut quia hsec
conterelur, etiam ab eo qui se exlollit et adversa- esse opora horainis existimare non poterant, confi-
tur contra Deum, donec ejiciat ad victoriam judicium teri ea Dei noUent, oranem ejus hanc virtulem in
suum Christus, ut sublata morlis potestale judiciuni Beelzebub principis daemoniorumesse confirmant, et
claritatis suse cunctis ostendal, et in omnibus se ir in dsemonis potestalehanc factam fuisse prcclamant.
veritate vicisse demonstret. Hsec quippe quasi intra Turbw vero slupebant omnes et dicebant: Nunquid
cerli temporis statuta praescribit, donec fiat voluntas " hic est filius David? Infelix nimium Pharisaeorum cae-
ejus, sicut in ccelo et in terra, et transeat judicium citas. Ttirbse mirantur et obstupescunt signis, et ro-
ita
ejus in victoriam. Ex quo Aquila et Theodotio quirunt ac confitentur filium David, quem ex prx-
interpretati sunt: non obscurabit, et non curret, do- sagio prophetarum noverant repromissum ; hi vero
nec ponat in terra judicium. Et est sensus, nullum calumniantur et ad blasphemiam insidiose convev-
vultus trislitia deterrebit, nec festinabit ad pcenam lunt.
impiorum, verum ad judiciura ullimi temporis omnia Jesus aulem sciens cogitationes eorum, dixit: Omne
reservabit. Quod sequitur: Et in nomine ejus gentes regnum divisum contra se desolabitur. Ad cogilata
sperabunt, in Hebrseo habet, et legem ejus insulae quidem respondit,ut vel sic cogerentur credere Deum
sperabunt. Sed Evangelisfa sensum potius quam esse, qui solus novit cogitationes hominum, el oc-
verba interprelatus est; pro lege enim et insulis culta cordium sua inspicit virtuie. Deinde miro cou-
nomen posuit, et gentes; ut diceret: In nomine ejns tra cos utitur argumento, quod omne regnum contra
gentes sperabunt. Ethoc non soluro impraesentiaruin, se divisum desolabitur. Plurimamergo inteUigenliae,
verum ubicunque de veteri inslrumenlo evangelislse de se, et exeroplonim prscbet copiam, vel simpliciter
465 EXPOSITIO IN MATTHJEUM.— LIB. VI, CAP. XII. 466
si inie "igatur, vol si aliius introspiciatur. Est igilur ;A regnum diaboli, maliiia nocendi est, per quam regnat
locupletissima contraeos responsio, quiejusopera in cisdem quibus nocet; benignitas vero et largitio
in Beelzebub nomine facta calumniabantur; ita ut sanitatis jam non de ejusest regno, sed de Spiritus
duobus niodis inlelligi possit. Primum ut responsio- sancti gralia, niediatorisque Dei et hominum ope-
nis ipsius conditio ad 551 cosdem retorqueatur re- ralio.
gnuni eorum, scilicet Judseorum, dum male divisum Quoclsi ego in Beelzebubejicio dwmones,filii vestri
est, stare non posse. Lex enim a Deo data est, et in quo ejiciunt ? Adhuc eos exorcistarum convincit
regni Israel polliciiatio vel stabilitas ex lege est. exomplo gentis illius, qui per invocationem nominis
Christi vero ortus vel arivenlus, legis plenitudo est. Dei, dicunlur dsemonia ejecisse et curasse suis invo-
Quod si regnum contra se, ut ab eis faclum est, di- calionibus male obsessos ab spiritibus immundis. Vel
vidaiur, necesse est ut desoletur, quod et faclum est. de apostolis inielligendum magis ccnseo, qtiibus po-
Nara polestas omnis divisione roinuilur; el regni vir- testas data est judicandi duodecim tribus Israel. Ideo,
tus adversum se separata, dimicans consumitur. Ac inquil, ipsijudices vestri erunt. Sed et ipsi exorcislse
per hoc, regnum Israel amisit ex lege, quando ad Judaeorum non lantse potestalis judices esse poterunt,
inipletionem legis principum et Pharisaeornm fastus comparatione tamen et firie qua invocalio fiebat, re-
et superbia, invidiose salis, repugnavit in Chrislo. B . cte judices dicuntur futuri. Quia quod in istis fiobat
Quod consecutum est per hanc divisionem, iUt ut qui minus eranl quam Christtis, hoc Pharissei non
populus et civitas ac regnum vcniret in exterminium. credebanl factum per eum, qui Deus erat in Christo.
Sed et regnum diaboli stare non posse, dictis suis, Nimis ergo prudenli interrogatione, sicut et in ora-
licei non intelligentes quid dixerint, conlra se dixisse nibus coarclat eos ut virtule Spiritus sancti opus
approbant. Eo igilur ipso qno loculi sunt genere, confilercnlur esse, quod gestum erat. Ac si patenler
eos condemnat ipse, dum ostendit juxta eorum ca- clamaret, quod si expulsio a filiis vestris facta dae-
lumniam, illos confessos fnisse regnum Beelzebub monum, non daemonibus, sed Domino deputatur,
contra se esse-divisum, etsi ad divisionem suam co- quare in me idem opus non approbatis? aut quare in
actus cst, ita ut spurcissimus daemonreliquos pertur- me non eamdem rcpenditis causam? Ideo judices
barel daemones, ariversus se divisio ipsa fiebat, et veslri erunt, quia eos creditis in Spirilu Dei agere,
ideo regnum ejus manifesto stare non posse. Hinc et judicio coram eis conlendam vobiscum, duni illi
quoque fatendum plus esse in eo poteslatis qui di- Deo lotiim altribuanl opus salutis hominum, vos au-
viserit, quam in his qui divisi sunt et expulsi. Ergo tem Beelzebub operibus (quod contra eum est, nec
jam riivisusest, et adversum se coaclus, regnum ejus ipsi congruil) assignatis. Quid igitur dignius quam ut
jam sub tali divisione dissolutum est, et destruclum. 'C ipsi sint jttdices eorum, quibus Christus dedisse ad-
Porro quod ait : versus daeroones poteslalera non dubilatur, quam
Omnis civitasel domus contra se divisa non stabit. quod ipse habuerit, negalur ? Ergo si discipuli ope-
Eadem ralio vel siroilitudo est, quae et regni. Sed rantur in Cbristo,etChristus in Spivitu Dei, profecto
civitas hic potest Hierusalem intelligi, in qua Dei ve- regnumDeijamindiscipulos, mediatorisoflicio, trans-
nerabaiur religio, gloriosa olim. Sed postquaro in fustun esl. Idcirco ait (Matth. xn, 28): Si ego in Spi-
Dominosuo, plebs iniraica Deo, furore exarsit, ut eum rituDei ejicio dwmonia, et hoccreditis,profecto in vos
occiderent; et apostolos ejus non credentibus exfu- 553 pervenitregnum Dei.ln quo iiaque facto tola Tri-
garunt, divisio facta, et regnum ceciriit, et civitas nilas declaralur, dura Chrislus in spirilu Dei Patris,
deslrucla est, et domus usque ad solum diruta juxta virtutem opcratur in genere humano, per quani in
comminationera Salvatoris. Verumtamen benignissi- credcntcs regnum Dei perventsse, id est remissio
mus Dominus contra duriliam cordis eorum non ces- peccatorum, jure creditur.Sed regnum Dei tripliciter
sat adlitic exempla opponere evidenliora. accipiendum. Quia aut ipse est regnum Dei de quo
Quod si Satanas, inquit, Satanam ejicit, el ad- alibi dicilur : Regnum Dei inlra vos esl_(Luc. xvn,
versum se divisus est, quomodostabil regnum ipsius ? n 21), vel certe illud regnum sublirae, de quo Joan-
Ac si dicatur, quod si ipse sibi iiiiinicus est daemon, nes ct ipse prsedicaverunt: Pwnilentiam agile, appro-
sescquc ipse impugnat, dum railites suos ab obsessis pinquavit enim regnum cwlorum (Matlh. iv, 17). Vel
depellit corporibus, quomodo slabit regnum ipsius, terlio modo, Scriptura sancta vel lex, regnum Dei
pace reslitula illis, in quibus dominabantur? nec accipitur, de qua dictum esl: Donec auferatur a vo-
habenl iu eo locum adversariae polestales, quibus bis regnum Dei, et tradelur genli facienli fructus ejus
illis litiganlibus, 552 Pax rcstituitur, et omnia inie- (Matth. xxi, 43).Quse simul omnia Judsei"lunc perdi-
rius exleriusque merabra sanantur corporis, el homo tlertint, quando Christum non receperunt. Sed no-
totus fidecuratur. Quod si dsemoneshominibus sem- landuin quod Mallhseusin spiritu Dei ait: Lucas in
per gesliunt nocere, et ille qui major illis est in ne- digilo Dei dixisse invenilur; quia quod Lucas ob-
quitia, susueos curat invocalionis nomine, quompdo scurius posuisse, Malthaeiis manifestius probalur.
stare poterit regnum ipsius ? Ac si dicatur : Ipsi vos Iste est ergo digitus Dei, quera magi Pharaonis con-
dijudicale, et convincite vos vestris calumniis, quia fitentur, docentes: Digitus Dei est hic (Exod. vm, 19).
non potest voluntas eorum, semper prava et nocendi Et lex digito Dei in monle Sinai censcripta legilur.
cupida, meis benignissimiscomparari operibus. Nam, Quo profeclo digito Scripluraruin sanctarura pro-
 467 S. PASCHASHRADBERTI AFIBATISCORPEIENSIS 468
fundilas inspirata esl hominibus sanclis, et reserata A bus nihil contrariuni iuveniliir. Unde argumentaliir
est lex veritalis. non solum aliquiri ab oo non miitiiasso, neque iu
Unde si ego in spiritu Dei, aul digito Dei, ejicio noraiue et potestale ejus egisse, vcvum in nullo ei
dwmonia (a quibuscunque eos ejecero) profectoper- convenive posso, quando qui secum non est adver-
venitin vos regnum Dei, et totius Trinitatis. Alioquin sum est, et qui sccnrn non congregai dispergit, ex
nisi Deus Trinitas credatur, et una aequalitas Dei- quo ingens corporis Christi unitas, el corporis Sa-
tatis in nobis commendetur, nec dsemonia fugantur, tanae secernitur alternilas; quia non iiiipsuni quoti
nec regnum Dei jure pervenisse crediUir. Sed pius est Deus Ttinitas, neque ad ipsum colligiluv qui con-
Magister adhuc latius duritiam cordis eorum tangit, tra Chvislum riispevgereprobatur. In omnibus igilur
et convincil opera Deilatis csse daemonia ejicere, et agil, ut ipse inlelligalur Deus a Deo Palre niissus,
animas honiinum curare. Unde infert : in Spiritu sancto operari, in qtio unilas Palris el
Quomodopotesl quisquam intrare in domum fortis, Filii commenriatur, qiiorum esl spiritus, et quoruni
et vasa ejus diripere, nisi prius alligaverit forlem, et idera commendatur cbarilas, de quo dicilur : Deus
tunc domum itlius diripiet. Conlra immanissiman?, charitas est (I Joan. iv, 16).555 Quapropter nemo
Judaeorum, et insensatam, ut ita fatear, perlinaciaro cumChrislo est, licet videaiur habere nomcn ejus
raullis bcnignissimus Salvator ac novis iililur argu- B ut Chrislianus vocelur; si non habeat Spiritum
menlis. Unde nunc viri fovlissinii rursus introducit sanctum, in quo dono unitas commenriatur; quo-
simililudinem, sicut de regno et civiiaie jam prserii- niani ipse non solum adveisus se divisus non est,
xerat, quam nemo intrare vel diripere potest, nisi verum eliam quoscunque colligit eflicit indivisos;
prius viceril et alligaverit forlem? Quod ipse Domi- peccata quae adversum se divisa snnt dimiilendo,
nus mox posl baplismum fecisse, satis aperle hic eosqne muntlatos inhabitando ut sint roembra Cbri-
praesens Evangelisla rieclarat, qnando in clesortura sti et corpus Christi, in quo corpore unilas com-
ductus est, et congressus cum diabolo; utique cum roendatur et colligitur. Qui autem ex adverso sunl,
eo ipso, quem isli iusanissimi principem vocabant ncc curo ipso sunl, nec cum ipso colligmit : sed
dseraoniorum. Congressus namque est cum eo, dispergunt, donec ah unilate corporis ChriSti di-
quem lerlio tunc vicit ac rejecit. 554 Hinc esl quod vidunlur. Quod si ita est, quid est quotl discipuli
nunc hoc in loco dicitur quasi aliis de se inferret videnles quemdam in Chrisli nomine dsemoniapel-
verbis, quomodo possem daemonesejicere, nisi prin- lentero, reforunt ad Dominum se vidisse et prohi-
cipem eoruin eis coiisentienlein inorani opere nefario buisse, quia cum illis eum non sequebalur? Quibus
prius vicisseni el alligassem? Quod atitem ipseforlis Dominus, Noliie, inquit, prohibere : qui conlra vos
sil et indomabilis, Dominus famulo suo Job aper- C non est, pro vobis est. Non polest enim quisquam in
lissime describit, el insinuat quoil non sit pole?tas meo nomine facere aliquid, et male loqui de me.
in terra quaepossit ei sequiparari. El itleo hcnc Lu- Quoniodo ergo contra ipsos non erat, iroo contra
cas inlulit: Si aulem fortior illo supcrvenerit,et vicerit Dominum, qui adhuc in corpore Cbristi nondum
eum, universa arma ejus in quibus confidebat, et erat, neque renalus in Spirilu sanclo, ut sequeretur
spolia ejus distribuet (Luc. xi, 23). Ubi manifeste Domintim per qiiem haecunilas colligitur? Quotl si
oslendit quod illum fortem fortior Christus vicit ac esset, omnino discipuli non prohibuisseni ei nomine
ligavit, cum eum propriis nequitisc suaevinculis Jesti iion solum daemonia ojicere, vevum ncc virtu-
adstrinxit, ne amplius noceret nisi quantum ei per- les quaslibel facere, quas ipsi profecto faciebanl.
mittilur, cui ita vincto spolia Salvator rietraxit et Unde qnia exlrahanc unitatera erat, quomodo Salva-
domum abstulil; nos scilicel, quos redemit, quos in tor ait: Qui conlra vosnon est, pro vobis est? Quod si
suum, victo Diabolo, redegit dominiura, domuraque omninoita accipiendum esl, videlur cum Chrislo esse,
sibi ex nobis dedicavit novam, et sanctifical Eccle- et in nomine ejus colligere qiiisquis extracomnninio-
siam. Qtios vevo suo justo judicio riereliqiiit, i» nem Ecclesiaeconslitutus, et dissocialus a societatc
eorum cordibus quasi in abysso hunc fortem cum Christianae religionis est. Alque ila falsum erit hoc
suis damnatum religavit, et. abstulit ab eo omnes " quod hic dicitur : Qut non est mecum, contra me est,
quos redemit. Alioquin nec possent se viribus suis etquinon colligii mecum, spargit (Matlh. xn, 30).
homines cruere, quia fortis erat quia eos tenebat Securus ergo esse potest quiquis exlra Ecclesiain
oaptivos, nisi gralia Dei liberarenlur, et fortior illo Christi in nomine ipsius lionum aliquod, seu virluics
Christus alligasset fortem, rium ci potostatcm exe- operalur, quod omiiino catholica fides non recipil.
mit, ne impedire posset voluntati fidelium, ne sequi Et itleo in Scripluris divinis multa discreiio sensus
possint ChrisUim et regnum obtinercsibi oblatum. adhibenda esl, tibicunque dissonare vidcnliir, roa-
Ergo quod dico oblatum, praesens locus insinuat xime in verbis Domini, ne ipse sibi (quotl absil)
etiam violenler ut accipiant qui necdura volunl eh- contrarius inveniatttr. In hoc enim faclo non conlra
boratum. Propler quod adhuc proponit: eos, sed pro eis erat, ubi in noraine Christi sanitates
.. Qui non est mecum, contra me esl; el qui non col- operabatur. ldcirco ut ulraque sentenlia vera sit,
t$ ligit mecum, dispergit. Quo sane syllogismo valde siculi omnino vera esl, quserendus est moriii:;,quo-
j^ revincit eos Beelzebub dsemonem longe a se esse, niodo jtixta senstim Domini utraque recle inteUiga-
>. quanlum lucem a tenebris, aul boiniin a malo, qui- lur. Ergo ille in hoc facto prohibendus nou erat.
469 EXPOSITIO IN MATTfcEUM. — LIB. VI. CAP. XII. Li(\
juxta prsecepluin Doiiiini, seri inulto magis in tanli A J ejus sunt dona quae habent, elnon eorurn qui a!>-
nominis venevatione conlirmaiirius, ubi 556 noni uluntur his male, sibi quidem ad perniciem et con-
erat contra Christum, neque conlra Apostolos, sedI clemnationem, Ecclesiae voro ad lestimonium. Et
neque contra Ecclesiam; vcrumlamen in.eo culpan- ideo utvique, licel in qtiibusriam cum Deo sunt,
dus erat, quia non sequebatur Chrislum, neques conlva Deinn esse probantur intus forisve, quia non
jungebalur ei, eo quod adbuc iu Spiritu sancto1 seciindum Deum sunt et dispergunt. Sequitur:
necdtim renalus erat, neque ei unilus in charilatei Ideo dico vobis, omne peccalum et blasphemia re-
Chrisli cum eo, ut ejus membrum esset. Unde quiai mittelur hominibus, spiritus autem blasphemiwnon
ab uiiilate Chrisli et Ecclesioe separatus erat, licet'• remittetur hominibus. El quicunque dixerit verbum
coUigerelipse, lamen extra dispersus erat, quia cumi contra Filium hominis remiltelur ei; qui autem dixerit
eo necdum erat, Quod si forle venisset ad Cliristumi contra Spiritum sanctum, non remittelur
ei, neque in
cl ad Ecclesiam, non illtid quod habebat acciperet, hoc swcttlo, neque in futuro. Quod sane capitu-
sed in quo aberrabat in se corrigeret, et quod lum obscurissimum esse
probat prseclarissimi do-
necilum habebat acciperet. Neque enim Cornelii ctoris Augustini ingenium , de
quo ad populum
orationes, hominis genlilis, non sunl exauditsc, vel muliis qusestiomim doclaraavit sententiis. In qup
"
clecniosynaenon sunt acceptae (Act. x, 51). Imo et I reprebentlere nullus non debet, si quid pius labor
angeluin ad se raissiiin nieruit inlueri; scd quia noster el indiisiria, ex bis, ultra aliquid pepererit;
prodesse illi ea non poleranl, nisi per vinculum et quod grandia et incredibilia conamur tenues el
ChrisiianaB societalis et pacis, ut incorporaretur exigui nulhis nos despicere, quoniam magna sunt et
Ecclesise, jubetur miltere ad Petrum, qualenus per eximia quae traclamus. Unde si plus audemus, et
eum discat Christum, et per illum etiam bapiizatus, praesumimus quam quod possumus, quseso ne quis
in consortio sacrae communionis ct nnitatis Eccle- prsestribat donum gvati;ointevclusum, saltem bonum
siae colligeretur. Alioquin si nollel bonum quod non quod cupimus. Quoniam non solum obscuruin est
babebat societalis Chrisli et Ecclesise suscipere, de quo quscritur, verum etiam valde pernecessa-
dispergeret in quo contra Christum erat, contraque rium ut intelligatiir, et valrie lerribile cum inlel-
ejus Ecclesiam superbiens foris ex eo quodhabebat. lectum fuerit quori dicilur: Omne peccalum ei omnis
Videtnr ilaque Christus in hac senientia, el qui inlus blasphemia remiltetur hominibus, qui autem dixerit
sunt, et qui tbris, ulrosque tangere; si aut illi qui contra Spiritum sanctum, non remittetur ei, neqne in
oxlra sunt voluerint introire cum Christo, sint in hoc swculo, neque in futuro. Solet namqtie res ex
Ecclesia umimque corpus fiant; aut si illi qui intus collatioi;e interpretura melius intelligi, solet el ex
sunt ac si in domo jam collecli nolnerint colligeve C * sententiis Doctorum collatis rieprehendi quod latet,
cum Christo, et aggregare virlutes, ut stabiles per- et ut plcnius apprehendatur in Spiritu sancto quod
maneanl fundaii, et constabiliti super pelram. Quo- patet; uncle inter se Evangelistarum collalio quam
niara [qui super arenara sedificant domum suam, et sscpe pleniorem reddit inlelligentiam, ut impraesen-
ihesaurizant sibi iram in die irae, ipsi nom cum tiarum Marcus ait, qui causas tantoe irse manifestius
Cbrisio congregaul, qui est pelra, ut habeant sta- expressit: Quia dicebant, inquit, eum spiritum im-
bile fundamenlum, sed dispergunl. Quia cum flave- mundum habere (Marc. ni, 30), quod et praesens
rit eos ventus et auva, vapianlur huc illucque, Evangelista ex eariem blasphemia hanc venire inter-
quasipulvis anlefaciem venli. Et ideo qui forisstmt minationis 558 occasionem, suis declarat indiciis,
seu pagani seu hsereiici, licet babeant sacramenta quia diccbant eum in Beelzebub principem dsemo-
Dei, in quibus forte virlutes operantur, non cum niorum ejiceve daemonia. Quoniani, sicul novit fides
Deo sunl, quia in Ecclesia non sunt, neque in imi- calholica, in Spiritu sanclo oranis remissio fil pec-
tate pacis per Spiritum sanctum aggregantur, idcirco calorum, omnis sanclificaiio. In quo dono virlutum
adversus Deum sunt. Similiter etqui intns suut per omnia donantur dona. Si quis ergo in eo blasphema-
sacramenluin baptismi in domo, nec tamen aedifi- verit, in quo sunt haec omnia perfectionis sacramen-
caut super pelram; quaeChvistus est, dispevgunl se- ta, quomodo consequi potest remissionem peccato-
melipsos, quia nollunt colligeve in unitate Chvisti, rum? Aut quomodo sanctificabitur ab immundiiiis
ut sint in Ecclesia Dei.et ipsi unum in 557 Spirilu suis? Vel quomodo donum accipiet aliquod, cum
sancto concorporati et coadunati in vinculo pacis. exsecraverit eum in quo sunl omnia tlona virtutum?
Hinc quoque colligitur hinc inrie, quod nunquam Quamvis igitnr Paler clonet qtiodcunque donum,
corpus Diaboli cum Chrislo est, neque cum eo col- etiam se et Filium, quod majus est omnibus donis,
iigit intus forisve, secundum inleriorem bominem iioniiisi in Spiritu sanctp donat Pater et Filius,
qui venovalur de die in diem in agnilionem verilatis, quia ipse amborura esl dontim. Cum autem ipse do-
et consociaiur per charitatem in unilale corporis natur, vere quidquid contractum est, ut ila falear,
Cliristi. Licel nonnulla sacramentorum Dei habeant conlra Palrem et Filium, blasphemia vel peccatum in
beneficia, in quibus cum Deo intus forisve esse vi- eo remitlitur, in qiiooninisremissiodaUir; vel in eo
tleantur, lamen Antichrisli jnre dicunlur, quia in negatur ipsa remissio peccali, et hlasphemia tenetur
multis conlra eum esse probantur, quamvis non in crimine, dum ipse blaspheraat in quo Palris et Filii
contra Ecclesiam, sed pro Ecclesia sint in eo quod omnia sunt dona. Quo dato, Deus lola Trinitas liabe.
471 S. PASCHASIIRADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 472
tur, credilur, et auiauir. Quo negato, nullum pec- A nunquam veniam merebitur, qui ab intercessore, ei
catum nullaque blasphemia remittilur, dum ipse sanctificatore, id est, a Spiritu sancto deseritur, qui
blasphematur, el dicunt ejus opera esse principis esl remissio oraniura peccatorura. Unde est quod di-
daemoniorum, in quo gratia donalur, et omnis ira- citur •.AccipiteSpiritum sanctum; quorum remiserilis
pccsiiludo cordis solvilur. Unde sanctus pater Augu- peccata, remittuntur eis ;el quorum retinueritis, retenta
slinus post argumenla varia rerum, post omnes erunt (Joan. xx, 25). In quo igilur putas remilti
proposiliones Scriplurarum, post syllogismorum peccata, cura accipitur venia, nisi in Spirilu sanclo,
acutissima epicheremata, post introductiones defini- qui datur credenlibus, quoniam Patris et Filii est;
tionuin lalissimas, Spirilus sancli blasphemiam im- lioc unum oplimum et perfeclissimum donum in
poenitudiiiem cordis esse dixit. Quoniam sicut nemo quo donantur reiiqua dona, quo negalo, negatur et
nisi in Spiritu sanclo Dorainum Jesurii dicil, neque venia, quaeaccipilur in vera Spirilus sancti confes-
cum opcribus salutis coniiteri nisi in eo potest: ita sione. Quoniam omnes qui vere in Jesum Christuni
nec poenitere a peccalis, et blaspheroiis cessare va- credunl, habent Spirilum sanclum perquemcharilas
let. Quanto magis qui manifesle inlelligit opera Dei, Dei Patris et Filii difliisa est in cordibus creden-
cum de virlute negare non polest, diabolica stimuja- tium, quse operit multiludinem peccalorum. Habent
tus invidia, calumniatur Chrislum Dei Vcrbum, et B et graUara remiltendi peccata, verumtaraen non nisi
opera Spirilus sancli esse Beelzebub. Non quod in eodem 560 Spirilu, in quo est omne rionum, el
non remiltatur eis talis blasphemia si cesset blasphe- omnis gralia etiam, ut saepe dictum est, et remissio
mare, perfecteque voluerit poenitere, et conliteri omnium peccalorum. Et quia per anguslum clcpsy-
eum sine quo nemo dicit Dorainum Jesum. Quoniam drae mealum influenlis aquaepondere ccelesiis minus
iu ipso Christum Dominum confiteri, magis laudare replemur, minusque suflusa niens Spiritus sancti
est, et venerari quam blasphemare. Quod delicium gratia, ad ea intus prolabilur, idcirco circuroductas
blasphemiaejuxlaimpcenitudinemcordis, lalibus non lineas divinse intelligenliae, quas spiritus Dei per
dimiltitur, neque in praesenti saeculo, neque in fu- beatos Evangelistas roodilicate distinxit, segnius,
turo; quorura nec audacia tantis revincilur minis, jam fatiscente senio, cymbalo linguaemonemur. Et
nec impudentia lantis superatur doctrinis, nec iides ideo ad beatum Augustinum et ad alios sanctos
(qua sanclius nihil esl) tantis inslruitur divinis 559 Doclores, lectorem meum paucis fatigaturo, nec
eloquiis. Exercuit ergo Christus contra eos (ut ita tamen jure faslidiosura, remitlo, qui de hoc operc
dicam) orationis suae argumcnta, ita divinitus obpa- propria edidere opuscula. Interim tamen scire con-
cata verbis, utinlus luce clarius exhibeant veritatem, venit, cum dicit : Quod blasphemia Spiritus sancli,
foris vero non intelligenlibus afferant offensioitem. -• neque in hoc smcuto , neque in futuro remiltitur
Quoniam, inquit, orane peccalum et blasphemia rc- (Matth. xn, 32), quia sunt aliqua peccala quse
miltetur hominihus, si Spiritus blasphemia eos non post hanc vitam in futuro sseculo remitlantur;
tenueritreos. Etiam quicunque dixeril verbum contra aut per ignem purgatorium, ut aiunt, aut per
fllium hominis, remittelur ei. Ac si diceret: Quod si oblaiiones et preces , ac vota lidelium. Tantuni
scandalizatus aliquis in carne mea fuerit, el me tan- ne blaspbemia Spiritus sancti .eos inurat, ut Do-
tum hominem arbitralus, quod lilius sim fabri, minum Jesura in Spiritu sancto quo rcpletus est,
homo vorator, et vini potator, habeamque fralres; abnegent operari. Quia cum csetera gesta diclaquc
talis opinio atque blasphemia , quanquam culpa non Spiritus sancti venia relaxentur, caret misericordia
careat erroris, lanien forle habet veniam. Non quod quisquis per hanc duriliam et impcenitudiiiem cor-
si perseveraverit in hac fidei blasphemia, sed si rc- dis, quod Deus in Christo sit, negaverit. Quid lam
ceperit confessionem ac pcenitudincin cordis, ne vi- extra veniam quara non soium negare Chrislura
deatur blasphemare in Spirilu sancto, ex quo con- quod Deus sit, verura eliam blasphcmare quod spi-
ceptus est Chrislus. Alioquin quomodo etiara ritu immundo agatur, et consistentiam paterni spi-
haerelicos post blaspheraiara Spiritus sancti episco- ritus adimere, in quo et per quem omnis blasphe-
"
pos scilicet ac presbyteros quidam in suum recipient mia omneque peccatum relaxatur. Quo abnegato,
gradum, necnon et omnes blasphemanles ad poe- omne peccatum lenetur. Nam in spiritu Dei orone
nilentiam. Unde manifeslum est, peccalorum re- opus Christus adiroplet, ut ipse sil reguum coelorum,
missionem, nunquam sine Spirilus sancti confes- et Deus in co mundum reconcilianssibi (II Cor. v, 19).
sione, nunquam sine advocatione ejus fieri; neque Alioquin quidquid conlumelise exsliteril in Chrislo,
sine illo quemquam, ut expedit, ingemiscere, neque id omne exslabit in Deo; quia in Christo Deus, el
sicut oportet, orare per se, dicenle Apostolo : Quid Christus in Deo est. Unde sequitur adhuc evidenlior
enim oremus sicut oportet, nescimus, sed ipse Spiritus syUogismus, quem nos, ut ail beatus Ilieronymus,
potlulat pro nobis gemilibus inenarrabilibus (Rom. inevilabilem possumus appellarc. Cujus profecto
vili, 26). Nam, sicut dixi, Nemo potest dicere Domi- viuculis huiic inde eos, si interrogali fuerint, con-
num Jesum niti in Spirilu sanclo (I Cor. xn, 3); cludit.
quod evacuare, el dicere in Beelzcbub ejicere dse- Aut facite, inquit, arborem bonam et fructum ejut
monia, vel in eo operari quae divina sunt, nirois bonum, aul facile arborem malam et fructum ejut ma-
exitiabUe est, nimisque morliferum. Quapropter lum. Utroque itaque eorum eos premit. Ac sidieaUir:
 475 EXPOSITIO IN MATTHiEUM. — LIB. VI, CAP. XII. 474
si Diabolus malus est, oona opera facere non potest.. A boniis et proferl bona; quanquam a nalura ipse homo
Si autem bona sunt quae facta cernitis, constat ut sit bonus, Quod si in opinione boni malive subrepse-
non sit diabolus, id est arbor mala, qtti ea facit. rit dubietas, sub secrelo indulgentise Dei reposita
Neque enim fieri potest ut ex malo bonum, aut ex est venia in bona confessione. Verumtamen omnem
bono malum orialur. Idcirco tribuite bonis opcribus corruplelara hominis ex nalurse vitio proficisci do-
561 1uaciiunt, ut cernilis ex me, ut bonus sit cuit, cum et homo bonus, et homo malus dicatur,
idem a quo fiunt, quae negare nequaqtiam poteslis non ex eo quod horao est, sed ex vitio, quia corru-
quoil bona sint, quoniam Deificaet divina. Propterea ptus esl. Et hinc est quod sequitur :
alibi eisdem Pharisseis ait, etsi rae non vultis, sal- Quoniam omne verbumotiosum quod locuti fuerint
tem operibus credite. Quo niniirum argumento et homines, reddent rationem de eo in die judicii. Haeret
prsesentes valde revincit Judaeos, et futuros propul- quidemlioc cum superioribus, et est sensus : qiiod si
sat adversarios, dum eos refellit inlelligere Christi otiosum verbum, quod nequaquam aedificat'audien-
opera, non esse humana virtute, nolle tamen confi- tes, non est absque periculo ejus qui loquitur :
teri quod Dei sint, condemnat. Porro in futuro cx quanlo magis vos qui opera Spirilussancti calumnia-
hoc omnem fidei perversitatem coarguit, eornm sci- miiiireddituri eslis rationem calumnise veslrae?Porro
licet, qui dignilatem et communionera paternse sub- B ] otiosum verbum estquodsine utilitate audieniis lo-
stantiae ab ipso detrahunt. Unde se arborem, quse quentisve dicitur. Ut puta si omissis seriis, de rebus
frucluiu suum et non alienum dat in tempore suo, in frivolis loquamur, fabulasque navremus antiquas.
corpore positum significal; quia per inlerioris suse Cseterum si quis sciirrilia replicat verba, vel risum
fecunditatem millitur ubertas Ecclesise, et exube- moventia, seu aliquid turpiludinis , hic non otiosi
raiomnis fructus jusliliae. Quapropter et jara miro verbi, setl criminosi lenebilur reus. Quibus profecto
roodo dicit: Aut facite arborem bonam ciint fructibus vitiis, rium cachinnis ora dissolvimus quam saepe
suis, aut facite arborera malam cum fruclibus suis; offendimus, quia lalia divinus sermo et sanctorura
quia ex fruclibus, ut ait , arbor ipsa cognosci- Patruni regulse aeterna clausura darnnarunt, ne os
lur. Nunquid secundum arborum nalurain arbor Christi discipuli talibus maculetur eloquiis. Ilinc est
mala bona pptest cpnstitui, vel quse bona est, ut quod sequitur :
mala sit, cum ramis et fructibus suis commutari? Ex verbis tuis justificaberis, aut ex verbis tuis con-
Sed ul ex nalura arborum convincantur Chrislum demnaberis. Quoniam sicut supra diclura est : Ex
non posse inutilem jure, aut maium judicart, dum abundantia cordis os loquitur (Matlh. xii, 14), ac sj
frnclus ejus boni probantur et Deifici; quinirao juxta dicatur : ex proprio thesauro cordis. Quoniam vani-
fruclum operis Deum decerni debere, et tanquam (C tas aut scurrililas, seu reliqua quae inlus in menle,
Deum Dei FiUum in oranibus venerari. Ne forte cum pejora abundantes aperire frequenler assuescunt.
per adroirationem operum tantorum Dei nomen de- Ubi abundat gralia Spiritus sancti, et thesaurizata
trahere non audeas, per maliliam mentis, et sensus bonitas roanet, ea proferl lingua quse in thesauro suo
generosilatera.ejus quam habet cura DeoPatre quan- intus habet. Quoniamcalainus linguse inde profundi-
quaniconfiteriescoaclusiniiomine,abnegatapaternae tur quae intus abundant. Nec potest de malo the-
substantiaecommunione, decerpasinfruclu proprieta- sauro, nisi quae raala sunl assuele proferri.
tem nalurae. Acperhoc quia: Vwquidicunt bonumtna- Tunc responderunt ei quidam de Scribis 563 et
lum et malum bonum (Isa. v, 20). Ideo Doininus Phariswis, dicenles : Magisler, volumus a te signum
bonitatis suaeminus ostendit; et ideo aut malam ar- videre. Ubicunque evangelista, tunc ponit, tempus
borem cum malisfructibus suis, autbonamcumbonis expriinit ordiuis. Idcirco usque ad praesentem locum
fructibus suis secernant, ne si quis bonus est, dicanl omnia haec argumenta contra blasphemiani prioris
nialeoperariposse; aul de seipsis, ipsi qui mali erant, signi objecta sunt adversus eos. Sed perfidi Pharisaei
aestiment bona vel vera dici posse. Unde sequitur : vel Scribae sic rursus signum petunt ab eo, quasi
Progenies viperarum, quomodo potestis bona loqui quaeviderant signa non fuerint. Sed alius evange-
c:iinsilis mali ? Ex abundanlia enim cordis os toqui- D I lisla,quae hic obscurius posuit, manifestius explicat
tur. Ostcndit illos aperlius arborem raalam esse, et cum ait : Volumus a te signum videre de cmlo
profert in veritate judiciiiin, talesque eos afferre fru- (Matth. XII, 38). Ergo vel ignem de coelo in moreni
ctiis blasphemisc, qualia in se semina Diaboli susce- Eliaevenire quserebant; vel in similitudinem Saraue-
perant. Unde et progenies viperarum jure vocati lis, tempore aestivo concrepare lonitrua, ftilgura
sunt, non a natura, sed ex vitio diaboli quo corrupti coruscare, imbres pluere, quasi non possent et ista,
eranl 562 Jam>ulbona nec loqui nec agere possent, si fierent, calumniari ac dicere, ex occultis et variis
donec in eodem vilio blasphemiae perdurarent. Quia aeris passionibns accidisse. Nam qui calumniabantur
bonus homode bono lltesauro profert bona, et malus ea quae oculis ex aperto viderant, manu langere
homode malo thesauro profert mala. Non quod homo possent, et uliliter salutem hominum sentire, quid
a natura sit raalus, sed quia ipse sibi thesaurizat in facerent vecordes de his quae de cceloex abditis veni-
corde suo malum, unde sit malus. De quo the- rent? Fortassis ergo responrierent, et roagos in
sauro irae Dei profert mala. Quo sane thesauro ^Egyplo multa signa de ccelofocisse. Neminem eum
thesaurizato, factus est malus, sicut et ex bouo iit esse putabunt nisi tantummodo hominem ; et iden
 475 S. PASCIIASII RADBERTI ABBATIS COBBEIENSIS 470
adulatovie raagisellraude.quam ex fidevel religione A dicil unus evangelista, altev vevo, posi riiosoclo;
eum Magistrum vocant. Non puto quod ignorarenl a partem postcriorem primi diei, in quo completum
magis slellam visam et praedicatam in oriu ipsius, est quod promisit, pro totis atque integris diebus
quando et ipsi ex prophelia locumnativiiatis Christi annumeremus, ut inlelligas eum qui dixit post sex
Hcrode interrogante denuntiarunl. Neque latebat dies, solos medios connumerasse qui veri , toli,
angelos pastoribus Chrislum natum nuniiasse qui atque integri, corapleti sunt. Sed hic tropus signi-
vocein Patris de cceload euih venisse et Filium sibi ficationis capax cst , pleni inlcllectus, cura plus
dilectum proclainasse audierant vei cognovcrant, minusve pronuntiat Scripiura. Aut enim a parte
quando ct ipsi magis invidiose tonitruum factum totum ostendit, ut : Verbum caro factum est; aul e
fuisse de ccelo dicebant. Pro quibus profecto caluiu- conlra, ut ibi: Ergo propler parasceven Judworum
niis et blasphemiis egregie dixil : quia juxta erat monnmentum ubi positerunl eum
Generatiomala et adultera. Adultera quia dimise- (Joan. xix, 42). Porrp quod ait, in cortle lerrae, tro-
rat virum suum CbrislumjuxtaEzechielem, et multis pice similiter loquitur : non quod terra cor babeat
se miscuerat amaloribus. Quod aulemdicit, generatio ut aniraal sit, seri signiflcat Hierusalem, de qua di-
mala, non naluram eorum dar.inat qui nati sunl ex ctum 565 esl: Q"'" op&atut est salulem in medio
seniino Abrahae, sed vitium, quo a diabolo corrupti R terrw (Psal. LXXIII,12), in qua crucilixus est Do-
siinl. Iinitaiionc quidem ejus, dicuntur filii sicul et miuus ct sepultus.
supra prog.'iiies viperarura. Quia sicul occiriunl filii Viri Ntnivitw surgent. Prosequilur miram el ad-
malres ex quibus nasciinlur, ila occiderunl Judaei mirabilem
prophetiam, quse de prophetia Jonac
Chrislum Dei virtutemDeiquesapientiam(I Cor. 1,24), facta est, de qua prophelaverat Chrislus el ipso
qui esl oninium recte sapientium mater. In quo ut expleret valicinium suum, etiani
prophela.
Signumqumril, et signum non dubitur ei, nisi si- celerior faclus est ipse in resurrectione quam prae-
gnum Jonw prophelw. Oinne igilur signum alicujus dixerat et praefiguravit propheta. Porro de Nini-
rei sigiium esl. Porro signum quod se Christus da- vitis fidem fuluram demonstrat
majorem gentium
lurum promitlil, illius signi Jonae res est. Sed ideo
quam Judaeorura, et ideo ex firie Ninivitarum, Ju-
signum tlicitur, quia quidquid praefiguralura fuil in daeosin futuro, quia noncredideruiit, condemnandos
Jona, 564 totum impletum est in Chrislo. Ac pcr denuntial. Quoniam Ninivitae, Jona praedicante,pce-
hoc, licel signum dicalur, res, ufriixi, illiussigni fuit. nilenliam egerunt, et a Deo pceuiieiidi veniam con-
Quia sicut fuit Jona in vcnlre ceti tribus diebus el iessione meruerunt; isti vero Christo Dei iilio prae-
tribus noclibus: sic eril Fitius hominis in corde terrw r
nunUalo, ipso praeriicante, eum non susceperunt.
tribus diebus et tribus noctibus. Quamvis nonnulti Irieo dictum est, quoniam laudabiliores
surgent
quidquiil Jonas gessit signuro fuisse de Chrislo con- erunt in similitudine duorum rienariorura, quorum
firiiiant, quod reprobato israel ad Ninivitas propheu alter forniosior splendel et clarior formalione arti-
jnitiitur, sictil vepudialis perliriis Judseis Cliristus ad alter vilissime degeneri actus pondere et splen-
seu caetera dc eo ficis,
gcnics, quae leguntur. Taraen in dore, contemnitur. Ubi fides gentium permaxima
hoc evidens signum fuit, quod non soliim uiortem autem non '
Condemnabunt judicii pole-
Domiiii prsufiguravit,verum eliam ipsum leinpus pas- prsedicatur.
stale, sed quia ex eorura comparatione ipsi conriem-
sionis, iribus diebus et tribus noctibus, signanter nabuntur. Ei nolandum quod
ex genles ad meliora eo
cxpressit. Quamvis hocquidam dubitent.ct inen- in die et sublimiora pcrcipient fide suse
dacio ascribant Salvatoris verba, quod uon tribus dona. resurgont,
diebus, nec tribus noctibus in sepulcro jacuerit.
Ncc inlelligunt quam sa'pe in Scripturis sacris hunc El ecce plus quam Jonas hic. Hic autem non no-
moduiii lociilionis inveniuiil, qui Uopus synecdoclie men accipiendnra, sed adverbium loci. Quoniam im-
vooatur, ubi pars pvo loto accipitur. Non quod Doroi- prsescnliarum crat Christns qui loquebatur sic de se
iius omnes tres dies et tres nocles in inferno fuerit, n quasi de alio, ac si diceret: Hic inter vos est, qui
seri ut sexlae ieriae tliei parlera qua sepullus est, plus est quam Jonas hic. Quouiam juxta Septuaginta
cum praelerila nocte el clic accipias, hoc est pro lota Jonas tribus diebus Ninivilis poenilenliaui prsedica-
clio. Sabbatum vero in quo esl tota nox et diesL vit, ego vero tanto lempore ; ille Assyriis genti iu-
deiiule necleiii Douiinieani cum eodem die illuce- credulae, ego Judaeis populo Dei; ilie alienis a lege
scenle, parlem accipiendo pro toto. Habes igitur tres Dei, ego meis civibus semper a lege et prophetis
tlies, el tres uoctes, si ila uniuscujusque diei parlera, ea qu;e repromissa sunt palribus, cxhibeo; ille voce
aiilnoclis acceperis pro toto. Ul pula si aliqtiis hora lantum loculus simpliciler nihil signoruni faciens,
dioi nona egressus fueril rie niansione, iter agens, ego (el si in Beelzebub facere caluinnior) innmnera
et allerius diei hora tertia ad mansionem alleram infirmis piiesliti beneficia gratis. Quae quia deitatis
perveneril; quod si dixerimus biriui eum fecisse iter, sunl opera, insinuant quod plus csl quam Jonas bic
nunquid slatim reprehendemur mendacii? Quia ille iinprsesentiarum, a quo lam mira et inaudita fuuii.
qui ambttlavit non omnes horas ulriusque diei, sed Regina Austri surget injudicio cum generatione ista,
quamdam partem itinere consumpsit. Naro et quod- quia venit a finibus lerrw audire sapientiam Salomo-
Dominusosiendit se in monle post sex dies factum nis. Nemo niortaliuin esl qui tani docilem habeat
 477 EXPOSITIO 1N MATTH^EUM.- LIB. VI, CAP. XII. 478
nalurani, vol oxcellontissimum ingenium, ut the- A j tia et venia gratis prsedicatuv. Sequitur adhuc alia
sauros divinarum Scripturarum sua possit scieritia,, objurgalio :
vel eruditione ad liquidum peneirare. Nemo oui sin- Cum immundus spirilus exierit ab hoinine, ambtt
gula queat aenigmala 566 vevelare, et allegovias; lat per loca arida quwrens reqttiem, el non invenit, et
rationesque paraboiarum denionstrare; similitudi- reliqua. Continuus quidem ordo leclionis, et ex
n*s quoque suis in locis digne oxprimcre, omnia oc- prioris exordio sermonis proficisci probatiir, diiui
cnlta aperire. Qtiodquia non potest, non ideo lameni eis ob duritiam cordis eorum alrocior accuniulatur
debet pulare, quod aliquid in eisclem sacris litteris> pcena, et major comminatur vinriicta. Ad hoc quip-
supervacuuni, aul abs pte sacramento, licet occultaes pe omnis comparatio prsesentis loci intentatur, ut
significationis, sit positum. Idcirco adliibendns Ia- demonstret ex ea Judaeis graviora imminere sup-
bor, et cum sluriio invenicndi imploranda esl tlivinai plicia, quori et in line aperte concludit, cum ait:
gratia, ut nobisobscura reserare dignetur qui lenetl Sic erit (inquit) et huic generationi pessimw. Naui
clavem scientix. Quia, ut clictum cst, ipsa verilasi homo a quo iiiimundus egreditur spiritus Judaeoriiin
iniiltum demersa in alto latet. Quis enim deprehen- nalio riesignatur, de qua spiritum immundura Iox,
doret disertissimtis philosopborum, haec vegina quae dala csl, inlervenlu suo ejecit. Quoniam antea
Saba quod ista prsefiguraret, vel quod Jonas forte B I in /Egypto niulla el gravia in Deum peccata idola
pcr tririuum in venlre ceti demersus tam pro- adorando ct daemonia colendo, contraxerant. Nec
funda oslenderet ? Nisi Christus Dei virtus Deiquei non eliam postquam signa et prodigia Dei in ^Egypto
sapieniia, qui aperit et nemo claudit, illud de sei videranl, post transitum maris Rubri, post innumera
dieuim aperiret ? Quoniam sicut inaudita vectura benelicia et miracula interdum, cum lex a Deo fa-
rectorem suuro servans, et post triduum refcrcns bricaretur, nietallo ac Iapidibus Iioslias immolave-
aJ superna : ita et Chvistus pev moviem ad inferna rnnt, una cum choris et canticis saltantium, au-
deseendens, ineffabiliter est adimpleta veritas cum veos quos sibi conflaverant viiulos, rioos ailsfave-
victor Lriumpi.iiinsrcdiil ad vitam, Et lioc est si- runt. Sed le.i, velutl quaedaincustodia muroruni cir-
gnuin quod quserentibus solum se dalurum pro- cumjectae polestatis, daeraonibus rejeclis, conclusit
mitlit, per quod scirenl gloriam quam in Christo Dei populum ab cis, et exclusit adversarium. Qui
spreverant, totam esse gentibus conferendam, sic- illinc exicns, pergens quasi per arida loca, et in-
ul et Jonas se redriit gentibus quem aufugienclo aquosa, longe diucircuiens, oberravitper soliludines
absiuleral a Jutlaeis. Unde adhuc el regina Auslri geniium, inquibus nullus fbns vitse adhuceffluxerat,
in judicium ventura prsedicalur. Quia sicut Jonas neque ccelestis imber eos compluerat, etideo nimia
pravisus est ul veniret in fignra Christi : ita et C arditate torridi squalebant. Qtias solitudines el loca
regina Austri praevisa est in figura Ecclesise, quse arida diu clum circuiret, et requiesceret in eis male
venrt ad Christum. Propterea beali sumus, inquam, pacatus, tandemaliquandoDei gralia respersi, post-
quia qiiori praecessit in lypo et promissuro est quam per lavacrum aquae vitae sunt abluli, et fons
in figura, nos lotam tencinus in specie veritatera, vivus in eis eflluxit, habitandi cum his nulliis locus
veneramurque ipsam sapientiam, ipsumque Salomo- fuit. Et cum jam in his vequiem non haberet re~
nem amplecliinur, amamus et lenemus in specie gnandi inlra sc reputans, optimum riux.il, 568 el
veritatem, veneramurque ipsam sapienliain, ipsura- posse creriiriit in eam regredi domum, de tjtta rie-
que Saloinonem ampleciimur, amainus ci tenemus ptilsus prius per legem ac si ad ampliora invitalus,
lide. Quia profecio hic plus est quam Salomon Cbri- exivit. Ad quam rursus regrediens, invenit vacantem
stus, cujus egressio a siiiiiinoccelorttmculminc quae- perotinm ei sabbatum. Vaoabat enim lempluui Ju-
sivil eam quae venit a finibus terrae audire sapien- dseorum, quia sine Cbristo erat, et sine Deo, et sine
liam , ei conlemplari ineffabilia sacramentorum custodia angelorum. Qttoniam,sicul legimusin Jose-
ejus mysleria. Tradunt igilur Judaei quori haecmu- plio,postpassioncmDominiclamatum estpublicenitil-
lierMeroe sit vocala, solumraodononien quaerentes lisaudientibus in eadem arce murorum: Transeaniiis
ct oarnaliler omnia sentientes. Nec tamen myste- " ex bis sedibus. Noc immerito, quia Dominum ange-
riiim recognoscunt, quod Christus rie se et Ecclesia, lortim babitatoveni habere noluerunt. Et ideoeorum
quse vere regina est, csse tlocuil. Cumulat crgo exspoliata prsesidiis vacabat domus otio vanissirae
adltiic invidiain Judaeorum bsec comparatio, (piia feriata, oniata prophetarum praeconiis et tradi-
eos sine excusalione facit 567 fitles gentium. Ut lionibus paternaelogis, nec non et superstiliosis ob-
cum illi prophetis, itl est, Jonse Salomonique sevvationibiis. Propter quas nimirum traditiones
credunt, ei coinplecluntur sapientiae doclrinam ; etiam ipsa legis cuslodia longe abscesserat, quia
isti Christum non creriunl Jona seu Salomonc po- omnislex et prophetia nsque ad Joannem dala fuc-
liorem. Et ideo eos in resureclione judicii condem- rat, ut Christum annuntiarent, quo abjecto, absque
nabunt, quia in his repertus esl limor Dei ac fidos, habttatorej ut riixi, vacua remansit, non solum ipsa
quibus lex non erat data, nec virlus verae sapientise gens, vevum eiiam et ipsa lex; quia non evat alius
praedicata. Hinc magis indigni sunt venia qui ex queni pvaeliguraret neque in sequem riemonslraret;
lege sunl infideles, tlum plu-sfidei sectati sunt com- sed a nobis tamen legitur plena mysteriis ad testi-
niercium qui legero non noverant, quando illis gra- monium corfirmalionisnoslrae, elillis adopprobrium
479 S. PASCHASHRADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 480
damnationis suse.Quaedomus Judaeorumcum ita esset A Adhuc igitur Salvatore toquentead turbas, eccema-
ornata, et mundata, necnon et vacua, ne vacuarema- ter ejus et fratres ejus stabant foris qumrentesloqui ei.
neret, rursus repleta est.dsemonibus.Qui ideosubsep- Dixit autem ei quidam: Ecce maler tua et fratres tui,
tenario numiero assumuntur, quoniam in eo numero foris stant quwrentes te. Quamvis occupatus esset
plena perfeclio designatur. Ut quia tot erant eis Dominus in doctrina verbi, altior hoc loco requiren-
munera gratiarum destinata si Chrislum recepis- dus esl sensus, quia perfecti et sapientis viri est, per
sent, in quo erant hacc omnia, tot tantaque dein- singulas sentenlias actite inspicere sensus latentes in
ceps e contrario fierct in eis iniquilatis possessio. eis invenire; distinguere singula, qttse in locis et
Quoniam et per septem vitia principalia, universa temporibus seu in rebus sunt signiflcata, dicta vel
viliorum imraanitas exprimitur; ut quanta est in gesta. Breviter quiriem definire verbis plenins, quse
bonis graliaruni aclio, tanta sit et in malis iniqui- explananlur amplilicare sensibus, sine insoleniia, sine
tatis plenitudo. Sed ideo nequiores dicuntur as- ambiiione laudis, ct 570 jaciantia vanitalis. Quia
sumpli quam is fucral qui eos prius possederat, quia omnia divina, nt riixi supevius, narrala operata stint
graviora sunt vilia quse post perceptam lcgem vel mysleriis, el niliil in eis dicluro quod non sit plenum
graliam committunttir quam fuerant illa quse nulla sensibus, sicul est quod ail: Adhuc eo loqtiente, ecce
percepta lege operabamur. Propter quod quia B maler ejus, el fralres stabunt foris,et dixit ei quidam:
completiim videmus in Judaeis quaecomminala sunt, Ecce mater tua et fratres tui foris stant quwrentes te.
expavescaraus admiltere quaeprohibita sunt, quo- Non quod ingrediendi ad eum, ut caeteri non habe-
niam melius esset, juxta Aposlolum (II Pet. n, rent potestatem, sed quia sic divina disposuit Provi-
20), viam Dei non nosse, quam post perceptam denlia, ut rei eventus raonslraret exspoliata prsedica-
gratiara retrorsum abire, aut sub hypocrisi ficte tione, deinceps quid ipsi Jud&>i acturi essent, nolen-
ac viliosissime vivere. Quia cum quisque ceci- tes pevostium intrare, idest per fidem ari eum. Unde
derit de culmine juslilise Dei, deinceps jam simu- dictumesl: Ego sum ostitim(Joan.x,9), etquia in sua
lalionem habcbit. Cupidilas enim carnis expulsa venit,etsuieum non receperunt(Joan., i, 11). Porro in
569 per pcenilentiam, etaconsuelis operibus jam malre et fratribus Synagoga et Judaei, qui ex ea
exclusa, cum non invenerit in quibus delectationi- nati sunt, intelligunlur; qui contemnentes ejus do-
bus requiescat, avidius ad prislinam redit hominis ctrinam, cuncta in opprobrium vertunt. Unde qui-
menlem, et rursus eam occupat.si, cum expulsaes- dara ut ex uno genus intelligalur, ac si insultans
set, negiigentia subsecuta fuerit, ut de fervore cha- dicit: Ecce mater tua et fratres tui foris stant quw-
rilalis mens prolapsa ruat. Tunc siquidem non soltim rentes te. Quasi diceret: Quid talia de te in populo
hahehit illa seplera vitia, quaesunt septcm virtutibus C respergis, vel quare te Deum facis, et in nohis tanta
spiritalibus coniraria, verum etiam per hypocrisin, laliaque reprehendis et minaris, quasi in lua sit
in seipsa virlules habere simulabit. Proplerea as- potestate atrociora nobis reddere, nonne hacc est
sumplis secuin aliis septem nequioribus, hoc est ipsa mater lua el fratres tui? cum sis homo, fabri filius,
septenaria simulalione, redit ipsa conciipiscenlia et et vilior in genere prac caeleris, cur tam exiinia de
possedit earadein dorauin, ut sinl itovissimahominis le oslendis, et in nobis tanta calumniaris? Quse
illius pejora prioribus (Matth. xu, 45). Elenim Judaeis adhuc hodie vox est Judaeoruin crerientes quod
gravius est nunc quotidie in synagogis Christum homo est tanlum fabri filius, et conditioiie carnis
obstinalo animo blaspheraare, quam cum in yEgyplo huinanae ex feraina generatus. Quanquara videatur
anle legis nolitiara iriolisserviebant, dsemonibusim- iste qui nunliat cl ob aliam calumniam, non for-
molare. Et, ut apertius ostenderet de quibus parabola tuitu, neque simpliciter .insultans, ista nuntiare,
texebatur, ait: Sic eril generatio huic pessimm.Quam- verum raagis ex hoc insidias practendere, ulrumne
vis quodammodo et de hsercticis accipi possit; quo- offlcio divini verbi conlra superius praeceptum de
niam niullo pejoris condilionis sunt hseretici aesli- matre prolatum vel de fratribus, carnera aut san-
mandi, quam genliles; quia in illis adbuc spes fidei guinem eorum, per molus affeclum, praeferat. Sed
restat, in istis vero pugna discordisemanet. Tamen B inspeclor corriium benignissimus Salvalor sic re-
ul vcritas non extenuetur intelligentiae,impleta haec sponsura temperat, ne matrera neget, aut fratres,
omnia dsilur cernere libere in Judaeis. Quoniam nisi pro qua etiam in cruce pendens sollicitudinem go-
gravius hoc illis esset quod rejecerunt Chrislum et rebat, sed ul insidianlem reperculeret, seque Filium
vacui remanserunt,quam si utprius idola ariorarent, Dei non celavit.
nequaquam ita usque in finem saecuiia proprio soio Undeexlendens manum in discipulo, ait, Ecce ma-
capile sine ulla repropiliatione expulsi essent. Nam ter mea et fratres mei. Ac si diccret, Isti sunt maler
modo non idola adorant et veneranlur, et tamen sine niea, quorum oflicio et doctrina quotidie creden-
ulla clementia per omnem orbem terrarum dispersi, tium aniinse in meo corpore ul sinl generantur ad
et sine Deo vero vagi inveniuntur. Quia qui nolue- lttcem. Isti sunt fralres qui faciunt opera Patris raei
runl esse doraus Dei, facli sunt domus dsemonnm et voluntatem, unde et ipsi ex hoc adoplantur in
pessimorum. Ari quam regressi cum suo principe iilios. Non enim ut dixi, juxta haereticos, matrem
suis circuinsepti nequiliis, in eisdem habitant, et negavit, ut putarelur de phantasin.ate natus. Sed
sunl eorum omuia pejora prioribus. apostolos cognaiioni praetulit carnis, ut el571 nos
481 EXPOSITIO IN MATTH^UM. — LIB. VII. CAP. XII. 482
in comparatione dilectionis semper carni Spiritum A circo matcr el fratres differunt introire, ut et re-
prseferamus. Sed ne forte de solis apostolis dicere verantia servaretur in accessu, et mysteriurn for-
videretur, providus Magister addidit, eliam et de maretur divinitatis ex proventu. Unde quia percur-
singulis recte credenlibus. rimus inelimato loquenrii 572 genere ab eo loco
El quicunquefecerit voluntatemPatris mei, qui in ubi circuibat benignissimus Jesus civitales omnes et
eoelisest, ipse meus frater, el soror, et mater est. castella docens in synogagis eorum el prwdicans
lnlerea ne. de Joseph dicere rursus calumniarctur, Evangelium regni (Matth. ix, 35), usque ad hunc
cum volunlatem Palris requirebai, addidit, qui in locum, ubi deinceps novus incipil ordo narrandi.
coelisest, ut monstraretur lucc clarius seipsum de Et quia flagitat ratio ut vires reparentur lecioris,
coelisvenisse, qtiamvis Filius hominis in carne vide- curemus finem imponere libro, si forle ad novum
relur. Formam quoque seipsum omnibus agendi narrandi genus, recreatis viribus, constantius qua-
senlienriique constituens propinquitalum omnium litercunque redire possimus Qttoniam nec nos lam
jus atque nomen jam non tle conriitione carnis, sed largam habemus dicendi periliam, nec facullatem
rie Christi et Ecclesise coinmunione relinendum. apposile ad persuadendura, ut quae optima simt lo-
QuoiiiamEcclesia, quae in Christo colligitur, mater quendi explere valeam; neque sum prsestantissiino
offectaest, inlus in corde Clirislum gignendo et pa- B prseditus ingenio, ut hscc tam difficilia enodare
riendo. Soror vero secundum quod quam saepe in facile et explicare possim. Idcirco me intra meos
Canticis appellatur, ideo et ipsa vocala est, qtiia continere terminos decrevi, quos mihi divina in-
Christus Dei Filius, hominis filius faclus est, juxta dulsit misericordia, ne uiodtim excedain concessae
quod et ipse sponsus et frater est. Unde jam tunc gratiae,quoniam nec Iaudem roultam requiro horiii-
in aposlolis cum Christo nrater inlus erat et fralres, nuin, nec gloriam. ldcirco etsi non cloquenliam
foris vero Synagoga de qua gonitus est, et fratres mihi vindico, sensus tamen calholicos enucleare cu-
Judaeiinvidia csecati stabant, nolentes intus intra- pio. Quoniam si non alii tractassent Scripturas
re ad convivium , in qno junior filius clementer divinas quara oratores studiosi et prudentes, atque
ceceplus epulabatur. Ex quo loco quiriam, fralres illustrissimi viri et praeclari, rara esset disputatio
Domini dixerunt esse lilios Joseph, de alia uxore divinorum eloquiorum, et humana facundia lauda-
generatos. Suspicaii sunt enim, sequentes ex apo- relur magis quam coelestisgralia. Stultum quippe
crypho Judaeorura deliramenta qnamdani Eslham est in hac Christi schola, saeculareinet vanara se-
mulierculam fuisse, de qua genuerit filios, qui fra- ctari philosopbiain, maxime inboc loco, quem
tres Dominivocarenlur. Nos autem fratres Domini tractaviraus. Ubi eliguntur aposloli piscatores ei
noii filios Joseph, sed consobrinos Salvaloris, MariseC rustici, et mittuntur, Sicut oves in medio luporum
liberos inlelligimus matertersc Domini, quae mater (Matth. x, 16), ad universa lorroentorum genera
fnisse dicitur Jacobi minoris, et Joseph, et Judae, pcrforenda; ubi insliluuntur apostoli discipuli ad
quos in alio Evangelii loco, fvalres Domini appella- agones, et nullam quaerere eloqueniiara jubentur.
los legiinus; fratres itaque consobrinos dici oiniiis Quapropter, his ita decursis, festinet oratio, una
Scriplura demonstrat. Qui cuni venissent ad cum, cum praecellenlissimo eloquiorum divinorum ma-
quia occupatus crat Dominus oiiini frequentia po- gistro, modum Ioquendi facere, et cum ipsobeni-
puli, non minus in opere sermonis ad tnrbas, quam gnissimo Salvalore, quoniara et ipse feslinat, nos
et in rioclrina inlerius ad discipulos, in ofliciocura- navem ascendere valeamus, ut dicatur nobis quod
tionis, nec 11011et in responsione sibi insidianlium. dictum esl his qui cum eo erant in navi: Vobisda-
Oinnium tamen in omnibus unam operabatur salu- tum est nosse mysterium regni Dei, cwterisautem in
tem, Qui vult omnes hominessalvos fieri, ut omnes parabolis (Luc. vin, 10), ne forte cum lurbis in
venirent ad agnitionem veritatis (I Tim. n, 4). Id- terra iiiveniamur.

PRJEFATIO LIBRI SEPTIMI.

Brcviler recenseat animus quae tractavimus, quo- ;D vini testimonii auctoritate firmata. Festinet igilur
uiaiu timide disserui, quia pene a nullo hoc in tem- mens peritissima inter utrasque Iibrorum partes,
pore inveniuntur impleri quae jubentur. Describit unam sui habitus efiicere texlurain, ut paulo altius
eniui sermo divinus virum Evangelicum, 573 et luculenta Evangelii dogmala conspiciat; quam sint
depingit non penicillo aut calamo, sed ralione ac splendida, quam praeclara, si quo raodo yidere possil
disciplina ccelestis magisterii, ut totus inleger homo quantura prscemiueal ejus doctrina, quam pulchraro
inlerius reformelur. Hincque jungamus quae dicta de se reddat imaginem ex visione veritatis. Ila-
sunt in domo luce clarius perfectioribus attributa tenus ut in quocunque perterruit nos sublimilas
parabolis, quaesunt obscurius turbis et plebibus ad- praceptorum infra domum, •auribus nostris divini-
ttmbrata, ut nosse possimus ciiin aposiolis mysterium tus commendata; ne forte impossibilia censeantur,
ccelestis regni, et intelligere senigmata quse sunt di- totum demulceat suavitas parabolarum, et peromot
485 S. PASCHASHRADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 484
earura varietas. Sicque jara aequaliterperfusum lu- A infaligati, etiam inler fluctus maris.et commiltunt se s
men in cordibus nostris, nulla nos fallat claritas naviculsequaea Christo regitur; est enim firmissima '
inter utrasque partes. Sed si excelsius nos ducere tabularum connexione , artificio sedificata divino, '<
videmur, nulla nos vertigo capitis decipiat, verum solida magis in Chrislo quam robusta. Frangit itaque
securi simus, qucniam verus esL, et falli nen pptest, fluctus, el non frangilur ; tiirbinibus rotatur, et non
quem sequimur. ldcirco sequamur eum intrepidi, niergitur; eludit el elidit undas ventorum quas non
sequarour securi. Sunt enira ejus refugia quotiescun- recipit; sediliones placal moderatione reroigii. In
que faligatur a turbis, aut in raonte, aut in solitu- qua igilur navi fratres, quia jara ascendiraus, firmi
dine eremi, aut in mari. Ad quaa nimirum loca quia et stabiles permaneamus, semper doctrinam 574
plebs invalida accedere non valet, soli discipuli se- Chrisli seclantes. Et si qua sunl, quse minus capi-
quuntur, in omnibus remoli a doclrina. Ideo perce- rous, quia multa sunt, interrogemus securi, nullis
perunt jamln monle quse turbae nequeunt assequi, auraruin fluctibus movearaur; quoniam etsi elevan-
et in mari cum eo navicula jam recepli, interrogant tur usque ad ccelum, non possunt nos obruere suis
secretius mysteria cceleslis vitac quae turbae adhuc allisionibus, ciim quibus Christus in ea navigai.
audiunt in parabolis. Nec virtus eorum in ullo debili- Unde ait: Ego vobiscum sum omnibus diebus usque
talur, nec fortitudo frangitur, nec conslantia fatiga- B ad consummalionemswculi (Mallh. xxvin, 20); et :
tur, nec prsestantia divini amoris gravatur pondere Confidite,quia ego vici mundum (Joan. xvi, 53).
infirmilatis; sed in omnibus haclenus sequunlur

LIBER SEPTIMUS.

(CAP.XIII.) In ilto die exiens Jesus de domo sedit
secus mare, et congregalw sunl ad eum turbm multw.
Apparet igilur quod Matthaeushic ordinem narra-
tionis suse ac temporis seculus est, ctun dicit, in
illo tlie : acsi dicatur, quando finiunt hsec qusedicta
sunt verba, nisi forte diem pro tempore accipiamus,
ergo exiit de domo in qua fuit, cum sanalis prsece- C
pit ne manifesturo eum facerent; vel in qua docue-
rat quae dicta sunt. Et congregalse sunt ad euro
turbae, quse doraum intrare non poterant, ubi apo-
slpli intus audiebant mysteria. Ei ideo exivit ut con-
gregarentur ad eum, quia misericors est. Alioquin
nisi exisset de iila occulta habiiatione sua, in qua
semper cum Deo Patre est, nunquam ad eum con-
gregarentur, qui dispersi eranl, et vexati variis lan-
guoribus. Sedet autem juxta hujus saeculimare, ut
turbae congregentur ad eum, et audiant secus litltis
quae intus nou merebanlur audire. Sed benignissi-
mus Magister in suis indicat factis eliam ea quse
agit. Asceudit autein in naviculam, et reseriit in
mediis fluclibus, ubi navis liinc inde, de montuosis
valde tunditur procellis. Sed turba foris slat, ut ex "
subjectis rebus ratio monstretur, quae in parabolis
erat locuturus. Quo niiiiirum facto significat eos qui
foris sunt extra Ecclesiaro, nullam divini sermonis
capere posse intelligentiam. Navis enim lypum
prsefert Ecclesiae, inlra quam verbum vilaepositum
est et prsedicatur. Qui autem extra sunt, arensecom-
paranliir et sunt steriles sine fructu, atque inuliles.
ldcirco quse proponunlur in parabolis intelligere
non possunt. Aut certe ideo slant in littore fixo
gradu, ut diligenlius audiant quae dicunlur : quo-
niam necdum cum Jesu, neque cum 575 apostolis,
pericula et tentationes, quibus jam premebatur Chri-
sius a suis insidialoribiis, ferre poierant. Unde se-
quilur :
Et locutus est eis multa in parabolis. Multa qui-
dem, sed non omnia. Si enim dixissel omnia in pa-
rabolis, absque emolumenlo lurbse recessissent.
Turba autem nou unius est scientix, sed diversa in
singulis volunlas. Proplerea eisdem loquitur multis
in parabolis, ut juxta varias voluutales suas, diversas
reciperent disciplinas. Hinc perspicua miscet obscu-
ris, ut per ea quaeplanius inlelligunlur provoeentur
ad corum iiotitiaro quae obscura sunl, ut avidius re-
quirant, et intelligant clarius.
Ecce exiil qui seminat seminare. Iiilus crat, domi
versabatur, et loquebatur discipulis sacramenta viise.
Quibus profecto rebus riocet, ut dixi, quod exierit
de ccelo, et venit in mundura quod est secus mare
sedere, aut rie Judaeis, quia venit ad gentes, ascon-
ditque navem, id esl Ecclesiam. Turbse vero ad lit-
lus slanles, praescnlem vitam significanl. Exivit
namque de rionio sua qui seminat verbum Dei, ut
seminaret in genlibus : sic enim rie seloquiturqiiasi
de aIio,quoniam ipse est solus sator universorum, et
semen. Et ideo absque ullo cognomine se iiisinuat,
quia ipse est qui proprie et singulaviter seminator
dicitur. Simul observa hanc esse priinam parabola-
rum, quae ctim interpretatione sua posita est. Et
cavenduro, quamcunque earum Dominus exponit, et
rogalus a discipulis, proprios sermones suos ipse
disserit, ne vol aliud vel plus superstitiose aliquid
velimus intelligere, qtiain ab eo expositum est. Porro
hanc parabolara quidam haereiicorumad comproban-
dam hrcrcsim suam assumunt, tres volentes inlro-
ducere naturas, scilicet spirilalem, animalem, alque
terrenam; cum hic quatuor saliones connumeren-
tur, uha juxta viam, alia inter petrosa, tertia iuter
spinas, quarta vero quse in terra bona fructificasso
dicitur. Quarum inlelligenliam ab ipso Dominore-
quiramus. lnterim vero differendum parumper, do-
485 EXPOSITIO IN MATTHJEUM. — LIB. VII, CAP. XIII. 486
nec cum ipsis discipulis, secreto eamdem audire A 1 boni sine fide, ipsumque opus vacuum est, quia non
possimus. Et accedenles discipuli ejus dixerunt: est in Christo. Qui autera habet Christum in fide,
Quserendumitaque quomodo accedunt discipuli ejus, secundum opus fidei, utique et Patrein habet. Qui
cnm Jesus in navi sedebal ? Nisi quia inleUigendum autem Patrem et Filium, vere et Spiritum sanctum
esl quod dudum cum ipso navem conscenderint, et habet, quorum esl spiritus. Quia quod sine iidc
ibi cuin eo slantes super inlerprelatione parabolse esl, peccatum est, teste Apostolo; idcirco vere qui
sciscilati sunt. Et 576 notandum quia et illi acce- hanc non habet, quod viriettir habere, auferetur ab
dentes interrogant, et lurbae stanles audiunt. Jesus eo. Hsec igitur rie his loquitur qui stant in littore,
vero majestate sua securus sedet in navi, quasi do- et dividuntur ab Jesu propter tiimullus saeculi, nec
ctor et judex; idcirco islos docet accerientes fide, auriiunl ari liquiduni quse dicunlur. Proplerea in pa-
inter medios leiilaiionum fluclus, illos discernit, et rabolis est cis oniiie quod auriiimt secundum Isaiam
tanlummodo in parabolis audire permittil; quia prophetam, qui ait: Audilu audietis, et non intelli-
necdum erant idonei ferre tentationes, quia necdum gelis, et videntes videbilis, et non videbilis. Ilaec
probati. Et ideo ait: quippe rie lurbis prophctata sunt, quse non me-
Vobis datum est nosse mysleria regni cwlorum, renttir audire sontionem, attditu cordis, quoniain de
illis autem non est dutum. Audiant Pelagiani, qui B I Cbristo nihil aliud sentiobant nisi quod oculis car-
sine gralia Dei quidquam se babere jactitanl, neis videbant. Carnem quippe el corpus videbant,
quoniam nihil sine riono Dei percipilur. Unde Apo- sed non divinilatem ejus facientem ea quse riivina
Stolus : Quid habes quod tion accepisti (1 Cor. iv,7)? erant, intolligebant. Audiobalur quidom vox Patns
Propierea nemo praesumat de se, quia nihil habet ex dicenlis : Hic est Filius meus dilectus (Malth. xm,
se, nisi sola delicta. Acceriat igitur alaccr, fide de- 55), et non audiebant; quia dicebant: Nonne hic
votus, gratia firmus in charitate, ut audiat cum est filius fabri ? Proplerea accedamus ot nos cum
aposlolis in navi, ul inlclligat quod daluiu cst illis, disoipulis ad Jesum, et rogemus discrelionem para-
quia quori illis et datum est, omntfius esl repromis- bolarum, ne cum turbis frustra aures el oeulos ha-
sum. Magnum igilur est quori illis datuin esl nosse, bere videamus. Sed obscurius est valrie, quod in
quia hwc est vita wterna, ut cognoscanl te solum ve- lsaia juxta Ilebraicam veritatera legiraus, ubi lotnm
rum Deum, et, quem misisli, Jesum Christum (Joan. imperative ponittir : Audite auriitu, et nolite intel-
xvn, 3). Cognitio quippe hsec magnum est sacra- ligere; et videte visu, et nolile cognoscere. Ac
rocntura, unde dictum est: Regnum Dei intra vos est deinccps : Excwca cor populi hujus, et aures ejus
(Luc. xvn, 21). Et quia hoc vere crediderant apo- aggrava (Isa. vi, 10), et oculos ejus claude, seu
stoli, babebant non ex se, sed ex dono Dei jam ^' cseiera. Hic tamen non imperative dicitur, sed in-
jllutl in quo est vila seterna. Propterea seqttilur : dicative. Sicut et Lucas in Actibus aposlolorum po-
Qui enim habel dabitur ei, et abundabit; qui aulem suit. Unde sequitur :
et non habet, et quod habel auferetur ab eo. Id esl, Incrassatum enim est cor populi hujus, et auribus
qui habet mysteriuin regni Dei, el firiem inlegrara graviter audierunt. Pro quo valrie miror cur Mat-
(quae ex rae esl) possidei, sicuti vos, dabitur ei au- thseusvere Hebraus, Hebraico scribens sermone, hoc
graenluni gratiae, sicut Apostolus ait, sccunduin loco cotilra consuetuclinem suam juxta Scpluagiiila
iiiensuram fidei; qnoniam radix omnium virtutuni hoc posuerit testiinonium magis, quam juxta He-
et fundamentum ficlcs est, super quam aeriifioatur braicum. Sed et llieronymus in commeniario suo
oinnium virtutum structura, quam qui habuevit ei secundum Sepluaginta hoc exposuit. Nihil tamen de
scieutia, secundum mcnsiiram fidei. Dabitur et cha- bac varietate inovit qusestionis, neque in hoc opere,
rilas in Spiritu sancto, ut augraentum capiat verns iieque 578 '" cxpositura lsaiae, nisi forte, quia
Christianus, et dona sccundum maguiludineni fidei, unus idemquc esl in eisdem inlerpretibus sensus.
et abundabit etiam tisque ari ploniluriinem charita- Sed tamen facilior secundum Septuagiiita, quoniain
lis : quam qui non habet, id esl veram et rectam- difficultas est in Hebraico, quomodo ipse Deus
fideui, quori babet auferetur ab eo. Verumtamen e D 1 prsecipial populo, ut auditu audiat, et non intelligat,
contrario hic tangit Judxos qui gloriabantur in lege, et videns videat, et non agnoscal; vel quomodo Pro-
el lurbara in parabolis audicntem, qtiia iiriem quae pheta introdut attir atl Dominum suis precibus agens:
in Chrislo est necdtim habebant. Irieo quidquid Excwca, inquit, cor poptili hujus, et aures ejus ag-
per legera possederant, auferclur ab eis. Tangit grava, et oculos ejus claude; ne forte videat oculis
etiara et eos qui videntur habere per naturae bo- suis, et auribus audiat, et corde intelligat el conver-
nuro cene aut simulaias sine fide virtules, qtiia talur ac sanetur (Isa. vi, 10). Quod si divino judicio
'
auferentur ab eis; quoniam sine fide impossibile factum est, ct auctoritate, quod imperalum est, non
est placere Deo (Heb. xi, 6). Neque possunt quid- video eos essc in culpa qui non vident, sed magis
piam sapienter intelligere, qui caput 577 non ille qui excaecavit eos, et dedit oculos ad non vi-
habent in se sapientiae. Sed ne forle aliquis se dendum. Unde Septuaginla magis liberum arbiirium
putet fldem habere cum crcdit in Chrislum, sine servare videntur cum aiunl : Incrassatum est cor
operibus justitiae, scial, quia si opus fidei non ba- populi hujus, et auribus graviter audierunt, et ocu-
Let, fides roortua est. Et si habuerit opus aliquod los suos coiupresserunt, seu caelera. Ut ex suit
 487 S. PASCHASIIRADBERTlABBATISCORBEIENSIS 488
actibus juslo Dei judicio, ad divina intelligenda, in- A
. pacem in populosuo (Psat. LXXXIV, 9). Alioquin nulla
digni judicentur. Sed absque hoc testimonio, quod beatitudo est, audire et videre quod audiunt et vi-
nunc conamur exponere, manet eadem quaestio in dent universi; veluti viderunt Christura boni malive
ecclesiis. Quia seu sit dictum imperalivo modo, seu in carne, et audiunt Evangelium cuncti qui veniunt
indicativo, unum est, quoniam nullum Deus con- ad Ecclesiam, licet non intelligant quse Ieguntur.
demnat sine justo judicio suo. Neque praescribit ut Porro quod sequitur:
possis dicere quod ipse sit auctor mali, sed quibus Quia multi prophetmel jusli cupierunt videre qum
vtilt miseretur, et emollit ut convertantur, et quos videtis, et non viderunt, et audire qumauditis, et non
vult indurat. Non quod Deus aliquem excaecat ne audierunt. Videtur buic loco esse contrarium quod
videat cordis oculo, aut indurat ne convertatur, sed alibi dicitur : Abraham cupivit videre diem raeuin,
quia jam caecumel induratum justo judicio suo, re- vidit et gavisus est. Verumtamen non dixit, Omnes
linquit, nec illuminal ut videat lumen vitae, nec propbetse et jusli cupierunt videre quse videtis, sed
emollit ut convertatur et sanetur. Quapropter cmn multi. Unde inter multos poterat fieri, ul alii vide-
haec soluta fuerit quaestio, solventur et caeterse iu rint, alii non viderint. Sed temerariuro est de his
quamplurimis locis, aut cura caeteris hoc loco el ista quidpiam definire, aut merita sanctorum discerncrc,
indissolubilis erit. Quoniam secundum Apostolum : B Nara Abrahara vidit in aenigraate, 580 vic,il '"
Conclusit Deus omnia sub peccato, ttt omnibus mise- specie, aposloli autera in ipsa complelio.ie verita-
reatur (Rom. xi, 32 et 33). Admirans quoque Do- lis. Et ideo beati, quia quod fulurum illi cemebant
mini sacramenta, intulit dicens : 0 altiludo divilia- in spiritu, isli jam coroplelum videbant in Chrislo,
rum sapienliw et scienliwDei, quam inscrulabilia sunt et ad volunlatem inlerrogabant eura de omnibus, el
judicia Dei, et investigabilesviw ejus ! Verumtainen convescebantur ei in omnibus sacramentis. Et lanto
iji hoc loco tria considerare oportet. Unum, quod perspicacius cuiicla novcrant, quanto praesentiusejus
pro magnitudine sceleris etiam isli qui excsecantur, fruebantur eloquiis et doclrinis.
et presscrunt aures suas, ne audirent verba vilse, Omnis qtti audit verbum regni el non intelligit, ve-
pcenilentia indigni judicali sunt; aliud vero, quod si nit malus et rapit quod seminatum est in corde ejus;
converlalur quis, et pcenileiiliam egerit, et audierit ex quo oslendilur, quia qui non inleUigit quod audil,
rectoefldei sacramenla, verum quia sanabitur a Do- vere nec audit auditu auris, quia non capit quae
raino, et salvus erit, licet in quolibet facinore de- audit senSu carnis. Unde hortalur nos ut diligenlius
tenlus; lertium vero, 579 '" omnibus islis qui audiaraus quae dicuntur in Scripturis divinis : Venil
pereunt, qui graviler auriire dicunlur, et claudunt malus, inquit, et rapit quod seminatum est in corde
oculos suos ne videant, ut sanentur, sciendum quod *C ejus. Malus igitur bonum semen rapit, non aliunde
non naturae vitiura est, sed arbitriura malaevolunia- quam de corde, in quo seminalum est. Non quod
tis. Sequitur: ulla diversilas lillerae sil, id est animarum creden-
Vestri autem beati oculi, quia videnl, et aures quia lium; sed quia secus viam cecidit, irieo volucrescwli
audiunt. Ergo ideo beati, quia datum est illis nosse comederunt illud (Luc. vui, 5). Secus viara ergo
roysterium Regni. Et mira locutio : Beali, inquit, cadil semen verbi, quando ipsi dseraones viam sihi
oculi vestri quia vident, et aures, quia audiunt. faciunt in anima, ut est illud : Incurvare aninise tuae
Nunquid non omnes videbanl, et audiebant boni ut transeamus per eam (Isa. LI, 23). Alioqnin nisi
malive, eliam et bestiae? Quod Lucas evangelisla curva esset anima, id est vitiis implicila, iransiium
manifeslius insinuat, dicens: Beali ocuti qui vident per eam dsemonesnon haberent; sed quia eis trans-
qum vos videlis (Luc. x, 23). Idcirco ex hoc loco re- itum in se prsebuit, propterea quidquid seminatur
ghla sumenda est, quatenus locutionis modos divi- in ea boni, conlinuo malus rapit. Nec potest alitev
narum Scripturarum apertius intelUgamus. Quoniam donec misera anima in se talibus iter prsebuerit spi-
eis dalum erat nosse mysterium regni Dei (Marc. rilibus. Mira siquidem loculio, ut cum verbum regni
iv, 11). Et inde erat quod videbant, et audiebant in seminalum in corde dicitur, transit continuo ad eum
corde, in qno turbaeet lii qiii foris sunl, excaecati" in quo seminatur, ita dicens :
erant. Sed quia oranes oculos carnis et aures habe- Hic est, inquit, qui secus viam seminatus ett. Ac
bant, ideo jam supra cordis requirebat dicens : Qui per hoc et verbum semen est, et ipse in quo semi-
habel aures audiendi, audiat (Apoc.vi, 13, 22). Quia natum est. Utrumque tamen, quia juxta viara sunt,
illi beati sunt oculi qui possunt Christi cognoscere non utique juxta viam illam quaeChristus est, sed
sacramenla, et quos Jesus levari jubet in subliine, secus eam quam ipsi sibi daemones altribuerunt,
ut candentes jam segetes aspiciant. Verum et illse cum eam a statu reclitudinis deflexaro et curvam
aures beatae, de quibus Isaias ioquitur, Dominus invenerunt, ideo continuo Satanas rapit illud de
apposuit mibi auriculam. Necnon et Job: Auditu au- corde, ne credentes salvi fiant. Qui modus locutionis
ris, inquit, audivi te (Job XLH,5); neque enim nisi secundum idioma sacrarum Scriplurarum invenittir,
aure audilur. Sed ideo jure audire se dicit, quoniam ne carnaliter hsec parabola sesiimelur dicta. Unde
intus erat quori audivit, inlus qui loquebalur, intus Marcus evangelista significantius ait :Hi aulem tunt
per quod audiebat. Unde David : Audiam, inquit, circa viam ubi seminatur verbum, et cum audierint,
quid loquatur in me DominusDeus; quoniam loquitur continuovenit Satanas, et aufert verbum quod semi-
189 EXPOSITIO IN MATTH^UM. - LIB. VH, CAP. XHT. 490
natum est in cordibut eorum (Marc. iv, 15). Quasi,A et fallacia divitiarum, quia blandae sunt divitias.
diceret, quia ipsi juxta viam sunt, et viam in se Aliud ilaque agunl et aliud pollicentur; lubrica est
praebuerunt 581 daemonibus, ideo aufertur ab eis earum possessio. Quarum oblectameniis et failaciis
quod seminatum est. Et ait hoc Matthseus, ut totum suffocatur verbum Dei, dum instabili gradu cito et
spirilaliler quod supra dictum est, de semine intel- habentes deserunt, et non habentes reficiunt. Haec
ligatur. Sicque sequitur: tria siquidem seminum illi congruunl loco ubi ait:
Qui autem super petrosa seminatus est, hic est qui Descendit ptuvia, flaverunt venli, et irruerunt flumina
verbum audit, et contirmo cum gattdio accipit illud. (Mattk. VII,25-27). Quoniam tria sunt ista, in qui-
Verumlamen supra propositum est, quod alia cecide- bus non solum agricullura subvertitur, verum eliam
runt, id est semina, super petrosa. Et nunc ipse se- structura divini aedificiisubverlitur.
minatus dicilur supra petrosa, in quo seminatum Qui vero, inquit, in terram bonam seminatus est,
est semen verbi, quia ipse totus in corde lapideus hic est qui audit verbum, et intelligit, et fructum afferl.
ct durus vitio suo effecius est. Habebat tamen quam- Aplus quidem ordo ut primum audiat quis verbum,
tulamcunque, licetnon multam terram, idest quam- deinde intelligat; quoniam audire tantura aure
dam affectionem(quamvisad tempus)boni, et ideo carnis, et non intelligere aure menlis, parum est.
dicilur cum gaudio suscepisse. Sed quia non habuit B Verumtamen admonent ipsi gradus in terra bona,
altitudinem terrae, longanimUatem scilicet et perse- quales sint praefati diflerenliarum fructus iu
verantem patientiam, vicit durilia cordis pluviam terra mala, dum in utraque parte tres inveniun-
divini verbi, nec habuit semen humorem virtulis, tur variasse licet unius seminis qualitates; non
quo radicemfirmaret seminis. Quia temporalis erat, quod seminis vitium esset, sed quia qualitas
nec ad seterna lendens, proplerea recte dicitur. Bgricullurse id altulerit, ut eliam in una eariem-
Facta aulemlribulalioneelpersecutione propterver- que bona terra, tres unius seminis dicantur pro-
bumcontinuoscandalizalur. Quodsupradixerat, arue- lalae fruclus ubertates, cenlesimi scilicet et sexa-
runt. Et notandum ex verbis Domini, quia in ortu gesimi, nec non et tricesimi. Verumtamen nec in
solis vel caiore quam ssepe in Scripturis divinis ten- illa, nec in isla parte mutatur naturae substantia,
talio vel persecutio designatur, sicut est illud : Per sed volunlas et agricultura fldelium vei infidelium.
diem sol non uret te, neque luna per noctem (Psal. In quorum corda, quia venit malus et rapit quod
cxx, 6). Quoniam quos urit tentatio vel persecutio, seminatura est in corde ejus, inde secundo ac lertio
quianoiihabenthumoremperseverantiae in charitate, ait: Bic est qui verbumaudit. Similiter et in exposi-
oilo, facla interrogatione de verbo, corruunt in ne- tione bonae lerrae, isle est, inquit, qui audit, deinde
gationem. Sed magna distantia est inter eum qui C intelligit, ac sic proferl fructum doctrinarum, non
multis tribulationibus pcenisque compellitur Chri- minus in opere, quain in intellectu. Quoniam 583
slum negare, et eum qui ad priraain persecutionem quidquid meruit audire, festinavit nosse et intelli-
statim scandalizatur et corruit. Similiter et inter gere, quaevero inlellexit, opere implere. Et ex boc
eum qui proclivis est quolidie ad peccandum, et eum quippe trino profectus gradu, nascilur culmen sum-
qui gravioribus tandem vincitur tenlalionibus, sii mse perfeclionis, ut sit omnis Ecclesia Chrisli, bica-
continuo divina clementia fuerit recrealus. merata, vel tricaraerata.In quibus profecto grariibns
Qui aulem seminatus est in spinis, hic est qui ver- quasi per labulata terapli veri Saloraonis, ascendi-
bum audit, et solliciludine istius smculi, el fallaciai tur usque ad arcem integraeperfectionis. Depingitur
divitiarum, tuffocat verbum; et sine fructu efficitur. autem iste numerus, Centesimus, sexagesimus et tri-
Similiter supra dictum est, alia ceciderunt in spinis,, cesimus, etiam juxta aetates humanae naturae. Quo-
id est alia semina. Hic vero ipse in quo seminatai niam homo cum fuerit triginta annorum, tunc for-
sunt, seminatus esse dicitur, quia semen verbi in ses tissimus habelur ad omnia, el sponsalitatis jura am-
haboit, ut per hoc quori seminatum est ipse qui per- plius ampleclilur, ac hinc inde filii procreantur.
cepit seminatus intelligalur, inter saeculidivilias cre- ldcirco sub hoc numero fruclus conjugalorum ab
scens et fallaciasvanilalis. Nec 582 igitur mirumi **omnibus Ecclesiasticis viris jure exponitur. Deinde
si lalis sit locutio, cum et ipsi spinse dicantur, sicutt sexagesimus augetur, quia cum ad hanc setalem
esl Uludin Canlicis: Sicutlilium interspinas, sic animai pervenerit quis, desinit jam belligerare, etiam et
mea inter filias (Cant. i, 2); quarum, licet floreant,, iilios inlerdum procreare. Sub quo sane numero
nunquam ab iilis est fructus sicut nec curse saeculi,, viduarum et omnium continentium ordo deprehen-
etsi videantur cibum habere salutis. Unde et adAdami ditur; quorum ideo copiosior fructus, quia magis
mxta litteram eliam figurate loquitur: Cum operalusi sunt a saeculi actibus alieni, sub angustia poeniludi-
fuerit terram, spinas et tribulos germinabit tibi. Undei nis et tribulatione pii laboris, Deo vacare noscuntur.
in tudore vetcerit pane tuo (Gen. m, 19). Quoniami Unde et Apostolus viduam, quse vere vidua sit et
quicunque saeculise dederit voluplatibus curisquei desolata, non minus quam sexaginta annorum jubet
istius mundi, panem coelestemet cibum verum noni eligere. Hinc et ccelibes vocantur, eo quod jam dein-
oisi inter spinas comedit; attamen in sudore et la- ceps ccelestem vitam debeant ducere, ul ad dupli-
bore nimio:Quia divesdifficileintrabit in regnum coz catum fructum, sicut et viduae in sua deslitutione
lorum (Matth. xix, 23). Eleganter autem adjunxit,, possint ascendere, ut deinceps jam sopitis liujtis
PATHOL.CXX. 16
 491 S. PASCHASII RADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 498
vilaP. pdSsionibus omnis conditio ad melioris vitne A tur, seu martyres, de sinistra transit 9d dexte-
negotia sortialur. Porro centesimum fructum seqtie ram; ita ut quibus digitis nupliae signiflcantur,
virginibus vel martyribus consecraium et recondi- et viduse circulum faciens coronam cxprimat
tum credimns; quamvis quidam nostrorum solum- 585 virginitalis. Et hoc est quod canitur in psal-
modo ad roartyres, propler contempluni mortis, mis: Astitit regina a dextris tuis (Psal. XLIV,10);
illud referre contendat, et ad virgines sexagesimuiii, quia vera incorruptio, soror est Angelorum, quorum
propter oliura interius, ut ait, deputat, quia non pu- societas in Christo in dextrisutique collocatur. Aliam
gnant conlra consuetudiiiera carnis. Sed mira inler- quoqueparabolam proposuit eis, dicens. Recte aliam,
pretatio, ubi nec gratia aeslimatur, nec incovriiptio quia multsesunt, et non alleram, ne forte duaetan-
conservata, quae consors angelorum est, suis privi- tum inleiligereniur, quas ipse auctor vitae per se
legiis honoratur. Qtioclsi ita esset, quia non est, vi- clementer exposuit, licet paucis in medio interpo-
deretur caelibalorum et viduarnm, alque- pmnium sitis, ut caetcrarum intelligentia ex istis avidins re-
couliiientiuni, vel pceniientium ordo cxclusus, qui- quiratur. Quarum quia floridus est intellccttis, et
bus post militiam vel otium, quasi sexagenariis jam dulcis auditus, plurimum invitat lectorem ad reliqua
duplicata rocrces ob conlempUim sseculi jure repeji- in cseteris, quaeobscura stmt, requirenda. Quia be-
ditur. Quas partes, quia pius Magister non expressit, B nignissimus Salvator quasi prsedives valde pater-
nec secrevit, nec demonslravit, nec defiuivit, non familias quos invitat ad epulas seternse satietatis,
kleo tameii libero obervare 584 dobemus a regula interiiri diversis deliciarnm relicere curat cibis, iri
vevitatis. Alioquin in lolo hujus pavabolae lextu, via, ut unusquisquc secundum naturam slomachi
quid putasqiiomodo veritas elucesceret tanlae intcl- sui alimenta percipiat saluiis. Sed quia has tanttim,
ligentise, nisi divina aucloritas eam reserasset? De ut dixi, duas, licet paucis inlevjeclis, ipse per se
qua vevitaie vix pcrfecti in his qtiae restant se con- exposuit, Simul jungendas censui. Et sicut eas cce-
venire possunt. Unde benignissimus Sulvator in c:e- lestis sapierilia splendore divinae intelligenliae illu-
teris ut regulam tvactandi, parabolis, ac si pvudcns slravit: ita legeiilibus, simul ut propositae sunt,
orator, osteiitleret hanc per se parabolam, paticis assignare decrevi.
explanare voluit verbis; deinceps audilorcs suos ut Simile est, inquil, r^trtmi cwlorum homini qm
provocaret ad inlelligenliam reliquarnm, quas pvo- seminavitbonum semen in agro suo. Quam ilaque
posuit, parabolarum. Fecitenim, utaiunt, ad simili- siniilitudiiiem, coram turbis, una cnm caeleris, ob-
tiidiiiem portantis vas ploiium roiris el diversis spe- scure valde peroravit. Deinde dimissis turbis venit
ciebus, qnas in terra cum detulerit, ubi antea nec- in domum, et accesserunt ad eum discipnli, quasi
dum visae fuerant, osicndunt unam ex eisdem valtle C domeslici.quasi faniiliavissimi,et dicunt ei: Edissere
locupletem, et.niultisexornalamcoloribus, quatenus nobis parabolam zizaniorum agri. Quaenisi obscurior
ex hac una provocet mercatores regni ccelestis ad viclereiur prse caetevis,nequaquam de hac sola inter-
csetera qusc inlus obscurius obvolvuntur. Et ideo tam rogarenl quasi inscii, quam nec popuhts merehatur
diversa proponit, ut omne faslidium detergeat; quia audire, nec poleral. Quibus pius Magisterait:
novit ccelestis orator secundum consueturiinem pa- Qui seminat est Filitts kominis, ager autem estmun-
triac, in parabolis graviter, copiose,ornatoque dicere. dus, bonttm vero semen ii sunt fitii regni; zizania
Novit et peritissime riocerc,animos commovere gran- autem filii sunt nequam. Inimicus qui superseminat est
diler audientium, efficaciter persuadere, ut diversas diabolus, et caelera. Ilaec ideo praeraisi, ut liberior
audieutium voluntates suavissimis parabolarum daretur facuitas loqucndi, et multiplicero quseslio-
obleciet hlandimenlis. Et ideo ex una eadem terra, nem ex his paucis quse reserata sunt a Domino, per-
tricesimum et sexagesimum atque centesimum fru- spicacius inlelligeremus. Quoniam quaeexposita stint
ctum reproniiltit, juxta culturae qualilatem. Sed et nostrae inlelligentise derelicta, enucleatius requi-
quanla sit horum graduum diversitas, quantaque renda suntetbreviter annotanda. Quia ad hoc divinus
divinse sapientiae majeslas, et quanla poleslas elo- arbiter clansis tegit verilatem flguris, sacramentis
D
quentise suae, quanlumque pondus habeat in loquen- obumbrat, obscurat mysteriis, ut fideleset devoti in
do, nemo est qui digne admirari possit, nemo qui his exerceanlur. Exponit nonnulla secretius, ttt ad
ad liquidumexplicare. Unde videamus eliam in com- ea quaeobtecta sunt avidiores sui reddanlur. Sitnile
pulatione Graecorum, qui seraper sapieniiam quae- est, inquit, 586 regnttm cmlormnhomini, qaoniara
rnnt ^qualiter iste formetur numerus. Nam tricesi- Chrislus faclus est homo, ut pereunti humano ge-
mum numerum iidem ad"nuptias referunt, quonjam neri subveniret. Qui homo seminavit bonnm semea
in sinjstra raanu ipsa digilorura complexio, quasi inagro suo, Audis quemadmodura ipse Deus liomo,
sub molli ospulo raaritum simul depingit et conju- sator mundi, rerum principia bona fecit, nec ullum
gem. Sexagesimum vero, ad viduas seu cselibes, eo malum ab auctore primaeorigiois processit, sed om-
quod sub jugo tribulationis et angustiarum sint po- nia valde bona fecit. ldcirco non sunt audiendi Ma-
sitae, delerminant. Unde et a polUce iudex digiius nichaei, seu caeteri haeretici, qui dicunt aliquid
deprimilur fcedere viduitatis, ut quanto major dilfi- mali esse creatum a Deo tenebrarum, quoBiam ab
cultas gravitatis el oneris, tanto magis praemium inimico superseminaUim eSt malura, et non pro-
augeatur. Porro oentesimus, quia ad virgines refer- crealum.ab auctore Deo,qui cuncta fecit valde bona.
493 EXPOSITIO 1N MATTHJEUM.- LIB. VII, CAP. XIII. IU
Sed inimicus homo, id est riiabolus, superseminavit}\. licet seminet quis verbum prsedicaiionis, ipse Chri-
xizania (Matth. xm, 25) in medio tritici. Primum Uus est qui seminat, quia exiit seminare ipse, et
in Adam dum esset in parariiso, deinde in Cainjam quod seminatur in cordibus credentium.
in mundo.Et sic per omne genus quoddisseminatum Cum autem, inquit, crevisset herba, et fecisset
est ab uno usque ab finem sseculi. Et ne in longum spicas, tunc appartterunt zuania. (Juia quod latebat
protraham tractatum, semper bonis.ab initio miscuit in herba manifestalur in spica, et quod celatur in
mala, virlutibus vitia. Const.it igilur quod ex uno germine, aperitur in fructu. Hinc quoque Domintis
homine Deusomnem repIevitterram,etsemiiieexuno ait : A fruciibus eorum ccgnoscetis eos (Matth. vn ,
pius seminalor totum genus humanum tantam mullipli- 16); quoniam in Ecclesia Christi multi flores mul-
cavit inmessem. Sed inimicushomo, qui ideo inimicus tiludinem fructuum pollicenlur. Sed orla tentatione
appellatur, quia Deus esse desinit, quod esse voluit, ad fructum boni operis paucissimi remanent. Hinc
seraper vilalianostra vertit ad ruinaro, et creatiirara ad esl quori boni messores semper vigilantel metuunt,
agnitionem Deicreatam, et laudem convertit ad inju- ne forte illis dormientibus, triticuin sordidetur et
riam.lla in mundout nesciretur Deus.quoniainse Deum commisceatursemini alteno. Hinc etiam quod aditum
esse mentitus est. Hinc sapientes saaculifecil slullos; sui Domini prseveniunl, nec seouri sunt de inno-
speculatores mundi docuit nihil videre; professores jn centia, aut tinient realum incurrere desilenlio.
scieniiarum fecit scientiam non habere, inquisitores Accedenlesaulem servi palrisfamilias, dixerunt ei.
rerum, juxta Apostolum, dimisil ignaros. Sicque to- Accedunl itaque mentc et non corpore, nec loco sed
tam segetem sataro in miindo ccelesti semine, hierc- iirie, el dicunl non clamore vocis, quia parabola est,
tica pravitate, vel fallacibus prtcsligiis snpersemi- sed corde tacito cum dolore: Nonne, 588 inquinni,
nando confudit, ut manipulos loro filei et charitalis bonum semen seminasti? Seininasli, aiunt, et non se-
alligalos, gehennae fascicnlos faccret, et igni per- minavimus. Quoniam qiiiriquid est lioni, quod agi-
petuo concremaudos, ne trilicum cceleste perveniret mus, totuni auclori, et non nobis, attvibueve debe-
ad horreum. Non quod naturam mularot trilici, sed nms. Unde ergo habet zizania ? Quae niraivum vox
quia vitiis infecit eum, ne quod bonum crcatum erat plena admirationis est, plona siupore et pavore.
in mundo, obediret auclori utperveniret ad horreum. Quoinodo natura htimana, quae bona creata sit a
Hocquippe egit dolis, machinis, frauriibus, ut dege- bnno Deo, sic vitiari potuerit ct riegenerari, ot aliud
rierarciur trilicum et lierot lolium, non natura, sed esset, non per naturam, sori per vitium, quara quod
per vitiuin depravatuni. Intle igitur in munJo baereses, cveata est. Totum evgo se ignovave ostenriunt, quo
inler sanctos poccatum, intev pacificos liles, inter Dei judicio faclum sit, ut homines ari imaginem Dei
simplices doli, inter iiinocenles nequiliie. Ncc igitur ri facti rationales, et boni condili sic aberrare potue-
curat ut acqttirat zizania, seri ut triticum perrial. runt a Deo, ut tam vani essent et steriles, a fructu
Nec ul obsideat mortuos, sed nt impugnet viventes. alieni, ita ut nihil aliud quam lolium viderentur
Nec quaerit587 capere quos possidet subjcctos, sed parati potitis ad geheonam, quam riigniut reconde-
ut jusioscapiat suo vitiojam corvuptos. Et hoc lotum rcntur in horreum paradisi ad quod creati erant.
non in riie, dum vigilai qnis ad praccepta Domini Iricivco ccsset humana prsesumptio, cesset haereli-
custodienda, seridiim doriniunt homines somno tor- cortim pravitas, qui de divinojudicio el prsescientia
poris et ignaviae, venit iiiimicus in medio irilici Dei tomere aliquid definire vol stisurrare praesumunt,
el vadil, uon itaque altihi quam in mcdio tritici, cum ct ipsi angeli, pie intcrrogando se ignorare fa-
quia malttni nusqnam est nisi in aliquo bono ; ul dc lcntur quo judicio coniigcrii. Sod divinus avbiter
bono, quia roaltis esl, suo vilio faciat et ipse raaluin. longe se et ipsos angelos sanclos removet a culpa.
Voruiiitaineii et hoc ipsuni non nisi dum dorniit ipse Inimicus hoino, inquit, hoc fecit, qtiia infocit ct vi-
quem cecipil. Ijnde David : Dormilaveiunt, inquit, liavit bonum quod a borio creatum esl, et semina-
omnes, et durmiemnt somnum suum, et nihil invene- luiu in inundo. Quod si rieincops velit aliquis ultra
runtomnes viri diviliurum inmunibus suis(Psal.LXX\, iiiterrogare, qiiave qticm nulla latcnt, otiam ante-
14). I.icirco iiiimicus homo superseiiiinavit zizania, J) qiiaui fiant, hoc pormisevit? Pvofecto qttia nihil ei
ul lola perivet Doininicamessis. Et cgit hoc prsesli- deperive potest, et plus fuit myslica riiscernero quam
gio suo celantibus tenebris, ut adulteratse messis mysterium prohibere. Quia majus est reparare per-
noxa redunriaret ad servos, hincque pcenam surae- dita, quam servare illsesa. Siniulque observa quod
rent unde speraverunt palraain. Propler quod evi- jam responsuni est, qnia oporlet zizania, id est ha>-
gilantes servi prae limore et cura eo quod evenerat reses esse, ut probaii manifesli fiant. Tunc tlevoti
istudexpavescunt, hoc meluentesnc zizaniorum ger- servi, Vis iinus, inquiunt, et colligimus zizania? ln-
mina ad illorum redundaret offensaro, quorum con- defessi quippe suum offerunt laborem, uec paiitiniur,
scientia praeter jacltim boni seminis nihil habebat. Dominicseraessis, saltem lemporaliter, videre lantam
Unde cogitare oportet quam periculosum sit his qui foeditalem. Verumtamen pius Dominus, quem lem-
praesurit, aliud intendere, vel ignavia torpere. Ne pora non fatigant, qui quando vult suas potest abo-
Yorie in messe sibi commissa inimicus superseminet Iere injurias, Sinite, inquit, usque ad messem,el con-
zizania, id est crimina, vel hseresim, unde pereat tinuo adriidit cur hoc prsccipiat.
hontim semen, quod a Domino seminatuin est. Quia Ne forte, inqnit, dtim vultis evellere zizania, er-a-
 49S S. PASCHASll RADBERTI ABBATISCOBBElENSIS 496
dicetis simul et triticum. Alioquin clementissimus A regnum ccelorumsua singularitate potens,aelernitate
Dominus, nisi hoc juberet videretur tollere poenilen- felix, divinilate praefulgens, toto diffusum ccelo,
tiam. Sed imperili cultores et operis Dei nescii, tota terra dilatatum. Sed cogitare non sufficio,pe-
neque scientiam discretionis habentes, aliquando netrare non valeo, iila sapientia divina, quid quod
dum cupiunt evellere lolium, eradicanl simul et tam inaestimabile sacramentum, tamque ineffabile
trilicum. Non dico ut contradicam ilhid Apo- grano-sinapis coarctal, et infra tantara parvissirai
Stoli , Auferte malum ex vobis (I Cor. v, 15); seminis concludit angusliam. Hinc, quaeso, cesset
qnod conlrariurri huic locosonare videlur. Sed aliud oblalrare haereiica pravitas quod Deus fieri digna-
589 cst de manifeslis apertisque criminibus judi- tus est horoo, si ccelestis regni majeslas omnis us-
cave in Ecclesia, aliud de his quae adliuc quasi in que ad grani similitudinem venit. Quid quseritur
horba latent. Nam zizania, quod nos loliura esse di- quod Dominus lolius mundi formam servi acceperit?
cimus, antequam iu culmum veniant, dum in herba Porro regnum cceloruin, sicut jam stipra dixi, tri-
sunl, tanta similitudo in eis est, ut discerni vix pliciler accipilur, scilicet aut ipse Chrislus, sicui
aut nunquam possint. Et ideo Dominus, Sinite, hoc loco, aut prsesens Ecclesia sicut in quam phiri-
jnquil, usque ad messem. Quoniam potest lieri quod mis; certe aut Evangelium, quod et hic etiam non
hodie zizania videtur, cras triticum fiat, et quod ad B tncongruenter significatur. Quia ultra omnium phi-
prsesens paret trilicum, in futuro vertalur in lolittm, losophorum dogmata, et Scripturarum sanctaruu»
dum aliud protendit in specie, et aliud rainislrabi- mysteria, crevisse manifestum est. Sedmelius tamero
tur in flore. Ergo potest fleri ut qui hodie est haere- de Chrislo intelligitur dictum, ex quo, et per quem,
ticus, craslina die sit non solum iidelis, verum eliam ipsum Evangeliura crevit et dilatatura est. Quia si-
et defensor fidei. Sic et de caeteris viiiis sane intelli- cut quod infirmum est Dei, fortiut est hominibut, et
gendum. Quia nisi Dei paiientia subveniret etiam qttod slultum esl, sapientius est hominibus (I Cor. i,
Maltbaeum(cujus hoc Evangelium est) non haberel, 25): ita boc rainirauin Dei, lota raagniludine homi-
nec Patilum de persecutore apusloluro possiderel. num etiam et angelorum magnificentius invenilur.
Unde colligitur ne, ubi quid ambiguum est, roagis- Ita lamei) si hoc granum sinapis nos in nostris sic
ter Ecclesiae scntentiam cito proferai, sed Deo serainemus pecloribus, ut inlelligentisemagnitudo
judicii terminum reservemus, ut cura riies judicii nobis inuis in arborera crescat. Et non in qualem-
advenerit, ille non secundum suspicionem criminis, cunque arborem, sed in eam et talem ac lanlain,
sed juxta manifestum reatum, de sanctorum ccctii sub qua in ramis requiescant omnia volatilia ccelt
reumejiciat; sanclos vero, quiaappellantur triticum, (Matth. XIII,52), el sensusnostri leventur adccelura,
in horreis, id esl in raansionibus aeternaevitae sus- C ac tolum scienliarum diffundatur in ramos. Deinde
ciperet. Porro quotl messis, consummatio sseculi di- ita leratur in corde, ut ora nostra gustu ferventia
citur, quia ullra nec salio erit agri, nec fructus hu- vivido fructus sui sapore succendat. In tantum etiam,
mani seminis ultra augebitur. Sed tunc tempus utaboculis lacrymae, prae nimio ardore, decurrant:
ejusdem messis erit, id est judicii dies, quando de et ila igne seminis sui tanlum in nobis ardeat, ut
singulis judicabitur. Praeterea messores, quibus di- cerebrum purget, et verlicem mentis tangat. Flam-
cilur, Colligite primum zizania, tesle Deo, ipsi an- metur in peclore, quo ignoranlise totum a nobis
geli sunt, qui sunt in auxilio Ecclesise Dei, quos auferat sua deguslatione fastidium, el ferventes red-
apostolus Paulus adroinistratorios vocat spiritus, dat. Talis igitur et hujuscemodi naturse sinapis in-
qui positi sunl in minislcrio sanclorum propier eos telligenlia insinuat, non se grano hujus oleris sine
qui hseredilalem accepluri sunt salutis. Inlerea quod causa comparasse, quod acceptumhomo, Deus Paler
ait, Colligite primum zizania, non quod altera sit videlicet, misit in agro suo, vel sicut alii codices ha-
resurreclio juslorum, et altera peccatorum vel im- bent, in horto suo, id est in 591 Ecclesia sua, vel
piorum, sed quia primum segregandi sunt mali a in mundo. Quod aulerii miniroum se dicit cunclis se-
bonis, et lunc sancli simui colligendi sunt in regno. minibus* olerum , nec rairum cum ait in Psalmo
El lunc fulgebuntsicut solin regnoPalris (Mattk. xni), " de se : Ego sum vermis et non homo,opprobrium ho-
quia adoptati sunt in filios per roorlem Filii Dei. minum, et abjectioplebis (Psal. xxi, 7). Hinc aulem,
Aliam para bolam proposuit eis, dicens : cum crevit, hoc est cum resuvvexit.faclus est arbor,
Simile est regnum cozlorum grano sinapis. Mira et et ascendit usque ad ccelos. Ergo rarai ejus, scilicet
ineffabilis comparatio; ecce granosinapis comparata apostoli, dilatati sunt et creverunt, quia in omnem
est tola ccelestis magniludo. Sed quid sit quod ma- terram exivit sonus eorum, et in fines orbis terrw,
jestas regni, tam parvi, tam rainimi seminis simi- verba eorum (Psal. xvm, 5). Ila ut volucres coeli, qui
litudine concluditur, neabsque roagna consideratione sancli inteUiguntur, habitent in eis, id est in eorum
prsetereundum est. Quasi profecto illa cceleslis sa- doctrina et Magisterio, dum terrena despiciunt et
pientia nihil invenerit 590 locupletius quam gra- coelestia appetunl. Quod si ad Evangelium aliosen-
num sinapis, cui illam omnipotentiam supernaevir- su refertur hoc granum sinapis, tunc homo semi-
tutis compararet. Unde ergo Evangelium nemo in nans verbum Evangelii Christus intelligitur. Quod
transitu legat. Parabolas Christi nemo quasi vile ideo minimum dicitur, ad comparalionem humanae
iiliqmd accipiat. Quia vile n,on debet videri illud philosophise , quia non credentibus vile videtur.
497 EXPOSITIO IN MATTHiEUM.— LIB. VII, CAP. XIII. 498
Sed cum seminatum fuerit in corde fidelium, lit ar- .A piternos. Quod si rursus hoc granum in horlo semi-
bor eximia dum ascendit et dilatatur ultra oronem natum , quo jacuit in sepulcro requiris, invenies
sapientiam mundanam. Interim vero doctrina Evan- primum in utero virginis, deinde in Ecclesia semi-
gelii.minima videtur omnibus disciplinis. Quoniam natum.Ex quo nimirura horto sponsus in Canticis :
ad primara novseinstitulionis doctrinam fidem non Bortus conclusus,soror mea, hortus conclusus, fvns
habet veritatis, hominem Deum.Deumquemortuum; signattts (Cant. iv, 12), emissiones duae, inquit,
sed inde omne scandalum crucis oriri videtur. paradisi. In quo plane horlo, quia crevit hoc gra-
Quam sane doctrinam confcr dogmatibus philoso- num, totius regni summa in eo nianet. Quodrcgnum
phorum, et libris eorum qui nimio splendore elo- Chrisii, qui crevit in arbore crucis, et per lotuni
quentiaeredolent, compositionevero sermonis reni- dilatatus estorbem, qui quanlo plus altritus est pas-
lent, sicque videbis quantumminus sit semen Evan- sione, tanto amplius fructus sui iu mundo effudit
gelii, seminibus liberalium artiura. Sed illa dum saporem, et efferbuit charitas dilalata. Apparuit
crescunt et augentur passim, nihil vitale afferunt, siquiriem virtus ejus vehemenlior, quando corami-
nibilqtie salutiferum deraonstrant, neque vividum nutus est usque ad pulverem, et eliqualus praelo
aliquid ad perpetuitatem a:ternam. Quinimo totum passionis. Ex hoc quippe est tota ovigo regnanrii,
flaccidum, totumque marcidum, frondescit et floret B . et ideo cantamus fideliter, Dominus regnavila ligno.
in olera etherbas, quaecilo arescunt.. Sed Evangelii Hinc nemo dubitet ex hoc grano, quia olim jam
praedicatio, quae minima videbalur, vel parva in radicatum est in patriarchis, natum esl in prophctis,
initio fidei, cum in anima credentis vcl in loto mun- crevit in aposlolis, consummata est arhor magna
do radicaverit, sicut fecisse cernimus, toia crescit in in 593 ecclesiis. Mulliplices dedit in donationibus
arborem, ita ut volucres cceli, animae videlicet cre- Spivitus sancti ramos quos Aposlolus bene dinume-
dentium vel virlutes Dei servitio mancipatae,ve- rat. Iu quibus profecto ramis donorum mundissimae
nianl et habiient in ramis ejus. Porro rami hujus cceli aves fide requiescunt securitate.
arboris dogmala probanlur essesanctorum praedica- Et aliam parabolamlocutusesteis. Quapropter roge-
torura diversa, in quibus supradiclarum volucrum mus Christum, ne et nobis loqualur cum lurbis in
sancta requiescit socielas. Hinc ergo assumamuset parabolis. Quia licet delectabiliusnonnunquara audi-
nos pennas columbse,ut ad aliiora possimus volare; lur, quod dicitur in parabolis, valde infructuosum
nec non habitare in ramis hujus arboris et nidos tamen esl, nisi intelliganlur ea in his quse ornantur
facere doctrinarum. Verumtamen mulli legenles hoc rebus, et obteguntur figuris.
granum sinapis minimura omnihus seminibus. Nec Simile, inquil, regnum cmlorum fermenlo, quod
non et quod alibi dicitur a 592 discipuiis, Domine C ucceplummulier absconditin farinm satis iribus, do-
auge nobis fidem,quibus responsuro est: Amen dico nec fermentatum est totum. Bonus , et egregius ma-
vobis, si habueritis fidem quasi granum sinapis, et gisler, regni sui siroililudines sic enarrat, sic variat
dixerilisnwnli huic, transi de loco islo, et transibit et ornat propriis coroparationibus,ul non de occulto
(Lttc. xvn, 5-7). Omnino putant apostolos, vel par- sumat eas, neque de ccelestibus, sed profert illas de
vam fidem habuisse, vel Dominum de fide eorum quotidiano usu et dc ccmmuni conversatione, ut ad
(quia parva erat) eosarguisse; non intelligenles, omne genus hominum perveniat qirod est oiiinibus
quod Paulus apostolus hanc fidem grano sinapis profulurumjuxta illudProphelicum: Attditehwc, om-
comparatam, raaximara et eximiam judicaverit : Si nes gentes, auribus percipite, omnesqui habilatis or-
habuero, inquit, omnemfidem, ita ut monles trans- bem, quiqueterrigenmetfilii hominumsimul in unum
feram, charitatemautem non habuero, nihil mihi pro- diveset pauper (Psal. XLVIII, 2,3). Alioquin si quiJ
dest (I Cor. xm, 2). Quaenimirum lides qtise montes ex divinitaiis occulto, si quid de secvelo cceli, si
transfert, ipsa est illa qusegrano sinapis a Doraino quid de impenetrabilibus divitura aflerret inmedium,
comparatur, et ea est tota et integra fides in qua hoc nesciret pauper, hoc non caperet mediocritas.
est omnis iides. Quia DeusTrinitas per eam vere et nec notum simplicitas haberet. Nunc vero ita loqui-
fiducialiter colitur et amatur, in qua lotus est D tur, ul omriibus congruat loquendi peritia. Qtiia
Christus, per qnem orania sunt, et per ips.um ipsa homo iu Dei vocalione quaerilur, non discerniiur in
fidesomniaoperatur. Porroramiejiislunc dilatantur, Dei praedicalionepersona. Propterea regnum siium
cum expositiones sanctorum Palrum ex ea crescunt anle, grano sinapis memorat acccpisse hominera, icl
doctrina, in quibus volucres cceli, scilicet amalores eslvirum, nunc vero mulicrem asserit accepisse
verae sapientiae,secure requiescunt. Quoniam desu- fermentum : illudque semen exiguum crevisse iu
per venit quod seminatum cst, idcirco confirienter magnam arbovem, niulieremmodo exiguum fermen-
suscipitur audilum, fide radicalur, spe crescit in tura ad pvofectum totius niassacmanifeslat abscon-
altum, charitale diffundilur, et dilalatur in ramos, disse. Quia sicut dicit Aposlolus: neque vir sinemu-
confessione extenditur, virlutibus quotidie vircscit. liere, neque mtdiersineviroin Domino (I Cor.xi, 11).
Ad quam sane amcenitalemfrondium aves coelijugi- Ad unuin quippe regnuni diversum sexum varia si-
ter invital, id est spiritales sensus ; atque ipsos iu mililurioperriucit. Nequeigilur virum separat a mu-
eisdein ramis, quasi sub quiele reeipit mansione liere vocaiio Cbristi, sed contra conjungit.Quia quod
quo nidificant, et nuiriunt sibi pullos in mente sem- Deus ex alterutro osse fecil, et nalura sociat, mira
 499 S. PASCHASHBADBERTIABBATISCORBEIENSIS 500
'Similitudine sirniles redriit hsec parabola et forma A cialem el propviam, et nescio quam acerbitatem vir-
componit profectus. Faciunt enim' haec parabolae, tiitis, in lanitim ut de modico multa efficiatur sui
iit sint duo in uno corporc unum, ne sit aut singula- gcneris cum Spivilu sancto; ita ul lex et prophetia,
ritas destituta, aut confttsa conjunclio. Sed quare alque Evangoliumresolvantur nimium , et quasi sub
has siniilitiidines regni sui Dominus per virum et •tribus mensuris cooperatur hsec omnia. Unoqtie de
feminara formaverit, quare tantam majestalem re- grano forinenti uuum facit; quia quod lex constftuit,
gni tara vilibus lamque dispavibus 594 compavet prophetse nunliarunt, iriipsum Evangelium explet.
exemplis et conjungat, non abs ve fieri crerio, prae- Fiunlque omnia per Christum ejusdemvirtulis et sen-
sertim cum dicat Apostolus: Mysteriumhoc magnum sus.utunumsapiant.Uautnihilaliud abalio mensuris
est, ego autem, inquit, dicoin Chrislo et in Ecclesia aequalibus fcvnientatum dissideve veperiatur. Quan-
(Ephes. v, 32); pulo igitur quod preliosura lateat quam et ad gonlium vocalionemex Sem el Cliam
aliquid in hoc mysterio. Comparationibusergo istis et Japhet, tres mcnsuras istas farinse referrequidam
humani generis negotiumgeritur, et per viruin ac non incongrue videanlur, ut sit sensus quod riicit
feminam mundi causa olim a saeculoprsefigiiraiafi- donec ferinenletur lolum , quia ex parte cognosci-
nilur. Dum et granum sinapis crescit in arborem, de mus et ex parte prophelamus, ut evacuetur quod ex
qua purgetur ulerque sexus, ila utquidquid dcliqiiil B parte est, el invenialur tolum unum, quod perfec-
in illa qusescicnlise boni ct mali appellatur, in hac tum est. Non dico quod omnium gentium vocatio sit
solvatur quse lignum vitae dicitur. Et fermentum in hacconspersione salvala et counila, ul fermenlalum
farinsesatis tribus absconriitur ut fermentelurlotum sit lottim geniis humanum, sed eorumunitas cxtri-
quidquidconspicuum est et corruptum primae prae- bus comiiiendalurgeneribus, in quibus nulla exirin-
varicationis peccato. Ut mulier quse vitiaveral in secus admixlio fermenti invenitur, seri lota in Chri-
Adam lotam massam huinani generis, totara mas- slo unitas commendaiur; ita ut nec fermenlum sine
sam carnis nostrac redintegrarel el in Clirislo, fer- farina de qua est, nec farina sine fermenlo in quo
menlo justiiiae,per novam regeneralioneiii el inno- est, et a quo fermenlata est, inveniatur, quatenus
vationem novse naiivitatis. Mtilier quae confecerat pcr hoc omnia unum fiant, et sapiant unum in Tri-
panem geroitus et sudoris, panem vitae rursus de- nilate, quod perfectumiest. Tamen haec parabola
coquerel igne sancli Spiritus et salulis, essetque quia a Dominonon est inlerpretata, ut duaesupra,
oinniuroviventiummater per Christum, quse ftierat de quibiisjam diximus, idcirco imbecillitashuniani
primum niater oinniuin morientium. Hocquippe loco ingenii varia sibi fingit inielligenliarum ac diversa
res de usu geritur; vir in agro sinapis arborem sevit, tlograaia. Nam quidam refcrunt has tres mensuras
domi mulier •ferroentura in farina absconJLt, pa- - ad spivitumel animam, ct corpus pertinere debere;
nes tiecoquit, alimoniam praeparat. Quia virum fo- ita Ht hsec tria in unum redacta per prsedicationem
ris est laborare, mulierem vero domeslica cura in- verbi, nou drserepent inler se, sed toUis et integer
tos constringit. Hinc est, fratres, quori Sara sterilis homo fiat nova conspersio in Chrislo. Quia si duo-
et aiins, ex ista praeparalione fermemi el ex tribus bus istis vel tribus inler se, juxla quod alibi legitur,
mensuris, tres subcineriliospanesDominicaehospita- bene convenerit, impetrabunt a Patre quodcunque
litalis raystico offert obsequio, ut sterililas niundi petierint. Disserilur et alilor locus iste a nonniillis,
jara tota seneciulc conclusa, in mensuris tribus, hoc quia humaua, ul dixi, opinio nnlabunda quam saepe
est in aequalitatePatriset Filii, et Spirilus sancti, varie inceriit, ut tanlo quisque doctior videalur,
fevraenlumfiricistiaevel doctrinarn perfeclae intelli- quanlo 596 aliquid in sensu novi invenerit, quod
genliaecollocaret. Qusenimirum mulier justum fuit saltem verisimile videalur. Unde hoc loco sumunt
Dominosuo ut tres panes ex Evangelio apponeret, de Platone philosophorum doclissimo exemplum
in confessione Triniiatis, pro munere. De qua rectae quoJ vulgatum est, et dicunl tres esse in anima hu-
fidei consperstono,lota Clirisliani nominis fecunda mana possessiones,ralionalemscilicet, elirascibilem,
facta est proles, el fermcntala in Christo, una facta .r, alque concupiscibilem.Et, ut putat philosophus ille,
esl conspcrsio. Ilsec, ul cernis lector, raulier figu- ralionabile nostrum in cerebro est, irascibile in felle,
ram gerit Eeclesiae,quaeaccopit fermenlum, iri est porro concupiscibile in jecore commoratur. Quibus
ficlemChrisli, vcl doetrinam sancli Evangelii, et itapraecognitisetdelerminalis,siacceperimusfermen-
facta esl tina et nova conspersio. Ita ut quidquid iu lum Evangelicuin,et Scripturarum sanctarum doclri-
proplielis el palriarchis, nec non et in omni Veteri nara.ilequajamsupradicturaest, et tres istaehumanae
Toslamento celabatur, ubi mulliplices videinus, et aniinae passiones m unum fuerint redactae, et con-
myslicos sensns, lotum una sit massaperfectae fidei, sperscefermenlo jusiiiiae, iia ul in ratione vigeat
in vcrbo, quae fidelibus non lalel, laiet vero 595 prudcnlia raira, perfectum odium surgat contra vi-
infirielibusei iiicredulis. Qtiod aulem donec fermen- lia, in dcsiderio vero vel concupiscenlia charitas Dei
taretur totuin dicil, si ad genus humanum reiuleris, et proximi oommutetur, ul sit semper in homine vi-
usque ad fincm saeculi, in qtio tota inlegritas hujus ridis cupiriilas virlutum ; et hoc lolum per doclri-
fermenlationisextenditur.dilataliocominenriandaest. nam evangelicam, quam in nobis mater Ecelesia
Porro fermenlum de farina est, sed singularitas ci bene conspersit ot absconlit in corriibus nostris.
qtisedamascribitur, eo quod virlutem hahcat spe- Unde David : In corde meo abscondi eloquialua, ut
501 EXPOSITIO 1N MATTILEUM.— LIB. VII, CAP. XIII. 502
nonpeccem libi (Psul. cxvni, II). Quam sane inler- A quoniam toquelur pucem ih plebem suam, et super
pretationem sieul non satis approbo, ita nec rejicio; Sanclos suos, et in eos qui converlunturad cor (Psal.
quia claviovesi sensus hujiis parobolsequi intus re- LXXXIV, 9). l!l implcrcttir, ait, quod riiclum esl per
dolet, quem supra jam, licctpaucis tcligimtisverbis. Prophctain dicentem: Aperiamin parabolis os meum,
Tamcn elsi ita intcUigalur, ul dixinius, salis aedifi- eructabo abscondita a .consiilutione mujidi ( Psal.
cat audientem, quamvis non mulluni erudiat lecto- i.xwii, 2). Nullidubium quod Malthaeushoc ex pcr-
rem. Quia interim rionec sumus in via, semper ne- sona Christi intolloxoril, ct ideo quia obscurissimae
cesse cst ferinenlum divini verbi in nobis consper- sur.t bse parabobe, in fine ita conclusit, qui habet
gatur ad incremenlum justilise ; qnia scienlia divina aures audiendi, audiat. Undeait:
illuslrat sensus, levat corria, increinenlal ingenia,di- Eruciubo absconditaa conslilulione mundi. Qno-
lalat virtules et inebriat, ut scmper vireat aniinus niam qiiiriquitl bistorialitor sonare videtur in Ge-
in horis, reaccensus igne ainoris Dei. Diffiinditaug- r.esi, vcl in Exodo, seu in caeterislocis Veteris Te-
menium charitatis, et sic bene ioU fcrmcntatui siarocnli, omiiia oiuninp in parabolis dicta sunt, et
conspevsio ct innovatur jugiler , tlonoc iiieoiruptio in senigmatibus abscondita. Quanivis alii 593
veniat, et lunc fernienlabiiur lotum, deinccps j;im transtulcrinl proposiliones, alii abscondila in He-
ut nulla reguet injustitia in nobis. Qtuc liimirura B brseo, tanion aenigmala habero i~iciU.tr,quia senigma
saia tria farinse eliam in tribus dislincta filiis Noe, noii esl hoc qtiori ilicitur, sod quod intus significa-
ut dixi, a quibusdam aceipiunlur, ex quibus pro- ttir. lrieo linuin est in sensu, seu dicas abscondiia,
creata ost omnis natio humani gencris. Sed quia seu propositioncs, seu seniginata tantuin, ut Christus
nonomniumeorumestfiries, idcirconisi parspro loto aporiat os suum, et loqualur inlrinsecus in corde
acoipiatur, alias toluin fevinentavi, quidquid ex eis propositiones et amigmula, quaeab initio sseculifue- ,
est, nonrectedicitur. Unde quidam hoc vefugienles, rant abscondita el obscura valrie. Unrie divinus
iria sata in iribus Eccicsiaefruciibus conspersa inlel sermo signanter ait: Inclinale aurem veslram, in
lexerunt.elferiuentaturiiihisouinisEcclesia.doclrina verba ffris mei (Psal. LXXVII,1). Non enim ail, evi-
Chrisli, quousqueEvangeliuniinlioc tolo praedicetui gite, sed inclinate humililcr aurem vestram, ut in-
orbeelconspergalur in cordibus fidcliutn. Porro sa- tus quod sonat, non sono vocis, sed autlitu mentis
tum 597 geuus esl inensursejuxta niorent provin- sacramentum divini verbi intelligatur, quori abscon-
ciaePalsestinseunum el diniidiuiii capiens motlium, dilum fuil ab initio saeculi,et praefiguratumin Scri-
quaeprofeclo mensura Iriplicata adhuc in tribus enu- pluris sacris.
meratis personis etiara a quodam exiniio doclore, Tunc dimissisturbis domum reverlitur. IIl ibi au-
fermenlum conspersum et absconsum ncn inccngrui C diant discipuli, quse nec populus merebatur scire;
interpretatur, Noe sciUcet, et Job, et Daniele, quo nec auriire iiitus poteraut, quoniam turba magis
niara iu bis tribus personis omnis eleclorum ord< semper in luinullu hujus saeculiversatur, quam in
designatur. Unde dicitur per prophelam (Ezech. xiv siientio cortlis. Sed quse lunc audierunt e<.interro
20): Si fuerinl Noe et Job atque Dauiel in medioci- garunt discipuli,jam prsevenimus, ut duae simul 2
vitatis, non filios, necfilias liberabunl, seri ipsi sol Chvislo expositae parabolae jungereniur. Quoniara
suajuslitia salvabunlur. Per quos, ut dixi, omnii pvocul dubio expositionissusepavabolara ila conclu-
eleclorum numerus Dei conspersus rioclrina et fid< dit, qtiando congregatum fucvit tviticum in horreis,
iulelligilur, donec omuis Ecclesia Cliristi usque ii id est in niansionibus seternis, lunc justi fulgebuiit
finerosaecniiin unum coiligatur, sub co numero fer- sicut sol, in vivtuie sua. Nam nunc ul lux luiiae in
roenlala iu fideperfecta Triuitatis, ci doctrina sancl nocte htijtis saeculi, sancloruin lux esl, tunc vero
Evaogelii conspersa in unitate corporis Christi e sicut lux solis atnpliabiiuv. Untle Isaias ait: Et erit
pleiiitudine charitaiis. Hsec secunduni quorumdan Luxlunw sicut lux solis, et lux solis, id est Chvisti,
intelligenliam, modis exposuisse diversis, nemo di- erit sicut lux septem dierum (Isu. xxx, 20), quia in
gne reprehendere po.esl: quod ideo feci, ul curiost eo eril omnis pleniturio clariialis aeternae,et a se-
lectori salisfacerem. lpse vero de pluribus quod pla- u ptem spiritibus, qui in conspectu ihroni ejus sunt,
cueril prudenler eligat, aut certe haec omnia san: omnium donorum gralia in eo fulgebil splendore
fide huic parabolae non incouvenienler congruen sempiterno. Sequilur:
decernat. Simile est regnum ccelorumthesauro abscondito in
Bwc omnia, inquit, loculus esl Jesus in parabolii agro, etc. Cujus nimirura paraboko intelligenlia,
ad turbas, et sine parubelis non loquebatureis. Siqui eliam el ipsa obscura est, dumet ipse ihesaurusabs-
dem non discipulis, sed lurbis per parabclas loqui consus et inventus prsedicatur; ac deiude ab in-
tur Christus. Et quod gravius est, usque hodie turba ventore rursus reabscondilus, ut servetur interirn
et populus hujus temporis in parabolis audiunt sin obslrusu» et occultus, donec simul cum ipso agro,
gula, et non rcquiruut ut inlelligant, tantum quo< in quo latel, pretio emalur. Unde quid faciam pau-
in sono vocisaudiunt. Sed discipuli, inquit, quia ver per ingenio, quomodorepeviara quod tani diligentis-
sunt discipuli,domisccrelius interrogant Salvatorem sime occullatur? Vel quomodoeffodiam, etiamsi in-
et ovant u.t intelligant, quod David orasse Iegimus vonero, quotl tam profmidissiine celalur? Nam, ut
Ajtdiam, inquit, quid loquatur in me Dominus Deus saepediclura est, verilas perfcctae inteljjgentiae,ob-.
 503 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 504
volula figuris et senigmatibusobscurata est. In imis A,' iUiusvadit, et vendit omnia qum habel, et emit agrum
jacet, et ideo, licet eximia sit oratio, et facundia illum. Quod autem ait, quia abscondit eum, non de
sublimis, imploranda est divina pietas, ut eo spirilu invidia hoc facit, sed timore casto, volens servare
disserantur 599 parabolse istae, quo videntur esse eum et non perdere. Ideo abscondit eura in corde
compositae.Quoniam,ut sentio, in hacprsesenti om- suo quem omnibus praesentis vitaepraetulitfacultati-
nes spei noslrae opes el divitisevidentur obvolulaeet bus, in tantum ut praegaudio illius elegerit universa
absconsae satis; cui tbesauro, quia in agro latet, distrahere, et agrum scilicet carnem Chrisli, quia
regnum coelorum divinilus comparatur. Ubi mani- in ipsoett omnis plenitudo, ut dixi, divinilalit (Colos.
feste ostendit quia in homine Chrislo, Deus est re- i, 9), ex integro in una persona possidere. Aiiasau-
pertus, non noslra inventus peritia, sed ex sua de- tem quid neeessitatis vel impedimenti erat, ut in-
raonstratus gratia. /n quo, juxla Aposlolum, sunt ventum thesaurum non statim auferret de agro?
omnes thesauri sapienliw alque scienlim (Colos. n, Quod si gaudebat quia invenerat eum, nonne tibi
3), sed in agro carnis. Quod si voluero sccundum videtur quasi hujus inventor thesauri non satis pru-
alios agrum, scientiam fidei accipere, et thesaurum denleregisse, cum profecto in.ipso illo temporis otio
ipsam fidem, videtur de tanlae sublimilalis intelli- et secreto, quo eum repererat auferre potuerit, et in
gentia non satis congrua inlerprelalio. Nam alii re- 1B lam facili acquisitionis compendio, sine propriarum
gnum ccelorum opus justilise interpretati sunt, quam dispendio facultatum emendi ,agri necessitalera non
in ipso homine, quasi in agro, abscondiiam esse haberet, dum thesaurum pro suo gavisus est possi-
dixerunt : alii thesaurum in agro utrumque Testa- dere? Sed cognovit utique prudenlissimufc boroo
mentuin in Ecclesia figuris obumbratum, intellexe- ineirtcacera atque inutilem, imo periculosara esse
runt; qui profecto thesaurus non invidiaecausa ab- tbesauri bujus, sine agro, possessionem. Nam vide
scondilur, sed ut in corde ponatur; quem profeclo quia absconsum eum invenerat, ita el ipse eum abs-
ihesaurum vendidit populusJudaeorum,et erait eum condit. Nec agrura nudare ac vacuare a suo ihe-
natio gentium, seu caetera de his, quae confingere sauro ausus est, sed omnia sua vendere festinavit
videnlur magis quam exponere,praesertira quia obs- jure legitimo, ut thesauro simul potiretur et agro.
cura sunt; ideo libere, ut ita dicam, delirare aliqui Quia nec humanitas Christi sine divinitate, nec di-
passi sunt. Sed nos fulti gratia Spiritus sancti, di- vinitas sine humanitale in una eademque persona
oarrius, ut supra jam diximus, quia Christi caro ager iegitime habetur. El ideo de Christo prorsus omnis
est, plenus coeleslibus sacramenlis, quem olim be- est inutilis et vana confessioatque impia, quaeDorai-
nedixit Dominus, in ctijus prelium vendendscsunt " num Christum Deum tantummodo, aul hominem so-
omnes sseculi facultales, ut aeternas cceleslis the- J lum, nonet Deumfatetur. Agrum autem carnem Chri-
sauri divitias compareraus. Verumtamen valde con- sti figuraliler nominari, et praesensindicat locus, et
siderandum, quia nec thesaurus sine agro eraitur, multa alia Scripturarnm teslimonia. De boc quippe
nec ager sine ihesauro invenitor. Hincque darana- agro maxime Isaac in suis benedictionibus testatur,
tur omnis haereticorumpravilas, qui de incarnalione dicens : Ecce odor filii mei, sicut odor agri pieni cui
Domini male aliquid senserunt, et de carne dubita- benedixitDeus (Gen. xxvu, 27). Nam corpus Chrisli
verunt, quoniam nec caro ejus sine ihesauro divi- 601 niagnis diversarura virtutum flagrat odoribus;
nitatis habelur, nec thesaurus sine nalivitate carnis unde Apostolus : Christi, inquit, bonut odor tumut
ex utero virginis invenilur, et inventus emitur flde Deo (II Cor. u, 15); hinc Ecciesia in Canticis: /n
ac bonis operibus. Quem thesaurum sapientiseatque odore, ait, postte, unguentorum tuorum currimut
scientiaequi deprehenderit bonoin Christo homine, (Cant. i, 4). Nam de hujus agri pulchritudine ipse lo-
valde absconditum pro infirmilate carnis coroproba- quitur in Psalmo, Et speciesagri mecum eti (Psal.
bit. Sed qui eum invenit vadit et abscondit, ne au- XLIX,11). Quem sane agrum in Salomone mulier
ferri interim possit clanculo, ne forte ablatus a fide introducitur comparasse, sic enim dicitur : Agrum
de medio agri, omnis emendi necessitas et facultas _ vidit, et emit illum (Prov. xxxi, 16). Quoniam pre-
fruclu careat inventiouis. Sed ul rei ita et dicti fuit tiosa est bujus agri possessio, quae Cbristi intra se
raiio explicanda. Quoniam ideo rursus per eum qui absconsam retinet deitatem. Idcirco nec tbesaurus
invenit, absconsus est thesaurus, quia et agrum 'emi deilatis sine agro, nec ager sine thesauro, ut hae-
oporlebat in quo diviliarum omnium abscondebatur retici voluerunt,jure emilurautpossidetur. Quaravis
thesaurus. 600 Tbesaurus enim in agro, ut dixi- Augustinus doctor eximius, hunc agrum duo Testa-
mus, Christus intelligilur in carne, in quo omnis menta esse dixerit; melius tamen sic accipilur, ut
plenitudo divinitatis inhabitat corporaliter, et cela- non minus Photini error destruatur, qui solum ho-
tur incredulis. Quem procui riubioagrum invenisse, minem dkit Christum, quam el Eutychetis nec non
gratuitura est, quia praedicatioEvangeliiomnis in ab- el Nestorii falsitas, ex hoc sicut et in caeterislocis,
soluto est, et gratis offertur. Sed utendi et possi- condemnelur impietas. Sequitur :
dendi thesauri hujus potestas cum agro non potest Iterum simileest regnum cwlorumhomini negoiia-
esse sine pretio; quia ccolestes diviliae non nisi lori qumrentibonas margaritas, et caetera. Aliis qui-
damno saeculipossidentur. Idcirco dicitur : ' dem verbis , et alio loquendi genere idipsum repe-
Quemcum invenerithomo abscondil, et prm gaudio tere ovnalissime videtuv, non ut immutet eamdem
505 EXPOSITIO IN MATTHJEUM. — LIB. VII, CAP. XIII. 50«
sapientiara, sed ut introducat ad eam variis senten- \ Quia regnum Dei land valet, quanlum habes. Ve-
tiarum aenigmalibus, audientes. Nisi quod solum , rumtamen non ila emitur, ut tua tribuas Deo, te
videtur negotiatorem longe jam diu in lege versantem autem vitiis et diabolo, sed ut te primum restituas
amplius designare, quamvis omnes qni fidem se- ei, deinde quse tua sunt, ut eum liber sequivaleas.
ctanlur Christi generaliter possil haec parabola evi- Neque cum eum inveneris, et fide bonisque operibus
denter colligere. Nam in eo quod negotiatorem eum eraeris, mox quaerere et invenire, donecin hac vita
vocat, el quaerere bonas margarilas, multum diuque es, cessabis. Sed sicut Propheta canit, Lwtetur cor
prsenunliat, et eos per speciem unius hominis de- qumrenlium Dominum, qumrite Dominum et confir-
signat, qui longo ac diutino labore ad margaritarum mamini, quwrile faciem ejus semper (Psal. civ, 3).
scienliam venire desiderant. Deinde cum jugi medi- Iterum simile est regnum cwlorum sagenw 603
taiione negotiatus fueril in lege, et eas quse in lege missm in mare, el ex omni genere piscium congreganti,
sunt, deprehenderit intelligeniias, landem aliquando, et caetera. Rectissime igitur prsedicationem sancti
inter eas quas repererat invenit unam et singularem Evangelii Dominus et Salvator sagenw missw in
margaritam Chrislura quam optabat. In cujus com- mare comparavit ut in his verbis vaticinium Jere-
paratione, licet bona sil lex, bona sit et prophelia, miae prophetae impleatur dicentis : Ecce enim ego
seu quae in his prsecipua inveniuntur doclrinaeorna- B mitto ad vos piscatores mullos (Bier. xvi, 16). Qui
menla, homo negolialor similisPauli apostoli, omnia profecto piscatores ab initio Evangelii usque ad
legis prophetarumque mysleria et observationes flnem sseculilaboraturi sunt in hac piscalione hu-
pristinas, in quibus ineulpate prius vixerat, quasi manae salutis; quorum primi fnerunt quibus dictum
purgaraenta contemnil et quisquilias, ut Christum est, Venile post me, faciam vos piscalores hominum
lucrifaciat; quia pretiosissimum est margaritum , (Mattlt. iv, 19). Unde hi qualuor bini, et bini, pri-
scieniia Salvatoris, et sacramenluro passionis illius, mum contexuerunt sibi juxta vocem praeceptoris et
et resurreclionis arcanum. Non quia invenlio hujus Salvatoris sui, tam ex Veteri quam ex Novo Testa-
pretiosisSimae602 margaritae condemnatio sit ve- mento, sagenam Evangelii dogmatis; deinde omnium
terura margaritarum , sed quia in comparatione saiictorum prsedicatorum secutus est ordo. Et tra-
Cbristi omnis gemma, id est, legis et prophetise in- hitur haec sagena duobus connexa funibus, per me-
telligenlia, sit vilior. Potest el per hunc gemmarum dium hoc mare, a sumrao usque deorsum exlensa :
diligentissiraum negotiatorero, universus Ecclesise sursum siquidem spe super omnes fluctiis saeculi
Chrisli ordo designari, ut ostendatur genus in spe- vehementer erecta et firmata, deorsum vero usque
cie, et regnum coslorum ipsa intelligalur Ecclesia , ad ima, timore divini judicii dimcrsa, sed nunquam
quse Ionge diu mullumque laboravit in patriarchis, " usque ad ima pertracta, ut semper sursum non sit
quaesivit in Prophetis , quamvis latenter; quia nec- eminentius charitate Chrisli levigata, et ad ccelttm
dum erat propalala sanctorum gloria. Tanten in eis usque erecla. Natn sagena Graece quae vulgo a
multi gemraarum speciera afferebant, et praeorna- trahente vervuctilum vocaluv. Quod mare, in quo
bant praefigurandoChristum fuluram Ecclesiam. Sed trahitur , magnum et spatiosum in Psalmis dicitur
nemo in eis inventus est, qui prelium humanae (Psal. cin, 25), ubi replitia sunt, quorum non est nu-
redemplionis in se afferret, et ideo nemo invcntus merus, in quo et draco ad illudendum ei positus est,
est lapis lam preliosus propler quem omnia quse ut ipse ab omnibus illudatur, non hominum virltiie
praesentis vilae sunt hic prudens negotialor vende- tantum, sed gratia divini muneris , et magislerio
ret, tantum ut hanc solam acquireret geramara, in tanti piscatoris. Ad cujus niinirum magisterii for-
qua sunl omnes thesauri sapientiae et scientise, el mara sagena ex usu ila majoribus et minoribus du-
pretiura humanae salulis. Et ideo eo pretio emitui pliciter conlexitur nodis , ut omnia possit capere
iste pretiosissimus lapis, quo supra in illa alia para- genera piscium, ne raagnus aut parvus effugere
bola emptus est ager et thesaurus. Non quod alii possit. Sicut et haecduo Teslamenta minora et ma-
lapides quos qusesivit prsesens negotialor , et forie jora sibi duplicant prsecepta, ne ullus effugiat salulis
invenit, boni non fuerinl et pretiosi, sed in compa- suae retia. Quod si majora non polest, vel minima
ralione istius nemo bonus, quia omnes ex isto ha- compleat. Quod itaque recte sic trahilur Evange-
bent ut boni sint et preliosi. Hic est calculus novus lium, ut per omne mare penetret; ita ul de pro-
ex Apocalypsi Joannis, in quo noraen novum esi fundo elemento hujus saeculi, per omne corpus va-
conscriplum , quem nerao novit, nisi qui accipit. dens, clausos inlra ambitum et sinum suum omnes
Unde oportet ut omnis umbra removeatur a sensu extrahal ad lucem supernam, et ad lumen veri solis,
legis et Prophelarum , et sola veritas ampleclatur; ne ullus in hac caligine aquarum natus el enutritus,
distrahalur praesens vita, et quaeprsesentiarum sunt, demersus remaneal. Ad hoc quippe simililudo illa
ut hsec sola habeatur in qua omnia sunt bona ei componitur, ut oslenriat cur in apostolos tura eosdem
sempiterna sunt. Et notandum quia non dicitur prae- quibus loquitur piscatores elegerit, et captores pis-
sens negotiator quantum emeril eam, sed tanlun cium fecerit bominuro piscatores : scilicel ut divini
quicunque invenerit eam , quantum habuerit. Undc judicii lypus ariepiseatoris,monstraretur.Piscesnam-
dicitur: que congregat caplura quoscunque confusos elindrs-
Vadit et vendit omnia qum habet, et emit eam, crelos;604 "~d '" ^asis discretio divini judicii se-
 507 S. PASCHASIl RADBERTTIABRATIS CORBEIENSIS 508
cernit electos : quoraodo vocatio Evangelii justos et A stridor dentium et flelusoculorumpraedicatur.ndn de
injustos, bonos malosve ad fidem vocat et trahit. sola conscicntia peccati veniens , sed de supplicio
Finis vero sscculi el judicii dies, qualcs retia traxe- prseparato aetcnio. Kisi forte assertores hujus men-
rinl, demonslrabil. Nam inter hujus maris fluctus dacii velinl aslruerc, quod eliam ipsas conscientias
quo tumens pompa sc multis dispumat allisionibtis, auctor vitse sic prsrparaverit, in qnibus torqtievi so-
quo elato se atlollit vertice mundus, iindos,urn se luinmodo ab eis crediintur, ut ipse sit auclor sup-
facit sectis, riiviriitur erroribus, clamosum se veridit plicii; quoniam lormenta qtiibus torquendi sunt,
lilibus, fremit irarum vaporibus , ssevit procellis, necnon ignes et supplicia, ab ipso prseparata dicun-
naufragatur sceleribus, impietaie demergilur. Inter tur. Unde ail, Intellexislis hac omnia ? Solis nam-
hoc itaquc maris fluclus, quo regnabal bostis anli- que Aposiolis hoc riicil, quibus dalum est nossemy-
quus, misil Christus piscatores suos , Pctvum vidc- sierium regni Dei (Marc. iv, 11), etplebibus. Iricirco
iicet et Andrcam, Jacobum cl Joariiieui, probatos et ipsi quasi magistri, quasi consortes regni, di-
arle cum dicit, Venileposl me, fticium vos fieri pis- cunt utiqiie non de trivio riocli, non riesr.liolaphi-
calores liominiirn(Matih. iv, 19). Istos qnippe misit losophoiiim , scd Spirilu sancto, quasi fuluri nia-
relia porlanles prseceplis evangclicis et cadestibus gistri, instrucli, cl roagisterio coeleslierudili.
innoriata monitis, circuraplexa et conlexa virttitum B Tunc ail illis, ideo omnis Scriba doctus in regno
donis. Qusesagena sinu evangelico tlilatala, longam cwlorum similis esl komini patrifamilias, qui proferl
trahit usquc ad fineni saeculi liumani gcneris ca- de thesauro suo nova et velera. Scribas eos vocat, et
pluram. Quam cum implela esset, inquit, educenles doctos alque inslitulos coeleslibus insinuat riiscipli-
et secus littus sedentes elegerunl bonosin vasa, ntalos nis, dum eisdem ac si inielligenlibiis parabolas, di-
aulem foras miserunt. Hanc igitur lertiara parabo- gnum reddit teslimonium, quoniam ipsi soli quasi
lam per se Salvalor exposuil, qiioniam obscursc liotarii Salvatoris et secretorum conscii, verba illius
sunt, ut in ore duorum vol trium testium slet orone et praecepla recondebant in thesauro cordis, el de-
verbum catholicse dissertionis. scribebant in labulis purissimi pectoris. Idcirco pa-
Sic erit, inquit, in consummalioneswculi. Exibunl trisfamiliae noniine sibi eos comparat, eo quod do-
angeli, et separabunt malos de medio juslorttm. Non ctrinain Novi ac Veteris Testamenti, legis videlicet
quocl angeli corporeis egeant sesSionibus , seri quia et prophetarum, de thesauro pecloris Chrisli ad
eorura poleslas judiciaria designatur. Unrie signan- plenura hauserant; propter quori et Scribas eos
ter aii: Exibunt angeli ab iilo inlerno et divinsema- nuncupal doclos in Iege et Evangelio. Et non solum
jeslalis judicio, in quo sedebit Christtis cum sena- doclos, verum eliarn sibi similes eos facit. Qui profert
toribus suis. Exibunt quidera, ad exercenda divina 'C de thesauro suo nova et vetera. Unde ex uno thesauro
judicia quae inlus didicerunl; sed non antea quam est quod oinnes hauserunt'; et ideo quidquid in
impleta sit sagena Ghristi, id esl omnis nuraerus Evangelio docebant apostoli legis et prophetarum
eorum qui praedeslinati sunt ad vitara , et prseor- 606 voeibus coraprobabant omnia, ut similes ei
dinati anle constitutionem mundi. Ipsi in fincm invenirenlur, cujus thesaururo in corde gerebant,
saeculi colligentur in vasis, id est, in uiansionibus Hinc quoquc sponsa canit in Canticis (Cant. vn, 13):
aeternis, et mali ab eo regno, et a clariiale seternae Nova el velera fralruolis meus servavit. Quia nullus
vitae, foras mittentnr. Et hsec est consummatio sce- doctor in Ecclesia esse debet (quae.est regnum coelo-
culi. Non quod elementa roundi deperient, quia rum), nisi thesaurum Novi ac Voteris. Testamenti
erit ccelum novum el lerra nova; sed consummalio proferre possil in plebes. Debel namque antiquam
sseculi perfectionis inteUigilur pleniludo, qtiando Adse praevaricalionem iia pronunliare, ut idoneus
mundus de fine principium cst sumpturiis. Finis sitChristi novse gratiae beneficia, et novam redem-
vcro non defeclio, ut dixi, eleroentorum erit, sed plionem humani generis plenissime praedicare.
innovalio, ciiin praeterierit figura hujus mundi, quia Debet etiam dives in virlutibus inveniri, ut possit
otsi deficiet, non crealori peribit, sed crimini; quia de thesauro cordis sui boua opera ad novam vitain
mors ultranon erit (Apoc. xxi, 4). Nec dubium quin " pertinenlia ostendere, et vitia seu peccata, quac ad
Angelos suos, 605 Per ~aos lu,nc regitur et adju- velerem perlinent hominem, raore medici scienter
vator Ecclesia Christi, tunc implebit benignus Sal- curare; necnon et posnas inferni, aique supplicia
vator, el lollanlur iinpii rie niedio jusloruro, ne inferorum, aperte denunliare, ita ut poteus sit ex
videant gloriam Dei, el foras initlenlur in tcnebras fide, cum omni auctorilate Scripturarum exhortari,
exteriores , el in caminuni ignis , Ubi erit fietus et ac docere quae coeleslia suni et spiritualia : et ad ea
ttridor dentium. Miror valde qiiorunidaro leineri- quae sempiterna sunt, audilores suos evidenlissiine
talera el insipieuliara, qui dicunt nullas esse poenas, iuviiare, ut sic temperel nova ac velera, non ul li-
neque lormenta siippliciorum, nisi proprias scelera- mor gehennae fideles ahsorbeat, aut spes bealitudinis
lorum couscientias, quasi et ipsi sibi conscii realus jaclanter nos elevel, sed humilitas semper virtutes
sui non essent, dum adhuc in carne viveront, prse- quas operatur in se recondat. Ecce Malihaeusira-
sertim cum etiguis sctemusprseparatiis diabolo elan- praesenliaruni octo parabolarura genera proposuit,
geiis ejus dicatur, in quo miitendi suut quos ignis quas si volueris, lector, octo bealiludinibus con-
atluret seternus, Ubi quia carnis resurrectio ei ii, ideo ferre, invenics valde invicem easdein congruerc non
509 EXPOSITIO IN MATTH£UM. — LIB. VI), CAP. XIII. 510
solura numero, verum el doctrinae exemplo; quam-1\ Et veniens in patriam suam, id est in Nazarelh,
vis alii vovuerinleasrteni soptem esse, dicentos qtiod docebat eos in synagogis eorum, ita ul mirarenlur.
novissiraa ileratio sit praecedontis. Dixerunl enim Hic Maiiliseusordinem narrandi non tenuit, quo-
hoc, ut septem convenirent tliebus quibus factus est niam post istas parabolas posiquara a clonio eiivit,
muntlus; tiuia ct sic pvima paraholarum de inilio ad alia se primuin translulit, qnod Marcus cl Lucas
videtur niuntli sonaro, quo scminattuinest quiriquid narrarunt, ubi dicunl quotl in mari riorniieril, et
post crevit in fruje, vel vitiatuui qttiriquid deuuim aptiil Gersscnos doemoiiiaexpulsa fueriiil. Nam et
apparuil in seniine. Porro novissima earum quse Lucas htinc locum non longe poslbaplismtim posuit,
sagensecoroparatur ad finein lendit saeculi, in qua 608 (II10;'c'ves eJ,ls ad eJus potentiam obstupue-
diclum cst: Sic erit in consummalioneswculi. Heliquas rint. Ne mireris, lector, quod ait: Quia venil in
vero sex in medio sex mundi aetatibus contulerunt, palriam suam, non'enim secunrium Deilatem hoc
eo quod congruere videalur quidquid in singulis loquitur, seri secundum humanitatcm. Alias autcin
dictuin esl singulis saeculi lemporibus, ita ut in secundum Divinitatem, imdo egrodiluv qui nusquam
prima aetale saeculi, scilicet in Adam primum, de- abost? Qtio ingreditur qui nullo continelur nec con-
inde Cain, sicque per omnem illam aelatem diabolus cludiluv loco? Aclqnam evgo paiviam vadil, qtii fecit
ac si ininiicus et hostis, zizaniam superseminaverit 18 el possidet totum? Venil igilttv ari patriam el ad
in medio tvilici, et corrupit naluram bumaiii gene- concives suos secundum carnem, nt doceret eos in
ris. Deinde secunda aetate Noo quasi graiuun sinapis synagogis eorum. In eoriun synagogis, inquit, et
parvus nuuiero crevit in gentcm magnam dilatalis non in Dei, qttia qui cum nesciebant Deum habcre
genealogiarum v.vnis , et facta est arbor frondosa noii poterant. Et idoo mivabaniur et dicebant:
nimis. 607 Porro fermeiiium lerliic parabolae seta- Uudehuic sapientia hwcet virtutes? Mira siquidem
tem designat in qua fides palris nostri Abvabae ef- stnltilia Nazarenorum et imprudenlia. Mirantur
ferbuit, et Dei tum deinceps fcrmentavit munduin, unde habeat sapienliam aelevna sapienlia, et unde
in cujus seniine benedicenlur oinnes tevvae.Et in habeat viriutes aelerna virtus. Sed crror eorum
hac quippe sseculiaelale primum Synagoga fermen- manifestus cst, du.n euro fabri filitim suspicantur.
lum legis accepit, quo lola eonspersa est massa 0 quanlus esl error humanus, quantaqiie insi-
Novi Teslamenli testificata a lege ct proplietis. pienlia, quoede viriutibus et divinis rebus invidiam
Hinc jam in tempore Daviriquasi sub quavla aetale, concipit et parit oriiuni! Non cnim sic nox diera
inventus est thesauvus in agro prophetiae latuisse. neque solem caligo tcgil, quo modo mentem caecat
Unde unus prophetarum cum invenisset eum, aie- et lenebrat quos possederit invidiae livor. Mirantur
bat: Tu es Deus ubsconditus, et nos nesciebamus te 'C hi super sapientiam el virlules ejus, et nolunt cre-
(Isa. XLV,15). lnterea cum accessisset captivitas illa deve; quia hsecadmivatio non de pietate, sed de invi-
quse faeta est in Chaldaeis, margarilse longe diu dia venit. Tamen volint, nolini, deifica est doctrina
qusesilse defecerunl, donec in tine liujus tcmporis quam audiuni, ei virlutes quas cernunt. Plus eum
una, quae Christus est, pretiosissima inveniretur, fatenlur quam hominem, et ideo moventur ad mi-
quia in ea natus est Christus. Sicque in ultima illa racula, sed noluul eum Deum conliteri, cum videant
seiate qnaesexla vocatur, omnis orrio prsedicatorum in eo opera Deitatis. Sic enim admirantur, ut aliunde
in similitudine Christi, qui protulit de thesauro suo fingant eum babere, quse negare non possunl. ld-
nova el vetera, fecerunt in vasis suis ficlilibus circo mox oculos, invidia csecati, ad hominem re-
Saoramenta legis et prophelarum, et eructant usque torquent.
in fineni saeculi ornamenlorum pretiosissima, nova Nonne, inquiunt, hic est filitts fabri, et maler ejut
et vetera divinorum eloquiorum mysleria. Hsec, est Maria? Untle buic haec sapicnlia, tanlae laLesq.ue
qnia nonnulli doctorum ila tradunt, ut diximus, ideo virlutes? Sic riicunt, qui Deum ex quo est sapientia,
nos paucis teligisse potius, quam explanasse suffi- ex quo virtus, ignorant. Sicque abnegat et confitetur
ciat. Seri riiligens lector consideret, utrum plus si- invitus qui non ccrnit, qui Christum nescit Dei vir-
mul ocio parabolsc, cum suis octo beatituriinibus,' tutera esse Deique sapienliam. Sed miror cur Ma-
convenianl junclae, an ita, ut volunt, si cum his riam nominant, cum de patris nomine laceant, nisi
xlatibus sseculi comparentur. Naro hoc cerlum est, quia irridenJo raagis fabri filiuin eum vocant, ul ex
quia non absque mysterio tales loiidemque parabolse utilitate oporis amplius eum tlespicianl, quainvis
simul junguntur, in quibus et octonarius conforma- Dei nutu, elsi inviti, dc illo quse vera sunt et deiflca
lur numerus, et mysteria humanae salutis occulian- loquunlur, quoniaiu Dei Patris est vere Filius qui
tur Judaeis, et panduntiir apostolis. Unde ait: Et fa- fabricator cst niuiidi. Unde Marcus eum non fabri.
ctum est cum consummassetJesus parabolas islas, abiit filium, sed ipsum fabruin dicil. Eo enim euiii falirum
inde. Consummalio vero parabolarum opus perfeclse croriobant, quo et fabri filium, 609 ex arlificio
pra:dicalionis est, quod nunquam nisi oclo beatitu- palris vere et ipe faber, quoniam fabricator est or-
dinibus complebitur. Et idco quiriam psalmus pro bis per quem facla sunt omnia. Non igitur mir.um
octava canitur, qui rie passione Domini cantatur, cognati et eoncives si errent cum Judaeisde Christo,
quoniara in eo omiiis pcvfeciio beatiludinis consura- qui errant rie patre et do matre illius, seu de fratri-
inabilur. bns. Nam callide fratres ingerunt et oslendunl so,i
m S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 51«
rores, ut aut patrem aliam habuisse uxorem confin- A 1 et hwsitabat eo quod diceretur a qutbusdam quia
gant, aut numerosior parlus sanclse Malris infame- Joannes resurrexit a mortuis (Luc. ix, 7), seu cae-
tur, ut virginitas sancta lateat, obscuretur integrilas, tera quse sequuntur. Unde intelligendum, quod aut
et sentiatur totum de Christo quod humanum est, post hsesitalionem, se confirmasse in animo ut hoc
nil quod diviiiuiu; cum si beata Maria fllios habuis- crederet quod dicebatur, et sic deinde dicoret pueris
sel, ut quidam.garriunt, in ipso crucis terapore ma- suis, Hic est Joannes, aut hsesitans adhuc interro-
ter a Christo discipulo virgini Virgo non traderetur, galive dixerit, Hic est Joannes? Ulroque itaque
et in ipso mortis articulo nec commendaretur extra-- modo intelligi potest. Non enim ut confirmaret
neo. Quinimo fratres et sorores Christi de quibusi dixit, Nunquidnam non hic est, aut haesitans non
Cleophsesororis Marisefilii sunt, quae fuit materterai dixit, Ne forte hic est, sed tantummodo, Hic est
Christi, de qua orti sunt consobrini Salvatoris, quii Joannes Baplisla, ipse surrexit a morluis , et ideo
jure fratres vocantur. Nunquam enim contra pieta- virlutes operantur in eo. Quidam ecclesiaslicorum
tis ordinem Matrem Domini exiero, hoc est Joannii interpretum causas requirunt quare Herodes ista
de cruce, ut dixi, commendasset, si alios post ipsuini sit suspicatus, ut putet Joannem a mortuis resur-
filios suscepisset. Sed quia non erant alii, Virginemi rexisse, et ideo virtutes operari in eo. Sed superflua
virgini commendavit, ut inler extcros solam curarai B 1 videtur alieni erroris ratio, nisi forte quia repri-
sacramenti haberel, sola societas religionis esset,, menda et condemnanda est secta quain Graeci px-
nec mundanse sollicitudini discipulus tantus serviret,i Te^uX"^"' vocant, quam per Necroroantiam di-
sed praedicaturus partum virginilalis domi haberelur cunt fieri, ut animae singulorum post triginta annos
Virgo. Alioquin Jacob, qui frater Domini dicitur, sii in corpora redeant, quod omnino in Joanne el Chri-
filiusesset unius feminae, nunquid non matris habere5 sU) non convenit; quia eo tempore quo Joannes
poluisset curam? Qui et inter Ecclesise primordia,> decollatus est, Dominus triginta jam erat annorum:
et inter Judaicam tunc perfidiara Hierosolymitanam' psTEjx^uxuarefautera, ut dixi, post triginta annos,
singulariler rexit Ecclesiam. Unde constat quod hic- aut eo amplius, post multos circulos annorum in di-
error Judseorum, non de veritate, sed de invidia na- versa corpora dicat animas hoininum insinuari et
lus est. Idcirco nec mirari oportet si errent in fra- redire, quod valde dogmatibus Christianis contra-
tribus, cum errent et in patre. rium est et insanissimum credere,
Jesut autem dixit eis , Non est prophela sine ho- Berodes autem tenuit Joannem. De quo supra
nore, nisi in patria sua. Propemodum naturale est,> dixerat evangelista in persona Herodis, Hic est
cives semper civibus invidere, et ideo non conside- Joannes; quem locum 611 supra recapitulando
rant sapientiam in eo Deitatis, et exiinia divinse e '-' praemisit. Profecto quia a nullo evangeiistarum in
majestatis opera, dum fragilis ejus recordanlurr ordine, quo facta est hsec tragcedia, de Joanne
infantiae, et parentum conuumerant, el assignant eiJ narratur; quamvis Matthaeus et Marcus eodern in
genealogiam. Ecce carnaliler qualiler sapiunt cives,, loco inter se consenliant. Lucas vero longe ante-
ecce qualiter roundani parentes senliunt de ho- quam baptizarelur Dominus, bsec prsemittens, nar-
nore propinquitatis. Et non fecit, inquit, ibi virtutess rat. Porro Joannes solnmmodo tangit eam, el dicit
multas, propler incredulitatemeorum. Non quo etiama venisse Jesum in Galilseam, ubi vinum fecit de aqua,
illis non credenlibus facere non poluerit, sed quoo et (unc, inquit, rediil in Judseam , ubi baptizavit
ne multas faciens, cives incrediilos amplius condem- multos, aiitequani traditus esset Joannes. Traditus
naret. Vel paucas gratis ideo fecit, ut inexcusahiles s est autem , et alligatus, et posilus in carcere, pro-
essent, 610 1,cet divino suo judicio distulerit utt pter Herodiadem uxorem fratris sui.
multas faceret; quia non merentur ea intelligere,, Dicebat enim Joannes : JVon licet tibi habere eam.
quaefacta sunt ut crederent. Vetus narrat historia Pbilippum Herodis majoris
(CAP.XIV.) In illo temporeaudivtt Berodes tetrar- filiura, sub quo Dominus fugit in /Egyptum, fralrem
clta famam Jesu, et ait pueris suis. In illo teraporee _ hujus Herodis sub quo passus est Cliristus, duxisse
quod dicit, intelligendum, quando venit in palriamn uxorem Herodiadem filiam regis Peliphere; postea
suam, id est in Galilseara, quo erat Herodes. Istee vero socerum ejus, exortis quibusdam contra gene-
Herodes tetrarcha filius Herodis est sub quo natuss rum simultalibus, tulisse fiiiam suam, et in dolo-
est Christus, cui quarta pars regni Judseorum, utit rem prioris marili ad conlumeliam hujus Herodis
esset regnum humile, concessa est ab Augusto, si-i- inimici ejus, eam nuptiis copulasse, licet Philippus
cut et reliquis tribus fralribus. Unde singuli exx germanus esset frater ipsi.us Herodis. Sed Joannes
Graeco sibi nomen traxerunl, ut tetrarchae voca- i- Baplista, qui venerat in spiritu et virtute Elim (Luc.
rentur, eo quod singuli quartam parlem uuius prin-i- i, 17), eadem auctorilate, qua ille Acbab corri-
cipatus obtinerenl. Quod vero Matthaeus ait, quiaa puerat et Jezabel, arguerat Herodem, quod illicilas
dixerit suis cum audisset faraam Jesu, Bic est :( nuptias fecerit, quia secundum legem non licebat
Joannes Baplista, ipse surrexit a morluis , Marcus is fratre vivente germano uxorem illius ducere, quam-
ila refert, quia dicebant quidam quod Joannes Ba- i- vis post morlem id licuerit. El ideo fralre vivente,
ptista resurrexit a morluis (Marc. vi, 14); Lucas is quia non erat licitum reus culpabalur Herodes, et
vero, Auditi* . fnquit, Herodes quw fiebant ab eo, •>, incesluosus pro crimine; malens prsoco veritatis
513 EXPOSITIO 1N MATTHvEUM.— LIB. VII, CAP. XIV. 5U
periclitari apud regem, quara propter adulalio- A (Vgii violaret affectum fraternum; tantum ut socia-
nera esse immemor prseceplovumDei. Unde, nec retuv Ilovodi, el esseut in nomine consimiles, qui
immerito beatitudo marlyrii ei a Domino recom- non erant jam scelere, moribus, et vita dissimiles.
pensatur, ipso dicente in hoc ipso Evangelio : Jungebantur vocabulo quos criminum junxerat tur-
Beati qui persecutionem paliunlur propler justi- piludo. Sed turpipr filia quae suis lusibus, ut pa-'
tiam, quoniamipsorum est regnum cmlorum (Matth. truum inceslaret, et malrem amplius fedaret, filia
v, 10). Quapropter arguendi sunt nunc in tem- siquideraprioris raariti bsecomnia publicabat; quo
pore quidam qui dicunt, non debere arguere re- de facto contigit.ut adhuc 613 deterior esset,
ges aut potestates hujus saeculi, neque durius in- juxta illud Apocalypsis, ut qui nocet, et adhuc no-
crepare, ne forte atrocius commoveantur ad iram, ceat, et ut qui in sordibusel adhuc sordescat (Apoc.
sicut a quodam audivi episcoporum; quia rex sub XXII,11).
nuliius, inquit, redactus est potestate, neque sub Unde cum juramento pollicitus est ei dare quod-
cura alicujus regiminis, eo quod oranibus in com- cunque postulasset. Procul dubio ideo dolosus jural,
inune est, et non in una commoratur parochia. Quod ut videretur excusabilis el iunocens, qui volehat eum,
si ita est, Joannes reprehensibilis et temerarius cen- ut supra testalus est evangelista, longe diu jara oc-
sendus est, qui ex eremo venit ad regis praesentiara IB cidere. Sciebat enim cx affeclu matris quod filia
ut increparet adulterium. Sed quia amious sponsi hoc peteret. Alioquin si aliud postulasset, forte ma-
erat Joannes, incesluosos ferre non poterat, quos tris morlem uiique non irapetrasset, neque dimi
hic adulator magis palpare 612 gaudet, et deli- diam parlero regni, quam pollicitus est. Non ut da-
nire Iaudibus quani increpare. In quo sane vitio ret, sed ut ejus poUicitatioirrefragabilior videretur,
multi periclitantur, qui videntur gerere curam pa- cum peteret quod ipse moliebalur. Nullum ergo in-
storis. Unde nescio, si lempus esset martyrii, ulrum venimus tliero natalis sui observasse, nisi Herodem
fidem servarenlqui modo quidquam pro justitia non et Pharaoliem in divinis litteris, ut quorum erat par
audent. Sed Joannes, iicet insidiaretur ei Herodias, impietas in perfidia, esset una solemnitas ad super-
non timebat Herodem, qui tantis erat devinctus biam. Inter quas fallacias limens Herodias, ne ali-
malis, neque molliebaturbeneficiis ejus, quia sicut quando Herodes resipisceret, vel Philippo fralri
dicit evangelisla, in multis eum ssepe audiebat, et amicus fieret, atque illicilsenupliaerepudio solveren-
inclinabat se ad ea libenter, quse praeco Chrisli mo- tur, monet ut in ipso statim convivio caput Joannis
nebat. Erat enim miser in omnibus, dolosus valde, postularet, digno operi saltationis dignum sanguinis
nnde Dominus vulpem eum vocat. Et ideo dicit praemiura.
evangelista: * Et contristatus est rex; ait evangelista, propter
C
Volenseum occidere, limuit populum , quia sicut jusjurandum. Quia de se ostendebat, non de pceni-
praphelam eum habebant. Sed quia occidere eum ludine corriis, sed ut simultalione simul discumben-
drslullt, ob satisfactionero pessimae uxoris, vinclum tes falleret. Arlifex euim mendacii et homicida prae-
eum sine culpa in carcere posuit, ut lotum esset ferl in facie tristitiam, cum laeliiiam haberel in
mysterium Herodis quod erat ad reatum. Occullatur corde, ut convivanles eluderet. Porro Scriplurarum
isle, dum exaltalur Christus. Finitur in eo lex et consuetudo est, ut opinionem roultorum hic narret
prophetia, quia omnes prophetseusque ad Joannem historicus, quomodo eo lempore ab oranibus crede-
prophetaverunt. Et ideo, lector, sicut quam ssepe batur, sicut el hoc loco forte discumbentes, Herodes
monui, omnem diligentiam Evangeliorum lectioni quod vere trislarelur, pulabant. Hinc quoque ait:
adhiberi oportet; quia in his qusegesta narrantur, Propter juramentum et eos qui pariter discumbebant,
subesse intus, interioris intelligentise arcana repe- jussit dari. Unde Dominojubente fugienda sunt ju-
riunlur. Habet omnium operum narraiio suum or- ramenta, maxime quse pariunt totis noctibus et ho-
dinem, de quibus gestorum effectibus causae subja- ris prolracta convivia; quia vinum quod cum men-
centis species prseformatur. Unde Herodias signifi- » sura emilur, et sine mensura bibitur, cito naufra-
cat synagogam,qusecaput Joannis, id est Christum, gium parit. Hinc est quod Herodes, licet sacramento
amputare molitur una cum filia, quse sallavit in fidem reddiderit; homicidium perpetravit. Sed me-
convivio, sicut et gentes ante idola; quae tulit caput lius esset pro juramento pcenitere infausto (sicut
Joannis, hoc est, corpus Christi in altare, quia il- David fecisse legimus verbis Abigael super Nabal
lud datura est puellse, hoc est Ecclesisede gcntibus. placatura) quam sanguinem funderet sancti prophe-
Rursus illa tulil eura raatri suse, quia fidem quam lae, et fraudem, quam in corde gerebat, perficeret.
accepit de Cbristo, in finem sseculi ad conversio- Da mihi, inquit, in disco. Cur autem in disco? nisi
nem Judaeorum, ut caput eura recipiant, ipsa est ut sacramenlum figuraretur nostrse redemptionis.
oblatura. Quia Preliosa in conspectu Domini mors sanclorum
Die autem natalis Berodis, saltavit filia Berodia- ejus (Psal. cxv, 15). Ut in disco et raensa, quo cor-
dit in medio, el placuil Berodi. Quam quidem filiam pus Christi sacralur, quod est caput martyrum, 614
dlcunt fuisse Philippi, ul ex ipsa comprobaretur ipsi participarcnt cum suocapite inoblatione seternae
coram omnibus suis complicibus Herodiadem uxo- salutis. Sed serpentis germen caput Joannis pelit
rera duorum fratrum fuisse, quse affectione conju- semper, atque homiuis, cui suum caput sentenlia
 515 S. PASCHASHRADBERTIABBATIS CORBEIENSIS 516
oliri»Sumttii jndicis sciebat aridiolum, dicente Do-.A Paschae suam mortem differret, in quo propler sa-
mino, Illa lutim observabit caput, et tu illius obser- cramenlum semper immolabatur agnus. Ad ultimum
vabis calcaneumJGurc. m, 15). Sed misera feralis propterea recessit, nt nobis prariieret exemplum vi-
aula regis, et infelix rabies, quse in paslum stium tandae temeritatis; quianon omncs eadem consian-
suscepit captit martyris, et in potum ebibit liquorem tia perseverant posili in tormentis, qua se nonnun-
sacri sanguinis, siliensque inorlem propbelse as- quam lorquendos offerunt. Undeet suprajam dictum
pexil. 0 ferculnm crudele! 0 discus rosis resparsus est: Cum perseculi vos fuerint in una civitate, fugite
sanguinis, sed convivanlihus valde exiliabilis! quia in aliam (Mullh. x, 25). Eleganter quoque evange-
in tanto convivio nemo fuit qui prohiberel audaciam lisla non fugil in locum descrtum, sed secessit, ait,
regis, quinimo, ut Scviptura ait, propter eos qui pa- ut ostenderet persecutores suos magis declinasse ad
riler discumbebant,jussit duri. Quo facto omnes sce- tempus, quam limuisso. Sed el postquam a Judsei?
leris sui facit esSe consorles, et in luxurioso iropu- et a rege Judseovnmprophetse.tvuncatum est caput,
roque convivio, cruentae epulse adhuc sordiriius sor- et linguam. et vocem apuri Judseos perdidit prophe-
dlriantuir, dum deferlur caput in disco. tia, Jesus transiit ad desenum ot Ecclesiae locum,
Quod allalum datum est puellw, et illa tutit matri quae vivum antea non habuerat, neque caput. Quod
suw. Legitur ergo in Romana historia Flaminium B autem dii.it, quia post decollationerii Joannis seces-
ducetn Roinanum, qood accuhanti juxla se meretri- sil in naviculam, ct in desertum.conlinuus sermo est.
culae, quae nunquam vidisse se diceret homincm Unde apparet quod post liaec audita est fama de
decollatum, asseusus sit, ut reUs quidam capilalis JeSu, el facla sunl illa quae supra narrala sunt. Ille
criminis in convivio capile iruncarelur; deiutle a vero etiam ob hoc secessisse videalur, ut creden-
senatoribus demum pulsum a curia, eo qiiod epulas tiuiii probaret fldem. Et ideo sequilur, quia turbw
sanguirie miscuerat, et morlcm quaravis noxii homi- secutw sunt eum pedestres. Non in jumenlis neque
nls, in alterius delicias prosliteril, ul libido el homi- in vehiculis diversis, sed proprio labore pcdum aspe-
cidium simul niiscerenlur. Quanto sceleratior in ritatem itineris insinuat, ul ardorem mentis eorum
TactoHerodes et Herodiadis, necnon et puella quae ostendat. Nam anlequam veniret in solitudines gen-
saltavit, el in prelium tragcediae suae, non hircum, liinn, ab uno tantum populo colebatur. Sed post-
sed caput poslulat prophelae, ut habcat in potestate quam Dominus venit ad gentes quasi in desertum,
linguain, quae illicitas arguebat aiidenler nupiias. secutaa sunt eum tttrbse niuluc. Et ideo sequeuti
Respondit igilur suae lurpissimae matri, turpior miraculo hcc testimoniiim anteponitur, quoniam
valde filia. Quia lalis debuit procreari de adultera, abscisso capile a Iege, mox secessil a Judaeiset as-
quae fractis gressibus, corpore dissoluto, omnique C cenriit in navicula, id est in illa primitiva Ecclesia
compage membrorum disjuncta, fluentibus huc il- in locum desertum, ut dixi, quia 616 doctrinae no-
lucque ex arte maleficii visceribus deturparetur: titiam non habebant. Et venerunt pedestres, quia
fitque lota matri deformitate valde deformior. Et bumiles, et non in pompis saeculi. Quibus misertus
notandum quod ait : est Dominus, animas eorum sanando, qui de civita-
Quia misit Herodes et decollavit Joannem. Ex quo libus, id est dc variis seclis, ad eum venerant, quos
datur iritelligi, quia ipse occidit qui jubet, sicut et curavit. Quia, quibus plena est fides, statim prae-
de omni realu, quia ipse se auclorem facit scelcris, mium consequilur salulis. Unde dicilur :
qui imperat ut fiat. Haec juxta lilteram dicla sint; Et exiens vidit tnrbam multam, et misertus est ejus,
quia de hac comoedia miseri nerodis, suorumqiie et curavit languidos eorum. Cernis quia in evange»
qui cum eo coniplices exsliterunt, a muliis nostro- licis sermonibus semper spiritalia reserantur myste--
rum facundissiine declamalum est in Ecclosiis, et ria. El proplerea dicitur, egrossus Jesus, signilicat
ideo in hoc tractatu pauca de multis lectori suffioere quod lurbse habuerunl quidem veniendi ad euin vo-
debent. luntatein, sed vires perveniendi non habuerunt; ideo
615 & accedenles, inquit, discipuli, tulerunt i_ Salvalor egreditur de loco, et pergit obviam, sicut
corpus ejus, et sepelierunt iltud, et venientes nuntia- prodigo fiJio pdenitenti logiinus occurrisse. Quibus
verunl Jesu. Ubi qui eura tulerunt, non minus Chri- visis, miserelur eorum, el curat omnem laugtiorem,
sti discipnlos fuisse debemus intelligere, quam et ut fides plena statim prsemia consequatur saluiis.
Joannis; quia qui prius fuerant Joannis, jam facti Vespereaulem faclo, aecesseruht ud eum discipuli
erant Christi. Sed honor Joannis servalur, in quo dicentes, elc. Non est qui oninia Evangelii sacra-
tot impleta sunt sacramerila, ita ul in ejus capile menla ad liquiduin valeat perscriiiari, quoniam om-
truncato cernamus Judaeosusque hodie sine Christo nia mysteriis plena sunt; el de singulis, uL saepe
remansisse, qui cafmt eStonlnium prophetarum. diximus, aliud loquitur de locis, rie temporibus, de
Quw cum UiiiliiShJesui, iecessil inde in navicula actu, et causis, etiam et de sententiis simul junclis.
in locumdeseYtumseorsitm.Ad solila rursus secessit Recedit igitur de Judaea, et venit in desertum lo-
praesidia, cufn ei necera Baptislae nuntiarunt, non, cum, unde jam dixiraus, et egreditur ad eos Jesus,
ut quidarn arbitrati sunt, limore morlis, sed tres ob et miseretur eorum; et hoc facil non mane, non
causas. Primum ut parceret inimicis suis, ne homi- crescente die, non meridie, sed vespere, quando
cidLoftomicidiuroJungerenl; deinde ut usque in diem sol justitiae occubuerat.
 517 EXPOSITIO IN MATTH.EUM. - LIB. VII, CAP. XIV. 518
Jesus autem dixit eis, Non hubenl necesse ire, dute A cst, siout ncTstritradunt, quia quinquo libri Veteri*
vos illis manducare. Sed reslal quacrcrc quomodo Tostamcnii ejus dicunlur, omnium tamen apostolo-
discipuli accesserint aclJesum, secumluiii.Matlhseum ruiri earieni erat lex, quia omnibus illis est data, ut
et alios duos evangelistas, vel quomodo dixerint hoc qui fecerit ea quae in illa sunt jussa, vivatineis.
vorbtim ut dimitteret eos ire, cum Joannes ad Phi- Prscserlim quia apostoli, ante passionem Domini et
lippum dixisse prius Jcsum describil, dicens : Unde coruscatioitem Evangelii, non habebant riisi quinque
ememus panes ut manducent hi? (Joan. vi, 5.) Ex pancs, el ipsos hordeaceos, quia lex Moysi in quin-
quo recte inlelligitur quod post vorbum discipulo- que libris disiincta 618 mn,'a palearum tcnacitate
rum Dominus locutus est Philippo, unde emenius constringebatur. Et duos pitces, duo vero pisces
panes. Quod attlem aiunt, quia desertus est locus, juxla alios, qui in salis gurgitibus, et in aquis, al-
ostenditur, qtiia longe a civilalibus erant juxta litle que in inaris fluctibus versabantur, duO libri intel-
ram. Et hora, inqtiit,jam prxteriit, hora scilicet man ligunlur qui supersunt quinque, hoc est, Jesu Nave
ducandi. Seu hora pro lota riie ponitur, quia dies et Juiiicum, quoniam et ipsi secundum myslicos
jam prxterierat. Porro Matlhseus ait, ut emunt sibi inleliectus magna conlinent sacramenta : necnon.
escas, quasi de turbis dixeril. Marcus vero narrat prophetarum cloquia, et Joaunis prscdicationera
apostolos de se hoc dixisse : Euntes emamus ducemis Bjalii eosJem piscos esse dixcrunt. Seri nos duas per-
denariis panes (Marc. vi, 37). De quo loco Joannes sonas una cuin quibusdam Moysen et Aavon iuler-
ait : Ducentoriim denariorum panes non sufficicnl eis pretali siinius, pcr quos regnum et sacerdotium
(Joan.M,!). Inquo senliendum nobis.qtiia vora sunt moustrabatur; quovtim condimenlo poptilus cum
oraniaquse singuli dixcrunt, et nenio eorumsuis riiotis jEgypto exirct pcr desertum pastus est, et in fuluro
617 alterius narrationem impngnat, sicut nec his duabus gnbernatur persouis. Quia sicut in pani-
Joannes, in eo quodait Dominum, Pbilippuin inter- bus adbitc praedictis quiuque libris vila Judaeoruiil
rogasse, qttod alii discipuli ad eum prius jam dixe- conlincbatiir, ila piscium duoruni regiis el sacerrio-
rant, sicut reliqui narrani evangolislse, conlraria lalibus gubernabatuv offieiis*.Quaetamen duaeperso-
senlit. Sed ostenditur quod post verba discipulorum nae Dominum nostruui praefigurabant; ambas enira
hoc Dominusloculus est Philippo, Unde ememus pa- ille sustiiiuit, et non liguraie, seri proprie solus Im-
nes ? Necnon et quod Andreas dicitur dixisse, Est plovit. Nam et rex noster esi Dominus Jesus Chri-
puer unus hic qui hubet quinque punes. Alii riixerunt, slus, qui nobis pugnandi Ct vincendi demonstravit
quia non sunl nobis nisi quinquepanes, qnod iiiriiru- exeinplura. Itaque ipso duce ab onevibuset labovibus
que dictum fuisse, nemo qui ambigat. Sic, lecior, hujiis pevegriiialionis noslrae, tanquam ab ^Egypto
invenies in omni concovdia cvangelislarura, eos ni- ' ^ liboramur, et persequenlia nos peccala sacrameuto
hil a sentenlia tiiscrepare : Non liabent, inquil, ne- baptisniatis nobis evadentibus obruunlur. Ipse est
cesseut eant, date illis vos manducare. Ac si diceret, enim sacorriosnosler in acternum secuntlurn ordinem
nonnecesse habent diversos cibos quaercveet eraeve Mclchisedecli,qiii seipsum obtulit holocatistura pro
sibi ignotos panos, curn secum habeant coelestem pcccatis nostris, ct ejus sacrificii simililudineni cele-
panem, riate vos illis nianriucave. Pvovocat aposlo- brandam in stiae memoriam passionis coinuicndavit,
los ad fractionem panis, et atl providcnliam sttse ut illud quod in Meichisedech obtulit Deo, jam per
possibilitatis, ut illis testniitiliusse non habcro, vir- orbem terrarmn in Chrisli Ecclesia videamur offerri.
lus et magniludo signi noiior fieret oninibus. Uurie, Veruinlaroen et genealogiaChristi pev has duas per-
qua>so, quod stope monui ad men.temunusqiiisqiie sonas videtur esse contexta. Quia Matthseus ab
redncat, maxime in hoc niiraculo, quia elsi mira Abraham usquc ad Christum descendendo per re-
sunt qtiaegessit Dominusel Salvator, mirabiliora ta- giam pcrsonam eam dedncit. Lucas vero ascendendo
men valrievidei.tur ea qu;e in his praefiguvatasunt, a Cbvisto usque ariAriam et ad Deum, pev sacevdo-
sic ad liqiiiduin expvessa ut milii dubium esse pos- lalem pvogeniem illam inseruit. Quae nirairum pro-
sit hcecouiiiia sic ad boc divinitus pvaeparata.Qua- phetia tle Christo in his quinque libris latebat. Et
propler perpendite quae gesta sttiit vel qualiter • irieobi tantum tluo pisces cura quinque inveniuntur
gesta sunt, et in bis omnibus attendite personas, et habenlur panibus.
effectus causanim, et singulas causas, numerosquo- El cum jussisset lurbam discumbere super fenum,
qtte et modos, loca et tempora, seu cseiera, in his acceplisquinquepanibus et duobus piscibus, aspiciens
quse longum est enuraerare. Quoniam quae gesla in cmlutn,benedixit, et fregit, et dedil discipulis suis.
sunt, ut dixi, praeter gerendi officium longe allius Audite ordinem miraculi, quinimo, non miraculi tan-
praetendunt munus saluiis nosirse. Idcirco non casu, tum, sed parabolse : ita ut et fides corroboretur in
neque secundum eventum rei hsec omnia conlige- miraculo, et anima pascatur in mysterio, quia et ve-
runt, sed secundum dispensationem divinani. Unde ritas non iatet in facto, et parabola 619 ^act' am~
inierrogali discipuli dixerunt : Non habemus nisi plior et profundior praedicalur in sacramenlo. Jubet
quinque panes. Et alius ait : Est puer unus qtti ha- ergo.recumbere super fenum juxla alitim Evange-
bel quinque panes. Hoc quippe Andreain dixisse lislam, quia fenum multum erat in loco, etjubet se-
Joannes testatur. Sed horum niliil vacal a mystcrio, cundum consuetudinem convivanlium, ut super
quoiuVimetsi Moysesper hunc puerum intelligendus quam calcaverunt carnem sedeant, et superomnes
519 S. PASCHASHRADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 520
flores illius ; quia omnis caro fenum, et omnisgloria Aquam signanter Dominus hoc signiflcare videtur
ejus lanquam flos feni (Isa. XL,6), et omnes volupla- cum dicit, Non opus habent ire, ut emant alibi, aut
tes ejus quasi arens fenum. Sed turba illa Judaica aliunde, sed dale vos illis manducare. Quoniam sub
snper fenum discubuit, quia Testamentum Vetus iege custodiebantur, in qua erat victus perfectaein-
acceperat, in quo regnum.eis lemporaliter, et Jeru- telligentiae, si a DominodiscipuUs comminuta et ex-
salem temporalis promillebatur. Ideo constat eos posita traderetur. Et hoc sapientia Dei Patris totum
in spe carnali collocatos fuisse, cujus gloria quasi noverat quid dederat singulis, vel quid facturus esset.
fenum effloruit, et claritas ejus ut flos feni fuit. Ve- Idcirco non de ignoranlia interrogat, Quot panes ha-
rumtamen non jam in terra ideo jacens, sed lege betis? sed ob mysteriiim. Eliam et rogat, juxta Mar-
suffultum, et tanquam terrse feno, fructibus scilicet cum, quot haberent panes, ut se bene convincat ue-
operis sui, unusquisque eorum substernebatur. scire in sacramento, quod jam patebat in oato et
Unde el in monle pavisse eos Dominum, bene dicitur; commisso, et ipsi et omnis lurba portabat subjugo.
quia licet per legis lilleram quanlisper ad altiora Quos profecto panes, quia benedixit ac fregit, cre-
conscenderent, sed quia adhuc, ut dixi, carnales verunt. Non eninTquinque multiplicantur in plures
erant, hordeo pascebantur, et non tritico, ut per numero, seri fragmenlis fragmenta succedunt, et
hordeumlex monstrarelur Veteris Testamenti, sicut B fallunt semper in fractu, mulliplicatione sua, fran-
et per triticum, ex quo septem fuisse panes alibi in' gentes. Crescit ergo materies panis, nescio utrum
Evarigelio monstratur, lex sancli Evangelii. Hsec an in mensura vel in loco, an in manibus sumen-
quippe sirht duo testamenta, scilicet et duse leges, tium, an in ore edentium. Unum tamen profiteor,
ex quibus impraesenliarum, dum boc sseculumveni- quia in manibus Christi fons erat augmenti, sicut
tur, oranepasciturgenushumanum, ex benedictione fontis est fluere, uvas Vitibus ioesse et vina
Dei Salvatoris nostri Jesu Christi. Et ideo secundo diffundi, atque omnes mundi opes annuo quodam
boc usus est miraculo, et non amplius, vel minus, cursu in diversum fluere. Auctor est enim hu-
ut seipsum ostenderet et in hoc facto, qui duas con- jus universitatis tanlus panum profectus. Et mi-
diderat leges noslrae refectionis gratia, ex quibus rantur omnes hoc quod rarura est, et non miran-
pascilur el recreatur quotidie omnis anima fldelis. tur boc quia res ex usu viluit quod quotidie iit.
Sed quia ilte prior populus adhuc carnalis erat, pro- Agitur enim in opere visibili invisibilium demon-
pterea talis ei lex data est, quse vitale animarum stratio , dum superat omnem naturara virtus ope-
alimentum corporalibus obtegeret sacramentis. Et rantis, et supergredilur facti intelligenliam ratio
sicut medulla hordei tenacissima obtegitur palea : 621 virtutis, et sola relinquitur admiratio potesta-
ita eadem lex suis carnalibus institutis, quoniam car- C tis. Sed priusquam hsec fierent, aspicient in cwlum,
nali dabatur populo, nondum exspoliato carnalibus dedit exemplum, ut semper ad patrem oculos men-
desideriis, quod sane desiderium tanquam palea tis dirigere debeamus, et ad ejus exemplum, cibos,
hordei cordi eorum inhaerebat. Unde a propheta et quse ex Deo sunt, benedicamus; quoniam omnis
incircumcisi cordibus culpanlur, quoniam nullis tri- benediclio pereum, aut multiplicatio rerum est, aut
bulationum flagellis, neque triturarum pressuris, sanclificatio, ita ut rerum benedictio usque in adrai-
potuerunt purgari, ut inteUectu reseralo spirilali, rationem, si diligentius attendatur, veniet, admiratio
carnalia deponerent leguinenla: sicul nec hordeum vero usque ad mensuram causae subjacentis. 'Nam
arese trilura, illo paliari tegraine, licet aristaefran- confracli panes cum piscibus salurato populo inter-
gantur, exuitur. Propterea igitur Dominus hos tan- dum deinceps curaulantur augmento, ut quot sunt
tum quinque pancs sibi providit tunc, et prseparavit millia hominura, tot panibus saturenlur, exceplis,
in omni illo 620 populo, ut ex his doceret quid ex quod magis creditur, parvulis et mulieribus; quorum
his faceret quinque libris suo in tempore. Quos ac- sicut nullus est numerus, ita nee expletio quantita-
cepit et benedixit, ac fregit, et dedit discipulis suis. tis. Insuper augetur splendor gratiae ut secundum
Alioquin si ipse eos non accepisset in manibus, ul apostolorum numerum, duodecim.cophini replean-
suo implerentur opere, sine fructu salutis et sine " tur, ita ut modus nunsero coaequetur, el numerus
vila essent. Et nisi eos in se benedixisset, in quo roodo obtemperet sacramenti; quatenus intra fines
est omnis benedictio spiritalis, qui sub ea crant lege suos ralio conclusa, ad consequentis effectus condi-
sub malediclo essent. Et si non eos fregissel, nemi- tioriem divinaevirtutis moderamina cohorletur, quia
nem pavissent ad salulem. vincit bumanam inteUigentiam opus facli. Et cum
Et dedit, inquit, eos discipulis tuis ; discipuli au- frequenter quaedam fiant quaeconcepta sensu sermo
tem dppotuerunt turbm. Quia per eos erant divina non explicet, in his tamen ipsa sensus subtilitas su-
gratiae dona reddenda populis. Pascitur autem dein- peratur, ita utad rei contemplationem pro difficul-
ceps turba populi, et explenlur abundanlissime ei talis magnificentia et negotii invisibilis miraculo ob-
quinque panibus el duobus piscibus quinque millis stupescat aniraus, in tantura, ut nec cogitare suffi-
hominum, exceplis parvulis et mulieribus. Consona ciat quae sentit, nec explicare verbis, quse inteUigit.
ergo numerus quinarius in utraque parle popuh1 De his tamen nuUusesurire perraissus est, quos co>
carnali,qui tantum vix quinque sensibusbene ute lestis gralia pavit. Et sublati sunt duodecim cophini
batur carnalibus, quibus multi dediti erant. Et idei> reliquiarum. Forte excepto prsefato et ineffabili my-
 S21 EXPOSITIO IN MATTH^IIM. — LIB. VII, CAP. XIV. 522
slerio. ut non fantasma facti putaretur, reliquiae ex tA Dominout eligeretur non ab horaine, sed a Deo cui
Lis colleclaesunt ut panes veros esse ad fidem cre- haecreposita erant, et qui capere posset ea quae
denlium longo in leinpore oslenderenlur. Quanquam soiis aposlolis divino privilegio parala erant, et ser-
ob diflicultatera facli, unde mox duodecim cophinos, vabanlur. ldcirco nemo sanctorum 623 u-'1, (lu'
quibus reliquiaecolliganlur, multi quaerant, in de- sibi tantum honorem vendicare sit ausus; quouiam
serto quomodo invenire potuerunt? quasi non eadem et numerus est in his niysticus, et ordo sacratus,
virtute qua panes prius praeparati esse potuerunt, necnon et honor proprius eis tantummodo a Domino
maxime quia facto miraculo, ex proximis caslellis iargitus, quorum corda ita sunt virtulibus replela
eos afferre polerant, eo quod essent in loco deserlo et sapientia divina, ut omnia quae a convivanlibus
juxta Lucam, qui esl Bethsairie. lpsosque allatos cx divinis epulis capi non possent, secum in suis
implent reliquiae et virtus ineffabilis, quos nunquara reposuerint prsecordiis, suisque reliquerint sequa-
implere poterat ipsa res, vel ipsa materies. Satiantur cibus, et servaverint. Unde mox post passionein
quinque millia ex quinque panibus, cum myslerio Domini, quinque millia sunt repleti fide, et Dorai-
seternse salutis, ac perpetuaesuavilatis. Exceptis mu- nicis irobuti sacramentis, quot sunt in isto convi-
iieribus, inquit, et pueris, qui mihi videntur ad hoc vio praefigurali, etsi ipsa figura veritas esse cretla-
pertinere, ut intelligamus in populo 622 Veleris B tur. Hsecde hac priroa refeclione sacramenti paucis
Testamenti fuisse quosdam tam iufirmos ad implen- dicta sufficiant, ul cum ad secundam venerimus, in
flam jusliliam quae secundum legem est, in qua ju- qua novus formatur ordo, latius Domino inspirante
stitia Aposlolus sine querela conversalum se fuisse de his disserere valeamus. Interira discenlium for-
dicit, itemque alios qui facile seducerentur in cul- mamus infantiam, ul distinctis syllabis splendidam
lum idolorum. Qttaeduogenera, id est infirmilatis et confessionisdemum de his reddamus vocem, nunc
erroTis, raulierum et puerorum nominibus figurata vero inter salutares undas navigaturi navigia noslra
sunt. Infirmus est eniin sexus mulierum ad actiones, praeparemus. Quinimo rogemus cum aposlolo Petro,
et facilis ad lusuro pueritia. Quid aulero lusui puerili ut ipse nos ad se venirc jubeat super aquas, ne mer-
tam simile est quam idola colere? quando et Apo- garaur fide qui cum verbo navigamus, ut splendi-
stolus ad boc retulit hoc genus superslilionis, cum dam in profundo latentem margaritara invenire pos-
ait, neque idolis serviamus quemadmodum quidam simus, ne in vacuum inter placidos fructus ludere
eorum, sicut scriptum est: Sedit populus manducare jam edocli videamur.
el bibere,el surrexerunt tudere (I Cor. x, 7). Mulieri- Et statim, inquit, justit ditcipulos atcendere in
bus ergo similes erant, qui in laboribus exspectalio- naviculam, el prmcedereeum trant frelum, donec di-
'
nis, quousque ad promissa Dei venirent, non virili- **milterel turbas. Et dimissa turba ascendit in montem
ter perseverantes, tenlaverunt Deum; pueris autem solus orare. Nam in aliis exemplaribus, non jussit,
qui sederunt manducare et bibere, et surrexerunt sed compulit, habetur, discipulos suos ascendere in
ludere. Tales quippe sunt, et in Novo Testamento naviculam, et praecedere eum trans fretum. Quo
qui non possunt occqrrere in viruin perfeclum, vel verbo insinualur invilos eos a Domino recessisse ;
infirmitate virium, vel levilate raentis; qui profecto quia prae amore piissimi pracceptoris, nec puncto
jure interdum mulieribus et pueris comparandi sunt. quidem temporis patiebantur abesse prsesentia, nec
Et ideo neque in Veteri Testamento, neque in Novo, volebant separari ab eo. Sed valde contrarium vi-
lales admitluntur ad numerura, neque in bellicis re- deiur quod nunc dicit, quia dimissis turbis ascendit
bus, neque in ullis rerum negoliis : sicut nec in in montem solus orare, cum Joannes, sicut supra
Numerorum libro, quoties sacerdos atque Levitae, et praemisi, in monte Dominum turbas pavisse insi-
exercitus vel turbae pugnanlium describunlur, servi nuat. Quod si in monte eas pavit, et nunc dimissis
et mulieres, et parvuli, et vulgus ignobile in numero turbis ascendit in montem, quomodo in montem eum
praetermittuntur. Et taraen in populo erant, et ideo, ascendisse dicit quo fuit, cum eos saturaret pani-
sicut canit DominoDavid in psaimo : Aperis tu ma- . bus? Ex quo apparet manifesle, quod de monte,
ntttn tuam, et imples omneanimal benedictione(Psal. " quo fuerat prius, descendit ad ima ut turbam pasce-
CXLIV, 16). Replevit eos donis ccelestibus, et satu- ret, quia ad monlana non valebant ascendere. De
rantur eliam quolidie, et ipsi.juxla capacitalem sen- quo rursus loco, diraissis turbis, ascendit in mon-
sus sui et meusuram fidci suae. Porro apostoli,qui- tem, ne a turbis lenerelur, qui eum volebant re-
bus dedit haec omnia in manibus, quoniam ipsis gem facere. Unde et Joannes non ascendil dixil, sed
primura revelala sunt mysteria, idcirco ipsi oranihus 624 A'~!(J" montemsolus orare (Joan. vi, 5). Ubi
praedicaverunt Evangeliumaeternaevitae; et tulerunt ostendit quori causa orationis non solum secedere
de reliquiis duodecim cophinos, quae oranes capere debearaus soli, verum eliam fugere caducoset terre-
non potuerunt. Unusquisque apostolorura cophi- nos honores, ut soli Deo in theoria, id est in monte,
num suura; quoniam ipsis omnia sunl rescrata cce- vacemus; quoniara contemplaliva vila seraper re-
lestis vitae sacramenta. Sed miser Judas, qui qttod motior et uberior est suis fructibus, de qua Domi-
lulit perdidit, quia non sibi sed alteri reservatum nus dicit: Maria optimampartem elegit,qumnon aufe-
fuit. Unde et bealus Petrus sorte quaesivit a Do- relurab ea (Luc.x, 42). Et nolandum quia Mat-
mino, licet ambo boni essent, quos staluit coram lliseus prius dimisisse Dominum discipulos dicit, et
PATROL.CXX. 17
 523 S. PASCHASIIRADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 524
sic ascendisse in montem orare. Joanncs vero prius A volvilur : Ego vobiscum sum, inquit, omnibus diebut
fugisse lllum in monlem, et tunc dimisisse riiscipu- usque ad consummalionemswcttli(Matth. xxnn, 20).
los. Ex quo apparet, quia Joannes quod prius fa- Alioquin sine illo periclitalur Ecclesia el mergiiur.
Ctnni crat, poslea quasi recorriatus quod praelermi- Unde quoliescunque variis lunditur fluclibus, et
serat, commerrioravit, sicul saepeomnes evangelislae impellitur ventis aurarum, ita ut mergere videatur,
qnasi adoblita solent redire, et non suo in loco juxta invocandus esl Salvator, de quo confidere oporlet.
litterarii , qualibet alia ex causa, commemorari. quod nusquam et nunquam abesl majesfate, licel in
Quod auloin dicit, quia solus ascendit, maiiifestum alto resirieat in ccolis. Hinc est quod laboraniibtts
esl quia Petrus, JaCobuset Joannes non erant cum illis in remigando.
eo, qnia si essent, qui forle viderant gloriam trans- Quarla vigilia noctis venit ambulans supra mare.
formati, ascendissenl cum eo, el ideo ob myslerium Quod autem dicit quarta vigilia noclis, ostendit eos
sunl praemissi, ut solus oraret pro omnibus, qni so- tota npcte periclitatos et jactatos fluctibtis; quia
los, ut omnes redimeret, mortuus est pro oranibus. quatuor vigilire juxta stationes militares duoriecira
Unde dicitur : horae sunt: habent enim singulseternas horas. Et
Vespereaulem facto solus eral ibi. Ut appireat ideo cum dicit quod in quarta vigilia venit Jesus,
cunctis, quod ejus oratio salus sil universorum. Et B iinem insinuat noclis , et principium aurorae, ra-
nolandum quia vespere facto solus esse dicilur ; in rescentibus lenebris. Ubi totum lempus paucis de-
vespere namque finis saeculisignificatur, quando ve- pingil verbis, ex quo Salvator ad Patrem rediit,
nit solus pro salute omnium. Unde et supra, hora solus pontifex inlerpellans pro nobis usque in finem
ja:n pracierissedicilur, quia sicut ait Apostolus : No- sseculi,quando rursus venturus est, calcatis omnibus,
vissima hora est (1 Joan. n, 18), et ipsa jam prseter- suaque luce fugabuntur lenebrae, cessabunl flumina
iit, quia quasi umbra fugit. Ne mireris, quia ascen- et ventorum impeius, quoniam Deus jam grariitur
dit solus orare. Solus et singiilaris. Verumtamen ubi vestigium nullalenus humanaevirlutis*invenilur,
quamvis solus, non debes referre ad eum quod orat, ubi consuciudo gradiendi deficit. Miracula ex hoc
qui de quinque panibns quinque millia hominum sa- uno hinc inde congeruntur, nam consuetudo non
turavit, exceptis parvulis et mulieribus, neque ad respicit signum, sicut nec singulariias ojus adroiuit
eum qui super undas ambulavit aequoreas firmis exemplum, sed divina virtus oporatur simul mysle-
gressibus, sed ad eum qui audiia morte Joannis, se- rium et miraculum. Miraculumin facto, mysierium
cessit in deseftun) locnm. Haec non ideo dixerim, 626 '" prsefigurationissacramento. Quod natura
fratres, quo personam Domini dividam in duas, sed non habet, quod ingenium humanum et philosophia
quo gemina operalio Salvaloris considerelur, per C saeculinon capit. ldcirco virlus anctoris est non na-
omnem textum Evangelii in una eademquc persona turae humanaepotestas, ut in uno eodemque homine
mediatoris Dei et hominum, quoniara sicnt in eo Deitas et humanitas declarelur. Deitas in eo quod
Deus et homOerat, eo quod Verbum caro factum iilira hominem cemitur, humanitas, fpria ipse homo
esl (Joan. 1,14): ita et operatio Divinilalis atque Super tinrias videtur; quod sane opus superui nurni-
huiiianitalis. Gemina siquidem operatio, sed unus riis esl, quia hoc caro sentire non polest, nec menS
idemque Christus, qtii hsecomnia operabatur. Ipse humana intelligere, quomoilo fieri possit quod na-
namque esl qui esuriit et sitivit, ipse qui el de tura niraque non admittit, ut et gravis superambulet,
qiiihque panibus tot homines saiiavit, ipse qui fati- et liquida pondus aliquod susiineat, quod naiura
gatus ex itinere, resedit, 625 'Pse qni et super neulra permittit; sicut et panes crevisse ita tenus,
mare pedibus ambulavit; scd una earum operatio ut diclum est, nulla probat ratro humaiia, nulla in-
humanitalis est, aliera vero Divinitalis. Quas plaue telligenlia deprelientlit, nisi fofte fingere velis qtiod
opefaliones, nisi catholice dislingual et intelligat aut aileviaverit corpus ut phantasma, aut aliquas
prudens leclor, tanto aberrare poterit a catholica crassiores et concretas reddiderit aquas, ita ut super
fide, quanto fuerit obcaecatus a confttsionis cali- eas poluerit caro humana sicco vestigio ambulare.
D Quod et hoc mirabile essei si ratio id admitleret;
gine.
Navicula aulem tn medio maris jaclabatur flucti- nunc atitem facti causam nullus cxplicat, sensus
bus. Propterea igitur invili et retracianles aposloli nullus recipit htiraanus, mens non capit humana,
supra recesserant a Domino, ne illo absenle naufra- nemo Ioqiiilur hominum quomodo fieri potuerit tam
gia sustinerent. Noverant enim sine illo quod turba- libere, nisi qui subest ei omne posse cuni volucrit,
rentur, sicut et Ecclesia quoliescunqiie imprsesen- ul probetur ex hoc ejus, ul diximus, gemina opera-
liarum a Christo deseritur, jacialur fluclibus, et tio. Quia omnino Deitatis est, quod ambulat eontra
venlis impeililur. Nam hujus temporis figura erat haluram humanam super aquas, et liumanitatls quod
omnis illa periclilatio navis. Interea, Dominocom- visibiiis apparet in forma servi, et vera caro.
morante in montis vertice, statim venius conlrarius Unde videnleseum supra mare ambulantem, tur-
oritur, et turbat mare, periclitaturque Ecclesia. Et bali sunt dicentes, quia phanlasma esl. Ergo proba-
tandiu imminens naufragium perseverat, quandiu vorant eum jam verum hominem esse Chrisltim, ot
Jesus moratur, nec veniat et succurrat. Et ideo se ideo nunc turbantur putanles se contra naturam ejoS
repromisit esse ctim suis, donec praesens saeculum videre. Alioquin si juxla Marcionemet Marichaeum
525 EXPOSITIO IN MATTHJEUM.—. LIB. VII, CAP. XIV 526
Dominus noster non est natus ex Maria virgine, scd A metuit quod oncrosum valde esset humani corporis
visus cx phanlasmate, quomodo nunc apostoli timenl ponrius, ct liqniria maris unda solidum non porlaret
ei lurbaiilur ne forte phantasma videanl? Qut prw gressum Qni lantam in Dei verbo fiduciam conce-
timore ctamaverunt. Natn confusa vox et iucertus perat, 628 cum a'l> 'Veni, ut credoret infiriam
clanior, magni tiinoris indiciuin est. Sed eorum limor vesligiis snis lenuilalem subditam, et lanquam ter-
nostrse est forlituclomentis, quoniam de Chrislo ni- rciiain solidilalem essc subjeclain. Nain quod ex
hil inexplorate sentiunl, niliil quod non •requirant, omniuni coiisisienlium numero in navi respondere
nihil hnmanitalis in eo aul Divinitalis quod non in- solus auriet Pelrus, el juberi sibi sttper aquas ut ari
telligant. Adeo probant omnia, ut nullus deinceps Doniiimm vcniai precaiur, fervor cst amoris el forli-
dubitel, ntillus riiffidat, nullus tlesperet, nullus incre- turio fidei el prsesagium fiilurorum ; quoiiiam sic et
dulilale rie Christo succunibal. Sed riivina pielas cito in passione prae omnibus affeclum exhibuit amoris
subvenit pie qtiaerentibus,el non impie dubiiantibus. vestigiis semper inhaerens piissimi Rcderaptoris, li-
Quibus mox illis clamanlibus prae limore, et dubi- cel iiilirniitalem futtirae negalionis limidilas praeten-
tanlibus prac miraculo, ut oum reciperenl in fide derit tentationis. Hinc nanique qttamvis incedere
Deum et bominem 627 '" quera crediderant, Con- ausus esset, tamen mergebatur propter imbecillila-
fidite, inquit, et habete fiduciam : ego sum. Ergo quod B tem carnis, sicut el usque ad metura morlis abne-
primuro versabalur in causa medicus occurril. Quo- gandi necessitalem demum est coactus; quoniam
niam qui conlidentiam ainitlit ct haesilat, juxla apo- nemo mortalium qni Domini sequiparari possit vesti-
slolura, similis esl fluctui maris (Jac. i, 6). Ego giis. Nam cum Domimis supra mare iter ageret, ita
sum, inqtiil, nec subjungil quid sit, vel quis sit; subditum pedibus obtemperabat mirabiliter elemen-
quia profeclo eX voce sibi notissima, pnterant eum tum, ut noc se mare subtraheret, et venerandas
quisnam esset intelligere, qui per obscuras noctis Domiui plantas superferret. Nec igitur rairum, si ei
tenebras vel crepuscula loquebaltir. Noverant enim natura aequoris serviebat, cujtis disposilionis arbitrio
11«hanc esse faniiliarissimam ei sententiam, et ideo perfecta siinl universa. Idcirco illi calcabilem se
ail, Ego sum. Ac si patenter dieeret, Ego sum ipse prsebuitjuxla debiium natiirse quasi Domino, et Pe-
qui sum, et non mutor, ut vos putatis me phantasma tro secundumjubcntis imperium ad moJuni serviens.
esse. Nec dubium quin ipsum esse relinebant aniino, Tamen necesse poscebat ratio, juxta fragilitatem
quem Iocutum olim ad Moysen noverant, Ego sum humanam, ut etnn lerreret ventus, et perlurbaret
qiti tnin. Hwc dices filiis Israel; et: Qui esl misit unda suis collisionihus, ne inter Deum et hominem
me ad vos (Exod. m, 15). Ad quam sane vocem Pe- nihil videretur discrepasse, et esset ob hoc inter
trus cum audisset, Ego sum, consonanter respondit C homines non minima dubiiatio, si Petrum hic vidis-
dicens : Domine, si lu es, jube me venire ad te super sent facere quod Christus sua fecit potentia. NeC
aquas. Senseral enini in eo quod ait, Ego sum, ipsum igilur honos debitus Deo redderetur, quia non esset
esse, cui est, semper essentialiter iclem esse. Et miruin a Deo faclum, quod et ab homine videretur
ideo ail, Si tti es, ac si dicevet, quia si tu es qui effectum. Prseserlim quia in hac virlute CbristuS
semper cum Palre unus idemque es, jussio tua exhi- insinuat quod ipse sit solus, qui omnes elationes
bitio est virlulis, quoniam omnipolens es. Ne mire- pnesenlis saeculi, et omnes flucttis sua virtute cal-
ris, lector, quod cum Urierogat et dubilat: dubilat.• cal et comprimii. IJeo debuit in Petro monslrari, in
aulem non quasi infidelis, sed quasi cautus et uno ac singiilari, quid in omnibus agit, qui suum
veteranus explorator, ne facilis ruat in rninam. requiiunt auxiliiim, duin prsesens vertitur sseculum.
Ipsum invocat, cujus essenlia veritas est, nihilque Quia in hoc sseculo tanquam iu aliquo mari positi
dubiial de potentia, nihil de virtute. Alias autero suraus, in quo ulique spiritualium nequitiaruni (ur-
qui Petro apostolo, ac si Ec>.lesiae fund.imento bines quoliJic, cl impulsiones gravissimas sustine-
aliquid infitlelitatis ascribil; nimis temerariuni est mus, cum omiii solliciludine jtigiler naufvagium fu-
eum arguere, cui pro raeritis fidei suaesolvendi ac gienles. Quod valde tunc maximc pertiinesccndum
ligandi poteslas attribuitur. Qtiis ergo alins, erga D est, cum virtulibus ot inivaculis supra nos elevamur.
timoreiii Dei et amorom tara idoncus invenilur, si Propterea dalur boaiissimo Paulo stimutuscamis, ah-
huic culpa innuitur, praecipue cui ipse Dominus te- gelits Sataiw (II Cor. xu, 7), sicul et hic nunc Petro
stimonium reddidit? Ncc igitur inivum quia multi venttis tcntalionis, ut virtus in infirniitale perficiatur;
indociles, tlum rei gestae rationem ignoranl, laqueos 629 quoniam molius est nobis inlerpellando Do-
offensionis incurrunt, ul credanl fideni veram in eo roinum liberari quam dissimulaiirio et non orando,
non fuisse quod dictiim est ei, Modicwfidei, quare quin imo supcrbienrio, periculum moriis incurrere.
dttbilasti? Propierea non considerant hi tales magni- Quia plurimum sibi humana usurpatio licentisc ria-
tudiuem ipsius fidei qua dictum est, Domine,si tu rot, si virlutcm cum Deo cccpisset habere comrau-
es,jubeme ad te venire super aquas. Utique qui di- nem. El irieo jtire vistini est nobis Petrtim, in qup
cit, Jube me, credidit potestatem. Ingens ergo haec aposlolorum omniuni uuitas commendatur, salis dirf-
credulitas fuit, ut audaci saltu, et de navi intrepido pensative prae liinore mersum fuisse nimio, ut scire-
descensu, profundissimo se crederet elemenlo, et mus nP.iil nostris actibus nos tribuere dobere, sed
inusilatam gressibus viam securus intraret. Non totum Deo, quod recle gerimus ascribere, et in ora-
5W S. PASCHASHRADBERTl ABBATISCORBEIENSIS 528
nibus Dei invocare auxilium. Verumlamen quod illo JA gumentum. Et ideo non incongrue increpatur fides
trepidante, virtutem ad se libere perveniendi Domi- Pelri modica, in comparatione tantse majestalis Dei,
nus non indulserit, cum ei prius venire jussit, sed de quo est fides, praeseriim cum his casibus cre-
manum ei porrexit, apprehensumque eum sustinuit, scenda et nutrienda erat fides Pelri usque ad con-
ut supra paucis praemisi, lypicus ordo fuit, ut dex- summalionem. El ideo Iicet in quibusdara ex ardore
tera Dei exaltaretur a fluctibus, quse facit virtutem magnae fidei erret Pelrus, tamen in omnibus ferven-
in omnibus, quoniam solius Domini est virtus sae- tior invenilur, quia in ipso est forma omnium in quo
culi motus tempeslalesque calcare, et omnes a unilas Ecclesiaecomraendatur.
pressura lenlationum eripere. Solus enim passurus El cum ascendisset in naviculam, cestavit venlus.
pro omnibus, omnium peccata ipse solvit, nec so- Qui aulem in navicula erant, venerunt et adorave-
cium sibi consortemqtie bujns operis arimisit; quo- runt eum dicentes: Vere Filius Dei es. In quo plane
niain quidqttij universitali praestitit, solumraodo ab miraculo, sicut supra paucis ostendi, omnis iides el
ipso fuit, ila ut cum esset unus ac singularis ipse ordo designatur Ecciesise, in quo tempore quousque
redemptio universorum, primum Pelrum redime- redeat in flnem saeculiEcclesia multis periclitatur
ret, et calcaret orania, sicque demum Petrus ipse fluclibus., El Jesus gradiens super undas maris, a
Dei auxilio levatus martyr occurreret, non accessu B 1 quamplurimis phanlasma esse putatur. Hinc quoque
indignus qui caeteris lide anteibat, sed probatione in quarta vigilia noctis bene venisse dicitur, quam
ac miiltiplicatione virlulis instruclus ac glorificatus parliculam, supra, iinem noctis esse oslendimus. In
operibus, ut alios anteiret. Igitur qualitercunque qua sane vigilia cum advenerit Christus ob tenta-
Petrtis, aul ex myslerio, aut ex infirmitate prola- tiones Antichrisli, nutabundam valde et naufragam
psussit,conslatlamen in eo, quia verura corpus fuit. inveniet Ecclesiam, flanlibus undique ventis. Quae
Et si ipse tantummodo verus bomo super aquas ideo quarta dicilur, quia prima fuit legis vigilia, in
recto incessu ire poluit, multo magis Deus et homo, qua lex dala est, secunda propbetarum, 631 tertia
non pbantasma, sed veritas fuit, qui non aliud in ipsius Domini adventus, quarta vero reditus, quando
utraque natura quara verus Jesus Chrisjus fuil. Et venturus est in clarilate, calcatis omnibus aurarum
ideo nemo de virtute inlirinetur cum haereticis, motibus, quando inveniet fessam, et nimium Iabo-
nemo de veritate carnis falsitatem sibi confingat, rantem propler Antichrisli iropulsiones. In qua ita-
quod pondus non habuerit, nemo de divinilate in que tentatione anxiis vexata Christi Ecclesia flucti-
Christo dubitet. Modicm, inquit, fidei quare dubi- bus, ad oninem tenlationum novitalem nimis solli-
tasti ? Quod si Pelro hoc recte dicitur, cui lides, ut cila erit, ita ut in Domini etiam adventum expa-
ita dicam, incomparabilis inler alios emicuit, quid " vescere dicatur, proptcr falsas rerum imagines, et
putas de nobis dicelur, qui nec modicam hujiis fldei subreptitia in oculis fragmenta mendaciorum. Sed
particulam habere probamur? Qui ad modicum ideo bonus Dominus slatim aderit suis, et illuslrabit eos
tenlari permittitur, ut ejus fides de infirmitate au- voce consolalionis, ut flduciam habeant, limoremque
geatur, et virtus Chrisli sublimior de subventu depellant. Quibus procul dubio inspirabit fidem in
praedicetur. Nemo 630 igitur modicam potest vo- anirao, dicturusque est, Ego sum, ne Anlichristi
care fldem Petri, qui omnes in lide ubique ante- seducantur erroribus. Et bocestei, ascendere in
cellit. Nemo taraen potest negare exiguam, quem navem, quoniam mox adventu suo ventum cessare
Dominus modicsefldei fuisse culpando increpat. Ta- faciet, et quiescct mare a fervore tentalionis, erit-
men fides quse supra grano sinapis comparatur, que pax et tranquiliilas magna. Deinceps cum cla-
fides omnium apostolorum est, et modica videlur, rilas seterna refulserit, et ipse manifestus adve-
quae juxta quantitatem grano exiguo comparalur. nerit, tunc quoque admiranles dicturi sunt universi,
Quid igitur dicimus, nunquid Chanansea illa mulier quia vere FiUus Dei est. Confessio enim universo-
majorem iidem habuisse creditur quam Petrus, cui rum tam absoluta et publica erit, quando jam non
dicitur: 0 mulier, magna ett fides tua ? (Matth. xv, ex parle, sed ex tolo facie ad faciem videbilur juxla
28.) Credo quod nemo hoc audeat asserere. Idcirco Apostolum quod perfectum est; quando Dei Filium
quserendus est modus intelligenliae, secundum quod jam non in humilitale corporea, sed in clarilate et
ejus modica dicatur fides, qui in omnibus ardentis- gloria quam habet cum Palre, oranis Ecclesia vi-
simus fide ac dileclione praedicatur. Ecce inlerro- debit sanctorum, et adorabit eum in saecula saecu-
gatis discipulis quem esse dicerent Jesura, ipse prse lorum. Nunc autem donec hinc inde surgunt flu-
oinnibus confiteiur, Tu es, inquit, Filius- Dei vivi clus, et teinpestales saeviunl, licet veritas luce cla-
(Matth. xvi, 16). Sic ilaque et in caeleris locis eum rius jam pateat, adhuc a mullis (quod pejus est)
semper praestantiorem invenies fide. Denique talis etiam ecclesiaslicis Jesus phantasma fuisse putatur,
tantaque fides, quanquam recle magna credatur in duin credunt, aut non verum corpus habuisse, aut
comparalionc tantarum rerum quarum est fides, et si habuit, non eum verum Dei Filium esse, vel pro-
juxta magnitudinem earum, ut mihi videlur, modica prium. Sed catholica fides utrumque confitelur, et
est fides; quia fides est sperandarum argumentum proprium Dei Filium ac verum, siculi hoc ioco con-
rerum non apparentium (Bebr. xi, 1); et omne ar- fessi sunt apostoli, et qui cum ipsis erant in nayi,
gumentum minus est earum rerum, quarum est ar- quia verus Dei Filius es, et verum corpus babuisse

1.. . ; .
 529 EXPOSITIO 1N MATTHJEUM.— LIB. VII, CAP. XV. 530
cainonce prseuicaiur; quoa et ponaus liapuent, ut jA sicut et nostra qui eum nunquam vidimus m carne.
dixi, gravitatis absque peccato, et onus corporeura, Unde perpenriat prudentia vestra, quam signanter ait,
el cum pondere atque onere corporali incesserit Cum cognovissenteumviri loci iltius, miserunt in uni-
super aquas non infusis pedibus, sicul proprie de versam regionem illam, et oblulerunt ei omnesmale
hac re Dionysiusegregius inter reliquos doctor ec- habentes. Sicut et modo facit Ecclesia, et rogant eum
clcsiaslicus in opusculis de divinis Nominibus con- ut fimbriam vestimenti ejus tangant, ubi mira fidcs
trariidit, et conscripta nobis reliquit, quod et alii praeilicalnr Genesarenorum et Ecclesiaii, quae non
firmavcre doclores. Scribit enim ita inter caetera : solura contenla in suorum sanitatibus, verura eliam
Ignoramus qualiter de virgineo sanguine, 632 a,'a ad universos mittit, ut venianl et cufenlur. Unde
lego, prselev naturalem, formabatur, ct qualiter non quam bene Genesar orlus principium dicitur inter-
infusis pedibus, corporale pondus habentibus et pretari, quoniam per illam primilivam Ecclesiam,
inateriale onus, deambulabat mundam et instabilem quse in principio eura vidil fideet inlellectu, in qua
subslantiaro. Ubi ostendit praefatus doclor ila euro ortus esl Christus, et de qua nali sunl aposloli, co-
ambulasse, et Evangelium hoc probat, nec corpus gnilus est in mundo et creditus; ipsaque misit in
aliud fuisse quam verum corpus, nec aquas aliud universum orbem, ut in toto niundo Christus nun-
quam veras ipsasque liquidas ac praeterfluentes, ubi JB tiaretur, et omnes sani fierent a peccatis et Ianguo-
tolum Deitatis est opus quod gessit, et humanitatis ribus suis. Et rogabant eum, inquit, ut vel fimbriam
veritas qnae apparuit. De quibus irieo hujiis rei, licet vestimentiejus tangerenl. Nani fimbria, sicut oranes
paucis, menlionem feci, quia ex hoc multi desipiunt novimus, ex vesle est, et ex ea dependet: ita et ex
adhuc, el conantur explicare, quse nec verilas ad- Domino noslro Jesu Christo virtus sancti Spiritus
mitlit, nec ipsi intelligunt. Unde, quaeso, ne pro- procedil; quseaposlolis data, ipsis quoque tanquam
lixa videalur alicui digressio et regressio de tam ex eodem Cbrisli corpore excuntibus, salutem his
eximiis rebus, in quibus ipsa eademque veritas ad- qui contingere possunt, subministrat. Non enim de
mirabilis atque ineffabilis prsedicalur. Deinde ea- apostolo, aut de quolibet sancto haecsanilas exit, sed
rumdein rerum siguificatio, cum multiplicitas per- de fiinbvia, hoc est, degvalia quse est in aposlolo,
plexa, et latior mysteriis figura, quam rei geslse vel in sancto. Hanc quippe fimbriam tetigeral illa
miraculum invenitur. Quoniam quidquid nuiic gerit mulier quae sanguinis fluxum patiebatur, quia ad
in tempore, praefiguratum est in miraculo. Idcirco Christi gratiam pervenerat, et ideo sana faclaesla
qui in navi erant et pervenerunt ad Httus, vere Dei profluvio. Undenemo sacerdolura sine fimbriis djgne
Filium confitentur et adorant, eumque credunt re- ingreditur in sanctuarium; qiiia quisquis sine gratia
gnantem cum Patre in unitate Deitatis. G sancli Spiritus ad hoc accedit ul roinistret, vacuum
Et cum transfretasset venerunt, inquit, in terram se ostendit el imporlunura magis quam ofiiciosumse
Genesar.PorroGenesar regioest, undeet alicubilacus ingeril et digniim.
Genesareth vocalur. Et dicitur Genesareth, quoclipse Et quicunqueteligerant, inquit, salvi facti sunt. Quia
sibi general auras, de quo qtiasi ex naufragio per- nemo excipilur a salute perpetua, quicunque Dei
seculionis benignissimus Jesus navem Ecclesiaeper- gratiam attigerit; quoniam qui unum habet eanim
ducit ad liltus, ut Iranquiilissimo portu faciat eam donum, omnes habebit. Et, Qui in uno offenderit,
fequiescere. Et notandum quod post quinque millia factus est omniumreus (Jacob. n, 10). Unde constat
virorum, qui manducaverunt ct saturali sunt, multa eos qui adhuc male habent et aegrolant634 '" an'~
et media quse dicta sunt usque ad hunc locum, in mo, quia non tangunt firobriamvestimenli ejus, quo-
omnibus idera sensus est; quoniam finilis legis tem- niam quicunque tetigerit vel unam, ut omnes habeat,
poribus, el ex Israel quinque roillibus virorum in salvus fit continuo, et non aegrotat.
Ecclesia collocalis, dum oral Jesus solus in monle (CAP.XV.) Tunc accesseruntad eum ab Bierosoly-
ubi est cura Palre, et calcat fluctus, discipuli labo- mis Scribw et Phariswi, dicentes: Quare discipuli tui
rant in remigando. lnterim vero solus Salvator quo-. transgrediunlur traditionem seniorum, et non lavant
lies cum respicit et ascendit navem, railigat ven- ^ manus suas cum panem manducanl? Mira Pharisaeo-
tos, redditque tranquillum : sicque ex his quinque rum Scribarumque stultitia, Dei Filium arguunt, qui
millimis quos recreavit primum panibus, jam multis legem dedit divinam, quare hominura traditiones et
credentiuro occurrit populis ipse per fidem cx lege praecepla non servet. Quoniam quidquid in discipulis
salvus et satialus, qui deinceps ex suis infirmos reprehenditur, ad calumniam Magislri insidiose ab
atque aegvotosofferl Deo sanandos, quoniam cogno- ipsis, qui ab Hierosolymisadvenerant Scribaeet Pha-
ccunt eum Salvatorem. Propterea inquit Evange- risaei, refertur. Sed evangelista dupliciter eos redar-
lium: guit, quia Scvibaeerant etdoctores lcgis, qui insidia-
633 & cum cognovissenteum viri loci illius, mi- bantur, et quia a loco sancto venerant metropolitae,
terunt in universamregionemillam. Cognoverunt cum ubi arcem tenebant divinseauctorilalis, et magisle-
rumore magis quam facie, quamvis prse signorura rium doclrinse. Sed divinus Magisler et iegis propa-
magniludine quse perpetrabal, jara vultu nolus erat Ialor, sicut fulgiir, eos terribili collisione quam saepe
plurimis. Sed tota hsecfirieset nolitia de virlute erat repercutit, ei corusco verborum retundit; ita ut eos
miraculorum, et potentia, vel ex gratia vultus ejus, inlonando deterreat. et suos doclrina salutari corri-
551 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 53|
gat et emendet, sicuti hoc Ioco fecisse miranmr, dum A rumque confirraat facta, verum etiam conterit ctdes-
Pharisaei et Scribae gestiunt vituperare discipulos truit adversa, profecto, el ostendit quod semper ma-
ejus ac reprehendere. Miror autem nihil de eo pro- gis sit animarum levalio, quam corporum sectanda.
phetatum quod non inipleverit, nihilque in terris egit Nam Deus dixit : Bonora patrem tuum el matrem.
quod pronunliaturo prius non fuerit. El ideo quia Et qui maledixerit patri vel matri, morle moriatur.
praedictum erat, Ipse arguet pro mansuelis terrw (Isa. Vos aulem dicitis : Quicunque dixeril patri vel malri,
xi, -4), hoc loco complevit, dum pro aposiolis suis, munus qiiodcunque est ex me, tibi proderit, et non ho-
qui mansuetissimi erant, Scribas et Pharisaeosredar- norabit patrem suum vel matrem. Brevitas dictioni»
guit ac revincit. Nemo tamen cnm haec audit, exisli- quam saepe in Sci ipturis divinis obscuritatem gene*
met discipulos Domini sub specie conlemptus sui, rat, et diflicultalem inielligeniiaeparil, sicut iii hoc
incultis et illoiis inanibtis ac si rusiicos, consuete loco cum ait: Munus quodcunqueest ex me, tibi gro-
manducasse , praeserlim quia mensae Domini quasii derit. Nam honor in divinis litteris non tam in salu-
convivae participes erant. Ideo magis credenduin, tationibus, et obsequiis inferendis, quam in eleemo-
quod communem scrvaverint honeslatem, quandoi synis 636 et muneribus ac donis seu pblationibus^
isiud neque natura patitur, neque hospitalilatis ad- servatur. Unde Paulus ait : Bonora viduas qum vert
mitlit affeclio. Quis itaque raox aquara non offerat, » viduw sunl (I Tim. v, 5). Necnon et alibi, probi du-
maiiibus, advenienlis propler obsequium, aut quis adI plicem habeant honorein , Maxime qui laborant ift
offerenlis injuriam islud recuset officiuni? Prseserlimi verbo Dei (Ibid., 17), qui nimirum honor, donum
cum ipse Dominus arguat Simonem, invitatus adI intelligilur. Et per hoc niandalum jubemur, ut bovj
Biensam; Aquam, inquit, manibus meis non dedistii triluranli os non alligemus (/ Cor. IX, 9); quoniam
(Lnc. vn, 44). Vult itaque fieri Dominus, qnod sic: dignus est operarius mercedesua (Mallh. x, 10). Pne-
exegisse perdocemur. Setl Pharisaei non diligentiami ceperat ergo Dominus imbecillitates, vel aelales, vel
corporis a riiscipulis Domini, sed superstitionis susei penurias parentura considerans, ut filii honorareiit
baptismata requirebant, quo in mensa , ut mos est, patrem vel matrem, etiam in vitae neccssariis, et
quorumriani sscpius layahanl, nescientes unum bap- ministrarent parentibus suis. Hanc igitur providen-
tisma , quo a Domino 635 Iavandum erat et inno- lissiinam Dei legem volenles Scribaeet Pharissei sub-
vandum, simul corpus et anima, quo non ad cullumi verlere, ut impietalem sub nomine pieialis inriuce-
culis, sed ad conscienliam diluendam Dominus prae- rent ob avaritiam suam, et lucrum pecuniarum; qua
paravit in salulem. Ilinc Propheta precabatur cumi de causa docuerunt pessimos filios, ut si quis ea quse
diceret : Amplius lava me ab injustitia mea (Psal. L,, parentibus suis debebantur et offerre debuerant ejsf
4). Sed has supersiitiones Judacorum magis aperitl C in usibus necessariis Deo vovere voluisset qui verus
nobis Marcus evangelista, cum ait, Pharismi et Scribm> est pater eiDominus, oblatio Domini prseponeretur
non manducant nisi crebro lavent manus, et cum de parentum muneribus, el irretraotabilis esset oblalio,
foro venhint, nisi baptizati fuerint non manducant! ne illorura jam ultra subveniret angustiis. Vel certe
(Marc. vn, 3, i), servanles etiara baptisma calicum,, ipsi parentes si quae Deo consecrala cernebant, ne
urceorum et seramentorum, necnon et leclorum, ett sacrilegii crimen incurrerent, langere rieclinabant,
alia qiiamplurima, secundum purificationem Jtidaeo- sicque egestate conficiebantur. Atque ita fiebat obla-
rum. Qiiam plane purificaiioiiem manuum de super- tio liberorum sub occasione templi el Dei, ut in sa-
stitione venienlero magis quam de honeslale, ct usui cerdotum lucra cederet. Hsec siquidera pessima Pha-
quotidiano illi calumniantes, requirebant, cum essentt risaeorum traditio de alia occasione veniebat; quo-
iropuri et immundi. Eratnamqiiceorum tvaditio talisi niam mulli habcntes obligatos sere alieno, et nolen-
qualem apostoli iraitavi superstiliose nolebant. Qui- les sibi credituni reddere, delegabant sacerdotibus,
bus Dominus respondit : ut exacta pecunia ministeriis templi et eorum usibus
Quare et vos iransgredimini mandatum Dei prop- deservirel. Sicque docebant ut dicerent patri vel
ter traditionemvestram?Ecee Magisteregregius, quami matri: Muniis quodcunque est ex me Deo votis obla-
libere cum omni auclorilate tlivina, quam sapienter,, ** tum, tibi prodest, o pater, quoniam ex me pro le Dea
quam officiosissime respondit, et falsam calumniami offertur. Quibus profecto verbis callide evacuabant
vera confulat et retunriit inlerrogatione; quoniami honorem patris, et mandata Dei transgredi faciebant
iniquuin est mandatum Dei propler traditiones ho- pro suis concupiscentiarum lucris, nolentes ailendere
minum eliam superiluas et vanas honesle magis. quod ait ipse Dominus : Misericordiam volo magitf
quam reprehensibiliter prseterroittere. Ac si dicerett quam sacrificium (Matth. ix, 15). Vel alio modo jn-
Salvalor, Si propler trariitionem homimiin Dei prae- teiligendum ul possit habere tara brevis diclio seu-
cepla velroanrialacontcroniiis, quarediscipulos meosi sum, munus quod ex me est libi proderit, ac si di-
innocenles et bene conscios reprohendiiis , eo quodI ceret : Compellilis filios ut dicant parenlibus sui~,
scniorum vestrorum inslituta quasi Dei praeceplanoni muiuis vel donum quoricunque ex me volis obiatur~~
cuslodiunt, cum sceleralius sit Dei negligere man- eram Domino, in tuos consumo usus libique prodest,
data qiiam traditiones hnminiim superfluas praeter- o pater, vel o mater, ul illi timentes accipere quod
mitterc? Sic namque forlissimo cuneo nodus malusi Deosaltem voluntatis voto videbant mancipatuni, ila
dissolvitur, Sic ccelestis oralor uou solum sua suo- ut iuopem velleut magis vitam duceie, quana coo~-<
553 EXPOSITIO IN MATTfMEUM.— Llli. VII, CAP. XV. 531
dere de consecratis. 637 Qnam senlentiam Pater A uluniiir homines : verbi gralia, suillam carnein,
AiigustLnussentenliaruin omniutu absolutor eximius, ostreas, et lcpores, seu isliusmodi animanlia qux
et qiueslionum investigator acerrimns, longe aliler iion findunt uugulam nec ruminanl, nec in piscibus
absolvit, dicens : Munusquoilcunque offers niei, ac si squaminas habcnt. Commune ergo dicitur quod cx-
filius diceret ad pairem : Causa inei ad te pertinebit. teris patet hoiiiiiiibus. et in commune vescuntur,
Quibus verbis sigiiificabanl (ilii jam nou sibi opus quasi qui non sunt de parte Dei, et ldeo a Jucia;is
esse parcnlum pro se oblationes, eo quod jam ad hujusnioili cibi communes vocantur et immundi.
eam xtalcm pervenissent, quu possent ipsi offerre Unde ulii uniis inlerprcs dixit: Hoc coinqninat ho-
pro se. In hac ergo xlate constituti filii, ut libere mincm, alter : Hoc coinmunical honiinem. El untis
possenl parentibus dicere, et cum boc dixissent, ne- idemque senstis est. Discipuii aiilem cum aecessis-
gabant Pharisseireos esse filios, si parentibus suis senl, et nunliassenl ei de hoc verbo, respoiulens
non prxstarent houorein. Sed non video utruin res- ait eis :
pondeat circiimstanlioelectionis, nisi solummodoquia Omnis plantalio, quam non plantavit Puler meut
in fine parentes non honorantcs, superbia culpaban- cmlestis,erudicabitur. Mira valde et satis provida in
lur illecti, prxceplis non obtemperantes divinis. omnibus Cbrisli responsio, ut el discipulos doceal
Hypocrita; bene prophetavit Jsaias de vobis. Id- B et instmai, el insidiantes sibi divinilus reperculiat.
tirco hypocritx, quia docebant dicere lilios propler Omnis enim, inquit, plantalio, quam non planluvit
ivariliam : Munus quodcunque est ex me. Ubi insi- Pater meus coeleslis, eradicabilur. Quia oinnis illa
auat quod vacuus est honor a mercede, si labiis traditio Judxorum, unde sermo exorsus esl, non a
iantum fiat, et non in corde. Nam tribus modis DeoPatre eral, sed superslitio homiiium, pro cujus
Deum honorificat, corde, opere, et sermone. Sed favore eliam legis prxcepta transgrediebaiitur, et
quia Judxi in his evanuerant propter traditiones iduo hanc doctrinam eradicaiidam quam provide
suas, iileo a Deo et a tradilionibus Dei ionge erant. salis coimninalur, ac si diceret : Propterea isiijure
Et quia molesli eranl Deo magis, quam religiosi, craiiicaudi sunl, quia nou permanenl in doclrina iu
sine causa Deum colebanl; in quo cultu Deus in qua a Dco pUmluLisunt, de qua dicit ipse per
catisa non erat, duni vilia docebant in vita sua, et Isaiam prophetam : Ego le planlavi vineameleclam
mandala Teslamenli Dei relinquebant. Quibus ipse (Isa. v, 2), sed ipsi pravitate sua dccepti semen
dixil, Audite et inlelltgite. Aures utriusquc bominis ncquain ab ipso jam ullra vocantur. Sed foite quae-
requirit; quia nec recte audit inlus, qui conlemnit ret aliquis : Si eradicanda sil a Palre plantatio
quae Dei sunt audire foris : nec foris, ut dignum Pauli apostoli, de qua dicit (/ Cor. m, 6, 9), Ego
est, audit, qui inlus nec inlelligit qu% audil foris. C ( plantavi, Apollorigavit. Nequaquam igilur hoc dixe-
Non quod intrat in os coinquinat hominem. Hx'c rim quia sequilur, Deus autem incrementum dedit.
jdeo, quia ipsi discipulos reprehendebant quod non Dicit ct ipse alibi: Dei agricullura eslis, Dei tedifi-
lavaient manus. Quo verbo audilo, quod dixerat, culioestis. El in alio loco : Dei cooperatoressumus;
Quod inlrat inos non coinquinat hominem, scamla- si aiiiem cooperatores, ergo planlanle Paulo el
lizati sunt et de hoc verbo discipuli ejus dicentes,' superrigante Apollo Deuscum cooperaloribusgSS
Scis quia Pharismi audito verbohoc scandatizali sunt! suis plantat cl rigal; quia et ipsi non alitid quain
Nam in boc plurimum scandalizabantur, co quod' quse Dei sunl plantanl et agunt. Sed Pharisa;i jnon
solveret legein Moysi. Nam ex lioc uno sermone,p ea quae Dei erant docebant, sed qux hominum, et
omuis supersiitio Judaicarum observalionuiu fucrat' iJco quain bene Magister verus et jiislus, Omnis
elisa; quoniam omnem religionem suam in cibis'< planlalio, inquit, quam non plantavit Pater wens,
sunicntiis abominandisque arbilrabantur esse po- eradicabitur. Abutuntur hoc loco qui diversos iulro-
silam. Ob quam causam quia dixeral: Non quo4' ducunt naluras, ita dicentes : Si planlatio quain non
intrat in os coinquinat hominem, scandalizabanlur,i planlavit Paler, eradicabitur, ergo quam ille plan-
quia in hoc uno, plurima ex parte, solvebatur lex. tavit non potesl eradicari, et idco nemo in melius,
Vel ideo scandalizati dicuntur, quod non illis, sed' "I nemo in deterius polest transplantari, sed unusquis-
turhis 638 Slt locutus. Porro scandalum, quia fre- quejuxla naturam suani fructificabit. Videant igitur
quentcr jain in noslris lilleris legitur, noverit dili- - tales ne forle audiant illud propbetse ex persona
gens lector, quia magis Grxcum est quam Lati- Domini: Ego te planiavi in tineam electam, qnomodo
nuin. Nam ubi Psalmus dicit, scandaltim posueiunt; conversa es in amaritudinem titis atienie? Pluniavit
mihi, Grxcus hahel, 2x«vSsAaSSSVTO ftot: quod nos1 eam si quidem Deus, et nemo potest cradicare plan-
verbuin offendiculum, vel ruinam, et imp::ciionem1 lationcin ejus, quam plantavit ipse, nisi ipse trihue-
pedis possumus dicere. ldcirco nulli facto vel dicto' ril assensum in quo plantatum vel seminalum est,
ruinxoccasionem dare debemus. Et nolandum, quia1 semen verum semen justilise et bonilatis; quoniam
ubi nos habemus Quod procedit ex ore, hoc coin- ista planlatio in volunlale proprii arbitrii estjnul-
qiiinal hominem, alii codices habent, Hoc commu- lusque alius eradicat eam, nisi unusquisque proprio
nkal hominera. Qux ideo dixerim, quia beatus• vitio deceplus. Nam ipsam infidelitaiem Judaeorum
flieronymus, etiam hoc loco, ipsum verbum expo- planlaiioneiu appellat, quam non Paler ccelcslis in
suit, dicens communes cilos esse, quibus omnes' eis planlaverat, sed diabolus. Et iileo alibi ad eos:
$35 S. PASCHASURADBERTIABBATISCORBEIENSIS 53C
Vosex patre dtabolo estts (Joan. vm, 44). Lx quiDus.A ideo quasi paucionbus sanctis sibi interdicuut, quod
profecto verbis etiam Petrus et alii discipuli com- suis perverse relaxant auditoribus. Verumtamen
moti, quia dicebat non coinqninari hominem his Dominus, non ul illi menliunlur, sed absolule uni-
cibis quos immundos lex vocat, qui per os ingre- versaliter omnibus dicit et testatur, onme quod in-
dkintur in eum; quoniam et ipsi omnino Judxi trat in os non coinquinare hominem. Unde et
erant, qui fugiendos quarumdam carnium cibos, a et ipsos apostolos, quamvis Judxi essent, dure in-
puerilia, ex lege Moysi, instituta pneceplorum acce- crepat satis. Adhuc, inquit, et vot tine intellectu
perant. Ih qnibus nimirum observationibus, se om- eslis. Ergo sine intellectu sententix erant, qui
nino justificari credebant. Et ideo curiose satis di- necdum inlelligebant quseDominussimpliciterloque-
cunt acccdentes ad eum: balur. Et ideo oportet, Domino jubente, Scripturas
Scis quia Phariseei audito verbotcandalizati sunt ? primum diligenter audire, deinde prudenter intelli-
Forleet ipsi nihilominus movebantur ex hoc verbo gere, ut ila inlelligamus singula, ul dicla stint. Qua-
quoniam irisita erat in eis longa consuetudo in ob- propter 641 Paulus, quia prudenter intellexerat,
servatione ciborum, ac si lex naturs, qux vix aut aiebat: Nemo vot judicet in cibo vel in potu, vel in
nunquam tollilur, et si mala ipsa constietudovidea- parle diei festi, aut in . Neomenia, vel sabbato ,
tur, quanlo magis illa, qux legalibus prxceptis tra- ° qnm sunt umbra futurorum. Quia haec omnia vere
dita erat, et auctoritate paternarum traditionum umbra erant, idcirco removebantur jam a Do-
plurimum veneranda commendabatur? Et ideo in- mino, ut resolverelur servilis obligatio, et redde-
dubilanter, quia Judxos cxcos vocaveral, ducesque reiur liberlas filiorum. Neque enim lex Veteris. Tes-
csecorum, propter escas putabant omnino eum in tamenti in talibus locis contraria est Evangelio, ne-
parabolis hoc dixisse. Non enim poterant adhuc que repugnat Evangelium Iegi, sicut ipsi Manichaei
aliud rudes de escis intelligere, neque ad significa- garriunt, sed adimplet el explanal qux tegebanlur
tionem vitx de quorumdam carnibus animalium id in lege. El ideo illa quse figurale immunda dice-
prxceptum xslimare, ut per eorum immunditiam banlur, monstranlur a Domino, per se naturaliter
mores humanos 640 lex designaret, quos Ecclesia esse munda, quaenec cum inlrant in os coinquinant
qtise corpus est Chrisli in sux unitatis vinculum hominem. Vertimtamen jubet apostolos, ne miltant
stabile et sempiternum recipere non potest, tan- margariias suas ante porcos, volens insinuare im-
quam immundas escas respuens, et in sua viscera mundos homines et sceleratos, quos significantporci.
non converlens. Quippe, quia illi necdum erant ca- Et ideo tales, si detecti fueriut, jure abominatur
paces, ut illa omnia significandx vitx prxcepta po- Ecclesia, nec admittit quia immundi sunt in corpus
pttlo carnali imposita, futuram spiritalis populi dis- suum. Ac per hoc Salvator, qui legem dedil, ait de
ciplinam prophetarent: et ideo eliam ipsi non pos- escis et carnibus : Non quod intrat in ot coinquinat
sunt acquiescere sententix Domini; ut de his velit hominem. Quia illi cibi per se non immundi erant,
dicere escis, quas lex et traditio paterna immundas cum omnia qux Deuscreavit bona sinl valde, et cum
vocabat. Unde Petrus longe post adhuc, nesciens gratiarum actione utenda. Sed significalioearum in
hujus prxcepti mysleria, glotiabalur, cum juberet hominibus qux nonnunquam invenitur valde im-
angelus ea quse de ccelo ei in vase allata fuerant, munda erat, et rejicienda ne tangeretur, neque ut
Macta et manduca: Domine, inquit, omne iramun- in Christi admisceretur corpore. Quodaudiens bea-
dum seu commune nuuquam introivit in os meum tus Petrus ac si novo slupore perculsus, non potest
(Acl. x, 13). Si enim hoc loco ad plenum Apostolus sentire de cibis diclum ad litteram, neque polest
de escis dictum intellexisset, omne quod intrat in xstimare hoc Jesum absque ratione dixisse. Idcirco
os non coinquinat hominem, puto quod postea hoc primum, ac si pro Judxorum scandalo requirit de
audito verbo, Macta et manduca, nunquam tam ve- verbo, quid significare voluerit; sed cum ille contra
bemenler expavesceret. Neutrum ergo intelligebat, eos dure satis respondit, adhuc ei sensus obscurior
neque quod hxc prxcepta, significandaevitx in pro- p. videtur, el in parabolis eum loculum fuisse credidit.
phetia dala essent, ueque hoc loco quod de escis Dixerat enim ac si recte intelligentibus, Sinile Ulot,
diceret. Et ideo ait: inquit, caici tunt, et duces cmcorum. Cxci autem
Domine, edissere nobis hanc parabolam. Inviola- erant, quia lumen scientiarum Dei videre non pote-
biliter prxceptum esse credebat, quod ipse et reli- rant; duces cxcorum, non ut viam Dei illis osten-
qui Judxi, ut ita dicam, inviolabililer ohservabant. derent, sed ut propter traditiones hominum, eos in
Qux nimirum sentenlia procul dubio Manichxosre- foveam mortis demergerent. Hinc ergo erat quod
vincit et condemnat, qui omnes carnes abominanlur docebant dicere filios parenlibus suis : Munus quod-
et repudiant, eliam carnem hominis a Deo lenebra- cunque ex me libi prodest. Porro quod ait, Sinite
rum factam esse dicentes. Qui suos auditores non- illos, hoc esl, quod apostolos jubet ut hxreticum
ounquam tanquara adhuc immundos permiltunt vesci hominem post unam et secundam correctionem de-
carnibus, cum nihil aliud quam caro sint, coinqui- vites, sciens quod perversus sil hujuscemodi, et a
nari nefarium arbitranlur, et dicunt, quod non Do- semetipso damnatus. Et Salvalor in hunc sensum
minus haec perfectioribus, sed turbis sit loculus, prxcepit doclores pessimos suo arbitrio dimitli, eo
Omne quod intrat in ot non coinquinal hominem. Et quod tales diOioller 642 possunt corrigi, et«
 537 EiPOSlTIO 1N MATTHJEUM.— LIB. VII, CAP. XV. 638
sensu pravitatis immutari. Sed Petrus audiens, ut. A manducat, cum per os ejus cibus sumitur aul potus
dixi, qux dicla sunt, suspicatus est in parabolis iinmundus erit, etsi conligerit ebrius ut vomat et
enm fuisse Iocutum, et ideo sic respondit: Edissere crapulatus fuerit, nunquid quia ore exiit non coin-
nobis parabolam istam; cui ille dixit : Adhuc et vos quinat hominem? Absurdum enim et slultum nimis
tine iniellectu ettis ? Ex quo animadverlere debemus est, ul tunc putemus non fieri immundum hominem,
vitiosum esse auditorem, quia ut obscura manifesle, cum manducat usque ad crapulam, et inebriat se,
aut manifesta obscure vult inlerpretari, ant inlel- tunc autem non pulemus, quia de ore exil si vomat.
ligere, sicut in hoc loco Pelrum fecisse cernimus, qui Ait enim Dominus : Non quod intrat in os, sed
in re lam manifesta mysticam requiril intelligentiam. quod exit coinquinat hominem. [Jam quod de
Tamen benignissimus Magister sententiam, de qua idololhytis dici polest si manducaverit homo,
orla fuerat lalis suspicio, adhuc explicat et dicit: Paulus apostolus solvit, quia non nisi ex conscientia
Non inlelligitis quia omne quod in os intrat in coinquinatur aliquis cum manducaveril. Quoniam
venlrem vadit, el in secessummittitur ? Omnia Evan- omnis creaiura per se bona esl, sed quia idolis
geliorum loca, fratres, apud hxreticos et perversos immolala est , malum est. Nunquid hoc ita hoc
perfidix sux doctores, plena sunt scandafis, quia loco explanabitur, ut quando manducas non sis
ipsi sibi praetendunt laqueos, et inneclunl nodos, ut ]B immundus, et quando exspuis eris immundus? Aut
subverlanl doctrinam salutis et decipiant incautos. quando quod gravius est, usque ad nauseam veneris,
Unde et in hac sententia calumniantur quod Do- quiabibisti eris coinquinatus, et quia vomuisti, eris
minus, omnium nalurarum crealor, pbysicx dispu- immundus ? Tamen Apostolus dicil : Quia ebriosi
talionis fuerit ignarus, dum pulat omnes cibos in regnum Dei non possidebunt (I Cor. vi, 10). Et Sal-
venlrem ire et in secessum milti, eum statim escae valor : Videtene graventur corda vestra in crapula
infusx et absumptx faucibus, per arlus et venas ac (Luc. xxi, 34). Quia non sic est conlrarium (inquil)
medullas nervosque fundantur, ita ul singula mem- omni Christiano. Verum quando exspuis.quia de ore
bra accipiant partes suas quibus alitur et nutritur tuo exit aliquid, et quando bibisti, in os tuum in-
omne corpus, et universi huinores in bomine pro- travit aliquid quo inquinaris, ita ut regnum Dei pos-
creanlur. Unde istiusmodi calumnialores insidiose sidere non possis. Quid ergo voluit Dominus dicere:
dum volunt Salvatoris reprehendere sententiam, Non quod intrat in os, sed quod exit coinquinat ho-
suam oslendunt imperitiam, quia Dominus sic lo- minem, nisi forle, quia seculus eodem loco Marcus
quilur, ul natura et usus vivendi est, non ut phy- evangelista dixit: Non intelligitis, quia omneextrin-
sicam doceat, sed ut homines ad ccelestem erudiat secus introiens in hominem, non potest eum commu-
disciplinam. Quouiam ipse omnein naturam tanto <C nicare, quia non introit in cor ejus, sed in ventrem, et
amplius novit, quanlo constal verum, quia ipse eam in secessumexiit purgans omnesescas? ( Matlh.yu,
condidit et creavit. Sed tamen quamvis hujuscemodi 18,19.) Alioquin nisi corpus vitiosum fnissel, ut
loculio simplex esse videalur, quxramus quantam inebriarelur, 644 aut aliquid tale admilteret, uli-
in se habeat rationis verilatera et sanx intelligentiae que non Oeret. Et ideo non de corporis ore tantum
disciplinam ; nam nalurae viclus sic se habet usus, intelligere debemus, unde exeunt mala qux coin-
ut quod in os inlrat, inox ut fauces transierit, pri- quinant bominem, sed magisde ore cordis. Propler-
mum in ventrem vadat, sicque liquidior esca et pin- ea et hic Matthxus ait: Qua>autem procedunt de ore
guedior escae potusque succus per omnes venas et de corde exeunt, et ea coinquinant hominem. Habet
artus se dividat, ut singuli humores, singulaque enim cor os suum, sicut et interior homo aures suas
membrorum ofBcia, suas accipiant partes. Tunc de- et oculos suos, quibtis videat aut audiat homo quse
muin cnm jam decocla fuerinl et digesla, velit nolit Dei sunl. Unde si non exierit concupiscentia et vo-
adversarius (quia sic in natura ipse creator fir- luntas, aut assensus malse rei, a foris, non potest
mavit) per occullos mealus corporis quos Grxci intrare quod coinquinet : Quia omnia munda mundit
ttiponcvocant, et nos aperturas possimus appellare, (Tit. i, 15). Hinc quoque Apostolus de idolothytis
ad inferiora 643 dilabunlur, quamvis prius cinis 'D prohibet manducare, si noveris quod immolatum sit,
ciborum decoclus insuper deinceps el ipsa caro quae ne forte ex conscientia sordideris, quod ex creatura,
ex his nulritur, et omnes rheumatismi ad ima sece- quia bona est ex se, non poteris. Sic et de omni esca
dunt, cum decrescunt, nisi pauci humores, qui per et potu intelligendum est, quia non ex se sordidant
suos, ut dixi, poros egeruntur. Qux omiiia in cor- hominem, sed ex vilio quia male sumuntur, sordi-
pore humano suos secessus habent, licel eorum prius dantur homines. Et ideo sequitur :
cinis et materies ad ima decocta, jain putrida atque De corde enim exeunt cogitationesmalce, fornica-
pulida, secesserit. Et ideo quam vani sint, quamque tiones, homicidia, furla, blatphemia. Ha>c tunt, in-
indicti qui isla reprehendunt, ipsa natura docet, et quit, qum coinquinant hominem. Qux licet extrin-
verilas dicli eos revincit. Cxterum quod ait: secus fiant, lamen de inlus procedit, ut fiant. Etideo
Non quod in os intrat, sed quod de corde procedit sola voluntas prius in culpa est, deinde reatus facti
eoinquinal hominem. Non minor quxslio esl; quia in pcena, quia illa sunt qusecoinquinant hominem,
etsi ea quae de corde aut de ore mala exeunt, vere qux cordis ore exeunt. Et ne dicat aliquis, cor ha-
coinquinant hominem, ut pula cum homo bibit, aut betne os ? audi David dicentem : Tunc replelum ett
 559 8. PASCHASH RADBERfl ABBATIS CORREIENSIS 5UI
gaudio cor nottrum, et lingua nottra exsultatione A quanto fueril cor divinitus ccelesli illuslralpm sa-
(Psal. cxxv, 2). Alioquin os corporis quomodo ini- pienlia.
pielur gaudio ? Non solet ergo impleri, nisi aut cibo Et egressus inde Jesus, secessit in partes Tyri ef
aut polu, aul aliqua re tali, eiiam et quando eum Sidonis, qua; urbes proximie mari eranl. Quinimo
habemus plenum loqui non possuinus. Sed habenius Tyrus insula maiis proxima a Circeo lerrx Judxx.
inius os, id est in corde, uude 11011 quidqnid pro- Et eccemulier Chananwaa finibus illis egressa. No-
ce.lit, sed si maluiu esl, coinquinal nos, si bonum vis quidem el magnis informamur mysleriis per
emundat, et ideb quidquid est quod intrai in os cor- omnem lexluin sancli Evangclii, quoniain quicuuque
poris, quod non licet, aut uon expedil; non illud Jesum sequitur, nunc 646 ccelos penelrat, nunc
prius, sed mens et conscientia, qux immuuda fuit, ima descendit, nunc mystica et novapenetrat sacra-
coinquiuat hominein, el haic esl voluntas prava, quaj meuia. Ubi etiam el ipsa diversa curalionum ge?
cordis ore inanat. Non eniin tuuc primum quando nera,diversoscausarum compiccluntur eflectus. Sed
loquimur, aul qtiando ad effectum voluiitalem dedu- res alque sermo, ex snpeiioriluis ordinem sitmit.
cimus,nos maculat. Ne quis dicat : Quando loquimur, Nam exprobratu infidelilate Pharisxorum elcxcilate
de ore nostro exeuut verba, quia verboruui voces de damnata,qiioniamcxcieraiitelduces cxcorum, vcnit
ore nostro exeunt ; ct quando malum loquimur, B 1 post hxc ad regiones Tyri et Sidonis, ut nova de
lunc immundi euiciiiiur. Quod si aliquis non lo- miraculo prxnionstrarel mysteria, et essel res ad
qualur, et lantum cogilel niab.im, mundusest, quia fidem prxstruendam mirabilis, et virtus sacramenli
de ore ipsius corporis niliil processit, sed de ore cor- ad demonslrandum majora valde sublimis. Quonian)
dis jam Deus illud audivit, in quo et de quo prava erat in specie generalis gesiorum exhibitio, et salus
volunlas ioquendi, aut agendi processit. Et ideo genlium in hoc facto, ipsaque jam repromissio. E|
645j,lxta Domini vocem quaecunqne de ore cordis ideo egredilur Salvalor a Judxis, et venit ad fincs
mala procedunt ea communicaiU hominem, quia Tyri et Sidonis. Deinde niulier illa Chananxa et ipsa
indc exeunt cogilaiiones malx, homicidia, adulteria, egressa est a finibus suis. 0 mysterium! Ecce cae-
fornicationes, furta, falsa teslimonia, blaspliemix. cilasex parte in Israel facla esl, utomnis mulijludp
Ubi Marcus plura commemoral viiioriiin genera geiuium salva fierel. Idcirco jam ex causa SaJvalor
qux de radice cordis exire tcslalur. Sed nec sic rcliquit Judxos, cl mtilier illa qux esl Ecclesia de
omnia coiinumeravil cordis mala. Quia nescio si ter- genlibus, reliquit idololalriam Et egressa de linilms
laruni spalia, aul magniludo urbiuin, vel laliludo suis clamat alque oral post Dominuni, et filium
regionuin lantos hosles ferre possint, tolque ininii- David confiletur quem supra Scribae et Pharisaej
coscapere, lanlasque susiinere prxvaleant nationes, l" negartint. Idcirco jion immerilo illi perdiderunt,
quot vitia, quol delicla, quot crimina sxviunt el ra- quem ista invenil, quoniam isli negarunt eum quein
piuul sensus humanos, hominumqi.e corda devaslant, ista confilelur. Sed mira dispensatio Dei, necdunj
et diripiunt bona virtulum. Ubi novus ordo bellaudj egrediltir a finibus Judxx, ne illis ullam daret oc-
quotidie surgit, de bomiiie conlra hominem, in ipso casionem calumniandi, sed lamen offert se illis u(
bomine, el ideo nihil quod exlerius, sed quod inte- Tyrios Sidoniosque curaret. Unde egressa mtilier
rius est, et ab intus foras jani vitiatum venit in facto de fiuibus pristinis, ul clamans impetret lili;e sani-
vel diclo, coinquinat hominem. Unde arguendi sunt, taiem. Sed mira omuipolenlis Dei providentia, ut
qui cogitaliones a diabolo submitti putanl, et non ex singulx res singulis suis divinitus administralx rc-
propria nasci voluntate, quoniam diabolus adjutor et spondeant sacramenlis. Ecce mulier occurrit de gen-
incentor malarum cogitalionum esse potest, actor tibus, el filia ipsius qtiinto decimo curatur loco, ttt
ulique esse non polesl, quoniam extra est. Et ideo acciperet in parle remissioiiis stix septem, nec non
si per insidias foris positus, lcvem cogitaliomun et oclo, sicque ad culliim transiret Novi Testamentij
nostrarum scinlillam exploraverit prius, deinde in- sed non priusqtiain exirel de linibus suis, el veniret
flammaverit, non debenius opinari eum cordis oc- . ad Chrisluin. Cujus nimirum fidem Marcus et Mal-
culta rimari posse, sed ex corporis habitu, seu mo- thxtis extollunt, et prxdicant. Coiumeiidant priiden-
tilius explorare vel xslimare, quid versemus intrin- liam credulilalis ejus, magiiiDcant ardorem. Sed
secus. Et ideo incenlor est omiiium malorum, et non Marcus ex hoc faclo non parvam nobis generalqux-
auclor, insligator el jion repressor. Porro quod ait stionem ; dicit enim ila : Egressus inde Jesus abiil in
benignissimus Salvator: Quiade corde exeunt cogi- parlibus Stjria; et Sidonis. Et ingressus domum, ne-
tationesmala;, nalurarum oinnium formaior et crea- minem scire voluit, el non poluit lalere (Marc. vn,
tor insinual aniuiaenostrx principale non secundum 24). Quod nenio sine admiralione polest legere, quia
Platonein in ceriabrQesse, sed juxta veritatem in dicuiil vohiit, et non potuil. Nam velle et non posse
corde, quod medium est aiiimauiis. Et ideo de me- non est divinae majcslalis, quiniino infirmitatis est
dio, quaside puncto circuli, rejplendent radii luini- humanx; scriptum est enim : Omnia 647 quvcun-
i\U, et tolum quasi in supernis, cerebruin ac si coe- que voluit Dominus, fecit in cceloet in terra, in mari
lum, lumiiiaria qux cordis fonte circumfulserint, et in omnibus abyssis (Psal. cxxxiv, 6). Et Aposlo-
UUuuinant et illustrant. Tanto luciilius a nalura ca- lus: Voluntati cjus quis resistil? (Rom. ix, 19.) Sue-
>put, quanlo sanius; et lanlo spleudidius a gralia, cuinbit ergo necessitati, qux non est libera et abso-
5*4 EXPOSITIO 1N MATTILEUM. — LIB. VII, CAP. XV. 542
luta volunlas, et minorat dominantis arbilrium, A missuin inlelligeret? Si dixcrimus quod ex traditione
volunlasque sustinet aliquantarum difficultatuman- Judxorum, inter quos forte iributaria vivebat, re-
gustias. Leprosus illc jain longe supra prxmissus, vincit nos Evangelium, quod lunc primum dicit ad
dicit: Domine, si vis, poles me mundare (Matlh. vm, famam Jcsu de finibus suis eam egressam. Quaenisi
2). El Evangelista dicit: Voluit et non potuit. Quod egressa esset, non puto qtiod hanc confessionis vo-
absque uiysterio dictum esse non credo. Idcirco cein emitleret. Unde fateor, quia ideo illa egreditur
quid sit, volnit, el quid sit, non poluil, diligentius ut Salvatorern inveniret, quoniam ipse prius eam
reqniramus. Quoniam Christus Judxis olim repro- illustraverat et quxsicrat. Quxsierat aulcm eam
inisstis, nieinor promissionis sux, venerat in salu- quando venil in partes Tyri et Sidonis, ut in spe-
lem. Unde et dicebal: Non sum inissus nisi ad oves cie genus prxsagiret, cujus figuram el formaiu
domus Israel (Malth. xv, 24). Sed ipsi propria fe- isla lenebat, et ideo fides Ecclesix jam nulla prx-
ritale besliis sxviores, obfinnaverunt laniare et pe- fulgebal.
rimere suum semper pastorem magis quam fide su- Tunc accedentes discipuli ejus, rogabanl eum di-
scipere. Et ideo Cbrislus implere non poterul, ut cente.s: Dimitte eam, quia clamat post nos. Diversis ex
manerei occultus apud Judxos quasi in domo, non causis discipuli pro hac Dominum interpellaiit. Forte
impossihilitale sua, scd pro nequilia prodilorum. B quia adlmc mysteria Salvatoris minus intelligebant.
Ideo quod aliis deluleiat, aliis cogebalur conferre, Ideo dtiruin eis visiiin est, quod ad tam deprecalo-
dicenteipso : RegnumDei vim palitur, et violenii ra- rias voces longe jamdiu nullum responsum daret;
piunt illud (Malth. xi, 12). Fecit ergo hxc mulier in aut forte propter txdium tanti clamoris, seu quia
sacramento Ecclesix vim cum adhuc lateret in domo misericordia moti succurrere cnpiebant miserae
juxla Marcum evangeiislam, quia accessit ad eum mulieri, vel pro amore piissimi Magislri, ne quasi
coutinuo ul audivit, ul fide genlium , dispensative cuipiam durus viderettir, iino ut misericors fieret,
satis raperet hxredilatem palris, et transiret ipsa, exorabanl. Quibtis clemens Dominus :
quamvis canis vocata sil in sortem filiorum. Et ideo Non sum missus, inquit, nisi ad ovesperditas do-
quia voluil Judxos, quibus venil, salvare, non potuil, mus Israel. Et quid esl, henignissime Salvator, quod
sed ipsi se indignos fecerunt xternx vitx, non potuit ais : Non stim niissus nisi ad oves perdilas domus
latere ne genles hanc salutem diripereut quia sic in Israel? Nonne tu alibi dicis : Et alias oves habeo
dispensaiione Dei provisum erat, ut ad eos priinum quw non sunt ex hoc ovili, el itlas oportetme adducere
veniret, deinde ad gentes, cum eum a se ipsi repel- (Joan. x, 16.) Qttidest, inquam, quod negas? Nonne
lerent. Unde signanler M^rcus ait :Quiaerat gentitis ista de his ovibus est, quas le oportet addticere?
Suroplicenissa,el rogabat eum ut dwmonium ejiceret C Et. ecce modo devota et fidelis venit, teque confilelur
de filia ejus (Marc. vu, 26). Qui dixitci: et Domituiiii adorat, filium qttoque David le asserit
Sinite prius saturari ftlios : non enim bonum ett esse, 649 siculi rcpromissus es, quid esl quod
sumere panem filiorum et miltere canibus. At vero eam rcpcllis? Vel quid est saltis mundi quod filise
Matlhxus dicil, quia non respondit ei verbum. Ex salulem ucgas? Prorsus non absque mysterio est
quo ostendilur, quia prius bxc mulier juxta Marcum quod agis. Unde datur intell'gi quod arcanum est,
in domum venit, et exclamavil : Miserere mei, Do- et patemx volunlaiis sacramenlum, ut absolule
mine, fili David. Deirule in via, imo per omnera paleat quod typuni teneat Ecclesix hsec mulier Cha-
viam, nunc ante, nunc relro hoc proclamans. Sed nanxa, dum deposcil qtiod aliis offertur. Non quod
quia ei priinum non respondit verbum, non de su- el gentibiis solus impartienda non esset, sed suis
percilio Pharisxorum fuit, nec de superbia, sed ne Dominus, quia in sua venerat, priinum saluiem im-
ipse senlentix sux viderelur esse conlrarius, per partiri gaudet, quatenus ab his primum; quibtis et.
quam jusserat, In viam genlium ne abieritis (Matth. de quibus erat orlus, priniilias fidei acciperel. Sic
x, 5), nolebat occasionein calumniaiiiibus dare, denium per suos aposlolos, et sanclos prxdicatores
perfectamque salutem 648 geniinm passionis suae ad genles transiret, salusque ttna omnibus esset.
et resurrectionis tempore volens reservare. Sed illa '' Sed prxfala muiier non cessat, non frangilur;
nihiloinintts cessat clamare in via : Miserere mei, et quia inlerpellaverat cborumapostolorum, quamvis
Domine, fili David. Ulramque igitur naturam in non impelraverinl, rursus ipsa inclamando perseveral.
Christo confitelur, cum et Dominum eum vocat, el CitiDominus: Non est bonumpanemsumerefiliorum
filium David proclamat. Inlerea ubi didicerit hanc et mittere canibut.Qnia dare panem canibusetsi bu-
fulem mulier de gente Chananxorum, quam ipsi manitatis nou est, humanx lamen rationis esl. Et
Pharisxi et Scribx negabant, quxrendtim censeo, qu a quibus repromissus est panis vitx, tollere non
Nulli dubium, quod bxc est fidcs catholica, ul Jesu! est bonum illis accipere nolenlibus; rursus qui eum
Christus, unus idemque Deus et homo inielligatur el qiiserunlelpetunlcumfide, illisnegarenonest«quuin.
adorelur. Quid est ergo quod ipsa niulier gentilis Etideu atl hocdifferl pius Dominus, utcuslodiatsacra-
et Chananaea, non erudita in lege, neque inler pro- mentum patris, et ne lollal qnibus cst repromissa sa-
selytos adhuc forte connumerata, sic confitetur' lus. Sed illis oblalam eam, sibi non recipienlibns,
Unde habuit ut divinitatem in homine deprehende- deinum ordo fuil, ut se Iransferret ad genles, et ad-
ret, eiflmqueipsum nominem Filium Dei olim repro dt!cat eas oves ad gregein tipostolorun), quse non
 KiS S. PASCHASH RADBERTI ABBATISCORBEIENSIS Ktt.
snnt ex hoc ovili. Defertnr honor Israel olim pro- Ania, ut filia possit esse Ecclesix. Etideo dicitur ei a
missns, ne fruslratus viderelur indebile, ac nega- Domino : Fiat tibi sicui vis, ut in tua sit volunlate
tus. Sed affeclus benignissimi Dei in se invidiam ac polestate sanitas filix. Sic quoque quotquol re-
potius accumulat Judxorum atque «dium, quam ceperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri
pielalis effectum. Interea Chananaea mulier jam pei (Joan. i,12). Unde et sana facla est filia ejus ex illa
fidem salvala, interioris scienliam mysterii habens, hora. Unde non sunt audiendi qui dicunt pueros nec-
non solum non refugit se canem vocari, verum pro- dum idoneosulcredere possint, in baplismo allerins
ponit humilius catellos nonnunquam de micis, quse fide non posse salvari. Etnotandum quia ad puerum
cadunt de mensa dominorum suoriim, quam fre- centurionis, et ad filiam hujiis, in quibus magna
qnenter edere. Sicque opprobrium sibi illalum ver- prxdicatur fides, per se Christus ut sanentur, 651
tit efficaciler in supplicationis suae blandimenlum. non venil, sed e longinqtio sanari jubentur, ut oslen-
Nec refugit Judaeos intelligere dominos, quibus dat Dominum non solnm lactti, verum etiam verbo
Chananseorum a Domino fuerat atlribula poteslas, et voluntale posse salvare omnes. In quibus profe-
et se suosque jure canes esse vocatos. Sed quia illi cto maxime salutem gentium designat, acl quos ipse
oblatum panem conculcare scelus, non ad vilam su- perse non venit.sed inverhofidei omnes curanlur
meresuntconati, propterea rogatsupplextoto deside- et liberantur ul filia mulieris, ab omni dominalu
rioutvelmicasliceatlambere more caliilorum, quia B immundorum spiritutim in ablulione salulis. Unde
hocnon esttollere panem filiorum etmiltere canibus, conlinuo facli fides sequitnr, dum mox in monle ob-
prxserlim quia multolies eis allalus, repulsus esl sessi vario genere morbomm a turbis Domino offe-
et oblalus satis studiose conculcattis, attribulus runtur, id est a credentihus infideles, xgrolique
650 <iuamvis se ingesserit, lamen nunquam esl uladorent et procidant, instruiintur: sed non prius
receplus. Hinc est, fratres, quod hxc mulier, fide quam in montem ascendat. Ait enim ila Evange-
Christi jam imbuta, tam efficaciler respondet, lam- lista :
que humiliter. Et ideo qux se canem confessa est, CumtransiretindeJesus, venit secus mareGalilwa!,
tandem commutatur in hominem, el illi oblatrantes
el ascendens in montem sedcbat ibi. Quia de hoc sae-
conlra Dominum vertuntur in canes, de quibus di- culo ascendit ad Patrem. Et tunc accesserunt adettm
citur per Prophetam: Circumdederunt mecanes multi, turliw multa; habentes secum mullos cwcos ei
mutos,
consilium malignantium obsedit me (Psal. XXJ,17). El
filii Dei claudos, debiles ei alios mitllos projecerunt ad pedes
hoc quamjuslesusceperuntvocabulum.quia et curavit eos omnes.Nam in eoloco ubi lalinus
ejtts,
esse noluerunt. Hinc est quod jam supra dixi vera ju-
inlcrpres translulit debiles, in Grxco habet xuMou?
slitia Dei, propter quam nec Jtidxis dare potuit pro- quod non generale clebilitatis, sed unius infinnitaiis
missasua, nec genlibus denegare. El ideo exclamans Q esl nomen, qncm nos vulgo mancum
possiimus di-
Salvator dicit: 0 mulier, matjna est firies lua! Ul in- cere. Sed in nostra non
quia proprietas hujus verbi,
lelligeremus longe diu silentium Demini et abnega- exprimitur lingua, maluit interpres debiles clieere,
tio ex ralione temporis fuisse, et non ex volunlaiis male non proprio interprelari verbo. Quod
difficullatc venisse. Unde rogo perpendat prudens quam aulem Jesus ascendit in monteir., quasi terrenos
lector quod saepe moneo, ne in Dei operibus xstimet
lalia et seclsic provoeat ad volandum pullos suos, ut alliora sem-
aliquis hujusmodi, fortnitocontigisse,
per appetant, quoniam ipse de allissimis sedibus,
dispensatius a Domino sunt prxparala, ut el lidei eos omnes
Jncitamenla essent in miracnlis, et amplior in toto curare non cessat. qui infirmanlur, et atl fidem redennt,
Sed poslquam curantur, ne in via
ex his prxdicarelur operatio Deitatis in doclrinis.
miseretur corum Dominus tanluni, ut ad
Nam hxc mulier, ut sxpe diclum esl, formam com- deficiant,
monlana conscendant. Unde signanter ail:
mendal Ecclesiae. Et ideo perfecta jam fide instrucla
venit ad Dominum, quem non cessat confiteri Convocalisdiscipulis suis ait illis : Misereor lurba;,
Deum et hominem ac deprecari pro filia ut ab quia triduo jam perseverant mecum, et non habent
hoste liberaretur maligno. Quod Ecclesia facere non quod manducent, el dimitlere eosjejunos nolo, nede-
cessat, pro his ex ea qui regenerantur in Christo. ficiant in via. Tenet ordinem cursus operandi, et
Tamen quia dictum est : In palientia vestra posside- docct mystica in eisdem operibus, dum succeditvir-
bitis animas vestras (Luc.xxi, 19), quani patientis- tutumopus. Namin filia Chananaeaefidesgenliiimprx-
sime hxc omivia perlulerit, qtiainque longanimiter paratur, deinde debilitales ac morbi jam de monte
perseveravit in rogando, probat Evangelicus sermo per eamdem fidem a Domino curanlur, sicque cibi,
etDomini responsio. Sed et humililas ejus quanla ne deficiant posl languores, more xgrotanlium, offe-
fuerit, quantaqtie ailmirabilis sapientia qux Deum runtur, quoniam in omnibus his forma esl Ecclesix.
sic deprehendit in homine, et hominem rursus as- Unde ex consequentibus earum rerum intelligentia
sumplnm in Deum, ut Deus et homo tinus sit Chri- accipii auctoritatem, ne in via prxsenlis vitx pro-
stus, unaque persona unus Dei Filius adoremr, un.ns- pter inediam deficiant. Hiuc ergo esl quod pius be-
que hominis filius : Non in confusione substantia>, nignus Dominus convocat discipulos sttos, cum qui-
sed unitate personm. Qtiam sanc fidem sic laudiit bus, initconsilium de refectione plebis, ut in nullo
Dominus: 0 mulier, magna esl fides tua! Et non qua- essent inscii 652 (Iuaefacturus erat. Et hoc agit ut
liscunque, sed magna. In qua renascitur omnis ani- magistris ecclesiarum fuluris exemplum prxbeat,
545 EXPOSITIO 1N MATTH^EUM.— LIB. VII, CAP. XV. 546
quoliescunquealiqua prxcipua agenda sunt, ut cum A , qua ipse Dominus misericordia molus, eo quod jam
minoribiiset disciptilis suis communicent consilia triduo cum eo perseverantes, nec habebant quod
sua, sicul Dominusex confabulatione ul commen- manducarent. Procul dubio gentes quia Iegem non
delur facti ralio, et concordix societas ; necnon ut habebant, id est, quinque libros Moysi, nec pro-
ex difficullate inlelligant signi magnitudinem, et phelas, nec prxdicalionem alicujus sanctorum, sed
sint minislri lanti sacramenti, ac socii in dispensa- per solam fidem venerunt priraum ad Christum, et
tione salutis. Misereor, inquit, turbar, quia triduo ideo quam bene jam triduo cum eo perseverant
jam perseverantmecum, el non habent quod mandu- dum in nativitate ejus et passione ac resurreclione
cenl. Consideranda est igitur in hac leclione, sicut recte credunt, et perseverant eliam in fide Christi
et in omni lextu sancti Evangelii, in uno eodemque cum ipso jam triduo, cum in Palre credunt, et in
Redemptore noslro, gemina ac dislincta operatio ipso Filio ejus et in Spiritu sanclo, et permanent in
Bivinitatis atque humanitatis, ut in ulroque opere confessione Trinitatis, sicut Salvalorail: Qui perse-
verilas comlnendelurhumanitatis ejus atque divini- veraverit usquein finem, hic salvuserit (Malth. x, 22).
talis. Sicqueerror Eutichetis qtii unamtantum ope- Et hoc est dicere : Non habent quod manducent,
ralionem inChristodogmalizare prxsumit, condem- quia legem non habent, nec verbum prxdicationis,
netur. Quis enim non videat benignissimus Jesus B sine quo nemo vivit. Et dimittere eos jejunos nolo,
quod miseretur turbx, quod colloquilur discipulis, ne deficiant in via. Ul qui per fidem Chrislutn credi-
ne vel inedia vel longioris viae Iabore, lurba defi- derant, verbo fidei deinceps alerentur in salutem.
ciat, affectumesse vel compassionem humanx fragi- Ordo igitur idem est in sermone Domini, qui ct in
litatis? Quodvero deseptein panibus et paucis pisci- consequenda gralia manet. Unde et hodie, venturi
culis qualuor hominum millia saluravit, divinx opus ad baptismum, prius confilenlur se credere in Fi-
esse virlutis? Et qtiodmajus est, ista ita in omnibus lium Dei, et in passione ac resurrectione ejus,et huic
lemperentur miraculis, dictisetfaclis, utetveritasfa- professionis sacramento fides reddilur. Atque ut
cli commendetur in miraculo quasi in specie, et sa- hanc verborum sponsionem quxdam ipsarum rerura
cramentum prxdicetur opere divinitatis in genere. verilas consequatur, toto in jejuniis passionis Do-
Qua de causa rogo inlelligat catholicus audilor, minicx tempore demorantes, quadam Domino com-
quid est quod omnipolens Deus, nou amplius quam passionis societale junguntur; ac per hocsive spon-
secundo depanibushoc fecerit miraculum, ut turbas sionis sacramenti, sive jejunio, oinne illud passionis
pasceret, et reliquix superarent. Non enim impo- Dominicx cum Domino agunt lempus. Quibus Do-
tens erat, ut amplius non posset si vellet; sed ratio minus misertus ait, jam triduo secum esse, quos ne
exegit ne plus aut minus faceret in specie, propter C in cursu vitx sxcularis, id est in opere praesenlis
fldem commovendam ad tempus, quain facil in omni sxculi defectio labefactarel, vult cibo suo eos alere,
tempore, propter doclrinam universum genus huma- alque ad pergendum totius inileris forliludinera,
num ad instruenduin per gratiam. Quoniam non 654 lianis sui virlule firmare. Sed minor valde
nisi duas leges instituit, quibus erudilur et pasci- quid sit quod apostoli supra solliciti esse dicunlur
tur omnis anima fidelis ad vitam, Vetus scilicet et post jejunium unius diei de refectione plebis, et ro-
Novum Teslamenlum in quibus et de quibus vivit gant quia desertus erat iocus, et hora prxterierat
omnis anima: Quia non in solo pane vivit homo, sed ut dimitlal Jesus turbas ire ad vicina loca et casleUa,
inomni verboquod procedilab ore Dei (Matth. IV,4). quo possint sibi emere escas. Hic autem jam triduo
Hxc quippe gemina refectio Deum prxdicat, qui[ perdurante populo el laboranle cura Domino in con-
non amplius aut minus se prxbuit in miraculo, cursu, nihil tale dicunt, sed silent, et fit de pane
quam se exhibuit in Novo aut Veteri Teslamento. causatio, quod non sinl unde isli possint salurari.
Duasqueislas staluit leges, unam earum priori prse- Quapropler gestorum causa, nec immerilo rationem
benspopulo, alleram vero dedit populo, quem re- quxrit, unde videtur mihi quod refectio illa salu-
demit sanguine suo, sicque has duas semel et; tem demonstrabat Israeliticx plebis, et mensurara
secundo pro miraculo prxbuit pastiones: una earumi D xternx satietatis eorum qui salvandi erant. Ideo
653 de Q,laJam supra tractavimus, typum tenuit; favor fuerit apostolorum, ut salutem gentis sux quae-
prioris legis, ista vero de qua nunc loquimur, sicull rerent, sicut et Jonam fecisse legimus. Cxterum
suis demonslrabilur differentiis, figtiram exprimitr gentibus nulla ex lege salus, neque ex prophetis, sed
Novi Testamenli,inquo Chrisligralia commendatur. per solam Christi gratiam, septem eis prinium pa-
Etideo benede septem panibus facla est hxcrefeclio; ranlur panes, et franguntur; ut Spirilus sancli gratia
quoniam in septem Spirilus sancti donis tolius Ec-. alantur gratis, donisque ccelestibus nulrianlur. Ad
clesiae satietas et gratia prxstatur. Propterea adI quas, quia necdum raissi erant prxdicare, sed polius
Novi Testamenti recle intelligitur pertinere. Non, ad oves perditas domus Israel, propterea de his non
enim aliquis evangelislarum dixit quod isti panes, solum tacent, verum eliam causantur et dicunt :
hordeacei fuerint, sicut de illis quinque dictum est:. Vnde istos polerit quis salurare panibus in toliludine ?
sed magis triticei fuisse creduntur, ut eo alatur Chri- (Marc. viu, 4.) Alioquin uisi in mysterio hocdictum
sti Ecclesia grano frumenli, quod cadens in terrai esset, incredulitas aposlolorum valde culpanda erat,
mortuum fuit, deinde multum fructum altulit. Prcj quia etsi non aliunde, ex priori saltem miraculo de
 fttt S. PASCHASIl RADBERTI ABBATIS CORREIENSIS 518
quinque panibus recordari, et scire poterant, quod A tanlum, hic indefinitus, sub paucitatis tamen signi-
Deo nihil impossibile erat. Sed landiti lbrle eos incre- ficalione, numertis ponilur; illic quinque millia vi-
dulitas lenuit, el oblivio lacti, ne recordarentiir quod rorum juxta Pcnlathcucuin, hic quatuor juxla Evan-
fecerit de quinque panibus, ei duobus piscibus, do- gelinm ; illic duodecim cophini, hic septem sportx
ncc mysteria complerenttir gestorttm. Nam in priori replenlur; illi accubuerunl super fenum, isti supra
«signo, quia quinqiie sensibus adluic qui pascuntui', solidam terram; illi diem lanlum unum 656 faciunt
".lanttimmodo utebantur, et sensibus vicini erant car- cuin Christo, isti triduo perseverant irreinoti. Hinc
nalihus, uon ipse Dominus recordatur in uno saltem superius de quibusdam puto jam salis esse tractalum,
laborantes die, sed discipuli, quia adhuc sub pxiia- et omnia secundum personam populi congruenter esse
gogo erant legis, unde vicina vespere et inclinanle subjecta, signavi. Nunc quoque competenter ratio
jam sole, quia amplius non polerant sustinere pro poscit, qux omissa sunt, singularum rerum causas
cis deprecaiitur, quasi pro imperfeclis. Hic autem paticis explere , ut singulx mensae cui congruant
ipse Dominus recordalur eorum, el misereri dicilur, plebi luce clarius palescat. Nam quatuor millia ideo
caiisasque miserationis exponit: Quia triduo, inquit, populo Novi Teslamenli comparanttir, quia hic ordo
perseverant mecum, el jejunos dimiltere eos nolo, ne sub qualuor Evangeliis degere probatur, et a qua-
deficianl in via. lofelices Judxi, qui adhuc hodie hoc B tuor plagis coeli in unitate Ecclesix colligitur. Qui
triduum rion agunt cum Deo, nec perseverant in his numerus semper in laude ponitur, quia quadratus
qust Dci sunt, quia in Trinilate deilatis nolunt cre- lapis non fluctual, nec est inslabilis. Et per hunc
dere, neque nativitatem Christi, 655 passionem ac plane ninienini raultitudo innumerabilium ex qua-
resurreclionem confiteri; qiianquam et hoc triduum luor parlibus congregala figuratur, ipsaque mullitudo
alii aliter interpretari velint. Dicunt enim quod ter- qualuor virtutibus, ut subsistat, solidatur. Qtio sane
tius dies esset, ex quo ei jejuni adhxsissent. Quia niimero eliam ipsum Evangelium ut firmum per-
in toto sxculo generis hiimani tertium tempus eral, maneat, quadrato numero solidalur, et in solidit.ite
quando fidei Christianx gralia data est. Prinmm unilalis perfeclissime conquadratur, ne ullis vacillet
scilicet ante lcgem, secundum sub lege, lertium sub temporibus. Porro pauci pisces, et non duo sicut
gratia. Et quoniam quarlum adhiic reslal, quo ad supra, hi sunt qui primum de falsis gurgitibus hujus
plenissimam pacem Hierusalem venluri sumus, quo sxculi capli, pcr fidem Domino adhxserunt, el in
tendit quisquis recte credit in Christum, proplerea ejus nomine juncti sunt, et missi ad prxdicalionem
se dicit turbam illam relicere Dominus, ne deficianl Evangelii, ut pro ipso magno pisce, id est, pro
iri via. Quia hxc dispensatio, qua nobis Dominus in Christo, legatione fungerenlur, ut in eorum condi-
carne apparere dignatus est, nihil aliud agit, nisi ut C mento animx fidelium satiarentur, ne ullum fasti-
ad palmam supernx vocalionis sine defectu venire dium plebs invalida susliiierel. Seu indefinitus pi-
possimus. Per fidem enim ambulamus, et non per scium Tuimerus,diversorum donorum et charismatum
speciem. Unde aposlolus Paulus nondum se dicit partitiones minislralionesqiie significat, quibus fides
apprehendisse quod perfectum est, sed ea qux retro genlium graliarnm diversitale satialur.
snift oblilum , et ad ea qux ante sunt extentum. Et prwcepit lurba; ul discumberent super terram.
Secundum inlenlionem, inquil, persequor ad pal- Prior ttirba quinque panibus pasta super fentim vi-
mam tupernas vocationis (PIMip. m, 14). Verum- ride discubuit, nunc ubi septem panibus refkiuntur
tamen iu quod pervenimiis, in eo amhulamus, ut super terram discumbere jubentur, quia per Scri-
quia lcrtio die Domino adhxrenles stimus, et ab illo piuram legis carnis desideria calcare,et comprimere
pasli non dcficiamus. El ail illis Jesus juberaur.qiiia omniscaro fennm.et omnis gloria ejus
Quot panes habetis? Al i!li dixerunt: Septem. Haec tanquam flos feni : in Novo aulem TeslamentOj
interrogatio Domini, non de ignorantia venil, sed ipsam terram ac facultales temporales relinquere
cx dispensalione divina, ul aposloli non remanerent prxcipimur. Uterque lamen populus ad montan»
dubii de his qux perceperant donis, quoniam ma- clucilur. Sed ibi celsiludo propter carnales homines
"
gistri eranl futuri Ecclesiarum, scirenlque qux in Jerusalem terrenam carnali spe et desiderio exa&
Cliristo pereeperant; qtiia in ipso erantjuxta Isaiam tatur, lnc remota omni factiltate carnali convivaa
propbelam hxc sepieiu doua, in qtiibus pascenda Novi Testamenti spei permancntisad altiora educere
eral omiiis Ecclesia sub quadrato ntimero in ChristO curavit, ac firmare solidilule incorruplionis. Et ide6
jam collecla vel colligenda. Et requiescel, inquit, su- tanquam in ipsius montis Christi soliditate locati^
per eum spiritus sapientiw et inletleclus, spirilus con- nullo feno inlerposito emolliebanlur, 657 setl ^0^
silii et fortitudinis, spiritus scientia; et pielatis, et re- xlernitale incorruplioiiis reficiebantur. El ideo post
plebil eum spiritus timoris Domini (Isa. xi, 2, 3). Ad cxcitates, post claudicationes, post dcbilitates innu-
cujus profeclo niimerum , toiidem provisi, ex in- meras, quia jam triduo cum Domino permanseran»
duslria magis Dei, quam ex eventu, et prxparali proptei- curationes et sanitates diversarum infirnrf*
sunt panes; ut discerent aposloli se habere ex gralia tatum, de manu Domini reficiunlur officio aposttt»
quod non habucrant per naturam, in quibus eral lorum, ut ad ea perveniant qtiandoque; quia grait*
omnis satietas plebis. Et notandum quod supra quin- dis eis juxta angeli vocem restat via.
qfte panes, hic septem ofleruntur ; illic duo pisces Et accipiens, inquil, septem panes, graliat agent,
 549 EXPOSITIO IN MATTILEUM. — LIB. VII, CAP. XVI. 550
fregit, ac dabal discipulis suis ul apponerenl. Et ap- .A mertendi finem pervenire non polnit, ideo reliclu;
posuerunt turba?. Qtiia hxc o.nnia divina sacramenla, sunt escx. Scd aposlolorum cliorus atque doctorimi
per m.inus apostolorum dislribuenda eranl Ecclesiis. reliquiariim fragmenta pcrirc non est passus, sed
Sed benignissimus Jesus prius gratias egil DeoPatri impleverunl mirabili sacratncnlo scplem sportas,
pro salule creclentium, deinde benedixit panes, ut qux siint •sepleni Ecclesix, in quibus universalilas
in ejus benedictione crescerent; ac fregit, quia nisi designatur, seplemque candelalira luccntia coram
eos prius frangeret, nemo erat qui aperirel divina Domino divino liunine illuslrala. Quoniam ptisillis
mysteria, et reseraret a sxculis abscondita sacra- cum majoribus satiatis, non deerunl in Ecclesia
menta. Quis enim manifeslarel Filium Palris? Aut Christi, una cuni aposlolis, qui hxc altiora perfe-
quis Patrem cognosceret nisi Filius? Cum ipse dicat: ctionis prxcepla, vel potius exhortamenta el consi-
Nemo novit Filium, nisi ipse Pater, neque Patrem lium compleanl, et recondanl in vasis suis, qux ge-
quit novit nisi Filius, el cui voluerit Filius revelare neralis fulelium niullitudo non potest sensu capere,
(Matth. xi, 27). Ipse est enim panis vitx, qui de nec operibus explere. Unde bene septem sportx
coelo descendil. Et quis hunc panein per se nobis quibus Doininicorumsunt condila ciborum fragmenta
demonstraret, vel quomodo nos ad inleriora ejus mcnioraiuur, propler septiformem Ecclesiam, qux
cernenda penetrare potuissemus, nisi aperiret ipse 1B et ipsa ol> sepliformem Spirilus sancli graliam,
nobisseptem signacula libri signali? In quo libro seplenario inunero geueraliier consecralur; quae
procul dubio septem isli panes signati erant, el ideo bene reliiiuiis Dominici prandii rcplela cognosci-
longe diu prophela plorans dicebat : Parvuli petie- lur, et sauirala esse narratur, quia totum in cul-
runt panem , et non erat qui frangeret eis (Thren. iv, mine perficitur, quod latitudo deorsum carnalium
4). Quod est aliis verbis dicere, indocti el inerutliti non capit. Tamen omnes admodum saturati me-
quxsierunt cibum verbi diviui quo possent ad virlu- morantur; quia si sunt in Ecclesia qui sua omnia
tem boni operis convalescere, et rcfici divinis elo- relinquere non possunt, neque explere quod de
quiis, nee erat qui eis arcana Scripturarum aperi- virginibus dicilur, tamen jtixla moilum suum
rel, eosque ad viam verilalis instruerel. Acceptis unusquisquc salialiir, dum quod inlelligit, el suus
igitur Doiiii<iuspanibus, gratias egil, ul nos instrue- ordo poposcil, implere festinal, ul ad vilam per-
ret ad graliarum actiones Deo Patri, suaque suffra- veniat sempilernam.
gia implorare, et ul ipse quanlum gaudeat de sa- 659 £{ dimissa lurba, inquit, ascendit in navi-
hite humaui generis, oslendat. Idcirco et nos ad culam. Qux non dimitlitur, nisi saliala el replela.
implorandara gratiam, etiain et referendam, in- Tameu omnibiis diebus vitx nostrx, nobisciim ma-
slructi esse debemus, ut quidquid beneliciorum ejus <J net. Uude el signanter navem, qux est Ecclesia,
percipimus, gratias agamus ei indefessis laudibus. asccndil, de qua et in qua credentium plebem ipse
Manducaverunt,inquil, etsaiurati sunt.lloc quippe gubernat et regit, ne pasla deficiat inter fluctus, ne
a sxculo per David prophetain prxilictiim fuerat: erudita oberret intcr auras linguarum, ne vegetata
Edent pauperes el saturabuntur; et laudubunt Domi- frangalur longo iiinere, neetiam appulsa impellatur
num qui requirunt eum , el vivenl corda eorum in sw- ventis, ne sxviente charybdi naufragetur turbini-
culum swculi (Psal. xxi, 27). Ergo quia isti requi- bus. Et venit in fiues Magedan. Pro quo in Marco le-
sierunt invcneriint, el quia inveiierunt triduo per- giiiius Dalmanulha. Sed qtiia untis ordo narralionis
manserunt: el qtiia 658 Iriduo permanserunt, mi- esl in ulrisque Evangelislis, idcirco non dubilandtim
serlus eorum est, el sattirati sunl : et quoniam sa- eumdcm locum esse sub ulroque nomine. Nam et
turali sunl, Vivent corda eorum in swcidumswculi. nonnulli codices similiter habcnl secundtim Marcum
Sed quantuin isti beati qui tali recreaniur edulio , Magedam, quamvis in Grxco sit Magdalan.
et giUurantur divinis dapibus, tanttim infeiices (CAP.XVI.) Et accesserunt ad eum Phariswi et
qui manducant, et non saturanlur; qui panem Sadducwi lentantes, el rogaverunl eum ul signnm de
verbi, quo vivil homo, atidiunl et degustant, sed cceloosienderel eis. 0 quam duricordes! Signa quae-
non fide aique opere perlieiunl qux auJiunt, *'ruiit, qnasi qiioe viderant opera Deilatis signa non
nihilque ex his intemx dulcedinis percipiuiil, fuerint. Sed quid quxrant oslendil Evangelisla ctun
quo cor eorum firmelur ut permaneant. Pro- ait: El rogaverunl ut signum de ccelooslenderet eis.
feclo, non dicain hi tales, quia de longe vene- Qnxrebant ergo signum cle coelo, ut jam supra, aut
runt, sed quia longe fuerunl a salute, el alieni in moreni Elix, ignein de sublimi venire, aul in si-
a gratia. Nain quidain eorum qui salvanlur, et sa- mililiidinem Samuelis, xslivo tempore tonilrua
lianiur donis coelcstibus, de longe venerunt; quidam concrepare, coruscare fulgura, imbres ruere.de
"vero, sicut Nathanael, et plurimi in qtiibus dolus quibus etiam supra dictum est, quasi non possent
IOIIerat, de proximo. Tamen omnes qtii venerunt ista , el alia httjuscemodi caliininiari ac dicere, ex
j'per fidem nisi recesserint a peccalo, languesciint, occullis et variis aeris passionibus accidisse. Qua de
et ut ila dicam, mortui sunt, quia longe est a pec- causa senstis patet, quod non ob aliud de ccelo qux-
catoribus salus. runt signum ut credanl, sed ut ea qux secundo
Et suslulerunt quod tuperaveral de frugmenlit se- facla sunt de panibus, evacuent. Quanquam et in
ptem sportas. Profecto quia turba in via posita ad co- Evangelio Joannis monstretur eos post hoc miracu-
551 S. PASCHASII RADBERTIABBATISCORBEIENSIS 582
lum de panibus, quxsisse ut manna more Moysi de A tient. Quibus ila prxscitis et praecognilis valde
coeloeis daret. Dicit enim Joannes eos ila dixisse : stullisssimum docet eos ignorare adventus sui
Quid ergo lu facis ut videamutel credamut tibi ? Quid signa, 661 cum omnis lex et prophetae hune an-
operaris ? Patret nostri manna manducaverunt in de- nuntiaverunt esse venturum, et quando venturus
terto, ticut tcriptum est: Panem de cmlis dedit eis esset, vel quomodo, prxdixerunt; necnon et ope-
manducare (Joan. vi, 30, 31). Ac si dicerenl, utqui rum quae gerebat, indicia cum omni admiratione,
multa millia hominum secundo pavisti in deserto jam eum perhibebant venisse. Ita ut quemadmodum
paucis de panibus, fac in exemplum Moysi nobis fidem tempestatis cceli rubor matutini temporis vel
manna venire de coelo, ut credamus tibi. Et hoc vere vespertini reddit: ita manifestam temporum cogni-
non de puritate lidei dixerunt, sicut nec patres eo- tionem, virltitum atque operum, indicium sui ad-
rum, quando dicebant: Nunquid.panempoteritdare, ventus prxstare deberent, si cxci non essent. Et
aut parare mensam in deserlo ? (Psal. LXXVII, 19.) mira comparatio. Quia facto vespere sanguine passio-
Qux nimirum vox, non de credulitate venit, sicut nis Chrisli in primo adventn, peccatorum indulgen-
nec istoruin, sed de infidelitate el duritia cordis ut tia datur; et mane hodie tempeslas valida secundi
calumnienlur et evacuent qux facta sunt a Domino, adventus. Rutilat enim triste ccelum. Nam primus
ne credentes salvi fiant. 660 At '"* retpondetu ait B adventus ejus bene vesperi comparatur, quia in fine
illis. Porro in Marco habetur quod ingemiscens spi- sxculi fuit. Unde licel rubeat ut rosa Cbristi san-
ritu dixerit: Generatio mala et adultera, prxlermis- guine purpuratus, tamen serenus vahle fuit. Porro
sis in medio qux Malthacus commemorat, quoniam in secundo cum venerit quasi mane erit, sed tunc
sicut supra turbam credentem ccelestibus beneficiis licet ccelum rubeat aut rutilet, non serenum sed
refecturus, gratias agebat; ita nunc ob stnllam Pha- tempestas eril, profecto quia rubor ille non de san-
risaeorum non credenlium perfidiam, et tentationis guine, sed ex igne eril. Quoniam sicut in psalmo
callidam fraudis petilionem, gemit et contristatur. canitur : Ignit anle iptum prmcedet (Psal. xcvi, 3),
Quibus ait: et in circuitu ejut tempestat valida (Ptal. XLIX,4);
Facto vespere, dicilit: Serenum erit, rubicundum quod Grxce hoc loco significantius dicilur impp'«?«t,
etl enim ccelum; et male: Hodie tempestaterit, rutilat quod nos ignitum possimus appellare; quia omnis
enim tritle ccelum.Faciem ergo coelidijudicare nottit, illa tunc rutilatio de igne erit. Faciem ergo coeli,in-
tigna autem temporum non potestis scire ? Hoc apud quit, dijudicare nottit, tigna aulem temporum non
plerosque codices non habelur. Sed sensus mani- potestis scire? Hxc nimirum vox increpantis, vel
feslus est, etiam apud gentiles; unde Virgilius exprobranlis est, quia signa et prophelias de ad-
canit : C ventu suo primo, vel de passione ac resurrectione,
G
Sol quoqueexoriens, et cumse condetin undas, cui simile roseum ceelum esse dicilur vespere, non
Signadabit; solemceriissimasigna sequentur. poluerint vel noluerint cognoscere. Neque rursus
Et quaemane refert, et quaesurgentibuaastris.
Deniquequid vesper srrus veliat, umie serenas de tribulatione ante adventum suum futurum dili-
Veutusagat nubes,quidcogitet huinidusAuster
Sol tlbi sigua dabit.Sotemquisdicere falsum gentius cogitare, cui simile est mane roseum ac Iri-
Audeat. sle coelum, ex quo et quando tempestas futura prae-
Constat igitur verum, quod ex elementorum ordine dicatur. Perpendat fidelis animus quam digna omni
atque ex consonantia rerum, possint et sereni dies admiratione Domini responsio sit, quam vera, quam
et pluviales quam sxpe prxnosci. El ideo increpan- fortis in revincendo, quam prudens in docendo, ut
tur Pharisaei et Scribx, qui videbantur legis esse quemadmodum fidem tempestalis coeli matulini vel
doctores, quod ex certiore prophelico vaticinio non vesperi rubor reddit : ita manifestam temporum
poterant intelligere Salvatoris adventum, de quo cogniiionem virtutum atque operum miracula, seu
dictum erat: Descendetsicut pluvia in vellus, et sicut indicia Scripturarum prxstare deberent. Quibus,
slilticidia stillanlia super terram, orietur in diebut ut ita dicam, ineffabiiiter ila responsum temperavit,
ejut jutlitia et abundantia pacit (Ptal. LXXI, 6). Quae ut ipse orlus e coelo signum his non cceleste, sed
nimirura aperta et manifesta signa fuerunl, quibus "* terrestre daret ut eos misericorditer intra confes-
deprehendi posset tempus adventus ejus. Idcirco in- sionem humililatis retraheret, et quod futurum erat
crepantur, quod tempora ex aeris qualilalc nossent lege de se pronuntiatum doceret.
dijudicare, et deprehendere sibi ulilia, utilia vero Generatio mala et adultera tignum 662 qn&rit,
salulis suae non inlenderent nec inielligerent, signa et tignum non dabilur ei, niti tignum Jonw prophetw.
advenlus Dei e coelo in carne. Ex quibus profecto Ergo si non essent adulteri, fidem Abrabae, de quo
verbis, mirabilis Dei responsio commendatur in nali erant, servarent. Sed quia in apostasiam cor-
omnibus; quia illa humilitatem in Christo car- ruerant a fide, aduiteri erant. Unde propheta : Pa-
nis et corporis conluentes, doctrinam ex his qux ter tuus , inquit, Amorrhmut, et mater tua Cethwa
sub habilu hominis gerebat dedignabantur acci- (Ezech. xvi, 3), quibus se signum dare repromillit,
pere, quorum insolenliam et inanitatera jactan- non qualecunque, sed olim a Deo in figura ipsius,
tix irridens, multa eos de natura coeli conjicere magnum et mirabile promissum. Quia sicut Jonas in
solere respondit, cum aut ex ortu aurorx, aul ex praedicatione poenitentiie ad Ninivilas missus est:
vespere, serenum nimbosumque aerem prxnun- pari specie de se Christus tolum exbibtiit, ut verila»
555 EXPOSITIO IN MATTHifiUM. — LIB. Vil, CAP. XVI. 544
adimpleret signum. Nam omne signum alicujus rei A num, et quatuor millia qux pasta sunt in ereiuo.
signum est, quo signatur res occulta latens, vel fu- Quia quamvis magnitudo signorum perspicua sit et
tura. Ideirco recte passio Christi signum Jonae dici- mirabilis, tamen longe allius et mirabilius aliud spi-
tur, non quod aliud jam praesignet aut praefiguret rilali intelligenlia demonstrant. Unde docel quod
passio Christi, sed quia signi Jonx est adimplelio. fermentum Pharisxorum et Sadducxorum non cor-
Qux species apud Grammalicos notissima e%t, ut poralem panem, ut apostoli xstimarunt, sed tradi-
dicatur signum res qux jam nihil ullra de se signat, tiones perversas, et hxretica significal dogmala,
sed quia signi formam olim promissam in se reprae- sicut et cibus quo nutriti sunt filii Israel in eremo
sentat. Nam Jonas ventis sxvientibus projectus in veram doctrinam, el panem, Christnm, qui de coelo
mare est, et devoratus a ceto vel bestia, et post tri- descendit, significat. Sed jure quaeritur, Quoraodo
duum de abysso ac de ventre bestix vivus emissus panes non habuerint secum, qui mox ut impleverant
est, et non relentus a ceto, neque in abysso con- septera sportas, ascenderunt in naviculam, et vene-
sumptus, nec cibi conditione in venlre confectus, runt in fmes Magedan, ibiqoe audinnt navigantes,
sed conlra bumani corporis naluram, integer et il- quod cavere debeant a fermento Pharisaeorum et
lxsus in auras superas virlule Dominicx prxfigura- Sadducxorum; quos denique panes cur secum non
tionis post triduum evasit. Hoc ergo potestatis suae " habuerint, Evangelista dicit, quia obliti sunt, in-
signum Cluisliis de se conslilutum demonslrai, et quil, eos tollere. Sed quomodo eorum potuerunt
se impleturum, ut praefiguralum est, repromiltit. oblivisci, sola divina dispensatio videtur esse in
Quod vel inefficaciler perpendat pius animus, et causa. Et ideo eis proponit proverbium de fermento,
prudenter intelligat mirabile sacramentum et omni- ut inde venirenl ipsi ct nos ad geminx pastionis in-
poteniia plenum. In prophetia lunc promissum est, telligentiam. Et ex hoc fermenti dicto, quia apostoli
et in Christo mirabilius nunc completura. Quoniam aliud cogitabant quod panes non acceperint, abso-
ipse est qui relictis Judxis, per se Ninivitas, id est luta est omnis obscuritas hujus mysterii et decla-
omnes gcntes, venit prxdicare ad poenitenliam, et rata Deitas, qux sola cogitationes homtnum novit.
salvare in salutera. Ipse esl qui sua morle venlos Quod 664 autem abslinere apostolos jubet, ne ad-
mitigat, et tempestales placat. Ipse qui sxculi judi- misceanlur doctrinx Judaeorum, omnipolenter do-
cio traditus est, et ab hominibus dijudicatus. Ita ut cet, circumspecte latcque inlelligendum qtiia omnis
Caiphas, quasi in sorte dicat: Expedit ut unut homo legis opern in effectum fidei posita sunt, et in prae-
morialur, ne tota gent pereat (Joan. xi, 50). Unde formatione rerum futurarum constituta, ut in quo-
devoratus et deglutilus a morte, projectus est, ita ' rumcunque tempora seu aetates, veritas claresceret
ut usque ad inferna quasi iu profundum abyssi de- " signorum, nihil jam ultra in veritatis simililudine
scenderet, tolumque eum abyssus vallarct. Et non aul spei posHum adumbraretur aliquid, et xstima-
dico quod draco ille qui est in mari, et formatus retur superslitio Judxorum seu deulerosis verum
est ad illudendum, eum absorbuerit, ut in suum quippiam promittere. Et ideo magnum cst documen-
trajiceret corpus, sed ut perimeret illxsum, nesciens tum omni Ecclesix calholicx, ut caveat se ab omni
quod non esset ei datus ad victum, sed ut vivus et quod extra Christuin et extra legem spiritalem est;
victor remearet ad superos de 663 sepulcro, et ut ne veritas Evangelicx legis in aliquo corriimpatur.
daretur indieium, quod Jonas in ejus venisset prae- Sed si forte fragilitas aut oblivio humana snbre-
conium, mox post triduum ex abysso de morte, pscrit, ut septem sporlas aliquis secum sumere
contra condilionem hominis, quem assumpserat, prxtcrmiserit, caveat ne similis eorum efncialur, ut
non retentus atque incorruptus emersit, ac vivus. obliviscatur beneficiorum Dei. Quinimo audiat be-
Propterea quia ejus mors et habitus plena sunt vir- nignissimum Jesum increpantem et docentem; quo-
lulum miraculis, et signorum sacramenlis, voluit niain omnino oblivio donorum Dei fugienda esl. Et
de se intelligi fulurum, quod promissum erat r«d si conligerit, recordari oportet doctrinarum Dei de
exemplum, ut eo amplius cognosceretur ex prophe- n quinque et seplem panibus ; quoniam qui de his tot
tix signo, quo signum rursus reformabatur in lio- millia saliavil hominum, potens esl et recreare, non
minis exemplo. Tunc reliclit itlis, abiit. Non sicul ex panibus tantum, verum et ex doctrina aclernae
locis aliis dicitur, diinissis turbis abiit, sed relictis, refectionis, quibuscunque ad tempus in navi, aul in
iil aliquam differentiam faceret in negolio. Quia in- via, oblivio subrepserit, ita si oblulerit ea, quae pro
fidelilalis error insolenlium animos obdurarat, id- delicto oblivionis in lege jubentur. Sed qnia longam
circo non ditnisisse eos dicitur, sed reliquissc. jamdiu viam cucurrimus , et laliores circuivimus
Et cum venitset trant fretum, obliti sunt discipuli campos, non est nobis amplius in his inimorandum,
ejut panet accipere. Qui dixil itlis : Intuemini el ca- ne prolixa oralio, ne accurata lectio, faslidientibus
vete a (ermentoPharitmorum el Sadducmorum. Quod non placeat, el laborantibus ac volenlibus disccre,
aulem obliti sunt panes tollere, et quod eis prxcepit impediat; quia sxpe imporluna narralio loqueniis
cavere a fermento Pharisaeorum, res in causa est, patientiam fatigat audientis. Idcirco monere leclo-
quia per hanc occasionem docet non solum aposto- rem meum delico, ne partem paraholarura benignis-
los, verumeliam et nos, quid significent quinque siini Dei surdus audiat, quia de his dictum esl: Qui
pancs et seplem, necnon et quinque millia homi- habet mtres avdiendi, audiat (Mnltlt. xi, 15). Ne cu-
PATROL.CXX. 18
ftKS S. PASCHASHRADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 556
rationes Dei ingratus recipiat, ne ad convivia ge- A ornatum traho sermonera; quia non adultennam
minx refectionis fastidiosus veniat, ne pro filia in- desidero doclrinam, neque populi amicam exria-
tercessor indevotus accedal. Unde gravissimam ac inantis vocera. Ideo, fratres mei, ut in principio
siraplicem disputationera nostrara nemo despiciat, proposueram, quia oratio nostra non habel fucatam
quoniam nulla in nostro sermone est ambitio laudis,. pulcbritudinem, habeat, oro, naturalem inttts viro-
nulla pompa vani eloquii: nihil quod festivum res- rem et imaginis sux veritalem, ut caput suum
plendeat, nisi sola intelligenlia : nihil quod puerile nullis vcrboriun floribus coronei, sed sola et sim-
resonet lubricum, vel quod ferveat, juventulis. Et, plici fulciatur inlelligenlia. Et seculi sumus Jesura
ut credo et opto, nihil quod senile jure derideatur, per ineffabilia parabolarum documenta, el virtulura
qnia jam mihi nulla plumea levitas placet, nulla la- miracula. Respiremus paululum, ut ad ea qux re-
elea ubertas et infanlilis delectat. Nam litterarum stant perlraclanda, infatigabiles regrediamur, si quo-
slndia humanarum 665 Jam olim omisi, et ideo modo primum beati Petri fidem a DeoPalre inspi-
nune nibil de alienigenis studiis captiosum neque ratain percipiamus.

PR.EFATIO LIBRI OCTAVI

Ndtumest omnibus, etiam qui saeculares litleras B sia fundata et constabilita consistit, DeumDeiFilium
legurif, plus esse sectandam sapientiain maxime di- credens, cui est de Patris xlernitate cum eo una
vinam , quam eloquentiam humanam; quoniam , aeternitas, unaque virtus, ef una potestas. Hanc igi-
sicut ait Cicero, totius sxculi eloquentix rex et ma- tur fidem non eloquentia humaria docuit, non p!Ho-
gister, si quis omissis rectissimis atque honeslissi- sophia sxcularis, non facundia' sermonis, non ullius
mis studiis rationis et officii, consumit oinnem ope- artis disciplina. Et ideo stultum cst in ea parte ser-
ram in exercitatione dicendi, is inulilis sibi, perni- monis suasoria senlentiarum verba depromere, ubi
ciosus palriae civis alilur. Qui vero, inquit, Ha sese totum divina inspiratio operatur; quamvis cavere
armat eloquentia, ut non oppugnare commoda, sed debeamus ne bohis et sanctissiirtisdocumenlis araara
pro his propugnare possit, is mihi videtur suis et et venenata dulcedo raisceatur, quoniam valde abso-
publicis rationibits ulilissimus. Unde et mihi licet luta et plana est beati Petri de Christo confessio, ut
nori habeam tantam loqnendi facundiam, quia inlel- nulli liceat aberrare a fide, neque declinare a vero.
ligenlia ex parle divinarum Scriplui arum prxslita Cnde post declaratam majeslatem Christi volens di-
est, nem6 me, quxso, reprehendat, quia volui fratri- vina sapientia apostolos iiitroducere ad sacramenta
bus, quibus nie totum debeo, in hoc negolio deser- redemplionis humanae, ccepit eis ostendere, nunc
vire, et fugaces senlentiarum sensus, saltcm his qui C ejus passiohes, nunc eos ipsos aposlolos et omnes
minus intelligunt, eorum ad incitanda ingenia, lille- eleclos per easdem passiones et mortificaiiones car-
ris alligare. Siquidem simplici eloquio, qitia omnino nis, ire debere post Christum. Donec rursus redeat
Sicmagis decet, quam artificioso ingenio, qiiaedivina ad consuela operatioilis sux miraCula , elaborat
sunt, enodare decrevi. Ne vendibilis magis culpare- divina virtus ul eum omnes' inlelligant Deum verum
tur oratio, qiiam utilis et proficua legentibus proba- et hominem et passibilera et immortalem. Stiisque,
retur. Maxirae in processu sermonis id servandum, ut ita loquar, utens argumentis, non in humana sa-
ubi non caro et sanguis aliquid Operatur, neque pientia persuasibilibus verbis, nec seciindum intro-
eruditio humana valet, sed Patris infusio, qui per ductiones dialeclicae arlis', quas Graeci Isagogas
semetipsum proprium Filium suurn bealissimo Petro vocant, sed miro et ineffabilimodo introducit ad se,
revelavil in carne, el docuit arcana 666 sacra- nunc inspiralionibus ad divina intelligenda, niinc
menti sui mysteria, qux nunquam lingua potuit re- qux humanitatis ejus sunl demonslranda, nunc se
serare humana, neque intelligendi formam ratio- venturum repromillens in gloria Patris; deinde se
nemque mortalibus prxstare, qux prxstita sunt gloriftcaliim oslendit in monte, et sic novo genere,
principi aposlolorum, ut plenissime coguosceret in ut ita loquar, agendi et dicendi procurat ut eura
uho ebdemque Christo quod semper Dei Patris Fi- D inlelligant vere quinam sit unus et singularis, vel
lius fuerit, et semper jus Patris ineo nomenque man- quid sit, aut cur venerit. Ut videant, credanl et co-
seril. Haecest autem vera el inviolabilis fides ex Deo gnoscaritmysteria redemptionishumanx, sicque eum
Patre Pelro data, ne si non semper Filius, non sem- sequendo utadetimperveiiiaiU,beniguissimusmagi-
peT et Paler fuerit. In qua flde profecto omnis Eccle- ster irivitat.

667 LIBER OCTAVUS.

VenitJetusin partet Cmtarew Philippi, et interro- esse Ftliumhominis? Magna et evidens est intelligen-
gubat ditcipulos suot dicen,: Quem dicunl hominet tia de Chrisio, quaiu commendant Evangelistx, et
 BS7 EXPOSltlQ IN MATTtfiEUM. - LIB. VIII, CAP. XVI. 558
ideo locum describit quo facta sit ista inlerrogatio, A Idcirco nequaquam dixerim quod de se requisierit
et reddila tanla talisqtie ettam admirabilis responsio. illud quod ipse confessus est, quod coram oculis, ef
De quo sane loco, quia multi dispiitaveruiU, stiper- in eodem Ioco eral quod manu palpari poterat; sed
fluum duxi aliquid dicere, vet diu loqui. Quia non occultum erat de quo quaerebat, in quo et usqiie ad
opus est, nisi solummodo, utdixi,-quod Evangelista quid fundamenta Enclesix jacienda erant, et fides
nunquam locum et tempus describerel, si non magna omnium commendanda. Unde mirabilis omnium et
et eximia forent, qux in his locis dicta vel gesta inaudita responsio beati Pelri emicuit, ut totum
sunt, dequibuset ipse narraturus erat. Interrogavit quod erat in Domino cerneret, et quod in Christo,
aulem Jesus eo in loco discipulos suos ila dicens : qui Deus erat, videret. Nec hominem, qui loqueba-
'
Quem dicunt homines esseFilium hominis? Quidquid tur cum eo, denegavil esse hominem,.quem cernebat
igitur de illo quilibet sensisset, non aliud quam de prxsentem : et tamen ullra, sine dilalione, quam
Filio hominis interrogat, quem eum esse dicerent. ullus eorum confitebatur: Tu es, inquit, Filius Dei
Quia profecto vult introducere discipulos, quidquid vivi. Deuin vivum forte appellat in comparatione
alii senserinl, primum ad fidem, ut ipsttm eumdem - eorum deortun qui pittabanlur dii, sed mortiu erant,
que Filiuui hominis, Dei Filium vere sentiant, cre- et non sunt nisi idolorum portenta. Propterea et
dant etintelligant, et non (sicut vetuserror noviter B 1 beatus Petrus plus quam bomo eral, quia liltra ho-
repullulasse et veteres cineres removisse doluimus) minem sapiebat; qui cum Dei Filium in hominem
ut unumel ipsum Christum in duas divideret per- videret, ultra humanos oculos vidit et intellexit. Et
sonas , diceretque humanitatem Christi per adoptio- ideo ab ipso Dorainolaudatus est, quia rion id qtiod ex
nem in Deum esse, et Yerbum,Palris quod caro fa- carneelsanguineerat,lantum inlendit.sedDeiFilium
ctum est, verum confiterentur Filium. Sicque duas eiiam in Patris revelalione conspicieris, in una ea-
naturasin Christoduos dogmati?abat filios, duasque demquepersonaeonfessusest. Nequeenim dixit, inte
personas fingebal. Cum hic de Filio hoininis solum- est verus DeiFilius, sicut Verbum erat in |6rophetis, ut
modoipse interrogat, et Petrus ad interrogata dehoc aliusessethominis,etaliusDeiFilius;sedmoxui ait,
ipso respondit : , 669 Quem dicunt hominet esse Filium hominis,
Tu es, inquit, Chrittut Filius Dei vivi. Nihilque sine ulla dilatione aut interpositione confessus est
interponens et nibil discernens de unitale. personx, qui loquebatur ei Filius hominis, Tu es Chrisfus Fi-
sed lotum quod est in Chrislo verum Dei Filiut» lius Dei vivi. Utique juxta Joannera, quia Verbum
confitetur. Nec mirum si erravit isle de quo dixi- caro factum esl, et habitavit in nobis (Joari. i,' 14)'.'
mus, quia homo erat; sicut erraverunt et illi*qui Est ergo Filius Dei, Deus ex Deo, et homo ex ho-
eum aul Joannem dicebantpropterHerodis fallaciam, C Cmine, unus in utroque plenus gralix et veritatis.
aut Eliain, quia venlurus adhuc esse creditur, ,aut Accepit namque nascendo hoc qiiod non erat, et ria-
Jereniiam, propter quod ad eum dixerat Deus : Ecce tum est Verbum quod semper in Patre erat, alque
constitui te super gentes et regna (Jer. i, 10), eradi- ila filius xternus natus est, quia in eo non aliud
care et demoliri, et perdere, rursus rexdificare et natum est quara qiiod xternum est. Hunc igltur as-
plantare. Qux nimirum omnia de errore 668 ve~ sumpsisse corpus quod erat in propatulo, et hominem
niebant, quia homines erant, et ideo his omissis factum, perfecta beati Petri confessio est et absoluta;
transeamus ad alia, quoniam plus xdificat fides, qux quia sicut xlernitas, naturae nostrx corpus accepit,
Pelro revelata est, quam locus in quo hxc interro- ila cognoscendum est naturam corpbris nostri aeter-
gatio proposita est, et relictis etiam erroribus de nitalis assumere potuisse virtutem. Unde qiiia in
Christo, et opinionibus singulorum, ne oliosum vi- fide ista, suir.mum bonura consistit valde per neces-
deatnur protendere traclatum , ad .apostolorum sarium, a discipulis requirit, quem se homiiies esse
inlerrogalionem, qua interrogantur a Christo, ve- dicerent? et adjecit:Filium hoininis? Haecenim fir-
niamus. missime confessionis tenenda est ratio, et prxdi-
Vos ergo, inquit, quem me esse dicitis ? Ac si di- canda iides, ut sicul Dei Filium.ita et filium hominis
ceret benignus Magister, quia illi tantum homines de D * in una eademque persona credamus et adoremus
Filio hoininis uthoinines male sentiunl: Quia omnis Deum; quia alterum sine altero nihil specie tribuit
homo mendax(Psal. cxv, 11), vos qtii plus estis quam ad salutem. Porro quod Petrus prior prx omnibus
bomines, quem me essecreditis? Hoc quippe ex con- respondit, prioratus oflicii est, et ardor fidei nimius,
sequentibus textuque sermonis a Domino ostensum ut unitascommendeturEccIesix,et Gdesteneaturom-
est, quod apostoli nequaquam bomines, sed dii jure nium apostolorum, ac si in capile uno: Tu es, inquit,
sinl appellali. Cum enim dixissel: Quem dicunt ho- Christus Filius Deivivi. Habesin hoc exemplo lotam
mines esse Filium hominis, mbx subjecit: Vos ergo, Trinitatem.et veram confessionemcatholicx veritalis,
quasi diceret : Quia dii eslis, quem me esse lesta- ubi Deus Pater prxdicalur, et FiliusDei vivi, unctus a
mini? Yel, Quem me xstimalis? Attende, prudens Spiritu sancto, et intelligatur una virlus, una natnra,
lector, quam mira et slupenda interrogatio. Nam una cooperalio Trinilatis. Porro quod addidit Dei,
coram oculis eorum nihil aliud ipse quam homo ap- excellentius est, quam utcomparationem capiat emn
parebat, etiam se esse Filium hominis, quod vere his qhi non sunt dii. Verum quod majtis est, etiani
crat, dicebat, el tameii ub eis aliud requirebat. et cum his qui aliquid esse videnliir ex gratia , quo.
559 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 5C0
niara secundum eminenliam qua supereminet ora- k.nisi Paler, 671 s'c> nemo Patretn nisi Filius, et cui
nibus habentibus in se vilam Deus vivus dicitur; voluerit eum Filius revetare (Matth. xi, 27). Ac per
quia non accidens ei vita est, sicut nec filio ejus hoc sicut revelat solus Filius Palrem per Spiritum
qui ex eo vita natus est. Et ideo a quo habel ul vita sanctum, ita et Pater Filium per eumdem Spiritum
sit, ab ipso apostolo Petro revelatum est quod sanctum.
Patris Filius sit. Et ticut habel Pater vitam in te- El ego dico tibi, quia tu et Petrus, el tuper hanc
metipto, tic dedit et Filio vitam -habere in seipso petram mdificaboEcclesiammeam. Quod si volueris,
(Joan. v, 26). Ac per hoc vita filius, Dei Patris vivi lector, singula verba opponere et conjungere prio-
Filius est. Quae confessio proculdubio, sicut xter- ribus verbis, invenies*mirae responsionis eloquiuui.
nam habet remnnerationem, ila et beatitudinis prae- Ac si diceret: Quia tu mihi dixisti: Tu es Christus,
mium. Hinc ei dicitur : el ego dico libi, quia tu es Pelrus; deinde : Filius Dei
Beatus es, Simon Bar-Jona, quia caro et sanguis vivi, et ego dico, quia tu es Bar-Jona, id est, filius
non revelavit libi, sed Pater meus 670 aui!" ccelis columbx ; ut et ipse Pelrus per gratiam sancli Spi-
ett. Beatus qui in thesauris Dei inlroivit, beala et ritus Filius Dei intelligatur. Unde cum magno gra-
confessio quae de thesauris Dei hausta est, quoniam vitatis pondere cogitandum et legendum esl quod
beatitudinis affert praemium. Unde et beatus dicitur B ait: Et egodico libi. Ac si patenter dical, non ser-
ex praedestinatione et ex dono gratix, quam necdum mone casso et nullum habente effectum operis, sed
habebat jure, dum satanas increpatur, dum negat, dico tibi ego, cujus dixisse, fecisse est, quia verbum
et alia quamplurima, quae infirraitate carnis salulem meum omnipolentia plenum est; Quia tu es Petrus,
operabantur. Beatitudo tamenfirma manetei, in eo, quod a petra derivatum est nomen, id est, a me su-
Qui vocat ea qum non tunt, tanquam ea qum sunt per quem xdificatur omnis Ecclesia. Non enim, ut
(Rom. iv, 17). Sed quare haec beatitudo, reciproca quidain male putant, Petrus fundamentum totius
vice, ei reddatur a Christo, causa est ipsius con- Ecclesix est: Quia fundamentum nemo aliud potett
fessio; causa vero confessionis ejus, ex dono et ponere, prmter id quod positum ett, quod ett Chrittus
gratiaest. Ut sit Deus Pater qui revelat Filium suum, Jesus (1 Cor. m, 11). Licet super eodem funda-
in causa, el Filius qui revelalur, causa nostrx sa- mento primus, ac si caput Pelrus recle positus cre-
lutis; Spiritus vero sanctus amborum Patris videlicet datur, tamen in ea petra, de qua nomen sibi ex
et Filii donum per quem revelatur Filius. Unde et dono traxit, el super eam tota construilur et consla-
Petro : Beatus es, inquit, Simon Bar-Jona. Quare ? bililur illa cceleslis Jerusalem, id est, supra Chri-
quia non revelavit tibi ista caro et sanguis, qux ex stum , ut iirma permaneat in sempiternum. Dc
patre aut matre, sed Pater qui in ccelis est. Et quod G cujus nimirum firmitate prior Abraham in Veteri
caro et sanguis revelare non potuit, Spiritus sancti Testamenlo firmalus et consolidatus in ipso legitur;
gratia revelatum est. Hinc ergo Petrus et ex confes- deinde Petrus in novo, ut in eorum fidc omnis re-
sione sortitur vocabulum, eo quod revelationem ex promissio firma maneat in Christo. Nec igilur mirum
Spiritu sancto habuit, cujus et Filius appellandus si Pelrus a petra dictus est, eo quod firmus fulurus
est. Nam Spiritus sanctus Hebrxa lingua feminino erat per Spiritum sanctum firmilate fidei, cum et
genere Ruha dicitur, nec inconvenienter, quoniam lux mundi dicuntur esse, a lumine quod estChristus.
ex eo, aut ex ea, ut ita Laline loquar, omnis rena- Est igitur commune nomen , ut aiunt, inler Syriam
scitur Ecclesia. Siquidem in lingua nostra Bar filius, et Hebrxam Latinamque linguam. Et notandum
Jona columbainterpretatur, ut ex toto filius columbm quod non hic primum ei hoc impositum est nomen ,
dicatur; quamvis alii simpliciter id accipiant, ut sed longe supra juxla Joannem ubi adduxit eum An-
Simon Petrus filius Joannis juxla carnem intelliga- dreas ad Christum. Tu es, inquit, Simon Joannis, tu
tur. secundum alterius loci interrogationem : Simon vocaberit Cephat, quod interpretatur Petrus (Joan. l,
Joannis, diligis me ? (Joan. xxi.) Et volunt id scripto- 42). Et non dixit, tu vocaberis Petrus, quo jam vo-
ris vitio depravatum, ut pro Bar Joanna, corruple catus erat nomine, sed ait signanter: Tu es Petrus,
Bar-Jona legatur , inde detracta syllaba. Joanna et super hanc petram^ a qua petra factus es, adificabo
autem interpretatur Domini gratia, Jona vero, ut Ecclesiam meam. Non quod jam, ut dixi, tam firmus
dixi, columba. Sed utrumque nomen mystice intel- essel, sed quod futurum erat ut fieret a Chrislo,
ligi potest, ita ut et columba Spiritum sanctum, et Qui vocat ea qum non sunt, tanquam ea qum 672
gratiam Deique donum significet spirilale illud quod sunt (Rom. iv, 17). Et per Spiritum sanclum ita fir-
ait: Quia caro et tanguis non revelavit libi. Aposto- maretur : Ut nequemort, neque vita, neque intlantia,
licae narrationi compara quae ait: Continuo non ac- nequefutura, neque ulla creatura pottet eum teparare
quievi carni et sanguini (Gal. i, 16), carnem ibi el a charitale qum etl in Chritto (Rom. vm, 38, 59). Et
sauguinem Judxos signans. Unde ostenditur quod ei ideo nondum beatus erat in re, sed tantummodo in
non per doctrinara Pbarisxorum, sed perDei gratiam prxdestinalione Dei, a quo non qualis tunc erat, sed
Christus Dci Filius ei revelatus sit. Et ut verius fa< qualis futurns erat amabatur a Domino. Nam et
tear, neque ab homine, nequc per hominem, hanc Nalhanael, in qvo dolut non erat, leste Doiuino,
habuit gratiam, neque ullis humanis sensibus, hanc pene eamdem prior confessionem tenuit cuin ait:
didicit doctrinam, quoniam sicut: Nemo novil Filium Rabbi, tu et Filius Dei, tn es rex Israsl (Joan.i,
 5CI EXPOSITIOIN MATTHiEUM.— LIB. VIII, CAP. XVI. 562
47-49). Sed ille adhuc inlerroganlis affectu ac dubi- A/ se, peccatum, neque petra est super quam aedifi-
tantis, videtur qnsrere raagis quam firmare, et hoc; cat Christus Ecclesia, neque Ecclesia est, neque
ipsum quia visus est sub ficu. Petrus autem talemi pars Ecclesix quam Christus aedificat supra pe-
ac tantam expressit de corde confessionem, ut ejuss tram, quia prxvaluit ei porta inferni. Et ideo dum
confessiu sit omnium apostolorum. Et sicut simul1 hic vivilur, elaborandum est ne praevaleat aliqua
omnes interroganlur, ita in eo omnium est responsio> t nobis porta inferni; quia si prxvaluerit, non in Ec-
una, supra quam fundatur Ecclesia, et contra quarai clesia neque pars Ecclesix sumus. Hinc est quod
porlx inferorum non prxvalebunt. Quia seu.dicas; ait Apostolus : Quoniamqui talia et talia agunt, qux
conlra hanc fidem eas non prxvalere, seu dicass dinumerat, regnum Dei non contequentur(Gal. v, 22).
contra Ecclesiam, qux hac fide supra Christum fun- Et Dominus inquit: Contenditeinlrare per anguttam
data est, et firmatur, unuin est, eo quod nec funda- portam (Luc. xm, 24). Quia sicut sunt porlx infe-
mentura dissolviiur, nec fides talis tantaque infir- rorum vitia et peccata, ita sunt porlx justiliae, vir-
inatur, nec Ecclesia inter innumeras aurarum tem- tutes, per quas intrant justi in requiem. Unde David
peslates, nec ventorum impulsionibus subverti- canit Domino : Qui exallat me de portit morlit, ut
lur. annuntient omnes laudationes tuas tn portis Sion
Sed tanta fides non nisi de revelatione DeiPatris, B1 (Ptal. ix, 14). Per quas nimirum portas pervenitur
et inspiratione Spiritus sancti, nascilur, ut Petrus; feliciter ad iilam unam portam, de qua ipse rogat:
quisque qui hanc babuerit fidem a firmitate petrx• Aperite, inquit, mihi portat jutlitim, ingrettut in eat
dicatur, non carne et sanguine revelante, sed Deoi confiteborDomino (Ptal. cxvn, 19). Deinde addidit
illuminante, iia ut cum Apostolo : Conversalionostrai 674 <"am unam portam, qux Christus est: Hwc
tn ccetissit (Ptii7fp.ni, 20). Quod ti secundum carnm [ porla Domini, justi intrabunt per eam (Ibid., 20).
et sanguinemvivimus, etconfitemur Jesum Chrislumi Cum sint ergo multae et innumerabiles porlae infe-
Filium Dei vivi, ut pula dogma hujusmodi susci- rorum, nulla earum prxvalet conlra eum, quia aut,
pientes a parenlibus traditum nobis, tunc forte> ut petra est, aut Ecclesia cedificala supra pe-
Pater non revelavit nobis, sed caro et sanguis (Rom. tram.
vin, 13).Proplerea nec stabiles sumus in fide ipsius, Idcirco jugiter orandum est: Ne quando dicat ini-
necfirmi sicut Petrus, et ideo nec bealiludinem micus, prmvalui advertut eum (Ptal. xn, 5). Quia tunc
reportamus, nec similem benedictionis gratiam. Et vere prxvalet, si viceril usque in finem, ut porta
notandum quod tantum petra est unusquisque fide- nos absorbeat peccali, ne nos jam ultra resurgere
liura, quanlum imitalor est Christi, et tantum lux, ad virlutes, aut vincere possimus peccatura. Et
quantum illuminatus a luce. Ac per hoc tantum Ec- C ideo foriassis non prxvalebunt, de futuro dixit, et
clesia Christi super eos fundatur, quantum et ipsi non de prxsenti, quia rari sunt in quibus post per-
firmanlur a Christo. Unde non super uno Petro, ceptam gratiam aliqua eorum non prxvaleat porta
verum super omnes apostolos apostolorumque suc- peccati. Etiam, ut ita fatear, nec ipse Petrus fuit,
cessoresEcclesiaDeiaedilicatur; unde David : Fun- quamvis jam magis ex prxdestinatione Dei beatus
damenta ejus, inquit, in montibut tanctis (Psal, esse dicatur, conlra quem non praevaluerit dum
LXXXVI, 1). Sed ipsi montes super montem 673 negavit; sed non defecit a fide. Idcirco tandem ali-
Christum xdificanlur prius. Deinde et mons Chri- quando vere conversus per gratiam Spiritus sancti,
stus ultra omnes montes et colles elevatur. Quod deinde contra ipsum nihil jam ultra prcevaluit, dum
autem repromittit, quia Portm inferi non prmva- victor in fine claruit.
lebunt advertut eam, vel sicut nonnulli codices Et tibi dabo, inquit, claves regni cmlorum. Com-
habent; non prxvalebunt ei; recte quaeritur, cui ei? petenter igitur primum promissum est, quod ei non
vel, adversus quam ? Utrum adversus petram supra prxvaleant porlae inferorum, et postea, Tibi dabo
quam aedificalur Ecclesia Dei, aut ei Ecclesiaenon clavet regni ceelorum. Dignus enim est ab eo ipso
prxvalebunt quam aedificatChristus supra petram ? Verbo accipere claves regni ccelorum, qui obstruxe-
Quia id non exprimit manifeste, tamen indubitanter D rit portas inferorum, ut non praevaleant adversus
credendum est, quia nec adversus petram, supra eum. Quasi praemium enim post firmitatem fidei et
qnam aedificatur Ecclesia, nec adversus Ecclesiam fortitudinem victoriarum, in secundo loco dantur
qux xdificatur supra hujusmodi petram. Alioquin claves regni ccelorum ei qui potuerit virlutibus ob-
adversus quem portae prxvaluerint inferorum, ille slruere portas inferorum, ut ipse sibi aperiat portas
neque petra dicendus est supra quam a Christo regni ccelorum, quaeclausx sunteis qui vincuntura
aedificatur Ecclesia, neque Ecclesia qux super vitiis, et portis concludunlur inferorum. Omnis
petram xdificatur. Quoniam si xdificaretur super namque species virtutum cum ex corde fuerit adim-
petram, licet flumina inundaverint, venli flaverint, pleta, quasi ipsa clavis regni videtur, ila ut inve-
testeChristo, non cadit quisquaro, quia fundatusest niatur eadem virlus et clavis esse porlx simul et
rapra petram. Novimus quia portx inferorum vitia porta per quam introitur ad regnum. Ideirco nec
sunt et peccata; nam unumquodque peccatum per immerilo tot dicuntur claves, quot fuerint habitae
quod descenditur ad inferos, porta est inferorura, virlutes. Praesertim quia unaquaeque virtus quam
et ideoomnis anima quae conlrabit adversus se, in sxpe et simul omnes virtutes regnnm cnelorumdi-
568 S. PASCHASJI RAJDBERTJABBATIS CORBEIENSIS 564
cuntur; et propterea qui eas habuerit secundum A buerint, tunc a sacerdote jubetur ul immupdi fianl;
quas vivit, videtur esse in regno ccelorum et ini non quod sacerdos leprosos mondos facjat aut im-
civitate virlutum, 675'c0ntra 1uas inferni leges et; mundos, sed quod habeat notitiam leprosi et non
tartarorum portx, "etomnia morlis claustra dissol- leprosi, etpossit discernere qni mundi sint, quive im-
ventur, et aperientur janux vitx. Sequitur : mundi. Quomodo ergo ibi sacerdos munqVimfacitaut
Et quodcunqueligaveris supra terram, erit ligatum immundum, sic et bic alligat vel sofvit episcopus vel
et in ccelis,et quodcunque solveris super terram, erit presbyter, non eos qui noxii sunt, vel innoxii, suo
solulum et in coelis. Quxso unusquisque circumstan- arbitrjo, sed pontificalis officio cum peccatorum
tiam lectionis hujus diligenter intendat, maxime' audierit varietales, scit qui ligandi sint, quive sol-
tamen episcopi, quibus videtur cum Petro et cura vendi. El si quispiam secus prxsumpserit, non de
omnibus apostolis hxc poiestas speciaHus a Domino1 justitia et vero venit, sed de faslu et praesumptione
attritmta, licet et.omni Ecclesjx eadem sit concessa; Pharisxorum, quianon sunfad hoc missi, ut disper-
quoriiam qui hanc sibi vtill vindicare graliara, debet dant et occidant, sed ut colligant et salvenl eos
infirmiiatem Petri in pelra tenere, fidemque moribus etiam qui ceciderint.
et voce prxdicare,', deinde claves regni quas dixii Tunc prwcepit discipulis suis ut nemini dicerenl
Iiabere, easdemque claves non a se, sed a Domino,. B quia ipse est Christus. Quoniam alios spiritus sui
el per Dominum, quasi ccelestis janitor custodire. esse testes oportebat quam aposlolos, legem videli-
Alias autem nisi judicia ejtis maneanl firma in Chri- cel ct prophelas. Resurreclionis autem sux testi-
sto., qirasi Deo judicanle per ipsum, timendum' monium, proprium est apostolorum. Et ideo non
ne contra ipsum qui ligat aut solvit, prxvaleant \ anlea quam tunc primum confirmantur, ut tesles
porlx iriferorum, si injuste judicat, et non secundumi fierenl idonei in Spiritu veri|atis. ln quo nimjrum
Dei verbum. Adversus qtiem autem portae inferorum> prxcepto declaralur, quia scientium in Spirimm
non prxvaluerint, ipse juste judicat, quia claves> Chrislum bealiludo monstrata est. Negataevero rur-
regni a Domino jam perceptas secum portal. Pro- sum humilitatis ct passionis ejus periculum decla-
pter qubd et aperit eis qui soluli fuerint snper ratur. Propterea:
terram, ut sint soluti et liberi in ccelis. Et clauditI Exinde cmpit, inquit, oslendere quia oportebat eum
eis, qui justo judicio ejus ligati fuerint super ter- Hierosolymam ire, et pati multa a senioribus plebis
ram, ut sint quasi ligali in cceloet judicati; et ideo, et scribis, et a principibus sacerdotum occidi, et die
quasi, dixi, qnia non in ccelis erunt, sed inde repulsii lertia resurgere 677- Sed quam dispensative apo-
cceleste secum judicium portabunt ad inferos, si stolos ad hanc introducat fidem, nescio vel si rari
jusle ligali fuerint. Et ideo formidolosa utrisque1C sint qui inlelliganl. Nam superius Petrus vix lan-
incumbit necessitas; et quijudical ac ligat, ne forte dem pervenit ut confiteretur : Tu et Chrislus Fjlfus
injuste liget aut solvat; et qui judicatur ac ligatur, Dei vivi, et hoc non nisi Palre de Filio revelante, et
ne forle ligatus aut judicatus juste, hinc antequam1 mox prxcepit ei et omnibus discipulis, Ut nemini
solvatur, exeat. Yerumtamen ovibus Christi, quo- dicerent quia ipse est Chrislus. Quid putas prxdi-
libet riiodo liget pastor, semper timenda ac reve- caveiint. prius, quando diclum est eis : In vias gen-
renda est sententia pastoris, ne forte culpam quam lium ne abierilis, el in civitates Samaritanorum ne in-
non contraxit ex facto incurrat prx contemptu. traveritis; ite potiusad ovei perditasdomusIsrael,elc.
Cxterum quamvis eis ligandi solvendique maneat (Matlh. x, 56). Quee dixit eis, mittens ad prxdi-
potestas, nisi jusle ligaverint aut solverint (ut cuin , canduin. Quid ergo, si ad apostolatus officium jam
eorum pace loquar qui ligant attt solvunl), ridicu- lunc miltebantur, aliud prxclicare poterant quam
lum estcogitare, aulsenlire, et periculosius facero, Christum, qui se miris et diversis quotidie operibus
ut is qui in vinculis peccatorum suorum ligatus est, Dominum esse declarabat? Et si tunc adhuc eos
et constringitur poenaliler, propter hoc solum, quia miuit, et volebat ut eum annuntiarcnt, quid est quod
episcopus dicitur 676 habere bujusmodi polesta- nunc prxcepit eisdem discipulis ut nemiiii dicant,
tem, ut ab eo soluti, sint soluti et in coelis; aut li- " quoniam ipse est Christus? Si autem nolebat se prx-
gati iri terris, sint ligati et in coelis, hoc est, in"cce- clicari, quomodo implentur qux prxdicta sunt eis;
loruiri jiidicio. Absit ergo hoc ab illo senalu ccelo- quale est illud: Tradent enim vos in concilioiet in stj-
rum, ut seeuiidum motum animi superbientis aut> nagogis suis flayellabunl vos propler me, in teslimo-
irascenlis cujuslibct, et ipsi iujuste ligeiu autsolvant 1 nium illis ? (Marc. xiu, 9.) Vel iflud: Cum tradiderint
coram oculis summi judicis omnia circumspicientis. vos, nolile cogitare qnomodo aut quid loquamini,
Quiniroomagis limendum, ne forteincurrat judiciumi dabiiur enim vobis in illa hora quid loquamini
judex vilae "alienae,quia Veritas omnibus dixit: ln i (Matth. x, 19). Qttomodo propter Christnm flagel-
quocunqUejudicio judicaveritis, judicabimini (Matih. landi eranl, aut tradendi, si non Christum anuunlia-
Vli, 2). Et ideo cavendum, maxime taraen qui in btint? Fortassis ergo aliquis aiulet dicere , quia
divinis judicanl rebus, eo quod apud Dominum non nolebat lunc prxdicari, quoniam Jesus ipse est
sentenlia sacerdotum lantum, verum etreorum viia Christus, qnando primi missi sunt bini et bini, ne-
quxritur. Nam et in Levilico de leprosis, ubi jube- qne ab apostolis usqne ad resurreclionis tempus. De
uir ul ostendarit se sacerdotibus, et si lepram ha- quibus omnibus Origenes in traclalu suo inulta pror
565 EXPOSITIO IN MATTHJEUM.- IJB. VIII, CAP. XVI 560
ponit et infert., si forte isca et hujusmodi talia suis A prxdicari se primo noluit, ne ullus strepitus inde
in locis ad futurum lempus periiueant, maxime hoc nascereiur. Quapropter Lucas apertius increpasse
in loco quxrendum judicat, el utrum cum mitte- illos dicit, ne cui hoc dicerent quod oporteret Fi-
rentur, jain cognoscebant quoniam ipse erat Chri- lium hominis niulta pali, et reprobari a seniorihus
lus. Et si jam cognoscebant, inquit, procul dubio et principibus sacerdotum et scribis, et occidi, et
cognoscebat et Petrus. Quomodo ergo posi tanta die tertia resurgere. E.tfortassis ideo iiicrepasse eos
el talia, qtix in diversis locis retro habentur, inter- adclidit, quia sciebat Domiiuis difficile passioni ac
rogat eos : Vos ergo quem me esse dicitis ? Quando resurrectioni etiam discipulos crediturQS. Hine est
et respondenti Petro ac dicenti: Tu es Christus quod ipse passionis sux ac resurrcctio.nis primum
Filius Dei vivi, dixit : Beatus es Simon Bar-Jona, per semelipsum assertor esse maluit, deinde post
quia caro et sanguis non revelavit libi, sed Pater resurreclionem apostolos; ut ex facto fides, et non
meus qui est in cwlis. Per hxc enim demonstrat, ex auditu discordia nasceretur. Neque voluit ante-
quoniam tunc primum confessus eum fuerat Petrus quam passionem subiret, gloriari, sed maluil inter-
Christum Filium Dei vivi; in cujus confessione et dum ignobilis videri. Nam in uno eodenjque Christi
cxteri apostoli 678 confessi creduntur et edocti. nomine mulla sunt et ardua el arcana, qux prxdi-
Antea vero si nesciebanl eum Christum Dei Filium, B canda erant. Ipse est enim Cbristus qui natus est ex
quomodo praedicare poterant quem nesciehant? "Virgine,el de Spirilu sancto conceptus est, ipsequi
aut confileri ? qualemque jam retro confessio- mirabilia fecil innumera, ipse qni morluus est pro
nem requiril? Dicit enim ita : Omnis qui confestut peccatis nostris, ipse qui resurrexit a mprtuis; et
fueril me coram homimbus, confitebor ego et eum qui passus est, el resurrexit, ipse est qtii in princi-
coram Patre meo (Mallh. x, 32). Ex quibus profecto pio erat Verbum, Deus apud Deum, sijje quo nun-
verbis et sentenliis manifestatur sensus, quia (unc quam est Deus Pater, per quem facla sunt omnia.
primum aposioli seu reliqui discipuli aliqua sciebant Talia igitur, et alia quamplura quae calholice de
de Christo, sed ampliora erant et altiora noslrae sa- Christo prxdicantur, ipse est Christus. Nam iinuni
lutis sacramenla qux nesciebant. El ideo prxfalus horum si subtraxeris suhtraxisli salutcm tuam;
docior quxrit, utrum minus sit Jesura credere esse quia et hxretici Chnstum habere vitlentur, Chri-,
Christum, quam cognoscere? Et dat exemplum de stumque prxdicant; nemo eorum Chrisli nomen
Joamie, ubi ait : Si vos manseritis in verbo meo, co- negat, sed negat Christum, quia n,on omnia cjux
gnoscelis verilalemet veritas liberabit vos (Joan. yiu, Christi sunt contitetur. Quapropter mujtis ex causis,
32). El ait, ut dicamus quando mittebanlur ad jubet tacere discipulos, forte ut fallat principera
prxdicandum, credebant quidem Jesum esse Chri- C mundi, et videatur declinare jactantiam, luiinilita-
stum, non lamen cognoscebant; postea autem pro- temque de se docere, et quod magis est, ne rudes et
ficientes per doctrinam etplura miracula cognove- imperfecti adhuc discipuli altissimx prxdicationis,
runl, quando et interrogati confessi stint : Tu es mole opprimerenlur. Et si quippiam titubassent in
Chrittut Filius Dei vivi. Sed fateor quia et Petrus, prxdicalione, sicuti fecere in passione Chrisli, ma-
revelante Deo Patre, cum hanc confessus esl confes- gis auditoribus suis sca.n,dahimgenerarent, errorjs,
sionem, qua laudalur, nqn omnia sciebat adhuc de quam perseveranliam perfectx dileclionis. Quod si
Christo, sicut mox declaraliim esl, ubi increpat Do- quxritur, utrum hic primum hoc mandattim declerit
minum eo quod dixerit se occidendum, et reliqua ne eum annunliarent, an jam superius quando raissi
qux prxsens locus testalttr. Et ideo inter cognoscere sunl, non solum ul prxdicarent, veruin etiam ut sa-
el cognoscere nuilla dislantia est. Quoniam tiinc narent omnes et curarent universos? recle dicimus,
quidem apostoli inilia cognitionis jam habebant, quia nec hic mandaium videtur ne Christum Dei
postea vero profecerunt ut pervenirent, maxime Filiiim prxdicarenl, scd, ut ita dicam,680 nc 1u'd
cum perceperuut Spiritiim sanctum in omnem agni- passurus, aut occidendus esset, vel etiam a mortuis
lionem veritatis. Quid plura? Prxsens senlentia resurgendus, quia nemo ex mortuis resurgere recle
"
Salvatoris in causa est, qua dicit, deinde coepit eis dicilur, nisi qui mortuus fuerit, et de morle ad vi-
ostendere se passurum, cur prxceperit eis, ut ne- tani resurrexil. Sed quia hoc prxceptum sacrx di-
raiui dicerent quod ipse esset Christus. Porro deinde spensalionis est mysterium , tam temperanter est
quod dicit, id est, ex qtio confessus est eum Pelrus mandatuni, ut in omni prxdicatione et tempore iste
Filittm Dei vivi, etsi tunc Pelrus didicit una cum modus sit servandus, ne aut doclor aliquid assumat
cxleris aposlolis de illo quod prius nesciebal, inde ultra quain credilum est ei vel commissum, aut
scandalizahatur conliuuo qui erat futurus magisler, certe ulira quam ipsi audilores ferre pqssinl vel ca-
conslilutus jain caput Ecclesix, quiJ xstimare ciebe- pere, ul unusquisque suo in tempore trilici mensu-
mus quomodo porlare possent reliqui quibus prxdi- ram accipiat (Luc. xn, 42), quam possit efficaciter
cabatur, si ita anniintiarentur de eo omnia ut erant porlare, el operibus adimplere. Hinc est ergo qtiod
in passione futura? Aut si tunc apostoli hxc disce- prohibenlur, ul dixi, evangelizare Christum , seu
bantde Jesu qux nondum noverant, quid .putatis omnia qux Christus est, ut evangelizarent eum po-
qiiain minus sciebant 679 •"' ue Christo quos apo- stea amplius et perfectius, eliara crucifixum, sicque
stoli prius docuerant, et ideo Dominus Jesus Christus cum ipso Chrisio ipsam commendarent crucem, in
567 S. PASCHASURADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 568
qtia glonarentur Christiani; quia haecest vera fidei.A es mihi, quia non sapis ea quw Det sun., ted ea quat
noslrx gloria, si vere intelligamus crucem Christi, hominum. Ex quibus diciis apparet quod sxpe a
quia aliaecruces nihil nobis prosunt; sed sola crux mtiltis dictum est, nirnii ardoris amorisque qtiam-
Christi, quae nobis utilis est et pernecessaria, per maximi fuisse Petrum in DominumSalvatorem. Nam
qiiam nobis mundut crucifixus est (Gal. vi, 24), et post confessionem suam sibi a Patre divinitus reve-
nos eidein mundo. Mira omnipotentis Dei dispensa- latam, et post prxmium benignissimi Salvatoris,
tio. Quam sublililer, quara provide inlroducit suos quo audieral: Bealus es, Simon Bar-Jona, quia caro
ad fidem, nc aut obruantur majestate, aut dejician- et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus qui est
lur carnis infirmilate; aut uberiorem de eo doctri- in cmlis; repente audivit a Domino , et inquam
nam in poslerum opporlunius prxdicandam, reser- subito, se oportere ire Hierosolymam, ibique multa
varent, quando poterant jam de singulis annuntiare pati etoccidi, ac reliqua. Non potesl ferre cjuod au-
qux viderant, ufsi mors Christi aliquem conturbaret dit, necvull infirmari confessionemsuam, et destrui,
ad perfidiam, resurrectio et ascensio ad Palrem re- quia non putat fieri posse quod vere novit, et abs-
levarent et foverent animos credentium ad fidem. que ambiguo confessus est, ul Dei Filius occidatur.
Alioquin apostoli, qui semper cum co fuerant, ct Inde esl quod ex ardore amoris, ex fidei firmitate, ex
viderant miracula universa qux fecit, et audierant B ] reverentia pietatis, assumit etini seorsum, utel Magi-
ab eo verba viim (Joan. ix, 68), quibus et teslimo- strum 682 compescal a talibus, et ne prsesentibus
nium perliibuerant, si ea nocte qua tradebatur scan- condiscipulis eura videatur ac si teraerarius arguere;
dalizali sunt, quid arbitramur passuros eos fuisse, ubi semoti cum essent, coepit illum increpareamau-
qui nihil tale sciebant? Si audissent quia ipse erat tissimo affeclu et oplanlis, ac dicere : Abtit a te,
Christus, propter quod parcens eis, mandat aposto- Domine, quod verbum melius in Graeco habeiur
lis ut nemini dicant, quia ipse est Christus. Ve- T).ti,(aot, KO/jic,hoc est, propilius tibi eslo, Domine,
rumtamen non hoc dixerim , quando missi sunt vel propitiare tibi, Domine; et ut de beati Pelri
apostoli, aut quando loquebantur ad plebes, •ensu addamus, quia non erit libi hoc, nec polest
quod non aliquid annuntiarent de illo , sed ita fieri, nec recipiunt istud aures meae, vel cor meuni,
temperanter, ut et quosque ad eum traherent ad fi- ut Dei Filius occidendus sit. Nec enim revelattim
dem, et arcana Christi sacramenta non publicarent fuerat ei oportere pati Filium Dei et occidi talem,
anie lempus. Et ideo quia inducti erantjam ad Domi- tantum Christum Deum Filium, quia et hxc indigna
num 681 Per fidem ex revelatione Patris, ut ple- Deo Palri videbanlur. Unde et dicebat: Propilius
nissime eum Filiura Dei vivi non solum crederent, tibi eslo, Domine, quia si nolueris non erit tibi. Et
verum et scirent, opporlunum jam erat ut ipsum "' verum. Altamen nesciebat, quod hunc posuerit
eumdemque Dei et hominis Filium morilurum pre Deus Pater Propitiationem pro peccatit nottrit (l
omnibusac resurrecturum intelligerent; quiaperne- Joan. IV,10) in sanguine ipsius ; cujus quidem af-
cessaria res est praedicari Jesum Christum cruci- fectum suscipiens Christus, ignoranliam aulem ex-
fixum. Alioquin prxdicare Christum, et crttcem ta- probrans dixit: Vade post me,Satanas, quia non tapis
cere inutile est. Et ideo praecepit interim, ut nemini ea qum Dei sunt, id est voluntatem et sacramentum
dicant quia ipse est Christus, donec prxparet eos Dei. Sed quia per ignorantiam destilisti ire post me,
ad fidera et ad sacramenta mysterii, ut postmodum quia non recte sapis, vade retro me, post terguin
perfectius atque opportunius dicant, quia ipse vere et audi vocem monentis, ut recte sapias. Porro sa-
est Chrislus. Unde diligentius considerare debemus tanam quod eum vocat, increpanlis vox cst, quia nul
quia non ait, exinde coepit Jesus dicere vel docere, lus etsi per ignoranliam contrarius esse debet Dco.
sed ait: Exinde cmpit ostendere discipulis suis. Quo- Nam satanas in Iingua nostra conlrarius appellatur.
niam sicut corporalia evidentius carnalibus ostendi Prxv,alueral enim in Petro etsi per ignorantiara sa-
dicuntur, sic eis adhuc quasi mortalibus et parvu- tanas, ut desineret ire post Deuin et sequi eum qui
lis oslenduntur a Christo, ut aperlius cognoscerent pro illo prxcedere se optabat; idcirco jure adversa-
ea qttae loquebaiitur. Et non sic puto eis ostensa " rius vocatur, ut discat jam deinceps Filio Dei scan-
fuisse visu oculorum ea quaepassus est, vel qux vi- dalum non esse. Ambulaverat prius Pelrus a prir-
derunt et gesta sunt a Christo, quomodo discipulis cipio vocationis sux post Dominum, antequam scan-
ostensus est ralionabilis sermo et intelligibilis de dalum esse ccepit, et conlraire ei, et ideo mox per-
mysterio passionis ac resurrcctionis ipsius; et ideo culitur inilio peccati, si peccatura dici fas esl, et
dixit quia tunc caepit eis ostendere, ut deinceps ca- monetur ut impleat quod eis a Dominoin principio
pacioribus factisacdiclis plenitts idipsum demonstra- vocalionis eorum jussum fuerat. Dixerat enira :
ret, ne jam quasi rudibus incipiens loqueretur, sed Venite post me, faciam vos fieri piscatores hominum
perficiens in ipsa oslensione plenius intelligerent (Maith. iv, 19). Et notandura quod huic dicitur:
quod omnia qux ccepit Jesus faccre aut docere uti- Vade post tne, Satanas, diabolo vero lanlum,
que et perfecit Vade, ac si dicatur, tn i^nem cefernum; quia Petrum
Et assumens eum Petrus ccepitincrepare itlum di- affeclus amoris et ignorantia vicit. Unde hic error
cens : Absila le, Domine, non erit tibi hoc. Qui con- apostolicus de constantia fidei venit, magis quam
tersus dixit Petro : Vade post me, Salanas, scandalum ex incentivo diaboli; quamvis nec hoc salis negare
569 EXPOSITIO 1N MATTHiEUM. — LIB. VIII, CAP. XVI. 570
possimus, qnod post prxdicationem passionis in eo A quentem mililibus. Qui vull, inquit, posl me vemre,
diabolus tentandi non acceperit facultatem ; usque dixerat enim supra suis quod passurus el occiden-
ad tempus enim ab eo secesserat. Sed sumens hanc dus esset, dixerat Petro, Vade potl me, quia iuve-
infidelitatis humanae 683 occasionem, et si per nerat in eo quidpiam contrarietatis. Dicit nunc om-
affectumamoris licet a foris Petro insinuavit objicere nibus ut omnes eum sequantur ad mililiam, non
Christo, non quo mens ejusveneno infidelitalis esset pro se, sed pro nobis prxlianlem. Omnes sequaniur,
infecla, sed quo inscientia fuerat obvoluta. Quod el nemo antecedere velit, nemo contraire, nemo
sciens Dominus, et illius fraudem, et istius ignoran- declinare, nemo retrorsum abire, sed omnes eutn
tiam increpat. Pelro dixit, Vade post me, ac si di- sequantur, quoniam ipse solus est qui pugnat,
ceret usque ad crucis passionem; et diabolo incre- ipse solusqui vincit, ipse solus est qui coronat.
pans ait, satanas, scandalum mihi es. Quia sicut Tamen liberum arbitrium in oranibus conservat.
Dei munus est Chrislum in spiritu Deum nosse; ita Regulam omnibus constituit, sed libertalera con-
diaboli opus est Christum in homine nescire. Atque cedit. Et ideo Marcus ait: Convocans poputttm una
ejusdem periculi res est, vel corpus negare sine Deo, cum discipulis suis dixit eis (Marc. vm, 34). El Lu-
vel Deum negare sine corpore; quia verbum hu- cas, Dicebat, inquit, ad omnes (Luc. ix, 23). Nam
manx salutis causa, Chrislus in corpore quod as- B hxc omnium invilatio salus esl credentium, quo-
sumpsit. Et ideo bene Petro dictum est ut sequere- niam non qualiscunque virtus est sequi Christum, et
tur; ei vero a quo talis suggestio est erroris, re- ire post eum. Cujus regula primum talis est, cui
probando, scandalum mihi es. Sed valde slupendum voluntas sequendi fuerit, ut abneget semelipsura;
post tantam confessionem, post lantam beatitudi- quia aliter irc post eum non potesl, nisi abnegave-
nem el tam admirabilem graliam, ut super eum rit seraetipsura. Denegat autem semeiipsum, qui
et per eum xdificaretur Ecclesia Christi, post tan- carnalera vitam et malam bona conversatione inno-
tam sibi ligandi ac solvendi potestatem conces- vat et commutat, et deinceps in novitate vitae. am-
sam. Quid est quod tam subito audit (qualiter- bulat, id est ut vitia deseral, sectetur virtutes,
cunque vel cuicunque dicatur, tamen ei dici- quatenus per has Christum confiteatur, non minus
tur) Vade retro me, talanat, scandalum et mihi? fide, quam et operibus bonis; quia in his quisque aut
Velquae esttam repentina conversio, ut post tanta denegat Christum, et confiletur semelipsuro, aul
prxmia sibi divinilus collata, satanas appelletur ? confitetur rursusChristum, malis operibus per fidem
Sed si diligenler attendit prudens animus, hxc om- abnegatis, ut totus vivat inconfessione et laude Dei,
nia non deprxsenli, ut supra dixi, sed de repromis- bonis operibus adimplendo. Idcirco omnis cogitatio
sione futurorum sunt. Quia si slatim ei tanta esset' " nostra, intellectus, etomnis sermo et aclus, nostrum
concessa gratia el bealiludo firmata, nunquam abnegalionem deraonstrat, Chrislo confessionera ac
pravaepersuasionis error invenissel locum. Propter- testimonium in singulis virtulibus operatur.
ea, ut aestimo, Marcus et Lucas scripserunt Pe- Tollat, inquit, crucem suam, et sequatur me. Quia
trura respondentem dixisse, TuetChrislus, non adji- non satis est tollere crucem, nisi sequarisChrislum.
cientes quod hic posilum est in Malthxo, Filius Dei Nametphilosophihujussxculi suaomniareliquerunt,
vivi. El ideo nec dixerunt ad confessionem relatam etiam interdum et vitia, sectanlcs mores bonos, et mul-
istam beatitudinem,nequebenedictionis gratiam.aut ta passi sunt, sed quia lidem non habuerunt, neque
donum tantx polestatis, seu caetera qux illi con- 685 Christum sunt secuti: Pulantes se esse sapien-
cessa sunt. Hinc pro certo dicimus, quia hxc ei tes, tlulti remanserunt,quia non glorificaveruntDeum,
non imprxsentiarum, sed in prxdestinalione Dei, et sed evanuerunt in cogilationibus suis (Rom. i, 21), et
in futuro prxstita sunt el gralis concessa. Propterea -oberraverunt a vero. Proplerea unusquisque qui
et nunc hic error subrcpsit, et locum habuit con- vult sequi Christura, tollat crucem suam , quia nisi
tradicendi, et in passione Christi, negandi. Sed in cruce Christi glorialus fuerit, et in ea crediderit,
utrum error aliquando sine peccalo sit, aut officio- ,r»crucemque Christi suam esse feceril, et portaverit
sus, ut quidam volunt, eis relinquo dispulandum, post Chrislum cum Simone, in angaria, eum sequi
qui sciunt perplexos syllogismorum prxtendere no- non potesl, quia nemo vacutts Christum scquitur.
dos, et animorum internos penelrare sensus, si forle Idcirco quicunque moritur peccato, non alio modo
possit aliquis errare, aut scandalum esse uni ex mi- moriatur, quam secundum camem, ut dicere possit
noribus? Aut contrarium Deo quod ex adverso non cum Aposlolo, Absit mihi gloriari, nisi in cruce Do-
sit. 684 Etsi ex adverso fuerit, contra ipsum est. mini per quam mihi mundus crucifixus esl, el ego
Quoniam elsi errare aliquando alicui profuit, ut mundo (Gal. vi, 14).
bonus error dicatur; potest fieriut in via sxculi, Qui enim voluerit animam suam salvam facere, per-
sed non in via Dei. Unde sequitur, Si quis vult pott det eam. Et qui perdiderit animam suam propter me,
me venire, abneget temetipsum, el tollat crucem in vitam wternam inveniet eam. 0 beatum damuum,
tuam, et tequatur me. Audiat, quxso, exercilus et jactura felix, salvare nos vult ctirn deirimenlo
Christianx religionis; audiant universi qui Cbri- animx ac corporis, el esse sui sirailes nos hortalur.
stiano nomine censenlur; audiant Regem Christum Quia ipte in Dei forma cum etset (Philip. n, 6), us-
ccelestis miiitiaepopulo concionanlero, et suis allo- que ad inorteni humilis factus est et obediens, pro-
571 S. PASCHASII RADBERTJ ABBATIS CORBElENSl« 572
pter quod et mortem crucis pertulit, ut unusquis- A h vam fac.ere, perdet illam; et qui perdiderit prius
que per crucem in Domino glorietur, et per eam propler me, liic salvam faciet eam. Quoniam sic
saeculo ac sibi moriatur. Quia quamvis videatur se consequens erat ratio, ut piitts amilleremus quod
aliquis abslijiere a peccato, et sit mortuus quantiim jani male habebanjus, deinde ut consequeremur qux-
attinet ad peccalum , tamen nisi in crucem Chrisli rere quod nunquani ex nobis habere potuimus. Ila-
crediderit, et in fide ejus qui crucifixus est, et pro- que sic vivendum est ul consequamur salulem anj-
pter eum se abslinuerit a peccato, ipse sibi et non marum nostrarum in conversatione vilx inelioris.
Chrisio vivit, quia non est Christo crncifixus et Quaenimirum varielas sententiarum, licet unus sit
mortuus, ut qrpnia hxc in eo Chrislus operetur ; et sensus, tamen amplius et perfeclius aperitur intel-
ideo signanter ait, Qui perdiderit unimam suam pro- lectus, dum sententia ex alia prxdicalur, et orna-
pter me, invenieleam. Quam sentenliam ila possunius tior loquendi commendatui' modus. Quisquis enim
inlelligere, qui amat animam suam, aut qui odit denegat se, el tollil crucem suam ipse esl qui perdit
aniinain stiain : ut dicanjus, Si quis est amalor vitx animam stiam propler Christum.El perdens melius
praeseniis plus quain xlernx, el putat hanc vitam eam salvat, dum pro illo qui vita essenlialiler 687
prxsentem optimam esse felicitatem, et parcil ani- * est, tpla impendittir. Et qui perdil aniniam, quan-
mx, ut magis limeat mori, et putat animam suam B tum atj volunlates carnales pertinet, ipse est qni ab-
per hanc morlem carnis perire, iste hoc modo volens negal se, el tollens crucem suam sequitur Chri-
animam suam salvare, perdet illam, dum alienam illam slum.
feccrit a yila xlerna. Dicitur et eminenlior pars ani- Quid autem proficit homini, si tolum mundum lu-
mxmens.qua totaregiturvitahominis; estelinferior, crelur, animw aulem suw detrimentum faciai ? Pulo
qua vivifica(,ur corpus, qux et vita apjmaljs clici- quod niundum lucratur qui non abnegat scmeiipsuin,
tur : secj aninja a parte tota vocajur qua vegetatur nec tollil crucem suam, et sequitur Chrislum secun-
corpus. Quani sane animam, id est prxsentem hanc duin ea qux dicta sunt, nec perdit animam suam ,
vitam, si qujs plus amaverit, quam aut vivere se- ut salvel eam in spiritali amore, qui omnes in se
cundum Deum , aji| morj propler Deum, perdet to- carnales coiicupisccnlias habiierit. Quia sicut omnia
tam vitam illam qua yivere dehuit, secundunj Deum, relinquit, ut Petrus insinuat, qui nihil concupiscit
ila ut neutra p.irs aniinae qua vivit686 el regitur carnale : ila omnia lucralur, et tenet sibi, licet non
corpus, jam ultra vivat in illa xj.erna vita per Detim, possil assequi, dum in oinnibus ejus concupiscen-
qui noluitmori sibi ac saeculou( bene viveret secun- tiis inhiat etversalur; et itleo cui non crucifigitur
dum Deum. Similiter et qui contempserit prxsen mundus, ipse delrinientum animx sux facil. Unde
tera propler verbum, et confjsus de yita aeterna us- C et nobis gemina proponitur electio, ut exproposito
que ad mortem pro veritafe certaverit, ant vixerit maneat uniuscujusque relribulio. Qiiod si volueri-
imprxseniiarunj, non sibj seclsecundum Deum per- mus iiiundum lucrari, perdimus animas nostras;
det quidem aniiuam suam, quantum ad prxsenlera aut si animas nostras voluerinuis lucrari, abnegc-
altinet vifaiij, duin aut tradil eam pro pietate Chri- iiiiis et perilainus hunc mundum, ila ul pmnes cou-
sli in mortem, qux abusive dicitur mors, aut lolus ciipiscentias ejus abdicemus. Videa^ igitur fidelis
morluus sxculo sibi polest dicere cum Apostolo,, anima, quid potius eligendum sit, quidve sectandum;
Vivo jam non ego, vivil vero in me Christus (Gat. u, quia unum horum aut perdetaut salyabit sibi, ciuam-
20). Isle igilur lalis aut tantus , quoniain proptcr vis raundum retinere non possit, et sine se nihil ha-
Cbrislum perdidit aiiiinam suam, magis eam facit bere.
salvani in vita ajterna ; quia profecto abrenuntiat Aut quam dabit homo commutaltonem pro anima
diabolo el omnibus operibus ejus, nccnon et sxculo sua? Qtiod si aliunde non nosli, lioino, lege quid
ciim suis failaciis el pompis ejus, ita til sibi hic ta- diabolus expetens manum mittere in Job, dixerit
lis tollat crucem suam, et sequitur Chrislum. Hxc Deo; Pellempro pelle, inquit, et universa quw habet
omnia in libero arbitrio proponunttir, et ideo quasi homo, dabil pro anima sua (Job n, 4). Nam ille non
ad superiora reddit raliouem, et dicit, Q.ui volnerit " ut servare vellet animam hoe dixit, sed occasionem
animam suam salvam facere, perdet eam. Dicendo inde invenire ut eam hederel. Noverat tamen quod
ergo, quivoluerit, prxcedentem et sequentem uiuim alia commutalio pro anima in hominis potestatc
essescnsum ostendit. Idcirco quod superius dixit, nulla esset, quainvis et hoc ipsum paruiii sil, nisi
Abnegetsemetipsum, lollal crucem suam, el seqnalur pretioso Christi sanguine redimatur. El pro hoc om-
me, side morte sola clixil,et hoc quoddicit,Qui voluerit nino qualiscunque reddenda cst coniinutalio. Hinc
animam suam salvam facere, perdet iltam; cotilinuo quoque David ait (Psal. cxv, 12, 13): Quid relribuam
et de morte sola inlelligere debemus: si autem alne- Domino pro omnibus quw retribuit mihi? Ac si dice-
gare et lollere crucem non solum est inori pro Cliri- ret, non invenioaliud quid retribuam, nisi, Caicem
sto, sedetiam carnalemconversalionemrejiceie, sine salutaris acciviam, hoc est crucem passionis Christi,
dulsio el perdere aniinam, non solum mori esl pro et nomen Domini inrocabo. Quia nec crux aul calix
Christo, verum etiam deponere carnales voluntales , passionis, sine invocatione Doinini, nec invocalio
ac mori sibi et sxculo. Nec dicit, qui salvaveril ani- Dei sine cruce, cle qua diximns supra , qux tollenda
niam suam, perdet eam, sed qui voluerit eam sal- est atl salulem aliquid valet. Commutatio auieni
 575 EXPOSITIO IN MATTH^UM. — LIB. \JII. CAP. XVI. 574
animx, prima mundi substanlia est, ut relinquat se A gellandns demonstratur. Propter quem crux tollenda
homo et qux mundi siint 688 > '" quantum jle est, et sequendum est usque ad mortem ; propter
mundo est, et sequalur Christum, qui cle mundo . qiiem, perdenda est aniraa, et amittenda prxsens
non est, ut per eurii acquirat, perdilo mundo, se, et vita. Quod si vereris, o honio, talia tantaque susli-
nere propler filium hominis, aut si ipsum solum ho-
qtiidquid
,fuerii^ liunc
ultra
. I \*< .'Kli:V:: est. Alias aulem si lucratus:
i-l mundum
mun<|um se perdito, in detrimenlo am- rninem esse putas, quja crucifigendum et moritu-
nix sux,' quid dabit pro se? Ecce quam mira Dei rum se ostendit pro nobis, audi quia vepturus est
conclusio. Audianl, quxso, qui in sttis gloriantur in gloria Palris sui cum arigelis stiis. Non dtix, sed
actibus, et Scriplurarutn sanctarum despiciunt sim- una persona unusque Chrisius. Grandis terror au-
plicilatem, dum propoinint, syllogistice assumunt, dientium prxcesserat, in tantuni ut, hoc audilo,
et concludunt, sicque de verosimili sua conneclunt Pelrus princeps aposlolorum scandalizaretur, do-
ad capturam animarum fallacia. Nam hic Magisler nec sententia Dei' est increpatiis. E( ideo trislibus
cceleslis non de yerosimili argumeutum, sed ipsam - laeta succedunt, el firmatur confessio Pelri, quam-
veritalem iii argumenluni proponitarbitrii libertatis, vis moriturum se dixerit, quod verus sit Filius Dei
dum ail, Si quis vull post me venire, abneget semet- vivi, qui venturum se repromittit vivum post mor-
ipsum, etc. Deinde assumit, cura ait, Qui perdideril \R lem, m gloria Palris sui cura angelis suis. Quoniam
' etti
animam suatn propler me, inveniet eam, seu reliqua. minoratut est paulo minus ub angetit (Psal. vm,
Quod si hoc quisque nolueril, et lucratus fuerit hunc 6), propler mortem carnis, major esl angelis, quia
mundum cum delriraento animx sux, quia perdidit ejus suril, quos creavit, quorum ipse esl Dominus
eum miindum lucrando, qiiam dabit commtilationem non comparatione, sicut Ariani vblunt, major est
pro anima sua , cui mundiis est lucrum, et sibi ani- angelis, ul sit unus ex numero eorum, quamvisma-
ma detrimenturii ? Ae per lioc non lege dialecticx ar- jor sit illis, sed divinitate ac majestate, qiiam cttm
tis , sed lege divina, qua cuncta sapienter disponit, Palre habet coxqualem, et ideo venliirus prxdicilur
et sic omnes concludit, ut uniyersi intelligant quod in gloria Patris ctini angelis suis. Et non alius, ipse
mundus homini aut in hicrum erit, et anima sibi idemque qui veiiiurns est in gloria cum angelis
in detrimentum; aut, quod ntagis optandunj, anima suis, quam filius hominis. Nara per divinitatem
Deo ac sibi in lucrum, mundus vero in delrimen- nunquam venturus jure dicilur in' gloria, de qua
tum. Quia omnino nerao pariter cum miindo habet nunquam recessit. Hxc idcirco dixefim, leclor, ut
Cbristum, et sequitur eum, qui est ullra et extra semper sollicitus sis propler hxrelicam pravitatem,
mundum.' Idcirco nulla est alia commutalioanimx, qui diversis moclisde Christo male senserunl. Et
nisi ut relinquat mundum, el ea qux mundi sunt, < C tunc reddet unicu.que secundum opera sua (Psal.
'
sicque tollat crucem suam, et sequatur eiim qui vo- i-xi, 13). Hxc illis repromissa sunt, qui abnegave-
cat nos. Fortassis ergo aliquis diclurus esl, qubd non rint semetipsos, qui lulerinl crucem suam, qui se-
omnes possint relinquere mundum et ea quae mundi cuti fuerint Christum , qui perdiderint ariimam
sunt. Ego autem dico, quia nulhim compellit sermo suam propler Christum , ut in nullo terreatur
divimis, sed suo eos arbilrio derelinquit. tamen Cbrislianus fidelis, neque scandalizelur in aliquo;
Apostolus id horlatur, ut qui habent, sic sint quasi neque in 690 morte ex passionibus Ghristi, quia
non habentes, El qui utuntur hoc mundo, quast non venturus esl in gloria Patris, cum angelis suis :
utentes; el qui possident, tanquam non possidentes neque in suis crucialibus, aut amissione rerum,
(I Cor. vn, 31). Quoniara tales licet videantur esse , quia meliorem substanliam sibi reposilam inveniet
jam de mundo rion sunt. Et ideo quia nulla est alia in ccelis, ac manentem, si hic amiserit perituram,
digna commutatio , qux detur pro nobis, reliclo necnon el vilam, sicut reproiniltil Veritas, quani
mundo, sequamur Chrislum , qui venditus ac tradi- qui hic perditlerit temporalem, ibi invenietxlernam
lus est pro nohis; ne forte involvamur inler ^Egy- et perpetuam, ubi Christus est in gloria Pairis,
ptios atque yElhiopes, qui dantur in commutalio- sempiterna vita. Tangil etiam et eos qui aut nolunt
nerii juxta prophetam pro Israel. Qux nimirum com-' " credere, aut si credunt fidei opera, quia non ope-
mutatio rtiinosa est illis. Quapropter aut nulla est ranlur, nolunt habere. Sed quia poterat aul aposto-
alia commutatio, aut ea est 689 vera et so'a> ut lorum aul eorum quos convocaverat ad audiendtim,
omnia lucra mundi pereant, solaque salvelttr anima. tacila cogitatio hujusmodi scandalum generare, et
Nam lilins hoininis inlus dicere in animo, Occisionem tuam et mortem
Venturus esl in majettate sua, et tunc reddel uni- nobis repromiltis, nosque ad morten el ad omnia
cuiquejuxta opera tua. Ab eo loco ubi inlerroganltir toleranda hortaris, teqiie quia promiuis adfulurum
discipuli, Quem dicunl etse fitium hominis, et Pelrus quandoque in gloria Patris ctim'angelis, insiiper el
confessus cst, Tu es Christus filiut Dei vivi, tolum quod reddere debeas unicuique secundum opera
ibidem et deinceps, de filio hominis agilur, ut ipse sna, astmis hoc in dies longos si forle erit, et in
qui esl Filius Dei vivi, a Palre, Petro declaratus, fi- lempora differtur longa. Pra»,videns ergo talia, et
lius hominis inlelligalur, quia Verbum caro faclum hujusmodi tenlamenla, benignissimus Jesus, qtii esl
ett (Joan. i, 14), et filius hominis, verus Filius Dei, oinnium occultorum cognitor, qux posseut ui inen-
in una eadeinque persona, ipse occidendus ac fla- tibns fragilium generari, et generala qux possetU
575 S. PASCHASII RADBERTl ABBATIS CORBEIENSIS S7(j
objicere, ad repellendura praesentem timorem vel. A igitur negare possumus vel deberaus apostolos, an-
cogitationem, prxsenti credentibus recompensat . tequam hinc exissent, tale aliquid vidisse, in quo
prxmio, ut de proximo consolentur proraisso, qui inlus regnum Dei conspicerent, et filium hominis
de futuro gaudere desiderant visu. Dicit enim venientem inlelligerent in regno suo in virlute Spi-
ita: ritus sancli. Qux visio clarior sole nonnunquam in
Sunt quiaam ae ntc ttanlibut qui non gustabunt sanctis emicat in inlellectu, et refulget. Et inde esl,
morlem, donec videant filium hominis venientem in quod aliquando primum per fidem, deinde per inlel-
regno suo. Sermo ilaque et promissio omnipolenlis ligentiain adhuc in carne invenitur a quaerenlibus,
Dei, omni est replela gaudio et consolatione in spe dura ingredilur cogilationes fidelium, ila ut videat
fulurorum, eo quod sperare poterant omnes, qui aliquis, et comprehendat eminenliam verbi Dei,
prius promiserat universis de futuro; dum hic licet quod solvit el convincit omnes persuasiones men-
paucis, se firmat ostensurum, venientem in regno daciorum, ct ingerit confessionem veritalis, ita ut
suo, antequam de proximo morlem guslarent. Et videat filium hominis 692 iu" est Verbum Dei,
hoc quidem quia in ea clarilate se transformavil cum carne venientem inregno suo, fide et intellectu.
in monle coram discipulis, quos secum assumpsit, Et qui sic videt Verbum Dei, id est Christum Deum
in qua venturum se promiserat in gloria Patris cum B e"thominem, non solum solventem et convincentem
angelis suis. Et notandum quia regnum Christi, in adversariorum persuasiones, sed etiam suas eviden-
qtio venturus erat, ut eum viderent venientera in lias raenlis declarantein, hic lalis videt non soluni
regno suo, ipse est gloria Palris; quia sicut regnum regnura, sed et gloriam Verbi Dei. Quod si lale ali-
Chrisli, Patris est regnum : ita et gloria Patris quid interdum in eleclis Dei fil, quid putas in apo-
Christi est gloria, qux oslensa est in monte, licet stolis lunc quanta eral inspiratio, quantaque illus-
paucis, ut ct ipsi qui videranl; et cxteri qui au- tratio divinaeinlelligenliae? Instruebanlur procul du-
dierant, illis repromissa se vidisse demum narran- bio verhis, instruebantur et rebus; ac per hoc
tibus, firmarentur ad fidem de filio hominis, quia ulrumque polest stare, ut et intus quidam de illic
visus est in gloria, 691 <luodipse esset verus Fi- stantibus viderent eum venientem in regno suo iu
lius Dei qui et filius hominis. Sed tales eliguctur virtute Dei priusquam gustarent mortem, et foris iu
el assumuntur, qui congruere possinl etiam adhuc monle oculis carneis transfiguratum in gloria clari-
in carne, ad eam visionem qux altius conspicitur latisxternx; sicque instruuntur intus alque foris.
in mente; de qua latius quidam disputant. Quoniam Grave enim onus infirmilati humanx supra imposue-
ista qux coram oculis refulsit, convenit eis qui rat, utcum sensum vitx homines ex vivendi affeclu
tales sunt, quibus dicit Petrus, Sicut modo geniti C habere coepissenl, fruclum vivendi (qui prxsentia-
infantes lac concupiscile rationabile tine dolo (I Pelr. liter in sensibus corporis blandiebatur) ainitterent,
n, 2). Dequibus et Paulus loqtiebatur dicens, Lac negarentque se sibi, id est quod esse ccepissent, esse
vobii polum dedi, non escam. Nondum enim, inquit, se nollent, cum sensus hujus exordia ex affectuvo-
poteralit, ted nec adhuc potettit (I Cor. m, 2). Iuntatis habuissent. Alioquin aposloli, uisi ex omni
llla vero quaeccelestis est visioet verbi intelligentia, parte firmarentur, ne incerti remanerent, ambi-
Solis convenit perfectioribus, qui ablactalos habent guitate spei remorati, ea qux prxsentis vitae sunt
sensus, ul cum his tribus, qui assumunlur, inlelli- blandimenla et gaudiorumohlcclanienla, deserere non
gant quae divina suiU. Hi ergo erant slantes, cle possent, neque eaqitae crucis el morlis sunt, appe-
quibus loquilur, qui fundatos habent gressus apud tere, et semetipsos abnegare. Propterea quolibet
Jesuni, et stabant cum eo, ubi slabat Jesus Verbum pacto ea viderunt apostoli, et perfecti quique in
Dei. Sed non omnes xqualiler stabant. Est enim vita, ut non dubitarent deinceps pro his gustare
inlcr eos apud Dominum magna ad alterutrum dif- morlem. Nam dux morles esse dicunlur (licet el
ferenlia standi. Propterea non omnes qui slabant lertiapeccati animx dicatur) prima et secunda; scd
apud Jesuin, sed quidam ex eis, quasi qui melius prima quaeeslcorporis, guslus morlis dicilur, secun-
stabant, dicuntur non gustasse mortem, donec vi- " da vero vera mors, qua inaeternum damnanlur homi-
deanl Verbum Dei, quod venit ad homines, et quod nes, appellalur. Quod si de hac morte intelligcndum
caro facluin est. Verumtamen non nominatira eos, est, quod non gustaverunt mortem illic slantes,
dc quibus loquitur, exprimit, ne forte cseleri invi- donec viderent filiura horainis venientem in regno
dia moverenlur, sed absolute dicit, quod sunt de suo, consequens est, ut postea gustaverint, absque
hic slanlibut,quinongustabunt mortem donec videant ambiguo, mortis gustum, quia hac momenlanea
regnum Dei. Et ob hoc quippe docet rebus et verbis morte inortui sunt. Si aulein de illa xterna niorte
fidem spei nostrx, dum et illud quibusdam cx illis repromissum esl, quod hi qui juxla vilam qux
trausfigurans se ostendit in monle, et resplenduit, Chrislus esl perstiterint, non possint mori, quia
quia tunc plebi loquebatur saltem in cordihus apo- xtemam vitam jam habent, cum Christum venien-
slolorum, ita ut viderent et audircnt inlus, quod tem in regno suo vident, quia intelligunt, credunl et
Paultis se vidisse el audisse protestalur, quando rap- confilenlur, veneranlur et adorant: elideodictumest,
tus est usque ad terlium. ecelum, ubi audivit et quia non guslabunl morteiri hi lales, eo quod perfe-
vidil vere ineffabilia (II Cat xn, 4). Nequaquam clitts 693 stent aPud cum qui esl vita. Unde el
 K77 EXPOSITIO IN MATTRiEUM. — LIB. VIII, CAP. XVII. 378
portae inferorum non prxvalebunt adversus eos, qui, A magnifice ad eos ccelitus clamantis, Venite post me
mortem gustaturi non sunt in xternum, nisi forte (Marc. i, 17). Idcirco sequuntur eum. Quamvis et
quod ait donec, quasi postea gustaturi sint, cum Andrex hxc ipsa dicta videantur, tamen hic soli eli-
viderint filium hominis venientem in regno suo. gunlur, ut ducantur ad excelsa; non quod Andreas
Quod omnino credere de sanclis impiissimum est, inferior censendus sit, qui et prxponitur in calalogo
quia non diflinit tempus, ut postquam transierit illud apostolorum illis duobus, sed ob myslerium, ut in-
donec fiat, quod ante non fuerat factum, sed rem, telligamus quod hi soli non guslabunt mortem, qui
qux necessaria est, exponit. Simili modo alibi dici- cum Petro firmantur in petra qux Christus est, et
tur ad discipulos, Ego vobiscum tum omnibus diebut solis datur ut stabiles permaneant. Ipsique sunt filii
usquead contummationemswculi (MaCt/t.xxiv, 14). tonilrui, quia non aliunde perceperunt doctrinam,
Quasi jam non sit cum illis futurus postquam con- quam de ccelo, ex voce tonantis altissimi Dei. Qui-
summatum fuerit sxculum, ita ut melius esset disci- bus profecto clamat Jesus, et intonat quotidie, ita
pulis hoc tempus quod est ante consummationnem dicens, Qui habet aures audiendi audiat (Matth. xi,
sxculi, quam itlud fulurum, in quo eos cum Christo 15). Tres namque lanlummodo idco assumuntur in
regnaturos dicimus. Idcirco pernecessarium est co- monte, quia in his regni ccelestis ordo, et numerus
gnoscere, si nos usque ad finem sxculi non est re- 81 prxfiguratur, quod ex origine trium filiorum Noe
liclurus, ne nobiscum sit omnibus diebus sxculi, colligenda est omnis Ecclesia, et futura ex his om-
quod mullo magis nobiscum erit post finem sxculi, nis electio eorum, qui cum Christo in ccelis ascensu-
quando plenissime mortalilate exuli, sancti regna- ri sunt. Quorura firmitas et fortitudo Christus est,
bunt cum Domino. Et ideo hoc Ioco, donec, non pro quorum doclrina in voce tonilrui de ccelo sonuit, et
finito ponitur termino, sed pro infinito. Quando qui perterruit universos corusco praedicationis in rola,
semel viderit filium hominis venienlem in regno suo ita ut concussx sint singulx partes terrarum, quae
et in gloria sua, et viderit venientem in regnum ejus, sub tribus describuntur nominibus, ne aut Asia sola
in virtute, jam nequaquam gustabit mortem in xter- credidisse dicalur, verum et Africa simul atque Eu-
nura. Quod si aliquis quxrere voluerit quid sit in- ropa Christi sanguine redempla, de imis ad superna
ter mortem guslare et mortem videre? Quia Scri- perducitur. Et post sex dies, aut octo sicut Lucas
ptura divina in his verbis variare videtur; dicit testatur. Quia in hoc Ioco ubi Matthxus ait post sex
enim et mortem venire super aliquos, et mortem dies, Lucas post oclo dixisse legitur. Neutrum ta-
nonnullos sequi, seu mortem absorbere aliquos. men edruma verojuxla lilteram discrepasse credi-
'
Quxrit autem harura Origenes differentias, ne forte tur, neque a veritate quisquam dissentit dum sibi
gravius sit gustare mortem quam videre, et pejus C * ad invicem quasi neuter consenlit. Sed sciendum
sit sequi eam, quam gustare. Sed et ut veniat super quia Mattbxus dierum facta menlione, a toto lotum
eos quos sequebatur, et comprehendat, nihilominus dixit, et Lucas a toto partem expressit; quia in ea die
gravius esse videlur; absorbi vero a morte, illi gra- qua dictum est, Sunt quidam de hic slanlibus 695
vissimum esse videtur. Et ideo, ut supra dixeram, qui non gustabunt mortem. Jam pars praecesserat, et
non gustare mortem, de hac temporali morte hoc in ea die quando eos assumpseral, montemque
loco raagis dictum esse videlur. ascenderat, pars quxdam diei restabat. Propterea
(CAP.XVII.) Post dies autem sex assumpsit Jesus partes illas quas Matlhaeusoraisit tangere, quasi dua-
Petrum, et Jacobum, et Joannem fratrem ejus: et rum extremitatem partium, Lucaspro tota die utras-
duxil illos super montem excelsum seorsum, et trans- que computavit partes, ut oclo iierenl dies. Ubi
figuratus est anle eos. Quare autem Petrus, et Jaco- tropus consuetx locutionis intelligitur, qui Graece
bus, et Joannes, in quibusdam Evangeliorum locis, synecdoche appellatur, quod Laline dici potest, vel
sequestrantur a caeleris, aut quid privilegii habeant, a parte totum, vel pars pro toto. Qui profecto tropus
res in aperto est, si Petri dignitas meritoruraque in Scripturis sacris quam sxpe invenitur. Et bic
ejus, et firmitas virtutum compensatur; quoniam .n uterque evangelistarum eum non absque magno rc-
ipsi sunt qui videbantur columnx esse, de quibus . rum mysterio significatarum posuit. Quoniam ciim
dixerat, Sunt 694 de hicttantibus, qui non gustabunt dixisset Jesus, Sunt de hic stantibus, qui non gusta-
_, mortem, donec videant filium hominis venientemin re- bunt mortem, unus eorum post sex dies dixit, alter
gno suo (Matth. xvi). Interea quxso, lector, non parum vero post octo. Quia untis evangelistarum, primum
tibi videalur stare cam Jesu; quia nisi prins stabili- et novissimum, ut oclo fierent, connumeravit, alter
rentur ut starent firmiter supra petram, nequaquam vero sex tantum in medio tenens, duos extremos
eum sequi possent, praecedentem et ascendentem praelermisit; ut finitis sex aetalibus sxculi, claritas
super excelsum ascensionis suse montem, el con- Dei, qux in septima, id est in finem vitae apparebit,
templando introrsusdivinam introspicere majestatem. praedicaretur. Lucas vero, qui eos assumplos post
El ideolicel alii apostoli eadem vigeant in Christo dies octo dicit, insinuat, quicunque post Christum
firmitale, isli tamen ob dispensalionis gratiam, eli- ierit, et crucem ejns tulerit, animamque suam
guntur ab eo qui cor inspicit singulorum. Nam hi propter eum perdiderit, persistens in fide, isle mor-
duo, Jacobus scilicet et Joannes, filii tonitrui dicun- tem non gustabit in xlernum, donec gloriam octavae
tur, quia nati sunt ex magniloquio Dci lonanlis, et resurreciionis videat, et glorietur cum Domiiio et
579 S. PASCHAsil RADBERTi ABBATISCORBEIENSIS 580
ipse assumptus in monte. Nam qui hic verba Cbri- A expedire, semetipsum oslendit. Sed posl sex exple-
sti auditde ccslo invoce tonitrui sonantia, et firmat| tis diebus die octava,jam supra montem excelsum, et
gressus suos in petra qux Cliristus est, ipse gloriami solium elevatum, nori rifsi in forma Dei claii.ficaius
Clirisli videbit, quae pctavo die facta estperresur- apparebii electis. Neque enim siriipliciler dicluiii,
rectionis gratiam. Unde et plerique psalmi, proi qtiod transfiguratus est, quia transfiguralus estante eos,"
octava, scribuntur. Quia is qui propter Dei verbuirii utique qui ascenderunt cum eo super moriteni excel-
animam suam perdiderit, salvam faciet cam, cumi sum secreto, el seorsum, ab onini frequenlia' saeciiii
Christus promissa sua in octava resurreclionis sux! ac strepiiu terrerix perturbalionis segregati. Quia
die compleverit. Sicut et posl sex dies, in quibus1 607 l'cet Jesus iii valle huiriiliiatis verierit, tamen
mundi opera sunt creata, ut per dies et teniporai recte, non iiisi supra raoiitem eiiarii crucifixus con-
mundumque inlelligamus finire. Quibus explelis* i spicitur. Narii et Isaac in figura Christi cum offer-
resurrectio futura monstrabitur. El qui fuerint curiii tur, iioii nisi in monie oblatus Iegitur. Idcircb hoc
his tribus educli de sxculo, ila ut supra mundumi loco quod gessit, et miraculum corairi videntibus
asceiidant, el hujus sxculi volumina el momentanea'i quod refulsit, ipsa res gesta Iorige aliius qtiain ipsi
vitae curricula transcendant, velut in sublimi collo-• ,. videraiit, mulia desiguavit, ita ut locus et ijpsatrans-
caii, futurx resurrectionis claritatem videbunl, e£i B figuralio altitudiriem irisinuet Deitalis, ut ibi trans-
fructum percipient sempilernx vitx. Et hxc estt formatio fieret, ubi altitudo jiidicii figurarelur, et
evangelislarum varia sententiarurn conlextio, variai coiilemplatib veritaiis appareret. Quxritur lamen
verborum commutalio, et nonnulla factorum inter- isia transformatio qualis sit, ulrum prisliham for-
positio, et quasi quxdam, in quibusdam locis, re- liiatii amiserit et verilatem corporis, an spiritale
cordalio, Quia varia conficilur veslis 696 Christi inl corpus fueril quod apparuil, vel aerium? Qubd neti-
Evangelio, et depingiiur coelesti textura, necnon ett trum horum credo, ut aut pristinam corpbris for-
mulliplici sentenliarum intelligentia, atque ornaturr marri seu faciem perdiderit, aut acrium corpus vel
quasi gemmaruin insignita preliosissimarum Iapidi- spiritale ad prxsens illud cbmrautaveril. Sed quo-
bus, ita ut contexta desuper yideaiiir per tolurii,> modo transformatus sil, Evangelisia demoiistrat di-
quod una sit tuniea devellere Christi, qux decora- cens, quia Resplenduil facies ejus sicul sol, vesli-
tur diversis atque innuriieris virtutum et miraculo- menla aiitem ejus facla sunt alba sicut nix. Non enim
rum floribus. Cujus in specie, quid primum admirarii ex his verbis aliud prxdicatur, quam spleiidor faciei
debeas, djligens lector, vix invenies. Et ideo lpnge,>. ejus et candor vestimentorum. fdcircb' ubi splendor
ut supra jam dixi, rion syllabx, non verboriim, vel1 ostenditur faciei et candor describitur vestiuiri, non
sententiarum ulla coiiipositio in Evangelio, veldicto-" ^ subsianlia denegatur aut lollitur, sed gloria et clari-
ruin ulla permutalio in transitu legenda est; quia in1 tas commendatur, augeiur, qux fulsii ac si de the-
his nihil vacat a mysierio, sed omnia pleiia sunl sa- satiris Dei; ita ut et veritas ripn' subtraiieretur cor-
craiiVentis. Maxime in hac trarisforibatiorie^ qiiae B pbris, el glbria qux futura erat in Chrislo, nbn ce-
facta est in mohle sdncto, ubi ires taiitum suiW, qrit' * laretur. Uride Iiquet qub'd' claritas, qtix fbris per
'
viclerent electi discipuli, Quia tn ore duofurri vel veslimeiita Christi mariavit, ab illa ejus inleriore
irium testium, siat othne veroum (Matlh. xviii, 16). luce processit, quam nullus humarii generis corpo-
Et duo ex omnlbus patriarcliis eliguriiur, qui cum1 reus oculus pbtest irilueri, sicut scriptiim est, Deum
Domino ab eisdeiia tribus videantur in I&\liri6i5iujn. nemo vidtt uhquam (I Joan. iv, 12). Unde slc tenipe-
Quorum uterque numerus et electio pers6ii'arum,» ravit diviria majestas httjiis visionis forraaui, ut et
magnum est exioVbitionissacramentiim. Tres Siqui- mirabilis' esset visio qua diviiiilas prxdicaretur iu
dem, de quibus jam dixiiriiis, ob hoc etiam foriassiss Christo, el htimanus eain rriortalium ferre possil vi-
assumuiitur, quia nemo potesl resurreciionis videree sus. Sed altera fuit figura iri vestibus, altera species
gloriam, nisi qui integrum myslerium Trinitatis', in- in vultu, ulraque tainen rfiirabilis. Ideb, ut qui erat
corrupla fidei slncieritale servaverit, ex omriibus s in carne corispicuus, subilo appareret corain suis
tribus parlibiis riiundi in hoc collegio fidei aggrega- coruscus. Sed non inimerito quxritur, cuni de san-
tus. Quorum primus, nec immerito Petrus, quo- clis scriptura rioverinius, qubd fuht jusii' futgebunt
niain ipse priorclaves regni ccelorum accerjit; deindee sicut sol in virlute sua (Matlh. XIII,43), in regniun
est Joannes ciii mater Virgo cortiniiltiiur, ob privile- Patris eorum, cur hoc locb facies Chrisii solis clari-
gium virginiialis; Jdcobiis quoqtie qui prinius exx tati recte coinparetur? Nunquitl igitiir taiitam' clari-
collegio apostoloruriJ solium sacerdolale proprib prir- taiem (quod nefas est' credere) in regnb Palris habe-
piiralus sangiiine, el" dealfiaius in Christo victorr bunt saiicii, quaiitam is qui in se illbs justificabil?
ascendit. Pro lalibus igitur et liujusmodi causis,'. Quis ergo hoc nisi hxfeiiciis dixefit? Qiiapropter
qiiSs supra paucis enlimeravi, Hi tres ad stiblimia ^ 698 ".uia divinurriest et iriiratJlie, quod in dispen-
ducuntur, quoniarii et' ij^sljam supra niundurii erarit,''} satiorie salutis humanx agiliir, idcirco cfedendura
ut viderenl Christura,* rion in forma servi, sed inn quod nbn absque raagno documentp sic ostericliiur.
forraaciaritatisDei, quoriiam qtii deorsum surit, nohh Qubclmihi videtur inter cxtera quatuof excausisfa-
possunt eum viclere in forma Dei, sed iu forma servi.i- ctura fuisse; videlicet, vei quia"adhuc morlaii^serai,
Prbpierea et' ipse unicuique, secunduiii quod videt :t et ipsa carnis mortaliias clariiaiein divinitalis ejuo,
581 EXPOSITIO IN MATTHJEUM.— LIB. Vill, CAP. XVII. 582
ut erat, ostendere non sinebat, vel quia anle viden- ,A lis tantusque non alibi quam in monle excelso con-
tium oculos, ut intueri possel ipsam fulgoris sui spicilur ab his, qui cum eo merueriul ascemlere ad
iiiagniliidinein, temperabat, ne septeiiipliciter lux superna, et iutelligere qux divina sunt in Christo
solis in eo, quam nunc est, appareret. Vel eliam el humana. Quoniam ulraque nalura in eo candida
el ideo lux claritalis ejus sic modificata in eo tunc est et prxclara. Sed altera pars de ccelosplendidior
est, ut formamillam lanlumraodoprxtenderet, quam " sole cernilur ab his qui ea tanlum sapiunt qux sur-
in die judicii electis el reprobis ostensuiuin se esse sum sunt; altera vero candidior nive qux de terra
prxsciebat. Et ul amplius loquar atque commodius, est, dum cognoscilur ejus gloria et videtur unus
ipsam figurammembrorum suorum, quali quantaque idemque Chrislus unigeniltis a Patre, plenusgratim
gloria in futuro ipsi fulgebunt sancli in sua clari- el veritalis (Joan. i, 14). Sed omnia in Evangelio
late, jain prxmonslrabal. Quia qui vocatea quw non vestimentorum ejus qux de illo et per illum sunt,
sunt, tanquam ea qum sunt (Rom. iv, 17), fecit ea in hunc habenl splendorem in facie, hunc et cando-
Christo apparere, qux nondum erant, ut ex eo cer- rem in omni vcrborunt ac sententiarum contexlu,
lius cognoscerentur ea qux visa sunt in eo, el fu- quia hxc universa de eo tam candida sunt, lam
tura erant. Sicque transformatus est Dominus in splendida, Qualia futlo nullus potest facere super ter-
eam gloriam qua venturus est poslea in regno suo, '.B ram. Fullones ergo istos, ut Origenes dogmalizavit,
qux est Ecclesia. Et ideo isti tres non gustarunt qui talia non possunt facere vesiimenta doclrina-
morlem, donec tilittm hominis videruut venieutem rum, salvp altiori inlellectu, sapientes sxculi htijus
in regno suo. Quia hoc ipsum ila conspexisse trans- possumus .intelligere, qui philosophix et omniura
figuralum in formam clarilalis, jam vidisse eum fuit liberalittm arlium habenl diligentiam, et studenl in
venientem in regno glorix sux. Uhi transformatio his quolidie et deleclantui4, ut sua facundia possint
clarilatem addidit ex majeslale Divinitatis, sed fa- persuadere homines ad suara doclrinam, et iucli-
ciem non subtraxil humanitatis. Ergo ubi splendor nare animos singulorum ad sua fallacia,'qux multuni
faciei ejus et candor vesiiraeniorum oslenditur, ut jactitant esse prxclara, ita ut videanlur ea ornare
dixi, nec facies nec vesiimenttim verum haliuisse suis dictis, ut possint introduceie sux artis ingenio
negatur, scd quorura sil splendor aut candor qui re- homines ad 700 turpes eorum iiitellectus, et ad
fnlsit luce clarius declaralur. Unde quidara volunt prava dogmala sua. Hinc conantur suos dealbare
astruere in resurrectione judicii xterni, non nos sermones, quasi arte fullonica, et candidos eos fa-
ni.da corpora, quamvis iricorruptibilia futura sint, cere suo eloquio. Sed nullus illorum super lerram
habituros, sed lineainenlis veslium circumtecla tale aliquid potuit cudere vel fabricarc, quia de
spiiitaliter atque incorruplibililer conlexlis. Idcirco Q terra erant, et ideo terrena solummodb el perpauca
vestimenla ejus candidafacla fuisse legunlur ut nix. sapiebant. At vero Jesus noster bciiignissiinus Sal-
Et ut alius Evangelista dicit, Qualia fullo super ter- vatorel peritissinuis magister splenderiliavestiinenta
ram non polest facere (Murc. IX, 2); quia qux fullo sua' ascendentibus secum supra monlein ostendit
facere polesl super terram, corporale est, et tacliii non quibuscunque, sed dignis el gratissimis. Osten-
subjacel, non spiritaie et aereum quod illtidat ocu- dil enim, licet a fastidienlibiis et indociis despician-
lis, et tantuni in phantasmate conspiciatur, sicut tur, splendidiora, quain illorum ars fullonica facere
nec illa qux in fulitro erunt legumenta corporis si potuerit. Quapropter ut sxpemonui,el monere fre-
forle erunl, non alia quam spiritalia et vera erunt. quenter debeo, nemo Evangelium seu Scripturas
Porro quod Marcus ail, Et vestimenta ejus fucta divinas desidiose legat, neino altiora philbsophoruiu
699 *""' tplendentia, et candida nimit velut nix, judicet eloquia, quorum nusquam vel uriquaui fuit,
quulia fullo tuper terram, non poiesi candida facere,- qui tale ul dicium csl, aliquid facere seu dicere po-
spirilale loci hujus insiuuat inielligeuiiam, seu mo- tuerit. Et ul mirabiliora monslrarentur, qux fiebant
ralem. Unde quia vestimenla Christi, quibus prx- in monte:
clarissimus induitur Jesus, Evangeiioruni credo esse Ecce, inquit, apparnil illis Moyseset Elias cum eo
documenta, quibus indutus secum ascendentibus in " loquentes. Quicunque ergo inleliigit spiriialem esse
nionlem excelsum candida fiunt nimis, et splenden- legem, et per Moysenlegem significari, necnon et
tia. Scd quia vestimenlorum mullx siint differenliae per Eliam omnium prophetarum valicinia demon-
candidorum, illa qux de Christo siuit in Evangelio slrari (qux omiiino fidelium nullus dubitat de Chri-
documeula, quibus se indui dignatus est, fiunt divina sto prxnuntiare) hic tdenissimecognoscit, quare hi
coiileinplanlibus, non qualilercunque, sed candida duo tantum cuin eo in moiite et in gloria apparue-
et splendenlia sicut lumen. Quod si ila illustrala rinl. Quod salis Lucas evidentius ostenditVcum dicit
splendore conspicitur hunianitas Cliristi in Divinitale quod hi duo cum eo visi siritcolloquentes in gloria,
sua cum ad altiora inens provehitur, quid pulas Et dicebant excessumejus quem impleturut erat i%
quanla clarilas refulget Divinitalis in liumanitate Jerusalem. Ubi ostendit, quod lex et prophelia sera-
c.rnis? Unde signanter uterque Evangelistarum ait, per ctirijJesu sunl, et cum eo colloquuntur; et omnia
quia Facies ejus sicut sot facta est, vestimenta vero quxcunque gessit in mundo, vel qux passurus erat
candida ticut nix; quoniara ipse est sol justitix qui Hferosolyjnis, cuncta crebris vocibiis denuntiarit.
illuxil et illuminavit ad jusiiliam credentes Sed lai* Et ideb quam beiie ul fides confirriraretur aposlolo->
S85 S. PASCHASII RADBERTIABBATISCORBEIENSIS 584
rum, et augeatur intelligentia, cum eo hic conspi-1A (quamvis ex affectu Chrisli amoris) considerandum,
ciunlur in gloria; quorum unus de ccelovenisse quo ut ita fatear, quam fatue loquitur, quantisque im-
raptus fuerat mystice pertractalur, alter vero ab plicatur erroribus. Quia cum Deus in carne venit,
inferis exsurrexisse. De hoc quippe signo di- TabernaculumDei faclum est cum hominibut (Apoc.
ctum fuerat ad Achaz per Isaiam prophetam, xxi, 3). Non tria siquidem, sed unum; quia licet
Pete tibi signum de cmlo, aut de profundo inferni Pater, et Filius, et Spiritus sanclus, tres sint per-
(Ita. vn, 11), quod et Judxos signum supra pe- sonx, unura tamen est eorum labernaculum luci-
tiisse legimus. Sed hic congruentius ratio posce- dum ct praeclarum; simililer, etsi tres visi sunt in
bat, ut monstrarentur in quorum hinc inde me- gloria, Christus videlicel, Moyses ct Elias, non nisi
dio Jesus visus est in gloria : quia lex et prophe- eos una nubes obumbrat, unumque ut protegat ob-
tia 701 semper eum praedicare non cessant, sera- volvit et obumbrat tabernaculum. Quod laberna-
perque ac si duo tesles cum verbo loquuntur. Neque culum, quia ipse est, nubes lucida sine peccato
enim potest esse lex sine verbo, neque propheta vel seipsum, et qui cum eo sunt, defendil ab omni xstu,
prophetia, nisi qux de Dei Filio prophetat. Hinc et illuminat. Hoc quippe est prnprium tabernaculi,
Petrus ac filii lonitrui corporali in gloria Moysen ut aliquos obumbret sub se. Unde nubes lucida in
et Eliam cum Christo Ioquentes speculantur. Quos B 1 qua erat Spirilus sanctus, obumbravit eos qui cum
etiam et nos, quamvis indigni, quotidie cum eo con- Christo unum erant in Evangelio, et tres istos, qui
fabulantes audimus, etiam clarificalos in Evangelio deorsum erant, ut unum fierent, non omisit. Ora-
contemplamur; quoniam lex et prophetia in eo nibus tamen diviniorem ct splendidiorem repausa-
completa sunt. Propterea et Jesus solus illis rece- tionis et requiei exemplo suo per nubera demon-
dentibus remansil; quia Lex et prophetm usque ad stravit xternx quielis rcquiem, qux protegeret eos
Joannem (Luc. xvi, 16) fuerunt. Deinde evacuala simul et illuminarel omnes. Dura hxc aguntur, ecce
est gloria vullus eorum, ul solus Jesus Christus, Pelrus in hac assertione trium tabernaculorum qua-
quem pracdicarant, de quo omnia qux futura erant tuor incurrit et eo amplius errores, quorum primus
prxdixerant, videatur in gloria Dei Patris, et an- esl dum fieri decrevit tria labernacula, de quibus
nunlietur in cunctis genlibus ab his qui eos possunt mox essenl migraturi; quia non tn manufactit habitat
videre cum eo jugiler colloquentes. Quoniam hi Deus (Act. XVII,24), neque sub foliorura scheraa-
duo tantum sunt qui docent de excessu ejus, et de tibus, cura unum tabernaculum Evangelium, in quo
omnibus quae gessit universa mysteria. Qui licet lex et prophelia couniuntur et complenlur. Alius
videautur recessisse, quia jam novi nihil prxdicant, error est, quod servos cum Domino coxquat. Tcr-
tamen adhuc hodie Moysesdocet nos de eo, et de (C tius, quantun? datur intelligi, quia non putavit jam
illo Elias, id est prophelia loquitur. Hodie namque judicii diem imminere, non intervenienle morte, et
Moysen in majori gloria quam filii Israel, glorifi- ideo dicit: Domine, bonutnest nobis hic esse. Et hoc
catum cum Christo in monle conspicimus, non re- ipsum, ut dixi, mendaciuui est; quia si sic honum
velato vullu, sed revelala facie jam cmn veneramur. esset, utique in eo permansissent loco, nec tamen
Neque Moysen aut Eliam sine Chrislo invenimus, aliis subvenisset, non dico 703 geueri humano,
neque Christus sine his duobus testibus prxdicatur. sed nec ipsis coaposlolis, qui cum eo ad eumdem
Quoniam elsi hi duo tantum Domino jejunio qua- locum noii ascenderant. Nec enim de his aliquid
draginla dierum jungunlur, Domintis tamen solus cogitare videlur Petrus, in qtiibus charitas quam
est, qui sine alterius suffragio jejunasse legitur, maxime commendabatur. Adhuc ex hoc error quar-
quamvis uterque eorum in eremo jejunaverit. Qui- tus commendatur, dum pulat tabernacula fieri in
bus piofecto indiciis declaratur, quod lex et pro- regno Dei manufacta, ubi nec calor nec frigus, nec
phetia solum, qux Christus adimplevit, dictis ac pluvia nec xstus, ulique nec ulla inquietudo erii.
faclis nuntiaverunt. Alioquin ubicunque sine Chrislo Unde quamvis beatus aposlolus Petrus, tanlo clari-
aliquis eorum videlur, ingloriosus ulique probatur; talis lumine, Untaque circumvallatus gloria, et il-
quoniam qui Moysensolum, aut Eliam videt,Deiver- D leclus dulcedine nimix suavilatis, nullus negarc
bum quod factum est ad prophelam illum, vel illum, potest eura errasse, elsi nesciens loquebatur. Qua-
simulcum illis videre non potesl; elubicunque Dei propler quxso, beale Petre, humillimus, si ideo in
Verbum non est, vere prophetia lalis aul lex a vero monte assumptus es cum Christo, ut fixis ta' eina-
vacua est; quia Christus, Verbum Palris, vere ve- - cuiis Dominum possideas solus cum paucis. Quod si
ritas est. tibi hoc placet, cur coxquas servos cum Domiuo?
j Retpondetu autem Petrut dixit ad Jetum : Do- Quid igitur de le aul de tuis cogilas coaposlolis? An
mine, bonum ett nobis hic este. Si vis, 702 fac">- forle binos per singula vis sociare labernacula?
mut hic tria tabernacula, tibi unum, Moyti unum, et Fortassis ergo tanta videlur tibi hxc gloria, ut pla-
Eliw unum. 0 profunda humanx ignorantiae caeci- ceat tibi, ul illi sint Domini, vos in singulis tabcr-
tas, quse tanta involvilur caligine obscuritatis, ila naculis, quos fabricare disponis, mavis ut sitis do-
ut vix aut nunquam possit surgerc, ut videal lumen minorum servi. Neque cogilas quod MoysesetEfias
claritatis Dei! Ecce bealus Petrus quantis eruditur nunquam et nusquam velint esse sine Deo Domino.
documentis, quantis atlollilur proeconiis, sed mox Sed jam, quia ila inlendis, qtiis veslruin eril Do*
585 EXPOSHTO Itf MATTHJEUM.— LIB. VDl, CAP. XVII. 580.
mini servus, quive Moysi, vef quis vestrum Elix? A fidei, quem sgepissirae apertis indiciis idem va-
Tolerabilius ergo esset, si dixisses. unum taberna- lidissimus dilectionis sux exsecutor, intus celare
CulumDomino fieri debere, cum quo quinque simul non valebat, sed flagrabat foris ardor quem intus
esse poluissetis. Nunc aulem, ut cum venia Ioquar, gerebal. Inde esl quod supra interrogali discipuli
videris mihi errare, quod et evangelista testatur, quem eum esscydicerent, ipse primus pro 705
te nescisse quid diceres. Quapropter cum omni in- omnibus respondit: Tu es Christus Filius Dei vivi.
tentione mentis cogitandum per omnia qux gesta Inde, quod eum non vult pali, sed redarguit dicens:
dictave sunt coram apostolis, quam difticile perve- Propitius esto tibi, Domine,non erit tibi hoc (Maltli.
nerint ad firmilatem fidei ac soliditatem doctrinx, xvi, 22). Unde, quod iiuminente horapassionis sua\
ita ut ante adventum sancti Spiritus parura virlutis dum ipse diceret: Omnes vos scandalum patiemini
habuerint. Hinc igitur est quod beatus Petrus tantis in me, in ista nocte. Cum alii lurbarentur, intrepidus
movelur impulsionibus, quaravis de amore Christi, iste respondit: Et si omnesscandaliiati fuerint in te,
et fidei magnificentia, videamus venire, error ta- ego nunquam scandalizabor (Matth. xxvi, 31-33). Et
men in causa est quod tria sc repromitlit facere ta- iterum : Domine,paratus sum tecum, et in carcerem,
bernacula, unura scilicet, ac si privatim, Jesu, al- et in mortem ire (Luc. xxn, 33). Rursusque : Eliam
terum Moysi, et alium Elix, quasi non eos caperet B si oportuerit me mori tecum, non te ntgabo (Matth.
unum tabernaculum, neque in uno simul omnes con- xxvi, 35). Inde, quod gladium educit, et auriculam
sistere possent. Et hoc, ut Origenes vult, instiuctu servi Malchi absciclit.Hxc omnia et alia quamplura
diaboli maliliose fiebat, dum operabatur pereum, de fervore fidei et ardore pii amoris in Christo, vc-
qui nesciebat sacramenta Dei, 704 ne4ue quid lo- niebant, quamvis dispensative satis tenlationibus
querelur, volens non esse simul Jesum et Moysen exerceretur, quem, ut credimus, licet eis crederet,
atque Eliam, sed separatim eos ab invicem tritiin orania illico operabantur in bonuin, qul futurus erat
labernaculorum obtenlu, quod fieri non poterat. pasior Ecclesiae; ut ex suis infirraitatibus disceret
Nam si in unum sint Chrislus et lex ac propbetx, non solum humiliari, verum eliam et alios lolerare.
tunc Christus vere Dei Filius coniprobatnr, sicque Tamen piura est cogitare, si visa Domini vultuscla-
lex et prophetaevera prophelasse invemuntur. Quo- ritate, vult deinceps in monte manere, et nec ad
niam lex et prophetae tesiimonium dederunt de momentum descendere, respuit gloriam mundi et
Christo, praedicenles ea quae fulura erant in Chri- totum quod in mundo blanditur, sola ei claritas,
slo, et Christus teslimonium legi et prophetis quod quae de Christi facie resplenduit, placet quid putare
vera prophetaverint, dum prophetiara iliorum ipsis possumus quomodo placeret ei, si lalem tunc posset
rebus adimplevit. Neuter eorum sine altero vera C intueri per corpus inorlale, qualem nunc cernit
dixisse probatur, conlinuo si ab invicem, quod non exulus jam mortalilate! Ut vere falear nemo qui
polest fieri, separentur; quod forle fieri cupiebat, edicere possit, quantum ei placeret ultra quam
ut praefalusdoctof sensit, mala suggestione inimici, mens concipere posset. Verum eliam adeo non est
Petro dicente: Faciamus hic tria labernacula; ne- Petrus arguendus, quia recesserat a se, quasi jain
sciens (evangeiista teste) quid loquebatur. Tamen gratia resurreclionis futurx illectus, si ait inter
remedium est erroris, quod benignissimi Magistri, mystica admirationis sacramenta, Domine, bonum
priusquam incipiat facere quod erroris est, devote est nos hic esse. Cupiebat elenim beatus apostolus
requiritur voluntas. Sed falsum negari non potest, Paulus eodem ardore fidei dissolvi et esse cum Chri-
quod bonum Peirus esse testatur: Domine, bonumest sto (Phitip. i, 23). Fortassis ergo et iste quia prx-
nobis, inquit, hic esse. Quod si bonum fuissel illic gravatus somno fuerat, ideo putabat quod resur-
eos esse, mansissent ulique ibi, nec omisissent fa- rectionis speciem solulus carne, per exstasin jam
cere quod erat bonum. Sed quia non erat de veri- videret. Quam sane gloriam bonam esse, nec lau-
tate, ideo falsitas fuisse non negatur, sicut et illud dasse suflicit, sed etiam devotionc prxstanlior im-
quod ait: Propitius libi esto, Domine, non erit libi piger operarius occurrit, et pollicetur communis
hoc (Matth.xvt, 22). Verumtamen quia secundum " obsequii ministeriuin. Qui quamvis nesciret quid
propositura hic Pelrus jam a Domino beatus et diceret, offerebat lamen servitulis oflicium, quo non
sanctus erat vocatus, et filius gratix Dei, quid est inconsulla petulanlia, sed prxmatura devotio fru-
quod oberrat ? Ideo credere debemus el confiteri, ctum exhibebat, accumulare sibi cupiens mercedem
quia omnia illi, juxta aposlolum Paulum, coope- laboris. Nam quod ignorabat 706 Quid diceret,
rantur in bonum (Rom. vm, 28), eliara etsi ab conditionis fuit humanx; quod vero promittebat,
adversario slimulabalur in aliquo; quoniam pro- devolionis obsequium. El ideo Petrus a Domino non
ximum indulgentix est, quod de excessu venit pii reprehenditur, quia et si displicuit ignorasse quid
amoris. Nam et ipse, ul Lucas ait (Luc. ix, 39), diceret, placuit lamen tanta devolio Deo. Et ideo
sdiuuum paliebatur, et qui cum eo erant reliqui inler hxc vcrba facta est nubes, qux ipsos legeret
gravati dicuntur non somno siquidem carnis, sed lucidissima, et eos obumbraret, ut sciret Ptitrus, quia
somno menlis. Unde sicut in hoc dicto ignoran- non necesse erat tria labernacula fieri, cum eos vi-
tiain Petri non approbamus, sic prxcipuura amo- deret nube cceleslioblecios, et quasi sub uno taber-
rem illius erga Dominum veneremur, et fervorem naculo cooperiri. Untle consequenter ait evangelisla,-
PATROL.CXX. 19
 m' S. PASCHASURADBERTl ABBATISCORBHENSIS 58»
Aiiliuc eo loqiiente, ecce nubes lucida obumbraviti A bene complacui.Et ideo prae omnibus et anteomnes,
eot. Nec diibiumqurn ipsaestillaniibes.quxstiscepit t ipsum audite.
eum ab oculis omnium apostolorum, quando ele- Et audientet disctpuli ceciderunt in faciessuas tu-
vatus est in coelum (Act. i, 9). Sed et in Veteri Te- per terram, et timuerunt valde. Vox igitur illa qux
stamenio coram fiiiis Israel, columnam nubis, perr aures discipulorum percussit, sive per semetipsum,,
diem : et columnam ignis, per noctem, prxcessissei sive per angelicam crealuram, elementum, quae lu-
legimus (Exod. xin, 21), sed quod lucida esset ali- cida refulsit, Dominus commoverit, lamen per nu-
qua eoritm, non habemus. Quinimo ante adventumi bem sonuit. Quia vero de nube processit vox quae
Medialoris (ul scriptum esl) Tenebrosa aqua in nu- discipulos ita in terram prostravit, in raodum to-
vtbus aeris fuit (Psal. xvn, 12), hoc est, verborumi nilrui facta fuit, sicut lunc quando imminenle pas-
scientia in lege alque prophetis oeculta et obscura,> sione idem Filius ad Palrem dixit: Nunc anima mea
quamvis mulli quxrant, ipsa nubes utrum corporeai turbata ett. Et quid dicam ? Pater, talvifica me ex
fuerit an non? Sed restat lamen intelligere, quidquidI hac hora ; ted propterea veni in hanc horam. Paler,
fnerit quod magnum sacramentum fuit. Quia Novii clarifica nomen tuum. Venit ergo vox de cmlo: Et
Testamenli doctrina, non jam in nube tenebrosai clarificavi, et ilerum ctarificabo. Turba ergo qute
obtegitur, sed per nubem lucidam tonans paternai B ] ttabat et audiebat, dicebal tonilruum factum ette
v.oce perspicue auditur. Ipsa siquidem nubes neni (Joan. xu, 27, 28, 29). Sed quid est, quod ibi lo-
ignea, non tenebrosa, sed lucida fuisse prxdicatur. nitruum audiens turba, non cadit? Hic autem audita
Quia non in igne terroris nunc venit, non in caliginei yoce discipuli, in faciem cadunU?Nisi quia ibi su-
c;ecitatis, sed in lumine veritatis illustralus a pa- perbia tumet, hic autem humilitas pavet. Nec tamen
tiiarchis Cliristus, et a prophetis lurnine clarilatis• sine causa mens pavet, qux prxmium tanti pavoris
ilhiminatus. El notandum quod nubeslucida Moysen> per gratiam jam habet, quam accepit. Mulla siqui-
e.t Eliam tenel et obumbrat. Quomodo lucida est si dera occurnint, cur discipuli super lerram in faciem
obumbrat? Nam et virtus Altistimi obumbrat Ma- corruerint. Primum , quia non poterant suslinere
riam (Luc. i, 55). Idcirco intelligendum haee nu- gloriam tantx vocis de nube, neque 708 claritatem
hes aliquid quod illuminat et lucet ad aliquid quod ipsius nubis, qua obumbrabantur, Christus videli-
Qbnmbral. Auferl igitur Moysen et Eliam, et oc- cet, Moyses, et Elias, quibus jam cui» Chrislo unum
cultat; et cum eos teneat et occultet, non lamen erat tabernaculum, et non iria, quae Pelrus oblulit
jam Moyses et Elias de nube sonant in qua latent, ut fabricarentur. Erat. enim splendor vullus ejus
sed solns Pater per nubem loquitur, solaque nubes qui fulgebat ut sol, et clariias vestimenlorum, in
lucida paternam vocem exprimit. Sicque nimirum C quibtis delectabatur Petrus admiralus, Sed inter hxc
Novi Testamenti gratia legem et prophetiam obum- omnia, virtutem vocis non ferentes, ex eo et vocera
hrat et conserval, an tenet, occultat, et obumbrat a Palre per nubem delapsam, ferre non polerant, id-
jn lillera. Conservat 707 autein in spirilu, occul- circo ac si supplicantis affectu, timore perculsi,
lat in xnigmatibus et figuris, tenet in mysteriis. cadentes ruunt in faciem suam. Valde enim perter-
Sicque fit, ut quidquid lex et prophetia loquitur, riti eranl spectaculi novilate, et tesliinonio vocis
quanquam spiritaliter observandum retineatur, non paternx. De quo sane lestimonio, quia supra jam
jam per Vetus Testamentum, sed per Novum au- me salis dixisse recolo, idipsum reinculcare distuli.
dialur, sicut per nubem lucidam solummodo Detis Nisi qnod quidam quxrunt, ulruin de nube bxc vox
Pater loqui videlur. Jam deinceps Moyses tacet, ad Moysenet Eliam facta sit, qui desiderabant Fi-
Elias silet, et per solam nubem paterna vox sonat et liitm Dei in carne videre et audire, ul viderenl et
audilur: audirent jam coraplela qux de illo ipsi cretliderant,
et praedixeranlquand<que esse fiilura. Aatdisc pu-
Hic est Filiut meus dilectut, in quo mihi bene los, quod magis congruit, Pater docebat de Filio,
complacui, iptum audile. Hic est, ac si dicat qui quod e;us proprius esset Fiiius, quem secuti fuerant,
naluraliter meus esl Filius^ ejt hic est qui mihi a D I et quem jam transfiguratura cernebant in gloria, ut
nalura dileclus est. Ergo, hlc, non adverbium loci, deinceps de illo jam nihil ulterius dubilarenl. Unde
sed pronomen personam demonstranlis est, eo et ipsa vox, quia lalis tantaque fuit, ut eam ferre
qttod prxter hunc nullus alius propius est, Et ecce non possent, audienles ipsura esseFilium Dei Patris,
ablata est cura figendorura tabernaculoruin, quia qui visus est Moysi, et ei dixerat: Non videbithomo
recessil Moyses, recessit .et Elias, qui servi erant faciem meam, et vivet (Exod. xxxi% 20). Eorlassis
et non do.avini.Recesserunt ergo, ne forte dubium ergo videntes faciem Filii Dei factani sicut soj reful-
essel, Paler de quo illorum diceret. Nunc aulem, gentem, el audienles testimonium Dei Patris de ipso,
quia solus remansit, certum quia et lex et pro- non potuerunt non liinere. Et ideo hurailiantur mox
phetia ad eum transiit, et vox Patris, non de alio sub manu Dei, quod et ipsura Moysen, necnoo et
ad discipulos quam de ipso fuit. Ac si diceret vox Abraham palriarcham, fecisse legimus. Tunc beni-
divina, Hic solus qui remansit est Dominus. Hic gnus Magister ,
solus, qnem estis seculi , dilectus et unicus est Accessilet tetigil eos, dixilqueeis: Surgite ei nolile
'
Filius. In hoc solo et non in Moyse vel Elia, mihi timere.Acsi aperte diceret: Timenc)|irp. erat s,iMoysen
*tf EXPOSITIO1N MATTILEUM.— LIB. VIII, CAP. XVII. 590
MdieiidiiMvoxdamaTet, aut Eliam imitandum tan- A audiveranj. Audierant enim juxta Malachiam pro- ;
tum, qiiia nec ipsi sine me ulique placent. Porro phelam a Pharisxis tradilum, quod Elias venturus
{iiod accedit post tanlam gloriam clementia est, esset ante adventiim Salvatoris, ul restitueret corda
quod tangit, potentia refurmanlis : ut ea mauu re- palrum in filios,et omnia in anliquum stalum (Malach.
crearentur ad fidem, qua creati erant acl vitam. Ju- .iv, 5). Ipsi vero discipuli xslimanles transformalio-
Uet ergo ut exsurgant a somno, et pellit jubendo li- nem glorix , quam videranl in. monte, hanc esse
norern. Tangit vero nt debilia membra restiluat illius adveiilus consummationem, interrogant: ac si
tanitati, etquos manu sanat, sanafet imperio. No- dicerent, si jam venisli in gloriam , quomodo pne-
lite timere, inquit, quia quos tam vehcmens limor cursor tuus Elias, qui motlo visus est, ct recessit,
possidet, doclrinamrecipere sanamnon possunt, ideo prius nou venil? Quid ergo Scribacdiciinl? Hxc ideo
priustimorempellit.etsiceosadseipsum erigit elele- interrogaut, qnia visio qux facta fuerat in monle,
vat, 709 ut non al'"n> requiranl neque intendant, in qua etiam Elias esl visus, vi lebatiir eis non con-
sedqoem Paler signavit, atque iiniiin et singularem venire cum traditione Scribarum; quia non ante
demonstrat. Unde el illi : Etevanles oculos, nemtnem Clirisium viJebatur Elias venisse, sed cum Chrislo.
alhtm vderunt niti solum Jesum, quia in ipso sunt Iueoque falsam xstimabant tradilionem Scribarum,
omnia. In ipso quidem Pater et Filitis, in ipso el B quia Chrislus manifeste vencrat, anlequam Elias in
Spirilus sanctus, in ipso Moyses el Elias, eliam hoc moiile appareret. Q.iibus quam prudenter re-
cum recedunt, in ipso el ipsi discipuli. Propterea sponderit coiisideremus, non reprobaus qux a Scri-
non opus esl nisi unum labernaciilum fieri; quoniam bis tradila fueranl dc Elia, sed aliuin Elix adven-
cura ipse solus habetur, omnia possidentur. Sed tum ante se indicabal jam factuni, queiu igno-
nonante Jesiissolus in monle monstratur, quam nu- rabant ScriJx el Pbarisxi. Et iioiandum quod
bes clara eum obtexit, et de nube, in qua Spiri- dicuiil, quia nisi prius veneril Elias sccundum
tus sanctus eral vox Patris sonuit : Hic est Filius Scripturas, Salvatoris adveiitus esse non poleril se-
meus, etc. Tunc siqujdem nube desuper claresceijle, cunclus.
cum vox Patris intonuit per nubem, invenlus est At iile responaens ail, Elias quidem venturus esl,
Jesus sojtis- Et cum tres essent, ut dixi, imus est in secundo nieo adveiitu juxla corporis yeritalem.
factus. Tres siquidem in principio videntur, et unus Nunc jam in primo venit per Joannem cmu spiritu
in fine est solus Jesus Chrislus, qui omuia qux et virliile : quia Joannes in spirilu vere Elias fuit.
perfecta sunt, unum facit. Namet in eo regno, quod Sed non cognoverunt eum et (ecerunl ei quwcunque
pi-«uguratur, Christus Deusomnia in ouinibus erit voluerunt. Hoc est spreverunt, afflixeruiit carcere,
unus, quando simul omnes in eo judicio quod futu- C et decollaverunt eum. Sic, inquit, et Filius hominis
rum est tunc limebunt. Interea, quia el nobis bo- passurus est ab eis. Ex qua seutcntia uli(|ue insi-
num fuit cum Jesu diu demorari in monte, de his nuat,quod sicut Joannes voec prxctirrit el verbo, ut
qux conspeximus pauca sunl, eliam et ipsa ineom- Verbutn Christuiu niinliaret in niundo : ila passio-
ptisverbis qux delulimus. Idcirco ntdli onera vi- nem prxniiniians, prxcurril injiiriarum ac vcxationis
deaptur isla, qiioniaui alliora sunt, dicere qtix exeniplt). Uiule ait : Et fecerunl in eum qumcunque
omisimus; certe aul ipsi penetrare non poiuiinus. voluerunt, quia et sic facluri erant in Clirisluin. De
Unde descendentibusillis de mon(e,pracepit eis quo ficto, nec immerito quairitur a quibiis faclum.
benigmsnimusSalvalor, dicens : Visioncm quum vi- sil i|iio! ait, et fecerunt in eum qiixciinqux voiue-
distis neminidi.rerilis, donec Filius hominit a mor- runi? Cinu supra t!e Scrihis facla sit meniio, el non
luis resurgat. Hoc ergo fidei prxmium reservare de Hcrode yei Herojiade qui eum inteifccerunt.
voluit in futiirum.ui honor redderelur apostolis Siniiliicr et si t!e istis qui Joanncni inteifecerunt
omnibus, apud quos non levis prxccptorum aucto- recte dixisse Chrislum accipiinus, quomodo inlelli-
rilas monslraretur suo in lcrapore. Quoniani fuluri geuius, quod rursus ipsi Clnisiuni interfecerinl?
regni fonna, el gloria triuniphaiilis, demonslrata Dicit cniin ila de Joanne : El fecerunt in eum qux-
fueral iu iiionte sancto, oullo paclo congruebat, ^ cunque voluerunt. Ac deinde : Sic et Fitius hominit
priusquam victoria expleta esset, ut prxdicaretur passurus est ab eis. Ubi 711 non personam discer-
per apostolos, ne et incredibile videretur prx rei nit qui eos occiderit, seJ una siinul generatio per-
niagniluiline, el post tautam gloriain apud rudes. sequentium sanctos colligittir. Alias autem nec He-
anjiuos crux sequens scamlalum generaret. Ac per rotles Cbristum occidit, nec Scribx et Pharisxi
hoc quidquid supra exposuimus, de eo quod ait ut Joanneni. Sed tamen hinc inde colligitur, quia fece-
uu-Uidicerent, quod ipse essel Chrislus, hic tolura runt et isli in Christo et illi in Joanne, qux volue-
inielligendura est, ne non suo in lempore prxdica- runt. Ac per hoc et isti qui in Joanne aliquid ege-
retur crux passionis, cl gloria siiiiul triumphaniis. runl, et illi qui in Cbristo, unuin corpus fuerunt,
Tunc ergo ad hxc interrogaverunl eum discipuli di- unaque progenies, et unius capitis merabra. Unde
qentes : patel quoJ isti et illi conscii sibi fueruni, et compli-
Quid ergo Scribw dicunt quod Eliam oporteat ces in inalum, ita ut indifferenler de his atit de illia
f/rimum venire? Jam itaque aposloli in se reversi, loquilur Scriplura,quod autinJoanne fecerinl qux-,
conferunt qupd viderant, 710 et interrogant quod cunque voluerint, et Filius hominis passurus est ab.
591 S. PASCHASII RADBERTIABBATIS CORBEIENSIS 592
eis, id est ab eisdem persecutoribus justilix, a qui- A de proposita oblati viri sanitate, quid inde sentire
bus passus est et Joannes. Quanquam vere dicere oporteat, videamus. Nam lunalicus iste multis ob-
possimus, quod et in Joannis nece Phansxorum volvitur passionibus. Primum, quod pessime quam
factio consenserit, et in occisione Domini Herodes sxpe suis vexatur infirmitatibus, deinde ab ipso dae-
suam evidentissimejunxerit voluntatem, qui illusum monio, quia perpessus male affligitur et torquetur,
atqne despectum remisit ad Pilatam, ut crucifige- ila ul arefactus in ignem se projiceret, et in aquas,
renl eum. seu quod deterius est, eliam ul ab ipsis apostolis nec
Et cum descendisset Jesus de monte ad turbas, curari posset. Ut reor, nec immerito, quoniam ipsi
accestit ad eum homo genibus provolutus ante eum apostoli, cum turbis et cum ipso lunalico deorsum
dicens : Domine, miserere fitio meo, quia lunaticus remanserant. Inter quas moras dum Dominus in
est et male patitur. Quod ergo magna sint opera monte perdurat, et operatur obslupenda nimium
Domini, siquidem nobis tacenlibus, ipsa per se et admiranda virtutum sacramenta, discipuli re-
claraant. El propheta testalur quia sunl magna et moti ab eo, in fide languescunt, et inde curatio-
fortia, Exquisita in omnes voluntatet ejus (Psul. cx, nem fides eorum secundum promissa pii magistri
2), et prxparata. Idcirco ut sxpe dico, non ex non operatur. Unde increpat eos durissime una cum
eventu rerum proveniunt, sed ex providenlia Dei et B eisdera cum quibus interdum conversati fuerant.
dispensalione salutis huinanx. Hinc ergo est quod Generalio, inquit, incredula et perverta, quousque
longe jam supra ubi Jesus de monte descendit, cum ero vobiscum, quousque vos patiar? Ubi ostendit,
docuisset discipulos suos octo beatiludines, occur- absente se quod anliqux inlidelitatis consuetudo eos
rit ei primum leprosus, ut viso miraculo, corda subrepseral. Ex quo dicto insinuat, quod nihil vir-
discipulorum firmarentur ad fidem; sic et in hoc tutis afferre potest discipulalus Christi, qui obtentus
loco, quia turbx et nonnulli discipulorum in mon- •sui terapore, a fide, tanquam Domino absente, re-
tem cum Jesu non poterant ascendere, proplerea cesserit. 713 Si quis aulem defendere voluerit,
ob dispensationem salutis humanx descendit ad eos, quod apostoli jam perfecti fuerint in fide, et nihil
quasi de monte excelso Divinilatis sux, ubi se coram infidelitatis fuerit quod homo ab eis curari non po-
perfectioribus transforraavit in gloriam stiam. Et tuit, mullis se involvet quxstionibus, et convictus
COiilinuo: Accessitad eum homogenibusprovolutus, Christi auctoritate, cessabit astruere quod confir-
rogans pro (ilio suo, qui pessimo vexabatur dxmo- mare non polest. Unde pater cum obtulissel eum, vo-
nio. Qui non accessissel ad eum, nisi cum discipulis lens benignissimum Jesum provocare ad clementiam:
suis ipse primuin venisset ad turbam qux deorsum Obtuli, inquit, eum discipulis tuis, et non potue-
muliis patiebalur dxmonum vexalionibus. Ex quo Q runt curare eum. Quorum nulla potenlia alia erat,
loco considerandum quod omnes a Christo curalio- quam fides qux in Clirislo est. Sed obtuli eum, et
nes et sanitales morborum, et omnia infirmita- ipsi non poluerunt curare eum. Forle ul sola omni-
tum genera in mysterio allius considerata docent polenlia Chrisii prxdicaretur, el apostolorum com-
animarum profundiora sacramenta, et curationum mendaretur inGrmilas. Qua sane infirmitate delenti,
genera. 712 Idcirco qui possunt audire diligenlius, ut supra diclum est, ad altiora cum Domino ascen-
vel inlelligere, subtilius pertractanda sunt coram dere adhuc non meruerunt, quinirao deorsum resi-
eis, ut ipsx virtutes curationum corporum el ani- dentes cura turbis, infirmanlur in fide. Verumtainen
marum ad alterutrum comparatx ac discussx , non adeo ut fiiii Israel, demorante Moysi in monte,
multa eisdera conferant dogmala sanilatum, et de- infirmali sunt, quia mox recreanlur auditu, cxteris
monstrent differentias morum ac qualitales infirmi- narrantibus qux viderant, recreanlur etiam et mi-
tatum. Quoniam longe aliud fuit illud ubi leprosus raculo. Insuper increpantur cum patre pueri et cum
occurril, et deprecatur pro sua salute, aliud istud, turbis quasi increduli, quia necdum illis tanta fides
quanquam vicinum ei esse videatur, ubi homo pro- erat qua possit illud ejici. Et ideo iilis mirantibus,
volulis genibus, non pro se, sed pro filio deprecatur quibus olimpolestas fuerat altribula, infirmos curare,
lunalico. Quoniam alii sunl qui patiuntur, ac cre- j) mundare leprosos, dxmonia effugare, eliam et mor-
dunt, et roganl pro se : alii qui paliuntur, sed alii tuos suscitare, quid esset quod hunc curare minime
pro eis deprecanlur, ut centurio pro servo, regulus poluissent? Quibus Dominus manifeste, Propter in-
pro filio, archisynagogus et Chananxa pro filiabus. credulitatem, inquit, vestram. Quapropter valde sem-
Inter omnes venit qux sanguinis fluxum pati. balur, per est imploranda fides, quia perrara est. Quod si
nec pro ea aliqui, sed ipsa pro se, nec rogans voce, aposlolis dicitur : 0 generatio incredula, quid de
nec dicens, sed tantum cogilans : Tetigit fimbriam nobjs dicturus est, qui velut lunaticus ille, nunc sani
vestimenli ejus (Maith. IX, 20),et sanataest.Quarum in fide videmur, nunc infirmi, qui ad tempus cre-
omnium infirmilatum et curationum isla esl ralio, dimus, et in tempore tentationis arescimus proclivi
ut omnes languores et infirmitates in populo, quas ad peccandum, iia ut, aut in ignem concupiscen-
ganavit benignissimus Salvalor, referanlur ad in- tiarum praecipitamur, quia omnes adullerantes velut
firmitates animaruin secundura differentias passio- clibanus ardens corda eorum : aut fluctibus mergi-
nura. Sed quoniara nunc non de omnibus infirmita- mur maris, ubi rex omnium eorum qui sunt in
tum et curationum generibus sermo mihi est, sed aquis, draco cubat, et dejicit a libertale animx, in
593 EXPOSITIOIN MATTHiEUM.— LIB. VIII, CAP. XVII. 594
profundum maris.id est in raalam et pessimam hujus A A quibus necdum explicili crant, simul cum eis in-
vilae consuetudinem, ita ut cooperiantur vitiprum crepat ut purgentur. Cxterum et hi qui cum patre
fluclibus. De talibus ergo Sapientia dicit, dum con- censentur, et qui cum lunalico connumerantur, me-
slantiam justorura coramendare videlur : Sapiens rito una generalio, non solum incredula, verum
sicut sol permanet, insipiens aulem sicut luna muta- eliamperversa increpatur. Quibusprofecto plangenlis
tur (Eccti. xxvn, 12). Est quidem videre in talibus affeclu dicitur : Quousqueero vobiscum,quousquevos
impelus quosdamquasi habeant opera jusiorura, ita patiar ? Non quod txdio superior sil milissimus Do-
ul subripere possint ab hominibus laudesqui nesciunt minus, et mansuetissimus agnus, qui non aperuit
occullam conscientiamcordis 714 eorum. Quod si coram londente te os suum (Act. vm, 32), neque in
post modicum eos inspexeris, videbis htijuscemodi verba furoris erupit, sed quod in similitudinem me-
homines minui ac deficere sicut lunam a lumine dici, si xgrotum videat contra sua prxcepta gerere,
justilix, et lenebris vitiorum obscurari. Tamen om- dicat:Qiiousque accedain ad domum tuam, quousque
nino cum videris, quid aliud eum quam Iunaticum arlis perdam industriam, dum me aliud jubenie, et
yocabis ? Non quid ex vitio lunx descendat, ul quis- te aliud perpelrante semper xgrotaris? Coeperat
piam ad insaniam peccaii corruat; sed quia sicut enim Ionge jam diu pati ab eis, cuin quibus semper
luna obscuratur, et in suis devolvitur delictorum B E erat affeclu pielatis; idcireo non homini irascebatur,
menstruis. Et notandum quod evangelista eum etiam sedvitio. Ita utper hunc unum hominem non solum.
juxla patris vocem et xstimationem vulgi lunali- aposloli et pater culparentur, qui vitio atlhuc preme-
cum vocal. Non quod a luna aliquid paterelur mo- bantur incredulilatis, verum ctiam nmncs Jutteos
lestix, qui spirilu vexabatur immundo, sed quia tangit, et infideles, cum quibus laborat Verbum Dei
caliidus boslis sic suis operabatur ludibriis in bo- imprxsentiarum. Sed ipsi non feslinant recipere sa-
mine, jnxta lunarem cursum, ul ab ea paii xslima- nilalem. Ac per hoc in uno islo lunalico maguum et
retur a populo, qualenus per hoc Dei crealura, qux evidensostensum est Christi sacramenttim, sicut et
bona creata est, aique hoininibiis perutilis et neces- in leproso illo, quando dc inonte descendit, nisiquod
saria, infinnaretur, ejusque iufamiam ad Creatoris ille sua sponte venit, hic auteiu nec venit, nec ve-
injuriam relorquerenl. Agit enim hoc arte sua dia- nire curavit, quoniam male a dxmonio premehatur ;
bolus, ut in nullo lides servelur. Unde de talibus lo- sed nec ipsi qui curandi acceperant polestalem, nec
quuntur medici quodcunque voluut, qui nec cos paler qui pr# illo deprccabalur, immunes sunt a
immundura habere spiritum arbilrantur, setl corpo- culpa, quamvis impossibilitas curandi non seinper
ralem aliquampassionem, propler humorem cerebri imbecilliiatem curantium, seclad eoruni qui curandi
in lunx cursu vilialum, quia el luna humidam habet ^* sunl fidem referatur, dicente Domino: Fiat tibi se-
naluram. Nos lamen, quia Evangelio credimus, di- cundum fittem tuam (Matth. xix, 19). Verumtamen
cimus hanc passionera in hominibus immundum spi- non omnis hxc increpalio, ut dixi, acl aposlolos est
rilum operari. El ideo sic requirendi sunl raedici a referenda, quia illi etsi adhuc eranl increduli, non
talibus, ut non negligalur Dcus, a quo et per quem tainen perversi. Lunaticus vero et Judxi, quoruni
omnis medcla est; ne forle aliquis duni Deicreatu- tenet formam, titique simul increduli et perversi
ram culpabilera xstimat, aliquid contra Deum sen- erant; quoniam ex perversitate in eis malilia est
tire videalur, quo magis offendat. Ecce in hoc mira- inlroducta, ila ut extra naturam male patereniur a
culo tres simul culpantur personx, paler quod obtulit dxmonibus. Ubi el perversilas lolius liumani generis
filium, et latenter acctisat aposlolos, et ipsi apostoli,, increpatur, quibus quasi gravatus eorum malilia ct
quorum increduiilas denotatur, ad tillimum ipse fi- conversalione cum eis, dicit : Usquequo ero vobis-
lius lunalicus, qui vexabatur dxmonio.Omneslamen,, cum ? usqttequovos patiar? 716 Culpalur enim ge-
licet diversi sint fide, uno Chrisli correplionis elogio) nus in specie, cum una gencralio simul, propter per-
denotantur. 0 generatio,inquit, incredula el perversa,, fidiam, omne humannm gcnus (nisi rcnascatur ju-
quousqueero vobitcum, quousque vos paliar ? ScdI n giter ad fidem) esse dicitur ; quia post perceptara
non uno roodo increpanlur omnes; quia elsi apostolii fidei notitiam, mulli, ut prxmissum est, in fide, qux
adhuc increduli erant, ut Magisler eis veritalis de- per dileclionem operatur, tepescunl. Idcirco nec im-
nuntiat, non tamen perversos fuisse, quos semel sibii merilo lunatici vocanlur donec firmi et slabiles fiant.
sanclificaverat, xstimandum. Denique in uno eo- Sed nisi Dominus de monte descendisset, et nos
demque corpore diversa sunt membra.ideoque Chri- primum quxsisset in terris, nemo ad eum venisset,
stus sic loquitur, ut oranes videant quod unicuiquee nemo nos curasset, nemo sanus fierel; ac per hoc
congruat. Quouiara etsi apostoli ab incredulilate» iriter leprosum, quando de montc descendit, cxpo-
necdura purgati erant, ut ex toto divino illustra- sitis vilaedocumeiitis, et hunc lunaiicum differenlia
rentur lumine, longe tamen ab his lenebris erant,., peccalorum monslratur ; sed una esse curatio a solo
in quihuslunaiicus715'"evexaoalur>els' necdum ii Deo ostenditur. Qui ideo venit, ideo pali voluit, sed
illustrali erant a lumine solis, ex toto jam non eranlil quousque? non enim in longum tempus, ex eo loco,
in tenehris qui sequebantur solem justitix. Sed quiaa ut pateretur, differebatur passio Christi, licet longe
deorsum remanserunt, fervor luminis el caloris forte e jam relro cceperit, et adhnc hodie in membris suis
uiinpr erat. ldcirco adlmc cum quibus fuerant, a compleatur. Quam sane passionem tunc in semetipso
 595 S. PASCHASHRADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS ft$
-jani per patientiam sustinebat, ut esset passio ante A Chrislus. Quia si talis tanlaque fuerit qualis est ipse
passioiiem,sicul et posl passionem in memhfis ejtis, et quanlus de quo est, tunc utique integra et per-
donec qtioiisque finialur, adimplebilur. Hisita dictis, fecta fides est. Sed non omninm talis aut tanla est."
ait henigiiissiiiius Salvator : Afferlehuc iltum ad me. Idcirco ctim fuit fides apostoloruin grano sinapis
Ubi ejtisdem inliniii nimia vexaiio moiislraiiir, cum coxquata, ut tanta esset fides eorum de Chrislo, et'
afferri jtibelur, quia venire non polcrat. Sed quibus in Cbristo, noli ptitare quod parva esset, si non de-
jubet qiiaiilulaciiiic|iie eis fides erat, et affcrendi sipis quod Christus autparum aut nihil essel; quia
facultas, ubi aposloii el luike sinitil in loco ac cum etsi minoraiiis est ab angelis, et comparatus est
eis paler eral. Jiuer quos, nec mirum si dicimusy vernii, ut ipse per Propbeiam de se ait: Ego aulem
quia fides palriarcharum erat, qux oflcrrct hune tum vermis et non homo, opprobrium hominum, et
dxmoniacun., quoniam sinc fide salvari non polcrat. abjecio plebis (Psal. xxi, 7) : tamen major est ange-
Et increpavil illum Jesus, el exiit ab eo damonium, lis, quia coxqualis el consuhsiautialis esl DeoPatri.
et curatus csl puer ex illa hora poleslale Chrisli. Ctir Et ideo hxc fides, qux tanla est ut granum sinapis,
autem increpaverit eiini qui vexabatur a spiiilu im- ipsa esl inicgra, et incorrupla fides. Ipsa est el de
mundo, el non eum qui illum vexabat, cuui polius R qua Apostolus dicit: Si habuero omnem fidem, ita ut
spiritum increpare debuisset, manifcsla ralio est; monles transferam (I Cor. xm, 2); qnia el transferre
quia propter peccala sua bic palielialur et fuerat monles poiest imperio suo, 71Ss'cul Dominus re-
oppressus, ideo illurn qui corrigendus erat potins de-> promitlil. Ipsa est omnis fides, et ideo magna fidcs,
buit increparc, quam eum qui nunqiiam corrigi jam quam hxretici quia noliierunt hahere, non fuit eo-
ultra potest. Sed in eo verbo percutiliir, cum infir- rum vera fides; peccaiores et falsi Cbrisliani, quia
mus ab insania revocalur el sauus eflicilur. _ violaverunt illam, non fuit incorrnpta et incontami-
Tunc accesserunt discipuli ud Jesum secreto, et nala fides. Propterea nec semelipsos a vexatione
dixerunt ei: Quare nos non potuimus ejicere iltum ? pleuitunii, nec a menstruis snis se liberaverunt.
Qui dixtl illis : propter incredulitaiem vestram. Hoc Intcrea quamvis omnis creatura quodammodo audiat
est quod alibi dicit: Quwcunque in nomine ineo pe- Crealorem, ita ut in monlibus fides imperare possit,
tievitis credentes, accipietis (Matih. xxi, 22). Et ideo hoc loco Chrislus non de islis montibus dicit, quos
quoliesciinquc pelentes non accipimus, nonSalvatoris oculis carneis conspicimus, sed de illo qui a Domino
nostri est impossibiiitas, sed culpa deprecantium, translatus fuerat el ejeclus a lunatico. De quo ac sl
717 (l"m a" 1 ,na'e Pel"Ut, aut non cimi integra digito eum ostenderet, si dixerilis, inquit, monti
Ude peiunl. Nam ctirato lunalico tunc accessenwt P hnic, transi binc, et liansibil. Alioquin nec ipsum
secreto inore suo, ut inierrogarent euin, et iuslrue- Christum hoc fecisse legimus corporalibus aspecti-
renlur secietius, quasi domestici. Quibus cum re- bus, in qno magis ostentatio monslrarelur quam pro-
spondisset, quod propter iiicredulilaiem eorum fectus. Ex quo arguendi sunl qui contendunt aposto-
factum essct, docet et erudit eos quanlani debeant los omnes fidein non habuisse, quia nullus eorum
habere fidem, et quid agendum sit in hoc opere cura montes translulerit, quod nec Dominus intendit,
fide. licet fieri potuisset per fiderii. Sed omnis intentio et
Si habuerilis, inquit, fidem velut granum sinapis, voluntas de salute humani generis est, ul aposlofi
et dixeritis monti huic : Transi hinc; transibit. Ubi per fiilem ibi accipiant potestatem, ubi omnis con-
cum dicit, si habucritis fidem velut granuin si- tradiclio fidei et corruplio boni esl.
napis, oslcndil qui corda inspiciebat eorum, quod Et nihil, inquit, impossibile erit vobit. Ac si dicat:
necdum lanlam habebant fidem. Adhuc quippe lides quidquid bonipelieritis; quoniam omnia possibHiasunt
eorum parluriebalur, nunc doctrinis, nunc miracu- credenti.Quara sententiam nonnullidum subtilius lege-
lis, et instruebalur ut perfectam de illo haberenl fi- reconantur, suia extenuant syllogismissimplicemsen-
dcm. Neiuo taraen raodicam xstimet fidem, si fuerit sum,quasi idquod nihil estsolummodoimpossibileeis
lanta quantum esl granum sinapis. De quo grano sa- Q debeat esse, reliqua vero omnia quse sunl possibilia.
lis jam supra diximus, in ea parabola ubi regnura Ipsumque nihil voltuit esse aliquid, aut forle, qtiia
ccelorum grano sinapis simile esse dicitur. In quo tle nihilo aliquid facere, ut Deus, non potuerinl. Sed
profeclo loco inlelligere debemus, quod magnum esl, ista interpretalio otiosorum est, sicut et Hla,qua cfi-
cui. regnum cceloruin comparatur. Et ideo non ad cunt quod sine ipso factum est nihil, dum disputant
exiguitalem grani, sed ad eum qui similis ei esse quasi nihil aliquid sit quod a Deo non sit. Et dum
dicitur intentlere deberaus; quoniam omnino hoc hoc sibi fingunt, ipsi nec imnierito sine Deo inve-
granuin est fitiei, quod seminatum vel planlatum in niunlur. Qux nimirum dispulatio vana esl a vero;
* horio Ecclcsi;e fructilicavit. IJ esl huiiianiias incar- sed ideo dixerim ul lales, qui hoc solent movere, a
nati Veibi, qux crevit in arborem magnam, et dila- tali se cohibeant eloquio : quoniam elsi exercitiom
ati sunt raini ejus super univcrsiini orbem, ita ut in eo esse potest, fructus intelligentix nescio si ullul
volucrcs coeii, sancli scilicel,' iiiha.iitent et requie- esse possit.
scani ab xs'tu in iimhracuiis ejus. Et notandum Hoc, inquit, genut non ejicilur nisi per oraliontm
quoJ ait :Si hubueritisfidetn sicul granum sinapis, ut et jejunium. Ergo dum docet quibus modis nequissi-
talis lanlaque sit fidcs nostra, qtiantus et qualis est mus dxinon possit expelli, omncsinstituit ad vtum»
597 EXPOSITIO1N MATTHJEUM.— LIB. VIII, CAP. XVII. 5Q8
Unde de monacliis, qui abrenuntiant sxculo. ln A lioli, cieinde ab ipso adversario universa substaniia
locis, inquil canonica auclorilas, in quibus abrenun- et bona ipsius tradila sunt omnia in manus pnedo-
daverunt, jejuniis et orationibus serviant Doniino: num qui ea diriperent, accepta prius potestate a
quoniam 719 m n's duobus anima el corpus Do- Deo : sic et aliqua forte dicimus operatione, prin-
inino commendanlur, et ab omni integritale hominis ceps potestatis aeris bujus, qui operatur in filiis
diabolus excluditur, ita ut nec in animo possil aslu- diffidenlix, tradilum sibi a DeoPatre accipiens, Ira-
tia diaboli, quo vigent orationes, nec in carne, quam didit eum in manus hominum, in quibus et Jtulas
jejtinia castigaut, fraus inimici. Quia sic dicluin est, erat, in quein post panera sanctum ingressus est
hoc genus, cum ail, ul aut lunalicus tanlum, aut Satanas. Considera tamen, quia aliter eum trudidit
nmne genus dxmonum, in his vincere posse iulelli- Deus Pater, aut ipse se Filius propter benignissimam
gas. Quia sicul valet oratio conlra vitia animx, et misericordiam suani, ut salvaret genus humanum.
ad carnem usque perlingit, sic jcjuuia ad camis vilia Aliter contrarix poteslates, polestate accepta, tradi-
reprimenda, et ad animx usque nuinditiam perve- derunt Dominum in manus hominum, non pro saluie
uire fcslinant. aliquornm, sed qitanlum ad se, quia nescierunt sa-
Couveisanlibusillis in Galilwa dixil Jesus : Filius pienliam Dei abscondilam in myslerio. Tr..diderunt
liominis tradendus est iu munus hominum,et occident B etim, iiou ul ipse nioiiendo ntorteui perimerel, sed
eum, et die ttrtia resurgel. Et conlrislali sunt vtdde. ut eum ininiica mors ejus subjiccrel sibi sicut omnes
Magisier exiraius ul iutroducat animos discipulorum homines qui moriebanlur in Atlam, per qiiem mors
paulatim ad fidem; semper prosperis ac blandis tri- introivit in orbeni terrarum. Similiter el illi omnes
slia miscet, et miraculis contraria sociat, ut elevel qui Chrislum occiderunt, quilius Iradiltis est a dia-
animos ad divina, et prxparet eos coiura omnia ad- bolo, eo quod eranl inembra diaboli, non secundum
versa, ul cum repente venerint, non perterreant. voluntatem Dei, jam a Deo prxordinalam, iil fece-
Inde est ergo quod post lidem Petri conti aria denun- runt, sed secundum volunlatera poteslatuin qui Fi-
tial; inde quod nunc post clarificationem in monte, liuin Dei volebant subditum morli fieri. Verum igi-
post iniraculum coram omnibus exhibitum, rursus tur quod non ab hominibus iradilus est in manus
(ienuntiat, quod tradendus sit filius hominis, etc. hominum, sed a potestalibus quibus eum pro nnhis
Quia in boc laborat ut xque eum intelliganl Filiura omnibus tradidit Pater, ul in eo quod tradilur, el fit
Dei atque Filium hominis, unum tamen eumdemque sub eo cui traditur, deslruat eum qui morlis habe-
Christum. Videtur autem eadem repetere de morte bat imperium. Non istius mortis dico imperium, qua
sua, qux supra dixerat; sed non est ita per omnia, morimur omnes in commune secundurij carnem, sed
quoniam longe aiiud est oslendere discipulis quia mortis illius qux contraria est et inimica ei qui
oportet illuiu ire in Jerusalem, et multa pati et occi- dixil: Ego stim vita. El conlristati sunt, inqtiit, disci-
di, et aliud cum csset in Galilxa, quod non didici- puli veliementer (Joan. xiv, 6). Qux nimiruni tristi-
mus supra. Futurum est, inquit, ut Filius hominis lia non de iiifitlelilale venit, licet adhuc ignari
tradalur in manus bominum ; quamvis reliqua om- essent, et nescirent sacramenta Dei, sed de dile-
nia simililer dicat. Quia de raorte ejus omne scan- clinne pii Magistri. Alioquin sciehant Pelrum cor-
dahim futurum erat, ideo nuillolies eadem replicat, rectum fuisse, quare non saperet ea qua Dei sunt,
el inlroniittit paulatim ea qux nondum dixerat, ut sed 721 au(e hominum (Matth. xvi, 23). Untle nec
eos ad fidem inlroducat. Tradendum eum, supe- Pelrus jam quidquam respondil, Jiec cxteri aliquid
rius esl diclum; hic aulem non solum tradendum, dicunt, sed solummodo contristantur vehcii.enier
sed etiam in nianus hoimnum esse tradendum. lllic pro afiectu ejus amoris; nec satis ulique sapiunt aut
itaque didicimus a quibus palielur, et in quo loco recogitant iilud quod ait: Et tertia die resurget. Quia
patictur; hic autem discimus, quod iiiulla passurus non lauta de morte debuerat evenire trislitia, quanla
sila supradiclis, non ipsis tamen causani prxbenti-. de resurreclione ejus debuerant esse gaudia. Nec
bus, ut raulla paliatur, quoniam ipse vel ipsi cau- n igitur considerabant qtianta esset ejus polenlia, cui
sam passionis ejus praeslilerunt, qui eum tradiderunt ad destruendain morlem dierura triiiin sufliciebat
in manus homioum. Sed ne forle Judam eum dica- tempus.
mus tradidisse in manus hoininuin, et ipsc utique Cum venissenlautem Capharnaum, accesserunt qui
homo fuit, in cujus nimirum manus nescio a quo alio didragma accipiebanl ad Petrum et dixerunt ei. Ma-
tradilus 720 mil. Traditum igitur Filium Aposiolus gister vesternon solvit didragma? Hxc sententia sive
narrat a Deo Patre, ita dicens: Qut proprio Filio stco interrogative legatur, sive pronunliative, uiiiiin esl;
non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit eum qtiia insidiose fiebat, ut eum possent capere Judxis
(Rom. viii, 32). Quid putas cui tradiditcum? Ulrum insidianiibus. Nam notum est oranibus, quod post
primum principi hiijus sxculi, qui immisil in cor Auguslum Cxsarem, Judxa facta sit tributania, et
Judx ut Iraderet eum, et iu Judxis ut eiiin occide- omnes ceusu cupilis lenebaiilur devincti. Unde Qt
rent, an eisdem JudaeisDeus Pater euni tradidit, vell Joseph cum Maria cognata sua, et conjuge profectus
Ipse Filius se tradidit oblalionera Deo Patri in odo- est in Bclhleeiii. Hinc, quoniam nutritus «rat in
rem suavilalis? Nam et Job, et universa qux haberei Nazareth, quod esl oppidum Galilxx Capharnaura
•potuit, primuin tradila sunt a Deo in potestate dia- urbi subjacens, reposcuntur ab eo tribula; sed prae-
599 S. PASCHASn RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS COU
signorum magmludine hi qui exigebant didragma, A ' unc atl Petro : Vadead ntare et mxttehamum, et
iion audent ipsum repetere, sed discipulum conve- eum piscem qui prius atcenderil, tolle, seu cxtera.
uiunt sive maliliose inlerrogant, ulrum reddat tri- In quo miraculo mira Dei declaratur praescientia, et
bula, aul coniradicat Cxsaris voluntati, ne censum mira magniludo potenlix. Primum, quod poltiit prse-
solvere velil. Juxta quod et in alio loco interrogant: noscere, ut Deus, piscem talem tantumque esse in
Licet censum dari an non? (Matth. xxn, 17.) Ex quo mari, etquod prxcognoverit staterem in ore habere,
patet, quia non sicul quidam volunt, de censu lem- seu quia praeparavit, ut jpse primus occurreret.
pli Dei et altaris accipiendum esl, sed de censu Cx- Unde nec dubium quod per ipsum slater in ore piscis
saris, qui eis pro capite impositus erat. Unde Doini- creatus est, et quod futurum erat ipse loquendo fe-
nus : Reddite, iuquit, Cwsari qum tunt Cwsans, et cit. Noluit enim de loculis Judx tributum solvere,
quw sunt Dei, Deo (Marc. xir, 17). In lege autem ne substantiam pauperum in suos usus proprios vi-
siclus sauctuarii dabatur, viginli scilicet oboins ha- deretur converlere, sed de arte Petri. Et ideo ad
bens. Hic autem didragma exigitur, in qna erat suum studium eum 723 remiltit.utet humilitatem
imago Cxsaris sculpla. Qui profecto census, nu- de se exhibeat, et in niiraculo alliora declaret myste-
misma vocatur. Porro didragma dicitur eo quod - ria; quoniam piscis in mari er.1t, el slaler in ore
duas in se habeat dragmas, et sunt scrupuli sex, B piscis marini. Quem piscem video divinilus prxpara-
siliquae vero triginla et sex; quibus profeclo horis tum ascendisse ad hamum Pelri, qui hominum pi-
pro nobis Dominus in morte fuisse credilur, ut scator fuerat jani factus. Unde quid primum admi-
nos a sxculi censu redimeret et sibi facerct tribu- randum sit, prxscienlia divinitatis, an polentia ma-
tarios. jestatis ejus, ut statim loquendo effecerit stater esset
Et cum intrastet Petrus in domum, prwvenit eum in ore piscis creatus, non invenio. Est autem staler
Jesus, dicens : Quid libi videtur, Simon? Beges terrm juxla alios siclus sanctuarii, viginli in se habens
a quibus accipiunt tributum vel censum, a filiis suis obolos : alii semiunciam eum esse dicunt, quera nos
an ab alienis? Dicit ei Petrut: Ab alienis. Dicit ei Je- duplicem didragma esse, interprelamur, ut pro duo-
sus: Ergo liberi tunt filii. Prxvenit ergo Jesus an- bus sufficere possel. Sed nolandum, quod non ait
tequam suggeret ei Pelrus, el interrogat qux ab- Salvator, redde pro nobis; sed distincte, redde illum
sente se gesia vel dicta 722 sunt, ne scandaliza- pro me et te, ut intelligalur inter Dominum et ser-
renlur apostoli ad exaclionem tribuli, ut cum vi- vum magnam esse discretionem; inter eum qui sine
dissent eum nosse qux in secreto dicta sunl, crede- peccato erat, et inter eum qui multis obnoxius erat
rent eum Deum esse, et consolarcntur. Ac si dice- peccatis. Nec igitur admirari poterit quod ex tam
ret: Ego secundum carnem filius David regis, et se- G convenienli loco maris imaginem Cxsaris accepit,
cundum Divinilatem, Filius Dei vivi, liber sum ab ut det eara pro se et pro discipulo suo, ila ut de-
omni censu, juxta leges humanas ; et ideo tributum monstraret se debitorem non esse regni terreni, et
solvere non debeo. Quoniara in omni regno singula- tamen reddidit debitum, qui non suscepit ut deberet,
rum genlium sciendum liberos esse filios, ne sint neque acquisivit ut possideret, quia nohiit aliquando
vecligales. Quod si ita est in conditione carnis hu- ut imago Cxsaris apud imaginem invisibilis Dei
manx, raulto magis liberi esse debeiil in quolibet versaretur in nobis. Porro secundum mysticos in-
regno lerreno, filii regni illius sub quo sunt omnia tellectus, videtur iste piscis esse primus, qui captus
regna terrena. Quia Chrislus et apostoli extra mun- esl; et in profundo maris versabatur, in salsis ama-
dum erant, in quantum illius ccelestis regni iste Do- risque gurgilibus mundi, ille qui primogenitus sur-
minus, et illi filii erant. Sed quam infelices nos su- rexit a mortuis. Et slater qui in ore ejus inventus
rous, qui Christiano censemur nomine, cum ille pro est, solidilas est fitlei qux in confessione est, ut pro
nobis crucem suslinuit, et tribnta reddidit, nos Petro et pro Domino reddatur, id est pro Christo
vero pro illius amore vota nec tributa reddimus, et et Ecclesia; quia per Petrum Ecclesia designatur;
quasi filii regis a vectigalibus immunes sumus, nisi " pro quibus dux solvuntur didragmae,quatuor scili-
in quanlum imaginem Cxsaris reassumimus, ut ter- cel Evangelia quae de ore Christi manarunt, quae
rena concupiscamus. Alioquin si extra terram esse- sunt quatuor dragmx. El ideo non in ventre piscis,
mus, liberi ulique essemus; si nos ^Egyplus in ser- sed inore stater servatur, in quo diffusa estgratia;
vitulem non opprimeret, propter quos liberandos quia elsi corde creditur ad juttitiam, ore autem con-
Filius Dei formam servi suscepit, quamvis nullum fetsio fit ad salutem (Rom. x, 10). Alias anlem, nisi
opus luteum feceril vel servile, sed solummodo quia subesset praesentibus rebus interior ratio intelligen-
habuil formam servi, tributura et censum dedit non di, natura piscis non erat ut in liltore maris fortuilu
alium ab eo, quod dedit discipulis ejus. Ipse enim reperiretur, in ore potius staterem leneret quam in-
slaler sufticiebat, et unum numisma, quod dabatur tra viscera mox conderet, et degluliret quod ore
pro Jesu et pro discipulo ejus. Non quod eum debe- absorbuerat. Ex quibtis omnibus liquido colligitur,
rel Jesus, sed ne scandalizaret eos, ne forte ante in his efficiendisrebus nihil ex evenlu provenisse,
tempus prxfinitum eum occiderent, et nobis daret sed divinilus scita et prxparata, ut fidem res facti
exemplum quanlum ex nohis est, ut nullum scanda- solidaret 724 '" niiraculo, et docerent singula vh*-
liiemus. tulum documenla. Ita ut nec piscis primus captos 4
 601 EXPOSITIO IN MATTH^EUM.— LIB. VIII, CAP. XVIII. 602
Petro, quera sequuntur et alii, vacet a mysterio;, >Vcali, inspirante Deo, ut convertantur ad doctrinam
nec stater in ore ejus repertus, sine magno doclrinx Christi, et sanentur, quoniam talis exsolutio census
miracuio. Quia Petrus piscator hominum jam faclus liberlas in Christo est. Et ideo cceleslis orator osien-
erat, a Dominoniillilur ul primum capiat, quem de- dit pro suis, quia omnes liberi sunt, tanlum ne li-
muin sequanlur plures. Sed nullus eorum dignus est berlalem Christi vertant in scandalum.
a Petro, jussu Christi, a fluctibus extrabi, nisi qui (CAP.XVIII.) In illa hora accesserunt ad Jesum di-
hoc numisma census in ore tuleril. Uiitle beaius scipuli ejus dicentes : Quis, putas, major est in regno
Hilarius eximius doclor, hunc piscem, qui primus cmtorum? Non sine causa addilum est, in illa hora,
pro Chrislo a Petro capitur, dicil esse primum mar- vel in illa die juxta verilatem codicura. Et ideo qux-
tyrem Stephanum, qui priraus pro Christo marlyrio renduin xstimo, quid necesse fueri t Malthxo, cum
est oblatus, in cujus ore staler est verae confessionis tanta diligenlia addere hanc adjeclionem, qua ait:
invenlus, et iraago Christi expressa in superficie, Jn illa hora accesserunt discipuli ad Jesum, dicentes,
atque insculpta intus et foris. Qui primus ul corona- Quis, putas, tnajor est in regno ccelorum.'Nequaquam
retur marlyrio, ascendit ad hamum Pelri raliona- igilur dixerim sine causa hoc fecisse. Sed quod
bilem, el comprehensus atque salvalus, primum red- sxpe monui, hoc est quod dicliones singularum re-
didit, ne ultra haberet in suo ore slaterem imagiuis 'B rum, et causx plense sunt seusibus. Unde Marcus
terreni regis, sed pro eo haberet didragma sanclua- ait quod cum venissenl Capharnaura, et essenl domi,
rii, id est imaginem Dei; quia eloquia Domini elo- interrogabat eos quid in via traclabatis? At illi tace-
quia casta (Psal. xi, 7) in eo erant. Hinc niirabililer bant. Siquidem inter se in via dispuiaverant, quis
satis slater unus, id est duo dragma in ore piscis esset illorum major (Marc. ix, 33, 34). Lucas vero
inveniunlur, quoniam erat jam in censu salvalionis narrat, quod intraverit cogitatio in eos, quis eorum
humanx; ut et census Cxsaris primum redderetur, niajor esset. Ex quibus perdocemur diclis, quia
deinde census sanctuarii Dei numisma quod erat Evangelistx in nullo inter se dissentiunt, sed unum
sanctum. De quo dicilur juxla Septuaginla, Accipies explicant sensum, ul intelligere possimus quod apo-
quinque siclos secundum didragma sanctum, quod stoli adhuc inter se invidia movebantur. Quos Domi-
et pro omnibus filiis Israel dabalur juxta caput unius- nus volens a livore sanare invidix, insinuat se juxta
cujusque. Sed quia non licel filiis regni cceleslis si- Marcum et Lucam, ubique ut Deum esse prxsentem,
mul habere didragmas sanctuarii cum didrachmis quem nulla cordis secreta latent. Idcirco eos inler-
hujus mundi, metallo, ct pondere, ac charactismo rogat in via quid 726 traclassent? Sed Matthxus
coinquinatas, debent primum reddere, juxta Domini „, volens ostendere unde hxc conquxslio orta esset,
J
prxceptum, Cxsari, qui est princeps hujus mundi, et ait: In illa hora accesserunt discipuli ad Jesum, id
abrentintiare sxculo, deinde Deo reddere didragmum est quando pro Petro et pro Doraino idem tributum
sanctum quod est in lege, ut ex ipso didragmo lex redditura vident. Arbitrati sunt enim per hoc maxi-
complealur et Evangeliura. Idcirco illis dicentibus : mum a Domino honorem Petro esse collatum, ut
Ulagister vester nou solvit didragma, prxcepit Salva- tam ex hac occasione quam el prx cxteris suis
tor dari stalerem qui inventus est in ore piscis, in quo quam sxpe privilegiis inter se dijudicarent, eum cx-
erant duo didragmaU; ila ut unum didragma solva- teris discipulis in regno ccelorum, meliorem esse
lur pro iiobis relicto mundo, aliud vero solvatur Deo fulurum. Unde suspicati sunt, si interrogarent Do-
coelesti, imagine in nobis reinduta. Alioquin nullus minum, quod et fecerunl, licet jam convicli, quod
liber est a tributo, quoniam qui servit peccato, ser- hxc inler se confabularentur in via, ul possent caute
vus est peccati (Joan. xxi, 23); qui aulem in verbis deprehendere responsis Domini, ulrum Petrus prx-
Jesu maiient, liberi sunt liberlate qua Christus eos cellere deberet gradu honoris, an et Joannes, qui
liberavit. El qui liberi sunt,725 charitas vestra quam magis a Domino amabatur, coxquari ei posset, seu
libere in omnibus advocatus noster libertatem no- Jacobus cum ipsis connumerari, quia et ipse cum
stram defendat, et immunes velit nos esse ab omni -.rveisdem in monte assumptus fuerat. Hoc ergo volens
censu sub hoc exemplo ut nihil aliud admodum de- ostendere Malthxus, quod isla inter se discipuli
beamus, nisi ut invicem diligamus; quoniam hxc retro raolirentur, cum dixisset Jesus de statere nu-
dilectio census est Dei et proximi. Unde Christus ne mismatis Pelro, Hunc accipiens redde pro me et te,
scandalum de se prxbeat impiis, ad informationem ln illa hora, inquit, vel in illa die, accesserunl disci-
doctrinx nostrx prxslat et solvit tributum. Sollicile puli ad Jesum dicentes: Quis, pulas, major esi in regno
quidem agit ipse cum sit liber, et sui, ne scandaliza- calorum ? Fortassis ergo ideo iterum eos revocabat
ret eos qui didragma exigunt, vel reges terrx, seu opinio, propler quod dixerat Jesus jam supra ad
filios eorum. Rogat ob hoc Pelro arte sua perqui- Petrum, quod aliis non dixerat discipulis : Vade re-
rere quomodo prelium exsolvat tributi, ut libera tro me, Satana : scandalum es mihi, quia non sapis
sit prxdicalio Evangelii, et dat exemplum omnibus, ea quw Dei sunt, sed quw Iwminum (Mattli. xvi, 23),
tit dixi, quamvis sint iniqui, et avari, qui exigunt ne forte ob lalem causam, vel hujuscemodi, non
vecligalia, ne scandalizemus hujuscemodi homines esset major Pelrus, sed unus ex duobus fralribus,
pro peculiaribus rebus, ne forle amplius peccent qui cum eo uno in multis ulebanlur privilegio ho-
scandalizati; autsi forte contingal beneficus, provo- noris. Nec igilur ignorabant de Joanue Doniitiuia
 605 S. PASCHASURADBERTIABBATISGORBEIENSIS 60*
j/Hiirelro dixisse, Inler nalos mulierum non surrexil A luram fuisse suaextatis. Quod autem eum in medio
major Joanne Baptista (Malth. xi, 11). Et ideo in eo eorum proponit, insinuat quod hxc virlus nulli 728
regno, quia mulli magni eruru, quxrunt quis major piopius est, non Petro, non Joanni, quani cxleris,
Luter magnos esse debeat? Qux nimirum quxstio, sed omnibus qui eani elegerinl sequi coramunis est.
quia iu via eos forte decoxerat ac si flamma zeli, . Non ul xlatcm habeant puerileni, sed bumililatera
convincunUirjam i'u ilomo recepti, talibus se invi- atque innocentiara, quam illi per xtatem aiinorura
cem alloquiis ad invidiain commovisse. Tunc fece- possident, isti per industriam, et virlutem habeaut
runl, j;txla Maithxum, quod primum facere debue- purilalis. Nequaquam igilur parum est virtutis ta-
rant. Accesseranl jam domi cum essenl et convicti, lium imitatio. Quia si quis vir conslitutus eo usque
quasi diseipuli ad Magisirum, proponentes pnefatam morlilicavcril viriles concupiscenlias suas in spirilu
inlerrogalionem quis eorum esset major. Quoruin et corporales actus, ut semper inoriem iesu circum-
jmitaiores et nos omuino esse debemus, si quando feral in corpore suo, ila ut puer qui muliebria
a'iquid interjaos, quasi dubium evenerit, pro quo nondum tenlavit, nec seusit molus viriles, iste talis
aliquod oriri posset scrupulum ad invicem. Sed pius conversus factiis esl sicut puer, eujus necdum sunt
inspector benignissimus Jesus videus cogilatioi.es oculi aperti; quos male aperlos in Adain, adbuc
eorum et causas lanti erroris 727 intelligeiiles, 'B hodie jam propter poenam peccati, valde dole-
voluit clementer desiderium glorix a cordibus eo- mus.
rum. removere oontenlionesqiie sanare, antidolo Et idee talem, ut credo, in medio eorum statuit
huruilitatis, ita ut sapienter cuncla eorum curaret parvuium, in cujus innpcentia el simplicitate cordis,
vuhiera. illum Adam qui fuerat aule peccatum, sanclum re-
Advocans unum parvulum statuit eum in medioeo- prxsentaret, forte in seipso jara renalum; non ut to-
rum, Multi quidem de hoc puero quaerunt, ulruinne luin insipienliae, quod eral infra annos, sed tolum
simpliciter accipiendum sit quod statuerit quemli- innocentix et puritatis sequerenlur, quod erat in
bet unuin de parvulis, an forle seipstim eis proposuit nalura pueri abscpie vitio. Ul quanta amplius ipso-
ad exeinplum, vel certe Joanneni, qui eorum xlate ruin quisque appropinquaret veraeinnocenlix pro-
junior videbalur. Quia quibusdam de quolibet par- feclibus, recedens ab hujusmodi qux poslea acci-
yulo incongrua videlar proposiiionis coroparatio, dunl, el accrescuni in nobis passionibtts, taulo ara-
dum et parvulo nulla adhuc in talibus anuis pru-> plius cxteris conlinentibus, el aJ perfeclum ascen-
dentia viget qoa virtus operetur, neque sic alieni dere nou valeutibus, majorwhabeaiur in reguo cce-
stint a vitiis, ne sit in eis insita lex peccati, qua lorum. Quam sane regulain unusquisque in se
irascantur et moveanlur usque ad fletus. Nec atten- '^ iecoinpenset et videat in his adhuc in ipsa eaclem
dunl bi tales simplicitatem divini eloquii el puri- aetale pnerorum, quam sani sinl in omnibus animx
tatem verbi, prxsertim cum omnis comparatio ad passionibus et languoi ibus pueri, quas postea infir-
illud referenda esl, ad quod sensus dirigitur cotn- mitates iu nosmetipsos contraxiinus. Ad quas prt-
uarantis, et non ad omnia tjux illi accidunt cui res mum puerorum nemo incurrit, quam incij>iat ahso-
aliqua comparatur, ut pula de serpenlibus et co- ltituni lingux proferre sermionem, quem prius nulia
iumba, quod jam retro dictnm est: Estoieprudentet concupiscenlia carnis langit, non ira, non trislitia,
ticut terpentes, et stmplicessicut columbm(Matlh. \, non odium, non invidia, nec ulla cxlerarum passio-
15), cum multa sint in liis qux cavenda sunt : et num prurigo. ln lanlum etiam ul in morle patris ac
lamen est in serpente lanla prudentia, qux sufficere malris vel aliciijtis amici, ludal, et in suis delecla-
possil ad exemplum, et in columba lania sintplicitas, lur crepundiis simplicius quam ullus inter epulas.
ut ejiis imilaiio xque sufliciat ad salutein. Ita et boc JMcscitenim exloflere, nescit alta rcquirere, vilia
loco eleganter innocentia parvuli proponitur ad non refugit, pretiosa et quae superbiae sunt^, nuUa
exemplum, vl revocet aposlolos a vana glork et in- requirit, ad opmiuin aspeclus gaudet, ontnes ut pa*
vidia ad humilitatera et «onlemptum sxculi. Quod , renles diligit. Quid plura ? Eiiam nec ipsaiu morteui
eliam ipsewermo Evangelicus magis sonare videlur, timet. Quod si voluero cunctas dinitmerare inno-
quam ullam aliam personam introducere, Et advo* ceutix ejus virlules, longum erit, quas etiam natura
eans, inquit, Jetut unum <parvulum,ttaluit in medio virtules quamvis vitiata, in propagine .secuin rserva-
eorum. Ubi uon se neque Joannein aut Spiritum vit et relinuit. Unde post perceptam gratiam, apo-
«anctam, quod alii volunt, advocasse dicilur, sed stoli ad eam quara bene remittantur iniegritaiem,
«niim e parvulis, cujus innocenlia atque humililas ne deinceps ulli» occupenlur laqueis, et .implicentur
naturaiis, nec aftectata, magisterium esse possel sa- concupjscentiarumerroribu«. Quod si perfectior est
lutis. Unde sequUur : Jesu Chrisli forma, el ejus exempli imilatip, tamea
• Amen dieo vobis, nist conversi fueritis, et efficia* ista est satis absolula et perfeclx vitx propositio, si
mini ticut parvuli, mn inlrabilis in regnum cmlorum* observet gratiam quisque quam accepit, ita ul nee
Et notandum, qiiainvrs tiiuim proposuerit in niedio, sibi, nec alteri noceat, dum lamep operetur quid-
non ait sicut parvutiis isle, sed sictit parvuli, ul om- quid poslea sibi virtus collata per Chrislum dictat;
rrium eoruin huinililas et innoceulia comprobetur; quia etsi nec aliquitl magnum sapere cadit ip ptu>-
tovideaturin ilto, quem statuerat, aliquid ultra na- rum, nulla tajtten jactantia generis vei.divitiaiuum
m EXPOSITK)IN MATTHiEUM.— LIB. VIU, CAP. XVffl. «WC>
vel aiiarum rerum qiiaexstimanlur bona, ei delecta- A poterant procul dubio eos quos ad fidem vocahant,
tur in aniino, et ideo sequilur : suo scandalo perdere , dum viderent eos, adhuc in-
Quicunque humiliaverit se sicut parvultts iste, hic (irini .fide, inler se de honore pugnare. Et ideo be--
est mnjor in regno cmlorum. El quicunque receperit nignus magisler revocal eos ad hiimilitatem et sim-
unum parvulum tatem in nomine meo, me suscipil. plicilalem pueri, qui nescil tle honoribus liligare.
Quoiiiatn hxc omiiia ad Chrisium referenda s.unl, Ad ctijus profecto exeinplum nisi convcrtalur quis,
idcirco iu fine conclusit, quicunqiie reccperil iiniiin huic tpiidem impossibiie est inlrare in regnum cmlo-
parvulum lalemin uoniiiiemeo mesuscipil. Acsi tiice- rum. Ilinc quo(|iie palet sensus, quia mulli conver-
ret, ine suscipit, quia in Ulibus ipse siini, qui seipsos tuntiir ut fianl qitemailinodum puer, el suscipiunt-
ita dejicitinl, ut prnpter me ad tanlaiu iiinocenliam habilum discipulaitis Chrisli, sed non omnes qui-
redire veiiiit; ut hahilud.inein quam habeni pueri ex converinnliir, jam perveniunl eo usque, ul fiant si-
aetate, ipsi per riitiouem et fidein in se suscipiant. miles talilms pueiis. El unusquisque eorum tanto
Quam allissime considerantla.siint hxc in ptteris, si niiiius habct de. siniilimdiiie pueroriiin, quanto lon-
quis ad ea vult redire jam conversus. Quoniam nisi ge esl ab habittidine puerili, erga passiones carna-
diligcniissime scrutata fuerileorumqualitas, vix suffi- les, 730 erga limoces el erga oblectamenta vitio-
cil ulla enarrandi facultas. Transit siquiilem figura " rum. In oinni ergo credentiuin multimdine sunt qui-
de imis ad summa, cum ait: Quicunque receperil la- dam quasi nuper conversi, ul fianl quasi pueri, et
tem in nomxnemeo, me suscipil. Non quoJ lalcs pueri nonduin tainen sunt facti, quamvis videanlur con-
hospilio suscipiendi sint, qui nesciunl adbuc quid- versi. Pusilli habentur in Chrislo et parvuli, rece-
quaui quxrere, quanquam ex benefaclis quae pro ptores scaiulali, quia possunt scandalizari, et ideo '
Christo in ipsis fiunt, nihil depereat. Sed qui lalem parvuli. Alioquin nisi ptisilli et parvuli essent, scan-
susceperit pro noiuiue Chrisli, aut pro nomine tli- daluui non reciperent. Quibtisonmino scandali oc-
scipuli, qualem vult pius magisler fieri eum, quera casionem non debemus prxbere , quoniam et ipsi
ad lanlam iuvitat pervenire innocentiam, ut propter jara stmt in Christo. De quibus in Psalmo dicitur ,''
Deum uihil limide refugiai, nihil honoris, nibil deli- Benedixil omnibusqni timent Dominum, pusilliscum
ciarum, niliil volupliinse requirat; quia forma vir- majoribus (Psal. cxui. 13). De quibtis pusillis, quia
tutis est, dum 729 Duer S'B' n'hil vindical, niliil- jain bcnedicli suiit a Domino, et renali in Christo,
que requiril. dicit : Qui scandalizaverit unum de pusillis istis, qui
Et qui scandalizaverit unum, inquit, de pusillis is- in me credunt, expcdil ei ut sutpendatur mola atina-
tis qui credunl in me, expedil ei ut tuspendatur mola n ria in collo cjus, seu cxtera. Testatur Hieronymus
atinaria in collo ejut, el dimergatur in profundum hoc loco, quod secundum ritum provincix loquatur
maris. Multa sunt quidem in his versibus qux sibi Cbristiis, quanivis alii doctores aliter hoc dogma-
dogmatizant plurimi, nos vero sicul ct in reliquis tizent, quod ista fuerit consiieludo apud veleres Ju-
locis , solara et simplicem intelligenliam sermonis dxos pro majoribus criminibus, ut hac reus plecte*-
requirentes o!> brevitatis cpmpendimn eorum plu- retur poena, judicio condeinnalus; ligato siquidem
rima prxterinittinius, qux utiliter dici poterant. saxo ad collum cjtis, sicque in proftindum dimerge-
Veruintamen qiixrendum est, quomodo pusilli di- balur cujusque ahyssi. Quod saxum Dominus, juxta
cantur apostoli, aut reliqui discipulorum Cbristi, qui Matthaeumet Marcum, molam asinariam vocat, licet
ad hanc perfeclionem venire potucrinl, ad quam si- Lucas taiiliimmodo eam lapidem appellet. Nulli du-
cut ad spectaculum virlulum, tam circumspecte in- bium quod molx asinarix apud Judxos fuerint, si-
vitantur a Doinino. Novimus ergo, quia de his par- cut et aptitl plurimas genles. Itlcirco quamvis lapide
vulis non dicit qui adhuc nesciunt scandalizari, sed qualicunque piecteretur dimersus tamen quia lan-
tle his qui eorura iiiuocentiam potucrunt iiuitari. tus erat lapis ille, ut aiunt, quanla est asinaria
Etsi semetipsum eisdeni prxponit (ul quidam vo- mola, jure Dominus eamdem pcenam talibus com-
lunl) parvulum, amplior perfectio in eisdein com- j. mendat verbis ; ut et reis dentintiet quid ulilius s?t
mendalur pusiilis, el si pusilli dicendi sunl qui Chri- eis ad medelam mali, et ex ipso usu molx sensum
stum fuerint imilati. Quod si lales magni sunt qua- evidentiorem commendat doclrinx sux cunctis le-
les vult eos fieri, el ad exemplum puerorura festinat genlibus. Tameu inlerdum ad litteram sic inlelli-
eos inforraari, et magni vocantur in regno ccelorum, geudum esl, quod melius sit ei, multoque ulilius
hi t.les quomodo possunt scandalizari? prxscrtira qui unimi' eomin scandalizaverit imprxsentiarum
cmn scriptum sit, Pax multa diligentibus legemtuam, brevcjtprecipere pcenaiu etsi gravem, quain xternis
el non esl illis scandulum (1'sal. cxvm, 16). Quan- servari crucianbus, quia non judical Deus bis in id-
quani cum bxc seuteniia, ctsi generalis esse videa- ipsum. Sed quia soient multi nostrorum ista exle-
tur, adversus oimics qui alit|tieiii scan;'alizaverint niiare sensibus, et iiequaqtiam fieri debere, cum et
de his qu> in Christuin creJunt, maxime tamen juxla niors laui gravis sola perficiat ad pceuam, et nescio
consequenli^ni sermonis eliam conlra apostolos di- qnomodo id utile possU expelere, quod uhimum est
ctum inlelligi poiest, qui interroganJo quis major omiiium maloruni ad pcennm. Quapropter quid ex
esset in regno coeloriim, videbantnr de dignitale in- hoc seiitiendiiiii sit, quxrenduin est, prxserlim cum
ter se ceniendere. Etsi in hoc vitio pertnansisseni,, ncc Duminus id jui.oiulopercenseat, sed quid utiliw,
 COT S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBErcNSlS 608
slt unicuique insinuat. Yerumtamen tot tantxque. A prxstitum, quasi Cbristi aposlolos, qui pusillus grex
res non 731 otiose dictx creduntur a Domino, ut sunt vocati, scandalizaverint, tolerabilius alligata
mola non qualiscunque, sed asinaria suspendatur in collo mola asinaria dimergerentur in profundum
collo ejus, el demergalur, non alicubi quain in pro- maris, id est gentium verligine depressx, si profun-
fundo maris. Quod si non esset hoc magnum deli- dissima ignoranlia sxculi traherentur, omnino quia
etum, nequaquam lam atrociter daranaretur. Deinde, illis levius fuisset nescisse Christum, quam prophe-
cnm et consuetudo scandalizandi pro parvis mirii- talum uon recepisse. Utilius quidem ad medelam
niisque rebus perpendilur, videlur impossibile esse peccali esl horaini qui gravissimo trahilur onere
vel servari debere, non dico ad litteram, qux hor- peccatorum, ut sic dimergalur in profundum maris,
tantur, sed etiam nec ipsa scandala eoruin qui scan- quo draco habetur queni formavil Deus ad illuden-
dalizanlur, attendere. Quapropter sicut differenlia dum ei, et puniatur corpus quod lanium aggravat
est eorum qui scandalizantur, ita et propter qnod animam; quia poslea extra dolores erit, qui pertu-
scandalizantur, vel in quantum scandalizantur. leril quasi in profundo maris longam pceniludinem
Quoniam non omnes commotiones animi scandala ad interitum camis, tractus mola asinaria deorsum.
esse admodum dicere debemus, licet scandalorum Verum et molarum differentix ex hoc loco jure
sint spinx; quia etsi commovetur aniinus ad iram B quxruntur, quia sunt et humanx, sunt et asinarix
vel tristitiam, non tamen dividitur a compage cha- atque jumentorum. Humana siquidem mola illa est,
riiatis vel unitate corporis. Quapropter pro talibus de qua dicitur et erunt dux molentes ad unam mo-
el liujuscemodi scandalis, qux inter fratres etiam lam, Una assumelur et una relinquetur (Matlh. xxiv,
germanissiraos accidere solent, quamvis vitandai 41). Asinaria autem ista esl, qux imponitur scan-
sinl et dolenda, si acciderint, nunquam dixeriini dalizanti unum de pusillis in Christum credentihus,
quod talis lantaque pcena reis pro quorum eveneruntt ut demergatur in profundum maris; quoniam sicut
culpa adhibenda sit, quanquam sit pro his in aller- multa differentia est peccatorum, ita et poenaruro.
ulrum ingemiscendum. Quoniam etsi ille reus est quii Unde non irralionabiliter dici potest, ut dixi, corpus
inlulit, nec ille taraen inculpabilis est, qui in lami gravissimura hominis mali, mola asinaria quain sibi
parva re scandalizatur. Quod si non potuerit scan- alligavit ac si loro peccati, qua seraper mola pressus
dalizari in re parva seu magna frater, quia perfe- trahalur deorsum. Propterea necesse esttalis mil-
clus est, et dilexil mullum legem Dei, nunquid ideo) tatnr extra Ecclesiam, et redigatur ad poenilenliam.
ille alter iramunis esl a culpa ? Alioquin si ita esset,, Sed nemo hancmolam secum nisi cxcus trahit. Unde
Aiexander xrarius qui Paulo multa mala irrogavit,, et Sanison ille fortissimus, non prius ad molam ut
alienus a reatu esset. Sed quia non est ita, ideo> C moiat, miltitur, quam ei oculi eruantur. Qua cxci-
Paulus ait, reddet illi Dominus; cui, ni fallor, me- tate quicunque percussus fuerit in circuitu ac si im-
- lius esset si ad collum ejus hxc mola asinaria su-
pius jugiter arabulat, curis sxculi et oneribus faci-
spensa fuisset, et dimersus esset iij profundum ma- norum suorum usque ad itna inferni male depres-
ris pro scelere suo , quam in talibus perseverasset. sus.
Quod cavens Apostolus ne ulli de se scandalum prx- 733 Vmmundo, inquit, a tcandalh. Necesse est
beret, Bonum etl milii, inquit, carnem non mandu- ut veniant tcandala. Verumtamen vw homini illi, per
care et vinum non bibere in mlernum, quatn ut fra- quem scandalum venit. Mulla Dominus el Salrator
trem meum scandalizarem (Rom. xtv, 21); quoniaml noster de scandalis disputat; quia et scandalorum
malum est homini, qui per offendiculum manducatt multa sunt genera, mullxque occasiones per quas
aut bibit. Similiter et in cxteris actibus, in quibus3 scandala oriunltir et veniiint. Verumtamen non nisi
scandala generantur aut nutriuntur. Et ideo caven-- qui, in mundo et de mundo sunt, unquam scandali-
dum ne tilli prxbeamus occasioncm, quia scandalo-i- zantur. Et ideo ait, Vmmundo a scandalis, quia qui
rum raulla sunt genera, sed nulla, ut xstimo, gra- de mundo sunt, omnia scandala eis afferunt vae, qui
viora fiunt, quant in resistendo doctoribus, certee autem extra mundtim sunt, arbilror quia jam scan-
aut ipsi doctores si exeraplo suo auditores suos malee D dalizari non possunt. Idcirco cum dicil, Vw mundo
corrumpanl. Est lamen in his et alius sensus dee a scandalis, non credo quod de elementis dicat coeli
mola asinaria, nec prxtereundus. Dicunt enim 732 j ac terrx, sed secundum Scripturarum consuetudi-
quod molx opus labor sit cxcilatis, nihilque tamn nem terrenos quosque ac carnales homines designat,
caecum quam stullitia, nihilque tam grave, quain n qui radicera cordis in amore mundi fixerunt; de
avaritia. Unde congruit cupiditas seu avaritia rerumn quo mundo alibi dicilur, quod Mundus in
maligno
temporalium, quia colligata est in corde slulti aciC positus est (Joan. v, 19). In quo mundo, Erat lux
cxci, ul eumdem slultum cum pondere suo deducal it vera qum illuminat omnem hominem venientem in
ad inleritum. Dicunt enim quod molx clausis jumen-i- hunc mundum. In mundo erat, inquit, et mundus
torum oculis aguntur in gyrum. Et sub asinx quidem ii per eum factus est et mundus eum non cognovit
nomine frequenter gentililas designatur. Nec imme- v (Joan. i, 9). Et quia eum non cognovit, idec in ma-
rilo, quia gentes quid agant nesciunt, et iu vilae suat
x ligno reliclus est, quo priusquam yenirel, vera lux
opere detentx ignorantia cxci iaboris continenlurr. in hunc mundun> posilus erat. Cui profecto mundo
Judaeis vero legis scienlia credita est, et iler vitax imminet vx a scandalis, quia in eo el ex eo oriun-
 609 EXPOSITIO IN MATTH^IUM. — LIB. VIII, CAP. XVIII. 610
tur scandala et nntriunluf in universo orbe terra- A eis infertur poena, verum quia nihil minor sequetur
rum. De quo fateor mundo non erant jam discipuli vindicta quam qux comminatur a Domino. Sed et
Christi, sicut nec Magister eorum de hoc mundo qui prxsunt hanc cavere debent senlentiam, ne
erat. Et ideo nemini eorum vx a scandalis erat, in forle suis aclibus scandalizent sibi subjectos, quia
quantum unusquisque eorum jam mente extra mun- ab eis hxc omnia atrocius exiguntur a quibus non
dum erat. Et ideo pius Magisler ait ad Palrem : dico scandala lanluin, si intulerint, verum nisi lu-
Paler, manifettavi nomen tuum hominibus, quos de- cra reportaverint talenlorum, pcenas luenl pro sibi
disti mihi de mundo (Joan. xvt, 6); et post pauca : commissis. Porro quod ait, Necette etl ut veniant
Ego, inquit, pro eis rogo, non pro mundo rogo, 'sed scandnla, videtur eos immunes facere a culpa, qui
pro eis quos dedisti mihi (Joan. xvn, 9). Ubi mani- aliis inlulerint scandala, quia faciunl quod necesse
feste ostendit, quod juxta prxdestinationem Dei, est, juxta vocem pii Magistri, ut fiant. Sed non ita
jam isli de mundo non erant; et ideo pax multa intelligendum, elsi Lucas adhuc 735 expressius
illis erat polius quam vx, quia legem Dei ex corde dicat, Impossibile est ut non veniant scandala (Luc.
jam diligebant.'Siquidem et Chrisli discipulo quam- xvn, 1): quod si impossibile est, ut non veniant, est
vis in mundo undique scandala ferveant et crebre- necesse u* veniant; quxrendum quomodo intelli-
scanl, nullura imminet vx, eo quod non tangant B gendum sit, quia infirmari non potest sententia
scandala eum si non fuerit de hoc mitndo in quo Salvaloris. Nec se impugnant verba ipsius cum ait:
vx abundal; quia ubique in eo exardescunt scan- Qui scandalizaveril unum ex istis, expedit ei ut su-
dala. Quod si quilibet parvulus qui jam videtur esse spendatur mola asinaria, elc. Unde quxrendum est
Chrisli discipulus, scandala mundi in se reeeperit, quod ait, quia Necesse est ut veniant scandala, quae
aut propter inconstantiam fidei sux, aut quia non necessitas sil?Non credo dictum quod ita necesse
ex toto corde credidit, vel quia non ex toto Deo sit, ut expediat ei qui infert scandala, vel etiam illi
obedire consensil, tanta siquidem eura scandala qui scandalizatur, sed ita, ut Lucas diligenlius
oranino comprehendent, quantis fueril rebus obliga- expressit, quia impossibile est ut non veniant scan-
tus 734 '" mundo. Et notandum quod ait, quia dala. Sic quippe nuilta dicuntur necessaria. Sicut
necesse est ut veniant tcandala. Quod si veniunt, homo, qui mortalis est, necesse est ut moriatur, et
quxrendum unde veniunt et <per quos et ad quos sicut qui ambulat necesse esl ut se moveat, quo-
veniunt. Quia omnino, quamvis necesse sit ut ve- niam aliter esse non potest.Et ideo hxc necessitasad
niant, nunquara nisi a malo el per malos ad imper- mundum referenda est, cui vx est a scandalis, et
fectos veniunt, quorum instinctor et propagalor, non ad eura mundum qui redemplus est a malo,
per homines malos ad quos accedit, ac si ad vasa G licet conlra eum scandala moveat, instigatus is cui
stia, non nisi diabolus intelligitur, qui principatur in vx est a scandalis, quibus imlla necessitas est in eo
filios difltdentix, et per eos exercet suas artes, ut mundo, ut veniant, sed magna liberlas ex gralia
ultra lalenter nocere possit. Propterea multo pejus Dei utrepellat etvincat. Cxlerum in illo et ab illo
esl illi qui scandalizat, quam qui scandalizatur. Et raundo cum nonnisi vx esse polest, necesse est ut
quia necesse est ut veniant scandala, tolerabilius veniant scandala, quia ab his, qui in eo fixerunt
est, ut per eos veniant, qui alieni sunl a Dei cul- corda, aliud venire non potest, etiam etsi pacem
tura, quam per eos qui videntur fideles esse. Quibus polliceantur, in quantum in eis principatur inimicus,
et majus incumbit vx per quos -contingit, quam a quo aliud nihil quam scandala venire possunt.
parvtilis el mundo cui contingil. Quia reraissius erat Quod si hxc necessitas simpliciter intelligenda est,
Tyro el Sidoni quam illis civitatibus quas Dominus qua dicitur, quia necesse est ut veniant scandala, de
suis virtutibus non poluit conigere et convertere. passione Christi magis dictum intelligendum est,
Verumtamen etsi his vx est, qui de mundo et in quia humihlas Chrisli et passio, mundo a quo scan-
mundo scandala seminant et nutriunt, nec iramu- dala veniunt, utique scandalum est in hoc maxime
nes sunl a reatu et culpa quibus et vaedicitur, quia quia ignorantia detinetur humana pressus, nec cre-
miscuerunt se mundo, cui est tolum vx voluntate " dit nec recipit quod sub deformitate crucis, xternx
recepta ul scandalizarentur cum mundo. Tamen illis glorix Dominus potuerit se humiliare, ut ligno se
gravius vx restat per quos scandalum venit, quo- voluerit suspendi. Et quod mundo in maligno posilo
niara prxbuerunt se spirilibus imroundis ad scan- tam periculosum, quam noluisse Chrislum cruci-
dalizandum ho.nines infirmos et mundiales, fece- fixum recipere. Verumtamen, sub unius nominis
runlque se satanx ministros. Etiain etsi magni fue- nuncupatione absolule Judaicum populura designal,
r.nl in Ecclesia, quos non queant scandalizare, ut per quera omne huic mundo scandalum venit, ut
supra jam diximus de Paulo cui Alexander xrarius Christum in passione omnes abnegent, quem lex et
tntilla mala ingessit, ut scandaiura fierel Evangelio prophetx semper passibilem prxdicarunt. Et pro-
ejns, non ideo taraen immunis fuit a reatu, quam- pterea sicut ait, necesse erat venire scanclala, ut
vis minus potuerit implere qux voluil. Sic ct omni- omnis in passione Christi, lex et prophetia suis re-
bns erit qui scandalis deserviunt et servos Dei in formarelur figuris, omniaque sacramenta Rederap-
aliquo servilutis Chrisli officio scandalizare non tionis nostrx in ea humilitale complerentur. Id-
metuunt; quoniam clsi non imprxsentiarum talis circo etsi plurimi de morte Chrisli scandalizantur
 6H; S. *ASCHASTTRADBERTIABBATISCORBEIBNSIS • 6t*i
7/36'n6ceMe'tanieh et pemecessarjum erat, non ul, A relrorsum non adhxrens capiti Sue, nequemandata
scandala fiereut, sed ul passio Christi compleretur vilx Cuslodiensscandalizaverit merobra Christi sana,
per crucem, per qnain hxo scamlala venirent. Quxso necesse est dical caput hujusmodi oculo, vel pedi, •
nemo pios, licet sensus diversos, qui a sanclis Pa- seu niantii, non esl uiihi necessarius, sed praecidens.
tfttbus.tradunlur, neque aliquem eorum reprehendat,. projiciat eum a se; melius est enim ut residuum
sed semper circu-mstantiam lectionis intendat, et corpus intret ad vilam xternam sine membroscan-
sic de singulis elidat quid ad inteiligenliain loci de dalizante, quam toltim corpus Ecclesix, morbo
quo agitur, raagis congruai. Qtiia etsi in Ius do-. scamiali per omnia membra saevienle, mitli in ge-
gmata doctrinarum amplissima, veneranda sunt, qtii- hennain. Deberausautera hoc uti testiraonio contra
btis delicietur animus, propria laraen investiganda domeslicos noslros, qui quasi raembra, ita nohis
est prius senlenlia scribenlis; ne forle dum flores dilectione conjuncti sunt et compacti, sive contra
mavtilteligere, fructuin amittat. parentcs, sive amicos familiarissunos, quibtis par-
Quod si manus tua vel pet tuut scandatizat te, cerc non oporlet animx npslrx nocenlibus; quos
ajttcind* eum et prnjice abt te. Bonum est enim tibi- prxcUlere debemus a nobis etiamsi pater sit vel
in vitam introire mternam, claudum vel debilem, tnalcr anlequain a capite Ghrislo scandalizati rece-
quam duas manus, vel duos pedes habentem, mitti in B I damus; aJ hoc quippe v.enil Jestis gladium mittere .
ignemwlernum.Superins cuin dixissel: Si quis viderit, ia terram, ut eo prxcidamus omnes passiones.
mulierem ad concupiscendumeatn,<jam mmchatusest noxias a nobis, et omnia membra nobis scandala.
eam in corde suo (Matth. v, 28, 29), post hxc verba , gignentia.
slaiim subjunxit : Si dexter oculus luus, vel manus Videte, inquit, ne contemnatisunum de pusillis istit
tua scandalizet te; oslendens quid de illis meinbris , qui in me credunt; dico enim vobit, quia angeti eorum
scandalizanlihiis loquebatur, qux sunt intra nos et temper videntfaciemPatris mei qui in.cmlitett. Arclis-
in corpore nostro. Proplerea ibi passiones animx . simum vinculum mntui amoris imponil, aa eos prae-
seu voluntales exposuimus esse scandalizantia mem- , cipue qui vere credunl in Doniino, quos conleranere ,
bra; bic autem cum dixisset: Vw mundo abtcan- non nporlet. Sed considerandum quinara smt pusilli
dalis, necesseest «t veniant scandala, sed vmhomini quos,prohibet contemiiere, el quorum Angelitemper
per'quem scandalum venit, mox suiijiingit: Si ma-,. vident faeiem Patris (Matth. xviu, 10). Nunquid de
nus lua veLpes.luut, vel oculus tuus, scandalual le., , his parvulis vel pusillis dicit, ex quibus erat unus
Ubi oslendit, quod non de inembris scaudalizanti- ., quera statuit in medio eorura, ad cujus innocentiam,
bus quae sunt intra nos, loquilur, sed de hamiiijhtis . rcdire jubet apostolos? Nunquid eisdem apostcjis
qtii sunt extra nos, tamen atl nos pertiiientes ita ut ^*- mantiat, ne lales contemnere praisuinant, cutn nec,
roa-nusvel pedes, seu pculi recte dici possiut, lanta sit in eisdero parvulis quid jubere debeanl, neque.
charitatis gralia et dileclionis nohis coiivincli. Pro- apostoli quid conteninere? Nisi forle hoc velit dicere,,
pterea quia ab his nobis scandala yenire possunt, ne conteinnant eorum iimocentiam. Seiiinelius arbi-,
juhet si aliquis eoruni, qtii talis esso v.itlelur, scan- tror generale hoc prxceptnni esse, ut omnes obediant,
dalizaverit nos, et a via Christi relraxerit, abscin- aposlolis, apostolicisque 738 v'ris> 4aos a(1 'nn<>-
dpre eum el projicert) a nobis; quoniam melius est cenliam provocaral puerorum, et transivil de specie,
capiti inhxrere Christo, quam ctun bis pitlridis per- siciit quam sxpe consuevit Scripiura divina, ad ge-
i^e membris. Unde et Ecclesia consuevit aiicloritate, nus, de forma ad formani; de his parvulis qui per
diviua talia ase meinbra prxcitlere mucrone verbi, xtatein adhuc innocenliam retinent, ad eos qui per
et projicere foras, Ne modicumfermetiium otnnem gruiam innocentes facti ac ptisilli, jara pro aliis
massum corrumpat (i Cor. v, 6; Gal. v, 9). Eece laboranl. Quos laborantes contemnere non oporlel,
pius Magister el beuigitissimus medicus aiiimartim, ne el in his Chrislus contemnatur. Et nec mirari
quau>ptovide auo».Lnsnuit,. nein nllo scandalizeu- debemus, quia apostoli aul aposlolici viri, pusilli
tur, Naujksupra ut dixi, quia unusquisque tenlatur p. r vocanturvcuni et ipsi in virtuteCbrisfihoc faclisunt,,
jqxta.Apc-stclum a conciipiscciiliis suis, omues affe- et ad eoruu» innacutiiun, ad quam provocantur,
cliones |ioxias.auiptit*re jubet; hic autem, quia ne- relucti; unde ab ipsoDomiiio et putillut grex voca-
cesse ut, veniaut scandala ab bis qui foris 737 lt»r (Lue. xxit, 32). E conlrario elsi multi dogiiia-
sunt, ideo prxmonet, quia aliter esse uon poiest,. tizent, pusilloset alios parvulos esse inlra Ecclesiam,
njsi ut vepiant, ut.caveamus ea aiitequain veniant, qui adhuc lacle pascunlur, quod hxredes sint regni
qupniam vae est illi per quem venit. Sed ne forte, ccelestis; isli taroen praecipue parvtili dicunlur; et
qogitaret-aliquis, quij agendiun essct de fratribus,, de his raagis inlelligenduniest.quos cpnstiluit docto-.
qiii infra Ecclesiam quam saepe scandaia faciunt,. res et magistros, ne ullus eorum conte-ranat, quia
cpiitinuo de, ljis dicit : $i manus lua,vet pes luus,, uu|li biiiniliores esse ppssunl, et veri iunocenles,
seu oculus scandalizal le, projice eum af>s le. Si, quaiu ipsi esse debent. Quorum, inquit, qngeli sem-
forle fuerit aliquis in Ecclesia manus bene operando, per vident fatiem Palrit mei. Magna dignitas eorum
ye) pes primuin hene gradiens in via Dei, yel ocu- qui ad hanc poluerunt pervenire innocentiaai, vel
kuj qui doceat Iiimen vitx, capitj. suo ijihayens qui lales sunl quorum non est cpntemnenda doctii
Qiristo, si autem quilibet eorum cpnverstis fuerit ua. Quoniam etsi minus adhuc sapiunt vcl possuntr
<H5 EXPOSITIOIN MATTHA.UM.— LIB. VIII, CAP. XVHI. (J14
angeKeorum multum sapiunt et possunt, qui semper A tos, si scandalizarint nos abjicere jubet, ne forte.
Demii videnl, etjn eo mulluin possunt. Nulli dubium austeriores in his esse velimus quam expediat. Et
esse credo, et ex auctorilate clivinarum Scriptura- temperat senientiam suam ne contemnanii:s eos ac
rum firmatur, angelos in minislerio esse posilos si zelo Dei dncti, et non secundum scientiam seu
eornm qni hxredilalem accepturi stinl aelernx-vilse; charilateni Christi. Ac si diceret : Sic prxcipio seve-
ul singuli per singulas principentur provincias vel rilatem in meiubris tenere corporis, ut sinuil piela-
regna, in laniiim ut etiam singuli suos habeanl an- lern eharitatis, et clemenliam fratemi amoris doceam,
gelos, maxime qui a Deo prxdcstinali siinl, quorum ut per veslram salulem eliam illoruni quxratis sani-
hxreditas est xternx vitx promissio. Unde, nt dixi, tatem. Quia Angelieorum sempervidentfaciem Patris
absoluta aucloritas est, quod hornm pusillorum an- mei. Quoriim oflicio eiprecibus 740 possunt recon-
geli eorum orationes offeranl Deo, ex quo incipiunt ciliari, ut sanentur in corpore Christi. Quapropler
aliquid ouerrequod digniiin sit Deo; quia, ul dignum nec neganduni, quod unusquisque reualus in Chrislo
est, ministri constituti sunt Ecclesiarum Dei, El suum habeat angcltim custodem, sed quomoclosem-
admmistratorii voeantur Spiritus a Paulo aposlolo> per videani, faciem Patris, In quem desiderant pro-
(Hebr, J, 14), quioinnium vota orationesqtie offerunt spicere, teste apostolo, cuni el Deus Trinitas invisi-
Deo, sed per Chrislum quoruin ofiiciocoram summo B bilis esse dicatur, non parva quxslio est, nisi quia
Deo quotidie credentium inferuntur preces et refe- sic est invisibilis ut nemo eum angelorum totum,
rontur ad nos usque impetrata. Quapropler etsi prout est, videat. Vident eum lamen singuli eorum,
terrihileest eos conlemuere pusillos, qui adhuc in proul eis datnm est, secundum excellenlem eorura
fide parvi sunt, et in officio; terribilius est eos con- naturam et gratiam, ita ut nec amor el desideriura
eulcare qui vota omniumofferre videntur, atl qtiorum eoruin anxietatem generet negalx visionis, sed sa-
oflicia, ut plures aiunt, super os constituli sunl prin- tietatem, et tanlum vident, quantura desiderant. Nec
«ipes, qui eorum 739 peragunt absque duhioi satietas visionis fastidium, quos replet ipsa visio
officia, qut aitaris esse probantur ministri. Et ideo. k claritalis, affert, quia tantum eum vident, quantum
periculosissime illi contemnuntur, quorum desideriai eorum nattira videre polest, et ideo ad hoc deside-
ac postulaliones angeli quotidie offerunt. Quia nemot rant, ut eum semper sine fastidio ament. Et amant
mottalium adhue in carne peccati per se clignusest;; quem vident, ita ut semper cum videndo, sine ulla
idcirco.provisum est a cleineniissiino Deo itt per anxielate ament ac tlesiderent. Quod si quxrilur,
manus angelorum vola perferanlur hominum et pre- qnid agunt quando ad nos veniunl, utrumne eum
ces ad ipsum xternum invisibilem Deum ambiliose,, videanl? Credendum est, quod nunquani nisi in eo
ul quidquid minus est nobis in nalura, liat acceptumi C sunt, quia per eum currunl el veniunt qui ubique
saerificiumnostrum ex angelico famulalu. In quibus> est, el ideo nunquam ab ejus visione recedunt. Fa-
profecto verbis el seutenliis ac diciis. mulia suntt cieni autein Pairis qttam vident, niore humani elo-
qux a multis propouuntur de his et quxruiitiir, sedI quii appellal, non quod in Patre, aut jn illa indivi-
nos utramque viam temperantes pauca de plurimis3 dua Trinilale aliquid corporeuni sit, vel ulla linea-
elegimus, in quibus vera doctrina commendetur. menta coiporis, sed faciem Patris seipsum Christus
C.Uerum qui volunt aslruere de parvulis in Ecclesiat vocat, qnem semper vident angeli et per queni Pa-
boc diclumesse, dicunt quod non habuit necessa- trem vident; qnia sicul nemo venit ad Patrem, nisi
rium Cbrislus raandare de magnis et perfectioribus> per Filium, ita nemo videt Patrcm, nisi per ipsum
fidelibus non contemnendis, setl sirapliciler dei Filium; quia nemo novit ipsum nisi Filius, et cui
pnsillis iu fide. Unde nec dixisse aiunt, non con- volueril Filius revelare (Joan. xiv; Luc. x).
lemnatis unum de istis omnibus, sed uniiin de pusil- Venii enim Filius hominis salvare quod perierat.
lis islis, quos ipse cognoscebat pusillos esse. Simili- Quia dixerat, Videtene conlemnulisunum ex pusillis
ter et qui perfecti sunt ut Paulus aposioius, qui see islis, ideo adjungit, quia, Venil Filius hominis sal-
minimuinvocal apostolorum(I Cor. xv, 9), scandalai vnre quod perierat; ac si diceret, venitquod pusilltim
recipere non possunl : quoniam pax mutta diligenti- -DI est quxrere et salvare ; ideo magis jam quod salva-
bus legem,et non est illis scandalum (Psal. cxvm, 16). luin est per fideni, nolile perdere. Sequitur :
Tamen juxta Ezechielem potesl esse jusius, quii Quid vobis videtiir, si fuerint aticui centum oves, ei
operatus sit secundum oiunia qux operari solett si erraverit una ex eis, nonne relinquet nonaginta ih
jtistus, is si recesserit a mandatis Dei et fecerit ea» montibus, et vadet quwrere eam qum errdvitlet st
quaesolet irapius operari, priores jusiilicationes ejus8 conligerit ut invenial eam, etc. Eadem replicat et
oblivioni traduntur. Qui nisi posset scandalizari et>t reinculcat qux supra dixerat, ut nemoeoscontemnat
de bonis et sanclis operibus ad iniqua transire, sicutit quos veuit Filius hominis quxrere et salvare, et
e contrario et de inalis ad bona, nequaquamprophetaa in humeris suis ac si pastor reportare ad gregem,
talia proposuisset eonlra speculatorein a quo animaa BI ex hoc insinuaret quam periculosissimum sil eos'
requirenda censetur. Tradunt autem el aliuin sen-- coriteuuiere quos Cbristus, pasior ovium, cum tan-
sum, cum ait, Ne contemnatisunum de pusillis istis. ft ta 741 diligentia quxsivil in lerris, uteos propriis
Quod ideo dixerit, quia per mauura et pedem se, non n bumeris reportarct ad cceloset ad coiisorlittm sn.pef-
9$uIi4W* <iuj»libetcaros et exjraios in Ecclesia posi-
i- norum civium, -quorum angeli.semper vident fatietii
615 S. PASCHASURADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 616
Pdtrtt, quos rehquit nonaginta et novera in monti- A Nam ovis illa qux perdita est in Adam, inventa.le-
bus, aut in deserto, et venitunam quxrere qux erra- vatur a Chrislo, el propriis ejus humeris, ut disi,
verat. Ad hoc quippe tanlum exaggerat clignitatem imposita, quia languida ac lassa, raultis vexata mor-
nostrse redemptionis, ne contemnantur male qui in nis per se redire non poterat,- neque per liberum
Christo credunt, quorum est ipse pastor. Propter arbilrium, ut quidam male sentiunt. Ergo levatus
quos reliquit angelicam dignitatem in ccelestibus, in humeris ejus, in quibus factus est principatuf
quorum sunt ipsi consortes angeli; et in eorum obse- etiam gloriosus. Qui profecto humeri crucis brachra
quiis ut ministrent, a Deo, preces et vota in ministe- sunl; illic nostra peccata sustulit et porlavit; in illa
rio deputati. Unde Daniel ait in visione sua : Millia nobili cervice pii pastoris, nobiles facti requiescimus
millium ministrabant ei, et decies centena millia assi- et portamur, ubi quaravis una dicatur ovis, omnes
stebant ei (Dan. v, 10). Quia elsi alii sunt qui assi- fuimus, quia omnes unum corpus sumus, sed multa
slunl, alii lamen qui ministrant in ministerio po- membra. Dives igitur paslor nosler, cujus nos omnes
siti, et seniper vident faciem Patris. Homo aulem cenlesima portio vix sumus. Habet namque nonaginta
iste juxta Lucam, quem Matthaeusindifferenter po- novem oves in supernis montibus, ubi amcena sem-
suit, ipse Christus esl, qui venit quxrere quod per- ,per sunt pascua, seraperque virentia. Et notandum,
ierat, per hoc quod, Verbumcaro faclum ett, et ha- B quod et Angeli etiam ipsi oves vocantur, quorum
bitavit in nobit (Joan. i, 14). Unam ergo ovem venit Christus est pastor, et ipsi oves et agni. Non lamen
quxrere, qux omnino genere est uua et non specie, a nalura oves angeli sunt, sicut nec homines, sed
eo quod per hanc unam ovem omne genus eorum figurate dicuntur, eo quod eorum omnium innocen-
designat, qui requisiti et inventi reportantur a Do- tia indefessa sequitur Christum agnura inter pascua
mino quotidie ad gregem. Et hoc est quod dixerat : vilae, et deducit illos ipse ad fontes aquarum. Ubi
Venit Filiut hominit salvare quodperieral (Luc. xix, si quxris, Ieclor, cur nonaginta et novem oves di-
10).Dequa nimirum ove Davidplangens et doleus longe cuntur relictse in montibus, cum innumerabiles sint
relro dicebat: Erravi ticut ovit quw perierat, quwre greges in eo deserto quos reliquit, noveris quia ideo
tervum tuum, Domine (Psal. cxvm, 176). Sed quid de plurimis qux dicenda erant pauca carpsimus, eo
ille orabat evangelista probat et dicit, quia homo quod hxc parabola prxcedenlium Patruin dictis fa-
factus est jam implesse qux Propheta gemens ora- mosissirae explanata est, non minus Grxcorum quam
bat : Quxre servum tuura , Domine, quia erravi Lalinorum tractatibus. Sed quia omnes dixerunt,
sicut ovis qux perierat. Sentiebat se patriarcha quod hic finitus numerus pro infinito positus sit :
David in Adara male errasse ac deperiisse, idcirco quxrendum, quare nonaginla et novem tantura re-
dicebat: Erravi sicut ovis qum periit. Quia in illo ipso C lictx dicuntur? Non igiluf dubito, quod sentenlia
Adam se deperiisse sciebat et aberrasse; quia ln non vacat a mysterio. Sed quia novem sunt ordines
Adam omnes moriuntur (I Cor. xv, 22), rogat ut per angelorura 743 Scriptura testatur divina. Ideo
Christum omnes vivificentur. Unde et quidam co- hunc nuraerum posuisse credimus, quia tantum
dices Grxcoruin pro eo quod nos habemus, qumre, valent nonaginta et novem ad sacramentum praefigu-
giirovhabent, id est, vivifica. Ut sit sensus, vivifica rationis, quanlum soli novem, qui est tertius qua-
servum tuum, quia mortuus jacet in Adam. Sed me- dratus numerus; et quia sub isto numero novem
lius gtrnio-ov,quod est, qumre, alii codices habenl, angelorum dicuntur esse ordines; unum est ac si
quamvis unus sit sensus. Sed opporlunior est huic dicantur nonaginta et novera, ut soli novem intelli-
loco Qumreservum tuum. Quoniam ovis qux errave- ganlur. Sed quia in singulis eorum ordinibus nullus
rat quxrenda erat a pastore, ne periret. Faletur prxfiguratus est numerus, nec sciri potest ab ullo
lapsuin suura Propheta in eo in qtio est ei cum omni- morlalium quantus sit, propterea non iromerito fini-
bus commune coiisorlium. Quia nemo qui in Adam tus pro infinito ponitur, ita ut bene tertius quadratus
non sit mortuus absque eo qui solus invenlus est, accipiatur, ne aut Trinitas desit in numero, aut qua-
Inter mortuot tiber (Ptal. LXXXVH, 6). Sed iste quia dralura numeri desit in Trinitate firma et stabilis,
sicut ovis 742 pcrierat, quia in illo primo Adara ** ac conquadrala, ne ullis unquam sxculis moveatur
aberraverat a via, ideo rogatut requirat eura pastor ac confundatur. Quos omnes in montibus juslitiae
bonus. Nemo enim perit, qui perfecte cognoscil erro- reliquit, de qua justitia Propheta ad Deum dicit;
rem suum. Quid est ergo dicere, quxre servura Juttitim luw ticut montet Dei (Ptal. xxxv, 7). Et
tuum, nisi quxre lapsam et erroneam ovem tuam ? ideo quia eos in his montibus flrmatos reliquit. ad
Veni, pastor Doinine Jesu, quxre, sicut overa Jo- nos securus venit, quia, Verbo Domini ccelifirmati
seph, quia erravit ovis tua dum lu moraris in mon- tunt, et tpiritu orit ejut omnit virtut eorum
tibus. Relinque nonaginta et novem ovcs tuas secu- (Ptal. xxxn, 6). Unde pro converso uno peccatore
rus, quia nullus esl lupus quo tu eas relinquis, nul- magis gaudium fit in ccelo, quain supra nonaginta
lus malus operarius, nullus et mercenarius : veni novera justis qui non iudigent pcenitentia ob conser-
per lemetipsum , quxre overa qux erravit, reporta vatam justitix laetitiam in cceleslibus. Et si quidam
confractam et debilem qux perierat. Sieque factum eximius doclorum hunc numerum relictarum ovium,
est ut oravit, venil, quxsivit, invenit, et propriis hu- de his diclum accipiat ovibus, quas reliquit in de-
raeris, sicut prxsens parabola testatur , reportavil. serto, non de angelis quidem, sed de superbienlitaM
Si7 EXP0S1T10 IN MATIUEUM. — LiB. VIII, CAP. XVIII. 018
juibuslibel hominihus, quos superbos significat lan- jA dexteram transfertur, centenarius reformaiur. Q>ii
pjaro soliludinem gerenles»in animo, dum solos se formatus, mox corona in eo exprimitur, unde ct
rideri volunt, quibus ad perfeclionem unilas deesse judex Chrislus iu futuro oves quidem (qux esl lola
i»robatur.Cura enim, inquit, quisque a vera unil3tc Ecclesia) slaluet in dextris, hxdos autem in sinistris
Jivellitur, sux polestalis esse cupiens, per super- relinquet. Scd quoinodo agmina in supernis uionti-
niam utique divellittir. Nonenim sequitur unum quod bus angelorum reliquerit, qui nunqiiaui coelos,sicut
Deus est, ideoque ut ipse ait in nonaginta novem nec Patrem reliquil, quxrenduiij xslimo; qualenus
jvibus, ponit eorura significalionein. Qui desequi- 745 (l"u- s' 1 reliquisse ejus iiUelligamus. Quia
Jem prxsuraenles, peccatoribus ad salulem redeun- nunquam reliquisse recte dicitur cum quibus semper '
tibus se anteponunt. Unum itaque deest, et ad no- fuisse probatur. Unde falendum, quod sicut iste in
vem, ul decem sint, et ad nonaginta novem, ut hoc Evangclio loquitur, quia reliquit Patrem et
cenlum sint; et si pcr cxteros hujusmodi numeros venit in mundtim ; ita reliquil et angelos in coelesti-
hoc consideres, ita invenies. Variari namque per bus, et venit in terris. Reliquil aulem cum semet-
orevitatem et magnitudinem eorum numeri possunt, ipsum exinanivitformam servi accipiens(Philip. ii, 7).
quibus unum deest ut perficiantur, ipsuni vero In qua nimirum forraa, qtiia illam noslram assum-
unuin sine varietale in sese manet. Qui cum acces- B psit naturam, venit in inunduui ubi eratprius, non
sertl nonaginta novem ovibus in solitudine snorum . relinqucns oves illas quodammodo cum quibtis
(lelictorum coramoranlibus, cenlenarius perfeclus erat et prius. Hoc quippe reliquisse fuit semet-
numerus redintegratur. Qtiia nisi per pcenilenliam ipsum exinanissc, sicut el ovem hanc a gregi-
nmnes peccatores receperint hanc unitatem in se bus, oberrasse, quia in paradiso positus primus
Oco reconciliali, 744 extra luinc numerum qni in homo p r culparo pascua vitx perdidit. Sequitur :
dexlris ievalus coronam exprimit, remanebunt. Pia Amen dico vobis, quia gaudebit super eam tnagis
juidem intelligenlia sanclissimi doctoris, sed illa quam supra nonaginla novem quw non erraverunt.
verior commendatur in qua reliqui omnes lam Grx- Lucas vero concelcbraiionem in luijiis gaudii nien-
cortuii quam Lalinorum doclores concordare vtden- lione detiicai, cum ait quia convocat amicos et
tur. Et omnis hxc parabola hoc insinuat, quod pius vicinos paslor hujus ovis, dicens iliis : Congratiila-
pastorinde ad nos venil,.ubi eas oves reljquit, IKHI mini miiii, quia inveniovemmeatn qua>perierat(Luc.
imperfeclas aul vitiatas, sed in minulo nuinero pro- xv, (J). Qux niiniruin congratiilaliu, quamvis simnl
pler eos qni ceciderant. Qui profecto numerus ex sil amicorum et pastovis, majus tameti pastoris vi-
unitate restauratur, ut centenarius perfectus in dex- delur esse gaudiiim , cui congratulaiilur amici et
tris inveniatur, el ideo non quinquaginta, non du- " vicini propter gaudium acquisitx ovis. Qui profecto
centas dixit, sed centum. Et ex his unam perdidit, vicini et amici quoniam sunt ratipnabiles, nori iiti-
ut oslenderel, non ex damno tanlum fuisse dolorem merito homintim ralionabilium redeinptione lxtan-
in ccelo, verumetiam et ex numero. Namque amissio tur, charilalc repleii, quorum famulalu ac miriisle-
unius totiim dissipaverat centenarium numerum; rio , qtiia provehuntur ad eorum consortia , nec
quia et dexleram redegerat ad sinistram, ut dispen- immerito gaudent de tanlo regis sui triumpho. Unde
dio nnius sinislra clauderelur oranis, el dextra nihil Dominus ut ad hanc ingentem hclilianj de pusillo-
haherel. Nonagesimusel nonus numerus in sinistra rum salute ostenderel, quos contemnere prohibehat,
Jalet clausus, et constrictus hxret, etlenelurconclu- hujus comparalionis proposuit exempium, ut sci-
sus. Qui tamen ubi unius perceperit et senserit aug- rent se talibus qui scandala inferunt quod laedar.t
iuentura, tnox ad palmam dexlerx transit, mox Deura primura , deinde universa angelorum consor-
centenarii numcri pervenit ad coronain, non quod tia, quorum hi pusilli tucniur prxsidiis , et' vene-
.tngelorum illorura qui remanseianl, quos reliquil, ranlur gaudio. Nec nobis tainen parvis, et exiguis,
ulla esset imperfeclio, sed iminiinitio numeri certa inodicuin proficere debet ad inceniiva probilalis;
imperfectio erat, quia qui facit esse qux non sunt, .. dum unusquisque nostruin gratani conversationein
perdita sic requirit, ut teneat quae reliquit; et suam fore cretlideCit Deo et coetibus angelorum ,
aniissa sic invenit, ut qux servata sunt in ccelesti- quorum aut implorare debenius patrocinia precibus
bus, non amittat. Unde magis de angelis id diciunt ac laboribus affectata, aul vereri. offensa. Quibus
credimus, in quibus et pro quibus deinceps Ixtitia, ita cceleslisorator ad sentenliam prxmissaro divini-
skutnec imminuia, ita nec aucta aut iramutata est, lus deductis, concludit in finem cur hxcorrinia pro-
sicut de hominibus quos quaesivit auclor salutis, et pnsuerit: Sic enim est, inquil, voluritdsahle Pairem
quxsitos invenit, invenlos vero propriis revexil hu- noslrum qui in cmlis est, ne pereat unus de pusillit
meris ad gaudia xternx vitx. Unde convocat eosdem islis. Et ideo referenda ad superiora , qiixcunque
angelo-samicosac vicinos et dicit: Congratulamini parabolice 746 d'cla s"nl denionsirat, ubPait: Vi-
mihi, quia inveni ovem meam quam perdideram. dele ne contemnatisunum de pusillis istis. Quia slc ,
Perdiderat autem eam, qux cum prius in dextris ut declaratum est multis indiciis etiam cu-nj ait:
ereata esset, corruerat ad sinistram. Nec igitur po- iVonesl volunlas coram Palre vestroqni in cwlisest,
terat perfeclio esse, quo centenarius numerus imrai- ntpereat unus exitlit. Ad hoc dicil ut venerabiiius
nuiiis erat. Sed mox cum numenis de sinistra in ex affectu pietatis patri obtcmperantesobedire curu-
PATROL. CXX. 20
 m S. PASCHASIIRADBERTi ABBATISCORBEIENSIS M»
mus, «t fratrem, quamvis vilis videatur, quamviss A , nisi faciendo lucraius esses, perisset. Sed quia ad
•xiguus, non eonlemnamus. Quapropter pro certo) omne peccatum inulii eximii doctores hoc perlinere
scire debemus, quoties aiiquis peril, non ex prxde- traduiit, quia nihil est in quo proximus peccare
atinalione Dei, ut quidam male sentiunt, neque ext possit, quod nos lxdere non debeat, nascitur nimia
volmualc patris perit, sed proprio suo peccalojusto- diflicullas interprelandi quomodo sub hac xstima-
lione eminenlis misericordix Chrisii peccanlibus
que Dei judicio. Respiciens DoiuinusJesus }
discipulos atlascius " non
siios dixit Simoni Petro : amplior delur occasio pcccandi, quia
de oiiini peccato generaliter id pertinere dicnnt, si
Si aulem peccaverit>inte frater tuvs, vade et cor-
ad tam iiioilicamcorreptionem sceleraiis ac reis ve-
ripe eum inter te et ipsum solum. Quxreudum igilursi nia
adhuc pendeat islc scnsus ad snperiora, ne contem- prxslatur. Si autem de minimis et bumani»
.
namus atil scandalizemus unum de pusi-tlisistis, qu> pcccaiis cliain et his q»ae in nobis fiunt, peccanlem
in Deum credunl, el ideo dicat, si peccaveril eorura( argiiimus, el post arguiiionem lesliiim vel Lcclesix
fieri oportere diximus, sicut clhnicum et puhlica-
aliquis in nobis quid exindc agere debcamus. Quia^
si peccaverit in qualibetcausa in nobis, aut Ixserit, num, maxime pro peccatis qux non sunt ad mor-
tcm .aliquid crndeliialis ne videamur imlucere,
dimitlendi habemus poteslatem, iuio tiecessitaiem, .B
| omnino est caventlum. Quia non xstimo in Lcclesia
qua prxcipitur ul debtVoribus n ostris diiuittamus de-
cito inveniri de liis aliqnem qui sub disciplina sunt
bita, siculi nobis a Dominodimitli volumus (Matlh.
vi, 12). Quod si in Deum quis pcccaverit, non est sollicilorum, qui non jam in eadem cnlpa argntiis
sit terlio aul eo ahiplius, ut puia ex delractione
noslri arbitrii dimillcndi. Undc dicit Scriplura di-
aul in inllaiione superbix, aul in epula-
vina, si peccaverit homo in hominem, orahit pro eo proxirai,
sacerdos. Si auteni in Deum peccaveril, quis rogabit lione seu crapula vel polaiionibus, vel in verbo
mendacii aut perjurii, si dixerit fratri suo Racba
pro eo? Corripientltis est aulein frater, primum seu in cxleris levioribus quolidianis inju-
seorsum, ne si seniel .pudorem aut verecundiam velfatuc,
riarum dcliclis , quihus longa vel mala consuctudo
amiserit, deincepsjamimpiidicus faclus, pennaneat vix carere
In peccalo. Sed de Jiis ulique dicere videtur pecca- polest. Proplerea, ul dixi, pruclentissime
tis quae ad nos pcrlinent, et non absolule sicut perlraclandiim esl qtix cnmmissa in nobis dclicla
secrelo 748 proximis indulgcre debeamus, quous-
quidam codices habent, si peccaveril frater luiis. secrela sunt: Non dicosepties, sed usque,\\vi\£
Untie et Origenes ex hoc loco, quia sicforle in Grx- que
eis legitur codicibus, plures proponit tpixstioncs. Dnminivocera , septuagies septies, cl qux sunt quae
in Deum coiiiniittiintur ; qux Dci judicio reservare
Sed quia in emeiidatioribus nostris, tantiimmodo, Q
debemtis. Pne omnibiis lamen circa proximum
si peccaverit in tc, habel, facilior seusus est, quam-
vis adliuc multa discretio in his necessaria sit pec- oporlet vigilare solliciia charitale, si nuilus aller
scierit fraier quia peccavit, te tesle peccalum ad
calis, ut scire absolulc pnssimus qux sunt iila quae nrorteni in
Deura, ut corripias eum el resusciles
salummodo in Deuin commitliiniur, et qux stmt ill.t vires inier le el ipsum solum, quia in le pec-
in nobis : sunt talia juxla
qux soluinniodo quia profeclo cavit, citm te teste peccavit, et scis lu quia pec-
quae iulfa iios el in nnbis fiunt, et lamen atl Dei
cavit. Unde quia sccrelnm fuil quantlo in le et in
injttriam referuntur. Itlcirco diligentissime sic omnia
Deumpeccavit, secreio quxre omni diligenlia, quo-
et
disculere prudenter discernere debenius , ul illa
modo corrigas quod peccavil. Sed quauendum quid
libenter indulgeamns proximis ac 747 fralribus , est ail : Peccantes coram omnibut
no- quod Apostolus
qui nobiscum uno Christianitalis part cipanttir argue, ut cmteri tnelumhabeanl (1 Titn. v, 20). Nnn-
mine , quse nobis et ad nostram tanium injuriam
quid conlrarie m.tndat Aposlolus, in quo ipse Cbri-
facta pertirient. Quia elsi in omnibus qux conlra
slus loquehalur? Quicl ergo magis conirarium essc
proxbiiuin mala fiunt offendattiv Deus, dum ejtis
tamen retnedium de his polest, qnam quod Doniinus: Si peccavitin te fraier
pfaecepta violantur, utrisque
n tuus, vade et corripe eum inler le et ipsum tolum.
provisiuJi e8t_apio Domino, per ut alterius salutem, D
El Aposlolus tlicit, peccantet coram omnibut argue.
nobis quoiqWel in eodein faclo acquiratur salus et
est e contrnrio in Dei Quod si rerle perpendimus, ulrumque vernm est,
gratia. Sed nos quod pejus et rectissime sic prxcipilur, ut aliquando illud fa-
injuria benigni sumus, el in nostris exercemus, in
cianuis, el aliquando isliul, ne lorte confundalur
qnantum possumus, vindictas et otlia. Q.uodsi con- disciplinaChristi.ut fial publicumquod debes emeo-
tigeril, fratres mei, uteuin jain qui nos Ixsit corri- dare sccrelo, et secretuni fiat quod est puldicum»
gere velimus, atlendendum est ne forte nostri causa, Nam tunc peccavit in le frater luus, si tu solus
quia nos laesit, id f.icere veliions, cum omnino si nosti El ideo inter te et ipsum agendum est, quia
amore noslro in magis quam proxirai facimus, nihil nuili alii sunt lestes ut secrelo corripiatur. At vero
esl quod faciinns; qnod si pro aroore illius hoc faci- si, aliis autlientibus,vei vi.lentibus libi injuriam fecit,
inus, procul dubio inagnum opus est quod fucimus , et in illis peccavilquos lestes sux iniquitatiseffecit,
«icul in eisdem verbis Dei moustraiur. quia forle nisi eis putassct placerc quod fecil, co-
Si te audierit, iuquit, tucralus es fratrem tuum. ram ipsis non fecisset. El ideo lalia corcipienda sunt
tdcirco propter illura fac ut lucreris illum, quem coram omnibus, quae peccantur coram omnibus.
6« EXPOSmO IN MATTHJEUM,— LIB. VIII, CAP. XVIII. «22
Qitaevero secrelius peccaninr, secreiius et corri- A notiira facere, sicut et Chrislus de Judaeisquos diu
pienda sunl. Setl .talia hoc loco intelligcnda sunt , stislinuit, donec Ecclesia instruerelitr. Quam qnia
peccata de quibus rticil qux corripienda stini. qua. 750 n0" audicrunt, facti sunl sicutethnici et publi-
nisi corripueris inler te et ipsum sohmi, fraler pc- cani, eo quod multorumteslimoniisjamcoriviciiel cor-
rire possit, el si te audieril, lunc enm h.craltis sis. rcpti. insua perficliaperduranles, credere noluerunt.
«Qitidergo est quia lucratus es eum , nisi quia pe- /lme« dico vobis, quwcunqueligaveritis tnper ter-
rierat, si uon iucrarcris cniii? El ideo qnamvis pro ram, eiiint liguta et in cmlb; et quwcunquetolveritit,
nmRibnsdeltelJs m invicem certare debeamtis,tnmen erunt soluta et in cmlo. Juste enim ligatur qui toties
juxla hanc intelligenliain, tale aeslimare dehemus coramque lot testibus, clcoram Ecclesia ab omnibus
pcccalum , pro qno, nisi corrigaiur, frater perire increpatus el convicius est, si se noluerit emen-
possit. Et si coram Ecclesia Chrisli incorrigibilis darc, nulltiiiique jam ultra Ixdere. Proplerea ille
apparuerit, pro quo ac si elhniciis et publicanus lalis alligalus et condeinnattis adhuc in carne, jtirn
jure haberi possit. Ne forte el lu, cui facta est alligalus est apud oranes qui sunt in ccelo; i'a ta-
749 injuria in quo ille peccavit, si contempscris men si sc emendaverit quandoque tit satisfaciat Ec-
ac neglexeris corrigere juxla vires, pejor fias ta- clesix quani Ixsit secunduin corrcptronem trium
•cendo,quam iHe injuriando seu conviciando. Quia B I lestiura, ut jam funiculis peccatorum suorum non
•elsi gloriosum est injurias nostras oblivisci, verum sit alligatus, sed Juste solutus, etiam ab eis qui sunt
oblivisci oporlet injuriam luam, non vulnus fralris in coelo. Nam hxc polestas solvendi alqne ligandi
lni. Qtiod si ille conlempserit te audire, cl eos qnos de superioribus pendet. Ccepistiergo habere fratrem
poslea lecum adhibuisli, insuper el Ecclesiara cum luura tanquam etbnicum et publicanunJ,ligasli illua»
qtia degei, sicque peccalum suum ac si justiliam in terra. Setl ut jusle alliges, vide quia injusta vin-
defenderit, talis deinceps non debet computari inter cula disrumpit justitia. Cuin aulem correxeris et
fratres, nec in Ecclesia conversari. Tamcn et proi concordaveris ctim fralre luo, solvisli illum in lerra.
lcviarihns supra dinumeratis el hnjusceraodi inju- Quem cum solveris in tcna, solutus eril et in cuelo.
riis, nisi ad concordiam et satisfactio«em se liumi- Mtillum ergo prxsliiisti, non libi, sed ilii, quia is
Jiare vel satisfacere quem Ixsit, nolueril correptusi mulluin nocuit, non tibi, sed sibi. Haecnamque po-
coram omnibiis, a sanctis Patribus sancitum est, sii teslas solvendt atque ligandi videtur eacletn qua;
•coniumaxaut saperbus apparueril, a consoilio con- Petro supra data est; seJ non esl ita per omnia,
gregationis alienutn fieridebere. Nec enim prxteritt quoniani oportebat Pelruin aliqued privilegiuni ha-
intellectus teci islius, qui haecad minima peccatai bere prx istis qui ter arguere jubentur. Ideo qiiidem
^sserunt periinere, et propterea peccalorem, si fne-. C ( illic dictum esl: Tibi dubo claves
regni cmlorum: et
-rii bts vel tertio coargutus, elaius in superbia, nec! qucecunqueligaveris super terram, erunt tigata el in
•emendaverit, sicut ethnicum et publicanum fieri[ <mlis (Mutth. xvi, 19). Ubi non modica differentia
deliere, non quia primum peccavit tanlum, sed quiai esse senlilur, quia Pctro datx claves non unius coeli,
permansil in coniumacia sua elatus. lnterea quami scd clavcs regni coelorum, nt quxcunque ligaverii
mira disposilione icl divina pietas censuerit diligen-. super terram, sint ligala, non tanlum in uno ccelo.
lius considerandum est, ut quod ipse primum imple-. verura et in oninibiis ccelis: similiter et qux soluta
vit in populo quem elegit, uuusquisque impleat ini sunt in lerra, soluta erunt et in omnibus coalis.
proximo sibi conjuncio, ut in ore duorum testiurai Quam perfeclus est aposlolatus Petri, qiiam cora-
fides verbi ac veritas maueat incorrupla. Non adI munis nostra conversatio! etexcelsior apostolprum
insolentiam -populipeccantis, primum lex correptio-. aucloritas. Unde quicunque usque ad illam aposto-
nis missa est, et SOIHS legislator cum eis eorripiendo> loruin exsolulionem perfcctionis venerit, in omnibus
«onOixit. Deinde prophetia ct Joannes missus est adj absohttHSerit; qnia sicut differt stella ab slella in cla-
eos cum ipsa eademque lege, ct istis teslibus con-. ritate (I Cor. v, li);iia et differentia ah invicem
-ventusest idem populusutpeccare desineret. Tertio, sanctorum. Proplerea etsi aposlolorum auctoritas
itaque ipsp Domini adventu, tanquam corain omnii Djjnre amplior prxdicalur, non itleo contemnendus
Ecclesia inspeclantis, admonitus esl. Quibus fruslra- est consensus Ecclesix et poleslas, quam nec apo-
tis objurgaitonibus ac si publicani deinceps vel( stoli, nec Ecclesia, aliunde perceperunt quam a
cthnici jure repiilati sunt ab jiposiolis, quia In ore» Christo. Et ideo 751 <iuia poteral conlemptoris
duorum velIriumtesiium stdbit omne verbum (Mitth. noslri haec occulta esse responsio, vel tacila cogita-
xvtii, 16). Non quod in ore duorum hominum vel1 lio, si me dcspicis et ego le despiciam : et si lu me
trium non invenialur mendacimn, sed quia in his5 condemnas, e conlrario et lu in ea sententia con-
tribus testibus, id est in lege ac prophetis, et ini deranaberis. Potestatem tribuil ut sciant quia lalibus
Evangelio, slat omne verbum doctrinx, omnisquei condemnanlur Deunijudicem in medio eorum csse,
verilas. Stat autein in his omnis verilas, quod estt ne aut isti injuste ligent, aut ille male contuniax
omne verbum, quia nunquam cadit. El idco testes; condcmnelur. Idcirco dico vpbis, ail, quodcunquo
quorum assertione conveniendus est proximus, se- ligalum fuerit in terra, ligatum pariler eiitel in
ctindom hos tres tesles dehent corrigere ac repro-- coelo. Ac si diccret, qnia in rnedio eoram Som qul
hare eura qni eos audire noluerii, deinde EcclesixB ligant. Propler quod sequilur :
 eSS S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 621
Iterum dico vobis,quia si duo ex vobisconsenserint ,\ leiius si jubilare cooperando volumus, unum musi-
tuper terram de omni re quamcunque petierim, fiet cum carincn servsre possiiims, ul servetur corpus
itlis a Patre meo qui in cmlis est. Et ubi sunt duo ct aniina alque spiritus integer in una compage
vel tret congregati in nomine meo,ibi sum in medio ainoris Dei, et in uno vinculo pacis. Nostis cnim in
eorum. In lantuni igilur studct concordiani, ul in ninsicis, quia nisi fuerit consonanlia vocnm, ut unam
iinitalis merito, omnia qux a Deo pracdicanda sunl, cx diversis vocibus clese cantus harmoniarn reddal,
impelranda esse confirinel. Et ubi duo vcl trcs, pari non delcctatur audire, etiamsi una earum prior
spiritu pari(|iie volunlate collecti siinl in Domino, ruerit vox in concentu : sic et in Ecclesiis, certe ant
ibi se niediiim corum pollicelur ftiturum. Quia ipse in uno homine, nisi consensum hahuerit chorus vir-
est pax alqne charitas, qux facit corda muliorum lultim, et convenientiam charitatis, non deleclalur
uijutii, et innunieras sanctorum animas, sibi ad in- Deus, nec audit voces eorum. Quoniam sicut Apo-
vicem, ut una sit anima conneclil ac convenit, inter stolus ait: Qui offenderit in uno, factus est omnium
quas medius sedein atque liabilationem collocat. reus (Jac. n, 10). Quapropler conversantibus nobis
Tolus naraque hic sermo de superioribus peudet, ubi in unum, congregemur corpore et anima et spiritn
ad concordiam omnes provocarat, et nunc cxponit, in nomine Jesu, ut sit Jesus in medio nostrum, ver-
qucm fruclum exincle sint habiluri, ila ut quidquid 1I bum scilicet Dei, et sapientia et virlus ipsius, qua-
petierlnt, sint accepluri, Dettmque medium semper tenus nec in loco nec in tempore disjungamnr a
i.i se habituri. Sed forsilan hoc lali consensu tan- charilate unitalis, quia nec loca nec tempora divi-
taque virtule, nec pauci sibi consenliunt per omnia, dunt, neque separant spatia terrarum, qnos nna
et ideo fortassis temperavit senlenliam, si duo vel charitas jungil. Unde si duo vel tres bene sibi con-
tres consenserint ex vobis, sicut Petrus et Jacobus senlieiiles in Chrislo impelrare possunl fidiicialius
ac Joannes. Quibus quasi consentientibus sibi per de omni re qtiam secundum Jesum petierint in no-
<omniaostendit in inonte gloriam claritalis sux, ita mine ipsius a Patre, qnanlo magis ubi singulx Ec-
ut ex eo habilu quo non habebat speciem neqtie clesix, aut omuis Ecclesia rogat? Sed quoties non
decorem, verteret se ad lantam gloriam, ita ut ve- cxaudiinur ea cst causa qund non consentimus tluo
atimenta sua fierent coram eis splendentia, sicut vel tres per orania simul sensu vel scientia, nec
quidam codices habent, quasi lumen. Nam et in Ve- 753 servaratis unilatem Christi in vinculo pacis.
teri Testamento tres filii Chorc in hac unilate con- Et ideo in istis senlenliis perpendat prudcns ani-
senserunt, ct ideo evaserunl, ita ut forniam teneant iiiiis quam terribile sit contemnere quod ilno vcl
omnium eorum qui salvandi suiit ab illo incendio ^ tres consenserint, vel teslificati fuerint, vel correxe-
seterno. Qui ,profeclo, quia consuntiunt cum lege et *" rint, et quibus tanta est fiducia impetrandi. Qtiia ad
prophetis, duo dicuntur. Deinde quia coiliguntur in illa respondet ista sentenlia : Si duo ex vobis, aut
Evangelio, tres uliqiic unanimes in unitate Cbristi tres consenserint (Matlh. xvm, 16), quia ait adhibe
Inveniunlur. Prxsertim qnia lex et prophetix non unum vel duos tecum, rie tam parvus numerus vide-
sunt divisx, sed quasi ex uno Spiritu et ex una relur contemptibilis; quia quidquid isli duo vel tres
anima, atque ex una vocc conseniiunt in Evangelio. consenserint aut pelierint super terram, conscnsa
Quorum 752 conscnsu operante iu electis Dei, si et impetrata erunt etiara et in ccelo. Magna igitur
duo vel tres simul in idipsum fuerint congregati, consolalio fidelium, quoruni tam parvus numerus
jure quidquid pclicrint iinpelrabtint, quia non nisi lanta corroboratur Domini virtute, ut qui domina-
in unitate collecli umim pctunt. De qua pelitione tur virga virlutis sum in medio inimicorum suerum
David : Unam petii, inquil, a Domino,hanc requiram (Psal. cix, 2), ipse etiam in medio islornm esse se
(Ptal. xxvi, 4). Et iit oslcnderet quia raulti lales testatur. Et ideo dubilari non debet quotl exau-
unum sunt, sicul untis dicebat pro mullis : Sicut diuntur in ccelo, quamvis adhuc sint super lerram,
cervus desiderat ad \onles aquarum, iia desideral qui habent in medio sui Domiiium. Et notandum
anima mea ad te, Deus (Ps. XLI,2). Quam unilatem . .. quod non dixit in raedio eorura ero, sed in tnedio
commendat Aposlolus : Ut siiis, inquil, perfecti in eorum sum; quia non medius futuriis est talibus,
eodem sensu et in eadem scientia (Philip. n, 7); neque medius esse lardabit, sed mox sinceriter nt
quia sicut segregat dissensus a concordia cbaritatis, consenserint invenilur Christus in eis raedius. Quo-
ita congregat consensus, et compagincm connectit niatn et Christus ipse eortim consensus esl, rtum et
jn unum charitatis, ita ut Deus per hanc uniiatem ipsi in idipsum unum consentiunt cum eis, quorum
in medioeoram esse possil. Alioquin si muim corpus participatio in idipsum esl (Psal. cxxi, 3).
sumus, quamvis multa simus raembra, unilalem Tunc accedens Pelrus dixit ei: Domine, quotiet
tenemus, quia ad hoc posuit Dcus singula membra peccaverit in me frater meus, dimiltam ei usque se-
in corpore, ut omnia idipsum sapiant, idipsum di- plies ? Dicit ei Jesus : Non dico libi usque septies, ted
•csnt, idipsumque consenliant, et sollicila sint invi- usque septuagiessepties. Nam Lucas hanc senten-
cem, nl si patitur unum membrorum, compatiantur tiam de indulgenlia fratris, et illain qua corrigi
omnia membra (I Cor. xn, 26), et glorificato uno mandatur, simul jungit, quas Dominus docendo dis-
membrorum.congaudeantomnia membra. Sicquippe seruit. Quibus sentenliis unam proposuit dicens;
debet esse tn omnibus, sic ct iu uno homine, qua- Attendite vobis. Qux et haruin duariim intelligcn-
 625 EXPOSIUO IN MATTILEUM.- LIB. Ylli, CAP. XVUl. »26
tiam clariorem redderet, et auditores suos sollici- £K.lia, quibus remissis rerailluulur uuiversa. Alii vero
tiores faceret. Non enim dixil, licet uni videatur dicunt, quia septies vindicalum est de Cain,, et ideo
loqni, attende tibi, sed attendite vobit. Quia quid- Dominus addideril juxla quod de Lamech sacra vin-
quid in his duobus prxceptis alicui altenderilhomo, dicandum percensuit Historia, toties remittendum,
sibi quoque altendil, el quanlnm videbit ipse alteri, ul in quanlum amplior excrevit vindicta, amplior
videbit alter et ipsi. Et ideo isla novitas loculionis, fieret indulgenlia et 755 venia. Quapropter quia
quantum mihi videtur, ouiciosissime prxmissa esl, prxfixus est a Domino rcmJltendi lerminus, nullus
et hxc admonitio prxler usum loquendi facta; forie ultra audchil pnrcerc delinquenli. Ultra ergo
quoniam multa sunt qux reprehendimus in fratri- hunc limiiem transilire nemo audcbit. Sed hunc ter-
husqui in nos peccare videnlur, et multa qux di- rainum remittciidi parabola subsequens absolvit,
niittere debemus. ldcirco satis providc dictum est, cum invenlus csl qui decein niillia talentorum erat
attendite vobis; ne vagus oculus el passivus intuilus, debitor, et dimissa smil.ei omnia. Idcirco nemo di-
alque improbus aspeclus plus respiciat cnriosus cat non ultra se dimitterc debere fralribus peccata,
rninas aliorum ct culpas quam suas, ne forte dum quia Doiriiiiiisanipliiistliinittere iion juliet. Quia si
saa cxcus non videt crimina, temere curat repre- lioc ita prxfixum essevellet, neqiiaqtiam quod ipse
hendcre alicna, et dum non considerat aliis quotidie 1B egerit suhjungerat. Nam perdcceni miilia lalenlo-
754m,as wtert injurias, ipse siiii illalas ab ali- r,iim signanter expressi! peecala omnia, qux in no-
quo graviiis porlel, propler quotl lienignissimus bis invenit el donavit. Proptcrea et tu noK suhdu-
magistcr et clemenlissimus Dominus, paucis pro- cere misericordiam, scd poscamus paritcr hujus nu-
vide aniinos aiidientiii:n prxstruxit verbisJta dicens^ meri soluiionein. Non enim sine causa Lamech prius
Atiendile vobis; quia quidquid est in his duobus hunc numerum in vindiciam sui ila prxmisil, ne-
prxceplis qnod agimus, nobis primnm ut prosit al- que Dominus rurstis euiii in remissionem omniutn
tenderc debcmus, deinde proximo non minus quim peccalorum sine causa prxfixil. Sed qtiaerendutn dc
nobis. Qui si peccat in nobis et eum corrigimus, ita ipso numcro prius censeo, qnia aliier quitlent cun>
ul lucraius sii per nos fraler, duplicem mercedem calculando mulliplicant, aliler vcro alii ipsum eum-
habemus; unain quia ei libenter dimitlimus, alte- demque numerum ad myslerium ct non ad calcula-
ram quia cum lucrali stinms. Alias aulem, nisi nian- lionein lantum conslringunl. Ut quid ait septuagies
danle Deo feceris homo qux juhenlur, nec libi at- septies? Solummodo sepluagiuta et seplem, intclli-
tendis nec proximo. Et.ideo quia tibi providere non gantur, non tantum, ul dixi, secundum multiplica-
vales sine proximo, nec proximo priusquam libi sub- tioneii) calculi, quanium seciinduni inysteriiiin sa-
venire, recie dictiim est, altendite vobis solliciti in- (C craracnii. Nam sepiuagicsseptem quadringenti nona-
viccm servare unitatem pacis in vincuto charitalit ginla fiunt, ut toties in die remittamus fratri pec-
(Ephes. iv, S), qtiia quod donas et recipis, dum vi- canti, quo iile amplius peccare non possit. Qttod si
ees vnbisi.et itnpendilis. Quia etsi ille hodie, lu quo- in die aut in lempore ultra aliquid in te peccaverit
que cras peccabis. Hinc forte erit lihi jutlex cras, frater ttius, nunquid non ultra dimitlesei? Nara sie-
qui eral hodie reus, clsi parvi pendere potueris ne ul continuo in sequenti parabola traclabitur, plus
illi pecccs, Deumlame.i non effugies, qui jubet ut est deccm iuillia talentprum quam septuagies se-
agas, a-qtio lilii plura dimissa sunt, el cui innumera plem, et plus centum denurii quam septuaginta se-
debes. Ucirco noveris, quia non in hoc numero pteni. Qnia forte centura dcnarii inille asses sunt,
pius judex vcniam anguslat, neque hoc lcge con- et ideo per decem millia talentorum seu per centum
stringil et fine conclu.Jil, sed liiinc finilum niimerum denarios oiunia qux in nos coramitluntur, insinuat,
sub sacramento pix signiljcationis, pro infinito po- quia riebemus ignosccre, sicuti el nobis oramus di-
suit. Taraen mulli quxrunt, cur Pelrus tisque ad mitti. Nou eiiini ad nuracrum quotidie nos proslrali
hunc numerum peccata remitlenda putaverit, et non rogamus ignosci, sed precamur : Dimitte nobis debila
amplius? Forte, quia sciebat ex lege hunc numerum nostra, sicut el nos dimittimus debiloribut noslrit
rcmissionis esse seu requiei. Unde Dominus patra- " (Matth. vi, 12). Qux clebita rogamus? omnia, au
tis omnibus die septima requiesse dicitur (Gen.n,2), aliquam parlem eorum ? Nulli dubiuui quod pro om •
seiii{tielegitur : Seplies cudit justus in die, el resur- nibus rogamus qux quotidie innumera committi-
git (Lttc.xyn, 4). Unde el Lucas signanler sic rc- mus, licet nobis in baplismo jam dimissa sint om-
spondisse Dominumdicit: Si seplies in die peccaverit nia. Unde quid sibi vull quotl ait septitagies seplies 5
in te, et sepliesin die cunversus fuerit in te, dicens, Pulo quocl non lege calculandi lioc Ipco finicndiis
pmniiel me, dimitte illi. Nam et seplimus annus re- est nunierus, sed 756 secundum magnuji) mysle
quiei erat in lcge, sicut el seplies septem decursis rium el admirabile sacramenlum pertraclandus.
j ibilicus fiebataunus magnx remissionis, seu quam- Nara Lucas evangelista, cujus- laus (juxta Pauluni
plura qux in lcge per septem hujusmodi prxfiguran- [II Cor. vni, 18] ) est in Evangelio, ah eo.loco quo
tur. Unde sibi quidam corura finxerunt arguraen- baptizatus esl Dominus, ccepit asccndcndo nume-
tiiin ojus intcrpretationis; uec non el qtiod septem rare genealogiam Christi: et merilo, quia ibi es'
sint dona Spiritus sancti, in quibus rcm;ss!o om- initiiim asccnsionis ad Deuiu. Quamvis Matthxus
nium peccatorum; seu qtiod scptem vilia principa- descenJen !oab ALirahamusque ad Christuro, eiiam.
»27 S. PASCHASIl RADBERTI ABB.VTISCORBEIENSIS 92$
»t ipse sub myslico expteverit saeramento, tameu A poscendo (Luca teste) quem laeserat, quia etsi non
iste, utdixi, aseendendo ecepit numerare, et nuine- alter, in omnibus peecatis offenditur Deus. Fortass
rando comptevit generationes septuaginta septem. ergo, quta tatis hiijusnumeri condilio est, ut pessim
Exorstis est itaqtte numerare a Christo in quo pec- sint omnia peccata quaesunt mysiice supra septua
cata.omnia deleta sunt, et pervenil peromnespro- ginta et septera, in quo numero remissio datur, et
genies numerando usque ad ipsum Adam, qui pri- ideo benignissimns Jesus horlatur Petro suo ac prae-
raus hominum peccavit, et nos omnes cum peccali cipit usque ad hunc numerum fralribus peccata di
obiigatione generavit, quia omnes ac si in massa mitlere, quod seqtiens parabola etiam de hoc ipso
damnati sumus. Et i-deo sub magno sacramenlo a latins perlraclabit, ut dum hic vivitur petenli, venia
Christo usque ad Adam per omnem lineam nascen- ntilli denegelur.
tium septnaginta septem generaliones colliguntur, Ideo, inquit, dicovobit: Simile esl regnttmcmlorum
ct ab Adam similiter usque ad Chrislum septuaginta homini regi qui voluit raiionem ponere cum senitsuit.
septem. Si ergo niilia generatio prxtermissa est, Goncfustoeslhaec parabotasetitentiartim snpradicta-
nulla culpa prxlerilur qtiae non debeat ignosei. Et rum, qwB de concordi» et de intlulgenlia loquuntur
istaevindiclsepecealorum quae desxvierunl per om- fratribus exbihenda. Quia sicul periculnstssininm csl
nem prngenicm usque ad Chrislnm, quas Lameeli " proximos scandalizare : ila et peccanlihiis in nobis
connumeral,. septuaginta siinl. Sed, ut ohscurius veniara denegare. Et sicut dc scanclatizantihus con-
legeretur hoc sacramenium, nonsepluaginla et se- rlusil quid illis polius expedial : ita el abneganti-
plcm dixit easdem viudictas esse fuluras, sed se- bus intlulgetiiiam, quale pericnhim immineal, prae-
ptuagies septies, quod ct in idipsura inielligi debere dixit. Sed quis isle homo sit rcx, cui simile regnum
nemo qui ambigal. Qucnt mimerum Doininns in re- esse possit codoriiiri, aut quotl hoc loco regnuai cos-
missionem omttkimpcccalorum commendavil, quati- fOrum dicatur, vitleainus. Nam in hoc Evangelio
rio a bapiismo ceepit niinierare, ubi omnia pec- regnum ccelorum aliquando praesens Ecclesia voca-
eata solvuntur. El sic ad Adam lineatn genea- tur, atiquando virlules et praedicalio Evangelii, ali-
.ogi;cChrisii usque perduxit, ut monstraret quia sicut quando ipse Christus, qnoniatn ipse esl rcgnnin
vindicalum est de Cain septies, quando seplem vindi- coelctrnm,sicut ipse est sapientta Patris, ipse 758
ctas, ut mutii lradunt,exsolvit:. ila el de Laniech se- juslilia, ipse esl veritas et virlus. Sic quippe ipse est
pluagies seplies, quas ipse prxdixit et prophetavit, regnum. Regnum autem non alictijus eornm qui snnt
exsolulum esl, ut sepluaginta et seplem usque ad deorsum, nec <|iiorumdan>eorumqut sursuin in aere
Christum fiant, m quo omnis prxvariolio el pec- _ islo dominari dicuntiir, sed omniura eorum qui sur-
catornm vindietx finein arcipiant. Quoniam sicut' sum siint, qui appcllantu-r eceti et ad cceleslia ten-
quidain tradunt, sciebat Chrislus extendere aliquos dnnt. Secundiim hoc igilur dicunlur cceti, quoniam
peccata sua etiara uUra hanc remissionem, propter- ipsorum est Christus, secunrtnm qnod ipse esl re-
ea ad seplem addhlisse Clirislum scptuaginti, ut gnum regnans quotidie in cerdibits-eoriini, sicut est
dical in eo tantum numero reiuissioiiem peccatorum justitia regnans, el snptentia el veritas, e.cterxque
fieri oporlere in hoc luundo adhuc degentibus, et virtuies in eo, qui factus esl nobis ccehim, per hoc
secundum res hujtis muiuli peccantibits; quoniam quod portavit ipse coelesiis imaginem. Hoc ergo
senaiius ntimerus in quo factus est miindus, videtnr regimm ccelorum factura est simife homini regi,
operis ac laboris, scplimus requiei el remissionis. qnando Verbumcaro factum esl (I Joan. i), elquando
757 Unde si quis ditigit raundtim, et ca qux siuit venit in simililudineearnis peecati (Rom. vni, 5), et
in mundo operatnr, et sxcularia t-.inluinintcniiit, de peccato damunvil peccalum. TIIHCtiliqtie factum
dicit non incongrue sexies peccare, et fincm pec- esl similis homini regi, unienseum sibi.et per oinnia,
e-atorum in septenario »ecipere nuinero, ut in sine naliir.ruin commislione. faciens eum sibiunum,
eodem ad veniam posstt pertingere. Quod sen- iJa ut Deus et hotno un>issit Ghrislus rex regum.
tiens forte Pelrus, ideo inierrogat, si debeat usque n Ac per hoc Deus honift.ClirisUis,qtita-rex esl conslK
septies dimittere. Sed Dominus sciens in his qux tiilus a Deo Patre super Sion montem sancinm ejus
senario clauduntur ntimero, conlra decem prxeepla (Psal. H, G), voluit ralionem ponere cinn servis suis.
mandalortun Dei agendo*quotidie nospeccare, ftxit Ad tinc quippe constitutus est rex, ul eosregat quos
limitera et flnem peccandi, nl in eonumero qui re- eondidit, deinde et quos redemit. Sed ne forle hxc
missionis est, unusquisque fratri ac prosimo libenter sentenlia obscurior libi videatur qtia ail, quia voluit
indulgeat. Quod si aliquis supcrgrediens ea peccata rationem ponere cvm servis suis :.nimirum quia hoc
qitx fieri solenl in rebus mnndialibus.et saecularibus faclmn necdum novimus, scias profecto, quia para-
uttra yolendo peccare, si possibile esset, ul amplius botice per anticipalionem loqiiilur, sicque riari-at,
viveret, quia in peccatis suis finent non fcit, nec qnia voluil ut quandoque implendum non dubites,
de^factttydigncveniam qnxsivit, jam uilra remissio- quod quasi jam fccisse prxdixit. Quod omnino recte
nem peccatorum suorum jusle non habebit; quoniam dicitur, quia voluit, eo quod sic se suaque; pr.rpa-
quidquid in mundo contra Domini niandata conlra- ravit omnia, sic cuncta disposuit sacramenla et sin-
hitnr, ei venia praestatur, quia ut eilius se eonver- gutTs sua dona distribuit talcntorum, donec redeat.
tvzrit aut lardius, iia lamen si salisfeceril veniam El tunc ccepil ralionem ponere cum eisquibus sua
m EXPOSITIO IN MATTH^UM. — LIU. VIII, CAP. XVUL. 630
largitus est talema, quando voluit, quandoque ipse iVsoivit, veniens in seustim eomm et aperiens eispa- '
discrevit. Et tunc finiendaesl hxc ratio, quando uni- rabolx thesauros obscuros, et secrctos 760 a,a.ua
versa negolia prxsentis vitae finila erunt, ut tunc invisibiles, confirmans-eos demonstralionibus indu-
incipiat singulos discutere de apporlato lucro, cum bilabilibus; deinde ne alios excluderet ab hac le-
jam negoliandi lempus ultra non erit. ctione doctores, adjecit dicens, aul forte eum quem
Et cum coepittet, inquit, rationem ponere, obtatut voluerit illuminare lumine scientiae suae,utintelligat
ett ei unut qui debebatdecem millia talenta. Audislis, omnia parabolx hujtis. El cmn propostiissct singulas
fratres, quam sarpe in hoc ipso Evangelio, quoties personas, quinam esset rex isle, qui servus qui olila-
Salvator in parabolis ad negotiandum suas pecunias tus esl, quive illi qui eum obtiilerunt, quae uxoret
suaque talenta suis commisit juxla mensurain singu- qui filii, et qiuc omnia ejus, seu caeiera qux longum
loruni, sicque abiii. Et tinus plus accepil, alius vero csl eiiuinerare. Est enini, inquit, sapienlix Dei lioc ,
ininus. Ilaque unusquisque secunduni proprinm vir- optis, ut iia dicam, ea omnia disserere. Quapropter •
tulcra. Quoniamipse qui distribuil, singulorum vires perpendat fidelis ammus, qtianta diflkullas in his
soius novit et quaiitum unicuiqiie 759 dare debue- essc possil,. ubi magister Ecclesix illhis temporis ,
rit. Alii quirtem dedit quinque latenla, forte quia tam divina sensit el exiiuia. Licel ille altius ea vo»
tanluin poluil traclare. Alii autem duo, quasi qui JB-lucrit exlollere, allegorizare quam fides catholica
minus pnluerit. Alii vero unum, juxta vires qualiiatis permiilit, quia qui foriius premit uberat leste-Scri-
suac. Sic ct in aliis locis, ubi plura suis divisli, pro ptura, non eliciel lae, sed sanguinem(Prov<xxx, 53).
quibus omnibus rationem habiturtis cuui eis, redit. Et ideo nos ad nostnet redcamus, deimle ad finem
Sed quis sit, cum coepisset rationem ponere isle parabolx el ad conclusionem Salvaloris; quia non ad
unus, qui oblatus ett ei, non iiumerito qu;irittir. supernas et angelicas ruinas haec parabola referenda
Quia elsi de illo ullimo exaniinej quando dc sin- esl, sed atl nos - quihiis dicitur: Sic et Pater meut
gulis operibus singuli Deo rationcra reddiluri sunt, cmtesiisfarietArobis,si non remiterilis unusquitque de
boc dictum accipimus, ut tunc ei, cutn cccperit cordibus-veslris.Quapropier ipsa vis verborum consi-
rationem ponere, offcrendus sit iste deccni lalen- der.tnda esi, si forle ex ipsius Domini dictis sensus
loruin debitor, iinpossibile erit, ut hic lalis tleiu- nohis illuccscat. Ait eniin : Cum cmpisset rationem
cups suos conservos affligere possit, aut unum eo- ponere, oblatus est ei unus qui debebatdecem millia
rum, non dico suffocare, vermn nec ab e» ut exi- talenta. Quid ergo pntas dixisse Dominuin quantlo
gere pecuniara possil. Et ideo quxrendtim est quando ait: Cttm cmpisset rationem ponere ? Non cnim ait,
h*c ratio esse ccepit, ul el post indulgenliam lalen- oblaius est ei uniis, ponentc jam eo rationem in
lorum, rursus iste cum suo conservo disceptarc C ipso judicio, sed cum ccepisset rationem ponere, ut
queal pro dehilis. Ac deinde Dominus cum audierit subaudixtur judicii. Quoniani aliud leiiipns est ftiluri
qux relata sunt a conscrvis, quando pro his eum in judicii, et alitid quando posila esl ralio ejustlcm
judicium revocare pnssit. Alias auleni, nisi posl ve- judicii : ralionem quippe judicii rex noster Jesus
niain sibi induliam ali.juod lempiis esset, quo tanla Christus, quia homo factus est, tttm ccepit ponere,
commillere valcret, quod post jtidiciuiii peractum; quando ipse pro nobis in primo ativenlu suo voluit
qnod fiiliirum est, oninino non erit, nequaquani ad judicari, et pro nobis pali, vel quando legem dedit,
tantum infelix discrimen forte pervenissct. Unde, quandode ccelo: Prospexit super filios hominum, nt
quia aliter esse non poluit, forle sigiianter Evange viderel ti esset intelligens aut requirens Deum; quia
lista, imo ipse Doininus, qui banc nobis parabolair omnes declinaverant, non eml qui faceret bonum, non
proposuit, ait: erat usque ad unum (Psttl. xiu, 2,5). Qiii unus, quia
Egrettut autemservus itle, inventt unum de conser omnes tiniiin facti eranl in. raassa peccali, propter
vit «m'«.Qni miser nisi egrcssus esset, el post veniam prxvaricationem primi hominis oblatus est ei tolus,
indulgentiarum a Domino, el ab observaniia manda- ohligalus vinculis, et involtilus criininihus, qui de-
torum ejus, nunqtiam lalia tam crudelilci' perpe- bebat decemmillia lalenta, quoniam in ontni generc
trasset. Sed quia lixc parabola obscurissima videtur, D htimano hxc iniquitas respersa crat. Qux iniquir
et in mullis diflieillinia, qtialitercunque rcquirenrtiis tas juxta Zacbiiriam ptopliclam sedet snper talen-
est liiodus, nt sane inielligatur. Quia noniuilli ftie- luin plumbi. Sed decem niillia talenla itlea di-
rtmt qui pro ejus difficultale in aliqnibns locis erra- cunttir, qttia lex in decera praeceplis-commenda-
verunt a vero, et ipsr interpretes, qui eorura dicla ttir. 761 ^i enim diligentius scrulatus fueris ipsius
de Grxco ad Latinas aures transtulerunl, non satis numeri secreta, lalebrasque cjus inquisieris, mon-
eorum errores purgarunt, ne offenderet in his sim- strabitur libi justitia lege Dei conslitula , quam
ptex lector, neque os putei clauserunt. Quoniam qtii-que qui contempserit, quasi violator prxcepto-
talis tantaque difficultasest in his rebus qux propo- rum Dei reus tenelur, dutn nec naturalem legem in-
nuntur, ul confitealur Origenes in suis opusculis, sitam primo homini servaverit, nec dalam per Moy-
t.eminem hujus parabolaclexlura ad liquidum intelli- sen cuslodierit. Et ideo ille debebat decem millia
gcre posse; et ut propriis ejus utar verbis, ait ila : laleniorum , quoniam meraorabilent illum decalo-
Vere confiteor neminem hanc exponere possc, nisi gum, scriptum digito Dei, traditum populo Dei, cor
solttm Christum, qiti disciptilis snis ornnia sei rele ruperat. Dr.bebat ergo decem millia talentorum,
 054 ,S- PASCHASURADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 63*
p^opterirameruiii legis, quiacriininosiis omnia pec- A ostendere. Qni profecto tropus in Scripluris divinis
• cata con-iraxeral, qux in lege damnantur. Dehcbat notissimus esl et diversis forniatur modis, sicut et
- et illeejus conseiyus cciitiun dcnarios, nihil niiuus hoc loco, per lioc quod jubet-facere, factum jant
ab codem numcro; nam decies centuni liunt mille, justo suo jtidicio demonslrat. Necduni tamen in
. sicut el.decies ntillc ilcceiu millia, sic et decies deni carcere jubet niitti, quod ad iiltid ullimttm restat
cenlum ilunt. Nec in illo igilur dccem millia lalen- judicium. Porro de uxore et filiis, quidquid ille
torum debitore a legitimo numero recessum est, et prxdictus doctor senserit, non aliud intelligere
perfecto, uec in illo qui decies denos debebat dena- oporlet, quam quod ad ipsum eumdenique servum
rios. In quo ulroque invenies utraque peccata. Uter- periiriere possit, id est caro, seu carnalis affectus.
que jlaque debitor, et ulerque veniae imptorator, Sicut quam sxpe in Scripturis tropice, mens seu
pariterquo etiam a Domino impelrator. Sed ille spirilus qux Grxce vou>dicitur, pro yiro accipilur,
servus malus servusque iniquus et ingratus noluit caio vero pro uxore, ut sint duo in carne una (Gen.
cpnseiyo repenfdere quod ipse acceperat a Domino, ii, 24), sicut Christus ct Ecclesia, ita ut mens regat
noluit prxstare quod illi indigno prxstitum est. corpus, et caro sit subdita ac si mulier viro suo.
Nam ,ei. relaxala sunt deccm roiHia talenla. Et ne Quia tunc rectus ordo servatur si mens suhdita Deo
pules quia parunj es.t forte cenliim, quia tot peccala |{ fueiii, et nnimx sen spirilui caro djgne obedierit.
sunt quibus rcus ie::cbalur obnoxius, quot ct per De quibus lilii qui gencrnntur, id est aclipncs bonx
haec deceui millia, in quibus nihilomiuus oainia pec- opemtionis, perfecli ac digni Deo crunt. Sed quia
cala siiiil accipienda. Noloeniin dicere iiiiuin lalen- isle malus servus nccdum redcmptus erat, ut dixi,
liiin, quotl omnia peceala hoc loco concludat, sctl neque liberlale tlonattis, non polerat nisi yendilus
dfcem inillia lalcnla, quia nemo est qui ambigat raanere sub eo, cui in primo parente se tradiderat,
eum qui oblattis est, onuiia debuisse. Servus auiem et idco non habebat unde redderet, quia tamipso
ilje, qtit ceiiium denarios debebat, etiam et ipse quam uxor ct filii, seu qux atl cum perlincre polc-
pltisqnam el septuaginla et septcm dcbebal. Sed rant, omnia eranl vendita sub maiiu diaboli, nec po-
omnia illa decetn millia lalenta, nulli dubiiim quia terat aliquid de se, 763 (IU0('liberum esset gene-
diinissa siint in baplismo, quando benignissimus Sal- rare, donec liberlale recepta, quantlo ccepit rex ralio-
yalpr nobis libertatem reddidit a culpa, qua rei le- nein ponere cum servis suis, mensurnni lalenlorunt
nebaiuur sub peccalo. Sub quo peccato jam vpndili disparliens singulis, in quibtis negoliari rursus de-
eramus, et nos et uxor nostra, videticet caro pec- berent ad lucrura Domini sui, ita ut omnia illa prav
cati, ct filii alque omnia qux sunt opera carnis, cepta servare deberet hic nialus servus, qux ad
qt'x pepererat ncbis quasi filios ipsa carnalis affe-(C Deum perlinent, et qux ad proximum. Qtija profe-
ctio, seu voluplas carnis, qux male adullera facla cto illa decera millia lalenta ad Deum sunt refe-
cst spirjltii noslro uxor de qua suscepimus eosdent rcnda, cenliira vero denarii ad debitum proximi.
plures et pessimos filios, quos rex simul ctini raalre Sed isle lam immemor bcneficiorum Dei, nec illa
venimdari jubet, non quod suos nos imperio perdi- qux ad Deum siinl servavit, ncc ista quae ad proxi-
derit, aul vendiderit, scd quia nos et omnia qux mum, quinimo crutlelitcr exegil, quod ipse primum
762 atl nos pcrtinere videbatttur, jam vendilos conservo irapendere debucrat. Debitor namque luit
sub eistlcm delictis parabolice oslendit, ac per hoc alteri facerc, quod inse vohiit ul ipsi faceret et con-
veiididisso csl, cum venditos essc monslravit. Non servus. Neque conservo inltigere poenasoportuerat,
enjra omnia in parabolis sic possunt figurale co- quas omnino tiollel ul alter ei interrel. Quibus rur-
aequari rebns, ut hisloria videatur, sed sic ut hoc sus debitis male reinvohuiis, accusalur. Qua crude-
ad pleimui insiiiueut ad quod proposilx probantur. lilate accusatus ct convicius, jure concleninaiiir,
Cujus plane causara proposilionis Dominus dcraon qui non sibi uec ulli parcere voluit; insuper nec de
strat, cum.ait: talcntis, rursus sibi, posl indullara vcniani commis-
Sic.el Palermeusfacielvobis,sinoHremiseritishonti- sis, cogitare. Quoniam pectiniani, quam primum in
i ibus peccala eorum,de cordibus vettris. Ubi declarat Aclainperdiderat, deinnnt in Chrislo concorporatus
quia a primo adventu suo mulla nobis dimisil ta- ad lucrum expenderc debuisscl. De quibus probabili-
lenta peccalorum, tincle et nos nmlta debemus di- bus pecuniis, jnm plura supra diximns. Propter
mitlere qux in nobis comniiitunlur. Nnmquc pri- qiiod non ait pooente eo jnm rationem obiatus est
uuim reum exihibuil et absulvtt gralis, lalenla re- ei unus, sed cttm cmpisset rationem ponere, id est
laxavit,.jjxoremeliam ipsam, ne in scrvituiem vc- cum omnia semina rntionis fuiiirx vilx proposuisset
niens, permaneret, diinisit, filios ne semper veijun- in sc et in. niortc sua, per quam dimiss.i sunt omnia
dati esseut absolvit, et omnia cjus qux scrvituti dcbiia servilulis noslrx, cl reddita cst uohis perfe-
erant addicla juslo Dei judicio sub diabolo, peecalis cla ltberlas in Chtislo. Ut vir et uxor, spiritus vi-
exigenlibus, pius et clemens rex concessit. Qux dclicet alquecnro, quia siuit duo in carne una; seu
cunnia ad peen.un hujus pessimi servi itleo jussa filii, scilicel fuleiopcra in Chrislo si permanserint in
sunl veniinclari, quia ipse primiim sua sponlc se ailoptiono filjorum Dci servitus, transcat, qtioniant
vendidit, et tradidii sub diabolo. Et hoc esl jubcro rclro muUa milliii talciilprum peiliilinius dauni.i,
vendi, uldixcraro pro ccrlo, i|uod est vemiiirtaluiu ncc iilluin Dco prtus altuliinus bicriun. Scd et cuio?
653 EXPOSITIOIN MATTILEUM.— LIB. VUI, CAP. XVHl. 63»
tidie majora nobis coacervaraus, et graviora peccala iA charitas fraterna leneuda erat, sine qua nemo absol-
committiinus, quia sequimur mulierem super lalen-, vitur, eliamsi corpus suum tradiderit ut ardeat, ita
tum plumbi sedentcm, ctijus nomen est iniquitns. ul quibiisdam martyr Dei videatur. Sed hxc summa
Quaro nimirum ralionein tunc ccepit Jesus, ut pix- tolius parabolx melius super baplismo interpretalnr,
missura est, rex noster ponere, qttando incarnatus quando plenius el pcrfectius omnia donanlur nobis
venit in mundum, et adhuc bodie ipsa endemque peccala, cl charitas fraternitatis alque adoptio et
ratio versatur in isto sxeulo. Nam et quolidie offer- libertas omnibus amplior relaxntur. Idcirco terapus
tur iste unus dum accedimusad Christum per fidem, ouo accipitur indulgenlia tanquam temptis est red-
et venundati prius sub peccato, debitoresque talen- dendx rntionis, ut omnia debita qux et inventa
torum convincimur. Sed quia non habuimus unde fuerint tlimiltantur. Non lameii ille servus dicitur
reddere, neque ullus mortalium habuisse credilur, postea clcdisse conscrvo suo muluam pecuniam,
flectimus 764 er8° a^ ipsura eumdemque regem, quam cum ille non posset reddere,, ut ejus miserere-
et adoramus, rogantes clcmenlcr, ut noslra nobis tur, sed sic dicit quasi jam ei deberet ille conservus
dimiltat debita. At ubi cum oblati, quorumlibet ejus, quando ipsc rationem Dominosuo reddens co-
ofiicio ministrorum, angeloruin videlicet vel sncer- gebatur lanti numeri dcbitum exsolvere. Nec enim
doium seu ministroruni dcscendimus in fontem, "' dicil quod dimiserit conservo suo quod ei debebat,
quo abluti et consecrati in sanguine Christi, omnia et sic demum accesserit ut ei dimitteret Dominus.
lalenlorum chirographa solvuntur, rcddilur univer- Yere quia inliac exactione ulrique debitores erant,
sis mortalibus per Chrisli gratiam libertas, et de quia utrique iuiuin corpus de massa peccati, et
scrvilute transit hic uniis oblalus, quod est omne utrisque dimissum cst a pio Domino. Unde reclius
corpus Ecclesix, in adoplionem filiorum Dei. Et fueral, atque hoc potius congruebat, tanto debilori
ideo quam bene ait, quia dimisit eum. Dintisit aulem reddituro ralionem, et exspectanti misericordiam
eum gratis iibemm, insuper et universa lalenlorum Domini sui, ut prior ipse conservo dimilterel quid-
debila dimisit ei. El cum hic factus est Iiher, nulla quiJ ei debebat, et sic nd rationem reddendam, ubi
deinceps de uxorc ac liberis facta est mentio, quia misericordia Domini imploranda ernt ralionabilius,
in ejus liberlnte donata est libertas integri corporis, elad impetrandam veniam securior accederet. Nunc
ut anima et spirilus alque caro tolus ntque mundus, aulera quod ei non dimiscrit indicant verba conservi,
ab omni debilo absolutus, liber sit liomo. Sed hic simpliciter dicenlis: Palientiam habe in me, et omnia'
cgressus a fonteunus, invenilunum de conservissuis. reddam libi. Alioquin dicerel, jam hoc dimiseras,
Proh doior! a fonte egressus est unus, et eccejam cur itcrum repetis qux donnsti ? el ideo forle vide-
facti sunt duo. Qui nisi rursus divisi essent, non lur diccre, ut in baplisrao diinillere debeamus, si
nisi se unum invenisset; quia sicut pritis omncs quid nobis debetur, ncc ulira quidqiiara de prxter-
unum corpus diaboli erant, quamvis mulla membra, i.tis repetcre. Hocel ipsius Domini verba roanifesiius
ila et in Chrislo renati omnes in unilate corporis aperiunt. Ait eniin : Egressus autem servus ille in-
Christi sunt recepti, quorum ipse facius est caput, venit unum de conservissuis, qui debebat ei cenium
singuli autem alter alterius membra, unde et in eis- denarios, et non tlixit, cui jain debitum dimiserat.
dem omnibusunura corpus. Verumtamen elsi rursus Si enim dimisisset, non ei ulique deberet; nuncau-
l)ic qui factus est unus se dividat in duos, non eum tem quia dixil debebal, manifestuni videlur quod
uuum .dividit qui unus in Chrislo permansil, homo non dimiserat, et ideo nihil de his forte cogimur
cujusque unum est caput, et mulla sunt membra, intclligere, qux poslea sibi ad invicem homines con-
udhuc unum est corpus. Quem unum invenit miser trahunt. Sed conclusio bitjus parabolx longe aliler
unus, qui egressus est a corpore, egressus unilate se habet, cum ait : Sic et Pater tneus cmleslis faciel
fraterna, egressus a gralia Dei, egressus a charitate, vobis, si non dimiserilis unusquisquefralribus veslris,
invenilunum de conservissuis. Ambo siquidem servi, peccata eorom de cordibusvestris. Ubi oslenditet ea
el ideo ille conservus. Sed aliter ille servus, et aliler'fi quaeanlebaplisniaconimissasunt.elea qux766d«-
iile. Tamen eorum unus est Dominus. Sed infelix iiuiiii postea ad invicem conlrahuHlur, beniguissime
nimium atque miserCain, quia exiit a facie Domini: condonanda. Quouiam nova nalivitas et cortlis im-
beatusaulem Abel et accepta hosiia Deo, quia inansit mutatio id affert ut nihil demum aiiud dcbeamus,
intus cumDeo.Et ideo omnes homines, quamvis servi nisi ut invicem diligamus. Verumtamen in hoc ma-
sint unius Domini, tamen aliter est fict s s rvus gnum ostenditur pietalis sacramenlum, cum illud,
Esati qui alHigebatJacob fralrem sumn, et aiiter quod nondum conservo dimiserat, neque qnod cor
ipse Jacobperseculionem patiens fratris, pro quo et[ duruin hactenus eliam in fonte gerebat, nibil impe-
fugam ioiit exsulque est factus. Unde licet hxci dire pottiil Domino, quominiis illo in tempore inci-
ralio quam ccepit ponere cuin servis stiis, magisi piendx ralionis dimilteret ei omnia qu.c dcbebat, si
pertineat ad lempus baptismi, quando in co do- vellet accipere qux dabaniiir. Sed quid profuit inisent
nantur omnia debila lam qux coiilraxiintis ab) quotl donatum est,"quandoquidem in capul ejus pro-
Adam, qtiam ea qux postea ipsi commisimus. Tn- pler duriliam cordis, el otliorum persevcraiiliain,
inen et in priori populo lex naturx servanda fuit,, rurs"usoninia continuo replicantur ct exigunliir ab
765 s'cut el lex Moysi. Ac praterca in ulraque: eo uiiivcrsaDr-fitcritoruract prxsentium debita?Unda
«» R PtVHtSlt RAnRERTI ARRATIKrfJRRKIF.NSIS CS6
recle quacritur quomodo, si diraissa sunl, redeunt? A1 aperto faclus esi, vet pertnansit malus. Proplerea
Ne forte. impediri possit baptismi gralia, quominus per omne tempus vitae noslne ctnn timore et tre-
omnia peccala dimittat, inaxime si odium fralernum moresalutemnostramoperari oponet.nein ullocon-
in ejus, cui dimilluntur, animo perseverat. Unde tristemur Sptriiui snncto in quo signati sumtis; quia
constat, et catholica confilelur Ecclesia, quod solvi- nequequi ficte accedit ad hanc gratiam remissionis,
tur hcsiernus dies,.el quidquid in eo contracta sunt neque qui postea jain aduttus in fide recesserit ab
vel supra, solvitur etiam et ipsa hora momentum- unitale charitalis, et a vincnlo fraternae dilectionis,
qne anle baptismum, «t in baptismo. Porro deinceps potest satvari. Neque igitur intits aut foris reilera-
conliuun reus esse incipil, cum de liherlate ruens tur sacramentum donorura Dei, et consecratio, sed
servus esse peccati incipit. fcc proplerea.non solum exspectatur nt redeat ad unitatem chariiatis, ct ad
coiiseqiie.nlium, verum. eliam prnnerilortim dierum, vincnlum concordix alque pacis, ul discat et inci-
horarum el momentorum, redeiiiilihns omnibus quae piat magis ignoscere et praestare aliis qnain exigete
diinissa sunl, tenetur reus et exigilur ab eo, ac si ea qux pietatis stinl ac dilectionis el gratix: sed
redivivum uuiver.sumdebiimn, in tanliim ut videan- qiiasrentlumsi solum sit proxiini odium quo nobis
turin quibusdain peccata non dimissa, sicut in Si- omnia jam indulta revocantur debita, an eliam et
mone Mago, et in quamplurimis qui fictc accesse- B9 reliqua crimina quae Apostolus dinutnerat, si quis
runt, vel accedunl ad fontero, quoniam sanctus ca qni agunl (ut ipse testatur) regntim Dei non con-
Spirilus disciplinx effugiel licttim. Ergo quia lalis sequenlur. QuoJ omnino nemo qui abnegel ita esse.
ficte accedit, ideo forle non ei dimiliunliir dehita Sed sohimmodoodium et fraterna snffocaliovel cru-
sua, quod omnino falsum esl. Unde Apostolus nit: delisexactio 768 mc ln causa ponitur; quia oinnis
Quicnnque in Chrislo baplizali.eslis, Christum indui- iniquilas sui est odiiim vei proximi, et de odio venit
slis (Gal. III,27). Ergo quicunque Chrislum inrtuit, justilix et acqiiilatis. Unde Dnvid, Omnis, inquit,
in corpore Chrisli consecratur, et ideo non potest qui diligit iniquitatem', odit animttm tuam (Ptal. x,
lieri, ut per sanclam vim tanti sacramenti peccata 5). Ergo alterutn neino recie diligil qui semetipsuui
einon dintiltanlur, saltemin ipsins temporis ptinclo. odit. Hinc quoque Scriptura revocat ununiquemque
Sed per fictionem atque duriiiam eo quod impeeni- nostrum ad semetipsum, Miserere, inquit, ummrr
tens cor ei maneat, redisse conlinuo probantur, meteptacent Deo(Eccli.xxx,ii). Quia qui suimisere-
propler perseveranliam lasciviae,seu lictionis, quia tur, ul oportel, nulli alteri crudelis eril cxactor. El
sanelus Spirilus disciplinx, ut dixi, effugiet fictum, qui in se diligit iniquitateiu, in nuilo perfecle amnre
eoquod ejus noluerit snscipere vel servare donum, potest xqtiilalem, quia xqtiissiimim est, ut se pii-
jam baptizatus. Qui profeelo spiriius cuin effugeril, C mum quisque secuiiihim Deum diligat, deinde proxi-
etsi diroissa sunt debitn, rcdeunt, quoniam 767 mum sicut seipsum. Alioquin sciat pro cerlo uniis-
oculi ejus ad tenebras in perpetuurn diriguutur. quistpie dimissa redire peccala, ubi nec fralerna
Verumtamen sicut beattis Augtistinus ail, Non po- charitasest, nec stia secundtim Deunt dilectio. Quo-
test eum IuXnisi perfundere Iransennlem, dum pcr uiam si, omnit qui odit fratrem suum, homicida est
ipsain transit lueeni, etinmsi transeat ad tleslina- (I Joan. ni, 15), multo magis is qui se ita odii, ut
tionis suae lenehras, continuo peceatis rerteunlibus, nec sui misereatur nec aiteri, quo Deo placere possit.
quse baptismi sanciiias in illo lemporis pttnclo dir Idcirco, fratres charissimi, coiisiderandus est hujus
miserat, lanquam redeunte obscuiitate, quam lux in parabolx lexlus, consideranda xlerni jndicis cri-
ransitu ah eo excusserat vel pepttlerat. Quod et minatio; qriia in Ecclesia Christi non nisi ihio sunt
prxsens locus demonslrat, cum propter fralernum populi dnxque gentes, quamvis videantur esse ge-
odium, vel debili exaelioncm peccata redire dimissa Riini, siculi eiiam et in utero Rebeccx, anlequaui
Dominus protestalur, cum cxigere jubet ab eo uni- nascerentur, duo luclabanlur; ex quihus prophetia
versa prioris viix el sequeulis debita. Quoniara est, quod major serviel roinori (Gen*xxv, 23). Non
omnis qui non ditigit, manet in ntorte, el, qui odit , ea quidem condilioue qua serviunt fideles Christi in
fratrem tuum homicida etl, el in tenebrit ambulat, Ecclesia Chrisli sub limore Dei, non ad ociiluin
quia nescit quo eat (J Joan. nt, \i, 15). Hxc idcirco servientes, sed ea servitute qoa servivit Esau Jacob
dixerim, ul intelligal uniisquisque, quia nullus est, fratri suo, affligens eum et excrucians, suisqtie
rui non dimitlanliir hxc debila, ubicunque iri noniine odiis cogens peregrinari, quatenus ejus crudelilas
Patris, el Filii, et Spiritus sancti baptizattis fueril. frnlri mansuctissimo proficeret ad probationem et
Sed nisi iri unitate Ecclesix, et compagine charita- ad profectum sux salutis, et alteri sua infestalio ad
t is Dei et proximi, non servatur hxc gratia liberta- curauiiim suae damnationis. Ulrique lanten unimt
tis, seu intiis videalur esse seu foris. Unde hic ser- Domini sunt servi. Sed longe aliter serviunl elecli,
vns, qui conservum sutim tenens, suffocnt, egressui duiu excriiciantur fralerno odio el inimiciliis, att-
«t ipse dicitur, quia egressus est ab unitate charita- ter vero illi qui eos intus forisve persequuntur. Ila»
tis, el a vinculo concordix et pacis. Idcirco licet que serviunt boni, sed ad laudem Dei et justifica-
intus sit numero et corpore, foris tamen est, et lionem suam : serviunt et mali, sed sibi ad detfi-
non esi fu unitate spirilns, et in vinculo pacis, quia mentum salutis, et poenam damnationis, ut et |nstt
sntfitus disciulinaerecessii a ficto, vel ab eo qni in iHorum prolienlur cruciatilnts,. qiiibus eorttpi^iS'
057 EXPOSITIO IN MATTILEUM. — LIB. VIII, CAP. XVHl 638
geantur merita, et mali ac scelerati xlerna non A ingralus et matus, cui nulla alia causa fuit ut dimit-
evadant sibi supplicia prxparata. Siquidem serviunt teret ei, uisi quia bonus Dominus eral, et quia ro-
omnes quos prxscivit Christus, et prxdesliuavil gavitadoranseuin. Sed liic malus scivus et ingralus,
sd vilam, serviunt, et illi qui foris cgressi, quamvis indulgeni-iam conseculus, exiens a rege suffocabat
intus videantur, qui alDigunt proximos. Sed cos eum dicens : Bedde quod debes. Suffocabat aulem
quos falso fratres vocant, quibus et quanlis eum, cl sufibcat adhuc hodie,quoniain cxierata rege
modis affligant ct leneaut infra Ecclcsiam Dei et a prxccptis ejus, ul fratrein aflligeret et probaret.
diri exactores mcmbra Chrisli, longum est disse- Alias aulem non suffocasset conservum suutn, s'
rere, 769 quihusque modis suffocantur, el in car- non cxisset a rege. Qnapropler quxso, diligens le-
ccribus clautluniur boni, pnlo qtioJ nemo sit qui clor, considcra sublililatem dictorum, quia servus
edicere ac dinumerare queat. Qui forte conservus mulloruin lalcntoruin debitor, procidit el adorat
debebal ceulum dciurios; quos quia rtebebat noliiil regcni, qiioniani ipse esl Rex regum, el Dominus do-
rependere conscrvo beneficia mahis scrvus qux ac- minanlium (Apoc. xix, 16). Siqiiidem regein demon-
ceperat gratissiina, a prxslatuissimo domino. Uli- strat eum, el ideo adorasse eum inlroducil; qui
que quia maltts servus el iugralus, durus et ini- acceperat a Patre regnum, et vcnerat ad ralionent
quus, noltiit prxstiire conservo, quod illi prxslilum B poiiendam. Qua; ratio, ut dixi, in omni islo tempore
fueral. Quotl si lalis itleo retts lenetur, quia non in- ponitur, quando el pecuuia Dominica dispensalur,
dulsit dehilori suo poscenli, quiil putas de his qui el servus de lalenlo accepto lucrum pecunfx nego-
eliara non debenlibus raala pro bonis reddunl, et linndo sectalur. Quod si causalur aliquis talentum
tor-jtiere eos quam sxpc gratis conanlur. Hinc ergo se non accepissc, negare non polesl, quia saltem
est omnis auTiclioin Ecclesia Dei, hinc oinnis ca- iioc accepit, quod dimissum est ei. Et si non am-
lamitas, et nimis dura oppressio; qtiia servus ille plius quod et ipse debitori debuit remillere gratiam
ntalus et crurtelis conservum stiiim preroere non qu.iin accepit, et non deoilura exigere ipse quod
cessal, nunc in rerum daranis, el in rebus exlerio- debrbat. Non enim potest negare aliquis ut debi-
ribus, nunc secundura inleiiorera hominent in multis torem non habeat, qui ei cenlum debel denarios.
vexaliombus, rtunt non erubescunt hi lales conscien- Qui debitor, etsi non prociclens adorat (quia nerao
tias percutere singulorum. Sed quia hxc parabola alter est adorandus quara rex Deus, cujus omnes
ad ea respicit qux superitis dixerat Petro quxrenti sunt servi tam boni quam et alii), rogat lamen con-
si deberet peccanli in se fratri usqtie septies di- servum ut patienliam habeat-in se, donec ei sua
mittere, et ille respondit: Non dico tibi usque se- r omnia rcddat. Qui si non babuisset unde reddcret,
piies, ted usque septuagies seplies, debemus in fine dcbuerat cogitare mahis servns, quantum ci rtimis-
quxrere quomodo eisJem conveniat nuinerus, id- sutn fuissel gratis a communi Domino, el quiu con-
circo utrumque observa numeruin, observa el pec- servus esset is qui debebat quod el ipse debuerat,
catum unius talenti; nam nuraerus utidenarius legis cui quia dimissa fuerant omnia, debuissel et ipse
transgressio est, lex in dcnario conslat numero, debitor universa dehilori suo relaxare sub spe sal-
peccatum vero per untlenarium exprimilur. Quare tem xternx r.elribulionis. Sed miser tenens, suffocat
peccaium perundeciin? Quia transgressio denarii eum. Quod utinam non nossemus fieri in hoc sx-
esl, ut venias ad undenarium. In lege autem moJtis culo, in tantum ul non liceal miseros ad veiiiam re-
fixus prxceptoruin, transgressio aulem tiujtis limilis spirare. 771 Q"os saePeretrttdunl in carcere, tam
prxceptorum, peccalum est. Et idco iu undenario crudeiiter ut eis lolus inunrtus unus sit carcer. Et si
numero magnuni mysterium figuratum est, quando ad delicta perlinuerit debitum, adliuc exaclores
vela cilicina iu tabcrnaculo undeciifi fahricari jus-, atrociores fiunt, dum laboranl in corde, ne veniam
siun esl. Oiniiia enim peccnta dixit nos dimittere pro offensis suis quae admiserunt, in eis inveuire
debere, quamio sepluagies seplies dixil, sicut et si possint, quod est eos mittere in carcerem, duin eis
scplies dixissel, quia seplupiuin pro tolo solet coin- n non raisereri, scd repcndcre cupiunl, etiam ullra
putari, qiioniain seplem dicbus volvilur omne tem- quam retribuere vel evindicare, queanl. Quod aulent.
pus, el finilo seplenario rursus ad captit rcditur, ail, quia Jlfisit eum in carcerem, donec redderet uni-
O.nnia enim pcccala dixit quando septies dixit, quia versum debitum, non ita dicit qnnsi ohliviscalur.quod
illud uiidccini seplies fiunt septuagies septies. Omuia boni servi in carcere non permanebunl, finito prx-
ergo peccaln diniilli voluil qui ea septuagcsimo se- senti sxculo : maxime quia intervenit redhibilio
plirao numero prxsignavit. Ucirco nemo contra se pessiini exactoris; seil ideo sic dicil, quia Mhil eum
leneat non ignosccndo, ne contra ilium leneaiur quod in carcerem, donec universumdebitum redderel. Quia
770 erat- Q"'a els' cemum denarios proximo re- taniacrudelilasquorumdamexardesciteorum.inpce-
Inillere recusat, decem mitlia lalenla ei, qux dimi- nas inimicoruin suoruiu, ul nunquameasfinirevelint.
scrat in facicin reprxsentat. Ait enim: Serve nequam, Propterea el ipse ac si ex reciproca senlentia, juste
omnedebitumdimisi libi, quoniam rogasli me. In quo mox a Domino condemnalur, ut quod sxviendo altert
declaral, quod sit decem miltia talenlorum. Quod si pcenaliler inlulit, ipse secundum crudelitatis suae
isla veniunt in opprobrium, quac dimisit bonus rex scntcnliam quain digne damnatus excipial. Et no-
el pius, quanlo magis ea qnx poslca commisit servus tandnni q.uod non uit, omne debituin dimisil, queu
 6-,9 S. PASCIIASH RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS OJO
'
triam adorasti me, ne forle viderelur ei indulsisse .K bus, quoadusque redderet universumdebitum. De qua
ob aKquod obseqitium servitutis sux, sed quia ro- sententia qui volunl post exaclionem culparum red-
gasti me. Vohiit enim nos intelligere Christus, in ire debere ad veniam, multam sibt ddgmalizaridi
lioc verbo, quia toturn gralis nobis debiliim indulsit, assumunt materiam. Quasi eo usque tradantur tor-
millis Intervenientibus aclioniim noslrarum meritis. toribus quoadusque cruciatibus exsolutum sit uni-
0 quam jusla recompensalio! Noluit enim reminisci' versum debitum, sicque deraum debeal homini li-
beneficiomm Dei, noluit misereri conservi sui, sicut berlas redire ad integrum, quod omnino eaibolica
ei misertus fuerat dominus suus.-noluit spalium dare fides non recipit. De quo sane loculionis genere
pnenitendi, rioluit vindictam remiltere et debitum me recolo jam supra in hoc ipso Evangelip satis
relaxare. dixisse, ubi ail: Esto consenliensadversario tuo cilo,
I Videnfesautetn conseryj ejus quoe fiebant, contri- dum es in- via cum eo, ne forte tradat te adversariut
stali sunt valde. Et venienles nunliaverunl hmc do- judici,el judex tradat te ministro, elin carcerem
mino suo. Dives ergo dontinus, qui tales tantosque miltaris. Amen dico libi, non exiesinde, donec 773
habet servos. Habet namque plurimos, qui diversa reddas novissimum quadrantem. Nam tale est quod
donorum tatenla conservis suis in lticrmn doraini ail :
sui quotidie dispensarit, et numtnulariis ac negotia- B Tradidil eum ioiloribus qnousque redderet univer-
toribus ad negotiandum ea coinmitiiint. Habet et sum debitum. Quale et hoc judex tradat le ministro,
nlios, qnos iste servus pessime fiagellat. Ilabel ct el in carcerem mittaris, nec exies inde, donec red-
istunt pessimum, in qtio stinl omnes qui universam das novissiintim quadrantera. Quia, donec, el quous-
Dei Ecclesiara conturbant ac divellunt, el conscin- que, uniitn sensum habere probanlur in Scripturis
rtere non metuuui. Habel et istos qui ejtis injurias divinis. Nam ct Grxcus indifferenter pro donec, el
ferre nequeitnt, qui corilrlstautur pro Inlilms in Ec- quousque sai lantum habet. Qux partes quam sxpe
clesia quce fiunt. Non quod trislitia pocnniis ulla prb iiifinito ponunlur, sicut hoc loco, eo quotl pcenai
cadal in angelos, sed quia eis iion placenl mala qux reprobormn infinitx creduntur. Sed quotl illic nil :
liunt. Propterea conlristari valde diciiiuur, nec iin- Novissimnm quadranlem, hoc hic universum debi-
merito, cuni et Doininus irasci dicatur 772 ac 6au- tnmdirit; quia iHic persolvcl universa delictoruiii
dere, reliquasqtie affeclioues humanx mentis ha- debita lta ul sicut hic suam noluit finire crudelila-
bere. Porro quod ab angelis factori nostro atque ju- tem, nec iltic finianlur debitx poenx. Manifesliusla-
rtici quotidie nostra reiiunliantur opera, seu bona men hic torloribus trndilur quam supra cum ait,
ftteriiit, seu riiala, multis in iocis Scripturarura rte- Et jutiex tradel te minislro, quia per Biinistrum et
claratur sanclarum, a niuliis quoque prxtlicntiir C possunl boni angeli intelligi, quorum officio illud
doctoribus, quorum, ut supra jam dixi, officiis prx- ndniinistrabiiur examen, cu.m separabunlur honi a
sens regitur et adjuvatur. Ecclesin. Quotl enim si in malis, ct mali exaclores poenarum, quibus Iradendi
lerris nulltis rex est, qui non sttis fiilciatur appari- siint omnes reprobi, quando dicturus cst judex liis
loribus, cui non condignis serviatttr, el non ndmi- qui a sinistris ertinl: Discediie a me, maledicti, in
nistretur ministris, quanto magis universorutn Do- ignem mternum, qni paralus est diaboto et angelis ejut
mino credendum est, quod angeli obsecundent, et (Matih. xxv, 41). Servavit autem raetaphoram suam
minislrent in auxilio Ecclesix deputali, et in de- a prinCipio, ex quo regnum ccelorum simile esse
fensione sanctorum. Quos-quia tales non timenl, qui dixit homini regi,quicmpii rationemponere cumtervit
Dei, sUisquevecligaLibuset pressuris, coarctaiu et suis, usque in fincm, quando idera judex, quiet rex
constringunt servos, velint nolint, senlient accusa- supra dictus est, consummabit ratioriem judicii quam
tores elism et exaclores; quoniam ipsi venturi dic;m- in pritno advenlu suo ccepit pouere seu a principio
tur in hoc ipso Evangelio,ut coliigaiiluniversa sc.ui- soeculi, et- complevit universa ut bonis restiluat qux
dala dc regno Christi, qu:c isti pessimiservi et u ali gesserunl, quos iste malus afflixit servus , el iiuic
crudeliter intiilerutit. Et notandum quia volenles pessimo servo sua adnumeret qux sibi thesaurizavit,
sdjuvare euiii qui inissus fuerat in carcerem, quod D eteonservis snis crudeliter agendo inlulit mala. Id-
tioii dixit deiraxcrmit vei inflixerunt, sed nairave- circo sie accipiendum est, tit per onine tempus istc
riint qux fncraiil acta, quasi rem gestain et noa itiuis propter uniiatem corporis quoruin capul esl ,
fictam vcl falsam. diabolus omne genus malorurn intelli?alur, quam ttl
' Et tunc vocans enm dominus suns ait. Non ut ad aliain
iiiteUigcnliam generalis haec sententia, ut
pritis pro tlatnno, sed alrociiis pro conservo misso quidain volunl, dcrivetur, qui tortores etiamRoma-
in earcere. Priinum enim locutus est sicut pius rex num contra Judxos exercituni venisse quibus iradiii
ct miscricors, neque impri'pei'avit aliquid ut di- sunt, interprelanlur. Sed videant quomodo omnis
ecrel ei serve nequam et inale. Sed cum non ha- hxc parabola huic sensui convenire possit, cttiri nec
nerct iinJc redderet, jussit eum pro debilo venderei priiicipium, nec finis, utique nec medium cjus, ali-
iit tlixcram, iJ esl venditum denuntiare. Ac deinde quid eisdem dictis consentit. Undc sequilur :
ctiiri precibus eum pulsassel, dimisil etim tiberuin, Sic Pater meus cmlestis faciet vobis si 774 no*
ct omnia di.uisit ei. Nunc aulem improperai et ob- remiseriiis liominibusnnusquisque de cordibus vestrit.
l>ii;gat,quem jam tandem, irdtus, tradidit lorlori- Ubi apertissimc declarat pius Domiuus, atl quam:
 Sil EXPOSITiO IN MATTIL-EUM.— LIR. VIII, CAP. XVIII. 642
intelligentiam banc prnposuerit parabolam , ut lolaa A f qnod si per omnem seriem Vcteris Tcstamcnli con-
rie iiiJiilgeniia et remissione, quam ipsi a Deo gratiss sideres, invenies hunc numerum hebdomadarum
rercepinws, proposita cretlatur, ut quia nos fralri- mysliciim, seu currat per dies ut sabbatnm faciat,
bus et conservis rievolissime eamJem gratiam prx-i- seu per septimanas, ul Penlecosten nobis inipteai;
stare debeamus. Ex qna sententia duo notare rtebc- seu cum properal per menses, ut seplimi mensis fesla
nuis, unnm quod ait : Sic Pater meus cwtestis faciet •x consecrel, necnon et cura variit per anniiam septima-
vobis; al:emm vero : Sinon remiseriiis homiuibus dee nam facit annum qui reqtiiem dal lerrx. Deinde ,
cordibus vestris. Qtioniam duabus istis senleniiis ter- nexus omnis fraternx obligalionis absolvit septinms
ribile est quod ostendil, qiianrio in uno eodemque e numcrus annorum, cum circtim sepliinanas et aiinum
servo, ac si in specie tolum genus, et poenas om- quinqungesimum facit, qui annus «Jubilxus, jain ut
nium malorum describit, non qtiod alius sit iste ser- dixi vocatur, ipseque omnem plenitudinem venix, et
vus qtiem proponii, et alii qui ad ejus formam dam- remissiones omnium rerum adducil, ut tollalur ser-
nandi dicuiitur, sed ipse erit iste servus quicunqueB vitus lotaque liberlas redeal, ut sopilis universis de-
de corde fralri suo non remiserit. Servatur autemi bitis et disruptis cautionibus resurgal debitor liber.
arbitrii libertas inter innumeros servos qui volueritt Quo sane numero jnrgin universa sepeliuniiir, et cu-
imilari indulgeniiarn domini sui in se, el qui voluerit[ B pidilas lota deperil, et de cupiditale omnis tractalus.
crudelilatem exercere in bis pusillis quos Chrislus5 Quapropter quoties seplies multiplicalur, nihil alind
vocavii, sanavit, et propriis humeris ad gregein re- quam veniam et remissionem afferl, si rccte Christia-
portare stiscepit. Sic et Pater meus, inquit, facietl nusetini percensealet advertalaudilor. Quoniam cum
vobis, si non remiseritis hominibus unusquisque de5 finitns ftierii, tunc vere cessabit crediti contractus et
eordibits vestris. Neino isia audiens, rogo, censurainj debiti. Tunc vere abolebilur lola conditio servilutis,
sibi reiuitieniis assumat et imponat sibi, aut delin- tunc illa veniei sine fine gloriosa lihertas, tunc xler-
quenti in se vanam prxsumplionem persuadeat, nus ager, semper viridis ac floridus remeabit. No-
quando ant cui ignoscere debeat; quoniam sic pro- verit charitas veslra, charissimi, quia sicut in terra
visum esta pio medico, nl iliius sanilas cui parcis5 latel aurum, ita divinus sensus verbis celnlur hnma-
ad luam gloriam recurral, illiusque venia liiiiin pra> nis. 776 Et ideo quoliescunque Dominica irncian-
niium fiat, sicut et lua corrcctio vel indulgentia , tur eloquia , raens evigilet, animus inlendat, ne in-
illius venia. Quapropter formiilolosa senleiitia pro- lellectus vacuus recedal. Quinimo laboret cuin omni
lata esl ab eo, qui corda inspicil singuloruin, si nori, cordis desiderio, ut ad coelestis scienlix possit in-
rcmiseritis hoininibiis de cordibus vestris, ut creda- lrare secretum. El quidquid est quod nos minus pe-
mus qtiod juxla menlem noslrum Dei sentenlia fle-. C netrare poluimus in hac parabola, seu in cxterls
clitur alqne nuilatiir. Unde cerii esse debemus, quod1 dictis qux in hoc ltbro difficiilima pertraclavimus,
si parva hominiliiis non dimillimiis , rion clico voce; ipse a Spiritu sanclo edoctus, fiJefis accedal, ut fi-
et siinulalioiie, vertun eliam nisi ex loto corde ett dem teneat perfectam, quam non caro, non sanguis,
omni puritate nientis diuiiseriiiius, quia violata cha- sed Paler ccelestis Pelro revelavit. Deinde prxcepla
rilate, rei leiieiniir. Idcirco nemo dicat ficte: iiihifI qux prxcepil implere festinei volis , ul ad visionis
habeo contra euni, ut solent homines dicere; ipse> niontem conscendere possit, quo Siinul scmper cum
novit, habfl Deuiiijudicem , non mihi cura est quidI Jesu, Moysi et Elia clare colloqiientes audire quent,
velit agere, ego ignovi ei; iste.talis confundit sen- ut ovis qux jam humeris Dei revecta est ad gregem,
lentiam suain ct convincilur a conscienlia sua. Qtiiai nunquam aberrare possit in fide, neque decfinare a
ubi vera charitas 775 non regnat, falsapax se co- ve.ro. Ad ultimum , quxso , cogitet devoiio religiosa
lorat. Quapropler oinnem ficlx pacis simulationemi fi-.itliuinex eo loco quo benignissimus Salvator tintiin
evertit dicens : Sic faciel vobis Pater meus cmtestis,, tle parvulis statuit in medio apostolorum , ut ex eo
si non remiseritls hominibus unusquisque de cordibuss omnes exempluni perfectx vitx caperenl, quod deiii-
vettrit. Et non dicit quolies, sicul Petrus inlerrogat,, cepsde unanimilateet concordia pacis perlraclatiliH
iisque septies, neque sicul ipse respondit usque sep:- "Dsit, quidve de singulis proposilum , vel quid in fii.e
(tiagies seplies, sed, si non diraiseritis hominibus. in hac parabola conclusura sit; quoniain omnis cjtis
Et quo liquet quia prxscriptus numerus non angus- proposilio, omnesque assumptiones, seu confirma-
lat veniam, sed dilalal, eo quod prxcepto finit obe- tiones sentenliarum , et in fine talis laiilaqiie con-
dienlia, et siue fine relinquil arbllrium ; ut si quan- clusio, hoc nimirum agunt, ul unanimeS unumque
tum jubel Deus remiseris, tanttim sit obcdientix re- simus, ne ullum lxdere velimus, neque negare ulli,
tribulio, sin aniplius, ut mysticus demonslral nume- quod nobis prxstari optamus, quatenus ab eo qux-
rus, sit graiix pracmium. Quia nec tanlum a Deoj cunque poscimus, pie impetrare possimus. Quia
quam sxpe pr.ecipitur, ut ullra grntia non habeatt omnino vcniet tunc illa remissio vera, illa absolutio
locuni; quamvis el gralix sit doiiuin prxceptis Deii pcrpetua , quarjdo abolebilur , eiiam Domino prx-
omnibus obedire. Unde et ipse seplimus numeruss slante , ipsa necessitas peccandi. Quando pereunle
quera Pelrus proposuil, quamvis iuimero videalurr immundilia, inundus ille redemplus vere jam voca-
p:irvus, iiivcnitur lameri amplissimus sncramento,, bilur inundus : quando redeunle vita inors jam non
sifHt et illo, cum septuagips seplics inulliplicalur ; erit; quo nulla erunt, quando regnante Chrislo soli
 643 S. PASCHASII RADBERTl ABBATIS CORBEIENSIS 6M
boni gaudebunl, el raali omnes cum diaboto extra A vitx mysleria, propriis nos suis reportet bumeris ad
hos fines erunt. Quapropter orale, fratres, quia pro- gregera, donec bona, qux promiltit, videre possimus
lixitas libri flnetn postulat, ut et nobis ct vobis Do- in lerra v.ventium, et sine fine lenere, ad quem ten-
minus fidem nugeat, demonstrct prxclara cceleslis . dimus.

779 PR^EFATIO LIBRI NONI.

Nunquam digne satis laudari philosophia potest, liebanlur aliud, el filio tunc mihi charissimo, vix
Fratres charissinii,'cui qui paret, omne leinpus xla- expleto tyrocinio, valde negotiosissimum imposuit
lis sux poterit sine molestia quodammodo conver- jugum, quia vigehat animo el corpore, ut opto
- snri; quia quos nulrierit a puero, etiam in senecluie eliain et merito sanclilatis. Cui qui.i divina virlus
non dcserit. Hinc est quod me, licet ego deseruerim ampliavit gratix faslidium, discrinieu coauxit regi-
eam, non passa est in hac aetate lougitis a se amplius minis maguum, et prxgravavit reruin curis, occupa-
peregrinari. Sed mox ut redii ad eam, mullum diu- vit officiis, et exlutil honoribus. Nihil tamen omni-
que male vexatus sxcularium rerum curis, reco- polens concessit perficere illis, qui nostris semper
gnovi veram non esse viant prioris vilx, et lactare bene ulilur malis ad effeclum, sed nobis largitus est
me coepit quasi puerum, suistjue recreare ubertbus. sux gratix admodum munus prxlalionis in filio. Cui,
Merito igitur quia puerorum et senum pene una est dilectissimi, etsi vobis scribo pro munere dilectio-
condilio, et coxqualis eorum mors mihi videlur. Et nis, et fratribus quoque meis censum servilulis
ideo eornni semper utroruraque lacte Scriptucarum persolvo. Non immerilo impensasparo verbi, quibus
divinarum nulriendus esl aninius; puer siquidem ut non minus nieo officio qnam suo reddat ipse per se
crescat, senex vero ne deliciat, imo uterque eoruin omnibus debitum servitutis, ei obseqiiium prxdi-
ut proficiat in melius, el vivat divinis lactalus uberi- cationis. in verbo, in doclrina, in omni religionis gra-
bus. Quia sicut eorum unus esl introilus ad vilam, ila lia. Unde et ipse cum oportuerit, forle aliud op*.ris
et unus exitus post defectionem. Idcirco utrisque conficere possit. Ita tamen si lioc palernum, licet
elaborandum, ut scianl singuli omnia qux divinx exigtium, quia nnn ignavi ponderis esl donum, non
paginaenoscunlur periinere. Quod si quisquam obji- £ ncgiigat, sii.i eliam eura omnibus oblatum. Quin-
Cere volucril seni, quod non in suo lempore Iabora- imo,etsi vilescit, ampleclnlur charius; quianobililas
vil; discat quia prius eumdecet audire, ut doceat. filii cx honore et reverentia descemlit palris. Nam
Audiat eliam, quia meiius esl unquani qtiarti nun- oiune patrimonium prxparatura, quod a patre per-
quam laborare in verbo. Propterea nutlum debet esse cipitur, pretiosius esse solet cunctis opibus, quas
tempus seneclHlis otiosum, quod non prosit. Maxi- aliunde sibi contraxerit. Idcirco quxso propriolum
me quia m alHs meminiinas proficere studia Scriplu- paterni juris in verbo sic ampleclatnr, ut clivina
rartim, divina verbi semina saltem juvenibus spargo, qux revolvo, fructum vitx illis intus afferant in
Erit forte iricitamentum eorum affectus; quia pius animo; vertnn etiam eosad ea extiJlat qux clivina
labor omnia vincit. Idcirco ad sponsionem primx sunt, et arcana secrelorum Dei. Rogo autem ut et
promissionis, etsi exhausli macies ingenti jam are- vobis placeant, quia tunc Deo accepta erunl qui in
scit, promplus revertor, quia charissimis fratribus vobis inhabilat, cum vobis grata fuerint pro voto
loquor. Non enim inter tam efficaces, clarissimos, ealenus diiectissimis quae offero. Quoniam elsi fra-
ac sapientissimos, aliquid vel de minimo loqui aude- tres debitores facli sunt, ut audiant et pecuniam
rem, nisi roe charitas eorum coegisset. Sxpe naro- verbi, non ad dispendium vilx, sed ad hicrura
que puerorum meritis doclori copia dicendi tribuitur; D sibi iropensam , pertraclent. Nihitominus et vos
etideo nulla esse debet difltdentia ia.lractatu, dum oportet considerare in charitale, talenlum quod
plena dilectio exuberat in affectu; maxime milii, exsolvo. Qtiia etsi parentes debent ihesanrizare filiis
quia filiis debitasuna vobiscum impensasintelligendi 781Juxta Aposlolum, etnon filii parentibus; decet
paro. Nam stcut legislis io sxcularibus lilleris, Om- tamen lilios quod ibesaurizatum est solliciliuscusto-
nia fert wtas; hinc quoque itatenns, mihimel ac dire, atque diligenterexcolere, ne in vacuum-dispereat
780 f''' 0 charissimo contigeril hoc proverbiutn census laboris; qui non nisi ab ipso Doniino,cujus
iiixslimabiliter, ul ila dicam, dum aiterna proportio est pecunia, cum usura exigilur meritorutn, et cum
vitae divino dispensante judicio, satis opportuno in lucro boni operis. Nam in hoc solido Evangetistarum
teinpore, congrua ulrisque, quolibel pacto, intulit quadrato numero, magni sunt sapienlix et scientix
stipendia actionum. Mihi quidein, post innuineros thesauri, quos effodio. Unde quia lolus quatuor
actus saeculi, et molestos vilx labores; post sollici- roundus conslat eleraentis; et orhis universus qua-
tudines tanti regiminis, et longa vitae prxsenlis tuor suis atiunalur parlihus, aplissiroc provisum est
dispendia, oplabile salis landeni. prudenli viro con- a suinrno opifice Deo, ut sicut per cjuatuor jugiler
cesjii otium. Adeo ut nibil HJi-profecerinl,qui mo- curril letnpora : iiatenus, quatuor isiis djvinis irri-
M5 EXPOSITIO IN MATTH.£UM. — LIB. IX, CAP. XIX. 640
fcciur fontibiis. Quia unus in quatuor se dividit ca- A plecteudi, nc ulla inipcrfeclio in corporc Evangclii
pila, el fltiiiut ex paradiso Dei viventis, quoruin vitlealur. Se.l sit iniiiiini salutis uostrxClirislus ho-
imbribus verbi Christi iirigatur Ecclesin, ut queat mo; finis aulem ip-c Deiis et homo. Ul id sit prin-
universaliler dilatari sub ipsius roaterialis mimeri cipium, quoJ finis, et fiuis qtiotlprincipium, hoc cst
sacrameuto. Et ideo qnatuor eligunlur discipuli; Ket w. Inlerea licet quiriam aliler volueril cos or-
duo videlicet qui Doniimim sunl secuti, et riuo qui dinarc, rcclius lanicii sic positi sunt, ul illi extremi
aposlolis prxdicanlibus crediderunl; ut nulla sil ponanlur, qiioriun cst aposlolalus gralia, et illi me-
differenlia inter illos ad prxdicanduni qui vicleruut, dii qui minoris siinl ordinis, cl ab honiine didice
ct qui iion viderunl Dnminum, si rcctc credant. riinl. quo*lprobalum est et confirmatuin ab aposlo-
Veriiinuinicn quxrendusesl ordoeoruin, cur-Marcus iis. Mcirro, ul vcie fatear, jure, raedii poniinlur
et Lticas, qui uon ah ipso Doniino didiceruni, neque lanqiiam filii, ut sint hincinde vallati, quanto sunt
in iiiinicio coiiniimerantiir apostoloruin nieriii po- firmiorcs (si dici fas est) duo cxtremi. Quia quod
iiiiniur, lanqiiam duobus vallali poslibus ; Mallhxiis sunl duo cxlremi, in olticio, in unitate verbi ct in
vero et Joannes, hinc inde exlremi, qui Dominum onini prxtlicalione sancli 782 Evangelii, hoc sunt
sunt scculi.qtiiejus miracula vidcriiul,quos ipsesuo el duo mcriii, ut pcr lolum quariratuin orbem ista
erudivit magisicrio, iiislitut disciplinis, moiislravil B discurrat durabilior coelo, quadriga verbi, et unitas
exemplis, suxque confirmavit resurreciionis gloria. commendeiur eorum omniiun qui ante passionem,
Relit|ui vero duo postea didiceruul, elcoinpleverunt, nui posi passioncm, in Evnngelio crediderunl, et
quotl nmlli conati siinl; quos Spirilus sauclus me- Dorainum sunl secttli, in prxdicalione verbi.
dios posuit inler duos eximios, tanqiiain iilios am-

LIBER NONUS.

(Ckf. XIX.) Cum consummasset ergo Jesus sermo- cunqtte ex causa ? Misera Pbarisxorum caecitas et
net itlot, migravit a Gulitwu, et venit in fines Judmm 783 duntia cortlis. Turbx sequunlur eunt quasi
trans Jordunem, el tecuiw sunl eum turbw mullw, et ad lestimoniuin salularis doctrinae ejus, et quasi
curavit eot. Reliqnil benignissiraus Doininus Gali- oves pastorem quem deducebanl, quasi parvui filii
keaui, videlicel pairiam suam, et venit in fines „ pium palrem, peregre seu longe proficiscentem :
Judxae, quasi jiislus Domiuus omniuin, qui sic dili- ' et isti, mox ut ad eos accessit, tenlant eiiin cal-
git doiuesticos suos, ut alios non relinquat; quia lide, etquasi cornuio eum nppetunt Iiiti*:inde syllo-
siculonines illi debeul fidera servarc, alquegloriam gismo, ut quorictiuqtie responrieret, caplione lenea-
impendere quasi Doinino: sic ille oranibus debet tur. Sed egregius Magister sic onmiu dispensat, ut
subvcnire, et raiscricordiain prxstare, quasi servis, ipsi inexcusabiles sint, el ipse in nullo lenealtir.
ne semper eum juxta humanilalein uuus teueat lo- Unrie primuui sanatis lurbis, conlinuo dimisit cos,
cus. Sed non prius reliquit Galilxos, qunm consum- quia parati eranl sequi euni in fines Judaex; no
niassel scrmones istos; id est, donec omnia qux forle detractores cxci Pharisxi dicerent quod ail
pioposueral coram eis, ad perfeclara conclusionem diviilgaudam opinionis sux faniam, et ad lcstimo-
pacis et concordix perduceret. Sicque venit in fiues nium virtutiini suarum, causa jactantix, secuin
Jud&Btrans Jordanem, ubi baptismum dabatur ho- hanc trahil nmllitudinem, quos curavit. Et idco
ininihus. Et forsilan dicitur dc lurbis seqttentibus, mox sanatos dimisit cos. Deinde sic tempernt re-
Et tanavit eot ibi; quia ad hoc provocabat eos ut spousionein ut el illi negare non possint qux respon-
sanarentur. Quoniam nemo perfecte sanatur, nisi dit, et in nulloetim tenere et involvere laqueo, qiiem
renaliis fuerit baptismo Chrisli, qtiod in Jordane r-.pararant. Qtiia si dixisset qnod licerct uxorem qua-
pnefiguralur; qui est ex duobus fonlibus, secun- libet ex causa dimittere, pudicilix prxdicalor Do-
dum mysterium Christi condiius ul demonstret miiiiis viderctur sibi doccre conlraria. Sin aiitem
eumdcm Chrislum Dominura nostrura ex duabus respondissel, non omni ex causa eant debere tlimii-
sulistanliis, qtiasi ex duobus fonlibns coptilalum, li, quasi sacrilegii rcus teneretur, co quod adversus
Divinitatis scilicel, alque hum.inilalis. Sicquc unus Moysen diceret; ac Moysen contra Deum dixisse
factus est Christus, quem seculx sunt lurhx, ct sa- forte calumniarciur. Neque eniin seipsos respiciunt,
navit eos onines. Sedaliter secuti siinl etim Apostoli, quam iniputlenter inierrogent cum nullani assignant
aliter lurbae. Sic el hodie. aliler scqiiiiulur cuin, rausani, ne scipsos infra angustias ceitarnm causa-
qui propter eunt ipsuin et propler vitam xlernani ruin consti ingcrent, sed aiunt ex omnibus cautit,
sequuntur, aliter qui propter aliud aliquid, eum si ex una qualibel earum, quia modum ncscit libi-
sequuntur ad lemptts, eliam usque ad fines Judxae do, dimiltentla sit uxor ? suaque interrogaiione se
Irans Jnrdanem ut renascantttr fonte baptisinatis. primuin lignnl, et adulleros sc convincunt. Quia
F.t accetterunt ad eum Pliaritwi lentanles eum, et uhi lex de solvendo matrimonio requiritur, jam ex
diccnlet, ti lice',liomiui dimitlere uxorcm tunmqna- o.'io prioris divorlium qnxrit, et libido seqnont».
617 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS COUBLIENSIS 64$
adulteriinn parit. Unde vir, aut uxor, dum lalia A dixeris, quia lua est, vide ne menliaris; eo quod ex
meditaltir, et quxrit quacunqiie ex causa resolvere uiio 785 Adam, non nisi unn sumpta est, ulunius
qUotlDeus conjunxil, si vir ftieril, Iascivus est, cl conjugis consortio necterelur. Qux nimiriim con-
adtilter jam in corrie. Si vero mulier, merelrix uti- junctio , quia naiuralis lex est, priroam Dei senten-
qne comprobalur. El itlco quain bene DomintisScrip- tiam approbal. Secundaj vero nuptix, non ob volun-
luram sacram adducit in leslimonium, el nnn aliam latem Dei, sed secunrium peccantium necessitatem
quam ipse Moyses conscripserat, ut decipulam eo- concessx sunt. Et ideo ostendit Doininiis his verbis,
rum illxsus transeal, et eosilemsuis alligel Iunibus, quod secunda conjugia vitanda sunl, cum ait de
elconvincal ab inilio non sic fuisse, auclorilate di- libello repudii, Quia ab initio non fuitsic. Sed qui
vina. Non legislis, iuquil, quia qui fecit ab initio, fecil ab initio, inasculiiniet feininaiiifecit. Propterea,
maseulum et feminam fecit eos ? et dixil, Propler koc inquit, relinquet homo patrem el malrem, el adhare-
dimittet homo palrem el mairem, et adhmrebit uxori bil uxori suw, et erunt duo in carne una. Ubi cum di-
tum, el erunt duo in curne unu. Quod sane capilulum cit, propter hoc, caiisain exprimil propter quid. Quia
aliter in Genesi habelitr; quia illic, 784""i verbis ex viro est uxor, ct quia cx una carne sunt anibo.
Adae,res oiiinis refertur; hic aulem Dominusindicat Licet hoc, juxla Aposloluin, ningniim sit sacramen-
ab eo qtii hoininem liguruvii, ct lntilicrem fecitde Q ; liHitinCliristo el in Ecclesia , lamen secundum na-
costa viri, oinnia dicta hxc csse. Unde admonere ttii'am caruis ila esl, ut creatio docel. Et si alii ve-
curavi legentem, ut ipse se de hac quxstione con- linl dicere, quod major riilectio debet esse inter fra-
sulal et quaerat diligenter ubicunqiie lale nliquid in tres et sorores, quia iidem ex eisdem parenlibus
Scripluris invcnitur divinis. Nos tamen de hac re, cxcuitt, nunc aiilein inlerprclattir jam ex diversis ,
quidquid Adam probaltir dixisse, in prophetia vere el iion sicul ex illo uno Adam fuit. Ubi rogo, lector,
dictum accipimus. Etirieo per eum quidquid dictura diligciiliiis paulisper inlendas , quia et secundura
csl, Doiiiinuin, qui de ejus latere uxoremformavit, hanc copulam conjiigii niagiium est nimis vinculuin
dixisse niinimc dubitamus. Quia ipse xdificavit co- nupliaruiii, et pielalis iu Christo sacramenlum.
stam, qiiam lulerat de Ariain, in niiilierein ipsius ; Quia elsi dicunt de fratribus nunc, quod ex una
et sacraincnlum fuluruui eral qui lunc per Adam nnscantur caruc jam facta, tameu ipsa unitas forlior
in inysterio loquebatur. Quodcognosccns Apostelus, esl n principio facta uiia , qux manel. Quia fortior
Sacramcntum, inquit, hoc magnum est in Christo et rredeiiria est Dei consliiiitio ab initio quam deinceps
in Ecctesia (Ephes. v, 52); quia ipse esl caput cor- virtus huraaiuc naiurx. Non enim praecepta Dei na-
poris, et ouniis Ecclesia corpus et inembra capitis, turx subjecla stint, sed nalura praceptis Deiobtem-
ac per hoc facli sunt duo in carne una. Quapropter, C I peret uecesse est. Et ideo in singulis ita esl sicut c
ut dixi, perpendatdiligeiuissimus lector vim verbo- in tribus; qui licel ex uno nascuntur conjugio, ta-
runi, et quibus Doiniims responderil, et quibus dis- iiien deinceps et ipsi diversas vias petunt. Conjugium
cipuli usi sint verbis. Coiisirierel etiain Pauli apo- vero semper ad principium redit, ul sint duo in
stoli de hac re affecliim, vel silentis, vel imerilum carue tina. Qui quamvis ex diverso nascantur, tamen
stib aliis locis , iraclantis ; quoinodo Dei occtilliun ex praeceptoDei, ul inultiplicentur, ideo nascmitur
cxpendal sacraiiieiiluiii? Quumodo Chrislus Paireni ul in unum convenianl. Atlende, quxso, legem di-
reliquit, qtianrio semelipsum exinanivil formara vinara exquisitain secundunt onines voluntales Dei.
servi accipiens, ac matrem Synagogam vitlelicet, et Fratres quamvis sint ex uno el sorores, sic creati
aJliaesil uxori sux, iri esl Ecclesix, qux de laterc sunta naturn,ul non conveniant in iintiin. M-asculus
Christi fortnala est, el xriificalur quotidie iu mulie- autem et femina quanivis non sint ex uuo , laiiien
rem, sicutet propagalurtrinnis ordo nascenliiiin dc ita creati sunl ul redeant ad principium, qui suntex
uxore et viro. llaqtie jiiiti non sunl duo, sed uiia lino, quia ad hoc creali sunl ul si-nt unuin. Idcirco
i aro. Quod ergo Duus coiijiinxii, homo uon separel. omnis natura, non lam seipsam , quam ordina-
Ecce benignissiinus Jcsus coiiscieiiliam ad lestiino- tionein Dei sequilur. Et quia hxc copula conju-
iiiiim provocat divinx auctoritatis, ut convincnt cos gii, quamvis gratia Dei sit, cum legilime secnndum
quinon ideo interrogantut clisciint,etse coiilineant, Deuin conjungilur etservalur; tamen vir et 786
sed ul caiumnientur eum, el excusabiliier faciant, uxor, quia canialiler interdum sediligunl, Eterum
quod inexcusabiliter peccabant. Masculum et fe- duo in carne una , recle dicilur. Sed Pharisxi, qma
minam, inquit, non masculuin el multas fe- sanam doctrinam non recipiunt, et hanc reprelten-
ininas, ul uui liceat mullas uxores ducere. Ne- dere nonpossunl, redeiint ad duriliam cordis sui ,
que masculos el feminam, ul uni leminx liccat et imerrogant, Quid ergo Moijsesprwcepil dare li-
inullos viros accipere. Non enim duas vel trcs costas bellum repudii? Ecce quanluin displicet peccalo-
auteo amplius lulit Dominus de latere virj. Et ideo rihus et tascivis doctrina justitix, quia gravis est
revocandus est aniraus ad coniinenliam, ut possis fornicariis prxdicatio caslilatis. Sed quia conlra
dicere uxori tuae, quotl Adara dixisse legimus, Hoc, rationem respondere non possunt, verilali tamen
inquil, osexossibus meit, et caro de carne mea (Gen. u, credere nmi acqtiiesctint. Piopoiiuiit palrociniuiii
85).AIioquinetsicosiacstilla niiilierquamiiltraunain Mnysis, ctijus persona ac si Dei ab omnibus reve-
duxeris, tle cujus sit costa, lua tamen non esl. Et si rebaittr, et timebaiu omnes ci iu aliuuo contraire.
619 EXPOSITIOIN MATTil/EUM. — LIB. IX, CAP. XIX. .6S0
Unde tloclrinam Chrisli, quam rationc vincere non }A consilio, et non ex divino imperio. Unde el Doiriintis
poterant, per auctoritalem ac si validioris personx lion dixil, secundumduritiam cordis vestri permisit
destruere moliebantur; ut dum Moysesirreprehcu- vobis Deus, setl Moyses.Dico autemvobis quiifqut-
sihilis censetur, et tiraelur reprehendi, veritatis in- cunque dimiserit uxorem suam , nisi causa fornica-
lerpretatio taceatur. Hinc quoque dicunt ei, Quid lionis, et aliam duxerit, mmchatur; et qui dimissam
ergo Moysesmandavit dare libellumrepudii et dimit- duxerit, mwchatur. Ecce de lam lata occasione, qua
lere? Ait illis, Quoniam Moyses ad duritiam cordis Judxi male abutebantur in repudiendis conjugibus
vestri permisitvobis dimittereuxores vestras; ab ini- quam brevis et absoluta Domini senlentia est, qua
tio autem non fuil sic. Hxc eorum interrogalio dc sola fornicatio esse dicitur, qux uxoris vincat af-
inagno tenit supercilio, et de multa arrogantia fectum, quoniam et ipsa est qux carnera prius divi-
Moysen proferentes , in animo Christura quoque dit in duos.De qua sententia quidam minus conside-
dcspicieutes, ac si dicerent, Quid ergo tu contradi- rantes, quam raale senliunt, dicentes : Uxor si
cis, quod Moyses tanlus prxcepit in lege, et tam adulteratur in polestate viri est, si velil eam retinere
magnus? Qui ftiit quasi visibilis lingua invisibilis adulleram, et cum ea jacere sicut est, et si velit
Dci. Qui incorrupiibilerngloriam Dei vidit, et testi- ' eam dimittere. Tamen Dominus unum horum quod
monium tlivinitalis in vullu suo porlavit ad populum. B liceal nionslravit.idest, tiimittere si fornicata fuit;
Tu autcm homo vilissimus, fabri filius, quid ergo relinere autem quod liceat, non dixit, sicutsi liat,
tu dcslruis quod iUe constituit? Scd mitissimus Do- nec interdixisse hoc loco aperte videtur, nisi ex aliis
lnintsadhxc non cessat docere eos, et refellere. locis et ex circumslantia dictorum id consideretur;
M'yses, inqui*, propter duritiam cordis vestri, per- dicit enini , Quod Deus conjunxit, homo non separet.
raisit vobis dimittere uxores vestras. Ac si diceret, Uiitle primum de lege conjugiiquxrendum , utrum-
Moysesquam sxpe vobismulla talia permisil prop- ne Deus sit in causa, et legitime secundum 788
ler duritiam cordis, et improbilatem mcnlis vestrx, Deumconjunctio. Sic demum de divortio disputan-
qux Deus non mandavit; sicut in crerao hosliasDeo dum; quia non omne conjugiura a Deo est, neque
quas offerre prxcepit, quas ipse per prophelas impro- per Deum, alioquin quomodo Apostolus diceret :
perat, ac dicit se nolle, neque de his aliquid man- Infidelissi discedit,discedat? (I Cor. vn, 15.) In quo
dasse. Sed quia videbat eos Moyses necdum menle nimirum oslentlit, non orane conjugium a Deo esse,
ab /Egypto exisse, neque hostias quas dxmonibus quod solvenduni est. Quapropter etsi adulteratur
offerrc consueverant, deserttisse : quiniino circa uxor aut vir, non est conjunctio Dei, cum quibus
studia saerificiorum carnaliter inclinalos; si raan- Dei lex non est, neque lex nalurae servatur. Qui-
dassel eis recedere a sacrificiis et hosliis, nequa- C cunquc crgo seu quxcunque contra Dei mandatum
quam cum audirent. Quia tam diuturna passio, vel mcccbus cst, jam ipse a suo corpore et ab ea gratia
tam crudelis morbus dilficilecuratur, jussit eos sa- qux cst in legitimo conjugio, divisus est. Maxime
crificare quiclem, sed Deo, et non jam dxmonibus. quia se tulit membrum Christi, et factus est meni-
Tali siquidem ratione 787 perdocet Auctor huma- brum meretricis, cum qua meretricatus esl. Iricirco
nx salutis factum fuisse et hoc, quod prxtendunt non acstimo leve esse, si meretrix retineatur, et
sceleslissimitle fibello repudii. Quia levius judicavit abtilalur se male duabus in parlibus; cum jam quia
propter duritiara cordis eorum, Moyses libetlum da- atltiltcra est, nulli esse videtur legitima uxor. Unrie
re repudii, et matrimonia solvi, quam in corrie sem- sicut crudelis csl et iniqnus, qui castam dimittit
per odia habere, et homicidia fieri. Non quod bona qualibel ex causa uxorem : sic fatuus et injustus,
csset isla resolutio, sed permisit eismala faccre, ac qui retinet meretricem, aut flagiliosaro; videtur
si pius medieus, ne pejora incurrerent crimina, namque patronus turpiludinis ejus esse, qui criineu
el morbi generarentur quotidie inter eos pes- celat ct consentit uxori: siciit e contrario prxmium
simi. Ab initio, inquit, non fuit sic. Ecce quara vali- possidet nupliarum, e duabus cum unam feceril ca-
dc refellit, et quam forliter reperculit, dum probat; slitas carnem. Quoniamjuncla spiritui caslitas unus
ex divina auctoritate , quod ab inilio sic non fuerit. D in cis efficitur spirilus, unaque caro, quod nequa-
Ac si dicat, quia ab initio sic non fuit, nunquid po- quam fieri potest, si una eorura adulteratur caro.
test Deussibi esse contrarius, ut aliud ante jusseril Idcirco cuni unam carnem mulier in aliam diviserit,
ab iuitio, el rursus sentenliam suara juslissime pro- et se fornicalione separaverit a marito, non debet
latara, novo frangat imperio? Non ila sentiendumi teneri, quia raoechataest, ne forte viruin, qui se
est de Deo, qui quod semel loquitur idipsum noni servavit casluin sub maledicto faciat venire, dicente
repetit, eo quod incommutabililcr loquilur. Sedl Scriptura : qui adulleram tenel, stultus et impitis
Moyses, ut diximus, in multis rebus suo ulilur con- est. Ubicunqtic crgo fornicalio est, libere uxor di-
silio , de quibus prxceptum non perceperat a Domi- millitur. Sed quia poterat acciderc ut aliquis ca-
no, sicut et Paulus se fecisse testatur. Moyses ta- lumniam, qttolibet zelo ductus, faceret innocenti; et
men jtixta duritiam cordis eorum, et secundum de- ob secundani copulam nuptiarum, sux legitimx
siderium secundarura conjugumqux vel diliores ini uxori crimen impingeret adullerii, sic priorent dt-
eo populo ardenlissime quxrebanlur, ut vel pul- mitterejubet Dominus xquissimusjttdex, ut secuu-
chri ircs, vel juniores baberent, suo lalia permisitt dara prima viventc non babeat; quani ncc occide.rtj
PATROL.CXX. 21
651 S. PASCHASHRADBERTHABBATISCORBEIENSIS 652
Dominus, sicut Moyses in lege jubel, nec lenere. El A rem suam, et alleram duxeril, adullerium committil
notandum quia ait, quod Deus conjunxil, homo non supeream; el si uxor dimiterit virum suum, et ulii
teparet. Non enim interdixit separari ubi causa nupseril, mmchatur (Marc. x, 11). Ecce de ulroquc
contra Deum est, et Dei conjunctio non est, neque una sentenlia est. Secl el Lucas ail: Omnis qui di-
ut pro Dei causa, non separentur ex consensu, quia mittil uxorem, et duxeril alteram, tnmchalur, et qui
tempus breve est, ut deinceps liberi, vacent Do- dimissama viro ducit, mmchalur(Luc. xvi, 18). Ergo
mino sub sanclo proposito continenles. Quia ubi quia vir ejus vivit, adulleralur, qiiamvis dimissa sit,
Deus est in causa, ibi el legitima libertas. Ve- quia ejus uxor est quandiu vivil vir ejus, et ideo lc-
rumtamen, quia jam aliam, vivente illa, quae gilime non polest esse cum alio viro, eo quod uxor
adullera est , non licet accipere , sicut nec aiiena est. At vero ille cujus est non alienx miscelur
789 uxorem viro alii nubere, si fuerit prior adul- uxori, sed sux, pfoplerea non mcechalur. Reus ta-
tcr el repudiatus ab e?. Ubi nulla alia via restal eis men est si eam mcechanlem consentit, et adulterium
salulis , quam aul post dignam salisfaclionem Deo sux celat uxoris. Hinc communis eorum quxrenda
vel Ecclesix, in invicem se sfbi reconcilienlur, aut est raedicinasalutis. Nam si propter causara fornica-
sub jugi continenlia arabo se redigant, ne forle quod tionis eam dimiserit, necdum tamen qux demissa
tinus eorum deliquit, alterius culpa id contraxerit; B est, uxor demittentis esse cessavit; et quia non esse
sicul iu multis quam sxpe contingit, ubi non jura cessavit quod fuit, illius est cujus fuit, et non ejus
servanlur casti amoris, nec custodia impenditur vel quem duxit; quia non euin maritum dicit Scriplura
disciplina legilimx observationis. At discipuli Chri- divina, sed mcechum. Idcirco non erit turpis atquc
sli hxe omnia consideranles discrimina quae con- difiicilis, etiam post perpelralum ab aliquo eoriiiu
tingere possunt, et solenl evenire his qui versantur atque purgatum adulterium, reconciliaiio conjugii,
in sxculo cum uxoribus, ac si slupefacti, pro novi- ubi per claves regni ccelorum, non dtibilatur fieri re-
tate dictorum et eventu rerum, dicuni : Quodsi ita raissio peccatorum. Non ut pcst viri divortium adul-
est causa hominis cum uxore, non expedit nubere. tera revocetur, sed ut post Chrisli consortium, et re-
Non enim ex dubielate doctrinx Magistri ista di- conciliationem adultera ipsa non vocetur. Nec igitur
cunt, Quod si ila est, sed ex periculorum magnitu- mirum si Aposlolus, aul reconciliari eos ad invicem
dine, qux nubenlibus contingere solent. Qtiia grave monet, aut continenliam pariier servare. Quia quanlo
pondus uxor est, dum non licet eas dimiltere viris; terapore vir ejus vivit, alligata est uxor lege-viri;
neque mulieribus viros suos, qualescunque fuerint ne liceal cura ullo alio coramisccri; sicut necviro,
in invicem, qualibel ex causa nisi causa fornicatio- aliam sibi sociari, quia uterque eorum vivente alio,
nis, el hoc ipsuni cura mullo discrimine judicii, ne G vinctus lege conjugii dum pariter in corpore sunt
forte, ut dixi, quod alter eorum peccavit, alterius constiluti. Quod si aliquis eoruiii discesserit a cor-
culpx fuerit. Unde necesse est, utrique cognoscant pore, solulus alter est a lege conjugii, ila ut cui
periculum suum. Et sicut egregius doclor Augusti- vull nubere possil, tanlum in Domino, et esse cum
nus in libro de ariulterinis Conjugiis definit, nullus alio viro. Magnumigilur prxsignatur sacranientum,
eorum exhorreat alteri post poenitentiam ignoscere; quod nullius viri poslerioris niulier esse uxor polest
quod Christus adulterx ignovit mulieri sibi oblatx, quolibet pacto, nisi prior mortuus fuerit, et per hoc
in adulterio deprehensx, ita ul ambo cogitent peri- ejus esse desierit. Nam si fornicetur, non ideo desinit
culuin suum, forte simili morbo laborantes, et ad esse prioris viri uxor, nisi prius ille inorialur.
ejusdem Salvatoris confugianl pietatem, ul dein- Quamvis enim licite. dimiltatur uxor, ob causanj for-
ceps uterque eorum conlinenler vivat. Aut si post nicationis, seu a viro discedente uxore, manet la-
pcenilentiam et saiisfactionem dignam Deo, elege- raen vinculum prioris conjugii. Propter quod fil reus
rint sibi ad invicem reconciliari; laudent in SJ Dei adullerii, qui diinissara duxerit, eliam ob causant
patientiam, et agant simul diebus vitx sux pceniten- fornicalionis; aul vir dimissus si aliain acceperit
liam.ut perfectam in fuluro percipiant indulgentiam. 791* S'cut euim manente in sacramento regenera-
Non ut alter eorum alleri lascivire consentiat, ut P tionis, excommunicalus cujusque criminis reus, nec
nunc tcmporis , quidam male et in aperlo faciunt. ilio sacramento caret divino, etiamsi nunquain re-
Sed cogitent communem conditionem el commune conciliaretur Deo : ita manente fcedere conjugali,
periculum, etiamsi non est comniune vulnus , ut sit quando uxor dimiltilur ob causam fornicationis, aut
eis comraunis salus fideliter atque humiliter implo- vir laxalur, nunquam ab invicem carebunt illo vin-
rata. Nam evangelista Matthxus, quia expressit culo, etinmsi nunquam reconcilientur sibi ad invi-
unam speciem , et alteram prxlermisit, forte facit cem; carebit autem, si mortuus fuerit aller eorum.
ad intelligendum hoc diflicile. Et videtur viris dare Al vero reus excommunicatus quatibel ex causa,
locum eligendi aliud quam verum, quia volunt male ideo nunquam carebil regeneralionis sacramenlo,
prxsumere quod feminis non licet sibi licere; quasi eliam non reconcilialus, quoniara nunquatn mpritur
quia lacuit licentiam eis dedisse videatur. 790 Deus, cui fuerat anima virginalis sociata, dole spon-
Unde alii evangelistx hoc generaliter ita complexi salitalis, et jure spiritalis conjugii, quod sacranjen-
sunt, nt de utroque vere dictum intelligi possit. tum raagnum evidens est in Christo et in Ecclesia.
Hinc quoque.Mare-asait : Quieunque dimiserii nxo- Idcirco tnonel Apostolus : Viri, diligite uxores ve-
 fiSS P.XPOSITm IN MATTHJEUM.— LIB. IX. CAP. XIX. 654
strat, sicut Chrittut dilexit Ecclesiam. Ergo si ad A necessarium malum, naturalis lentatio, desiderabilis
quod Christus diligit Ecclesiam, et quomodo diligit, calamitas, rtomesticum perieulum, deleclabile delri-
diligenda est uxor, utique fcedera legitimi conjugii mentum; virtus mali, colore boni depicta, dum
servanda sunt, atque pudicilia caslitalis. Quod si dimitlere illam peccatum est, tenere verotormentum,
contigerit aliqua ex parte corruplio divortii, quae- ila ut dimittenies eam, adulterium faciamus; aut
renda est salus allerius polius quam mors : ita, aut tenentes, quotidianas pugnas et jurgia amaritudinis
ut caste se custodiant pariter abstinendp; au( post habeamus. Qux omnia, quae dici, qux cogitari, qux
dignam Deo satisfaclionero, reconcilientur sibi in evenire possunt, apostoli perhorrescentes dixerunt:
pace , sicut Christus reconciliatur animabus post Quod si iia est, non expedit nubere. Quibus Dominus
lapsum criminis digne se diligentibus; ita ut magis non respondit quia expedit, sed magis arfiiid di-
se gaudere dicat de conversis ac digne pcenitentibus cendo, consensit quia non expedit. Veruniiamen
quam de stantibus jttstis, qui forle nullius criminis infirmitalem carnis aspiciens , dixil : Non omnes
egent poenitentia. Hxc idcirco longius ab exposito- capiunt verbum islud, sed quibus dalnm ett. Ne-
ris oflicio digressus sum, nec lamen latius quam que dixit non possunt, sed non pmnes capiunt.
oporfuit, quia de his multae occurrunt quaestiones,' Ac si diceret : Omnes capere possunt, non taraen
quas affluenlissimusexsolutor omnium, utita dicara,'-I-B ornnes volunt. Quia etsi proposita esl palma, non
.Augustinus in prxfato libro, quem ex hoc opere la- omnes certant de Vicloria ; quia etsi concupi-
tius disputavit, proseculus est. Quem qui voluerit scunt gloriam , non omnes desudant ad Iabo-
legere, inveniet pauca, et vix necessaria, me de his rem, 793 sed quibus datum esl, ut vetinl el intel-
dixisse. Cxterum eorum, de bis vitiis, aliquis, qux ligant, ac decertent et laborent. Ubi notandum est
humana in se admittit natura, quicunque fuerit intus quod nunquam nisi ex gratia Dei, hxc virtus verae
forisve contaminatus vel deturpatus; ut puta si castitatis vel pcrpetux virginitatis habetur. Neque
qtiis fuerit temulentus, aut iracundus, vel atnbo pes- fcedera nuptiarum legitime in Chrislo, nisi ex dono
simis moribus enutriti; si fuerit ilta hixuriosa, sive servantur; ubi non apprehendat nos slulta cpgitatio,
veneiica, si interfectrix filiorum, si vaga, si quali- quasi ex hoc nos excusare possimus; quia nonacce-
cunque turpitudine corporis fcedata, vcl infirmitale pimus, ideo prxvafere non possuraus, sed solum-
depressa, sive caeteris malis, quaelongum est enume- modo illi quibus datum est. Quia etsi hxc gratia ex
rare, unuseorum aulambo, perplexi vel vitiali, ta- dono est, tamen ut percipiamus, cum fide el chari-
men tenenda eorum et servanda conjunelio, velint, tate labor impendendus est. Dictum est enim : Pe-
nolint, et sustinenda est talis tantaque necessitu- tite et dabiturvobis; et: Omnis qui petit accipit, et qui
do. Quia cuin 792 essemus liberi, voluntarie nos C *- qumrit invenil, et pulsanti aperietur (Matth. vn,
7,8).
subjecimus serviluti; nisi forle aliquis coiilra Dei Ubi declarat quod perfecte petentibus ac volentibus
sententiam venire voluerit, aut aliter hunc locum graiia non denegalur. El ut ostenderet castitas quae
interpretari, quod quidam conati sunt. Si pejora ex Deo est, qtialis esse debeat, ait:
forte aliqua, eorum, eommiserit crimina, quan sit Sunt enim eunuchi quide matrit utero tic natitunt,
nicechari, non sit uxor tenenda, eo quod videatur et sunt eunuchi qui faetisunt ab hominibus, et sunt eu-
esse irrationabile. Sed definire contra Deum, et nuchiqiii seipsos caslraverunt propter regna ccetorum.
contra doctrinain ejus agere, impium esse videtur. Qui potest capere capiat. Ergo apostoli videntes dj-
Quaravis dicant quia non prxcepit, vel mandavit, scrimina conjugatorum, dixerunt quod non exnerii!
u t dimitlat aliquis uxorein ex prxceplo, causa forni- nubere, si talis est causa connubri. Doiuinus vero
cationis, sed quasi exponens rem, dixerit qui dimittit mox insinuat quod non omnes hobeant mercedem
eam excepta causa fornicationis, facit eam moechari, coutinentix : quia perfecta virttis conlinentiaetonc
dimitlens eain non mcechantem. Qnod si vivente est, si voto et volunlate pro amore xternae vitae in-
viro faeta est adultera, si fuerit com alio viro, sine tegre servatur, magis quam ex necessitate. ldcirco
dubio qui diraittit dat ei occasionem secundarqm T DomjntTstria eunuchorum genera proponit, ut di-
iiuptiarum, et ob hoc facit eain mcechari. Quod si stinguat inter eos qui se inagis ex necessilate con-
jam moecbata est et dimiserit, non facil eam>mce- tinent, quam ex voluntate et desiderio caslilatis; et
chari, quia est jam adultera et a corpore castitalis inter eos qui seipsos sua sponle castraverunt pro-
aliena. Et ideo jure raaritus jam nunc reus videtur pter regna ccelorum, ubi qui simt, non nubunt neque
si aduiteran» dtmiserit, sicut esl qualibet ex. causa, nubentur, sed sunt sicut angeli Dei, perinanentes in
castam corpore dimittens meechari eam fecerit. castitate. Ad quorum exemplum impraesentiarum
Quod considerantes Apostoli diligentiori intuilu tam eunuchi quos lsaias describil, seipsos Domino conse-
grave jugum proferunt moiuiii animi sui ex gravitate craverunt et caslraverunt. Non ferro, ut quidam
ponderis, ac dicunt, Si ita ett causa hominis cum male tradit, sed verbo; illo utique verbo, quod est
uxore, non expedit nubere. Quia si mulier non nu- juxta Paulum apostolum , verbum Dei vivum et
.pserit ambo erunt liberi, vir el uxor. Si autem nu- efficax, penetrabilius omni gladio bis acuto, per-
pserit, et in Deum unus eorum peccavit ac corrupe- lingens usque ad divisionem anirax et spiritus, om-
rit torum suum, ambo ab invicem inleritum susti- nia interius emuudans, discretor quoque compagum
iiebunt. Quoniam est eorum ineffugibilis pcena, et medullarum universa castificans. Quoniam magna
655 S. PASCHASlI RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 656
rcs est propter regnum ccelorum hominem se ca- A Dominus eunuchis suis. Ne dical auquis eorum, se-
slrare, sic debet fieri amore Chrisfi, ut nulla in eo cundum Isaiam, Ego sum lignumaridum (Isa. LVI,3);
veneries menlera aut corpus inficiat, et non sicut quia si custodierint roandata mea, et elegerinl qux
spado ille quo dicitur, quia complectens virginem volui, dabo eis iu donio mea, et in rauris meis locum
siispirat; sed totus gladio Spiritus sancti prxcisus, electum et nominatura meliorem a filiis et filiabus.
quod est verbura Dei : 794 at(Iue circumcisus in- Auditis igitur prxmiis, Dominus tamen sic temperat
lus forisve, ne ulla in eo prurigo concupiscentiarum sententiam suam, ul nemini laqueum ruinx injicial.
prxvaleat. Imo sola castitas, vel pudicilia regnet. Ait enira : Quipolest capere capiat; qux vox hor-
Quod verbum profecto quo isti sic castrantur, non tantis est Dei. Ac si diceret : Consideret aulem
omnes capiunt, quia nec petunt.nec quxrunt, nec ut unusquisque vires suas ct gratiara quam percepit,
accipiant, sicut oportet pulsant; sed quibus dalum utrumnepossit virginalia implere praecepta; quoniam
cst, quianemo nostrumhabet quodnon acceperit. Cx- melius est per plana ire, quam ad altiora consceu-
terum reliqua duo eunuchorum genera, quia ut sicna- dere unde gravius ruat. Unde more regis suos ex-
scuntur ex utero matris, ut nihil possint, aut postea hortans milites ait: Qui potest capere capiat; id esl,
ferro, seu alio aliquo modo eunuchi fiant, tales non qui potest pugnare pugnet, et congrediatur cum
Dei eunuchi sunt. Quibus loquitur ipseper se inlsaia B hoste, ut superet ac triumphet.
propheta; quorum non est prxcisa voluntas, sed Tunc oblati sunt ei parvuli, ul manus eis imponerel, ,
necessitas imposita ; quorum necdum conscienlia et oraret ; discipuli aulem increpabant eos. Tunc igi-
circumcisa, nec voluntas nova secundum Spiritura lur, id est quando dc castitale faciebat serraonera,
sanctum procreata,sed sunt autdeliciae matronarum, et beatos esse dicebat eunucbos qui se castraverant
aut alicujus rei causa plastes effeminatx; qunrura propler regna ceelorum. Tunc siquidem audientes
quia eis apud Deum nulla sunt vola castitatis, nulla quidara, obtulerunt ei infantes ac pueros, virlute qua
et merces debetur: quia non propter regna ctelorum prxdicabatur mundissimos. Forte putabant quod
sunt castrati. Yerumtamen non adeo immiseri- Domiuus corpore tantum mundos laudarel; ne-
cordem Deum dicimus, ut tales non remuneret qui scientes quia non illos beatificavit eunuchos, quos
aut sic nali sunt, aut postea facti sunt quolibet infantix necessitas facil esse castos, sed quos conli-
modo; si datum eis fuerit ut habeant jam ex volo et nentix virtus. Praesertim cum non ait, istorum est
desiderio, quod prius habebant ex necessilate, ut regnum ccelorum , sed taliuin; ut oslenderet non
mente et corpore casti permaneant; quia tales elsi eos secundum xtatem regnare, sed secundum mores
corpore minus possunt, mente tamen semper cor- perfeclx disciplinx, et secundum similem inno-
rumpi possunt. Et ideo quamvis leviorem pugnam C centiam ac simplicitatem; quibus regna ccelorum
liabeant contra concupiscentias carnis, non tamen repromittit, non propter pueritiara corporis, sed
omnes affectiones animi absque certamine vincunt. propter puritatem cordis. Apostolo quoque 796'"
Et omnia eis qux contigerint, qualibet ex causa con- eadem sententia congruente, Fralres, inquit, nolite
vertuntin votum, et gralias Deo referre non cessant, pueri fiert sensibus, ted malitia parvuli eslote, sentu
qui dedit eis ut caperent etsi inviti graliam casli- autem perfecti (I Cor. xiv, 20). Qux njmirum figura
tatis. Neque igilur audiendi sunt qui tradunt etiam magna prxcessit in pueris: eorum scilicet puerorum
hoc lertium genus eunuchizandi, quod fortissimura qui quotidie offeruntur Deo ab angelicis spiritibus,
et sanctissimum est, ferro vel arte qualibet fieri vel a ministris altaris. De quibus Salvalor : Ecce
debere; ut palmam victorix, non decerlando ego, inquit, et pueri mei, quos dedil mihi Dominus
tnulto sudore, sed uno mucrone, quod fieri non (Hebr. n, 13). Quos sane pueros ipse quasi depo-
potest, omnes concupiscentias caruis, ut ipsi situm suscepit a Deo Patre, ut salvet eos. Sed quia
argumentantur ad litterara, prxcidendas esse unus evangelistarum parvulos dixit, et alter infantes;
credamus, ut quamplures fecisse, etiam mona- tertius vero, sinite pueros venire ad me, non absque
chorum, comperimus. Quia etsi in semel voluutas " aliquo scientix sacramento variatum esse puto.
bona fuit, ut se castraret ob xternam vitam, non Quoniam multa differentia est in his qui quotidie
secundum scienliam fuit ut agonem Chrislianx re- offeruntur, quorum isti formaro tenent. Sunt enim
ligionis corrumperet, et deinceps ipse inofliciosus pueri, sunt parvuli, sunt ct lactantes, quos inferiores
et iners jaceret. Ideo Auclor salutis nostrx tres qui- infantibus parvulos esse dicimus. Quos quia pueros
dem proposuit; ttnuin qui secundum cnrnem, quasi sibi datos esse dicit, ex ore ulrorumque perficit sibi
natura, ita nascitur; 795 alterum qui facta qua- liuulem; ut cognoscentes beneficia ejus in pueris,
libet necessilate, acsiad octilum castificalur; ter- dicamus : Ex ore infantium et lactantium perfecitli
tium vero qui voto et voluntate pro Deo castus efii- laudem (Psal. vm, 3),,ut nulla xlas excipiatur a
cilur. Et est in uno eorum natura vitiata, qui ita Christo. Setl novum videtur discipulos prohibuisse
nascitur : in attero vero necessitas facta, pro qua infanles, ne ad Christum accederent; vel increpasse
truncatur. Porro in tertio spes regni cceleslis fide qui offerebantur, ut eis manum imponeret, et oraret
genila propagatur in charitate, qua muttos gencrare pro eis. Non puto juxta lilleram, quia nollent eos
tftios magis quara carne creditur. Cui similes effici Salvaloris raanu tangi, vel voce benedici; setj quia
nos, si tamen possumus, admonuit; quia hxc dicit uecdum habcntes plenissimam fidem vel intelligen-
657 EXPOSITIO IN MATTHiEUM.— LIB. IX, CAP. XIX. 6S8
t-iara de Chrislo, putaliant eura, in similitudinem A niam non eorum dicit esse qui sunt sine sensu re-
caeterorum hominum, offerentiura importunitate las- gnum ccelorum, sed talium qui per huraililaiem et
sari. Nec igitur satis reminiscunlur, quod paulo veram innocentiam facti 798 sunt sicut pueri, cum
ante benignissimus Salvator accipiens parvulum sint sensu perfecli et intellectu. Quem sane sensum
statuit eum in medio eorum, ac dixil: Nisi effecti apertitts commeridat Lucas evangelista, dicens,
fueritis sicut parvulus iste, non intrabitis in regnum Amen dico vobis, qui non receperit regnura Dei si-
ccelorum; et ecce stalim obliviscentes puerilis inno- cut puer, non inlrabit in illud. Quoniam perfecliores
centix vetabant pueros ad Cbristuin, quasi indignos sunt etsi pueri dicantur, qui regnum. Dei non ita
accedere, vel quasi importunos, ad quorum iuno- recipiunt ut oporlet. El ecce unut accedens dixit ei:
centiam ipsi fuerant provocati, ut imilatores eorum Magister bone, quod boni faciam ut habeam vilam
fierent. Nec attendunt fidem eorum qui eos offe- wternam? Sxpe superius dixi et dicturus suni,' fra-
rebant ut tangeret eos, quasi jam ex prxcedentibus, tres, quod omnes Evangeliorum sententix omniaquc
virtutem ejus experti; quoniam per impositionem gesta plena sunt sacramenlis; ita ul qux futura
manuum et per oralionera, non modo Christi, ve- sunt, de his qux imprxsentiarum gerunlur, prae-
rum etiam et ministrorum ejus, repelluntur prae- monslrenlur. Sic quippe Christus plerumque solet,
sligia adversariorum , et prxstatur gratia sanctifi- 86 quando de mysterio alicujus rei locuturus anle in
cationis. Quod si apostoli jam ex fide credebant eos troducit corporaliter aliquam actionem, vel senten-
797 esse sanctificandos, et in eis esse formam fu- liam, idipsum significantera, quod aut praeteriti est
turorum, evangelista effectum praesentis rei, futu- operis aut futuri; ut ex eo occasionem inveniens
rorumquesic temperat, ut rationem utriusque rei, corporalem narrationem niysterii, quam proposuit
mediam et congruam aperiat; ut per ea qux eflicie- exxqualur; ut pula de compescenda Pharisxorum
bantur in pueris, propbetia futuri raonstraretur. jactantia apud Lucam cum loculurus fuisset, intro-
Nam infantes vere oblati sunt, vereque inhibiii, duxit primum hydropicura et sanavit, quatenus in
quia formam prxlendunt gentium, quibus per ta- corporali tumore hydropicx infirmitntis Pbarisaeo-
ctum fidei et auditum salus parabatur. Sed more rum jactantia perpingeretur, et inflatio : sic et bic,
Jonx prophetx discipuli eos inhibent accedere, pro- sicut et in quam plurimis locis, hunc introducit ado-
pter affectum sui generis : quia primum Israelitas lescentem, cum de reputsione Judxorum et eleclione
salvandos esse decernuut. Alioquin prohibendi vo- gentium, mysterium exponere voluisset, quod et
luntas, ne ad Christum venirent pueri, liberalitati retro jam prxmonslravimus in parvulis. Unde et in
apostolicae non conveniebat. Sed in typicam con- fine hujus loci, cum ad Pelrum sermonem conclu-
summationem prohibendorum infantium surrepsit G C sisset, ait: Multi erunt novissimiprimi, et primi no-
inslinctus, pro quo Dominus ait non oportere prohi- vissimi.Ac deinde ex hoc tolam illam qux sequilur
beri, quia tatium est regnum ccelorum. Munusenim parabolara componit. Quapropler et hic primum
et donum Spiritus sancti per imposilionem manus proponit hunc adolescentem divitem, ac levem, glo-
et pcr orationem, cessante legis opere, erat gen- rianlem, et amplius amantem bona sua carnalia,
libus largiendtim. Quapropler et nos tales effl- quam ccelestiaChristi proroissa, ul in persona hu-
ciamur, ut eliam parvuli sensu salventur per jus adolescentis tota Judaici populi forma exprima
nos; non sotum non prohibeamus pueros venire tur et passio, propter quam Chrislo credere nolue-
ad Cbristum, sed etiam ipsi cum pueris effecti runt, id esl propter sibi placentia, propter ja-
quasi pueri, in humililate voluntatem Doraini adim- ctantiam, propler quxstus quos capiebant ex lege.
pleamus. Quia tales effecti sunt apostoli, hortante Propterea quxcunque dicuntur de adolescenlulo
et docenle Domino, utilitatibus puerorum con- illo, sic sunt accipienda, quasi de populo Judaico
sulentes facti sunt eisdem pueris quasi pueri, ut dicta. Judaicus ergo populus erat adolescens non
pueros lucrarentur. Et notandum quia Matlhxus xtate, sed levitate : moribus immaturus, sed non
cum ob duas causas oblatos dicat eosdem pueros, annis. Sed et omnia carnalia vitia seu juvenilia ges-
non ad easdem duas intulit in finem qux sequun-• l sit, de quibus 799 dicit Apostolus: Juvenilia desi-
lur. Et cum imposuisset eis, inquit, manut, abiit' deria fuge (II Tim. u, 22). Superbissimum autem
inde; et non addidil quod orasset. Poterat enimi juvenile vitium est gloriatio vana, qua plus vult vi-
sic dicere, etimponens manus et orans, abiil inde; deri quam esse, sicut populum Judxorum fuisse co-
ubi forte aliquod latet sacramentum, quasi islis> gnoscimus. De quibus Dominus : Omnia opera sua
hoc tantum sufficeret, quia imposuit eis manus;; faciunt, ut videanturab hominibut, etdiliguntprimat
majoribus autem servatur oratio Christi, qui posauntt cathedras in synagogis, etc. (Matth. xxt, 25.) Propter
capere non solum irapositionem manuum ejus sttper quod ficui comparantur, habenles folia sine fructti.
se, verum etiam orationem ejiis ad Patrem, qua ora- Et vide in exordio narrationis ipsius populi mores.
vit pro se. Porro ut dixi, minoribus pueris forle suf- Dicit enim : Magister bone, quid boni faciam, quo
ficit impositio manuum, quibus eos tangere dignatur,, vitam wternam possideam? Quia seraper gloriantes
dicens quod talium sil regnum ccelorum. In quo in lege, et per prxvaricationem legis, Deum exho •
hortalur, ut nerao sit tain sapiens in Ecclesia Dei,, norarunt. Adhuc considera quia nihil de cognilione
qui gloriari debeat adversus parvulos Chrisli. Quo Dei inlerrogat; nihil de fide; nihii ut Deum vere co-
659 S. PASCHASIIRADBERTI ABKATISCORBEIENSIS 680
gnoscere possit, sed hoc, quomodo ex faciendx le- A sona cum Deo Verbo. Et non altendil quod Verbntn
gis operihus vitam aelernam possideat. Quia omuis caro factum ett (Joan. i, 14). Quasi non sit natura-
spes salutis apud Judxos in operibus erat, et liler, etiam bonus homo Christus. Quasi de vi-
rion in fide. Quia Israel sectando legis juslitiam, liata hominis natura, homo natus sit ipse, et de
in legem justitiae non pervenit, quia non ex fide, massa perditionis. Non consideral miser, quod na-
sed ex operibus. At Christus interrogantibus il- tus est de sancla Virgine, et ex Spiritu sancto pro-
lis alibi: Quid faciemus ul operemur opus Dei ? re- creatus, nulla lamen ex concupiscentia carnis; et
spondit : Hoc esl opus Dei, ut credatis in eum ideo etiam secundura carnem quod homo est, vere
quem ille misit (Joun. vi, 29). Illi autem opus agni- essentialiter est bonus. Proplerea non dixSl, quia
tionis Dei negligenles semper in operibus gloriaban- xionsum ego bonus, quasi diceret, falsum esset;
tur; et de operibus legis, quasi ex praerogativa pa- sed, nemo bonus nisi solus Deus; volens se,
trum, justitiam Dei applaudebant. Et proptereaDei quod vere eral, insinuare Deum. Quia in Christo,
agnilionem perdiderunt, el opera juslitix nunquam ex quo tn utero Virginis conceptus est, nihil
impleverunt: quia virlus faciendx juslitix agnitio aliud quam Deus fuit; quia Deus et homO; sieut
est. Cui dicit Jesus : Quid me dicis bonum? Nemo unus Chrislus, ita et unus Deus fuit, unusque me-
bonus nisiunus Deus. Arguta responsio : non quod JJ j] diator Dei et hominura, et ideo in ulraque natura
non esset bonus ipse, cum esset Filius Dei, et 801 toU's bonus, quia totus Deus fuit. Ecce fralres
ipse Deus. Sed ita Judxos revocat per islum, ut in ipsa eaderoque senteniia, de qua haerelici suam
intetliganl et ipstim Deum, cum sit ipse Deus, gauclenl et conanlur astruere pravitatem, quomodo
hohi Dei Filius, el nihil aliutl quam bonus Deus. proslernuntur. TamPhotinusquain etArrius, neenon
Quia bonus Deus Pater, bonus Deus Filius, bonus et reliqui, qui Christnm solummodo hominem di-
Deus et Spiritus sanctus. Et nou tres dii, sed cunt, aut adoptivum Dei Filitim. Non enim in bac
unus bonus TJeus. Ac per hoc npn dixit, nemo senlenlia se Christus negavit bonum, c«m ait, nemo
bonus nisi solus Pater, sed nemoboaus, nisi so- bonus nisi solus Deus, sed se cura Patre, et eum
lus Deus; eo quotl islae tres personx non sunt nisi Spiritu sancto, salva proprietale triura personarum,
tinns Deus. Verumtamen Judaicus populus iiiiius ostendit iiiiuni Deum ipsumque in Trinitate perfe-
Dei habens cognitidnem, nec Filium Dei, nec Deuni clum et bonum. El ideo non dixit, quia non sum
trinum in persbnis, unquam intelligere voltiit. Hac ego bonus; neque dixit solus Paler est bonus, qnod
ratione Christiis laudem sibi oblatam ab eo repnlit, relativum est nomen, sed ait, nemo bonus nisi sotus
quia non quasi Deum honum veneratus esl, sed Dcns. Quia Pater, et Filius, et Spiritus sanelus,
quasi homiriem, bonum eum dicebat. Unde quantum C ( unus est Deus. Alias atitem de seipso ait: Ego sum
ad Judaeos spectal, qui unum Deum cceli 800 co~ paslor bonus (Joan. xi, 1-1).Etalibi : An ocutus tuus
lebant, el Chrislurii Dei Filium non cognoscebant, neqttam est, quia egobonus snm? {Matth.xx, S.) Qua-
nemo eralbonus nisi unus Dens. Apud fideles aulem propler non sc negavit Magistrtun; quia Magister
sicut unus Deus Pater est honus, sic el Unigeriitus; omnium, ut ipse ail de se, unus cst Christus. Ncque
Deus bonus, atque Spiritus sanclus unus Deus bo- ui Felix, imo tilin^elix menlitur,omnino se negavit
nus; non tres siquidem boni, sedunus Deus bonus, boniini, sed riocuit quod eral de se, ut tolus ipse
sanctus et justus, et omnia illa quae de Deo essen- Clirislus Deus el homo intelligerelur unus Dens bo-
tialiter dicuntur. Ittcirco non a deilatis se naturai nus, et amaretur in Trinitate perfectus Deus, non
exclusit, sed ipsam naluram bonam Dei ulique lau- divisus in se Chrislus, i:l hic male desipuil, ul alier
davit. Bonitas ergo in nalura esl, el non in vilioi esset Deus, et aller homo, allerque proprius Dci
mendacii; quia omnis homo mendax (Psal. cxv, 11). Filius, et alter adoptivus, sed unus idemque lolus
Natura vero Dei ipse Filius est, quia ex Deo Patre> Deus, lolns bonus, totusqiie proprius, quia unus
nalus est, et hoc esl quod Pater. Et ideo quori ille> idemque e.-l Dei Filius. Et hnc non sccutitluinsoniim
non credebat adotescens, Chrislus adjunxit, tit se: vocis Domiiius el Snlvalor, quasi homo respondit,
Dei Friium , non solum bonum ex parte Magistrum,, D 3 setl proprie scciinJum deitatem; quia solitis Dei
verum etiam Doriiinum bonuiri crcderet ex loto. esl cortla conspicere singulorum, et cogiuuiones
Qtiid igilur mirum si hic adolescens lantum desipit, discernere onicium. Ideirco, non ad clamorein, ne-
ut eum verum et puriim putet hominem , cum Felixi quc ad favorem illius bypocrit;e, auriiens respondil,
hxrelicus quiriam, qui nuper damnatus esl, dixeritt sed ad perfidiam ntm credentis. El redarguit fraudis
euin nttnCupativiini esse, et non verum ; adoplivuml calliditniem, qnia cordis tabulam intus ipse legebal,
quoque Filiuni, et rioii proprium, juxta. hominem;; dolo conscriplam ; et in ipso jam adolesc^enleliiinc
quasi in Chrislo cliiosint filii. Ideo, inquit, non estt damnabal hxrelicum, qui Chrislum hominem exlra
passussebonum dicere, quianemo nisi solus et verus5 Deiim facit; et ideo dicit se negasse bonum.Prx-
Deusest boniis. In lantum igitur a Deisolius societate,, serlim cum Christus simplicis Magislri vocabulura
quia homo dignatus est fieri, conatureum avellere,, non refugit, nec favorera laiiti numiiiis; sed quia
et ab omni bonitate naturx : ita ut nec per id quodt ipse aJhnc cxcus corde non Deum et lioiiiinen) si-
homo est, essenlialiter silbonus, sed riuncupativca iiuil eum esse credebal, sed purmu laiituni homi-
tnnqoam quilibet homo purus, qui non est una per- nem sub Magislri noinine appellavit, qui debueiat
 661 EXPOSITIO IN MATTHiEUM. - LIB. IX, CAP. XIX. 6Ci
cum vere Doininum credere et confiteri. Tamen j\ Deo, cum immolarunt itlolis. Nonfnrtum fucies, Fu-
ergo dixit isle non esseniialiler bouum, qualem ille rati sunt fidem divinitalis Christi, etiam et verita-
adolescens, et Magistrum, 802 uoc est purum con- tem resurreclionis ejus, quando pecuniam dederunt
fessus esl bominem; etiam non bonum, quia, sicut copiosam mililibus ut dicerent quia nobis dormien-
hic vult, non est ausus Christus se dicere bonum, tibus discipuli ftirali stint eum. Similiter et contra
quia nemo bonus nisi solus Deus. Nescit hic cxcus eum mulla testiinonia dixerunt falsa; unde si dili-
disputator qnod increpantis est vox, vel improban- genter perquiris, invenies oninia qux huic dicuntur
tis, cura ait: Cur me dicis bonum? Ac si diceret, Cur convenire Judxis; etideo, sicut nec hic adolescens,
me fingis aliud in corde tuo quam bonum? cum ego intraverunl atl vitam. El liotanduui quod ait : Si
sum Deus homo bonus ; talem ergo dico neminem vis inlrare [ad vitam; non quod hic jtivenis extra
essentialiter esse bonum, qualem me tu suspicaris banc vitnm essel, sed quia in eomparalione illius
lioniineui, lantuminorio ficte quem dicis bonum. vitx, qux est xterna vita, vel beata, hxc potius
Unrieet euni, si vellet vitam habere, ad legis prx- mors dicenda est qtiam vita. Maxime tamen et in
cepta recurrere jubet, quatenus ea legendo disceret, hac vita quodammodo extra vitam est, quxest exlra
quemadinoduin eum verura Deum in myslerio Trini- eum qui dixit : Ego suin vita. Alias autem, qui ad-
talis cognoseerel; qiiotl isti omnes hxretici nolunt IJ huc in carne est, quarnvis justus videatur, in umbra
confiteri quiCbrislum verum Deum negant, verum- vitxest, quia necdiini est in ipsa beata vila, cum
que Dei el hominis Filium; neque proprium eum sit in corpore mortis liujus, et sedeat in regione
credunl autdicunt, scd adoptivum. Hxc iclcircopro- umbrx mortis, eo quod necdum venit in terra vi-
lixius exposui, fralres, ut inlelligant Deo devoti au- ventium. Idcirco unusquisqiie in quantum servat
ditores Cluisli vesania hxreticorum qtianta sit; cum mandala, quia opera viix sunt, in tanttim intrat ad
unde ipsi impie putant suas prxstruere falsitates, vitam. Quia secundum observationem mandatorum
intle magis detecti, facilius ex eisclem revincunlur Dei ingrediuntur in vitam. Et ttt discamus saltem
sementiis, sifuerintad liquidum firieliterintrospectx, eorum principia illo interrogante, dinumeral ea qux
et prudenter cum oportuerit et prout oportuerit pro- ad proximum pertinent: Non occides, non adultera-
latae; quoniam ipsi nolttnt scire vel sapere qux ipsa bis, elc, quia qui unum prxterierit mandatorum,
sapientia sapit, sed qux ipsi male sapiunt, quia in necinitiiim viUc inlrabit. Etnotandum quori et qux
loto desipiunt : qnod animadvertere in hac senlentia vetat fieri, et qux implere jubet mandata dicujitur ;
quisque potest el probare. Quia nuilo in loco magis et sicut expellitur a vita, qui ea feceril qux prohi-
Christus commendalur bonus, quam cum prxdica- bet, sic et si non fecwil ea qux mandat ut fiant, id
tur Deus; et approbatnr untis et verus Dei Filius, ac *G est, Honora patrem luum el matrem tuam. Deinde
pro hoc ipse ad hoc invilat laudatorem suum ut in~ inducuiUtir a pio Domino, ad id quod majus alque
telligat, et revocat liunc hxrelicum, ut essenlialiter utiliiis raandat implere : Diligesproximum tuum sicut
eum credat Deum, in utraque nalura conjunctum teipsum. Quoniam et Aposlolus, ctim dinumerasset
personaliter, et bonum Dei Filium. Quoniam arbor non occiries, non furtum facies, non adulterabis,
bona bonosfructus facit, ut ipse Chrislus, quia bo- 804 a' 1' et s' I" 01' est a'md raandatum in hoc
nus est in utraque natura essentialiter; atque unus verbo instauratiir : Diliges proximum tuum sieut
Dei Filius nos bonos valde per graiiam adoplionis leipsum. Qux nimirum recapitulalio maiidalorum
in se faciat sibi cohxredes ac fratres, et veros Dei instauratio ideo recte interprelalur, quia perfectio
vivi filios. mandalorum Dei est; quod quid impleverit videtur
Attende igitur, lector, quxrenti quomodo ad vi- perfectus esse. Quod si jam perfectus est qui illud
tam xternam possit intrare? quam sapienter sapien- impleverit, quxrendum quomodo adolescenli respon-
tia Dei respondil. Si vis, inquit, ad vilam intrare, deat Dominus, quasi adhuc nondum perfecto : Si vis
serva mandata. Non enira dixit, disce mandala.quia perfectus esse, vade, et vende omnia quw habes, et da
Deus docuerat eum, faclor naturx ralionabilis. In panperibus, et veni, sequere me. Cum ipse dicat, Ha>c
qua scientia, etsi oblilus esset qux Mnyses manda- omnia servavi a juventute mea. Unrie qtiidam suspi-
verat, sciebat quidquiri lex naturx docuerat. El ideo cati snnt non a Douiinohoc positum in isto loco, sed
non ait, disce mandata qux nosli, 803 SC('serva > ab aliquo nescio, non satis intelligente, subtilitalera
quia omnino non servabai, et ideo ei servare jubet. dictoruni islorum, additum fuisse; quod ipsum lo-
Quia ille bonus est admodum, qui servat et facit bo- ciun Marcus et Lucas tangentes neuter eorura addi-
num, et non qui interrogat ut lentet. Et dicit ei : dit, Diliges proximum luumsicut teipsum. Ideo nos
Non occides, non adullerabis, etc. Convenienlia lo- ptuamus superfluo ista adjecta a non satis peritis
quitur huic, quicunque fuerit ille, qux satis con- emendatoribiis esse ; maxime quia teslatur Origenes
gruunt personx Judxorum; quia sciebal quasi Deus, se in niultis codicibtts boc non invenisse. Tamen el
facturum poptiluni illum, vel in se, vel in discipulos. hoc consirieranrium quotl ait : Si vis perfectus esse,
Et ideo quasi anticipans, in hoc adolescenle, prx- vnde, et vendeomnia quw habes, et da pauperibus, et
monet et clicit, Ne occidas, quod ipsi feceninl, non habebis thesaurum in cmlo, et veni, seqitere me. Quia
solmn Christum, verum etiam prophetas et aposto- non omnes qui sua vel vendtint, vel relinquunt,
los. Non adulterabis. Adullerali sunt reccdentes a conlinuo perfecti inveniuntnr. In tantum igitur non
 663 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 66i
invcniuntur perfecti in qiiantum non sequunlur A tam opulenliam habuerit in lege, quaiilamque divi-
Ghristum. Et ideo qui vult perfeclus esse, utrumque tiarum gloriam, quantamque superbiam. Et ideo
festinet implere. Scilicet ut oninia sua perfecte quia semper carnalia ac terrena plus quain coelesiia
dispenset; ac deinde, quod alibi dictura est, tollat quxsivit, tristis ac male offensus recessit a Chrislo;
crucem suain, et sequatur Christum; quera nemo cui licet dixcrit : Et habebis thesaurum incmlo, pro-
sine stigmate crucis perfecte sequitur. Sed et Judxi, pler spera xternx felicilatis noluit aliud amare
quorum, ul dixi, isle adolescens personam tenet, quam qux videntur. Quia juxla quod retro dictum
ideo quia isla non impleverunt, minime inlraverunt est, super spinas in eo seminalura est. Idcirco volu-
ad vilam; licet jactanter dicant se omnia implevisse, ptas carnis et solliciludo sxculi suffocarunt verbum,
sicut et in alia parabola de ipsis prxfiguratur, quod quo prxceperat ut divitias suas venderet, et 806
dixerit senior filius ad patrera invidia motus, con- eas de corde evelleret, sicque easdem sibi in the-
tra junioreiu filium : Ego semper, inquit, tecum fui, sauris ccelorum in futttro reponeret. Sed quia toius
et mandatum tuum nunquam prwlerivi (Luc. xm, 20); in terrenis positus eral, unde debuit haurire vilam,
quod omnino mendarium esse convincitur. Sicut et hausit mortem, et ideo trislis abcessit. Non illa
hic ndolescens suis convincil faclis, mentitum se uliquetristitia, qua compungitur cor adpcenitentiara,
esse. Quia si omnia qux retro dicta sunt implevisset, B sed tristitia sxculi qux mortem operatur; quia
nec tantas haberet divitias, nec pro his tristaretur spinx, ut dixi, suffocaverunl eura. Proh dolor! Ecce
si charilas proximi, qua diligere jubelur, in eo esset; qui post tot labores, post tantam observanliam
nisi forte, ut dixi, quia a Domino ei dictum non fue- mandatorum Dei, cum adhuc requireret quid illi
rat, sedexteraquaeretro connumerantur servaverat. deesset, quam subito se dejecit in mortem; et unde
Quibus servalis, etiam dives esse poterat. Veriim- dilatabatur foris in multispossessionibus, inde coan-
tamen populus Judxorura, qui et prophetas occiderat, guslanlur intus, quibus raale suffocatus periit. Ergo
et in 805 idolis semper adulterajtus est, el furtum illo abeunte dixil Jesus : Amen dico vobis, quia dives
semper commisit, cum veritatem Scripturarum cor- difficile intrabil in regnum cmlorum. Non dixit im-
rupit, sicut Dorainus tlicit de illis, quia irritum fe- possibile est divites intrare in regnum ccelorum, sed
cistis mandalum Dei propler tradiliones vestras riiflicilc. Ergo ubi difficile ponitur, non impossibili-
(Matth. xv, 6). Nam et falsa leslimonia prolulit con- tas prxtenditur, sed raritas demonstratur. Alioquin
tra Dominum. Ad ullimum quia dives erat, et gloria- Abraham, Isaac, et Jacob, quomodo diviles intra-
batur in lege, noluit distrahere et relinquere in qui- runt in eum, nec non in Evangelio Malthxus atque
bus gloriabatur victimas et sacrificia, seu cxtera Zachxus, qui relictis divitiis Domini teslimonio prx-
qux longum est enumerare. Idcirco sicut beata virgo C dicantur. Nequaquam igitur divitix excludunt homi-
Maria cecinit : Esurienles implevit bonis, et divites nes a regno Dei, si bene utantur, ut qui habent eas
dimisit inanes (Luc. i, 53). Sequitur : sic sint quasi non habentes, elquiutuntur quasi
Ille aulem his auditis abiit trislis, erat enim habens non utentes. Ubi non divitix condenuiantur, sed
possessionesmultas. Miser animus qui tam difficile diflicultas intrandi omnino prxdicatur. Quia polest
divellitur a bonis sxculi, vel a concupiscentia vanx dives, licet cum difficullale, vincere passiones caruis
glorix. Magis enim volumus adipisci, qux male ac roenlis sux, vitiis ac facinoribus resislere, et sua
desideramus, quam liberari a desideriis malis. Sed qttx possidet legitime dispensare. Qux nirairum dif-
vide, quia non senior aliquis introducitur in hoc ficullas etiam et Judxis accidisse manifeslum est, ut
loco, neque vir qui evacuaveral qux erant parvuii; cn relinquerent in quibus gloriabantur. Et ideo
sed adolescens qui audiens verbum abiittristis. Ado- lanla raritas Judxorum ad eum conversa est, quia
lescens enim erat secundum animam, et proplerea, inullis tenebanlur obnoxii crimiuibus multisque
reliClo Salvatore, tristis abiit. Ex quo liquet, sicut lucris carnalibus, qux conferebat eis constieludole-
diximus, quod neque hic, neque populus Judxorum gis. El ideospiritalia qux Chrislus prorailtebalfutura,
illa qux superius sunt dicta egerat: et ideo men- propter praesenlia respicere dedignati sunt. Quod
tiuntur quod omnia servaverint a juventute. Quia D si Christianis modo persuadere non possumus divilias
etsi adolescens vere dicitur, nescit considerare xta- sxculi oportere contemnere, dicuntenim si noluisset
tem suam, qnoniam adolescentia infra juventutem Deus homines divitiis uli, nunquam eas creasselin
est, et poslerior xtatis gradus non potest intra mundo, quanlo magis tlifbcile erat populo Judaico
prioris vitx terminos contineri. Sed hoc ideo ita dilissimo secundum omnes divitias legis, persua-
ponitur, ut manifestius sit quod hic adolescens per- dere ut relinquerent opulenliara .legis, ct cultu-
sonam gerit Judxorum, qui sejaclando in lege ram divinilusa Deolradilam, traditionesquepalrum
gloriantur a juvenlule, quasi longo jara tempore suorum et totius Judaicx religionis inslilula qux a
servisse; et ideo juvenem se vocat ut prolixura legis Deo susceperant. Dicebant enim, si Deus han.c vo-
tempus ostendat, sub qua multo forliludinis sux luisset legem unquam contemni, et lemplum quod
sridore decertasse, ac servasse qux in ea prxcepta auguslius 807 lunc >" toto muiido fulgebat, et illa
sunt gloriatur. Sicquein hoc ratio typicx elTicieiiliae omnia qux in eo fiebant, nunquam cum lanta ra-
servataest, ul nihil obaliud hunc adolescentein in- tionc et diligenlia olim tradidisset, neque lot siguis
troductum videas, nisi ut insinuet gens Judxa qnan- et prodigiis eam commendasscl.
665 EXPOSITIOIN MATTHiEUM.— LIB. IX, CAP. XIX. C60
Qftapropter Salvalor rursus adjecit, dicens : Ite- A stitiones Judaicas, atque omnera perfidiam idolorurn
rnm dico vobis,quia facilius est camelumper foramen atque avaritiam rerum, sed et tolius menlis ac cor-
acus transire, quam divitem in regnum cwlorum in- poris pravilates, ita ut intrare possint per angustam
trare. Hac siquidera sententia, non difficultasintran- et arctam viam qux ducit ad vitam. Qux, si recle
di ostenditur, sed impossibililas. Si enim quomodo sapimus, ipsa est foramen acus, ipsa est vera confes-
camelus non potest intrare per foramen acus, sic sio fidei, ipsa et vera pcenilentiaper quara inlralur
dives non potest introire in regnum ccelorum, nullus ad regnum Hierusalem cceleste. Acus namque ge-
divitum salvus erit : quanto magis qui dicit illud minara formam habet : priorem acutissimam, per
possibilius quam islud ? Unde quidam de hac senten- quam cuncta perforat ac penetrat, et aliam vero
tia dubilare videntur, eo quod audiunt contra hanc retro, qux perforata est, et posl se fila trahit. Undo
sententiam, et divites venire ad regna ccelorum.Et nec immerilo per acum ipse Christus inlelligitur,
hoc quia factum non legitur, irapossibile permanere perforalus in passione; per quod utique foramen
videlur, quod facilius prxdicatur. Profecto non at- omnia ad se et post se trahit. Cujtis divinilas pe-
tendunt hi tales modos locutionum, quibus etiam netralomnia ct pertingit adomnia. Cujushumanitas,
sxculares viri, quam sxpe, qui philosophi dicuntur, quia passa cst, trahit post se omnia. Per ctijus vul-
in suis uluntur eloquiis. Et dicitur hic tropus, hy- g nus passionis gentes ingressx suiit in vitam xter-
perbole. Cujus nimirum dictio frequenter fidem nam. Quo vuinere vulnera noslra omnia consuere,
excedit, ut et isti sentiunt. Sed nos et divilibus sx- solus polens est, dum divinitas ejus, ac si prior
culi, et de Judxis, quorum iste adolescens figurara pars, cuncta noslra penetrat et perlustrat inleriora;
lenet, veraciter accipimus, quod impossihile sit eos a quo consula est immortalitatis tunica, qux olim
ad vitam intrare beatam, quandiu iili aut illi conscissa eralper Adam. Ipsa est acus qua caro et
contra Christum superbe sapiunt, et in incer- spiritus consuuntur in unum, ut ulterius separari
to diviliarum spem suam ponunt. Quod si pri- nequeant. Qua sane acu Judaicus populus atque
mum ad Judxos manum vertimus, conlinuo pro- gentium junclus est simul, et factus unus grex.
batur quod facilius est gentes, qux in figuram ca- Quoniam ipse est pax nostra, quw fecil utraque unum
roeti accipiuntur, et tortuosx fueranl, raultisque (Ephes. ii, 14). Quid plura? oiiinia discissa et disru-
sarcinis peccatorum depressx, per anguslum fora- pla, per ipsuui revocanlur ad unum. Auditis aulem
men regnura intrare coelorum, quam Judxos, qtti hit discipttli mirabanlur, dicentes: Quis poterit sat-
divites videbantur in lege, in prophetis et patriar- vus esse? Aspiciens ergo Jesus dixil illis : Apud
chis, in Scripluris divinis, in templo, in sacerdolibus, homines hoc impossibite est, apud Deum aulem
in Levitis, in sacrificiiset decimis, cxterisque dispo- C omnia possibilia sunt. Ostendil autem quoniam,
sitionibus legis. Porro diviles de genlibiis, aut de 809 s'cut ex seipso, camelo impossibile est per
Judxis quomodo veniant aut intrent ad illam Hieru- foramen acus intrare, possibile autem quanluin
salem coelestem,Isaias describit, dicens : Inundatio ad Deum : sic et divitem quantuin ad ipsum allinct,
camelorum operiet te, dromedarii Madiam et Epha, impossibile est intrare in regnum ccelorum, possi-
omnes quidem de Saba venient, et aurum el thus de- bileaulem quantum ad Deum, qui potens est ineffa-
ferenles (Ita. LX,6) : ita ut qui prius curvi erant, et bili sua virlule, grossitudinem camelorura extc-
gibbopremebantur,vitiorumpravilale distorti, ingre- nuare, et lortiiudiiiem dirigere. Stultitiam quoqtie
diantur per portas Hierusalem. Qui profccto ab om- bruti hominis rainuere, ctillustrare inentem; ita ul,
nibus orlhodoxis divites inlelliguntur, quod iste aut angustiam inlroitus faciat emn esse capacem ,
fuisse adolescens Evangelium declarat. El ideo Do- aut ipsum hominem dignumDeo, et tanti honoris
minus : Facilius est, inqtiit, camelum per foramen gloria. Quia propter ditlicultalem introitus , el non
acus intrare, si deposuerit onera 808 sua quihus propler impossibililatem, accepit Christus hoc exem-
premebalur prius quam divitem superbum, et spem plum foraminis et cameli. Quod etiam apostoli valde
suam ponentera in divitiis suis, introire in regnum admirnnlcs, tlixerunl: Quis poterit essesalvus? Qui-
ccelorum.Pro cujus rei diflicullate, nonnulli foramen " bus Dominus : Apud homines hoc impossibile esl,
acus dixerunt poslerulam fuisse in Hierusalem, qux apud Deum aulem omnia possibilia sunt. Possibile
ita vocabatur, de qua Dominus dixerit, per quam namque est apud Deum camelum per foraraen acus
cameli onerati in Hierusalera intrare non possent. inlrare, non lamen apud homines. Quomodo autem
Alii dixerunt simpliciler quod de acu isla qua veslis sint hxc possibilia aputl Deum, ipse scit, et cui re-
consuitur dixerit. Sed et quidam ad spirilalem sen- velatum est. Unum aulcm scimus quia subdilur om-
sum refugientes, dixerunt foramen acus esse confes- nis natura divinis imperiis. Qui autem est sapienlia
sionem fidei, qux in Chrislo est, vel pcenilenliam. et divino eloquio eruditus, audebil forsilan el de acu
Deindealii passionem Christi volunt inlelligi in qua ejusque foramine locupletius exponere. Tamen loci
ipse lancea perforalus est; et ideo jure ipsa eadem- hujus textus totus ad lioc tendil, ut inler homines
que passio foramen acus dicilur : qux omnia huic alium quidem camelum conslitutum , per foramen
loco satis congruunt, cum aut tlives, aut quilibet acus inlraiuem invenias; alium aulein divitem uii-
Judxus depostteritgravem snrcinam vitiorum suo- possihiliter quantum ad homines perlinel, possi-
rinn, ant gravissima onera legis, necnon el super- bililer atitein quantum ad Deum, intranlem in re
 »07 S. PASCHASIIRADBERTIABBATIS CORBEIENSIS 668
giiiim cceloruin. tdcirco quicunque dicatur esse: A esse posse, prxsertim ciini et ab aliis fieri similj
cainelus, et quodcunque inlelligatur foramen acus, modopoterat, quod fecerant jain ipsi? Videlurenim
eliamsiChristus per passionem suam dicatur intrare,, sibi sensus iste conlrarius, unde ndmonemur ratio-
per illum iiitrabit iiilroitiim genlium multitudo ini nem coelestis intelligentix altitis requirere debere;
regnum ccelorum. Quotl volens Salvator ostendere; unde susceptus 811 sit>'3le metus, aut trislitia{sic-
faciliorem esse quam Judxorum , in suis glorianli- uti nonnulli codices habent), vel atimiratio, cum
bus divitiis, hanc inlroduxil siraililudinem. Quia ini totum se fecisse gloriantur qux difficillima prxrii-
quibus geutes dicebantur pauperes, in his Judxi sei cantur. Sed el Domini responsio est, quod hxc
diviles gloriabanlur. Utruni autem fines aliquos ini qttx apud homines impossibilia sunl, apud Deuin
hac seiiteiilia sermo noster expleverit, secundumi possibilia fore. Atit nunquid irapossibilia erant
mysteria benignissimi Dei (per quas vias soli Deo> apud homines, qux ipsi se gloriantur el exsultant
possibile sit implere qux promittit, etsi hominibusi fecisse? Sedet Dominus eosdem mox sic fecisse con-
viileatur impossibite), disculiat prudens lector; dum firmat; et deinceps plures fuere, qui usque ad mar-
soluinmodohoc intelligat, quod in magno sacramento lyrii beatitudinem semetipsos el omnia sua feliciter
bic atlolescens provisus est a Domino, el non ex reliquerunl. Quapropter o:i:nis hicsermo spiriluali-
evciilu, sed in sapienlia Dei prxordinatus, ut ex B i leresl accipiendus. Qtiia, ul supra in paucis oslenrii,
illo oslenderet quod ftituruni erat. Unde sequilur: satis dispensalive est introductus a Doinino sernio
810 Tunc respondens Petrus dixil ei: Eccenos re- de adolescente dilissimo, ul Judxorum repulsioneiu,
liquimus omnia el secuti sumus te, quid ergo erit no- eorum exigentibus culpis , prxmonslraret. QuoJ si
bis? Audiens Pelrtts qux jusserat huic adolescenti, apostoli intelligentes iieminem ex lege posse salvari,
audiens qux proposuerat, occasione accepta, ex his cum ipsi etiaui adhuc in lege essent : quia vehe-
liducialiler ad bxc respondit el interrogat. Resnon- mens eos hactenus amor legis, seu favor detinebat.
dil se suosque condiscipulos ea implevisse quxju Prxsertim quia necdum penitus Evangelii mysieria
benlur, et interrogat quidpro his boni sinl accepturi. ad liquidura compererant, neque veritatem hujus
Excitatur naraque subito ut interroget, qunsi lestis sacramenii ex tolo inlelligebant, et idcirco mettiiini
polenlix Dei factus, et confirmat de se suisque pro- el mirantur; nec non et tristes fiunt de rejectione
tuissionem Dei. Qnoniain et ipsc Petrtts et omnes sui generis : sicut et Paulus contristabatur, cui ob
coaposloli ejns, necnon et quain plurimi qui credi- lioc et continuus dolor erat cordis. Quanlo magis
derunl ex Jucheis, contra possibililalein huraanam adhuc rudes aposioli, quibus necdum erant reserata
per Dei gratiam crediderunt in Chrisluni, ut ipse ad plenum ccelestia sacrainenta; qui omnerasalu-
testalnr ad Pelrum: Benius es, Simon Barjena, quia G tem suam in lege adhuc, atque spem vitx in obser-
earo et sanguis non revelavit libi, sed Pater meus, qni vanlia raanclalorum habebant; et ideo forte metue-
in cmlisest (Malth. xvi, 17). Multa enim fiilucia et bant ne et ipsi sine lege salvi esse non possent. Quod
niiigna oslendilur Pelri virlus cum ait: Ecce nos re- cernens pius Magister ail : Quod impossibile est
liquimus omnia. Qui cum nudisset thesauros habitu- apud boniines, possibile est apud Deum. Quid enim
ros in coeloqui sua reliquerint, et considerasset iri- Judico tain sine effeclu videlur, quam ut ab homine
sliliam adolescenlis, uec non et diflicultateintliviuim salulem magis exspecl t quam a lege?Quid lani ei
ingrediendi in regnum coelorum,quasi qui non faci- exsecrabile quam crucis scandalum ? Ut pro crace
lcm rem consummaverint,in eoquoddiversaretique- relinquatur Iegislatio, et teslamenlum, et adoptio,
rani et sccuti sunt Doiiiiniiin, dixil grandiler: Ecce et bxreriitas legis. E contrarioDei virtuli quid tam
nos qui reliquimus omnia. Non cogitat parum quod possibile est qtiam ul per fidem snlvetur homo? ut
reliquit ipse et cxteri, sed omnia qux reliquil, et per aquani regeneretur ? til per crucem vincat ? ut
ex quanto. Quia multa suiit qux reliquit, qui seip- per Evangelium el Christi gratiam adoptelur iu
sum et omnia qux concupisci possunt in saeculoper- filium ? ut per resurreciionem Jesu Christi vivifice-
fecle pro Christi amore deseruit. Nec dubium qnod » lur? Quibus forte auditis, prxlermisso mcerore de
apostoli ct aposlolorum sequaces, licel pariun habue- iiicredulis Jurieis, cilo requirunt tle se solliciti, et
rinl, plus omnibus reliqiierunt, quia perfectius om- conlilentiir jani per ejus oberiienliamse omnia reli-
nia qux coucupisci possunt calcaverunt, qui non quisse. Quibus Doniinus:
solum vitia universa, verum etiam et semelipsospa- Amendico vobis, quod vos qui reliquittis omnia, el
riler cum mundo conlempserunt. Quod sentiens in seculi estis me, in regenerationecum sederit Filius ho-
virtute Chrisli facluiu , fiducialiter requiril: Quid minis in sede majeslatis812 SM(e- sedebitiset vos su-
ergo eril nobis? Ul virlus Christi amplior commen- per thronos duodecim, judicantes duodecim Iribus
delur, et de repromissione certiores ipsi, et omnes Itrael. Ecce omnis difficultas veniendi ad regnuin
in fide corroborenlur. El in bac ipsa nova interro- solula est, et omnis remuneralio laboris a Domino
gatione, multa sunt qux non simint nos simplici in- repromissa ; ubi el confirmatur eos fecisse qux pro-
lellectu dicta evangelica suscipere. Nam cum apc- fessi sunt, el perfectionem exhibuisse. Quia non
sloli dicantseomnia reliquis»e, etsequi se Chrislura, sufliceret si reliquisseut omnia (quodet
philosophi
quomodo supra tristes esse dicuntur, aut mirari? feceruiu, et inulti alii) nisi secuti essent Doininuin.;
ret qnomodo metuunt, dicentes : Neminem salvam non pedibus lantuin, qnod multi tunc faciebant qua-
 669 EXPOSITIO1N MATTHJEUM.— LIB. IX, CAP. XIX. 670
iibel ex causa, setl nioribus, et imilalione. Quia qtti A priusquam mitndns fterel (Joan. xvu, *>).Verbum
dicit se in Cbrislo nianere, debet sicut Cliristus am- enim Grxcuin qttod cst So5a ulrunique signilicat, id
bulavit obediens DeoPalri usque ad inortera, et ipse esl el gloriam el clarilalem. Ac per hoc, quia alii
ambiilare, ul obediens permaneat usque ad finem. codices habent clarifica, alii vero glorifica, unum
Quod necdum apostoli usque in finem compleverant, esse inlelligas. Setl el alii habent, Clarifica me apud
licct jam in prxdeslinalione Dei esset quod futurura temeliptum ; alii vero in fincm hoc habent, Ea glo-
erat. Eiideosic prxmia in prxsenliarum repromit- ria quam habui apud temelipsum, priusquam mundus
tit, ac si pro merilis, ut futura erant. Nara quod ait fieret. Taiuen unus est sensus, quia cutnessel in fornia
in regeneralione, amphibologia esse videlur , id est Dei Patris, eamdeni gloriam et claritaleni habuit
ambiguitas dictionis, quasi ad utramque partem pos- quam Pater. Et cutn restituil et donat ei nomen qtiod
sit applicnri, sicut quiriam tradunl, quori ila sit dis- est super omne nomen, clarificattir eadera claritale
linguendum: Quodvos qui reliquislis omnia,etseculi quam babuit pi iusquani inundus fieret, apud Palrein.
estis me inregeneralione.Quiaineo temporeapostoli Et hoc esl qtiod hic nunc dicitur : In regeneratione
jam renati erant in Cbristo fonte baptismalis. Ac si cum sederil filius hominis in sede majeslalis suw.
dicerel : Vos qui secuti eslis me in regeneratione Quia Deus Verbum quod caro faclum esl, in sede
IIOVX nalivilalis, el in lavacro fidei,in sanclificatione B majestatis sux sedebit et in gloria. Non aller Deus
xternx consecrationis, in adoptione perpetux hx- et alter homo, sed unus idemque Chrislus Deus et
redilatis, in resurrectione ex morluis. Unde Aposto homo. Non adoptivus Dei Filius, uon putalivus ho-
lus ail : Si consurrexistis cum Christo, qum sursum minis filius, ul niiilti hxreticoruiii male senserunl ;
sunt sapite (Cotoss. m, 1). Hxc est iila regeneralio iu sed verus et unus Dei Filius, verus et unus liominis
quam apostoli sunt seculi Christum, quam lex dare filius. Ac per hoc quia lioiuo coinmeiidalur, in Deum
non potuit, nequeex lege ilaglorificari. Sed quamvis assumplus, et Dcus homo factus. Egregie dicitur:
haec dislinclio ita accipienda sit, melius tamen ad In regeneratione cum sederit filius homiuis in sede
sequenlia in regeueralione applicatur, cum sederit majestatis sux; ne ulius de hoinine Chrislo tiubilct
Filius hominis in sede majesiatis sux; quando ex quoclipse sit Deus, in forma Dci, a Deo Palre con-
mortuis de corruptione el de terrx pulvere morlui stitutus in serie majeslatis suic. Et quin 814 con~
evigilabunt et surgent incorrupli el immorlales. formes facli erant Christo aposloli, Sedebilis ei vos,
Qux niuiirtim regeneralio , nova quxdam nativitas inquil, super thronos duodecim,judicantes duodecim
est a Deo constilula et recreatio: quando ccelum no- Iribus Israel; ut tolam clepingerel senatoriam cligni-
vuni et lerra nova creantur, his qui seipsos re- talem. Quia ipse in secleRcx et Doininus seriere cli-
novaverunl, per iliam secundam regenerationem " citur, introducuntur thioni aposlolorum, itl est sedes
ex morluis, quihus Novum tradilur Teslamen- duodecim; quia Grxce 6pov:i,Latine scdes dicunlur.
tum, el calix ipsius Novi Testamenli; cujus pro- Et dtiodeciin tbronos, ad judicandas duotlecim tri-
feclo prxmium est illa regeneratio : sicut et ii- bus, in'duodecim patriarcharum gloriam copulavit,
iius novitatis inysleriuiii est hxc renovalio. Ubi ut in circuitu throni viginti et qtwUuorseniores se-
considerandum quales nali sumus ex Adam, qua- dere dicantur, qui adorant viventem in sxcufa s;ecu-
lesque renati in Christo, et quales futuri simtis in lorum. Sed soli duodecim hanc jtitliciariam accipiunt
illa tertia nativilate xternx regenerationis. Quo- potestatem, condemnantes duodeciin Irihus Isracl,
iiiam 813 >"'"•'' prima quaeest in Atlam.omnes filii qui apostolis credenlibus ipsx credere noluerunt,
irx sunius : in hac secunria per quam ad Chrisluin illisque prxriicaiiiihus verba vitx recipere renuerunt.
transiviinus, etsi mundi a sordibus renali sumus, Insuper eos otleriinl, ejeceriinl tniiqunm rnaluin
ndhuc lamen in infirniilalibus versamur. Unde propler filium hoininis, cl persecmi suut. Itlcoque
Daviil nniiiix suae loquitur dicens : Benedic, anima ipsi inerito eorttin jutlices crunt, qui sccuti sunt Do-
mea, Domino, qui propitiabitur omnibus iniquitalibus miniim, quod proprium apostolorum fuil. Judxi
tuis, qui sanat omnes infirmitales luas (Psal. cu, 3). vero tam Chrislum qtiani et eos injuste periinerunt.
El ideo videtur mihi, ut quidam ait, hxc nativitas u Adhuc autem quidam ex hoc subtilioreni sensuni
qua vere mundamur a sonlibus, et renascimur in inlroriucil, nescio an securiorem. Dicit enim quod
Chrislo, ac si per spcculuni fieri iu xnigmate. In il- non de futuri judicii lempore Christus ista loqnilur,
lam vero regeneraiionem qui pervenerit, in qua sed rie vocalione genlitim universariim. Nec enim,
Chrislus esl primogenitus ex mortuis, mundissimus inijuit, tlixil : Ciini venerit filius bominis sedens
erit deinceps a sordibus, et ab omni infirmitale seu super seriem majeslatis sti;e; seJ, cum sederit in
corruptione sanus et incorruptus. In qua nimiruui sede majestatis sux. ln setie auteni majestaiis sux,
rrgeiieraiione conformes erunt sancto corpori glo- exeo riicit Chrislum coepisse setlere, ex quo gentes
rioso Christi sedentis in sedeglorix suae.Tunc autera creriere cceperunt in eum. Et ex quo Christus seriet
lilius hominis ad plenum seriebit super se.lein glorix super sedein sanctam sux niajcslalis, ex eo apostoli
sux, cum ntilliis conlemptibilis et inglorius fueril in sederunl super lliroius riuoriecim, iri est in omnibus
regno ejus. Tunc eliam et oralio ejus ad Patrem Chrislianis seciindum riiversilales nniinnruni. Expo-
coinpleta monstr ibitur, qua oral: Pater, clarifica me nitenim, quotl sictit Juri.corunt popiilus in tluodteiin
twpud lemetipsum clarilale, seu gloria, quam habui Iribus fnit tlivisus : sic et iiniversus populus C »•{-
 671 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 672
slianus divisus est, et collectus cum eisdem qui cre- A cenderunt, et coxdificantur in civilate illa Hierusa-
diderunt ex Judxis, in duodecim tribtis, secundum lem, quaeest thronus Dei et templum.Ad quod quae-
quasdam proprietates animarum, et diversitates cor- rendum si omnes electi apostotorum sunt sedesvel
dium ; quas solus Deus, qui novit omnia abscondita eorum consortibus, licet ad eorum numerum in duo-
cordis, cognoscere et discernere potest. Utquxdam decim sedibus dispositi, quid esl quod ipsi omnes
animx sint de tribu Ruben, quxdam de tribu Si- rursus siraul cum aposlolis in persona Christi una
meon, vel Levi, vel Juda, seu cxterorum. Dicitenim sedes seu thronus esse dicuntur ? Nec enim dixit:
quod siciit omnes sancti quinque virgines prudentes Cum sederit filiushorainis in sedibus suis; sed, cum
esse dicuntur, quamvis sint innumerabiles, propter sederit in sede majeslatis sux. Nonenim plures esse
quinque sensus spirituales : sic et omnes peccatores leguntur, sed una ; quia non una Christi et aposto-
quinque virgines fatux accipiuntur, quamvis sint lorum aequalitas prxdicalur. Quoniam elsi omnes
innumerabiles, propter quinque sensus carnis. 815 apostoli una virtutum genera habuerunt, non lamen
Deinde adjecit: Et sicut omnes Ecclesix Christi omnia unusquisque eorum ad perfectum , sed unus-
seplem esse dicuntur Ecclesix, quamvis raullx sint, quisque eorum in aliquo privato bono perfectior fuit
propter septiformem donorum gratiam; ut puta quara alter ; et ideo nequaquam vel inter omnes ha-
omnes in quibus abundal Spiritus sapientix una ha- B bere potuerunt dona Spirilus sancti, qux Christus
bentur Ecclesia : sic et in cxteris virtutibus Spiritus in throno suo solus possidet. Quia ipsi omnes in cir-
sancti, una colligitur una generalis Ecclesia, propter cuitu throni sedisse leguntur, Christus autem super
unitatera ejusdem Spiritus sancti, qux in septem omnem Ecclesiam et super omnem sedem ad Patris
dividitur propter distributionem donorum.ut septem elevalus dexteram ab omnibus adoratur. Verum quod
tantnm inveniantur. Similiter et propter dona seu Christtis omnes virtutes xqualiler habuit, qux forte
gratiasduodecim quas in persona duodecim virginum in partes aposlolis ad modura singularem, in singulis
exponit angelus in libro Pastoris. Si cui tamen pla- claruerunt: Christus vero in omni virtute et gratia
ceat Scripturam recipere, inveniuntur omnium Chri- xqualiter perfeclus fuit, quia in ipso omnisplenitudo
stianorum duodecim esse tribus secundum graliam divinitatis corporaliter inhabitasse credilur, omni-
singulaedistinctx, quas in eisdem virginibus angelus que gratia. El ideo ei una est sedes cum Patre, cum
iile designat; ita ut omnes animx in quibus prx quo ab omnibus adoralur, et congtorificatur Deus.
cxleris virtutibus prxcellit virtus veritatis, una sit Sequitur :
tribus, sicut in eisdem una prxcellit virtus. Sic - Et omnisqui reliqueritdomum,vel fratres, aul soro-
et in reliquis, quia non oranes gratix in omnibus res, ant patrem, aul malrem, aul uxorem,autfilios, aut
"
xqualiter sunt; sed unus quidem antecellit in ista agros, propternomen meum, centuplum accipiet, et
virlute, aller vero in illa. Omnes tamen Christiani, vitam mternam possidebit. Locus iste congruit cum
in quibus habitat Christus, sedes sunt Christi. Et ista sententia qua Salvator ait : Non veni pacem
hinc est quod ait: In regenerationecum sederit filius mitlere, sed gladium (Matth. x, 34). Veni enim ho-
hominisin sede majestatis sum, efvos sedebiiis super minem separare a patre suo, et matrem a filia, ct
thronos duodecim.Ex quo promittit eis tempus Chri- nurum a socru sua, et inimici horainis domestici
stianitatis fulurum post suam ascensionem, quando ejus, de quo jam supra dixi. Sed hic Petro inlerro-
omnes susceperint verbum apostolorum in se, sicut ganle in persona omnium apostotorum, quia re-
verbum Chrisli. lllud est autem lempus regenera- sponsum est, ne forte postea legentes haec Christi
tionis, quando homines regenerali per baplismum promissa, xslimarent apostolis tantum ista promissa
facti sunt, et deinceps ex filiis hominum filii Dei. Ex fuisse, consulte satis superaddidit dicens : Et omnis
quo terapore ccepit Christus sedere in sede majeslatis qui reliquerit, id est sive Judxus, sive gentilis, seu
sitae, sicut leslalur Propheta de gentium unilale ac alius cujuslibet conditionis. Quamvis enim non
fide : Regnabit Deus super gentes: Deussedet super ita perfecte ut apostoii, tamen quicunque et
seilem sanctam suam (Psal. XLVI,9). Quicunque quantumcunque reliqucrit, non ob aliud quam
crgo Christum in se credendo perfecle suscipiunt, 817 propter nomen Chrisli, centuplum accipiet
scdes suntmajestatisejus.Namet apostolorum throni etiam imprxsentiarum, et vitam xternam possidebit
sunt, qui eorum susceperunt doclrinam, quod bene in futuro. De qua sane sententia multi carnales
cominendans Propheta : Illic, inquit, sederunt sedes dubitant, dum non senliunt impraesentiarum, qux
injudicio (loquens de Hierusalem, qux est Ecclesia bona spiritales percipiant cenluplicata. Utpula, qui
Dei vivi), sedes super domum David (Psal. cxxi, 5); palrem reliquerit mortalem, cujuslibet conditionis,
ad quam Hierusalem, qux xdificatur ut civitas, nonne magis sibi elegit, cum Deum sibi acquisivit
asccnderunt tribus, tribusDomini de gentibus aggre- in patrem? Nonnein illo centuplicala palernitas con-
gata in teslimoniiim Israel, quia credere nolnerunt stat? ut illi obsequatur diebus ac noclibus, ctijus
8d confitendum nomini Domini, et ad condemna- hxreditalem cum perceperit, nunquam amissurus
tionem perfidorum. Sedebunt ergo sedes in jutlicio ; est. Qui postquam substanliam tradiderit suis, nun-
quoniam ipsi apostoli super quos primum Christus quam moritur, ut suos in posterum orpbanos relin-
sedet, sedebunt et ipsi super sedes suas, id est super quat filios.Porro de fratribus quid dicam, vel soro-
816 easdem duodecim tribus et thronos, quae as- ribus, cum germauilas nulla felicior, ueque verior
 673 EXPOSITIO 1N MATTH^UM. - LIB. IX, CAP. XX. 674
quain illa qux in Christo invenitur. Sic et reliquai A conlra naturara in ea oliva inserli sunl. Ubi non
onmia,'si vere matrem habuerit Ecclesiam Christi,, audiendi suut qui volunl accipere de angelis hoc di-
cum qua et in quam quaeChristi sunt omuia, imprx- ctum esse apostalicis et hominibus, quasi qui anli-
sentiarum habebit bona multiplicala. Hinc quoque> quiores sint creati hominibus et gloriosiores ac pri
aposlolus Petrus gtoriari jubet suos, tanquam nihill mi, nunc suis exigenlibus culpis qui facti sunt no-
hahenles etomnia possidentes. Ex quo loco quidami vissimi; et homines qui erant novissimi dutluni
carnaliter sapientes introducunt mille annorum fa- facti sunt primi. Quia etsi ratio 819 videlur ulla
bttlara, dicentes post resurrectionem nobis centu- esse, non tamen hic sensus circumslantix leclionis
plum omniura rerum quas dimisimus et vilam xler- satis congruere videlur. Prxsertim quia qttas rctro
nam esse reddendam, non inlelligentes nisi carna- dicta sunt, et qux sequuntur in parabola de Judxis
lia. Et quod si in cxleris digna sit repromissio, ini et gentibus, niagis congruere videntur. Nec igilur
tixoribus foeda apparet turpitudo; ut qui unam proi aposlalici angeli recte in hac parabola novissimi
Domiuodimiserit, centum recipiat in futuro. Ctimi dicuntur, co quod non sunt in ordine corporis, nec
' Dominusdicat in hoc
ipso Evangelio quod in resur- salvaulur sicut Judxos satvandos esse dicimus. Quia
reclioneneque nubent neque nubentur, sed erunt sic- cum venerit pleniludo gentium, lunc omnis Israet
ul augeti in cmlo (Matlh. xxn, 30). Idcirco talis est.>B salvus fiet. Neque recipere oportet eos qui dicunt
sensus, ut qui pro Domino carnalia dimiserir, spi- primos debere inteiligi, eos qui salvanlur fide per-
ritualia in liac Christi Ecclesia percipiet cenlupli- cepta Christi, propter observanliam mandaloruni
cala, salvo suo thesauro in coelesiibus quo cunctai Dci; novissimos vero qui non sunt digni tali ordine,
reposuit. Qux nimirum bona, comparatione et me- vel lanta gratia salvari, sed post pcenas el suppli-
rilo sui ilaerunt mulliplicia, quasi si parvonuinero, cia; qui dc gehenna salvandi sunt, cuni fuerint com-
Cciilenariusnuraerus qui perfeclus coronatur in dex- plcta et exsoluta qux propriis meruerunt peccatis,
tris comparetur. Sed si omnia quxcunque relinqui el ideo novissimi dicantur. Qui profeclo sensus,
possunt in hoc sxculo, relinquimus, nisi vilia el lara in hoc loco quam in atiis quibuslibet locis,
peccala primum relinquamus et camales concupi- damnandus esl: ideo el in hac parabola qux sequi-
sccniias, paruin est quod agimus. Et ideo multum lur valde est prxcavendus.
cst, in quo Petrus gloriabatur dicens : Nos qui re- (CAP.XX.) Simile, inquit, regnum cwlorumhomini
liquiinus 8180m"'a> elsecuti sumus te, quid ergo patrifamitias, qui exiit primo mane, conducere ope-
eri t nobis ? Sequilur: Multienimerunt primi novissimi, rarios in vineam suam. Parabolarum obscurilas ni-
ct novissimiprimi. Longejam retro figuras de voca- niia est valde qux a Christo Jesu prolatx sunt, ncc
tionc gentium et repulsione Judxorum, Salvator '-' cxposilx: In quo sunt omnes thesauri sapientiw et
inlroducit, ut instruat discipulos suos de tanlis my- scienliw absconditi (Cotoss. n, 3). Maxime tamen
sleriis, quod nunc apertius quasi conctudit; miro- hxc obscurissima est, de qua quidam specialius pro-
quc modo sic istam proponit sententiam, ut et qux pheta dixisse testatur : Aperiam in parabolis os
rctro prxfigurala sunt manifeslius confirmet; et meum,toquar proposilionesab inilio (Psal. LXXVH, 2).
qux diclurus est sequenti parabola, in hoc nno ver- Et: Eructabo abcondita a constitulionemundi (Matlh.
siculo declaret. Quia Judxi, qui primi erant et glo- XIII,35). Quapropter imploranda est gratia Salva-
riabantur in Iege, facti sunt novissimi propler duri- loris ut eo spirilu intelligatur quo prolata est de
tiam cordis sui el proditionem in Christo. Populus thesauro sapientix atque scienlix Dei. Nara com-
autem gentiura, qui in novissima hora novissirai paratio ejus omnis per se absoluta est, etsi perso-
vencrunt, et crediderunt in Christum, facli - sunl nisest distinguenda, elsi discernenda teinporibus.
primi. Sed considera quam provide Salvator loqui- Unde paterfamilias nerao alius quain Dominus no-
lur. Non enim dixit: Omnes qui erant novissimi sler Jesus Chrislu.s reclc accipitur; quia et horao
primi, sed, mulli: quia sunt oranino ex Judxis qui est, et totius humani generis curain gerit; et in
primi fuerunl, et nihilominus quia crediderunt in .,-. omni tempore universos ad culiuram Iegis divinx
Christum periuanserunt primi; sicut apostoli fue- conducere nunquam cessat. Qux ltimirum figura
runt, et raulti Judxorum de seraine Abrahx sccun- ex his qux prxmissa sunt intelligitur, quod ait :
duin carnem; qui eliam nunc prirai inter primos Mullierunt primi novissimi,et novistimiprimi. Ubi non
connumerantur et habentur in fide. Sicut et mulli teraporis a Domino differentia prxdicatur, sed fldei
ex genlibus sunt novissimi, nihilominus permanen- raerita 820 distinguuntur. Propter quodomnis hxc
tes novissimi; quia aut nolunt credere, aut quia parabola videltir esse assumpla, ut discamus quomo-
male se traclant, elsi videntur esse in Ecclesia cum do Salvator nosler universos in hoc mundo possidet
non sint. Unde de utrisque dicit Aposlolus, et quia subjeclos, el quasi Dominus in domo sua disponit
ex Judaeis reliquix salvx factx, et quia ex gentibus electos, qui profeclo Dominus ac paterfamilias ha-
licet in radice bonx olivx inserti videantur multi bet vineam, universam scilicet Ecclesiam, qux ab
pereunl Nam iili cttm essent rami sux olivae. pro- Abel justo usque ad illum ultimum electuni qui in
j>ltr lncredulilaleni suam fracli sunt cum esserit fine mundi venturus est colligitur. Ipse namque est
Oleaster, ne et ipsi frangantur. Quia si naturalibus palerfamilias Christus, qui de seipso in Evangelio
taniis non pepercii, ne forte non parcat et eis qui dicit : Ego sum vitis vera, et vos palmites (Joan. xv
675 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 676
5). Ac per hoc quicunque ab initio mundi salvali, A Porro sexlam et nonam ideo simul junxisse videlur,
sunt, in hac vere quasi palmites in vite manserunl. quia illo in tempore ab Abraham usque ad David,
Quia sine fide Christi nullum ferre fructum potue- major Deo frequentia fuit cttm sanctis Patribus,
runt. Et ideo Apel primus in figura Christi ac si cum quibus decrevit disponere testamenta salulis
propheta juslissimus, agnum Deo Patri obtulisse humanx, sicut, lector, diligenlius potes enumerare.
atque immolasse legilur; ostendens eum fide et ope- Quia post Noe ad neminem legimus Deum locutum
rlbus suis agnum esse venturum, qui offerendus fuisse, nisi primuin ad Abraham, deinde ad Isaac et
erat pro salule tolius mundi Deo Patri hostia in Jacob quam frequenter : ac non post multum tem-
odorein suavitatis. Unde ef ipse Abel quia mansitin poris ad Moysen et Aaron quibus legem dedit; sic-
fide Chrisli, ac si palmes in vite, occisus est in fi- que ad Jesum Nave usque, quam frequenter exivit
gura ipsius, et factus est propago ex vile, ac testis conducere operarios; ac deinceps ad Sarauelem el
fidelis. Sicque deinceps Ecclesia Christi propagatur David usque pervenit, quando chorus prophetarum,
el excolitur, ac si vinea a suis culloribus, quos ipse aC si nova lux, in niuiido emicuit; cum quibus uova
quasi paterfamilias pro mercede xternx vitx ad rursus fcederafirmavit. Quibtis 822 l"'°fecto spatiis,
excolendam vineam conduxit opcrarios. Ac per hoc ac si in duabus horis siinul junctis,cum singulisquibus-
ab initio sxculi, quot sanctos, quasi tot palmiles mi- B que generalionibus instantius testamentum compo-
sit. Hic itaque paterfamilias, ad elaborandam vineam suit, seque venlurum in carne aperlissime reproraisit.
sUam, primo mane et hora terlia, sexta, nonaque et Unde si bene consideres, lector, totidera teslamenta
undecima operarios conducit. Quia a mundi hujus humano generi conslituta, invenies per singulos,
inilio usque in flnem, ad erudiendam plebem fide- quotidem ad forum enumeratur egressus. Sed cuni
lium, prxdicatores congregare et advocare non de- nullo horum ex denario convenit, nisi cum primis
stitit: non quod alii sint ipsi operalores ac merce- quos misil; cum cxteris vero, lantum quod ju-
narii qui coiidncuntur, et alia ipsa vinea, sed omnes stum esset se daturum spopondit. Novissimls vero
simul qui vocanlur ad vineam una Ecclesia sunl, post increpationem otiositatis, solunimodo, Ile et
unaque vinea de vite, qux Christus esl, propaginata. vos in vineam meam, dicit, quia graluila Dei gratia
In qua et ad quam qui intrat, vei qui conducilur, est, quod eos, licel in undeciraa liora, de foro con-
nemo otiosus, sed oinnes operarii esse debent. Quia ducere dignatus est. Sed quia in hac parabpla, omne
nemo est, etsi non alios, qui seipsum exercere et, prxsens sxculum, ab initio mundt usque ad finem,
excolere non debeat, ut fruclum ferat Christo, et ini voluit ac si unum diem intelligi, ideo ait, quia exiit
vite maneat. Novit ergo quicunque vere manel ini primo mane, ut nou ad ordinem tanlum illud refe-
Chrislo, quantus qualisve sit 821 hujusvineae labor, C ras, quod ait, primo, verum etiam ad inilium mundi;
qualisque cullura, ne palmes luxuriel, et ne vitiai quando, ut dixi, primum condidit alque instituit,
subrepant; quantave custodia mandatorum Dei, nes ut servaret et cuslodiret quodei primum commisit.
frucluosa vitis maneat. Ubi moneo auditores de hac die, per quam oinne
Sed quid est quott ait: Exiit primo mane ? Nun- lempus prxsentis vitae intelligimus, ne magnum
quid non satis esset dicere : Exiit mane ? Sed quiat aliquidseuimpossibilepercenseant; quia quanlura ad
addidit, primo tnane, Voluit aliquid innuere. Porte! nos, forte magna dies, sed quantum ad Dei Patris,
ut intelligeremus de initio sxculi dixisse, quando) et Filii et Spiritus sancti xternitatem, modica alque
priraum exiit et creavit horainem, ac posuit in para- exigua est dies lotius temporis. Quia in illa xlcrni-
di o, ut operaretur et custodiret eum; quando dice- tate nOnnisi una est dies, cle qua dicitur : Quia me-
bat per singula opera sua: Et factum est mane. lior est dies una in atriis suis, super mitlia (Psal.
Quod mane, licet jure primum intelligatur, forte adI LXXXIII,11). El si itla xlernitas una est dies, ne
comparationem cxlerorum dierum primura dicitur. mireris si omne hoc prxsens sxculumprounaposuit
die paterfamilias quinquies di-
Quoniam per singula horarum spalia, in quibus pa- die; in qua nimirurn
terfamilias ac si sol refulsit, et exiit ad conducen- cilur exisse conducere operarios in vineam suani.
dos operarios. Mane, cum eis lux diurna nova exortai Quod non absque dictura esse xstimo sacramento.
est, donec sol juslilia? obscuratus in cordibus singu- Qux curiosus lector forte potest quxrere : quare
lorum, quasi declinanle die, ad occasum propierr quidam operarii mane conducti sunt; et post hoc,
deliclorum caliginem, verteretur in noctem. Et ideo) non circa horam secundam, sed circa horam tertiam
per singulas horas quasi ntane fuit : ita ul primo) exiit, et conducli sunt alii; post quorum condu-
raaiie recte exisse dicatur, quando Adam, et Abel,, clionem, quare non circa horam quartam, vel quin-
et caeteros Patres ad operandara et excolendam vi- tam, sed circa horam sextam exiit, et alips misil in
neani, id est juslitiarii; conduxit. Sed nemo eorum,, vineam ; ita nequecirca septimam vel octavam, sed'
nisi qui novissimi vocati sunt', respondit : Quiai circa nonam. Et novissime non circa decimam, sed
riemo nos eonduxrt; quoniam omnes illi Veteriss ad undeciraam exiit, quando invenit stantes tota dic
Testamenti Patres conducti fuerant, et habuerunit otlosos, eo quotl jam in novissima hora essent. Ne-:
notitiam Dei, el scierunt Dei promissa, gentes veroo quaquani 823 >g'tur absque rationefaclura credo, ut
neque Deum sciebant, neque proraissa ejus ; et ideoo inter itlud mane et tertiam, moilictiin tempus, ac si
exciisabililer rcsponderuiil : Quia neinonos conduxit. una hora intercepta sil, et non secunduni tempora
071 EXPOSITIO IN MATTHiEUM.— LIB. IX, CAP. XX. 678
quaeposiia sunt, inter terliam et sextam, ubi du- A lantuni ex denario diurno conventionem fecit. Qnia
plitin iutcrvenit tempus medium, sicul ut inter sex- pnesciebat omnino Deus quod praevaricalurus eral
lam et noiiam. Ad ultimum vero rursus inter nonain Adain, paclura vilx cum haberel, posse non mori,
el miileciinamuna est hora, sicut et prius inter ma- et oinnes postmodum in diluvio essenl periluri; el
liilinani et lertiam. In quibus quinque ordinibus, ideo certum ad eum fecit pactum, quasi ex denario
nescio c|uid musicura videlur sonare; ut dux exlre- xlerux vitx, nequando dicereut illius horae ope-
initates medix sirapium habennt numerum atque rarii, propterea eos neglexisse Dei mandata, quia
uiiiim , dux vero inedictates medix duplum; nesciebant qux prxmia fuerant repromissa bonis,
ul siugulx medietates duplx suo respondeant quxve pcena impiis. Deinceps auteni cum reli-
simplo el faciant quod diapason Grxce voca- quis operariis nulla mcntio facta est denarii, ne-
tur. Undc quidam permoti doclores has quinque vo- que citm eis certura pactum iniit, neque taxatum
catioues Cbristi ad quinque sensus retulerunt ho- prxmium repromisit, sed quod justum fuerit, inquit,
ininuin, quibus imprxsentiarum nos sentire co- dabo vobis. Sciebat enini benignissimus palerfarai-
gnoscimus. Et dixerunt in prima vocatione tactum Iias largitatem suam et misericordiam, quia tantum
instiluisse; eo quod raulier dixeril serpenti quod paratus est illis retribiiere quanlum mercenarii
Deus dixerit : Non manducabitis ex eo, neque tan- B nunquam sperahant recipere. Sicque conducth.sunt
gaiis euiii. Odoralus autem in sccuudo a Domino operariihorxilliususque addiluvium, inquonimirum
consecratur; propter quod et Noe sacrificium boni lemporequilaboraverunt, cuin Abel jusloreceperunt
odoris oblulit Doraino : unde diclunt est: Odoratut- 825 Janl eumdera deiiarium , quando Christus de-
queest Dominusodorem suavitatis (Gen. vm, 21). scendit atl inferos, et recepturi sunt adhuc plenum,
Porro guslus fuit in Abraham gratissimus Deo ; cum tota eis immorlalitas fuerit restituta in prae-
propler quod et pavit angelos, imo Deum in angelo : mium. Hota vero tertia fuit, quando exil ad Noe
apposuit eis panes absconditos vel subcinericios de innovato mundo, propler aquas diluvii, cum quo
similagine ; et vitulum lenerum qui occisus est ad rursus pactum iniit novum, fcedera composuit, prx-
epuluin propler gaudium quia revixitet invenlus est cepta dedil, ipsi et semini ejus usque ad Abrahaiu;
qui perierat et morluus fuerat, prodigus filitis.De quos quasi de foro ad vineam operarios misit, ubi
quo sane gustu dictura est : Gustale et videte, quo- eos quasi negolianles et lucra prxsentis sxculi se-
niam suavit est Dominus (Psal. xxxm, 9). Auditus clantes, otiosos invenil. Otiosos quidem, quia niliil
aulem, ut quidam volunt, in Moyse a Domino dedi- quod prodesset eis operantes invenit; quibus ail,
calur, quando de cteloab eo vox Dei audila est,facta Ite el vos in vineam meam. In foro quidem eranl,
a Doraino.Quemalii sensum per David, et in David C et ideo extra vineam ; id est, quia lucra nuuidi se-
Deo consecratumaccipiunt. Qiiiapereum, nonminus clabanlur, in negotiatione sxculi positi. Propterea
ijuam per Moysen,Chrislus reproraissus ad nos ex- in foro eos invenisse quain recte dicilur. Uhi juxta
ivil de fructu ventris ejus. Et ipse in Euphrata hxc aliam paraholam uxor venalis ducitur, viila emilur,
omnia completa audivit, etinvenit sponsam ipsius in et juga boum quinque probantur. Idcirco dum in
cainpis silvx, quara Moyses prius iElltiopissam in foro sunt tales, neque ad nuplias sponsi, neque in
figura Chrisli duxit uxorem. 824 Porro visus, qui vineam Cbrisli, temporalia lanlum sectantes, venire
supra omnes seusus honorabilior est, in adventu el operari in ea possunl. Porro ad Abraham pater-
Cbristi lolus illuminalur. De quibus oculis, quia vi- farailias qtiasi, hora sexla exit, cum eum eliam ho-
derunl Christuin, dicebat ipse ad apostolos : Beati spitio suscepit, ac deindc nova prxcepta dedit, el
oculi qui vident qum vos videtis. mtillis eum erudivit doclrinis, el instituit disciplinis,
Haecidcirco dixeriin, ut intelligat prudens audi- cum qtio pactum lestamenti fecit, et quod in semine
tor, qtiia opera Dei et verba pleua sunt sacramentis. ejus bcnedictio onmium gentium futura esset, eliam
Nam sicut anima, cum sit in corpore, per hos qtiin- cum juramenlo firmavit. Sic quod eum, et oinnes
que sensus corporis foras exit, el senlil corporea : Patres el patriarcbas, qui eo fuerunt in ternporc
ita Cbristus per has quinque xtates, ac si per toti- D usque ad Moysen, vel melius usque ad David , in
dem boras, exiit, cum sit uhique tottis, dum seip- vineam suam misit, non ut otio in ea locati torpe-
suin inanifeslius innotuit, et legibus suis eos insli- rent, sed ut laborarent et excolerent eam. Deindc a
tuens, venit conducere operarios in vineam suam, Moyse,vel a David, cujus de semine et de fructu
qui nos per hos quinque sensus male ad exleriora: venlris ejus repromissus esl Chrislus, eos et omnes
diffusos, intus ad se benignissime revocarel, ne fo- cultores fidei, ac si operarios, ipse in vineam suam
ras male prolapsx aniinx penitus deperirent. Hoc conduxit. Qux vinea, leste Proplieta, doinus lsrael
quippe exitte fuit, cum per aliquam efficientiam eratex iEgypto translata el transplantata, qux vinea
cum sanclis Palribus, nova instituit jura, et pa- vocabalur Sorech, id est electu. In qua plane vinea
cis fcsdera repromisit; ita ut visibili forma eis- omnis ille anliquus el Hebraicus Dci populus labo-
dem sanctis, eo in terapore appareret. Nam primo> ravil; quos ipse paterfamilias , Christus videlicet,
mane exiii, quanclocum Adam protoplaslo suas le- ab ipso mundi exordio elegit, alque instiluit ad fi-
ges instituit etprxcepta dedit; quem posuii in para- dera. Et quasi erecla linea, per oranes Palres et pa-
digo ut operarelur el custodiret illum; cum quo triarchas usque ad cuuiilciii Christuin,eoruiii genea-
679 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 680
logiam erudire et insliluere ad fidem non destitit, et A cedem suam, incipiens a novitsimit usque ad primot'
per eosdem laborare, excolere, eamdem 826 vl~ Considera quia tero dicitur, cum finis sil ipsius diei
neam minime cessavit. Ad undecimam vero, jam ad qua missi sunt operarii in vineam , et non in alio
gentes secundum Scripturx sanctae reproinissiones, mane. Unde in ipso eademque fine lemporis, ante-
incarnatus exiit, et venit in mundum, conducere quam illa beata illucescat dies, judicium est fulu-
operarios in eamdem vineam electam quam sibi rura. Et discernendi sunt jusli a peccatoribus, ul
acquisivit in brachio forlitudinis sux,.et ex --Egypto tollatur impius 'ne videat gloriam Dei. In quo pro-
educere curavit, ut una csset vinea, sociique culto- fecto judicio, singuli sua recipient qux gesserunt,
ies in fide, et comparticipes prxmii sicuti et la- scilicet operarii vinex, vel singuti palmites fructura
boris. Ad quos cum venisset Deus horao faclus, laboris qui" manserunt in vite, quibus reddendus est
invcnit eos de gentibus slanles extra vineam. Quibus denarius, id est illa xterna vila, quoniam ipsa est
dicil : Quid hic ttatis tota die otiosi ? Nequaquam merces bealorum, qux omnibus ac singulis una et
sectanda sunt deliramenla hxreticorum qui dicunt, sempiterna eril. Sed in ea diversi gradus merito-
quod ideo parali dicantur slare ad opus tota die rum, propter illud quod dicilur, quia reddet unicui-
oliosi, eo quod in coelestibus animae reraotx non que juxta opera sua. Procurator autem quis sit, cui
fueranl conductx in labore operis, sed paralx ut atl B dicil paterfamilias : Voca operarios, et reliqua, non
corpora venirent. Unde ita, inquiunt, loquilur Evan- iinmerilo quxritur. Prxserlim cum Ariani ex hoc
gelium, quasi plurimi essent qui conducerenlur, non loco laborent suum firmare errorem, dicentes alium
auiem et qui conducerent. Mulla quidem ex hoc procuratorem ipsius Spiritum sanctum; eo quod non
parabola illi sic suis allegorizant sensibus , ut mi- unius, inquiunt, substanlix possunl csse, nec una
sceant suos errores divinis xnigmatibus. Sed nos persona, neque eis una est dignilas. Si autem, in-
cos tota die oliosos stetisse dicimus, quia non in qtiiunt, aller paterfamilias est, et alter procurator,
labore legis fuerunt, non in aliqua Dei cultura, sed non est eis xqualilas cum Patre, quibus nec una
male stabant.otiosi suis juribus decertanles, erccli substantia est. Et ideo minor Filius quam Paler,
conlra Deum ne crederent. Slabanl aulem ac si la- minor etiam et Spiiitus sanctus quam ipse Filius.
pides erecti, quos adorabant in deos, similes eis Proh dolor! quam parata est hxretica pravitas
facti; nec proficiscebantur, sed permanebant immo- semper qux recla sunt depravare, et veris venena
biles lola die, ac si ab initio sxculi usque in novis- falsilalis miscere. Et ideo diligenlius perquirere
simum teropus adventus Chrisli. Unde et Joannes : oportet, iste quis sit procuralor , quem Dominus
f<'t/io/i,novissima hora esl (I Joan. n, 18). In qua vinex ac si subjeclum vocat, ne forte in Trinitale,
si quidem hora conslanler interroganli vel increpanti *-qux Deus est, gradus (quod absit) ut Ariani vo-
dicunt, quia nemo nos conduxit. Nulltts quippe ad lunt, vel utla differenlia fingatur 828 "nter Palrem,
eos patriarcha, nullus propheta venerat, nullusque et Filium, et Spiritum sanctum, cura sil una deitas,
doctor vitx, nullus prxdicator salulis. Quid ergo una substantia, Pater, el Filius, el Spiritus sanctus,
cst dicere : Nemo nos conduxit ? nisi quia vitx vias unaque xqualitas. Quapropter Iicet Spiritus sanctus
nemo nobis prxdicavit. Et notandum quod untts jure dici possit procurator, sicut et consolator, la-
paterfamilias est, qui per omne lempus sxculi quin- nten absolulius ille ordo angelicus procuralordicitur,
qnies est egressus, ct in novissima vice totum se qtti curamgerit Ecclesiarum Dei. Quoniam, sicut ait
exhibuit ut fuerat repromissus Deus homo factus , Apostolus, quanto lempore hxres parvulus est, usque
ut inconfusibiles operarios doceret verbum veritatis, ad propfinitumtempus a palre sub tutoribus est et
el milteret in vineam suam , ipse vitis vera, prc curaloribus, ila et Ecctesia Chrisli sub eisdem
mercede denarii mercenarios, ut per opera vinea procuratorilius servatur spirilibus, qui constituti
ipsi transirent in adoplionem filiorum Dei, et fierenl sunt a Christo ia ministerio sanctorura, quos ceco-
per eum, qui verus ac proprius est filius , xterni iiomos jure vocamus, froplereos qui hxreditatem
Palris filii. Nec immerito 827 '8'tur per singulos »j accepturi sunt salutis. Nec mireris, si unus eorum
dics, harum horarum, Ecclesia Chrisli, quasi in me- pro raultis inlroducilurprocurator, quoniam et in sx-
nioriam, laudes Deo concelebrat, ul se revocet ad ea cularibus lilteris, quain sxpe unuspro multis tropice
quac inlus sunl, etad Deuni mens lota redeat. Undc dicilur. Cui dicitur, Voca operarios, quoniam in tuba
primo mane tola colligitur in laudibus , quando nia- Dei, et in voce archangeli, mortui qui in Christo
tulinos dicerc hymnos consuevit, ctini eisdemqut sunt, resurgent primi, quod esl sero vocare ad prx-
primam jungens , se tolam Deo consecral. Sicquc mium. Quorum officioetiam el nunc, quando animx
tertiam, et sextam, nonamque pcragcns , passioni: sanctorum ad requiem deferuntur, denario xternx
Christi recurrens vestigia, vcspcrtinis laudibus , ai vitx remuneranliir. Sed per eosdem angelos,jubente
si in novissima hora diei, qttinariam vocalionis no Domino,a novissimis hxc remuneratio incipitur; quia
strae forraam in laudibus explet; ut per hoc ac priores facli sunt, qui sub gralia novissime venerunt
laudem ac gloriam Crealoris sui unusquisque se re- ad vineam, quara qui sub legeoneralegisporlaveruiii,
ferat. et propriis desudarunl laboribus. Quoniam mnjora
- Cumseroauiem faclum essel, dixil dominus vinea sunt dona Christi, quam merces legis; et ideo ab
vrocuratori suo : Voca operarios, el redde illis tner- Apostolo inxatimabiles divitix Christi dicuntur dona
681 EXPOSITIO 1N MATTILEUM. — LIB. IX, CAP. XX. 682
misericorclix el boiiitatis ejus. Nam merces ex dono A tera diei, aestus ac ponderis portaverunt, unusquis-
iiulla est, quia debetur ex opere; sed graluitam gra- que prout vocatus est, secundum mensuram hora-
liara Deusomnibus ex fide, et justiiicationem dedit, rum et spatia temporis. Et ideo qui primi venerunt,
et non ex mercede legis tantum. Et ideo quia cre- cum quibus conyenlio facla est ex denario, murmu-
didit Abrabam Deo, reputatum est ei ad justitiam. rasse dicuntur; quamvis nultu$830 murmurans,
Attende, quxso, quam naturalis ratio prxtexilur, aut invidus, regnum ccelorum accipere possit. Quia
cum ab his incipitur remuneratio, qui sub gratia et ista itaque murmuralio, non de justilia, sed pro-
versantur. Seroper enim libentius damus aliquid eis fecto ex invidia nascitur; eo quod novissimi co-
quibus pro solo honore et bonitate nostra damus, aequaniur eis in praemio,qui priraa hora conducti fue-
quam bis quibus cogente mercede quidpiam reddi- rant, licet ipsi acceperint denarium, de quo conven-
mus. Nam omnes qui ante adventum Chrisli fuerunl, tio facta fuerat. In quibus profecto rebus ac verbis,
quasi ex operibus legis, etiani in fidc Chrisli jusii- nimia obscurilas est, nisi diligenlius hxc, ut para-
iicantur. Genles vero pro sola misericordia Dei bola discutiatur. Quoniam non personarum acceptio,
tona perceperunt salutis. Unde ait Aposlolus: sed tota justilia est, cum uni reddidit quod debuit',
Gentes autem tuper mitericordiam honorare Deum et alteri donavit quod voluil; et hocest juste facere
(Rom. xv, 9). Et ideo quidem ad rem perlinet'. B quod volo. Utrosque tamen gratis vocavit, et in la-
bonitalis Dei, ut novissimi gratuitam perciperent bore prxfecit, ut mererentur accipere. Ubi tota Ju-
graliam, dum nihil prioribus in 829 '"° defrau- daica nalio, qux vocata est per hos quinque gradus
dalur, vel minuitur merces. Ergo ut ostenderet ad culluram vinex, simul depingilur, ac si uno cor-
Deus inxstimabilem misericordiara suaro, et di- pore, in quo et murmurantes fuisse, nulli dubium
vilias bonitalis sux, ordinem non aspexit bumanx est, alque invidos. Qui quasi senior frater, ex alia
prxsumptionis. Unde cum venissenl primi, et vi- parabola in agro positus et labore, semper se cum
dissent eos qui circa undecimam venerant, acci- patrc fuisse causatur, et nunquam mandatum ejus
pere singutos denarios, arbitrati sunt quod plut es- praelerisse. Sed quiajunior frater, cum iste foris
tent accepturi, non recogitantes ex convenlione de esset, inlus ctementer a patre recipitur, eique con-
denario ad eos facta, cum vidissent bonitatem ejus, vivium paratur, iste indignans intrare contemnil ac
qui singulos quando voltiit conduxerat. Nec enim murmurat invidia permotus. Non quod pater nollet
considerant qua bonilate Dei, quave disposilione et eum suscipete inter epulas et gaudia, sed quia ju-
polestale conducti sunt singuli; quia nou in eorum nior frater, id est novissima gentitilas, coxqualur,
fuit arbitrio ut primi nascerentur, sicut nec istc- inlrare noluit. Propter quod el hoc loco idera popu-
rum ut novissimi. Et ideo non jusle murmurant, C lus, forle parabolice, murrourans introducilur, ex
quia et acceperunt ipsi singulos denarios. Alioquin more magis eorum qui semper in Iege gloriabantur,
si in hominis esset potestate quaudo nasceretur, vel ct arbitrabantur se raeliores cunctis gentibus, nnn
quo ordine ad vineam Christi operarius veniret; for- gratia Dei, sed suis operibus. Unde et hi ex eis qui
lassis exigere deberet ut priora acciperet, qui pri- salvantur non solum ex operibus legis, verum etiani
mus in opere vineaevenisset. Verumtamen etsi unus ex fide justificali, cum fideli patriarcha Abraham,
omnibus redditur denarius, in quo cunctis Chrisli interdum etsi murmurasse dicunlur more generis
imago ostenditur, et vita prxstalur xterna; profe- notantur, non ideo tamen ita accipiendum est ut
cto in ipsa eademque vita xterna diversx sunt roan- murmurans aut invidus, ut prxmisi, aliquis regnum
siones, secundum merita singulorum. El ideo allen- Dci inlroirc debeat: sed murmurasse eorum fuit di-
dere oportet qux dixit Dorainus vinex procuratori lationem ad regnura usque ad Christi adventum,
suo, ut inciperel a novissimis, sicque asceudendo, longe diuque multo cum desiderio suslinuisse.
quousque perveniret ad priraos; ut primi quidem Qua de causa quxrendura, quare non ad omnes
accipiant qui circa uudeciraam sunt conducti, sicut qui primi venerunl, et xsliraaverunt quod plus es-
latro ille de cruce; secundi aulem, qui ctrca no- sent accepturi, paler familias responderit, cum et
nara; tertii, qui circa sextam; quarti, qui circa ler- D murmurasse dicantur ? Sed uni eorum dixit: Amice,
tiam; novissirai vero, qui mane. Hoc enim dederat non facio tibi injuriam, eo quod ex denario convenisti
cx eo quod dicit, Redde illit mercedem, incipiens a mecum. Ubi, quantum mihi videtur, etsi unus pro
iiorissimis usque ad primos, qui quanlo proximiores oinnibus accipialur, prior ordo designatur, licel om-
gratiaeredemptionis nostrx, tanlo priores accipiant. ncs Judxi portaverint onera legis, et pondus omnes-
per easdem lineas vocationis humanx. Per quas sane que 831 *sUis concupiscentiarum suarum. Soli
lineas et horarura spatia, ut supra jam dixi, quasi non iirjuriarum illi et denarium accipiunt repromis-
nova lux exorla post tenebras caccitatis humanx ad sumpro taboribus suisjustis, qui manserunt in uni-
nos exivit, ut conduceret operarios in vineam quam tate fidei Christi cum Patribus et patriarchis, qui-
planlavit dextcra sua. Sed non omnes portaverunt bus nulla illala est injustitix injuria, cum reciproco
pondut diei et mttut, et ideo non omnes murmurant gradu et ipsis collata est gratia Christi, quia ex.ope-
adversus patremfamilias. Non illi qui circa tertiam ribuslegis, tesle Apostolo, nemojustificabitur. Quod
et sexlam, neque illi qui circa nonam, qiioniam hi profeclo pondus et xstus diei portasse, non dco di-
non lolius diei pondus suslinuerunl. Seri forle par- cunlur, quasi aliquis corum por omne hoc tempus
PATROJ.. CXX, 2*
685 S. PASGHASHRADBERTl ABBATISCORBEIEJSSIS , 6?4
legis juguui et concupiscentias pertulerit, quibus a'I-1\ sunt vocati, pauci vero electi. Unde falendum, quia
ternatini, Cqro concupiscit adversus spiritum, et spi-1 non secundumeleclionis graiiam vocali sunt omncs;
ritut, advfrm* carnem (Gatat. v, 17). Sed quia om-, neque oinnes, sed multi vocati sunt, et ex ipsis
hi%iHa uat,io, donec Chrisli gratia refrigeravil co, pauci electi. Quoniaro et Judxi omnes ad cnliuram
rujs ardp-r§i>,et rejevavit pondera delictorum, im- vinex vocali sunt, et lamen quia non perraanserunt
njeneis faljgala est concupisceiuiarum xslibus, et in fide palriarcharura Abraham, Isaac et Jacob, ne-
depressa peecatorum oneribus. Unde Satvalor ad que in repromissipne quoead eos facla est, ideo et
eos ait: Yenitead me omnesqui laboratis et onerali ipsi repulsi sunt, et omnes qui non perseyerarunt in
etlis, elego reficiamvos (Matth. xi, 1$). Quoniain to- culturam vinex, ut permaneieiit in fide Chrisli qux
tius diei ppndera graviler lulerant, qux nec ipsi nec. per dilectionem operatur. Idcirco nou de solis genli-
patres eoium porlare poteraut: ideo et ipsi grati bus id accipiendum est, ul ipsi volunt baeretici, scd
esse debuerant magis quam ingrati, eo qupd el ipsis de orani vocatione quinque horarum, ex quibus ct
gratia dabatur qux et genlibus, ut omnes npn de reprobi inveniuntpr, el. fideles atque elecli. Eo quod
sjiis meritis, sed debonitale Dei prxsumerent. Unde. nemo luercenariurp atl opus conducit tanlurti ut man-
ait ac si ipvido : An oculustuus nequam esl, quia ego, ducet et bibat atque torpeal otit), sed tit labOrei,et
bonus sum ? Semper naraque invidus dolet, quasi to- >^ excolat quocl ei iiijiinctutn est. Nant in forp, itf cst
lum sibi sit subtractum quidquid aileri esl super- in negoliis bujtis sxculi, a quo vocati sunf, multi aut
atlditum. Totum pulat sibi minui cum viderit ali- mortui sunt, aut otio lorpenl. lu cultttra vero
qtiein Sfifieri diliorem; vel etiairi si viderit qucnili- •vinex Chrisli nemo otiosus esse debet, si vult
bet sibi coxquari. Et boc lotum ei ex vana gloria m,anere in vi.te. Alioquin et ipse excidetur, licet
riascilur. Ac per hoc magis ex more et consueiudine. patmes esse videalur, et in ignem mitietur, quia.
eorura loquiliir, qui carnaliter in lege gloriabantur,, negligit ferre fruclum boni operis. Idcirco piima
quam ex affectu iliorum qui remuneranlur, licet laus est Christiano alienum csse a foro. el ne-
post longam dilationein. Sic erunl, inquit, novissimi gotiis luijus sxculi, :ic fraudibus; nullara causanj
primi, et primi novissimi.Repetit eamdem quam prx-. 833 haberc cum ullo litigio, quia nulliis in foro,
misit sentenliam, de Judxis et gentibus; quia licet nisi lucri causa, decerial, a quo oinnes ul operemur
Judaei in prirao loco sint vocati anle gentes, gentes yocali stimus. Sed quia omnis hxc parabola hxreti-
tainen quibus est repromissus eum susceperunt, et cprum fraudibus est dcpravata, cavenda esl eorum
facli stinl ingratia primi. Et cum plenitudo genlium intelligenlia qua dicunl; quotquot vocati sunt inter
introierit, tum demum Judxi novissimi salvabun- _^operarios vinex, non iiumerabunlur ad prxmiura
tur, qui erant olim primi. Hxc quippe est totius *J inter eos si prolapsi sint, et egressi de vinea, et rur-
parabolae summa; haccoinnis ejus ahsolutio. Propler sus ad forum redierint lucra voluptalis sux seclan-
quod et novissimi acceperunt denariuni, qui erant tes; nec posse rursus quasi pcenitenles ab inilio
primi. Forle non ut novissimi sanctiores ac dignio- vineam operari. Quia non possunt jarn dicere palri-
res credantur Patribus, sed ut coxquenttir in una famiiias, quia nemo nos conduxit. Conducti eni.M
spe vocationis, quia nullam differentiam facit tem- fuerant secundum tempus prinium, quando siint vo-
poriscausa, sed merilorura gratia. Unde oranes san- cati ad fidem. Sed neque dicetur eis, inquiunt,
cli qnasi cprona sunt in manu Dei; 832 eo <IUO(l Quid hic stalis lota die oliosil Prxsertim quiainmor-
sicut in corona, qux quasi cyclus in gyro volvitur, tem prolapsi sunt, nolentes illud considerare, quod
iiihil invenies qupd invenialur primum, aut habere si regredi voluerint et surgere inde ubi cormerantj
inilium vel fuiejn : sic et jnter sanctos, quantum ad quod in Apocalypsi dictum legimus : Mementounde
tenipus spectat in illp saeculo,et illa vita qux per ceciderit, et age pmnitenliamyel priora opera tna fac
denarium figuratur, nemo novissimus dicitur, nemo (Apoc. II, 5). Seu et in quampliirimis aliis lccis, uhi
primus. Et ideo quam decenler qui prius nali sunt benignissiinus Salvalor post culpas ad veniam invi-
et vocati, novissime remuneranlur; et qui novissimi tat. Quod si cui prolixa hxc exposiiio displicuerit,
Bunt renati in Chrislo primi, denario vilae ct ipsi " accipiatsingulasxlates humanx vitx; et pritnx horae
remunerantur. Ut illi priraam graliam habenles, operarios inleiligat Samuelem, Jeremiara , seu
istis per banc coxquenlur, sicut el isti per ipsam Joannem Baptistam, vel lales hujusmodi qui possunt
eamdem Cbristi gratiam novissimi, ut primi fiant in dicere : Ex uiero malrit mem Deus meus es lii
Cbristo concorporantur. Sed quia lam priores ope- (Psat. LXX,7). Terlix vero horx operarii erunt, qui
rarii quam novissimi, oiunes in vineara patrisfami- a pubertale Deo servire cceperunt. Sextx quoque
lias, ad excolendaraeara sunt conducti, non sunt au- horae sunl hi qui, jam perfecta xlate, id est, in
diendi hxrelici, Jovinianus scilicel et cxleri, qui juvenlute, suscepernnt jugum Christi. Porro nonx
iiullaininter eos differenliatn volunl haberi, eo quod horx operarii nec immerilo accipiuntur, qui cum
omnes in vineain sint trausmissi et ad cuituram con- jam declinare videntur ad seneclutem, ad fidemve-
ducli. Unde el sero unum omnes denarium, sine ulla niunt. Sicque deinde horaeundecimx operarii in re
exceplione accipiunt, et iiemo eorum excludilur a illa accipiuntur, qui valde senes sunl, quos Grxci
praemio(ul ipsi volunt) quicunque vocati sunt. Quod non presbyleros, sed gerondas vocant, idestniui-
valde hxc senlentia coniradicit, cura ait: Quia mutti lum decrepitos : «t tamen omnes xlernx vifceacei-
 6$2 EXPOSITIO IN MATTILEUM. — LIB. IX, CAP. XX. 686
piunt praemium, quamvis harura horarttm diversus A 1 ut cum limore et tremore nostram salutera jugiter
sit labor. In qua nimirum vita et si una semper erit operemur. Et notandum quod hac vice rieritoaposto-
aeternilas, diversa tamen meritorum claritas; et ideo loruni aliquid respondit; neque Petrus, qui supra
remuneratj, in nullo ingrati esse debenl.&ictUpaler- eum increpaverat, neque aliquis eorum qui Domi-
familias in oronibus clcmens esse probatur, et in num eum increpantem audierant. Quia consequcns
nullo injuslus. Quod si in aliquo paterfamilias ini- erat, ut recordarentur quse Dominus Petro dixerat
quusesset, non in uno, sed in omnibusiniquuses- atque observarent, ne forte a pio et clemenlissimo
set. Unde recte probatur quori, non ulli ex merito Magistro acriora reprehensionis audirent verba.
operis, sed ex gralia Christi, cunclis vita prxstalur Tunc accessit ad Jesum mater filiorum Zebedwi
aeterna. cum filiissuis, adorans et petens aticjuid ab eo. Tunc,
Ascendens autem Jetus Hierosolymam, assumpsU quod'dicit, id est in via, quando riixit Jesns ritiode-
duodecimdisciputos secreto, et ait illis : Ecce ascen- cim discipulis suis: Ecce ascendimus Hierosolymam.
ditnus Hierosolymam ei filius 834 bominis tradetur Sed Marcus non malrem aCcessisse et postulasse
principibus sacerdotum et Scribis, el condenmabttnt qux Matlhxus narrat, et adorasse, sed (ilios ejus
eum morle, et tradenl eum gentibus ad illudendum, quasi per se accessisse exponit. Undc manifestum
et fiagellandum, el crucifigendum, et terlia die resur- J•Qesl hanc eadem postulasse quae a filiis suis ei per-
get. Terlio jajn boc ipsum discipulis replicat, quod suasa sunt, et ideo quasi ipsi per se accesscrunl;
et nos supra exposuisse meminimus; nisi quod illic, cum eorum suggestio fttit ut mater pro ipsis inter-
tanlum occidendus dicitur, bic autem et species ipsa cederet. Quod etiam ex Domini verbis intelligere
occisionis ejus manifestjus tleclaralur, cum dicit se possumus, quibus non quasi ad mulierem pelentem
crucifigendum, ne ulla de raorte sua dubilalip apo- respondit, sed quasi ad filios ea ipsa submittenles.
stolis -remaneret. Et ideo quia uiultis in medio clispu- Nescilis, inquit, quidpelatis. J5slimo enim quod lii,
talis, postea quod audieraut, poterat a inemoria cum audissent Dominum, de passione sua sxpius ac
recedere, iturus llierosolymam, et .secum ducturus resurrectione sua prophetantem, et eum intellige-
apostolos, ad lentalionem eos parat, et introducit ad rent sua sponte passurum, cceperunt cogitare intra
myslerium crucis, ne cum venerit persecutio et se, cuin essenl jam in fide devoti. Ecce Rexccelestis
crucis ignotuinia, scandalizentur subito pavore per- ascendit, ut regna jnprtis, regemque et regnum
culsi. Uude signanler ait : Ecce ascendimus. Hiero- destruat inferorum. Quid aliud restat, ciim victoi
sotymam; nam ecce, hocloco contestajitis est sermo, ascenderit de bello, nisi ut regnigloria subsequatur.
ut memoriam praescientiae hujus in cordibus suis Prxserlira eo quod audierant, jam supra pollicentetn
reconderent; tanquam si dicergt: Ecce jam ijunc lG ln regeneralione, cum tederit filius hominis in sede
tertia vice, aul eo amptius, prxdicp vobis ipyslerium majettatit suw, sedebitis super sedes duodecim, judi-
passionis niex, testor vobis ut cognoseatis. Quid cantes duodecim tribus Israel. Unde valde permoti
enim pulatis, fralres, si in illa hora passionis Cbristi ad gloriam, satis acule atque ingeniose submittunt
fities apostoJoruni defecit, et pr«paraijoneiu anuux malreni ad deprecandura pro se. Forle ne ulla suspi-
ahsorbuit limor carnalis, ita ut relielp co otunes cio quod ipsi hoc petierunt nasceretur; neque invidia
fugerent; quitl pulatis quanta esset desperatio, nisi inler condiscipulos quod ipsi hoc appeleret oriretur;
prxscientia Dei, et volunlas passionis ejus, in causa et si reprehensioqualiscunque esse posset, femineus
esset?Etideo taro saepeprxdicit in se quod futururo error levius ferretur. Nam ipsp sexus, quia prpclivis
est, ut ex prxscientia divinitatis ejus, plene inlelli- est, suum excusat errorem. Et si inipprtunilas ultra
galur, et consideratio divinitatis fidem ipspruni quidpiam applauserit, blaridius portatur. Magna
amplius corroboret et confirmet in tempore passio- siquidem vis amoris in matribus; et ideo forte crede-
nis; ut totum quod paliebatur dispensationi vplun- bat quod Dominus, qui maternos aniraps Ui amore
talis ejus applicent, non necessitatis naturx. Propter filiorum impleverat, facjlius ejus exaudjret afljectus,
quod,quia magnuin erat sacramentum.cum plurupa quia non solum illi pro Christo reliquerant patrem,
lurba sequeretur eum, hos duodecim solos secreta 836 verum etiam ipsa virum, et secuta fuerat Chri-
tulit, et illis tanturamodo solis plenius expressit stum una cura filiis; et itleo forte promplior, quia
inysterium passionis suae; quia seroper pretjosior vivum pro illo reliquerat virum, sicut evangelista
thesaurus et sacratior, fidelioribus credendus est, et deroonstral, ubi ait quod illi reliquerint patrem
in vasis preliosioribus recondendus. Sed iniser Ju- suum Zebedxum in navi cum raercenariis, et secuti
das, qui adbuc etiam infer dupdeeiro connumeratus, sunt Jesum. Nisi forte quis dicat, quod interea mor-
lantos de praescienlia Dei haurit thesauros, quae tuus fuerit ille, sicque illa demum secuta sit Chri-
futura sunt per ipsura uesciens, non altendit, cum stum. Tamen secuta est, nec eam vicit maritalis
in nullo hactenus a Dominosit denotalus, sed in , affecttis. Quamvis aliquis dicat, quod hoc loco reve-
omnibus retro una cum «eteris aposiolis annuraera- rentiam spiritalem in Cliristo viperjt araor carnalis,
tus, et missus ad prxdicandum. Nondum enira mi- cuni spiritalia sint adbuc uesciens quae deposcil, ctii
serat diabolus in cor ejus ut traderet euni. Et ideo Jesus ait: Quid vis? Nequaquam ideo interrogat
quia nescimus de nobis quiri futura pariet dies, con- quasi nescicns, ut audial quid velit; sed utilla pe-
sideranda cst illa seuteiilia 835 scinper, apostoli, lenle, manifestam faceret irrationabilem petilionera
 687 S. PASCHASHRADBERTl ABBATIS CORBEIENSIS 688
eorum qui petebant, quasi religiosi et ccelestis glo- A enim suam denegat Chnstus potestatem dandi,
riasamatores.tamennon quasi scientiam habentes. quamvis hxresis Feliciana gaudens hic assurgat
Et ideo cum illa poposcit : Dic ut tedeant hi duo conlra fidem catholicam; quasi quia nuncupativus
fitii mei, unut addextram tuam in regno luo, et aliut erat Dei Filius vel adoptivus secundum hominem :
adtinitlram. Quamvis eis coeles'ia peliisset, ccelestis ideo dicat : Non est meum dare vobit, cum longe
arbiter non ad verba mulieris, sed ad consilium et aliter ipse dicat : Non ett meum. Ac si diceret :
suggestionem filiorum respondit : Netcitis, kiquit, Mea forma in qua homo sum, ut vos creditis, non
quid petatit. Ac si diceret, Nunquid non audistis quod est meae possibilitatis dare qux poscitis. Ergo cum
qui a sinistris erunt maledicli erunt et reprobi? ita sit inlelligendum, non attendit caeca prxsumptio
Idcirco vos vocavi de sinistris ad dextram, ut semper causam cur hoc dixerit Salvator, cui omnia dedit
in dexlris permaneatis. Et quid est quod vos vestro Pater in manut (Joan. XIII, 3). Non enim ideo non
consilio rursus recurrere vultis ad sinistram ? Forle erat suum dare, eo quod non possit, sed quia ipsi
diabolus per mulierem ad consuela recurrit arma, male pelebant. Hinc quoque protinus causam intulit
ut per muliebres affectus locum inveniat error. Alias manifestius. Netcitit, inquit, quid petatit. Haecnam-
autem, quia proprium est unico Dei Filio Christo que causa impossibilitatis fuit, et non illa quam istc
-Jesu, ut sedeat ipse ad dextramDei Patris, quomodo B miser in adoptionem Filii Dei retorsit de Chrislo,
sederet aliquis eorum ad sinistram Filii, nisi medius quod nusqtiam et nunquam legit. Nequaquam igitur
sederet interPatrem el Filium, quod nefasest dicere, cum dixisset: Non est meum dare vobis, continuo ut
ac proximior illo? Et ideo Salvator mox, Netcilit, consequens erat, subjunxit: Sed quibut Pater meus
inquit, quid pelatit. Licet enim bonum videatur dabit iilud, eorum erit. Neque ila sic diceret, per
desiderium, sed inconsiderala esl petitio, quam- adoptionem Filium Dei Patris esse se ostenderet,
vis de amore Domini nata pulatur, et propterea quanto magis nunc cum ait : Sed quibus 838 Pa"
non voluntatem, non propositum, forte culpavit, ratum est a Patre meo; ex quo insinuat nihil ei fuisse
sed ignoranliam petitionis. Unde non confundi- impossibile, neque in dando diflicile, sed qualitas
tur, nec exacerbatur mulier, sed revocalur er- petitionis difficultalem genuit poscentibus. Idcirco
ror, et ignorantia reprelienditur. Potesiisr i-nqnit, quxrendum prius est in omnibus, utrum recte an
calieem bibere, quem ego bibiturut tum? Ideo in- iion recte quod salutis est petas. Alioquin nemo in
terrogat, ut ex ore confessionis eorum perse- nomine Salvatoris pelit, ni qtii quod satutis est, et
quatur quod futurum erat; ac si dicerel : Nisi euin quod oportet, et prout oportet, pelit. Sin alias, non
parali sitis suscipere, et consummari martyrio, est ejus dare illi qui male petit. Et ideo Dominus
ad dextram meam minime sedere potestis. Quod '2 non generaliler de omnibus dixit, qui quam frequen-
omnibus concessum est generaliter ut in dexlris ter recle satis prout oportet petunt, ut diceret: Non
sint, licet hoc vobis specialiter vindicare veli- est meum dare cuiiibet hominum, sed signanter vo-
tis, 837 ul'" throno sedeatis soli, ubi in circuitu bis. Ac si patenter diceret: Vobis ulique, qui nesci-
angeli astare dicunlur. Calicem quidem meum bibe- tis quid petere vel quomodo petere debealis; qui me
tit, tedere autem ad dextram meam vel sinistram non adhuc nescitis prout oportet, apud quem petatis.
est meum dare vobit, sed quibus paralum est a Patre Neque sic conclusit sententiam locutionis suae, ut
meo. Mirabilis responsio! Nunquid non habet po- sibi abnegaret hanc potestatem, sed addidit: Quibus
testatem prxstare illud cui vult? Quid est quod di- paralum est a Patre meo. Ac si diceret : Illis est
cit, Non est meum? Nuuquid non Pater diligit Fi- raeum dare, quibus est paraluin a Palre, ut me cre-
lium, ut alibi ait: Et omnia dedit in manu ejus? dant et intelligant aequalemDeo Palri, quibus Pater
Sed et ipse de se Filius : Omnia Patris, inquit, mea meus revelat sicul Pelro, ut confiteantur me Chri-
sunt. Quod si omnia ejus sunt, quomodo non ejus slum Dei vivi Filium, quia tunc erit meum et illis
est, ut det sedere in throno suo ad dextram suam dare, sicut dedi et Pelro beatiludinem xternam et
vel siuistram cui vult? Nam elsi paratum est a Pa- claves regni ccelorum. Quibus ergo paral Pater men-
tre, ut sedeant ibi qui sessuri sunt, ulique et ab ipso ' ^les, ut perfecle credanl ct recte petant, illis est
filio ipsa paralur sessio. Dicit enim alibi: In domo Filii dare regnumcoelorum. Quianemo Patrem recle
Patrit mei mansiones multm sunt, et si quominus credit sine Filio, neque Filiuin sine Palre. Uiide
dixissem vobis; vado parare vobit locum (Joan. xiv, dicit ipse loquens ad Patrem : Hwc est vita mterna,
2). Quaproplcr ipse locus, vel sessio, seu mansio ut credant te solum verum Deum, et quem misistt
singulorum, est jam ab initio in prxscientia Dei pa- Jesum Chrittum (Joan. xvu, 3). Hoc quippe islc
rata singulis, et paratur quotidie per fidem eorum quia non credebai.male desipuit et condemnatus est.
qui crcdunt ut perveniant. Et ideo recle dicit quod Nec ergo illi Christus ad Patrem ascenderat, sicut
non esl suum dare, sed eorum est promereri per nec Marix; et ideo nmicttpativum eum Dei Filium
fidem, qui accepturi sunt, quod eis jara paratum diccbat, vel adoptivum. Nec enim tetigernt eum
est a Patre, et quolidie paratur eliam ab ipso (infelix) per lidem, quem nec.vcre Deura, nec omni-
Filio. Unde diclurus legilur in novissimo : Ve- polentem credebat, sed dividebat unum Dei Filiuni
nite, benedicliPalrit mei, percipite regnumquod vobis in duos. Unum siquidem dicens proprium, et alte-
paratum ettab origine muttdi (Malih. xxv, 34). Non rum adoptivum; ut jam non Trinitas Deus esset,
889 EXPOSITIO 1N MATTH^UM. — Llli. IX, CAP. XX. 690
sed qualemiias; quod qui sapit, totus desipit. A ac cxtcri erudianlur, et inter fratres unanimitas et
Haecidcirco prolixius dixerim, ut prudens lector, germana cliarilas non corrumpalur. Ad hoc quippe
tam in hoc loco quam in aiiis quamplurimis, hxre- eliam supra interrogal, Potestis bibere calicem, quem
ttcorum venena fugiat; et quae petenda sunt, vel ego bibiturus sum? Utillis respondentibusqiiia possu-
quomodo, vel apud quem, petenda sunt, casle intelli- mus, audiant et caeleri ac conquiescant. Intelligen-
gat et devote quxrat. Quia in hac diiorura fratrum tes qttod si et ipsi parati sint niori proCbristo, ni-
pelitione, omnium fere non recte pelentium summa hilominus possunt et ipsi juxta Chrislum sedere,
consistit, et repercutitur praesumpliomalepetentium. neqttaquam exclusi pro duobus. Sed sicut repromis-
839 Celsitudo quoque divinitatis ejus raonstratur, sum est per Prophetam ex persona Domini : Oculi
cura xqualem se Patri vull confiteri, dum istos re- mei ad fideles terrm ut tedeant mecum (Ptal. c, 6).
pellit, qui quasi hominem tantummodo Deum sapie- Ubi quxrendum quid sit quod Marcus cum dixisset:
Jjant; quibus juxta cordis intentionem suae respon- Polestis bibere calicem quem ego bibo, addidil: Et
sionis, sapientia Dei Patris sic temperavit sermo- baplismo quo ego baptizo, baptizari ? (Mare. x, 39.)
nem, utex hoc magis Deum iutetligerent. Ac si di- Quod Matthxus omnino prxtermisit. Et videndum
ceret : Quia vos roe hominera adhuc, et nondum ne forte uterque sensus in hac una senlenlia expli-
perfecte creditis, non est meuro, id est non est hu- 8 citus videatur, qucra Marcus in duabus apertius ex-
manx potestatis, neque humanx nalurx solius, illud plicuisse probalur. Nam calix non immerilo dici-
dare. Sed quia simul Deus et homo sum in una per- tur, dolor vel passio quaefit ante morlem; baptismus
sona, meum est dare; sed quibus paratum a Patre, vero ipsa mors, per quam renascilur anima in sa-
ut iia credant et recte petant. Sed quia pene in lulem. Dicitur autem [3'a.mia Grxce, Lntinc vero
p-ot.
omnibus Scripturarum locis, hxretici sua venena tinctio, secundum similiUidinem lanx tinclx, ut
diffundunt, maxime ubi de Filio loquuntur, semper pula naturalem habens colorem cum tingituret ver-
observanda est catholica fidcs, quemadmodum ipsa titur in purpurara, vel alicujus coloris accipiens di-
Scriptura divina, sicut Paulus de se nc de suis dice- gnitatem : sic et cum homo cum Christo in niorteni
bat : alius est odor vilm ad vitam, et alius est odor venerit, elsi fuerit aliquo infeclus colore peccali
morlis ad morlem (II Cor. n, 16); quia recte inlel- vel corruptionis, totus ad Christum transit miin-
tigenlibus vitam prxstat xternam, depravatoribusi dus, el innovatus, jam spiritalis effectus, sicut
autem suis et male intelligentibus mortem infert ait Apostolus : Seminatur in infirmitate, surgit t»
perpeluam. In omnibus tamen sententiarum suarurai virtute; seminatur in ignobilitate, surgit in gloria,
riictis, bonum ex Deo, bonis et rectis corde, de se seminalur corpus animale, surgit spiritale (I Cor. \y,
praebet odorem : et non sicut Ariani garriunt hoc: C 43,44). Omnisquidem mors, utique habet in se pas-
loco Filius minor Patre praedicatur; sed sic tempe- sionem, nonet tamen habet mortem in seomnispas-
ravit benignissimus Magister sententiam suam, ut eit sio. Multi siquidem fuerunt qui passi sunt, ct non
stultiliam eorum retunderet, et eis qux petierant, sii sunt occisi, quales fuerunt multi confessores Cliristi,
operam impenderent fidei, non negaret. Et nont qui omnes calicem Domini biberunt, baptismo nu-
solum cxteros eliam condiscipulos, verum et omnesi tem ejus, id est morlis non baplizali sunl, nisi in eo
quicunque per fidem salvantur, egregius Magister ini quo prius renati sunt. Et ideo Joannes, licet non
hac responsione, ne ullus scandalizari possel de due- sit per mortem carnis marlyrio consumraatus, ta-
bus fratribus, simul collegit, et docuit ne ullus eorum> roen calicem Domini bibit, cum in multis est passus.
iilud vanis appeteret ausibns. Si enim competitioi Sed et ipsa mors non iromerito calix appellatur, de
eorum non est suscepta a Domino, quamvis bonaL qua Dominus curo ad horam passionis venisset, ait:
sibi peterent, cxleri apostoli indignati sunt, quare: Pater, si possibile est, transeat catix iste a me (Matth.
vel hoc ipsi id petere ausi sunt, quanto magis fue- xxvi, 39), ut monstraret suis quia, etsi dolorem
rant conlurbandi, si petitio eorum a Domino suscep- 841 naoet passio, magnum tamen timorem affert
ta fuisset. Nam si eorum temeritas vel prxsumptioi • teniatio mortis. Quem forte timorem adhuc inex-
aiidila esset, -qui talia sine auxilio vel gratia Spiri-. D perli erant isli, et ideo tam libere interrogati si
tus sancti poscebanl, cxteri adhuc quia carnaliter• possent bibere illum, responderunt possumut. Felix
sapiebant, poterant magis scandalizari, si duobusi error, ut ita dicam, istorum, qui tantum a credenti-
concerierelur, quod omnibtts debebatur, et omnes; bus tollit errorem. Quia nisi isli errassent, fion pote-
sperare debebant. Verum quod omnibus regni illiusi ramus cognoscere quod non omne quod videtur bo-
facullas, et gloria danda est comrauniter, et non ai num temere appetendum est. Quoniam aliud est
duobus subripienda. Idcirco sapienlia quain sapien- opus honum, aliud primalus honoris, quem concu-
ter illis respondeat, pium est cogitare. Sic enimi piscere vanitas est. Unde Apostolus : Qui episcopa-
sententiam temperat, ut ntillum offendere possit. tum, inquit, desideral, bonum opus detiderat (I Tim.
Non enim dixit: 840 Nunquam ibi sedebitis, ne> III, 1); qitia vult ut non honorem, sed ut opus hono-
duos confunderet; neque concessit ut diceret, sede- ris quis ambiat. Quia hoc bonum imptere nostrae
bitis, ne cxteros irritaret ad scandalum. Sed quid1 volunlatis est a Deo concessx, nostrique operis ac
dicit: Non esl meum darevobis? Sic namqtie benig- laboris; primatum autem consequi in Dei esse debet
nissimus Magister provide omnia disponil, ut et ipsii judicio, et non in nostro desiderio. Unde sequitur:
 691 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 69%
Et advocans Jesus duodecim discipulos, ait illis : A conderonatur. Quapropter quis est qui velit sxcu-
Scitis qued principes gentium dominantur eorum, et lariter appetere qux Dominus et judex, ultof om-
qui majores sunt potesiatem exereent in eot. Non ita nitim, prohibet, nisi qui judicium pro liis futurum
eril inler vos. Sed quicunque voluerit inter vos major non credit ? Idcirco nemo de se prxsttmat incaute,
fieri, erit omnium minisler; et qui voluerit inter vos etsi sanctus videatur. Quia etsidifferentiam inter san-
primus esse, erit vester servut. Revocat autem eos ad ctos negare non possumus et plebeios, tamen ut co-
bumilitatis salisfactionem, cum fruclum humilitatis gnoscat se unusquisque, utrum mclior sit an dete-
posuit priraalum cceteslem : sicut et in primatu ler- rior apud Deum, nemini est concessbm. Et ideo
reni honoris fructum ostendit confusionem coe- audiendus est benignissimns Dominus et Magister,
#lestem. Ut quicunque desiderat dignitatem coele- qui non venit in forma servi ministrari (quamvis
stera, sequatur buntililatem : et quicunque magis angeti minislraverunt ei), sed ministrare et servire
quxsierit honores sxculi in lerra, el dominari, in- suis; animara quoque suam dare promutlis in inor-
veniet confusionera in ccelo. Et ideo advocat siraul tem, quod nemo alter fecit jUslus pro injustis. Neque
oranes duodecim, ne aut ilios duos solttminodo ar- enim dicit pro omnibus, sed pro multis; qtiia etsi
guendo confunderet pro desiderio et cupiditate, qua pro omnibus passus est, ul omnibus daret veniam,
suam excesserant mensuram, ut soli appelerent B non omnes eam reeeperunl perfecte, sicut nec Ju-
qtiod oranihusparabalur; aut certe reliquos decem, das, qui inter eos, quando hxe loquebatur Jesus,
pro indignalione el livore, durius arguere videba- unus ex duodecim 843 erat- Erat quidem in nu-
tur vet increpare. Unde benignissimus Magister lale mero, sed non erat in merilo. Sicbt et hi qui in
proposuitexemplum, quo doceat illum esse majorem, gradibus Ecclesix sunt, quia lucra hingis sectan-
qui pro humilitate miniraus esse volueril, et pro ttir et honores quam salutem anitaarum, magis
religione Cbrisli non Dominus, sed omnium servus mercenarii vocantur a pio judice, et lupi, quam
fuerit. Ac si diceret: Non hoc erit inter vos, quod pastores.
inter principes gentium , quia illi nonnisi dominari Egredientibus autem itlis ab JerichO, secuta est
gaudenl, et potestatem exercere. ldeo frustra aul lurba multa. Et ecceduo cwei, sedentes secits viam,
bi alta seu iminorierata quaerunl, autvos sine causa audierunt quia Jettus trantirel, et etamaverunl di-
pro his indignamini pro superbia duorum, quod ipsi cenles : Bomine, miserere ttoslri, fili David. Quxso
se majora pelant, cum non ad summitatem virlu- intendat ditigens auditor, divina sapientia quam
tuni, neque ad culmen veri honoris, per poleritiam provide cuncfa dispensal. Nara supra dixeral : Ecce
et dominium, sed per humititatem et mansueludi- ascendimus Hierosolymam, et fitiut hominh tradetur
nera pervenitur. El ideo ne videretur 842 »'ieui principieus sacerddtum et Scribis, ac refiqiia; quas
mandatuni hujusmodi humilitatis, inler eos, qui non parum }am lertm animos disciptitorum coiimio-
videntur esse rectores Ecclesiarum ac principes et vere poterant. Et eccc mox, qttam divina, prins-
magistri, impossibile, semelipsum proponit in exem- quam impleat qux proponit, quamqtte deifica ope-
plum : Sicut filiut hominit, inquit, non venil mi- ratur salutis bumanae. Sicque fiitiiram introttucit
nistrari, sed ministrare, el animam suam dare pro inorlentsuam, utse semperDeum declaret, et aniinos
fnultis. Ac per hoc qui vult inagister esse in scliola discipulorum ad sacramenta redeniptionis htimanx
virtutum, prius appetat minisler operis fieri et iitlfoducat, et eos ipsos ad Deum erigat. Unrie etsi
seryus, in ea virtute qux per diledionein opera- priusformidandadesepromjttitjmoxdivinaostehriil,
tur : Ut ea deinceps doceal cle se, qux Salvator per et inira conjungit; et superioribus posteriora, utin
suuiii docnit inagisterium. Ait namqtie : Discile a cordibus aposloloruin, Deus et homo, unus idemqtie
me quia mitis sum et humilis corde (Malth. xi, 29). formetur Christus, et firmetur ftdes alternis succes-
Haiic quippe formam exhibere de se quisque debet, sibus, ul lota humaniias in Divinitate sua credatur
qui jam iri Ecclesia Christi locum regiminis tenel, qux divina sunt operari, sieut et Divinitis in huma-
et antequam accedat ad gratiam, vocanle Deo, eam nitate sna, qosehumana sunt
D pati. Verumtariien non
pleiiius enutrtre oporlet. AlioqUin primatum ho- comniistionerik passus, neque divisione sejuncius,
rioris Iii Ecclesia quxrere vel concupiscere, nec ra- sed in uniiate personx unus est Chiistns. Et ideo
tfdcst, nec catusa, si aliter quxritnr; quia neque1 tota series Evaugeliorum, et vicissiludo catisartim,
justtim esse potesi, hec utite. Qubd forte principibus et coniexlus sententiarum, sic allernatim ponilur,
sxcull, el si ratib non esl sotummodo dominari, ut tola Divinitas ejus. in uno eoriemque Chrislo in-
gaitem itlis causa esl sola voluntas, etsi justum non1 confusa credatur, sicut et lota humariitas in Divi-
est, vet utite itlis videlur; quod nulli sapienti jurc; uilale sna catlioiice counita personalitei- prxdicntur.
essepotest, se ultro periculis subjicere alienx vilx, Sicque faclum est ul sit Mediator Dei et hominum
qui snatn nescil moderari; servituti sine fructu mer (I Tim. n, &), jungatque simut in se quae divina
'Cedis se addicere, taboribus et doloribus se miscere; sunl humanis, el qux htimaha sunt divinis. Unde
et quod majus est, dispendium vitx sux quolidic1 quam provide cum egrederetur ab Jerichd, tluo ei
sustinere, qtiasi pro omrii Ecctesia, cum ipse rem' in via isli occurrerunt cxci; quorum in specie n;on-
habetur, quia recte rion principatur, secunditm for- sirabatur quod fulurum erat in omnt genere, ut et
niam veri magistri, unde in capite a vero judicc! fidcs lirmaietur ex miracirio, et in specie praedica-
 m EXPOSITIO IN MATTII.EUM. — LtB. IX, CAP. XX. 69t
retnr humant generis Christtfs, cum exiret de A Quod el de omnibus supradictis recte iritelligipotest,
niuiido, irtmninatio. Et ideo ad lioc descendit in Je- quiaomnessine Ghrislo, in defectlonCcxci sedebant,
richo, ut multam lurbam secutn Irahat. NanJ niulti ld est in Jericho. Jericho namque tuna interpreta-
Iatrones erant In ea, tjtii egredieriles ad descendenles tui; luna aiitetn pro defectione carriis ponitur : in
ab.HierosolymiS, intefilcere et vulnerare consueve- qua nimirum defectione utrosque populos cxCos se-
fitril. Idcirco Dominuscuin discipulis suis venit in eara, ctisse nulli dubium est, donec Jesus descendit, et
ut tiberet Vntneratos, 844 et muliam turbam 4ra- Jericho cum suis venit. De'qua Hiefosblyriiam, ex
hat sCCitiu.Qui riisi illuc venisset, nec turbx seque- qua descenderat, fepetens, auitilo q'(lia
pfaeterifeti
fendrr eufh, fifiCcaecilumen reciperent. Ibi etum secundum humanitalem, crjerJerufitsllilWlduo cxci
vtsiiftRattb ftta qu&Vcum mullis amatoribus forni- clamare : Domtne, fili Davitt, mttereie riostri. Et inde
cata e"fat. Sed riec triirum si, refictis suis , turba jiixta viara sedent, quia ipstim, cftti via est, jani
Secuta est Doiiiinuni, quoniam multus orior divini- prxiereuriiem sentiebant. Qdetn hist SCntirent, et se
latis fragafrat itl e6. Ipse naraqiie est rosa itla iri Cxcos intelligerent, non ciamafeht.: et hisi juxta
Campis Jericlio ptantata, de qua Sapienlia loqiiitur viam, qux Christus cst (quta &cteoS Venerat) jam
per Siloirioneiu : Sicul pdlma exdlldia sum in Gades, cssent; qtiia tempus liiiserajjcHadveherat, riisi sen-
el sicui ptanttllio rosw in Jericho (Eccti. xxtv; 18). B lirent, nec sequi possent, quia in tenebris erant.
Quoniam ipse est Speciosusforma prwfiliis hominum Sed cum dies advenit lucis, et clamare incipiunt,
(Psal. xuV, 5), cahdidus et rubicundus (Cant. v, et recepto lumine, spqtti queunt, qui sedebant in
10). Candidus sahctitate, justitia et virtntibus de- ienebris et uinbfa mortis; eo qubd olfm orhnes viam
coratus; proprio vero sanguirie suo rubicundus. perdiderant: Jurixi, qiila justitiam stJjtm staluere
Cnjiis in eo divinitas sicut in rosa odor, antequam Volentes.justiiiai Deincni siintstibjecii : geniesvero,
videretur, sentichatUr, et anteqiiam invenirettir, quia relicto Deu, Iohglus recesserant idbla' colen-
fragrabat iii odbribos Virtutum suarum. Unde et les. Qui utriqtie audieiites quod Jesus praDteriret in
ttirba tmhi secJUebatur,et caeCia ibhge transeuntem, fcarnem Verbum faclum, clamaverunt simul dicen-
nntequanj Vid<?rertl,divinitatis ejus odorem sentie- tes: Wtiefere nostri, fili Ddvid.
bant. Unde nori fortnlto casu, neqlie ex eventu, sed 0 quam mira el adinirabiiis Dei gemina operatio,
ex prxparatione Del, qtli curicta disponit, ecce duo ut et Deus horao transeat in humanitate, et honio
cxci secusviahisederites audiefunt et senserunt quia Deus siet in Divinitatp ! Quia transire Iramanitalis
Jesns tfansiret. Nnni fccce curo dicit, opportunifaleni ejus est, stare vero DiVinitaiis, eo quod semper
fei gestx rfetlarat, quoniam satis opportunissime ubique et incommutabilis est. Ad cujus transitum
a' pfpvhfentia Del Obtati sunl ad doctrinairi futuro- C ( genles cum ahdisseht currentiuin slrepitUm, et un-
fum artie faciem ChiJsii, ut apertis oculis, quasi dique cxteris festiriantibus, qtiia prx cunctis soli
testes vlrtutis ejus, ascenderent cufn eo in Jerusa- sedebarit .cxci, titdissolubili caligine tenebrati et
lem, contra omnium contratiiccnliiim conspira- ligati, nihil solutum rie toio corpore habenlfts
riientii : et qued majus est, ut omnium formam te- prxter vocerti, ideoseqtii etim non pbterahL Voceift
nerent credentium, qui voiuhl ascendere ad pairiam tantum habebant confessiohis, et Cqrjatrticreduiurii,
paradist. Unde quxrendum (quia tnulti doclonim id clicenles, Miserere nostri, Domitte, fiti Ddvid. Sed
diverse tradunt) quorum personam isti duo teneant qui prwibant increpabant eos, kl iacerent. Ergo qoi
eseci. Alii namque dicunt, quod duorum populorutn, prxibant gentibus Jtidaei sunt, qui sentper tnridia
qui crediderunt ex Judxis et gentibbs, et confessi itioti, vetanl adhuc hodie Christum irivOcare Domi-
sunt eum Dominum ac filium David. Qni non in num, et filium David cotifiteri. Increpabant 846
via, sed secus viara sedisse dicuntur. Caeci, eo quod autetn ul taceatur de Chrisld. Sed et quolidie in
illi juxla lilleram legis sedenles, necdtim illuminati. cordibus nostris antecedunt turbx cogilaliOHumho-»
erant spiritu verilalis : et gentes secuslegem nalurse strarum, maxime cum Jesus trarisit, riec slat Iri HO->
torpenles, cxcitale perculsl idola colebant. Alii vero bis; et cum incipimus ad eum clamare, increpant
iJieuiUper eosdem Phafisxos et Saddttcxos rdelius D * nos, et noii siiuint libere clamare, qUoniam obSeu->
designari. Et nonnittli, duos simililer ex Jtidxis falum esi insipieus cor noslrum, et non possUmus
populos, Judam videlicet ct Israel, esse tlicunt, qul bbcxcati lumen, quod Chrislus est, vldere. Sed II
omnes in Jericho caeci sedebant; quia necdtiiu iide constanler insistiraus, et clamamus irituS pef-
polerant dicere Deo Patri: In luinine tuo videbimns severanler ctamore cordis, continuo slat nobis Jestls,
/i<me«(Psa/.xxxv, 10). Necdumenini nOverantFilium qui anle transibat, ila ut deinoeps jam riori lalibus
Dei rivi, et ideo quasi communi Vocabulo Donlinuni aliquanrio patiamur pbantasmatibus. Non est enlm
elFiliura Dei vocant. Quera sane intellectum qiiidani honorare Chrislura, cum a precibns et Clamorlbus
refugientes, ambos ex gentibtls sighiflcatos esse, Cordis cessare jubemiir. Fatuus est namque iste ho-
845 senserunt, ut unus eorum esset ex Cham, el tior, istaque sapientia, si putamus injnriam pati
alius ex Japhet. Irieo aulem cxci sedebant, quia Cliristum, cum exercilatur iiitus precilins'. Undd",
nondum eis apparueral unigenila lux ex Deo Palre fralres, cuniatalibusprohibemarcogiijiiioiidrit phari-
nata. Qui jam cum prxtereuntem Jesum audissent, tasmaiibus, magis magisqtiexla^iaiiduiri est,"el di-
. secus viam, id est juxta verjtatem, versabantur. •eeiidnnr; Miserere nosiri, Ihmihe,'. fili DaVid. Taiis
 S. PASCHASU RADBERTl ABBATIS.CORBEIENSIS 696
695
de eo in tem-
ergo esl nalura fidei; unde et in persecutionibu A utrisque dicat, egrediente Jesu, quod
EcclesiamChristi magis crevisse cognoscimus : quo pore ita in via factum est ut narratur. Quod si ali-
niam quanto magis affligebatur, tanlo amplius es cui hoc minus congruere videtur, nihii impedit si tot
inlus semper accensa : et ideo in nullo est vicla esse dicanlur, tantum ut iiluminatos eos esse con-
sed inter ipsa pericula fidei calore corroborata. Di cedat; cum in figura eorum et in specie, tolum ge-
latatur, nec vincitur terroribus. Quibus Jesus stan nus huroanum a Domino sanatum esse . credimus.
jussiteos venire ad se; quojubentenultusprohiber Potest tamen recle xstimari, quamvis illesecundum
poterat. Et ideo recle stetisse dicitur, ne turba
eo Lucam alius fuerit, et alio in tempore, ut unus iste
prohibeat. Quia, ut dixi, stareejus divinitalis
esl quem Marcus ponit; quod fuerit Timxi fiiius, Barti-
cui nulla vis inimici potest resistere. Et inlerroga maeusnoroine, ipse sit unus'ex duobus quosMat-
bat quid vellent., Nequaquam igitur dixerim, quo thxus narrat.Sed Marcuraideo huncsotumposuisse,
bxc interrogatio de ignorantia venerit, cum ips quoniam ipse notior erat et famosissimus, sicut ex
cxcilas in aperto erat, sedexdispensatione mysterii 848 t-omine declaratur, ut dicatur filius Timaei,
ut fides amplior praedicetur. Ubi jam non filiur quia Bar in Hebrxo sermone vel Syro fitius dicitur.
David, sed solummodo Dominum vocant. Domine Unde factum est satis decenter, ut bic composile
B Bar timseus a patre sil vocatus, Tamen et in mys-
inquiunt, ut aperiantur oculi nostri. Quia cxcorun
oculos aperire, solius Divinitatis est, et non sicu terio riihil distat a vero, si per ltunc unum figura to-
quidam garriunt, larvalis quxdam curatio, sed ple tius humani generis accipiatur. Quia sicut huic prx-
na sacramenlis Dei et hominis Christi Jesu mystic; slitit Salvator, qux natura non dederat, vel perdide-
et gemina operatio., Et ideo tangit oculos eorun rat debilitns : ila concessit omnibus per gratiam
quasi homo, et curat eos virtute sua quasi Deus ampliora salutis, dum culpam remisit, dona prxsli-
Neque enim homo Christus sine Deo aliquid operatur tit. Tantum si, egredienle iilo ab Jericho, una cura
neque Deus Christus sine homine. Ac per hoc Deu illis qui cum eo ad illam coelestem Jerusalem quoti-
et horao unus est Christus; unus idemque est Tiliu die comitantur, sequi volumus, ut ad eam cum lau-
David et Dei Filius. Ac per hoc Dominus et filiu dibus feliciter pervenire possimus. Nam, ascendentc
David, non duo, sedunus est Christus, quem depre eo de Jericho, id est de mundo, per resurreclionem
cantur caeciut eorum misereatur. In hac quippe fide el ascensionem ad ccelos, sequuntur eum turbx
omnes illuminati sunt quisedebanl847'nteneor's mulix, quia crediderunt in eum mox populi et gen-
in utnbra niortis. Ideo quippe illuminati, ut possin tes. Et ideo Matthxus (quotquot fuerinl) bene duos
exire de Jericho, quo multx foveae sunt, mulliqui ^ cxcos sedentes juxta viam narrat, significat de
J utroque populd quosdam jam cohxrenles dispositio-
laquei, et sequi Christum ad iltam ccelestem Jertisa-
lem ; nonadillamquara ipse mox ruituram deplorat ni teraporali per fidem, secundum quam Christus
sed ad illam qux sursum est et est mater omniun nobis via est. Et inde est, quod clesirierantes illumi-
electoruro. Quera sane locum Marcus et Lucas longc nari, id est aliquid de ejtis xternitate et Verhi in-
aliter posuerunt: ita ut secundum quosdam hanc carnatione intelligere, clamabanl. Quia transeunte
videantur exponere historiam; secundum alios vero Jesu secundum humanitatem iropetrare gaudebanl,
alieram texere : ita ul corporaliter diversitas geslo- id cst per meritum fidei, qua. creditur Filius Dei
rum inteliigenda sit, dum alia vice duos islos caecos factus homo, natus ex semine David, et passus pro-
sanatos dicunt a Christo. Alia aulem unum illiiir pter nos, ascendit Jerosolymam, id est ad ccelos, per
quera Marcus posuit, exeunte Domino ab Jericho, quam dispensationem quasi transit Jesus, quia talis
in via solum sanasse; cujus et nomen dicit et pa actio temporalis fuit. Unde oporluit, et semper per-
trem insinuat. Tertia vero vice, eum quem scribii necessarium est, ut tantum claniet unusquisque no-
Lucas, ita dicens : Et factum est, inquit, cumappro- slrura, donecresistemis sibi turbx strepitum vincat,
viam id est tam perseveranter intendal anirao, orando,
pinquaret Jericho, cmcus quidam sedebat tecus
mendicans. Ubi etsi diverso videtur curatus in tem- . quxrendo, et ad euin pulsando, quousque consue-
ir
pore; uno tamen loco, id est secus viam, quo et tudinem desideriorum carnalium, qux tanquam tur-
tribus res gesla videtur. Sed et Matlbxus et Marcus ba obstrepit intentionibus nostris et clamoribus,
egrediente Jesu de Jericho hoc factum dicunt, Lucas lucem veritalis aeteriife videre conemur, ipsamque
vero ingrediente. Unde potest fieri, quia Lucas dicil lurbam, seu hominum carnaiium, seu cogilationum,
appropinquanteJesu Jericho caecumcuratum, etMar- seu concupiscentiarum, fortissima intentione vinca-
cus egrediente illo simililer alium esse curatum, ul mus. Itaquebenignissimu&Jesusnoster, qui ait :Pe-
duos istos caecos Mallhxus in una narratione, pro- tite et accipietit, qumrite et invenietis, pulsate et ape-
pter compendiura brevitatis, simul colligeret, cum rieturvobis, venientesad se, scilicet ardore desiderii,
uterque eorum secus viam cxcus sedisse dicitur, ei et pervenientes ad id quod intus recte desiderant,
clamasse. Forle quod unus evangelista ait: Domine, continuo stans, tangit oculos cordis nostri, et illu-
alter, Rabbi, quod simul dici potest, Miserere Do- minat: non cnim, ut riixi, sicul illa dispensalio tem-
mine Rabboui, fili David; sicut quamsaepe faciunt, poralis transit, ita etiam 849 verbi xlernitas, quae
quod unus prxmittit, ut aller illud describat. Nequc in seipsa manens, innovat omnia. Quapropler quia
vero modum loeutionis, siMatliixus fides incarnationis Christi lemporalis nd aeternain-
discrepat a juxta
697 EXPOSITIO IN MATTH^UM. — LIB. IX, CAP. XXI. 698
telligenda nos prxparal transeunte Jesu, el nos ad- A ntim crucifixil, sermpnem siuim dirigit, sed ad
moniti sumus ut illuminemur. Ac per hoc, quia lem- . illani ccelestem Jerusalem, quae crucifixum Domi-
poralia cuncla Iranseunt, el xterna slanl, sequamur num venerabiliter gaudens suscepit. De qua dicit
Jesum usque ad Jerusalem quo feslinat ascendere, Apostolus ad Hebrxos : Sed accessittit ad Sion mon-
ut a stante in via illumineraur, ct cum eo illtic ascen- lem, et civitatemDei vivi, Jerutalem cmlettem(Hebr.
dendo, quantocius perveniaratis. XII, 22). Quia juxla eumilem Apostolum,,/i/a qum
(CAP.XXI.) Et cum appropinquasset Hierosoly- . sursum est Jerusalem tibera esl, qum est maler no-
mis, et venistent Belhphagead montem Oliveti, lunc stra (Gal. iv, 26), cui omnia congruunt hxc mysle-
Jesut misit duot ditcipulot tuot, et ait iltis : Ite in ria Salvatoris. Et ideo anle passionem Cbristi,
castellum quod contra vos est, et statim invenietitati- .duabusde causis talis non abs re, tantusque ejus
nam atligalam, el putlum cum ea. Post mirabilia . celebratur tritimphus. Quarum una est illa qux
Salvatoris et opera gloriosa, non absque magno est deorsum est ancilla, et servit cuin filiis suis (quia
sacramenlo, quod Evangelistx lam diligenter voiue- tempus passionis ejus imminebat) audiens taniam
runt describere de asina et pullo, sett de his qux gtoriam tantasque laudes ad ejus ingressuin, ut
gesta sunt vel dicta Hierosolyraiscum appropinquas- araplius illorum adversus se, jam jamque excitaret
sei. Nara licet frequenter eam iiitrassel civitatem, " invidix rabiem, quia jam tempus instabat passionis,
nunquam tamen legimus vehiculo aliquo eguisse ut perficerent quod ante mullis moliebantur insidiis.
neque quxsisse, etsi lassus ex itinere, vel fatigaltts Alias aulem Jesus frequenler venerat in Jerusalem,
sedisse super puleum legatur; qui semper pedibus ut dixi, nunquam sibi adhibuit ministeria jumento-
omnia circuibat. castella , sicul fecisse legimus, rum; nec virentium circa se ornamenta constituit,
quando ab Hierosolyrais transiens per Samariam nec terribili laude divinitatis sux animos excitavit
ibat in Galilxam. Quid autem quod nuuc ipse Jesus concurrentium. Quod ideo npn absurde credilur, ut
tam diligentissime asinam et pulluni sibi exhibere diximus, factum, ut relaxaret noxios jam ad mor-
jubet; elianiet ligatam eam solvere raandat? Nuin- tem suara, ttt possent facere quod prius quam sxpe
quid tam hebetes erant discipuli, cum ligatam eam voluerant. Quibus nunc cum impletura est terapus,
cernerent, quia aliter non poterant adducere, ut non quando ab ipso, ut fieret, olim decretum est, dalur
prius eam solverenl? Insuper et jubet dicenti sibi, facultas ut facerent; nec mutalur voluntas, nec
quare solvitis, ut.dicant, Quia Dominut hit opus irapellitur ad facinus, nisi quantum a propria ipsi
habet. Patet profecto, quia talis tantaqueres gesta, inflammanlur invidia et odio pravitatis. Alia vero
divinis plena est sacramentis, prxsertim cum de -, causa est, ascendcnte 851 '"° de Jericho in Jeru-
hac re Zacharias longe ante prxdixerit, Gourfevalde, J salem, quod cum tanto ascendit triumpho, ac si
filia Sion, jubila, filia Jerutaiem. Ecce Rex tuut cum palmis victorix et laudibus, ut illam declaret
veniet libi juslut et Salvator, ipse pauper et ascen- ascensionem, quando jam devicto mundo ad illam
dens super asinam et snper pullum filium asina. Jerusalem viclor ascendit quae sursum est. Et ideo
Ubi Sepluaginla subjugalem dixerunt, et putlum quia passio Chrisli, triumphus victorix ejus erat,
ejus noveltura. Sed Malthxus, nec secundum qued sic ascendit ad passionem, ul in ipsa ascensione
in Hebrxo est, hoc exemplum posuit, nec sicut in omnia prxmonstret signis, qux futura erant post
Septuaginta. Quia non est idem dicere, Gaude valde, resurreclionem, quando jara viclor gloriosissimus
filiaSion, jubila, seu prxdica, filia Jerusalem, quod ascendit ad coelos.Nam terreni reges devictis hosti-
est dicere, Dicite, uTiaeSion, vel, Noli timere, filia bus victoriarum suarum triumphos erigunt, suasque
Sieu.seu cxtera, qux longe atiter eliam et Joannes laudes concelebrare gaudent. At vero. Christus, cu-
posuit, tantum mentionem hujus prophelix faciens; jus vicloria est in sua poteslate; qui vocal eaquw
sicut et Matthxus, qui sensum solummodo collegit, non sunt, tanquam ea quw sunt (Rom. IV, 18), ante-
850 et iae0 nec ipsunt prophetam Zachariam prx- quant monoraachiam intrepidus pro omnibus susci-
nolavit, sed tantum, quod diclum est per prophe- -ypiat, qux propheta Zacharias olim, tit dixi, prx-
lara, dixit. Unde quxrere oporlet, quare gaudere dixernt, rebus explere voluit; ut sui recognoscerent,
valde filiam Sion prophela jubeat, et jubilare filiani quia sicut prxdiclum fuerat, el de rerum expletione
Jerusalem propler eum qui sedit super asiuain et ipse propheta Christus, ampliorem gloriae suae, et
pullura novetlum, cum post roodicum videns Jeru- gloriosiorera triumphi sui prophetiam omnibus in
salem Dominus flevit el dixit ei: Quia si cognovis- futuro commendarel legentibus. Quamvis eniin pro-
ses, et tu, id est fleres; et atibi: Jerusalem, Jerusa- phetatis sermo et ad illuni ascensionis Chrisli trium-
lem, plangentis affectu ait, qum occidis prophetas, phum se extendat, taraen ut Evangelisla sensit, et
etc. (Malth. xxiu, 37.) In quibus profecto verbis, de his accipiendum est, qux nunc geruntur, ut ad
non gaudium, neque jubilatio, sed Iamentum et lu- lilteram completajam cernantur, et qux futura sunt
ctus miserx civilalis praedicatur. Quod sciens Evan- per Christum, altius in eisdem factis prxfigurata
geiisla, potius, Dicite, filim Sion maluil dicere, inlelligantur. Acperhoc miro et ineffabili modo res
quam Gaude.Sciens procul dubio cum ei nuntialum qux geriiur ulrasque amplectitur partes, ut et
fuerit, et ipse advenerit, quod occisura sit Domi- prxteriti vaticiiiii teneat veritatem, et ipsa de-
num. Unde prophela forle non ad iilam qtix Domi- mum veritas vaticiniuro habeat et figuram fuluro-
 »99 S. PASCHASII BADBERTIABBATISCORBEIENSIS 700
• ruin. Unde curramus per singtila si qtto motlo inlel- A inviccm societalis, ut Peirus
quidem iret in
ligefe possimus qualn divina sitrt ac myslica qrix circumcisionem , ad synagogam , quae subjugaiis
- aguntur. ideo vocata est, quia sub jugo legis edomita
Cum appropinquatset Hierosolgmis, et venisset erat; Paulus vero ad Gentes, quas Septuaginla
Bethpkage a&niontem Oliveli, lunc Jesus rhisit dubs vocant pullum novellum, eo quod indomilx novi-
discipules suos, dicens : Ite in castetlum quod contra ter 853 venerint ad ChriStum. Eranl autem ambb,
vos est, et siatint invenietis asiriam atligatam, il pi/l- id est populus ex Judxis, ct populus ex Gemibus,
tum cum ea, •solvite,et adducite mihi. Egredierite adhuc rurales et agrestes a flde; ideo in villa alfi-
igilur Jesu de Jericho, id est, ut dixi, de hoc mundO, gati erant peccatorum vinculis, et non in civitate
turbis eductis inde quampturimis, Ct cxcis jam red- Sion, vel Jerusalem, qux est Ecclesia Dei vivi. Ad
dila sanilate, cum appropinquasset Hierosoiymis quos missi apostoli, sOlvunt ulrosque, et ad Chri-
magnis dilatus mereibus ex salute cfedenlium, vnlt stum perducunt, ut ascendat super eos in doino obe-
•redire et ingredi cupit jam jnmqtie urbem pacis et dientix, cum soltiti fuerint a nexibus peccalotuni,
locum visionis Dei, et arcem speculalionis. Sed accipientes remissionerii eorum; quia stiper alli-
prius cum venisset Bethphage atl domum maxilla- gatos adhuc, et vincults peccatorum snorura com-
rum, qui sacerdotum victilu$ erat, et confessionis B peditos, hon sedet Jesus. Nec mirerls, lector, quod
portabat typum, el erat situs ih litonte Oliveti, ubi dixi etiarit pulltim lascivientem nexibus alligiiluni,
-lumen scientix, ubi laborura et riolorum 852 est quia secundum Lucarit el Marcum ciiam ipse intro-
requies; inrie misil -dtios riiscipulos suoS, et jubet ducitur alligalus, super quem nemo hominum se-
adduci illuc jam solulos asinam el pullum; quo- derat. Qui propterea ligatus quam beue dicitur
niara ibi erat fons ille qui legilur in iibro Judicuhv, fttisse, quoniam ii quoruin figuram tenet, diabolicis
ex maxilla asini largissime profluxisse, unde et Vo- ferant connexi' funibus, et nemo hominum sederat
catus est locus ille fons maxillae, de quo bibit satis super eos. Quia nemo prophetarum, neque aliquis
abunrieque Samson ille fortissimus , quo et de- hominum ad eos missuS fuerat, et ideo nihil in eis
dicata est dofnus, qux domus jtire vocatur maxtllx, ralioriale neque inslitutionis secundum disciplinam
ul inrie flliat omnibus fons aquw salientis in vitam eruditionis Dei adhuc erat. Sed lotum gratis a Deo
wlernam (Joan. lv, 14). Sed et Marciis nihiiomintis sirie suis meritis siint consecuti, ut verbum Dei
signillcahtiiis, ex Bethania ebs missos commetriorat, super eos, id est in cordibus eorum sederet; ut eo
ut ipsi obediendo ad dommn obedienlix, eos qul ducerite, ac si praesidente in cnrru suo, ascendant
crediderirtt et soluti fuerint a vinculis delictorura, feiicitef, porlantes Deum in corpore suo, in illam
perducant. Hocquippe Bethania interpretalur. Ergo C ccelestem Jerusalem. Nec mireris, si gentes dicantuf
ad doiiMimobedientix 1111perducuriluf, tjut ftierint en Judxis, ac si pullus ex matre; quia Judxa se-
soluti a vlnctilissnorum delictorum, el recreati fonte cunrium Deura, ex flde malerest geiilium. Sic eniin
sattitis, qtti jnm fnvenle Deo fluit ex maxilla asinl, dicil Dominus per Isaiain prophetara de synagoga
ipsi perveniurit ad domiiui sacerdotalem, quae est Judxorirm : El constituam principes tuos, sicut prius,
domus maxillarum, vel palienlix, ut indcascendat il consiliarios tuos sicut ab inilio. Et tunc vocaberit
Jesus super eos, quos secundum praeceptum Dominl civitdt justitiw, el maler civitalum (Isa. i, 26), id est
et Salvatoris Dei, solverint discipuli ejus et per- Ecclesiarum fldelis Sion. Pfopter quasdam igilur
diixerint ad eum. Mons autem in quo sita sunt ea similitudines Judxi et Gentes assimilali sunt lnijiis-
ioca, estChrisli Ecclesia, in qua fructificanles fide- inodi animalibus ; quoniam et Judxi, et Genles,
les, dicere possunt eum Propheta, Ego autem sicut nimis ante adveiitum Christi versabanlur in mun !o,
oliva fruclifera in domo Det (Psai. xi, 10). Quoniam multis oneribus praegravali et alligati vinculis. Est
illi qui primitus addncti sunt officio Aposlnlofum ad enitn hdc aniuiat pfx cxteris penCjumentis irratio-
Christttm, habentes initia fidei, ftterunt sicut novel- iiabile, et brutuht niinis, ae slultum, et ignobife sa-
he olivarum in circuitu mensae Christi, cujus et filii tis, oneriferum valde, et infirmura. Sic quoque fue-
sunt facti. Ad quos licel solvendos et adducendos, D runt pene oranes hommes ante nolitiam Chrisli %
OmnesApostoli sint raissi, duo tamen in hac figura eliam ipsi Judxi. Propferea quam sxpe in excelsis
ihtrodticuntnr, vel propter gerainam charitatem sacrificabant, et cofebant iriola, obliti opera legis,
quam orones prxdicaverunt, vel propler 9etu|»iTtx^v et Deum ulique frequenter ignorantes. Et ideo nec
et trpaxrnttjv, id est scienliairt et opera. Quos mitlit mirum si jttmenta dicanlur hotnines; maxirae ciim
in caslelhim quod conlra apostoios fuisse nemo riu- Proplieta dicat Domino : Ut jumenlum facius sum
bilat, id est mundus, qni nec doctrinarum jugutn apud te (Psal. LXXII , 23). 854 Nam quanlura ad
volebat accipere, nec acquiescere virlutibus bonx Deum, junienta suinus nonsolum nos, verum etiam
operalionis. Scd melius dtiOs ilios discipulos inpri- riobis mullo prudentiores, qunnlo magis et ii, qui
mis forteqhi mittunlur a Dourino, quamviset isla tam irralionabililer conversabantur in carne, secun-
probabilis sit trariitio, enarrare mysteria salutis, dum carnem viventes. Hinc ergo est, quod secun-'
«t solvere eos qui vincti- erant compedibus, ef dum Lucarii idem piillus freuorum impatiens, iiiullos
eongruentius accipere possurans in niinisterio Pe- habebat dominos, non uno errori vel dogma-tistib-
trum et Paulum , qui sibi dextras dedemnt ad ditus; et tamen licet multi domtni m eo potesialera
 701 KXPOSITIO IN MATTHiEUM.— LIB. IX, CAP. XXT. 704
illicitam longe diu vindicassent, videntes verum A vidns, quo in una eademque re lanta prxvidebant,
Dominum et servos ejus venisse, qui ad solvendum ul et ista cernerent ad liquidum fienda, et in istiis
missi fuerant, non audent resistere, sicut nec ctijus qux rursus futura erant, significanda. Et ideo ad
erant, restitil. Unde Salvator dicit: Et si quis vobit illam in ccelos ascensionem superextendens ocu-
aliquid dixeril, dicite quia Dominus his opus habet, Itiin, addidil, Et exlerrainabil, inquit, currus ex
ad mysterium ulique potius quam ad invitandunf. -Ephraim, el equura ex Jerusalem; el exterminabilur
Ita namque hoc dicit in figura, quasi nullus cis alius arcus bellicus, et principabitur a mari usque ad
esset dominus, elsi illicite aliqui eorum domina<- mare, el a flumine usque ad exilus lerrx. Deinde
bantur, qut alligali erant vinculis peccatorinn, ut prophela convertit sernioneiu ad ipsum regera hu-
seipsum ostenclatsolum et veruni Dominum.Et ideo>, mitem et mansueiuin, alque salvantem; Et lu, in-
confestimdimittel eos; quia nutlus resistere poterat quit, in sanguine testamenli dimisisli vinctos cle
poteiitix ejus, licet alii codices habeanl, Et cott>- lacu in quo non est aqua. Hxc idcirco dixerim ut
fettim remittel eott. Ut sit sensus, poslquam vene- inteiligat prudens leclor, quod ad utramque ascen-
rint ad Christuin, quta Dominus bis epus babet, et sionein prophetalis sermti pertineal; scd totus iliius
fuerint raelioralr per fideui, alque ejus disciplina ad ccelum, hic jam quasi victori, celebratur triuni-
ad plenum imbuli, rursus cum susceperint super B phus. Quxrendum sane quomodo secundum littcram
se Cbristum sessorem, debeant remitti ad popultim slare possit quod dicit': Quia eunles discipuli fece-
Judxorum, vel ad Gentes irondum credentes, ut re- runt ticut prwcepit illit Jesus, et adtluxerunt asi-
versi jam fideies pnedicarent eis Dominum Jesum nam el pullum , el imposueruril super vestimenla
Christum, hinc et opus eorura Dominus habuisse sua, et eum desuper sedere fecerunt. Quia licet
dicitur. Sed non omnes evangelizanrii graliam ha- supef utrumque animal vestimeuta sua posue-
buere. Idcirco melius Dominus eorum babuisse opus rint, omnino. in tam parvo spatio ilineris super eo^
intelligitur, ut faciant voluntatein PatriS credendo ruiri Utrumque sedere non poluit, nee eniin natura
el operando, sicut ipse ait, opus meum cst, ut fa- hoc sinit hiimana. Aut enim asinx insedit, et pullus
ciam volunlaiem Patris- mei qui in coslis est. Porro absque sessore fuit; aut si piillo, qui magis in-
de testimonio prophelx, quoclMatlhxus subjun\it: domitus erat atl sedehdum,' ct laScivns, asina ducta
tioe faetum ett, ut adimplereiur quod dicium ett est libera. Unde ciim historia inipossibilitatem ha-
per proplielam, jain diximus; et ariliuc videamus beat, etiam et 856 turpitudo si fierel; scire opor-
quomodoad ulraiiiqtieClirisli periineat ascensionera. tel, quod ad aliiora Evangelisla nos transmiuit in-
Dominus quidera ascensurtis ad moriem in Jeru- telligenda, sicut cl tle cxcis supra fecisse credi-
salem, voluit olim prophetiam de hoc ascensu ma- 'J mus; ut asina ista, qux subjugalis fuit et edomita,
gnara prxmittere, quain mundo universo quasi in et jugum legis traxerat, ut dixi, syilagoga inlelliga-
testamento relinqueret pacis et concordix, dum vi- tur : pullus autera asinx, lascivns et liber, Genlium
derent j>ni eoinplela, qux praedictn erant, et quaa popalus, qtiibus utrisque felicitor sedit Dominus.
completa erant, et qux prxdicta, rursus in ascen- Quos Aposloli nurios ulrosque invenerunt, et sor-
sione sua geueraliter, quae in rebus propbetata prx- riirios, quia erant absque irilo operimento salulis,
cesserant, omnia perfectius esse complenda, ut Ju- frigore infidelitatis congelali. Quamvis eniin Jurixi
daeos et Genles simul, suo dignos juriicaret obse- viderentur cooperti foiiis fici, td est mandatis as-
quio. Sed quia Judxi contradicturi erant Christo perae legis, nudi tamen erant a gratia, ipsaque nu-
aseendent 855 '" templum, ideo prxmissa est pro-> dilate dettirpati, qua se vidit Adain in paraiiso nu-
phetia, qux rebus lunc explela est, el talis, ut no-> datum, et irieo seipsum raox ferre non p itiiit, sed>
bis adhuc hodie sit in leslimonium; et qux tunc obtexit se foliis ficus, unde et Jurixi ao si naiura-
expleta sunt in sapienlia Dei secundum humnnila- liter atiluic et ipsi in peccalis erant; pro quo Paultis,
lem, adhuc hodie expleantur in sacramenlo salulis.- Fuimus et nos, inquil, nalura filii im (Ephes. u, 3)»
Untle ait prophela : Dicite, filiw Sion : Ecce Bex " ut cwteri. Qui ergo exspoiiantur a gratia, quod nudi
luut cenit tibi. Nani ecce, oslendentis est verbtim; sinl ostendit Dorainus, cum de synagnga loquilur
ac si diceret: Videte, non carnali aspectu, sed spi- per Osee prophetant, Et auferam, inquit, veslimenla
riluaii iiilelteclu, opera virtutum ejus, et non for- wed et tinteamim, et dstendam gentibut tbrpitudi-
mam servi. Ante tempora narnque dicta sunt, qux nem ejus. Ilinc tiquirio patet, quotl Apostoli impo-
modo comptentnr; et quae dicta sunl in Christo, snerunl veslimenta sua super eos in prophetia re-
j:tm propheta spirilali cernebat visu, qttamvis nec- rum fulurarum, id est mandata, et graliam, quatri
dum nattis essel in earne. Et ideo dicebat ecce, ut ipsi a Christo jam acceperant, et super Judxos et
estenderet, quia ille, de quo loquebatur antequam Genles imposuerunt dum iradiderunt eis baptism.l
nnsceretur, jam erat. Quod si miseri iulelligerent snliitis, tit Christum induerent, el mandata ejus ser 1
Judaei, nequaquam inlerrogarent, in qua polestate varenl. Sicque Ghristum Doininum tlesuper sedefe
ista facis? Quia etsi uiagua videbanlur qux fiebantj fecerunt, itl est habitare per fidetn in cordibus eo*
majora tatnen sunl et ista qux in his praefigiira- rnni. Nec-enim aliler reqniescere, vel SedCreIn eh
hantiir. Unde considerare oportel, fralres mei, quam potuisset Chrislus, nisi exputsa vetuslate, obiecti
perspicuus fueril propbetarurn aspectns, quam pro- fide, raandala ejus et grntiam suscepissenl. De cujus
703 S. PASCHASH RADBERTIABBATIS CORBEIENSIS "04
eqtiilatu olim Abacuc cecinerat, quod ascenderit su-1A edisseruerunt. Qui et vestimenta, et frondes de ar-
per equos suos, Et equitatio tua, inquit, talut. Sed et boribus, qux projecta sunt in via, mandata legis, ct
Jacob, cum benediceret Judnm filium suura, de his figuras alque diversas 858 species et caeremonias
duobus animalibus figuraChristi prophetavit dicens: Judaicx religionis volunl inteiligi. Qux omnia a
Alligant ad vineam pullum suum, et ad vilem, o fili Christianis fuerant conculcanda in via, id est in
mi, asinam suam (Gen. xxix, H). Ergo quod ipse ex- Christo: et ideo lunc eos sub pedibusjumentorum
pressit vitis, lestalur ipse de se in Evangelio, cura ait: slravisse ea, ut intelligeremus quod mandatis apo-
Ego tum vitit vera (Joan. xv, 1). Ad quam vitem alli- stolorum et doctrinis slernuntur Christiani, et ex-
gavit ulique vineam, quae translala est in ^Egypto et horlantur; legis aulem mandata, et cxremonix,
tfansplanlala est in Oriente. Ad quam rursus vineam omnia sunt pedibus conculcanda. Non solum igilur
alligavit pullura suum novellum, id esl Ecciesiam maudata et cxremonias, verum etiam et omnera
de Gentibus, et fecit sicut Noe ait, habitare Japheth gloriara quam babebant ex lege, hi qui venerant
in tabernaolis Sem. Et hxc omnia non in virtute ex circumcisione, projecerunt, ut Chrislo lucrifie-
apostolorum, sed in verbo Christi facta sunl : mi- rent. Quam sane expositionem lecloris arbitrio de-
nisteriuin quidem fuit illorum, ut irent ac 857 relinquo; lantiim ut qux gesta sunt, figuram lotius
dicerent, quia Dominut his oput habet, ac solverent, IBEccIesiae esse intelligat, et prophetiam magnarum
deindc ut vestimentis eos vestirent. Virlus autem rerum. Unde et, Qui prmcedebant, el qui tequeban-
Christi fuit, ut solverentur, et auctoritas. Nec eriim tur, clamabant dicenlet: Hosanna filio David, bene-
tollere poluissent jumenta aliena, ab eo domino qui dictus qui venit in nomine Domini. Turbae qux
eos non cognoscebat qui essent, nisi DominusCbri- exierant cum co de Jericho, et viderant mirabilia
stus et Spiritus ejus prxvenisset in prophetia futu- qtix ostendit eis, cxcos illuminatos, et Lazarum re-
rorum corda dominorum, et prxparasset ad rela- surgentem, valde permoti. miraculis, et sanitatibus
xandum. Ac per hoc quidquid apostoli potuerunt.in quas prxslitit eis, exsultando se forte transfundunt
muiido tam pauci et viles, tolum virlus Christi fuit, in laudes, ut impiealur ad litteram, quod per pro-
et gratia Salvatoris Dei. phetam jam supra dixisse raeminimus, Gaude valde,
, Plurima autem turba tternebant vettimenta tua in filia Sionjubila, filia Jerusalem; quoniam non sine
via; aliiautem cmdebant ramot de arboribut, et tter- raagna cordis exsultatione populus, et qui prxibat,
nebant in via. Multus ergo populus ascendebat cum et qui sequebalur, forte talia clamabat. Nam in his
Christo in Jerusalem : sed valde multiplicior est, qui uterque populus intelligitur, qui et aute Evangelium,
per eos in spiritu prophelix figurabalur. Ubi tres et post in Chrisluin crediderunt; ipsi namque sunt
provide salis introducunlur. ordines; unus eorum C ( qui el prxcedunt et sequuntur. Oirines tamen unom
qui ramos caedebant de arboribus, et aliquam prae- dicunt, neque aliud qui praecedunt, et aliud qui se-
parabant itineris pulchritudinem, perquod profi- quunlur : sed omnes simul clamabant consona voce.
ciscebalur una cum plebibus in Jerusalem. Qui licet Humanam quidem Christi dispensationem laudanles,
perfecli essent in fide, et sancti in virtule, ac docti, et divinam praedicabant, in eo quod prxdicabanl,
doctiores tamen sunt et sancliores, atque perfectio- Hosanna fitio David , benediclut qui venit in nomine
res in alio ordine, qui habitu Christi induii, orna- Domini. Non enim aliter nisi Deus esset, in nomine
menta doctrinarunt suarum et virlutem vestes pro- Domini venire potuisset. Sed quia Deus homo factus
sternebant in via, per quam asina et pulius, id est est, mirabiliter restitutionem ejus prxdicant, in illa
piebs fidelium transiret ad illara patriam ccelestem, ceelesliJerusalera sancta; in eo quod dicitur Hotan-
quatenus mundissime incederent, ne in aspera in- na in excelsis. Queiu sane versum lurba de psalmo
currerent loca, laborarunt. Verum agunt hxc ut nec centesimo seplimo decimo assumit, qui manifeste
terraro saltero contingant neque ferum terrenarum deChristo prophelalur, et in synagogis Judxorum
aliquid pulvereum; sed sinl illis omnia plana viarum celeberrime ac crebo legebalur : unde et illi pbpulo
itinera et prava in directum fiant. Qui licel perfe- notior erat. Et ideo assumunt eosdem versns, ex
ctiores siutet doctiores lales, qui eo aguntur spiritu, D 1 quibus ostendalur, quod ille, qui tam ibi, quam et
nenio tamen ad culmen eorunt potest contingere, alibi, repromittebalur de genere David venturus,
qui eos primura jussu Dei et solyunt et adducunt ad jam venerit salvaturus Israel, dicente David in co-
Christum, et sternunt ornaroenta virtutum suarum dem psaimo: Lapidemquem reprobaverunt859 #<*'-
super eos, eumque desuper sedere faciunt. Et quia ficantet, hic factut ett in capul anguli. A Domino
omnis comparatio, etiam secundum sxcularem littc- factum est ittud, et ett.mirabile in oculis nostris,
ralurara, in tribus comparatur gradibus, jure omnis etc. (Psal. xi, 22, 23.) Unde et . evangelislarum
ordo apostolorum, eosque imitanlium, perfectissi- scriptura commemorat, mox Pharisaeos el Scribas
nius vocalur atque sanclissimus. Iri quibus profecto ob hoc indignalos, quod viderunt populum, psalmi
tribus ordinibus, favente Deo, nemo nisi bonus et propheliam super Christo intellexisse completam, et
devolus in fide, Deo comparatur, ut Chrisli Ecclesia clamanles pueros, Hosanna filio David, et dixisse ei,
ad illam coelestera Jemsalem, reclo itinere, ipso Audis quid itti dicunl ? et Jesum respondisse eis,
prxsidente, dirigalur. Hxc pro captu nostro dc his nunquam legittit, Ex ore infantium, et laclenlium
dixisse stjflicial, licel aiii Ionge aliter hunc locum perfecisti laudem. Ecce ut cernis, lector, de asser-
 705 EXPOSITIO IN MATTHJEUM.— LIB. IX, CAP. XXI. 706
tione quae facile exprimi poterat, Benedictus qui venitH A Ft cum inlroisset Hierosolymam, commota est uni-
in nomine Domini, omnium Evangelistarum scripturaa versa civilas, dicens : Quit ett hic ? Introeunte Jesu
consentit; de verbo autem Otanna, quia in Grae- i- cum turbis et laudibus, non immerito de tam inso-
cum transferri non polerat, sicut nec Alleluia, nec ic litisHierosolymoruracivitas commovetuf clamoribus,
Amen aliter interpretari, sicut el in plerisque faclum n roirans tantam populi frequentiam, et tam inauditam
videmus, ipsum verbum Hxbrxum posuerunt di- i- equitatus ipsius continentiam. Qui profecto nescien-
centes Osanna. Lucas vero, qui inter eos Grxciei tes veritalem rei, neque sacramehta salulis, dicunt
sermonis eruditissimus fuit, et in Grxco Evangelium n Quis est? Quod quidem, sicut jam supra in paucis
scripsit, quia se vidit proprietatem sermonis trans-;- diximus, quia ista omnia parabolicis agunlur my-
ferre non posse, melius arbitratus est tacere, teste te steriis, mirantur isti, et coromovetur tola civitas,
Hieronymo, quam id ponere quod legenti faceret jt sicut et illam supernam Jerusalem fecisse, dicentibus
quxstionem. Nam Osanna, sicut idem ait, corruplele angelis ascendentc Christo, legimus: Quis etl iste
legitur Osanna propter ignorantiam, et interpreta-i- Rex gloriw? (Psal. xxui, 8.) Admirantes namque
tur salvifica, sive salvum fac, sicut ex omnium inter-> virtutes ccelorum et angeli, quae vera est civitas
pretatione signatum esl. Nam anna, inlerjeclio est it Hierosolymorum , ista interrogant propler novum
apud Hebraeos deprecanlis, sicut et apud nos est,t, B indunienlum corporis ejus. Quibus cum diceretur
heu, dolentis, atque, papw, admirantis, et cxtera>a' (Ibid., 10) : Toltite porlas, principes, vestras, et ete-
hnjusmodi. Unde et apud eos dicitur, Anna Adonai, it vaminiportm mternaletet introibit Rex glorim. Non
quod nostri dixerunt, o Domine, oti. Igitur salvifica >a immerito, ac si obslupefacti, admirantes dicunt :
interpretatur, shre salvum fac. Porro, anna, interje-j. Quit ett iste Rex glorim ? Sic et in Isaia : Qut* est iste
ctio est, ut dixi, deprecantis. Quod si ex his duobus ig qui venit ex Edom, tinclit vettibut de Botor? Iste formo-
volueris compositum verbum facere, dices osianna, ,f tns in ttola tua gradient (Ita. LXIII,1,2). Hxc idcir-
sive ut jam consuetudo est osanna, media vocati lit- t„ co repetens dixerim, ut ostenderem mysterium esse
tera, ut mos esl metricis, intercepta. Quod et Grxcicj fulurorum qux aguntur et dicuntur. Unde et ascen-
faciuht quam frequenter, eliam et in prosa. Et ideo ,0 dente illo inJerusalem dicilur, Quisetthic? Quo-
anna, quia deprecantis est, possumus bunc versum m niam 861 comraota est universa civilas. Quia in
Hebraicum sensum ita legere, Obsecro, Domine, , his gestorum effectibus species futurorum formatur,
salvum me fac , Obsecro, Domine , prosperare: . et divinilas praedicatur; et totum decoris quidquid
quia sic est gemina posita apud eos inlerjectio, Anna a plebs Judxorum habuit, ut alicujus sensu Ioquar,
Adonai, anna Adonai, sicut et o Domine, apud not., patriarcharum et prophetarum doctrinis est exorna-
Nam salvum fac quod dicitur, sic est dictum ut sub- ,. C^ tum. Et ne offenderent in lapidem offensionis, via
audiamus, populum tuum Israel, sive generaliter,r substrata est et exxquata mandalis prxceplorum;
roundum. Sed quod in nostris codicibus habetur,r deinde gentilitas apostolorura est Deo subjecta labo-
osanna filio David, juxta bunc sensum quibusdam T1 ribus et disciplinis imbula divinis. Quorum ofliciis
visura est esse latinius, ut dicatur, osanna, fiti David,
; rami qui cxduntur dc arboribus, ad ingressum viae
vocativo casu, et sit sensus, obsecro, Domine, fili lj ccelestis sternuntur per ordinem, in tantum ut etiam
David, salvum fac : quod et plures 860in s"'s coa"i- j. exuvias corporum devotissime prosternant in mor-
cihus emendare jam ausi sunt. Quod non immerito0 tem, ut Christi Ecclesia secura, sine offensione,
temerarium esse videtur, cum et Grxci codices et ,t Deum in se porlans, felix incedat. Alioquin hxc nisi
Latini, quoscunque inspicere potui, dativum habeantlt mystica essent, qux hujusmodi reverentix utilitas
casum. Secundum quod et Mattbxus, qui hoc Evan-. esset? Qux magis iropedire posset omnino, quara
geiium Hebraeosermone scripsit, hoc verbum in finee prodesse. Idcirco, ut dixi, omnis hic ralio in pro-
proposuit otanna rania, quod est, secundo diceree phetia futuri formalur. Propterea eliam et interro-
talut in exceltit. Eo quod Salvatore nascente in coe- .. gantibus, vilis ptebecula respondens, confitetur, a
Ium usque salus pervenerit, etiam ad excelsa, pacee _ minoribus incipiens, ut ad majora perveniat, et di-
facta, non solum in terra, verum etin ccelo, ut jamn D cit: Hic ett Jesus propheta a Nazareth Galitww.
aliquando cessaret- dicere, inebrialus est giadiuss Quod enim dicunt, Hic esl Jesut prophela, magis ali-
meus in ccelo. Ac per hoc cum dicilur prius, otanna„ quid eum esse insinuant, quam prophetam : et ideo
filio David, repetunt lurbx idipsum gratulabundiss proprie apud Grxcos cum articulo scribitur, sicut et
vocibus, otanna in exceltis. Ubi si recte inspicitur, nos hic, non loci adverbium, sed pronomen demon-
melius, otanna filio David, quam fili David vocativo0 strantis proponiraus, ut intelligatur, hic est quem
casu, sonare videtur. Neque idipsum verbum otanna,i Moyses similera sibi dixit esse venlurum. A Naza-
ex duobus verbis Grxco videlicet et Hebraeo,ut qui- reth autem Galilww, quia ibi fuerat educatus, ut flos
dam putarunt, compositum xstimare debemus;• campi nutrirelur in flore virlutura. Nec igitur puto,
sed totum Hebraeum esse et satis obscurissi- quod qui eum tantis laudibus prosequunlur, et tam
nium; quod, qui legerit epistolam beati Hiero- divina retexunt verbis, ipsos nescisse, quid dicerent,
nymi ad Damasuui papam missam, animadverteree ut quidam volunt, vel quem laudarent; quem tam
poterit, et alia quam plura, quae brevitatis causa» evidenter ac si ex lege, prophelam reprpmissum
omillimus. demonstrant. Quem, licet iili commovereiitur iudi-i
703 S. PASCHASU RADBERfl ABBATIS CORBEIENSlS W
gnantes, i&li non tacent. Unde el illi magis magis-. \ festum, quot millia sacerdotura, quot Levitarum ,
que inde movehanlur, audienles rem mirabilein , quot hominum convenerant. Unde fateor plane quod,
quod homo laudabatur a turbis, et Deus prxdicaba-, pro exiguitate sensus mei, non dico explicare ver-
tur in homine. Poterat fieri ut Spiritus sanctus su- bis, verum nec admirari digne queo ea quae diclis
bito aspiraret Lneos, nec inlelligerent animoverba cpnlexuntur, quxve facta narranlur, duni mira ge-
qux fundebant veritalis. Sed non est credendm», ut. slorum miris succedunt rebus. Neque enim effari
eos omnes sic Spiritus sanclus inlus afnaret, qui queo, quoraodo in unp eodemque Christo divina re-
prxcedebant, el qui sequebantur, ne inlelligerent. fulgenl miracula, et cooperantur humanis actibus
quid dicebant, neque scirent qpid facerent. Quod, in una Christi persona; et quae bumanilatis ejus
eliam quidaro Graecorum tanjde istis, quain de pro- s.unt, sustollunt se et copulantur divinis : ita ut nec
plietis dicere volueruni. Profecto cum isli itj sua. divina fiant sine hnmanitate Christi, nec humanilas
lpquuntur lingua, et ex auctoritate 862 Psalmj, ut Qperetur aliquid sine Divinitate sua. Qux niroirum
d.ixi, ubi multa dicuulur de Chrislo, illud decautant. geipina operalio , sic in uno conjungilur Chrislo, ut
Et niaxime euui eliguiU versttin, in quoadventus loturn iritelligalur, quid Deo, quid homini, iribuere
ejus ad eos prxdicalur, et Divinitas alquehumanitas. debeamus. Qux tamen a pripcipio Evangelii, sic
ejiis simul in una perspna oslenditur. Et ut mani- B, senlentix sententiis, et miracula miraculis copulan-
festior esset sensus, addunt diviuitus inspirali, ac si, tur, ut juxla Ezechielem, intus et foris plena sint
desuo, illud juxta Marcum, Benedictum quod venit, oculis, neque sinunt respirare leclorem, nisi et qux
regnum patris nostri David, et repetunt,. osanm i» Dei sunt, et qux hominis in uno eodemque Cbristo
exceisis. Quod eliam inlerrogati, fideliter prosequun- simul jungantur. Idcirco qux n,uncaguntur inlem-
tur, et prxdicant eum hunc esse Salvatoremeiprq- plo, etsi juxta luimanitatem ejus facta videntur,
phelani a Najareth. Unde potest fieri, ut ea qyx cjuia raira sunt, divina tamen esse probanlur, eaque
agunt rebus nescirent quid futurorura in se pfaetnon- ipsa qux lunc gessit Deus, homo in specie quotidie
strabant. Hoc taraeo non oportet credere, ubi omnes divinilus operalur in genere. Unde prinium videa-
aposloli et njulti alii discipulorum, siraul cura eo, nius ad litteram qux stint ea qux evertit, et qui
qui jam credideranl, comilabanlur. Necnon et mu- siiit quos ejecit, et non aliunde quam de templo.
lieres qux cura eo a Galilaeavenerant, non intelli- Nimis etiira omiiis religio templi ob avariliam sa
gerenl. Et turba quae tot niiracula viderat, pranino. cerdotttm, violata erat, cum et boves et oves, seu
non ob aliiirihxc oinitia, nisi ad laudem et ejus gltn pxtera qux in sacrificiis offerebantur diyinis, in
riam agebant, cui consona voce tam niirilicas de- teroplo (sicut Joanues plenius insinual) venalia in-
cantabani laudes. Non dico, quod sine Spiritu san- C troduccbanlur; ila ut in eo nihil atiud quatJJnundi-
clo ista agereitt, sed etiara quod agebant divinitus nae viderenlur, et forus venalium. Ubi cunj inlras-
inspirali, tolum devote ac satis religiose agebant, set ptipiuni, et vidisset, sicul Marcus narral (Marc.
pro omnibus qux ab eo gloriose niniis facta vide- xi, 11), Gircumspectis omnibut, ne inceusiderale fa-
rant vel audierant. Qua de causa Chrisli Ecclesia ceret, jam vespere facto, exivit in Bethania, unde
eadem gesta persingulos annos decenleranle festum raane regressus et ingressus in templo, ccepit ejicere
diera Pascbx jn roemoriam eorum qux gesta sunt, facto flagello de restibus oranes vendentes et emen-
et in efemplum, concelebrat. Ferentes singuii ra- tes. Naro eo in tempore de cunctis pene regionihus
lpos arborunj virentes cum pairais et florjbus, ac si Judxorura, illuc popirius confluxerat, innumerabiles-
yictricia Christi signa, in manibus; gaudentes ejus que imraolabantur bostix, maxime iu diebus fesiis,
digne glprificare passionis iriumphum, et prxdicare taurorum scilicet, arietum et hircorum, cxterorum-
ad illam ccelestem Hierusalem. valde mirabilem cunj que animaliura qux munda iu lege dicebanlur. In-
palinis viclricibus ingressum. Sequilur : veneral ergo sacerdolum cupiditas, ut bxc omnia,
El introivit Jesut in lemptum Dei, et ejiciebal om- ne ulli deesset quod offerret haberenlur in templo
nes vendeutes el emenles in iemplo, et mensas uum- venalia; et ne ullus ex pauperibus ea 864 l''e ans~
mulariorum, et cathe^rat vendentium columbat ever-. V que sacrificio esset. Eranl et pulli cohunbarum ve-
tit. Pi iinuiii est, ut adrairemur rem gestani, quoniani nales, ac lurtures seu passeres,, et cxtera, qux in
supra nattirara huiiiaiiitalis est, id est secundum volatilibus offerebantur. Quia plerumque accidere
quod viclebatur fabri et Marix pauperculx mulierii i solebat, ut qui de longe venerant viciimasnon ha-
ipse pauper lilius, ut laiila uteretur fiducia, tan.iaquc: berent; idcirco excogilaverant quomodo sibi prx-
potestate, eiiciens omnes vendenles et emejites d< dara depopulo facerent, el oinnia qux ad sacrificia
templo, quod augustius renii,ehat et venerabatur ii i opus erant, vejtdebanlur,, ul et preliura baberenJ,
lotp ojlje terrarum ; qpi» nec princeps alicujus gen- rerum, et ipsi rursus empla recipejent. Hanccallir
t^ utens qualibet potesiate, forte polerat faciie ex ditalera eorum plerumqup quprumdara inopia dissi-
nJicafe quod fecit Jesijs. Et hoc quod memini supn \ pabat, qui non solum hostias nou habebant, verum
\W» dixisse, quta nisi aljquid in eo divinitus refut ne uijde emerent, saltem aves, seu vilia munuscula;
sisset iu vultu, quapdo tatia gerebantur, quod per . unde inibi posuerunt et nummulaiios, qui muluam
celjerel adversarios, 863 nequaquam dixerim quotl sub caulione daretit non habejatitHispecuniauj- Et,
humana virtule facere ppluissel. ubi nescio ad dien I sicut Hieronymus testatur,
qui eorum usus inler eo»
 709 EXPOSITIO H* MATTl^UM, — HB. IX,, CAP. XXl. 710
conversatus, ad plenum didicerat; quia erat prx- A venalia exercere, lucri causa, quia vix aut nunquam .
ceplum in lege, ut nemo eorum usuras acciperet, ' siiie peccato agifur. Multo magis jgitur servis Dei,
parum eis prodesse poterat pecunia fenerata, qux et divinis officiis Clericis niancipatis cavendum, pe
commodi nil haberet, el iuterdum sorlem perderet, boc laciaiu in doino Dei, ut divitias sibi et raultas
excogitaverunt, ut ipse ail, et aliam technanj, ut possessiones acquirant; ne forte sub illis fiat Eccle-
pro nuramulariis collybistas facerent, cujus verbi sia in qua degunl, ipsi raercalores j»m facti, spe-
proprielatern dicit lalinam linguam rion exprimere. lunca latronum. Cxterum de venditjone coluinbarum
Sed qtiod ibi collyba dicunt, nos, inquit, appellamus satis abundeque riisputatum est a sanciis Patribus,.
tragemata vel vilia munuscula, verbi gratia fiixi ci- multis in locis; maxime contra simoniacam bxre-.
ceris uvarum passarum el poma diversi geueris; ut' sim, qux multolies est propugnata in Galliis,
quia usuras accipere non polerant coUybistx, qui sed nunquam expugnata; quia latroues facli
pecuniam fenerati erant, pro usuris accipiebant va- stint, et qui emunt quae proprie Ecctesix sunt,
riasspecies, ul quod in nummo non licebat in his et qui venriunt. Qux nimirum hxresis, elsi dainnari
rebus exigerent, qux nummis coemuntur, qtiasi non potuil, ideo non potuit hactenus expugnari : qnia
boc ipsuin Egechiel prxdicaverit, dicens : Usuram lalro sicut a latendo dictus est, ita el isti qtiaiii sxpe.
et superabundantiam non accipieiis(Ezech. XVIII,17). B 866 latenter faciunt, aut ita tamen audenter quam-1
Qux utinam el nos in hac Christi Ecclesia fieri non vjs impudice, ut nullus audeal contrajrp. Quod fac-
nosserous. lsUusniodi ergo Dominus cerneusin do- tum hodie, ut ita falear, tpta Gallia seutit et dolet.
mo Patris sui negolialionem ferre non poluit, qux Nec imraerito, quia Jesus npn sinp causa fleb.it nii-,
domus nimirum et ipsius erat, sicut prxsens Evan- serain illaro Jerusalem, nec irrationabiliter. Qiianto
gelista Dominuiu dixisse lestatttr, quod dixerit, si- raagis rationabilius esse videtur, quia in Ecclesia sua.
cul scriplum est: Domus mea, 4omus orationis 'vo- Cbristus pro talihus dotet, ut ipse dolentes et gemen-
eabitur (Marc. xi, 17). Bt Joannes ait, quod dixerit:' tes faciat; quapropter lurpia lucra et luxum quo-
Nolite facere domum Patris mei domum negoliationit' rumdam , secundum propriam volunlatem Ecclesias,
(/O«JJ.n, 16). Ac perttpc ulrumque dixisse Domi- Chrisli illis cpmmitlunt, qui non quae Jesu Cliristi
liitin nemo arabigat, quia orania Patris ejus sunt, sunt, sed quae sua siint quxrunt. Non euiin dico islo,
el ideo Patris donitis ipsius est. Vos autem, inquit, in tempore, qui catbedrastenent Ecclesiarum, quod,
fecistis eam speluncam latronum. Latro enim est cojumbas vendant: sed quia quibus non oporteat,
qui teinplum Dei latrocinando converlit in specu, Ecclesix commiltuntur, non ad lucriim aiiiinaiiim,
qui lncra scclatur de religione; cutuisqne ejus, , scd ad luxum et voiurnates proprias Hinc sane prx-
non tam cultus Dei, quam negotiationis occasio * caveudum valde arbitror, ne forte colutnbas sit eis,
est. Hoc juxta hjstoriaro dixisse stifliciat. Cxte- yendere, qui trariunt Ecclesias Christo Dornino cpn-
runi hxc omnia in roysterio facla sunt, quia tunc fecit s.ecratas flagiliosis et, avaris hominilius, lyrannice,
865 visibililer qux semper in Ecclesia (qux vere quibus non opprliterat, indisciplinatis el irreligiosis.
tlonius Dei est) agit. Ejicit namque vendentes quoti-' Prppter quotl cathedras ac mensas nummiilarioniiii
die et emenles de ea, roaxime eos qui quxstum lucri lanlummodo appellavit Evangelista eversas esse ab
xsliraanl pietalem , et omnia qux in Ecclesiaslicis Jesu. Quod utiuani audircnt qui gloriantur in lalibus,
agunlur rebus venalia ducunt, cum prxceplum sil, et vendunt Ecclesias, quas non imtncrilo polumbas
Gratis accepistis, gratis date (Matlh. x, 8). Alias au- dicinius, et commiltunl easnon pastoribus, sed mer-
tem periculi est, propter avariliaro sncerdolum alta- cenariis et raptoribus; pro quibus iiunc magis de-
ria Dei numraulariprum mensas appellari, et lem- flere convenit, quam exponere malaqux non jatent.
plum Dei speluiic»,m lalronura fieri. Quia qqi ven- Nam esti iiunc Jesus silere creditur, erit lempus
dunl quae Christi sunt dona, Spiritus sancti graiiam qtiantlo inlrospeclurus Ecclesiam stinip, considembit
vendunt. Neque eniin ad boc constituti sctnt clerici omnes, quod et tunc fecisse tegilur; et ejiciel vel
et ministri allaris, ut quasi pro religione , negotia- . evertet quos invenerit non digne sedentes in loco re-
tionibus saeculi inserviant el lucris, ac si causa Dei, giminis,
emplionibus et vendilionibus; quia non illis congruit Et accesserunl ad eum cmci', et claudi, in templo .
quibus non expedit, neque in loco fieri quo nou coin- et sanavit eos. Ecce mysticis rebus el geslis miracnla
petit, maxime in eo ubi non debent nisi orationibus succedunt; ul in uno eodemque tcinplo monsi raret,
vacare. El hoc de templo diximus materialibus rebus quid in oinni tempore ipse in sua facit Ecclesia. Fe-
Deo constructo, quo non debeant vendere, vel emere, cil enim nova et inaudita pritis, deindc mira sibique
vel aliquid agere qux non deceant. Quanlo magis roiisueta, ut ex uno eorum terreantur reprobi, ex aW
arbitror cogitandum de templo Dei ex lapidibus vivis lcro vero releventur infirmi: quoniara etsi justtis est
constructo, de quo ait Aposlolus, Templum Dei vivi inflagello, piuselmisericorsestinsubventu. Noneninj
estit vot (II Cor. vi, 16), quia Spirilus sanctus ha- desuntcieci et clattdi in Ecclesia, et ideo operatur
bitat in youis. Qgaprppler quicunque tenipluin Spi- solita pielale ut se 867Deum insiuuet, sine cujus
ritus sancti est, videat ne ad forum redcat, tinde ad gratia neraoluceui videl, siue cujus ducatu, neine
vineara vocatus est el locatus; quia non oportet ani- in via nisi claudus ambutat. Tria sunt qux condem--
iiiam Christiani speluncam esse fatcouuin , neque. nat et ritio iraprxseutiaruuj qux teslaurat : caeci ttt
711 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 712
luraen videant, et claudi ut rectis gressibus ad pa- A . sasque eorura in teraplo subverlere, et calhedras de-
triara, per viam qux ipse est, feliciter incedant. jicere ac conterere, et talia facere qux infiniius
Porro eos qui non solum ad forum redeunt, verum , non fecisset exercitus. Unde, sicut jam supra dixi,
etiam intra Christi Ecclesiam, ac si cum essent iri aliquid, igneum atque sidereum oportebat radiaret
foro, vendentes elementes, nundinas et turpia.se- ex oculis ejus, et divinilatis majestas, sicut majores
ctantur lucra, flagellatospeccatorum suorum funibus nostri dixerunt, relucebat in facie. Unde, quia ma-
foras ejectt. Ob hoc igitur videtur flagellum fecisse, nusin eum non audent injicere, quia*lempus nondum
signanler de funiculis vel restibus, quia unusquisque erat, tamen operibus calumnianlur, et testimonium
funiculis peccatorum suorum, quibus conslringitur, repreheridunt populi, quod cum clamoribus a descensu
raerito flagellatur et ejicitur. Deinde mensasnummu- montis Oliveti usque ad templum, et in lempio, sine
lariorum et cathedras evertit, columbas vendenlium, intermissionefortiter resonabant. Quas nimiruro lau-
quia ubi panis propositionum offerebatur prius Deo, des incalumniam vertunt; eo quod intelligunt, quia
nihii ad aliud quam ad turpia lucra seclanda pone-' non compelit ut alicui dicalur, Osanna filio David,
bantur, et cathedrx doctorum, de quibus tex et doc- benedictusqui venitin nomine Domini, nisi FilioDei:
trina manare debuerat gralis, quia venalia sectaban- el ideo dicunt ei, Audit quid itti dicunt? Ac si di-
tur, evertunlur funditus, qui dona graluita Christi B cant, Tu homo cum sis, fabri filius, cur permitlis,
gralis dare deberent. Sed quia cxci omnia profana- ut divinis laudibus te acclament? Quare non in-
bant, et tulerant clavem scienlix, ne aut ipsi intra- crepas eos ut taceant ? Jetut autem dicit eit, Uli-
rent ad sancta, aut nec alii possent intrare. Et que. Ac si diceret, Utique audio et approbo mira-
ideo quam pie taies subvertuntur, ulalii qui caecisunt culis, quod ipsi voce proclamant. Et adjecit dicens:
in leraplo, ex eorum corruplione queant recipere Nunquam legittit, quia ex ore infantium et lactentium
lumen. Alioquin nisi mensasnummulariorum et cathe- perfecitti tdudem ? Mira siquidem, sicut in omnibus, et
dras vendentium columbas evertisset Jesus, cxci et prudens responsio. Nonenim dixit quod Scribae869
claudi lucem pristinam, et gressus concitos, non me- audire cupiebant, benefaciunt pueri ut mihi testimo-
ruissent recipere. Non enim ob aliam causam solas nium perhibeant; neque dixit errant, quia pueri
columbas hoc loco Evangelista nominavit, cura de sunt el insipientes, ideo debetis eis ignoscere, sed
eversione sedium sacerdotum loqueretur; sed ideo profert exemplum tam moderate de psalmo octavo,
hoc fecit, ul nemo dona sancti Spirilus in vacuum ac- sicque temperat sententiam, ut ad ulramque possit
cipiat; ne forte (quod absil) cura Simone sententiam congruere parlem, sine calumnia prolatoris, id est
damnalionis, si ea vendere vel emere tentaverit, hx- ut et insidiantes divina comprimat auctoritate, et
relicusmagisfactus, quamdoctor, damnatusexcipiat. G testimonio Scripturarum, ipso taceule, puerorum
Videntesautem principet sacerdotum et Scribm mi- seu plebis dicta firmaret, quia in Spiritu sanclo olim
rabilia quas (ecit,etpuerot clamantet in temploOtanna prxnuntiata erant qux dicebanl. Sicut et ipsi eodero
filio David, indignati sunl el dicebant ei, Audit quid tunc Spiritu aftlati tacere non poterant, ne clama-
isti dicunt ? Mira cxcilas Pharisaeorum, et nimia cor- rent. Ipse enim sibi Deus in talibus perficit laudem;
dis durilia. Turbx verbis eum Dominum clamant, et pro quibus gratias agens Palri Filius dicebat: Confi-
Christus se factis ostendit; fit euim vocibus illorum teor libi,Pater, Domine, cmli el terrm, quoniam abt-
ipse testis, cum sanat cxcos ut videant, et claudos conditti hwc a tapientibus, el reveiasti ea parvutis
ut ambulent, ut ipsi qui cxci erant 868 principes (Malth. xi, 25). Non quod parvuli ac lactentes erant
et claudi, dirigerent gressussuos ad Dominum, et• qui clamabant, curo paulo superlus dictum sit quori,
miracuiis illuminarentur: ipsi vero unde sanari de- Turbm qum prmcedebant, et qum sequebantur, clama-
buerunt, indignantur et pejores fiunt. Et non solumi bant. Unde intelligimus, quia infantes dicebantur
isla viderant, sed etiam majora alque innumera; non aetate, sed simplicitate cordis. Alias autem, in-
nam et Lazarum qualriduanum nuper mortuum re- fantes nec inteliigere aliquem, nec laudare queunt.
'
surgenlem viderant, el forte tunc ibi lesliserat, unde Sed infantes jtire dicuntur el lactentes, quia quasi
cl cum jam occidere, teste Evangelista, volcbant, >" lactis suavitate in animo excitati, ita miraculoruni
sed et cxcum ex utero matris suaeilluniinatum vide- Dei, intus delectalione accensi, clamabant. Nec im-
rant. Quod si altiora repelirous, in Jordane vocem' merito igitur opus miraculorum Christi quasi lac
Palris de ccelosuper eum intonantem audierant, Hic: vocalur; quia infidetes et parvuli adhuc in fide, his
est Fitius meusdileclus (Matth.xyu, 5). Hxc quidemi egenl, ut credant et firmentur. Doclrina vero, ac si
niagna sunt, et alia innumerabilia qux fecit. Sed1 solidus cibus, perfectorum est, quod necdum isti
roihi, ut prxmisi paulo superius, inler omnia signat fuissc probantur. Ecce quomodo calumnia eorum
qux fecit, boc videtur esse mirabilius, quod unuss qui culpabant Jesura, quod non increparet claman-
homo, et illo in lempore vilisinler eos, et contempti- tes, compressa est aucloritate Scripturarum; lan-
biiis atque despeclus, et in lanlutn vilis ac si crucet quam si diceret: Elsi mea culpa est quod isti cla-
dignus, ut postea crucifigeretur; quandoquideroi mant, nunquid mea culpa est, quod ante tot millia
Scribis et Pbarisxis contra se sxvientibus, niaximee annoruro hoc futurum propheta prxdixit? Forte in
eo quod vidissent lucra sua destrui„potuerit ad uniuss ea turba lunc tales erant, qui postea claniaturi
flagelii verbera, tantam ejicere multitudinem nien-- erant, Crucifige, Crucifige eum (Joan. xix, 6). Sed
7iS EXPOSITIO IN MATTHiEUM.— LIB. IX, CAP. XXI. 714
miraculis, ut dixi, excitati, non poteranl silere quod,A reverteretur, esuriit, vel veritatem humanx carnis
in Spiritu sancto agebatur. Et ideo Salvator secun- oslendens, vel esuriens, quod magis fatendum est,
dum evangelistam aliud addidit, dicens: Quod ti salutem credentium, et xstuans zelo ad incredulila-
itti taeuerint, lapidet clamabunt (Luc. xtx, 40). Nec tem Jsraelis, in qua permanere non potuit. Mira
mirum igilur, si landes Domini isti decantant, per- siquidem infidelitas eorum, ut in urbe maxiina, iiis
moti miraculis, quamvis scopulis siut ipsi duriores, diebus, nullum hospitem, nullamque mansiouem
cum contra naturam suam saxa respondeant, qux invenerit. Unde cum vidisset arborem unam, per
et seissadicunlur 870 >npassione ipsius; quoniam quam intelligi, ac si divino affatu, Synagoga poterat
omnis crealura, etsi insensibilis, senlit Creatorem, Judxorum, et omnia eorum conciliabulajuxta viam, ,•
et ejus subditur imperiis, jussu doiriinanle divino. quia non eraut in via quae Christus est, sed juxla '
viam '"
Sequilur: legis, secus quam sine fruclu virides videban-
Et retictit illit, abllt ,oras extra civitatemin Be- lur : quorum esuriens salutem venit ad Synagogam,
ihaniam, el mantit ibi. Mane aulem facto, revertent etinvenit eam infecundam, sine fructu, foliis lan-
in cmtatem, eturiit. Et vident ficut arborem unam tummodo vestitam, id est, verbis inanibus glorian-
tecut viam, venit ad eam, et nihil invenit in ea niti tem, et fruclibus vacuam , operibus quidera bonis-
fotia tantum, et ait illi: Nunquam ex te fructus na- B slerilem. Et quia pcenitendi terapus ilfi excesserat,
tcatur in tempiternum. Facta factis succedunl, et in perpetuum sententia ccelestisjudicis, ut ipsi cer-
miracula miracuiis, quae nbn omnia uno in loco ab nimus, arefacla in testimonium manet. Nescio si
evangelistis narrantur, ne videantur soluroroodo evidenlius aliquid inveniatur, quo persona Synagogae
historiam texere Salvatoris; sed sic vicissim Omnia in arboribus commendetur, quam si huic ticui cx
ponunt, ut singuli sua exornent, et unusquisque ralione coroparetur. Iixc namque arbor valde d<s-
eorum, quod intus mirabiliter conspicil congruerc similiter cxterarum arborum, et nalura et concii-
in myslerio, foris exornet et retexat in oraculo. Ita tione florere dicitur. Nam flos ejus primus in porais
ut nesciat, quamvis prudens videalur esse doctor, est; sed nou ea quxprimum emerserint, maluri.a-
quid primum mirari debeal : quod unus eorum in tem consequunlur : grossa eitim bacc, ct communis
ordinem ponit, an quod irorautat alius, et tamen di- usus, et proplietica auclorilas uuucupavit. Yeriun
vinilus sic sua conlexit, ut verum unusquisque postea, ut cerninius, inlernx fccundilatis virtule
eorum dicat, nihil dissenliens ab aliis; et in signi- exuberante , in ejusdem speciem atque forniam
ficalionibussuis ac figuris et rebus, pulchriora sin- rursus poma prorumpunt, quibus prorumpentibus,
guli, ac si lapillosgemmarum, ponenles in fabrica, ista truduntur, et dissolutis quibus conliueb&ntur
ornalius construant sacramenta gestorum. Unde et, G caudis, decidunt, aliaque illa eunlia usque ad matu-
hoc loco, quod Marcus secunda die mane factum ritatein proveniunt. Sed et de superioribus iliis
dicit in ordinenarrationis de ficu, et postea tertia quam saepe contingit, ut quxdara maneant semper,
die arefactam repelit, et addidit quod nondum erat et non sicut caetera decidant grossa : sed haerent
tempus ficorum; Mallhaeus quidem tertia die simul tantura poma, qux caeteramaturilate praveniunt.
narrat, quando discipuli mirati sunt eam subito> 872 Et l>ospulcherrimos fruclus arbor illa cx se
aruisse; quia per singulas noctes, ut Evangeliumde- dat, qui cum grossis caeterispromergenles de metlio
clarat, reliclis illis, exibat una cum suis ab Jerusa-. utrarumque virgularum claviculi proferuntur. Qua-
iem, et manebat in Bethania, id est in domo obe- propter ex conditione arboris hujus, propria et ni-
dienlix, apud Lazarum, sororesque ejus : eorum mis compelens synagogae similitudo a Domino pro-
iquippe vicus Bethania erat. Jam tunc vocationemi posita est. Primos enim populi fruclus, quos ab
geulium praefigurabat,quia in Jerusalem permanere> exordio synagoga protulerat, grossorum aruisit
non poluit, sicut jam retro multis prxmonstratumi exemplo; quia plebem ejus inutilem, fidelis emer-
esl indiciis. Nam et ficulnea hxc, nihil aliud quami gens populus gentium, et pertinax in viriditale fidei,
ariditatem Judaeorumdeclarat. Alioquin tanta virlus) et usque ad consttmmalionem lemporum manens in
Christi, tantaque sapienlia quid Sibivult quori esu-. D fide patriarcharum.prolrusit. Deindecredcntesprimi
riens venit ad ficulneam, quaerens fructum in ea,, ex Israel apostoli, inter legem et evangelia, grosso-
cum evangelisla dicat, quia non eral temput fico- rum roodo inhxrentes, resurreciionis gloria et tem-
rum? Nunquid qui omnia cognoscebat, occultai pore anleihunt cxteros. Siquidera et in exordio
etiam antequam fierent, 871 nescire polerat quod1 Genesis, in hujus rei formam, Adampudorera suum,
cunclis in aperlo ei-at?vel quoraodo esurisse recte. atqueEva, hujus arboris foliis texerunt, cum se-
credatur, cum niane fuisse dicitur? Palet igilur, si- ipsos ad adventum Domini vocanlis occuluerunt.
cut quam saepe me dixisse recolo, quia orania qux: Quia Synagoga infidelis, lcgis mandala transgre-
fiebant ab eo, licet mira essenl ul fides corrobora- diens, impudeniix sux fcedilates et- lurpitudinum
relur, piena sunt sacrainentis, plenaque oculis intusi confusionera, infructuosis esset verborum velamen-
et foris. Quapropter discussis noclis tenebris, cumi tis, tanquam ficus foliis, contectura. Sed misericors
matutina lux jam radiaret, et vicina meridies jami Dominusmane reverlens ad eam, esuriit, non quasi
adesset, in qua Dominus passione sua, seu resur-- homo, sed quasi Deus, salulem eorum; necquasi indi-
rectione, itlustraturus erat orbem, cuui in civilatemi gens nostra jusiitia, aut iide, sed ouasi misericors desi-
Pvrnoi,. CXX. 23
94K S PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBElENSIS ' 716
" '
, ; '/{ M!Vi<?n«;,.
deransex nobisbonioperis fructum. Si autem quasi A Aposlolus ; in quo quia fracti et arefapti sunt rami,
horiioesurissel, niinquam cibiini esurisset humanuui. tu inseraris in radice vifiriitaiis. Ex qiia rtirsus etsi
Sedmaneesuriit.quia seiriper noslram esuriit justi- et ipsi crederc noluerint, saliem in novlssimotem-
tiam, el Judxoruiii salulem. Namprimomanetunceo- [jore vifgulia fldei pulluiabunt, iiiipieturque Scriptura
ruro esufivil jusliliam, et opus boni operis, quanrio dicens.Esl arboris spes, qupd ad odorem aqux rur-
ante lotinillia annorum exivitconducere operarios in sus 874 debeat gerininafe. Cxlerum juxla litte-
vineam suam. Et quia rarus fuit qui fruclnm ferret ram Dominus in proximo passtifus, et bajulaiuriis
fidei, rursus post noctem infidelitatis, mane egressus scandalumcrucis, debuit animos discipuiorum multis
estad Noe, sic el ad Abfaham, et ad cxleros, de confirmare et erndlre indiciis, et signoriim aniicipa-
quibus jam supra diximus. Quia singulx istx xtales tione solidare. Unde et ipsi miranttir riiccnies, Quo-
sxculi suam habtierunt vesperam, suumque mane; modo continuo aruit ? In quo fOrte miraculo intel-
iji quibus tempofibus semper ad eos esuriens venit lexerunt Synagogain a Doniinpreprobalam, et inde
eorum justitiam. Setl quia ipsi magis magisque suas poterant cogilare, quod eadem virtule, «tiam ini-
coacervabant iniquitates , Christus; quasi lux a micos siccaresuos et inlerficerepoluissct, nisi eorura
tiocte, longe rccessit ab eis. Quamvis quia Soi per palientiam poenilenlix exspeciasset salulem.
juslitix ilerum iterunique per singula tempora re- ,B Ecce ostendit illis in Lazaro, quod vivificandi lia-
vertens, reduxit eis novum mane, donec ipse jain beat potestaicm ; ecce in liculnea quod occidendi et
homo factusad c:osvenit, ac si in hora undecima, et ipse oblineat vfrtutem. Sed iriterfectio quam cle-
mane facto, nullum in eis ifuclum invenit. Et menterdefertur.etiam in hoc ipso monslrnlur exem-
873 'c'co>°.u'a Per tot sxcula infructtiosi fuerunt, plo, cum non hOrao,sed arbor damnalur ; ut ex ipso
occiipantcs terram, dixit in propbelia ad arborem, facto homo rationabilis eriidiatur, itlcirco accele-
quori erat in gente Judaeorumuilurum: Nunquam ex ratur ariditas arboris, et differtur in Judxis pccna
te fructut natcatur in sempilernum. Non quia male- mortis.
dixit arborem, ideo fruclus non dedil Synagoga, sed RespOndensautem Jesus dixit eis: Amendico yobis,
quia non dabat, maledixit ei,ut nec folia ipsa pro- si kabueritis fidem, el non hwsilaveriiis,non solum de
ferret. Verum quia non ideo Judxi justiliam fidei ficulnea facielis, sed el si monli huic dixeriiis, Tolle
perdiderunt, quia eos Deus dercliqnit; sed ideo eos et jacta ie in mare, fiet. Qiianquam igilur jnxla lil-
dereliquit Deus, quia justitiam non afferebanl, ut teram hxc facta non legiinlur ab apostolis, sicul qui-
nec ipsa species pietatis esset in cis, nec sermo. dam paganorutn caliimniali sunt, et garriunt contra
Nam vere, sicut melius est ut nec sil arbor , nos, etiam in suis scriptis asserenles Aposlolos non
'
quain ut sit quidem iii horto deliciarum, et fruclura C habuisse fidem,quiamontes non Iraiistiilcrunt, neque
lion feraf.: sic inelius est, ut nec sit homo Dei, ficulneas verbo exsiccarunl : contra larueii jani re-
quam ut sit quidem, et fructum vel conversionein sponsuiuestaraajoribus noslris, mullafactaessesigna
niinquam habeat secundum Deuin. Et arefacla est a Dominojuxla Joannis Evangeliuro, qtix si scripta
ficutnea continuo. Quam videntes disciptili, mirati essent, mundus capere non posset; non quod <.olu-
sunt quomodp siccito aruit. Mirali sunt, quih sermo mina mundus capere non possct, qux polest, quani-
ejus citius quara flamma ad ratlices ilfius descendit; vis multiplicia sirit, unum armariolum capere ; sed
quia serrao Jesu penetrabitior est omni gladio bicipiii quod magniludinem signorum, pro rairaculis et in-
(Hebr. xiv, 12), el fortior securi, qux posita est ad credulitate perfidoruro, ferre non posset. Igitur et
radices arboruro. Hoc idcirco in figura Synagogae hxc credimus ad litleramfecisse apostolos, seu ma-
faclum est, quia non invenit in illa nisi folia tanlum, jora : sed ideo scripta nonesse, ne ihfidelTbuScOn-
traditiones scilicet Pharisaicas el promissioneslegis, tradicendi major daretur occasio. Alioquin interro-
strepitum quoquejactantix, et ornametita verborum. gandi sunt, utrum credanl signis qtix scfipla' nar-
Cui dixit: Nunquam.exle fructus nascaiur insempi- rantur, an non? Et ctim incredulos viderinnis,
lernum. Non itaque levilatis verlia sunt hxc, qux consequenter probabinius, nec niajoribus eos credi-
veniunt ex fellis commotione, sed severitas judicii,' 5 luros fuisse.qui minoribus non crediderinl. Cateriiin
el diu suspensa sententia xquitale plena. Pofro in ficulnea illa ad quam hoc signum dirigilur, ij est
serapiternum quod dicit, tale cst ac si dicat in saecu- Synagoga, quomodo aruerit, discipuli Chrisli firieles,
lum : ulrumque iit T6VK'UV« Grxcum significat. Et nihilque haesitantes iiisinuant ipsi, cum dicunt ad
dicit, ex, parle lepioboriini, qui fidera Cbristi reci- eain, Vobis primum oporiebal loqui ierbum Dei; sed
pere noluerunl, ex quibus nullus nascelur fruclus quia vos 875 indignosjudicatis mternm viim, ecce
in hoc sxctilo, donec pleniludo gentium introeal, et convertimurad gentes (Act. xni, 46); et relinqucntes
ttinc lsrael: salvus fiat. Vel quia sempiternus Chri- eam siccam,cum viror gralix el vitalis virtuS trans-
'
slus est,. in Christo nullum fructum allaturi sunl, qui fertur ab eis. Hoc quippe intellexerant sposloli iri
extraeura reprobi inveniunturet steriles. Quapropler illa ficulnea, et hoc fecerunt ex fidenihii hxsilantes,
quisquisin ea permanserit Synagoga, qux degene- quod et isti arescerent, ut cemimus, et genles gra-
ravit.a vite, et fecit spinas, fructus ex ea jnstilix tiam sancti Spiritus recipererit, quod gaudemus, Jsii-
iiunqiiam erit. Sic aulem aruernnt hnjus arboris periUud aulem quod fecerunt ili ficulriea, adHiiiceis
raini ei folia, ut truncus ipse reuinnerei, sicut ait > el alitirirepromiltit, Si habueritis, inquit,fidem',nihi(
717 EXPOSITIO 1N MATTH/EUM.— LIB. IX, CAP. XXI. 718
hwtitantes, et dixerilis monli huic; quia ab ipso Chri- Aj rogel, deinde qpx rogat spc cerla jam conlingat,
sto videbatur, et manifestus erat, et ideo quasi charitate adhuc pulsans jam possideat, curn Deum
digito monstrabatur. Quo translato de cordibus cre- toltim in se habeal, quem rogat, non extra se, sed
dentium, et foras misso in mare, major virlus pro- intra, ubi accedit ad eum fiducialiter devotus se-
batur, atque salubrior hominibus, quam si montes cundiim Deunt, ut percipiat ea perseverans quan-
volare fecissent. Ac per hoc mons iste, de quo dicit, doque, qux digna Deo implorat.
coturaria polestas jure i.nlelligitur, qui se exlollit Et cum oenisset in templum, accesserunt ad eum
etiani conlra Deum. Cui dixerunt aposloli verbo, docenlemprincipes sacerdotum et seniorespopuli, di-
tolle te hinc a cordibus firielium, et. missus est sa- centes: In quu potestate hwc facis ? el quis dedil tibi
lanas id esl, altitudo illa lotius malitix, in mare, id hanc polestalem ? Hxc tertia die dicta sunl, quando
est in abyssum,geheiuixlocum. De quo mari dicitur et discipuli juxla Marcum mirali sunl de aridilate
in Psalmo; Hoc mare magnum et spatiosum : iltic ficulnea. Tunc accesseruiit, non animo ut crederent,
naves perlransibunl: ibianimalia pusilla cummagnis, sed corpore ut teiitarent. Ubi ambiguum videtur de
el draco, qui (ormatusesl, ad illudendum ei (Psal. cili, qua poleslate interrogent, cum nulla est nisi a Deo;
25, 26, 27); el alibi: Tu confregisticapila draconum an de potestate Cxsaris, aut prxsiuis, attt sacerdo-
in aquis, et dedisli eum in escam populis JEthiopum B ] tum, aut cerle si in polestate alicujus proplietix
(Psul. LXXIU,14). Ipse igilur esl, qui a proplicla dicere vellet, cum illi lamen non in allerius pote-
uioiis corruptus vocatur, eo quod stiperbiat semper, slate ista fieri, quam in Beelzehub principis dxmo-
et erigat seconlra factorem suum. Qui cum jubeiur niorum calumniabanltir. Multa igilur erant qux fe-
ab aposlolis, vel a fidelibussanciis, de cordibus cre- cerat, elgrandia ac deifica, quod Lazarum suscitarat,
deiiliuro exire, et in inare ire, quo semper sxvil quotl cxcos illuminarat, quod cuni lanlis laudibus
tempeslas, ulique fil, el transfertur ad loca salsis- teinpiiini introierat, quod mensas et calhedras do-
sima et flucluantia, semperque amara, qux nuilani clorum everteral, et rursus iu teinplocxcos el clau-
habenl dulcedinem Dei. De quibus raontibus in per-' dos curaverat, quod ficulneaniverbo arefecerat. Sed
sona apostolorum, seu cxterorum fidelium in psalmo cuni lalia lanlaque sint, inlerrogant : Quis tibi
legilur: Nonlimebimusdumturbabitur terra, el trans- dedit hanc potestatem ? Ex quo manifestissime
ferenlur montes incormaris (Psal. XLIIJ,3). Non- liquet, quia gegant eum Dei -Filiuin, dum putant
nulli volunt de Christo hoc dictuni accipere in ver- 877eunl nonsua virtule ista operari, sed aliena.Atta-
tice omnium montium elevalo, stiper quera civilas nicn licel dixerira dubium esse, de qua potestale in-
xdificata non potest latere. Quem sane monlem, lerrogem, sic sonare eoruni iiilerrogatio videiur,
cum ficulnca arefacla est, apostoli transluterunt a C quasi duas solas inlelligereiUpotcstates; unam qui-
Jurixis, et niiseruut eum ac coliocaverunt in cor dem Dei, qui lalia potesl facere, aiiatu vero diaholi,
maris, id est per fidem plantaverunl, et transpo- a quo isla retorquebant facta; quod omnino noa
suerunt Christum in corriibus genlium, cum per ver- convenit ut ille hujusinodi signa faciat. Sed isli sua
buni eortiin de Judxis veuit ad gentes. Ei omnia cxcati pravitate, non ob aliud interrogaiit^-nisi ut
quwcunque petieritis in oralione credenles,accipietis. ex Deo ea esse contradicant, et caluraniam respon-
Magna siquident gratia fidei declaralur, magnum deuti inferant. At Dominus non ad interrogata co--
donum, niagnumque sacramentum. Sed in parvo riui) responclil, sed pro duabuseorum interrogationi-
magna monstranlur, quae non nisi magni capiunt, bus respondens, dixil illis : Interrogabo vos et cgo
878 ff'10s^ues (luai Per dilectionera operalur) unumsermonem, quem si dixerilit mihi, et ego vobis
magnos facit; quia non continuo perfecla sunt om- dicam in qua poteslate hmc facio : Baptitmut Joannit
nia, neque inlegra, vel robtisia mox ut inilium cce- unde erat? de cmlo, an ex hominibut? Fecit ergo Sal-
perint. Alioquin si nulla indigna gigneret vel pro- vator quod vulgo dicitur, quia malo arboris nodo
ferret natura, et si orania mox virlutum perfecta malus clavus, vel durus cuneus infigendus ost, et
darenlur, profeclo aboleretur pietas, studia cessarent duo contra riuoohjicit, ut quidquid horum dixissenl
religionis. Et itleo imploranda et excolenda est sua caperentur responso; quod ipsi non poteraiu
iiries, cliarilas nulrienda. Quoniam est et modica Christuni, si dicerel non nisi in potestate Dei se
fides, cst et magna niliil hxsitans, prxsertim cum facere, eo quod verutu esse nemo fidelis duhitat.
ipsa Yeritas, nihil pelentibus ct pie cupienlibus, prx- Alias non polerat fieri isl in potestate diaboli diceret;
dixit esse negandum, dicendo : Quia si duo ex vokis, quod nec ipse homo peccati, qui adversatur, et ex-
vel tres, consenserintsuper terram de omni re, quw- tollitur supra omne quod dicilur Deus, aut colitur,
cunquepelierilis a Palre meo, fiet vobis(Matlh. xviu, responderct quod esset vertiin, cum omnia signa et
19). Idcirco medilandum oiimi Christiano, ut integra prodigia quibus seducal eleclos Dei. in eo facturus
sit ei fides, et non qualiscunque, sed ea per quam est. Quod si nec ille hoc diceret, quanlo niagis Do-
Deus in meuie totus intus iuhabilat, et per quami minus Salviilor liequaquani aliud responcleret si
possibiliasunt oninia recte petenti. Nemo Christia- vellet, nisi in poteslatc Dei? Et ideo ad tam inani-
noruin est qui fidem se non profitealur habere, sedI lestara rationem, satis videtur lalis inlerrogatio, nisi
rarus qui talem laiilamque habeal, tam eruditam, forle aliquis velit dicere, quod- noii intcrrnganlis
tauiijue spe et charil.ie plenani, ut primum bene; tantuiu affectu principes sacerdotum ct semores po-
719 S. PASCHASII RADBERTi ABBATIS CORBEIENSlS 720
puli ista quaerebant, sed comminantis, vel delerren- Jt A rilas non potesl. Ex quo oslendit se nosse, quia non
lisastu; sicut quam sxpe dicimus nostris, quando est potestas nisi a Deo, quam proprie babebat ut
nobis non placent qux facit aliquis. Dicimus itaque Deus, sed se eis respondere nolle; et 879 >deonon .
ei: Quis te jussit hoc facere? Non volentes respon- dicere, quia iili quod sciebant insidiose tacere decre-
sum audire, sed eum deterrere, ut ilie sciens, quia verant. Unde non fortuitu hxc de Joanne inlerrogat,
nemo ei jussit, recedat ab actu. Sic et isli forte in- neque soluromodo tit eos a se rcpellat, sed etiam ut
terrogabant Dominum, non ut discerent, sed eum eos convincat falsa sentire de Joanne, quod ejus ba-
quasi hominem deterrerent, ue ullerius tam publice plismus ex hominibus esset. Propter quod respon-
doceret in templo, vel quocunque in loco, neque dens cogitationibus eorum, ut Deus qui cuncta novit,
talia ultra faceret. Sed si ita esset inlelligenda ista saiis ad hoc roirabilem et consequentem parabolam
interrogalio, ut quidam volunt, ntihi videtur,,. nun- introducit. V
quam sic eis respondisset; si vellent verum dicere, Quid vobis videlur, inquit: Homo quidam habuil
ut eis responsum redditurus esset. Sed magis hoc sen- duos filios, et accedensad primum, dixit: Fili, vade
liendum quod supra jam dixi, quia duas generaliter hodie operari in vineam meam. llle aulem respondens
ait: Nolo. Postea autem pmnitentia molm abiit. Et
potestates ex 878 tradilionibus suorum tenebanl;
unam exparte Dei, et alteram ex parle diaboli. In B 1 accedens ad nlierum, dfxil similiter. At ille respondens
quibus, et ex quibus partibus, diversse specialiter et ait : Eo, Domine ; el non ivit. Quis ex duobus fecii
plures accipiebant potestales; de quibus Apostolus voluniatem Patris ? Dicunt: Primus. Dicit illis Jesus:
loquitur, omnia a Deo creata, quae in coetis sunl, Amen dico vobis, quod publicani el meretrices prmce-
et quae in lerris, visibilia et invisimTia, sive se- denl vos in regnum Dei. Venitautem Joannes ad vos
des, sive dominaliones, sive principalus, el potesta- inviajustiliw, el non credidislis ei. Publicani elme-
ies (Colos. i, 16). In quibus ordinibus, nOn tinam retrieet crediderunt ei; vot autem videntes nec peeni-
earum dixit, sed multas potestates et dominationes, lentiam habuistis postea ut crederelis ei. Totam hanc
seu cselera. Simititer et ex parte diaboii, multi prin- parabolam simul proposui ex inlegro, ut intelligant
cipatus dicuntur et poleslates, sicul et ipse teslatur audilores quanta sit in respondendo, et in propo-
Apostolus, quod non sit nobis colluctalio adversus nendo sapientia Salvatoris; qui cum, ut ipsi Judxi
earnem et sanguinem, sed adversus pringpatus el po- caluroniantur, litteras non didicerit, vincit omnem
testates (Ephes. vi, 12). Talia igitur et atia quam- eloquentiam philosophorura, et omnium eorum,
rhetores vocanl, facundiaro, et in proponehdo
plura, principes sacerdolura, et seniores cognoscen- quos
tes de potestalibus et sacramenlorum gradibus cce- qux suoepartis sunt, in revincendo quaeobjecta sunt,
G in prolerendo qux adversariorum sunt, ita ut reos
leslium, sive ex tradilione majorum, siye de secretis
quibusdam ralionabiliter aut irralionabililcr exci- quos contra se proponit in causa, ipsos et judices
tati, quia videbant Jesum multa signa atque. prodigia petat. Mirabilius ergo agere videtur conlra causidi-
facienlera; xslimahant forte, non sine aliqua po- cos legis, et peritiam sacerdolum, quam ulla ars
testate sibi subjecta ea fieri; et ideo potestatis illius doceat juridica, dum sibi adversantes de suis a se
speciem, et proprielatem volebant audire a Chrislo. objeclis judicare compellit: quoniam ipsa se veritas
Quod si de sola doctrina intcrrogant, qua docebat propria defendit manu, et adversarios ut gloriose
in templo populuin, quando accetlunt ad eum, quis vincat, propriis alligat vinculis, et expugnat armis,
ci dederit poteslatem docendi, potest superior expo- ut sit judicii jusla deliberatio quod a nullo merean-
silio congruere. Quorum calliditalem inlerrogando tur absolvi, qui seipsos suo condemnant judicio.Ex
Dominus sic refellit, ut suo vel silentio vel sentenlia quo patet quam magna sit flducia juslilise, ubi causa
responsionis condemnentur. Quia si respondissent adversario ipsi commitlitur. Sed de re formidabili,
baplismuro Joannis esse de ccelo, ul verum riicerent, ne veritas nuda primum adversarios deterreal xqui-
quod ipsi astuti in roalitia perlractarunt, consequensi talis proferre judicium, ulilur Magisler bonus argu- '
erat responsio: Quare ergo vos non credidistis ei, ett mento rerum gestarum, et figurat in parabolis per-
• quare non estis baptizati in eo? Et si dicere voluis-- D sonas eorum, ut quo modo intelligunt, ac si de altero
sent, humana deceptione composilunt ab Joanne, et ipsi adversus se sententiam dictent sui reatus. Sic
niliil habuisse divinum, seditionem populi formida- et David aliquando cum in peccatum corruisset fe-
bant. Omnis enim congregata roultitudo Joannis> cisse legimus cum Nalhan parabolarum retibus euin
baptisma receperat, et sic eum habebaut quasi pro- obiigasset, ila ut ipse adversus 880 se judicium
phetam. Respondit aulem impiissima factio, et quasii morlis proferret. Sed altera in eo conditio fuit, aitcra
liumililatis verbis usa, dixerunt : Nescimus. Quibusi vero in islis; dum ille ad poenitentiam evocator,
ipse ait: Nec ego dico vobis inqua poteslate hwc facio.• el isU ad malitiam magis sunt excilati. Hxc enim
Sicque ex sua Chrislus inlerrogalione prudenter proprietas bonorum hominum et malorum est, ut
egit, ul et eos a se repelleret, et ne sanctum darett bonus deprehensus in peccato ingemiscat, quia pec-
canibus, pandens eis divina mysteria. Nam in eo) cavit; malus vero frendet et tabescit, non quia pec-
quod nescire respouderunt, mentiti sunt: et conse- cavil, sed quia deprebensus est in peccalo. Hoiw
quens erat juxla responsionem eorum Dominumi qui babuit duos iiiios, Deus est, qui creavit oiunes
dicere, nec ego scio qux quxsislis. Sed menliri ve- homines paierno affeciu, Qui cum «it natura Donri-
721 EXPOSITIO IN MATTHJEUM.— LiB. IX, CAP. XXI. 722
nus, laraen magis vult se diligi quasi pater, quam A eani autem et meretrices crediderunt ei. Vos aulem
timeri ut Dominus.Et propterea in lege rion dicitur, videnles, nec pxnitentiam habuislis u( crederetis ei.
timebis DorainumDeum tuum de toto corde tuo, sed Considera quantum exaggerat officium et personam
diliges. Dilectionemenim exigere ab horainibus, non Joannis cum ait, Quia venit ad eos in via juslitiw.
doraini est, sed patris. Qui habuit duos filios, unum Quod si tanlum prxdicassel baptismum pcenitenlix,
quidem gentium populum, alterum Judxorum. Quo- ipsi quasi sacerdotes prudentes, et quasi judices non
rum prior filius gentium erat populus, qui ex tem- personarum, sed reruni, debueratis ei credere; elsi
pore Noeesse ccepit, minor vero, populus Judxorum, non quasi justo, tamcn quasi justa et vera doccnti.
qui ex tempore Abraham per circuracisionem segre- Quanto magis nunc, quia venit ad vos in via justi-
gati sunt a gentibus, ut essent duo iilii Dei, unus in tix. Et tam manifesla fuit ejus conversalio, et tnni
prxputio, et alter in circumcisione. Sed primo dixit, venerabitis et angelica vita, ut etiam puhlicanorum
cura ei naturalem legem in mente insliluit, Fili, vade et meretricum corda concuteret, et concussa pavoro
operari in vineammeam hodie, id est in omni tem- fiecteret ad poenitcntiam, et vestra qux dicebat ncc
pore hujus sxculi, sicut j'am et in alia parabola vi- pottiertint contingere corda. Idcirco publicani et me-
neaemonstralum est. Nequaquam in facie ut homo, retrices jure prxcedent vos in regnum Dei. Consi-
his omnibus locutus est, sed in cordibus ul Deus, B derate, quxso, quomodo conversatio sancta prxdica-
neque iu auribus exlerius, sed iruus in inteliectu toris prxdicationi sux tanlam prxstat virlutem, ut
mentis. Al ille dixit, Noto. Quomododixit.Nolo, nisi nliquando etiam indoraabilia sibi edomet corda. Et
in cogitatu et voluntate? Quoniam a natura est ho- notandum, quia concludens Dominus parabolam
mini cognoscere quid sit inler bonura el malum. suam, consequens erat ut diceret, Anien dico vobis,
Quod bonum cum relinquit homo, et sequitur ma- quia genles prmcedentvos in regnum Dei. Nunc au-
lum, in raente et cogitalione atqtte studiis suis, con- tem dicit, quia publicani et meretrices prxcedent
traDeum, qui naturalem legetn instituit, respondere vos. Ubi forte vulgi populi ostendit conditionein,
videtur : Nolo. Sicut in psalmo, Dixit injustus ut 882 vel peccatorum magis quam genlium staturo.
delinquat in semelipso(Psal. xxxv, 2). Unde genles Ut videant, quod etiam vulgus populus, et laicalis,
a principio relinquenles Deum, et omnia virtutum eo in tempore, melior esset illis, nisi et ipsi, qui dc
opera,- noiuerunt excolere fidem Christi, neque qux gentibus vcnerunt, publicani et meretrices jure in-
ndculluram pertinent virtutum et salutem animarum. telligantur, et si ista minus idonea videtur traditio,
Tuncpalerfamilias videns abotitam in cordibus eorum sufticit quod supra diximus, quod exaggeralionis
legein naturx, dixit minori filio similiter, quando causa publicanos et merelrices inlroduxit eos prx-
circnmcisionem ei dedit, et legem per Moysen. Qui C cedere in regnum Dei. Et ad eum autem filium qui
dixerunt Moyse interrogante et Jesu Nave, Omnia dixit, Vado, Domine, et non abiit, hoc infert, Venit
qumcunqueprmcepit nobis Dominus, faciemus (Psal. ad vos Joannes in via justitim, et non credidistis ei.
xvn, 46). Sed postea aversi mentili suntsicut dicitpro- Iterura autem ad primum, quia publicani et mere-
phetaexpersona Domini,Filiialienimentilisuntmihi: trices crediclerunt ei, et ideo pcenitentiam egerunt.
Fitii atieni inveterati sunt, et claudicaverunt a semitis Hanc itaque parabolam Hilarius doctor egregius
suis. 881 E* interrogaviteos quis eorum fecil votunta- Ionge aliter exposuit, forte falsitate codicum intro-
tempatris: at illi responderunt,Primus. Ecce quomodo ductus. Quia in nonnullis codicibus, quando inter-
introducti sunl, ut supra jara dixiraus, parabolice et rogavit quis ex duobus filiis fecerit voluntatcm pa-
altracti, ut adversus se (veritati consentientes) sen- tris, illos respondisse non primum, sed novissiniuni,
tenliam protulerint dicentes, priorera filium fecisse invenitur. Sciendum tamen, quod in pluribus et ve-
voiuntatem patris, et non eum qui in alia parabola rioribus exemplaribus non novissimum habet, sed
dicit patri, Ego mandatum tuum nunquam prxterivi. primum. Necnon et in Grxco, non eexaxGc, quod
Quorum judicium, quia ipsi se obligaverant, abun- esl novissimus, sed npSno*;,quod est primus, habet.
danter confirmat, dicens: Amendico vobit, quod pu- _. Sicque j'uxta consequenliam parabolx et circum-
blicani elmerelrices prmcedentvos in regnum Dei. Ac stantiam leclionis, melius esse puto : ut quia supra
si diceret: Non solum popuius gentium melior est aridi sunt prxmonstrati in ficu, dignum erat ut ipsi
vobis Judaeis,sicut judicastis, verum etiam et ipsi proprio suo se judicio condemnarent, sictit et se-
publicani et meretrices, qui sunt inter vos, quorum quenli parabola salis aperte faciunl. Nam etsi novis-
pessimam non ignoratis vitaro. In quibus duabus simum voluerit quis legere, manifesta erit interpre-
personis omnium peccalorum genera comprehendil. tatio, ut inlelligamus Judxos veritatem noluisse di-
In publicanis scilicet omnium virorum, qui per nva- cere, sed tergiversari; et noluisse respondere de se
ritiam et lucra diversa peccare probantur; per me- quod sentiebant, sicut et de baptismo Joannis, licet
retrices vero, omniuro mulierum peccantium. Quo- sentirent cum esse de ccelo, dicere noluerunt. Se-
niam sicut in viris avaritia maxime abundat et lucra quitur:
pecuniarum; ita in mulieribus fornicatio. Inlerea Aliam paraooiam audite: Homo erat paterfamilias,
exponit causaro continuo propter quam publicani et qui ptanlavit vineam, etc. Prolixitas quidem libri
nieretrices prxcedant eos. Venit ad vos, inquit, poscebat jam finem : sed has duas dividete r>araboias
Joannet in via juttitiw, et non credidislis ei: vubli- ratio non sinit. qux simul princioibus et Scrrbis in
723 S. PASCHASH RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 78-1
responsionein sunl prolalx. Quibus duabusin tcmplo \ dissimilia, ul ex dissiniilibii.s discaratis differeiuias
parabolis, sic duritiara cordis eorura miro modo for- dissimil.iuni.Simiie esl ergo quod ait, quia planlavit
liler percutit, ac si duobus raalleis mens ferirelur. vineam, et sepe circumdedit eam, seu maceria, et
Quapropter duriliara cordis eorum, ut proficercnt fodil in ea torcular, et xriificavit turrim. Dissiilille
mollire nequiverunt; tamen sic inli oducunltir duri- vcro, qtiotl in Isaia ipsam viiieaui accusat plnntalor
cordes in utraque parabola, ut ipsi se suo condetn- vinex cuin ail : Exspectnvi ut faceret uvas, et fecit
nent judicio. Ac per hoc licet diversas babeant figu- spinas. Porro in Evangelio non vinea accusatur,
ras, una tamen est intenlio inlrodiicenlis. Untle eisi quasi qux non fecerit frtictura in lempore stio, sed
alia dicitur parabola, una est roanus ferienlis; ut coloni, qui susceperunt, et pntrisfarailias servos tli-
sint inexcusabiles. Vult enitn cleraenlissiinus Domi- versis coiitumeliis affeceruni, iiovissimc et ipsius
nus, ut aliquando senlirent dolorem vulnertim suo- patrisfamiiias filitira occiderunl. Al -vcro rursus tn
rum, et 883 ideo-quasi pius medicus rursus aliud Isaia ipsivincae comminalur, riicens: Auferam sepem
ci apponit vtilnus asperx concisionis. Expendit cnim ejus, et erit in rapinam, et deslruam maceriam ejus,
quasi omnem artis sux peritiaro Salvalor in cis, ne el erit in conculcationem (Isa. v, 5), etc. Sed et nu-
videatur culpa, sed ut ostendatur in cis fuisse mor- bibtis se proinillit inandaturum, ne super vineam
bus insanabilis : qnia lunc laudabilis esl medicus, B illam pluant imbrem, qux fuil juxla eamdem pro-
etsi non curat inlerdum, cum expleverit oiiinera phetiam domus Israel.quia nullumfruclum fecertint.
peritiam arlis sux et diligenliara adhibuerit curandi. In hac vero parabola vinex, non aliquid vineain in-
Homo erat, inquit, paterfamilias. Hominis siquideiu venimus patienlem, sed magis conseciiiain, ut fru-
nomine, ut in parabolis solet fieri, Deus paler acci- clus possitferre arapliores, Dei proviclentiatn. Ut:Je
pitur, et noii natura. Etsi aliqua in simililucline ob el nufcrtur ab impiis colonis, et datur gentj meliori.
nostram exiguitalem Deus pater Iiomo dicilur, non Coloni aulem pravi et pessimi onineni excipiunt
in veritale accipienduni, ul aliquid ei digne compa- iram, et ipsi contra se senlentiara inferunt sux
retur, vel ipse siniilis alicui es.se dicatur. Sed ideo daranalionis, cum dicunt inlerrogati, Malos male
homo palerfarailias, cum sit invisibiiis et incorpo- perdet, etc. De eadem namque vinea Jereroias
retts, dicilur; quia ccelum et terra et oronia qux- dicit ad populum, Ego te plantavi vineam, frucii-
cunque sunt creala, quasi una est doraus; in qua feram, vel electam, omnesemen verum, quomodo con-
niniirum domo angelorum et hominuin, quia natura versa es in amaritudinemvitisalienw?(Jer. n, 23.) Vi-
dominusest, regit etgubernal eos, cum omni bene- detis quoniam in prophetis populus Judaicus vinea
volenlia patris affectu. Qui irieo se pairem nialuit appellalur, el in eisdem comminalio patrisfamilias
riici, ut omnes bonilalem ejus considerantes non iC!conlra vineam fit. At vero in Evangetio vinea om-
invili serviani ci, ut mnli servi, sed in volunlate li- nino non culpalur, sed coloni. Et idee quidaro exi-
bera, quasi boni filii amantissimo genilori. Qui raii doctores, vinearo hoc loco non ad populum, sed
plantavit vineam. Qiioniam diversx parabolx sunt ad doclrinam legis, vel ad jusliiiam quae ex lege
vineam nominanles, lam in Evangelio quam in pro- esi, transtulerunt; eo quod cuitus et providenlia
piielis, quxrencium utrum secundum diversas res Dei in eisclem Scripluris sncris insila est. Unde et
vinea intelligenda sit, an secundum unam eamdem- Dominus, Tottetur a vobis, iuquit, re.gnum Dei, et
que rem : prxserlira cum in fine hujiis parabolx, dabitur gcnti facienti fructus ejus. Manifeste per
dical principibus sacerdolum et Scribis : Amendico royslerium regnura Dei votuit vineam intelligi, id
vobis quia totlelur a vobis regnum Dei, et dabilur est legem et proptietas, et oranes divinas Scriptu-
genti facienli fructus suos. Quid putas regnuui Dei ras, quas tradidit Dominus vineae. Priroura quidem
dicattir, quod tollilur a pessimis doctoribus, nisi colonis, populo illi priori, quia priroum eis credita
ipsa vinea, qux locatur aliis agricolis, pessimis per- sunt eloquia Dei: deinde illis ahjeclis, secunrio tra-
dilis. Fortassis ergo ipsa esl vinea qux colebatur, didit ea genlihus, fructumScripiiirarum fitcicntibus.
qtioriet regnum Dei, quod tollilur a prioribus colonis, Aqua sane vinca, jam ultra nec sepis auferlur, nec
ct datur genti alteri, aut aliud xstimare debemus '.-) maceriadestruitur,neque ullrain rapinam et concul-
esse regnura Dei, et aliud vineam. Nam vineam quid CJtioneni885 Scriplurarum venire creditur. Sicque
intclligere debeamus esse, ostcndil nobis Isaias pro- deincepsexeisdem Scripturiseltorcularia traduntur,
phela manifestius : Cantabo, inquil (h;t. v, 1,2), et turris in contemplalione, el repulsione liostiuro,
dileclomeo canlicum dilectm mewvinew : vinea facla ab eis satis decenter erigitur. Sed nos, quia et in
esi dilecto in cornu in loco uberi. El sepe circumdedi alia parabota vinex, ipsos cultores vineae, et ope-
eam et fodi, et plantavi vtneam Sorech. El tit eani- rarios qui missi sunt per diversa borarum spalia,
dem Vineara istam esse insinuet ex Evangelio, Et ad operandum in ea, ipsam vineam esse riiximiis,
wdificavil, inquit, iurrim in medio ejus, et torcular eo qnoJ palinites essent vitis verx; el quot sanctos
fodit in ea. Et post pauca, Vinea enim, inqtiit, Do- ab initio sxculi usqtie in finein, in ea Christus
mini sabaoth, domus Israel est, et homo Juda novel- conriuxit, quasi lot palmites in se propagavit, ex
lum germen. In qua nimirura parabola, seu canlico, quibus hxc vinea tota fruclificat et crescil. Id-
quxdam similia habenltir, quae et in hoc loco, qux- circo hanc, quam locavil agricolis, iion uliatu nos
riam 884 itutem dissimilh. Quapropler videamus inlelligere oportet, qunm ipsani eaiiidemque,^.ui
7SK EXPOSITIO IN MATTH/EUM.•- LIB. IX, GAP. XXI. 7S6
qua supra conduxil operarios, hova priraa, et lerlia, A el usque ad (lumenpropaginesejut (Ibid. v. 11, 12).
et sexla, nonaque. Et peregre profectus est, non In qua nimirum vinea ; alix fuerunt viles qux coiv
loci muiatione, sed pro Iibertale arbilrii dicit, ut versx sunt in amaritudinem, juxta Jeremiam, viiis
viuitoribus darelur facultas' inlerdum operandi. alienx, alix qux i>iacabiiem Deo fructum tulerunt.
AHoquinDeus unde abesse potest, qui complet et Ex quibus uirisque parlibus ipse testalur propheta
eirciunpleclitur oinnin, sicut ipseait per Jeremiain : David, quod alia pars ejus inaie perrienda esset, alia
Ego Deus appropinquans, ei non de longe? Sed bu- vero in melius perficienria, el super filium hominis,
jus viuese paraboia irieo alia videlur quam illa su- ac super montem collocanda. UnJe ex una earum
perior, vel cle qua propbetx loquunlur, quia ut parte prophetans ac gemens dicit: Ut quid defluxisti
supra osiendimtls, longe aiiler figura ipsius inlro- maceriam ejus, vet sepem, et vindemianl eam omnes
diicilur nbtimbrata. In qua non solum culloribus qui prwtergrediunlur viam'! (Ibid., 13) Quam sane
vii.esenulln repromiltunlur prxmia; veruin ipsi, ac vineara, quia pcenilere noliiit, exterminavit aper de
si prophetali Spirilu, suo se condemnant judicio. silva, ct ferus depaslus esl eam (Ibid., 14), id est
Ad hoc quippe contra eos qui superbe Dominum in exercitus Romanorum sub Tito ct Vespasiano, qui
tempio rioceiitem sunt congressi, itxc parabola in- niissi sunt ad pcrdendos malos ct pessimos vinex co-
troriticitiir, ut eos revincat potius extermiuatores B lonos ; qui non solum vineam sibi com>.issam cxco-
vineae fuisse, quam cultores. Unde quain provide lere, ut fruclum ferret Dei, noluerimt, verum etiam
salis, et quam bene prxsens parabola vinex varia- seipsos de propagine verx vitis abscitlerunt, insuper
tur: sicut et, in quampluriinis locis Scriplurarum et eos qui fruciuin in vite per fitlem maneriles ferre
consiieludo est, ut una eademque res varie figuretur curabaul, perimcre semper gestiebaut. De qua pro-
in parabolis, el singulx stiis babeant singtila locis feclo vinen, qux permansit in vite, ornt prxfatus
ac personis, et lemporibus, negolia causarum dili- Propbeta tlicens : Deus virtutum, convertere, respice
geiitius attribula. Unde prior parabola vineas simul de cwloel vide, el visita vineam 887 ietam el perfice
ab initto sxeuli usque ad fineiii omne iempus con- eatn, quam ptantavii dexlera lua, el super filium ho
cJudit; operarios in viueam cnnduxit, nec ullum ininis, inquit, quem confirmasti libi (Ibid., 15).
tamen a conventione denarii privat, sed ornnes Quia in eo et ipsi planlali eranl, el confirinati tide,
quoscunque conduxit, in fine nicrcede remuneral ideo pemianserunl in radice suaepinguedinis. Cxle-
sui laboris. Et ideo non nisi solos electos, quos prx- ri vero rami, vel palmites vineae, qtiia confracli
scivit et prxdeslinavit, in ea parabola jure voca- siint, aruerunt. Isli .autem dextera Dei inlroducti
tos accipimus: qui on.iies novissimi ac primi, simul sunt, sictil Maria canit soror Aaron in Cantico, in
in iinilale vinex laborarunt , unaque xlernitate u roonte lixreditatis Dei, et plantati in babitaculo lir-
beatx iramortalitatis glorificanlur. ln hac vero missimo Dei, quod operatusesl Deus, et non lioiuo,
pnraliola ipsa eademque vinea commendalur , et et in sanctuario quod firmaverunt manus ejus. Qux
cura amplior ac diligenlia expriniilur, seu quid- bene vinea, pertlitis et ejectis malis cotonis, locata
quid iu illa £88prxtei'missuin est, lam hic, quam est et commissa apostolis, vel apostolicis viris. Ad
in prophelis, acl liquiriuui describilur. Insuper et quam omnis natio geniiura, et in qua auclore Deo
reprobi operarii vel coloni, qui ad earn excolendam inserta est, et propagata clevite qu;c Christus est,
voeati eranl, quos alix parabolx prcelermiserant, in qua Pater est agticola, et dilatatur quotidie per
ista iu persona Pliaiisieonuii et Scribarum ma- uiiiversum orbem. Nam regnura ccelorum sxpe
nifesje condemn;uit. Propter quod h;«c parabola sic prxsens Ecclesia dicitur. Diciturautem el Christus,
conlexitur, quia boni et mali simul, olim ab initio qui in ea capul cst, frcquenter regniim cceloruni.
legis, sicut et nunc, misti erant; ut ea pars vinex, Unde cum illi pessimi coloni iiidignos se judicave-
licet iu paucis, qux ficlemChristi receptura erat, runt xternx vilae, nolentes Chrisiura recipere, au-
iiicoulamiiiata ad excolenrium aliis tradalur colo- fertur ab eis Christus, aufertur ct Ecclesia, aufe-
nis; ea vero qux non solum fructtitu ferre con- .v runlnr et omnia sacramenla salutis, et dalur his
lempsit, verum etiani ac si operarii vinex, qui ad qui creriunt in Chrislo, lam .ludxis quam et ex gen-
se niissi sunt servos peremerunt. Idcirco hxc pa- libus, ut reddant singuli fruclunj fidei teraporibus
rabola introducta non latior esse videlur, quara ex suis. Ac per boc non est necesse regnum Dei solas
eo tempore quo Jurixi translati sunt ex iEgypto, Scripturas divinas inteliigere, sicttt nonnulli volunt,
usque atl Chrislura : tle qua David canit, dicens : ul ab cis liceat de ipsa vinea latius dogmatizarc, et
Vineam de /Egypto transtulisti, ejecisti gentes, el iionnullainlroducere sui crroris. Porro vineam qunm
planlasli eam (Ptal. LXXIX, 9). Qux nirairum vinea prophetx degenerasse plangunt, quia non perman-
non solum et in ^Egyptojam erat, verum etiam ab seral in vera vile, ideo in hoc loco Christus inalos
iiiilio saeculi propagabatur in sanctis patribus et colonos vocat, et translbrraat parabolara suam ad
patriarchis. Sed inde ac si in sexta hora cliei trans- ipsos, ut ipsi non vinea sed agricolx dicantur, qua-
lata, ejeclis gentibiis, quia infructuosx erant, plan- tenus de se niaiiifesle principes sacerdotum et scri-
lata est dextera Dci in terra olim palribus repro- bx dictuin intelligant, seque proprio condeiunent
inissa ; ctijus umbra operuit monles, el arbusta ejus juriicio, et alienos ab liac vinea se recognoscant; ut
cedrot Dei, el exteiidit palmitessuos usque ad mare, senipres populi qui interrogaveruiU Dominuin In qua
727 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 7SS
poteslete hcecfacit, et quistibt dedil hanc polestatem, iA sto esse dicimus, quoniam omnis speculatio legis, et
etvolebant in verbo capere sapienliam ejus, supe- forliludo contra hostes in ea est; unde bene ad eum
rarentur verbis, et ipsi se suis alligent vinculis, ne oramus : Etto nobis, Domine, lurrit (ortitudinit, a
uitra ei loqui audeant. Alias autcm, quia sacras facie inimici (Psal. tx, i), quoniam de ipso, el in
Scripturas dicunt pravi dogmalizatores, ipsam viam ipso, est omnis contemplatio nostra, ne capiamur ab
csse, vei regnum Dei quod aufertur a Judxis. Quo- hostibus, et ipse omnis fortitudo et refugium, et
niodo aufertur ab eis quod babent, nisi cum Chri- protectio nostra. Quem quia Judaei rejeeerunt, capli
sius, qui in eis prxdicalur, auCertur, irao ne creda- • sunt ab hostibus, et subversa sunt eorum torcularia,
tur repellilur; omnis intelligentia Scripturarum sepes quoque ab eis ablata. Quam sane sepem vi-
evacuatur et tollitur ab eis. Efcum igitur ner apo- nex extrinsecus circumpositam, ipsas Scripturas
stolos 888 transfertur in genlibus, quibus Ecclesia juxla lilteram esse quidam dixerunt, eo quod quasi
coinraissa est, radicalur in cordibus eorura, et plan- rourus aut sepis claudant a foris qux inlus sunt, nc
tatur Chrislus vitis vera, ut omnes ex eo propa- videanlur fructus vinex, qui sunt in abscondito.
gentur, et crescat in toto lerrarum orbc vinea una, Porro severitas legis, et grave jtigum, torcular ab
quam bonis et nieiioribus Christus commisit agri- ' eis accipitur. De quo jugo vel pressura Apoctolus
colis, qui reddant ei fruclum mulliplicero tempori- B dicit, quod nec nos poiuimus portare, nec patres
bus suis. Quibus ita dictis contra eos qui dicunt ex nostri. Turrim vero, ut dixi.xdificatam in ea, ascen-
vinea neminem posse perire; et aiunt non so- sum Scriplurarum habentem, eminentiam et altitu-
lum in bac parabola nullam culpari vitero , dinem intelligentix, super vineam ipsam, et super
verum eliam saiva melioribus coromittilur co- sepem, et super torcularia, quod est verbum de ipso
lonis. Deo, et de dispensalione Christi, et templum divini
Tandem redeamusad ordinem ipsius parabolx, sensus, quod construitur in eo; quia quicunque in
quoniam quidquid aediflcaium dicilur in ea lolum Chrisli prolectione subsistit, nunquam facile vulne-
auguslius bodie cernitur in Ecclesia. Et sepe circitm- ratur, nunquam ab hoste incaute decipitur. Sed roi-
dedit eam, inquit, id est muro Jerusalem, vel me- seri saeerdotes et Scribx, qui nec ex torcularibus
lius angelorum custodia. Angelos enim illis praefuis- prophetarum, in quibus gratiasancli Spiritus fluebat,
se ad custodiam nemo qui dubilet, cum in multis musturo bauserunt defecatx vindemiae, neque ascen-
locis Scripturarum sit ostensuro. Unde, ut ipse Jo- derunt altitudinem legis et prophetarum; ex qua
sephus narrat, curo jam deslruenda esset misera velut speculalores Christum venturum prospice-
civitas, et populus obsessus, vocibusin ea clamasse, rent, et specularentur quaeventura prxnuntiabantur
Transeamus ex bis sedibus. Et fodit in ea torcutar, C in eis.
aitare scilicet in quo omnia eorum eliquabanlur Cum autem appropinquassettemput fructuum, mitit
vota. Vel etiaro hoc propter illa torcularia dicit, servos tuot ad agricotas, ut acciperent fruclus ejui.
quie in titulis trium psaimorum praenotantur; eo Agricolm autem apprehenth servit ejut, atium eeci-
quod in his mysteria Dominicx passionis et Eccle- derunt, alium occiderunt, alium vero lapidaverunt.
siaesacramenta prxtnonstranlur. Non enim fuit po- Dederat enim eis prxcepta operis, et instituerat cul-
pulus Judxorum sine pressura tentalionura, neque turam vinex, utfructum perceptum in seexhiberent.
ex toto Synagoga eoruro sine fervore Spirilus san- Ipsi vero nullura exbibentes fructum vineae servos
cti. Qux torcularia cum in Ecclesia sint translata, Dominisui peremerunt, et ideobene temput fructuum
repleverunt rouslo Spirilus sancli corda credentium; posuit, et non proventum. Nullus enim fruclus ju-
ctijus fervore cum essent potati, ebrii dicebantur et stilix in eis exslitit, nullus in Christo, qui est vitis
pleni muslo. Inde igitur est quod prophelx et san- vera, profectus fidei. De qua profecto vir.ea ipse ait,
eii omnes sancto ferventes Spiritu afficiebantur ar- Exspeclavi ut faceret uvas.fecit autem spinas. Itaque
dore charitatis, de quorum passionibus et pressuris non lxiitix vino, non spiritali musto lorcularia
bene dictumest, quod vino torcularia redundabunt 890 oorum redundarunt, sed cruentum propheta-
(Prov. in, 10). Alioquin sancti omnes, nisijsto rum sanguinem fuderunt. Et notandum quod patris-
ebrii essent muslp, nunquam lalia tanlaque ferrent familias est solius, cognoscere vere tempus fru-
•
sponte, quaeperiulerant, quos Spiritus sanctus mun- ctuum, quando uniuscujusque hominis appropin-
dabat. Et bene diclum est, quia fodit in ea lorcular, quare debeat, vel quando auhuc longius est lempus.
eo quod inlerior uberlas fructus gratix, nisi haberet Quod satis considerare oportet per singulas aelatcs,
taiius in charitate corda defossa, non esset quod non soluin temporum, verum etiam et hominis.
flueret tanta vini exuberantia. Ad hoc quippe de- Unde considerare oporlet ex quo vocatus est unus-
fossum est torcular, ut ex pressura tribulationis quisque, et disculiendura est tempus fidei nostrae,
ebrietas amoris et raustum aeternx dulcedinis copio- ut possit videre quilibet nostrum, quantum vel qua-
sius ac iatius fluat. Et mdificavit turrim. Haud lem ferat fructura secundum leropus aetatis suae,et
dubium quin templuro, de quo dicitur per Mi- incrementa fidei; ne forle cnra debeat aliquis esse
chxam. Et tu turris gregis nebulota filia Sion ad te magister, secundum raaluritatis lempus, ilenun
veniat potestas prima (Mich. iv, 8), Sed forte inelius opus habeat doceri, qualia sint elementa printipH
889 verlicem tegis, et intelligentiam de Chri- eloquiorunj Dei; el cum oportuerit jam qnasj «•«•
729 EXPOSITIO IN MATTHiEUM. — LIB. IX, CAP. XXI. 780
prxcoqua roaturescere roustumque proferre, et ju- A gna, et cxtera qux in eo legunlur. Ergo quod p.ures
cunditatem sancti Spirilus exhibere, tum priraum rursus ad eos mittunlur.nimia bonitas est, et infa-
turgescat in geramam. Inde igitur cstquod cum de- tigabilis palienlia. Qui cumpost tanta beneficia, sine
berent quidam, quanlum ad tempus dispensalionis exactionc Dei, et prophelarum admonitione, debue-
Dei, et secundum vocationem suam, jam fruclus rant Doroino justitix sux, et fidei de Chrislo, tri-
afferre ubertatis, ut omnino non habeant; aut cum buta ac bonorum operuro persoJvere debita, reddi-
deberent habere perfectos, habeant extra tempus derunt mala pro bonis. Nec taraen sic credentibus
florenles, et non in tempore suo acervos. Sed paler- illis, cum debuisset magispro contumeliis servorum
familias novit pro certo quando debeat esse tempus quae intulcrant, irasci, mittit adliuc plures; mino-
vindemix, et quando exigendus est fruclus singulo- res scilicet prophetas, simul cum majoribus, quos
rum. El ideo ait de illis : Cum dppropinquastet tem- pene uno in lempore aggregavit pariler cum sacer-
put (rtteluum; quia longe diu erat, quando per dotibus et levitis. Quibus interfeclis, ita ut Hierusa-
Moysen legem acceperant, multisque Dei beneficiis Iem, teste prophela, replerelur sanguine, propter
eruditi, j'am tempus erat ut fructura fidei de Christo bonitatem et nimiam palientiam suam, ut vel sic eos
et de Deo Patre saltem in tempore prophetarum vinceret per clementiam, misit eis filium suum. Et
redderent, quain et ipsi abundanlius atque perfe- B hunc non quasi atl obnoxios, 892 senlentiam
ctius annuntiabant. Sed illi infidelitalis jugo depressi, pcenae bajulantera, sed misericordiam venix post
alium ceciderunt, sicut Michaeam, quando percussit tot scelera, post omnia damna fructus , post in-
eum Sedecias filius Chanaan in maxillam pseudo- solentiam pravitatis, adhuc eis locum poeniten-
prophetx, et jussit ne prophetarel; alium occide- tixservans. Etdicit ita : Fortilan verebunturFilium
runt, sicut Zacbariam, inter templum et altare; meum. Vult ergo eos magis confundi, ac revereri,
alium lapidaverunt, sicut Nabulhan, cujus etsi nul- quam punire. Aiioquin pro tantis injuriis ullio cul-
lum accepiraus propheticum verbum, accepimus parum inferenda jam erat. Sed benignissimo Deo
tamen in eum propheticum factum; quia multos pro sufficit sola vindicta pudoris ad veniam, et sola
hac vinea futuros martyres proprio sanguine pro- perfecta conversio ad indulgentiam. Nam omnis in-
phetavit. Sed etJereraiam multis excruciaverunt tor- juria servis illata ad Domini respicit contumeliam.
mentis, quem demum in lacu miserunt. Isaiam Tamen mittitFilium suum, non adoplivum; non
quoque facilius per medium secarunt, a vertice ca- aliunde quam ex se genitum, sed proprium, qui
pilisusquead iraa, quam ejus fidem, ejusque con- possidet qux Patris sunt a natura, dicens : Fortitan
stanliam disrumperent. Eo 891 igitur factum est, verebunlur Filittm meum. Hoc quippe dubilantis pro-
quia tempus fructuum instabat, ut complures alios verbiura, non de ignorantia venit, neque ex ulla
servos ad accipiendos fructus destinnsset,. ut ac- dubielate prxscientix Dei. Quid enim nesciat pater-
ciperent fructus uniuscujusque vilis. Neroo igitur familias, prxsertim cum hoc loco Deus Pater in-
est, qui ambigat, servos prophelas dici, qui ad telligatur? Sed ideo ambigere dicitur, ut iibera
eos quam sxpe missi sunt. Sed forte dicit aii- eis voluntas reservetur, et gratia offeratur. Unde
quis, quod prophelae non ad accipiendos fructus arguendi sunt hxretici, qui dicunt Filium ignorare,
missi sunt, quinimo ut operarentur ipsi, et excole- eo quod ait diem novissimam neminem scire nisi
rent vineam, operarii polius sunt dicendi. Vi- Patrem. Dicit enim quod diem illam nemo novil nisi
deamus ergo si possumus dicere, quia spiritales solus Pater, et cui ipse voluerit eam revelare, et
fructus et divinas oblationes Deo Patri ac Filio, jam tamen in nullo Filius minor Patre prxdicatur, neque
teropus erat, in lege edocli Judxi, ut persolverent in in potestate, neque in scientia, neque in ulla alia
fide, maxime ievitx et sacerdotes, atque principes re. Idcirco sicut ibi ad aiiquid se nescire dicit Fi-
populi, qui coluerant vineam, et dominabantur lius; ila et hic ad aliquid Pater dubitare creditur.
eorum. Ad quos transmissi sunt prophelx, ut Propter quod et sententiam temperat, non ut igno-
acciperent perfectam intelligentiam eorum, de Patre Q rel quod futurum erat, sed ut introducat modum
et Filio, etiam et de Spiritu sancto; necnon et om- loquendi, sicque eos suo capiat judicio quibtis lo-
nia rectae fidei opera, qux in lege, tam significan- quilur, et prxstet, ac si humano eloquio, lo-
dx quam agendx vitx, tradila sunt, et offerrent cum convertendi. At vero hxretici quidquid hoc
ea, quasi sacerdotes, Deo. Et quia jam tempus loco pro parte responderint, totum responsum in-
vindemix permalurum erat, ut ab ipsis acciperent telligant et pro Filio, qui se dicit igriorare consum-
uberlatem spiritalium rerum fruclus, et plenam mationis diem. Nisi forte aiio sensu liaec qtiaestio
notitiam Deilatis; missi sunt ita ut et ipsi operarii ista solvatur, ut alii sint ex Judxis qtii reveriti sint
essent vinex pcrfectissimi, et fructum ferrent uber- Filium Dei, et alii coloni illi, qui dixerunt: Hic ett
rimum, ac si palmites verx vitis. Deinde peremplis hwret, venile, occidamut eum. Et tamen quasi de
paucioribus, paterfamilias misit plures prioribus ad omnibus dicit Judxis, quod occisuri sint eum, cum
eosdem vineae colonos, et fecerunt eis similiter. non omnes Judxi occiderint Christum, sed tantum
Ptena est Scriplurarum series Veteris Testaraenti, qui secundum carnem fuerunt servi Judxi; ila et
quod innuraeros occiderunt prophctas. Sed et Paulus hic lolum pro Patre forte ponilur, reverebuntur
eprum describil agones, quod per fidem vicerunt re- Fitium nwum, quasi omnes eum sint reverituri
 781 S. PASCHASII RADBERli ABBATfS CORBEiENSIS 732
. cuin. non oinnes eum receperont, sed pauci qui A &pulo Dei, quando senlenliairi mortis conlra eiijn tu-
893 Spirilu sancto sunt illuininati, etcrediderunt in lerunt. Secl bene ejeclus est exlra illani vineara,
eum. Et sic generaliter quasi de omnibus dicit, cuni quae fecit spinas; et ibi occisus, ut suscipienlibus se
noB onjues fueront, sed pauci qui reverentiam fidei gentibus, aliis viriea locaretur agf icolis.
ei pnesiiiertril. TJlrumque ergo sensum ideo protu- Cum ergo, inquit, dominus veneril vinew, quid
limiis, ne alicui videalur Deus Pater nescisse. Quia faciet agricolis illis ? Inlertogat eos Dorainus, non
juxta praeseotemtextum Evangelii nequaquam Judaei qtiod ignoret quid respOnsuri sint, sed ul ipsi pro-
vitlentur eum reverili. Sed et dicere aliud esse fa- pria responsione riamncntur. Verum ipsi cur er.m
«tiim, qiutni qnod prxsciluin est, aut non prxscire occiderint, inler cxtera testanlur, Hic est hwres,
J&trem poltiisse, impium esl sentire. Nam hoc quod inquiunt, veniieoccidamut eum, el habebimut hwre-
-diictumest, Hic est hwres, venite, occidamhs eutri, ditdlem ejus. Hoc quippe etsi non voce, corde lainen
iii illis impteliun esf, qai videntes ChrisUiin, el co- dixerunt. Maxinie ttmc quando inlravit in teniphim,
gnoscentes eum Fifium Dei, tiihilominus occiderunt et omnes vendentes animalia diversi generis, qux
£uti). Non enint hoc dixerurit illi qui reveriti siint, ad sacrificium ventlebanltif, foras ejecit. In quibus
et credirierunl in eum, sed illi pessiuii et obslinali. " sacerrioles avari lucri gratia iriflainmabantur. Tunc
Non quod nescissent eum patrisfamilias Dei esse B praecipue, quanlum videtur, firmaveruut euin occi-
Filium, sicut quidam incaute affirmant, sed invidia dere, forte dicenles intra se : Si populus aut uos
cxcati, el faslu superbix; atqae concupiscentia re- istum habueriinus in Deum, necesse esl nt dimitta-
rum oWirmaveriiiit faciem suam, sicut et fralres lur omnis consueludo hosiiarum, quam acl prxsens
Joseph, ne eum fratrem agnoscerent. Agnoseutit jam cotialur deslruere, el cessabil isla religio qux
qiiidem, sed somniatoretn cum vocant, itnde et eis ad nostrum pertinet lucrum , et humiliabilur ab isto
livor natiis fuerat, sictit et isli blasphematorem glOria noslra; setl et cultus peribit templi, qui ad
Cbrislum, et quod Beelzebub omnla fecerit mira- gloriam servatur Der, et populus iste qui offerunt ea
cula, qux Deifica nemo qui sanus est, negat. Unde jam non erit in nostra subjeclione, neque lemplum
et isti bcei obcxcali furore saevirent, dicebantad et hoslix nostra possessio, seri Iiujtis eril iixretlitas
alierutiuin : Nojrae bic est Cbrislus? Ad quos alii, universa. Unde occidamus ipsum , et omnia qux ipse
verilali lesistcre geslienles, responderunt: Cbristus sua dicit esse, etPalris, erit nostra hxreditas, ut
eum vetierit, uemo sciet unde esl. Hunc autem sci- sicut hodie, ita et semper ad nostruin oinnia perti-
nius unde sit. Hoc quippe raagis ex negatione veri- neant lucrum et ad nostrara pertineant gloriaro.
latis asseverabant meiuientes, quam ex ignoranlia - Hoc quippe est dicere, nostra erit lixreditas. Sed
prophetarum, qui onmia de itlo qux futura erant, et ipsi a sapientia Dei sapienler conclusi, Jonge aliler
ubi nasceretur, et unde, vel quomodo, loce clarius de se responderunt interrogali, 895 slia iam
praemoiistrarunt. Sed signa et prodigia videntes, in- conscientia prxdamnali. Aiunt enira iili: Malotmale
telJexeiuiit eum esse GJiristum, quem confiteri no- perdei, et vineam suam locabit aliis agricolis. Porro
luernnl, setl moliebantur magis eum occidere, quem qttotl dixit aiunt illi, non pltiralis esl nominaiivus,
crederedelreclabant.SiculHerodes impiisstraus, cum ut ad illos referalur, scd singularis est dativus qtiod
didicisset a Magis nalura esse regem Judxorum, inde ex Grxco aut « manifestius inlelligilur; nequaquara
acriiis inilauimatur, et motilur exstinguere, quem ex illorum est quotl verum responderunt, sed Dei nutu
Deioraculisdidiciirepronjissuni. Constaligilur prin- faclum est, ut ipsa Veritas violenliam eis inferret ne
cipes sacertlotum et seniores populiChrisluincogno- possinl eam celare. Sicut nec Caiphas sacerdos qui
visse, quia Filius Dei erat, et si sanclum nescie- non ex se clixit verum, sed cum esset pontifex anni
baut, sed nihiloiiiinus ausi sunteum occiilere, sicut illrttt, prophelavil (Joan. xi. 51) : ila etisti, non
et Herodes pueros. Alioquin si non credidissel, quia sua sponle prophetaverunt contra se, sed Dei nutu,
Chrislus erat res Judxorum fulurus, nequaquam ut dixcram, quod lollenria ab eis essent omnia eto-
onines cccidisset infantes, secundum teropus quod jj t|uia Dei, qux de Christo eranl, et in Gentibus
ditlicisset a Magis. Sicul et duricordes Judxi co- Christus etomnis rcligio, et cullura servitutis Dei,
giioveruiil 894 quidem tara ex prophetia quam cx illis abjeclis transferenda : ut singulaeGenles singu-
uiirnculis, sed quasi si non cognoscerent, obfirma- lique homines faciant fruclum boni operis in tera-
veruutse.et nolueruiit divulgare in populo quod Deii pore suo. Interea quia longe aliter Lucns narrat,
Fiiius essel; neque til sermo eorum vet assensus adI evidens quxstio generatur, quod sncerdotes boc non
'
plebem pervenisset. Nec inirum. cum el arihuchodie dixerint, Malos male perdet, sed Dominus, et hoc
qui disparsi sunt el. ejecti, duriores sinl, ue verita- cnm dixisset, tlicunl illi, Absit. lnlellexerunt enim
tera de Chrislo secnndum Scriptitras possiut reciperc,> secuntlumLucam quoricontra cos dicerel, idcirco mox
quaui lapides. IJnde etitli nimio obfirinali odio; eje- contradicunt senlentix Christi, et aiunt, Absit. Qux
cerunt euin extra vineam, et ccciderunt. Hinc itaque- nirairum quxslio duobus modis solviiur, ul ulerque
Aposlolus ail, quotl extra porlam Dominus cruci- evangelisia veruni dicat, et singuli sensus eorum
iixus sit, id est exlra Jerusalera in monte Calvarix. unara explearil controversiam sacerdoluro. Una si-
Quoniam quantum ex ipsis fuil, alicnum eum essee quidem earura intelligeniia perfacilis est, si respi-
iudicaveruut eoloni pessimi a vinea, idesl.apo- - cias ad eos in plebe qui dicebant, Quia bonut ett, et
 733 EXPOSITIO IN MATTHJEUM.— LIB. IX, CAP. XXI. 7S4
ad eos qui dicebant, Non, sed seducil lurbas (Joan. \rit * in eum non confttndelur (tsa. xxvm, 16). Ipse
. vn, 12). Qtita in eisdcm turbis dux partes erant, namque est bipis adjutorii, lapis quem erexil Jacob
una qux favebat Chrislo , qiiibuslibel ex causis, alia in signum , et perfutlil oleo; quoniam perunclus est
qux conlradicebat. Et ideo hoc loco fuerunt, qui oleo Spirilus sancti prx participibus suis. De quo
. respo-iderent interroganti, Malos male perdel; et si lapide Petrus quoque loqiiilur coiifidenterariJurixos:
iioii aiii forte illi qui clainaveraiil, Benedictus qui vc- Iste lapis qui reprcbntus est a vobis xdificatiti-
nit in nomine Domini. Iterura fuerant quidam , qui bus, 897 Q"i factus esl iri caput anguli. Quoniain
verbis Domini contradicentes, responderunt illud ot angnlaris esl lapis iste, el fundamcntum Ecclesix.
quod Lucas ait, Absit. Porro alio modo, quod nutu A Domino, inquil, factum est isiud, et esi mirabilc in
Dei, quainvis nollent, ut dixi, in prophelia dixe- ocutis nostris (Psal. cxvn, 22). Hxc vox est sancto-
rnnt, Malusraale perdet, corde vero contra dixerunt, rtini confessio; quod ab homiue, neque htimana vir-
Absit. Unde unus evangelistnrum dixil illud quod in tule faclum est, setl potentia Dei et viftuie Patris,
conle gesserunt. Sicut dicilur in Psnhnis, Ore suo et ideo est mirabile non in conspectu infidelium,
benedicsbant, el corde suo maledicebanl (Psal. LXI, sed in oculis omnitun eoruin qui cretlenles illumi-
5). Habet enira omnis homo scientiam boni et mali; nati sunt per fulein. Quod mirabile prx omniiuis
et irieo isli, quidquid horura dixerunl, aliud contra tJ miraculis mirabilius est, ul Deus homo fierel, et
dixerunt, unde et cogitationibus eortim secundum ipse inpis crescenrio juxla prophetam, omiiem ter-
impietateni suam interrogatio erat. Quia etsi verbis rain implerel; qui cceleslia simul-el lerrena jungeret,
dixernnl, absit, conscientia confessi sunt, quia, duasque legcs in se uno colligeret. Et Jdeo valde
Mulosmuleperdel. Frequenier gjjg aulem Scriptura •mirabile est in ocutis snnctorum, quoriim voX ista
cogitaliones cordis sic exponil quasi tlicla sermonis. est, quia caput est coslestis xdificii, ei fundanieiituin
UiitleJob, Dicil impiusDeo, riiscede a me, vias tuas doiiiui donatura a Deo Palre. ldeo, inquil, auferetitr
nosse uolo. Et alibi Propheta , Dixerunt, non videbit a vobis regnum Dei, et dabitur genti facieriti fruclns
Dominus, nec inteliigel Deus Jacob (Psal. xcm, 7). ejus; de quo jam supra satis diximus, nisi quod dili-
Sic et in aliis quampluriinis locis. Alioquin vicietur genlius perscrutanclum est quod ait, dabilnr aliis
esse cotUrarium, quia inteilexeranl contra se dictas agricolis qui redtlunt ei fructum leniporibus stiis.
esse parabolas; ita ut vellent eura mox tcnere, ut Qiiia nemiiii datur regnum Dei, id est tiiysferia
cordc ei ore conseniirentqux dicebantur. Unde illis verbi Dei, nisi facientibus fructurri fn eo; et ex eo. •
noii acquiescentibus, aliud adhuc introducit Scri- Qitod si ita esl, nemini datur qui peccal. Hinc forte
piuiiE testiiiioniutu diceus, Nunquam legistis, acsi diclurus est aliquis : Si nemini dattir regmtm Dei,
tliceret: Quod si parnbolara incani non inlelligilis, G nisi facienti frticlus ejus, quoinoiio ilii popido tktum
aut iion vukiseam recipere, vel istani Scripluram, est, a quo ahlalum est, qttia fructuni ejus non fecit.
quae in propheiia vobis data est revolvite, cui con- Setl considerantlum quia supra iili populo non est
iradicere non potestis , Lapidem quem reprobaverunt tlictuni, dedit eam colonis, sed, Locavii, vel sicut
mdificantes, hic faclus est in capui anguli. Nam si melius in Grxco habetur, Tradidit eam agricolis.
illi supra acquievissent, ut dicerent dignos se esse Hic autem aufertur, ail, et dabilur aliis agricolis.
poena, non videtur fuisse necesse islud proferre. Quod si supra ita dixissel, rieriil, queiifadmoJuin,
Nunc atitcin eos quos dixerat agricolus xdificatores locavil, vel irariitlit, intlissolubilis essel quxslio.
tlomtts vocat; et bene, quin ipsa vinca, lcsle Pro- Nuiic atiteni dabilur dTxIt, qiiia qiibd dafur gralis
phela, doiiius Israel eiat. Ac si diceret eis, Quia vos intelligilur daiiiin, qtiotl vero localur vel Irariitur,
xdificalores esiis domus quare non cogitalis in cu- non oinnir.o gratis datur, neqiie quasi eleclis vcl fi-
jiis rcJiiicii angtilo ponendiis ille lapis sit, <!eqtto - detifms tratiidit vel locavii, sicul quibus gralis dedit
Prttpheia tlicit: Nam vos xdificaloies domus, repro- cum juriicio elecliouis, et non ex inerilo sux virlu-
hatores inventi eslis hujus lapidis. Nunquid in vestra tis, ul sint justilix Dei subjeeti, et non suis opeii-
ponendus est structura, qui reprobalur a vobis? Non bus ex lege juslificati. Quia talis juslitia habet me-
tiiique, sed in alio xdificio, et in angulo dtiorura ^ rituni, sed non ex Deo. Sequilur
populorura,ul iina sit ilornus, sicutet avobistranslata Et qui cecidit super lapidem isluln, confringetur,
una esl viiica, uiiaque.Ecclesia. Quotlsi aliud xtlificiura super quem vero ceciderit ,'conterel ettm: De seipso
futuruinest, vestra xdificalio contemplibiiis est. Qux tiicit, quia se vult intelligi positum in fundamenlum
nimirura construciio versus, juxta litteram videiur lotius Ecclesix. Quod aliud est offendere Chrislum
solcecisniuses.se,sicutillud, urbein quam statuo •esira pcr mala opera, ct aliud iiegareGhrLstum, el a se
esl, pro eo qu:>driebuit dicere urbs. Sed hoc geiius repellere. Untle qui peccator est, 898 el tamen in
est loculionis in Scripturis divinis, eo quotl oporluit illo credit, cadit quidera, sed super lapidem, el ideo
riicere, Lapis quem reprohaverunl, ipse factus est in confringitur ad pceniteiiliam, sed non oinnino cun-
caputaiiguli,utriuasinseconjungatparietes.Quiailli, lerilur penitus acl interitum, quia servalur allisus
siessentxriificatoresprobabilcs.nunquam hujusmodi contritione cordis, ari inilulgentiam salulis. Supei
lapiJem reprobassenl. Dequo sanelapidelsaiasdixe- queni vero ille ceciderit, hoc esl, «jueiu lapis ipse
ral : Ecce pono i;i Sion tapidem m fundamentum, repulsus a corrie oppresserit, id est qui Chrisiura
lapidemelectum,preltosum,angularem,et qui credide- negaverit, sic conteret euro ut nec testa quidero re-
755 S. PASCHASU RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 73«
maneat, qua hauriatur pusillum aqux, vel in qua A J fundamentum, id est 899 supra petram, quse
portetur igniculus de incendio. Quidam tamen vo- Christus est, quisque cadit non sic confringitur, ut
lunt, eos qui super lapidera ceciderint, intelligi qui non potens sit figulus luti de eisdem testutis vas
propter Christum corpora sua in morlem tradide- rursus formare in honorent, nisi forte obduruerit
runt, id est, super ipsum occubuerit et confringalur aliquis, nc bitumen recipiat charitatis, et ne niolle-
caro et ossa eorum. Super quos vero Christus ceci - scere possit rursus ad ablutionem peccali. Cxlerum
derit, id est, qui eum penitus negaverint, ut dixi, super quem lapis cadit, non quxrilur quara grave
veniet illis desuper in judicium, cum pcena perditio- fuerit quod oppressura est sublus, aut quam leve,
nis. Et ideo dixil, conteret eos, ut sint iropii tan- ne aut de alto, aut de humili, quia tolus conteritur.
quaro pulvis quero projicit ventus a facie lerrae. Et ideo forle Christianus peccans non tantum perit,
Nonnulii vero lextum sequenteset circumstantiam quanlum potest eum perdere Christus, vel quantae
leclionis, dicunt gentes esse, qux super Christum virtutis Cbristus est, sed quantum se ipse secundum
allisx sunt, etbenede superbia sua ceciderunt su- opera sua perdiderit. Idcirco cogitet Christianus,
per eum, et confractx in humilitatem ut salvaren- dum tempus, et super petram est, quo pondere pec-
tur. Quia cum sic ceciderit juslus, non conleretur, catorum premittur, vel quam de atto, id est de quo
quia Dominus supponit manum suam. Super quem B - gradu cecidit; utputa si clericus est aut conlinens,
vero ceciderit, id est, super Judxos, qni eum a se sisacerdos est, autLevita velMonachus, si vidua est
expulerunt, conteretur; et ideo sic contriti sunt et vel virgo. Simililer et magniludo peccati vel enor-
comminuti cum venerit ad judicium, ut nihit aiiud| mitas consideranda est. Quia, sicut dixi, tantum
superveniet eis, nisi repenlinus interilus. Magnusi unusquisque confringitur, quanto amplius gravius
est ergo isle lapis et forlis. Et ideo quicunque super peccaverit. Qui autem non de alto honoris gradu
eum cadil et perculit etim, ipse se collidit et con- cecidit, neque de pondere gravioris peccati super
fringit; lapidem vero Christum nemo lxdit; se qui- Chrislum, neque arena.delictorum gravatus fuerit,
dem corrumpit, quia super lapidem peccator cadit. interdum talis non Ixditur, non multum lxditur,
Et non lapis eum tanlum confringit quia benignusi quia quolidie in oratione precibus purgatur. Sed
est, quantum ipse se allidit ad lapidem. Quia noni quia prolixitas libri finem postulat, orandus eslDeus
secundura se quod lapis est forris, frangilur aliquis,, jugiter, ut qui nobis intelligere dedit periculum no-
sed secundum quam fortiter ipse ceciderit. Fortiter slrum, ipse cavere concedat, ne aul de altojam ultra
autem cadit, quod cadit aut propter pondus proprii i ruamus, aut gravius peccemus deinceps, vel multt-
oneris, aut propter aliitudinem, qua quisque altiusi plicius minimis quolidie gravemur deliclis. Imo ea
fuerit sublimatus. Unde non omnis casus xqualiter ' • quxadmisimus.jugiterdefiendotergamus; quateuus
ruentem confringit, sicut nec aequaliter omnes juxta i per ipsumChristum, qui est lapis vivus, renovemur,
Apostolum, super fundamentum quod Chfistus est, ac solideraur in meiius, ut per ipsum et in ipso inter
aedificant. Et ideo perpendat unusquisque quantumi ejus membra connumeremur. Ut in Christo, de quo,
et unde cadit, et quod cadit. Quoniam aliter caditt et in quo, est finis libri, in ipso et per iosum sit
per humilitatera, utresurgat, et aliter ille ut con- deinceps finis peccati, et origo totius boni.
fringatur, et male fractus jaceat. Tamen dum super

t.. PROLOGUS LIBRI DECIMI.

Nemo evangelistas curn legit aestimet eos de Chri- in brevi forte, sensum eorum poteris dignoscere ad
sto aliqnid falsum finxisse, ut multi Judxorum ca- plenum, quanta unitas in cis sit, quanlaque senten-
lumniantur f neque aliquid ei plus tribuisse, quam •D tiarum concordia, quanta virtutum harmonia, et
se veritas habet, ut quidam paganorum mentiuntur; splendor varietatis; quantusque ornatus dictomm,
nequequaravisinter se verbis discrepare videantur, necnon et multiplicalio sensuum, et claritas sermo-
sensu 900 m a-iquo sihi coutraria protulisse, ut num. Ita ut ex eo quod variant divinior sensus in-
plurimi veritalis inimici senserunt: quoniam unus telligatur inesse illis, et afflueniia Spiritus sancti
in eis spiritus ftiit, una et perfecla scienlia de Chri- uberior. Quia etsi quatuor sunt Evangelia, unus est
slo, et una fides. Quod ut plenius possis cognoscere, fons surgens de terra ex qua verilas orta esl, qui
prudens lector, quam concorditer dixerint, quam omnem irrigat terram et paradisum a principio
consone, licet in multis variando verbis, ob dispensa- primae creationis Dei. Ipseque dividit in quatuor fiu-
tionem sacramentorum Dei, nonnulla etiam praeler- minum capita, et inebriat totum quadratum orbem
mittendo, seu propria dicendo, vel postponendo ali- superfnndens omnia. Et ideo non possunt, ut pravi
qua, inierdum anticipando vel recapilulando plurima, homines conanlur asserere, inter se esse diversi,
hxc omnia vicissim quae contraria videntur indoclis quia ab uno fluunt fontis impetu, nec aliunde iuanare
vel ineruditis, velira legas beati Augustini iibros probantur quam de paradiso Dei, unrie ista justitia
qualuor, quos edidit de Concordia evangelistarum; cceleslis de ccelo prospexit, et ad nos usque venil.
 737 EXPOSITIO IN MATTHJEUM. — LIB. X, CAP. XXt. 758
qiiia justificamur omnes. Constat igitur, quia non A rium, quisquis recte intellexerit, non aliter accipiet,
potest esse diversum quod est unuro. Nara el ipsi istis unum narrantibus, qui ad hoc ante mundi con-
priusquam nati essent in carne, in paradiso, id est stitulionem prxordinati sunt in Evangelio lioc quadri-
in ccelo, visi sunt; per quos ac si per vivos Christus partito, quara si ipsam manum Domini, quam in
huc illucquc fluit. Unde et postea a Joanne, cum proprio corpore suo gestabat, scribentem conspexe-
essct ipse unus ex eisdem, in ccelo visi sunt ac si rit. Et ideo ratio est ut sicut ante tlironum Dei ad
quatuor animalia; ubi cum darenl illi gloriam et vocem eorum viginli et quatuor seniores procedunt
honorem et benedictionem sedenti super thronum, et adorant: ita et nos consona voce demus honorem
viginti et quatuor seniores procedunt mittentes co- Deo et laudem ac gloriam, et adoremus viventem
ronassuas, etadorantviventemin sxcula sxculorum. in sxcula sxculorum, qui resurrexit a morluis, et
Quod si in ccelo fratres mei visi sunt, et ad voces venturus esl ad judicium ; in quorum vocibus, quia
eorum dicitur surgere illius xternx curiae senalus, multa nobis de Deo, et ineffabilia reserala sunt sa-
id est omnis ordo prxdicatorum, et adorare viven- cramenta, nemo de his dubitet qux Spiritus san-
tem in sxcula sxculorum, quanto magis nos audire ctus per eos Ecclesiis dictavit; nemo, etsi aperta
oportet et in eorum vocibus inlendere, quia non videntur quae dicunt, totum se intelligere prxsumat,
sunt diversx neque dissonx, quoniam unus in eis B quod ab eis est promulgalum. Non vili quidem, ut
spirilus unusque fons. Et ideo communiler unum quidam xstimant sermone, sed divino, in quo non
dicunt ; 901 unumque sapiunt, quia ipsi nihil eloquentia, sed virtus renitet sapientix. Intcrea ta-
aliud sunt quam organum Spiritus sancti. Yerum men, quamvis et ego tanto indignus videar opere,
quia rivus non aliunde fluit quam de fonte , idcirco nec intelligani, mallem suavis esse sententiis et eflt-
non sunl audiendi , qui astruunt Christuni potius cax intelleclu, quam facundus in verbis. Quia sicut
sua per se scribere gesta debuisse, quam per tales Scriptura dicit divina : Qui suavis est eloquio, ma-
qui nec inler seipsos sibi ad invicem convcniunt, jora percipiet. Nara suavis Graece xpiaroc dicitur,
cum illi nihil aliud scripserunt.quam qux ille osten- quo verbo et bonus intelligilur, et suavis ac lenis et
dit et dixit. Neque pulo dicenduro, quod ipse Chri- unctus. Qux omnia bono congruunt viro, maxime
stus de se scribere noluerit, et non fecit, quando- tit Spirilu sancto sit delinilus, quo sapienter magis
quidem membra ejus, id est manus et digiti corpo- qunm eloquenter possit dicere. Unde licet iu nullo
ris scripserunt, quod dictante capite Chrislo, ipsi horum me suflicere credam, tamen utrorumque
inlus audiebanl. Nam certum est quod quidquid ille \ quia debitor sum, tam vobis quibus scribo charis-
de suis factis et dictis nos legere voluit, hoc scribere simis, quam et fratribus quibus servilutis vota per-
'
Spiritus Deus suis manibus imperavit. Quapropler C solvo, precibus confido 902 et prxsumo meritis,
boc unitatis consortium, et in diversis oflSciis con- quod ipse dabit dicendi effectum, qui dedit ut face-
corde membrorum sub uno capite Christo ministe- rem charitatis explendx votum.

LIBER DECIMUS.

Cum audittent princtpet sacerdolum et Phariswi seu insidiatorie Jestim tenere volunt, aut verbum
parabolas ejus, cognoverunt quod de ipsis diceret, et veritatis apprehendere, nunquam eum tenere queunt,
quwrenles eum tenere timuerunt turbas, quoniam, nec apprehendere. Multa denique differentia est in-
ticut prophetam eum habebant. Ecce propter duri- ter eos qui eum amore lenere qnxrunl, el inter eos>
tiam cordis et incredulilatem atque impietalem, qui odio. Sicut isti eum aliler quxrunt tenere, et
quam habebant in Filium Dei, audiunt aurihus qux aliter sponsa in Canlicis, qux surgens ibat per pla-
corde credere noluerunt. Audiunt apertaspropositio- D' teas circuiens civitatem et nundinas; qux
postqtiam
nes a Christo, quasnegare non poterant, et intelli- perlransivit oranes vix inveniens, tenuit eum ac di-
gunt omnescontra seDomini sententiasesse quibus xit: Tenebo eum, et non dimittam illum. Sicque
debuerant emoliri ad fidem. Sed unde converti de- tenuerunt pedes mulieres illae, ex resurrectione, qux
buerant ad veniaro, inde potius convertuntur ad im- illum adoraverunt; verumtamen non qux eum su-
pietatem, ut videntes non videant, et intelligentes spicata esl horlulanum, cui dictum est (quia nec-
non inlelligant. Et volentes lenere ut occiderent, dum eum Verbura Patris esse credebat) Noli me tan-
timebant non Deum, sed turbas, quia sicut prophe- gere (Joan. xx, 17). Et ideo, ut dixi, nemo tenere
tam eum habebant. Quod volunl eum tenere et oc- Christum potest, nemo tangere, nisi is qui ex fide
cidere, ut supraj'am dixi, non modo de ignorantia est, et cui permiserit ipse. Turbx aulera quas ti-
venit, quod ipse sit Christus, sed de perfidia et con- mebant principes populi et sacerdotes 903 'Psi
teinptu. Quia juxta Salomonem, impius cum in pro- buc iilucque fluctibus trahebantur, quia imperfecti
fundum malorum venerit, contemnil, Et ideo nec erant. Forte ipsi erant qui supra osanna canentes,
sibi parcunt, quia multis obruti malis ad lucero jara dicebant: Benedictus qui venit in nomine Domini.
rcspicere netraeunt. Quicunque ergo ficte vcl dolose Sed quia miseri sacerdotes ab eis tulerant clavetu
 m S. PASCHASIl BADBEBTJ,ABBAIIS CORBEiENSlS 740
scientiae, non poterant firnii stare in fide. Propterea .Arriti, neque permoli ad poenitentiara, sed magis in-
quem nunc quasi prophelam venerantur, demum flanjniati ad iracunriiain volentes manus mittere in
etsi iion oinnes, quidatn eorum.contra eum clamant eum. Quod inleliigens Dominus, nibiloroinus per
ai favorem senioruni; Grucifige,crucifige..Sapiebant aliatu parabolam respondct, et langii duriliamcor-
quidein lurbx niujla rie ep qux yera erant, nec la- dis eorurp. Et qnia noluerunl recipere anlidotum sa-
nvenmagnittidiiieuiejus iateUigebaiit,sicut nec vtit- lulis, posl Cotueiitaexhorlationis et unguenta, infcr-
gus nosier. Erat enim Jesus et pioplieta quidem, rct ferrum aduslionis, el potiorem eis vindictam pro-
sicut aitMoyses: Propltetam uobis suscitabit Domi- nuntiat esse venluram. Ne forle benignissimus Sal-
nus Deus noster de (ralribns vestrUlauquam meipsum, valor, qttia illi magis exasperati sunt, viderelur ti-
audietis eumsecundumomnia quwcunqueloculus fue- rouisse, et ideo tactiisse. Nam si et tllos malitia fa-
rit (Deut. xvui, 1S). Quicunque ecgo non audierit ciebal audaces, Christum aulem potestas immensa
prophetam ilitim i.iteribit, sive externiiuabitur, de reddebat securura, et charilas perurgebat, ut eos
populo suo. Tamen eminentia majestatis ejus non infatigabiliter atl veniam inyitaret. Terribilior est
declaiatttr, quod vocatur propbeta, sed in eo quia Bex ad ulciscendum, missis exercilibus suis ut per-
est Dei Filius priinogenitus universae creaturae per rieret-homicidas illos, quam paterfamilias, qui non
quem creata sunt oniuia qux iii ccelis sunt, et qux B * nisi sua auferre videttir. Sed quxrendutn cur addi-
in terta. El ideo eininentia ejus est, qu/>d: Inprin- dei it, regnum cmlorumhomini regi, cum potuerit il-
cipio erat Verbum (Joan. i„l), etc. -Sed hoc necdura lud dicere sine addilamento hominis. Uude non im-
sapiebant lurbx, licet parati essent pugnare pro eo; merilo quxrilur quid necesse fuil adriere homini.
quos tirsebant principes sacerdotuin el scribx, ila Sed el mulla alia habemus exempla in Evangeliis,
ut non audereut eum tenere. Et si lurbx nibil ma- in qtiibus DeusPater assimilatur boinini, et in per-
giium sapiebanl deChrislo, quia tanlum sicut pro- sona hominis licet parabolice figuratur. Et dicitur
phelam eum habebant, minus lamen sacerdotes et in eisdeiii parabolis Deus Pater, hoiuo. Et sunt bxc
stribte invidia cxcati etoriio, qui neque vulgi scicn- exempla valde necessaria contra quosdam,lixreticos,
tix acquiescere volunt. Quia etsi cx parte eum scie- qui reprehendunt Deum Yeteris Testaincnli, cum
bani Deum, nihil de illo riignum ulli declarare sine- hujus introducilur lineamejjlis, et dicitur passioni-
bant. Tales igitur suiit omiicshxretici, qui nec ipsi bus subjacere ; unde legis Deum el propbeta-
credere recte de Chrislp volunt, neque alios, catbo- ruin maluni. essp fingunt, crndefem et saiignina-
licp fidem reclaro confiteri permiilunt. riuni. Qoapropier audiant ex Evangelio sccuiirinm
(CAP.XXU.) Et respondens Jesus iierum dixit eis 'parabolas, et lion secunrium naturam, Deuin 905
in parabolis : Simile est regnnm cmlorumhomini regi C ^ Patrem , Ijominem vocari, et secundum conse-
qui [ecit nuptias filio mo, elc. Parabolani istam so- quenliara parabolarum , susciperc oportet iracun-
lus Mallhxtis vitlelur narrasse, verumtamen eliain dum Deum, sicut et in Veteri Testamenlo, ei furo-
Lttcas magna ex parte quidriam simile el ipsc suo reni ejus ac paticiiliain, avcrsioriera quoque vultus,
in loco narrare probatur. Unde quidam conlcndunl, et sessionem, slationem Dei, et incessionem , et
quod una eademqut; parabola sit in iilrisque, licct soniuiuu ; qux omnia de Deo scripla suiit in lcge et
tiMuseorum aliquid dixerit plus, sicut de hoiniiie non in prophetis, el ab initio ostenduntur. Quod si nihil
vesiito vcsle nuptiali, quod alter prxierniisil. Sed Deus habet in se figuraie , quod videatur hunianum
uoii.cstUoc ita.quia LucaanuUam nuptiarum facit aut dicatur, cum ipse immensua sit et incompara-
nieutionem. Sod hoc et quod Matlhxus pr-andium bilis atque incorporcus, riicaiUhxrelici iitruiii isle
ciicit, Lucas cceiiaiti vocal; neque si vellet ibi lio- Deus, qui secundiiiii parabolas Evangeliortim lioino
inineiii iion veslilum vesie nupliuli, ac rejeelum in- dicitur, et iratus proponiiur secundum hunianaro
trodupere, recle poterat. Quia per ccenam illara, naturam, ipse cst pateif Christi, an alius prater
904 "Itiniuni convivium quod habituri sunt sancti eum? El necesse habe.nl, aut aliura nliquein exira
in regno Dei iitique designatur: per prandium vero liunc, palreni Ciirisli dicere, quem parabohe ct pa-
ei per has uuplias, ad quas boni et mali. simul vo- trero Christi deinonslranl, et similent eum lujnianx
cantur et intraint, prxseus Ecclesia oinnino intelli- naturx proponunt. El si dixerint Imnc ipsuui esse
gitur, quia posl prandiuin ccena fit, posl ccenam patrem Christi, cogunlur confiteri, quod mulia in
vero nullum restat convivium, nisiforte ipsa eariem- eo secundiim passibilem naitirain hominiira riican-
que ccena pro pranriio ponatur, sicul apud antiquos tur; non quod Paler passibilis sil, sed quia propler
mos 1'uitin vespere tantura prandere ; ac sic quo- imbecillilalem noslrani, secundum passibilem iio-
clam morioper ipgaiii cccnani praesens intelligalur minis natttram de Dep jsla tlicaiUur, ul canere de:
Ecclesta, etconvivium Sq-ipUirarum ac mysteria, eo quippiam possit infajaiia noslr^a, sa^em j.uxta
de.qutbns simul boni .ac raali epulantur quoliriie, mores buinanos. Qui« quanriiu hpnijtiei.suinps, non
tiuousqjjjgad illud ultiinum>perveniatur. Nou seroper possumus.capere de Deo secunduni se, neque midli- .
responsk) ad Uiijerrogaiarefertur, verum etiam et tudinem magnitudinis ejus inteUeclu apprelieiidere t
ad uierila, et ad ea quuepeu nesponsionem jure tan- et ideo necesse fuit addere , Simiie est regfi^i^ejo-
guutur, sicuti lioc loco. Quia dixerat a Judxis re- rum hoinini regi, ut liomii.ibu>jquasi hpjno it^ujLItp-
guum>ik-i aufereuduifl seu Coetera,el riou stiut tcr- litines loquerelur. Qgia si sejCuntluin$ji jux.ta qpotl •
 1U EXPOSITK) IN MATTHJSIJM. — LIB. X, CAP. XXII. %1
Deus est locuturus esset, nemo mortalium sustine- A , in carne crediderunt. Unde ait: Et misit servos suos
ret. Dispensal autem Deus bomines non capienles vocare invitalos ad nuptiqs. Jam enim qui vocantur ,
dispensari se satis a Deo, quia omnino Deus est, et invitati erant; quoniarn omnes ab ipso Aliel justo ,
in eo quod dispensal houiines; undenecesse liabuil, hujus adventum,inspirali a Deo, exspecj.al)atit. Unde
homini adtlere. Quia noit secundum se Deus Pater, in figura Chrisli agnum obtulisse Jegilur; et ideo
sed secundura tnores nostros nobis homir.ibus lo- Bespexit 907 at' e,"n Dominus, et ud munera ejut
qtiebaiur; ct adliuc more huinnno loquilur, donec (Gen.iv, i) : respexitaulem sicut alibi legiiiius, quia
dicalur nobis : Ego dixi,dii estis, et filii excelsi omnes inflnmmavit. Iilcirco recte dicinuis,quiaad hasnuplias
(Psal. LXXXI, 6) : et tune, ut cretlo, cessabunt istx omnis natjo liumani gencris per legem nalurx <v.-
siiiiilitiidiiies.quandovitlebiturDeus ut est, et quanrio vitata fuit. Nam alia exempluria, bpc loco non ser-
ipse Filitis palam cle Palre annunliabit nobis, qui vospluralilcr, sed servuui suuiii, Jiabenl; per quciii
fecit nuptias lilio suo. Jam quia in manifesto est forle servnin recle Moyses inlclligilur. QuptJ si ser-
persona Palris et Filii , cui faclx sunt nuptix , di- vos legerimus , ui el in Grxco babelur, propbetas
slinguenda est hxc parabola; quibus temporibus apertissime incarnalionem Cbrisli prxdicantes, ac»
factx siut; quoniam nuplias facere , et -auctoris et cipere debemus. Secl illi primuiu noiebanl venire ,
temporis esl. Legimusitaque in alia parabola lempus B quia creriere noiiicruiit.
nuptiarum esse futurum , quando ex decem virgi- Iterum misit alios servos dicens : Dicile invitatis:
iiibus quinque 906 (lll;,! P^ralx eriint, inlrabunt ecce prandium meum paravi,tauri mei et altilia occisa
cum spnnso Chrislo ad nuplias, cui factx istx cre- sunt, el omnia parata,venite ad nuplins. Bis siquideni
dunlur. Unde si de his nupliis niinc sermo est, nova misit, quia primum prophetae, deinde apostoli missi
ratio est sic invitasse ad easdetn nuptias; etiam sutit; ut qnx prophefx prius fulura nuiitiarunt,
factas esse, dixisse. Verum quia hx nuplix vitx postea per aposlolos exbibila, minislrarentur, atque
ccelestis esl introitus, et ex resurrectione suscipien- operibus confirmata. Licet quitlam icleo bis juisisse
dum est xlernx glorix sacramenlum. Unde nec ira- dicant, eo quod prophelas secnncli ordinis miserit.
lnerilo a Patrej'aui faclx tlicuntur; qttia xternitatis Sed nielius hxc secunda invilalio, quia snpra plures
hujus societas , et novi corporis dispensalio, j"am missi sunt, ad apostolos referlnr, per quos j'am ma-
perfecta facta erat in Cltrislo, et tunc facta esl nifesle dicitur : Ecce prundium mctim paravi, etc.
tam noya et inaudila conjunclio , quantlo in uterc Qnoniam per tauros bene Patres Veteris Tesiamenti
virgiiiis : Verbttm caro (actum esl, et per hoc habita- accipiuulur, quibus virtute corporis ac si cornu fe-
vil iti nobis (Joan. i, 14). Qtiia sicut oinnium eleclo- rire licituni crat, et ulcisci dc iniiiiicis suis, sicut
rum resurrectio in Christi est resurreclione : ita et' C dicltim esl : El odio liabebis inimicum inum. Pprro
hx nupiix in ipso celebratx sunt„ et juncta est per altilia Palres Novi Tcslamenti diesignaiifur, eo
sponso Ecclesia jure sponsalilalis, quando dona Spi- quod fuerint amplitis et perfecliiis Spiritus sancli
ritits sancti cx integro homo Dcus accepit, et tota gralia saginali. Nam in Grxco non allilia, sed sagi-
corporaliter divinitas in illo inausit. Ex quibuspro- nata habet, ttnde et altilia dicunlur alaiitia , ab eo
fecto donis.ul dixi,sponsa jure sponsalilalis jam pro quod est alere. Et icleo apostolos atqne apostplicos
dote arrhas accepit, et tlona ejusriem Spirilus sancti, viros, rccte vocamus alt lia, qui dum gralia inlernx
qui tolus in Christo niansit; ex quo homo factus pinguetlinis saginantur, ad sublimiora conlempla-
est, et processit tauquam sponsus de utero Virginis, tionis dona penna levanlur. Quse heue occisa et pa-
quia uterus ejus thalamus fuil. Al vero Ecclesia in rata jam omnia dicunlur, et dicit, Venile admpiias.
eodem renata spirilu ex aqua, iinura corpus efficiiur Acsi diceret: Patrum prxcedentium pro fiiie,moutcs
in Cbrislo, ut sint duo in carne una, quod magnum aspicile, sicque per eofum exempla instituti ad (1-
esi sacratnenium in Christo et in Ecclesia (Ephes. v, tlem , remeriia vestrx vitx cogitale, atqtie pabula
>2). Tenditur aulem tcropus iiupiiaruin ab exordio xterni convivii quxrite. Qnam bene fgitur piibri
iiicariiationis Chrisli, quousque ipse redeat Christus invitalione nihil tle tauris dicilur, in secunda vero ,
ut omnia nupliarum coniplenntur sacramenta; et et tauri el altilia occisa , et omnia parata memoran-
tunc qux servayerunt legitime jura taiilce sponsali- tur. Quia Deus omnipolens, cum verba auriire vo-
lalis, etparatx erunl, iiitraiiunl ofliciosissime cutn lumus, exempla siepissime jungit, ut convincat pra-
eo ad illas xienias nuplias. Interim etenim ducitur vitatem humanain, et nemo de impossibilitate cau-
Christo viro, uxor tt sponsa ; et sponsatur quotidie selur. Verumiamen lauri et altilia , qux occisa
in fide et tnisericordia donec i-edeat ipse. Et hinc est tlicuritur, nunquam pro Chrisli nuptiis occiderentur
quod Paulus aiebat : Despondi enim vos uni viro, ad epulas etiam convivaniiiun, nisi'et ipsi prius ,
virginem castam exhibere Ctnislo (I Cor. xi, 2); ut 908>jani convivio verbi Dei pasli essenlel enutrili.
ciim venerit, simul callecla Ecclesia tam de Judxjs Quoniain qui ab hoc convivio Verbi esl jejunus,
quara de Gentibus, una amplectatur sponsa, conjux , utique iion vivit; quia Non in solo pane vivil liomo,
et uxor. Omues namque sancti Veteris Testamenti, sed in omni verbo quod procedit,de ore Dei (Malih. iv,
qui .tb initio sxculi fueruiU, atl has perlinent nuplias,; •4). Vere yerba Dei xlernre vi.tx prandiiiin surit, et
quas per fidem, et si a longe conspexerunt, quicun- qui his fueritsaginatus, spiritali cbnviviopfriguescit;
que Chrisiuin pro salute humani generis yenturtim impletur Spiritn sancto, ei tlilalatur sensnjiis. riii-
 TAS S. PASCHASll RADBERTI ABBATK CORBEHMiS? 744
j probatur esse mittenlis. Quorum insotenlia attingit
tritur fide, crescit in charitate : et qui ab his jejunat A
evacuatur spiritu, languescit sensibus, et arescit etiam usque ad injuriam sponsi, et cotituraeliam nu-
fide. Inlerdum autem inedia victus, sicque ruit in ptiarum. Et notandum in hac parabola, quod de im-
morlem. Et quia oranes sunt invitati ab initio lidei molatione sua lacuit, qui jam de se supra in aiia pa-
ad boc prandinm nupliarum, exire nos oportet rabola proposuerat, propter cujus odium et ista facta
cnm fideli Abraham de terra carnis nostrae, et de sunt. Duarum vero partium distinclio, quae ad villara
cognatione vitiorum, cui dictum esl: Veni in ter- iit, et qux ad negotiaUonem, omnes aclus quos
ram, quam monttravero tibi (Gen. n, 1). Quae nimi- agunt homines in hoc mundo, vilx necessarios, de-
rum terra, terra viventium est, ad quam suspirat pingit. Quorum duplex actio, aul villam exercet, aut
David , diccns : Credo videre bona Domini in terra negotiationem. Ad viilamergo ire,est exercere terram,
viventinm (Ptal. xxvi, 15). Et 'si quxris, lector, aut aliquod opus lerrenum roanibus operari, ut puta
quando incoeperit ista invitatio Judaeorum? audi Do- agrum vel vineam, vel opus ligni aut fcrri, aut alicu-
minum invitantem palrem nostrum Abraham, qui jus arlificii. Qux oronia dura manibus operantur,
appeilatus est pater multarum gentium, cui dictum villara incolere est, id est terrena operari. Quod
est: Omnem lerramquamcunque calcaverit pes tuus, autem non in labore manuum nostrarum, sed aliunde
tibi dabo et semini tuo post te in xiernum; terrani B 1 lucra consequunlur, ut pula honores quxrere, in
utique fluenlem lac et mel, quibus nulritur et pasci- militia permanere, vel alicujus mercimonii causa
tur omnis anima, qux versatur in convivio Dei. mercari, seu in aliqua intentione desudare, omnia
Quod sane convivium Deus Paler instituit in Chri- hsec jure negoliatio appellantur. Istis ergo duobus
sto, et paravit prandium nupliarum. Non enim est verbis omne opus humanum conclusit. Sed hoc ioco
de terra hac, quoniani in eo aeterna socielas cele- solummodo, quod inhoneste iit, et immoderate dam-
bralur, neque de terra hujus sxculi, quoniam illa navit. Quod vero honeste potest fieri et moderate
nunquam lac iluxit neque mel. Sed lerra illa ratio- fit, non reprehendit, sicut ait Salomon, Ne oderis
nalis quam Cbristus suscepit, de qua noslra pascitur ruslicalionem , quoniam ab Altissimo creata ett
infanlia, de qua omnis dulcedo manat; et parantur (Eecli. vn, 16). Et Apostolus die ac nocle manibus
epulaenupliarum. Quaenuplix quando Christus haec suis laborat, et laborare jubet. Rogo autero vos, fra-
loquebalur, jam erant in ipso propter conjunctionem tres, inquit, studiuro habere quielis, 910 operan-
et susceptionein novi horoinis, quod magnum est tes manibus veslris, et niillius indigeatis ab his qui
sacramentum in Christo et in Ecclesia. Forte igitur foris sunt. Naro omnis actio vel negoliatio quae lur-
quxrit aliquis, qui ante Abraham fuerunt, utrumne pis iucri gralia flt, inbonesta jure censetur. Adquod
fuerint invitati? Quod jam in Abel ostendimus; ^ forle dicturus est aliquis, quid peccati est ad villara
videat ipse per omnes Patres, et intelligat in cujus ire? Jam si negotiatio, aut miiilia, aut honoris se-
figura Noe arcam fabricaverit, ne periret aliquis ; ctatio, vix aut nunquam sine peccato est, villam vero
et videre polerit quod ab initio ad has nuplias, et ad excolere nullura peccatura est. Nec nos dicimus;
hoc convivium omnes sunt invitati, quamvis fide no- nisi quidquid horum a fide te revocat, vel a religione
luerint venire. Sicut el adhuc hodie multi sunt qui Christi, et impedimentum est ne possis ire post
in banc arcam, id est Christi Ecclesiara, noiunt Christum, peccatum est. Non ergo cultura villarum,
intrare, neque fcedera nuptiarum nobiscum, vel peccalum, sed tu prxferendo eam Deo, facis libi esse
conviviura, suscipere. Quod sane prandium, sicut peccalum; quiaquicunque voluerilamicus esse hujus
et nuptix, hic praegustatur, sed in illa xterna sxculi, inimicus Dei constiluelur. Et ideo alia, sunt
909 satietate ad pienum perfruetur. Interim vero opera justilix, qux attente facere deberaus, alia quae
ac si regale convivium, multis deiiciarum speciebus ad sustentationem nostram, et ea transitorie sine
exornalur, et diversis Scripturarum, veluti ferculis, solliciludine agere; quia nemo militans Deo implicat
dapibus decoratur, ita ut illic invenics quidquid sc negotiis sxcularibus. Hxc quippe gemina distin-
dulcedinis est, quidquid xternx suavilatis. Sed cum i•Qctio unam parit negligentiam, sed duas Judxorum
ita essent omnia in Cfaristo jam parata, abierunt, designal personas. Quia per occupalionem villx vul-
Aliut in villam tuam, aliut in negotiationem tuam; gus, seu popularem demonslrat plebem, quos amor
reliqui verolenuerunt servosejus, et contumelmaffectos roundi sejunxit a Christo; pcr negotiationem vero,'
occideruni. Hxc tam ad primam vocationem Judxo- sacerdotes et principes populi caeterosque ministros
rum perlinere probantuf, quam ad secundam. Quia templi significat, quos quxslus lucri, vel favor hono-
uon minus prophetas quam et apostolos contumeliis ris, seu avarilia et ambitio rerum retraxit a fide
afiecerunt, et occiderunt plurimos ex iliis. Tamen Ghristi. Ipsi enim a soiliciludinibus et divitiis suffo-
non omnes Judxi hoc fecerunt, sed Scribx ac Pha- cati, nullum tulerunt fructuro. Et in istis ergo omni-
risaei, et seniores populi. Unde minoris criroinis sunt; bus, alii sunt qui prius venire noluerunl; aliqui
qui occupati aliis rebus venire noluerunt, quam illi neglexerunt mundiarooribus involuli; alii qui contu-
qtii solum conlempserunt vocantis imperium, verum maciler in servos regis manus miserunt, et occide-
eliani beneficia, et humaniiatem pietatis, ac gratiami runt eos. Sed et in nupliis, si bene perpendasjuxta
verlerunt in injuriam et crudelitatem niniiam. Quo- consuetudinem nuptiarum, alia est sponsa quae
uiam conlumelia eorura qui missi sunt, despectio> nubit, alii invitatores diversi ordinis qui iuTilamv;
 •MJ5 EXPOSITIO 1N MATTILEUM.— LIB. X, CAP. XXII. 7W
\ lur, Necilli qui primum nolueruiU venire, ncc illi qiii
alii qui invitantur ad mrptias. Et licet diversa meri- A
torumqualitas figurelur, una lamenestin hisomnibns 'demum 912 ncglexerunt, nec illi qni servos meos
occiderunt: Ite ergo ad exitus viarunv, el quoscunque
•ipoiisacuiparanturnuptix; etmea suntetquivocant
etqui vocantur. Deus autem scit omnes istosordines inveneritis, bonos ac malos, votate ad nuplias. Non
singulorum, earumque virtutes animarum et causas, enim apostoli primum ad exitus viarum ierunt, quam
quo niodo singuti in complexionesponsx accipiantur. ipsi Judxi se xternx vita indignos judicaverunl; el
Otnnes tamen una Ecclesia esse debenti ita ut nemo ejecerunt eos a se, tanquara malum. Tunc autem
sil in ea, qui non vocet se et alios ad convivium nu- compulsi, jubente Deo, cxierunt ad gentes, quas non
in viis Dei, sed in exitibus diversarura viarum inve-
ptiarum; nemo qui se non inteltigat esse vocalum,
et in corpore manere sponsi ac sponsx, sicut elope- nerunt. Quoniam, sicut sunl vix Domini reclx, ita
; rarios vinex unam diximus esse vineam, de vite et viae Sxculi diversx atque innumerx, seeundum
qux Christus est, fide renatam. Ac per hoc qui- errores et adinventiones singulorum. Ut puta profes-
cunque vocalus est juxta Apocalypsim Joannis, sio philosophix, qux ad diversa lentlit dogmata; vel
et audit, dicat et ipse : Veni, ut una sit aclio professio culturx multorum deortim, necnon et vo-
911 omnium, unaque spes vocationis singu- luntas singulorum, juxla quod poetn canit, Dncit sua
lorum. ' quemque voluntas. Qux omnia viarum foris a via
B
Rex auietri cum audisset, iratus est. Servat autem Dci, exitus viarum sxculi sunt; nbi eliam foris in
proprietatem parabolx, sctt nori absqtie raagno in- capite omnitun viarum sapienlia clamitat, et in pla-
telligenlix documento. Etenim supra dixerat, Simile teis dat vocem suain diccns: Si quis diligit sapien-
est regnumcmlorumhominiregi. Hic autem non lioino tiam, nd me declinet et ad me veniat, et inveniet
ponilur, sed solummodo tex. Quod non abs re fa- eam et cuni eam invcnerit, beatus erit si teuuerit
ctum dixerim, ut ubi Deus pater Domini nostri Jesti eam. Et egressi servi, juxla prxceptum Domini sui
Christi rex et homo dicattir, ubi salis comparative a Judxa, sive angeli pacis ab interioribus finihus
paratnuptias filio suo; hic autem tantummodo rex, Jerusalem, congrcgaverunt quoscunque invenerunt
ubi et iratus introducilur, eo qtiod audierit servos bonoset mulos, el impletwsunt nuptiw discumbentium.
suos in sua injuria conlumeliis affectos, et occisos Ilaque non ideo vocanlur mali, ut mali permaneani;
ab eis, quibus sua disponebat beneficia prxstare neque ideo dicit bonos eos vocasse, ul bonitas iJlo-
gralis. El qtiia ullio juslissime consequenda erat in rum eis sufficeret ad vitara. Unde nonimmerito qux-
eis, jure iratus figtiratur, quoniaiu parabotice supra ritur quomodo boni dicantur vocali, qtii necdum
nisi homo figuraretur, intelligere nuptias filii ininus donum gratix perceperant, sine qua uemo est bonus.
poiuissemus. El ut piossetde Deo intetleclus nostef C ( Sed facile hxc quxstio solvilur, si verba Apostoll
has affeclionesrecipere, introducilur primuii) rex et acl medium deducantur, ubi ail, eliam foris ex gen-
homo, quando invitat ad nuptias et agit opera cle- tibus quodammodo, quod in comparalione Judxorum
uientix. Tunc siquidem aperte apposilum est nomen boni inveniaritur. Ait enim ita (Rom. u, \i) : Gen-
hominis ; nunc quando ad ullionem sermo feslinat, tes naturaliter facientes ea qux legis sunl, osten-
homo bene tacelur, et rex tantum dicilur, et iratus dunt opus legis in cordibus suis, el cum legera non
tiilroriiicilur; quia ira regis nuntiiis mortis : non habeant, ipsi sibi snnt Iex. Nec tamen ideo lam lioui
quod ira cadit in Deum, sed suam tropicam conser- ut non egeant gratia Dei. Propterea et vocaniur ipsi
vat rationem. Qui, missis exercilibus snis, perdidit quodammodo boni cutn malis, ut siimil omncs boni
homicidas illot, et civitatem itlorum succendit igni. ex dono et ex gralia Dei finnl, qua vilx antcrioris
flabel enim innumeros excrcilus suos, et ideo Dorai- omnia donantur crimina, et praestantur donn. Atque
nns sabaoih, id est Doininus aul rex exerciluum ideo qui missi sunt ad exilus viarum jubenlur cxire;
jttre vocatur. Exercitus autem quos misit, seu ultores quia secundura finem lemporis omnibus retro-
angelos accipinius, vel pcenarum (cleqiiibtts in Psal- acta donantur culparum , cum defectus finierit
inis dicilur) immissionem per angelos malos (Psal. actionum. Nec igilur bonos et malos abs re si-
txxvn, 49), seu Romanum cxercitum intelligimus, " mul vocari jubet, quoniam voeatio Dei Sancla et
sub cluce Vespasiano ac Tilo, qui occisis in vindicla optima est, qux simul -omnes bonos facil, nisi
Dei Judxx populis, et dislractis, prxvaricalricem per vilium aliquis inemendale voluplalis' discrimen
succendunt civitalem, el vastaverunt omnia. Sed an- 913 maneat. Unde sequitur : Inlravit atuem rex ut
tcquain isla complerentur; lapidaverunt Stephanum, videret discumbentes.Mira el ineffabilis ralio ut di-
etiam et de rnnrte Jacobi gavisi sunt; nec non et catur intrare regem, quiubique est, et nusquam nec
Jacobum Alphxi lapidarunt. Propter qux omnia mi- unquam abest, nec est ubi non sit qui omnia com-
sera Jerusalem destrucia est n Romanis. Et notan- plet. Sed ejus inlrare, est mentes singuloruin discu-
cltiin quod Romanus exercilus Dei essc dicitur, lere ac respicere, ad quas nemo altcr potest intrare
ojusque ullores; quia nunquam ad cain venissel, nisi vel respicere. Nam ipse, ex usu Scripturarum ubi
Dominus vocasset, sicut et in prophelis quam sxpe aspicit, seu per approbatiouem, seu
per reprobatio-
legimus. neni, prxsens esse dicitur; ubi vero nihiJ horum
Tituc ait servissuis : Nttptiw quidem paratw sunt, vult, absens videtur, dnm siio quisque arbitrio rc-
sed qui invitali erant non fneriint digni. Ac si dica- linquilur. Undc cum dics inspeciionis seu
judicii
PATROI..CXX. 24
747 S. PASCHAStl RADBEHTlABBATISCORBEIENSIS" M8
advcneril in resurreclione, lunc inspeclurus omniura A , intus accusat, et contra quos cl.mat mal.i conscieii-
conscienlias intrabit, et ccetum illius resurrectionis lia.
penetrabit, utvideat singulorum facta, et compro- Tunc ail rex ministris, id est minislris poenarum,
bet habitus omniuro. Ubicircumspicientvidit, inquit, Ligatis pedibusejus el manibus, mittite eum in teue-
ibi hominemnon vetlitum veste huptiali, non quod in bras exlerioret; ibi erit ftetutet ttridor denfinro.Sicut
iHiusexaminis die solus iste unus non vcstitus veste ergo est differentia gloriae, et claritas dispar sancto-
ntiptiaii tnvemetur; sed unus more Scripturarum rum teste Apostolo, ila et suppJicia lormentorum.
pftt omnibus ponitur, quorum Sors una et una in- Sunt enim inleriores tenebrx, id est cordis; sunt et
terrogatiO erit. Nec de corporeo habilu ista erit iu- exteriores, de quibus jam snpra diximus, quod non ira-
tefrogatio, sed de habitu mentis et de indumento merito in exteriores, jure mittitur, qui inlus in animo,
Virtiilum. Hincque ait, Amice, quomodohuc inlrasti, usque ad finem vilae, peccalorum lenebris eaeca-
non habens Veslemnuptiatem? Hxc est illa inlerro- tus fuerit. Nam ex eo quod non ait, ingressus est rex
gatio, de qua diciiur, quia in cogitalionibus impii ut remuneret amicos, neque quod simui omnes con-
erit interrogatio (Sap. i, 9). Nunquid rex invitando- gregaverit, quidam suspicanlur uon de fuluro judicjo
rttni habitum designaverat, cum invitari quoscunque dici. Prxsertim cum non ait, Miilite eum in tene-
nonos et malos jussisset? vel nunquid unusomnibus B bras inferiores; ut eas tenebras, inferiora loca in-
ineo coetu poternt esse veslilus, aut animi habilus? ferorum sentire possimus. Sicul est illud, £ripuisfi
Prxsertim cum si cerlus ex consiieiudine convivan- animam meam ex inferno inferiori (Ptal. LXXXV, 15).
tium in nuptiis liabitus esse debuissetexterius, po- Quia sicut sunt interiores lenebrx, ila sunt et ex-
terat forle ab invitantibus ac minislris nc talis in- teriores; et sicut inferiores, ila cl novissimae,quse
troiret inhiberi. Sed quia malos in conscienlia in- sunt in novissimis locis. Et ideo imprxsentiarum,
tusintelligerenon omniumest; quoniam huraanasim- sicut et ipsi votunt, cum quidam accedunl ad con-
plicilas riifDcilefratidulenliam simulalx mentis po- vivium Scripturarum, vel ad corpus ct sanguinem
test deprehendere, idcirco hunc malum ccelum pec- Christi, vtliis sordidati et criminibus, nonvestitivesle
cantium, quorura non erunt remissa peccata nec nuptiali, juslo Dei judicio cxcantur aliquando in pe-
obtecla, solus Deus terribilis et rex magnus, inve- jus spiritu erroris,ila ut qui latebant intus, exlerius
niet qui singulorum conspicit conscienlias. Ed ideo manifesti fiant, et fiat illud, dum per abrupla gra-
quia hoc divinum csl discernere, sine additamento ditur, quod Joannes in Apocalypsi 915 sua uicit,
horoinis, sicut et supra, rex ponilur. Nam callidi et Qui nocet, ut adhuc magis noceat; et qui in tordibut
shnutatores imprxsentiarum in hoc convivio, inter est, adhuc sordescat (Apoc. xxn, 11), ita ut ultra,
concessa nobis divinitus sacramenla, etsi latere C jam ligalispedibusac manibiis, spiritu agalur im-
queunt, nunqutd fallere possunt Deum, et ab oculis mundo, ne se cxpedire unquarapossit. Scd nos hxc
divinx majestatis celari? Et ideo quia simul omnes omnia meliusdefuturo inlelligenda censemus judi-
ad has nuptias mate veslili veniunt, clamat nobis cio, ne ulli desperalio nascalur, quando universitas
Aposloltisquolidie: Exuileveteremhominemcumacti- malorum in unuro collecla pelleiur ab illo iutcrno
bus tuit, qui corrumpitnr secundum concupiscenliat convivio xternx satietatis ac dulcedinis, el roitte-
errorit. Et induite novum, qui secundumDeum crea- tur foras, ligatis manibus ac pedibus, in tenebras
tus ett in 914 justitia et sanctificatione veritalis exteriores; ne ultra possint operari Iwna vel mala,
(Ephes.Tv, 23,24). Quod autem dicit, in justilia, ad: neque de malo ad bonura transire. Nara opera ho-
omnem convcrsationem perlinel nostram, ul candida minis, recle manus, sicut et molus, pedes accipiun-
HMI, sicut Saloraon ait, omni tempore vestimentai tur. Qux manus et pedes, tunc per districtionem
nostra (Eccle. ix, 8). Quod autem, in sanclitate ve- sententix, jure ligantur; quonianj a pravis operibus
ritalis, ad ptiram fidei perlinct conscientiam. Quiat noluerunt hic ligari, dura licuit per meliorationem
sicnt opera peceatorum sunt sordida et corrupti- vilx, ul lunc eos poenaliget, quos modo a bonis ope-
bilia : ita opera justorum candida et decora, atque! ribus ligavit culpa. Cxterum ubi manus etpedesli-
incorruptibilia et sancta, in quibus maxime regnat. D ganlur, et ubi fletus ocutorum, et slridor denlium
cbaiilas. Quod autera eum amicum vocat, expro- dicilur, ibi veritas resurrectionis omnino prsedi-
brantisest magis quara blandientis. Ac si dicatur,, catur. Et cum in exleriores tenebras mitluntur, non
Amice, per fidcra et simulationem fidei et hypocri- passim ubique erunt, sicut quidam nuper garrire
sin, et non amice per operationem, quomodo huc: cceperunt; neque indifferenlerreprobi commisti citnt
intratti mn habens vestem nuptialem? Non quod ut- bonis localiter erunl. Qiiia omnino, velint nolinl,
lus eam ex sese ad has nuptias altulerit, sed quiaJ si corpora erunt, vere in Ioco , et non ubiqne
quicunque baplizantur Chrislum induunt novuro i erunt. Segregati quidem ab invicem, ttt et justos,
hominem, ut deinceps ambulent in novilate vilx,, qui innovali erunt retineal coelum novum et tcrra
in justilia, et sanctitate vertlalis. Quam justiliami nova, sicul vox divinaclamnt, Ecce facioomnia nova
et sanclilatem nisi iste amisisset, nunquam in- (Apoc. xxi, v), illos loca pcenarum,extra hunc ccelum
terrogaretur tam atrociter, neque interrogntus se- novum et terram novam. Et ideo in exteriores te-
mel sic obmutuisset; quia eorum ubi nulla eslt nebras alfeni a luce eriint, ubi est ignis paralus dia-
. excusatio, non immerito invila est rcsponsio, quoss bolo et angelis ejus, cttm quibus- et isti erant. t ro-
749 EXPOSITIO 1N MATTH/EUM.— LIB. X, CAP. XXII. 7-0

pterea, ut isti volunt, non absque poeniseruiil flam- A l xqualcs. Qui dicunt ei , Maguler , tcimus quia
marum, in quibus fletus et stridor dentium eril. verax es, etviam Dei in Veritatedoces. Magislrum
Erit siquidem dixit, et non, esl, quia anle resurre- eum vocant, sed callide, et veracem eum adulantur,
ctionisdiem.in infernonulla hominumcorporaerunt. ut honorc vel laude sui caplus, myslerium cordis
Licel prxfali, philocumphi magis quam philosophi, sui simpliciler eis pandat. Ad hoc quippe islos cum
in hoc aere, quo secundum Aposlolumdxmones iu- Herodianis miserant, ut per istos, mttlcendo de-
terdura versantur, etanimas ibidem pcenaliter con- ciperetur, ac per illos Cxsari contradicens cen-
versari susurrent; et ubi eas potius, ex propria con- sum dari debere, ac si retis in Cxsare lenercttir.
scientia torqueri auluinant, quam aliis poenarumge- Erant enim Herodiani minislrarii Herodis regis ,
ncribus. Nec considerant hi quod ila non diabolo et quem prxposuerat nuper Cxsar Augustus in Ju-
angelis ejus parala sunt a Domino, qux ipsi sibi aut dxam , regem. Nam non longe Judaea Romanis
isli pararunt, sed ex prxscienlia Dei ea parata dicunl, subjecla 917 erati quando in tolo orbe est cele-
quibus illi pro sua punianturmalitia, et isti pariler brala descriptio, et facta est tributaria illis. Unde
cuin corpore in quibus peccaverunl, pro suis culpis adhuc in populo Judxorum seditio magna erat, di-
jtislo Dei judicio agenle, torqueantur inviti, in loco centibns aliis, quia Roriiani pro omnibOs milita-
ubi, Erit fletus et siridor dentium (Luc. xm, 38). Ex B bant, pro securitate et pace debere Judxos Iributa,
quo per metaphoram raembrorum corporalium raa- ut sancilum erat a senatu, persolvere. At vero Pha-
gniludo oslendilur tormenlorum. 916 Multi autem risxi, qui sibi plaudcbant in justilia sua, e conlrario
setntvocati, pauci vero elecli. Non igilur paucitas in- renitentes dicebant non debere populum Dei, qui
vitatorum narralur, sed paucitas eleclorum. Quia ini decimas solvebat, et primitias dabat, et cxlera, qu:e
invilatione absqueulla exceptione, immensxbonitaiis: in lege jussa sunt, humanis legibus subjacere. Unrie
est magnitutlo; in invilalis vero discretio est judicii,, et quidam, sicut hisloria refert, exstitil Judas Gali-
et probilatis eleclio. Qux nimirum sententia omnesi laeus, cuj"usmemor est et Lucas in Aciibus apostolo-
nas parabolas comprehendit, et concludit de operei rum, conducens secum mullam Judxorum multitu-
vinex, el de xdificatione doraus, necnon et istara; i dinem, docebat Cxsari non oportere dare Iribtita,
in quibus orauibus non inilia quxruntur operum,, neque dominum, neque Cxsarem appellari, quod et
sed finis. armis conalus est defendere; sed mililes regis tales
TuncabeuntesPhariswi cottsilium inierunt, ul ca- subito contriverunt ausus. Et ideo isti mittunt cum
Herodianis, id est cum militibus Herodis (vel cum
perent eum in sermone.Id est, tunc cum audissentt his
has et quos Pharisxi, illudenles ex Judxis qui tributa
principes sacerdolum parabolas, cognoverunt C Romanis solvebant, Herodiahos eos vocabant) magis
quod de ipsis diceret. Quia Marcus et Lucas, licet quam divino culiui debilos; qui simul misst pro-
hanc parabolam de nupliis, qux in medio prolata' plerea dicebant, Non est tibi cura de aliquo, neque
est, prselermiserint, tamen nihilominus Salvator eo> respicispersonam hominum'. Dic ergo nobis quid tibi
inloco.quo cognoscenles eum de se dicere,voIuerunt' videtur, licetcensumdari Cwsarian non ? Blande qui-
tenere eum, hanc eis impingit parabolam nuptia- dem, scd astute ac fraudulenter illuc eura provocat
rum. Et ideo quia lenere propter turbas non sunt1 ad respondenditm; ut magis Deum quam Cxsarem
ausi, tuncabierunt et inierunt consilium satis insi- se timere et venerari ostendal, et dicat non debere
cliose, ut caperenleumin sermone.Unde Iiquet, quia1 iributa persolvi; ut statim audientes Herodiani, ac
nonde ignoranlia, sed de proposilo malo cxcati, pec- si seditionis auctorem, contraque Cxsafem agen-
cant. Et ideo posl omnia eis objecla non sunt eom- tcm, reum teneant, quod ipsi non sunt ausi ut peri-
puncti adpoeniteniiam, sed abierunl cum dolo. Et' mant; sin atias, ut reus in Deum cuipetur. Cogniia
quo abierunl? utique ad Herodianos, et cum eisdem1 autem Jesus nequilia eoritm, ail: Quid nte tenlatit,
consilium inierunt; mali cum pessimis. Vere non1 hypocritm? Hxc quippe virtiis Deitatis est cogno-
consilium, sed fraudem et dolum cum eis tractave-- scere, et introspicere cogilaliones et conscientias
runtipsi principes sacerdolum, el magistratus tem- D eorum. Et ideo non ad blandimenla verborum rc-
pli; quia non esl consilitnn, non est scientia contra1 spondit, sed ad ea quaein cordibus male venenala
Dcura. Sed qualesconsiliarii, lale et consiliura accc-- congesserant; durisquecordibus dura remitlil; quos
perunt. Et ideo consilio inaligno, cura eisdem j"am i non discipttlos, sed lentalores appcllal et hypocri-
inilio, millunt discipuios suoscum Herodianis, quasi tas. Hypocritarum est ergo, aliud in corde tegere, et
adhuc minus cognitos et minus suspectos; ut autt aliud operibus simularc, seu vbrbis exhibcre. Unde
jibscoiidite facilius eum deprehenderent, aut si nonti Salvator ea qux intus habebant, malleoverbi ferit,
possent eura capere, ipsi minus erubescerent. Li-i- cum eos hypocritas vocat, ut apud semellpsos inve-
cet quam sxpe in consilio malo deprehensi, tantoo niant inlus in corde, qttod foris audiunt aure; et
minus fuerunt confusi, quanlum animus eorum n considerent Christum bumanorura cordium cognito-
perfidia obturatus, deterior. Scd discipuli quos mit- rem, ne perficere audeant, quod insidiose valde fa-
tunt, quamvis gradu essent inferiores, malitia la-i- cere disponunt. Ostendile, inquit, numisma census.
men erant pares, sicut sunt fitii vipcrarum etserpen-i- At illi oblulerunt denarium. Sapienlia in omnibus
tum; qui quamvis xtate sint rainores, veneno suotit semper 918 sapienler agit, et sic stta dispensat
761 S. PASCHASII RADBERTl ABBATISCORBEIENSIS 75»
rasponsa, ut snii propriis t-ntatores suos revincal A animam, et voluntalem, quotidie in roelius coau-
verbis. Oslenditc niilii iimiiisina census, hoc est, ctam reddit, ul ei cx integro sponte servial, a quo
tleiiariiini qui pro tlccern nummis imputabatur, el se recolil originem habere el profectuin. Sequilur :
hnbebal iinaginem Cxsaris. El ait illisbeuignissimus Et audientes mirati sunt; et reliclo eo abieruni. Ecce
Jesus : Cujus esl hwc imago, vel superscriplio? Hxc qui credere debuerant ad tnntam dottrinnm inirati
interrogalio manifeste non de ignor.iiitia venil, cum sunt; ex quo el duriiia cordis eoruui monslratur, et
nemo essel qui lioc ncsciret qiiod omnes observa- deifira prxdicalur doclrina. Quia licet malitiosc ve-
bant cl cernebanl in publico, seJ ut ad sermoncm nerinl, commovenlur in admiralionem, quod callidi-
eoruni competenler respondcat.' Quoniam ct ipse in las eorum insidiandi nulltim invenerit locutn, el ul-
illis nibil niagis quam suam quxrebat imaginem. El tra eum interrogare non nudent. Idcircor, elicto eo,
ideo quan; b.ne ail el compelenlcr : lteddite qutv abierunt, infidelilatemsecum cum miraculo ferenles.
tunl Cmsaris,Cmsari, et quw sunl Dei Deo. Ac si di- In illa die accesserunl ad eum Sadducwi, qni di-
ccret : Imago Dci non est in auro dcpictn, sed in cttnl resurnclionem non esse. In qun die? in illa si-
corde intus sculpia et figurata, quam propler ve- quitlcm qiiando Pbarisxi recesseruni. Quia licet ab
slfam mali:iam viJeo violalam; unrie, rogo, quia invicein divisi essent, in hoc uno, ac si sceleraii,
numisma C.csaiis aurum csl, reddile euni Ca-suri, el B concordes ernnt ut Jesum odirent, suisque eum do-
quia numisnia Dei tottis liomo est, ad iinaginera Dei lis caperent. Ad hoc quippe sibi vicissim succe-
creatus, vosmctipsos reddile Deo. Quod omnino non dunl, ilerum, alque iterum, til suis eum faligent
poleslis nisi vos primum exnnlis n ccasu Cxsnris, insidiis ; ccrlanles tolius arlis ingenio, quis cum
qtiatenus dcinceps libcri sitis. Et idco primum reri- nnle deprchendere possit. Ita ul si ratione superare
ditc quod alienuni csi, ul possiderc possitis quod non possent, sallera per ipsam sux callidilatis fre-
vcsirum cst; ul sicul in nuramo imngo Cxsaris per- quentiain, sensum ipsius subverlerenl, nepossilquid
solvitur, ila cl in cordibus vestris Dei imago vera responderenl, prxcogilare. Volebant enim se oslen-
reformelur, ubi in conscientia tltcsaurus coeleslis dere prudentiores vicissim, si eum quivissent capere
servaiur; quam sane imaginem divina manus decem suis laqueis. Dux siquitlem hxreses erant in Judxis,
prxccplorum apicibus insignivit. Unde quamvis Deus una Pharisxorum, el altera Sadducxomm. Phari-
ante orania, et supcr omnia honorandus sil, oportet sxi tradiliones et observationcs habebant, quas illi
taroen in hoc facto rectus ordo servelur; non pri- Grxce deuterosesvocant, quibus se prjtlerebant jn-
mum quod Dei est, Deo, sed quod Cxsaris esl, Cx- stiores; unde et divisi vocabanlnr a populo. Saddu-
sari. Deinde his exuti rebus jam liberi, quxcunque cxi autem, qui inlerpretantur jusli, et ipsi sua- sibi
sunt Dei, Deo, ne rursus vobis necessc sit talibus C applaudebant juslitia, dicentes non esse resurrectio-
implicare negoliis. Alioquin priinum vos offerre Deo, nera corporis, nec aniraarum; neque angelos neque
cum fcnorc alicno, perversus ordo cst, si rursus re* Bpiritura esse dicebant, 920Juxla Aclus apostolo-
digamini prioris viix imperio. 0 quaiii provitla in rUm. Et istx sunt dux domus, de quibus Isaias ma-
omnibus Dei sapienlia, ct quam eflicax respoiisio, nifeste loquitur. Unde miror, pro quo justi voci-
ne ullis possit calumniari fraudibus, jussil ordiualis- bantur in populo, cum omnis agendi virlus, utquis-
sime quod omnibus implcrc oportet, qui vult relin- quis jtistus sit, spcs futuroruiri est. Et irico quis
qtiere raundum, ct venit ad Christum, ut quod Cx- devolus atlvcrsus seipsum quotidie luctamina exer-
saris est ntfruuj, reddat Caesariet liiunJo, el qux ccbit, nisi ob spem resurreClionis? Alias enim, so-
Dei sunt, Deo. Potesl aulein simpliciter accipi, sicut lula est tota observantia pietalis. Sed isti qui resur-
jubet pecuniam et tribulum Cxsari persolverc : ita reclionem non credebant, quomodo conjugia pote-
jubeal eliam, et quaesunt Dei-,Deo, id est, decimas, ranl credere post morlem ? Nequaquam hoc dixerim
priniitias ct oblaliones atque victimas, el omnia qux credidisse hoc posse fieri, quantto ipsam resurre-
in lege habentur. Nara ct ipse reddidil tributa prO ctioneni ncgabanl; ita ut nec animas post mortera
*e et Pelro; ac Deo reddidil qtuc Dei sunt, Patris esse crcderent, nCc corpora suscitari, sed utroque,
faciens 919 >" omnibus volunialem. El hanc quo- sicut el Pliurisxi, gestiunl ferire cornu, et inevila-
que pteuain divinis sacramentis responsionein, el biliter eum concludcre nd dcfensionem sui erroris,
perfectam dicli ccelestis absolulionem, tara mirabi- et ad gloriam sux laudis. Putabant enim eum ila
liter, inter conlemptum sxctili, et conluineliani Cx- concludere; sicut non est possibile nt ea mutier,
sari ne inferrel, temperavit, ul curis omnibus ct of- qux fuit seplcm virortim uxor, sit demum unius pro-
ficiis humanis devotas Deo inentes absolveret, cum pria, Vel oinnium communls : sic non esse possibile,
Cxsari qux cjiis essent reddenda decernil. Sed rai- ut sit resurreclio mortuorum. El ideo callide, cura
sera Galliaruni consueludo, qux lantis in Ecclesia- vidissent Pharisxos jnra victos siluisse, interrogant:
ruin negotiis tenelur astricta debilis, el illicilx Magister, Moyses dixil, si quis moriuus fuerit non
redhibilinnis fascibus. Qnod si raundns nos tenere habens filium, ut ducat frater ejtts uxorem iltus, et
'
sua nescissel jura, neqiiaqunni conriitione servitulis tuscitei semen fratri suo. Erant aulem apud tios se-
' indebile nos ei reddere qure sua sunl cogeremur. piem (ralres, el primus, ttxore duda, defundus etl, el
Idcirco felix qui se ab bis primtim liberum fecil. reliqua. Finguntergo isiiusmorii sordiriissimam na-
• Deinde felicior qui se Dco loliiin, i.l csl rorpus, pliarum fabulani, seu fucrit ita aptid eos, sen non
735 EXPOSITIO IN MATTH/EUM.— LIB. X, CAP. XXII. 75*
fucnl, ut quasi dehramenla arguanl eorum qui re- ,A ctementer, quon in resurrecnone neque nuuem, ne-
surrectionem asserunt mortuorum. Unde dicunt: In que nubentur, sed erunt sicut angeli in coeto.Deinde
resurrectione ergo cujus erit de septem uxor ? Omnes prolulil, ul calumniain eorum contereret, Scriptu-
enim eam habuerunt. Turpiludinem fabulx ideo op- rx auctorilatem, ila dicens : De resurreclione aulem
pontint, ul resurrectionis deuegent veritatem. Quasi inortuorumnon legislis quod diclum est, Deo dicenle
iton sit ausus dicerc quod ulius eorum debeal eam vobis: Ego sum Deus Abraham, Deus Isaac, et Detts
sibi jure legitimo vindicare conjugii. Quod si non Jacob. Sic et nos inierroganlibiis nos, qiiocuiique
pntiieril eis honesle aliquid respondere, parlibus mentis proposito, prius ralionem exponcre debemus,
eorum, velil nolit, debeal palmam viclorix darc. 922 postea idipsum auctorilale firmare ul et sl
Quasi iinum diceret eam habilurum, diflicile vide- calumiiia esl, convincalui-, sin aiilem simplex in-
baliir eis possc probare. Si aulem diceret coxqua- terrogalio, docealur. Et nolandcim quod sempcr in-
liter eam omnes babituros, rem turpissimain in itla firniior sit Jutixorum congressio conlra Jesum. Nam
teala vita culparelur docere; cum duo in camc supra prima eortini inierrogalio , cum lerrore ct
ima dicanlur iuiprxseiiliarun), et non oclo. Quibus potcslate minaciler facla esl cuin riicuiit: In qua po-
respondens Jesus ait illis : Erralis, nescientes Scri- testate facis ista? Secunda cum ciolo: nec cniin ter-
pluras, neque virtutem Dei. Quxritur aulcm quid B reut, sed circumveniunt, et decipere gcsliunt euni
sit, quod beuiguus Salvator ait, Erratis, ne- laudibus. Contra quani aculissima occtirril sapientia,
scientes Scripluras, ncqtte virlutem Dei. Utrum in sicut ct contra lerrores eorttin, invictissinia forti-
aliquibus posilum sit Striptnris Veteris Tesla- tudo. Porro hpc tertio loco, neque cum lerrorc ne-
nienti, quod in resurreciiime iiupiix IIOII sint, cjue cuiu niiillo dolo, sed ex magna prsesuniptione,
vcl quod debeanl lioiuines lieri angeiis similcs, et igiioraiitia cxcitatis icstiniaiites se vincere Chri-
• sttiin resiirreclionem prxriicanleni. Quod aiitem no-
quoniara non iu aperlo esl ubi scripia ea loganlur
921 el tamen sic riicit quasi in aliquibus scripluris stri codices habent : neque nubenl, Laliiia consue-
posilura sil. Sed matiif;sle, ut dixi, in Veteri Testa- tudo Grxco idiomali non respondel. Nubere enint
tnenlo hoc non legitur, nisi, ut quidam yoltiut, in proprie mulierum est, et virorum, sicut alius inier-
allegoricis invenialur liguris, ac si in mysterio, intli- prcs posuit, uxores ducere. Sed nos simpliciler hoe
canlibus hujusnio.uiiniellectuin. Ubi cumexponunlur dictum accipiamus, quod nubere de viris, nubi
nuplix Abraliam, ct concubinarum fit inenlio, non vcro de uxoribus diclum est. Sed et atl comproban-
principaliter de illis nuptiis intelligerc dicltim tan- dam rcsurreclionis verilalein, multo aliis evitlontio-
tum volunt, sed rie talibus quales nos de Christo et ribus uli poluil lestimoniis, e quibus cst iiluil : Sus-
Ecclesia exposuimus; talesque fore in sxeulo illo, in G citabuntui' mortiii, el resurgent qui in monunienlis
quibus angelorum xqualitas, comparetur. Videant suiit. Et in alio loco, Mtilli riorinicntium ric ternt.-
illi qujd dicant, dum calholice.t.ieanl nos laincn di- pulverc consnrgent, alii in vilam, alii iu opprobriuui
cimus, quia sapientia Dei sapienler arguil negligeu- el in coiifusiouemxtcrnam. Proplcrquod jure qua,-
tiain eoruii), ciiniet dicil: Erratis nescientesScriptu • ritur, cur hoc Dominus proferre noluerit leslimo-
ras, riequevirtulem Dei. Qttia non legcbant, Deum nium ? Quod forte vitlelur ambiguum, vel non salis
ignorabant; ignoraLaut auleni, quia Christum Deura ad coniprobandam r>surreclionem idoneuin. Uniie
in eisdem Scripluris non inlelligebanl. Alioquin, sic- et hoc prolalo, quasi probaverit quod volebal, statim
tU ex diligenlia lectionis nascilur scientia Dei : ila confirraat et concluriit dicens : Non esl Deus mortuo-
ignorantia negligentix filia est. Sed nonomnes qui le- rum, sed vivenlium. Cujus rei gratia, lurbx audien-
gunt, cognoscuiil Deum; quia aut maleleguiit, aut tes mysterium, et cognoscenles admiralx sunt in
digne Deovivcre noluut. Et ideo legendo non Deutn doclrina et responsioue illitis, Quoniam quaj nescie-
quxrunt, imo scientiam Dei ad vanam gloriani qux- bant et iu quibus errabant, ex nuctorilate Dei, et
runl; iJcirco recte nunquam inveniuut, sicut phi- Scriplurx tcstiiiioiiio, plenissime edocuit; ct virlu-
losophi cxlerique sapienles sxculi. Nain Dominus tem Dei oslendit, cum et resurreclionem prxdicavit
cura dixisset : Nescilis virtulem Dei, ad hoc relulit, v et consorlium angclorum declaravil. Non qtiod cor-
quod in resurrectioiic ncquc nubenl, iicque , sicul pora, sqti membra corppris, et sexus uterqtte non dc-
alii codices babcnt, nxores riucunl. Ail illud autem beat rcsurgere, sicut qiiitlam haereticorum sense-
quod dicit, Erratis, quia nescilis Scripluras, expo- runt, hoc dicit, sed quia immorlales eruul homines,
suit ad resurreclioncm morluorum insinuandam , spiritalia ertuit membra corporis. Nara in boc sae-
Ego sum Deus Abraham, Deus Isaac, Deus Jacob : culp, quia inprimur ideo nascimur, et quia nascimur,
qui si moriendo perissent, ut isti raale scntiebant, ideo uxores ducimus. Tolle inoriendi neccssitntem,
nunquara diceretur Deus eorum esse qui non erant. et nasccndi utilitas nulla etit. Tolle rursus nascendi
Geminas ergo, quia caluiniiiabaiitur et iuterroga- ulililateni, et nubencli causa soluta est. El ideo
bant, reddidit benignissimus magister sententias. Si- erunl in sua natura homines, non in angelorum na-
quidetii contra calumnias eorum, aucloritatera sacrae lura translati, sed in sua spirilales effecli, 923
Scripturx opposuit, conlra iiilerrogaiioneni vcro sicut angeli in ccclo iiumortales et incorrtiptibiJes,
rationem. Sed prius rationera objecit, quia jier igno- iu eorum gloria sine nuptu coxquales consociati.
ranliam ptilabant se aliqtiiri scire; ut doccrcl eos Vcrumtaineii, ut proposiieram, iileo Dominusde re.
 735 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 756
surrcclione hoc usus est leslimonio, quia Saddu- A magno munere apostolis indulsit cum ait: Atcendo
cxi cuni nec angelum esse credant, nee spiritum ad Patrem meumel patrem vettrum, ad Deum meum,
aliquem, nec carnis restirreclionem confilentur, el Deum vestrum (Joan. xx, 17).
animarum quoque interitum prxdicant, non nisi Pharismi autem audienles quod silenlium imposuit-
quinque libros Moysitantura recipiebant, propheta- tel Sadducmis, conveneruniin unum, et interrogavil
rum vaticinta respuentes. Idcirco stultum erat inde enm unut ex eis legis doclor tenlans eum. Quod de
proferre testimonia, cujus aucloritatem non recipie- Hcrode et Pilato legimus in Domini passione, redissc
bant, nec sequebanlur doctrinam. Hinc qoani provide eos in concordinm, hoc eliam nunc de Pharisxis nc
ad comprobandam xiernilaiem animarum, de Moyse Sadducxis cernimus; qui prius ad invicem inimici
ponit exemplum : Ego sum Deus Abraham , Deus erant, sed ad lenlaiidum Deum pari menle consen-
Isaac, etDeus Jacob, statimque infert: Non est Deus tiunl. Nam qtti contra veritatem certat, licelmaliiia
mortuorum, tedviventium,ut comproharet animas per- ejus vincalur, nunquaro tamen placatur; quia veri-
manerepost raortem. Neqne enim Deus yeritas eorum tatem pon quxrit defendere, sed subvertere. Et
se diceret Deum esse, qui nequaquam subsisterent; ideo isti, licel siluerint, muti facli, non lamen sunt
Ht cum de animabus ex eorum libris obtineret pal- placati, ut consenlirent : ex fide in omnibus a veri-
mam victorix > cpnsequenter licentius introducere- ]B tate devicli. Sed conveniunt pariler, qui ratione
tor corporum resurrectio, quae cum animabus bona non poterant, raullolies confutari, ut multitudine si-
malave gesserunt. Nam Abraham cxlerique patriar- mul valeant decertare, et quia vidcrant faclionem
Chx, non Deum habere poterant, s'i non erant, quia Sadducxorum tam subilo corrttisse, debuerant exem-
jn natura rei est, ut id esse necesse sit, cujus est plo eorum moneri, ne ultra illi molirenlur insidias.
allerum illud. Ac per hoc Deus vivenlium est, et Sed malevolentia semper ac livor magis magisque im-
tion eorura qui non sunt. Nara el Deus xternilas est; pudenliam nutrit. Hinc se satis callide mujtiludine
el non esl eorum qux aut morlua sunt, aut omnirio armarunt, quamvis unus Ioquatur pro omnibus, quia
non sunt. Qiiomodo ergo eoram negnbitur Deus, omnes illi decerlant, et loquunlur per»unum, ut si
quorum se esse profitetur Deum Ipsa xlernilas? qtiidam vicerit omnes videnntur vicisse ; si autem
Deus enim qni est, ipse de se dicil: Ego sum qui victus fuerit, solus videatur confusus. Maaister, in-
sum (Exod. III, 14), et hoc mihi nomen est in xter- quit, quod mandatum magnum in lege? Magislrum
num. Unde et impossihile est, ut dicalur epruw vocal, cujus forte non vult essc discipulus, qttia sic
Deus csse, qui non sunt. Et quia hoc irapossibiie interrogat de magno maudalo, et non de maxi-
esl, ergo eorum est Deus qui sunl, et qui vivunt, et nio, ut quidquid ille responderit, quia qux
scnihmt bcneficia ejus, et inlelligunt se Deuni ha- J Deus jussit, omuia magna sunt, occasionera habeat
bere, cujus et ipsi sunt. Sed quxreridum quid est 925 calumniandi aliud asserens magnum esse de
quod per singulos dixit, Ego sum Deut Abraham, pluribus. Nam qui ficte cura dolo interrogat, fraler
Deut Itaac, et Deut Jacob, cum posset dicere, ego el parliceps est hujus Pharisxi. Quia omnis disci-
suni Deus Aoraham, Isaac, et Jacob? Sicut alio loco, pulus magistri discipulus est, sicut et magister sni
hi commune omniiim se dixit esse, curo ait ad Moy- discipuli magister est. Propterea nemo dicit bene
sen : Vade et dic Pharaoni, Deus Hebrworum misit magister, nisi discipulus. Et ideo quia tentabat eum,
me. Non enim abs re ita dixisse pulandura est. Quo- jure false dixisse probatur, nisi forle intelligamus,
niara etsi omnitim unus est, perfectissime lamen eo- quod hic non sua sponte Jesum tentare volueril, ut
rum est qui circa Deum, et apud Deum perfectio- Mallhxus ait, sed quia persuasus a Pharisxis, quan-
res caeteris hominibus inveiiiiintiir, et irieo plenius tum ex se fuit, non tentando, sed quxrendo ac s:
tolhm Deum habenl in se. Propterea istortiin non minns doclus, acccssit. Unde et Marcus de eo nar-
commiiniter, sed totiis unicuiqtie eorum singulnrilef, rans, licel in multis distare videalur, tarien non
jnre Deus dicitur. Ut puts si dicalur, 924 a8er '"e ilbim tentantem, sicut Matlhxus introducit, sed et
illorum esl, ostendiinus quod untisqiiisque eoruin ,, in flne sermonis, Dominumdixisse ad eum ait: iVon
partem possideat illitis agri qiialemcuiique, et non es longe a regno Dei (Mattli. xii, 34). Quia el hoc
ctim habeal tolum. Si autem dicimus, quia ager ill-e modo fieri potesl, quamvis tenlans accesserit, aut
illins cst, demonstramus quia totum ille eum possi- eliam invitus, et quantum ex se erat, devole Snier-
det: sic et cum dixil: Ego sum Deus Abraham , rogans, ut Domini responsione vere ad fidem cor-
etiientlit quia tolum habel cum Abraham ut perfe- reclus sit. Vel certe ipsam lentationem, quam Mat-
ctus patriarcha; et tptum babet eum Isaac, et lolum thxus posuil, non in malum proposuisse lanquain
Jacob. Et ideo non dicittir in commiine Deus eo- decipere vellet eum ut inimicum, sed curiose polius,
rum, sed Deus Abraham, Deus Isaac, et Deus Ja- quia de hoc diu quaesitum erat; ut possil experiri
cob, quia singuli eorum totum habebant Deum. Sic utrum sciret Dominus, el discere an ignoraret, quod
et alibi dicilur: Deu%Elim(IV Reg. u, 14); Christi au- adhtic ab omnilius, ac si incertum, quxrebatur.
l&m longe aliter et Deus el pnter est. Porro Deus Lucas vero tale aliquid cx vicino videtur dicere, sed
'Ftebraeorura quod dicilur, imperfectio demonslratur Jonge alibi illud interponit. Unde rectius videtur
Lucas tale aliquid narrat; non
WjTum,qnoniara unusquisqite eorum aliquid vel mo- alium csse, de quo
dicum h.tbebat de Deo. Quod bcneficiuin Christi pro solum propier orriinis riisianliam, verum eiiam quia
757 EXPOSITIO IN MATTH^SUM.— LiB. X, CAP. XXII. 753
cura interrogat Dominum : Quid faciendo vitam A duobus penriet, totum in hoc uno inslauralurvel rc-
xternam possidebo? longe aliler Dominum respon- capilulatur. Idcirco quxrendum si aliud sil pendcre
disse narrat, el multa proposuisse qux huic non vi- in his duobus mandalis Iegem et prophelas, et aliud
deulur congruere loco. Iste vero, quem Matlhxus et recapitulari omnia in hocmandato.Unde quia unum
Marcus assumunl, accepto responso, siluisse bene jam prioribus Palribus visura est esse, necesse est
quidem commendalur a Domino, cum ait ei: Nones intelligere, quod omnia mandata, seu lex et prophe-
longea regno Dei. Et quia fovte interrogat fideliter, tx, in 927 utroque pendent et recapilulantur, vel
quod mandatum maguura iu lege sit, Dominus non inslauranturmandato; quia nec Deus sine proximo,
solum quod sit magnum, verum etiam et quod pri- nec proximus sineDeo recte diligitur. Ac per hoc di-
imtui respondit. Unde quxrendum arbilror manda- leclioDei ac proximi, unum mandatum esl, unaque
loruir. differentiam; qnia ubi est magnum et pri- charilas inlegra, el vera dilectio. Unde, ut itafatcar,
nium, ibi et sequenlia, sicque per ordinera qux- in eo quod ait Apostolus: Etsi est aliud mandalum in
renrium forle, donec pervenias ad illud minimum hoc verbo instauratur; etiam et istud : Diliges Do-
mandalum, quod qui solverit, et docuerit sic, ihi- minum Deum luum ex tolo corde tuo,et ex lota anima
nimus vocabitur in regno ccelorum. Unde constat, tua, et ex lota menle lua, in hoc secundo (ul verum
quia si esl magnum, ct rainimum est utique, et me- B sit quod Apostolus ait) omuino recapilulalur vel in-
dium, atque hinc inde multiplicia per ordinem. In- slauratur. Et si primum mandatum recapilulatur in
lerea Dominus respondens ei docet et nos quia non secundo, necesse majus est et secundura in primo
soluiti est uiagnum mandalura 926 diligere Deum, instaurari. Et ideo siomne mandatum recapitulatur
veruraetiam etprimum. Primum autem, nonordinem in secundo, recapilulatur eliam hoc magnum et pri-
Scriplurx respicit, sed ad dignitatem virlulis intel- muin; et in his duobus, jure lota lex pendel et pro-
ligcndam; et hoc quasi conveniens huic loco atten- phetx. Nec immerilo igilur magnum et prinium
dendum. Quia quasi multis prxceptorttm mandalis mandatum in lege a Domino defiuitum est: Diliget
cousiituiis, sic nunc hoc magnum ac primum dixit Dominum Deumtuum extotocordetuo,elex lolaanima
mandatum. Secundum aulem et simile priori, et lua, et ex lota tnenle tua. Cui si aliquid subtraxeris
propler similitudinera raagnum; quod est : Diliges de magniludine ejus et de primatu ipsius, de loto
proximum luum sicut teipsum. Forle secundum hoc, id subtrahis. El qui de toto illo mandato aliquid sub-
intelligere possumus, et alitul esse, quod sit raagni- trahil, id est, aut de eo quod e.U, cx loto corde, aut
tudine et ordine lerlium, sicque aliud quod quarlum, ex tota anima, aut ex lota liiente, quod magnum et
el deinceps per ordinem legis raandala dinumerare. primum est, ni ex toto servetur cornimpilur. Pro-
Sed boc solius Dei est ordinare, ac percensere C pterea qui vuit Dominum Deum suum diligere ex
usque ad minimum. Quia nisi Chrislus hoc expJeat, toto, essequatur parles plenx dilectionis, et impleat
qui cst Dei virlus et Dei sapientia, nemo alius san- ex tolo, utnon solura Dominum Deura lotiimextoto
ctorum est, qui hoc autieat. Fortassis ergo a tera- diligat, verum eliam tria illa, ex quibus cliligilur
poribus Moysi usque ad Chrislum quxrebaltir, in Deus ex toto exhibeat, id esl ex tolo corde suo,
lege quod essel magnum mandalum in ea ; nec tamen apud se Deum lolum in corde ac si iliesaurum re-
fuisse qui hoc ad liquidum definisset. Alioquin Pha- condat, in omni opcratione elcogiiatione sua ; el ex
risxus hoc non interrogasset, nisi diu mullumque tota aniina sua,' ita ut paratus sil ponere eam in
apud illos quxsilum esset, el non invenlum, neque morte, pro eo qui universa creavit, ne ulla para
prxfinilum; donec veniens Chrislus docuit, non so- animx divellatur ab co, qui illam dedit; el ex lota
lum quod esset magnum, verum eliam quod essel menle, ut nibil aliud intellectu nostro verselur, quam
primum , deinde et quod esset secundum simile inlelligere et cogitare de Deo. His tribus itaque par-
priori. Cujus el opus est, si vellet explere, vel inve- libus, lolus et integer conslare dicilur bonio; non
iiirc lerlium et quartum, seu per ordinem reliqua. quod tribus, ut quiriam volunt, substanliis sii com-
Est tamen el hoc mandalum alibi, quod primum di- pactus bomo, sed duabus, id est anima et corpore.
n
citur, sed non siniilc, ut et magnum dicalur et pri- Licet Apostolus tlicat : Ut integer spiritus vesler (II
iiiuiii. De quo Apostolus ait: Honora palrem tuum, et Thess. III, 3-23), anima etcorpus; quia anima
inatrem (Ephes. vi, 2), quod csl inandatura primujjt ulrumque est et aniina et spirilus. Veruuuamen pars
in promissione, seu in lege, quia in. secunda tabula ejus qua vivificalur corpus auima appellatur; erai-
legis primum posituin Tegebatur. Et ideo licet pri- nentia vero pars ejus qtia intelligimus el ralioci-
mum queat dici, non statim et iuagnnm, sicut fprle namur, mens dicitur. Porro cor pro parte carnis
et aliud magnum quod non stalim primum. Verum- accipilur; ulelcaro Deum sitire, Deumque diligere
tamen coasiderandum quod ail Salvalor : Inhis duo- possit, ex toto elaboremus. 928 Pro I" 0 David
busmandalis loia lexpendet etprophetm. Deindequod Deo poliicebalur, Sithit inle animamea, qttam mul-
ail Apostolus adRomanos (Rom. xm, 9): Non mm- lipliciter libi caro mea (Psal. mu, 2). Qttibqs pro-
clmberis, non occides, non furlum facies, et si quod fecto partibus, cum ad Dei dilectionem lolus honio
esl mandalum, in hoc verbo inslauratur, yel sicut inleger ex toto traitsfertur, maximum Dei mandatura
alii codices habent, recapitulatur : Di7ic.esproximum complere jure creditur. Etsi diligere proximuin ma»-
tuum sicut teipsum. Qniriqnid igittir csl quod in his gniiin est, non tamen primum vocattir, seil stmil*.
 759 . S. PASCHASll RADBERTI ABBATISCORBEIENSiS 7G0
•Qiiiaet proximus in Dcutn diligiliir, et Deus in ho- A spirilu vocat eum Dominttm, dicens : Disil Duminus
mine, cujus est imago, amatur. Nec immerilo igitur Dominomeo, Sede a dexlris meis, donec ponam ini-
simile, maxime propter mysteriuin Christi qui est inicos luos, scabellnm pedum luorttm ? Hanc igitur
proximus noster, suscipiens carnem noslram, et quxslionem miseri Judxi quia videbnnt contrn se
fnctus est, sicut ipse in alia ostendit parabola, pro- venire, quamvis scirent forte ex propbelis quoinodo
ximus noster. Et irieopriraum mandalum elmaximum Dominus, vel quomodo et filius essel David, nolue-
csl DomimimDeum diligere; secundum aulem simile runt tamen respondere ei, sed tacueriint. Negare
.per onuiiii, Filium Dei scilicct, qnia Mediator Dei et igilur non poterant qtiod David olim in Psalmis de
hominiim factus cst, simililer ex toto elsine mensiirn ipso prophetavcrat, neque snbterftigere aliler quani
diligere, cognoscerc, et venerari. Deinde proximos silendo; idcirco male in se confisi, ac si rei, tacenl.
•in ipso Chrislo Jesu, cum mensurn, sicut nosmetipsos Setl el Doniinus Jesus, non eamdem eis exposuil,
-amare el diligere, tit iiimm in omnibus per Christum neqiie modum quxstionis absolvit, sed nobis Chri-
'eompleatur mandalnm. Alioquin, sicul ait Joannes : stianis per Patilum, in quo loquebalur ipse, plcnis-
^Qui dicil se Deum diligere, el fratrem suttm non dili- sime reseravii. Dicil enim loqtiens ad Tiniotheum :
>git,mendax est (I Joan. iv, 20). Et: Omnis qui di- Memor esto Chrislum Jesum resurrexissc a moriuis
ligit iniquilatem. odil animum suam (Psal. x, 5). B ex semine David secnndum carncni, juxia Evangelium
>Urtde elahorandum cuni Dei gralia, quia simile dr- meum (I Tim. n, 6). Ecce qiiomorio Chrislus filius
cilur mandatum in tlilectione proximi, ut eodem est Daviil, scilicot secundum carnem, qnin de se-
modo proximns amclur ex toto corde, sicuti amari inine cnrnis ejus nalus csi. QuomoJo auteni sil Do-
•praccipitur. Quis enim non tolo corde, el non tota mintis David ? ipsum Apostolum inierrogentus, imo
anima, et non tota menle se amari optassel, cum Chrislum qui per ipsum loquebattir. Dicit enim ila
<dicii: Stctif leipsum? Sed inter Deum et proximum de ipso : Qui cum in forma Dei essel, non rapinnm
quasi qnaedam discretio ponilur, eo nc quis proxi- arbilratus est esse. se wquatem Deo (Philip. n, 6).
nlum quem cliligerelanquam seipsum j'ubetur, qnasi Quoniam non per rapinam xqnaUs erat Deo Palri
Deum ndorarc velit, qucm plus qunm seipsum, et in forma Dei, sctl per naluram scmpitcrnrc nalivi-
quam omnem liominem diligere oportet. Propterea tnlis, in qua manens Deiis genilus a Patre. Secun,-
ctim ail: Secundttm simite est huic, ac dilcctionem dtim quam forniam rogo qnia nascendo Deus cxstitit
Christi rcferetida esl liaec similiturio; ut sicul Deus a Palre, cognosce ipsum eumdcmque Dominum Da-
• Pater, itaelDeusChrislusPatrisFilius, qui est nosler vitl. El si cognoveris euin vcre Dominuni Davitl,
proximus, diligalur. Et quia reliquos nos oportet cognosces ulicpic Deum 930 et Dominum esse
«liligere proximos, in ipsa eatlemque dileclionc men- L-oiuiiiiiin creaturarum, etiam et aiigelorum ; quia
sura ponitur, sicut teipsum. Proplerea secundum xquaMs est Deo Patri Deus iu fornui Dei. Ecce iinrie
simile est priori, utdiligattir Christtts, nulln m hi- filius D.avid,et cccc ex quo Domiims David. Ergo
beatnr mensura, sed ex loto corde, et ex totn anima, filius Dav^dquia semetipsumexinanivitformamserviac-
et ex lota mente. Etut hxc dileclio vel charitasor- cipiens, in simililudinem hominumfactus, el habittiin-
tliuatu sit, Diligesproximum tuum sicut teipsum. Et ventusuthomo. Humiliavitsemetipsum(aetus obediens
iilco quia in his duobus manriatis, sicut tl.clum est, usqueadmortem, niortemautemcrucis. Proplerquodet
lota Icx pendet et prophclx, melius ad Christutn quia Deiisillttm exallavit,et donavit illi nomenquedestsupra
vere proximus noster esl, refertur hoc secun- ontne nomen, ttt in nomhie Domini omne genu flecta-
dum siinile mandatum; quia lex el propbelx lur cmleslium,lerreslrium, et infernorum (Philip. u,
omnes Christi prxsignnbant advenliun, ct ad 7, 8). Exinanivit ergo se, sicut dicitim est. Quod si
929 e"rn pendebant omnia legis xnigmala et fi- quxris quomodo vere sumentio carncm cx scinine
gurx. Et adventus ejus per supplementiim corum David, ila ut Verbum caro licret, ac per hoc faclus
cognoscendi Deum intelligentiam prxstavit. Alioquin esl quod non erat. Ergo Doniinus qui erat David,
•si scque accipienduro est de riilectione Cbristi e.l faclus est filius ipsius Davitl. Et irieo in Spirilu
proximi, qtiomoJo palrem et matrem, cxlerasque *" sanclo jtire vocalus est ejus Dominus, qui factus est
affectiones camis Dei charilali prxponere inbiba- et filius; non alter Filius, et alter Dominus; sed unus
inui- in hoc ipso eodemque Evangelio? Quomorlo idcmque Chrislus siiiuil Domiiiiis et Filius. Quod si
dilectio proximi simile mandntum est dilectionis cxci Judxi forle ista nescientes, quia scicbant eum
Dei, ut sit aliquid quod amori Dei p.ossil xquari ? de semine Davicl omnino venturum, debuerant ip-
Idcirco magis similitudo prxcepti, parem charita- sum. interrogare, quem ficle magistrum vocabant,
tem diligendi patrem ct filium, atque cognitipnem maxime quia ipsius David lestimonium, in Spiritu
similem ex lege et prophelisexigit, in quo raandato sanclo prxdiclum, arihibuerat. Sed nolebant niiseri
pendent orania. Unde ut legis ipsius et prophciix rescire propler vecordiam suam, nec requirere quotl
argui possint verbis, et de proximo mantfesliojpin- negare non poterant, et lamen cpntradicere gcstie-
telligenlia panderetur, bant. Quod si vellentprocuj dubio credere in prophe-
Congregatit Pltariswis, interrogat dicens qttid illis tis ubi legerant.-quod filius David Chrislus fulurns
videretur, Christus cujusnam filius fulurus essel? Qui erat invenirc poleranl quod ipse esset qui loqueba-
dicunt ei, David. Kl ait illis : Quomodo ergo David in tur, ct quia ipse Dominus David esset. Nam jbi le-
 7GI EXPOSITIO LN MATTILEUM. — LIB. X, CAP. XXII. 762
gebanl, quod essenl euni eliam et ipsi occisuri.i. A j cjus essc, qui ex eo fuerat nasciturus, nisi essct
Mira cxcitas, ct nimia intus obsiinatio mentis.i. Allissimi Filius. Qux nimirum interrogalio, atl-
Futurunt eum spsrabant, et pr.evidebant ubiquee huc bodie multum valet contra Judxos; et re-
tle ipso interrogati, sed sutim facinus crudelissi- vincit de Cbristo, ut dixi, pene omuem hxre-
nitim sibi non videbant, quod explere longe diu mo- i- ticain 932 pravimtem. Quod unus idemque Chri-
llebantur, etjambeneficiisdeiinili. Alioquinnunquatnu slus, et vere sit fillus Davitl sectmdum carnem, ct
eos quasi de coguito Christus manifcsle sic interro- Dominus David, secuntlum divinitaiem, non sim-
gasset, cujus nomen anlea in Scripluris sacris, velJ plex homo el purus, sicul illi lunc sapiebant Judxi,
in popnlo pronuntialum nunqiinm autlisseiit. Sedj ct aribuc hotlie ila desipiunt, asserentes sanclum
quia hoc noiissiiuum erat in populo, et in dhiniss virum tle gencre Davitl esse venturum. Setl ipse ab
lilleris ubique legebatur, celare non poleranl, quodJ ipso Davitl, qtti filius ejtis est, in Spirilu sancto Do-
venturuni eura nescissent, vel non sperarent; quod1 minus ipsitis prxdicatur. Non quod duo essent filii,
elaJhuc hodie sperant, et itleo erraiti, qiianrioquiricm
i ul novella hxresis suspicatur, scd unus idemque
ct nos speramus euin veniuruni, seri r.-oua.l juttican- Cliristus, et Dominus esi, et filius, non alter Deus,
dum, quia j'am j'uelicatus est; quin polius juriiceuii alter homo, sed uuus in utroque Deus el homo. Quac
exspectainus, qiiia prophetx utruroqiicprxnumiave- - B fidesnon de incerto venil erroris, nec ex propria
runt atlventum, 931 ct ideo cxci, quia erraverunt t fingitur voluntate, sed in Spiritusancto ab ipso Dc-
in tempore advenlus ejus, scnlient in novissimo ju- mino declarata oslenditur. Non enim se David filium
dicem, quem injusto in primo suo arivcnlu conde- denegat, quod Pharisxi confilenliir, sed et Domi-
ronaverunt. Facit ergo, prudens lector, hic locus,, nura se prophetarum insinuat. Et ideo sumit de ceo-
non solum conlra Judxos duricordes, verum etiamt tesimo nono psalmo testimonium, ut ex ipso omnes
et conlra hxreticos, qui Deum negaiit in carne ve- convincantur Judxi, qui fingunt sibi, ad eludeiiriani
.nisse, et non conliientur Deum homiiiem verum Deii interrogationis veritatem, multa inepla et vana ; et
Filium, Nam Pholinus, qui negat hominem Chri- dicunt vernaculum Abrahx fuisse, cuj'us filius Da-
stum, ex hoc loco condemnatur. Arius vero ett maseus Eliezer fuit, et ex ipsius persona hunc Psal-
Manichxi, seu quamplures, hinc debeljantur hxre- mum scriptum fuisse, ejusque esse vocem, quod
tici, qui non confitentur Chrislum Deum xqualemi post cxdem qninque regum Dominus Detis Domino
Deo Palri, ut lota evacuetur redemptio Christiana, dixerit Abrahx : Sede ad dexiram meam, doncc po-
et fides eoruiii corrumpatur calliolica. Et ideo ut eos; nam inimicos luos scabellum pedum tuorum. Quos
omnes hinc inde forliter revincere possimus, quxsoi omnino interrogare oportet, quomodo Deus dixerit
tam praesentem locuro, quam et alia ubicunque opor-. C *• Abrahx qux sequuntur : Tecum principium in die
tuerit loca de Christo diligeulissime perscrutemur, virtutis luw, in splendoribus sanclorum ex ulero, anle
ul intelligamus, et interrogemus eos omnes una cum luciferum, genui te, et cxtera in eo psalmo qux le-
Domino; si purus homo est, ut ipsi dicunt, et non guntur. Quxomnia, sicut eo in die concluserunt ora
Deus, QuomodoDavid in spirilu vocat eum Dominum, Pharisxorum, ex illa hora, ut nemo sit enm amplius
dicens : Dixit Dominus Domino meo, sede a dexlris ausus interrogare : ita et nos omnem Judxutn, om-
meis, donec ponam inimicos luos scabellum pedum nemque hxreticum ex lioc convincere possumus,
luorum ? Ipsi de se Pharisxi occasionem prxbue- quod Chrislus Deus et hoino sit verus, el anle luci-
riint confutalionis sux, qui ul Dominum caperent ferum ex utero, idestex subslanlia Dei Paliis in
in aliquo, fuerant congregati. Et quia jant multa splendoribus sanclorum, ab ipso genilus, et in fme
proposuerant dolose, dignum erat ut saltem semel temporum saccrdos, sicutjuraverat oliin Deus Paler,
cos interrogaret, el faceret eos cognoscere, qnia secttndum ordinem Melchisedechconstitutus. Ulruni-
non erat lantum homo qui igualuuur, sed et Deus, qtie igitur videturfrivolum, ut aut servus ille pro-
quem nemo potest fallere. Interea, quia dicere de se pheta tanli mysterii dicatur fuisse, aut David c!e
veriialem in aperto non poierat, insidiantibus Pha- illo lale aliquid relexuisse.quod nec illi nec Abrabx
"
£*
risxis, nec tacere, qui ad hoc venerat ut veritatem convenire suspicetur, sed magis simililudo nominis
annunliaret, seqtte ipsum Deum Dei Patris Filium et xqualilas, qua Dominus Domino dicebat euin
roonstraret, ideo lalem eis proponit interrogationem, seqiialemPalri, a dexlris collocavit, cum ascendit ad
ut, eo tacenle, divina declararet Scriptura, Spiritu ecelos,qiiosemperfuil.QuodomninosicutAbrahxnon
sanclo longe ante de Christo prolata. Unde primtun congruit, ula:qualitasDeo Patri dicalur, ilanec sedere
inlerrogat: Quid vobisvidelur de Christo, cujus filius 933 a dextris Dei potuit. Nam in Dco niliil sini-
est ? Quod omnibus nolissimum erat, quia de David striun est, et ideo jure, pluraliler, Filius in dextris
stirpe repromissio facta fuerat. Deinde illis respon- Dei Patris sedere jubelur: Et aperte post Iaborera
denlibus mox quod verura eral, David , rursus in passionis, ut sedeat in gloria victor ac si judex,
lerrogat Sapienlia Dei Patris valde sapienler, quo- quia in terris judicalus est, jutliciaria poleslale su-
inodo Davidvocet eum in spiritu Dominum, si pater blimatus, donec omnes iroraicos subdat Pater sub
jure creditur? Non ideo hoc inlerrogat, ut revincat pedibus ipsius scabellum; per quod significatur uni-
cos non vera dixisse, sed ut se Doniinuni osten- tas substaniix de consortio nominis, et de conse-
dat Dci Palris Filium. Non enim poterat Dominus riendi invitationc juriicii poteslas attributa, sicut d3
.703 S. PASCHASIIRADBERTIABBATIS CORBEIENSIS 76i
universorum subjeclione virlus declaratur mani- A , put ejus perlingere necdum erat idonea, ut nri-
fesla. At veio quod dicit, donec pro semper acci- guenttim superfunderet. Quibus ila de Psalmo in-
piendum est el pro infinito. Non ut lunc desinat se- lerrogalis : Nemo poterat ei respondere verbum,
dcre in gloria, cum posili fuerint inimici ejus sub neque ausus fuil quisquam ex illa die illum amplius
pedibus ejns, seJ sempilerna sessio ei offerlur et inlerrogare. Quid pulas si omnem lexlum Psalmi
glorin, qtiam semper iriem habuit cum Palre. Hxc cogerentur exponere, qui manifestissime lotus de
quippe pars boc loco sic pro infinito est, sicul ct Christo sonare videtur? Credo quod omnium ora
alibi ait : Donec senescatis cgo, ac si dicatur : Tu Judxorum ex hoc uno clauduntur Psalmo, si fuerit
semper sedebis, quia inimici tibi sub pedibus sem- riiligens perquisilor, qui possil ex bis eorum suffugia
per subjccli erunt. Noverat enim Chrislus, qoia fi- aperte concluriere.
lium David fulurum credebant, et hoc capere posse (CAP.XXIII.) THIICJesus loculus est ad turbat,
Scripturaruin aucloritate, quod cx semine David et ad discipttlos suos. Id est, finita interrogatione,
ipse essel; idcirco rursus eos inlerrogat, ul eum curn jam ncmo cum auderel interrogare, locttlus est
inlefligant Deo Patri coocqualein, el qui ex David libere ad turbas el ari riiscipulos suos. Hanc quoque
orlus erat semine, xlcrnx virlulis ct polestatis, et distinclioncm Matlhxus facit, ut privilcgmm servet
originis subslanliam, in-se corporaliler conlinebat, B I aposlolorum,vel corumqui firieliusadhxrebantCbri-
proplerea Deum in homine dcclarabat. Vertuntamen slo, quoniam mcliores erant prx cxleris lurbis, di-
ne aliquis cum Judxis hanc corporalem intellignt scipuli Salvatoris, qui jam eum plenius per fidem se-
sessionem, perpcndat quod et Patcr ad dexteram quebantur. Et ideo quamvis sxpius soli erudianlur,
Filii esse dicatur, quod in sequciilibus manifeslat: tamen quoliescunque cum turbis autiiunt, tlistin-
Dominusa dexlris tms, confregit in die irw suw reges. guuntur abeis, nt eorum digriitas commcncletur.
Et ideo non est necesse corporalem sessionem in- Nam et supra Matlhxus ctim dixissct: I^oquenteJesu
troducere in bis qux spiritualiler sunt intelligenda; ad lurbas, et dixisset aliquis : Ecce mater lua et
quia sicut Filius esl in dextera Patris, ita et Pater fratres tui jOris stant, quxrentes te videre, mox non
in dexlera Filii. Quomodo ergo inimici ponanlur a ad lurbas, scd ad discipulos suos, extendit manus
Patre scabelluni sub pedibus Salvatoris, non abs suas ila dicens : Ecce mater mea et fralres mei, seu
re qtixritur, ubi raagis benignitas Dei prxriicatur, cxlera. 935 Sic invenies, lector, et in reliquis
quam aliqua indignatio furoris. Pium namque et locis, ut semper servetur honor discipulorum. Nihil
valde oplabile subJittnn esse Deo. Propterea non enim Luc;is dissentire videturin hoc loco, cum ait,
xstimaiidum censeo, simililer Deum ponerc inimi- quori in tlomo cujusdam Pharisxi hoec proposucrit
cos Chrisli scabelluin pedum ejus, quemadmoduai C * Dominus, quia Matlbxus locum specialiter, quo riicla
ponunlur inimici sub pedibus regum terrenorum sunt bxc, non exprimit, sed ex. quo renit a Galilxa
cxlerminauliumeos. Quia illi sine misericoidia pro- in Jerusalem, etiam et superiora, usque ad ser-
prios afdigunl inimicos, Dominus autem non ad per- mones istos omnia gesla seu dicla, ibi jure ubi vel
ditionem, sed ad salutem inimicorum Christi ponit ubi accipiunlur. Sed hos sermones jani non ad Piia-
eos scabellum pedum ejus, ut sint subditi Salvalori risaeosloquitur, sed et ad turbars et ad discipulos
suo ac liberatori clemenlissimo. Scriplum namque quia iridigiii erant; nec tamen penilns propter eos,
in Lameutalionibus Jeremix legimus, quomodo sanam corum docirinam vult conlemni, el ideo ait :
934 contenebravit Dominusin ira sua filiam Sion, S«per cathedram Moysi sederunt Scribw et Pltari-
dejccit de ccelo in terram gloriam Israel; non fuit swi: omnia quwcunque dixevinl vobis servale et fa-
lnemor scabellum pedum suorura. De quo in eodera cile, quw autem faciunt facere nolite. Per cathedrnm
opere quod in eisdem Lamcnlalionibus edidimus, namque ipsa lex Moysi el doclrina intelligenda est,
jam dixiinus, quod lunc •occurrcrc poltiit, et adliuc super quam illi sederunt, qui aut eam recte inter-
dicimus quia scabellum peduni Dei essc, immensa prelari se gloriabanlur, aut qui supra aseendere,
gloria est; quia filia Sion quando scabellum pedum juxla traditiones suas se profilebantur; et quia in
Dei erat, in ccelo erat gloriosa. Poslquam autem D proximo removenda erat, ne ad litteram sequeretur,
dejecta est, ut non sit scabellum pedum ejus, desiit videlur dixisse, sederunt : ac si diceret, usque ad
cssc in ccelo. Quapropler altende diligenter quod prxsens, et non sedebunt aut sedent. Servare autcm
ait : Dejecit de ccelo gloriam Israel, et fuit scabel- jubet et facere qux legis sunt, quoniara lex
spiritalis;
lum pedum suorum, quando repulit, et dejecit eos est. Et ideo prxlulit-gloriam legis de se leslanlis,
in lerram, ul non in ccelo, sed in terra scribantur; qux imaginem futurx verilalis expresserat in se, et
licet el terra aliquando in laudem ponatur, ut est prxmonstrabat in suis decretis utraque prxcepia,
illud : Cmlum mihi sedes esl, lerra aulem scabellum scilicet agendx vitx et signilicandx; in omnibus
pedum meorum (Isa. LXVI,1), non ignominiam, sed tamen Chrislo parebat, el ejus meditabatur adven-
gloriam lerrx volens ostendere, qux de Deo aliquam, lum. Quidquid enim in ea continetur, ad profeclum
vcl modicam inlclligit partem. Ideo et mulier illa manifestandx cognilionis Chiisli miiltum valet, et
pcenilenliam agens atl pcdes dcflebat benignissimi ideo j'ubet prxceptis eorum oblemperari, qui super
Jesu, quia peccatrix crat. Optabile quidem ei erat cathcdram Moysisericnl, ut doceant qux icgis sunt.
sccus perics Doiniui seriere ;ic deflere, qni?. ad ca- Nequc si dc suo viliose aliqniri rioocriiit, rogat ut
 700 EXPOSITIO 1N MATTILEUM. — LIB. X, CAP. XXIII 766
obediatur eis, sed quia sedent super calhedram A et omnia a bonis et riiscretis viris misericorditer
Moysi, jubet mystice in omnibus obedire mandatis sunl tractanda, ne 937 reprehendantur a Domino
legis, et a factis eorum atque operibus abstinere; cum hujuscemodi prxceploribus, ut primum ipsi
ut tanlum hominum pravitas atque infidelitas vite- majora compleant, et minora non omiilant. Deinrie
tur, et legis doctrina servetur. Tradunt quidam quod secunduin .ir-slimationemvirium uniusciijusque au-
Scribx dicanlur, qui a litlern legis non recedunt, dientis, singula dispensent, et alligent, ei imponant,
et Pbarisxi, qui majus aliquid in lege se nosse pro- quoniam tritici mensttra non secundum niagniturii-
filentur; et ideo seipsos quasi nieliores ac docliores nem prxceptorum Dei metienria est, sed secunrium
a sxteris dividunt, unde et Pharisaei vocantur, quod possibililalem et capacitalem uniuscujusque. Ne dum
inlerpretatur divisi, vel segregali. Nam cxteri, qui imraotlerate compellunt qui docent, el graviora verba
Moysi legem secundum spiritalem virtutem inlelli- snper bumeros imponunt, quam ferre possil auditor,
gunt et exponunt, sedent quitlem super cathedram cadere ctim sub onere cogant, contra volunlaiem
Moysi, tamen non sunt Scribx et Pharisxi, sed Chrisli, qui ait: Jugum meumsuave est, el onus meum
meliores illis, el tales quales fuerunt aposlolica leve (Mailh. xi, 50). Sequitur :
936 ac reliqui discipuli Chrisli. Hxc sessio recle Omnia opera sua faciunl, ut videanlur ab homini-
usque aJ passionem Domini dicitur exslilisse, dein- B bus. Conslal igilur plerumque quod omnes illi tales
ceps vero super calhedram Ecclesix, qux est ca- sunt, qui amant primos discubitus in .conviviis, et
thedra Chrisli et thronus, calholici doctorcs quara salutationes in foro, et Tocari ab hominibus Rab-
gloriosius sedent, et docent verba vitx. Et qui bene bi, vel aliquid lale quod huic simile videatur. Post-
sederit aut docuerit, et non solveril ca, honorem et quam supra sacerdotum et Pharisxoruin insidiis
graliam accipit per illam; qui aulem bene docuerit, vexatus est, et in suis responsionibus non est audi-
et male vixerit, de sacerdolio suo crimen acquirit lus, jure converlit se nd plebem , et nd tlisciptilos,
potius quam riignilatem, quia indigne sedet; sed ac docuit tales doctores in lege Dei audiendosesse,
inriignus ille qui nec benc docet, nec bene vivit. Di- ct non imitandos. Ac deiiutc his vcrbis vult oslen-
gnitas siquidem doctorum diversa est, sed nalura dere causam propter quam non poteranl credere
una. Sacerdos si bene vixerit, proprium habet lu- illi, scilicet quia omuia faciebant ob vanam glo-
crum; si bene docueril, populi cst inslrumenlura. riam, ul ab bominibtis viderentur, et laudarentur ab
Idcirco accipere debel populus doctrinam quse ejus eis. Impossible namque esl, tit crcdat Chrislo coe-
est, et non disculere quod alienum, quia doctrina leslia prsedicanti, qui gloriam vanatn quxril ab ho-
Moysi secundum Deum est. Alia namque est catbe- minibns, et lerrenas magis desidcrat lauries , sicut
dra peslilentix, el alia calhedra Moysi, qux et lex ipse alibi dicit: Qttomodopoteslis credere , gloriam
Domini appellalur; in qua voluntas beati viri me- quwrentes ab invicem; et gloriam quw a solo Deo
ditatur die ac nocle. Quoniam caihedras columbas esl, non requiritis?(Joan. v, 44.) Ex illa siqwdem re-
vendentium, qux peslilenliarum erant, Dominus nascilur, quod exterminat ipsam rein; ul puta cx
evertit. Quorum omnium elsi doclrina est audienda ligno nascitur vermis qui emolilur lignum. Et ex
ex lege Dei, non tamen convcrsatio imitanda. Alli- veslimenlo nasciHr tinea , qusp comedit vestimen-
gant enim onera gravia et importabilia in humeros tum. Simililer et ex oleribus vermes, qui olera uni-
bominum, digilo autera suo nolunt ea movere. Qui versa corrumpunt. Sic et ex proposilo singulorum
alligant ea el imponunt in humeros hominum, msi nascunlur vitia imprxsentiarum , quibus consumitur
quia iiou ad litteram ista dicunlur, sed secundum anima ne vivat Deo. Tolle ergo hoc vilium de clero,
tropicam iiitelligenliam, ut per onera gravia inlel- ne velint ab hominibus videri, mox et cxtera rese-
ligantur legis prxcepta, el importabilia, qux ipsi canlur vilia. Qui cum se dedignantur ad invicem,
nolebant, non dico manibus operari, et adimplere, quam sxpe nolunt super semeliorem habere, sicut
verum nec in modico altingere. De quibus prxce- nec Judxi Christum. Dilalant enim phylacteria sua,
ptorura oneribus dicit Apostolus, qux nec nos po- n et magnificant fimbrias. Ex quo loco bealus Hicro-
tuimus portare, ncc palres noslri. Qux licet gravia nymus clericornm mala cleplorans: Vx, inquit, nobis
essent et importabilia, adhuc ea Pharisxorum se- miseris, atl qnos Pbarisxorum vilia transieruiu. Qui
veritas graviora facicbat. Sed tamen propter sacer- ulique magis fleret noslra nunc flagitia, si hotlie in
dotum et noiiiinis dignitalem, quod in sacramento carne esset, et sciret quanla inter nos, et qualia
profecto cst, hortalur benignissimus Salvator, ut 938 Jam s'ne pudore fiunt. Nala namquc fueral hxc
eis subjicialur populus. Omnia ergo qumcunque di- Pharisxorum superslitio, quia Dominuscum dedisset
xerint vobis, servate el facile, licet non faciant qux mandala legis per Moysen, inlulil ac conclusit ita
dicunt; quoniam sequenda est veritas, cujuscunque dicens : El ligabis ea in manu tua, et erunt immota
ore fuerit prolata. Ad omnes denique Ecclesiarum anie oculos tuos semper (Deut. vi, 8). Qux ideo iti
sacerdotes pertinent hxc prxcepta, quaravis ipsi manu jussil ferri ut semper opere complerenlur; et
nec minima compleant mandata clummajora*jubent. ante oculos habere, ut die ac nocte meditaremur in
Hoc quippe per digilumNlesignatur; et cathedra, ttt eis. Interca Pharisxi, ista male interprclantes, scri-
dixi, et onera, et humeri, et digitus, et vincula qui- bebanl in membranis DecalosrumMoysi, id est, dc-
bus ailiganlur onera, spiritaliter intclligciida sunt, cem verba legis, complicatitcs ea, et ligantes in fron-
 767 S. PASCHASH RADBERTl ABBATIS CORBEIENSIS 70S
te, et quasi coronam capiti faciculcs, ut semper ante A j bilalem humililaiis, lalis Pliarisxoriiiu est imilaioi'.
oculos lex conscripia, el manrialorum mcmoria ver- Pulesl fieri ut discurabat aliquis in novissimo loco,
terctur; non vera fide, ut operibus complerent, sed qui non solum jactanliam cordis non amillit, vcrum
Ht ab hom nibiis viderentur, scribentcs ea in duabus etiam exinde magis eam intus nutril, et quasi humi-
prxcisuris membranarum; ajleram quidcm iiidoiui- lior cunclis vanam gloriam quxril, et vult videri
bus porlabant, quasi coronam ponentcs in capitibtts jusltis et humilis, ut ab oiunibus amplius honorelur.
suis, et scripturam gestmites in fronle, ac si ante Quanti putas sunt qui aut primi humiles inveniun-
ocnlos suos; alterain super brachiuni raanus sux, lur, aut novissimi, inlus a Domino (qui corda con-
quas siquidein partes phylncleria vocnbant. Quod spicit singulorum ) superbia conriemnaniur? Spiritus
atlbuc horiie (sicut legimus) Iiuli et Babylouii faciunt. est enim Deus, et irieo spiritaliter universos exami-
El qui hoc tulerint, quasi religiosi in populojinlican- nat, et non carnaliier, neque lanttimmodo perpendit
tur. Similiter el fimbrias in palliis magnificabanl, quod quisque sedeat, vel qua voce illtim salutet,
quas ex Deuteronomio assumpseriini iu prxceplp, ut utrumne venerabiliter submisso eapile vel corpore,
ex ipsis se oslenricrent magis servare legem. Quas licct hxc omnia honeste oporleat fieri, et congrue sa-
idco inagnas in summitale quatuor angulorum in tis unicuique, sed qua mente vel qua conscientia
palliisligabanl, ut sajiclilas eorum ampliorviderelur, B I quisque faciat quodcunque facit. Unrie, sicut dixi,
quia jusserat hoc Dominus fieri, ut ex ipsis fimbriis ad amorem Pharispeortiui culpam retorsil, et non ad
hyacinlhinis populus Israel discreius csset a reliquis officia qux lionestc possunl ficri.
gentibus; sicul in carne per circiimcisionem, ita et Vos aulem, inquit, nolite vocari Rabbi, etcoiilinuo
in vestibus aliquam haberenl differenliam. Sed illi reddit causam, quia unus est magisler vester: vos
snperslitiosi magistri captantes auram popularem.ut enim fratres estis. Nam rabbi Hebrxum est, quotl La-
Hieroiiyinus refert, atque ex mulierculis sectantes tine mngister dicitur. Et palrem uolite vobis voctire
lucra, faciebant fimbria.sgrandes, ct aculissimis eas 940 super terram, unus est enimPater vester, qui in
spinis ligabanl, videlicet ul ainbulantes, vcl sedentes cmiiscst. Nec voceminimagistri, quia Magister vesler
inlerdum pungcrenlur, ut quasi sub hac commoni- unus est Christus. Ecce unde fralres esse dicimur,
tione retiaberentur atl pflicia Dei.elad ministeria quia nullus esl alius pater noster quam Deus. qui nos
servitulis cjus. El ideo Dominus ait: Omnia opera sua conriitlit et creavit. Quaravis enini homo hominem
faciunl ut videanlur ab hominibus. Quod ulinam el gencret, tamen unns est pater omuium, qui condiriit
jiunc noslri non facerent, qtii riocliores esse videntur et creavlt omnes; unde et nos filii fratres sumus
in populo. Non enim inlelligebant miseri, quod hxc palrum noslrorum, quin,ut ita dicam, non nb ipsis
in corrie raagis portanda esscnt quam in corpore. 'J *- quodammodo nati sumus, sed
per ipsos; qui omuiuo
Verumtamen isliusmodi eral fimbria illa Domini, sed non inilium vilx ex eis habemus, sed quasi. trans,-
parva el brevis ex lege prxcepla., quam et mulier itum ad vilam per eos accepitnus. Nam elsi arbor
illa, qux sanguine fluebat, lctigit in pallio Domini, videatur ramos dc se generare, vila ramorum el ar-
iicc taiiieii est conipuncta superslitiosis senlihus Pha- boris, ui iia fatear, radix cst: miillo magis Deus
risxorum, sed magis sanata 939 a(* laclurn eJus- pater omniuni hominum auctor et creator est. Simi-
Unde non ideo repreheiiriunlur a Domino, quia eas liter cl Christus, liccl niulli doceant, unus esl mn-
habebant in summitate palliorum, seri quia superflue gister oinniuin, qui omnes homines inlus, non arlifl-
granries erant, et dilalalae, ab hominibus gloriara ciose, sed naturaliler docet. Si enim homo homi-
quxrenles, omnino arguunlur. Similiter et in reli- nem ex integro docerei el crudirel, oinnes homi-
quis oinnibus sententiis, quas per partes distinguit, nes ab uno magistro xque discerent. Nunc au-
cur quxrant primos accubilus in ccenis, et primas lem, quia non homo docet, sed Detts, qui sensuin et
callieilras in synagogis, gulam seclantes, ct saluta- inlcllectum dat, irieo Paulus clamal, quod netjue 17111
liones in foro. Non ideo vituperal cos, qtiin in piitno planlal, neque qui rigat, est aliquid, sed qui incre-
loco i-ecumbebnnt, aut salulationcs in foro sectaban- _ mentum dat, Deus (I Cor. tii, 7), non aiim homini
lur; scd quia (sicut expressius ait) amabant ob va- inlelleclum prxstat docendo, setl a Deo prxstatur,
natii gioriarn primos discubitus, et ob favorem lau- qui Inletteclum dat parvulis (Psal. cxvm, 130), et
dis sux salutationes in foro, ac primas calhetlras in ait: Intellectum libi dabo, et instruam le in via hac
synagogis. Quorum quia racns depravala eral in vo- qua gradieris (Psal. LXXIII,130). Undeet David ait:
ltu.talibus ct in studiis suis, in omnibus avariliam ct Beatus homo quem lu erudieris, Domine, el de tege
vauani gloriam seclanles, idcirco eorum culpanttir lua doiueris eum (Psal. xxxi, 8). Sed forle aliquis
inores, ct ad corum vitin tiluperntio refertur, et non ad hxcdicturusesl, quod efficacia sua el inlelligi-
ad facln quanrio hoiiesle fiunt. Quoniam et orriines bililas menlis faciat hominem erutlilum, cum ncc
servarc suos in discubitu, el salutatioiies invicem ipsa quis dona, nisi ex dono Dei liabeat ut erudiri
exhibere officiosissimmn est; alque honore alter- possit. Et itleo qiJcunque sc Christi discipulum pro-
uliiim prxvenire, honestum. Prxlerca hxc religiose fitetur, oporlet cum vocet magistrum, qui non car-
observala xdificant mentes singulorum in charitale. nalem in nobis, sed splritnlem gcnernl disciplinain;
Si autem carnalilcr eanius, appetil ci amal magis; el patrcm cum appellet, qui ex magisterio Christi et
suani jaclanliain quam hoiieslatcui monini, ct pro- consorlio hoc nonien no))is et gratiam clementer
7G9 EXPOSITIO 1N MATTII£.UM. — LIB. X, CAP. XXIII. 770
inau.sil. Ul fiiii Dei simiis-pcr atloplionein polius A } Doinino. Et nolandiiin quia non ait, qnem 942
qiiam terreni parentis; ex eo enim ceeleslesnos esse Dominus, sed qui se exnllaverit, liumiliabilur; uti-
profitemur, ex quo cuin fide, qui renali sumus, coc- que a Doniiuo, sieut ncc quem Dominus, secl qui
pimus riicere corde alque ore : Paler nosler, qui es in semelipsuni sua sponle humiliaverit, exaltabilur
cmlis (Mallh. vi, 9). Inriignum ilaque est palrem nos vcrsa vice a Domino. Qux niniirum doclrina omni-
vocare super terram, qui et coelesles sumus effecii, bus bonis congruit Chrislianis, sicut e contrario
et patrem nos habere in coelis non dubitamus. Qux- isla comminatio diabolo, Judxis et Gentibus, alqiio
ritur aulem, quare conlra hxc prxcepta et Paulus omnibus aposlaticis, qui se sub jugo Christi nolunt
doclorem Gentium se vocal: aut quo modoj vulgalo humiliare; el irieo hi omncs juslo Dei jutlicio humi-
sermone, in monasleriis, ex usu oninium monacho- liabiintur. Quod cavcntes aposloli et omnes boni
rum,et ex pra:ceplo regulx, seinvicem monachi.non viri, inalucriint se invicent mulno prxvenire ho-
nos vocent, in qtio paterna servalnr reverentia. Quod norc, et omnes esse frntres, icl est, iiniiis pnrenlis
94*1 s'c recle solvitur, cum dicimus alind nattira filios, gauclcnles per nov;c nativilatis rcgeneralio-
patrem esse, vel magistrum, et aliud indulgentiai ncm, lerreni orli.is cxcessissc primortlia, et unuin
Unde si patrem vocamus, bonorem xtati deferimus, sibi prxesse omnibus coeleslis docl-rinx magistruni.
vel reverentiam merilorum; non auctorem eum, B ] Unrie quia boc sibi Chrislus magislerium specialiler
quem pairem vocamus, nostrx dicimus vilx, sic in se reliiiiiit, mox formam doclriiix adhibuit, ut
magislrum jure rfon aliumle, quam ex usu el con- qui vult major esse, sil omnium minisler. Ac tleinde
sorlio veri magislri. Et he ad infinilum perlendam conlinuo causam tantx humilitalis duplicem sub-
sermonem, quomodo unus per naturam Deus et unus jecit, unam scilicet atl gloriam vilx perpetux cape-
Filius, non prxj'udicat cxteris, ne nnncupalivc dii scendam in Cbristo, alleratn xternx humililatis
vocenlur sancli, et filii per adoptionis gratiam di-r confusionem siiperbieutilius demonstrandani. Et
canlur dii : ila untis pater et magislcr non prxju- quia sibi cssentialiler noinen magistri vindicavit,
dical aliis, neabusive appellentur patreset magistri. licet aliis verbis, eaindemque formam proposuil,
Quoniam aliud cst arte magislrum esse, el aliud po- Ditcite, iiiquit, a me Tjuia mitis sum et Itumilis corde
testate el nalura. Quapropler in omnibus illis, tolle (Maltlt. xi, 29). Unde quicunque ejus discipiilusvuit
vanam ac propriain assumplionem, ne amelur favor esse, doctrinnm qnnni se profilclur docere necesse
vanx glorix, sed servetur honor Dei el religio ho-,m est instanter discat; quia tunc perfectus qnisque
neslalis : invenies quoJ non prohibel, ut nunquam erit, sisil sicut magisterejus. Alias autcm, non dico
ab aliis ila vocentur aliqui, sed hoc introducere magister, verum ncc riiscipulus erit, qui noliierit
'
videlur, ne desiderent discipuli Cbrisli ob vanam C discere doctrinam quam magister docet.
gloriam, bis vocari noniiiiibus, vel superstiliosius Vw vobis, inquit, Scribw et Phariswi hypocritm,
in aliqiio honorari quam expediat. Qui major est qui clauditis regnum cwlorumante homines; vos enim
veslrum, erit vesler minisler. Qui autem se exallave- non intralis, nec inlrocuntes sinilis intrare. Auriiant
rit, humiliabitur; el qui se humiliaverit, exaltabitur. si forte atiliuc ulli siint Manichxorum complices,
Quia dixerat: Nevoceminimagislri, et ne amarent pri- qui diciinl Deum Vetcris Testamenli, non bonura,
mos acciibiliis, seu cxlera , ideo seipsum proponit propter maletlictiones quas posuit in lege adversus
formametexemplum humilitatis, qui nngis ex natura peccatores ac delinquentes. Quotl si euin crudelern
niagister vocatur, quam ex indiilgculia, eo qtiotlper vocant et s;ingiiinarium, quid dicturi sunt in hoc
ipsum constaut onmia, el ex tlispeiisaiione carnis loco de Cbristo quein henignum yocanl? Et tamen
ejus omnes erudimur ad vitam, et rcconciliamur consona vocc ostendit se vcrum Dei Filium, illius
Deo, per hoc quod majorest noslrum. Ac sidiceret: qui legem dedit. Qiiinimo etiam et seipsum legisla-
Nolite amare primatus bonoris, nec vocari magistri, lorem insinual, diim secundum similitudineni bene-
sicut nec ego gtoriam meam qnwro, sed esl quiquw- dictionum quas posuit in lege, proposuit ct ipse
rat (Joan. vin, 50). lla el vos iulendile in me, quia . in Evangelio beatiludines eorum qtii salvantur; nec-
Filius hominisnon venit ministrari, sed ministrare, ' non et siiniliiudines maledicliontim quas in lege
et animam suam dare pro mullis (Mallh. xx, 28). ln proposuerat, jjroponit in hocloco; sictil el in cxteris
hoc quippe Ioco non solum discipulos suos instruit, conlra peccatorcs conlraquc delinqiicnlcs, ut resi-
verum et magistros Ecclesiarum, ne aliquts honores piscant a malis 943 s"'s> 'ta dicens : V;e nobis,
per ainbilionem quxrat, sed qui voluerit maj"oresse, et vobis. Qtiibus cur lioc dicat, sicut ct in lcge,
sil prinuim, quod ipse faclus esl, omnium minister. tnox redriit causas. Untlc lam iiic qiinm in lcge,
Quod si aliquid rie his desiderare libuerit, opus de- ab uno Deo, iri est, benignissimo Jesu Chrislo, salis
siderel, et non fnstigium honoris; ininislrare polius benigne sunl dicta, sive maletlicliones in lege, sivc
ct servire oranibus, quam sibi serviri et ministrari islud vx, qiiotl pronnntianlis affectu recte dicluni
nb omnibus. Quin unum corum de supcrcilio venit inielligilur; non quoJ ex pronunlialione istn pro-
llMrisacoruui, altermn vero de doctrina et mngislerio nuntinnlis unicnique conliugant peccala, sed j'iisife
Christi. Nam qui ambiuiil et rcquirunt sibi bonores, conJemnaiionis jutiicio unieuique, qtiia pcccal. Et
i,isi sunl qui exaltnnt; et qui ministrarc et servire non dico lantum quia peccat, vcrum etiam et post
g:i'idenl, ipsi snnl qui sc huniiliant, tit exnllcnliir a talia interminala, q-;ia secundum impocnitudinem
 771 S. PASCHASII RADBERTIABBATISCORBEIENSIS 773
cortlis peccal, cl se prxbet ad ea promerenda qux A redire ad Deum velint, nec alios pcrmitlant suum
Deus disciplinx causa prolulit adversus eos, ut con- sequi faclorem, neque de morte ad vitam transire.
verlerentur ad bonum et se corrigercnl. Nam im- Quid ergo de talibus reslat nisi, quorum una est
prxsenliarnm, sicut iiiilli vera bealitudo hactenus scelerata impietas, una sit el pcena loimenlorUm?
nisi in spe prxstatur: ita nec malediclio, vel vx Reddit autem singulis viliis, singulas clausulas vi-
istiid ftiturum, jam icrminatur. Sed sicut magna tiorum. Quia dilalabant phylacteria sua, simulanles
felicitas in ccelo, bealitudo nominatur, et ipsa vera se sanctos, el magni.icabant fimbrias, justuin fuil ut
beaiiludo, in regno Dei completur .- ila lanicntum hypocrilx vocarentnr. Claudebant vero regnum coe-
et flelus haruiii iii.iletliclionuin in inferno conclu- lorum ante se, et ante alios, quos inlroire non sine-
ditur, ibique infinita miscria et crucialus vx secun- bant;quia alligabant onera gravia et importabilia
dum, in Apocalypsi Joannis, quia primum abiit di- super hominum huineros, qux ipsi nec digito mo-
cilur. El hnc est illuil vx, quod non solum Scribis et vere cupiebant, prxdarn captantes, et gloriam requi-
Pharisxis, vcrum etiam omnibus reprobis imprxsen- rentes a populo. Gerluin namque habebant, a lege
tiarum denunliatur, ut in fuluro inexcusabiles silit, et prophetis, quod ipse esset Christus. Unde magis,
et juslo Dei juriicio puniantur. Nec immerito ergo non immerilo, hypocrilx sunt vocati, quia dissimu-
quxritur cur oelo sint bealiludines; e conlrario B labant se nescire verum Christum quem plenissime
Salvator septies hoc loco vx inluleril? Non enim sciebant; quamvis causa avarilix sux et honoris sui
faclum abs re creditlerim. Siquidem.de die oclava gratia, nollent confileri. Et ideo perversa inierpre-
quialegintus, Hmc est dies quam fecit Dominut (Psal. tatione claudebant ante conspectum populi januam
cxvu, 24), fortassis et septem beatudines quodam- legis et prophetarum, qui de advenlu Clirisli mani-
modo ex gratia Dei, hominibus ac si in spe suis, festissime sunt loculi; ut a fideChristi universos de-
justisque operibus prxslantur. Sed illa octava est Urrerent, non minus minis et seditionihus, quam ex
quam solus Dominus fecit, et prxsliiit gratis suis tradilionibus suis. Quia limebant, si populus in euin
dilectoribus, el quia in spe per seplem cucurrertint, crederet, quod omnia sacrificiorum munera, gloria,
curricula dierum, scptem rdpleti donis Spiritus honor, et culttis, et votorum dona ad Chrislum trans-
sancli) operati sunt has septem beatitudines. Quibus irent, in quibusnon Deus, sed ipsi ditabinlur el gloria-
e contrario propter septem vitia principalia, hoc bantur 945 honoribus. Regnum ergo ccelorum ipsx
vx seplies revolutura numero, comparalur; et non . dicuntur Scriplurx, in quibus Christus Dei Filius
ullra processit, quia illttd inalc completum infra se prxdicabatur, quas ipsi anle se ct ante alios clau-
suos involvil. At vero electi imprxsentiaruro, serant, cttin Chrislura in eis, el ex eis, credi nou
. septem donis Spiritus sancti enulrili ad illam perve- sinebant. Et quia ipse Christus clavis est David,
venerunl oclavam bcatiludinem, quam fecil Domi- qui aperuit et nemo claudit, claudit et neino aperit,
nus. Isli aulem seplem male vexati criminibus xque cura eum credi vel inlelligi non sinebant, non so-
per seplera curricula dierum male ad supplicia cur- lum scicntix clavem abslulerant, verum etiam ipsura
renles, hoc unum secum tulerunt vx, septics revo- oslium, vel januam, ita obslruxerant, ul nec ipsi
lutum, quod ipsi sibi fabricaverunt.Unde et Dominus inlrarent, ut easdem Scripturas de iilo intelligerenl^
longe supra, cum ad Judxos loquerelur : Cum im- nec alios inlroire permilterent. Hxc ilaque duo
mundus 944 spirilut, inquit, exierit ab homine, quasi naturaliter videntur ab invicem esse insepara-
ambulal per loca arida el inaquosa qumrens requiem bilia; quoniain qui in alterura ex islis peccat, ab
ei non inveniens. Tunc dicit : Revertar in domum allero se non potest cohibere, sicut econira, qui
meam unde exivi. Et cum veneril, invenit eam scopis ab uno eorum se abstinct, irapossibile videtur, ut
mundalam el ornatam. El tunc vadil el assumit septem non etiam ab altero se abslineat. Ut pula fac aliquem
alios spiritus nequiores se, et ingressi habitant ibi, et feliciter ad Deum, et ad Scripturas sacras ingre-
sunt novissimahominis iltius pejora prioribus (Matlh. dientem, aut regna ceelorum penetranlera, mox in-
xii, 43-45). Hxc, quia Scribis et Pharisxis conli- „ venies, non solum alios non prohibenlem, verum
gerat, de quibus jam supra dixerat, non excessit exhortantem el contrahentem quoscunque potuerit.
numerum vitiorum, nec nuraerura vindictx, sed Quoniam qui alios vetat iutroire in regnuin ccelo-
toties vx imminere illis pronunliavit, quot erant rum, suflicit ei ad expulsionem suam, ne el ipsc in-
dxmonibus oppressi, et viliis implicati. Solet nam- trare possit hoc ipsum quod alios non permillil in-
que septenarius nuraerus pro universitate connume- trare. Quoniam qui scandalizaverit unum de pusillis
rari sicuti hoc loco, quoniam coiluvionem scelerum Ecclesix, prohibens eum intrare male vivendo, pa-
in se conlraxcrant, et universx vitiorum sordes ad tielur illtid quod Dominus comminatur. Et ne dicat
eos defluxeranl. Idcirco universilas dxmonum aliquis.Non prohibeo uili, quia licet ego malus situ,
non iramerito in eos regnabat. Quia clauditis, in- omnes tamen bonos esse cupio et ingredi regna cce-
quil, regnum cmlorum ante homines. Et Lucas ait ; lorum; quod si humilitas est, et verum est, quod
Quia lulistis ctavem scientiw, nec vos intratis, nec dicit, assentio. Quod si in aperto malus est, nescio
introeuntes sinilis inlroire (Luc. xi, 52). Quxrat cui bonus esse queat, qui sibi nequam probnlur,
qui vuit, quid pejus esse possit inter horaines, et in- nec quomodo bona possit velle, dunTdiligil iniquila-
ter ipsos dxmones, ut nec ipsi cessare a malo, nec tem, et exemplum est aliis peccandi. Quod si cha-
 773 EXPOStTIO IN MATTIL-EUM.— Lili. X, CAP. XXIII. 774
ritatc qnisquis fuerit replclus, ul el alios suo laborc A
, audietv, el tingua mutorum diserta erit (Isa. xxxv, 5),
introire faciat, Deo agente, non video quomodo ipse seu cxlera. Hxc quidem signa fuerant adventusChri-
primum non introent. Quia elsi charilas non quwrit sti, qux omnia eiiara et majora isti facta viderunt;
quw sua sunt (I Cor. xm, 5), tamen cujus est chari- sed omnia in Beelzebub principem d.-cmoniorum,ut
tas, non solum introire facit, verum etiam jam re- dixi, ea, ut averterent populum a fide Clirisli, facia
gnare cum Deo, inquanlum cbaritate juvatttr, om- dicebant. Et non solum hoc, verum etiain 947 et
mnovidetur; quia clrariias ex Deo est, et ccelesle decretum posuerunt, ut si quis diceret eum Filium
est donum : sicut iniquitas ex diabolo eliam, inter- Dei, fieret extra synagogam. Sequilur :
dum el pcena peccali,qua Scribx et Pharisxi prx- Vw vobis, Scribw e.t Phariswi Itypocritw, qut cir-
gravati, nec ipsi inlroierunt, nec alios, quantum ex cuilis inare el aridam, ut facialis unum proselytum,
ipsis fuit, permiserunt inlrare. Hoc quippe egerunt el cum fueril faclus, facilis eum filium gehennw,duplo
verbis, quando omnia opera Cbrisli, qux Deifica quam vos estis. Circuibant aulem Jutlxi mare ei ari-
erant, in Beelzcbub facta interpretabantur; hoc mi- riam, causa negotiationis, et perlustrabant universas
nis, hoc omnibus dolis, et fraudibus, ita ul Donii- paites munrii, iia utet per maria et per terras, per
nmn, Dei Filium, licet sit impassibilis, crudelileriu- insulas, quoque et regiones irent, sicul adliuc hodie
nocentem occirierent, nc iillus 946 eu»i Dourir.timB I faciunt, et per plura loca. Inter qux vitx negotia,
nltra crederct. Ac per hoc ipsis clauserunt regnum non propler gloriam Dei, ut Detis a cultoribus reli-
rte inlroirent, et alios, inqnanlum eis possibile fuit, giosius venerarelur, neque propter misericordiam et
ne inlroirent, omnino proliibuerunt. Et nolandiun cbaritalem Dei el proximi, voleutes eum salvare,
quia non dixit, vx vobis quia non aperitis regntim quem docebanljudaizare, setl attt propter avaritlam,
coelorum, sed quia claudilis, aliuri pro nlio menlien- ut adderetur eis sacrificiorum oblatio, atit propler
tes et agentes, ne Scripturx de Chrislo recte inlelli- vanam gloriam, ul viderenlur gentiles ad cultum Dei
gerentur. Quod et adhuc hodie isli faciunt qui re- converlere. Qtii nanique conversi de errore genli-
inanseriint ac si titiones ex incendio, parati ad in- lium ad unius Dei cullum, reliclis idolis. proselyti
teritum. Quibus illud duplex imminet vx, de quo vocabantur, cum jam eircuracisi, populo Dei in lege
Joannes ait in Apocalypsi sua, quod viderit aquilam suscepli, miscebanlur. Sed cum factus fuisset prose-
clamantem ac dicenlem : Vw, vw habitantibus in lytus, videlicet circnmcisus, et Domino consecratus,
terra (Apoc. vm, 13); quoniam ipsi expulsi a lcrra malis suis exemplis rursus perditus, fiebat filius
sua et a civilale Jcrusalem, nihil aliud inhianl, et gehennx, dum cogebatur illos imilari, et affectuin
quxrunt quam lerram. A quibuslonge est illa prima ' eorum sequi. Qui eo in tempore dixerunt de Christo :
bealitudo, de qua dicitur : Beati pauperes spirilu, C Crucifige, crucifige eum (Joan. xix, 6). Quem non
quoniam ipsi possidebunt lerram (Matth. v, 3); quo- solum accusare, sedetblaspbemarequolidie in syn-
rum conversatio in ccelis esl, et ideo non tanget eos agogis suis dicebant; ne tilliis fidem Chrisli recipc-
illud vx secundum, quia non sunt de lerra. Tangit ret, sicut et adbuc bodie faciunt. Sed qiixrendum
etiam et eos prxsens locus, qui rectoresvidentur esse quid sit quod ait : Et facitis eum filium gehennw, du-
Ecclesiarum, si aul raale vivunt, aut certe utrum- plo quam vos eslis. Nunquid discipulus prosclytus
que, et male vivunl, et male docent, vel certe nibil factus dupliciter Scribis et Pharisxis, poterat fieri
docel boni locumque mercenariorum nonrelinquunt. miserabilior, ila ut non xqualiter esset eis filius
Quos et Osee propbeta arguit et increpat: Abscon- gehennx, sed dupliciter? Nunquid non in ulroqiie
derunt. inquit, sacerdotes viam Domini, et interfc- oranis perfectus estdiscipulus, si sil sicut raagisler
cerunl sicennam. Alioquin nisi mali sacerdotes do- ejus, si forte in malo pcrfcclus dici potest? Quod
clrinam Domini quolibcl pacto depravassent per se satis elucet quid velit significarc, si prior gentilis
in Scripturis divinis ipsa veritas de Christo, liccl damnatio, qni factus est proselylus, penselur. Ar-
obscura sil, tamen abscondila non esset. Obscura bilror enim omncm hominem, qui ex conversatione
vero ideo est, non ut non inveniant eam qui qtiae- gentilitatis faclus est proselytus in lege, filium ge-
runt, sed ut non videant eam qui quxrerc nolttnl, hennx prius fuisse, quod peccalum baplismus Chri-
ad illorum gloriam perlincat, qui desideravertint sti absolvit. Sed circumcisio Judieorum, quia jam
et quxsiverunt eara, et invenerunt. Sicut e contra- Christus venil, nihil prodcsl; et ideo jam gentilem a
rio ad eorura confusionem et condemnationem, qui reatu non solvit, seri adhuc per trnnsgrcssionem
nec desiderant, nec quxrunt, nec inveniunt eam. legis aridil illi damnalionis numcrum. Ita ul etiam
Quia non potest excusaiio csse juslx damnationis, secunrium Juriaismum, fiat filius gebennx. Et quia
ignoranlia veritatis, quibus fuit inveniendi facullas, manet prior damnatio inabsoluta, cum factus fuerit
si fuisset quxrendi voluntas. Quod si veritas Chri- proselylus,948 dupliciter filiusgebennxperdoctri-
stus salus est, ct vita perfecle cognoscentium, quid nam doctoris niali eflkiliir.cum et Chrislumblasphe-
putas quanlum vx illis immineat, qui easriem Scri- mare incipit, et a lege nihil proficere. Sicque fit
pturas, alitid pro alio mcnlienles, clauriunl? Qtiid ille qni docuit ut causa secundi erroris fit, et Cat
cnim aperlitis dici potuit cie Christo, quara Isaias di- dupliciter filius gebennx supra illum qui male do-
cit? Ipse Dotninus, inquit, veniet et salvabit nos; cuit eum. Unusquisque enim usilalissime lilitis ejus
tunc aperienlur octtli cwcorum, et aures stirdornm dicitur, ciijus opera facit; sicque dicunlur filii per-
775 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS COUBEIENSIS 776
d-ilionis, ct filii hiijus sxculi. Fil atitem et alilcr A aut senseruiil. jani male possessi ad illud vx ulli-
(jiiisqucprosclytus dupliciter reus; quia pritis ernt mum quotl restat, si non corriganlur, omnino fesli-
transgressor jrf lege naturx, factus aulem proseiy- nant. De qno sequilur :
lus, cura esset elhnicus, videns magislrorum vilia, Vw vobis, duces cwci, qui dicitis : Quicunquejura-
transgrediendo legem, jure majori pcena, idesl du- verit in templo, nihit est; qtti auiem juraverit in au-
plici, mulclalur, sicut et vos qui fidem et opera noh rum tempti, debet. Slulli et cwci : quid enim majut
habelis. Alii quidem volunt, ut quam, adverbialiter, est, akrum, an lemplumquod sanclifical aurum? Et
pro sicut, accipialur, et sit sensus : Facitls etiiri qtticunquejuraverit in adari, nihilest: quicunqueju-
filium gebennx dbpliciler, sicut et vos esiis; quia raveril iri dono, qnod esl super illud, debel. Cwci:
et fidem Chrisli respuilis, ex lege ct prophetis prx- quid enim majus est, donum, an altare quod tancti-
nunlialam, et opera virlutum nulla habetis, sed fical domum? Qui ergo jurat in allari, jural in eo et
viliis pleni estis, quibiis efferali omnem rnansuctu- in omnibus quw stlper illud surit. Et qiii jitraverit iri
riinem cordis amisislis, et ideO jam ullra beali mi- templo,jurat in illo, el in eo qui habitat in ipso. El
«ime esse poteslis; qitia heati mi.es Cl niansucti qui jural in cwlo, jurat in thronum Dei, el in eo qui
possiflebuiilierram. Terram illam utique vivcnlium, sedet super eum. Arguuniur nnmque Scribx et Pha-
ad quam David suspirat dicens: Credo videre bona "» risxi, cuncta pro iucro facere, el non pro limore
Domini in tcrra viventium (Psal. xxvi, 13); quam Dei; sicut et supra in phylacteriis elfimbriis dilala-
vos, qtiia terrena sectamini, infeliciler amisislis. Et tis, non aliud quaro vanam gloriam requirebanl, et
nolanrium quia eum duplo grrivius dclinquentibus per occasionem glorix, etiam el in his tucra secla-
g>?henna repromiltitur, differentia tormentorum banlur pecuniarum. Et ideo jure hypocntx Ct dtices
monsiralur. Quoniam aliter torquelur qui simplici- cxci vocanlur, licet super cathedram Moysi sede-
ter fuerit filius gehcnnx, et aliler qui dupliciter. runl. Quoniam sub specic sancliiatls, non cuiluirt
Sicque et deincCps consirierandum, si ailhuc abun- Dei, iioii gloriam, ncn honorem requircbanl, n«i
danlius possit dliquis lorqueri tripliciter, seu multi- observanliam mandalorUm Dei, sicutjam supra de
pliciter secundum mtiltitudinein peecatorum. Nec dono diximus, quando dicebant palri matrive : Mu-
tnmen audiCndi sunt qui dicunt nulla loca esse poe- nus quodcunque esl exnie, libi prodest (Matlh. xv, 8),
liitruin, neque pcents torqueri aliis quos gehenna ul in eortim iucrum cuncta venirenl : sic et hi par-
pervaserit, nisi proprla conscienli» deliclorum. vipendebanl tcmplum et allarej nc venerari jube-
Quod multis Scrlplurarum in locis ostenditur, et bant aurum, el omnia legis donnrin, qux in bis
loca esse pcenarum, et supplilia tormentorum jam 950 otferebantur, ul omnia ad ulililaleni et lucrutn
parata, necnon el aucloritalp sanctortim Patriim ita ^* eortim proficerent. Et proplerea qnod ipsis delecta-
esse firmatur, licet per singulas specieS criiniriurh hnillur, nurum et donn, quibiis snis ulebaniur tisi-
dicnlur quilibet fieri filius gehennx. Ut putn qui for- bus, sancliora esse dicebant, qiiam ipsum tcmplum
nicator cst, Ut gehcnnx filius; qui aulem aduller et allare, Ut offerenies promptiores fiererit, riuilti-
riupliciter torquelur, simililer et per cxtera vitia. plicia Sponle ad offerendum rernm dona, quam ad
Nec injustum videtur, si secundum moduni culparuiri prcces fundendas coram sancto altari in templo.
adhibealur unicuique supplicium lormentorum in Unde, ut^eorurn dona, ct vota magis Deo firmarent
una eademque pcena. Porro de nomine gehennx accepta, statuerunt slropham callidissiriie satis. Si
jam supra salis diximus. Hoc tamen lectorem mo- quis in Conlentionem venisset, vel in aliquani con-
neo, ut semper liinC inde hxrelicorum caveat la- troversiam, unde propter ambigiiitalem jurgii, ju-
queos, ne falsorum 949 Obvolvatur laqueis docto- rare deberet, nori leneretiir reus in templo si falsum
rum, qui non doctores, sed deceplores sunt anima- jurasset; sed si in auro ex quo postea convictus fal-
lura. Quia sictit illi vaniloqui, de quibuS nunc dixi- sum jurasse, crimihis reus tenebatur : unde slalim
mus, ita sunt et aiii c;ui voliuil allegorizando intro- aurum, in quo juravcrat, reus cogebatur exsolvere,
ducere, quod gehenna, qux vallis filiorum Ennoni ' ul tmiversa eorum usibus Cedefent. SimiliteT et in
vocatur in Scripluris, et Jcrusalera non longe sint abi D atlari si quis jurasset, perjurii nequaquam adjudica-
invicem. Licet Jerusalera sila sit in -nionte, et ge- baturreUs, etiam convicttts q^uoitjurnsset. Si autem
henna vallis dicalur : lamen eorura locorum unai perjurasset in donis, et oblalionibus qux offereban-
sors esl, et in una numeranlur tribu, sicut et reli- tur Deo, ad altare, in hostiis et viclimis, seu in qui-
qux electissimx civitales. Qnapropter dogmatizant,, busque nmneribus, hxc sluriiosissitne repelentes,
eos qui peccanl, licet iu gehenna mitlanlur, et val- illud ab eo exigebanl in quo falsum jurasset. Hinc
les sint appellali, quia peccaverunt, quandoque3 quoque non immerilo arguit eos Dominus, quod
qtioJ ad uiiam sortem sunt reversuri, et in unat aurum terapli et dona altaris in sacramenlorura re-
eademque tribu connuraerabuntur, in qtta Jerusalemt ligionem venerarentur, cum honor deberet csse
iila coelestis sortitur. Quod quam abstirdum sit ita& potior altaris et lempli; quia fulurorum in figura,
senlire, nobis taccntibus, omnis auctoritas Scriptu- et aurum templo, et donuin dedicatur altari. Unde
rarum, ct catholica ftdes clamat. Hxc lamen, quiaa venienle Christo, hxc omnia legis jam inutilia erant
rie Grxcorum lurbine ad nos mnln translala vene-:- offerentibns, quia non a lege Chrislus, sed lex san-
ninl, omitlerc non riebui. Q;iia qui talia senliniil,, ctificabatiir in Cbrlslo; in qun, veluli sedes ac thro-
 777 EXPOSITIOIN MATTHJEUM.— LIB. X, CAP. XXIII. 778
rius Dci, prius positus cral, qui ex ea prxdicabatur A . bere differenliam, ut una quidempertincat ad popu-
futurus. Ac per lioc duces cxci jure vocantur et hy- lares, qui decimas dabant, quamvis ficte, altera au-
pocrilx, quia se legera venerari menliebantur, et lem ad sacerdotes, qui deciroas accipiebanl. Etenim
jurare per thronum Dei aut per coelum consueve- sermo ipse in dubium sonare videtur, cum ait, Vm
rant, religiosius observantes ea quam eum qui in vobisqui decimatis; nam et qui accipit decimas, et
his sedere judicabatur. Sanctificantera quoque ne- qui dat, recte 952 decimare dici potest. Forlassis
gligebanl, el sanctiGcata, Ghristo prxtermisso, ve- Scribx et Pharisxi, ex minimis suis oleribus deci-
nerabanlur; et ideo quasi coeli quxdam similitudo mas dabant, licet sacerdotesessent, ut per hoc ju-
inducilur, ut ille qui sedet in co, aut in lege, re- stiores haberentur in populo, et videntes eos, tlice-
cognoscatur. Quoniampropter traditiones suas Ju- rent: Putas quomodoomnium rerum suaruni deci-
dxi omnia legis mandata corruperant, et oiiinem mas isti offerre Deo non negligunt, qui etiam cont-
intelleclum de Christo evacuaveranl. Proplerea teinplibilium olerum decimas dare non prxtermil-
vult eos reducere, tam ad mandata agendx vitx, tunt; putas quomodosecundumomnia Dei prxcepta
quara ad ea qux sunt significandx vitx, ut ex uno vila eorum servatur, ita ut nec in modicis rebus
eorum Chrislumjam venisse intelligant, ex allcro, negligere videanlur. Et ideo forle ac si religionis
servando qux prxcepta sunt, in Chrislo proficiant. B gratia.talia hujusmodipolius oflerebant, utetdispeu-
Sed quia illi obsessia 951 dxmonibus, ista reciperc dio carerent, et gloria illisiu populo favorabilior es-
noluerunt; nosquia in multis offendimusomnes(Jac. scl. UndeetDominusex omnibus tria elegitolera qux
III, 2), sequamur, gementes pro his, Christum.Quia dabant, quatenus ex ipsis ostenderet quid quxre-
beali qui lugent, quoniamipsi consolabuntur (Matth. bant; quoniam odorifera valde sunt, ut per eoruni
v, S). Et primum mundemus conscientias nostras, odoraroenta, monslraret famam vanx laudis quam
ut Scripturas sacras, quam sanclx sint, quamque naribus ad se trahebant, et quibus delectabantur
Deo plenae,in quibus Deus inhabilat, et ex quibus cblectamcntis. Et reliquistis, inquit, judiciuro, et
nobis loquitur, intelligamus. Deintle nullum aurtim lttisericordiam, et fidem. Ecce tribus male oblatis,
credamus sanctnm, nisi quod infra lemplo Dei de- tria objecit pejus neglecta, quibus prxtermissis, in
dicatum est, id est nihil extra divinas Scripluras Deum el in proximosomnis justitiafrustratur; quia
aliquid, quamvis fulgeat, recipiamus. Quia omnis justilia Dei, ut justus quisque sil ct vivat, ex iide
sensus qui extra resplentjere videtur, etsi admira- servalur, quia juslificatur irapius. Et nisi in judicio
bilis sit, non continuo probalur sanclus. Quia so- probus inveniaris, justus nunquam esse poteris, nc-
lus Spirilus sanctus est dedicator Scripturarum quc in juslitia juslificatus, per quam recedit homo
sanclarum, quo sanctificatur, in eisdem, et ab eis- C ab iniquitale. Idcirco prxceptum esljusle, quori ju-
dem Scripturis, omne aurum eloquiorum, ut inve- stuin est exsequi. Quod tunc recte fit, cum et Deo
niatur quod proferamus esse sanctum. Sed et si quxDei sunt, el proximo unicuique qux suasunt in
qua dona offerimusad attnre, prius mundum cor su- judicio jusle restituunlur. Ac per hoc judicandi vir-
per quo, et in quo, ea offerimus. Agaraus volis et tus, non minus divina, quam et humana, ut justus
precibus prius, ul sit illtid sanctificatum, quod prin- ii.veniaris, comprehendil. Et ideo quain bene di-
cipale esl ra nobis; tunc demum dona et oblationes; clum est: In omnibusjudiciis tuis Deum cogita seni-
in illo qux offerimusquotidie, sancta erunt. Et ideo> per. Sunt enim judicia sxcularia, sunt et ecclesia-
lacrymis el precibus oporlet instare, ul ista beatitudo> stica. Neclamen sxculares licet prxsuraere de his
nutriatur a Deo in nobis, et cor munderous, ex quo, qux divina sttnt; nec sacerdotes qui divina tenent in
et iu quo votum Deooffertur. Quoniam orane vo- manibus ad ea qux sxculi sunt transire, sed unus-
lum homiriis ut acccplum Deo sit, cor facit, noni quisque eorum, sine acceptione personarum, juste
suo munere, sed dono Dei. El ideo honorabilius est; quod justum esl exsequalur. Cxterum inter fraires
cor honiinis, ad quod priinum Deus respicit, ex quo> sinc misericordia vivere, jam judicium incurrere di-
volum offerlur, quam munus cordis; quod et Deus; vinuin, quia judiciura erit sine misericordia, qui in-
post cor respicit ex quo votum offerlur. D prxseiiliarum non facit niisericordiam. Sed miseri-
I Vmvobis,Scribwet Phariswi hypocritw,qui deci- cordix principatum est, ut a semetipso incipiat
matis menlhamet anetum el cyminum, el reliquistisi liomo, sicut scriptum est, Miserereanimw tuw pla-
quw graviora sunt legis,judicium, el misericordiam,, cens Deo (Eccli. xxx, 24); deinde per omnes vadit
el fidem. Hwc oportuil facere, el illa non omiltere. proximos, quia solus ille jure proximushabetur, juxta
Vx autem iUis, quia omnia opera sua liquabanl, ult Evangelium,qui facit niisericordiara. Hxc sunt legis
viderentur ab hominibus, et ideo liypocritx jure vo- prxcepta qux graviora dicuntur a Domino, sicut
canlur. Sed quxrendum quoraodo decimabant sust 953 et ana q"am pluriraa. Sed in his tribus om-
Scribx et Pharisxi, ad quos et de quibus loqueba- nis justilia conservatur, et charitas: non immerito,
tur, prxserlim cum ipsi sacerdotes erant et Levitx,, quia prxtermiserant ea, Scribx et Pharisxi a Dorai-
qui magis accipiebant decimas a populo quam da- no corriguntur. Cur aulem dicantur gravia, cunt
rent; nisi quia ex ipsis quidam sacerdoles erant ct omne onus Chrisli leve sit, non inconvenienter quav
.Levitx, quidam vero populares. Et propterea noii ritur. Quia si ista gravia sunt, et cxtera levia esse
iiicongi UIIIIIest, si duplicem hujus loci dicimus ha- nonpossunt; etsi levia sunl, quemadmodum Saha-
PATROL.CXX. .-- _ 25
 7*9 S. PASCHASllRADBERTl ABBATISCORBEIENSIS 780
tor ait, quomotlo hic gravia dicunlur? Attende, A Quse sic pariter junclae, hinc inde certant contra
quxso, quia etsi levis dicatur prxceptorum enor- viiia, ut sicul illa suos roiseros faciunt sectatores,
liiitas, onus tamen vocatur : quod si ontis, quomodo ila vero istx bealos. Et quia Scribx et Pharisxi rai-
leve?Nisi quod alia sunt onera viliorum, quoe rie- nima quxque liquantes offcrebant, judicium ex quo
primunt homineni ad ima inferorum; alia onera justitia nascilur, et niisericordiam glutiehant, et
uiandatorum Dei, qux servata, levant hominem ad quasi ad ingluviem stomachi demergebanl. Unde nec
excelsacoelorum. Quxdux gravitales, diversas ap- imraerito duabus istis beatiludinibus amissis, unum
petunt partes.; scilicetquantum felicior illa qux sur- soltiravx, et sempiternuin conlraxerant; eo quod in
sum traliit, tanlum infelicior qux deorsum mcrgit. hoc Uno, et fidem qux in Deiim est, calcaverant, et
Porroolerumdecimasdare non reprebendit Dominus, qux maxime inter proximos siint virtules necessa-
sed cjuiaprxcipua quxque non curabant.utruuipopu- rix, ne cum ullo coinmiinicarent, absorbuerant. Id-
Iusobservaret nn non, qux nec ipsidigitovolebanl mo- circo duplicata in oinnibus,justo Dei judicio, pro sua
vere. Etideo ait, Illa oportuit facere,etisla nonomit- iniquitate vitx sux dispendia reporlabant.
tere. 0 sapienlia divina quam provide in omnibus Vw vobis, Scribw et Phariswi hypocritm,quimtm-
loquitur! Dixerat enim supra quod nec unus apex iotx dalis quod de foris est calicis et paropsidis, inlus au-
prxteribit a lege, idcirco et nunc, nec decimaiionem IB iem pleni eslis rapina el immundilia. Nani sub spe-
rainiuiarum reruin relaxat, sed ut omnia integre cie vasorum homines clesignat; et ex eo quod addit,
compleantur. Mandaverat enim judicium verum, et ab intiis pleni estisrapina et iniquilale, apertius illud
justitiam servare, misericprriiam facere, et habere manifestat. Veruni Judxi quoties ingressuri erant
fitlem,propter gloriam nominis sui decimas autem templum sacrificia oblaturi, aut dies feslos celebra-
offerre, licet et ipsx ad honorem Dei datxpertineanl, turi, seu ex iiinere venientes, seipsos a foris, et ve-
tamen propter iitililatem sacerdotiim dabantur, ut stimenta sua, ei omnia utensilia Iavabant: cor au-
usibus eorum deservirent. Et ideo forte minima de- tem suum, et conscientiamintns non lavabant, nec
cimarum exigebant etiani oluscula, qtii non soluni curabnnt mundare a sordibus pravilalis. TJnde et
non curabant roajora, si aut ipsi ant populus negli- apud Matilisstini,calicis et paropsidis a foris munda-
geret, veriun eliam nec si in Deum quisque atro- tio figurate introducitur; apud Lucain vero caiicis
ciora deliquisset, corrigebatur ne peccaret. Unde et et cntini lavaiio comraemOratur.955 Calicem qui-
in fine sententiam quain bene concludil suam, duces dem ainbo dicunl, quod vas ad potandum semper
cmci,excolantes, vel, sicut alii codices habent, /i- habetur. Ergo paropsidem non ambo dixerunt, sed
quantes culicem, et camelum glutientes. Ubi subau- ille qiiidemcalinum, iste autem paropsidem. Utrum-
diendum quod supra dixerat, Vx vobis. Quia mini- <C que tamen vas ad vescendum paralur. Et ideo per
maquxqueofferendo clarificabant, hoc quippesignifi- hxc duo non incongrue, corpus et anima integer ho-
cantius excolare vel eliquare sonat, quod menlhain, mo acejpitur; ut per ea vasa quibus nutrimur in
anetura, cyminum, seu quxlibet parva, qux per cibo aut polu, totus figuretur homo, et moneatur,
culicem denotanlur, quod ita pompatice ac lucide verbo intus lavari et pasci. Quia non in solo pane
parabant offerre parva, ut omnis diligentia in his vivithomo (Matth. iv, 4), sed in spiritali cibo potu-
commeqdaretur olusculis. Et itleo, quia ex vitio que, quibus interior recrealur. Et ut intelligasquia
offerenlium, etiam et ipsa imrounda fiebant, nec vasa hxc non propter se sunt assumpta, audi qnid
immerito culici comparantur, quod el parvura et sequitur : Pharitwe cwce,mundapriut quod intut ett
954 immuiidum est animal, sicut et camelus ma- caliciset paropsidis ul fiat et id, quod deforis est,
gnum. QuOd pessimi sacerdotes tunc glutiebaiil, ihundum.Non enira videtur congruere ut Judxi de-
cuin maxinia Dei mandata propter ventris ingtuviera foris lavarent vasa sua, et intus immunda essent,
absorbebant, riec curabant quid autipsi, aut populus qui tantum sludium in eorum baptismalibus, et pu-
peccati in Deum comroitteret. Nec enim esuriebant rificalionibus 'adhibebant. Neque putanduro, quod
et sitiebant justitiam, et ideo possessi a dxmone, ideo Dominus de lavando, aut non lavando,
"
lamgrandia virtutum opera, ac si immunda et tor-' vasa sua , eos reprehendat, ut de his curam
tuosa, gibbo depressi avaritix glutiebant, ne imple- gereret; sed ideo de ablutione vasorum exeniplura
rentur opera qux jussa eranl. Omnes namque ho- trahil, tit perhoc ipsi ad se redeant.elmundentseab
mines aut judices sunt aut rectores, spiritales yide- omnibus inquinamentis, tam intus quam deforis, ut
licet aut mundiales, aul certe reliqui subjudicibus sint sancti et munrii menleei corpore.Quodsi auriire
Sunt et rectoribus. Quibus necessaria est, tam qui vellent, essetit ulique beati, quia beati mundo corde,
prxsunt, quam et qui obsequuntur, fidesvera et ope- quoniam ipsi Deumvidebunl (Matth. v, 8). Qux ni-
ratiobona, ut possint percipere has beatitudiiies, niirum beatiludocontraria eslvx quodeis ascribilur,
qux huic loco conlraria jungunlur, Quoniam beali quia in omnibus inltis malis repleti erant. Siquidetn
qui esuriunt et sitiunl justitiam (Matth.\,Q). Hic elux ipsi erant calix el calinus; quiaforis niiidos se ja-
beatitudines veniunt contra hoc unum vx, qnop ctabant, in habitu, in sermone, in veslibus el phy-
honquaii) ab invicem bene separahlur; quia nec Iacteriis, et in omnibus simutatis operibus, sed ritens
judicium in quo juslitia servatur, sine misericordia corum et conscientia omnibus inquinata spurcitiis
•sse debet, nec misericordia sine juslitia Coronatur. et vitiornm sordibus. Nam quidqiiid fecerit horiio?
781 EXPOSITIO IN MATTILEUM.- LIB. X, CAP. XXffl. 782
noii ex conscientia bona, neque secundum Deum, a A A.fuerint opera tenebrarum. Propterea et per exag-
forisquidem mundusvidetur, ab intus autero plenus geralionem dicuntur plena ossibus, el dealbata se-
est doloel hypocrisi. Tales quippe sunt omnes, qui pulcrrihypocritarum. Quoniam cum 957 hypocrisi
roagisgloriam mtintii quxrunl, quam Dei, et plus etiniquilate replenlur homines, omnibus replentur
hominibus gesliunt placere quam Deo. Quibns, malis. Quaevitia nullum ecclesiaslici ordinis gratlum
quidquid fecerint boni, dumnon bonosludio faciunt, relinquunt inlaclum, dum et marlyrii simulatores
nthil prodest; quininio obest, quia unde foris renite- inveiiiunttir, et apostolos falsos fuisse probatur. Si-
scunt in opere, inde raagis inlus sordescunt in niiliter et in universis invenies ordinibtis personas
mente. Et si hona facere hujusceniodi bomines vi- ostentationem sectanles virtutum, nec tamen ha-
denlur, peccalumest, quanto magis cum ipsa com- bentes. Et irieo tales enruindero virlutum, qua3 ba-
inillunt eriiniaa! Et ideo talis apta est comparutio, bere sesimulantinimici probantur
et vasorum exterius ablntio, quoiuiu usus inlerior Vw vobis,Scribw et Phariswi hypocritw, qui wdi-
est. Qtiia si vas obsorduerit inlus, quid proficiet si ficatis sepulcta prophetarum, et ornatis monumenta
lavetur tanttim exterius? Idcirco semper nitoc vir- justorum, et dicilis : Si fuissemusin diebus palrum
lutum requirendus 956 esl inlerius, et purilas nostrorum, non essemussocii eorum in sanguine pro-
nientis. Quia beati raundo corde, ipsi Deum vide- B i phetarum, ac reliqua. Quanlum ad superficiem ver-
bunt. borum spectat, non satis juste neque ralionabiliter
Vw vobis, Scribwet Phariswi hypocritw, quia si- comminari videtur adversus eos qui'xdificabant se-
milet etiis sepulcris dealbatis, quw a forit parent ho- putcrn mortuorum, et ornabant monunienta justo-
minibut tpeciosa, inlut vero plena sunt ossibus mor- rum, sicut el.nos nunc sanctorum fatimtis quorum-
luorum et omni spurciiia. Videtur namque licet libet, qui apud nos requiescere probantur. Quinimo
diversis verbis et sentenliis idipsum repetere, dum laudahile aliquitl faciebant, dum et eorum xdifica-
semper eisdem unum vx replicat, unamque eorum bant et ornabant sepulcra ; etiam et opcribus pa-
hypocrisin daiunat. Hinc est quod sequitur : Sic et trum suorum, qui atisi sunl in eos mannm mitlere,
vos a foris quidem parelis hominibusjusti, intus au- non consentiebant, dicenles : Et nos, ti fuistemusin
tem pleni estit hypocrisi et iniquitate. Sed dum ac- diebus patrum nostrorum, non essetnussociieorumin
cumiilanlur peccata supra peccata, etboua quxfiunt sanguineprophetarum. Quomorioergo si tales erant,
ficle transeunt ad crimina, mulliplicalur illud unum dignum erat ut illis v* imminerc prxdiceret? Ne-
vx loliescum augetur, ulillud ultiiuumunum in sep- queenim icieoculpabiles erant, qnia filiieorum erant,
tem suis partibus compleatur. Nam hypocrisis el ini- quoniam non ex arbitrio alicujus venit cujus sit fl-
quitas, quibus repleti erant Scribx el Pharisxi, ipsa 'v Hus, boni viri an mati. Quod si in nullo horum de-
sunl ossamortuoruni el immunditix universx. Quia Jictum est, restat quia non ideo rci sunt eo quori
hypocrisis, quamvis sil aliqua simtilalio boni, acsi boni erant, secl quia imitatores parentum suortim
os, mortua virtus est. Unde et virlules in Scripturis erant, quos culpabant. Propter quod patet bona vir-
sacris ossa dicuntur. Non tanien habent ossa illa tuluui qux videntur fecisse, non propterDeum, sed
quibus replenlur sepulcra aliquid vitale, ex eo ficte ut lattdarenlur apud homines, agebant. Unde
quodvidentur bona esse dum simulate fiunt.Os sunt, ait: El vosimpletemensurampalrum veslrorum.Non
ut ila dicam, virtutes qux siinulalx sunt, mortua enim impcrat ut faciant qux non oportet, sett prx-
justitia est, et mortua castitas, aut virginitas, seu dicit qux ipsi facluri eranl, et jam in mente molie-
cxtera, qux fictefiunt. El hoc vult ostendere beni- bantur. Ipsi namque sibi facinorumsuoruin testimo-
gnissimus Salvator, quod omnis virlus simulata nium reddebanl, et esse filioseorum qui propheias
niortua virtus est ; qninino nec virlus, quiasinefide occirierant se monslrabant; quamvis sepulcra vene-
esl. El ideo taiis virltis lalisque justilia mortua est, rarentur, cum quitlquid in diclis eorum erat rieChri-
qux propter Deiinifacta non est; tintle non justitia, sto, conculcabant. El arihuc quod erat minus, sup-
r.on virtus, sed simulatio est.-Nec immerito igitur' plentes ad interfeclionem propheiarum aique j'usto-
corpora peccalorum, sepulcra dicuntur mortuorum, rum, Christi occisione compleverunt. Quapropter
et ricalbata,dum exterius renitent quibuslibet orna- impia posteritas, licet parenlum facta deieslata sit,
i:ientis, et anima intus mortua est, mullis repleta vi- prophetarum libros venerelur, juslorum memorias
linruin feloribus. Nec itaque vivens pulanda est,i cxornent, sepulcra instaurent, ut tali rcverentia
quoenihil mundumaut spiritale agit in corpore pec- extra culpam palerni sceleris 958 se ostenriant.
cati. Et sicut sepulcrum quandiu clausum est, a foris> Putas quod extra reaium sint, et extra piaculum
putchrum virietur, et, si fuerit apertum, horribile : gravissiini sccleris, qni Dominuinprophetarum occi-
sic et simnlatores bonorum, quandiu non cogno- derunl, qui tle illo oninia qux gesla sunt prxdixe-
scuntur, laudabiles xstimanlur; cum autem cognitii runt? Et itleo Dominus, Implete, inquil, mensuram
fuerint, abominabiles inveniuntur. Quibus ut paci- palrum vestrorum.Ac si dicat: Vos qui ea detesta-
fici sint, Deoaut sibi valde contrarium est; et ideo) mini qux a patribus vestris sunt perpelrata, mulli-
prinium dum se perimunt, nec beati esse possunt, plicalo fenore criminis, adimplele mensuram. Quia
nec filii Dei vocari, quia pleni sunl morluorum ossi- tunc ari plcnum (it persecutio membrorum, et totius
bus. Tanta quippe stint oss;i in eis spurcitix, quantai corporis interfectio, cum prxcidiliir capul, ci oninia
 785 S. PASCHASHRADBERfl ABBATISCORBEIElSSlS 784
w
hinc inde membra conquassantur. Nam patres Scri-,A nem irapraesentiarum inlelligat tormentorum. Se-
barum et Pharisaeorum non ferenles increpationesi quitur:
prophetarum, persecuti sunt eos, et occiderunt. Si- Serpentes genimina viperarum, quomodofugietisa
militer autem et filii increpationes Cbristi non (e- judiciogehennce? Yerum quodserpentes omnibus
' prae
rentes propter peccata sua, cum scirent eum esse animalibus astuliores sunl; sed astulia eorum non est
Christum et Deum, Dei filium, quia irrevocabiles in bono, sed in malo,
semper euim aspiciunt ut no-
erant e culpa, non timuerunt ineum manum mittere. ceant,et latere ita omnis hypocrila et frau-
possint:
Sic ergo, iector, invenies, per omnem progeniem' dulentusaslutior vult esse cseleris
filii coluerint sau- hominibus, el cogi-
Judaeorum, quod semper quasi tatquomodoalium decipial astutia sua, et cum de-
ctos, quos patres occiderunt acsi malos; et prophe- ceperit, sic se agit quasi neminem feeserit.Genimina
tias eorum quas illi abjecerant isti venerabanlur.
viperarum, quamvis de hoc capitulo supra jam dixe-
Et hoc non ideo faciebant ut singuli suam inno- rim, hoc loco ideo ita vocantur,
centiam servarent, sed ut invicem domestico se quoniam per singuias
generationes invicem sua facta condemnabant, el
judicio condemnarent. Quod vitium etiam inter Chri-
slianos cavendum est, quia semper unusquisqiie anle _ semper patres reprehendebanlur a filiis, sicut et
illi rursus a suis rescindebantur nalis. Et talis
aliena reprehendit peccata quamsua. Et ideo Pha-1 est viperarum natura. Quomodo, inquit, fu-
risaeorumvitia septies repelita, si voiumus intendere, quippea
nostras nunc in tempore apertissime tangunl con- sedificalis gielis judicio gehennse? Acsi dical: Nunquid quia
sepulcra prophetarum? Nunquid non Deus
scientias. Sicut et hoc unum, quoniam mulli sunt occulla cordis
dijudicat ? Nulla ergo sanctilas vel
nunc mortuorum sanctorum cultores, et viventium
justitia est sanclos colere et venerari, et contemnere
bominum, quos diligere Deus jubet, persecutores. sanctitatem. Quia primus gradus est pietatis, justi-
Quapropter attendat unusquisque, quia hsecnon so- tiam et sanctitatem diligere, tum demum sanclos,
lum illis dicla sunt, sed omnibusnobis postmodumna-
quia sancli sunt. quos sanctitas Dominoconsecravit.
seUuris.Quodsiadillos solosdictaessent, illisquidem ldeo ecce ego mitlo ad vos
prophelas el sapienleset
dicta manerent, et non scriberentur; nuncautem et
Scribas, et ex Ulis occidetis, et crucifigetis,et ex illis
dictasuntetscripla.Dictasiquidem propter illos, scri-
ut ita lo- flagellabitisin synagogii vestris, 960 et reliqua. Ubi
pta vero propter nos. Quoniam in his septem, considerandum est, quam reddat causam, cum ait:
quar, maledictis, licet a quibusdam parva videanlur
Ideo ecce ego mitto ad vos prophetas. Supra enim
quse connumerat, omne corpus depingitur vitiorum, dixerat: Implete mensuram patrum vestrorum, om-
septem principalibus concretum criminibus, et pro-
t
Q nino non ideo dixit ut imperaret, neque ut facereut
pter hypocrisim duplicatum. Unde dum seplies vae
ac si in futurum inle- quod jubere videtur. Sed nec hoc loco ideo eos mittit
illis, prophelia enuntiatur,
describitur, In etsi unum est quod dmumeral prophetas et sapientes, ut occidant,
gritasgehennae qua vac, aul flagellent, et crucifigaut, sed quia dixerant: Si
mulla tamen drflerentia tormentorum; sicut et in
fuissemus in diebus patrum nostrorum, non essemus
paradiso, quamvis una sit beatitudo, cum octo di-
socii in sanguine prophetarum, volentes se coram
numerenlur, multacadraodum mansiones, et diversus hominibus
orde meritorum. Simiiitudo 959 qusedam est in justificarc, et non coram Deo, qui cord*
hoc Evangelista, quod hinc inde, acsi a monte Ga- conspicit singulorum, et discernit conscienlias hy-
Ait ideo : Ecce ego milto ad vos prophe-
rizin, seplem beatiludines proponita monteHebal, pocrilarum.
e tot maledicliones et sceleralis tas et sapienles.Ac si diceret : Ideo eos ad vos milto,
quasi regione impiis
Judaeis, propheticemagisquamoptantisaffectu osten- ut ipsa opera vestra quse facturi estis homicidalia
dit; ut singulaegenerationes i,ro suis discernanlur appareant, et convincamini quia filii eslis patrum
meritis. Et sicut illa qiue tunc prolala sunt jam com- homicidarum, et inlelligant universi quia Deus sum
pleta videmus in Judseis: ila nunc Evangelisla scri- ego, qui corda conspicio et probo singulorum. Elideo
bens more patrio insinuat pro certo Judaeiset om- praedico vobis, quod occisuri eslis eos, et flagella-
nibus in Chrislo credentibus, quod et ista ex ore " bitis in synagogis vestris, cl lunc implebitis niensu-
Domini quaeprolala sunt complebuntur in sanclis et rara patrum veslrorum. Quia etsi illi eos occiderunt
peccatoribus. Unde et illa sicul ultima beatitudo esl: qui olim prsenunliabant de adventu Filii Dei, vos
Beali qui perseculionempaliuntur propter justitiam perimiluri eslis eos, qui jaui advenisse teslantur. Et
(Matth, v, 10): ita et hoc ultimum vae, quia pleni liseeest mensura, quam nou bene palres vestri im-
«rant ossibus morluorum, ct complcturi mensuram plcverunt. Sed vos, quia prophetas occideruntelsan-
patrum suorum.ul occiderenl prophetas et sapienles, clos, eamdem mensuram imptebilis, et adhuc pejora
etiam ipsum Dominum. Pro quibus omnibus claraat facturi eslis, qui etiam ipsum Dominum propheU-
vox sanclorum sub ara Dei: Vindica, Domine, san- rum occisuri eslis. Nec lamen quantum ad verba
guinetn noitrum qui effususest (Apoc. xvi, 10). Et exspectat Christi, de sua morte quidquam hoc loco
per Prophetam : Redde vicinis nostris sepluplum in loqui videtur, quia mors ejus, quam sponte suscepit,
sinueorum (Psal. LXXVHI,12). Quaemulliplicalio saius erat omnium, etiam eorum, si post perpetra-.
numeri hic reddita est, sicut et in Cain ab initio tum scelus ad eum redire vellent; unde et in cruce
preesignala, "t multitudo sceleralorum plcniludi- pre illis rogat. Sed magis nunc illis imputare videlur
7S5 EXPOSITIO 1N MATTHJEUM.— LIB. X, CAP. XXIII. 786
moriem apostolorum, caelcrorumquesanctorum, qui. \ Judaei necdum erant, sed comphces Cain jam mah
nolentes occisi sunt. Et idco forte dicit: lmplete 962 cl homicidaeerant. Unde licet, secundum usum
mensuram patrum vestrorum, et non superimplele. humanum, multaesint generationes juxta terrarum
Quod si diceret apertius de se, illis monslraret quod diversitates, juxta Scripturarura consuetudinem, non
futurum erat. Nam benigni et justi judicis cst, suas amplius quam duaein iine colliguntur. De quibus ab
injurias magis contemnere, et aliorum vindicare. initio duae construuntur civitates, Babylon scilicet
Idcirco Dominus quia justus est et rectus, videns misera, et Hierusalem beata. Et sicut uni earum
corda eorum dolo ac fraude plena, et coacervata omnia repromitluntur bona, per omnes Scriptura-
peccata parentum et eorum, ita quantum ad volun- rum paginas, sic alteri, simul ac si uni, prophetice
tatem eorum exspeclat, et propositum cordis, jam imprecantur omnia, et denuntianlur mala. A san-
mensura patrum impleta esset, non immerito ait: guine, inquit, Abeljusli, usque ad sanguinem Zacha-
Ideo ecceego mitto ad vos prophetas; quia jam apud riw. De Abel autem nulla est ambiguitas, quin ipse
Deum, qui corda inspicit, quasi homicidac erant, sit quem Cain frater ejus occidit. Justus autem non
quorum malilia in proposilo erat ct voluntale. Hinc solum nunc ex Dei sententia, verum ex Genesistesti-
961 q»oque propheta ait: Declinanles autem in monio comprobatur, ubi accepta ejus a Deo narran-
obligaliones,adducel Dominus cum operantibus ini- B tur munera. Sed de Zacharia, quis sit, qui Barachiae
quitatem. Prophetas aulem et sapientes, ac Scribas, filius narratur, multa dubietas est, quia multos legi-
apostolosvocat, vel eos quos cum eis misit ad praedi- mus Zacharias. Et ne libera daretur nobis facultas
candum. Quoniam sicut scribit Aposlolus ad Corin- erroris, additum est, quem occidistis inter templum
thios, varia fuerunt dona in Ecclesia Christi, quos et altare. De quo beatus Hieronymus multa se legisse
postiit Spirilus sanctus, alios quidera prophelas, qui testatur in commentario suo. Sed Origenes astruere
futura prsenuntiabant; alios sapienles, qui plenissi- conatur, quod ille se facile refellere posse proflte-
mam in Christo habebanl scientiam, et noverunt tur. Hunc Zachariam patrem fuisse Joannis, maxirae
quando deberent proferre sermonem; alios Scribas quia ejus interfectionem Christus eisdera imputat
in lege doctissimos, qui sciebant proferre de cor- Judseis, quibus loquebatur, et non patribus eorum.
dibus suis nova, etc. Et ex illis occidelis, sicut Quem occidistis, inquit, inter templum et altare. Sic
Paulus decollatus est, et mulli alii; et crucifigelis, quippe ad eos verbum dirigit, quasi et ipsi ita esse
sicnt Petrus crucifixus est, et Andreas cruce in negare non possint. Sed quomodo fuerit filius Ba-
eadem suspensus; nec non et Slephanus lapidatus, rachise fatetur, de Scripturis sanctis non posse pro-
qui primus marlyr Domino occurrit, olira ad hoc bari, nisi forte, quia Barachias benedictus Dei ex
electus. Unde nec immcrito nomen accepisse cre- G Hebrseo interpretatur, ipso leste Hieronymo, jure
ditur, nam Stephanus Grsece, Latine vero corona possit Zacharias benedictus Dei filius dici, eo quod
dicitur. Et ideo provide satis ex praesagiosicut ex ex genere sacerdotali pontificis filius fuerit; qui st
nomine, designatus est ante alios coronam gestans non benedictus Dei esset, sacerdos fore minime
in capite, minister gloriosus coronatus occurrit. Fla- posset. Caeterumde occisioneejus dicit se talem per-
gellati vero discipuli in Actibus leguntur apostolo- cepisse traditionem, quasi fuerit aliquis locus in
rum. Quaeomnia deinceps, qualia et quanla fuerint, templo, quo virginibus solum erat licitum stare,
ubi vel ubi passi, nemo est qui enumeret. Sed sicut non permittebatur ei eo in loco stare. Beata vero
islo trino numcro omnes eos qui passi sunl, ab eis Maria postquam genuit Salvatorem, ingrediens tem-
collegit: ita et quotquot passi sunt genera torinen- plum ut oraret, stetit conscia sui pudoris illo in loco
torum connumeravit. Unde sequitur, et persequemini qui virginum erat. Prohibentibus autem Scribis et
de civitatein civitatem.Hoc quippe quam frequenter Pharisaeis, qui noverant eam filium peperisse, Za-
fecerint, ipsa historia prodit, expellentes eos de charias divini mysterii jam plene conscius, eis dici-
Judaea, ut ad genlium solitudines, licet inviti, trans- tur restitisse, atque dixisse contradicentibus ei: No-
irent. lite prohibere quoniam 963 digna est virginum lo-
Ut veniat, inquit, super vos omnis sanguis justus, " co stare, quoniam et ipsa virgo est. Qua de causa
qui effusus est super terram, a sanguine Abel justi, principes sacerdotum commoti, quia Christum prae-
usque ad sanguinem Zachariw, quem occidistisinter dicabat, quasi manifestissime contra legem agen-
lemplumet altare. Et lioec est plena mensura pec- lem, et in loco virginum stare concedentem mulie-
cati. Propter quod possibile non erat, qui talibus rera, de qua Christus natus non negabalur, occide-
conclusi actibus detinebantur, ut effugerentjudicium runt eum inter leraplum et altare, viri generationis
gehennae.Quod denique ait, super vos, non sic acci- illius temporis, vel forte cum quibus loquebatur.
piendum aestimo,quasi dicat super.eos lanlum qui Quibus ita diclis, prosequitur idem Origenes et in-
impraesentiarumerant, cum quibus et de quibus fert, quod si hujusmodi traditionem non credunt,
longe jam diu loquebatur. Sed cum dicit, super vos, exigamus ab eis rationem, quomodo quasi filios eo-
tam simul patres, de quibus supra dixerat, quam eil rum qui occiderunt prophetas, exprobrat Jesus illos
filios et omnes eorum coraplices, ac si in uno cor- occidisse Zachariam, neque ad patres hoc retorquet,
pore, comprehendit quos simul malos mox unami sed quasi ipsi eum filii occiderint inter templum et
gencraiiooem esse ostendit. Nam in tempore AbelI altare; ad praesentes enim Ioquitur Pharigaeos et
 *87 S. PASCHASURADBERTl ABBAttS CORBEIENSIS 78&
Scribas, quem vos occidistts. Quod si, non fecissent, \ dendus esl super terram, ut eos deterrerel a propo-
utique riegare habebant, quod non fecerint, et eum silo, sed qui effusus est. Sequitur :
mfamare, quod faisa eis objiceret. Unde Christns Am«udico vobis, venienl hatc omnia super genera-
iale aliqUid vult introducere; quasi dicat: Vos qui lionem istam. Diximus jam supra, generationes duas
-a esse in Scripluris divinis, malorum sciticet et bono-
sanguine prophetarum vos excusalis et dicitis:
• Si
fuissemus in diebus patrum nostrorum, non esse- rum horiim : de qua dtcilur : Haic esl generatio qtim-
mm socii eorum in sanguine prophetarum, et aedifica- renlium Dominum, quwrenlium faciem Dei Jacob
\fe sepulcra cortim, per hoc quia ausi estis istnm (Psa(..xxm, 6). Et in alio Psalmo de omnibus san-
occidere, leslimoniiim reddilis vobis, quod homici- ' ctis : Generatio rectorum benedicelur (Psal. cxi, 2j;
ffarum palrum vesirorum lilii estis, iet ideo mensu- sic ei in quaniplurimis locis. De malis vcro, et in
rani eorum in omnibus adimpletis. Quod si aliqUis praesenti loco, generatio viperaruni. El requircnlur
ftbjiciat, qnare non dixerit usqtie ad sanguinem haecomnia a generatione isla. Et in Ezecliiel (cap.
Joannis? qnia Joannem illi non occiderunt, sed us- xiv, 14, 20), cum peccata terrae descripsisset, Si
que ad sangiiinem Zachariae, in qno finis fuit om- Noe, el Job, et Daniel, inquit, ibi fuerint inrenti,
ninm prophelarum et >egis,sicut ad Joannem. Alias non dimittentur peccala terrae illius; omnes justo?
adtem, quid causae exstitit, trt hos duos eligeret, a B volens inteltigi per hos tres, qui similes fuerin1
quo et ad quetit usqrie omnium sanctdrum sanguis, virlutibus eorum. Sic et isti, qni similia Cain
qui elTususest, exigendus esset? Nisi quia in Abel aut Joas, aul cuilibet perseculoruhi gesserun'
persecutio inilium sumpsit, et de veteribus sanctis, contra apostolos, aut contra quoscunque sanctos,
qtii Occisi sunt ante passionem Christi (sicul praefa- una generalio siraul referuhtur. Quae omnis ge-
tusVir tradil) hic ultimus fuit. Tamen Jieatis-imns neratio cum collecta fiierit ih fine, venient
WiClbnymus,sicilt in commentario ejus legilur, hunc 965 super eam profeclo haecomnia quaegess.erunt.
Zachariam filiura Joiadae sacerdotis fuisse afflniiui, Sicut e contrario ea bona, quaeper singulas genera-
* Joas rege peremjftlam, licet iderii Orlgene* de nb- liones a conslituliohe mundi, omnes sancti operali
miiie longe aliter dicat. Uniim, inquit, legimus Aza- stlnt, novissime sunt recepturi, qui receperunt Chri-
rfem lapidatum, Dliiml Joiadae sacerdotis, eo quod stiim. Itaque omnia mala, quae per singulas genera-
af^uitfret populum. Scd ille et ex nomine, et iexloco tiones a constitutione mundi contraxerunl sibi omnes
^uo occisus est probat eiim fuisse Zachariam; et iniijui el sanctorum interfeclores, super novissimos
qut>&Joas patri ejus reddiderii nlala prO borlis. Et Jiidaeos venerunt; qui nbn soliim Christum repule-
lileo dicunt qnod hos duos posuerit, ut magnitudo runt et sanctos, verum et interfecerunt. Quia sicut
pftculi demonstraretur, et co«equaretur immanitas '- nunquam lanta gratia Dei donala est sanclis liomi-
weleris. nibits, qualis el quauta in Christo : lla nunqeam talis
964 Q*iia Cain OicWit fratrem Siium, nulla et tahtus inleHtus, qualis et qilanliis venit siiper
«xistehte causft»et Joas*,Iflcliariam, filium Joiadae miseros Judaeos, qui et Christiim peremerunt, et
•aeerdotis, qiii nutrierat euni, et eripuerat de mor- sanctos sunt persecuti siiie uiia cordis pdenitentia.
tef nec non in templo septem Siihis occullaverat, Et liaec extra ilta omnla dico, quae passi sunl a Ro-
.cnm inierficeretur omne semen regium, ac deirtde manis, et paliuntur quotidie Captivi. Neqtiaquara
posiea eum in regno consllluit, el instituit dum vi- igitur dico, qiiod omniuni praecedenlium impiorum
tlt. At ille, horum OmniUnibeiieficiorum oblitus, fi- peccata venient super eos qui tunc affueruht, cl fe-
lium ejiis (quod scelesiius est) sibi colluctaneum, cerunt quae narrantur; sed dicimus , sicut omnium
occidit inler leinptiim et altare, id cst, tit qiiidam sanctorum justitiae, non lanta merueriinlpielatis Dei
volunt, inter parietem templl et altare incensi, nt bona, quanla donata sunt per Chrisium : sic el su-
leelestius fattl causa Innnstrelur. Scd nos possumus per Judaeos qui irucilixerunt Chrisium, et persecuti
ifller templum el aiiare dicere eum occisiim, ut ge- sunt discipulos ejus, tanlum accrevit malum, quan-
nus est tocutionis, inter sacerdoles et plebem, in tum milli alii perlulerunl prius. Altamen omnis san-
quibus omhis sunima colligitur; referentes templum guis, et omnia quae gessemnt,-venienl supergene-
adpopulumtaltareverbadsacerdotcs.inlerqiioseliara raiionem istam, ut omnes simul in commune susti-
sanguis prophelarum effosus est reliquus. Alii vero neant el recipiant singuii suas partesquas cbntraxe-
mter ruinas leitipli et altare, exterius qnoil erat ho- runl; quorum malitia, quia unita ab inilio usquead
ttiarum. Et idBOhoc facliim dicunl, quia cmn esset finera fult, jusiuin est ul et pcena uha sit, ac si
propheta Dei, regem et popultim non cessabat ar- unius corporis. Alloqnin legat prudens leclor Jo-
guere eo quod Obiiiitterent legem ct immotarenl sephum , et videat impraesenliamm, quanta vene-
diis. Ex quibiis omnibiis colligitur grande facinus runt super Judaeos, ut corpbraiia paterehtur, qnalia
,in utrisque quos proposuit Salvalor, commissum. passi sunt a Romanis; ita repuisi a Deo, ut adhuc
Yeruratamen quid horum veiius sil, videat prudens hodie ludibrium sint universis gentilius. Tum dehium
lector. Ego autem nequaquam dixerim quod hos duos poterit perpehdere quanta et qualia restaitt impiis et
'
Salvator assuinpserit siiie causa; a quo et ad quem sceleralis, ciim Deusomnia judicare et singulis red-
usque sanguis sauctorum requirendus sil, qui etfu- dere sna veniet.
•us m snpvctefram. Et iieutiaquam dixit qui fun- Hiarntulem, tHerutalefn,qua'occiditprojfhelaset(a
789 EXF0S1TI0 IN MATTHJEUM.— LIB. X, CAP. XXIll. 790
pidat eos qui ad te missi sunt. Haer quippe vox plan- A fitiiis Barachiae. Quam forle dissonantiain nouiinis,
gentis est et dotentis, sicut et alibi dicitur : Videns aut diversitas inlerpretuiri feeil, aul varietas codi-
Jesus civitalem,fievilsuper illam (Luc. xix, 21). Non cum. Sed quomodo Hierusalem occiderit prophelas
enim pius et clemens Dominus, tanlum de nece recle quaeritur. Non enim ipsa murorum aedificiaeos
samtortim suorum habuit lamenltim, neque de san- occidisse credunlur, sicnt nec Dominus saxa et pa-
guine prophetarum omnium qui effusus est ab illis, rieles plangere probatur. Sed sic dictum est, ul vulgo
quanliim flevisse legimus de hac misera, et luxisse, dici solet, Conclamavit tola civilas, et, Egressa esl
sciens quod electis suis gloria per haec parabalur. omnis eivitas obviam ei, pro liis qui sunt in civitate.
966 Sed de illorum interilu plangebat, ac si be- Unde et ipsi quam bene concives dicuntur qui eos-
niguus el jiistus Dominus, quos mtillum dilexerat. dem occiderunt, qnorum causa dicilur, Hierusalein
Fleclebat enim etim nimia clemenlia ad lamenlum, occidisse prophelas. Et noianduni quia non dixit,
et revocabat justilia , ne tantum malum diulius pa- qnae occidisli et lapidasti, sed quae occidis et quae
leretur abire innlium. Et ideo lacrymas fundebat pro Inpidas. Ac si dicatur : Hoc proprium habes, et quasi
impiis , volens eis clemeniiam prsestare, scd prohi- jam naluralem consueludinem, ultapides sanclos et
bebat eornm impiclas , et juslitiae virtus. Quia lunc occidus. Non enim cessavit Chrislo perempto, dein-
"
est vera misericordia, si justilia non Inedatur.Ac per ceps occii|ere ad se missos, quse prius prophetas non
hoc haecvox qua dicitur.Hierasa/em', Hierusalem, non metuebat perimere, sed eadem fecil aposlolis quae
minus deterrentis esl quam et plangenlis; si forte prius fccerat ad se missis. Ac si diceret: Quoinodo
terrore coinpuncti cessarent a reatu, et lamentis sanaberisquae nullum ad le medicum venire permit-
provocati, formarentur ad poenilentia! luclum. Ac lis? quinimo omnem medicinam conculcas , idcirco
per hoc palet sensus, quia inipii et peccatores pro- quoinodo tibi p:ircam, quaemeis non parcis ad te
vocant sibi iram, ne mereantur ullam clementiam. missis?
Qure occidis prophetas, et lapidas eos qui ad le missi Quoties volui cvngregare filios tuos, sicul gallina
sunt. Rursus Origenes refricare videlur quae supra conyregalpullos suos sub alis suts, et noluisii ? Et quae-
dixerat, et quaerit quomodo Salvator, coram Judaeisi rendum quos dicat jilios, vel cur dical, quoties volui,
loquens (inter quos erant Scribae et Pharisaei, qui quasi qui frequenler eos congregare voluerit, cum
gloriabantur in legis scientia etprophetarum),qua ra- manifeslum sit non nisi semel eos in corpore do-
lione dixerit Hierusalem occidissepropheias,et lapi- etiisse? Et si voluit, qnid est, quod non fecil ? Cum
dasse ad se inissos? quod non satis divina probal omniu quwcunque voluit, sicul Prophela ranil : Uo-
hisloria, quse in Synagogis eorum quotidie legeba- minus in coilo el in lerra fecit (Psal.. cxxxiv, 0). |)e
"
tur, nisi tinum A^ariam filium Joiadae, quem legimus qua quaestioneetsi salis jam supra tractavi.et niinr
lapidalnm; el propterea, inquit, videndum, ne forte: adhuc dicam, quia si noluisset eos ad se congregare,
oporle.il ex libris secretioribus (qui apud eos legnn- prophclas et aposlolos, nunquam ad eos toties mi-
tur) hoc verbum Christi ostendere , et non solumi sisset; qui stiis ivonpepercitj ut ei parceret pecca-
Christi, sed etiam disciputorum ejus, Stephani vide- liici, et eoruin vitam neglexit, ut islius mortein non
licet protoinartyris et aposloli Pauli. Stephanus nam- ; vkleret, etiam et seinetipsum in morlem tradidit.
qne dicit : Quem proplietarttmpalres vestri non sunt', Sed quid esl, quia non fecil quae voluil, nisi qtiia
liertecnti ? Et occiderunt eos qui pranuntiabanl dei justus est, et jtisliliain semper dilexit? Idcircoaiiler
advenlu hujus, cujus nunc vos prodilores estis et ho- non poltiil, quia non debuit, quoniam insanabilis
micida' (Act. vn, 52). Et Paulus quoqtie Thessalo- erat passio ejus, quia, ut 968 'la dicam, vicil ar-
nicensibus : Vos, iuqtlit, imilatores factiestis, et fra- tem divinam, el omnes meilici spirilales, ad cam
tres Ecclesiarum Dei, qum^utit in Jud&a, Christoi niissi, defecertint in omnibns quae pro illa egernnt,
Jesu, quoniam eadem passi estis et vosa coniribulibusj el ideo non esl curala. Qnain si perdere voluisset,
veslris, sicul el ipsi a Judmis qui Dominumocciderunt: nunquam per se ad eam ipse venisset. Sed quid fa-
et prophetai, et vos persequnntur (I Thess. n, 14). AdI n ceret ei, dum probatur modis omuibus ipsam vivere
Hebncos quoque : Lapidali sunt, serrati snnt, et gla-. nolnisse? Quoties autem quoddicit, non solum ad id
dio mortni sunl (Heb. xi, 37), el caetera qu;e dinu- respicit tempus dum carne in mtimlo fuit, verum et
merat, de quibus omnibus loiigitmcslproseqiii, quae . ad reliquum; quia stibstantialiler Cliristus cum eis
praefatusdoctor replical. Hoc solum scire debemus, praesens fuit in Moyse et prophelis , in patribus et
quia nonnulla sunt in his quaeaffirmare ex divinisi : palriarchis, eliam el in angelis ministrantibus auxi-
tibris non possumus, nisi auctoritatem sequamur liiiin liumanae salulis per singulas generationes, el
Pauli et bealissimi Slephani protomarlyris. Quoniain sic adimpletum esl quod dicit, Quolies volui. Per
ipsi aliud non dixerunt coram eisdem Judaeis, nisi singulas enim sticcessioues nali sunl ei fllii, el eos
quod omnibus notissimum erat. Ac per hoc de Za- oinnes voluit congregare in unilalem fidei, ut perli-
charia si non potest approbari 967 ex iibris aullien- ceret voltmlalem Patris, sed semper ejus pravilas
ticis, tamen simililer illud ex tradiiione se perce- vicit. Super eos in moduin gallinrcexpcndil alas suas.
pisse falelur, sicut et docet quod solus Isaias serra- Unde Moyses, in Canlico, expandit alas snas sicut
tus sit, et Azarias lapidaltis tantummodo filiusJoiadae, aquila provocans ad volandum pullot suos, el assum-
el in occisione gladii solus inortuus sit Zaeharias psil eos alque porlavit inhumeris suis (Deut. xxxu, 11).
 7<S1 S. PASCHASIIRADBERTl ABBATISCORBEIENSIS 79«
Quod sane opus propiium Clirisli est, congregare, \babat, vel confovebat; ut ostenderet quod ex aquis
et ad lioc venit Filius hominisqumrerequodperierat, suo calore et sanctificatione,novum creareturgenus,
ct salvare (Luc. xix, 10). Et nolandum quod in su- quodquia isti nec Christum, nec Spiritum sanctum
periori semper tempore ipse idem fuit, qui eos con- voiuerunt recipere, ait: Ecce relinquelur vobit domus
gregare voluit, et non alter qui tunc quoliescunque vestra deserta. Ac si diceret: Quia noluislis congre-
voluit, et alter qui nunc. Unde non Deus recens est, gari sub alis meis. Et nolandum quod ait, vettra,
neque alienus, quoniam qui tunc voluit, idem fuit quaenimirum domus prius Dei fuerat, nunc jam non
ipse qui venit. Et non alicubi quam ubi erat, et non mca, neque Palris mei, sed vestra, el sjielunca latro-
nller quam qui semper erat. Etsi hominem assum- num facta est, quae auguslius in toto terrarum orbe
psit in Deum, personam non mutavit, quia incom- fulgebat prius. Nunc et Synagoga deserta relinque-
mutabilis cst, neque assumpsit alteram, quam sem- tur a Deo, cum oranis religio transibit ad Ecclesiam,
per habuit, ut quidam nuper male sensit, quod esset vel quia in vindictam crucis Christi etiam et 970
liomo nuncupativus Deus in Chrislo, vel adoptivus, templum illud destruendiim erat a Romanis.
<Hverus Deus, DeiYerbnm. Ita insipiens ut duos in- Amodonon videbitis me, donec dicatit: Benedictus
iroduceret deos, duosque Dei filios, unum proprium, qui venit in nomineDomini. Nam jtixta Lucam faci-
ct allernm adoptivum. Sed Christus, qui tunc loque- B lior sensus est, quia necdumvenerat in Hierusalem,
batur Judaeisin carne, seipsum ostendit esse unum neque hoc acclamatum eral a pueris, quod fuluruin
eurademque qui eos multoties, in Yeleri Testa- praedicit.Verumtaraenjuxla utrnmque Evangelistam,
mento, congregare sub aiis suis voluit, et portare sic accipiendum est, quasi dixerit eis : Nisi pccniten-
propter redemptionis graliam in humeris suis. Quae liam egeritis , et confessi me fueritis Fitium Dei,
nimirum alasChristi, non incongrue charilas gemina meam faciem, quae est cognitio vera de me, corde
praedicatur propler geminam substantiam Chrisli in nunquam videbitis. Quoniam nec ego vos ultra do-
una eademque persona, sub quo congregamur et cere veniara, quia amodo non congregandi erit lem-
protegimtir. Quamvis etenim quidam voluerint duas pus, sicut ante volui. Habent igitur Judaei tempus
alas Moysenel Aaron inlerprelari, melius tamen vir- sibi indultum si velint, ut auferatur velamen de
ttites accipimus divinae majcstatis, de quihus Pro- cordibus eorum, et possint videre faciem Chrisii, si
pheta 969 canit: Sub umbra alarum tuarum pro- dicant et confiteantur de eo : Benedictus qui venit
tege me (Psal. xvi, 8), spe videlicet et gratia. Quas in nomineDominiDei Patris; quia nomen Patris ad
sane alas licet isti non habuerint, divinum auxiliura, Filium est, sicut et Filii ad Palrem. Quia nunquam
dum Deo placuerunt, nunquam defuit. Et mira com- Pater sine Filio dicitur, nec Filius sine Patre. Ac
paratio de gallina proponitur; nullum enim animal C per hoc ipse in Palre est, sicut $X Paler in Filio.
eo infirmatur modo, quemadmodumgallina, in fo- Unde qtii vult ejus faciem videre, dicat et confitea-
vendo et nutriendo pullos suos. Siquidem tota in- tur: Benediclutqui venitin nomine Domini, quoniam
firmatur, totaque fit hispida et rauca. Festinat ipse, et Deus, et Dominus est. Possumus autem et
jugiter, quasi quibusdam vocibus congregare pullos per exemplum gallinaeEcclesiam, quaecorpusClirisli
suos, et assiduis clamoribus ad se convocare non est, figurate accipere, quaequolidie congregat pullos
cessat, ne per diversa huc illucque milvorum, vagi, suos, id est filios suos, quos ipsa generat per aquam
rapiantur unguibus. Sed fruslra Christus hunc im- et Spiritum sanctum, in unitalc fidei, sub remigio
pendit affeclum, et sine fructu, qui lanquam gallina virlutum. Et sicut gallina etiam ova fovet et cale-
infirmitatein assumpsit carnis , ut sub alis doctrina- facit aliena : ita et roater nostra Ecclesia, ex omni-
rum suarum eos confoveret calore charitalis , et bus genlibus collecta, educat ac nutrit filiosalienos
recrearet ad vitam. Idcirco terrena quodammodo per graliam sancti Spiritus, et facit suos; calefacit
avis factus est et domestica, ut magno corporis sui quoque eos jugiter, et fovet ac prolegit sub alis.
operimenlo tanquam alarum proteclione, pullis suis Quae nimirum alae doctores sunt ecclesiarum et
calorem superinfunderet, ut vilae immortalitatem rectores, qui quam bene, alis suis ad omnia virln-
prsestaret, et ad volatum quasi ex nova regenera-- D lum dogmata extensis, nuUis insidiarum fraudibus
tione provehereU Pullorum enim alia nascendi ratio patere pulios permittunt, sed enutriunt eos suis do-
est, alia mitriendi. Nam primum ovorum testis, ctrinis ad sublimia, quousque per seipsos ad coe-
tanquam clauslro corporis, continentur. Dehinc pa- lestia volare possint Haecidcirco dixerim, ut discat
rentis sedulitate calefactisovis nascunlur, etdeinceps prudens animus, et alia quamplurima quaeomitti-
confoventur, donec exeant ad volatum. IIujus igitur mus, brevitatis compendio, mullis in locis cogitare.
avis more Christus congregare intra se voluit et enu- Quoniam sermo divinus ac si arca Dei bicameratus
trire; ut qui jam conditione nascendi fuissent editi, vel tricameratus, pene ubique invenitur.
alterius rursus regenerationis ortu et calore confo- (CAP.XXIY.) Et egrestut Jetus de templo ibat, et
ventis Dei, ex aqua et Spirilu renati, in coelesle accesserunl discipuliejus, ut ottenderent ei adifica-
regnum tanquam pennatis corporibus evoiareut. tionet templi. Hic Marcus el Lucas, antequam exiret
Unde quam bene, eo in Ioco ubi legitur : Spiritus de templo, ac si iturus ad gentes, 971 mulierem
Dei ferebatur super aquas (Gen. i, 2), in Hebraeo viduam in figura Ecclesiae, nt Chrislum susciperel
habetnr merephet, quod interpretari dicitur incu- fide, duo detulisse minuta legis et Evangelii nar-
 793 EXPOSITIOIN MATTMEUM. - LIB. XI, CAP. XXIV. 794
rant. Et ideo, istis pius omnibus misit. Quod autera A usque dirutum , cur eliam secundo seu amplius;
ei ostendunt sedificationes templi, audieranl enira quia omnino pcenilentiaesemper dabatur locus, unde
quod dixerat: Ecce relinquetur domus vestra deserta. et ad formam poenitentium , postquam incensum
Quasi admirantes et dolentes, si talis tantaque tem- est, restauratur. Nunc vero secundum duritiam
pli structura ad nihilum redigenda sit, ut moverent cordis eorum (quia noluerunt recipere verbum Dei)
eum ambitioue tanti operis. Et propterea dicunt ad prolapsi sunt in pejus; ita ul omnis anima, quandiu
eum, sicut aliter manifestius dicit Evangelista: in se suscipit Chrislum, templum est Spiritus sancli.
Magitter, videt qualet lapidet et qualis slructura ? Cum autem post peccatum ad plenum decidit a
Yidelicetut flecterent benignissiinum Jesum ad mi- verbo Dei, nec curam sui geril perfecteulpcenileat,
sericordiam lcci illius, ne permilteret fieri quod hic semper a fide prolabilur, et decurrit; qui licet
futurum praedixerat. Vel ostendunt ei admirantes paulatim a vita elongatur , dum Deum deserit, et
propler duritiam cordis eorum, quasi dicerent; minuitur quolidie, donec ad pienum corruat in pec-
Proh! dolor, quanta est adversitas populi hujus, vel catum. Quibus ita peractis tremendum est vaide
caecitas, qui non credunt, ut convertantur, ne tanta quod sequitur, quia non relinquelur in ea lapis super
deperiret fabrica templi et civitalis, quibus Jesus lapidem qui non deslruatur. Quoniam etsi aliquid
respoudens dixit : Videtis hmc omnia ? Amen dico B videbalur habere boni operis, non lapides erant san-
vobit, non relinquelur lapis tuper lapidem qui non ctuarii, sed stipula et fenum incendio ad concreman-
dettruatur. Yerumtamen interdum cum egredcretur dum longe diu praeparata. Quapropter dum vacat,
de templo, et iret, haecdicla sunt. Sed mox ut com- inspicere nos sollicite oporlet, ut omnis coaedificatio
plevit dicendo quod futurum erat, exivil de templi pielatis in nobis integra servetur. Et si conligerit
finibus, qni conservaverat eum ne vastaretur donec (quod absit) aliquis ut iabatur, implorandus est au-
fuit in eo, quod postea faclum est a Romanis. Quo- ctor aedificiinostri,invocandus est Spiritus sanclus,
niam Jesus aliud templum aeternum jam suis para- ut recuperetur in nobis, et emundetur quod corru-
bat in coelis. Quandiu enim verbum Dei fuit apud ptum est, et commaculalum; innovetur quoque quod
Jadaeos, non est ablatum regnum Dei ab eis. Nunc depravalum est, el destructum, ut per virtutem
autem ablato eo, ipsi et civitas eorum relicta est verbi, quia sacramenta manent redemptionis nostrae,
vacua et vana : Sicut tugurium in cucumerario , et in nobis restauret dura pcenitere licet quod deperiit,
sicut civitas qum vastalur (Isa. i, 8), et dispersi sunt qui solo sermone suo restaurat universa ; alias au-
per omnes genles. Quia Dominorecedente a lemplo, tem non relinquetur in ea lapis super lapidcm ,
omnia legis aedificiadestrucla sunt, et dispersi sunt quando cogitationes pravorum et opera destruenttir.
lapides sanctuarii in omnem ventum, ac si cineres , C Quia dum perversa mens perversae cogitationi adhuc
ne ulla in eis ullra inveniatur religio salutaris. Qui perversiorem superadjicit, nihil aliud quara lapidem
profeclo locusmoratiler langet auditores et magistros super lapidem ponit. Sed in destructione miserae
Ecclesiarum. Quia etsi itla admirabilis fuit slru- civilalis, super lapidem lapis non relinquilur , quia
ctura, mirabilior valde est humanae nalurae fabrica, cum ad ultionem divini examinis anima infelix du-
quae non ad cujuscunque exemplar constructa est, citur, omnis ex ea malarum cogitationum structura
verum ad imaginem et similitudinem Dei facla est, dissipatur; et tola tunc vastabitur civitas mentis ,
ut templum esset ipsius, ad cujus imaginem for- ac si in vastitate hostili, cum misera suis deslitula
mata est. El hoc forte agunt aposloli, et ostendunt operibus in morlem ducelur ab hostibus, quibus
adrairanda opera Dei erga figmenlum humanum , in vila captiva male servivit. Unde quia Dominus
quod proponunt ante conspectum Dei, et intercedunt ad montem Oliveli properat, et sermo prolixior
ut provocent benignissimnm Salvalorem, ne deserat est , quem in eo habiturus est cum suis, quia
genus humanum propter peccata ipsorum. Sed ma- eum omnino rescindere non 973 oportet, sed simul
gis moneant eum ad indulgentiam, et ad opera ipsius quidquid in eo sacratissimo monte locutus est, per-
Dei valde miranda, quam ad iracundiara, 972 Pro~ tractandum. Ideo tandem fiuiendus liber, ne aul
pter iniquitates eorum, ut destruatur templum Dei iste extendatur et gravetur legentis animus, aut
vivi, et redigatur ad nihiium. Unde sollicite cogi- scrmo ille, quod non congruit, dividatur.
tare oportet templum illud, quod semel est ad solum

PROLOGUS LIBRI UNDEGIMI.

Inter alta silentia cordis, et negotiosissima mo-
nasticae disciplinaeotia, nos qui divinis astringimur
volis, ne sine fructu aeternae contemplationis otiosi
inveniamur, optabile satis nobis esse debet illud
Catouis exemplum, maxime mihi seni si forte un-
quara ac vere possim dicere, quod ipsc jam senex
de eo scripsit qui Africanus primus appellatus esl;
et ait quod solilus esset dicere, nunquam se minus
otiosum esse quam cum otiosus, nec minus solum
quam cum solus esset. Quae nirairum vox magni-
ficaest, fratresmei, etviro magno ac sapienti di-
gna; sed nulli magis quam nobis monachis decens
 195 S. PASCriASIt RADBERTf ABBATIS CORBEIENSIS 796
et pernecessaria. Quae dedarat talem tanttimque. A dicunt et curo aliis commuuia, quaeoiunia quomodo
virum, et in dtio de riegotiis bonse vitse ctfgitasse, sibi vicissim communicanl, 974 ut djcat unus
etin soliUidine Secum loqui titilia soliium fuisse, cum attero, vel cum duobus, seu cum tribus, pinm
neque ceSSassfeUriqiiam de bonis necessariisque re- est opus considerare et investigare singulorum pio-
bus Cogitare. Qnanto magis hos, charissimi, oportet prietales, in quo non modicus est fructus laboris.
mniquam cessare, in otid, ne divina cogitemus, qui Quia in his nihil invenies vacuum a myslerio, nihil
coelestibtis ihancipamur disciplinis; liunquam nos superfluuhi nihilque practermissum de doctrina Chri-
solos esse in solitqdine, qui semper et ubiciinque sli, quod Spirilus sanclus judicavil nobis necessa-
coram Deo versamur : In quo vivimus, movemnr, et rium scire; sed omnia ita sunt conlexla, el (ta
sumus (Act: xvri, 28) : coramqtie omni frequentia figuris decorata gestorum atqtie dictorum, ut et
supernorum eivium, ne forte derideant hostes rioslri una vestis inconsulilis, desuper contexln per totum
sabbala nostra, si riliqua hora, non solum inutiles (Joan. xix, 25) videalur, el mira pulchritudo operum
simus nobis, verum etiahi (qtiod saepecbnligisse do- in singulis, ac rnultiplex variata senienliarum flo-
lendum est) pernieiosi inveniamur et aliis. Idcirco ribus ccrnatur. In quibtis non historia tanlum te-
inler confinia uttimae vilae, ut saepe dictum est,. xitur, more eorum sohunmodo qui res gestas nar-
decrevi, hortantibus vobis, et inter recessus inter- jB rare probantur, sed divina rerum mysteria suis in
dum, soliludines sitentii nostri, pertractare opus locis ordinanlur, ac si geramarura. interposiliones,
. quod omiseram, vobisque illtid consecrare devotus. ubi vel ubi Spiritus sanctus eamdem vestcm Christi
tnde, rogo ditigentissime consideret unusquisque, exornare decrevit. Quae ideo sunt ad plenum per-
ut jam supra monui, quomodo singuli evangelisla- scrutanda, utet sensus singutorum suis inlelligatur
rum sunm temperant ordinem, ut omnes uniim di- ih locis, et unitas tolius intelligentiae per Spiiiluni
eant, et unusqnisque eorum atiquid prOprium ha- sanclum, hiuc inde, ac si ab uno fonle diffusa, non
beat, licet alius excellentius in aliquo ktquatrtr, corrumpatur.
alius vero submissius, oranes lamen et propria

LIBER UNDEGIMUS.

De sessione Christi in monte Oliveti primum tra- C Quamvis enim de hoc alii aliter sentiant, nos tamen
ctandum est, sicque deinceps eumdem sermonem aestimamus quod sicut de terris ad coelosascendit, ila
ibidern prolixius interrogantibus discipulis habilum juxta vocem angelorum de cceio ad lerram veuturus
per paries disserendum. Quem sermonem Matlhaeus sit, ac judiciurn in terra peracturus. Et ideo nou
et Marcus nlquc Lucas, nisi in paucis, uno prose- immerito putalur judicium eo in locb futurum, in
qiiuiuiii lenore, quia in eo magna divinitus pandun- quo Sctor vitae adjudicatus est ad mortem, ut in eo
tur sacramenla. Etideo (sicutquam saepe dixi) nihil loco excipiant irhpii et peccalores serrtehtiam dani-
. vacal a mysterioj non teinpus, non ordo, non tocits, nationis, qiii seittper maliierdnl permanere in mor-
non liabitus, non situs, nec quaecunque ineo monte tem. Unde ad litteram propheta forlassis dicit, quia
dicnntur. Quoniam sicut eximia sunt, quae stipra Egredielur Dominus, et prmliabitur conlra gentes, et
jam in alio monte docuit, atque ineffabilia : ita et slabunt pedes ejus siiper monlern Olivarum ad Orien-
ista, ut ila fatear, eliam et nonnulla obscura el in- tem (Zach. xiv, 3, 4); quia de illo, qui lumen inler-
comprehensibilia. Ubi ipse mons non solum quia pretatur, monle venit ad passionem, de quo paulo
mons est, verum etiaih quia mons Oliveti, id est post nsbendit ad lOcuni lucis el gloriae, qui est vera
luminis, dicitur,- ad orienlem illius civitatis, inef- lux mundi, et mons elevatus in verlicem omnium
fabile conlinet sacramenlnm. Nam, egrediente Jesu D montium. Ac per hoc non incorigrue dicitur, quia
de templd, el de ilta Hiertisatem terrena, relictis venit in montem Oliveli, et ibi sedebat cum discipulis
Judaeis et synagoga, asccndit super eumdem mon- suis, quia cuni ipso et ipsi in judicio sessuri legun-
tem, in quo frugiferse 975 olese plantatae erant, et tur, unde ascensuri sunt omnes electi ad locum re-
plantantur quotidie; in quibus noster, quia fracti quiei et quietis, per Christum, qui monsest, etvera
sunt rami, insertus est oleaster. In quo sane monte requies animarum. Sed et deorsum vallis est, quae
et de quo veniens Dominus ad passionem, orayit iorle ex praesagio futurorum, vallis Josaphat, di-
ad Patrein; et inde rursus, expletis omnibus nostr# citur el interpretalur vallis judicii. Nam per mon-
redemptionis sacramenlis, ad coelosascendil, el ideo tem signiflcatur Ecclesia, quae sursum ctim Christo
ibi pltira de futurls prsedicit, hec iirimerito (|iuinilo- asCensura est, et pOr Vallem judicii socielas per-
quidem, quia (sictit multi doctorum tradunt) ad fli- ditorum, qui in judicio damnati, ad ima cum suq
turum judlcium perageniluiii, ibi descensurus esl Do- capite, diabolo, id est ad inferos, descensuri sunt.
minns, quemadmodum ab angelis praedictum est apo- Nec immerito igitur, per hunc moniem Ecclesia
stoliset pnedicatum. Sic veniet, inquiunt, quemadmo- designatur, qua? liironus Dei est, in qua sedebil
Uum vidhtis eum ascendeMem in ceelum(Act. I, II). Ddtninus judicaturus orbem. Quoniam alii erunt,
797 lCXWSltfd tf* MAttrtMM. - LlB. XI, CAP. XXIV. 798
qui non cri;diint, et fsrftijfidicati stirit, et alii ciim ,V Quoniam multi venient in nomine meo, dicentes
quibtis ih judicid jtidlcabit alios, et aifi qui judi- quodego sum Chrislus, el multot seducent. Qui au-
candi sufit, iri qnibus admisti erunt electi ctim re- tem sint isli mulli qtii venluri dicunlur in norninc
probis, sfed electi dd siiuin cOlligentiir capht, el Christi, non satis apparet. Quoniam sicut hisloria
trausphtlitatl ac si olivaefrugiferae, radicabunt stipra leclionum manifestal, non multi fuerunt bomines in
uionteni, qtiseest Ecclesia, 976 ct uYmabilurra- lempore apostolorum, qui se chrislos esse dixerinl,
dice charitalis , ne ultra moverl poSsil; quarura nisi forte DbsillKeusSamaraeus, el Simon Magus, de
Singutaepossint dicere : Ego autem sicui oliva fru- quo jn Actibus aposlolorum dicitur, quod se Deivir-
clifera in tlbmoDei (Psal. u, 10). NeCdubitim quin tulem magnam esse pronuntiabat. Taroen fuerunt
in hoc nionle Olivarum qui esl Chrisius, primura multi haeretici, qui forle in nomine Christi ideo
fnisse synagogam plantatam, ibique radicasse, de venerunt, quia doctrinam Cbrisli se habere dice-
qna nimirnm fracti sunl rami, et inserti suiit olea bant, et in ejus nomine asserebant mulla, eliam se
Stri in loco ramorurti, qiil ex infidelilate siint fracti, virtules facere mirandas valde praemonstrabant ct
fn cujus citbiiinine moriiis, ac si agricola residens praedicabant, ac provocabant mullos ad credenduin
Dominus,Accesserunlad eum discipuli secreto dicen- , ea quae dicebantur; in lanliim ut seducerent pluri-
ies. Ubi considerandus accessus discipnlorum ad " mos, et per varios dimergerent errores. De quibus
Jestim, qtii cum eo sedere dicunlur, ac si in judicio. Joannes in Epistola sua dicil, sicutaudistis : Anri-
Deinde qhidam acccduril secrelius, tit ex boc ma- chrislus veniet, nunc autem Anlichristi facli sunt
jorem se habere ostendant fiduclamapud eum, quasi mulli (I Joan. n, 18); et Anticbristus qui venturus
domestici, quod etiairl sitpra std inlerrogationem dicitur, queni se alittm esse quam Clirisiiini Detim
parabolaruin fecisse martifesliim est. Quidam vero diclurus esl? Et ultra omne nomen quod dicilur vel
non secreto , sed in manlfeslo communiter eum nominatur, elevalurum se, Seriptura tesle, proiiun-
interrogant. Proplerea observa, leclor, differenliam tiatur. Unde si mulli jam sunl antichristi, quod aliud
eorum ubi^iie, qui accedunt ad Chiislum. Quoniam dici possunl cuin suo capite, quam pscudochrisli ?
aliter aectMliut qui, sicul Pharisaei tentantes, ac- quia contrarii sunt Christo, quia profecto omne ver-
cedunt, et interrogant quolibet modo, non ex bum, quod a verilale exlraneum est el alienum a
fide, neque rogant aut orant ex fide. Aliter inter- fide, et asseril se esse verbum Dei, quid aliud eum
dum alii discere cupienles quacrnnt et interrogant, dicinms quam anticbristum esse ? Et ideo quia hoc
nimquam lamen secreto, sed infra muititudinem. iinum verbum est verum, si quod aliud est quod
Aliternunc isti praecipui apostolorum, Pelrits scili- dicilur contra Christuni, qui euin porlat in corde
J
eet, Jacobus et Joannes, quibus nunc eliam additur sno, jttre et ipse dicilur anlichrislus. El ideo jam
et Andreas. Et ideo tjuia magni suul qiii accedunt, multi venerunt el venturi sunl pseudochrisli, in
magna el qtioe intefrogant tion ficlo eorde, sed quia Chrisli nornine, et mutlos seduxerunt a fide, et se-
lerrore perculsi et Verbis Domini, alitid pro alio ducent. Propterea monel et dicit: Vitlele ne quis vos
aestimanleS;dictint ei: Dic nobis quaiido hac erunt. seducat. Ne quilibet fallax ignorantibus suggereret
Qunesunt aulSth haec, quaequasi demonstrative in- falsitatem, et nc fides recla peslifero mendacio de-
lerrogant? nisi ea de quibus snpra coram omiiibus trahi posset, admonitio pii Magistri praecessii. Nec
dixeral, non slabit hic Lapis supra lapidem, qui hoc quidem solis dicit apostolis, sed omnibus suis
non rfes.TnrtttirTlndeqnippe occasioncm sumpserunt pereos quicunque futuri sunt membra Chrisli usque
interrogandi, el siihul tria interrogant, qtiando Hie- in tinem sxculi. Verumtamen haecsigna et alia quae
rusalem destriicinla sit, et omniaquaein ca erant, sequuntur, ex illo jam lempore cceperunt 978
vel quo in tempore ipse rursus ventttrus sit Cll*- pene quo fulura esse dicunlur. Et ideo quia tria
stus, vel qtiathdoconsuinmaiio sicculi sit futura. Qui quxsierunt apostoli, quando destruenda esset Hie-
non solum hoc adiliscere volunt, quando destruenda rusatem, unde orta esl ipsius inierrogaiionis occa-
sit, verum eti.iln signtim advenlus ejus quaerunl, jv sio; el qtiando ipse venturus esset; vel finis saeculi.
el signnm constimtnaiiortissiinttl saeculi. Quia pula- Proplerea quaerendum est, utrum ad haec tria sigua
liant, ut homines, quod non ante deslruenda esset quaedinumerat, perlineant, ac singula suis singulis
tpiam ipse rtirstis et finis saeculi veniret, et quaere- reddenda sint partibus. Quoniam aliud est exciiiium
bani si forte templi destructio signnm adventus ejus illius niiserae civitalis, et aliud udvenlus ejus in cor-
essel el eonsummatioilissaeculi.Qiiouiam haecmntti porc suo quod est Ecclesia; tn quam ab initio ftdei,
credebant) sed tpiando fultira essenl, penittts igno- usqne ad flnem, venire non cessat, et in suis ipse
rabaut oinnes, ct ignorant adliuc bodie. Quibits veniens agnoscilur, dum ejus quotidie memlira cl
respondens Jesus dixit eis: Videle ne quis vos 977 nascunliir, et colligunlur. De quo sane advemu
seducat, quia sigmitn qtiasrebnul advcnlus ejus, et ipse ait: Amodovidebitisfilium hominis venientemin
multi pseudochristi in nomine ejus, venluri erant nttbibus (Muilli. xxvi,64). De quibus nubibus dicluiu
in mundo, qui signa faccrent, ul Simon Magtts, et est per prophetain : Mandabonubibusmeis ne pluttnt
aiii : propterea praislruit eos, et dicil : Videte ne super eam imbrem (Isa. v, 6), nec non et advenlus
quis eorum vosseducat per signa el prodigia qnae ejus, de ipso fine; quando venturus esl judicare vi-
requiritis vos et mortuos, hbc ioco interrogalus recle accipi-
799 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 800
tur, ut sic geminus distinguatur, ut aliud sit ei, A J credo apostolis incertum fuisse, quod non in eorum
venire in corpore suo, et aliud in capite Ecclesiae, diebos venturus esset Dominus ad judicium;et ta-
quod est ipse. Sed borum signorum, quid referen- men quis dubitet eos et praevidissene seducerentw,
dum sit ad horum trium, utrumne singula singulis et vigilusse, et servasse omnia, quse omnibus dicta
respondeant, an omnia ad singula, diligenti exami- sunt, ut parati invenirentur ? Et ideo semper duplex
natione considerandum est. Ne forte quod pertinet adventus Christi observandus est; unus quando ve-
ad eversionem Hierusalem, ad finem saecuh referen- niet, et ralionem reddituri sumus de omnibus quae-
dom putemus ; aul e contrario quod ad finem saecuti cunque gessimtis, alius vero quotidianus, quando
pertinet, ad excidium iilius miserae civitatis perti- conscientias jugiter visitat noslras, et ad nos venit,
nere, firmemus; aut quod pertinet ad ejus adven- ut cum venerit nos paratos inveniat. Quid eniin pro-
titm in corpore suo, quod est EcClesia, dicamus dest mihi scire diem judicii tantorum conscio pec-
pertinere ad adventum novissimum, quando ventu- catorum? Si Dominus veniat; vel quando veniat,
rus est ipse per se qui est caput Ecclesiaj. At vero e nisi prius veniat in auimum meum, et redeat in
conlrario quod pertinet ad adventum ejus novissi- meam mentem; nisi vivat in me Christus, et loqua-
mum per seipsum, asseveremus rursus ad eum per- tur in me. Tunc quippe mihi bene venit, si prius in
tinere adventum qui est per omnem Ecctesiam. In B ] me vivat Chrislus, et ego in ipso. Et tunc mihi quasi
quibus omnibus suntquaedam manifesta, quaedam jam secundus adventus venit, cum defeclio mundi in
vero sunt obscura, ut laboriosum sit ea vel temera- me fuerit, si quomodo possum dicere : Mihi mundus
rium dijudicare; et quandiu non intelliguntur prae- crucifixus est, et ego mundo (Gal. vi, 14). Considera
sumpluosum valde est, aliquid de his definire. Et 980 etiam hoc ipsum quod dicit : Quia multive
ideo quia liaec signa in hoc Evangeiio quae futura nient in nomine meo. Quod nomen licet falso solus
narrantur, etiam Lucas et Marcus pene similia di- anlichristus suscipit, et corpus ejus sine opere
cunt, non enim discrepant rebus, elsi atius ali- Chrisli, et sine verbo veritatis, et sine sapientia ejus.
quid quod alius taceat, aut alio modo dicit, magis Etnusquam invenies Dominum in Scripturis hoc
excollalione se juvant ad invicem, ut legentis iutel- ipso sermone usum, ut diceret, ego sum Christus.
lectus et ipse juvetur. Quis enim non videat ad Sufficiebat enim suis ostendere doctrinis et mira-
iilam civilatem Hierusalem pertinere quod diclum1 culis quod ipse esset, quia opus Patris in eo erat,
est: Cum autem viderilis circutndari ab exercitu Hie- et sermo doctrinae quem docebat, et virtus clamans,
rusalem, tunc scitote quia appropinquabit desolatio' ego sum Christus, ultra quam si mille voces eum
ejus. ltem quis non videaf ad adventum Domini> clamarent. Et ideo voce, nescio si invenies dixisse,
979 novissimum perlinere, quod dictum est :: < G sed per opera Patris se exhibuit, et per dectrinara
Cum videritis hmc fieri, scitote quoniam prope est' pietatis; quam pseudochristi non habentes, repro-
regnum Dei. Porro quod dictum est : Vm prmgnanli-' miltebant se vocibus esse, quod non erant. Sicnt
bus et nutrientibus in illis diebus, et orale ne fiat( Manichaeusse esse dixisse legitur Spiritum sanctum
fuga veitra hieme vel sabbato, et erit tunc tribulatioI quod nunquam Spirilus sanclus fecit de se, neque
magna, seu caetera (Marc. xm, 17, 18). Sic est po-- in voce, neque in aliqua prophetia praemonstrans se
situm in hoc Evangelio, et secundum Marcum, utt in carne venturum. Sicut Simon, de quo supra dixi,
ad utrumque possint referri, et ad finem saeculi, ett qui non soluin hoc dicebat, sed alia quamplura. De
ad excidium illius civilatis. Quae omnia suo in or-- quo Hieronymus inveuisse in libris suis dicit, quod
dine explicabimus. Quae idcirco de signis ista dixi-- dixerit : Ego sura sermo Dei, ego sum speciosus,
mus, ut sciat prudens auditor ab exordio Ecclesiae5 ego paracletus, ego omnipotens, ego omnia Dei.
quaedamtunc, quaedam modo, semper tamen aliquai Quid enim non dicebat qui hoc et tot dicebat? Ila
eorum contigisse. Et ideoait apostolis, et per eos3 et caetera antichrisii membra, nihil aiiud quam se
oranibus : Videte ne quis vos teducat; quia et sedu- cbrislos aut certe Christi fatebantur membra. Unde
ctores seraper fuerunt ac corruptorcs sanaedoctrinae; necmirum si aliquos seducant, signis etprodigiis
seu nonnulla alia quae sequuntur. Sicut et omnibus; laborantes, cum Dominus dicat et jnultos sedu-
ait, quando dicit Aposlotis : Vigilate, quia nescitiss cent.
diem neque horam (Matth. xxiv, 42). Cum itaqueis Audituri enim estis prmlia, et opinionet prceliorum,
omnibus dicat, sic tamen dicit, quasi ad eos soloss videte ne turbemini. Oportel enim hmc fieri, et non
pertineant qui tunc erant, sicut ct quam mulla alia\ ttatim finis. Quod itaque signum, non est signum
quae in Scripturis leguntur. Et eo modo ad omness futuri saeculi, neque signum adventus Chrisii. Quia
pertinent quae sic dicla sunt, quia tunc unicuiquee et anle advenlum Chrisli et postea, mox fuerunt et
venietdies ulliraus, et finis sseculi quando hinc exit. audila sunl et visa inHumera praeliorum genera,
Et ideo necesse est ut talis exeat hinc, qualis judi- sicut et pseudochristi multi eo in tempore et dein-
candus est illo die. Ac per hoc providere debet om- ceps venerunt. Qua de causa jure quaerilur quod
nis homo, ne seducatur, et vigilare cesset ne impa-- signum esse debeat futurorum, cum nunquam per
ratum inveniat eum dies adventus Domini. Quiaa diversa temporura intervalla et locorum cessaverint
imparatum eura inveniet illa dies, quem imparatumII bella, quibus jam terra conlrita est, et sanguine
invenerit suae vitae ultimus dies. Nequaquam igiturr madefacta humano. Etsi in tempore adventus Christi
 801 EXPOSITIO 1N MATT&EUM. — LIB. XI, CAP. XXIV. 802
cessaruut, dispensante Dei providentia, sub Augustoi jA sicut duo sunt populi, et duo diximus esse regna
Octaviauo, el. deinceps paulo post ut Evangeliumi Christi et diaboli; ita et tunc erit Ecclesia Christi in
per orbem liberius praedicarelur, tamen non mul- universo orbe. Cui tunc talis tantaque superveniet
lum longe, crebrius Romanas provincias, barbarae: tribulalio in temporibus Antichristi, qualiset quanta
natioues usquequaque pervaserunt, sicut et Romanii fuit ab initio, quae tunc erit in universo orbe, id est
prius sibi beliando, omnem orbera subjugarunt. in omni Ecclesia. Sed alii erunt a quibus tunc tribu-
Ac per hoc ista qualia futurorum sint signa, cumi labilur Ecclesia, et ipsi dicluri suntpax et securitas,
981 fuerit finis saeculi, omnino non video. Sii et repentinus eis superveniet interitus, cum adven-
tamen haec non ita praedicta sunt, ut in Ecclesiat tus Domini ac si fur in nocte eos securos deprehen-
potius intelligenda sint. Duae quippe gentes sunt, etL derit; el alii qui tribulabuntur, et tunc exsultabunt
duo regna; unumquippe Christi,etallera diaboli. De> omnes et gaudebunt, quia non erunt in tenebris, ut
quibus fortedici poluh:El surgetgens contra genlem,, dies ilia tanquam fur, eos in nocte comprehendat,
et regnum adversus regnum (Luc. xxi, 10). Quod noni quia diei et lucis omnes filii erunt. Sed si nihil in
desinit fieri ex quo dictum est: Agite pmnitenliam,, Evangelio superfluum esse credimus, quaerendum
appropinquavii enim regnum coelorum (Matth. in, 2). censeo, quid est quod ait : Audituri estis prmlia et
Et inde quando dictum est, et ex itlo tempore quot; B 1 opinionesprmliorum. Quoniam aliud estaudireprielia,
anni transierunt? Et tamen licet in uovissiraa hora, et aliud audire opiniones praeliorum. PolCst fieri ut
quando Dominus in novissimis diebus ex virgine filii pacis custodiant se ne videant bella, quia nolunt
natus est, verissime dictum est. Et per hanc totara videre matigna, audiunttamen praelia et opiniones
horam novissimam, fiunt ista omnia, quaeDominus praeliorum. Forle aliud de longe, et aliud de proximo
propinquante rcgno suo, futura praedixit; ut dum non absque verborum differentia. Quia non est idip-
fiunt ea quae terroris sunt et signa futurorum, sem- surii tonge positum, audire opinionespraelionim,quae
per unusquisque paratus inveniatur, dum pcena possunt esse vel non esse, et juxta praelium esse, vel
nostra contiteri noscompellit adessejam finem, cum etiam ipsas praeliantium voces audire. Habet ergo
impletur jugiter quod pronuntiatum est. Quibus pro- utraque sententia suam significationem,quouiam qui
fecto verbis nulli magis lestes essequeunl quam nos, longcesta praeliis, audit de illis opiniones, et non
quos mundi finis, ut ita dicam, invenit. Qui talia et ipsa prselia. Qui aulem prope, audit ipsa praelia et
lanta videmus quotidie inter fratres et propinquos voces praeliantium. In utroque ergo videtur alicujus
civilia, et plus quam civilia bella; tanta a barbaris differentiaeinlellectus. Quia non omnes aequeperfecti
et paganis hostibus exterminia hominum, et desola- sunt in Ecclesia Christi, neque aeque pacifici, et
tiones civitatum jugiter sustinemus, qui nihil aliud *-" remoli ab omni strepitu et formidine bellorum.
quotidie quam finem nostrum cum gemitu exspecta- Alioquin non essent infra EcclesiamChristi tot sedi-
mus. Et tamen (sicut sermo divinus ait) nondum est tioneset scandala. A quibus omnibus alieni fuerunt
finis. Licet insurgant barbari in nos, et nemo est qui discipuii Christi, et otnnis illa primitiva Ecclesia,
auxiliumferat; quiaciviles in invicemmagis saeviunt quibus erat cor unum et anima una. Confirmali
insidiaeet strages, ita ut intus et foris, nihil aliud enim erant in eodem sensu et in eadem sentenlia.
quam mors reperculiat aures nostras. Quibus omni- Hmc omnia,inqmt,initia sunt dolorum.Qax omnia ?
bus fames ac lues praecesserunt, et omnis pestilentia Betla scilicel et opiniones beltorum; surgere gentem
rerum. Et quia in occasu sumus saeculi praecedunt contra gentem, et regnura adversus regnum, pesti-
tot aegritudinesmundi, quales nescio si audilae sunt lentiae et fames, et terraemolus per loca. Sicut enim,
a saeculo. Quaeomnia mala cupidilas genuit nobis et appropinquante morte, aegrolant corpora languen-
superbiaeluxus; ita ut nullus sit locus qui non affli- tium, ut per infirmitatern membrorum 983 et v>"
gatur ab hostibus, etiam et a suis tribuletur civibus. scerum separetur anima a corpore suo : sic talis et
Quod si ista mala quae cernimus et patimur, cerla tanta crealura mundi corrumpitur, ita ut aer cor-
sunt indicia jam Dominumesse venturum ; quid est ruptus pestilentias inferat, et terra languida famem;
quod ail apostolus : Dum dixerint, pax et securitas, quasi quoddam initium dolorura praebeat ante mor-
tunc eis repentinus superveniet interilus. E contrario tem. Et quia cceliet terra transibunt (Marc, xm, 31),
et Evangelium dicit: Arescentibus hominibus prm necesse est ante corruptionem.utlangueant, el terra
thnore et exspectalionequm supervenient univerto orbi suis motibus conqnassetur, et aer plenus morbo
(Luc. xxi, 26). Ac deinde: Et virlutes ccelorum, trahatur, ut pestilenliac nascantur, et terra suis
inquit, commovebuntur, et tunc videbunt Filium ho- defecta viribus, quae in ea nascunlur, deficiat et
minis venientemeum potestate magna el majestate. marcescat, ut sit et ipsa sine fructu. Quaeomnia inde
Quapropter quaerendum si talia sunt praeconia ad- melius novimus, quia jam cuncta videmus. Sed non
venlus Christi, ut arescant homines prae limore et stalim finis. Quia nec illa finiuntur, nec nos male in
exspectatione 982 <lu9efutura dicunlur mala; quid his enutriti ea finiri volumus. Et ideo sicut adven-
est quod dicit: Cum dixerint pax et securitas,tunceis tus Christi in plurimis gentibus fecit pacem, secun-
repentinus supervenietinleritus? (I Thessal. v, 3.) Ne dum quod dicit Propheta de illo: Orielur in diebus
forte duo introducere videantur tempora, quod om- ejus justitia et abundanlia pacis(Psal. txxi, 7), donec
tiino non credo, sed in uno eodemquc tempore, extollatur luna, id est Ecclesia, et in mundo pax.
80$ S. PASqHASII RADRERTI.ARBATISCORBEtENSlS 804
multiplicetur, propter incrementa Ecclesiarum, ut \} Quia sicut successil, et succedit adbttc ordo praedi-
ea pax fieret occasjo salutis multorum, dum non catorum pef omnes parlesterfae; ita et odiumeorum
cogebanlur ut pridem exiro aij ()eliael pugnare pro propler nomeu Clirisli, per onmes gentes. Probant -
palriis : sic consequens est, propter abundantiam baec martyria sanctoiuin.quae pene peromnes gentes
iiiiquijLalum,quia refrigerata est charilas mullorum, et regna hodie florent. Sed ista persecutio sanctorum
ul relinquat rursus Dei fleri beila el seditiones pro- et odiura, a principio fidei orsa, usque in flneni
pigr malitiani homiuum supercrescentem, quae om- consumtnabitur • Et itinc lalis erit tribulalio qualit
niuin malorum accidenlium causa est; et quia quo- non fuit ab initio. Et ideo ista omnia quae hactenus
tidie crescunl, in proximo est, ul veniat hoc pejus fuere , Initia sunt dotorum. Et ideo aii: Quia tunc
ultimum malum, .quod fulurum praeseV sermo de- scandaliiabuntur mutti, et invicem tradent, et odio
nuutiat: Et lunc, inquit, tradent vosin tribulationem habebunt, ihvicem, etc. Quia ticet a principio fidei -
el occidentvos, et eritis odio qmnibut genlibuspropter quidam scandalizati fuerint, vel tradiderint alios,
nomen meum. Tunc' autem, quod dicit, expressius lamen non adeo multi fuerunt proditores fratrum,
qilidenj vjde.lur significare tempus, et ad illud re- neque muili pseudoprophelae, qui iegaritur raultos
ferre, quaiido Surget gens in gentem, et regnum faltenies ut seducerent. Sed lunc tam mavline
adversus regnum, seu caetera. Sed Apostoli niox ut B 1 tradent, Quia refrigescet cliaritus multorum, et tam
lestes exsliteruntverilatis, tradili sunt et occisi, qui- plurimos scducenl quemadmoduni nunquam. Nam
dameliam antequam Hierusalem iu vindictamChrisli 985 uecdura odio sumus omnibus gentibus ad quas
vastaretur a Roinanis. Et ideo melius, ut dixi, quod necdum pervenit nonien Chrisli. Sicut ad Boream
gens contra gentem surgat, et regnum adversus re- quaedam sunt loca et gentes, quibus necdum esl
gnum,de regnoChristi accipimus et regnodiaboli.ac praedicatum Evangetium Cliristi. Verumtamen ne-
degente cujusperfidia saeviit.moxulfidesccepit.conlra scio si ulia earum sit natio; ad quam usque
Christi Eeclesiain. Antea quippe male pacatus orbis non pervenerit praedicatorum aliquis , ticet eorum
unius pf-emebaturdominio, sed mox ut fides Chrisli ferilas non admiserit ex toto fidem Chrisli rccipere.
venit, surrexit gens conlra geutem; quia Jesus non Caelerum reliquae ad Occiduum etiam insulae usque
venitPocem mitlere in terra, sed gladium (Matth. x, ad oceanum Brilannicum jam pmnes in toto orbe
34), el regnura adversus regnum. Quaj dup regna terrarum credunt. Et ne quis rnihi objicial Sarrace-
duaequegentes, iiunquani ad invicem pacem habere nos, qui mulla regna terrarum iintii Dei suis oceu-
possunl; el ideo pius Magister signanler ait: Oportet parunl armis.et doiiiinanturpeiie ubique in Christia.
hmc fieri, sed non ttatim finis. 984 Oportei autem •nos, quasi ad eos Evangelium Chfisti necdum perve-
ut singuli hosles suis pugnenl armis; illi scilicet C nerit; pervenil quidem et receperunt Dei notiliara*
armis carnalibiis el diabolicis, electi vero, virlutibus sed male seducti a qnibusdain pseudoapostolis, ut ita
et cceleslibus armis. Unde illi praeliabuntur in invi- loquar, Nicolai discipulis, propriam sibi, tam ex
cem, et conlra sanclos; sancti yero audituri sunt Vcleri Teslamento, quam ex Novo condiderunt le-
bella et opiniones bellorum, nec tamen oculis sunt gera, ac si sub unius Dei cultu, nec lamen noblscum,
visuri; quia beati oculi qui vident ea quaeipsi videre nec cutn Judaeis quidpiam sentire volentes, oninia
gaudent. perverlerunt. Qui dum cupiunt universa sno dominio
Et ftitit odio omnibut genlibus propter pomen subjugari, nec quaerunt quem quisque Deum colat,
meum. Seipsum Chrislus semper haberi yult iu sed ut eis lantummodo serviatur. A quibus forle,
causam , duni dimicant elecli cpnlra reprobos, quia justo Dei judicio susceperunt spiritum erroris
sancti contra vitia , boni contra nialos; etiam (ut multi putanl) suscipiendus est antichristus. Quo-
et quoi} patiuntur ab iniquis, ul semper pro rum assensu alque dominio tanla poterit per-
Chrislo agaiit et sustineant quae inferunlur. Ad hoc agere, qualia et quanta in Apocalypsi Joannis niaiii-
qiiippe inslruit et confirmal eos ad loleranliam pas- feste legunlur. Haecidcirco dixerim, ut sciat prudens
sionum; el denuntial publicum omnium genlium n lector quia myslerium jam operalur iniquitatis, sed
odium contra eps saevilurum, propler nomen suum. necdiim est finis : Qui autem perseveraverit usque in
Quibiis itaque vexalionibus afflicti scandalizabuntur finem, hic talvut erit. Id est inter lot scandala, inter
multi. Quae nimirum Scripturarum regula conside- omnia sanae fidei adVersantia, inter tormenta el fal-
randa est; quia non de apostolis hoc solum dicit, sed lacia, inter signa daemoniorumet prodigia, quicun-
de omnibus eleclis suis, ul hoc generale odium om- que perseveraverit in Christo fldelis usque ad mor-
nium gentium contra merabra Chrisli gencraliter tem, hic salvus erit.
venire intelligatur. Alioquinnec ipsi Apostoli in oin- Et prmdicabilur hoc Evangeliumregni in universo
uium gentium primuni venerunt uolitiam, quamvis; orbe, in testimonium omnibus gentibus, et tunc veniet
dicatur quod, In omnem terram exivil sonus eqrum consummatio. Nam dicere ante finem venifc saeculi,
(Bom, x, 8). Exivit qqidem, sed per suecessores quara praedicelur hoc Evangelium rn toto orbe,
eorum. E,tideo quod ait: Eritit odioomnibusgentibus, roagnaetemeritalis esl assertio, et bominis non m-
aut per exaggerationem dici|, multarum gentium, nt leiligentis. Quia sicut ait Salvator: Tttnc venietton-
dicat omnibus pro mullis, aut sicut dixi, qmnis summalio. Et quid, quod ilicit, tunc reniet? nisi rpiia
praedieatorumordo in apostolorum cdlligilur unioiir. ante non veniet. Qtfan'oercr jrnst venial, tricerttim
80S EXPOSITIOIN MATnLEUlji. — LlB. XI, CAP. XXIV, 806
ulique nobis esl, ante lamen venturum non csse, A ac si illud : Ego vobiscumsum usque ad conmmma-
qupquomododubitare non oporlet. Quia profecto sic tionem stvculi (Matth. xxvm, 20). Non quod apostoli
promissum esl Abrabae palri noslro 986 a Deo lam diu erant mansuri in carne, sed quia ipse
etiaro cuin jurejurando, quod omnes gemes in se- semper Cbristus tuiurus erat et proesensubique cum
mine ejus benedicentur. Ex qua promissione jain suis eleclis. Cum ergo videritis abominalionemdeso-
fa: lum est, ut inultaenationes receperint Evangeliuin, lationis, qum dicta esl a Daniele proplieta stante in
et ex omniljus facla est una Ecclesia Chrisli, quae loco sancto, qui legit intelligal. In hac igitur brevi-
fruciifical adhuc hodie, et crescit in universo mundo. tale verbi nimia obscttrilas generalur, et dum qu|
Sed tanien, ut supra dixi, habet adhuc quo crescat, Iegil rogal ut inlclligat, exercere nos vull et provo-
donec fial quod Cbristo repromissuin cst. Et domi- care ad mysticae intelligenlias sacraiiienia. Unde,
nqbttur, inquit Prophela, a mari usque ad mare, el a quia ul supra oslendi, omnes tres Evangelislac, de
flumine us_quead terminos orbis lerrarttm (Psal. his rebus, aut similia dixerunt, aul prope similia,
LXXI,8). A fltimine scilicel in qtio baptizatus esl; aul certe propria singnli, ideo collalio inler eos ha-
quia iude coepir Evangelium prsedicari. A mari au- benda esl, ut ex omnibus, quod obscurum est valde
tem usque ad mare totus esl orbis cum omnibus intelligere possimtts. NamMailhaeuscum pncmisissel
gentibus; quia sic majori cingitur Oceano universus B stipradictam ex Daniele senleiiiiain, dixit : Tuncqui
orbis. Alilerautem, quomodoimplebitur illa proplie inJudwa sunt ftigiant ad montes, e[ qui in tecto non
lica : Omnes gettles,quascunque{ecisti,venientel ado- descendal lollere nHqnidde domo sua, el qui in agro
rabunt coram te, Domine?(Psal. LXXXV, 9.) Non enim non revertalur tollere tnnicam suam. Vtvuiilem prm-
de locis migrando venient ad eum in quem non cre- gnantibns et nutrientibus in illis diebus. Marcus vero
diderunt, sed venient fide singulae gentes in locis ait ita : Cum viderilis abominaiionem desoialionis
suis credendo. L'nde propheta : Et adorabunt eum stantem ubi tion debet, qui legil inlelligpl. Tunc qui
unusquisquede loco suo, otnnes insulm gentium (Soph. in JtiJma sunl fugiant in montes, et qui supra tectum
II, 11). Omnes insulm dixit, quasi omnes ecclesioe. non descendat indomum, nec introeat ut tollat aliquid
Hinc ostendit quod nulla relimiuantur terrarum spa- de domo sua, el qui in agro esl non revertatur relro
lia ubi non sit fulura Ecclesia. Quarum quamplu- lollere vestimentumsuum. Vieautem pragnitntibus e'
rimae insularmn in Oceano coiistilutae,jam pro certo nulrienlibus in illis diebus (Marc. xiu, 14,15, 16,17).
Evangelium susceperunt. Et quaecunque non percer Lucas vero aperlius ul oslenderet tunc factam fuisse
peiunt, ulique percipient, ut pervenial ad omnes, hanc abominationem desolationemque quae a Daniele
utcunqpe crescendo atque fruclificando. Et tunc, pradicia esl, quando expugnala est Jerusalein a Ro-
inquit, erit consummatio. Nec sic tamen possumus C manis et possessa, haec eodem loco Domini verba
definire, cum dicit, quia lunc eril, quantum post commemorat : Cum videritis , ait, circumdari ab
venlurus sit linis saeculi, cum Dominus dical apo- exercilu Hierusalem, scilolequia appropinquabil deso-
stolis : Nan est vestrum nosse tempo.ra vel momenla latio ejus (Luc. xxi, 20). Apparet aulem lunc ibi po-
qum pater posuit in sua poteslate (Act. i, 7). Unde si siuim vel visam aboininalionem desolationis, de oua
jam nobis certissiinun) csset ad omnes gcnles Evan- Mallhaeusel Marcus locuti sunl. Unde et 988 Lu-
gelium pervenisse, nec tanien possumus dicere quan- cas, ut oslenderel ad eumdem locum pertinere quae
tum tetuporis rem,aneret, lipet dicere vere potuisse- dixerat, ea quaeet ipsi prosequilur: 7'»»«;,inquil, qu{
mus jsun jamque eum appropinquasse. Nec hoc ita in Judaa sunt fugianl ad monies. Quapropler sicut
diciinus, ul in pmnibus gcnlibus omnes qui ibi toli tres declarant, non ad anlichrisli lempora haec
fuerint, cre^re debeapt, sed quod in universo orbe propbetia Danielis referenda est, quando generalis
lerratuni, in quibps gentibus iioiuliim est Ecclesia, erit in orbe lerrarum omnium Christianorum, uua
quod oporteat ul sit, sicut nuper in quibusdam gen- el saiva persecutio, sicul quidam voltiut, sed ad
tibus Danorum cpiistrucias el fabricatas ecclesias, illud pi'imuin adventum Saivaloris, quando et nu-
quosdamque in eisdem baplizatos novimus. Quia elsi merus hebdomadarum complelus est, et jnge sacrifi-
omnes gentes promissae sunl ad fidem venire, non D cium sublalum esl, et libatio. Quia jam unctus erat
ompes hpuiines pmnium geiilium; quia non omnium et venerat sanctus sanctoruni, Cbrislus, qui et ipse
esl lides. Ac per hoc in omnibus genlibus eninl pnedixer.it adimplenda de Jcrusalein, et Judaea lan-
987 ?t qui gderunt increduli, et quos oderinl cre- tilm,-el non de omni orbe terrarum. Alias aulem, si
denles maligni et pessimi. Alioquin, ut supra jam quis propheliam Danielis, de qua hic Dominus di-
dixi, quomodoimplebitur, Et erilis odio omnibusgen- cit: Qui legit intelligal, ad fulurum antichristi tem-
tibus, propter no.menmeum. Neque enim dicendum ptts voluerit inlerpretari, multuiu a vero discreparc
est, quod per apostolos baecomnia completa sint in videtur. Et nescio si tillo modo, eliam mentiendo
onmibus geptibus, licet dicat eis Veritas : Et erilis iiumerum hebdomadariim ad eum tcmptis facere
tnihi leslesin Jerusalem, et in lota Jttdwa, el Sama- potuerit convenire; in quo si false poluerit, eximia
ria, et usque ad ultimum lerrm (Act. i, 8). Quia non de Cbristi adventti prophetia , el niiuis lirmissima,
sic eis loquitur quasi ipsi soli lantum hoc mumts delruncabitur, quod omnino nunquam poteril etiamsi
deberent explere salutis," sed in ipsis el cum ipsis ipsum ahnorum niimerum aliler quam a majoribus
omnipus dicit verbi praedicatoribus. Et ita hoc dfeit, uostris coiiiputatiini est, subvcrlerc yolueril. Quia sj
 807 S. PASCHASHRADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 808
circa tempora prima adventus Domini usque ad A sanclo abominatio desolationis. Quaeprofecto abo-
istum locum, ea completa non sunt, et in fiue saeculi minatio, quamvis aliter dixerim, ipse Vespasianus
sunt coroplenda, certuin apostolos hoc ignorasse, vel accipi potest, qui Hierusalem exercitu circumdedit
scissc quidem, sed docere prohibitos fuisse, quod ac vastavit, ipsumque lemplum violavit, per quem
non credo. Et si sciebant, superfluum est quod in- tam pessima conligerunt, ut qui in Judaea erant,
terrogant. Si autera reliqua omnia, quia unclus est non ad leroplum, non ad Sancta sanctorum, neque
Sanclus sanctorum, completa sunt quae praedixit, ad civitatem Dei, sed, ut dictum esl, 990 vix fu"
completus est in Christo et numerus hebdoraada- gient ad montes et ad latibula petrarum, quoniam
rum, et ipsa desolatio templi. Quoniam ut Christus tatis tantaque erit perseculio in lempore illo, ut qui
praedixit, sic et ipsa manifesle venit, quando cir- super tectum fuerit, non habebit tempus descenden-
cumdata est Jerusalem ab exercitu Romanorum, et di lollere aliquid de domo sua prius si posset quara
ad solum usque omnis civitas diruta. Tunc quippe fugam iniret, el qui in agro, quod nequiverit reverti
desolationis abominalio facta est super templum in civitatem, et tollere vestimentum suura, quia nul-
ab exercilu, quara dicit propheta , usque ad tempus lum misericordiaruni tempus erit, sed vindictae, ita
consummationis manere, quia nunquam restaurabilur ut nec praegiiantibusparcerent, nec lactanlibus, et
iilud, donec consummaliofiat mundi. Undeidem pro-. B ideo utrisque vae futurum dicit. Sic quippe ac si ad
phcta : Consummatio,inquit, dabitur super desolalio- ipsos Judaeos loquilur Dorainus, qui de Sabbalo glo-
nemJerusalem (II Thess.u, 4,8). Quod si reaedificabi- riabantur : Orate ne fiat fuga vettra hieme vel Sab-
tur ibidem templum,aediflcabilurei,Qutadvma(uret bato, quando nou oportet agere vel ambulare plus
extollitur supra omnequod dicitur Deus, aut quod coli- quam Sabbati est iter, et in hieme quando pessimum
tur, ut sedeatin lemplo,bujusmodi ostendere se, quasi est per fugam salutem quaerere. Est tamen quaedam
sit Deus. 989 Quem DominusJesus interficietspiritu fuga hominum secundum praeceplum Verbi Dei,
oris sui,et destruet illustrationeadvenlus sui. Sed et in quam semper seclari oportet. Unde et beatus Am-
eodem civitatis loco nunc fanuroSarracenorum esl in brosius de fuga saeculiduos optime condidit libros.
roodumtempli, in quo nullusJudaeorumaudel inlroire. Quam qui arripuerit fugam, melior est, quam qui
Nam et in ipso loco quo Sancta sanctorum prius non fugit, quia majora delinquit quisque, per hoc
fuere, Adriana imperaloris equeslris slalua, usque quod non fugit. Et ideo quia semper fugiendum est,
in praesentem diem, dicilur erecta permanere. Caete- Cbrislus Dominus sex staluit civitates, ad quas
rum abominatio secundum veterem Scripluram, ido- qui deliquerit reus fugere debet, sed non in Sabbalo
lum nuncupatur; et ideo addilur desolationis, quia quando jam requiescere debet in requie, neque in
in desoialo templo et deslilulo atque deserlo, idolum C ( hieme quando non licet, quia frigus eos omnes infi-
absque dubioa Romanis repositum est. Neque enim delitatis jam tenet, quos modo Sol juslitise non il-
ante passionem Domini (ut quidam putant) a Pilato, lustrat. Nam pro eo quod Matlhaeuset Marcus dixe-
vel a quolibet alio, hoc impletum est, quando staluit runt: Qui in agro erit, non revertatur retro tollere
imaginem Caesarisin templo, licet el hoc abominatio vestimentum suum, aperlius Lucas ait: Et qui in
C3sel. Alioquin quid est quod Dominus monet el regionibus, non intrent in eadem, quia dies tunt ul-
dicil: Cum viderilisabominalionemdesolationisstan- lionis hi, ut impleantur omnia qum scripta tunt
(£m, et caelera, nisi quod Lucas teslatur lunc fuisse (Luc. xxi, 12). Haecidcirco dixi, ut intelligat pru-
faclum, quando eversa esl Hierusalem? Idcirco nec dens lector, quod de una eademque re simul toti tres
ante passionem factam fuisse credendura est, neque loquuntur. Et possunt congruenter satis intelligi
ad finem saeculi,vel circa finem, aestimare debemus spirilualiler, quodin omnibus tribulatiouibus est ca-
futuram, quaejam incompleta est. Et quanquam ipsa vendum, ne quis devictus cupiditate, vel ullius ge-
desolalionis abominatio, propter obscurilatem dicti, nere celsitudinis, de sublimitate bonaevitaedescendat
alio quolibet modo queat intelligi; lunc tamen fa- ad carnatera vitam, aut qui profecerit in anteriora
clam fuisse credendum est quaudo Dominus prae- se exlendens, deficiendo a bono proposilo, in poste-
dixit; et eamdem propheliam lunc expietam * riora redeat. Quod si in omni tribnlalione cavenda
esse, quando ipse eam explendam praescivit et sunt, quanto magis in illa praecipidebuit, quaetalis
praemonuit. et tanta futura denuntiatur iili civitati, qualis non
Tunc qui in Judma tunt fugiant ad montes, et qui fuitab initio, neque fiet? Et si in ista sp#ciaIi,quanto
in teclo non descendataliquid tollere de domo sua. In magis in illa generali tribulatione, quae novissima fu-
quibus tam iste quam alii duo, de feslinatione fugae lura esl in Ecclesia sancta Dei in tolo orbe diffusa?
Judaeorum, magis fuisse praeceptum,quam de tem- 991 Qu'a s'c Lucas haecduo capitula de tecto, et
poribus Anlichristi, quando nullus eril locus (ut in de agro, eo Ioco narrare videtur, ut possint magis
Apocalypsi legimus) quo crudelis noq desaeviatper- ad illud ullimum antichristi tempus referri, quando
secutio. Et ideo non de fuga illius lemporis acci- Pharisaei quaesierunt a Domino, quando veniet re-
pienduni, quando nescio si corpore ulius effugere gnum Dei? Nec mirum, praesertim cum hsec regula
queat malum, quod tunc in terris ubique erit. Idcirco Scripturarum sit, ut de adventu Christi nonnunquam
planius ad obsidionem illius miserae civitatis, quae indifferenter loquatur, dum aliquando in una eadem-
dkta stint referimus, quando staredicitur in loco que sententia sic loquitur de primo adventu Chrisii,
S09 EXPOSITIO1N MATTILEUM.— LIB. XI, CAP. XXIV. 810
utquaedam referenda sinl ad ilium ultiraum, el de A quod dicit Dominus, vm prmgnantibus,non de fela-
uttimo sic ut quaedamsentienda sint de primo. Unde rum onere dicit, neque de gravedine liberorum, in
tfnvendumest in omnibus, ne forte quaede pritno di- quibus benedictio confirmatur, sed de gravedine
«unlur ad secundum referamus, et quae de secundo peccatorum el ventris onere, cum flagitiis el scele-
ad primura, sicuti hoc loco fecerunt eliam docti ribus praegravaiiliiranimae. Quibus imminet vai, eo
wiri. Verumtarnen, ut dixi, quia praeceplumest, qui quod noluerunt in viri forraam transire, et virlulibus
in Judaeasunt, ut fugiant ad montes, seu caetera, et roborari, sed semper muliebria sectari; ac per hoc
&&desolationemtempli, et ad futurum tempus Anli- aeque de ulroque sexu accipiendum, cum partus
chrisli, et ad omnem tribulationem, quae fit in Ec- peccati male nutrilur, et totus homo inlus forisve
•clesiapertinere potest, el contra omnia haerelicorum pessima delictorum vexatione confunditur et prae-
-dogroatapervcrsa; quaecum viderimus slare in loco gravatur. Porro de tribulalione quaetunc futura erat
sancto, hoc cst in Ecclesia, et se ostendere ac si in Judaea, et adhuc futura est in toto orbe, jam sa-
Deum, debemus de Judaea fugere ad montes, ex lis dictum est. Et nisi breviali fuissent dies illi, non
quibus veniat auxilium nobis. Hoc est, dimissaocci- fieret salva omnis caro , sed propter electosbrevia-
dente liltera et Judaica pravilate, et appropinquare buntur dies ilti. Diximus jam supra quod Lucas
inontibus aelernis, de quibus nos illuminetmirabili- B £ palefaciat hoc loco, quod esset incertum utrumne
ter Dominus; et manere oporlet in tecto atque ini ad saeculi finem, an ad expugnationem Hieru-
«tomalecceleslisintelligenliae,quo non possinl ignilai salem perlineret quod dictum est de aborai-
diaboii jacula pervenire. Nec descendere convenitt nationc desolationis, et quod dictum de abbre-
«t tollere aliquid de domo conversalionis anliquae,, viatione dierum propter electos. Quia etsi ea
roec quaerere quaeretro sunt, sed magis serere in1 993 >Psenon dixit, dixit tamen apertius alia de
-agro quem benedixit Dominus, ut fruclum vitaeca- hoc ipso, qiue supra nolare, atque ad ista pertinere
jpiamnsex eo. monstravit. Idcirco quamvis secundum reguiam prae-
Vm autem prmgnantibuset nulrienlibusin illis die- falam , tam quaedam pertinere queant ad Anti-
t>us. Quia non expedit fugienlibus gravedo ventris,, christi tempora, quaedamad eversionem Hierosoly-
et onus liberorum parvissimorum. Neque enim ad1 morum, quaedaraad utruraque, non tamen ambigere
eam fugam conveniuntista quae facta est tunc inl debemus quando eversa est Hierusalem, fuisse in
Judaea, neque ad eos qui volunt effugere pericula\ illo populo electos Dei, qui ex circumcisionecredi-
tribulalionis. Quia vaeillis aniraalibus quae non ini derant, sive fuerant crediluri, electi ex praescientia
perfeclum virum, virtutum germina produxerunt;; Dei ante mundi constitutionem, propter quos bre-
<piaenon nisi initia babent fidei, ut lacte indigeant't " viarentur dies iili, ut tolerabilia mala fierent. Sicut
magislrorum. Et potest dici quod in persecutione e et in temporibus Anlichristi fiendum, nemo qui am-
Aniichristi, sicut nec in Romana caplivilale, prae- - bigat; quod et Joannes in Apocalypsisua declarat.
gnantes et nutrientes uteri et filiorum sarcina prae-- Sed quaerendum quoraodo breviandi dicanlur ipsi
gravali expeditam quiverunl fugam habere, et ideo o dies; utrum numero breviati sunt aut breviabun-
sequitur : Orale autem ul non fial fuga 992 vestra o lur (sicut quidam existimant), an sic breviabuntur
hiemevel Sabbato. Quia in hieme asperitas et duriliaa suis spatiis ipsi dies, sicut facta est, orante Jesu
frigoris, ad solitudines velocius fugere, et in monti-- Nave, Iongior dies? Nequaquam igilur boc puto
bus desertisque locis lalitare non permitlit. In Sab- quod debcant momenta temporum mutari, eo quod
bato vero, aut trangressio legis erit, si exire ad fu- scriptum legimus : Ordinatione tua perseverat dies.
gain voluerint, aut mors imrainens, si remanserint.t. Propterea meiius juxta leraporumqualitatem senlire
Quod praeceplumet ad excidium Hierosolymorum n debemus, abbreviatos dies, non mensura horarum,
pertinet, et ad Antichristi tcmpora, necnon et add sed numero; non quod de cursu temporis detracli
fugam saeculiomni Christiano; ne tunc incipiat velle le sint, sed quia ex qualilate imminuti.Nain et Ezechiac
fugere, quando jam non licet, vel quando nimia a _. quindecim aucti dicuntur anni, non ad cursum tem-
'
pressus asperitale aegritudinis et infidelilate, jamn poris, sed ei, cui fuluri erant anni-ad.vitam donali.
non possit. Constat igitur liaecpraeceptamagis pro- »- Sic quippe et in benediclionibusdicitur: Longitudinc
verbialiter dicta; quia nonnulla eorum ad litteram, i, dierum adimpleboeum (Pal. xc, 16); quia dumbona
nec rationem facti dictique recipiunt humanam, nec !C vita quisque adimplelur,plenus dierum esse dicitur.
inlelligenliam divinam. Quaenamratio est non de- i- Et ideo cum mala dierum illorum breviantur, ipsi
scendere de lecto cum nec abire polerit nec effugere,
i, dies jure breviati dicuntur. Dicuntur enim et dies
si in tecto aut in domo persteterit, el si in Sabbato
o niali in Scripturis divinis, non quod per se ipsi dies
vel hieme fuga contigerit; non liltera observanda, i, mali sint, sed ea sunt mala quae fiunt in eis. Ergo
sed moralitas remm semper in omnibus observanda. i. cum ipsa repromittunlur abbreviari, ut Deo donan-
Jta et cura ait : Vmprmgnantibut, considerandum m te, saltem per tolerantiam, minussenliantur mali,
quid conditiosexus et gerfefatlonisordo promeruerit.t. non immerito breviati dicunlur, cum qualitas eorum
Nisi forte, quia sexus et aetasmulierura in lali inci-
i- immutatur, ut qui mali futuri erant, nisi a Deo
derint tempore quo proprie sil earum maledictio, i, breviarentur, boni et tranquilli fiant. Et, ut dixi,
non ex,culpa, quod absit, sed ex evcntu. Et ideo :o Lucas isla non dixit, scd Malthaeuset Marcus : quos
PATHOL.CXX. 26
 8H S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 812
qui solummodo seqtiitur, polest ad finem saeculiA niultum differt a mendacio, ita et dogmata falsorum
et ad Antichristi lenipora hoec refcrre. Sed ipse prophetarumperversis quam saepeimpugnantur dog-
dixit cx quibus docuil, quaeilli dixerunl obscurius, maiibus, et multi sunl qui exsurgunt etiam praecisis
ad eversionem Hierosolymorum pertinere. Nam de capilibus. Et qiiicunque surrexerunt post eos, om-
tribtilalione dierum istorum si qnis vull nosse, Jo- nes licel signa laciant miraculorum ct prodigiaacsi
sephum legat, qui talia tunc dicit illi populo acci> virtulum, membra sunl tinius capitis. Quia sicut
disse, ut vix credibilia videantur. 994 Unde nec unus verus est Cliristus Dominus Jesus el innumera
immerito praedixit pins Dominuseideiu populo, qtiod tmius capiiis membra , ita et multi pseudochristi,
erit lunc tribulalio magna, qualis non fuit ab initio et anlichristi quamplurimi. Qtiapropter ne mireris,
saeculi,usque modo (ut inlclligasquando hacc loque- quia sicut unius veri Christi facli sunt membra, qui
batur), neque fiet. Sed et si iu lempore Anlichristi a saeculo ftternnt sancti prophetae praenunliantes
talis aut major forsilan eril in loto orbe lerrarum; adventum Chrisli et passiones, et postmodum glo-
inlclligendum esl taiilum de illo populo dictuin, riam ejus futuram : sic,-quaeso,secundumunum An-
quod ei amplius taiis fultira non erit tribulatio iu lichrislum inlelligere et pseudochristos muitos,
hoc saeculo.Quia ut fertur Antichristum illi primi- falsosque prophelas. Non ergo unius mendacii dc-
tus, et praecipue prae omnibus, cum omni cordis B tores, sed omnium. Qui profecto pseudoprophetas
gaudiosunt suscepluri. Ac per hocfacturus est lunc suntillius Anlichrisli, cujusfaisos praedicant sermo-
idem populus Judaeorum in Ecclesia Cbristi tribu- nes, el docent quasi veros. Unde pro talibus dicit
lationem potius quam passurus. pius magister : Si dixerinl vobis: Ecce liic Christut,
Tunc si quis vobisdixeril: Ecce hic Christus, aut aulillic, nolile credere. Suis ilaque dicil, ut se ca-
illic, nolile credere. Surgent enim pseudochrisii et veant ne decipianlur erroribus falsorum doctorum.
pseudopropltelw,et dabunt signa tnagna et prodigia, aut cerle diabolicis phaulasiis. Quapropter valde
ila ul in errorem inducanlur, si fieri potest, etiam consideranduin in Scripturis divinis, ne hic aul
electi, ecceprwdixi vobis.Ad hoc itaque ea praedixit illic falsus pingatur et formelur Christus, digitoque
mala quaefutura erant, ut caveantur. Et ideo tripli- oslendalur, quod miillos jum fccisse satis abunde-
citer loctts iste exponendus est, quia et in tribus que iegimus. El ideo tam firma debet esse fides
temporibus haec praecavenda monslrantur; sciiicet Christianorum lamque erudita, ut a vcro nunquam
lempore obsiilionis Romanac, quando obscssa est deviare possil, nequeaChrisli doctrina,quam sancla
Hierusalem, ct Judaea omnis regio vaslala; necnon Maler a Christo didicit et tenet, universalis Eccle-
et in consummatione sicculi quando Aniichrislus, sia. Praeler quam fidem, si quis docuerit, aut tenue-
cum suo capite diabolo, eliam etcum omnibus mcm- <C rit, oportet ei dicere illud aposloli Pauli (Galat.
bris suis, conlra Christi piignabil Ecclcsiam. Deinde i, 8): Si quis evangetizaverit atiud aul docuerit, seu
per onine tempus quod mediurri est, quando haere- angelus de coelo, seu quilibel peritissimus, aul prae-
ticorum aslulia scmper saevjre non cessat conlra potens in Scripturis,etiam signa faciens et prodigia,
calholicam doctrinam et apostolica institula. In praeter id quod evangelizalum est a Christo Domino
quibus omnibus una fraus crit anlichrislorum, ut eta suisapostolis, anathema sit. Nam vera fides et
ita loquar, qui sub opinione scienliae Chrisli, elsi slabilis, sicut nutlam aliam rccipit doclrinam quam
false, dimicare acriter nunquam ccssabunt. Naroin Christus docuit, ita nec signa quaerit, quia signa et
ipsa captivitatis obsidione, in populo Judacorum, prodigia non fidelibus vere, Paulo teste, sed pro
multi exsliterunt haeresiarchac,qui se Chrislos csse infidelibusdala sunt.99_ Hincestquod fide Christi
dicerent. In tantum ul obsidenlibus Romanis a fo- recepta, jam nisi ad reliquias sanctorum, qui
ris, tres intus fuerint factiones; quamvis et in con- testes exstilerunt veritalis, nulla fiunt talia. Porro
suniiiiatione saeculiniajora credantur et ptura esse quam mulli sinljam decepli a falsis docloribus , nec
futura. Veruintamen nescio, si signa majora sint non signis et prodigiis in morlem curiosius iliecti,
fulura diabolicis arlibus, quam sunl jani oslensa ; puto quia nemo est qui edicat. Et ideo ne fieret in
in omnibns mendaciis hotninum, et doctrinis falsis- *' lectis benignissimus Salvator suis ait: Ecce prwdixi
simis ex quorum forle magisterio repullulabiutr vobis, quoniam jam talia facla sunt, et fulnra forte
virlus prodigiorum numerosior praecisis capilibtis. inajora crednniur, ita, si fieri potest, ut in errorem
Quoniam sicut dicla est una abominatio slare iu inducantur elecii. Non quod electi, qui perfecti sunt
loco sanclo, ila el unus Antichristus futurus in flne a Deo et praedestinali, possint induci tit seducantur
sa^culi,praedicatur. Sed quia abominatio desolalio- in errorem, sedquiain tal'bus queunt tentari, eisf
nis slatula cst in loco sanclo, justo Dci jttdicio, vinci nequeant. Ubi elsi liberlas servatnr arbilrii,
exinde multi nascunlur pseudochristi, 995 el ex_ magis tamen gratia, quia nequeunt oberrare, pras-
surguntpseudoprophetae; quorum oinnium etsi unum dicanda est. Unde et Dominus sic suam temperat
esl genus, species illius multac sunl; elsi corpus sentenliam, ut el tn fentatione auxilium grati;e re-
unum, membra diversa. Tanquam si dicamus gene- quiratur, et confidentia major de auxilio nascatur.
raliter, mendaciuin unum esl, sed secundum difle- Ergo quod ail, Ecce prwdixi vobis, ad utrumque
rentias falsorum dogmalum, et pravas liaerelicoriiui refertur; id esl, quia scandalizabuntur multi, et
doctrinas, mendaciamttlta sunt. Et sicul mendacium quia sanctorum talis tantaque erit tentatio, nisi
813 EXPOSITK) 1N MATTHJELM.- LIB. XI, CAP. XXIV. 81*
etectio Dei eos salvaret, ut et ipsi etiam in errorem _\ demonslrandus est. Et ideo ab co toco ubi quaesic-
inciderent. runl apostoli sigmim adventus ejus , el signum con-
Si ergodixerint vobis : Ecce in desertum est, notile sumnulionis saeculi, milltim horttni daltim csl si-
exire; eccein penetralibus, nolile credere. De sitti giium , sed ea dicta sunt quac proecavenda cranl per
locorum manifestum, quia non sic se promisil esse omne lempus saecttli; qtiia lalia lanlaqite fnliira
venturum in Scripluris, sed sicut dictum est, quia erant antcqnam finis veniret mnndi, ut lenere pos-
Deus nosler manifeste veniel (Psal. XLIX,3). Qualnor sent a fidc, et sediicerc , si fleri possct, etiain ele
namque differentias videlur introduccre, cum dicit ctos. Idcirco quando lliertisaleni destruenda ftirel
hic, aut illic, et cum dicit in deserto, aul in penelra- aperte pracmisil, cl ail ultimuin , qualis qiianlusque
libus; dnas si qtiidem hic aut illic, quia duo sunt advcnliis ejus fulurus sine ulloalio signo declaravii.
Testamenta, exlra quae, non inihi videtur foras di- Quoniam ipse per se lalis erit ut omnibus parteat
gitnm extendere ; seJ infra hic aut illic, id est in cli;im plusqiiam fulgtir, cui comparalur. Quae ninii-
Novo, aut in Veteri Testamento. Non quod alicubi rum coinparalio facta esla minore ad majorem,quia
aut alinnde rcqttirendus sitdiristus, qui jam in cis- nihil inveniti potesl in creaturis cui cx acquo dies
dera libris praedicalus est Ionge diu, et ostcnstis, advcntus Domini coaequnri qucat. Et liccl fulgur
sed quia pseudochrisii el pseudoprophelae divinas B universa , quae sub ccelo sunl, 998 pcnelrel ac
aliier interpreianles Scripluras, dum volunt conlra perterreal, penelrabilior lumen dies illa cril ac
veritalem ex ipsis falsa, sua defendere dogmata lerribilior, quae omnia coelorutnmovebit arcana , ct
dicunt : Ecce hic Christus quem praedico in boc inferorum universa pcnelrabit jura, nec non et
exemplo sancli Evangelii, vel illic, in illo Vcleris mundi cuncta tarbabil elemeiita. Dc quo Juvencus
Teslamcnti. Sicquc per omnia Scripturarum pera- presbyter mirum libri sui principium dcdit. Quod
gransloca. ea quaesui vidcntur mendacii defenderc Immorlaleniliilmundicompajretenetur,
errorem elegit, et snum ex his forniat, prout pla- Notiorliis, iiou re^iia Itnminum,non aurcaRoma,
Noiilellus, non ijjnea sideracu:li,etc.
cuerit, etdepingil Antichrisium, tam cx lege ac pro-
phelis quam eliam cx Evangclioet aposlolis. Quodmiil- Unde et prophetae diem illam multis appellationibus,
tos jam fecisse scimus, el unusquisque eorum prout explicare non valent. Et idco benignissimus Jesus
ptacuit, detulit pro verilate mendacittm, etproChristo discipolis qtiaerenlibiislanti diei signum, uccesse eis,
Deo Anlichristum. Et ideo praemonuit magister veri- oslcndere aliud non judieavit, nisi ea in medio qtiae
tatis 997; quicunque eorum vobis evangelizaverint cavere debcrenl cl prrevidere singuli, ut parali es-
prseter id quodjam evangclizatum csl, et oslenderint scnt, semper inlcrpnsuii. tjuia slultum valde est
flclis verborum fallaciis, ecce hic Cliristus, atil illic, G eum in parvo loco vel in abscondito quaerere , qui
ac dicit noliie credere. Quod si dixerint: Ecce in omnia coiuplul, et lunc univcrsa cummovebit, et
solitudine, id est in doctrina philosophorum , nolite perlustraiiit singula. Proplerea de his nemo.curio-
exire adeos.quia exlra fldem et extra Ec les'am sus, nemo dubius in fide: qtiia in primo adventu,
stint. Quod si rursus prolulerint: Ecce in penelrali- propter confirmandam fidem, multa et deifica praer
bus domorum, id esl intra qmedain Scripturarum cesserunl miracula, jam ullra, ac si infidelis, signa
secreta, vel apocrypha , quia dubia vel falsa sunt, quaerat. Quoniam his ab initio plena est omnis
nolitecredere, qnia noncerla proferunt, nec vulgata, Ecclesia, plena fulgore fidei ab Orienleusque in Oo-
nec a sanctis Palribus edila , sed fabulosa et men- cidentem, et qu<cplena est lumine vero; ipsa facta
daciis stiis congrua. Aut cerle, si ex ipsa Seriplura est columna immobiiis, et flrmamentum veritatis.
divina quidpiam dogmalizaverint, ac si in domo, In qua tola lotus est adventus filii hominis, qui
quod falsum sit, nolile credere, ne forte intus aut ubique est lotus, dicentis: Ecce ego vobitcum sum.
foris in ullo decipiamini. Etiam , si de cceleslibus, omnibus diebus, usque ad consummationem swcuii
quod domus Dei est, novi aliquid repromiserint, (Matth. XXVIII,20). Hincque seqtiitur :
nolite a regula catliolicaefl.lei exire , nolile credere Cbicunque ftterit corptis, illuc cowjregubuntur
quaecatholica non sunt, quia omnino vera non sunl. aquilm. Mira valde cx vilissimo usu aquilaium facty
Nam veritas per se, licet lateatmalos, honis tamen, ac est comparatio, et ideo significantius nrwfiaGiaece,
si fulgar splendida est. Unde sequitur: Sicut enim quod cst cadaver , dicilur secundnm dispositionem.
fu'gur exit ab Orienie et paret usque in Occidente, Ua passionis Chrisli; qui ideo occubuit in mortein, et
erit adtentus filii hominis. Et ideo nolile exire, no- cadaver factus est, ut erigerel eos qui ceciderant.
lite credere, quod filitis hominrs vel in deserlo sit Et quia quod ceciderat resurrexitjustum est, prop-
gentium vel in penetralibus, aut in ullis eorum di- ter quos cecidcrat, ul ubi fuerit corpus quod resur-
ctorum arcanis , eo quod futgur fidei de Christo ab rexit, ibi congrcgentur et sancti. Et boc est quod
Orienle usque in Occidenlem per omnes ejus Ec- dicit absolule: Ubicunquefuerit corpus, ibi congreQa-
clesias Catholicas fulgeal. At vero, juxta lilteram buiitur aquilx. Non qualcscimque aves , sed aquilax;
secundus Salvatoris advenius, non in liumilitate, tit discipuli videlicet, de quibus propheta oliin prap;
prius, quando venit leniter, Sicut pluvia in xteilUt ' dixeial : Assument pennas ut aquilai, v.olab.untetr
(Psal. LXXI,6), et Sicut ros super hetbam (Prov. xix; non deficient (Isa. XL,3). Ex quibus una earum
12); sed in clarilale nimia, et gloria majestalis sttae Paulus , dicebal de resurrectione, volens inlrodu-
 815 S. PASCHASIIRADBERTlABBATISCORBELENSIS 816
cere fidem : Nos qui vivimus,qui residui sumus, non nAJudicatus
_t est, et unde abiit. Nescio ilaque si ulins
prmveniemuseos qui dormierunl, sed simul cum illit* possit, aul velit astruere, si Paulus el caeteri sum-
in nubibusobviamDominorapiemur (I Thess. iv, 16).. mi sancii, rapiendi sunt sursum, obviam, quod om-
Et ideo non dixil, ubicunque 999 luer't corpus , nes simili modo, ante judicium peractum, ele-
illic congregabunlur vultures et corvi, sed volens s vandi sint a terra, el debeant ire quocunque (ut qui-
ostendere electos suos, quorum juventus ut aquilae- _> dam volunt)judicandi. Sed, ut Isaias ail: Dominusad
fuerat innovata, eosque magnificos praemonslrans s judicium veniet cum senibut populi tui (Isa. in, 14).
ultra omnes aves, eximios, quales vult esse omness Caelerum,quod alii dicunl ubi fuerint corpora in mo-
qui commortui et consepulti, resurrexerunt cum eo) numentis, aut in terra, illic animaeventurae sint, el
ad vitam. Quibus proprie recte dicit: Ubi fuerit cor-. propria corpora receplurae; quamvis vertim sit ita
pus illic congregabuntur et aquilm.Congregabunlurr esse, non tamen consequens est ut hoc loco inde
aulem dicit, quia angelorum officiisdeducentur for-. istttd dicatur.
te ad locum passionis Chrisli, quo descensurus estt Statim autem post tribulationem dierum illorum
ad lerras , quia inde abiit, et ibi judicalurus est, ull sol obscurabitur, et luna non dabit tumen tuum, et
jam supra dixi, quod el mulii credunt. Inde si qui- stellm cadent de coelo,et virtutes coetorumcommove-
£ buntur, et tunc parebit signum filii hominit in coelo.
dem el sanctus Hilarius ait: Claritatis ejus advenlus-,JJ
illic exspectabitur, ubi nobis gloriam aeternilatispas- Ubi ostendit post tribulationes Antichrisli parvum
sione corporeaehumililatis.operatusest. Nam et Lu- tempus futurum, cum ait statim, quousque veniat
cas apertius hoc ita esse videlur ostendere, cum ait,, dies judicii. Quamvis quidam velit iuteiligere post
quod intcrrogantes discipuli, Ubi Domine? quibus; tribulalionem apostolorum parvissimum intervailum
Dorainus : Ubi fuerit corpus illic congregabuntur P futurum, donec in vindiclam crucis Christi veniret
aquilw (Luc. xvn,37). Cerlum quippe est, quia; desolalio templi, et dispersio Judaeorum. Quod non
aposloli de loco interroganl. Quod si ad ea quaeLu- esl consequens, propter ea quae sequuntur : Sol
cas praemisil, dicunt: Ubi Domine, cum ail: Erunt; obscurabitur, el luna non dabil lumen suum, etc,
duo in agro, unus assumelur , et alter relinquetur, quae non puto ad diminutionem luminis pertinere,
idem est. Quia hoc interrogant, quo assumendus sit. praesertimcum Isaias dicat: Quia erit lux lunm,sicut
ille umis, et Dominus : Ubi fueril corpus, illic con- luxsolis, el lux solis sicut luxseptemdierum(Isa. xxx,
gregabuntur aquilm , quarum aquilarum unilas , 26). Elsi liaec aliam interprelationem recipere pos-
eniversitas est sanctorum , qui remigio alarum stta- sint, nequaquam stellaede ccelo recte cadere cre-
rum snbvecti, in Christi corpore sociantur. Et ideo duntur ; sed in comparatione veraelucis, omnia coa-
de irraiionaiibus avibus sumit exemplum, quaeC lorum luminaria sic futura prophetantur a Domino,
nonnunquam etiam, trans maria odoranlur et con- ac si lenebrosa. Non in sua nalura, sed ad fulgorem
spiciunt cadeve.ra,ad quaetransvotare non piget, ut aelernaelucis comparala valde obscura erunt. Quod
inuttiludo credenlium mullo magis feslinare non du- si sol iste, qui nunc per toium orbem rutilat et
bilet ad euin, cujus fulgur exit ab Oriente, et co- resplendet, nec non et luna, quae secundum est
ruscat per omnem Ecclesiam, in qua corpus ejus et luminare, atquae slellae, quae ad solatium noctis
sanguis immolatur et sumilur, usque inOccidentem. datac sunt, seu et omnes virlules coelorum, quas
Scio lamen de hac expositionealiquos dubilare , et angelorum mullitudines intelligimus, in advenlu
plura objicere, quae facile refelluntur. Qui dum vo- Christi ct ad fulgorem ejus, haecomnia assimulala,
tunt sensus catholicos evacuare, suam ostendunt 1001 quasi Prse nimia claritate, in caliginem re-
imperiliam. Sicque hoc accipiunt, quasi dicalur, ubi pulabunlur, quid putant qui supercilio erecto se
fucrint hostiaeJttdaeorumet sanguisviclimarum,illic, sanclos arbilrantur, et praesenliam tanli judicis,
ad caedemel vastationem miserae civilalis, Romani ac si securi desua justilia, non formidant. Quoniam
velociores aquilis coelicongregabuntur. Sed nos me- in eo iremendo judicio nemo securus erit. El cum
lius dicimusde homine Christo : ubicunque fuerit, gloria claritatis ejus effulserit, nemo se aliquid esse
seu ubi passus est, et resurrexit, et unde ascendit in D Dputabit; eo quod tunc nemo aliud cogitare poterit,
coelum, quod illic in resurreclione carnis, debeant nec respicere, quam eum, qui tunc solus gloriosus
aquilae, id est sancti , congregari a quatuor ventis apparebit. Ad cujus adventum solis obscuritas prae-
cCeli,deinceps et esse cum Domino.Nec hoc ila dico, dicatur, defectio lunae, stellarum casus, virtutum
ut ignorem quam diversaeopiniones ex hoc nascwi- coelorura commolio, et salularis signi ostensio, la-
ttir sensu. Et ideo nemo me praescribat 1000 de mentatio et planclus omnium gentium; quando mis-
loco, ne mihi quidquam suspicari liceat, quod for- surus est angelos suos cum tuba, et voce magna ad
te afiirmare differo, nisi in quantum in talibusopi- congregandoselectossuos. In quibus profectoverbis,
nandi ratio nobis occasionem praebet; dequo etiam quamvis ita dixerim, tanta obscuritas est, ut nihil
et in locis quibusoportuerit, quid sentire possit quis- de his a quoquam aliquid lemere debeal definiri.
quam, langam. Quia etsi se beatus Paulus apostolus Nam quidam dicunt, quod sicut in passione Chrisli
in aere obviamChristo, amore ductus ejus, rapien- et in dispensatione crucis sole deficienle a lumine,
dum affirmal, unacum suis consortibus, non lamen tenebraefactaesunt super omnem terram, sic et in
denegal quod in terris venturus sit ad judicium, ubi adventu Chrisli, apparente in coelo ipso eodemque
817 EXPOSITIOIN MATTH/EUM.— LIB. XI, CAP. XXIV. 818
signo filii hominis, deficiel rursus solis lumen, ac A ad hoc paralum venire, ul ulciscalur se de inimicis
aeinde lunae et stellarum, prcc multa claritale et suis. Et lunc parebit signum Filii hominis in ccelo.
virtute signi iilius. El si sol obscuratus fueril, vel Quodprofecto signum crucis est signum; non quod
defectura passus, quandiu fuerit, non mirum si luna jam futurum aliquid significet, sed ut ipsum qni
et slellae,quaeproprium lumen non habenl, nullum crucifixus est in crttce humilis gloriosum esse
poterint proferre splendorem luminis. Nec lamen ostendat, quatenus ex hoc cum orani gratiarum
sic casuraestellaede ccelo recle dicuntur, sed se- actione etecti gaudeant; impii autem et peccatores
cundum defectussuos tenebrescere, el non apparere. videant quem contempserunt humilem, quo magis
Quod ex Isaia ad plenum, et Joele, et prophetis ap- doteant. Unde sequitur: F.t tunc plangent omnes tri-
probafe conelur, quorum leslimoniacuriosus leclor bus terrm. Illaenamque tribus quaernagis amaverunt
videat et perscrutetur, utrurane ad litteram sic in- terram qtiam ceelurn, et ideo in terra miseraere-
telligereoporteat, an sicut supra diximus, quia cre- manserunt. Diversaesiquidem tribus propter diver-
dendum non est, quod stellaecasurae sinl, quarum silatem merilorum ; quia nec 1003 >n inferno
magniludo a sapientibus saeculi etiam tanta dicilur una omnium tormentorum qtiaiitas erit; ubi se me-
esse quanta est terra. Ubi si lot ceciderint, ut alia rilo plangent, quia hic se male perdiderunt.
omiltam, quo cadant locus non erit. Rursus alii B Et tunc videbuntfilium hominis venientemin nubi-
sunt qui dicunt, quod ex conflagratione incendii, bus cmli cum virtute magna et majcstate. Tunc au-
quo mundus concremabitur, ac si ex multis ignibus tem praefinitilemporis adverbium est, et non potest
fumus, ut assolel, ex igne plurirous condensabitur respicere nisi ad illud praelinitum lempus; et ideo
et exlollelur usque ad summum ccelorum, ita ut diligeniissime perquirendum ad quod haec omnia
lantae sint tenebrae,ne sol aul luna, seu sletlae,lu- respiciant. Nam et supra similiter positum est: Et
cere queant; quod omnino inconsequens videtur, tunc plangentomnestribus terrm. Quod pene omnes
quia quantum isle ignis praecedat anle advenlum roagis ad finem saeculiquos et ego seculus sum re-
Domini non satis apparet. Licet et de hoc ipso igne tulerunt. Sed si omnis circumstantia leclionis con-
nonnulli diverse senliant. Quaesigna nisi Mallhaeus sideretur, el evangelistarum coilalio facta fuerit, ni-
el 1002 Marcus post tribulationem dierum illorura mia difliculias nascitur; ulrumne ad iliud excidii
addidissent, melius, sicut quidam volunt, spirilaliter tempus hcecomnia referenda sint, an ad adventum
de Ecclesia acciperemus: quod faclum est in ipsa Salvatoris. Quia si ad illum referanlur, in mullis
persecutione, ut tunc sol justiliae in multorum cor- sermo excedit divinus, el roajora movel quam ad
dibus sit obscuratus, qui antea in eis primum lucere illud lempus perlinere videantur. Nam et paulo in-
p
consueverat. Quia tunc siquidem plurimi a regione ferius ita dicit: Cum viderilis hmc omnia fieri. Sic
deficienl, et clara fides in eis obscurabilur nube namque dicit quasi omnia haec, quaesuperius coro-
perfldiaeobtecta. Nec mirum igilur, si posl tribula- memoranlur, intelligi velit. Et lunc his ila dictis,
tionem dierum illorum, dicantur obscurari, et non ait post hsec: Scitote quia prope est in januis. Non
transacta tota ilia perseculione, accident ista, sed quod finis saeculijam sit, sicut ea sonarc videntur
quia praecedetut sequaiur quorumdam defeclio, an- quaepraemisit, sed quia prope est et in januis, ac si
tequam serenitas restiluatur, et qnia per omnes introitu, ut finiatur. Unde tunc forte sciemus quia
dies illos ita fiet, ideo post in eisdem diebus fiet, prope est, cum viderimus non aliqua eorum, sed
quando non aiiud quam tenebraeerunl. Et ideo in haecomnia quae supra dicla sunt. lu quibus et hoe
eis, luna, quae est Ecclesia, non habebil lumen est, quia tunc virtutes coelorum movebuntur, et
suum, et stellaede ccelo cadent, cum multi qui pu- tunc videbunt signum filii hominis. Et tunc videbunt
tabanlur sancti, tenlationibus vicli, non in coelo filium hominisvenienlemin nubibuscmli cum virtute
sed in terra scribentur. Et quia in perseculione eos magna el majeslale. Et lunc mittet angelossuos cum
amor vitaeliujus, a luce quaeChristus est, exclusit, tuba et voce magna, et congregabuntelectos ejus a
ac si stellaj de coelo cadere dicuntur. Siquidem jy quatuor venlis, a summiscmlorumusque ad lerminos
Abrahaediclum est : Erit semen tuum sicul slellm eorum, seu caetera. Quaeomnia profecto in liac hora
cosli (Gen. xxn, 17; xxvi, 24). Sed quia acerbilas novissima facit, veniens in suis membris tanquam
persecutionis iet amor saeculi carnales quosque a in nube magna, fruclificante Ecclesia atque cre-
iide evulsit, dure de cceloin terram ruunt, sicut et scenle, donec Evangelium in univcrso mundo com-
ipse qui de supernis sedibus, ac fulgur, corruit. pleatur, et praedicetur in omnibus genlibus. Quod
UndeDominus: Videbam,inquit, Satanam sicut ful- sane Evangelium coepit ex quo praedicarevoluil, et
gurdecoelo cadenlem (Luc. x, 18); et: Virtulesca- dicere -.Pmnitentiam agite,appropinquabitenimregnum
lorum commovebuntur(Luc. xxi, 26). Ulique a glo- ccelorum(Matth. IV,17). Idcirco ab exordiosermonis
ria majeslatis Chrisli, licet ei semper assistant el vi- hujus,itaquaedamabhislribusevangelistisdiclasunt,
deant claritatemejus; quin cum surrexeritpercutere ut de ejusadventu forle dicta inveniantur, si diligen-
orbem, et disperdere peccalores ex eo, nescio si lius inter se coltala disctiliantur; et quaedamperli-
ullus angetomm in sua gloriahilur conscientia, sois nere ad illam eversionem Hierosolymorum: reliqua
«onfisusviribus.Velmovebunturvirtutes coelorumad tamen, aut ad hoc pertinere probanlur quod quotidie
uttionem inimicorum, cum vidcrinl judicem omnitim venil in corpore suo, qttod est Ecclesia, de quo ad-
«19 &. PASCHASIIRADBERTlABBATISCORBEIENSIS #M>
ventu suo 1004 a'1' ^ modo videbitis filium ho- ,A eum electi, et aliter reprobi; electi si quidem ut
minis sedentema dextris virtulis Dei, et venientemin gaudeant, et reprobi ut doleant. Ac proplerea di-
nubibuscceli: aut illum ultimum fuluri judicii diem, ctum est: Tollatur impius.nevideatgloriamDei. Qnia
ut dixi, quando in seipso est venlurus, et judicalu- licet eura boni ac mali visuri sint, sic lamen eum
rus vivos et mortuos. ldeo prudentis viri erit inleili- impti el peccalores videbunt ut confrindantur, et sic
gere, quaesunt illa omnia quae supra commemorata jusli ex eo glorificenttir. Verumlamen, quia Vide-
sunt. Forle sic inlelligenda, ut nonnulla eorum di- bunt eum veuientemin nubibus cceli, quaerendumest
cloruin excipiantur, qurc non nisi ad ejus advcnUim iitrumne corporalibus oculis, an alio quolibel rriodo.
pertinere probanlur, quando per seipsum venturiis Sed quia dictumest quod visuri sint filium hominis,
est ipse, sicul in itla ultima parabolarum minime non aliter accipicndum credo qtiam in specie hu-
dubilalur. Quando venluriis est filius hominis in mana inqua ascendil, videbunt in nubibus venieri-
majestale sua, et omnes angeli ctim eo :Et tunc con- . lem supernis, ita ut omncs etim videant, qui eirm
gregabuntur ante eum omnes genles, el reliqua. Sic crucifixerunt et rcjecerunt. Et nolandum, quando
forte et haec quae dicit, quod virlules ccelorummo- assumplns esi ab oculis aposlotorum, quia nubet
vebuntur. El tunc apparebil sigmiin filii hominis in suscepit eum, nunc autem dicitur venirc in nubibos
cozlo„el tunc plttngenise omnestribus lerrw, videbunt B . cttm virttite multa et majeslate, et tamen omnino
Filium hominisvenientemin nubibus cozli,cum virlule sic veniet, qiiemadmodum ab angelis repromissum
multa et majestale. Et mittel angelos suos cum luba esl. Quia in eodera schemate corporis et in ipsa
el vocemagna, seu caetera. Licel et super Ecclesiam carne vere venlariisest, sed in nubibus cuin niulta
interpreiari queant, mcliits tamen de suo, per se, virlute et mulla gloria. Qmtproplevquia eum jam
extremo advenlu, sonare videntur. Quamvis dicere supra in magna glofia, et clarilale transformatum
possimus, quod virlules coaloruma Judaeasinl remo- legimus, quaerendumulrurane in ipsa caderaque cta-
vendae, ne feranl attxilium miserae civitati, et ttinc ritate venturus sit, an cumpoliori ? Nam lunc coram
praedicanda sit crux in Ecclesia, et erigenda ob suis quos assumpsil, facies ejus sicut sol refulsit:
iriumphtim virttttis Chrisli, et lunc in illa obsidione Et vestimentafacla sunt alba sicut nix, et ut alii co-
plangcnt se omnes tribus Judaeorum. Ac deinceps diccs habent, sicut lumen. Et eece, inquit, nubet tu-
videbunt filium hominis in nubibus cceli, id est in cida obumbraviteos, et eccevox de nube dicens, liic
sanclis praedicatoribus per Ecclesiam cum multa est Filius metis dileclus, in quo mihi vene complacui,
gloria et virtute verbi venientem. Haec idcirco dixe- ipsum audile (Matth. xvn, 5). Et ideo non abre qnae-
rim , ne irridear ab eis qui haec pene omnia ad ritur (quia virlus et majcslas magna fulura praedi-
nnum referunt tempus; seu ad eum adventtim in '" calur cum veneril), utrumne in illam speciem trans-
quo Christtts venit qtiolidie in stia Ecclesia, ac si in formabitur gloriosam , sicut lunc tranformatas
membris suis ; seu ad eum, quando ipse per scipsum csl coram iliis tribus discipulis, an, quod magis
venturus est in finc saeculi. Qtiod neutrum hortim sequens est, in majorem et manentem gloriam
congrnere satis acstimo, ncque convenire. Unde pro- totus jam transfoimatus erit ultra quam fuil in
sequar, licel possint et in Ecclesiam interpretari, 1006 monte. Manifestum namque est quod tnne
raagis ut de advenlu in corpore suo, in qno sedet coram tribus tantum transformatus esl; in fo-
ad dexleram Patris, intelligalur. In quo etiam mor- turo vero et in consummatione totius mundi, appa-
inus esl, et resurrexit, el ascendit ad coelum,secun- rebit procul dubio in muita gloria, ut videant eum
dum qitod scriplum est in Actibus aposlolorum : Et omnes electi. El fortassis ideo tunc, sicut el in ascen-
nubes suscepiteum, inquit, «6 oculiseorum(Act. i, 9); sione sua nubes lucida obumbravit eos, in fine ven-
ubi cl dictum est ah angelis: Sic venielquomodoeum Uirusad judicium, mullae nubes porlabuul Filium
vidistis etintem in cmlum. Et ideo nec immcrito cre- humiuis, venicnlem cum lali tanloque apparalu,
dendus esl, non solum in eodem corpore, verum glorfcesuaevatde dignissimo. Non quia his egeat, et
etiam, ul hic dicuim csl, iu nubibus venturus, quo- quia Detts exallavil illum, et donavil nomen, quott
niam sic veniet sicut abiit, et nnbes eum abeunlem D est sttpcr omne nomen (Philip. n, 9). El non se-
suscepit. Quiprofeclo sensussine dubiopromptior csl, cnndiim divinitalem Verbi lioe accipere oportet
lOOSetalisohuioi', iitquisqiiecuiii audieiit vellege- eum, sed sccundum quod Verbumcaro factum eM
ril: Tunc videbuntfilium hominisvenienteminnubibus (Joan. i, 14), et semelipsumexinanivit (Phitip. n, 1),
cum polestate magna el majestate, ut ipsum prorsus ut per orania quidquid estin Chfisto corpus et anima,
accipiat ejus adventiim, non per Ecclesiam, sed per tolum sil Deus, lotumque exallafum. Decebat enira
seipsum, qttando ad vivos venltirus est el ad mor- corpus, quod suscepit ex Virgine, et virlute allis-
luos. Et proplcrea Scripturae sacracscrutandae sunt, simi Dei, tatiler a Patre honorari, ut super lalibus
nec temere atiqtiid defiuirc oportet, si forle atter nubibus veniret, non aeris obfuscatus, sed super
aliitis in liis providere qualiacuitque potest; quia ralionalibus et angelicis, ne irralionabile videa-
nemo doctorum, non dico ego exiguus, unquara re- tur, vchiculum filii bominis gloriticati, quod om-
serare omnia quivil. Et lunc, inqitit, videbunl filium nino credere non oporlel; quia non decct alias inlel-
hominis, id est in finem sneculi,venienlemcum vir- Iigere nubes, nisi de quibus dicitur : Et veritas tua
(Utemultd et majestate, Sed longe aiiler videbunt usque ad nubes (Psal. xxxv, 6). Nani et in illa tran»-
821 EXPOSITIO IN MATTH/EUM.— LIB. XI, CAP. XXIV. 823
iiguratione, non aestuno illam lucidam nubcm ae- jt\,boc loco consentil Apostolus, quod in voce archan
ream soluromodo fuisse, inaxiine quia sequilur : gcli, el in novissima litba, moilui qui in Christo snnt
Elecce vox de nube, dicens : Hic est Filius meusdi- resurgaiit primi. Similiierel in ApocalypsiJoannis,
lectus, in quo mihi bene complacuit (Mallh. xvn, 5). angeli scparavcrunl uimbacanerent. NeenonetEze-
Non enim nubes illa eral dilecii Filii Paier, neqtie cbiclidicilur: Vaticinare,fdi hominis, vaticinare el di-
Der irralioiiabileni creaturam sonuit Pater, sed cesad Spiritum: Hwcdicil Dominus Deus : A quatuor
£ iui dieain, Verbum Dei faclum est ad eam nubcm, ventis coeli veni, Spiritus, el insufjlasuper interfecldt
sictit factum csl ad prophetas; ut pttta ad Isaiam, istos, ei reviviscant(Ezec. xxxvn, 9). Quaelicet prophe-
quando dicil : Filios genui et exaltavi, ipsi auiem ta de Jiidacisjuxlahisloriaindicat Spirilu prophetiali,
sjtrcveruntme (Isa. i, 2). Non Isaiam in hac voce, ad illnni tainen resiirrectionis diem tendiiociiium.Si-
se.l Dcum Patrem in Isaiam loquenlcm aiidimus. cuiel in hoc loco Evangelista, qtiamvis prasdicatores
Sed et in hac nube cum dic.it : Hic esl Filius meus, sancti quotidie id adimplere in 1008 Ecclesia non
officiumintelligimus angelicum, ct personam Palris cessent. liinc quaerendum,quos electos pracnuntiet
in eo leslificanlem gloriaeFilii sui. Qnod s: anie pas- congrcgandos, ulrumiie illos lanttim quos in carne
sionis dispensationem talis fuit nubes proclamans dies illa invenerit, an eos qtii ex advenlu Citrisli
el adumbrans, quid hoc loco de nubibus coelidebe- 1B erunl sancli, an forte omnes oui a constittilione
mus senlire, sttper quibus vcnienlem tilittm hominis mundi fucriint, et sicut Abrabam dicmDomini vide-
videbunt cum virtule multa, el majeslate, acgloria, runl, et crediderunl Chrislum in carne venlurum.
qnicunque visuri sunt eum lunc non absqtic niniia Unde, quia de ullima die agttur scrmo, omnes Chri-
elaritale. Et ideo, licet jungatur senleifiia, plangcn- sti elcclos, praescilos el procdestinatos considerare
ttbus tribus terrae, non aestimoipiod ipsi visuri sint est dignuiu. Sed quid inlerea cx hoc dicam, aul si
eum inlus in sua gloria, sed sic oblcctum nuhibus, in ioco congtegabunlur, licetjam snpra dc loco ad-
ul salis appareat unde confundantur et doleaut, ventus ejus dixeriin quid pltirimi genliant, ultra vi-
quod talera tantumque non audierinl Dotuinum. res est exiguitatismeas, aut superfluuniquaerere. Cum
Quod si 1007 aposloli, quando Hierosolymam ve- et congregare dici potest in unitalem pruedestinatio-
nil Dominus, diligenles eum, slruverunt vestimenta nis colligere; eosque resuscitari in tuba Dei, et in
sua in via, ne asellus in quo sedebat terram calca- voce archangeli ad vitain, ut omnes simul partem
ret nttdam, quid miruin si Paler et Dcus omnium habeant in illa prima resurreclione. Quorum unitas
nubes subslernat ccelestes corpori Filii sui descen- et resiitutio ad vilam, -recte congregatio voeatur.
denlis ad opus consummationis? Nam el primum Nec igitur impti et peccalores non resurgcnl, sed
quando venit Jesus, plenus omni virtute venit, et 'I-1 quia indigni erunt horuin consortio, ideo non nomi-
ideo virtutes exibant de illo. Sed in compnralioncm naltir. lpsi lamen non nisi, ubi vel ubi, in conspeetu
virlutis illius qna venturus est rursus glorificalus in Dei erunl, et a sinislris quia rcprohi erunt. Quid
fine, modicaevidenlur quae factaesunt, istaevirtutes. igititr mirum si omnes elecli attt reprobi, quamvis
Quoniam restilutiouis est gloria, cum qua veniet, in differenter dicantur aslare, cum et iu Job lcgatur
qua erat prius antequam mundus fieret, de qua nun- qtiod quadum die, cum venissettlfilii Dei coram Do-
quam recessit, etiam cum iu crucc penderet. Sed et mino, astitil inter eos et Salan (Job i, 0); sic qnippe
ab exordio praediealionis usque ad finein iu nubi- et isli omnes venturi sunt anlc Dominum, quumvis
bus qttotidie venit, sicut jain supra dictum est, ut incomprebensibilis videslur nuilliiudo. Sed illi qui
glorificelur et crescat Ecclesia, quaeest corpus Cbri- congregandi dicuntur, sic lamen congregabulilur,
sli, qualenus et ipsa rursus gloriflcala per ipsum, repulsis paleis, non solum a qualuor vcnlis cceli, ve-
ad eum ascendat. Uiide sequitur : rum ulevangelisla dicil : A summis ccelorumet usque
Et millet angelossuos cum tuba el voce magna, et ad lerminos eorum, utsempercum Dominc sinl, et
congregabunteteciossuos a qualuor veniis, a summis ubi fuerit corpus Chrisli.ibi deinceps sintcl aquilae.
catlorum, usque ud terminos eorum. II;cc quippc qui- El notandum, ut dixi, quia in his diclis qiiaedam sic
dam, ul dixi, de Ecclesia, sicut et reliqua superitis u' excellunt, ut impr.esentiarum fieri nequeanl. Nemini
dicta, accipi deberc senliuut. Sed nos el ad fu- aulem super terram arbitror conveuire quod ail:
turum magis praesentem capitulum ptilamus sine F.t congregabunteos a summiscoelorumusque ad ler-
praejudicioalterius, referendum. Quouiam pene in minoseorum. Nam a qualuor ventiscoeli potest tieri,
omnibus islis, quaedam sic sonare videntur, ut ad id est a quatuorplagis, ut sancti pracdicalores Ciiri-
praesentem Ecclesiam congruere possint; quacdam sti Ecclesiam congregent, sed nescio si a summis
vero sic superexcelbint verbis et sensu, ul ad illum ccelorumqucant, nisi forte tales invenianiur, inler
secundumChrisli adventtimin scipso perlinere jure homines inlerim, qtti et apud angelos in coelesiibiis
dicanlur. Et ideo forte sic isla concludit: Quia non commorentur. Quapropter quia non convcnit tttau-
vrwteribitgeneratiohwc, donechwc omnia fianl. Quia ditores tales invenianlur, reslal ul ex angelorum of-
sic dicta sunt, utetfacta monstrentur in Ecclesia, ficiis jam per Chrisli graliam, coelestcs lacli, lales
et quaefacta sunt in hac hora novissima, gloriosius in resurrectione congregentur a summis coeli
exhibenda sunt. De quibtts interrogaverunt apostoli virlutibus usquc ad lcrminos ejns , ne ullus
i^ifine sxculi et in secundo suo adveniti. Nam cl ila 1009 extra lerminos, ccelorum extorris invenia-
82$ S. PASCHASH RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 824
tur. Quoniam ipsi ul stellae, imo ut sol, in illa per- A Matthaeus, Hebraeis qui crediderant hoc Evange-
pelua aeterriitate lucebunt. Et ideo non immerito a lium scribens, ideo solam ficulneam, Synagogam
summis coelorum colliguntur, ut in firmamento ceeli scilicet, posuit proprietatis gratia, ne ipsam praete-
firmentur, et usque ad lerminos eorum, ex his qui riret. Quia cum omnes arbores fructum protulerint,
praesciti sunt et praedestinali, ne ullus alienus inve- id est cum plenitudo gentium, tunc omnis Israel
nialur. Legimus autem in Numerorum libro, quod salvus fiet. Antea vero quam haec Qant, nemo hicr
duodecim tribus fiiiorum Israel cum exirent de terra aut illic, dicat esse Christttm, nemo nos perterrcat
jEgypti, circa sanctuarium Dei a quatuor plagis quasi instet dies Domini. Quia nisi primum ista fiantv
cceli castrametabanlur. El ideo nic quia illius figura nequaquam veniet. Sed cura facta fuerint, scitote,
adimpletur, non absque magno myslerio, a quatuor inquit, quia prope est regnum Dei. Si quidem prope
ventis coeli congregari dicuntur. Sicut el in Eze- in hac uilimahora, sed nemo vere dicet quam prope;
chiele a quatuor venlis Spiritus super interfectos quia omnino non est alicujus nosse tempora vel
morte insufflare jubetur. Et forte ideo sic jubetur, momenla,qum Pater posuit in suapotestate (Act. i,7)~
et sic facturi sunt angeli, ut sicut tunc a qualuor Sequitur:
ventis caslrametantes, in Judaeam et in haeredita- Ita et vos cum viderilis hmc omnia fieri, scitote quiaz
tem Domini per Jesum introducti sunt; sic et a qua- " prope est in januis. Hoc est quod supra dicebam, ut
tuor ventis angeli congregabunt electos Dei. Avenlis intelligat prudens lector quae omnia; quia haecom-
autem non terrenis, sed coelestibus sancli Evange- nia quae prolata sunt a principio interrogationis,.
lii, id est a summis ccelorum usque ad lerminos non ad apostolorum tempora perlinere probantur
eorum;utab JesuChristo Domino noslro congregali, etiam nec ad nostra. Quia in hoc tempore, nulla aliai
percipiant divinam et veram hacreditalem in ccelis. sunt nisi sediliones et bella, clades et peslilentiae
Abarbore ficus discite parabolam; cumjam ramus utique, et inaudila. Quibus omnibus malis atrocius
ejus tener fuerit, el folia nata, scilis quia prope est videlur hoc malum, quia refrigerata est cbarrtas
*estas: ita et voscum videritis hmc omnia fieri, scilote et abolita vera fides, ex quibus nascilur quotidie om-
quiaprope est injanuis. Ubi Lucasait : Videte ficul- nibus tribulatio, et omnis desolatio civium. Quapro-
neam et omnes arbores : cum producunt ex se fru- pter singula, ut saepedictum est, suis consideranda
ctum, scitis quia prope est mslas (Luc. xxi, 29). sunt teinporibus, et dislinguenda Iocis, ne forte om-
Quod utrumque diclum a Satvatore nemo ambigit. nia quaeper haec unius ultimaehorae spacia complen-
Et ideo quia fuluri temporis parabola est, debemus da sunt, ad unum aliquis velit redigere terapus.
investigare quid unus eorum per solam ficulneam _ Quia quod ait: Prope est in januis, non simpliciter
velit; quid aller per ficulneam et per omnes arbo- dictura est, sed argute nimis ut intelligas omnia haec
res. Nain ficus et omnes arbores, in tempore hiemis, quae fiunt ab initio praedicalionis Jesu Chrisli in ja-
ac si emortuae videnlur, quamvis vilalem virtulem nuis omnia esse, id est in introitu in quo inlral om-
habeant in se, sed valde absconditam. Postmodum nis Ecclesia eundo et portando semina sua; nun-
vero, cum sol incaluerit et illuslraverit ilias suo quam 1011 're cessans, nunquam intrare. Et ideo
aspeclu, frigusque recesserit, mox vilalis virtus re- haec omnia quae fiunt mala, praeconia sunt et nuntii:
dit. Sicque calore solis, jam complutae imbribus, unius roali; quaevero bona et Deo accepta, semina-
intus parturire incipiunt et germinare, deinde in sunt et fructus unius boni. Tamen cum haecfitint
gerroen erumpere, ac turgescere in gemmam, jam- dies Domini prope est in januis, ne ullum recipiat
que praelereunte verno, fiante favonio, incipiunt in furem, et ne ullum rejiciat justum. Et ideo donec
ramos gemmae prodire, ex ipsa valetudine soiis, el isla fiunt prope injanuis est, ne ulli introitus vitie
folia procreare, ita ut teneritudo ramorum exten- longus videatur : Amen dico vobis, non prmteribit
, datur, et fructus procreetur ; sicque fit paulatim ui generatio hmc, donec omnia fianl. Ecce quousque
ex ipso effectu arborum seu ficuinearum, proxima complenda sunt omnia quae praedicta sunt. Hic,.
intelligalur aeslas. Supra namque dixerat, praedica- quaeso, figat pius auditor mentem, et intelligat quia
bitur hoc Evangelium regni in universo mundo. non prmteribit hmc generatio, donec omnia haec fiunt.
1010 Sed adhuc misera Synagoga Judaeorum, quia Yideamus primum quae sit generatio haec; deinde
hiems esl, mortua jacet sine fructu, et sine ulh quid sit, non prmteribit, vel sicut alii codices habent,
viriditale fidei. Sic et plurimae genles, quamvis De< non transibil. Quia praelerire vel transire, aut de
favente pluriores crediderint, frigore nimiae infide loco ad locum est, aut de suo statu ad aliud trans-
lilatis hactenus premtinlur; ad quas nimirum hae< mutari. Quod si de generatione Judaeorum dicilur,
parabola Salvatoris procul dubio respicit. Primun potest quilibet simplex cestimare praemissas diclo-
ut cum ipsa ficulnea Judaeorum, calorem verbi De rum sententias ad deslructionem Hierosolymorum
receperit, et sol justitiac, Christus videiicet, ean perlinere, et ad eos tanlum Judaeos, qui inlcmpore
illustraverit suo lumine, et ccelestibus irrigaverii illo passionem Christi viderunt, quasi illa generatio
aquis, ac si hieme transacta vitalera receperit Spi non debuerit praeterire, priusquam veniret destru-
ritum, jam lunc coropleto Evangelio in toto orbe ctio illius miserae civitalis. Sed ncscio si verbum ad'
omnes arbores de se, id est omnes gentes, viriditalt i verbum oihnia haec possint exponi de illa, ab eor
fidei recepta, parient juslitiae frucins. Verumtamei scilicet loco, ttbi ait, videtis haec omnia, usque a<f
_______ EXPOSITIO 1N MATTH^EUM.— LIB. XI, CAP. XXIV. «26
illum, prope est in januis. Forsitan ergo in quibus- .A mini non transient. Quia vcrba quae Salvatoris suut,
dam locis poterunt, in quibusdam omnino non pote- non transibunt, quoniam ipsiirs propria sunt.quae
runt. Quod si tentaverint, salis coangustati, ncscio, operantur liunc, et semper in ipso, in quo, ut ita
si quod conveniat dicere, potuerint. Idcirco nos, aut loquar, inetfabilia ct serapiterna sunt. Alias aulem
unam generalionem omnium hominum ab Adara humana verba quousque imperfecla sunt, verba non
usque ad illum uliimiim hominem: aut ex dttabus sunt ; cum vero perfecla fuerint, jam oranino
generalionibus Judaeorum scilicct et genlium, unam sunt; verba autera Dei non possunt non csse.
inlelligimus Ecclesiam, de quibus Salotnon ait : Nam humana ex conditione creationis suae, quia
Generatiovadit, et generalio venil (Eccle. i, 4). Quia de nihilo habent exordium in se, ideo redeunt in
populus Judaeorum qui fuit suo in tempore, jam necessitudinis suae appulsum, ut non sint. Chrisii
abiit, et nalio gentium, necnon et Judaeorum plu- aulem verba, ex aeternitale nata , id semper in
rima ex parle, ad fidemChrisli venit, qui simttl una se continent virtutis, ut maneant. Quam sen-
voce dicunt: Domine, refugium facius es nobis a ge- temiam ad inlerrogationem discipulorum videtur
neratione et generatione (Psal. LXXXIX, 1). Quam inferre. Quia illi inlerrogaverunt de slructura Ia-
simut unam generationem Deus unusest quijustifi- pidum, 1013 proponit eisquod durabilius (irmalum
cat; circumcisionem scilicet ex fide, et praeputium **est cceltim transire, et ideo monet ne mira vi-
per fidem Jesu Christi. Quae generatio Novi Testa- deatur eis lempli destructio, cum et majora elemenla
menti, quae lunc erat in facic et in conspectu Saiva- transibunt, verba autero ejus, in quibus promiserat
toris, non praeteribit ad illas aeternae viUaebeatas eis quae fulura sunt, firmat quod nunquam, ne fiant,
promissiones, donec haec omnia fiant quae locutus transibttnt. Sed divina in Christo semper idem sunl,
est Dominus, id est antequam Christus veniat in neque evenire non possunt, quaein ipso dicla et fi-
nubibus; antequam signum ejus in coelo appareat, nila sunt. ldeo qui vult venire ad ea quaemanent,
antequam angeli mittantur cum tuba Dei, et mortui transeat ista quac labuntur, et praelereat; quia nul-
resurganl. Ne aut isti qui tunc in carne erunt, prae- lus ad ea transire polest, donec illi haecomnia fiant.
veniant 1012 eos 1"' resurrecluri sunl, neque De die aulem illa et hora nento scit, neque angeli coz-
qui resurgent ad illam heatam vitam, prius praeter- lorum, nisi Paler solus. Ubi multi codices habent
ibunt, donec haecomnia fianl. Et isla esl vera con- quod neque Filitts, et in Marco ita habetur. Nec ta-
clusio sententiarura Dei, ad quam univcrsa concur- men additum csl in ullo, neque filius hominis, quod
runt. Et hoc forte est in januis esse, cum haecora- Feliciana haeresisin suo dogtnate ideo addidil, ho-
nia facla fuerint; quia lunc, ac si in meditullio, id _ minis, ut doceret, secundum quod homo erat,
est, in januis positi, nec ad istam redire, nec ad non nosse diem illum et horam. Volens introducere
illain pervenire, sine divino examine queunt. Quod frattde sua, qtiia non nosset quae Deus Pater novit,
si aliquis nos coarctare voluerit de solis Judaeis hoc ideo adoplivum seu nuncupalivum potiusFilium Dei,
dictum, noverit quia el ipsa natio, ubi vel ubi, etsi quampropritim. Acper hoc caecus,dumnonvidelquid
dispersa, adhuc manebit. De qua quidara firmare dicat, duos vult in uno eodemque Christo ostendere
conanturin praedicatione Eliaeet Enoch, quod cen- filios. Quodnusquam in omni serie Scripturwum in-
tum quadraginta quatuor millia cx omnibus tribu- venies, ut possis fingere aliquando verum Deum, ali-
bus, signati signo crucis, et ex omnibus genlibus quando non verum : etaliquando veruin et proprium
aggrcgali in Judaea, credere debeant. Sicque nec Filium Dei,elaliquandonon verum, vel nonproprium,
ipsa, nec successores eorum , nec qui in carne in- sed semper verumDeum, etpropriumFilium Dei, anle
venti fuerint, ad illum saeculum prius transibunt, pnrtum el post partum Virginis. Unde et Virgo Maria
quam haec oronia fiant. Tunc si quidem, his ita ex- non duos, sed unum DeiFilium dese genuil incarna-
plicitis, ulpraedicta sunt, praeteribunt singuli juxta tum, licet et in hoc verbo insurgat Arius, gaudeat
meritorum suoruni facta, ad sua olim sibi loca a Eunomius, quasi, quiaignoratquae Pater novit, non
Domino praeparala. Unde scquilur : possit ei esse aequalis. Contra quos breviter respon-
Cmlum et terra transibunt, verba autem mea non' dendum, quia omnia quae facta sunt per ipsum, vere
transienl. Congrue satis dictum est, nt translatis (leste Evangelio) facla sunt; et in ipso vita erant
habilaloribus , ad ultimnm transferalur et ipsa do- anlequam fierent. Idcirco per ipsum et tempora facta
rous. Sed prius forte judicium erit in quolibet spa- sunt, quia sempilerna non sunt; el si facla sunt per
tio temporis vel momento ; ct tunc cmlttm et terra ipsum, elquod in ipso vita erat antequam fierent, non
transibunt, non ut non sint, sed ut sint in melius, potest ignorare quod ipse fecit, et quod in ipso sem-
coehiin novum, et lerra nova, ut transferendi sint, per erat antequam fieret. Nam et inter oinnia lem-
qui immutali fuerint et incorrupti. Unde et Domi- pora quae facla sunt,dies judicii est; qtiem diem
nus in ApocalypsiJoannis : Ecce facio, inqtiit, oin- proculdubioipse constituit et fecit. Nec potest igno-
nia nova (Apoc. xxi, 5). Et ideo quam bene dicit, rare qux novit Patcr qtti totus in Patre est, et Pater
quia generatio haec non pertransibit, prinsqiiam baec ineo; neque scire qu:e habet Paler et sua sunl,
omnia flanl. Et cum expleta ftierint, ttmc ipsi, ac si quoniam omnia qtta? Paler habet, habet et Filius,
in januis posili pertransibuiil ad a'ia. Et si isla om- quia omnia ci a Palre tradita sunt. Quod si ullimum
nia Irans Iuiiil, quia mutabunltir, verba aulern Do- diem ignorassel Filitts uliqtie ignorasset et penul-
 «37 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 8-1
timum, seu reliquos omnes retrositm ; sicul non po- A membris; ut tttnc plene inlelligatur iliumdiem scire,
tesl fieri qui primum ignoral, ut secundum sciat. quando et ejus omnia membra scierint. Fuerunl au-
Verumlamen 1014 causa quaerendaest cur igno- lem et de hoc loco qui dicerent, quod ideo diem et
rare dicalur etiani iilius hominis, cum non alius sit horam dixerit, nec angelos, nec ullos mortaiinm
Deus el homo quam.umis Christus, quia ejus igno- scire, quia nemo polest meustiras lemporum colli-
ratio ex causa cst, praescrtimquia clamat Apostolus, gcre el horarum spalia. Et possit forte scire post
quod inChrislo: Omnesthesaurisint saptenliwetscien- qnot menses vcl posl quot annos, utrumue posl mille
tiai Dei (Coloss.n, 2), abscoudili et occttlli. Ergo in aunos, vcl postcenlum, scu amplius minusve. Et ide6
quo omnes sunl tbesauri sapienliae,nulla est iguora- dixisse diem neque horam, qnia in tot saeculalanta
tio. Setl quare abscondili? Ipsc de bac die apostolis exiguitas non valeal compreheudi. Unde fateor in
qmercnlibus aperlissime respondit, quia nou esl ve- hac hora iiovissiina, in qua suiniis, el in qna Chri-
strttm, inquit, nosse tempora et momenta quw Paler sltis venit, sicut Joanues ail: Fiiioli mei, sciiote quia
posuit in sua potestate (Act. i, 7). Ac proplcrea novssimnhora esl (I Joan. n, 18), sicul nonpotest de-
quando dicit, nonesl veslrumscire, ostendit quod ipse prebendi qiium diu lendalur, itn ncc pcr<|ttot annos.
scial, sednon expedit nosse apostolis nequeproedicari Et proplerca, non ideo dixit dicm vel lioram ncscire,
etun diein niorlalibusulsemper incerii, singulisic vi- B quia minulias horarum, cum sil unatain longa hora,
vant quasi die crastina moriluri el in jiidicium sint colligere uon posset, sed quia sic iucerltiiu voluil
venturi. Quidquidenim est quod in Patre est, totnm esse diem , temptts et horam iiovissinam, ul nemo
comprehendit sermo divinus, nosseFiliiiin.cumait, hominum quando venlurus sit scire queat. El nolan-
quia solus Paler novit; qtiia sictit nomen Filii Paler, dum quod ait, quia nec angeliccelorum.Ex quo patet,
ila et nomenPatrisFiliiisesl. Et ideoquidquidin imo quod angeli tot!imDeumnoncapianl(licetexceIlenlern
eorum esl, totum e.l in altcro csl. Et ideo non sunt babeant naturam nequeomniaquaein DcosiintinleSH-
audiendi qui dicunl, quod priusquam propriam dis- gant quoniam el ipsi crcaturasunl Dei. Ccelorumatt-
pensationem passionis elresurreclionisimplerelChri- lem ideo addidit, ad distinctioneraeorum angelorum,
stus, ignorabat quodpostea didicit; ct ideodical Lucas, quiin hacEcclesiaChristi divinanuntiarequolidiesa-
quia ptter Jesus projiciebalmlate, sapientia, el gralia lagunt; nam angelus officiinomen est, non naliirae.
corum Deoel liominilius(Luc n, 52). Quia ab initio Ac per hoc, quando ipsi nesciunt, qui excetlenliores
incarnationis, lotnsin eo Deus etbomo, lota gratia, sunt innaiura,ctproximioresDeoconienlaesse debet
totaque sapienlia el scienlia Dci. El idco nihil in eo humana fragililas, ne idappetat curiosius scirequod
advenit quod jain erat in eo; quia Inleger Detis, plurimum prodessc polest sine dubio etiam nescire.
el integer homo crat. Sed ad quod proficeret, ipse' C Inlerim tamenDeode nobis aliquid meliusprovidcnle,
Lucas fideliter enarrat, coram Deo et hominibus, nt necipsiangeli coelorumsciunl diemethoramillam,ut
homini tribuerel tlispeusative salis et aclali. Ipse omnia in nobisconsuniinarentur. Praeparateuim Fi-
namque modus locutionis , quare se nescire diem et lius Dei seienliam diei illius et horae cobaeredibus
horam illatu dicat, consideraudus est. Quia quam acternae vitae,utsimul omnes sciant, el inslaureninr
saepeScriptura divina ila toquiiur, ut nescirc se di- omna in Chrislo, qtiaein coelissunt et quae in lerra.
cat eoqttod ipsos aposlolos nescientes rcliquit. E( ad Sicut autem in diebus Noe, sic eril adeenlus 1016
Abrahatn ila loquilur : Num cognovi quod timeas filii hominis.Sicul enim erantindiebus anle diluvium
Deum (Gen. xxn, 12). Ac si dic;.t, quia cognoscere comedenteset bibenles,etc, tfa erit et adventus fitii
te feci. Nam et saeculares litterae, triste lupinum hominis.Quaerendumigiturquomodosupra dictumsit:
dicuul, eo quod trisles faciant qui comederint cos. Surgetgensconlra gentem,et regnumadversusrcgnum.
Qui modusloqueudi ab omnibususilatissimusest. Di- Peslilenliaeel fames praenuntientur in adventuChri-
cilur aulem et aliter bene nescisseJesum dieni et ho- sli, et terraemotus; quid esl quod nunc ea eotnme-
ram illam qui occurrit ad finem , nequc abbreviatio- raorat magis quae pacis sunl indicia? Undeexisti-
nem diei illius el horae. Sicut dicimus medicum ne- mandum juxta apostohtm, quod post ptignas et dis-
scire morbum regium, etiam cum videat et intelligat' " sensiones insidiantium , et celera quibus seraper
eum in alio, quamvis etim iu se nunquam sit exper- genus vastalur lmmanum, brevis ad modicumsubse-
tus. Sic et de ipso dicilur, quod qtti non cognovit quenda sit pax, quaequietare permitlit omnia tit fl-
peccatum, pro nobis peccatumfaclus est ipse. Etsic- des credenlium comprobeltir, utrinnne trausactis
til experiendo pcccatum niinquam cognovit, ita malis, sperent judicem Deumesseventuruni. Et hoc
nec iilius diei finem et horae. 1015 H*c idcirco est quod in Paulo legimus : Cum dixtrint pax et secu-
dixerim, quia mulli in hoc errant capilulo, ut pa- ritas, lunceis repentinussupeneniel inlerilus(I Tlteil.
teat quain mtiltos habeat exilus. Qtiia etsi alitid v, 3). Ulrunine in subito sit futurtis ipse repeniinos
non occurreret qtutre se iguorasse dixissct, po- interitus, an paulatim sicut et diluvium crevisse fe-
tnissemtis dicere, quia Chrislus et Ecclesia unum gimus per aliquot dies, jure quaeritur. QuoniamOIB-
corpns est, et donec ipsa (qtiia sic expedit) ignorat nia futurorum signadequibus haclenus locuti sumus,
diem illum el horam, quae est corpus ipsitts, congrue qnasi quaedamaegrotationesmundi fuere ut manife-
satis quandiu ipsa nescierit eum diem et horam, ut starenlsacculicorrtiplionem futurara. Hocenimei eo
ipse q i caput est ipsius, se ignorare falealur in suis praecipue deraonstratur, quod ait simiiiserit advei-
i*> EXPOSITIO 1N MATTHJEUM.— LIB. XI, CAP. XXIV. 850
tos filu hominis dtebusNoe, qnia lunc subiioperie- iA nosms g.iudebiinl; inipii autem et peccatores in in-
run: omnia, elsi quidam velint dicere, quod pattla- fcrioribus astantes, deorsum depressi, a sinistris
lim, co quod conscquens est, in his dicbtis primum eruiil. Quid horum verius sit aesiimandum, differre
perisse eos >;:iierant in depressioribus locis, deinde oportet, ne temere dcPinialttrquod liinc inanifcslius
qui patilo in allioribus, el sic novissimos qui in al- apparchit. Quod si ignis ille universa in superficie
tissimis morabanlur raonlibus : sic quidani dicunt in lerra', eliam allissima concremabil ct injttsli nequa-
consuminalione saeculi cum descendcril ignis, inci- quam ad sublimia fuerinlelcvali, consial eos utpote
piet quiilem de sublimioribiis locis, ul paulalira ad in lerra positos. Judicis cxspcclarc sententiam, aut
inferiora descendat. Hinc Lucas de igne Sodomorum eliam excepisse. Sed ulrum illo uranluf igne, qtii
dal nobis nccasionem intelligeiidi, quod per ignem aeleruo politis siini igne damnandi, puto ne possit
cremandus sil iste muiidus, sed in sttbilo. Similiter, fieri, qttod nemo praejudicarc audeat, nisi qui dictiut,
inqtiit, faduiii est in diebus Lot, edebantet bibebant. Tiullas poenas esse futtiras reproborum, alias quahi
Ei post pauca : Qua die autem exiit Lot a Sodomis singiilorum proprias conscientias. Augustinus lamen
pluit ignem et sulphur de cmlo,et omnes perdidit. Se- in libro de Civitate Dei dicit, eo igne, quorumdam
cuntlum hmc eril qtta die filius hominis revelabitur electortim Dei 1018 leviora pcccala purgari, sicut
(Luc. xvii, 29, 30). Quod bealus Petrns firmat iu sua B I et Gregoritis papa in bomeliis suis, ex eo quod di-
Epislola : Cmli, inquit, magno impetn trunsienl, ele- cittir : Ignis unte ipsnm ardebit, et inflammabit inimi-
menta vero a culore solvcnlur (II Pelr. III 10). cos ejus (Psal. xcvi, 3), et in circuilu ejus lempestas
Qui autem siut cceli qui iransient, paulo stiperius vatitla (Psttl. XLIX,3). Districtionem, inquir, lantae
idcin Aposlolusdocet, dicens, coeliqui erant prius,et juslitiae lempcstas ignisque comilanlur, qtiia tem-
terra de aqua, ct per aquam consislens verbo Dei. Per pestas cxaininat quod ignis exurat. Et si ignis iste
quae ille lunc raundus pcriit. Cceli autcm qui nunc aliqnid poterit innc in illis qtii in co lunc erunt igne,
sunt et terra eodem verbo repositi sunt, igni re- cogitel qtiisque quid ille ajternus faciet, qui paratus
servati, in die judicii. Ubi nou eos intelligere est diabolo el angelis ejus. Porro manducanles et
debemus ccelos, in quibus sidera sunt posita, bihenies eos dicit, qui in tribitlaiione dierum illo-
et firmamenliim vocatur; neque ccelum oelhe- rum in suis permanebunt conctipiscenliis, nihil aliud
reiim, 1017 sed coelnm hoc aerium terrae proxi- quain de praesenli vita cogilantes, fornicantes, ac
mum, a qtio aves coeli dictintur, quod et aqua diiu- luxuriis servientes. Qui cum dixerint pax el securitas,
vii olim perdidit el superfudit, ipsumquc ignis exlre- tunc eis repentinus sttperveniel inlerilus (I Thess. V>
mi judicii, ejusdem mensurae spalio procrescens, 3), sanctis autera ct justis bcalitudo aeterna eril,
occupando disperdet. Qtiaeomnia manifestissime do- C i qttoniam beati qtti parati sunt occurrere illi.
cent in subilcrvenire mundi corruplionem. Necnon Tunc duo erunt in agro, unus assumelur el unus
et ex hoc, quod angelus dicit ad Lot: Festina, crgo, relinquetur. Dum molenlesin mola, una assumelur et
et salvare illic, non enim potero facere quidquam, do- una relinquetur. Duo in tecto, unus assumetur et
nec tu ingrediaris Segor (Gcn. xix, _2). Unde el qui- unus relinquelur. Simililer jam sttpra tria proposue-
dam suspicanlur, sccundum quod salvatus cst Lol: ral. Qui in Judaea, et qui in teclo, et qni in agro. Quo-
ila tunc el ignis ille non prius oblineat muiidum, niam ex his, ut quidam volunt, non amplius quara
quam salvati justi refulgeant sicut sol, in regno Pa- tres ordincs erunt, conjugatorum in lecto, viduarum
tris sui, quaudo colligent angcli de rcgno Christi in molendino iribtilalionis el penuriarum, in agro
orania zizaniorum scandala, el millenl eos in cami- virginitas tota florida, quae candet ut lilium. Sed in
num ignis (Matth. xm, 42). Quapropler licet supra asstunendis et relinquendis alius ordo requirendus
dixerim de descensu Christi ad terras, sectindum esl, in quibns futuruin descrimen ostenditur. Idcirco
qtiod ascendil el unde ascendit, qtiod ibi sic dcbeat in agro, jure duo dicuntur, id est degentibus in hoc
redire, ut judicet mtindum, nimia obscurilas est, mundo, ordo fideliiim et infidelium, qui in hoc sa>
ibi an alibi, vel ubi, illud exlremi et universaiis ju- ctilo, tanquam in opere biijus'vit;e laborant; quos
tlicii discrimen sil habendum, vel quomodo, vel D qtiando dies Dominisicul fur in nocle venerit, deprfe-
quandiu, ubi nulla monstralur mora, ut ait Aposto- hendet illos bibentes et fornicantes; islos vero sic
lus, quod i* ictu oculi, el in novissima tuba raorlui utenles quae mundi sunt, et sic habentes ea, quasi
resurgent (l Cor. xv, 52). Et cum fuerit ipsa resur- non utentes, et non habenles; quorum alter assume-
reclio celebrata sanctorum, sancli confcstira rapien- tur, qui quaerit ea quae Dei sunt, et alter relinquetur
tur, teste Aposlolo, obviam Christo in aera. Utrum in igne, qui quacrit ea tanlum quae mundi sunt. De
aulem et tunc reprobi sublimius a terra elevandi molentibus quoque par ralioest, ulper molam opus
sunl obviam judici venluro? An jam judicio pcraclo, legis iiitelligatur, qnae est, ac si rota in rota, dum
eo modo quo supra dixeram, ignis praecedet. An et ipsa lex volubiliter volvitur, et iri ea rota Novi
eliam ipsi reprobi ascendenlihus sanclis obviam ad Teslanienti formatur. Sed quia pars Judaeorum<per
sublimia, ila praegravati erunt oneribus peccatorum aposlolos credidit, el adhuc per Eliam creditura est,
{quamvis immortalia corpora habeanl) ut ad aliiora et jtistificanda per fidemJesu Christi, ideo una pars
nequeant elevari; unde praesidenle Domino adjudi- eorttm salvata per eamdem fidemboni operis assume-
cium, sancti a dexlris ejus in sublimia elevati, glo- lur in gloriam, et ad corpus Ecciesiae ; altera vero
851 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 834
infructuosa legis opera sectando, relinquelur, mo-1A sus omma aequanimiter ferens, cuncta communial;
lens et volvens incassum lapidea saxa. 1019 Et a timore concipiens anima ut spiritum salulis pariat.
quia sine frumento quod Chrislus est, itlam girando Qnse nimirum mola dum bene inferius superiusque
trahunl, nullam coelestis cibi farinam faciunt. Porro firmalur, et recte vertitur, tantum ut Chrislum in
duo in lecto, eamdem passionis Dominicae requiem se anima ruminet et terat, nunquam a fruclu farinae
praedicant, circa quam fidem, una confessio est hae- vacua manet, et ideo talis asstimetur anima, non
relicorum atque calholicorum; sed quia unitatem ubicunque, sed post labores ad requiem; atlera vero
Patris et Filii, et comraunionem eorum Spiritum quia in circuilu impii ambulant, ticet videatur mo-
sanctum, haeretici unum Deum non credunt, idcirco, lere, dum sectatur quae mundi sunt, sine fructu
quia malecredunt, et pejus vivunt; siquidem calho- vacua relinquetur. Et ideo quia in lecto nimia infir-
licus in fide et opere assumetur, et alter videlicet mitale depressi omnes jacemus, dum vacat et tem-
haerelicus, dum requiescere videtur in hac Christi pus est, invocandus est medicus salularis, ne diu
requie, ac si in lecto, quia mate vivit, ut dixi, et morlui jaceamus. Invocandus, ut dicat nobis : Surge
pejus docet, relinquctur in suis erroribus involutus. et lolle grabatum luum, et vade in domum tuam.
Probat igitur hoc de agricullura illud Geneseos, quan- (Marc. n, 9,11). Quia impraesentiarum nemo.sine in-
do Cain et Noe introducuntur agricullores. Sed alter ** ' firmitate, nemo sine
grabalo vadit. Sed unus assu-
eorum, id est Noe operarius terrae, in agro hujus mitur, cum miseretur medicus Jestis, et alter relin-
mundi conslitutus, assumilur a Dotnino una cura quilur Dei jnsto judicio; quia omnes in uno Iecto et
suis cooperatoribus, qui ejus erunt similes; et relin- sub una infirmilale premimur.
quitur Cain operarius lerrae, una cum suis sequaci- Vigilate ergo, quia nescilis qua hora Dominus vester
btis. Qui elsi male oblulit, pejus divisit; peccavit, venturus est. Audiat Fanstus Manichaeus,quia calum-
nec quievit ut cessaret peccare. Sic et de animabus nialur Moysen, quo aut ipse non sit loctittts ea de
hominum intelligendum molentibus, qui gravi pon- se, quaside alio, quae loquitur; aut certe in persona
dere premuntur, et in circuilu ambulant, corporis Moysi alius nescio quis mendose ediderit, dixil Do-
operibus obcaccatae.Quarum una quae bene verterit minus ad Moysen, cum ipse profecto de se, quasi de
hanc molam ut panem comedal coelestem, assume- alio loquatur. Et quia Evangelium recipit, audiat
tur; allera vero quae permanserit caeca ad molam Dominumhoc locode se loquentem ac si de alio. Nam,
relinquetur, girando in sua caccitale. Alioquin ille ut manifesitim est, praesens erat coram discipulis
Samsou fortissimus nunquam ad hanc molam venis- cum loquebattir: Quia nescilis quando Dominusvester
set, nisi prius gratiam Spiritus sancli, deinde oculos ._ veniurus est. Et non ait, quia nescitis quando ego
perdidisset. Ergo et duo in lecto dictintur. In quo venturns sim, cum de seipso toqueretur. Qui profecto
morbo infirmitatis omnes versamur. De quo sane modusloquendi in Scripluris sacris usitalissimus est.
lecto David gemens dicebat : Lavabo per singulas Quamvis aliquis allius hunc locura velis intelligere,
nocles tectum meum, lacrymis meis slratum meum quod ideo sic dixerit, quia adhuc absens erat prout
rigabo (Psal. vi, 7). Et alibi cni voluerit: Dominus erat Deus verburn a cordibus discipulorum. Idcirco
misereri, opem ferat super lectum doloris ejus. Uni- significative dixerit fulurum verbi advenlum in intel-
versum, inquit, stratum ejus versasti in infirmitate lectum 1021 discipulorum, quia nondum erat in
ejus (Psat. XL,41). De qua infirmitate, nisi per gra- sensu eorum, quemadmodum erat futurus. Quoniam
tiam Chrisli nemo salvatur. In quo nimirum lecto, sicut per hunc locum insinuat, quotidie in vigilan-
quia omne gentis humanum jacet, untis assumetur, libus operatur diem adventus sui, dum in anima-
ut convaleseat de infirmitate languoris, operanle bus eorum qui illuminantur a luraine veritatis, ve-
benignissimo Salvatore, ct alter relinquetur juslo nit, et iliuminat eas lumine claritatis suae. Quidquid
Dei judicio, in mortis corruptione. Ac per hoc quid- est, quod superius dixerat de adventu suo, quod do-
qttid est in agro, excolat et elaboret agrum suum. cuerat; et cur ceiaverit diem et horam advenlus
Agrum, inquam, in quo non est thesaurus qui inven- iTJ sui, tottim hic concludit, cum ait: Vigilale, quia
tus emitur, quem benedixit Dominus; quem Isaac, nescitis diem et horam. Ac si dicat: Ideo volui vos
ac si a longe ex odore senliens aiebat: Ecce odor filii nescire, ut semper vigiletis, et semper parali sitis,
mei sicut odor agri pleni (Gen. xvn, 27); quia in eo quando Dominus vester venturus est, ne lenebrae
sunt omnes thesauri sapientiae atque scieniiae, quem noctis vel torpor somni vos subrepat. Quod enim
1020 benedixit Dominus. Sed et agrum suum aposlolis dicit, omnibus utique dicit; et nequaquam
unusquisque exerceat, ne illi spinas vel tribulos ex ail, quia nescimus ut se nescire confirmet (sicul
uberlate carnis, iuxurians, generel. Quia terra spi- haerelici occasione accepta garriunl), sed nescitis, ut
nas vel tribulos generans, reproba est, et maledictio se ab eis dissociet, et eum scire inlelliganl. Illud
proxima. Porro anima, quae ad motam posila est, autem scitote, qtiia si sciret paterfamilias, qua hora
d^bet sibi frumenlum aggregare verbi, ut semper fur venirel, vigilaret utique et non sineret perfodi
molat facialque farinam, seu panem salutis, quo domum suam. Inducit igitur parabolam domus et
vival el salietur quotidie interior horao. Mola autem furis, ut palremfamilias domus moneat vigilare et
ac si duobus saxis, limore scilicel verlatur et spc. cuslodire sua quae in domo sunt. Qtiae profecto pa-
Itautspes seraper sursum agal, timor deorsum pres- rabola omnes (angit qui fidei sacramenta percepe-
833 EXPOSITIO IN MATTHiEUM. — LIB. XI, CAP. XXIV. »34
runt, maxime tamen praeposilos et rectores Eccle- A apostolis ista sic dicit Dominus, quasi eos dies ad-
siarum, quibus non solum pro se, verum eliam et pro venlus ejus in carne sit inventurus, ut tunc parati
omnibus vigilare oporlet et sollicitos esse. Quia ad inveniantur, sed quae dicit omnibus dicit, et sic
ipsos respicit, quidquid justus judex in ovibus sibi dicit, ut nemo securum se reddal. Quia sicut igno-
creditis minus invenerit. Tamen quia omnibus dicit, ralur ab omiiibus quando venturus sit dies judicii :
oportet animo vigilare singulos, et sollicitius semper ita et singuli quando venturus sit adventus mortis
mente intendere, ne dum oblorpuerit fur yeniat et suae; et ideo ait : Estote parati. Hoc est dicere, vi-
subfodiat domura in caligine caecitalis. Paterfarailias gilale adversus insidias diaboli per abstinenliam
.niem unusquisque est suae doraus. Dorous vero mali, et meditalionem boni; ne forle fur tanquam
noslra anima el corpus, in qua portamtts, juxta in nocte vos comprehendat et subvertat. Imo vigilate
Apostolum, thesaurum noslrum abscondilum , in sollicili, ut in quacunque hora venerit Dominus, et
vasis istis fictUibus.Quam sane domum fur in nocte 1023 pulsaveril per quamcunque occasionem mor-
suflbdit, cum aut corpus extrinsecus viliis corrum- tis, confestim singuli, sua in die et hora, gaudentes
pitur, aut aniraam inlerius, quae vigilare debuit et aperiant ei.
custodire domum, semelipsa videlicet opprimit, Quis putas esl fidelisservus et prudens quem contti-
"
diabolus exspoliat et perfodit. Quod si sciret quando tuit Dominus super familiam suam, ut det illis cibum
fur veniret, ultima videlicet dies obitus sui, vigilaret in tempore? Supra videlur generaliter omnibus
utique et non tineret perfodi domnmsuam. Quid ergo dixisse, nunc aulem specialiler ad apostolos, seu ad
est : Non tinerel perfodi domum tuam? Nunquid rectores ecclesiarum, el ad apostolicos viros; quibus
aliquis diem mortis, quaetanquam fur dicitur venire, haec parabola ideo specialius dirigilur, ut qttanto
pelerit revocare ne venial? Non utique. Sed aliud esl plus caeteris se percepisse gaudenl, tanto in red-
pulsanti aperire ostiuin, aliud vero non per oslium denda ratione, pro se et aliis, solliciliores semper
bonae vigilantiae, sed per torporem et oppressionem exislant. Quod Pelrus sibi suisque cognoscens dixisse
deliclorum, furem 1022 admiltere. Hinc est, cha- consorlibus, apud Lucam ,,interrogat dicens : Ad not
rissimi, quod aliquando, cum jam mors pulsal ad hanc parabotam dicis, an et ad alios ? (Luc. xn, 4.)
OSlium ac si fur, quia prius adversarius bonis cce- Duo siquidem in dispensatore requirit, ut fidelis sit et
lestibus exspoliaverat nos, quod eam lam inviti prudens. Sed tamen licet parva videantur haec duo
soscipimus. Al vero boni servi, Domini sui longe diu temerariis, inter mulios dispensalores difficile est
praeslolanles adventum, laeti cum pulsaverit ad invenire prudentem virum et fidelem. Et ideo, ac si
oslium aperiunt, et suscipiunt euin. Suscipiunt au- _ dubitative, dixit: Quis putas est fidelis servus et pru-
tem quia parali erant. Unde aliud est, sic ultimum J dens ? Quia rarissime invenitur. Propler quod aiebat
diem venientem excipere, eique, imo judici Chrislo Apostotus: Ila nos exislimethomo ut ministros Chri-
ostium aperire, aliud velis nolisve, ac si hostcm vel sti, et dispensaloresmysteriorum Dei. Hic jam qum-
furem admiltere. Nam Christus nisi per ostium ritur inter dispensatores, ut fidelis quis inveniatur
etiam pulsans non venil ad animam; fur vero et la- (I Cor. iv, 1,2). Multa suntenim quae in his duabus
tro diabolus, aliunde ascendens perfodit, et exspoliat concurriint virtulibus, quaelongum est enumerare.
eam. Sed et ipsa dies ultima languenti animae fur Idcirco eorum tanta raritas habetur, ut vix de raul-
est el latro, idcirco per ostium bonae fidei, sed fur- tis unus inveniatur. Rari namque sunt qui magis
tim malis obcaecalam effoditet everlit eam a corpo- velint servire conservis suis, quam dorainari; ma-
re, et evellit. Nam et in alia parabola dicilur : Qui gisque prodesse quam praeesse. Qui nihil aliud quam
non intrat per ostium, quia ille fur est et latro (Joan. lucra divina, commoda atque utilitates sibi com-
x,i). Pastor est aulem cni osliarius aperit. Quia missi popuii, ut nulli subtrahat cibum in lempore,
Doininus domus fiducialiter per januam intrat ipse qui omnium est. Quoniam quidquid habet episcopus
sibi ostiarius et ostium, ut remuneret vigilanlem, qui non tam sibi habere debet, quam omnibus; quia
tam laelusac pervigil suscipit venientem. Fur autem ir%omnium est ipse ut serviat universis. Beatus ille ter-
non per naturalem bonae vitae introitum, sed quasi vus quem cum venerit Dominut ejus, invenerit sic
qui jam effoderat eam primum, naturalia, seu fidei facientem, id est cibaria Domini sui conservis suis
aedificii,destruens et snbvertens fundamenta, ut per prudenter ac fideliter dispensanlem. El ne quasi li-
ipsas suffossionis aperluras, cum venerit ttltima bera utens potestate (Lucas addidit dicens : Ut
dies, acsifur, ingrediatur. Quapropter quam longa det itlis tritici mensuram [Luc. xn,42])ne aut illi
vita hominis, tam longa esse dcbet et ista vigilia det cui non oportet, et quantum non oportet,
noctis. Sed quia rari sunt qui per totum tempus et ne illi sublrahat quod expedit, et quantum expe-
continuo vigitent, cavenduin est tamen modis omni- dit, dare; sed omnibus (quod prudentis viri cst)
bus, ne ullimum tempus tanquam fur dormientes et singulis propriam distribuat mensuram, et uni-
-
inveniat, quos prius forte quam ssepetanquam tene- versorum agnoscal quaiilates morum, el capacila
bris obvoliitos male deceperat. Ideoque, inquit, tem sensuum et meritorum. Amen dico vobis, quod
Ettote parali, quia netcilit qua hora Dominus ventu- saper omnia bona sua constiluet eum. Audeant teme-
nu est. Quia qui imparalus est non potest ut furem rarii et superbissimi rectores; de quibus nuperdi-
non patialur djetn advenlus mortis suae. Non enim ctum est quod unus eorum dixerit, etiam et in suis
 83S S PASCHASII RADBERTIABBATISCORBEIENSIS 836
libris sreripta reliqucrit, 1024 nill'l prodesse ad A secundum unitiscnjusque qualitatem et meritum mi-
beali Petri reliquias Dettm orare, caelerorumque nistremus. Nihil effusius, nihif reslriclius quam
sanciortim, neque illucdeprecandi gtalia, etdevolio- oporiet; nulli niiiiiis, el nulli amplius quam expe-
nisobseqtiio, ife. Cum magis possilillesiihvenire qtti diat. Neqne illi detur cui. non debet, neqite aliier
nunc Petri caelerorumqhe sanctorum ulitur officio, qttam decet ac congruat. Cujtis, quia mulla dili-
vel setlet iri sede, quam ille qui suo in tempore geniia cst, mtilta et rcpromiiliiur gloria : Amendico
Christi dona dispensavit, quod isle qui nunc esl, fa- vobii, inquit, quia super omnia bona sua constituet
cere videlur.Temeraria quidem et caecapraesumptio. eum. Da mihi nliqtiem regem, omne sriblime re-
Ntinquid non Pelrus, non Paulus, non omnes reliqtii gnum sub sc habeiilem, cui sunt gentes multae, et
sancli, nnnc magis subvenire possunl, deviclis hosti- civilatcs niultae, alque rcgna seu loca diversa; Fac
bus, calcalis viliis, qtiia cum Deo regnanl, quam igilttr ul dividat militibus snis seu principibus, qui
isli qui adhuc in agone desudant? Cerlc, ant male de aliqnid clarissime gesserunt, rcgni sui amplitudinem,
se praesumentes, victi jacenl. Dictum namqne est: ila ut omnes couslituat supcr omne regmim sutim
Non wque glorielur accinclus, wque discinctits (III etprovincias el civitates. Non singulos stiper omnia,
Reg. xx, 11). Quia miles in acie adhuc posilus vix sed iinumqiiemque eorum super aliquam parlem re-
sibi sufficil contra hostes; ille vero qni jam victor nB gni sui. Ut pitta liunc super dccem civitai.es, aliuta
gloriatur, ctiam discinctus, securus pausat. Nam et super decem civilas, alium super quinque, ut alius
impraesentiaruraquilibet saccrdoset doctor, quia prae- demonslrat Evangelista. Et sic omnes erunt super
laius est caeteris,elraulta ei credila sunt ad usum con- omnia bona sua, maxime in eo regno, ubi nnllus ha-
servorum.sed non omnia, neque superomnia consti- bet, unde atter non gaudeat. Ipse vero Rex et Deus
tiitus est, ut possideat omnia bona Dei. Quapropter le- super omnes solus omnia lenet, el solus oinnia rcgit.
merarium est valde asserere, qttemtibel posse, pro suo Haecidcirco dixerim, ut nemo loquendi genus ignorel,
oflicio, quod Petrus non possil merilo suo. In cujiis quod dttin nescierit, mircmur quomodo dicatur de
qui sedet sede, ejus auclorilatc viget, polesiate unoqiioquc quod constiltiet eum super omnia bona
excellit, e.t fide firmaluf ejus, quam ipse a DeoPalre sua. Malum aulem servum dividet eum, parlemque
didicit ac docuit, et quidquid est de Chrislo quod ejns ponet cum hypocritis: illic enim erit flelus et
docuil, martyrio confirmavil. Idcirco pius Dominus slridor dentium. Et quare dividet eum? Quia infl-
fecit jam quod promisit, sicul et reliquos sanclos, delis ftiit el imprudens, nescivit providere in posta-
quos constituit super omnia bona sua, id est in gloria rtint; praeserlim voluplatem praeponens bonis fulu-
collocavit Dei, qua nihil esl ultra mclius quod pos- ris. El ideo ac si seciirus dicebat in corde suo, con-
sidcal. rC temnens magis quam diligcns Dominum suum, ilo-
Si autem dixerit malus servus ille in corde suo : ram facit Dominns meus venire. Hoc quippe magis
Moramfacil dominus meus venire, el cmperilpercutere. ex voto stio dicil maliis servus, volcns hoc ita esse
canservossuos, manducet autem el bibat cum ebrio- ut non cito veniat, vel nunqtiam veniat, quam ex
sis, veniet daminus servi illius indiequa tion sperat, ulla praescientia fidei. Atl hoc ilaque longas prae-
et hora quam ignorat, ele. Ecce quare nemo episco- tendit moras, volens 1026 semper manducare et
porum- nemo sacerdolum, nemo clericorum de- bibere cum cbriosis, et ideo qttasi somnians dicit,
bel gloriari quod conslilulus est in gradu , quia. quia post mullum temporis venturus est Dominus
non solum fideles a Domino, el prudenles con- meus, fitque illud poeticum : Qui amanl ipsi sibi
sliiuuntur super domum ejus, verum eiiam et1 somnia fingunt, iiaque talis, moras faciente Doniino,
mali servi qui dicunt in cordibus suis: Moram fttcitt percutit conservos suos, manducat et bibit hixu-
dominus meus venire. Quorum tinus servorum, quia, riose, occasione accepla, ecelesiastu i obsequii. Non
fidclis fuit el sapiens, assumetur in gloriam;I ut egenos pauperesque el percgrinos iulroducat iu
alter veio , quia inlidelis et insipiens , relinque- doinum suam, et pascat esurientes, sed epulaUig.
tur in conluiueliam et confnsionem ignominiae quotidie splendide cuin ebriosis et ambronibufe
suae, ut percipiat opprobrium sempiternum. Alten- D Quortim licet uiiiis dicalur Ulis, mulliplex est nu(-
dant, quaeso, rectorcs vel dispensalores ecclesia- merus, quos uiinam non nossemus, quibus eccle-
rum, gemmam sibi esse creditam. Et ideo se- siasiica cura comntissa esl. Quibus venict Dominus
cundum 1025 utramque dispensationein oportet_ eorum in die.qua nesciunl, et hora qua non ptttanl,
eos esse fideles el prudenles valde, quod raris- et dividet eos ab electis suis, quos constiluet super.
sitnum invenies. Ut aulcm in tempore det cibumt oinuin bona sua. Procul dubio, quia oderunt adven-
pecuniarium, et pabuiuin verbi divini, necessariami tum Domini sui. Quibtis remotis, conslituantus anle,
habet quis mullaui prudentiam, ut non adhuat, nec; octtlos semper bouos et eircumspectos seryos, fa,-
fraudet, nec subtrahat cibos in terapore, verbi vi- miliam ejus diligenter sobrieque traclantes. Quoruni
deiicet, alque panes indigenlibus. Opus ergo estt unus, prae desiderio et amore charitatis; tardius
mulla fide. Qtioniam omnes reddittis ecclesiarum_ gemil cl suspiral ettm venire, alius vero prae mtilto
in dispensatione sunt credili pauperum, ut in nttllisi ardore diteclionis, citius pulat cum, et optat esse
aiiis defraudentur usibus quam ecclesiasticis. Simi- venturum. Porro terlius de hac re sollicitus, suanj
lUer necessaria est valde prudenlia, ut unicuique8 quotidie lacrymis et suspiriis iguoranliam refuv^
 857 EXPOSITIO IN MATTIIJEUM.— LIB. XI, CAP. XXV. 838
et coiifiletttr, gcmens qttod nesciat quando sit vi'n- A
J vet, disciplinam coelesleni locuplelius exornel, la-
luriis. Qui omnes diligunt nianifeslationein Domini men idipsuni significare probattir, quod lioni eli-
sui desideranler, et vigilanler exspectant. Unde gendi sint, et mali rejiciendi. Cur aulem, tunc, pro.
quidquid singuli tiicanl, ille oplime dicit et gemit, posuerit in principio, vidcamtis. Tunc, inquit, simile
qui dicit suis : Vigilemus et oremus, quia brevis et erit. Ostendit qttia de ftituro suo advcntu pcr se
incerta est isla vila, et nescimus diem mortis, ne- dicit, et non sicut qttidam voliierunt, de isto quando
que quando venlurus est Doinintis. Quod quia prae- qnotidie venit in Ecclesia sua, ct ipsa inlral per fi-
videre noluit maltis servus, pars ejtts cum hypocrilis dem ad ettm ornata bonis operihus. Ubi si quae.lam
terminalur. Divisionem autem hujus Origenes alilcr sunl, quae bnbeant hunc senitim, non tamen omnia,
inierpretatiir, quasi dividat Dominus spiriltira cjus quia sensus paraboloe el intentio de fine conclti-
ah eo, et revertatur ad Deum qui dedit ettm, anima ditur. Rcgnum coelorum, sancla Dei Ecclesia cur
vero cum corpore suo eat in gehennam. Quam sane dicalur jam satis expositum 1028 est- Scd qttare
inteliigenliam prudens lector caveat. Quia spiritus, decem virginibuscomparetur, omnino censeo requi-
anima, et caro, non nisi unus est homo, ut spiritus rcnduin. Quia sicul illa superius duos populos si-
et anima, una sit substantia; anima pars qua vivi- gnificant, forte Christianorum et Judaiorum, sive
fieattir, spirilus seu mens pars quoc proecminet in B ] elcctoruin et reproborum, qui in hac Ecclesia Dei
hiimiiic, cx qua totus regitur homo. Quapropter iste consliliili videntur qtiidem et ipsi agriculturam
matiis servus, quia carnem dominari permisit, tolus Cbristi exercere, arare et molere. Sed cuncta in
diviililur a bonis et locatur cum Iiypocritis, qttia hypocrisin faciunt: sic et nunc decem virgines om-
locum rcgiminis simulate tenuit; quia advcnttnti nes homincs infra Ecclesiam compleclunlur; qtti
jtidicis desperavit; quia mandalis non obtempera- videntur Deo credere, el applaudunt sibi in Scri-
vit; quia praesenlibus magis studuit qtiam futuris; pluris divinis, lam ecclesiaslici, quam et Judoci al-
quia vita infidclium vixit; quia 1027 commissam que hocretici. Qui omnes merito virgines appellan-
sibi far.iili.ini fame, siti, caedeque vexavit, ita ut tur, quia in unius Doi notitia sponsatos se glorian-
nec in divinis nec in lmmanis fidelis ftiisse probe- tur, sicut et ipse Domintis ait per prophetam : Spon-
tur. Et ideo jtire cum hypocritis sociatur. lllic erit saho le milii in fide et misericordiu (Ose. n, 20).
fletus et slridor dentium. Illic, in loco ubi parsejus Qu;c quia sponsae sunt per fidem, jure virgines vo-
erit ctiin hypocritis; qtiia et ipsi in ioco erunt, non cantur. Nec tameii incautc ul quidam fecerunt, om-
passim ct indiffercnter, ut quidam temerarii dispu- nes homiiics ex Adam virgines dicimus, sed solos
talores tnale senliunt, sed in eo igne qui paratus eos qui fidem Dci percepisse videnlur, et per eam-
est diabolo et angelis ejus. Ex quo, licet qualiscun- C t dem fidem quolibet paclo, exierunt obviam sponso
que sil ilte ignis, ctiain et corpora, quoc non nisi Chrislo Deo, vel sponsae. Quia quibus nulla est
in loco eruut, torqnebiintur, ita ut strideant den- fides exirc obviam, nec norunt, nec incipiunt, sed
tibtis, quaede edacitale male gaudebant, ct defleant consltiprali itlolis vel daemonibus corrupli jaeent.
oculi, qtii hic semper conctipiscibilibus pascebanltir Qiiarum qui.i quiiiqiie sunl prudenles et quinque
rebus insatiabiliter, et quaeproesentisvitae sunt, visu faluae, ideo decem virgincs parabolilicc connume-
rapiebant. ranlur. Quinque autem prudenles, et quinque fa-
(CAP.XXV.) Tunc simile erit regnum cwlorttmde- tuae, propler quinque sensus corporum introdu-
cem rirginibus, qum accipienles tampades suas, exi- ctiulur. Quia sunt quinqtie sensus in corpore exle-
erunt obviam sponso et sponsw. Haecest igitur illa rius, ex quibus constat el vivit cxterior homo : ila
famosa similitudo parabolarum, de qua multi dis- sunt quinque interius, qtiibus anima intus vivit,
puUintes, pauci sunt qui eam suis parlibus inle- renovatur, et frtiiltir Deo. Quorum alii terrena con-
gram reddidissent, ut congruerent singuli sensus ctipiscenles, fomenla non habent veri luminis, qui-
hujus parabotae unitati. Et idco iiihil de hac temere bus sua corda illuininent; alii ccelestia et supcrna
censeo judicandum, ne forle cum elficacior sensu semper inlus desiderant, et quae divina sunt re-
accesserit, gralia locupletior suis nos conslringat "*• quirunl. De quibus profecto seusibus, dicebat evan-
senleniiis, el concludat etoquiis. Vcrumtamen quid gelista et aposlolus, quod vidimus, quod audivi-
ex his iiiierdtnn milii videalur, quantum potero mus, et mantis noslrae palpaverunt de verbo vilae.
breviter ac diligenter cxponam. Nam dixerat : Vi- Porro de guslu David ail : Guslate et videte quo-
gilale, quia nescilis diem neque horam. Cui loco post niam sttavis esl Dominus (Psal. xxxln, 9). De odore
alia, ut eonfirmet ea quae dixerat et omet, sub- vero in Canticis sponsa dicit: In odore unguenlorum
jungit hanc parabolam, quae nihil aliud significare tuorum currimus (Cunt. i, 4); et Apostolus : Christi
videlur quani quae dicta sunt, de duobus in agro, bonus odor sumus Deo (I Cor. n, 15). Quae profecto
et de dtiabus ad niolam, el de duobtts in lecto, ncc- virgines, quia per hos quinque sensus inlus Chri-
non et quae proposuit, de servo bono et malo. Quo- stum senserunt, recle qninque et prudenles vocan-
niam ex his omnibus, unus inlromittitur ad regnum, lur. Prudentes, quia de carne ad spiritalia trans-
et unus vepel.litur.Sictit et in hac parabola quamvis ierunt, et de tcmporalibus ad aeterna. Quinque au-
lalius ct facundius, quia splendide salis ac decenter tem, quia islo quinario numero sunt Deo con-
tomponitur, ut mentes instruat, animos suos rele- junctae, et in unitate corporis Chrisli consecratae.
859 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 840
Nam et rebquas quinque irralionabiliter licet fa- A ei anima quaelibet per fidem, paratus est sponsus
tuas 1029 virgines dicimus, quia per hos quinque venire obviam ad virginem, eamque suscipere in
«ensus, qualitercunqiie didicerunl divina , et ntcun- corpore sun (quaeest Ecclesia) dulcibus amplexibus.
qne receperunt verbum Dei sive occasione, sive ve- (Unde omnis hoec parnbola de his melius accipitur
ritate. Quia, ut ita dicam, virginificatae sunt per virginibus, quae obviam Chrislo veniunt, ut susci-
verbum Dei, cui forte crediderunt, licet sine ope- piantur infra Ecclesiam. Quoniam nemo digne
ribus, vel credere se dixerunt. Taleest enim ver- sponso sine sponsa cccurrit, neque ad sponsam (bea-
bum Dei, tantumque, ul ex sua munditia et virlule, tam scilicet Ecclesiam) sine Christo ingredilur. Et
accommodet omnibus, qui eum receperint, et reces- ideo bene dicluro est, quia exierunt obviam sponso
gerinl ab idolorum cultura , vel elemenlorum, el ac- et sponsm acceplis lampadibus suis ( Matlh. xxv).
cesserunt acsi per fidem, ad Deura vivura, quamvis Haec naraque egressio celebratur in hac hora novis-
non fuerint opera subsecuta pietatis , ut virgines di- sima, donec occurrent omnes in unitatem fidei. Et
cantur ob unius Dei notitiara, vel fidem professionis dum haec mora tenditur, post perceptam fidem, lu-
Dei; quorumsensusnon ad idolacoinquinanlur, neque ceat necesse esl lumen fidelium coram hominibus, ut
ad culturam constupranlur falsorum Deorum, quamvis videntes bona opera eorum, glorificent Patrem Deum,
defraudati a verbo sapientiae, intus infatitenlur. "B qui est in coelis. Hoc quippe est oleum accipere in
Et nolandum quod qui unum de quinque sensibus vasis suis, ad nulrimentum aeterni luminis, ut sem-
constupralum habuerit ab idolis, ne virgo dicatur, per anima et corpus, dum hic vivitur, infundatur
necesse esl ut et in aliis sensibus, ne virgo sit, bonis aclibus, ut habeat jugiter secum oleum laeli-
coinquinelur. Similiter el qui unum horum pruden- tiae, et gaudium sancli Spiritus. Quod oleum post
tem habuerit, ut operelur diligenter quae prudentiae perceptam gratiam, reliquae virgines, secitin sumere
sunt, omnes reliqui sensus prudentes ertinl. Quia et enutrire quia noluerunt, fatuae dicunlur. Unde
sicut irrecessibilis est Christus a seipso : sic et sen- dicilur quia ex his quinque erant fatuae, cl quinque
sus omnes secundum interiorem hominem, imo in prudentes, omnes tamen virgines, propter perceplam
alterutrum se subsequuntur. Ideo si unum de sensi- fidei gratiam; ex qua uno nomine omnis Ecclesia
bus inlrorsus habueris prudentem, ul virgo a Deoi virgo est appellata; de qua Apostolus ait: Despon-
constilualur, necesse esl el in aliis sensibus sapien- savi vos uni viro virginem castam exhibere Chrislo
tiara Cbristus effundat. Proplerea non est videre de: (II Cor. xi, 2). Adjunxit eliam et ait : Timeo autem
quinque sensibus in aliquo, querodam fatuuro,, ne sicul serpens Evam seduxit aslutia sua, sic et vestri
quemdam autem prudentem; sed omnes quinque aut; sensus corrumpantur (Ibid., 3) a castitate quaecst in
prudentes erunt virgines, aut vere faluae. Quia noni Christo. El ideo non de solis virginibus, quas sancli-
in uno homine isti affeclus sensuum ab invicem se- moniales vocamus, hac parabola figuralur, sed de
parantur. Et ideo bene, quaecunque ad unius Deii omni Ecclesia; nam in corpore virginitalera pauci
notitiam pervenerint, seu fidem relictis idoiis, per- babent, in corde aulem omnes babere debent. Et
ceperunt, virgines appellantur; quia non fornican-• ideo per omnes quinque sensus 1031 corporis ab-
tur cum diis, neque polluuntur cum idolis. Sed quiai stinenlia bona est, ut ab omnibus se illicilis absli-
(ut dixi) in bomine gemini sunt isli sensus.jure, , neat mens humana. Unde virginilas nomen accepit,
fide recepla, decera esse dicuntur virgines. et per hanc iucorruplionem omnis Ecclesia Christi
Qum accipientes lampades suas, exierunt obviami virgo dicilur et sponsa. Et non qualiscunque virgo,
tponso et sponsm.In hac parabola non solum semel,, scd prudens; ita lamen si ejus abstinenlia a vitiis in
sed et secundo exire obviam sponso dicunlur. Ett laudem Dei reniteat. Alioquin si propter aliud, quae-
ideo inlelligere debemus, quod aliud sit primumt cunque videlur bona agere, inler fatuas deputabitur,
exire per fidem obviam Christo et Ecclesiae, et aliudI eo quod salem sapientiae non habeat. Ob quam cau-
resurgere in consumraationem saeculi, et properaree sam fatua invenitur, quia plures videnlur habere fi-
obviam aeternojudici, ut recipiat unusquisque proutt jrj dem sine operibus; nonnullae vero eliam abstinen-
gessil. Nam primum exire obviam ei, est in hacc tiam ab illicitis et ipsa opera bona , sed non propler
hora novissima, per omne tempus ab initio 1030 ) Deum sinceriter, quamvis laudabilia censeantur.
incarnationis Christi, quando sponsus el sponsa duoo Unde et quinque admiltuntur, quia prudenles fue-
sunt in carne una; quando Dominus nosler in cor-- rant, et quinque repelluntur, quia fatuae. Falum
pore, Deus faclus est homo. Ac per hoc ut spirituss autem, quia acceptis lampadibus, non sumpserunt
carni sponsus, ita spiritui caro sponsa est. Cui ob- oleum secum; prudentet vero acceperunt oleum
viam veniunt accipienles organa sua naturalia, de- in vasis cum lampadibus. Oleum namque fruclus
cem virgines, id est omnes animae cum primura re-- est spiritus. Vasa vero iicet fictilia, nostra sunt
ceperunt tubam salutarem insonanlera verbi Dei prae- corpora, intra quorum viscera recondendus est
conium, per fidem. Egrediuntur quidem de mundo et it idem fructus boni operis. Porro lampades anima-
de erroribus deorum mullorum, sicque veniunt it ruin splendentium lumen est, quae sacramenlo <ba-
sponso obviam et sponsae, per gratiam novaerege- •- ptismalis indutae, splenduerunt. Ecce fatuae et
neralionis, ut omnis ingrediantur ad spem primum n virgines dicunlur, et lampades accepisse, et exie-
beatae iramortalitatis. Quoniam ut primum occurreritit runt obviam sponso et sponsm, cum prudenti
 841 EXPOSITIOIN MATTH_EUM.— LIB. XI, CAP. XXV. 848
bus. Quid ergo amplius requirendum judicas, nisi A padibus. Acceperunt, ex dono gratiae, et recondide"
quod oleum non sumpserunl secum, ne deficeret lu- t runt in vasis suis usque ad (empus suaeinspectionis.
menlampadarumaccensum?Ob quamcausam solum- Et ideo prudentes dictinlur, quia porro prreviderunt
modo fatuae dicuntur. Et ideo sciendum, quia ma- in poslerum, quod ex dono graiiae rationem sunt
gnum aliquid significat hoc oleum, et valde magnum. reddilurae. At vero non sic faluae, quia juxta Salo-
Oleo namque perungimur in baptismate, ut Chri- monem (Eccle. x, 1), Muscwmorientes exterminant
stiani dicamur. Oleoelperunclus esl Salvator nosler suavilatem olei, id est unclionem qua perunctae
Chrislus. De qua unclione canimns in Psalmo : Un- sunt a Spiritu sancto. Nam X/WTOTXTOI Graecus
xit te Deus, Deus luus oleo tmtitim prm eonsonibut serrao, et suavitatem significat el unctiouein, nec-!.
tuit. Hoc quippe oleum, oleum exsultalionis est, et non bonitalem et lenitatem, quae omnia per Spiri- *
laeliliae.proquo David, quia peccaverat, orat dicens: Uim sanctum Iribuunltir. Quem quia noluerunt
Reddetnihi Imtiliam talularit lui el tpirilu principati 1033 accipere, neque accepium servare, sed
confirmame (Ptal. L, 14). Forle ergo hoc oleum ex- projecerunt intima sua post vanas laudes hominum,'
sullalionis et IxliliaeSpirilus sanclus esl; quem qui favoresque vulgi, vacuaeremanserunl ab omni clari-
non habel hic non est Christi, neque charitalem tate Iumiuis, et ab omni virore charilalis. '
Christi habet. Quoniam, Charitat Dei diffusa est in g Moramautem facienletponso, dormitaverunt omnes
cordibtts noslrii, per Spiritum sanctum,qui dalus et dormierunt. Qtiid est quod dicit omnes? Sapienles
esl nobit (Rom. v, 5). bine qua, sicut Apostolus ait scilicct el fatux. Et quid esl dicere, Dormitaverunt
(I Cor. xiu, 3), quidquid habuerit horao, nihil ei et dormierunt? Nunquid dormilaveruul est, ut qui-
prodesl. Quae nirairum charilas merilo per oletnn dam ait, anle morlem languesccre? Yel qualis est
sigiiificalur. Quia sicul oleum omnibus supcreminet somnus isle? Ne forte tardante sponso (quia abun-
liquoribus : ila et charitas universis virtulibus. Et dat imquitas) refrigescit charitas eortini otnnium.
ideo de illa dicit idera Aposloius Paulus, superemi- Sicne iniellecluri sumussomnum islum? El boc sit,
nenliorem 1032 v*amdemonslrovobis.Quaeprofecto quia elanguerunt prius vel dormitaverunt, in mor-
via per charilaiein hic impracsentiarum paratur et tem ire, quod est dicere dormierunt. Absil, ut ila
praesiernitur, ut prudens virgo ferat oleum secum, intelligatur quia sunt ibi prudentcs. Nam quando
tt lumen quo.l lucealin perpeluuin. Quapropler bene dixit Dominus : Quoniam abundavit iniquilas, refri-
per oleuiu quo charitas enutritur et diifunditur, Spi- gescit charitas mullorum (Matth. xxiv, 12), quod est
ritus sanclus signiflcaltir, quo exhilarantur corda dicere dcfecil oleum mullorum, continuo subjecit et
credentium, et omnia virtutum opera pinguescunt. ait: Qui autem perseveraverit usque in finem, hic
El ideo charitas, quae Spirilus sancli pinguedo est, C salvus erit. Quapropter prudentes fuerunt isloevirgi-
nunquam excidil; quara qui amiserit, post percpp- nes, quae acceperunt oleum in vasis suis, et serva-
tam graliam.Iicet videalurexiisse per fidem obviam verunl, ac permanserunt usque in finera; et ideo
sponso ac sponsae, laraen inter fatuas depulabilur. prorsus admiltuntur intro, quia paralae fuerunt. Non
In fide namque omnes decem juiigunlur virgines, ergo eis obrepsit frigus torporis, neque refriguil in
quaeper sponsionem fidei oranes conanlur exire ob- eis charilas, sed efferbuit usque in finein; ct ideo
viara sponso, et quasi corde exspectare advenlum sponsi januce, ul inlroirent, libere paluerunt. Et di-
ejus; sed qtiia negligunt servare perceptam gratiam, ctum est eis, sicut illi oplimo servo, Intra in gau-
el enutrire ac sumere secura intus in animo, ad glo- diutn Domini tui. Quid est ergo per hanc moram,
riam Dei Palris, oleum charitalis, infatuantur. Pru- donec tardat sponsus venire, quia doriuitaverunt
dentes vero non solum servarunt perceplam graliam omnes et dormieruul? Morara autem a principio vo-
in corporibus suis, verum etiam jugiter sumpserunt calionis Ecclesiae usque ad finera saeculi recle acci-
oleum, et coacervaverunt sibi ex dono charilalis piuius, donec hora novissima peragilur, in qua om-
fructum Spiritus, et ideo computruit jugum peccati nes mortis somno sopiuntur, quam nemo evadit;
a facie olei. Quia in Spirilu sancto, non solum re- iieino doclns, nemo indoctus; non prudens neque
missionem quam perceperant servaverunt, verum j) faluus, sed omnes inlerim donec venial sponsus uno
eliara egregia virlulum sibi opcra, ut lucerent ac si fine mortis claudentur. Quare autcm dormientes vo-
lampades ardenles, suis in vasis condiderunt. Qtiae cantur? Quia omnes in die suo novissimo resuscita-
uimirum vasa etiam ipsi quinque sensus corporis ac- bunlur quasi a somno quotidiano, et vivae omnes
cipi possunt, in quibus condiderunl largilatem olei, invcnienuir. Licet prudens sit virgo, sit falua, om-
quam de firma pelra suxerant; ita ul et ipsi sensus, nes lamen rnorlis somnum palientur; sed oleum
oleo perfusi, ad spiritalia transirent. Nec projece- prudenlium in vasis quod acceptum esl et servalum,
runt intima sua exlerius, sed inlus sibi in conscien- in niorie non peribit. Quod aulem dicil, Dormitave-
tia absconderunt aeternae vitae munera. De quibus runt omnes et dormierunt, more nostro loqtiitur;
profecto muneribus, quia bic doluerunt, Exsulla- quia sicut nemo nisi somno praegravatus, dormit:
bunt in gloria el Imtabuntur in cubilibus suit (Psal. ita nemo nisi ex infirmiiale occupalus morilur, et
CXLIX,5), id est unusquisque eorum de propria hoc sit dormilare, quod est inflrmitate deprimi. Sed
conscientia. Et nolandum quod dicitur quia pruden- melius mihi videtur, quia dixerat, dormitaverunt
tu vtrginet acceperunl oleumin vatis suit, cum lam- omnes, ut inlelligeremus, quia de niortis somno
P-TROL. CXX, 37
$43 S. PASCHASII RADBERTl ABBATISCORBEIENSIS 844
1034 loquebatur, ideo reperisse dormieruot. Ac _l__ideo iniplebkur tunc illud prophelicnm, Quia turbati
si diccret, ideo dormierunt quia mox, ut claraor fa- sunt omnes msipientes corde (Psal. LXXV,6). Et si
ctus est, surrexerunt omnes ac de somno. Et hocc quaereresquare ? quia niliil invenerunt otnnesttri di-
est causa quare dixerit, dormitaverunt; quia post vitiarum in manibus suis (Ibid.), quia fiullas horam
mortis semnum, omnes surrexerunt ad vocem Dei operum lucernas in manibus habuerunt. Unde Do-
tiventis, et ad tuham archangeli; ubi manifeste in- minus : Sint lumbi vestri prmcincti, et lucernx ar-
stBual quod nemo est qui vivat, qui non videat mor- dentes in manibus (Luc. xn, 55). Quapropier si quis
tem. Et ideo ait: Dormitaverunt omnet, et dormie- habel animam virginalem, el amator esl aeternaevi-
runt. Prudentes scilicel el fattiac, omnes dormie- lae, non mediocribus sit conlcntus, qua: cito cxole-
runt. Ecoe media nocte clamor factus esl. Quid est scant operibus, ne forle quaevidenturbona prae cau-
media nocte?Improvide quando non speralur, quando male arescant. Et cum cceperit judex singulorttm
omnino non credilur. Noclem crgo posuit pro igno- discutere conscientias, lampades qnaevidebanlur lu-
rantia, quia suhiio erit, et quasi interapcsta nocle, cere, subito exstinguantur. Quia posl resurreclionis
quando gravissimus sopor est securis omnibus, ul dieni, nulla erit jain promerendi facultas, nisi quod-
jam supra dictum est. Tunc per angelorura clarao- cunque seminaverit homo in hac vila, tunc et me-
rem et lubas praecedenliuravirtulum Christi resona- J} tet in illa. Et ideo responderunt prudenles et dixe-
bat advenlus. Hoc namque loco beatus Hieronymus runt: Ne forte non sufficialnobiset vobis, ilepolius ad
esse traditionem Judoeorum dicit Christum media vendenles,el emke vobis. Neqnaqtiaio igilur virgines
nocte venUirmii in simililtidincra _Egyplii lemporis, istoe mediocriter prudentes aeslimaiidaesnnt; quo-
quando tunc Pascha celebratum est, et exlermina- niam hae sunl qirseopportunum lempus operandi in
tor omnia percussit primogenita jEgyptiorum, ct semelipsis servaverunt', quando in primo occursu
pertransit Dominus tabernacula quae agni sanguine Dominici adventus, mullura sibi olenm charilalis
fuerant consecrata. Unde oestimat idem doctor exi- coaccrvaverunt in corporibus suis, et praeparave-
mius, ex traditioue apostolica desccndisse ac per- runl secum semper, qtisesempiterna sutn, et ccele-
raansisse die vigiliarnm Paschae, ut non ante noctis slia amaverunt; et non, sicul fatuae, dissolute el ne-
medium popuhun dimillere liceal, exspcclantes ad- gligentes vixefuntj quaetantum praesentium sollici •
venlum Christi, ul postqiiam illud tcmptis transie- tudinem babuerunt et curam, immemores promisso-
rit, securius cuncti praesuniant diera fesitun per- runi Dei, in iitillam se resurreclionisspem exten-
agere. Unde et Psalmista dicebat: Media nocte sur- derunt. Et tamen nec adeo imprudenles erant, licet
gebam ad confitendumtibi (Psal. cxvm, 62). et fattiae essent, ut non inlelligerent qttoniam cum
Tunc surrexerunt omnes virgines itlw, et ornave- <_ luminebonorumoperiimdebeb.inl ire obviain sponso,
runt lampades suas. Lampades, autem a Graeco di- etomnes lampades suashahere illmninatas. ViJebant
cuntur, quod est, lap^eu, id csl, est a splendore vel enim quoniam mintis habebanl olenm boni operis,
fulgore. Undc Apostolus (11 Cor. iv). 'O eijrtiv ix quia ex his non curarent dum tempus fuit. E( ideo
oviTouf ¥&_•),«)/}«£, id est fulgere. Omnes quidem jam propinquanlibus lenebris, larnpades qnae lucere
surrexerunt, sed illaelantum ornaverunt fulgore suo prius videbautur, suis ad tempns gaudiis illustralae,
lampades suas, quaeoleum secum anlequam dorrai- obscurabanlnr, quia deficiebat oleum jucundilatis
rent acceperant in vasis. Ex quo nitore gratiae orna- et lactUiae; oleiimque peccatoris non permulcebat
verunl singulacquseque sensus suos, in quibus oleura eas, neque alienis laudibus menles eorum 1036
scientiae Dei, et opera charitatis reconderant, ut ha- impinguebanlur. Sed prudentes quia prudentes
becenl opera virtutum in manibus suis, quibus ante erant, etiam prudenter dant responsum : Ne forte
aetenuim judicem refulgerenl; quinimo ab eo per- non sufficial nobis et vobis. Quia in illo tremendo
ceperunt splendorem glorioe, cui commendaverat examihe nemo gloriahitur se caslum eor babere, nec
bona facta sua. £t ideo singulorum deposita lunc suis sibi suflicere meritis, quanto magis aliis dare
resliluet verus Judex, apud quem non esl exinani- debeat, quia n.on erit forte quod omnibus satisfit.
tumoleum eorum, qui ei commiserant virtutum or- *^ Intelltgunl namque in illo examine alienis operihus
namenta. Ex quibus receptis a Dominocom rcsur- ac meritis ncminem adjuvandum; quia unicuique
gent ornabunt se inlus in conscienlia sensusqiie ani- lampadis suaeoleum liabere necesse est. Qnas hor-
mae sustoltenl ad illa aelerna gaudia, quia videbunt tantur ut eaitl ad cmendutn, si vel sero majorum
gestorura opera, qtiae a Domino olim commiserant mcritis sanclorum, qui consueverant pecunias Do-
antequam iri mortem irent. At vero fiitum1035 sa~ mini distribuere, ad lucra animarum possint impe-
pienlibus dixerunt: Date nobis de oleo vestro, quia trare, deinceps praeceplis Dei obsequendo, ut cum
lampades noslrm exstinguunlur. Porro quaetampades lampadum luce sponsi dignae efficiantur oceursui.
suas queruntur exstingui, oslendunt eas accensas Alias autem illarum virginum lampades, non exstin-
habuisse, et illuminalas, et ex parte eas luxisse. guebantur antequam dormirent, quia non deerant
Sed quia non habuerunt opcra perpctua, id est laudes hominum. Sed quia curo surrexerint, nemo
opera cbaritatis aelernoe,iiec indeficiens tumen, ideo est qui laudet cas, omnis enirn liomo causam su-Ot
exstinguuntur, quia temporaliter cgerunt, et re- sohimmodo lunc pertractabit. Nemo itaqueerit, qoi
splenduerunt in saeculo operibus infrucluosis. Et tunc de se non cogitet, nemo qui oleura addandV
845 EXPOSITIQ1N MATTU„EUM.— LIB. XI, CAP. XXV. 846
vendat. Et ideo cceperunt tampades deficere ne lu- j\ quomodo Chrislus sponsus, et Ecclesia uxor et
cerent. Tuncque fatuae convertunt se ad quinque sponsa vocetur. Quia elsi vocari possumUs fratres
prttdentes : Date nobis de oleo vestro. Hoc quaerunt, Chrisli, atque filii Dei.seu in invicem et ipsi fratres
quod consueverant alieno oleo lucere, et non sua cx Deo Palre. Nemo tamcn alter sponsus Ecclesiae
propria conscientia, alienasque laudes quaerere. lte quam Jesus Cbrislus. Unde el Joannes licet amicus
polius, iiiquiunt, ad vendentes, et emite vobis. Non sponsi sil, non tamen sponsus, nec ullus sarictorura.
consulentiuiu forte voxest isla, sed irridcntium esl. Et ideo valde occultum esl, el difficile a_\ intelli-
Quia sapienlia erat in illis virginibus, et ideo in gendum quomodo anima humana verbo Dei copu-
eisdem ipsaloquebitur sapientia, quaealiubi de slul- lelur ut sponsa sit, vel quomodo commiscealur. El
tis fatelur, Ego in interitu veslro ridebo (Prov. i, tamen ad has nuptias nemo nisi sponsa ingreditur.
26). Quid igilur mirum si sapientes irridcanl fatuas, Qtiid enim inirabilius cum sit illtid Deus, quidquid
cum et ipsa sapienlia subsannarc eas fatetur ? Quid est Christus ; sit ille Crealor et illa creatura, et se"
esl ergo dicere, Ite ad vendentes? nisi, quia sic fa- cundum hoc ille sponsus et illa sponsa; vel vir ct
cere consuevislis, et ideo non damus, ne forte non uxor Christus el Ecclcsia. Uride Apostolus ait : El
sufficiat nobis et vobis. Veruratamen et si in parte erunt duo in carneuna (l Cor. vi, 16); hoc, inquit,
de istis dici possunt ista, quaesemper laudcsadula- B magnum est sacramenlum, ego aulem dico in Christo
torie magis quam vere habere hominura maluerunt, et in Ecclesia (Ephes. v, 52). Hoc quippe mngniim
multa alia sunt prsesentis vilae commoda, curaeac sacraineutum, magnns dicit Aposlolus, cl iileo1038
sollicitudines, pro quibus negliguulur aeternacvitae non qtiisqtie continuo novit, quam magnum sitquod
praemia, ad quas nonuunquam inlerveniunt torpor dicit. Nam qua cognatione sint fralrcs Christi omnes
et ignavia. Unde credo, quod non de adulaioribus sancti, novimus quia non consanguiniiate terrena,
solum dicat, vertini eliam et de omnibus, qui aiiud sed ex gralia divina, quia Patrem Deum habemus
seclati sunt. Quibus dicilur, ite potius ad vestra uniim in ccelis. Quamvis enim iile sit proprius Dei
liumanaevitaeconsueta negotia, in qdibus vivere as- Filius, tamen per graliam adoptionis, omnes sancti
suevistis, idcirco vobiscum oleura Spirilus sancli fratres sunt, qtiia ipsi sunt filii. Unde per eamdem
non lulistis. Quamobrem non damus, ne forle non gratiam ad invicem sunt et ipsi fralres; sponsus
sufficiatnobis et vobis, jam quando tempus non est autem caelerorum illius societatis, nullus illorum
praestandi nec emendi ulli. Et ideo dum eunt emcre, est, neque dici potest. Proinde Cbrislum quam ex-
1037 emendi ulli. Et ideo dum eunt emerc, venit cellentissime jusliiiae alque sapientiae spousum co-
spoiisus; id est, dum quaerunl sero emere quodprius gnoscat et cortfiteatur Ecclesia, altissimum est scire.
C
parare neglexeraut; cum qiiacriiiu a quibus lauden- Et ideo Jeremias dicebat, et homo esl, el qiiis
tur, vet a quihus consolentur, et non inveuiunl, ve- cognoscet eum? Ergo homo est, et inde oslendiliir
nit spousus, et quae paralae erant intraverunt cum quia frater est ac cognoscitur. Sed quid est quod
eo ad nuptias, quia eis apcrta est janua. Et notandum dicit, el quis cognoscet eum? Cognoscilur vere
quod ail, quia venitsponsus. Nam supra, decem vir- quia homo est, et quia fraler, et quia Deos
gines exicrunt obviam sponso et sponsae, hic autem est, sed occultum est valde quomodo sponsus
sotus venit sponsus. Quid ergo est? vel quo abiit est, quia magnum est sacramenlum ; et lamen ille
spousa, quae prius in decem islis occurril cum sponsus, et illa uxor. Unde Joannes in Apocalypsi
sponso? Nequaquam vacat a myslerio, quod tunc sua dicit : Quia venerunt nuptim agni (Apoc. xix,
venit cum eo, et nunc sermo divinus tacct de ea. 1), de quihus nunc dicitur : Et qum paratm eranl in-
Non ulique lacet, sed aperle loquiutr de illa diccns : traverunl citm eo ad nuptias; quoniam in his om-
Et qum paralm erant inlraverunl cum eo ad nuplias, nibus erat una Ecclesia electa, una columba spcciosa,
quouiara ipsa esl sponsa, quoe inlrat cum co, quo- sponsa una lonnosa, in sanguine sponsi sui dealhala.
niam parata erat, el prae nimio amnre cbarilalis per- Quaedum fatuae oleum ut luceant lampades earum,
vigil seniper, et pernociaus in oralionibus sollicila " jam sero eunt emere, ipsa cum universis suis mcm-
quando veniret sponsus, qua?toto tlesiderio anlie- bris intrat ad nuplias. Quia snpra quando veniebat
lans, ad eum amabat venire. Nam prius ul filios ge- cum sponso, cui occurrerunt obviam istae decem
n :raret ipsa cum sponso venit, ut eos genilos infrai virgines, uiiro modo jam sponsa eral et virgo, jam
iilerum susciperet, parerel et nutrirel. Nunc autemi dolem sponsalilatis suae, et pignus acceperat Spi-
resurgens a morlitis, dum ei janua vitoe aperla csl, rilum sanclum. Tunc quidem divinis subarrhata
festinat lactaoeturrere sponso, et cumcoad nuptias,, muneribus, ntinc vero jam, dono immortalilalis per-
quo longe diu invilata fuerat, inlrare. At vero illai ccplo, quod prius non polerat, gaudens ad immor-
qtiaeminus amaverat, quaealiud plus dilexerat, qux. tales ingreditur nuplias. Et clausa est janua. 0 si
oleum charitalis non habueral, quac in multis soUi- sapere possimus cordis palato, quale quanlumve
cita, unum praeiermiseral, dum sero quacrit in sei gaudium erit, qti.imjucundum et quam bealum, quia
frigida remansil. El ideo non dicilur quod cmerint_ inlrant, et quain amartim foris remanenlibu», quia
aul acceperint oleum perfecta: charilatis ; quia nec: dicit, Et clausa esljanua, iibi deinceps nemointrabit
ipsa inquisitio procul dubio ex affectu castae dile- miser, ut beaius fiat: de qua nemo exibit ulierius
clionis fuit. Ergo difficile el a paucis cognoscitur, jam, ut extra invcniatur. Quoniam confortavit terat
 847 S. PASCHASHRADBERTl ABBATISCORBEIENSIS 848
portarum (Ptal. CXLVII,13) illius civitatis, bene-- A _ consuele diceret; sicut homo proficiscens vocavit
dixit omnes in ea, el posuit per omnes flnes ejus ; servos suos : ita et fitins nominis, ant certe, ita et
in qua nemo esuriet ultra, satiatus ex adipe fru- ego, quoniam ipse est liomo palerfainilias, qui ad
nienti, et omnis beatitudo seternaevitae circumple- Palrem post resurrectionem victor ascendit, qui
ctilur eos. vocalis servis suis, id est aposlolis, tradidit illis
Novistime autem veniunt, et reliqum virgines di- doctrinam evangelicam, et pecuniam verbi divini.
eenles : Domine, Domine, aperi nobis. 1039 Ecce,, Alia vero exemplaria habent, sicut eniin homo per-
ut dixeram, fatuoe virgines quoe transmissae fuerantt egre futurus, vocavit servos suos. Peregre aulem,
ad oleum comparandura, non referuntur emisse vel1 quia captivitalem nostram sua duxit virlule, ac si per-
accepisse. Yerura hoc sub silentio pneterraisso, quiai egrinando, captivam. Sed quaerendumquomodoqtiasi
jam nullum erat tempus emendi, dictum est, quia\ peregrinus abiit 7' Cum ipse de se suis repromittit
postveniunt, cum poluisset dicere, postea veneruntt discipulis, Ego vobiscumsum omnibut diebus, usque
accepto oleo, vel comparato. Sed quia non invene- ad consummationem swculi (Matth. xvm, 20). Et
raut, convenienter illud siluit, ne habentibus oleum,, illud : Ubi fuerint duo vel tret congregati in nomine
vel in cxtremo ornantibus iampades suas, diceret: meo, ibi sum ego in medio eorum. Et illud Joannis :
Netcio vot, quae eslis. Nec enim scribilur quod cum, B I Medius vestrum stat quem vos nescilis (Joan. i, 26).
ornalis lampadibus venerint; quia nescio si fierii Quod si semper omnibus suis est pracsens,quomodo
posset, ut unquam dicerel: Nescio vos, quia chari- introducunt eum parabolae proflciscenlem vel pere-
tas Deus plenas charitate virgines nunquam repti- grinanlem ? Nisi quia secundum quod unigenitus cst
diasset, neque se ignorare dixisset. NovilenimDo- Dei Filius ex nalura Palris Yerbum et Snpientia, non
minus eos tantum qui sunt ejus; eos autein quos; corporeo arabilu circumcluditur, sed ubique lolus
reprobat ulique ignorat; quia et ipsi noluerunt utt et praesens, in qua nunquam peregrinatur nalura.
decuit, cognoscere Deum. Et ideo dictum est, si quisi Peregrinalur autem secundum dispensalionem cor-
ignorat ignorabitur. Nescit enim Dominus operarios; poris el proficiscilur, cum Deus homo in coelis ad
iniquitatis, nec approbat reprobos. ldcirco licel vir- dexleram Patris collocatur. Nec sic introduciinus
gines sint, etiam secundum carnem, ila ut de cor- duas personas, ut Feliciana haeresis vult, neque duos
poris purilate, necnonetfidei confessioneglorientur, Christos, aut duos filios, sed unum Jesum Cliristum,
tamen quia oleum non habent scientiaeDei et cha- unumque Dci el hominis filium, secundum diviniia-
ritalis, sufflcit eis ad pcenam quod ignorantur abi lem suam, ubique praesenlcra, et secundum hinna-
sponso. Et ideo in hac parabola, finis verbi isle est, nitalem ad Patrem ascendenlem. Nec ilaque solvimus
Vigilate itaque, quia nescitis diem neque horam. Hoc: C*- homiuem a Deo, neque Yerbuma carne. Quia Ver-
est quod supra jam dixerat, ut paratus sit semper bum caro factum est (Joan. i, 14), quoniam scri-
unusquisque. Quia ad boc nos nescire voluit diem ptum est apud Joannem : Omnit tpirilus qui tolvit
exitus nostri, ut vigilemus animo, et parali simus Jetum, non est ex Deo (I Joan. iv, 5); et ideo Deus
antequam claudatur janua. Ecce de finesaecuti,q*rara et homo unus est Cbristus. Unilas aulem divisionera
diversae introducuntur paraboke. Nam supra angeli non recipit neque solulionem, ideoque in Chrislo
milluntur qui coliigant zizaniam ex agro praesentis inagnum est sacramentum. Quia el unilas in eo,
Ecclesiae,et tradant igni ad comburendura, trilicum personae, veneranda est, el unicuique subslanliae
quoque congregent in liorreum Domini. Hic vero sub proprielas conservanda. Si autem omnis homo qui
alia flgura decera proponunlur virgines, quinque conjungitur Domino, unus spirilus esl.quantomagis
fatuoe et quinque prudentcs. Sed sub alia specie, homo ille, quem secundum dispensalionem caruis
quinque clamantes, Doraine, Domine, repelluntur, Christus suscepit, non est solvendus ab eo qui
el quinque ornatis lampadibus admitlunlur. Sicut suscepit eum, nec alter dicendus? Quoniam Ver-
et in aliis tribus parabolis relro, licet brevius, nihil bum caro factum est, uniendo sibi eam virliile sua,
t tamen sensus futurarum rerum inaequaliusvariatur. -. T) 1041 el idoo unus est Christus, iiimsqtie Dei Fi-
Deinde in hac parabola, quam paulo post exposi- lius, unuset hominis filius. Qui profecto, secundtim
t-ri sumus, longe alia formatur et adumbratur fi- quod hominis filius, peregre proficiscens, uni dedit
gura, quamvis manifestior videatur. In quibus om- quinque talenta, atii autem duo, alii vero unum,
nibus, non diversa introducunlur judicia, sed unus unicuique autem secunduni propriam virlulem, et
ex oranibus vix exprimitur lerroris dies, et tanti profeclus est statim. Haecesl probata pecunia Verbi,
discriminis causa. Et ideo adhuc alia quasi de prae- de qua dicitur in Psalmis : Eloquia Domini, eloquia
lalis, quibus credita sunt eloquia Dei, proponitur casta , argentum igne examinalum, probatum terras
comparatio; ut simnl oranes lam rectores quam plebs, purgatum septuplum(Psal. xi, 7). Quoniam quidquid
quia ignoratur 1040 judicii dies, sollicite nobis in eo est de Spirilu sancto, est conflagratum, et ideo
lumenetlucrum bonorum operum praeparemus, nec- omnia in eo preliosa sunt et praeclara. Unicuique
dum nescimus jtidex veniat. Unde sequitur: Sicut autem, qui vires conspicit singiilorum, secundum
enim homoperegreproficiscens,vocavitservot suos, et propriam mensuram disperlivit pecuniam talento-
tradidit illis bona sua. Nova quidem et inusilata lo- rura, et non secundum merita, ut nullus se possit
cutio. Nec enim reddita videtur sermonis ratio, ut excusare a lucro, quasi non habeat operandi mate
849 EXPOSITIO IN MATTHJEUM.— LIB. XI, CAP. XXV. 850
riam. Quoniam qui sensus praestitit, ipse et talenta A ideo non immerito perfectiores illi inlelliguntur, qui
juxta v:res commisit, non pro largiiale, aut parci- diviniorcm et sublimiorem Scripturarum de Deo ac-
late, atteri plus tribuens, alteri vero minus, sed pro ceperunt intellecium et operalionem, ut queani se
accipientium virtule, gratis omnibus commisit. el alios in divinis erudire. Idcirco non ad numerum
Quod et Aposlolum fecisse legimus curn quibusdara referenda est ratio talenlorum tantum, verum eliam
lac dedil, qui solidum cibum capere necdum pote- et ad pondus, et ad qualitatem; quoniam plus est ac-
rant. Et nolandum quod in Graecopro pecunia quam cipere duo talenta auri, quam quinque argenti.
dedit unicuique, upyvptovhabet, ut ipsa eloquia Dei Novit enira qtii distribuit sua servis suis, virlules
pro argenio significaniius intelliganlur. Quia argen- singtilorutn, el ideo cogilandum unicuique quid vel
tum Graece upyvpm»vocatur. Unde qni acceperttnt quantum acceperit. Antc omnia hoc scire primum
a Cbrislo dispensalionem Dei eloquiorum, videbis convenit, quod nihil habct homo in omni facultate
alins ainplius ac divinius accepisse, alios aulera rerum inlerius exlcriusve, quod non acceperil. Et
minus, et ut ita dicam, neque in dimidio eos intelli- quidquid esl in quinque, aut duobus, vel in uno quod
gere rerum negotia; aliosautem adhuc minus habere accepit, nihil eslamplius quod quaeratur, si duplica
capacitatis. Quorum si differentias consideres, qui lura illud relulerit. Quoniam multum est, juxta quod
pecuniara domini susceperunt ad dispensandara, B nos exigui aestimare possumus, si omnia quidein
videhis quod alia fuit virlus eorum, et efficacia sensibilia rerum, quae quinque subjacent sensibus.
menlis, quibus data sunt quinque talenta, et alia explicare potuerimus, vel comrautare ad aeterna e'
quibus duo, alia vero quibus solummodo unura, eo diviua, ut ipsi scnsus flagrent in nobis diviniores,
quod aller alterius non capiebat mensuraro. Et qui exercitali ad ea quae 1043 semper idem sunt, qua
unum accepil lalenlum, non contemplibile accepit tenus de transitoriis et temporalibus sempiterna lu.
donum. Multum est enim vel unum tanti doroini ta- cremur. Hoc quippe est de quinque talenlis ali?
lentum accepisse; el ideo cavendum ne in vacuum quinque lucrari, cum in eisdem temporaliler opera
accipialur. Sed consideranduin de lam innumeris mur, ut per eosdem nosmelipsos exercitantes, et alios
scrvis ejus <|uiprofectus est, quasi holiio palerfami- inslruenles, ad majorum virtutum culmina erigamus,
lias, ac patrem, quid esl quod tria genera eorum sicque duplicata orania reportemus, tam in nobis
solummodo proponit, quibus bona sua distribuit? quam in proximis, ut de teroporalibus aelerna, et de
Facit itaque boc forle, ad exemplum bonae terroe, de caducisel transitoriis rebus, semper manenlia acqui-
qua jam supra dixeral in parabo is, qttod serainave- ramus. Et nolandum quod ait: Quia operatut est in
ril in ea, fructumque fecerit, aiium cenlesimum, et eis, et lucratus est alia quinque. Profecto, quia nemo
alium sexagesimum, et alitim trigesimum. Sed supra C facilelucrumvirUilisaccepilallerius,nisiexdonogra-
qui trigesimura fecit fruclum salvalur; 1042 me tiae cujus percepit seraina, ut puta fidelis in fide, et
autcin arguitur qui iinum acceperat talenlura, et sapiens in sapienlia, dives in dispensaiione rerum
abscondit illud in terra. Ac propterea, licel una sit suarum. Sic et in reiiquis omnibus quaepercepit. Et
figura in nuraero, diversa esl (amen in facto. Una ideo videat unusquisque, ul dixi, quid ct quanium
siquidera terra in qua seminatur, sed cultura di- accepit; in arte, in intellectu, in quolibet ingenio.
versa, et inaeqtialilas laboris eorum, qui manum Similiter et qui duo lalenta acceperat, operatus ett
mittunt in aratro. Propterea dum varias , satis i» eis, et lucralus est alia duo. Similiter ergo abiit,
dispensalive depingil parabolarum formas, et splen- ut et ille qui quinque. Sed quo abiit? Nunquid in
dorem reddit causarum, el specialius negotia desi- regionem longinquam, ut pula itle adolescentior fi-
gnal singulorum. Unde hoc loco, quia de coramissis lius?Non ulique. Sed quo abiil? Abiit aulem ad
agitur lalenlis, ad unum usque pervenit. Quia nemo semetipsum percepta gratia, ubi el ille minor filius
est, qui aut quinque non accepil, aut duo, aul unum. reversus dicitur. Quia male exlra se diffusus abierat,
Sicul nerao est, qui aul quinque sensus corporis non et perdiderat omne patrirnonium a Palre quod acce-
habeat, aut inlelleclum et operalionem, certe aut perat. Hic aulera abiit iu semetipsum, et commissa
raliouera qua discernatur a bestiis, ul cognoscat se sibi dona exercuit, ne in vacuum gratiam sibi col-
ralionalem. Neroo tamen sine aliquo invenilur ta- lalam rctineret. Unde Paulus gloriabatur dicens :
lento, de quo ralionem, quia raiionabilis creatus cst, Et gralia ejus in me vacua non fuit (I Cor. xv, 16).
rcddat Domino. Sed sicut beali sunt, qui duplicant Haecesl namque gralia fidei et operalionis, quam
in lucrum quod acceperunt: ita miseri et iufelices, universo generi humano largitus est gralis; et san-
qui in lerrenis aclibus se demergunt, et abscondunt ctis doctoribus potcstas evangelicae praedicalionis.
in lerram lalentum quod acceperunt. Neqtte igitur Quam sane gratiam unusquisque ac si duo talenla,
miser eo quod unum acceperit, sed ideo, quia quod secundum mensuram fidei suae, quod esl secundum
accepit, lerrenis praegravatus oneribus praefocavit propriarn virtutem percepit. Haecenim est a Patre
iliud in terra, et in cariialibus praesentis viloe operi- incorrupta aelerna subslantia, hoc Christi patrimo-
bus defodit, ne ullum coeleslis vilae afferret lucrum. nium aetemis haeredibusreservatum. Unde quia duos
Unde mulli quaerunt quinara illorum pltts acceperit, populos ad hanc gratiam vocavit, non inconvenienter
ulrutn qui quinque taienta acceperit, an qui duo? uni dicilur quinque dedisse talenta, scilicetei primum
Nam et talentorum genera iria esse dicunlur. Et qui ex lege credidit. A qua proficiscens, ut dixi,
 881 S. PASCHA81I RADBERTI ABBiTIS C0RBEIENS4S 802
abiit in semetipsum, et ad gratiam evangelicae proe- A distribuere, ut aut ipsi aut caeteri intelligant, ad
. dicationis quara percepit. In qua reele, juxta quod quod ereati sunt. Unde dicitur : Momoeum in ho-
supra dixi, omnia quae subjacent quinque sensibus nereesset, non inteltexit (Psal. XLVIH,15); quia ta-
duplicavit; cuni et ista quae impraesentiarum sen- lento rationis non dispensalorie usus esi, ut sciret
; tiiiiitur, adDei Pairis retulit gloriam; et ex istis lu- quod ad Dei creatus esset imaginem, sed abscondil
cratus est alia quinque interius, ut loltts inlerior lotum quod acceperat in terrenis aclibus, et volu-
. homo islis quinque sensibus 1044 conversus ad plate carnis, semelipsum carnaliler servans, dum
Deum, perfriiatur auernis. Cui qiiia fuerunt quinque Dei praecepta implere negiexit. Hinc alius evange-
. cpmroissa domino redeunlc de quinque decera o.btu- lista ait, quod in sudario pecuniam domini sui re-
, iit, quia quae lejps sunt dtiplicavit, dum et quinque ligaverat, quia doctrinam palrisfamilias, moiliter
. verba Novi Testamenli, juxta Paulum apostolum, et delicate vivendo, limide salis eiiervavit. Et omnia
spiritaiia, secundum interiorem hominem extra hos qttoe didicit, ac si in sudario religavit, cnm omnem
-
quinque sensus, spiritaliter roagis, quam decem rationem snam ac prudentiam in carnalibus aclibus
millia verborum, loqui in Ecclesia didicit; etquin- impticavit; de qua dicilur, quia -prudentia carnit
quo librorum Moysi oracula, obediendo per gratiam thort est (Rom. vm, 6).
. evamjelicae justificationis adiroplevit. Simililer et B Post multum vero temporis, venit dominut servo-
per cum qui duo acceperat, gentinm poptilus desi- rum illorum, et posnil rationem eum eis. Miiltum
, gnatur, qui quod corde credidit ad justiliam, ore efgo leuiptis est ab ascensione Christi usqite ad ad-
confessus est in salulem. Ipse igilur populus Jesum venlura ejus, quando venturus est ad judicium.
Christum Denm et homineinconliletiir; uiium media- Utitur enim more Seripturarum sanctarum praweri-
torera, cui suut in fidei confessione duo lalenta com- luin pro fuluro, quando in ralione ponenda jndicii
missa, ul liabeat in Deum quod intelligal, et in ho- exainen deriionslratur ; quoniam ccelestis verbi ne-
niine imitando quod operetur. Ac per hoc quidquid goliatio reposcenda, et redditus dispensati lalenli
, aclualiter operatur per dilectionem trausfert in Iheo- lucrum reposcit. Tunc aceessil qui quinque talenta
riam. Et qnidquid contemplalur per fidero, intelle- acceperat domino reverso, et ofHutit alta quinque.
ctualiter touun referat ad eum in se, quem ex toto Pro eaquod futurum est, jam fecisse diciiur. Quia
, dijigere oporlel. Unde nec immerito, per duo haec apud dominum immulabiie est quidquid pracdicitur,
talenu intellectus et operatio designatur, et haec duo et ideo jure quasi faclum jam creditur. Et accedens,
veniunt in lucrnm, et proximus perfecte, ut preece- inquit, qui quinque talenta acceperat, obtntit atia
ptum est diligitur. Ac per hoc, ipsas easdemque vir- quinque, dicens : Domine, quinque tatenta iradidisti
ttttes, quas habiieril quilibet in sc, allerum docendo, ^* miht, ecce alia quinque superlucralus sum. Accessit
acquirit et duplicat in allero, faciens eum habere ergo primus cum mulla fidttcia, et quasi sua sponte,
una cum gralia Dei quoe et ipse virtutem habuerit in eo quod fideliter operalos est et Uicratus. Nam ipsa
«e. £t propterea juxta utramque intelligentiam, qui lucri fiducia, ac si boirae spei confidentia fecit eum
quinque habuit, aut qui duo, non amplius qtiam flndere ut ad domimlfn sutim qutlsi gaudehs aC de-
duplttm acquisisse dicitur. Quoniam nihil amplius votus accedefet, faceret sermonem de commisso
prajstare polest vel docere, quam quoe novit, et ipse lalento. Ad quem dominus mox deprompsit vocem
babet. Et ideo quilibet doclor debet in menle habere omnibus bonis dispensaloribus valde optabiiem,
talenta quae accepit, maxime quia misit mannm in Etige, inquit, serve bone et fidtlis, quia in panca fuisti
aratro, id est ad docendum doctrinam Chrisli, ne fidelis, stipra muita te constitttam, intra in gaudium
forle eonvertaturretrorsum, autpiger inveniatur ad domini tui. Fortassis igilur vox isla, vel sensus iste
docenduni, qui verbo doctrinae animas exararedebet tatis 1046 est, quatis et de Abraham dicitnr, quod
instanler, opporlune, importune; ut posl lioc susceplo credidit Abraham Deo, el repuiatum est ei adjusli-
semineyerhi, et ipsifructum ferant; itaulde lerrenis liam (G«L ni,^). Sic quippe fides servorum isto-
sensibus, ccelestkim sibi duplicenl scientiam , et ex rum ad justitiatn reputata est eis, qtiia in modico
crealuris inlelligant Creatorem, et ex corporalibus fuere fldeles. Modica aotem sunt omnia vit* istins
; acquirant incorporatia, et ex visibilibus invisibilia ap- ad comparationem futurorum, seu sit doctr.H»averbi,
seu
prehendant, ei ex temporalibus seterna. At vero qui seu scientia Scripturarum, scu facutias rerum,
unum acceperal, abiens fodii in terra, el ctbsconditpe- quidquitl in lucrum venife potest. Quoniam stiperat
cuniam dontini spi. Qnidamhunc servum volunt esse aeternitas omnium praesentiarum bona, et myste-
populum Judaeomm, iniege permanenlem, carnaiiter rium resurrectionis ad immortatiiatem, quidquid
stolidura, etnihil spiritale intelligentem. Qui virtulem esl quod fiuiri poteril. Qnod si sclre posscmus
1045ev3ngelicaepraedicalionisnoluit accipere, sed quanla et qnalia suiit qoae dicit, cum ait: Intra
propler invidiam in lerra talenlum abscondit noiitite ingaudium domini tui, sciremus utiquiequam pauea
Scripturarum, ne Christus in eis agnosceretuf; ne- sunt omnia qua3 iinpraesenliarum habere Vel possi-
que ipse titens, neque ad utendum aliis dispensavit. dere videmnr. In quibus quia commissa sunt nobis,
Yerumtamen licet hic evidens videatur sensus, me- et ad lucrum comwendata, ,quisqms fidelis fuerit,
ne-
lius laraen de omnibus inteUigilur qui rationabiles l»ereipiet qua; nec ocutus vidil, nec auris audhit,
creati sunl, et tiulunt ratione uti, neque ad iuerum me in eor Iwtmus aseendit {I £or. n, 8), qtisep«-
 853 EXPOSITIO IN MATTHiEUM. — LIB. XI, CAP. XXV. 854
parata sunt fidelibus et diligentibns Deum. Sed :d A^ et abscondi talentum tttum in terra, ecce habes quod
quaerendum qnid sit quod tina rcpromissio est et tuttm est. Accedit autem, per resurrectionem, sicut
eis qui quinque in decem offerunl, et eis qui duo in et abiit prius per libertatem arbilrii; non ut secum
qtialuor. Uterque eorum el. qui duo et qui quinque ne cum gralia qtiam perceperat, laboraret, sed ut in
acceperat, duplicatam reporlant pecuniam. Ulerque ne sua ignavia et torpore quiesceret, sttis abutens re
fiducialiter devotus accedit, cum tromsit dc hoc oc bus. Undc el nunc accedit non devotus et suppiex
mundo ad Deum. Utrisque enim una vox a domino 10 provenia, sed ingrattis calumniator exprobrans eum
profertur, una laus, unaqtte merces redditur. Ergo 50 qncm benignum confileri deberet, ut qui in sordi- %
ulriqne eortim dicitur : Euge, serve bone, et fidelis, ;s, bus erat peceaii, adhuc sordesceret, juxta illtid pro-
quia in modico fuisti fidelis, supra tnulta le consli- !i- phelicum, ad excusandas excusationes in peccatis
luain : intra in gaudium domini tui. Cna igitur vox )x (Vsal. CXL,4). Qui cnim debuit suam ignaviarn et
exsultanlis est cum dicitur euge, tina latts, quia bo-0- ineitiani confilcri, et orare patremfamilias, e con-
IIIISet fldelis uierque vocalur. Idcirco, quia eadem m trario, diirtim etim vocat dominum, calumniando.
dicia sunt anibobns, recle qtiaeritur, ne forte qtii tii Seqne prudenti consilio fecisse, ne dtim lucra qtiae-
miuorem Iiabtiil virtutem, el lotain illam qttam Iia- a- rcret pccuniarum, eii.im de talento forle sibi com-
btiit seetindum quod oporttiit, eam cxerctiil, nibil f iuisso pericliiareltir. Nam renim praesentium nalura
til P
minus habiturus sil apud Deum, quam ille qui ma- a- 11011 baiiei quod ei inferl, ct dicil: Melis ubi non se-
jus accepit, el plus in majori virlute constilulus,s, minasii, nunqiiam enim messem sine semine inve-
acqttisivit. Neqtiaqnaiu igitur hoc dixerim; quia ia nies, neque congregari posse qnae sparsa 1048
unusquisqne, licet unum sit gaudium quod per- r- non fneiinl. Sed quia bic sermo toltts paraboliticus
cipiunt, im.ique vita et octernitas, lamen in eodern m est, debemus figtirate ciiin acciperc. Diximus qnos-
gaudio et in eadem vila, secunduin propritira labo- n- dam inlelligere hnnc scrvum, populum dc lege non
rem sua singttli recipient stipcndia meritorum. Et Et iguorauteui Doinini advcntum, et gentium salutera
non sicut qnidam volunt, ut una sit clarilas, ct una ia invidentcin , in infidelitate quoqne permanenlem,
gloria omnibus, jnxta illud qtti modicum non mi- ii- quippe cutn sciat metendos illic jnstitiae fructus, uhi
noravit, et qui mulltim non abundavit. Voltint enim m Iex sata non sil, et colligendos exigentibus qui non
dogmatizare el oslenderfe ex eo quod dicltim est. t. ex Abrah.i; stirpe sint dispersi. Et idcirco durum eum
Diliges Dominum Deum luum, ex tolo corde tuo, et vocat, qttia aliud exigit ex lege, qtiam eum sensum
ex loia unima lua, el ex tola mente tua, quod talem m carnalein, qui juxta lilteram ab eis, ac si in lerra
dilectionis habeat mercedem, qui minorem 1047 7 defosstis, male servalur; cum sit in gentibus sine
aiiiniae capacitatem habuerit, quam et ille qui inajo-o_ C ^ dispersione colleclurus, el sine satione messurtis.
rem habuerit cordis virtutem el eminentiorem ani- j. Unde cl magis dum excusare nitilur, sine venia reus
inam. Unde aiunt hoc solum quoerendiim, ul quid- (]_ monslralur, cttr praedicationem sibi commissam
quid habuerit liomo vel acceperit ex Deo, tolo tila- a_ occultaverit, vel lalenlum suffoderit sub litterae te-
tur eo ad gloriam et laudem Dei. Bona quidem m gumeniis, et rerum figuris obscuralum. Sed quam-
exhortatio et locuples virttis animi, scd qui plus JS vis isiesensus°planior videatttr, nielius ut dixi, pd
omnibus.juxtaPatili vocem, laboraverit, fatendum m omnes hic sermo perlinere probatur, qui rationem
fide est, quoJ mercedem recipiet iinusqtiisque juxia •a perccpernnt humanam, ut positi in honore rationa-
laborem suum. Et nolandum qttia fidelis servus i,s bilitatis, itilelligerenl, et ad consortium angelorum
etiam et bonus appellalur. Quod si bonus dicitur qui- ij. ex ratione se transferrent; ne lalenlo male servato
libet fidelis servus, ex dono gratioe et participationeie rationis, jumentis compararentur insipienlibus, et
boni, mu.lto magis Cbristus Deus bonus esl, qui ui similes flerent eis. Verumtamen elsi de omnibns ita
essentialiler est bonus. Et non, sicut Feliciana h;c- 2. accipiendnm est, qui ralionem perceperunt huma-
resis calumniatur, quod non sit passtts se bontim m nam, maxime tamen cavendum, qui pecuniam verbi
vocari, quia nemo bonus nisi solus Deus. Ac per Bl. habent ct locum regiminis, qnia vae illis imminet
hoc secundum hominem, ideo non sit verns, sel >I pF juxla Aposlolum, nisi proedicaverint et erogaverint
adoptivus, seu nuncupativus Detts; cum inde potius lls pecuniara domini stti conservis sttis, quae commissa
se velil Demn ostendere, quia Magisier vocabatur ir esl cis ad erogandtiin. llnde et inter credentes iste
bonus, et dicit: Quid me dicis, bone, cum nemo bo- ,. servtis non immerilo connumeratur. Quia ncmo cre-
nus nisi unus Deus? (Marc. x, 18). Nan e:iim sie se dentium invenitur , qui lalentnm sibi credilum a
bonum vult iutelligi, ut boni dicunlur isti servi, ex ,x Domino non perceperit, licet non fideliter omnes
accidente bono, sed quia essentialiter ipse bonilas, s agant in lide. Quia aut in suis volunt versari et deli-
quia Deus est. Et ideo non se timuit bonnin dici,j tescere voltiptatibus, aut certe latere, ut non co-
quod iste garrit; sed per hoc se insinuat esse quod )(j gnoscantttr qtiid perceperint. Idcirco licet servare
Deus est, quia in comparatione ejus, neino bo- -_ videatur talentum quod habent, nihil tamen addunt
nus est. operis, neque negotiantur ad lucrum domini sui,
Accedens autem, ei qui unum talentum acceperat, ',( neque ficluciaiiler agunt in eo quod acceperunt; ita
qit : Domine scio quia homo durus es, meiis ubi non ,n ut nec sibi, nec aliis prosint, ut vitam acquiranl
seminas, et congregasubi non sparsisli, et timens abii,
ij sempiternam. Ergo qui hujusmodi sunt, ob suam
 853 S. PASCHASIIRADBERTIABBATIS CORBEIENSIS SS6
pernictem quamvis videantur limorem Dominiha- A nummis, bene insculpere, et cum usuris omnia red-
bcre, e.t sapere de eo quia severus est peccanlibus dere; ut qnidquid in sermone didicerant, opere
el implacabilis, tamen quia multa premunlur so- ' complcrent, et de terrenis ac caducis ccelestia el
cordia, lorpenl ignaviler, et quasi talenlum servant aeterna, sibi alque aliis lucrarentur. Tollite, inquit,
non ad iucrum, sed sibi, tit lolum quod vivunt cis talentum ab eo, et date *i qui decemtalenla fecerat.
tanliim prosit impraesenliarum. Secundum priorem inlelligenliam facilis est sensus.
1049 Bespondensautem dominus ejus dixit ei: Quia ablala sunl omnia a Judoeisdivini verbi mysle-
Serve mate et piger, sciebas quia meto ubi non semi- ria, qui Christum non receperunt, et commissa sunt
navi, et congrego non sparsa, elc. Quaedamquae ob- apostolis el aposlolicis viris qui ex Judaeis credide-
jecerat hic malus servus, replicat bonus dominus, runt, et his qni maxime in verbo laboravemnt: ut
quaedam vero tacet. Non enim confitetur se durum inielligamus, licet in utriusque labore rcquale sit
esse, sicut ille arbilrans caltimniabatur. Quia non ex domini gaudium fidelibus et bonis quod donalur
sua nalura est ut severus aut durus dicalur, sed omnibus, qui decem seu qui qtialuor de quinque et
quia ille misericordia Dei abusits est, ad negligen- duobus relulerunt talenla, tamen raajus deberi prae-
timn, et non ad conversionem suam, sicut Aposto- mium ei qui plus in domini pecunia laboraverit,
lus ait : Vide bonitatemDei, et severitatem (Rom. xi, B sicut Scriplura divina docet, et non sicut quitlam
__); in cos qui ceciderunl severilatem, in te aulem volunt, tit nibil pttis habeat qui majus, neque minus
bonitatem. Et ideo nemo securus sit et dicat, quod qui parum laboraverit, tanluin ut ex loto diligat et
non cural, non dico de peccatis delinquentium, ve- duplicet quod percepit. Quamvis enim melal in gen-
rum etiam de commissa gratia, si non operatus tibus, ubi non seminavit verba legis, el congregel
fuerit in ea. Porro de reliquis verbis, quasi consen- eos ad fidem ubi non sparsit, non tamen sine merilo
sit quod roetat ubi non seminavil, el congrcgat ubi. fidei praemium praeslatur. Quia sicut non aliunde
non sparsit. Sed quaerendum quomodo intelligatur qiiam cx dono Dei et talenlo sibi credilo, quisqne
juxla hunc scnsum. Quia sicut neino habei quod laborat, sic non remuneralur nisi secundum iaborem
non acceperit; ita nemo operalur, nisi in eo quod suum el gratiae largilalem.
percepit. In eo forle operatur fruclum justitioe iro- Omni enim habenli dabitur, et abundabit; ei autem
pracsentiarum, quem fruclum metel jnslus in vilam qui non habel, et qttod videtur habere, auferelur ab
aelertiam. Quia seminavil in spirilu, de quo majora eo. Qttoniam quicunque reelam el integram non ha-
recipiat lucra. Quae lucra cum melunlur a juslo, bet fidem, eliam reliquas virlules, quas videbalur
metil ea cujus est posscssio ipse jtistus. Juslus au- habere perdel. Eleganler ilaque ait quod videbalur
tem disposuit ac dedil, et seminavit in pauperibus, habere; quia quidquid sine fide est, non virtns sed
et egenis forte siibstantiam suam, seu verbi pecu- peccatum est. Auferlur ergo ab eo quod videbalur
niam. Dominus autem in suis membris, ac si in se habere, cum declaratur in examine judicii Dei, quia
colligit, et congregat universa, dum sibi compulat, non fuil cx fide quod habnit, qua juslificatur impius,
et sibi arbilratur esse collata, quoecunquepauperi- et in qua justus vivit. Et hoc est diccre, auferetnr
bus suis fideliler sunt impartila. Unde diclurus est, ab eo, cum ei non impulatur opus ad jusliliam, nc-
el iu alia parabola : Quandiu fecistis de istis meis que merces juslitiae in relribulionem. Nam et cum
minimis, milti fecistis(Matth. xxv, 40). Verumlamen inulti naluraliter multam habeant eflicaciam raeiitis,
cureum vocet malum in propalulo est, quia de sua et acuinen prudemis ingenii, si negligenter bonura
culpa calumniam domino facit. Piger vero, quia natnroc per desidiam corruperint, perdunt hi lates
laleiiluin sibi credilum noluit duplicare; ut iu altero 1051 bonum naturae praemium, quod eis fuerat
superbiac, in altero negligentiaecondemnetur. Unde repromissum, ct vident nonnunquam transire ad
congruam sibi accipit responsionem; ac si diceret: alios qni mullo labore et indnstria compensant,
Quia crudelem et durum me noveras, el alia seclari quod minus eis fucrat a nalura. Hacc sententia
quae non dederam, ibique melere ubi non severim, .p. quamvis non salis clara videalur, quo modo tolla-
quare non libi isliusmodi mentis cogitalio incussit tttr quolibet paclo a malo servo lalenlum quod per-
timorem? Quia sciebas me uon solum ea diligeniius ceperat, vei quomodo delur alteri qui decem plns
reqtiisiturum, ut dares pecuniam meam sive argen- minusve habuerat, til habeat etiam et hoc super ilta
tum nummulariis. Utrumque enim, ut dixi, apyu/sro» qttaeacquisierat, tamen possibile est in remuneran-
Graecussermo signilicat. El ideo tota lioecparabola tis oflicio, ut possit habens impraesentiarum abun-
de pecunia divini verbi, et doclrina praedicationis dare, quia facile esl per incrementum posse ditesce-
accipitttr; quoe est Evangelii dispensalio, et sermo re fidelem et bonum servum, vel per incrementum
eloquiorum Dei, qui dari debuit 1050 nummulariis munificcnliae, vel per laboris opulentiam; sed non
et trapezilis, id est sanclis doctoribus per singulas video quomodo a non habenle, qui videbalur habe-
ecclesias, sicut fecerunt aposloli per singulas pro- re, auferelur ab eo quod non habebat; neque quo-
vincias presbyteros et episcopos ordinantes; vel modo detur alictti quod non est, quia in eo qui ha-
cunclis credenlibus divina tradenles mysteria, qui buit illud exinanitum est. Nisi forte ita intelligen-
possent Domini sui pecuniam duplicare, et imagi- dum sit, quod habentibus Evangelii graliam, eliam
nera sttmmi Regis in cordibus singulorum, ac si in legis honor pro fide Christi, el lucro Evangelii ad-
857 EXPOSITIO 1N MATTH.EUM.— LIB. XI, CAP. XXV. 858
dalur; et lunc inutiii servo, non habenti liciemLitri-. A teneoras exienores miiutur. yuia et lpsaeleuebroe,
sti, neque legis inysteria, quae videbatur habere au- nisi cxterius a Dco essent, ulique tenebrae nusquam
ferantur; auferalur et liltera quae occidit, quam el nunquam essent.
gloriabatur se habere; auferatur et honor Iegis, et Cum autem venerit filius hominis in majeslate suu,
omnia ejus observalio supersiiliosa. Caetcrum tor- et omnes angeli cum eo, lunc sedebil super sedem ma-
pentibus in fide Christi generaliter et negligentibus, jestatis suw, et congregabuntur anle eum omnes gen-
qunmodoconveniat haec senlenlia, quoniam ipsi om- tes, elc. Haec namque parabola, nisi diligenlius ex-
nes in servo islo accipiunlur, diligentiori est inqui- cussa fuerit el pertractala, videtur esse valdc mani-
silione perscrutandum. lnterdum vero faleor quod festa, simplex quoque bisloria et aperla, quasi ex-
poiens est Deus, el eflicax ejus divinilas, penetrabi- horlans ltoinines ad beneficia hiimanilatis praestan-
lior omni gladio (Hebr. iv, 12), prsecidere ab eo, et da, ad dandam eleemosynam, et ad largiendam gra-
auferre suflicienliara quam habet, qua se simulat, tiam. Omnem inhuin.iniiatem in paucis condemnans,
dum ignaviter vivit et versatur in voluplalibus car- elomnem parciiatem pii operis reprebendens. Qua-
nis, et dare graliam et meritorum praemia ei, qui propler quia a multis simplex videlur esse hisloria,
eiiam ut Paulus et multi sanctorum plusquam acce- et a multis prae cunctis, qtianto terribilior, tanlo
peranl, sub labore et induslria, ullra praeceptorum * obscurior, qna;rere oportet quid in se sacra-
Dei sibi atlributa talenta, supercrogarunt, qttia et mentorum 1053 habeal difficullalis ? Maxime pro-
hoc ipsum ut facerent gralis acceperunl. Tollite, pler eos qui niliil aliud in hoc sermone existimant
inquit, ab eo talenlum, et date ei qui habet decem ta- quaerendum, quam exhoruuionem hiiraanilalis, et
lenta; ut pula fidem ab habenle quam videbatur ha- largitalis gratiam. Sicut et in parabola quam modo
bere, sed non erat fides, quia sine operibus (Jac. xx, traclavimus, nihil aliud quam dispensalionem verbi,
26) morlua erat in semelipso. Qttaenimirura fides et et talentum pracdicalionis. Narn quod de adventu
gralia iidei datur habenti, et abundabil in eadeinfidei novissimo loquatur, nemo qui ambigat. Quando fi-
gralia, quolidie operando, el firmior invenilur in eo lius hominis, qui et Filius Dei, qui assumpius est in
quod habet, atque abundanlior. Simiiiter et qui ha- gloriam Patris quo prius et setnper erat, rcveneiur
bucril a nalura, ut dixeram, efficaciam mentis, et huc sic quomodo abiit, ad judicium, in specic el
ingenium, cum exercuerit eum in fide Chrisli, acci- pulcliritudine sua; ita ut corptis ejus sil, et appa-
pit idipsum dupliciler, et ex gralia Dei fitabundan- reat in clarilaleincorriiptionisoelernae. Non transfor-
lior 1052 et fortior, in eo ipso qnod habebal. raatus tantum coram tribus discipulis, sicut in monte
Quod si fuerit quis perfeclus in sensu juxta Saloinq- monstralus esi, sed glorificattts in gloria Dei Palris
nem, inler filios hominum, si abfuerit ab eo gratia coram universis gentibus congregalis ante eutn jam
Dei et sapienlia, ut nibilum repulabiuir. Simililer per resurreclioncm carnis, quando apparehit, quia
et de omni ingenio, et de arte, alque virlule acci- judicatiis est in mundo, ut judicet el ipse raundum.
piendum est. Unde si volumus noslrum esse quod El sedebit judex supcr sedeni majeslalis suse, et lunc
babemus ex Deo, agamus ut detur nobis virlus per- segregabit oves ab haelis, id est bonos a malis. At-
feclior, et abundet in nobis qtiod perfeclus est ex tendc tibi, lector, omnes relro parabolas, et intel-
gralia Dei, ne forle auferatur a nobis et delur al- lige quam myslice simt prolatoe. Nam retro angeli
teri, et accipial alius, juxta Apocalypsim, locum jam ziz.iniam universam collegerunt, et segregave-
noslrum, si permotum fnerit candclabrurn noslrum rtint a trilico. Jam pisces boni collecli sunt in vasis,
dc loco suo. ldcirco per diligenliara omni instanlia malos foras miserunt. Jam virgines fatuae rcpulsoc
agamus, ut et id tenere possiraus, quod accipimus, sunt. Jam servus inulilis et malus missus in tenebras
el ex eo aliud acquirere qtio abundemus. lnutilem exteriores, seu coetera quaelongum est enumerare.
aulem servum projicile in tenebras exterioret, illic El qtiid esl quod nunc ad cxlremum ipse per se, ac si
erit flelus et slridor dentium. De qua sententia jam judex, in sede majeslalis suoeintroducitur, et collo-
supra diximus; verunitamen quia formidolosa est, _ canlur anle cum omnes gentes, quas ipse per se di-
valde, cogitandum est quid in co culpalur, cui non jtidicat, et segregal ac si paslor, et dividit oves ab
dicitur quod mali aliquid fecerit, Iicet malus dica- hocdis? Ipse namque est paslor bonus, qui ait : Co-
tur, sed quia piger ct inutilis fuit. Sicut et supra gnoscemeas, et cognoscunt me mem (Joan. x, 14). Et
quinque virgines fatuae, non ob aliud repelliinlur, ipsas quas ipse per se suas esse cognoverit slatuel
nisi quia oleum secum non lulerunt. Nam et iste in dexlris, reliquas vero omnes inler haedosin sini-
servtts ideo inutilis vocatur, quia de talenlo Iucrum stris reprobando in judicio, depulabit. Et ideo in hoc
non oblulil domino suo, quod toium in stidario, id novissimo examine, et in hac ullima omnium para-
est in carne reposuil. El ideo a tortoribus missus bolarum, non aliain quam seipsnra iniroducit per-
est in tenebras exteriores, quoniam ct ipse lumen in sonam, ul monslraret seipsum qui pro omnibus ju-
se Deum non habuit: Detis aulcm lumen seternum dicandus erat, quara polcns, quam discrelus ipse
est; ct quia ab eo non illuminalur, extra ipsum est, per se rursus judicaturus adveniel. Unde et bauc
lio.i localiter quidem, sed poenaliler; nam in Deo p<<rabolam ullimam proposuit, ut conlinua esset
tenebraenon sunt ullae, quoniam ipse tolus lux est. passioni ejus; ut omnessimul hcec duo intenderent
Et ideo hic malus servus, cum ab eo repellilur, in judicia. Quam jusle et quam debile ipse potens ad-
859 S. PASCHASH RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS k60
veniet filius hominis ad judicium, qui tam humilis A minis sedere dicatifr, non corporale aliquod subsel-
tamque despeclus judicatus est injuste pro omnibus. lium ibi erit, quoniam et Ihroni positi in eo judicio
Et quia pro omnibus indebitam morlem pertulit, leguntur, et libri aperti a Daniele cernuntur. fn qui-
1054 potenter insinnat, quia volnit. Et oslendit bus nimiritm libris, omnia gesta mortalium conscri-
se regem csse et judicem omnium soeculorum, ante- pla tenentur, et eorum omnium nomina qui in ba-
quam congregabuntur omnesgenles, ut juuicenturde plismo ad militiam Chrisli dederunt, ea reciSantur,
universis pro quibus lanta ipse sustinuit. Seii quac- et qtialiter iu agone decertarunt, ac si in annalibus
rcndum utrura omnes genles, quae ftierunt in omni- summi Regis, universa teuenlur. Unde ct in Apo-
btts soeeuligeneraiionihtis; aul illte taiitiim, qnce in calypsi legimus, quod in throno visus esl sedere se-
consuinmatione socculi fucrint adhuc in carne; aut dens, et in circuiin sedis, sedilia riginti qttatuor
illoe lanluiii quae cre.iiilerunt Evaugeiio Chrisli, et (Apoc. iv, 4) posita, ubi cum senaioribus suis rex
cx ipsis omnibus scgrcgabuntiir oves ab hcedis. Quia adjudicium vcniens sedebit. Idcirco qtti vull omnia
sicut canitur in Psahno : impii non resurgenl in ju- haec diligenler intelligere, necesse est (qnia spiriia-
dicio (Psal. i. 5); sed et de ipsis qui fiileuiChrisli re- lia siint) ut Spiritus sancli gralia replealnr; quia
cepernnl? Quantuia ad simplicein textum pertinet nemo spiritualia, nisi in spiriln capil. Leginms
narraliouis, ainbigtiuiii videlur tilrum de omnihus, **namque thronos ct dominationes angelorum esse
an non dc omiiibus dicat; praescriim cum in bis agmina. Lcgimns et Ecclesiam Christi, sedem ma-
qui a dcxlvis eriinl, niilla alia causct laudatiir, neque jestalis ejus vocari. Propterea aut ipsi angeli sedes
obaliiidin prcvparalum oiiin reguuin introciuctin- boc loco dictintur, qnibus praesidere filium hominis,
tur, nisi propler solam humanitalis graliam. et ciee- nemo fidelium ambigit : attt cerleperfecliores sancti,
inosyaarum largilatem. Neqtte in his qui a sini- de quibtis in Psalmo caniiur. Quiaillic sederunl se-
stris eritiii alia damnalur causa, ct deputanlur in desinjttdicio, sedfs snper domttm Dnvid (Psal. cxxi,
ignem, nisi propler iiihiimanitaiem, el qttia inembia 5). Ergo rex saiculornm, Deus Verbum, qnod caro
Chrisli noii sttis refoverunl beneficiis. QuiUergo, si factum est (Joan. i, 14), filins hominis, sedcbit sn-
qui biimani fueriinl, el largi in suis liabitis rebus ? per hujusmodi sedem gloriae, cum universis sanclis
Nunquid si circa reliquas virtutes, neglisentes fue- suis, quibus promisit dicens : Qttod vos qui reliqni-
ruut, atit forlc crimina commiserttnl, liacclcilia raox slis omnia, et secuti eslis me, sedebitis super thronos
cohsequenlur promissa? Aul illi forte qui non fue- duodecim judicantes duodecim tribus Israel (Luc.
runl hujusmodi ofiiciis dediti, si alias ct majores xxn, 30).
impleverint virltiles, nunqtiid conlimio maledicti Et lunc congregabunlur ante eum omnes genlei.
erunt? et oranino in ignem sunt condemnandi oeter- Dixeram jam supra de adventu Christi ad terras,
num cum diabolo ? Qtiantum ergo exspectat ad sa- qtiasi in loco quo judicatus est secundum carnem,
nam inlclligentiani et doctrinam veritalis, cum pru- qttod ibi descensurus sit ad judicium, non adeo igno-
identi consideratione bic locus pertractandus est, ut rans ullum locum esse, qui sub uno aspeclu lioini-
catholicis respondeal iloeumenlis. Qttia nec aliter nis capiat, non dico omniurn angelorum agmina, qui
accipi polesl, quam Veritas Chrislus praedixit, nec cum eo venluri sont ad judicium, verum nec onnies
ipse aulem praeilicarevel tlocere, quam ul conveniat gentes ante sedem majesiatis ejus congregandas. Et
Scripluraruin sanctartim in onniihus ad inlegrum tamen vere dielttm est, quia congregabunlnr ante
instiltitis. El ideo humanitas coruni non idco iau- eum, cum sederit filius hominis in sedc majeslalis
dafur tanlum, quia larga fuit, sed qttia pro Ciiristo stiae,omnes genles. Nec dubium qnod idem ipse fi-
fuit, atque ut ipse ait, talis tanlaque fuit cx fide ct lius 1056 bominis in loco erit. Et si in toco erit
charitate Chrisli, ul non alio aliquo quain ipsi Chri- uno, quomodo anteeum congregabuntur quos tocus
Sto videaliir exhibila, quia pro ejns atnore fuit. Alio- non capiel. iinus? Nam et ipsae gentes quaeciinqut
quin juxla Apostoliiin (/ Cor. xm, 5) si dislribuatur congregabuntur, vere locales erunt, et ante faciem
in cibos paupertim omnis facultas rerum, el tradalur _ fiiii hominis, ntiqtie, et Evangelium dicit, congrega-
cor|)tts ita ut ardeas, cliaritalem auleiti non habue- bunlitr. Congregabtintur aulem per resurreclioiiem
ris, nihil libi prodest. Quapropler ista hiimaiiitas et carnis a quatuor venlis coeti, exoccupati onines ab
benignitas lantae devoliouis, quoe sic remuneratiir, omni officio mttndi, et ab omni aclione carnis. Et
charilalis ftiit adimplelio; charilas autem Spirittis ideo vere congregali dicunlnr, quia jam ultra non
saiic.ltesl infusio. idcirco isli etsi omnia sna in sce- per diversa distenti erunt, neque quasi libero arbi-
culo 1055 non reliqnerimt propter charitatem trio vagi, sed omnes sub iinojudiceptaesenteserunl.
semeiipsos, et sua Domino dcvoto obttilertmt. Untle Hoccidcirco dico, fratrcs, propler eos qui moveutur
tantum non remiineratur census dati, qiianium fru- in talihus. Ne forte ex loto si lacttero, diflicultas lo-
ctus. Fruetus auieiti dati juxta aposioltim, cbarilas qucndi difficilioresde tali tantoque examine generel
est, el charitas operit mitttitudinempeccatorum (Jac. quocstiones'.Qunpropler primnm obsecro sic cogi-
v, _0). ICrgoubi cliarilas Dei, diffusa per Spiritura lettir {ilitfshominis ad judiciuni venttirus, ot intejli-
sanctum, liberaliter operatur, virltititm inlcgrilas galttret credattir Detts, neque triplicetitr atil dupli-
servatur. Porro ue sede gloriae Chrisli, quando se- ccltir in duos, sed-senliauius omnes, quia Deus et
deritin sede m.jeslalis suct, quamvis ipse lilitis ho- homo iiiiIIscst Christus. Ac per hoc ubicunque fue-
 8.1 EXPOSITIO IN MATTH/EUM. — I.IB. XI, CAP. XXV. S6_
rit Deus homo, quia ubique est, tolus uhiqiie pute- _A dicit, aut excusantiuro, adesse singulorum, in die
lur esse Chrislus, quo possint ante filittm hominis cumjudicaverit Deus occulta hbminura. Quiaprofe-
congregari omnes genles, qui descendit de cceio ; cto boni Pasloris cst suarum ovium cognilionem ha-
quia filius horainis cum haecloqueretur, juxta ipsius bere, ul eruai eas de medio rnalorum, juxta quod
vocem, jara eral in coelis. ldcirco quia sic indivisa Ezechiel nit : Haec dicit Dominus Deus : Ecce ego
est persona Chrisli, nec absnrdum est credere, quod ipse requiram oves meas, et visitabo illas sicttt visitat
coram ipso congregandoe sint omnes gentes. Quia pastor gregem suum, in die quundo fuerit in medio
nusquam abcst, neque csl ubi non sil Chrislus, et oviutnsuarum dissipalarum; sic visilabooves nteas, et
ideo omnes anle eum eruiit. Non igitur esl solven- liberabo eas de omnibus locis in quibus disperswfue-
dus ipse. Quia qui soivit Jesum, hic autein antichri- ranl, in die nttbis et caliginis (Ezech. xxxiv, 12), hoc
slus est. Tum in advenlti ejus tania roanifestalio se- cst impraesenliarura, quando vix ulia discretio
ciiiidum liominem erit, ut non solurn ritilliis justo- est inter bonos et maios, donec ipse pastor ve-
ruin, verum eliam nec aliqtiis peccatoriim ignoret niat, qttando sessurus est in sede ntajeslalis suae,
Cbrisliim ad judiciura venisse; quando exict sicut et tunc implebitur quod nunc per prophelam di-
fnlgiir ab Oriente, et parebit usque in Occidentem. citur , cl segregabit eas dc populis et uationi-
Quando cognoscent omnes peccatores terrae sua de-1Bbus, et congregabil eas, vel collocabit in dextris
licta, et jusii manifeste videbunl semina virtulum Sitis. Et ideo sanclus evangelisla banc ullimaiii
stiarum, ad qualem eos perduxerunt fincm. El boc 1053 omuiuin paraboiarum , non in .illerius per-
estquoddicit forle : Congregabnnlur anle eum vmnes sonatn posuil (ul supra ubi ait, quod Exibunt angeli
geiUes.Si enim modoquaudo necomnes cognoscunt et separabunl malos de medio jusiorum), sed solitis
Christtim secundtim quod est, nec ipsi electi palaui, in ejus persona qui_ait : Ego sum pastor bonus, qui
nisi quia tantum in fide cognoscunt eum; et tamen cognoscotneas , et cognoscunt me mew (Joan. x , 14).
intrant ad eum et anle conspectum ejus, quando cogni- Angeli siqitidein coiligent malos de niedio justorurn;
iionemejushabent,elilluminanlursallemperfidem.Si- ipse vero per se Christus, quia bonus paslor est,
cutcanimnsiiiPsalmo: Inlrale in conspeclu ejus inex- requirit el visitat oves suas, quoniam nullius alte-
sultatione(Psal.xcix, 2); quanto magisrectedicunlur rius est disculere conscrentias singiiloruni. Et sla-
omuesgenlesante eumcongregandoectconstitiiendae, tuel quidem oves a dextris, liados autem a sinistris.
1057 quando palam onraibus erit, tam bonis quam Provide salis post biduum Pascha facturus, deinde
malis , tam fidelibus qoam infidelibus. Faclus erit tradendus cruci, et illudendus ah hominibus, acelo
ante oculos menlis eorum, jam non fidei, aut dili- quoquc et felle polandus, rccle prxmittit gloriara
'C
genlke ctlictijiisinqbisitione repertus, sed in carnis tritimphaniis,et judicium aclcrnaererouneralionis.ut
suas ostensione tam manifesle prolatus, ut nemo seculura seandala pollicilationis procmiocompcnsa-
ignoret quod ipse sit Christus, el ncmo dubiiet quod ret, et relevaret animos discipulorum a moerore tan-
ipse sit Deus. Ac per hoc forle, juxla hunc modum, toe lenlationis. Quod autem dicituroves statuere in
non in aliquo qnidem loco apparebitFiliusDeiet ho- dexlris, hoedos vero in sinistrisjuxta illud intellige :
minis, cum venerit in gloria sna, et in aliquo non Cor supientis indexteraejus, et cor stultiin sinislrail-
apparebit, sed sicul ipse de fulgore apparitionis sttae lius(Eccle.n.,2),cumnemoquialiubihabeatcoi',quam
monstrare dignalus est, visibilis erit. Propter quod inpartc qtta naturaliler omnibuscollocatum est. Sed
ubique omnibus manifeslus, et ipse in conspectu om- quia sapientes fuerunt oves Christi, elegerunt cor
nium erit, el omncs ubiqtie anle ipsum ertint, el in ponerein dextris; qtiia vias quaea dextris suntnovit
conspectu ejus singuli manifesti erttnt. Verumlamen Dominus. Slultce autem seu fatua1,sinistras tenueruiit,
apparilio ejus corporaliter quolibel moclonota erit in qiiibus posuerunt cor. El ideomerilo singuli grcges
et manifesla; vel secundum quod in monle respleu- ad hasdepulantuipartes, quasin suiselegerunttenere
dttit, vel juxta quod post resurreclionem visihilis operibus. Hinc ergo est quod monel Domintis in hoc
fuit, et videbnnt uiali queropupugerunt, et plangent eodem Evangelio : Nescial sinislrtt tua, qttid faciat
super se omnes irihus terrac. Tunc e conlrario justi dextera tua. El nolandum quod oves slaluel in tlex-
gaudebunt de tanlo splcndore piissimi judicis inler- teris sttis, ltaedosauiem tantum in sinislris. Non iu.
dtim, et de tanta gloria majestatis ejus, quia iila visio sinistris suis, quia sinislroruiii vi;e et opern non sunt
necdum in forma Dei erit, iieque regni perceptio. cjus, qui nihil habel sinistrum. El ideo piuraliter
Sed quia in tauti jttdicis exarainc uetno gloriabi- dicil in dexlris vel sinistris, quia mullae sunt aclio-
lur se castum cor habcre, in ipsa apparilionis snae nes ulrarumque parliutn. Quapropter non qttasi ad
gloria, iilustrabit corda eorum , qui sibi ministrave- loctim, oculum dcbemus inlcndere, sed ad merita et
runl, nt inlelligant singuli opera stia bonn, ttt ba- differentias singiibmim parlium. Alias autem jnxia
beant sua qucv.gesseruul elia;r, et inaii in conscien- humanilalis dexteram vel sinislram, non spatiiiin
tia sua, et hoc sit segregare bonos a malis, libros- est quoil capere possit singulas ovitiin vel liaedorum
qwe aperlos esse, qumdo singiilorum conscieniite parles. El ideo altitis liaec omnia consideranda sttnt
nud;i>eruiit et manifeslae. Ilinc quoque ipse per Pro- juxta inenlis intuitum. Oves ilaque elfidi, propler
pbetain ait: Ecce veniocogitalioneseorum ul congre- innocenliam vocantiir. Unde daltir intelligi, non sic-
gem, Et Paulus apostohis cogilaliones accusaiitium Ul quidani voluiil, propler solam htimanifatem, ju-
865 S. PASCHASH RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 864
stos remuneral, verumetiam et propter immacula- A menta dicunliir xuruGtSlyrhui, id est deorsnm initia
tam vitam, ut oves jure dicantur. Quia haecest vitse jecisse dicuntur, quia, sicut quidam ait Groecorum,
humanae perfectio, ut propheia docet, declinare a sermo lalior est, et lingua felicior. Unde hoc verbum
malo el facere bonuin. Quorum opera.quia bona xuraSolri recie initiuin fundamenli sonare videlur;
fecerunt, et non cuicunque, sed quia Christo mini- el nec in angeloruin, neque nrchangelorum crea-
straverunt, jure laudaniur et quia innccenler vixe- tione, seu caelerortim spirilualium , invenies hoc
runt, nec immerito oves dicuntur. Porro reprobi non verhtim, nisi de mundi initio, vel conslituiione re-
1059 oves>"°" caproe quaeofferunlurin sacrificiis rttm corporaliura. Porro a constitutione mundi, seu
el fetos nutriunt, quaetonsae ascenderunt de lavacro; ab origirie paralum regnum sanctorum praedicatur;
inter quas nulla sterilis invenilur, sed haedisunt ap- nec mirum, cuin el ipsi sancli anle mundi conslitu-
peliali, quod animal valde lascivum e.sl et pelulcum tionem proescili a Domino et proedeslinati ab Apo-
semper ruens ad coilum. Et ideo reprobi, quia scra- slolo dicuntur, in quo regno jam paratae mansiones
per luxum et voluplatem carnis sunt sectati, non multae sunt. Paralum siquidera regnntn ab origine
immerito vocanlur liaedi, quorum slerililas boni ope- mundi paratas in se jam habet mansiones, quas
ris condemnalur. El quia luxuriose saeculi oblecla- Dominus'Jesus cum ascendit ad ccelos ivit parare,
inenla sunt secuti, neque suis se redimere voluerunt B et non aliler quam paratae erant. Quia non nisi per
bonis juslisque operibus, juslo Dei judicio ex ulro- fidem ad eas venilur. Ideo sic parandae sunl in fide
que condemnanlur. Unde sequilur. proedestinalorum, ut sunt jam in illo regno coclorum.
Tunc dicet Rex his qui a dextris suis erunt: Venile, Esurivi enim, et dedistis mihi manducare. Magna igi-
benedicti Palris mei, potsidete vobis paratum regnum lur unilas in hoc loco commendatur Christi et Ec-
a consiitulione mundi. Miro igilur modo forma re- clesiae magnumque sacramentum, de quo dicit Apo-
gnanlis introducilur, ul nemo discipulorum de igno- slolus, quia erunt duo in carne una (Gen. xi,_4), id
minia crucis erubescat. Et vocat eos benediclos Pa- est Cbrislus et Ecclesia, ila ul ipse sit caput, el om-
tris sui, ob eminenliam divinae benedictionis qua nes elecli in corpore uno unius capilis rnembra : ac
condonatur eis immensa gloria, qui benedicli dicun- per hoc ubi tam magnum commendalur sacramen-
tur, <i Domino qui fecit cmlumet terram (Psal. cxm, lum, evigilare debet animus, ut sic vivat in uno
15),qua riutla major est bcnediclio quain ea, qua per corpofe Chrisli, quatenus se senliat esse membrum
Filium benedicunlur a Patre. Quam regulam fidei Chrisli. Et sicut aedificavit singula membra corptis,
aposlolus Pauius secutus aiebal: Benediclus Deus et ita cooedificelur unusquisque suo in loco honeste,
Pater Domini nostri Jesu Christi qui benedixit nos quomodo suo congruat capili, et ul vival in corpore
omni benediclione spirilali in Christo Jesu in cmlesli- " Chrisli, regaturspirilu Dei. Quia quictinqtie spirilu
bus. (Ephes. i, 5). Unde quia Pater benedicit eleclos . Dei agunlur, hi lantum sunl filii Dei, fralresChrisli,
suos non qualicunque benediclione, sed omni bene- etvivunl in corporeChrisli.Inquibus lanta unitas.ul
diclione spirilali in Chrislo, jure ipse benediclos Pa- dixi, hoc loco comroendatur a Domino, ut qui Iquid
tris sui eos vocal, quos elegit ipse et ad regnura in- uni eorum feceris, miro modo totum sibi fecisse te-
vitat percipieuduin. Vocat autem eos qui per fidem stetur. Super exallantem munus operis in se quod
el charitaiem eum sunt seculi, ut transeanl ad spe- feceris, ut facturn illud gloriosius commcilet. Unde
ciem celernce visiouis, ul quia cum Deo vixerunl in ait : Esurivi enim, et dedislis miltimanducare. Silivi,
saeculo, proximiores et cohaeredes fiant in regno per et dedislis mihi potum, seu caetera , qnoe omnia ltu-
couieinplationem lotius Trinitatis. Cave, quceso,lec- manitalis videntur esse oflicia. Sed, ut dixi, non sic
tor, semper haerelicorum insidias , qui dicunt quod accipere oportet, quasi proclermissis cocteris virtuli-
benedictos Dei Palris ideo hoc loco eos vocarit, ad bus, 1061 et admissis criminibus, unius justitiae
disliiiclionem eorum qui benedicti quidem sunt, sed species in eis remuneratur, sicut nonnulli acsliinant.
longe inferius,perChrislum; quasi remaneantulliex- Absurdum est enirn nihil aliud intelligere virtulis illis
tra hancbencdiclionem, qui benediclidicantur(quod j. fuisse ad praemium, qui ita remuneranlnr, nisi tan-
omnino catholica fides non recipil), sicul nec ullus liiiTi communicalionem humanitatis. Sed quia, ut
exlra illam maledictionem, quam reprobi sunt audi- dixi, eorum persona inlroducitur, qui, rebus babilis,
turi. Ac propterea non nisi duse partes erunt, duoe- nec ex toto qtiae mundi surit reliqueriint, rectum ftiit
que civitates, quae ab inilio saeculicolliguntur. Qua- ut in his ainplius laudarentur officiosissimeDomino
rum una, non nisi filios benedictionis receptura est, deseruisse, in qnibus adliuc quasi in soeculoobnoxii
altera vero malediclionis. Percipite, inquit, regnum tenebantur. Quod et Apostolus in Epistola sna com-
quod vobis paralum est a conslilatione mundi. Porro, mendat ad Corinthios his qui suis utcbanlur rebus,
quod in Lalino a conslitulione mundi, in 1060 Vestra, inquil, abundanlia illorum inopiam suppleat
Graecoliabel, eatbwTuSokncxo'<rf-o.,id est a deposi- (II Cor. vni, 14,15); id est eorum qui pro Christo
tione mundi. Non enim hoc verbum constitutionem sua reliqucrant, ul et illorum abundanlia vestraeino-
sonat, sed significanlius id quod deorsum jacilur in piae sit supplementum , ul fiat et oequalitas, sicul
fundamentis significalur, et in inferiorem locum scriptum est: Qui multum non abundavil, elquimo-
mittitur de sublimi, seu cum aliqua res exordium dicum non minoravit. Non enim hoc dicit, nisi fide-
sumit. Unde et qui domorum prima jaciunt funda- iibus et devotis, quos in multis laudat iocupletes
865 EXPOSITIO IN MATTHyEUM.— LIB. XI, CAP. XXV. 866
esse virtutibus. Proplerea studendum in omnibus ut. \ in ea forraa qtia proprie filius hominis est, et ipsa
et isla habenles studeant, et caelera virtulum funda- una eademque persona, cequeFilius Dei et filiusho-
menta non omillant, sine quibus nibil aul parum minis. Non quia singulariter veritas esl, roentiri non
pronciunt ista. Uutle sciendum quod sicut ad con- potest. Et ideo credendum quod haecomnia in mem-
sequendam baereditatem oelemam sola non sufficiunt bris suis, ac si in se, ipse suscipiat, quod in muliis
ista : ila non esl possibile omnia illa implere, sicut locis Scripturarum aperlissime monslrattir, sicut est
qnidam male praesumunt, ut non contingat nos agere illud : Qui vos audii, me audit; ei qui vos recipit, me
aliquid contra Dei mandatum; quia in mullis offen- utique recipit (Luc. x, 16). Necnon et Saulo ait de
dimus omnes (Jac. in, 2). Unde et isla quoe nume- ccelo: Saule, Saule, eur me persequeris? (Act. 9.) Seu
ranlur, sie agenda sunl, ut ct caetera etiam corpora- et alia quamplura. In quibus omnibus cum dicil, mihi,
lia.quibuscunqne beneficianon negligantur, id estin- aut me, se procui dubio sibique fecisse, et ad se ve-
super ct spirilalia, modis omnibus quibtis possumus nisse, pro inembris suis, intelligi vult. Verumlainen
et qiianlum possumus non omiltamus; qtiia sive boc, considerandum est quia cuni his loquilur, qtti in
sive iUomodo, quisque impleat bonum, ut aut corpus dexlris aut sinislris erunt, qui sunt de qtiibus loqui-
carnatibus, aul anima reficialur spirilualibus cibis, tur, minimis, quibus isli bona fecerunt qtii in dex-
Deum utique pascit, et reficit in meinbris suis. Quia B \ tris erunt, vel illi non fecertint, qui a sinistris, et
sicut Chrisli cibus est ut faciat volunlalem Patris, ideo Cbristo filiohominis non 1063 fecerunt. Qui-
ita el ejus cibus et polus cst, ut se in voluntate Dei nam sint qui et minimi dicantur; el tamen quia fra-
ad invicera foveanl, el enulriant pro ejus amore tres sunt, magni erunt, et pro Chrislo accipi pos-
membra Christi, idcirco in his negoiiis sibi ad invi- sunt, omnino non ab re quaeritur. Profecto cum in
cem necesse esl serviant roembra Christi, ut et eo- eodem jtidicio nulli alii erunt quam qui in dextris
rum abundanlia qui habent quae mundi sunt.sanc- aut siuistris erunl, et illi fecerunt quanfacta laudan-
torum inopiam suppleat, ut eorura divitiae, qui spiri- tur, vet qttae non facla condemnantur. El tamen de-
talem Verbi subslanliara habent, et meritorum isto- monstralivedicit,quandiu fecislis, velnon fecistis uni
rum sil supplemenlum. Unde pro cerlo, qtiisque ne- debisminimis fratribus meis. Undepatetsensus.quia
cesse cst credat, quoniam quwcunque seminaverit pracsentes erunl, et hi de qitibitsloqtiilttr, el ad quos
homo, hmc et metet (Galat. vi, 7). Quibus enunie- quasidigilumdemonslrntiveporrigerevideltir.Idcirco
ralis, el ipsi in eodemjudicio erunt cum Domino.Ergo non
Tunc respondebuntjusli : Domine, quando te vidi- ul judicenlur, ul reor, sed ut judicent, qui sua omnia
mus esurienlemet pavimusle; sitientem, 1062 el de- etiam etsemetipsos, pro Chrislo reli<[tierunt.Hi nam-
dimuslibi potum.Quando uutem te vidimus hospitem, *- qtie pro Chrislo, in mundojudicati sunt,et ideo ipsi,
et collegimusle, seu ccctera. Quod si ulla ratiocinalio sictil repromissum esl in hoc ipso Evangelio, de aliis
in eodem judicio voce intelligenda esset; non utique judicabunt. Ipsi iu fame el siti, fuerunt, sicut Paulus
justi eorum oblivisci poterant forle impraesenliarum entimerat (// Cor. xi, 17). In frigore el nuditate, quos
quac legerant, seu quae pro ejus amore iii elcctis Dei isli paverunl de suis justis laboribus, et nudos co-
gesserant. Sicut hodie nemo est qui ignoret Deo se operuerunt. Ad quos pro Christi noinine, in carceri-
preestare quidquid in pauperibus Christi tribuit. Sed bus posilos, venerunt et rainistraverunt, necnon et
iste effectus vocis, aut nimiaehumilitalis est causa, in infirmitate , eos foverunt. Quapropter non mihi
aut magnae admiralionis cst slupor, cur quem in videtur generaliter, dictum de omnibus pauperibus,
tanta majestalis gloria conspiciunt et clarilatem , si sed de his quos pauperes Christi Apostolus nominat,
eum aliquando esurienlem vel siiienlem videre po- qui et beati dicuntur, quia pauperes sunt, ad quos
tuissent; aut eliam, ut ita dicam, pro eodem nimio jam supra exlendens manum, dicebat: Hi sunt fra-
stupore et admiratione incredulitalis, qund hunc un- tres mei, et mater mea, qui faciunl voluntatem Palris
quam oegrotumviderint, aul huic tali tantoque in mei (Marc. m, 33, 54). Ergo volunlas Patris cibus
carcere posito vel infirmo, digne minislrare potue- -. Chrisli est, el potus. Alioquin libera nobis essel in-
rinl, aul ad eum venire. Unde, ut dixi, si causa hu- telligenlia, quod in omni paupere Cbrislus pascere-
mUilatis indignos se proclamanl, magis affecltimen- lur esuriens, et sitiens potaretur, hospes quoque in-
tis, quam clamore vocis. Ipse aulem, ac si pius cl duceretur in leclum, nudus vesliretur, sed et infir-
clemens relevat eos, blandil palpans, aspirat in eis,> mus visilarelur, clausus in carcere haberet solatitim
volens eis ostendere compassioncm suaegermanila- consolantium se, nisi tam evidens eorum esset de-
tis, et dicit: Amen dico vobis, quandiu fecislisuni1 monslralio, de quibus dicat, ut alicubi nos respicere
ex minimisistis fratribus meis, mihi fecislis. In suis1 non sinat, nisi ad eos quos quasi proximiores digilo
profecto se pronuntiat fuisse, iino sibi omnia magis1 demonstrat, quos fratres suos, licet minimos, vocat;
quam illis rainislrasse, etut ita falear, tanla cum eo1 non ad comparationem eorum quos pro ipsis remu-
in unitale fuisse , ut simul dicat in uno eodemque' nerat, ul minirai eorum dicantur, sed ad compara-
faclo sibi et illis omnia fecisse. Hinc quoqtie eviden- tionem sui. Vel eliam ideo minimi, qtiia tales milis-
ter ait : Quandiu fecislis uni de his minimis itlit,> simi et humiles erunt: quorum numerus, quia exi-
mihi fecistis; se nimirum pavisse, seque potasse, etl mii erunt, idco forle in comparatione omnium, et
fcibifecisse et ad se venisse testatur. Verumtameni ipse minimiis erit. Unde et ipse aliubi * ConRiebor
 867 S. PASGHASll RADBEKTf ABBATIS CORBEIENSIS 86$
tibi, Domine Pater, qui abscondisli hmc a sapientibus A bominum, cum Deus veritas jam eum et paratum
,et prudehtibus, et revelasli ea parvulis (Luc. X, 21). dicat, et aeternum esse testetur. De quo igne pro-
Nec lamert ista ideo replicamus, ut negemus qiiod- feeto Isaias dicii, quod vermis eorttm non morietur,
ciinque boni, vel cnicunque in nomirte jUsti, quisqiie etignis eorum non exslingueiur (Isa: LXVI, 24). Qui
fecerit, quod mercedem justi non debeat perdere. denique ignis forsilan talis tanlacqiie substantice est,
Sed propteren, 1064 "* domeslici magis seriipef ut eliam incorporalia ct invisibilia comburat. Unde
in fide eiigantiir, et qui laborant in verbo Dei et disci- et multoruin opinio esf, quod ipse eliam invisibitis
plinam Ctiristi exhibent in se, amptius honorentur sil constitulus. Quoniam juxta quod ait Aposlolus :
omni obsequio humanitalis. Quia pro talihus major Temporalia sunt qum videntur, et qum non videntur,
raerces acquiritur, el religio Christi veneratur. ccterna (11 Cor. iv, 18). Sed forte de his qui imprce-
Tunc dicetet hisqui a sinislris erunt: Disceditea me, sentiarum sttnt dicit. Alioquin si sola quae non vi-
maledicti, in ignem mternum, qui paralus est diabolo dentur oeterna sunt, ut quae videntur temporalra ,
et angelis ejut, seti coetera quae sequnnlur. Nequa- invisibitis est ilte ignis , ne temporalis credalur, qui
qtiam igitur invenies dixisse , a sinistris ejus, aut a aeternus dicitur. Si autem diabolus et ipse exiam
sinistris suis sletisse boedos, sed solumraodo in sini- oetermisest, vere el ipse ignis qui ei paratus est,
slris. Printuin in Dco , ut dixi, quia nihil sinislrum B oeternus recte credendus est, quia nnllr alleri qua'ni
est. Deinde quia nec Dei est quod a sinislris sunt; diabolo paralus dicilur. Forle iste ignis quando pa-
sed ipsorum qui se in sinislris malitiae suae coitoca- ratus est diabolo a justo judice, ipse homo necdnm
verunt, nolenles dexieroium sequi vesligia. Quod efat. Et ideo illi paratur qui corruerat anlequam
autem primura eos qua dexlris sunt, remunerat, homo essel. Et ipse cui paratur, licet spiritale, ta-
benignilas est Salvatoris Dei, quia semper mavult men corpus habere non negatur. Quod si diabolus,
benelicia gralis praestare, quam vindictam peccalo- quaravis spiritale corpus habere creditur, quid mi-
rurn , etiam debilam , rependere. Imitator ergo est rum, si et ipse ignis qui ei paratus est, spiritalis
Patris; nam Pater cos quos in dextris constituit be- alque corporeus esse credatur? Uirde et ipsarcorporS
nedicere mavull, quam maledicere quos a siuistris humana in resurrectione, quia spiritalia erunt non
iiiiqtiitas ipsorum stare fecit- Propterea non ait: Di- ab re creditur eo igni posse cremari ulrumque,
scedite a me, maledicti Patris niei, quoniam bene- corpus scilicel et aniraam in gelrenna. Geheuna
dictionis esl poliuslargitor Pater, malediclionis au- quippe, duplex poena dicitur. Forle quiacorpuset
tem tiiiiisqnisqtie sibi est auclor, ctim malediclioni- .anima eo cremattir incendio ; tit quia dupliciter
bus digna operatur. Et nolandum qtiod ait, discedite homo deliquil, dupliciler puniatur. Nec igilur mi-
a me. A se qnidem jubet discedere, cui, quia media- C refis , si dicattir ignis ille visibilis aut invisibiiis ,
tor Dei el hominum (I Tim. n, 5) esl, videbaivlur per quia non secundum hanc visionem nostram, qua
ss«ramenla novaenativitatis conjuncli. Sed quia ipsi nunc videmus, illa visibilitas erit, sieut nec corpo-
recesseranl prius ne ci inbaererent fide et operibus, rca spirilalia lalia, qualia nnnc sunt erunt, Et ipse
deccrnit justo suo jtidicio eos ire in ignem aclernuin. ignis a sapiente judiceDeo, nec mrrtfm st talis est
Quia prius ipsi in eum decideranl ignem , cum in prnevisus'et pracparatus, qui el angelicam illam spi-
saeculo sine pceuiteiitia , saeculum magis amaveritU ritalem queat lorquere naluram, et bumanam jam
quam Deum. Nec euim sola inbumanilas in eis dain- spirilalem resuscilalam concremare. Nam regnuri.
nala credilur, sicut nec sola largitas in liis qui a dex- non aliis praeparalum dicitur a constitutione tnniidi,
tris erunt remunerala. Sed qttia mundi rebus male qtiam jusiis et sanclis; et ideo quibus paratum est
abusi sunl in superbia, semelipsos Iradiderunt eon- dntur eis , ut sint 1066 c,lm sn0 Rece Chrislo.
cupisceniiis suis, suisque inservierunt luxtiriis et vo- lgnis vero oclernus,non illis quibus dicilur: Discedhe
luptatibus , nec voluerunt Deo praestare quibus se a me, maledicii, parattis est, sicut regnum justis, serl
redimerent; cl ideo valde rationabiliter, ac si in ra- diabolo et angelis cjus. Quia qnanlum ad Deum ex-
dice lota daninatur iniquitas, cum sola culpatur inhu- speclat, homines lion ad perdilionem creavil, Sed atf
manitas, el rerum benignilas frairibus denegata con- " vitam et gaudium, ut restauretur numerus eorum,
demnaliir. Ignem atitem aeleruum quem dicit, nulli qni in diabolo et angelis ejus male deperierat. Ipsi
dtihium qtiod allerius generis esl ignis , quam isle vero peccanles junxeritnl se, inobediendo angelo
quetn nunc leinporishabemus in usu. Quia nullus iguis lenebrarum. Unde justum fuit, ut sicut illi qui salvaii-
praeseuiissoeculiaeternus. Nescioenim utrum sol, quia ttir sanetis angelis coonqusiitur in resurrectione , ef
ignis se esse dicitur, aelernus debeat vocari necne, fiunt filii Dei; sicqui, perieruntdiaboliciscoaequanUif
quia mulabilis esl, elsi in meUuscomnintabilur. Ille angelis , et fiunt consOftes eVifum.Qtiibus dicittir :
1065 autem ignis de quo bic dicitur, utiqueaeler- Esurivi et non dedistis mihi manducare, sitivi et noh
nus csse tirmalur ; quia veritas est qui eum diaholo' dedistis milti potum. Mira Domirii J_su Christi unitas
paralum esse repromuUt. Et ideo non aliter credere praedicatnr cum suo corpore, ut intclligas capnt
oportel, nisi tit ipsa Yerilas ail. Quainvis quidam suis compati, vel congratulari membris, sicut anima"
novi a.serlores falsitatis, ut decipiant male iucautos, in corpore humano compatitur ei, quamvis noii esn-
velint astruere nulla alia esse genera pcenarum, ne- rial, quantum ad stiam exspectal naluram, esuriit
que loca lormentoruni quod proprias conscienliasi tamen cofporis cibum, in eo qiiod coptnata es cor-
 869 EXPOSITIO IN MATTH/EUM. — LIB. XI, CAP. XXV. «t70
pori suo, et pascitur. Sic et Cbristtis esurit, et pa-- A ... pnecipuis in Ecelesia membris , nec minimis qui-
titur in corpore suo quoe est Ecclesia , pascilurtr buslibet, diiminerala sunl praestiterunl. Minimosau-
quoque etreficitur, cum sit ipse impassibilis et nullis is tem quoslihcl eorum ideo vocat, vel quia in raundo
egeatalimcnlis. Sed in unoquoque sanclorum alilur ir minimi snnl aestimati, vel quia apnd semetipsos
cibis et reficilur potu , vestitur nudus et colligittir ir minimos judicavcrunt, eo quod deessenl in oeulis
hospes, in carcere consolatur et risilatur infirnius,?, suis humiles, nt apud Deitm invenirenlur magni si
quoe nemo nisi vere fidelis intelligii,et Spirilu sanclo,o sequererittir euin, qui dixil: Di&citeame, eptia miiis
illtiminatiis. Quod si Paultis vere cuni inflrmantihtis is sum el Itnmiliscorde (Matlli. xi, 29).
infirmattir,etcuni omnibus patitur fraliibtts, quanto0 El ibunt hi in suppliciwm mternum , justi autem
magis capul lolius Eeclesiai Cliristus, qtii dicit uni- i- in vifam mternam. Audiant qui volunl exteniiarc
cuiquepalienli, cuni ipso stim in iribulalione? Quoe- :_ tormenta inferorum, et omnes quandoqiie redire ad
so, prudens lector, considera quam diligenter jusliss veniam. Nam et ignis octernns a Domino prohatur ,
dinumerans bona sua , immoratur in unoquoqttee et in supplicium aelerniiin isti railtunttir. Quod si
verbo, per singula latidans eos, et extollens bene- vila octeriia sanclorum el perpetua, nullaque dein-
facla eorum. Porro bis qui a sinistris erunt, videe ceps sancti passuri ruinas : ila falenduin quod et
quam compendiose praecidit singula, et coliigit inii B I supplicia perdilorum hominum , 106$ et angelo-
brevi neglecla, jttxla qnosdam codices , quoesttpraa rum, oeierna credenda sunt. Tres siquidem narra-
lalins revolvit benefacla. Quoniam miseficordissiini\'i liones istae, sets paraholoe, qttas Satvator simul
judicis csl talia locuplelius proedicare et ampliaree junxisse videtur, ad invicem collatae, unam proban-
laudibus, malefacta vero eorum transitorie ac brevi- tttr babere intelligentiam , tinoque in singulis suis
ter, quasi dolens memorari. Sed et jtisti ad favoremn partihus claiiduntur fine. Qnarum partes geminoe
jttdicis sut respondentes, inimoranlur in unoquoquee sunt, in Lonos scilicet et malos. Nam quinqtte pru-
verbo, et sua eo tenore qtio et judex dinumerant , dentes, qtioe dicuntur virgines, ipsae suni oves qute
sed cum nimia , ut dixi, admiratiouis el htiniilitatiss statuuntur in dextris; ipsi el duo horii servi sua qnoe
forma; quoniam proprium jusloruin est benefactaa acceperunt lulenta, dtiplicaiiies ad liicrum; qtiorum
sua in facie relata, Iiumililer suscipere, inlerdumri iinus duo accipit, alter vero quinque. Porro fatttoe
etiam et denegafe, causa huinililalis. 1067 Unde e quae vocanlur, ipsi suiit bccdi qui a sinistris se-
quod replicanl singula sic est , tanquam dicereiit:: questrantur; ipse cl nialus ille servus, qui noluit
Nec hoc nee bona quoelandas digne nos fecisse co- lucriim quoercre de talento. Interca lucra talento-
gnoscimns. At vero injusli, quasi nimio puilore vel1 rum, ipsa stint olcum, quod pnratur el recnndilur
mcarore , pro tanto opprohrio perfusi, cursini acc C quolidie in vasis misericordise; ipsa siinl et slipendia
breviter dictint : Domine, quando te vidimus esurien- :- bonoruni operum, qtiibus paseiinliir qui csuriiint, et
tem aut sitienlem, aut nudum, aul infirmum, et in- potantur qui sitiunl, et vestiunliir nudi. Quantlo haec
carcere, et non ministravimus tibi ? Quce forte omniax omnia agantur, tenipus estprccsentis vitoe; et quando
quasi lerrore porculsi, sic diciinl, negando, ut con- baecoinnia adimpleta reproesentanlur, tempus ultimae
suettido est delinqucnliiim. Quasi velint excnsare, restiirectioiiis , quando el quinqiie prndentes vir-
quod minquam eum viderint csurientcm vcl sitien- gines venicnl obvicun Clirislo, el duo isli servi sua
tem, seu ccetera. Unum itaque verburn minislravi- sectiin deportanl lucra, et liinc connumerabunliir
mus tibi ad omiiia referentes. Faciimt enim boc3 eisdem ipsis jam in dexlris bona omnia qtioc gesse-
quasi extenaanles crimina sua, ne graviora videren- runt. A quo enim dinumerenlur, uianifcstum cst,
tur sigillatim , et diligenter emimerata ; quod pro- ab ipso utiqtte rege, qui et sponsus Ecclesiae est, et
prium semper malorum est cttlpas suas cxcusationiss palcifamilias fqnia de servis agitur) ui.if|uc appclla-
causa, vel nullas, aut leves ostendcre, vcl eliami lur. Et idco, ut dixi, totus hic sernio mirabiliter
paucas. Quod et responsio Christi ad ulrosque factai edilus de fuluro, cnm duobus comparandtis est stt-
videtur significare, cum dicit ad justos : Quod ttni exr perioribus, ut et ii.lellectus iiniusciijiisqite eoriim
"
minimis islis fratribtts mcis fecislis, mihi [ecistis. Ad] ex iliis augealiir, et ornatior scrnio introducalur ,
injustos atitein sic : Qttando non fecistis uni ex iwi- siquomoclo aliquid de lanta majcslate digne intelli-
nimis, necmihi fecistis. Nec ilaque additlit fralribuss gatur. Quotiiaui ipse est lilitis hominis, qui venit in
meis, quemadmodum fecit cum loqueretur ad juslos,, scde majeslalis siioe; ipse Dominus servorum iilo-
volens juslorum benefacla , grandia et prcccipuai rum, qni venit rationem ponere, quando el angelo-
ostendeie, et reorum culpas in nullo exaggerare. rum clamor media noclcfactus dicitur. El tunc atite
Qttoniam gratiosius videtur opus bonum, quod fitt sedem majestalis suaemore judicis congregahiintur
in sanctioribus et praecipuis Chrisli discipulis , quii omnes gentes; cl qtiae oleum secum detuleriint in
possunt dicere cum Paulo apostolo : Imitatores meii vasis suis, et qui talenla dupla fecerunl, et in dexlris
eslole sicut et ego Clirisli (TCor. xi, 1), qtiam fit ini ipsi oves erunt. Quibus omnihus profecto supra di-
roinus sanctis. Quoniam liic praceipue fratres di- cttun ftterat: Vigilale quia nescilis diem necjuehoram.
cuntur Chrisli, qui magis faciunl volunlatem Patris. Unuin est crgo quod dicit : Congregabuntur; et ac-
Verumlamen, elsi ita loquar, in nullo excusabiles5 cessit qui qttinqtie talenta fecerat; necnon et quod
erunt qui nec fratribus Christi bona fecerunt, ett ait : Tnnc surrexerttnt omnes. Similiier et qttod hic
87! S. PASCHASH RADBERTI ABBATIS«.iORBElENSlS 872
separaniur oves ab hoedis, et illic fatuoeeunt emere; A facta esl mira commeraoratio. Haecideo dixerim, ut
necnon el quod servus inulilis judicatur. Qttia donec ex hoc intelligat unusquisque per singula concor-
ad judicium causa veniat, omnes misti sunt. Sed diam evangelislarum, et quae quamplurimis locis
cum 1069 dixeril qui a dextris erunt, venite, tunc causa brevitalis omisi, diiigenler colligere ac sentire
et quaeparatae erunt, quoniam ipsae sunt quibus ju- quae ipsi non dicunt, sludeat. Quia nemo qui haec
bet, intrabunt cttm eo ad nupiias. Quid erit dicere omnia litteris comprehendere possit. Qttoniatnin kit
ft servo bono : Euge, inlra in gaudium Domini lui. omissis, variatis, ac transposilis, nihil dictorum,
Porro qui a sinislris erunt, quod est dicere illis : ubi vel ubi, vacat a myslerio. Unde et supra volens
Quandiu non fecistis uni de his, nec mihi fecistis, ite ostendere evangelista quod omnia in mensura et
in ignem mternum; hoc est improperare servo in- pondere, el numero consliluit Deus, praemisil con-
ulili, et dicere : Tollite talentum ab eo, et mitlite eum suromalionem perfeclionis; el ccepit monstrare
in lenebras exteriores; alque virginibus faluis respon- quam proxima erat hora, de qua Malri sua. alibi
dere dum pulsant quia clausa est janua, nescio vos. dixeral: Quia nondum venit hora mea (Joan. n, i).
Quia vias quoe a dexlris sunl novit Dominus , quae Et ideo ait discipulis suis, nt oslenderet quae dico :
autem a sinislris sunt perversae erunt. Hoecidcirco Scitis quia post biduum pascha fiet. Ipsa est namque
parva intuli, ut ex paucis cognoscal prudens lcclor B hora praescila et praeordinala anle mundi constilu-
cogitare quain profunda sunt eloquiorum Dei mysle- tionem. De qua hora dic t Palri stto : Paler, salva me
ria, el adumbrata diclorum sacramenta. Quam va- ex hac hora (Joan. xn, 27), et clarius appareat quam
ria elflnrida sentenliarumaenigmata; ul ct exerceant evidenter sit ab ipso praescita, Ideo veni, iitquil, in
animum lectoris, et fastidium delergant exornaioe hanc horam. Sed el cum oral ad Palrem, clamal di-
rerura causarum figurae. Ipsaque verilas in eisdemi cens : Pater, venil hora, clarifica Filium tuum, ut
obtecta excitet avidilalem legenlis, et auditorum in- Filiusluus clarificet te (Joan. xvn, 11). Quod si ergo
telligcntiara , cum fuerit reserata , ut semper in ob- horam passionis suaea lunge tam evidenter proesci-
scuris verilas avidius requiratur. vil filitis, non possumtts dubitare, sicul haeretici vo-
(CAP.XXVi.) Et factum est cum consummassetJe- lunt, quod ignoraverit diein advenliis sui, et quando
tus sermoneshos omnes, dicit discipulis suis. Quin- finis sll saeculi, dum horam ct diem consliluit ac
quies enim invcnies in hoc Evangelio hanc consum- dinumeravit passionis suae. Proplerea quolies insi-
malionem verbi, et sempcr perfeclionem insimiat dias a Judaeis passus est, quoties quaesiius, non po-
rerum. Quia nihil est quod Jesus cceperit, nisi et tuit ptius pali donec veniret hora el tempus. Elcum
consuiumalionera perfectionis liabeat. Sed polest esset quolidic doce.s eos in templo, non poluit tc-
vidcri alicui contrarium, quod Malihaeuset Marcus, C neri, donec consummaret omnes sermones istos,
posteaquam dixeriut Pascha post biduum fieri, com- quos proposuerat suis intiraare discipulis. Et post-
memoraverunl quod erat Jestis in Belhania, ubi de quam consummavit omnes sermoncs istos, lunc
unguenlo illo prelioso narralur. Et Joannes, ante dixit discipulis suis jain in Belhania : Scitis quia
sex dies Paschm, dicilJesum venisse in Bethaniam, post biduum patcha fiet. Et notandum, quia non
de codcm unguenlo narraturus. Unde quaeritur, dixil tantum omnes serroones, sed addidit, hos om-
quontodo secundum bos duos posl biduuin Pascha nes, id est quos locutus fucrat coram eis in monte
fulurum eral? Cum poslea quam id dixerunt in- Oliveli; non quos adhuc locuturus erat in coena
venianltir cum Joanne in Bethania, illud quod ipse cum disciputis, aut in domo Simonis leprosi, 1071
de unguenlo commemorat narranles, quando ipse de muliere accedcnte ad se, seu et alia qtiamplnra,
Joannes posl sex dies futurum Pascha praedicit. Sed quaepotest diligens lector considerare, et videre in
qui de lalibus movenlur, non intelligunl quam di- his, quod nihil vacat, sed omnia plena sunl sacra-
spensalive iriler se evangelistae hoc faciunt, ut et menlis. Scilis. inquit, quia posl biduum Patcha fiet,
veritalem rei non taceant, el nonuulla quamsaepe, et filiut hominis tradetur ad crucifigendum.Longe
more gemmarum, ul pulchrius dicla rcsplendeant, supra jam isla frequenter proedixeral, sed nunc ut
aliis in locis posila exornenl, proul consequens ra- D dixi, et borara et dicm declarat. Et ideo priores prae-
tio diclal, sicul hoc loco Matlhaeum et Marcum fe- miseral sermones de gloria etclarilate advenlns sui,
cisse cernimus, qui iliud quod faclum jam eral dc quos in hoc uno conclusit, in quo permaxime se
unguento in Belhania, polius recapiiulando posue- vcnturnm in regno cum angelis suis, et in sede ma-
runl; el ideo non post illtid bidnum, sed 1070 ante jeslatis sucesessurum se declarat, et continuo satis
faclura esl, cura adhuc sex dies essent usque adi dispensative se passurum in proximo, ut discipuli
Pascha. ldcirco nemo illorura cum dixissel post bi- sacramentuin crucis admistum esse gloriaeaelerni-
duum Pascha fuluriim, continuo adjccit ut diceret, tatis, fidelissime cognoscant, et in nuilo forraident
posl hacc, cum esset in Bethania, sed consullc amhoi de eventu, qui audiunt gloriam et majestatem re-
tanlum, cum esset in Belhania. Quod ulique inlelli- gnanlis. Porro posl biduum pascha fieri proplerea
gilurfactum, antequam illud de Pascha diceretur, pronuntial, ut scirent horam praescilam jara vc-
seu caelera quae dicta dicuntur. Quia ante sex dies nisse; secundura quod ostendiraus eura non posse
Patcha venerat illuc Jesus juxla Joanncm, et ibi mori, antequara omnia doctrinaesuacexpleret sacra-
ttinc factum est illud convivium, ubi de unguento menta. Oportebat ergo ut primum dissolveret illud
873 EXPOSITIO1N MATTH.EUM.— LIB. XI, CAP. XXVI. 874
typicum pascha, tum demum traderet discipulis le- A hodie vocatur; sed ctdiabolus qui misit in cor Judae
slamenlum novum, quando instabat definita dies ut traderet eum; nihilominus et principes sacerdo-
alleia, ut pascha noslrum immolarelur Cbrislus, et tuin et seniores populi tradiderunt eutn in damna-
iUud fit in vespere, deinde Chrislus, his expletis, tionem morlis. Et idco fortassis hic impersonaliler
cadem mox traditur nocle. Et ipsa est hora passio- posiium est, tradelur, non dicensaquo vel per quem,
nis quae prius nondurn venerat anlequain expleren- ut hoc verhum ad omnes respicere possit personas,
lur omnia haeclypica. Veneral aulem annus el dies licet non uno voto, neqtte eadem voluntate omnes
de quibiis propheta, praedicare anniim Domini ac- tradiderunt eum. Quibus vero tradilus sit ipse jam
ceplalulem misit me, et ilicm placabiiem, quae est supra praedixerat.
dies salutis noslrae, in qua oblata est hoslia pro sa- Tradelur enint, inqtiit, genlibus ad illudendum, et
lute tolius mundi. Et ipse esl mensis Paschac pri- flagellandum, et crucifigendum,id esl rnilitibus^Ro-
mus a saectito in mensibus anni. In qua praedicit manorum, qtti eum susceperunt de manu oninium
discipulis suis, praemunienseos priusquam incipient eorum qui eum tradiderunt in mortem. Intelligant
fieri, ut praefigant in cordihns suis, et intelligant quoeso et erubescant qui afflrmare 1073 c°-
quaemox ventura erant, ne subilo ctim cceperint, et nantur Salvatoretn timuisse mortem, et passionis
viderint tradi eum ad crucem, qui talia dixerat et B pavore dixisse : Pater, si possibileest, transeat a
monstraverat ul Deus crederetur, obstupescartt, et me calix isle, <lequo suo loco dicemus, cur boc ora-
pracpavore niniiodelerreanlur ttltra redire ad fidem. verit. Nam posl bidtium pascha futuriis, Iradetidum
Et ideo ail: Scilis quia posl biduum pasclia fiet, et se novit ut crucifigatur. Quod et ab initio semper
Filius hoiniiiistradelur ut crucifigatur. Non autem, noverat qtti ideo venit, et tamen non declinal iusi-
sieutquidam putanl, solum deillodicit lypico sacra- dias, neque lcrrilus refugit; in lanttim uteliam coe-
nienlo, quod omuibus notissimum erat. Quia si di- teris forinidaiitibus et ire nolentibus, pergat ipse
ceret niagis ulique debuerat dicere : Scitis quia post ultroneus atque inircpidus. Unde et in Psalinis es
biduum pttscha veniet, atil pascba eril, vel pascba sua pcrsona : Voluntarie sncrificabo tibi (Psal. LIII,
exmore celebrabilur; sed longe aliter dicit, Pasclta 8), inquil; el: Ul facerem voluntalem luam, Deus
fiet, quia iiovuinesl quod fiebai, hoc est, qttale nun- m<;us,voltti (Psal. xxxix, 9). Quod si nollet oiiinino
quain facltim est ut per 1072 ll0Cnovum pascba non patcretur, et ideo qtiia volens venit, ut linem
senescal i lud anliquum. Et ideo jnrc Velus dicilur umhrae jamjamque a carnali feslivitate intponeret,
Testamentum.qitia post biduumsuccessit Novum; et aiebat: Desiderio desideravi hoc pctscha manducare
hoc eral ipsiim biduum : quia post duos dies ac si vobiscumanteqitampuliar (Luc. xxn, 15); sed pati
clarissimi luminis, Yeleris ac Novi Tesiamenti, ve- C non poterat pritis, qttia nondum venerat bora ejtis.
rum pro mundo pascha, non in sanguinc pecudis, Tttnc congregalisunt principessacerdotum et Scriboe,
sed in sangtiine verissimi Agni, celebrandum crat. et senicres popidi, in alrium principh sacerdotutn qui
Propter quod addidit: Et Filius homtnisIradelur ut dicebalur Caiphas. Ttinc siquidem, quan:!o consum-
crucifigatur. Posl duos autein dies faclum est pa- mavil Jcsus otnnes sermones istos, et finivit quod
scha. sicut fueral prophetattim ab eo, quando Iradi- diti traclaviinus. Ttinc congregali sunt et consiliitra
tus esl in nocle quartadecima jam Iiina. Hincque feceriint, ui Jesum dolo lenerent et occiderenl. Vere
mauifesium est, sicut cgregius doctor Auguslinus miro el ii ellabili modo isti consilium Dci agtinl con-
ail, qtiarla feria fuisse, qtiando boc praenuntialitin tra consiiiiim suuni, ut eiim, qni vita eral, innocen-
est, autcerte, sictit alii volunt, prius ista proedixil; tem occitlant, et ideo non semper quod consitiiiin
et ttl Judaei a luna suos lerininant dies, undecima esse polest; neqtie ubicunque principes sacerdoium
erai luna, quando et parabolas supradictas constim- ctsapientes soectili,seu principes populi congregan-
maverat. Sicque congmil ut post biduum dicalur lur, semperqucE consilii sttnt iractantur; el ideo in
rnore Scriplurarum, duobus intcgris diebus in medioi hoc consilio qtiatuor jurc culpantur, quod congre-
devoluiis, et quartadecima ltina ad vesperum, cele- n gantur in dolo, non qualesi iinque de vulgo, sed
brato jam paschci, Christus hora diei quasi sexla, principes sacerdolum, quod Scribm, ii est sapienles
ac si ipsa die, immolelur. Quia peritissimi Judceo- legis, quoclet principes populi, et qnod in eo tem-
rura ab accensione hince, quando sole, ut aiunt, il- pore ChrisUim Dei Filitim occidere meditantur;
luminatur, usque ad alteiius accensionem diemi quando debucrant jam paseba vieino, victimas pa-
lunaedelerminanl. Ac per hoc sacramenliim paschoe, rare cl sacrificia, levigare parieles lempli,pavimen-
in fine diei quinti, ac si ad vesperum, plenius com- la verlerc, et niuiidaie vasa, et omnia secundum le-
mendalur. Verumlamen quid horum verius sitnoi:i gis riluni purificare, ut estti agni ipsi digni fierent,
mullum abesl, quia unus est sensus. Quod auteni et culliis religionis eoruni Deo acceptior esset. At
dicit, quia filius hominis tradelur, recte quaerilur ai vero ipsi coiigreganiur non ubicunque, nec cum
quo traditus sit, quia bic non dicitur. El lamen d<! qiiocunqne, setl in atrio principissacerdotum, ut cum
Patre diclum est quod proprio Filio non pepercil,, ipso consilium inirenl quomodo Dominum occide-
sed pro nobis omnibus tradidil eum. Necnon et d<; rent, non liineules Deum, neqiie rfiei fesli reveren-
ipso legiinus, quia semetipsuro tradidit pro nobis, liam habenles, neqiie dc seditione populi, in eodcm
Verum el Judas tradidit ieura,unde el traditor lisqiu: die si lieret, curanles, sicttl simplo: scrmo demon.-
PATBOL. CXX. 28
875 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 876
strat; sed hoc solum onini aslutia cavere se adbor- A daeorum, festitent omnesac si nova conspersio, ce-
tanlur, ne populi attxilio de illorum manibus tolle- lehrare novum pascba in azymis sinceritatis et
retur. 1074 Imilantur etenim Cain, cujus prophc- veritalis, et rion cum Judaeis in velnsiate lilterae
tiam explere cupiunt, itt libere Abel fratrem sittim permanere. Sed quia bcnignus Salvator, jam anle
cum dolo inlerficiant. Et ideo ille ait: Egrediamur sex dies Pascltw, venit in Bcthania, unde el al-
in campum (Gen. IV,8), utcum perimere posset ne lera dic cum triumpho et ramis palmarum, acsi jam
evaderet. Sed Judas, imo diabolus per enm prawe- viclor, celcbravil, reascendens Hierosolymam, glo-
nit ex die festo consilium eorum, cum quoesivit riam 'monomachioesuoe, quaiii cxplelurus erat in
sponsionem, quid ci vellenl dare. Et exinde quoesi- proximo. Qua de causa et ipsi principes commoli,
vit opportunitalem, ul eum eis traderet. Idcirco congrcganlur inatrium principis sacerdotum, ul im-
gavisi de tantoeventu, non curanljam qua fiat die; pleretur illud quoddictum estinPsalmo, quia populi
etideoin nocte qua dehebant pascba comedere, sat- meditatisunl inania, el principesconveneruntin unum
agtint et meditantur pariler cum ipso traditore, ut adversus Dominum,et adversusChristum ejus (Psal.
cum opportunum inveiierinl loctim, mox eum ca- n, 1, 2). Quos, quia in dolo consilittm inirelahorant
piant. Sed quia jam venerat dies, et ltora a socculo conlra Dominum, relinquamus, et fesiinemns oppor-
nota Domino, ultrcidifferri non potuit, sieut nec an- B tttne satis finire librtim, ul Salvatori nostro rursus
licipari. Sed inito consilio, ut aiunt, quarta feria in Belbaniam occurrere possinius.QuoniamBetliania
ante diem paschac in crastino ad vcsperum, mox domus obedienliwinterpretaiur, ul ibidemcum disci-
aguus legalis occidilur, conlinuo noster Agnus pro pulis, quaegesta sunt a Domino, videre mentis ocu-
salute totius mundi, ac si ipso plcnilunio, maclalur. lo et inlelligcre valeamus, quia valde myslica sunt
Sicque fit ut non in die festo eoruni occidalur, sed eladmiranda. Oranles ut ctim Lazaro, solutis cri-
in alio die differlur, ut pascha noslrum, his ex- minibus, etsi ultimi in convivio, quo cum Domino
pletis omnibtis quaeumbrae erant, jam in clara luce convivatur, digne interesse mereamur.
immolaretur Cbristus : ut rclinquentes azymam Ju-

1075 PROLOGUS LIBRI DUODECIMI.

Quondam adhuc puer cum essem et ingens irans- C modo, saltem juvenibus, de pleno passionis Christi
nalare pclagus vcllem patito antequara liltus attin- sncramenlo, vel paitca digne quaerenlihus, exponam.
gerem, eonspicio. Et ecce eniinus videtur nimia sur- Credo quod non aberil in tractatu dicendi facttltas,
gerealtitudo, et inaccessibilisfluvii portus crescerc. ciiinfucrit in perficiendo prompla el devota voluntas.
Quo terroie pcrculsus, ccepi jam multo labore Quoniam vix csse potest ut bonaevoluntatis animum
faligalus dispicere, quod nec retrorsum redire pos- possibilitas deserat virtututn. Sicut e contrario diffi-
sem, nec in tanta immensitate pelagi boni portus cillimum, ut sequ.ilur abundantia sensus hominem,
exiltim invenire. Ita ct nuiic mihi, cbarissimi, oc- qtti nulli vuli alteri imparliri pecuniam verbi : unde
currit, landem explicitis in Matthaeo iindecimcx- qtiamvis vilis videatur oratio, prolixitas reprcben-
planalionum libris, in hoc ultiino laboris mei opere, datur superflua, el lemerilas a quibusdam culpelur
ut tanta sacramentorum Dei profunditas, tantaque ignara; erit mihi clypens delensionis ipsa boua vo-
divinorum eloqttiorum obscuritas- reslare vidcalur, luntas, ellorica justiliae intercessio vestra et induta
utnec omillere queam quaedudttm exbortattis hiiic verilas. Quia si iiemo qui docaidi officiumtenet se-
inde a vobis inchoaveram, nec explere me posse curitsessepotest de lalento sibi commisso, nc-c me
confidam paucaquac restant. Quoniam flehilis, el diu ullusjure rcprchendere potest, si ea vohis poscenti-
jam jcjuna oratio, saeculariumrerum curis retro fa- D bus, quibuscunquc verhis supplere cupio oliosus quae
tigata, multtiin formidat,eliam ea, quoesentit loqui, nialediu neglexi occupalus 1076'aboribus alienis.
ubi se videt ncc sensu, nee ingcnio posse sufflcere. Quoniam sictit dehitor fui in absolvendo, quidquid
Sed quia divina recle quosrentibiis, semper inde- tunc minus licuitut redderem, ita el nunc vos et
ficicnsvcrbi census adesse promiititiir. Unde ail ipsi quibus taboro debitores suntut audiant qtiaefide-
perdives Dominusoralori suo : Aperios luum ct ego liter iiunc ulrisque offero. Quoniam obnoxii erttnt
adimpteboillud (Psal. LXXX,11). Et k!eo exigani a culpae, si non perceperint gratanter ex obsequio,
meipso, quod vestris iniervenienlihus meriiis ex quae vobis simul et illis, devotus vel quam sero
dono largiloris praesunio.Agam ut coepcram, si quo- reddo

UBER DUODECIMUS.

Cum essetJesus in Bethania in domo Simonis le- guentipretiosi, et effudit super caput ipsius recum-
ycosi, accessit adeum mutier habens alabasirum un- . bentis. Multi doctorum de hoc loco dubitant, iitrum
877 EXPOSITIOIN MATTH.EUM. — LIB. XII. CAP. XXVI. 878
ne de hac una eademque muliere qualuor evange- A yidelicel de qtia scripserunt Maltbeeus et Marcus
lislae stmt locuii singuli, suis in locis ; quia pene aut consona voce, nullam differenliam narralionis suae
eadem de illa dixerunt, atit vicina : an ceite plures facientes; allcram aulein ftiisse de qua scripsil Lu-
fuerint de quibus ae si uiia, facla sit narratio. Non cas; terlinm vero de qua Joannes scripsit, quoniam
ut una esse erederelur, sed ex omnibus ut tina Chri- differt phirimum ab aliis, non solum in bis quae
sli commendaretur diversis expresstira figtiris et dicunlur <leungiieiito, vernm et quia diligebat Jesus
concorporata memhris. Idcirco qnid singttli evange- illam, qnam praefert eliani sorori suae Marlhae, eo
lislarum comnmne dicant, vel in quo disscnliant, quod optimam parlem elegerit, quw non auferetur ab
omnino considerandum esl, ut ex liis inicllignmus ea. Quamvis el ipsa in Belhania fuisse dicatur,
tilruinne de una omnes iiarrent, an de trihus sen sicut et alia, de qtia narrant Mailhoetisct Marctts :
amplius, ne forte aliquid lemere pracsumamus. Quia miiltum lainen differl, qnia in domo Sinioiiis illam
impossibile est tit de una cademquc muticrc hi qua- accessisse dicuiit, ihique caput unxisse, qtiando et
luorloquentes cum essentperfecli in codetn intellectu posl biduttm pasclia futurum erat. Porro Joanncs,
etineodein spiritu, in eaderoque sentenlia constim- ul dixi, narrat quod ante sex dies Paschm venerat
mati,qtii erant niinislrattiri salulem veihi Ecelesiis, Jcsus Belhaniani, ubi eral Lazarus queni suscitave-
ut contraria sibi sentirent. Nam de loco et de persona, B rat, qunndo fecertnU ei ccenam magnam Maria et
donius, elapud quem haecgesta sunt, multa sintililudo Martha. Qttod si tolidem dixerimus tiiiam 1078
est, multaqtie vicinilasnarrandi etiainet de mulicre, eamdemque Mariani hoc fecisse, scinel scilicet el
ctnn Matlhocus et Marcus, necnon et Joannes, in secumlo in donio Simonis, terlio vero in doino sua,
Bethania ista facta loquantiir, in domo Simonis le- videtur niira narralio uniusfacti, el inulta varietas
prosi. Licel Joannes in Belhania quidem dixerit, dielorum; it.i ttt tatita divcrsilas, et hiijus facli re-
sed Cmnamei fecerunt, inquil, el Martlta ministra- petilio signare probetur arcana mysteria. Tamen,
bal, Lazarus vero ttnus erat ex discumbentibus cum seu sil iincitoticns inlroducla, seu dttoevel tres, non
eo. Maria ergo accepit libram ungnenli nardi pistici evangelislarum vacillal fides, nec infiriiiatiir auclo-
pretiosi, et ttnxit pedes Jesu (Joan. xn, 5). Ex qui- ritcis, ncc disseitlit in intelleclu senlentiartim vel
bus apparet quia ipsce fecerunt ei coenam qualibet personarum proprielas, sed oeconomica subministra-
in domo, Sinionis aut suae. Lucas aulem quam- tur niagni sacramenli narralio, cum in una eartim
vis non leprosura tmnc dical Siinonsni, tainen domo Luzarus rcsuscitatus iiUroduciliir, conwsccns
eum noiiiiiie ex verbis Domini, et Pharisamni cttin co, nec illa peecatrix nominaliir; sic.it nec in
1077 f"isse declarat, qtti euni vocavit itt ctun illo domo Sinionis, qttin leprosus fuissc ille commemo-
manducaret in domo sua; nec tainen Bcthaniam, ^1 ratur. At vero in tlomo cujtisdam principis, nec
sed qiioddam caslelluni nominat. At vero de alaba- lamen leprosi, mulier illa quoe accessit prius pecca-
slro iingiienli siimtl omnes ilicnnt, procter quod Joan- trix dicitcr; dcinde flevissc, pedcsque Doniini la-
nes, Librum tingtienti nardi pislici dicit, nec tamen crymis rigassc; nec tanieii in Betbania facta, quoe
Lticas preliostim eum fuisse narrat, sicut Matthaeus gessit, nananttir. Unde in trihiis istis pcenitcnliaj
el Mareus. Quod sane unguenlum super capitl Jesu virtus magiia monslrsttir, ct Dei in peccatoribus
effustim narranl, frucloque ulabaslro, solns Marcus cliisentict pncdicaliir. Quia sicul in Lazaro eorum
indicat. Pcrro Lucas longe aliter pedes Domini qui labiintur in inorlem pcccali resuscilalio decla-
perunxisse, ac relro prac verecuinlia Iiuniiliter ste- ratur, ita ct in Siinone leproso oinriiiriii scelerum
tisse commenioral, et lacryniis rigasse, capillisque emundalio coinmeudaiur. Sed et in muliere quia
suis detersisse, et quia peccalrix erat exaggerat. peccatrix dicitur, omnium criminum abltitip. Et
Veruiniaiiien Joanues et Mariatn eatn nominal soro- mira in oinnibiis oiriiiipotentis Dei benignitas prcedi-
rem Lazari ci Marthoe,ac pcdes Doinini unxisse et catur, qui non refugit leprosum, non devitat pecca-
capillis detersisse, non ad ea lacryinasse couimc- triceni, non ahhorret immuiidum, tit* maculas hu-
morat, sed quia impleta est domus ex odore unguenti. manae mentis ac corporis possit ablucrc. Domus
Quapropter quidam dicunt, non unam fuisse, secl leprosi iitijus erat in Betlinnia. Porro Belhania in-
tres, nt dixi, velquatuor. Qttia non videiur una esse lerpretatiir domus obedientiw, per quam intelligitui
quoe effndit stiper caput Jesu, juxta Matthoeumet totus hic iiiundus. Et ideo jure dowius obedientice
Marcum, et qticcunxit pedes ipsitis, queniadmodum vocatur, qttia in eo ad hoc posili sumtts; ae .M in
Ltteas et Joannes exponunt. Dictint autem non esse agone ut obedienles Deo simus, quatenus per Innc
possibile, neque conlinuo dignain fttisse, aceedere obedientiam ad illam cadestem Hierusalem, quoe
ad capul Domiui, quaead pedes accedere digna vix proxiin:\ est ei , conscentlere valeamtis. Quod si
probalur; et ideo retro stclisse ac flevisse, quia oiiinis proescntis sceculi locus Bethania inlelligilur,
peccatrix erat. Nec eniiu eredibile esse volunt ut jure portio tolius loci tloinus csl Simonis leprosi;
Mariam quam diligebat Jesus soror Marthae ac La- qttia per ejtis domum Eeclesia calbolica
designatur,
zari, qtiocmeliorein parteai elegerat, itt pcccatrix in quce in mundo est. In qtta domo Jesus esse crcdiltir,
civitate (sicut assolent meretrices) esse dicalur. et convivalur cum qtioiidie debilum ei servilutis
Apud quas Jesus qtiam saepe hospitasse probalnr. obsequium pneslamus. Dicitur aulem domus Sitno-
Utide Origenes magis eonsentil tres fuisse; nnam nis leprosi dttabtts ob cattsis : vel quia olim
Jeprosti»
 879 S. PASCHASU RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS* 880
fuerat, ut et nos oranes tuimus, et nunc atinuc ex A simus aaivaior ex iuis superms IIIOIIUDUS uescenou,
anliquo vilio jam curatus, a Doraino ita vocatur; quia de coelis in raundum venit. Non enim ille visi-
vel quia adhuc omnes sub peccato versamur. Quia bitis erat prius in hoc mundo, sed obedienliaepietate
ti dixerimus quod peccatum non habemus, ipsi nos missus a Patre, venil in liunc mundum, ut ipse ait:
seducimus, el veritas in nobis non est (I Joan. i, 8). Sicut misisli me veni in mundum. Cum ergo audivit
In 1079 quam nirairum domum, quia Jcsus in- mulier isla venisse Chrislum, et esse in domo Simo-
troivit ct convivalur, accessit mulier, id esl Eccle- nis, accessit et ipsa, quae sanari non possel, nisi
sia. Accessil, sed non vacua, quia allulit alabasirum venisset Chrislus in lerram. Sed sicul diclum est,
unguenti pretiosi; et, ut Joannes ail, unguentum quaerenda est consonanlia evangelislarum, et pro-
nardi pislici, quia fidelis venit. Nam pistis Graece prietas dictorum. Nam Lucas quamvis similiter
'
fides vel fidelis dicitur; eo quod haecraulier plenam aliquid dicat, nomenque conveniat apud quem con-
fidem delulil, alioquin ad Jesum accedere non pos- vivatns est Dominus, ut Simon sicul el iste diiaiur,
set, neque domum obedienliae intrare, nisi unguen- non tamen leprosus. Unde non est contra consueiu-
tum fidei preliosum afferret et bene olenlem. De quo dinem, vel conlra ralionem, ut duo fuisse credaniur
unguento sponsa Chrisli, quae est Ecclesia, dicil in unius nominis. Quia elsi potest unus homo habere
Canlicis : Nardus mea dedil odorem suuin (Cant. i, B duo nomiria , mullo magis possunt unum nomen
12). Et ideo quam signanler Joannes, Unguenlum Iiabere duo homines seu plures. ldcirco potius cre-
nardi pislici, ait, nam et nomen sponsi unguentiiiii dibile est alium fuisse ilium Simonem non leprosum,
effusum est. Mulla siquidera genera unguenlorum in cujus domum illa, quacpeccalrix diciltir, inlravit;
sunt, et ideo hic multa varietas est. Quoniam aliud seu fuerit in Belhania illa domus, seu non. Quia nec
est illud quo pedes Domini unguulur, nec lamen Lucas Betbaniam norainal, nec civilalem aliqiiara,
effunditur, nequc multum odoriferum dicilur, quia vel caslellum; nequc ejusdem rei narraiio in eodem
peccatrix mulier accusalur, et aliud quod hic super loco videtur versari. Quapropter polest fieri, juxta
caput Jesu effusum commemoratur, et aliud quo in quod eximii palresAmbrosiuset Auguslinussenliiint,
Joanne pedes Domini unguntur, et nardi pislici esse unam eamdemque mulierem fuisse quae peccatrix in
dicilur cujus odore tota replelur domus. Et omnia civitale esse narratur, cui (quia juxta paradigma,
haec odoramenla de nomine veniunt Salvatoris, quod Deum dilexit raultum) dimissa sunt peccata multa.
effusum est sttper menles credenlium, et ideo ado- Sed eamdem Mariam conslat bis hoc fecisse, quia
lescentuloe diligunt eum; et ungit una earum pcdes diligebat plurimum. Unde et accessit primum cum
Domini cum flelibus et lacrymis; alia vero quae multa humanitale et pudore nimio; sicque meruit ex
optiraam partem elegit, semper sedere ad pedes ejus * ubertate lacrymarum, et dilectione roaxiroa, rcrois-
novit ut audiat verbum saiulis. Unguenlo quidem sionem peccatorum. Et quia acceptum Deo fueral,
ungit eosdem pedes, sed lam miro et mystico, ut quidquid devote primum obtulerat, et laudalum a
ejus odore tola repieatur domus. Porro lerlia, de Domino, non dubitavit iterare in facto, et prctiosius
qua bic narratur, aliud detulit ungueutum, et effudit offerre, quo repleretur tota domus ex odore unguenti.
super caput ejus, quod pretiosura fuisse pracdicatur; Nec igitur mirum si et ex gratia inliis divinitus inspi-'
preliosum ulique quia divinum. Alioquin nisi divi- rata, non solum iterare praesumpsit, verum 1081
num esset, super caput Cbristi effundi non posset; etiam et quae divina sunt in Christo plenius nteruit
quia in capul Chrisli Deus, et in Deum nihil aliud intelligere. Et ideo non mirura si ipsa quam Dominus
prceler id quod divinum est cadit. Ac per hoc quid- plurimum diligebat, meretrix fuisse dicalur, et soror
quid est quo humanitas Christi ungitur, quoedeorsum Lazari et Marthce; quia non ipsa prius Dominura,
esl, purum et fidelissimuin esse dcbet, cujus odore sed Dominuseam prius elegil ac dilexit, ita ut dein-
tola adimpleatur domus sicuti, per Ezecbielem nar- ceps ipsa mullum diligeret Dominum. Ac propterea
ratur quod viderit Dominum sedentem super solium proe nimio amore, ipsa optimam partera, quam
excelsum et elevatura, et ea quaesub ipso erant re- electa elegerat, ardenter tenebat, et ideo a vesligiis
"
plebant templum, non minus odore quam clarilate Domini indefessa non recedebat. Nam hoc et Joan-
virlulis. Undeper has differenlias rerum, seu sil una nes, quod ipsa sit, insinuat.
mulier quae hoc iterato gerit (quod non credo), seu Erat autem , inquit, quidam languens Lazarus a
sint duoevel tres, omnino fidelium differetUiain his Bethania de castello Mariw el Marthm, sororum ejus.
demonstratur. Et ideo mullum juvat evangelistarum Maria autem erat qum unxit Dominum unguento, et
diversilas, ut ostendant in 1080 doino Simonis, exlersit pedes ejus capillis suis, cujus frater Lazarus
quod quidam effundant super caput Jesu pretiosum infirmabatur (Joan. xi, 1, 2). Hoc dicens Joannes,
unguentum; quidam aulem ungunt lanlummodo pe- confirmat quod Lucas in domo Simonis cujusdam
des cum lacrymis; quidain vero effundunt largiter, factum fuisse narravit. Jam itaque Maria hoc fecerat.
ita ut omnis domus Ecclesiae adimpleatur ex odore Quod autem in Bethania rursus fecisse dicilur, aliud
divinilatis Christi. Et nota quod eliam et ipse, cujus est quod ad narralionem Lticac non pertinet. Sed
est domus, Simon appellatur. Siroon naraqueo.«-i.u. quod in Belbania gestum a tribus pariter narratur,
et ipse interpretatur, quia in domo obedienliaenemo Joanne scilicet, et Matthaeo, et Marco, sicut bealus
nistobediens digne inhabitat, in ctijtts domo beuignis- Hieronymus et praefatus Origenes sentiunt, non in
881 EXPOSITIO IN MATTH/EUM. — LIB. XII, CAP. XXVI. 882
semel, ab una eademque gestum esl, sed a duabus. A fractnra illa de qua Marcus tam diligenter narrat,
Unde quemadmodum alilcrconvenial considerandum lotttm supereffunderet, in tanlum nt tola domus illa
est. Qnia in Joanne non in domo Simonis res acla replerelur ex odore ttnguenti (Joan. xu, 3). Nec
narralur, sed tantum, quia Venit Jesus in Bethania igittir sine causa evangelista boc faclum comine-
ttbi fuerat Lazarus mortuus, quem suscilavil Jesus. morat, verum quia per hanc mulierem omnis Ec-
Fecerunt autem ei, inquil, cmnam ibi; el non dicit clesia Christi designatur, quae multa ex dono gratiae
ubi, nisi ul inielligas in Betbania; neque quis ei secum fert unguenla boni odoris, quoc percepil a
feceralcoenam, nisi lanlumquia Martha minislrabat, Domino, in quibus plurimum deleclalur et frequen-
et Laiarus unus erat ex discumbentibus (Joan. xu, ter, ut unguenlum quod descendit a capite super-
1, 2), seu caeiera. Porro Matihaeuset Marcus fam in effusum in membra, forte usque ad pedes, rursus
Belhania quam el in domo Simonis leprosi, quae a pedihus ordinale satis refundalur ad caput. Quo-
narrant, gesta fuisse commeniofanl. Lnde aul duae niam ex ipso, el per ipsum ad nos usque, qtii pedes
fuerunt, .tcut stiprailicti volunt eximii traclalores; sumus, omnis unctio venit. Habet enim Jesus plu-
aat si unam fuisse volumus, et in semel rem geslara, rima et pretiosissima unguenta, unde sponsa canilin
ut Paier Auguslinus magis arbitralus esl, nihil Canlicis sponso suo Domino: In odorc unguentorum
aliud inielligere possumus , nisi quia Simon ille le- B luorum currimus, ideo adolescentulm dilexerunt te
prosus, et duae sorores isloe ac Lazarus concives nimis (Cant. i, 4). Sed quia mulli sanctoriim propter
erant et vicini, seu contigui domibus, ac familiaris- Iianc effusionem pretiosissimi ungueuli in corpora
simi quasi in domo tina versabantur. Unde et di- sua morlem pro Domino tradiderunt, jure unus
cilur, quia fecerunl ei cmnami_i,et non fecit ille, aut cvangelislarum de fraclo alabastro menlionem facit,
ille. Ut inlelligas, quia tam ex assiduilale sua, seu quod alii tacuerunt. Quia 1083 etbl omnes un-
in vicinilate, una erat domus illorum, quaiii et ex clionem gratiae, et effusionem unguenti, et aclionem
frequentatione Salvatoris, qui et Simonem a lepra boni odoris ad Chrislura relulere, maxime tamen
sua curarat, et Lazarum in ea domo raortuum resu- martyres, quorura corpora pro Chrislo fracta sunt
scitaverat, et Mariaepeccatrici peccata mulla, quia et altrita in mortem; quibus peremptis tota replela
dilexit multum (Luc. vn, _7), indulseral. Quibus est Ecclesia ex odore nominis Chrisli; quod unguen-
cx causisinformari nos oportet unam fuisse Mariam, tum effusum, ut dixi, in Canlicis jure vocatur. Et
quaeet pedes Domini jam sttpra unxcrat, et laverat ideo hoc loco pretiosum esse dicitur; pro quo indi-
lacrymis, ac capillis suis delerserat, 1082 et 1nx gnati sunt discipuli et doluertint, maxime Judas,
nunc tam pedes unxisse secnndum Joanneui, quam quare hoc unguentum non est venundalum trecentis
et caput perfudisse dicilur juxta Matthaeumet Mar- « denariis , ul darctur pattperibus. Forte discipuli,
cuin. Quormn n.irratio licel diversa videatur, non quia necdum intelligebant sacramenta Dei; Judas
sunt conlrarii sibi evangelisla., in una eademque antem, quia fur erat ct lalro. Alioquin unguentum
muliere diversa narrantes. Quod et ex illa regula quod decurrebat a capite Chrisli tisque atl reliquum
oslenditur non esse contrarium, qua socpefit quod corpus, quid decoris vel honeslatis habebat ut elftin-
uiius parlem pro tolo ponat, alter vero explical, el derctur super caput tanti magistri, nisi res gesta
tolum dicit quod gcstum est, vel quod diclum. In- magtium ostenderet sacramentum ? Unde etsi po-
terdtim etiam unus eorum unam commemorat facti terat venundari multo prelio darique pauperibus,
parlem, aller vero aliam; sicque fit ut simul ambc tamen non oporlebal lieri; quia magis conveniens
unum et verum dicant. Utpula, cum de quinque erat ut super caput Christi effunderetur, sancta et
panibus narrarenl jam supra, ubi unus eorum quin- adrairabili effusione. Non enira crat unguenlum
quagenos et cenlenos discubuisse dixil, alter verc1 illud pauperum, nec convcniens ut dividerelur inter
solummodo quinquageuos ; et lamen nihil horum muttos ; scd ul integrum ac prcliosissimum funde-
potesl videri contrarium, sicut nec hic. Proimk i retur, eliam, fracto alabaslro (Marc. xiv, 3), lan-
non solum pedes unxisse Domini, hanc unam eam- tummodo super caput Jesu. Propler quod, et tam
demque Mariam hoc in loco iterura, verum etiami" prudenlem mulieris gratanter suscepit effeclum
nuncet capnt; aut forte prius caput, deinde pedes : Jesus, et indiguaiiiibiis discipulis dicit : Sinile eam
nisi quia Marcus fracto alabaslro perfusnm capui et nolitc ei molesli esse, quoniam Opus bonum ope-
narrat. Forte aliquis tam infestus calumnialor eril rata est in me. Usque adeo est ergo efficax hujus-
ut neget nihil remansisse in vase fracto, agens con- modi operatio et laus tam boni operis, ut exhor-
tra verilatem Evangelii. Sed melius ac religiosius c tentur omnes tali tantoque exemplo, et proedicelur
conlra contendit alius , non fuisse ita fractum, ui hwc mulier ubique per orbem lerrarum ubicnnque
totuin effuderit, nitens pro veritate Evangelii. QuocI prwdicatum ftierit Evangelium, et quod haecfecit in
si adhuc ille tam caecus perstiterit vel tam vebemenii memoriam Christi. Alias aulem qui jtixla simplicem
impugnalorveriiatis, ut evangelistarumconcordiam , intelligentiam volunt hoc factum accipere raulieris,
propler hoc alabastrum , voluerit rescindere priui> dicant lioc effusum unguentum super caput Jesu tam
ordinate salis accipiat, perfusos vel perunctos pedes , laudabililer qtiid tilililalis habuerit, vel qualem ha-
antequara illud frangereUir, ut in integro super beat juxta textum narrationis profectum et decorem;
fuerit abunde satis unde capul perfunderet; ita u l nisi quia in mysterio bonum opus fecit, et in sacra-
 885 S. PASCHASIIRADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 88*
raento hujus facti devolio mulla praefiguravil. Unde A Verbi caro ad sepeliendum paratur. Ipse igilur et
et dixit: Quia pauperes semper habetis vobiscum, me ad inferna descendit qui in sepulcro jaeuit, unus
autem non semper habebitis. Ac si diccret, Pauperes idemqtie Christus indivisus; ita ut nec caro jacuerit
semper babebitis in quibus opera misericordiae ex- in sepulcro sine Dco Verbo, quod caro factum est :
hibeatis, me autert. corporaliter non semper habere nec anima descenderit ad inferna sine ipso; eo
potestis, et ideo semel agendum est in me, qno tola quod in omnibits iinus et ipse est Christus, Deus et
domus replealur ex odore boni odoris, el omnia homo, verus Dei et hominis Filius. Deus itaque nec
capitis pcrtiiiguantur 1084 membra. Quia nisi a morluiis est, ncc sepulttis, et lamen ab eo dicium
capile ungucnliim hoc defiuxerit, nihil in eorpore est : Ilwc enim mittens unguenium hoc in corpus
prodessc potest. Sl ailitemomnia quoecunquegerimus meitm, ad sepeticndum me fecit. Quod ergo in corpns
ad laudefn Dei proficitinl, et ad Chrisli gloriam quod- siuim missum est, ad sepeliendum eum factum est;
libet opris referlur, lunc unguento prelioso ungiiiimis et nonidem csl, seesse, sttumqiie csse. Et non iinttm
caput Cbfisli, et exinde per lotum corpus ejus , id est, ad sepeiiendnm se fieri, siiuniqtie corpus ungi:
est per tolam decnrrit Ecclesiam , et hoc est un- nequecnim coiivenit corpus suum esse, seque sepe-
gnenliim valde preliosum, ex cujus odore tota liri. Sed sacrnrricnli istttd divini, id esl intclligen-
repletur domus,sciIicet Ecclesia Dei. Ex hocqitippe " tia pieiatis, non iguorare Deum, qiiein soias borai-
loco quidatn caiiimnias movent, quare tintts evan- nem, nec iicscirchomiiiem, qttem rionignorns Deinri,
gelis.arum soiurii Judam dixerit contrislatum, co ei Iioc est Jesum Cbristiini non dividere'; quia Ver-
quod foculos habherit, et fur ab initio ftterit, etnunc bum caro fnctum est. Ideo recta fides est, hon sepul-
Matlliabtis scribit Omnesindignatos fuisse nposlolos, tum non putare qnein resiiscilatiim esse inletligas,
riescientes tropum qui vocaltir synelepsis, ubi utiiis el resiiscilatuin non nmbigere qttem negafenOn att-
pro niullis dicitur , vel multi pro tino. Potest et deas noii sepiilluin. Sppitltits est aiilein Jesus Chri-
aliter dici, quod Apostoli verc nescientes adbtic stns, qitia ct morltius esl. Qnapropter non opoiiet
sacramenta Dei, piopter panperes indignaii sunt, eum tripartiri, neque tlivitliChristum in tres perso-
Jndas aiitem sotummodo propter lucra. Unde et nas, ttt dlcas Verbum el animarh aiquc cofptts, ub:
mussitatio cjus ab evangelista cum crimine poriitur, vel ttbi, separari. Sed quia unus cst, ideoef scpullus,
quoil non ctirain pauperiim habuerit, sed quia fur sicut ad sepelienduin se contitctur esse pcrunctum.
erai el lalro. Idcirco Joanncs ex hac occasione, ejus Am.n dico vobis, ttbicunque prmdicalum ftterit hoc
furandi constieludinem voluit demonstrare, el quan- Evangefiumin tolo mundo, dicelur quod et hwc fecit
tnm esset cupidus pcctiniarum exprimere. Quaeriuir iti memoriam ejtts. Qtiaenimirum ainbiguitas diclio-
autem cur dixerit: Me aulem non semper Itabcbitis, " nis, ul quitlam volunl, nulbtin gencrat scrifpulum
cum post resurrectionem dicat eis : Ego vobiscttm ilubiefatis. Quia seu distinguas, ila ul ilicas, ubicin-
sum tisque ad consummationemswcttli (Matth. xxvm, que prcedicatumfuerit hocEvangeliiim in tolo muhdo,
20). Hoc quippe de pracsentia, tit dixi, sni corporis qttod consequentius esl, seti distinguas, quia in toto
loquitur; qttod nequaquam post resurrectionem cum mtintlo dicetnr, iion alicubi tamen, quain ubicumiue
eis ila futuriis sil, qnomodo tttnc in omni coiivictu ftterit ltoc Evniigelium; dicctur et quia lioc fecit in
et familiaritale. Ciijns rei memor et Apostolus ait, mcnioriain ejus. Neque enim Evangelium sine me-
e' noveramus Chrislum sectindtim earnem, jam non n.oria linjus mulieris, quae est Ecclesia.proedicabitur,
novimus eum. Quod aulem Deus Verbum tiliqtie nequc memoria ipsius sine Evangelio proetlicanda
sit, et ctim suis semper futtirtis sit, novit vera fi- pronuntiatur. Quia inemoria bujus mulieris, pi-ae-
des. sentis est Ecclcsicc demonslratio, quod susceperit
Mittens , inquit, hwc unguentum hoc in corpus Doiniiiuin, quod 1086 sepelieril iu fide sua Sal-
meitm, adsepeliendum me fecit. Audiant hoeretici, qui vatorem, quoil iinxerit caput ejus iingiienlo prelio-
dicunt Cbristum corptis non habuisse; audiant el sissimo acpedes; ctim etim Deuin et bominein vc-
qui eum fescindunt, volenles in Christo dnas inlro- "_. raciter credit corde, et confiletur ore, ttna cum bono
ducere personas, nunciipativiim Dei Filium, et pro- opere. Attende, quccso, noliliam fuliirorum. Proedi-
prium, sicut duas constal vere habuissc natuias. xil enim post bidiium se passurum, et die lerlia re-
Audiant, ex utraque natura, qtiod unus idemqtie cst surreclurnni. eo quod essel moriluriis. Dcinde dicit,
Chrisius, et ideo tintts qtti loquiliir, idcnique ciijus Evangeliitmin loto lerrarum orbe proedicandum,cum
ungitur corpus ; qui non ait, ad scpelieniluin corpns quo memoriam mulicris habentlam, qnod ltdbcfecit
meum hoc fecit, sed ad sepeliendum mc fecil. Unde ad sepullurairi Jesu Chrisli.
et in symbolo, jure, Christum Dei Filium passum El ittnc ubiil ttnus ex duodecim qui dicitur Juttas
conlitemuf et crucifixtim,rnortuum, et sepullum, cum Schariolh, ad principes sacerdolttm, et ail illis. Tunc
sota caro sil passa, solaque cnicilixa, mortua, ct se- nliqtie cuin esset in Belhania, el dixissel: Scitis quia
pulta. 1085 Unde et hic, ad tepeliendum, inquit, posl biduttm Pasclia fiel. Vel qtiando : Congregali sunt
me fecit. (Jnis cst namque qui boc dicit? Vere Cbri- principes popttli et scriba', tn alrio principis sacer-
stns, Dei Verbum caro facium. Ac per boc, quia r/oliim.Qtiia veniente vcroPascha, lenebrae fugerunt,
Verbum caro factum est (Joan. i, 14), recte in uni- ct Jttdas in nocte ad lcncbras pertransivil, ipando
tate personoe dicit, ad sepeliendum me fecit, dum praesenlia recessit, et ad Judoeosusqne, ut traderet
 885 EXPOSITIO IN MATTH.EUM.— LIB. XII, CAP. XXVI. 886
Domiiium, pervenit. Unus ex dttodecitn. Unus nu-.A noctis silentio, cttm esset secretius cum suis in proe-
mero, et non merito; speeie, non virtule; con- dio Gelhseniani, occiirrertmt ei cunfgladiis et fusti-
junctione ad tempns corporis, el non vinculo cha- btts, ttt eum lalenter qttasi furem deprebenderent.
ritatis. Non ergovacat a mysterio, duos fuisseinter Prima autem azymorum accesserunt discipuli ad Je-
aposlolos hoc nomine vocitatos; ut untts dicalur sum diccnles : Ubi vis paremtts libi comcderePascha ?
Judas Jacobi, alter vero Scbariotb, quia Jttdas con- Prima ergo dies azymorum ipsa est, quando agrius
fessioinlerprctatur. Et ideo dttos istos fuisse inter npud Judocos itnmolahattir quarta decima luna ad
discipttlos, ut iinus eorum teneret formam vere vespcrum, jainquc fermento alijeeto, sicut in Exodo
confiienliiim, quortim pars fi ielilcr permanet cum monslralur. Septem, inqnit.dic.». anjtna comedeiis,
Do:nino; alier vero corum partem exprimit, Qui dieprima non eril fcrmenlumindomibusvestris(Exod.
confileiitiirse nosse Dettm, faclis aulem negant (Til. xii, 15). Porro azyniorum dics septem erant, Pa-
i, 2G).Propierea omnes transeunt cuiii isto ad ava- schct; aniein una tcuilum, de qua Analolins ait: a
riiiam, atl dolos et fraudes, et adimscent se falsis fiue, inqiiil, tertiodccimae lunae compitta, quod cst
frc.tribus. Legi Schariolh, jiixtallcbraicam intcrpre- iiiitium qtiarlodcciiiiae, sicque usquc in fine vigi-
laiionen a quodam exsuffooatain vocari debere. sinice Itinoe, septem dicbus azyina celehrcttur;
I in qtiibtis dicbtis nunc quacunquc die quarla de-
Qi:oil si ita esl, mngna convcnienlia stti nominis, ac B
si ex proplietia, invenitur habcre cuin exiiu suae cima ltina occnrrerit, (quia illi scplcin dies in fi-
mortis, qnoniam laquco se suspendit, et suffocatns gura eranl) vcrissiinum Pascha celebralur. Quod
inleriil. Cccierum de pntria vel de vico unde fuit, auteiii Apostoli dicnnl, Ubivis paremus libi comedere
jam stipra, quod inde agnomen traxeril et qttid in- 1088 Pascha ? mngna sollicitudo esl el obedien-
terprcictur ilixiinns. lste ergo abiit ad principes sa- licedevolio, ut omnia in votuntate ejus fianl, sicut
cerdolum, adverstis eum qni vere in oelernum con- el miser Judas in voluntatc diaboli Jtulaeorum pre-
slitntiis est sacerdos secundum ordincm Melchise- liuiii luijus sangninis rcliquit. Ergo Pascba quod di-
dech (Psal. cix, 4), el faclus esl piinceps sacerdo- .cunt, ipse voc.ibatur agnusapud Judacos, qui immo-
tnin. Quid, inquil, milii vttllis dare, el ego vobiseum labaiur in vesperiun. Quod oporlebat comedere,
iradam ? Al illi consliluerunl triginla argenleos. Tra- quia facttis de intiliere Chrislus, factus sub lege
dunl nostri, infelix Judas damnum qnoil ex effu- erat; non, ut Obioniloemale sciuiuiit, idco hoc Pa-
sione tinguenti se periti.isse credebal, volucrit Ma- scba ctiiit Judocis cclcbravit Dominus, ul deinceps
gistri pretio compcnsare; <;ui miser nec cerlarn itiore Judaico servarelur, sed ul transferret suos de
postulalprelii suinmam, ut saltem lucrosa videretttr vetustate liltcroc ad spiritalia sacramenta, et eos
prodilio, sed quasi 1087 vilissinium tradens man- iC qui erant sub lege rctlitueret. Qttod si eos expellere
cipium, prelitim in potestate posuit ementium, de sttb jugo legis venit, qui eranl sub lege: multo
quantum vellenl ei dare. Non enim poterat, quod magis noii convcnil illos inlrodiicere sub lege, qui
promittit, Et ego vobisetim tradam, nisi ipse permit- prius inventi sunl. cxtra lcgem. Qiiihus Dominus
teret; sed sua impudenlia facit, quod non cur.it si ait :
liientialur. Loqtiiltir enim jatn membrum <!i:iboli, Ile in ciritatem ad quenidam, el dicite ei, Magister
qui stipra, ipse cum Domino loquebatur : Hwc omnia dicil: Tcmpus meum prope esl, apttd le facio Pasclta
libi dabo (Matth. iv, 9); ubi nggressus esl capttt, cum disciptitis meis. Qiiem locuin Marctis et Lucas
qualenus deinceps facilius inembra dissiparet. Con- planius exseqtnintur, cum patremf unilias vel domi-
stititunt ergo ei pretium servi,quia Cliristtts formara iinni doiruis quihuslani judiciis insinualum osten-
servi susceperat; in citjtis ligura olim Joseph cum tlunt. Qtii eis cociinculum magnura demonstrnturus
esset libcr a fratribus, Venundtilus est in servtnn erat, slraliiin atquc inundnliim tihi pnrarent Pascha.
(Psal. civ, 17), ttt tempore famis erogaret frttmenta Sed Mallhcetis, cum dieil dixisse Dorninum, lle in
fralribus suis. Veuuntiatusest auleni, non juxta Se- civitalem ad qucmdam, videtur tanqttam ex persona
pttiaginta, viginli aureis, sed sicut Hebraica veritas " sua sludio hrevilalis, illtid ad quetndam addidisse,
se habel, quia non poterat pretiosior esse servus volens eum insinuare aliquo molo. Quia nenio sic
domino suo, tot argenteis eniitur, qttot annis pere- loqiiilur qui vult inlegre loqui, itt dicat suis, lle ad
grinalus est in boc rnitndo, usquc ad baptitinum. quemdum; magis eniin slare polest, si dicat: Ite ad
Nam et Joseph in figura Chrisli tol annoruin fuisse qiiemcuuqiic, aul lie ad quemlibcl; ncc tamen ita
legilur, quando stelit in conspeclu Pharaonis, quot certits denionslralur bomo ad quem inittaliir. Sed
et Chrislus baptizatus esl, quando el coepit Evan- Marcus el Lucas cerltim euin osteiidunt insi-
gelitim proedicare. Et exinde, inquit, quwrebat op- nuassu Doininum, quanivis taciio nomine. Sciebat
portunitatem, ul eum traderet; id esl, ex quo locutus iiamqiie Dominus ad qucm mitleret, etiam et i111
est cum principibus sacerdolum, et ipsi pacti sunl quos millcbat, qualiter eum invenirc possent, qui-
ei dare triginla argenteos. Qtiibus ita ntale illecltis, buslibel indiciis, quia sciebanl, non ideo sic integre
quccrebat opportunitatem, quomodo eum inveniret posset diei, llc ad quemlibel. Quod etiam ipsa inte-
solum cnm discipttlis, ut eum ac si libere traderet gritas loculionis admillit, scd non lioc loco; quanto
sine Inrbis. Qitod et Lticas declarat manifestius. iiiiiius lam absoltile dici poltiil, lte ad qttemdam.
Idcirco ac si diligens insidiator, post coenam, jam in Manifesliim est a.l certtim nliquem eos misisse,
88? S. PASCHASIIRADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 888
qtiod ex persona sua poterat Evangelista nobis di- A mino digne celebretur. Hinc est quod ait: Ite ad
ccre, liiisil eos atl quemdam ut dicerent ei : Apud qucmdam, ut i111dicant, qui Christo parare deside-
te facio Pasclm. Aut cerle ila, misil eos ad quem- rat Pascha.
dain dicens : Ite, dicile ei, apud le facio Pa- Vespereautem facto discumbebat cum duodecim
sclia. Ac per hoc , ut doctissimus Pater Augu- discipulis snis. Id esl in ipsa prima die azymoruin,
stintis vitll , cuin evangelista verba Domini po- quando miseral eos, ut parareiu Pascha ad vespe-
suisscl, Ile incivilatem, inlerposuil ipsc de suo, rum. Intcr quos erat el Judas qn.indo miserat cos,
ad quemdam. Non qnia hoc Domintis tlixerit, sed el quando discubuit in cocna : Erat atitem sicut lu-
iil ipse insintiarel tacito nomine fuisse quenidain pns insitlians inler agnos, quia jam in cor cjus mi-
in civiiaie ad quem suos Dominus miitebal, ut serai diabolus, ut traderet eiim. Quibus etlentibus
prcepararenl ei Pascha. Sed, seu sint verha Domini, dixit: Amendicovobis, quia unus veslrum me tradi:u-
1089 se" evaugclista hoc addidcril de suo, minus rus est. Solilo more Veritas, qnia falli non polesl,
quidem mmc lemporis tisitai.i tocutioest. El ideo cum juramenlo loquitur. Ipse enim sciebatquid esset
cgregius doclor Hieronymus ait, quotl hoc loco more in-ltomine; idcirco non eratopus, ut tesiimonium ei
veierum nova Scriptura conservat. Frequenler legi- qttis perltiberel de homine (Joan. n, 25). Polerat ila-
mtts, inquil, dixil ille illi, et illo in loco el illo, quod B que prodilorem suum mox specialius demouslrare,
Hehraice dicitur Phelmoni, el Helmoni, nec lamen nec lamen fecit, sed crimen iniltit in numcrn, ut et
persouartim locorumque ponilur nianifeslalio. Et affeclus probaretur singuloriim, el misero prodilori
ideo certum est aliqua ex causa Dominum personara loctis darelur pcenilenliae. -Eqitum namque cr-it,
ex nomine non indicasse; forte ut omnihus lacta quia proedixeral passionem suam, ut et prodilorem
viis libera festivitali occasio proeberelur. Venimta- praedicerel. Ex ulroque, ullroneum ul mon.lraretur
men qtiod reliqui-de tiomine porlante lageuam cum venisse se ad earadem passionem. Nec tamen niani-
aqua, el de coeriaculo inagno, seu slrato dixerunt, feste arguil euin, cujus consilia in corde lalenlia
Domini Sntvaioris stint verba, el magna in se conti- occulte deprehendit, si forie iu conscientia depre-
neiit sacramenta, quoe sttis in locis exponenda sunt. heustis eum crederet scirc ul Deum, quae putabal
Porro quod ait: Magister dicit, lemptts meum prope lalere quasi hominem. Sed miser postquam vidit
esl, apud le facio Pascha cum discipulis meis , conscienliam suam latere non posse, nimia infideli-
videtur quidem <lelempore solemnilalis Paschoedi- tale caecattir; idcirco ulira pracsumpsit, vel nimia
cere; quod teinpus non suum tanlum, sed omnium iinpudenlia, occnlte deprehensus, non ertibuil. El
eral Judacorum. Et ideo polius nobis quamvis lalen- contrisiali valde cmperunlsinguli dicere : Nnnquid ego
ter illud insinual tempus quod sutim proprium essc " sum, Domine? Hoc quippe virlus est aposlolorum,
recognoscil, jnmqtie proximum, quando ad hoc ve- qui plus credebant verbis Domini sui, quam con-
nerat ut pateretur. El hoc esl tempus ejus ct hora scientioesuae. Sciebant jam singuli ex doctrina Do-
quoeveneral: Ut transiret de hoc mundo ad Patrem, miiii, licct bonae conscientiae essent, et mundi nb
quod est verissimum Pascha facere. Hoc celebratu- omni prodilione Magisiri, quod morlalitas humana
rus erat cum eo ad quem mittebat suos quoniam in nunquam in eodem slatu permanet. El ideo singuti
co omnium erat figura eorum qui ad illain coeleslem formidanles de se, considerabat unusquisque eorum
Jerusalem sunt ascensuri. Ad qtiem isle inlrans, ne forle ipse essel. qui praecogniluseral ac si pro-
non lainen sine aqua refeclionis, neque sine aqua dilor. Quod si illi sibi bene conscii timent et formi-
baptismi, qnia jam de fonle vilae sibi hauserat salu- dant quasi infirmi, quid de nobis agendum esl, qui
tem, feslinans introire in civitalem, ubi Christo nunquam conscientiam perfectae puritalis , neque
magnum paraverat cocnaculura slralum, ubi accum- charilalem circa Deum perfeclam accepimus? Qnod
berel Magister veritalis. Magislrum ergo se vocat si Aposlolus corpus snum servituli subjicit, ne forte
ex consiieludine illius forte ad quem miltebat; apud reprobus inveniatur, cum aliis praedicat verbum
quem etiam et Pascha illud Novi Testamenti cele- saluiis: quanto magis timere nos oporlel, et in
braturus eral cura discipulis suis. Quod forle tera- omnibus nos Deo committere? Qui quos proescit, et
pus sutim jam in sacramenlo dicebat adesse, quod 1091 vocat; el quos vocaverit, illos et sanctifical;
eadera die expleiurus erat quando transivit ad illud quos vero sanclificaverit, illos et juslificat. Qui in-
typictim Pascha. Et ideo domtis ilia non deorsum tingit, inquil, mecttmmanum in paropsidem, hic me
eral, sed in superiori coenaculo. Et magna erat, ut tradel; Filius quidem hominis vadit, sicul scriptum
caperel Jesum Verbum Dei Palris ct sapientiam ac est de illo. Hoc quippe ex indicio prophelicoevocis
verilatem; quacomnia non capit nisi magna domus. dicit, qtiasi diceret: Qui mandueai panem mecum
El ut digna sit lanlo mansore, necesse cst ut sit Ampliabil adversum me supplantalionem (Psal. XL,
mundata, nullas in se habens malitioe sordes. Quae 10). Nec igitur discrepal hic sensusabhoc quod
domus in civilale Jcrusalem csse probalur, id est in ait: Qui iniingit manum mecum in paropsidem,
Ecclesia. Et ideo tiomo ille, scilicel dominus illius hic me tradet. Quibus verbis discipulos quasi liberos
domus, sine nomine monstratur, ut commune relnxat, dum soium proditorem declarat. Qui quod
1090 sil omnibus hoc mysterium, quicunque alii fecerunt, non poltiit manum relrahere a paro-
Cltristo parare voluiUhospiiinm, quoPascha « Dp- pside, jam semel et secundo secrelo praemonitus.
889 EXPOSITIO IN MATTH/EUM.— LIB. XII, CAP. XXVI. 890
Ubi Dominus sua in eo manifestat beneficia, et Jti- A illi essel; quod oranino non esset si natus ipse non
das suam non celat impudenliam. Et quia a Domino fuisset
tantis compleciitur honoribus, ut esset unus ex Respondens atttem Judas qui tradidit eum, dixit:
duodecim, atque ceconomus eorum quac collata Nunquid ego sum, Rabbi? Ait illi, Tu dixisli. Eliam
eranl panperibus ; neqtie salis, neque ejusdem hic non expressum est, utrum ipseesset; sed forte
mensae, ncque panis, neque carnium agni quas co- sic lemperatum ne omnes adverlerent, ut ei adhuc
mederat, memor factus, impudenler feslinat tradere dareiur de se, cnjus in conscientia crimen erat.
largitorem bonorum operum. Cum dinumerare nemo Unde magis in conliimaciam videtur sonare, qnam
potest omnia ab eo facla mira el deifica, qnaevide- qttoi dubium non erat, ei requirere; et ideo non
rat vel audierat. Filius autem hominis vadit, sicut trislem eum fuisse ul caeteri sermo declarat, non
scriptum.est de eo. Vadit autem ad passionem, quia religiosum ac devolum in fide, ut eum Dominum
filius hominis esl, ut praediclum eral a prophelis, mitissime cum caeteris appellaret. Sed cfleralus
passurus per crncein. Manet auiem cum discipulis animo, sine ulla cordis ptidicilia, quasi excusanlis
in mundo, sectinduin quod verbum esl, ctislodiens affectu dicit. Nunquid ego sum, Rabbi? Et hoc itleo
eos in fide. Alias autem non permanerenl in fide ne tacendo viderelur crimen cordis prodere, jungit
ipsius, proccipue cum eum in crnce pendentem, B quasi nlandieniis affeclum, quod dolus in cnrde non
deinde morluum vidissent. Et nolandum, quia non latebat. Unde el Rabbi eum vocal, quod est infi !eli-
dixit, Vmhomini illi a quo tradelur, sed, per quem tatis signum, qnia Deuin et Dominum etim esse,
tradelur, volens aliurn ostendere a quo tradebatur, post tot signa et miracula non credebat. Sed nescio,
id est diaboltim, Judam vcro ministrum fuisse dia- vel si lalem eum quasi untim de docioribus acci-
boli, per quem ipsa traditio ministrabatnr passio- piebat, qui tam crudeliler sine ttlla poenilentia cor-
nis. Tertio jam emn langit, ul quem conscienlia et dis, tradere sic impudenler eum dolo fesiinabal.
ptidor non traxerat, saltem denitntiala sero, corri- 1093 Cui Dominus, Tu dixisli. Eadem igilur re-
gant supplicia. Bonum erat ei si nattts non fuissel sponsione confutatur prodilor, qua et Pilatus, ut ex
Itomoille. Multi in hoc vcrbo acuunl sillogysmorum ore proprio condemnarel eum, qui non dubitans de
suorum acumina, et argumenlantur, quasi nullo conscientia intcrrogat, sed fingens se de hoc dubi-
modo posset ci bonum esse, qui non esset omnino, tare, quasi limens simulat. Non quod cnraret im-
si natus non fuisset, et idco prius fuisse cum ante- pudicus jam excusabilis esse, sed ut consilium suae
quam male nasceretur, ut talis esset. Dicunt enim, prodilionis inlerdum celaret. Cmnantibus autem eis
id quod est potesl aliquid habere praeter quam quod accepit Jesus panetn, benedixit ac fregit, dedilque
ipsum est. ldcirco liabere posset aliquod bonum, disciputis suis, et ait: Accipite et comedile, hoc est
et;amsi nalus non essel; quoniam diversum est lan- corpus meum. Audiant qui volunt exlenuare hoc
tum aliquid esse, cl esse aliquid in co quod est. verbum corporis, quod non sil vera caro Chrisli,
Sicut omne qtiod participat eo quod est esse ut sit, qtiae nunc in sacramenlo celebralur in Ecclesia
alio 1092 aliquo parlicipat, ut aliquid sit. Ac per Christi, neque verus sanguis ejus: nescio quid vo-
boc forte Judas, quia parlicipabat eo quod est esse, lentes plaudere vel fingere, quasi virtus sil carnis
ut esset illi bonum, erat autequam nascerctur, ut et sanguinis in eo admodum sacramento, ut Domi-
melius illi esse possel. Sed quia isla philosophorum nus mentiatur, et non sit vera caro ejus, neque
sunt, tit possint de verisimilibus sua extollere argu- verus sanguis, in quibus vera mors Chrisli anntin-
menta, et nonnulla introducere falsa, redeamus ad tiatur, cum ipsa Veritas dicat: Hoc est corpus meum.
simplicitalem divini eloquii, qno dicilur, quia itii Similiter et de calice : Bibite, inquit, ex hoc omnes,
bonum erat si nalus non fuisset; quia nec boc bono hic est enim sanguis meus Novi Testamenti, non qua-
erat dignus cum jam essel, et nasceretur prius cum liscunque, sed quod pro vobis e/fundetur in remis-
non esset. Sed quia ex arbilrio suo venil, ut hoc sionem peccatorum. Neque itaque dixil cum fregit
officium proditionis consummaret per eum Domimis, el dedil eis panem, hoc est, vel in hoc myslerio est
ideo natus cst malo suo, ut in malum, quod secttn- virtus vel figura corporis mei, sed ait non ficlo,
dtim proposilum erat, ipse corrucret, ad hoc ex Iloc est corpus meum. Ubi Lucas addidit, Quod pro
proescienliaDei juslissime ordinatus. Unde non di- vobis tradetur, vel sictit alii codices habent, datur.
citur, quia bonnm erat ut non esset, sed ei, ne na- Sed et Joannes ex persona Domini, Panis, inquit,
tus esset. Quoniam etsi malum conligit ei, ex acci- quem ego dabo caro tnea est, non alia quam, pro
denli vitio fuil; bonum tamen non negatur eum mundi vita (Joan. vi, 52). Ac deinde, Qui manducat
fuisse, licel praeculpa melius esset ei non esse, justo meam carnem, et bibit sanguinem meum, in mc mn-
Dei judicio, quia ad pcennm prcescitus eral. Non net, et ego in illo (Ibid., 57). Unde miror quid
quod essent antea, ut quidam volunt animoe in coe- velint nunc quidam dicere, non in re esse veritatem
lestibus, quo illi bonum esset; neque inco iillum ei camis Christi vel sanguinis; sed in sacramento vir-
esse poierat bonum, quia non erat cui esset ulliim tutem carnis et non carnem, virtutem sanguinis et
bonum, sed juxta simplicem intelligenliamScriptura- non sanguinem; figuram et non veritatem, unibrara
mm sanclarum, bonura essel ei qni jam erat si non et non corptts, cum hic species accipit veritatem et
subsisterel, quam tam raale subsisteret, itt et male figurara, veterum hosliarum corpus. Unde Yeritas
m S. PASCHASH RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 891
ait, cum porngeret discipulis panem, noc est corpus A de lannus reDus, qtiae aivina virtus operatur, au-
meum, et non aliud qtiam, quod pro vobis tradelur; bietas auferenda est, el cunclalio removenda.
et cum calicem, Hic est calix Novi Testamenli, qui 1095 Qu'a seicnlia earum in fide est; ratio in
pro multis effundelur in remissionem peccalorum. virluie; effecltis in rebus est, ex potestate; causa
Necdum ilaqtte eral fusus, et tamen ipsc porrigetur in vOluntate. Ita nt nil.il habeat homo quid con-
in calice sanguis, qui fundcndus erat. Erat quidem queralur de singulis quce Deus dixit et volnit :
jam in calice, qui adhttc lamen fundendus eral in Quoniam ipse dixit et facta sunt, ipse mandavit el
prelium; et ideo ipse idemque sangitis jam erat in creala sunt (Psal. CXLVIII, 5), ut voluit. Simillima
calice, qui et in corpore, sictit et corpus vel caro in quidem suiit et divina in hujusmodi rebus sacra-
paue. Erat autem integer Christus et corptts Chrisli menta, quae salutc bttmani generis agunlur, et quo-
coram oculis omniiiin positiim; necnon et sangiiis lidie myslice in hoc myslerio ut tradila sunt apo-
in corpore, sicut et adlmc bodie inlegerrimtim slolis celebrantur. Et ideo in coenaculo boc pascha
1094 est et manet, qui vere dabalur eis ad co- agitttr, qitia nisi qui ascenderint, ista non capitiiit,
mcdciidtim, et ad bibcndum, in remissionem pecca- ut bibanl et comedanl quod effusum esl, in remis-
torum. Dicat qui vttlt, si in alio aliqtto remissio est sionem peccatorum, et lamen integrum manet. Hinc
peccaiorum, quam in Christo. Conslat ergo, quia B qtioqite ipsa Veritas : Bibite, inquit, quia hic est
non est; el quia in hoc corpore ac sanguine reniis- sanguis tneus, qni pro muliis effnndelnr in remissio-
sio esl pcccatorum, vere Christi caro esl et snn- nem peccalorum omnium. Qtiod si effiistis est jam,
guis. Unde qui digne mandncaiU et bibimt, vere quomodo nunc rursiis effundilur? Et si caro con-
vitam neternain manducatuet bibunt, el intcgra ma- sumplaesl.quomodo adhuc manetinlegra et voralur?
net vila. El lunc erit unicuique corpus Chrisli et Ecce quod hibitur qnolidie et effundiliir; et quod
sanguis, vita, si quod in sacramento sumiliir, in semel iminnlaluni esl, adhuc bodie immolatur; non
ipsa verilate (sieul aliquando dixisse me meniini) ergo immolalur, nisi quod vivum est. Bibitur qtti-
spiritaliter manducetiir, et spiritaliter bibaltir. Quia dem in remissionem peccatorum, et effuiidilur. Si
sicut dicit Aposloltis, caro nihil prodesl, quanlo autem quaeris <iuomodo effunditur, ut maneat qnod
magis panis sine spiriiu, qui cerniltir, sed Spiritus effusuni est? Intellige quomodo Charilas Dei diffusa
esl qui vivificat (II Cor. III , 6). Hoec itlcirco pro- est in cordibus noslris (Rom. v, 5), et manet: sic
lixitts dixerim, cl expressius, qtiia attdivi quosdam forte poleris cognoscere, quod ineffabile est quid-
me reprehendere quasi ego in eo libro quem de quid Spirilus sancliis operatur. Et si cbaritas Dei
Sacramenlis edideram Chrisli, aliquid his diclis plus diffusa est in se nianens, vere sanguis Novi Testa-
trihuere voluerim, quam ipsa repromitlit Verilas, C Kienli Dei diffundilur admodum in cordibus nostris,
tiraentes forte, quod ipsi lunc timuerunt quibus in remissionem peccaiorum; quo efftiso, remiituiiiur
loqtiebalur, partes facere voltierim, et ejus per sin- in eo peccata nostra. Quoniam ipse ponlifex Cbri-
gulos (nembra dividere concisa, vel dispcrtita, si- sltis est qui porrigit nobis hunc panem, snumque
cuti illi lunc pularunl qui scandalizati dictinliir, el corpus, et effundil litinc calicem; non enim diseedil
abierunt retrorsum. Quibus Salvalor ait: Hoc vos ab otficiosuo. Et si manet in nobis, bibit eum etiam
scandalizut ? Si viderilis ftlium Itominisascendentcm ipse nobiscum novum; et quod est in tolo corpore
ubi eral prius (Joan. vi, 62, 63). Ac si diceret : Si suo, et in omnibus nobis, quia sine eo ipstim su-
boc intelligere possetis, sciretis utique, quod qui in- mere non possumus, neque de pane illo mandu-
leger ascendere potesl ubi erat prius, untis idernque care, vel calice bibere. Nec mireris fraler, qui forle
Cliristtts, consumi non potesl per partes, nec tlividi ista non credis, quia non nostra sunt quae dicimus.
denlibus. Hoc quippe vitlere inullum esl, quia in Omnipolens est enim Dei verbum et efficax ad om-
spiriui est; hoc cognoscere vel credere, quomodo nia quae vult, secundum mullitudinem virttttum
tinns Chrislus ascenderit fllius hominis, ubi erat suarum, cum sit ipse imus, omnium virlulum vir-
prius; quis hoc sensti explicat? Et quod descendit tus. Cujus verba non alicujus, quam nniiis verbi,
tte ccelo, filitts hominis qui est in cozlo (Joan. m, " quod ipse est, sunt verha. Et ideo plena sunt veri-
13), quae boc ratio capit? Necnon et qnod, Vcrbum late, quia Spirilus et vita sitnt (Joan. LIII, 65), nec
caro factum est (Joan.i, 14), quae lioc verba elo- habent aliud in se praeler qitod ipsa per se profi-
quuntur, tit quod incommutabile est, faclum dica- letur Veritas, Accipite, inquii, lioc est corpus meum.
tur. Vel, quo inotlo, qni homo eral, filitts hominis, Et de calice: Hic^st enim sanguis meus. Poleranl
in lerram coram oculis eorum posilus, in coelis esse enim 1096 apostoli, lunc si non crederent verLa
dicalur? Qiioinodo ergo dc eoalis venit, unde nun- vitae et veritatis, respondere, vel quoerere quomodo
quam abfuit? Ascendit descendens, quia in nullo panis ilie el calix vini corptis et sanguis essent Cliri-
resolvilur Christus. Est qtii erat, el qtiod esl non sti, ciim ipse inleger Chrislus in corpore suo coram
erat. In omnibus ergo istis, et in ciJiisqitaniplurimis oculis eornm erat. Sed qttia crediderunt quod dixe-
locis excedil huinanns mentes divina poteslas; nec rat silentio conlitentur, et accipiunt ab ipso qnse
sttbjacet humaiiis sensibus ralio coelesiis et tlivina. nobis poslea tradiderunl. Tradidernnt autcm non
Quia nalura inferior csttsam et rationem naluroe po- aliam, quam ipsam eamdemqtie ccenam, quam ipsi
tioris et immensoe non eapit nec intelligit. Et idec lunc mandticaverunt et biberunl. Unde volo per-
893 EXPOSITIO lN MATTH-EUii. — LIB. XII, CAP. XXVI. 804
pendat fulelis animtts, quid inlersit inter iltud ty- A _ ut verus sanguis credalur, Qwieffusus est pro multis
picura pascha, quo agniis immolalus est in eadem in remissionempeccalorum. Pro mullis quidem, sed
ceena et comestus, neenon et inter isttul, quod se- non proomnihus, quia non omnes obediunt Evan-
cundum ordinem Melchisedech in pane et vino con- gelio, neque credunt in eum. Verttmtamen a mttllis
tintio celebralur. De quo sane.Pascha dixit eadem qtiaerilur, qui non simpliccm sequuntur inlelligen-
bora omnibns suis": Desiderio desideravi hoc pasclia liani, a qno Jesus aceeperit hunc panem, vei huiic
mandttcare vobiscumanlequam paiiar (Luc. xxn, 15). talicem? Quia dicitur accepisse. Non enim aestimant
Quod si nil amplius bahet boc mysteriuni, praeter sicarcipi oportere qttasicarnaliter dicattir.sed aliins
figttram corporis et sauguinis Christi, et non boc iilud exponere conanlur, ac si a Deo Patre, a qito
est qnod ipse dixit, qttitl necesse bahtiit ilerare in babel oinnia. Quod anle accipit, gratias agens, tlal
facto, qtiia jam boc lolum pradiguralum erat in eis, qui digni stint a Deo accipere panem hunc el
ngno? Lnde el Lttcas tluos caliees datos csse disci- calicem. Unde Joanncs nit in suo Evangelio dixisse
pulis in eailem coena, comtnemorat; unum pritis Domiuum, non Moijses dedit vobis panem, sed Palcr
post agni comeslionem, antequani panem acciperel, meus dal vobispanem de cwlo verttm (Jonn. vi, 32);
alitini vero poslqttam benedixit ipsum panein, ac quem profeclo paneni accipiensSalvaior a Palre, dat
fregitet dedit discipulis suis. ]B eis qui secum pnriter coenam agiint digne, nt sit
Simililer, inqttit, poslquam cocnavitdicens: Ilic jtixla Paultiin aposfoliim, nobis, D.mtiii.am mandu-
calix novum teslamenlnm esl in sanqttiiie meo, qui carec.t nam (I Cor. xi,20,28), et non alleiiits.Ei ideo
pro vobis fundetur. Ubi dalur intelligi, quia agiius illtim panem, quia a Patre accepit, gratias egit Deo
ille legalis, ctim suo calice in ligura praccessil pas- Pniri, ae bcuedicil, ut ponlifex, ct frangit. Qtiia ttl
sionis Cluisli. Deinde corpns et sanguis in calice, Jcrcraiasiplaiigit,|neino inventus est prius atius, qtti
ad expletionem f.iclum est veritatis, ttl quod in Met- parvulis frangerclpancm pelentihiis, nisisolusJesus ;
chisedech, praecesserat, lolnm compleretitr in Cbri- qnia a Patre illiim accipiens, dat disciptilis el metn-
sto. Nam quod calix passionem Chrisli demon- hr\s suis, secundum qtiotl uiiiisqttisqiic eoritm fide
siret, neino qui hoc Evangeliuni legit, ambigil; eapil, ct potest acciperc. Unde mnntlat nposloltis ;
ideo aliqttos inonet, ulrtiinne duos calices Lucas Quotiesctinque,inqtiiens, panem hnnc mandncabilis,
voltierit signilicare Jesum aecepisse, an urium et caiicem Intnc bibetis, morlem Domini 1098 """
etimdenique, qtiia anlicipaveral de eo dicere, rnr- nunliabitis doncc venial (1 Cor. xi, 26). Donec veniat,
sus recapitulando bis eum commemoral; ita qui- inqttit, non mors quoe nnnunlintur in bae immola-
dem nonnulli sentiunl non duos esse cctlices, sed tione, setl ipse ttt veniat ad jiidicium, quando jani
unum, qtii et ante dividendus, et poslea bibendits 'C tiltra non crtint haec mystica sacramenla in lide, sed
eommemoralur datus esse discipulis. Sed alii me- ipsa verilas, qitce adhtic reete agitur in mystorio,
lius, iil prcemisi, duos porrectos affirmant disci- luce clarius reseretur, et erit omnibtis palam in
ptilis; tit in tino eorum, id est in primo, passio- fruitione, qtiod nunc stimimus in myslerio. Hinc
nem snam voluerit exprimere, in alio vero fitle- quoqtie suis ipse ail: Et ego de Patre palatn annun-
lium suorum passionem prcefigurare. Rursus alii tiabo vobis (Joan. xvi, 25). Hoc qnippe babel hoc
coiitendmit in uttoque calice illtid oslendere, quod mystciiuin morlis Chrisli, in commcninrntinne,
in Veteri Testamcnlo praeceptum est, ul qui pascha, quod habuit caro Christi et sangiiis semel in pas-
primo niense agnum comedendo, non ageret, sione, ut ipsa sit una caro et sanguis in sacramcnto,
1097 'n secundo mense Medi comesiione pcr- qua pascatur bomo, membrum Chrisli, et fundatur
agerel,ac proplerea dtios calices discipiilisDominnm sanguis in ablulionc peccali improescniiariim, sine
tradj isse. Et astrtiuril vere in ulroque calice, qnod qtio justus nemo vivil homo. Qiiouiam hic esl san-
utrunique inlelligi debeal Teslamenttim , ae per guis Novi Teslamenti,incujiis figura quia fnndendus
hoc unttm eorum pertineat ad agnum, aliud vero ad erat olim Moyses, dicebat populo : Hic est sanguis
mysterium corporis. Sed sive hoc, sive illud, quis- tesiamenti. El non ait novi; setl qttod mandavit ad
que sentiat, nullus lamen eorum a vera fitle inveni- vos Dominus. Ilic aiitem INoviTestanienli est, quia
tur extraneus, tanttim ul inlelligat in hoc facto, qtiod non agni illitts, non viluli, non laurorum neqtie liir-
de figura et umhra verilatis henignissimus Jestis cortini, sed proprius sanguis Chrisli , cum quo
accipiens panem el calicem ad vertim transeat introiit in sancla seinel, offerendo se pro nobis Deo,
paschoesacramentttm, ne npex iolse delrmicaretur a qni et quoiidie in hoc sacramenlo offcrlur, quia quo-
I: ge ; iino, quia htpis angularis est ntrasque tenens licliepeccamus, tit sine pcccato siintis. Alioquin quo-
et adimplensleges, ac si verus Melcliiscdech,pnnetn inoio hoslia vocatur, nisi immoletur Chiistus in eo?
olTeriet vinuni,qitod erat sacramentum sui corporis Non eniui imniolatio recle dicilur, juxla proprieta-
pr.-cfigiiralum,nc snngiiinis. Et notandum quod ait, lem nominis, aut verbi, nisi et mactatio victiiune
Benedixitet fregit. In qua niiniriiin beneitictione ac coiiscqualur. Ailamen in pane isto et vino sacerdos
ftaclione novn creatura eflicittir, ut panis in coni- rccteimmolaredicitur, quoniam in eo Christiis, uli.a
memoralione mortis Cbristi Deo fidc oblatus, cnro fatear.Dco Patri in hacoblalione, ac si hostia pro pee-
ejns vere dicnlur; similiier et snnguis in eacieui catis nostris, seu in cibo saltttis nostrce, victiniatitr.
gratiarum aelioiie, qtiandopatri gralias egil, crcatitr Amen dico vobis, inquit, non bibam amodo dehoc
 895 S. PASCHASIIRADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 896
geniminevilit, ttsque in diem illum, cum illud bibam A nec Christus sine ipsis. Qui ergo suos non segrega-
vobitcum novum in rcgno Patrit mei. Sed et de pane vilaconsorlioregni.neque a consorlio suaepotationis
similiter Lticas dicit, non manducabo illud, nisi im- et dulcedinis, nullo pacto 1100 credendum est a
plettim in regno Dei. Ecce, ut dixeram, de carna.i- sua eos sequestrasse praesentia dignitalis et gloriae.
bus transil ad spirilalia. Idcirco spiritaliler acci- Et notandum qtiod ail, in regno Patris mei. Non
pienda sunl hoec omnia quae tradtintiir in sacra- entm dixil in rcgno Dei, sed in regno Patris mei. Quia
mento. Quia si caro nihil prodest, nisi Spiritu omnis paler nonien est filii. Et nemo venil ad Pa-
vivilicelur, mullo minus panis iste el vintim, quod trem, nisi per Filium, sicutnec ad Filium, nisiPater
sanguis et caro esse creditur, prodesse polest, nisi allraxerit eum. Et cum Paler adduxeril suos ad
tottim fieri in Spirilu inlelligatur. Alroqnin ex his in Filium, tunc de vino loetitiacet jocundiiaiis eorum
nobis quod digeritur; vel in palalo oris sentitur, hibet Dominus Christus cum eis in regno Patris
quid prodesse poleril? Nisi quia sacramenta sunt sui; el inebriabnntur omnes vino chnritalis Dei,
donec ipse veniat Chrisltis, et palnm se exhibeat et sicul in similiiudinem inebriatus est Joseph meridie
Patrem oslentlat nobis.Interim vcro mens Deodenola cum fralribus suis. Attendile, quaeso, fraires mei,
el fides inlegra, intelligibililer 1099 vere sumit in qnotnodo bibere vos oporteat impraesentiarum, vel
his, quod novitnt creatum est, scilicet corpus el " manducare in mensa Dei, et in regno Patris Chrisli;
sanguinem, et si corpus digernt quod extra est, quia quia non alicubi bibit ille illud vobiscum novuiii,
sic in socramento nobis a Domino tr.uliium est. nec atio in tempore quam in reguo Palris sui.
Interea, seu legamus, de lioc genim:ne viiit, seu de Attendite quod ait Apostolus,quia Reguum Dei non
hac crcalura vitis, ut alii codiceshabent, rectc quae- est esca et potus (Rom. xiv, 17), neque quod corpo-
rilur utrum pius Magister, ad panem et calicem ac si raliler carne sumitur, sed esca et polus iste quem
digitum demonstrando exienderit, antequam caro de aliari sumimus, angelorum est cibus. Unde Scrip-
essel et sanguis, an ad ea qtioeprius legaliler gessit, lura dicit: Beatus homo qui manducaverit panem in
certe ut ipsam Synagogam ostenderet; quoevinea regno Dei (Luc. xiv , 15) ; quia alicubi nunquam
Domini erat Sabaolh, quam ipse de /Egyplo trans- panis verae viiae comedilur. Hinc qnippe jam in
tulit, quia utrumque congrnere videtur. Vernm si regno Dei Palris , sed adhuc in sacramenlo; illuc
ad panem respicimus, et calicem, utique ex his nltra vero cum implelum fueril hoc regnum in nobis, eva-
non manducavit, neque bibit, donec post resurre- cuabilur istud qtiod esl ex parte, tuncque friicmur
ctionem, cum eisdem discipulis, jam incorruplibilis facie ad faciem, cum veneril ipse, et qtiodperfeclum
et immorlalis manducavii ct bibit. Si autem de his _ est. Eia fratres, ut cum venia loquar, ideo in hac
( coena Christi
quae legaliler gesta sunt, dicit vcrum, quia de hos- prolixius elaboravi quarn brevitas
tiis Judieorum et victimis nulla demuin gustavit, poscal traclatoris, quia in his mysticis rebus plures
donec omnia in Ecclesia transtala sunt sncramenla, aliud sapiunt, ct caecutiunlmutti, dum panis iste et
et innovata. Quod si de ipsa Synagoga sermo est, a calix nihil aliud eis esse videlur, quam quod ocuiis
qtto calicem passionis illatutn sua sponte suscepit, cerniiur, et ore sentilur. Idcirco ul manifeslius co-
neminem corum per fidem inlra suum corpus, quod gnoscant, quanla est unitas corporis , intelligant
est Eiclesia, trajecit, donec post resnrreclionem, quibus modis dicitur corpus Christi, quia esl illud
per Spiritus sancti graliam.innovatos quampliirimos Dominicumcorpus in quo passus est Deus, scd non
suscepit. QuoJvinea de.Egypto transplantata, syna- sccundum qtiod Deus est. Et est lioc corpus in hoc
goga Judaeorum sit, Jeremias ex persona Domini mysterio quod crealur in spirilu et virtule verbi ul
ostendit, cum quasi deplorans Dominus dicil: Ego Cbrisli sit corpus, et non aliud quam id quod pas-
te plantavi vineam meam eleclam, quomodo converta suin est, ct propritim corpus. Est et corpus Christi,
es in amaritudinem vitis alienw? (Hier. n, 21.) Simi- omnis sancta DeiEcclesia, de came et de ossibusejus,
liter et Isaias in Canlico, el reliqua Scriptura in in carne una formata, et in unilate corporis ejus so-
qnamplurimis locis. De qua sane vinea Dominus j. ] ciata. Quapropler veritas est in utroqueel unitas cor-
tlicit, neqiiaquam se bibiturum poculum suaviiatis, poris, el ideo hoc corpus quod mediura est quo pas-
nisi in regno Palris sui. Quod regnum jure Ecclesia ciranr in via.non dividiturabtinilatecorporisCliristi.
Dei accipilur, seu fides credenlium, de qua dicit Neque quia caput est Christus Ecclesiae,recte a suis
Aposlolus credentibns, Regnum Dei intra vos est. praeciditurmembris, sicut nec membra dividuntur a
Ergo quidqtiid horuin genimen vilis acceperis, de capite, ul membra el caput, unuin sint corpus quod
quo non se bibiluriim dicit, donec illud bibat no- 1101 sacramentumjnxLaApostolummagnumesl in
vum in regno Patrissui: considerandum esi quanta Christo el Ecclesia. Et ideo qui vult vivere in uuiiate
unitas commendalur corporis cum suo capite, cum corporis, hoectria, myslice, unum sentiat esse cor-
ait, Donec illud bibam vobiscum. Quia cum repro- pus ; quoniam testamenlum Dei aeternum de his fir-
miltit se bibilurum in regno, non lamcn sine ipsis, maiura esl in sanguine Chrisli. El ideo jure non ait,
sed cuin ipsis se novnm uliquc bibere in regno Pa- hic est panis aut corptts Novi Teslamenli, - sed hic
tris sui oslendit. Quia novum ulique vinum , non- est calix NoviTestamenti in sanguine meo qui pro
nisi innovati possunl bibere, veteres aulern nova non vobis fundetur. Nec immerilo igilur hoc mysteriiint
capiunt, necnon et ipsi novi nisi cum Christo, sicut jure dicil teslamentum, quod morte testaloris firma-
8J7 EXPOSITIO IN MATTH-EUM.— LIB. XII, CAP. XXVI. 8.8
tur. Nam juxla Apostolum, ubi testamentum firma- A .. tuum, ut Filiusluus clarificet le (Joan. xvn, l),usque
tur, ibi profectonecesseest, et mors testaloris inlerve- ad id cum ait: Hwc cum dixtsset egressus est trant
niat, quia secundum ipsum omne testamentum in torrentem Cedron (Joan. xvm, 1). Quod si ibi, in-
morluis confirmatur.Nam et hoc moresuo Aposlolus quiunt, scriptus non est, nec alicubi in Evangelio
cum HebraeisipseHebracus in Cbrislo commendaret, scriptus omnino est. Sed illa ineffabilis, ut ita di-
astruit lesiamenlum nibil valere haeredibus.si mors cam, oratio vel gratiarum actio, non ad eumdem
non interccdat tcstaloris. Alioquin nondum valet, locum pcrlinere videlur, neque hymnus ilte quem
dum vivit is qui testatur. Hinc, fralres, leslaraenlum post cihttm solittis erat benignissimus Magister di-
quod disposuit ab Abraham, et illud foedus quod cere, jure esse creditur. Quoniam quidquidper car-
pepigit curo Israel, in monle.Sina, quia per morlera nis ilispensationem agere dignalus est Salvalor, aut
nequaquam ftiit ejus qui testabatur, ideo infirmum myslerium fuit, aut exempluin. In eo namque quod
fuit, donec Domini nostri Jcsu Chrisli qui leslaba- oravit, magna sunt sacramenta; in hoc vero hym-
tur, unica morte et singulari lirmaretur. Quaenimi- no, exeinplttm est, sicut ipse ait : Exemplum dedi
rum mor., vere moriis exstitit mors. Et ideo quam vobis, ut et vos ita faciatis (Joan. xm, 15). Magnura
pulchre et quam pernecessarium, hoc sacramenlum est itaque pielalis exemplmn, quod et adhuc hodie
in memoriam mortis Chrisli immolalur, ul sit cor- p] non minus ante cibum quam post cibum, Ecclesia
pus redempltonis nostrae, et alimenlum vilae in no- a Deo institula, agcre non proelermitlit. Sei quae
bis, necnon ct sanguis Novi Testamenli in roorte ip- fuerint vcrba illa quibus benignus Dominus Deo
sius teslaloris. Alias aulem Testamentum Vetus, Palri lunc hymnum decantaverit, non salis apparet.
quamvis babeat universa solemniler tcstamentorum Sicut nec qtiando clamavit de cruce ilerum, Voce
jura servata, tamen quia per monem medialoris magna, et emisit spiritum (Mallh. xxvn, 18). Ubi
non eral roboratum, inflrmabatur per carnem, sicut quid dixerit manifeslum non esl. Nam et quando
Aposlolus docet. Hoc autem .eslajc.nium Novum, accepit panern et gratias egil, utrumnc corde tan-
quia imminente j.im morle lcstaloris confectum est tum sine verbis, an voce, non evidenler elucet, sicut
ad vialicum, in haereditalem salulis, idcirco firmum nec de calice ; 1103 '" quibus et in hujuscemodi
est ralumque in perpeltnim, et permanebil in aevum. causis, vix nlla leguntur verba composila. Sed la-
Non enim nisi unius noclis tanlummodo spatiura men qtiamvis non legantur, qtiin ipsa agentlarum
interfuit, inler promulgalam hanc seriem tesla- non est series explicata graliarum, nulli dubium,
menti, et mortem piissimi teslaloris Cbristi. Unde quiaverbis, saltem propter exemplum, diclus est
et in eadem nocle spccialiler quos hocredesin hujus tunc byninus laudis Dei, sicut et graiiarum aclio,
testamenli pagina indidit, sicut de singulis edocuit C ( quamvis non sint evangelislis, uhi vel ubi, hiijus-
quae servare deberent : ila et de hoc sacramento modi verlia lam diligenler expressa. Sciraus la-
calicis, id esl passionis suae,insliluil, ul in memo- raen Dominum nostrum Jesum Chrisium, et ante
riara morlis ejus haec agerent; ac per hoc carnis hanc mysticam et singiilarem ccenam in donio Mat-
ejusalque saiiguinis parlicipes facti, unummanerent thaei convivasse, similiter et in domo Simonis le-
corpus. Et quia morlalilas nostra quolidie prolabi- prosi beniguius recubuisse, sed et iu domo Marioeet
lur in mortem 1102 peccali, quolidie necesse est Marthaecum eisdern discipulis coenasse. In quibus
rcparelur homo in vilam jusliliae. Qttibus omni- nimirum conviviis, quis nesciat auctnrem vitae, et
bus in eadem coena rile expletis, mox evangelista : Mngislrum salutis noslroe, priusquam cibum sume-
Et hgmno dicto, inquit, exierunt in montem Oliveli. ret, pro eo quod bomo erat, Deo Palri gratias retu-
Hoc namque estquod in Psalmo legimus, Manduca- lisse, deinde posl cibum ex more decautasse bym-
verunt et adoraverunt omnes pingues terrw ; quoniami num ? Qui nimirum bymniis jam ex consueludine
nemo hujus adipe fruraenli salialus, neque hnjus> omnibtts nolus erat et manifestus. Idcirco ad alia
dulcedine sanguinis Chrisli ebrius, jani replelus,, properant evangelista, superfluuin dtixit eum scrip-
cessat a laude Dei. Sed qualis hyranus isle fuerit, tisretexere. Hymntisproprie laus Dei esl; necenini
qttibusque verbis editus, non salis monslralur abi » est liymniis nisi in quo Deus laudalur, et voce in
tillo evangelislarum. Hinc et mulli religiosi virii laudem Dei cantatur. Et ideo bymnus iste fuil, qui
tpiaerunt, si forte tanlae dulcedinis laus, saltetn ob- cantabatur Deo in omnibus conviviis, in qtiibus quo-
scure in Evangelio alicubi conscriptus, vel ab ullo• tidie consuelus erat Deo Patrigratiasagere, et liym-
apostolorum traditus inveniatur; cerle aut ab ora- num dicere. Et ideo forte, quod tamcreherrimeage
nibus tanlae suavitatis tantaeque dulcedinis hymnus> batur scribere posiposuit, ut dixi, evangelista; quo-
sit praetermissuscuriose satis ac sollicite scire desi- niam in omniura eorum ore scmpereral. Quo diclo,
derant, nolenles acquiescere quod evangelislae om- Exierunt in monlemOliveli. De alto enim ad altiora
nes hoc pioetermiserint. Unde quidam volunt, hanc,, conscendunt, quia de virtute ad virlutes eos semper
iltum esse hymnum, orationcm mirnbilem quami transducit benignissimus Dominus. Sed longe anle
Joannescommemorat, quando elevato vultu ad coe- non dico qttam bymnus, verum etiam quam praemissa
lum oral ad Palrem, ita incipiens post multa quaeini oratio, vel gratiarum actio funderetur ad Patrem,
coena locutus est discipulis. Et sublevatis in cmlum i miser Judas possessus a doemone,exivit a consortio
oculit, inquit: Paler, venit hora, clarifica Filiumt apostolorum omnium alienus antequam de sanguine
$99 S. PASCHASHRADBERtl ABBATIS CORBEIENSIS .0.
Chrisli communicarel, ut graliarum actio, et laiis A . regione umbrae mortis scandalum 1105 perpessi
pro ipsis esset etin ipsisdicta quicum Domino per-• sunt formidinis, lux eis oriatur de morte Cliristi
mansuri eranljam in vila beati; quasi hi soli bea- in transmigratione.
ti.creduntiir qui cum eo ascensuri sunt in monlemi Respondens autem Pelrus, dixit ei: Et si omnes
Otiveti,ubi laborym eslrefectio, dolorisest requies, scandalizati fuerint inte, ego nunquam scandalizabor,
el veri luminis notilia. Hoc quippe de ardore fidei magis, quam ex lem ri-
Tunc dk:l illis Jesus : Omnes vos tcandalum patie- tate vel mendacio, quantum in sua fuil conscienlia,
mini in me in ista nocte. Praevidebat autem orania omnino dicit. Facit enim hoc circa Deum impaiiens
ut Detts, el proedicit quod passuri erant in proximo, affeclus, et non levilas menlis. Et aii illi Jesus:
sicut provitlus Magister, ut cum passi fuerint ne Amen dico libi, quia in liac nocte, antequam gtillus
desperent salulem, sed redeanl pcr poenileotiam, ut canlel, ter me negabis. Dominus qiiideiu loqnilur, ut
liberentur a scandalo infidelilalis, 1104 et >deo Deus, qui novil omnia antequam fiant; Pelrus au-
mox addidit leslimoniura prophetiae; quod evenire tem ut homo, qtiia omnis homo mendax (Psal. cxv, l).
uon potcrat, ne fierenl et complercntur omnia, ut Et ideo ait: Si me oportuerit mori tecum, non te ne-
praedicta erant. Quibus, ut consolarentur, saltem' gabo, similiter el omnesdiscipuli dixerutil. Nec tatnen
posl fugam et scandalum tanii pavoris, et disper- P ideo negat Petrtis, quia Dontinits illud praedicit,
sionem nimiae trepidalionis, continuo subjecit : Cunt> sed ideo Veritas ait quod fiitiirum eral, quia Veri-
autem surrexero, prwcedam vos in Galilmam. Si quisi tas est et falli non polesi. Sicut nec ideo omnishomo
autem quatrat post tanta et lalia virlutura signa, ett mendax, quia Propbeta hoc ait, et non praecipit
prodigia miraculorum, post lot documenta, et innu- omnem homincm esse mendacem, sed pronunliat
mera proedicationis Chrisii sacramenta, deilatisque! quod vertim est, et dicit universaliter, Omnis homo
opera et exempla, quoraodo discipuli tam subilo1 mendax. Ubi demonstrat Christum plusquam ho-
scandaliznntur sine ulla raenlis constantia, sine ul- minem esse, ul ipse solus, quia Deus esl, sit verax.
lius vigore forliludinis ? Scial quia, Nemo polest' Sed Pelrus nimio fervore fidei, et amore succensus,
dicere Dominum Jesum, nisi in Spiritu tanclo : sic• non salis cousiderat, quia qui dixit: Ego sum veri-
nemo potcsl sine scandalo lanln et bujusmodi susti- tas (Joan. xiv, 6), mentiri non polest. Proplerquod,
nere, nisi Spirilus sancti gralia. Necdum enim erat ut aeslimo, quia reliqui discipuii non tanttim contra
Spirilus sanclus datus, quia Jesus necdum ecat glo- verilatera ire praesumunt, scandalizati sunt taiuum
rificatus. Et ideo providus dispensator Christus, sic: in Jestim : Pelrus autem quia partim duxit si men-
uuiversa disponit, ut ipse unus pro omnibus appa- tiretur Cbristus, cogitabat forle etim magis menliri
real passus, et nemode se pracsumat; quia soinm-• G posse, quam sibi aliter evenire, qttam hoc quod in
modo, qui Spiritu Dei agunlur, hi sunl tantum Deii corde gerebat. Idcirco, quia incaute de se praesumit,
filii, et permanenl in flde. Et nolandum quod addi- el coeicris in fide se anteponit, nec iulendit salis
dit Salvator , In ista nocte, ut scires, sicut quami quod Verilas est qui ei ista dicit, non solum scan-
soepedixi in his, quod nihil vacat a mystcrio, noni dalizatus est, ut caelcri, verum cliam derelictus pro-
lempus, non locus, non ordo, iton ulla sancti Evan- pter lemeritalis audaciam, ut ter negarel Dominum.
gelii narratio.Quia sicut qui inebriantur, teste Scri- Et si diligenler perspexeris omnium qualuor evan-
•
plura, nocUi iuebrianlur ila el qui scandala pa- gelistarum de Iiac re sententias, forte invenies ter-
tiunlur, nocte scandalizantur, qui in tenebris suntt tio permotum Pelrum ex Domiui verbis, ul banc
et igiioranlia noctis. At vero qui diei sttnt et lumi- proferret cum Domino, vel pro Domino moriendi
nis, non offendunt, eo quod nox iliis praecessit, dies> pracsumptionem. Nam Mattliaeuset Marcus uno leno-
autera appropinquavit. Unde Salvator ail: Qui _mi- re de hoc dicunt; Lucas vero et Joannes diversis in
bulat in die, non offendit. Quod aulem scriplum di- locis magis cogunt intelligi debere, ler cum hanc
cit esse, Perculiam pastorem (Joan. xi, 9), cl noni proesuinplionem prolulisse, et ter a Domino iili re-
dicit ubi, videtur sensum accepisse de Zacharia pro- sponsum esse, quod eum, antequam gatlus canla-
1
pbela, et non proprielatera diclorum, quia ibi ex; ret, esset ter negalurus. Neque enim incredi ile
persona prophela. ad Deum dicilur, percute pasto- debet videri, dislinctis quantisper lemporuni inter-
rem, hic autem ipsius Dei Palris persona introdu- vallis, Petrum commolum fuisse 1106 ad prccsu-
cilur dixisse : Percutiam pasiorem, de quo in Psal- mendum ex Domini verbis, sicul et ad negandiim,
ino diciiur : Quoniam quem lu percussisti persecttlii quibuslibet ex dictis. Neque absurdum videlur ei
sunt (Psal. LXVIII,27). Nec igilur mirum si dicatt Dominum sic ter respondisse, qtiandoquidem etinra
Deus Pater perculere se pastorem, id est Filiurai conlextim, nullis aliis interposilis rebus, aul verbis
suum in mortem, qui pro nobis omnibus iradiditt posl resurrectionem, ler illtim interrogasse leginuis,
eum in passionem. Neque mirum si dispcrganlurr utrum eum aniet, terquc Petrum respondisse; -ac
oves gregis pro sua infirmilate adraodum passii deinde, ter de pascendis ovibus ei praeceptum esse.
scandaluin limoris, ut demum congregenlur in unuini Quapropter el patri Auguslino credibilius boc ita
resurgenle Chrislo, et sequantur eum in Galikeami esse videtur, ter eum incaute praesumpsisse, el ideo
gentium, ubi, quia in tenebris fugerunt omnes juxtai de trina sua negatione ter a Domino audisse, sicnt
Prophelam, videat lumen raagnum. Et quia ini ex ipsis evangclislcirtimverbis, lector, el de his qtiae
 901 EXPOSITIO IN MATTH/ECM. — LIB. XII, CAP. XXVI. 902
a Domino dicta commemoranlur, ipse ad plenum A rum etinm et reliqui apostoli permissi sunt ire in
poteris cognoscere. Et ut paucis id ostendam, babes lentalionem; inter caetera, ut qui magistri futuri
in Joanne, cum dixisset Salvator : Filioli, adliuc eranl ccclesiarum Dei, ex se discerent, de se jam
modicum vobiscum sum : qumretis me ei sicut dixi ultra nunquam praesumere, ut scirent quoinodo alios
Judais, quo ego vado ros non polestis venire(Joan. dcbcrcut lolerare in culpa, qui suos recognoscerent
xni, 53, 56, 57). Quibus profecto Petrus verbis com- casus, et si aliquis corruisset, sicut quam scepe
motus, dixit ei : Domine, quo vadis? Cui Dominus : mortalis inflrmitas se habet, disceret nunqnam de-
Quo ego vado, non.poles me modo sequi, sequeris sperare de venia, tluni videt magistros ecclesiarum
autem poslea. Tunc Pelrus : Quare non possum, in- in subilo cecidisse. Porro quod Matlhactisaitdixisse
quit, sequi te modo ? Animam meam pro le ponam. Dominum, Anlequam gallus cantet, ler me negabis,
Huic ergo procsumplioiii mox respondil Dominus similiter Lucas et Joannes dixerunt. Solus etenim
futuramejus negationeui.Lucasautem ciini dixisset: Marcus distare videltir ab illis, qttiait dixisse Jesum :
Simon, ecce Satanas expetivit vos ut cribraret sicut Hodie in hac nocte priusquam gallus vocembis dede-
trilicum; ego autem rogavi pro le ne deftcial fides tua, rit, ler me negalurus es (Marc. xiv, 72). Alioquin si
et ttt, aliquundo conversus,confirmafralres luos (Luc. non Marcus aliquid expressius innueret, nuiiqnam
xxn, 31, 52, 53, 54). Cui Petrtts : Domine, inquii, ]} bis addidisset, quod caeteri absolule dixcrunt. Non
parnlus sum, el in curcerem et in mortein tecuin ire. enim in aliquo dissentire possunl, qui uno loquun-
El Dominus ad eum : Dico tibi, Petre, non canlabil ttir spirilu. Sed hoc intelligere opoitel, quod liina
hodie gallus, donec ler neges nosse me. Quis non vi- illa Pctri ncgatio, ame primtira galli canlum concepta
deat in tribus islis evangelislaruiii locis, quibtts ad est, quod tres illi iiUendiuU, non quando eam tolam
praesumendum Petrus Doniini commotus sit verbis. vocibus expleturus erat, sicut Marcus evidentius in-
Pulo qttod nemo qui non aliud illud dieat esse, et tendit, sed qtiando quae futnra erat per intervalla
,aliud illtid in bis omnibus locis unde origo sumpta tcmporis, tola simul toncepta essel, et proefinita in
est lalia praesumendi. Porro Marcus eodem in loco, animo, proc nimio limore et pavore morlis. Sicque
quo el Malthaeiis, isla dicit pene, eisdemque verbis. omnes verum et unum scniiunt, quia trina illa ne-
Sed reliqui dtto, quia longe aliter narranl, cogunt galio anle galli cantum tota concepta est in corde,
nos intelligere, trinam Domini de liac re propbe- el prce lerrore 1108 nimio deliberala, et ante se-
tiam fuisse, quia trina Petri praesumptio proecessit, ciuidiim galli canlum, voce peracla, sicut jam conce-
el itnpttlsio ad proesumendum ex trihus vcrhorum va- pla crat. Quoniam vis animi atqtie affectus rnenlis
riisque locis. Et ideo ut corrigcrelur doclor et ma- tolusineo jam confustis erat, ob magnitudinem moe-
gister loliiis Ecclcsia:, provide satis judicio Dei jnsto (C roiis et iristiiiae, ob formidinem tanli discriminis, et
permissnm esl, ut ter negaret Dominiim, qui terlio nihil in eo jam virium remanserat, quem totura an-
Domini firmissimis noltiit acquiescere diclis. Alias guslia ct terror pervaserat.
au.eni nescio, si laiitus talisque a Domino ire in ten- Tunc venit Jesus cum illis in villam Gethsemani et
talioiiem abundantius permilleretiir, quam ceeteri dixit discipulis suis : Sedete hic, donec vatlam illuc et
apostoli, nisi qnia nec Domini considerahat majesla- orem. Gelhsemani namque interpretattir vallis pin-
tem, nec suam fragilem lubricaniqtie vilani. Et idco guissima, vel pinguium, supra ctijus vallis verlicem
ttt argnatur audacia incautae promissionis, permit- lemplum Domini silum erat. De qita valle Isaias :
titur ire, juxta numerum 1107 SU8C sponsionis in Vw coronw superbiw ebriis Ephraim, qitierant in ver-
tenlalionem negationis. Ul quia ter illud inconside- tice vallis pinguissimw (Isa. xxvm, 1), significans
rate promiseral, ter etiam tiraide ctira juramento ne- sacerdotes et Scribas vino erroris ebrios, qtti ibi
garet. Unde instrnimur, nt nunquam sine consultu Domimtm comprebenderunt et occiderunt. Quam
virium aliquid stulle promittamtis supra habiludinem Lucas, non expresse nominato pracdio, villaiii vocal,
possiliilitalis nostroe. Debuerat eniin Pelrtis post- ctim ait : Egressus Jesus ibat secundum coiistietu-
qttam audivit a Domino se negalurum, potius de- dinem in montem Otivarum (Luc. xxn 39). Seculi
precari ne id permitieret pius Dominiis, quam de se *5 sunt nufem illtim et distipuliejus. El cum penenisset,
ita prcesumere. Neqtte enim ille idoneus ciun Do- inquit, ad locum, dixit illis : Orate ne inlrelis in lenta-
niiiio, vel pro Domino pritis mori, qucim Salvator lionem. Iste est ergo locus ctijtis nomen illi duo
pro omnibus morlem gustaret. Unde, quia ultra Gethsemani esse dixerunt, ubi nimirum illum fuisse
omnes de sc incaute praesttmpsit, ullra omiies, ter- intelligimus horttim, tratis lorrentem Cedron, quem
tio satis fragiliter negavit. Licet quidam defendere Joannes commemorat. Qtietn locum sciebat Judas,
/elint Petruin, quod tanlum voce, et non corde ne- quia Jesus in eum cum discipulis suis freqitenter
gaverit, potius simulate quam vere. Sed una est eo- introibat. Mira omnipotentis Dei dispositio, qui sic
rum assertio, quem produnt lacrymce tle corde pro- omiiiulispensat, sicque prtevidet, ut universa plena
latae, qui ad se reversus amarissiiue flevit, duin videt sintsacramenlis. Nec enim conveniebat ut Jesus eo
se graviter deliquisse. Pii defensores Peui, qui sic in loco tratlereltir, uhi cum discipulis pascba man-
etim defendere conantur, ut Dominum menlitum ducaveral, sed lalis eligitur locus per quem isle
fuisse probent. Sed coeccieorum defensio, non in- mundtis significetur, in quo Dominus traditus est.
telligit quam dispensaiive non solum Petrus, ve- Uude praefatus propltel.i : IV (1'iri decidenti qlona
903 S. PASCHASH-RADBERTIABBATISCORBEIENSIS 901
exsultalionis (Isa. xxvtn, 1). Cura locum exprime- A ut tres essent lestes, in quibus stare dicitur omnc
ret passionis, florenlem ait. Et in eo hortus esse di- verbum. Et sicut supra eliguntur ut tesles sint ejus
cilur, quia Ecclesia Dei tloridis consila odoramento- gloriae, ila et hoc loco ad veram comprobandam
rum virtutibiis in mundo esl, ad quam saepe Jesus humaiiitalem ejus, assumuntur in testimonium,
ingreditur, ut videat si floreanl mala punica.el areo- quodomnem in se, sine peccalo, 1110 nostroe
laedivinis rigentur fontibus, quae consitaesunt bene suscepil nalurae infirmitatem. Unde ait: Tunc cw-
a pigmentariis; de quibus David areolis juxla He- pit contristari et mmslus ..... Jnrn supra dixeram
braicum : Sicut areoloe, inquit, desiderant aqua- de passione ct propassione; qnod propassio sit in-
rum fontem, ila et anima mea Deum vivum. Sed firmilaspassionis,quoe antepassionemin aninio infir-
iste horltis deliciarum non prius florere ad fru- manlis cadit. Idcircoevangelisla signanter ail: Cmpit
ctum potuit, vel germinare, antequam Jesus tor- contristari etmmstusesse, ut oslenderelpropassionem
rentetn pertransierit Cedron. De quo torrente et infirmitalisineofuisseaccoepisse. Nonulpassioinani-
ipse in via bibit (Pxal. cix, 7). Sed priusquam mo illius dominarelur, sed ut ex propassione vertis
traderelur, conveniebat orare eum, et non alicubi homo, qui et paliehatur, monslrarctur. Aliud est
quam in monle Olivarum, ubi erat et hortus in vatie enim contristari et raoestum esse, el aliud incipere
situs; pro quo, et in quo oportuitorare, quia Chrisli B conlrislari. Quod si aliquis defendere volueril ex se
1109 Ecclesia vere domus orationis dicitur. Non pro morle sua, vel ob aliud, eum ex tolo nwslum
ergo sine causa a Domino eligitur locus orationis fuisse, audiat Aposlolum, quia per omnia lenla-
mundissimus ac remolus. Vull enim ex eo, ut oran- tus est secundum simililudincm, praeter quod in se
tis oratio sitmundior et magis acceptior, juxla quod peccatum nullum admisil, el compassus esl infirmi-
sciiplura est, Domusmea, domus orationis vocabitur latibus nostris; quia per omnia similitudinem car-
(Matth. xxi, 13). De quo loco etalibi diclura legi- nis peccali iiabuit. Unde factus est secundum na-
mus, Terra in qua slas, terra sancta esl. Unde quae- turam humanilalis, trislis ac moelus, et non secun-
rendiun pulo, si forte locus eligendus est quo reli- duraquod in eo eral thesaurus sapientiae, ac scien-
giosius ores? Utrumne eligendi sunt, sicut Do- tioe salulis; ideoquc ail quia catpil conlrislari, niul-
mimim fecisse cerninius, cuin quibus ores? Nam tis ex causis, et mmslus esse. Altendat, quoeso, ca-
Dominus longe jam supra oraturus pro filia Jairi, tholicus quisque animam Christi, el quae sinl iu ani-
omnes ejecil foras, tres laiittim elegit secum, raa Chrisli, ul iutelligal raedialotera Deum ethoini-
quos el supra in moriiera secum decrevit abdu- nem. Quoniam secundum humanilalem eam susce-
cere, ut tesles essent ejus iransfiguralionis. For- pil naluram, quae bominis est: secundura Deiiinau-
tassis ergo et propter hoc Ecclesiae Cbristi lalis C tem, ea est in ipso Cliristo natura, quoe Deus est.
esl constietudo ab aposlolis divinitus tradita, ut Cum autem de aninia Christi loquimur, de illo uli-
qui manifestis sunl criminibus deprehensi ejician- que loquiiiiur rationali spiritu, ad quein non sotura
tur ab oralione coramuni; quia non propler locitm Deus pergratiam venil, sed qtieui ipsa divinitas in
oratio differre videlur, quaiiivis opportunilas et re- unilate personae suscepit. Auima quippe illa cum
ligin seinper quoerenda sit, sed hoc sciendum, quia verbo unus est Chrislus, aniina illu cum verbo. unus
melius est solos nos orare, quam cum raalis consen- esl iMiigenilusDeus. Elquia unigenilus Deus aequalis
tien.lo ul mali sint, orare. Nec hoc ideo diciinus, estPairi,noiipolest loiumnon haberequaePalrissuut
ut temere de aliqtio debeat quis jtidicare, neque el nosse et velle. El quia hominis esl tilius, conslat
aiiis se praeponere. Sed neque de aposloiis ali- totum suscepisse quod hominis est a nalura. Elquia
quid siiiistrum suspicari convenil, sed conside- inealolus Spiriliissanciusmansit, cui nonmensuram
rare quod solus est qui novit cur eis dixerit, dedit Deus spiritum, omnes thesauri sapiciiliae et
nisi ad formam secreloe orntionis : Sedete hic scienlice in eo fnerunt, el ideo iion poluit infirmari,
donec vadam illuc et orem. Ineffabilis Dei dispen- licel in eo natura iufirmitalis cssel, nisi qtiauitim ct
satio, oraturus pro oinnibus, residerejubet aposto- in qnibuscjnque naltiraliler rebus, ipse voluit. Unde
los, et assumit tres lanlum secum. Nec lamen anle quia mcesltisel tristis fuil, scire oporlel, quia non
ccepilconlrislari, quam eos assumat, et relinquat pro se, sed muliis ex causis valde pro nobis doluit.
cseleros. Omnis crgo moeror cxinde ilti esse ccepit. Primum, quia posl Adae lapsum, transilu lali, no-
Unde non de se orla videtur haec trislilia, sed de i;lis bis ex boc sceeulo recedendum erat, ut mori necesse
quos sedere permisit, vel pro illis quos securn assuin- esset. Deus enim mortem non fecerat, nec lceattir
psit. Hinc forte nala omnis moeslitudo ejus crcditur, in perditione viventiiim. Et ideo jurc faslidivit in
nam quos secura ducit ipsi sunt qnibtis se, qualisi se suscipere quod 1111 ipse non fecit. Videbat
venturus est in regno suo, in monle positus ostendit, enim el chorum apostolorum, quos tanta enulrie-
Et assumplo Petro, inqtiit, el duobtis fitiis Zebe- rat diligenlia in subilo dispergendum; inter quos
dmi ecepilcontristari et mcestusesse. Hos ipsos assu- eliam et infelicissimi Judae causa erat doiendum.
mil quos supra et in montem et ad filiam Jairi. Cuir Quapropter non iramerilo qtiociilur, licet ista sit
autem eos lantum, ipse solus novit qui est cogni causa liistiiice, cur eo in tempore, et cum ad eum
toromnium secretorum. Quamvis aliquis dicat, qtti;t pervenerit locura ut oraret ad Patrem, in quo quam
deoassumpserit eosspeciali honore, sicutet supra , saepeconvenire solitus erat: quid est quod nunc
 <vriK rvrPASiTin 1N MATTH^UM. — LIB. XII. CAP. XXVI. 90.
tamtristiset meestus esse dicitur? Nisi forte ut A Quapropter ne timeas confileri, quod in sacramento
causam orationis noslroeexprimeret, quando eo in noslroe salulis est, et ne confundas, quod in pro-
lempore conlristari oportet, maxime duabus pro prietate uniuscujiisque naturae est. Quia ad hoc
causis : vel quia versamur in malis, vel qttia ad- venit Chrislus Jesus, Deus bomo factus, ut sciret
huc privamur bonis. Sed quia ipse imniolandus juxta prophetam in plaga positus, nostras ferre in-
•erat, pro salule tolius mundi, vidit astare reges, firmilales, nostrosque sustinere dolorcs. Et ideonon
et principes convenire adversus Dominum, ei ad- sunt audiendi qui magis stuporem vulnerum ejus.
versus Chrislum ejus (Psal. n, 2). Ea omnia forle proetlicant quam dolorem, et animi magis simu-
mala in momento vidit, secunduni bumanitatem, lationem quam mcerorem.
<juae semper coram eo sunt secundum divinita- Tunc ail illis : Trislis est anima mea usque ad mor-
tem, quae imminent generi humano, et mundus tem; suslinete hic, et vigilate mecum. Illis namque
per partes admillit. Forsitan ergo in arliculo mor- dicit, quos secuin ex omnibus assumpserat. Acsi di-
lis suae conspexit, ut tlixi, easdem assistenles in ceret: Nolo vos ulterius progredi: satis sit vobis vi-
unum aereas potestates contra sc, contraque genus disse et audisse me tristem pro vobis, qtiia ad hoc
liumanum : pro quibus omnibus, non sibi, sed pro vos usque huc venire perntisi, ut lesles sitis eorum
nobis geniuit, et oravit; non qualitercunque, sed B 1 quae auditis ex me, elin meipso conspicitis. Nam
prolixius in agonia, ita ut gutta sanguinis ab eo, prae quia cceperal contristari et moestus esse (verbct
sudore laboris, in terram deciderit, ut omnia nobis Matthoeisunl) quae ipsi tres oculis conspexerant: et
adversantia, pro nobis oblata, sua prece depellerel. quod de se ullra prolulit, tristis est attima meausquz
Tristabalur eliam et pro Judaeis, quos spccialilcr ad morlem, ipsi auribus ab eo audierant. Et idso
sibi elegeral in populum, et enutrierat quam dulci- non sine causa eos coitsque addttxerat quasi firmio-
ter; quoniam cernebat eos omnes in ejus concurrere res in agone certaminis, sed ut cum eo, licet a longe,
mortem. Nec igitur mirum, si pro bis tristis est, laborarent vigiliis et orationibus. Illis quidem supra
quem pro his supra flevisse Iegimus. Hoc quippe, juxta Matlhoeum, sedere lantum jubet, istis aulem
fralres, magnum est sacramenlum, quod flevil, quod vigilare et orare cum eo, ac si participes tanti dis-
tristis et mcestiisfuit, ac doluit. Unde non solura criminis. Jubet tamen et eos manere in suo gradu,
defendere, haecomnia pro nobis non egisse, non de- ut unusquisque in loco et sorte vocalionis suae
bemus, sicut quidam fecerunt, verum eliam confi- consistere discat, ne altiora se quoeral. Quoniam
teri et dicere, quod pro nobis doluit et contrislafus eorum et omnium gratia Iicet sit magna, semper
est, qui pro se non habuit quod doleret, nequc ullo, 1113 Christus omnihus est major, cujus singu-
ex quo contrisiarelur affectu, qui pro omnibus eliam C * laritas, quia Deus est, excellit universos. Unde se-
mori voluit. Cur ergo non confidenter Uistiliam quitttr : Et progressus pusillum procidit in faciem
ejus, seu moesliliam, et dolorem non praedico, qui suam, adorans et dicens. Ecce cur eduxerit eos,
lacrymas ejuset mortem lego? Nam quaravis lacry- oslendit, tit discant non de se incaute praesumere,
marum officiumin corporc sil, animi tamen eas in sed vigiliis etoraiionibus prius impelrare, ut videant
ministerio corporis fundere est; quia quasi quidam et intelligant ubi est, et quousque posse hominis
animi mceror eas foris exsudat. Idcirco ubi lacrymae sit, vel quomodo impetrare debeant. Videant qui-
proedicantur, dolor et moestitia, fuisse omnino, non dem cadenlera et adorantem in faciem suam, et
dico defendenda, verum etiara praedicanda est. audiant dicentem : Pater, si possibileest, transeat a
Ergo qui crucem et morterh praedicat, 1112 me calix iste. 0 coelesle magisterium, et medicina
slultum est ut dolorera et mcerores neget. Quia salulis! Ecce contra tantae audacice morbum quale
Chrislus non speciem incarnationis, vel imagi- antidolum, ul discant non de se magna sapere, sed
nis suscepit, sed veritatera, non ut pro se doleret, humana aeslimare, nec veloces esse adpromissa, sed
qoi nullam in se suscepit causam doloris, sed ut solliciti ad impetranda. Etideoforte prudentioribus,
pro me pateretur, mihique doleret et non sibi. vel fortioribus in fide isla ostendere voluit, ut nemo
Sicul et mihi mortuus est, et pro me, ut me de D mortalium ultra de se praesumerepossit. _Yi.it. est,
morte ad vitam repararet. Et ideo Deus totum sus- inquit, anima mea usquead mortem; quod monstra-
cepil hominem, ut in eo haecomnia perferret, quae batur in vullu quando coepitcontristari, lestalur in
in se pali non poterat; quia ex toto immortalis et voce ctiui ait : Tristis est anima mea usque ad
impassibilis erat. Et ideo non trislis sum, sed tristis morlem. Et si anima ejus irisliliam recepit, utique
esl anima mea. Ac per hoc, fidelis auditor, discerne et caro dolorem sensit, qtiia vere vulnera et plagas
singula, et intellige prudenler, ne in aliquo divina suscepit. Primum audiant Apollinaristoe,qui dicunl
confttndas sacramenla. Quia elsi unus est Chrislus, animamnon habuisse Jesum; deinde caeteri haeretici,
in eo plura sunt divina mysteria. Ecce regnans qui suspicantur irralionabilem sumpsisse animam,
moritur, et mortuus regnat. Ecce qui ante liihunal quomodopotuerit contristari. Quia quamvis et brtita
jndicis inique damnalur, in coelo Rex et gloriostis videantur mceslitiam recipere animalia, non sciunt
sedere credilur. Et qui palitur, in sacrnmento, tamen teinpus trislitice suae, et causam doloris. Hic
filius bominis, ipse est Filius Dei, qui in eo palilur, autem usque ad quod debeat coiUrislari, testatur,
el non in se, quia Deuset horao unus est Christus. et catisam mcesliliae suae multis declarat indiciis.
P-.TBOL. CXX. 29
8OT S. PASCHASII RADBERTl ABBATISCORREIENSIS «08
l*an enhn ait, tristis esl anima mea propter mor- A c dix islc, scd a me. Quoniam aliud esse videtur, si
tem, sed utque ad mortem. Unde quidara exiinius se transeat, ut ipse a molestiis transennlis calicis
doclor, si de morte erat, inquit, ista trislilia, qui excipiatur, el aliud ut a se transeat ne sil. Nonut
ad hoc venerat ut morlem palerelur, nec aliunde, ipse praelereatur ne illum bibat in quem devenit,
debtiil tuique causam ad earadera referre mortem, etiam in co erat, sed ut a se, ne in Judaeos cadat.
per quam erai passurus, et non, usque ad eam, di- Seu aliter, ut a me transeat ineos, id est qtiomodo
cercse Iristari. Qtioniam aliud est, inquit, usque ad a me bibitur, sicel ab his, cum omni 1115 spe
id, el alitid ob id itioesium esse; quia ubi propter veniaeel cum omni fiduciasatutis. Alioquin impos-
inortem trislilia est, illic ipsa mors causa trislitiae sibile erat non pali Christum. Nunquidergo pati no-
est : ubi vero usque ad mortem est, ibi raors iebat, qui paulo superius sanguinein corporis sui
non jam cansa, sed linis cst. Quia quod in fine est, fundendum in remissionempeccatorum, consecrarat?
causam morlis non facit. Non est crgo elaborandum Quod si aliquis ultra conlentiosus esse voluerit, quod
forte qtiod non dolueril, quod non fucrit tristis, seu Oraverit, ne morlem guslaret, quamvis proescila fue-
moesttts, vel coetera hujusmodi, sed quia non pro- ril ab ipso et pronunliala, scial quod necnos itl mul-
pter morlem. Ad boc quippc venerat, suaqtte sponle liiiu negamus. Quianec mirum si quasi homo morlem
suscipere eam paralus erat, ad quam suos exhorta- B recusal, qni qnasi Deus sententiam suam et volun-
batur obviam ii",et ipse iiUrepidus ibat; sicutenira tatera unam simul cum Patreservat. Nain propriitni
alinemultaecausae de qtiibus jam dixi, pro quibus est semper hominis, nolle pati aliquid doloris. Et
vere 1114 fristis et moesluseral. Nec tamen ab- ideo forte ail : Tristis est animamea usque ad mor-
horrel a vero, quia liomo eral, et omnia noslri tem, quoniam mors iili ullra non dominabiiur (Rom.
corporis inlirraa susceperal, si eliam limorem mor- vi, 9). Etsi supra dixcrim usque ad terminum, an-
tis in se admiseril; non ut limor vinceret, sed ul tequam mors inciperet, potest tamen inlelligi etiam,
ipse forliludine virtutis suae raortis limorem peri- usque ad lerminum linilae mortis, in quo finis fuit
iuerel, quoniam acuteus mortis in eo non erat. El ejus trisliliae et doloris, et hoc sil dicere, Usque ad
ideo sohistnf.r mortuos liber (Psal. LXXXVH,6), el morlem, idesl usque ad finitaemortis flnem. Sic iiaqtte
usque ad mortein tristis; quia mors ejus destrtictic consuelud» loquendi est quamsaepe, cum dicimue,
moilis erat, et reslitutio vitae. Alias autem, qui <li- usque ad tenninuni loci; vel quaudo dicimus, usque
cunt quod nntla tristilia mortis nisi ex metu venit, ad tertiam, vcl sexlam, qnando volumus inlelligi,
dicant quod volunt; nos autem diciraus, quia etsi usque ad plenam illam, vel illam horam. Ex qua
oranes inUrmilalis noslrce affecliones in se habuit, quippe loculione solvitur et illud quod Apostolus
liulia earura fuil ut pati possel, nisi qua voltiit, ei Cait,quia regnavit mors ab Adam tisque ad Moysen,
in quantum voluil, el iri se admisit. Et progressui eliamineos quinon peccaverunt(Rom. v, 14). Non
pusillum, cecidit non reirorsum, sed infaciem suain quod soluium fuerit regnum mertis, qttod est peo-
quod sancluruni est, orans et dicens : Paler mi, s catum, per Moysen, autper legem, sedquia Moyses,
possibiie ett, transeat.calix iste a me. Quantuin ergc vel iex, fttit usque ad Cbiistum. Et hoc est dicere
progressus sit Lucas insinuat, et dicil, quantum ja- usqtie ad Moysen, quod est, donec Moyseslegftur ct
clus esl lapidis (Luc. xxu, .1). Nolehat enim beni- finitur : sic et in morlem Cltristi, quia omnis gemi-
gnissimus Salvator iongefieri ab eis, sed ut discerent, lus el mceror omnium aboletur, et omnis corfuplio
iji conspeclu eorum constitulus, ornrc. Nec igiim sanatiir, non inconvenienter tristem se esse leslaiur
mirum, si ruit in faciem suam; hiiiniiiler orans, pro omnibus, usqne ad mortem, donec per moriem
qui factus est DeoPalri obediens usque ad morlem ejus oinuis inors el mceror soivatur. Quapropter sic-
(Philip. II, 6), el diseerejubet qnod mitis est, ethu- tit duas operationes in Christo seraper cousiderare
milts corde (Mallh. xi, _9). Quid autem orans dical debemus, per qttas operatur unus idemqiie Christus
in aperlo est :Mi pater, ti possibile est, tratiseat ca- «|ttaedivina sunl, in humauitate sua, elquae huinana
lixisle a me. Blandientis quidem affeclu, et depre- nibilominus in divinilale. Agitenim utraque forma,
canlis postulat, utsi possibileest transealabeo,non V cum allerius comraunione quod proprium esl sibi :
taiituni calix, sed calix isle. El hoc non secuiidum sic ef duasvolunlales in eo non abnegare, quas, sic-
siihslanliam divinam et impassibiiem, sed secundum ut ubique sitnul in Chrislo, sic ulrasque hoc loco
naliiram humanitatis iufirinara et passibilem. Postu- inlelligimus. Vultenimel orat, quod bumanilatisest,
lal aulem non limore paliendi, neque, non ul palia- cum ail : Pater rai, transfer a me calfcem istum, si
tttr, qui idco venerat, el de se futuruin quam saepe fieri potest. Deinde, quia non polest, revertitur in
ipsc suis piaedisorat. Sciebatenim proculdubio, qtioc voluniaie sua, quam habel cum Patre, quoriim sem-
aliler evetiine uton polerat, sed misericordia prioris per una est, et indivisa voluntas, et ait 1110
populi, ne ab illis biberel caiicem passionis, ante quoil divinitalis est, fiat volutilas tua. Non quod atia
saeculi conslttutioneni, sibi praesciium et prae lesti- fuerit ejus volunlas unqtiain, et alia Patris, setl quia
naluin. Unde ct signauter ait, Calix iste. Non quod botno erat, hutnanitatis oravit affectu, et quia Deus
calicem mortis refugial, sed islum, qui a Judceisei erat, in idipsum reditvoluntas ejus quo semper fuit.
Inieadebalur, ne per eos, qui nuUam excusaiionem Et hoc magnum sacramenlum in Christo ad infof-
habilurj sunt, fieret, Neqne etiiin dixit: Transeat mc mandos disciputoriimanimos, ttt si aliquandoquisque
M9 EXPOSITIO IN MATTH_£IJM.— LIB. XII, CAP. XXVI. 91«
Toluerit quod home, non ut sua voluntas fiat, sed A _| est, vel sanclorum omnium; quortim elsi semper
Dei, orandum est semper. spiritiis fervens, et promptus est, quia concupiscil et
Poslquam revertus ad discipulos invenil eos dor- Iticialur contra vilia carnis, caro tamen semper in-
mientes, el dixit Pero : Sic non potuisli una hora lirma esl, qiiamvis tola videalur a spiritu edomita,
vigiUre mccum? Ista vox increpanlis vel coargtien- vel possessa. Tamen utvera silseiilenliaSalvaloris,
lis. El ideo soliPetro dicitur, curvel una hora sccuiu sanctorum virlus in infirmilale perficilur. Unde unus
non potuerit vigilare, quia prae coelcris non se scan- eoruin, Cnm inftrmor, inquit, lunc polens sum (II
daiizaturum fuerat glorialtis , el repromiserat se, Cor. xn, 9, 10). Et ideo quia sic sanctorum virlus
contra Domini vocem, non negnlurum. Non enim perficitur, dicit: Vigilateet orale, quia etsi spirittts
praeceperateis vigilare a soiuno corporis, ctijiis lem- vester promptus est pro me mnlta pati etstistinere,
pus non erat iniminente discrimine passionis, sed caro tninen infirma est: iuteudite idcirco precibus
a somnoi-fideliialis elsopore mentis. Forte qui jum el opere, ne intrelis iu tentationem, id est ne infir-
operabatur in animo Pelri, et ideo proe liislitioc ma- mitas camis vos \incat, quia deprimit lerrena ha-
gnitudine somnum vincere non poteral iufidelitalis. bitalio spiriium mutia cogitantem(Sap. ix, 15).
Nec adeo igitur defendimtis, ut non premeretur so- Iterum secnndo abiil el oravit dicens : Patermi, si
pore corporis, qui jara a fide elongabatur moerore "' non polesl hic calix transire nisi bibam illum, fiat _o-
mentis. Quibus dicitur : Vigilate et oraie, ut non lunias lua. Patrem autem vocal suum non sccundum
intretis in lentationem. Considerate, queeso, Clitisti adoptionem, scd secundum proprietatcm naturae in
mysieria. Quandiu cum illis adfuil Jesus, ntillo gra- qua natus est de Patre. Et rcpetit cumdem sermo-
vanlur soinno discipuli. Progrediente ergo pusillum nem, sciens quod non possel transire. Tamen isla
eo ab eis, nec una bora potuerunt vigilare, illo abs- possibililas Patris et Filii non de impolentia venit,
ente; propter quod semper orandum, ut maneat quia subest eis onine posse, unaquc illis potestas est,
nobiscum, quemadmodum ipse est pollicitus. Duo sicut et itna voluntas. lilcirco magis, quia misericors
quidemjubet, vigilare, et ocare; quia nec oralio va- csl ct jtislus Palcr omnipotcns Deus, impossibililas
let sine vigilia mentis, nec mens recle vigilare pe- ista de justitia venit et bonilale Dei. Quia sic est
test sine iustantia precis. Vigilat ergo qui sollicile omnipotens utet juslus sic, ac bonus ct raisericors.
bona operajugiler ait, el inlente meditalur, ne un- Et ideo qtianliim ad ulramque naluram cxspcctat,
quam peccali caligine opprimalur. Quia qui sic vi- impossibile eral, nc nos bonilate sua, suaquc justi-
gilal, Uliusexaudiutur oratio. ldcirco ttt exaudiaris lia et misericordia salvaret 1118 1'ios crearat.
vigilandum esl prius ; deinde ut vigitare bene pos- Pelit aulem ut transcat signanter calix iste ab eo.
sis, sen.per orandtiin. Quia neulrum horum sine al- *" Et si non sicut vtill ipse, rogal voltintas fiat Patris,
tero valet. Et quid orare debeas ipse salutis auctor ul cunt biheril etiiii, id esl cum gustaverit murlem,
docet. Quoniam vita humanitatis tentatio est super trnnseat ab eo el ab universis pro quihus biberit
terram, jubet orare ne inlremus in lentationem. eum. Quia si iion biberel cum, ab ipso quittem lians-
Neque enim dicit, Orale nc tenlemini, sed ne intre-• issel, quia non langeret eum, sed ab hominibus non
tit in tentationem, id est ne lenlalio vos vincat, sed1 transiret, sed manerct quoeregnabal in eis mors ab
ut victores eaiu -superare possitis. Ipsi cnim ten- Atlam usque ad Moysen, id esl usqtie ad fincm legis.
tandi erant fortiler, ct ideo praemonet ut victoresi quam Christus non venit solvcrc, sed adimplere,
esse decerleat. Unde Apostolus : Omne gattdiumi donec omnes secuin pertraherct et consumraarel in
exiitimate, fralres mei, inquit, cum invariis lentaliom- mortem. Hunc ergo calicem passionis et mortis vo-
hus incideritis (Juc.i, 12), quouiainlenlatio lucrum lebat se transire et a suis; sic forle ut non guslaret
1117 habet g<uulii.Spirilus quidem promptus ett,, poculum laiits. ^mariludinis, si tamcn possibile essel
caro autem infirma. Mulliquod de se Satvalor hoc: quod omnino non erat, quia justum non erat. Et
dixerit, volunt asiruere qu.d utique non videluc ideo ut omnis in eo juslifia complcatur, fiat volunlas
consequens, sed ad eos toltts liic sermo esl, qtiibus> Palris. Quoniam eo sota possibilia sunl quae justa
loquebalur. Alioqtiin qnoinodo nunc Spirilus Cbri- sunt, quoniam ipse solus boiius et jusliis ac polens.
sii velaniina pronipta esse diciliir, qtt:vpaulo supe- El venil iierum, el invenit eos dormientes, erant enint
rius tristis usque ad mortem proclamatur? Sedl ocuti eorum gravuli. Nccdumenim gravamen ab ocu-
forte adbuc in liis langitur Petrtis, quasi dicatur ei,, lis eorum eral ablalum, quo preinebanlur, caecilate
o Pet-re,quitl est quod spiritus luus tam promptuss cordis. Necdum eral spirilus sanctus daltis, quia Je-
fttil ad -promiitenduiti mori pro me, el nunc caro> sus necdum glorificatus. Et ideo jam vicina nega-
tua lam infirma prohatur ut nec una bora polueriss tione pracgravali, vigilare non poterant, nimia mce-
vigilare? Quod si de omnium spirilu vel carne Sal-- slitia cordis oppressi. Unde non eos repiehendit, ut
-vator ista loquilur, considerandum si congruat, <an i prius; sed vadens ilerumiertia vice «ral. Nain prt-
solummodo dc «piriiu sanclorum. Quia licet oinniumi mum reversus eos objurgat, .seoundo, quando niagts
caro infirma sit, nescio si spirilus omnium promptus5 increpandi videbantur, sUel,jiec eos amovel a scm-
esse possit; qaia infideiium semper spiritus segtfis s JVO: tertio, jam quiesceue jubcl. JKon (Wiioabsqup
est ad bonum, eliani et eorum qui tepidi prohaniur. rjtione fecisse, qui se viani esse te_lalur, quoniam
Et ideo forte de Spiritu apostolorura accipiendural omnia ejus opera, aut mysleria sunt rerum proefigtt-
 9il S. PASCHASIIRADBEBTIABBATISCORBEIENSIS 912'
ralarum, aut exempta virtutum. Quod si omnia qtiae-.A Surgile, eamus : ecce appropinquavitqui me tradet,
cunque gessit, mullo magis haec,in quibus triumpbus Nam videtur Matthaeus sibi esse conlrarius; certe
glorice Deo Patri precibus commendatur. Nemo qui aut ipse Salvator sibi contraria 1120 jubere,quasi
ambigat quod omnia infirma noslri corporis lunc aliquid prius improvise sit locutus, nesciens Judam
in se exibuit; nemoqni ignorel quod cruci universa cum turbis appropinquasse, et ideo dixisse: Dormite
delicla noslra pro qtiibus infirmabaluret doluit, af- jam et requiescile. Sed cum subito comperissel eos
fixit; insuper ct quomodo nobis sit et in quibus de- jam in proximo esse, ac si subito permotus, iramutat
certandum oslcndit. Quod adversusaereas poteslales, sententiam, et dicit continuo : Surgite, eamus. Sed
et legiones, bello passionis congressurus, prius ora- absit a cordibus fidelium, ut ullus hoc de Christo
tione devicit, ut omnia nobis adversantia in illo uno sentire velit, quasi aliquid ignoraverit quod fiebat,
moriantur;undeabiitsolus etorat, quoniamsoluspro qui ubique semper est lotus. Nequaquam igitur hoc
omnibtis passurus erat. Orat ergo semelet secundoat- catholica recipit fides. Idcirco quidam, velut qnadam
que tertiorion absque mysterio.Primum ntdiscamus, commoti sententiarum repugnantia, conati sunt, quod
nunquam cessare ab oralione raaxime, in die cerlami- prius dictum est, dormile jam et reqttiescite,ita pro-
nis,elin tempore tribulationis. Forte quiaPetrus ler nuntiare, tanquam exprobrantis sit vox et objur-
negaiurus erat, non hominem 1119 tantnm, ut qui-1B ganlis, magis quam impeirantis. Deinde ut absolute
dam dicunt, sed Deumetiniegrum Cbristum. Quinimo accipialur vox ista sive ulla contrarietate impetran-
ter rogal in oralione Domintim, qtiia tribus diebus tis, Surgite, eamus. Quod si hoc necesse essel, me-
futurus erat in corde lerrae, pro salute tolius mundi, lius tamen sic accipere oporleret, quam aul in Evan-
nt prius exaudirelur quam ad inferna descenderet. gelistam, aut in Salvatorem ullam inferre reprehen-
Hinc forte, et Paulus ter Dominum rogat, donec sionem. Nuiic aulem quia Marcus Evangetista, cum
responsum csl, quod virlus infirmilate perficitur dixissel: Dormilejam et requiescite,subjecit, suffieit,
(II Cor. xn, 9). Patet igitur sensus, quod non sine deiude intulit, venit hora, et caetera quae sequunlur.
magni myslerii causa sub boc nuraero Dominusora- Ubi dalur inlelligi, quod poslquam dixit : Dormite
verit, qui aut continuare preces suas polerat, aut in jam et requiescite, aliquanlulum siluisse Dominum,
semet impelrare; sed tertio orat ut nos doceat. Nos ut hoc fieret quod praemiserat, et tunc post paululum
autem pro tribus oramus, ut depraeterilis et prae- dixisse: Ecce appropinquavithora. Et ideo cum dicat
senlibus eripiat malis, eliam et de futuris. El non nisi post illa prioris dicli verba, sufficit,ul intelligere de-
ad sanclam Trinilatem, qui Deus est unus, recte beraus quod sic dictum est, quasi diceret, suflicit
oramus, qui ac si lertio ::ad-nos>reverlimur,quia in quod usque nunc dormilis vel requievistis. Quod si
carne et anima, ac spiritu, .vivimus el sumus. In C ( inMatthaeoliaecparticula posita esset, nulla viderelur
quibus quolies cum gravamur,' semper revertendum ambjguilas, quam ipsa brevitas diclorum gerieravit.
est ad Deum, ut quandoque per Deum et in Deo re- Ecce venit hora, snrgite, eamus. Postquam ergo ter-
qtiiescamus. Sed et Dominusin lioc trino visilalionis lio oravit, ul sicut in ore duorum vel trium testium
suaesacramento Iririam praemonslral gestorum prae- stat omne verbum (Matlh. xvin, 16); ila et in his
figurationeriiv Qnid ergo lertio eos revisere veilel, tribus supplicationibus omnis oratio nostra commen-
nisi aliquod magrium ih eo praefiguraret?Nam pri- dalur, quia in his precibus omnia donata sunt ei pro
mum, ut dixi, ad eos reversus, oljurgatet increpat; nobis, quaepoposcit. Et ideo jam securus de passione
secnndo tacet; lertio vero, dormile, inquit, et re- sua, pergil obviam persecutoribus suis inlrepidus.
quiescite. Fulurorum ergo habilus in eo praemonstra- Vadit enim ultroneus ad immolandum, et non invi-
tur, quales ipsi fultiri erant. Nam mox post resurre- tus. El ideo ait : Surgite, eamus. Ipsaest namque
clionem, dispersos eos, ac fugatos, diffidentesquo- hora, de qua supra jam dixi, a saeculo nota Deo, in
que el trepidos, reprebefldit et objnrgat; secundo, Spiritu sanclo quam sacpe pronunliata. Isla est hora
misso Spiritu sancto, adbuc gravatos invenit somno quae nondum erat, quando matri loquebalur : Non-
legis, cttjtis caligiue ocnli eorum gravabanlur, ne dum venil hora mea (Joan. rr, 4). Et nunc, ut eam
liberlatem gratiae et clarilaleni Evangelii videre pos- "* recognoscas dicil: Ecce venit hora, surgite, eamut,
senl. Nec lamen dure eos increpat visitatione sua, ne imparatos nos inveniant. Quaenirairum vox non
donec ipsi expergiscanlur, ne longe diu legis amore timoris est, quae tam ullronea discipulis aUoquilur
delenli quasi lidei somno pressi laeiargumpatiantur. ut snrgant, ac si fortissimi bellatores. Videbat enim
Terlio verojam impetralis omiiibus a Patre, in Iuce 1121in spiritu (ubi vel ubi), Judam proditionis suae
clarilatis suaesecuros eos requiescere jubel, el hor- insaniam meditanlem, videbat eum appropinquare;
uuur eos somno pacis dormire, ne ulterius jam ul- non fide, non charitatis amore, qui seelongaverat a
1tiiii patiantur infidelitatis discrimen. Quia impelra- salute, peccalis exigentibus suis. Appropinquavit au-
tura esl precibus Salvaloris, ne a fide ullus eorum lem ut traderel quein jam vendiderat. Fecit itaque
deficere posset, unde ait: Judas quod omnes faciunt transgressores, qui prius
Dormite jam et requiescite, ecce appropinquavit produnt Jesum, postea tradunt, quia peceatum
hora, el filius hoministradetur in manus peccatorum. cum contummatum fuerit, generat mortem (Jacob.
Sed ex hoc difficilisoritur quaeslio, quia cum dixis- i, 15). *
-set: Dormite jam et requiescite, continuo adjecil: Adhuc eo loquente, ecce Judas unus ex duodecim
 «5 EXPOSITIOIN MATTH/EUM.— LIB. XII, CAP. XXVI. 9H
yenit, et cum eo turba mutta cum gladiis el fuslibus, A A.in monte transfigtiratns legitur. Quam sane formam
_ac reliqua. Quaerit forte aliquis cur lam multam sic vicissim temperabat ut unicuique appareret, se-
miserint lurbam cumgladiis et fustibus, el univer- cundum quod fuerat dignus, et ipse expedire pro-
sam coborlemmilitura comprehendere Jesum, hoini- babal. Alias atitem, quid fuit, quod Joannes ait
nem simplicissimura atque inermem, qtti nullis bu- (cap. xvin, 4), cum dixisset, Quem quwriiis? et
naanis futciebatur praesidiis. Non potest fieri ut lan- illi respondissent, Jesum Nazarenum (quid putas
tam sine causa conduxerint plebem. Forte propter qualis quantaque virtus ex eo emicuit) qui cum
roulliludinemquijamcrediderant in eum ex populo, dixisset, ego sum, omnes abierunt et ceciderunt re-
limenies ne magna muliiludo credentium eum de trorstim. Quidergo? Islc lerror in voce fuit? an in
manibus eorura praeriperet. Sed ego alteram existi- -vultti? an in utroque? Tamen qnid fuerit, et ubicun-
mo causam multiludinis contra Jestimvenisse. Forte, que, in voce an in vullu, seti qnalitercunque ftierit,
quia putabant quidara eorum in Beelzebub ejicere manifeslum est quia divina virlus in eo ftiil; sicut
dwmonia(Luc. xi, 15), quasi ex quibusdam maleficiis et in lemplo quando onines ejccit. Decebat tamcn,
iffugere posse, ut possenl eum violenlcr tenere; ul osculo traderetur, qui suos diligerc jubet iniini-
nonnitlli vero eorum audierant quod aliquando, cum cos, ila ut proditori stio, in ipso tradilionis suacarti-
jain proecipilandusesset de supercilio montis, et fu- B I culo, pacis osculum non uegnrct. Quo profeclo
.gerat manus tenenliura se, pnlabant non fuga sim- exemplo docentur cvidenlius inimicos diligere, pa-
plici, manus tenentium se evasisse, sed lalia quaedam cisque oscula non negare, neqiic ficte tales d.ligere.
extra naluram htimanam potuisse. Mulla quidem Non enim quantum ex ipso fttit, aut ficte eum ami-
opinio de co erat in populo. Unde el Marcus ait cum vocat, aut in dolo ei, vcl simulatione oseulum
dixisse Judam : Quemcunque osculaltis fuero, ipse porrigit. Unde et juxta Lucam ait : Juda, osculo
est, tenele eum (Marc. xiv, .-), et diligenler abdu- filium hominis iradis (Luc. xxi, .)? Multa siquidem
cile. Maligneqnidem et insidiose, cum multa ca- interrogatione et affeclu pii amoris in eo exaggerat,
liimuia hoc videlur dixisse, lanquam si diceret: Nisi culpando vel increpando. Mulla doloris et amoris in
diligenter comprehendentes ac tenentes abdtixeritis eo proponit, tinde eisi inlerrogalive cum omni gra-
eum, et custodieritis, ipse cum voluerit, quibuslibet vitate legendiiin 1123 esl,ac si plangentisaffectu;
artibus, qualibet virtute, effugiet a vobis. Ilis igitur niaxinie quia filiunihominis se vocat; ac si dicerel,
et hujusmodi calumniis, secundum persuasionem Cum essem Filius Dci, proplcr le factus sum iilius
Judae,quasi non in sua divinilate.et paterni nominis bominis. 0 pie, o iiifelicissinie! quid est, quod Sal-
consorlio, ista ageret, vel alia quamplura quae fece- valorem tuutn, quod Rcdeinpiorem,quod Magislrum
jrat. Vel armantur multitudine mililum, armantur C ' et Dominumtam vilissimetiadis? Hoc quippe tradis
gladiis et fuslibus, armantur doloet fraude in osculo, quod propler te suscepi; et non qualitercunque, sed
ne ullo paclo virlutis possit evadere. Unde seqtiitur : osculo me tradis, qtiod est signum anioris, et indi-
Qui autem tradidit eis signum dicens: Quemcunque cium veroe dilectionis. Pignus offers veroe pacis, sed
osculalus fuero ipse est, tenete eum. 0 fratis, o insi- vulnus infigis et venenum serpentis. Hcec omnia, ut
diae, o doli calliditas! qui per-singulas civilates, et dixi, et alia quam plura, per interrogationem pro-
vicos, et synagogas praedicaverat 1122 Jain diu, ntiiilianda sunl, quasi amanlis et dolentis affeclu.
ita ut fama ejus exiret in omnem regionem, virtu- Quoniam ita dictum videtur, ut et correplio sonet
tesque mullas in populo fecerat, in lemplo quoque in voce, et affectus amoris ac moeroris intelligatur
quam saepecoram omnibus docuerat, unde et in in meme. Nam et supra unus ex duodecim fuisse
Judceababilantibus secundum faciem pene omnibus comntemoratur, ut amplius inculcel citlpam prodi-
manifestus erat, quid est quod tam diligenterdat eis, loris, et prophetia in eo completa diligentius decla-
signum? Et non quodcunque signum, sed signum, retur quoe dicit ex persona Domini: Homo pacis
pacis, signum concordiacet charilatis, quibus ipse, tnem, qui edebatpanes meos, ampliavit udversumme
quia notus erat, qui venerant, si ncsigno forle pole- supplantalionem(Psal. XL,10).
rant comprehendere eum. Nam quia manifesluserat. D Qui confeslimaccedensad Jesum dixit: Ave,Rabbi,
eis, oslendil ipse dicens: Quasi ad latronem exisiis, et osculalus est eum. Proh dolor! adhuc sc lupus
eumgladiis et fustibus comprehendereme, cum quo- celare vult,etideo eum primum salutat, quasi pudi-
lidie in templo vobiscum sedebam, docens, el non, citia presstis. Nec tamen eum Dominumvocal, sicut
tenuislis me. Similiter et Joannes refert dixisse :; nec in coena; qui non eum sinceriter secutus fuerat,
Ego palam loculus sum huic mundo, ego semperr quem nec Deum credebat, nec alium eum exislima-
docui in synagogael in templo,ubi Judmi convenerant ! bat quam unum ex Serihis et Pbarisoeis. Unde
(Joan. xvni, 20). El ideo quia tam manifeslus eratt etiam, quod neqttius est, magicis artibus pulabat
omnibus,non abs re arbiiror faclumquod oculi signoi eum agere,etideo lam ficte in omnibus, atque callide
traditur. Undevera videlur illa tradilio, de qtia sitpra[ illum ac si vilissimum perlraclabat mancipium.
jain meminime dixisse, quia eral in facic Jesu non- Cui Dominus : Amice, ad quid venisli? Amicum eum
nunquam quaedamdiviniialis ejus conspersio, ita utt vocat, forte per anliphrasin, quasi amictim nornine
duocformaein eo vicissimapparerent, tina seciindiimi el non amicum per operalionem. Verum quantum
quaui omiies eum videbant, altera seciindiini quarai ex seipso, ei aroicus erat Christus, quem diligebat
915 S. PASCHASII RADBERTIABBATISCORBEIENSIS M0
etiam inimicorura. Quomodo ergo non recte vocatur .\ etiam altiora, simul omnes collati, eommendant.
amicus.saltem ex antiquo nomineel consensu.dum Denique quod Lucas ait : Vidtntet qui eirea ip-
dicatur in psaimo : Tu vero unanimis dux meut et tum H25 eranl quod futurum erat, dixerunt _t;
notus meut, qui timul mecumdulces capiebat cibos, in Domine, tipercutimus in gladio? (Luc. xxn,49, 51.)
domoDeiambulavimuscumconsensu(Psal. LIV.14,15). Mnjorein nobis qtiocsti-nemgenerat, maxime quod
Ergounanimitas et consensus iinus fuit, non immeri- aiidierant respondisse Dominum, Sinite utque hut.
to, etsi ex priori vocabutoamicusappellalur; nonficie Ubi proesens Erangelium narrat dixisse Dominrtm
quidem, sed ex veritale antiqui nominis. Non enim Pelro : Convene gladinm tttum in locum suum, ete.
simulare nos docet, sed simplicilatera sttam nobis Sic quippe Lucas de inierrogalione discipnlorum, et
insinuat, ne forle prodiiorem suum refugere vidcre- Domini responsione, qua ait : Sinite usque hue,
tur, qui nobis eliam inimicos diligere jubel. Unde narrat quasi posl illam percussionem ita dictum fue-
si vulnera Pclri, a quibus Domino increpalur consi- rit, et placuerit Doinino usque huc, hoc factum tan-
deras, et osculuin Judae, probabis quia raeliora sunt tum IIOamplius fierel. Sed jnxla huuc lociim quem
vulnera H24 ditigeniis, quam oscutn odienlis. traciamus, sic diclum cst a Domino, ut inlelligamus
Non enim ttniiin erat osculum Jttdae,et osculum ejus ei potius lotiim displicuisse qtiod Pelms suo usns est
quoedicil in Canlicis : Osculetur me osculoorit sui Ig gladio. Et mira Dei disposilio. Si noiebal eos gladio
(Cunt. i, 1). Nec lamen bciiignissimus Dominus pro- ferire, cur proeceperat ut venderet quisque eorum
ditorem suum a se rcpellit, cui amoris oflicitimnon tunicara suam, et emeret giadium, seu caetera qtiae
negavit, et increpanlis voce dicit: Amice, ad quid de gladio ubi vel ubi dicunlur? Qtioeomnia nobis
venisti? Ac si dicerel: Ad quod venisli, cur aliud pariunt quaesliones; et sine dubio majora inleliigen-
agere te oslendis? Osculum quidem porrigis, sed tibus generanl sacramenta.Illtid autem, juxtaLucam,
signum est iraditionis. Rem aliam agisciiranie oscu- quod itilcrrogant, Domine, si percutimns in gladio?
laris, et sanguincin innocentem persecutoribus tra- Prius omnino intclligcndum est, quam Petrtis gla-
dis. Unde fac atl quod vcnisli,el perfice cotpta, ne dium eximeret, et idco Dominum sic respondisse,
inimoreris circa oscula, qtioniam osculum tuiim non Sinile usque kuc, nianifestum est. Ac si diceret: Non
signum cst pacis, neqite amicitiaevtrttis : idcirco fac vos moveat quod futurum est, sed permittiie usque
ad quod venisti, quia nou habes paccm meciim, ad me accedere, ut me comprehendant, ul impleanlur
quam non amasli. Hoc quippe nomine quam socpein quae de me scripta sunt, etc. Sed inter moras ver-
Scripluris legim.usreprohos increpalos, ut esl illud : borum interrogantuim, dttm colloquuntur ad Domi-
Amice, quomodo huc inirasti, non habens veslem num, et illius dulcissimaeresponsionis verba, Petrus
nuplialem (Malth. xx, 15) ? el illud : Amice, non (_ inore suo ex fcrvore fidei et chariiatis, quam senf-
facio tibi injuriam (Matth. xxn, i_); quoe omnia per habebat in Dominum, ex aviditate defensionto
magis increpanlis sunt quam approbanlis. Tunc pii magislri, et majori pro Domino eommotione, aC
accedenles,manus injecerunt inJesum; quia limebant si homo, quia necdiim ad plenum sciebal sacramenta
ne forte de manibus eorum laberelur. Lieel juxta Dci, impulsus ad vindictam, p.rum altendil qufd
Joaiineiii verbo perculsi, in terram retrorsum ceci- caeteri dicerent, vel quid agerenl, eliam vel quid De-
dissent; tamen quia ad hoc veuerant, ipso permit- iniuus responderet. Inter has igitur moras dictoruM,
tente, tenucrunt eum, et vinctum perduxerunt ad percussit servutn principis sacerdotum. Sed ab Evan-
domum principis sacerdoluin. Inlerim vero : gelistis non potuerunt simul dici, quae simul in onfc
Ecce unus ex his qui erant cum Jesu, extendens lempore facta seu dicta sunt. Probal antem hoc rfa
manum exemil gladium suum, et percutiens servum esse, juxla Lucam, responsio'Salvatoris, qua non
principis sacerdolum,ampulavit auricutam ejus. Saepe facto Petri, sed inlerrogationi discipulorum respori-
moneo, et monere oportet leclorem sancli Evangeli, ut disse probatur. Necdum itaque Petrus palieittiant
ex coltatione evangelislarum discat differentiasdicto- evangeljparo sibi a Domino traditarn retinebat, rr_e
rum. Quoniam nemo est qui ad liquidutn unura paccm quam eis dederat, sed secundum tegis iristl-
eorum, utoporlet, inlelligere queat, nisi omnes co ]0 tulionem adliuc ulcisci se de inimicis cogitabm, nSfc
persequatur spirilti.qtio ipsi inter se aut varianlur; ad quod Dominus gladios emere monuerat, profeeth
aut alius eorum aliquid plus, alius vero aliquid minus didiceral. 1126 ^"' non ideo jusseral ut ferirentj
dixeriljaut certe alio in loco, quoe dicta vel gesta sed ne imparali invenirenlur forte, vel qnia de alle
sunt, qualilercunque prout oporluit, inlerscruit. In diccbat. Uude cum dixfesenl : Domine, duo sunt gltt^
quo opere etsi magnus est labor, utiqtie proficuus dii hic, dixit: Satis esl; qnia discipulis Christi m$
est fructus, el locuples inlelligenlia, ut puta hoc plus sunt necessarii quam duo, nec minus haber-
loco, quis sit iste unus ex his qui erant cum Jesu, congruit, nnum in verbo, quo feriatur quisque __
qni extendit mannm, ct exemit gladium suum ; uti- vivificelur; alterum, quo ulciscalur omnesceluset
que seciindum Joanncm Peirus fuisse narralur, et inobcdientia, et si non se correxerit, qui ejitsniotti
quem pcrcnsserit idem Malchus vocalur. Attri- est, praecidatur, et resecelur a corpore. Ergo netS
culam vero quam abscidit, seciindtim Lucnm et solnni qtiaebenignissimus Salvalor egit, vel dixit;
Joannem, dejcteram fuisse memoratur. Haec om- plena sunt mysteriis, verum eliam et quoePelrus iri
Bia et sensum augcnt, et mysteria in ipso facto, hac perturbatione sua, obumbrata smt_acrameotttt
 m E..posiT.oiN MATTF_.EUM.—LIB. XII, CAP. XXVI. 91*
Uride Bonqnaleciinqueinflixit vulnns, necquicunqtie, A t etredeanl ad vilam, auteo, qiria corrigi se noliierunt*
*ed serve principis sacerdolum amputavit auriculam ul runnt ex divino judicio et pracidantur a Chrisl.
dexteram. Quia ipsi principes sacerdolura jam servi corpore. Quod si ita est, qui gladio utunliir qnoli-
erant peceati, qitortim omnis auditiis non in dexttis, bel paclo, jam judicati sunl,quia ex eoutentes gladio
sed in sinistris erat legis; et ideo jure ampulalur aB intcribtint. Sed non omnibus, ut dixi, gladio iitcn-
eis, quidquid dexterorum erat, ne ultra gtoriarenlur tibus, mors solet esse per gladium. Nam plures aliui
his quae ipsi male perdiderant. Undc ct ipse servuS accidens casus consumil, qtti gladio, aul judicii
recte vocatur Malchus. Malchus namque rex inter- causa, aut mililiocoflicio uluntur. Tamen eos omnes
pretatur, quia popubjs Judoeorum quamvis a Dontino qui adversnm Dominum glndiis armati, et fustibus,
in regnum sit electus, ipsi se servos exhibuerunt, processerant, ideo Pelro glailium stiiim in vaginatrt
eulpis exigentihiis, sempiternos. Et ideo praeciditur suam recondere mandat, quia eos omncs non lnr*
abeis auditus dexter, cnm aufertur intclligenlia di- mano, sed gladio oris pereniptnrtis erat. Qnia recte
tini verbi. Hinc prophela ait : Excaca cor populi ad necem eortim gladius Petri cxempuis esl, nt pe-
httjus et aures eorum aggrava, ne videnles videanl, et rimeret eos gladio verbi, qui stto utebantnr ad fa-
audiemes intelligant, ut convertaniur et snnem eot cinus. Nec tainen ipsc Petnis gladio illo quo tisus
(Isa. vi, 10). Nec immerilo Petrus abscidit ejus auri- B ] est peremplus legitur, nisi qnia forte niajorem stis-
culam, quia accepit claves regni coelornm.llleigitiir cepit poenam.ldeo hocgenns locutionis sic accipien-
jure condemuat qui cl absolvit, quia ulramque a dum esl, quomodo membra nostra, jttxla Apostolum,
Domino accepit poteslntem. Sed solus est Dominus roonemurne exbibeamus arnia peccati. Quin quale-
qui proecisa sanat; solus qui ex Judacisqtiainpltirimis ctnique membruin sil, in quo pcccavirous, vel qua-
audilitm rcddit. Alioqtiiu nisi bonus Dominus ali- lisciinque carnalis concupiscenlia, gladius jure, vel
quibus andiium refunderet, ipsi utique adliuc hodie arma peccali, vocatnr. Quo qui iisus ftteiit giatlio,
surdi remansissent. Quoniam nemo eorum verbtim quia gladio peccali percussil 1128 sc> aut aliuin
sapienlkc audisset, qtiia omnes servi craiu, venditi in morlem, giadio peccali pcrihit, id est in suo pec-
stib peccaio. Nam qui peccat, servus est peccati caio jusle condemnahiltir, quodctinque commiserit.
(Joajt. xxi, 54). Et nisi essent servi qtti regnare <!e- Quia sienl niillus penetrabilior gladius est ad mor-
buerant, auricuta eorunv niinquam a Pelro anipula- lem, quam pcccalum, ila nullus pcnelrabilior cst
retur. Cui dixil Dominus : Converte gladium luum in gladitts ad vitam, quam virtus verbi Dei. Uierque
locum suum. Omnes enim qui acceperint gladium, igilur gladius pcrimit hominem, aut ad mortcm, aut
gladio peribunl. Dc quo sane capitulo multi dispiilant, ad viiam. Et ideo indefinile, qtiicunque gladium ac-
quasi omnes perituri sint qui lioc iitnnl.ur gladio in ifj ceperit, vel usus fuerit, seu peccali ad mortem, seo
bellicis rebus, et in ptiblicis negoliis. Dc quo gladio jtisliiioe ad vitam, gladio peribit; aut verhi Dei, ut
dicit Apostolus : Non enim sine causa judex gladium in melius totus Deo resurgat, aut gladio peccali, ut
portat; minister enim Dei est (Rom. xui, 4), in bono, intereat in pejus, et ad rnortem ruat.
ad vindictam malefactortim; quod si male feceris, An putas, inqtiit, tjiujanon possum rogare Palrem
tiroc. Nam si baec1127 senteniia ad filleram om- meum, et exhibebit mihi plus quam duodecim legionet
nibus essel servanda, nescio si inEcclesia interlaicos angelorum ? Cui continuo ingcrit quoestionem pro-
talis consuetudo esse deberet, nt in glndio qtianiinn phetioe, et insinuat quo aliter non potest evenire,
speclal ad usum omnium eorum militarent. Salva- nisi til proedictum erat, ac dicit: Quomodo ergo im-
tor lamen neminem excepit; sed omnes, inquit, qui plebuniur Scriplnrm, quia sic oportet fieri ? Ac si di-
acceperbtt gladium, giadio peribuni. Nec dicif qttod ceret Petro : Quid est, quod tu mihi auxilium prae-
gladio perire debeant, vel ad quod acceperint ipsum starc festinas, et in gladio tno humano vincere
gladium, si ferte ad horriicidium vel ad vindictam aestimas?An pulasquianonpossiim proplerdttodecim
malefaclortim, sed ad quamcunque causam indifie- apostolos, eliam plus quain duodecim legiones iin-
renter ait, omnis qtti acceperit gladium. Sed nec quo petrare a Patre meo angetorum? Non ergo vestro
giadio perituri sint, vet quomodo, satis edicit. Hoc D i indigeo auxilio, neqtie humano gladio ; ideo repono
tamen pro certo sciraus, quia omnes qui juslo utun- gtadinm tuum in locum suum. Quia eliamsi duode-
turgladio, non eo semper pereunt, maxime cum cim tribus Israel mihi vellcnl ferre auxilium, pluret
ideo utantur, eo ne pereanl. Neque fieri polest, ut habere poluissem legiones angeliei exercilus, qui
qrii nunc islum portant gladium vel in gladio feriunt, ferrent, si vellem, adjutorium, in giadio suo inexsu-
Ut Hlodivino omnes, absque ulla relractatione fe- perabili. Ex quibus profecto vcrbis patet, quod inslav
riantur in uitionem peccati. Profeclo cum et ipsa humanae mililiae, multo copiosior sit ille angelorum
rumphaea quoe verlitur ante paradisum, versatilis exercitus, et numerosiores sint eorum legiones, in
esse dicitur, et gladius qui procedebat de ore Dei, ministerio deptitatoehumani auxilii. Unde et apud
in Apocalypsi Joannis, ulraque parte acntus (Apoc.1, Lncam, in ortu Salvatoris, mulliltido coelestis exer*
16). Qnapropter et cum dixissent aposlolr, ul stipra cilns decantasse ac laudasse Deum diciuir. Qufl»
jam diii, Stmt duo gladii hic, ait Salvator, sufficit: positos in defensione sanclorum,propter eos qui hoe-
Wcireo qao gladio perituri sint quicunque gladio reditalem sunt accepturi, Paulus apostolus prote-
tttantuf, cerHrtnest, id est, aut eo, ul surganl a culpa statur. Sed et Jacob obviam habuit sibi divini exer
 919 S. PASCHASIIRAJDBERTIABBATIS CORBEIENSIS 9_flf
citus multitudinem, qui relevarent eum a timore A nebris comprehendere mevenistis, eo quod lumer.
fraterno, et custodirent. Unde et locum, quo usi verum perdidistis. Hoc autem totum factum est, ut
sunt ipsi vocavit Manaim, id est castra Dei. Haec adimplerenlur Scripturm prophetarum. Muttum au-
idcirco dixerim, ut discal fidelis anima confidere ex tem est, quod in hoc uno factum est; et ideo dicit t
divino auxilio et proesidio angelornm, magis quam Ut compterentur Scriplurm prophetarum. Non enim
humanis viribus. Quoniam ubicunque sunl vere unius prophetoe in hoc lantum Scriptura completur
Deum timentes, ibi et circa eos jure angelorum ca- loco, verum pene omnium prophelarum, qtii de hoc
stra creduntur; de quibusDavid in Psalmis: Immilet, rebus et verbis muitifarie, mullisque modis locuti
inquit, angetosDominiin circuitulimentium eum,et eri- sunt. Unde nescio si ullus etigere queat, vel colli-
piet eos (Psal. xxxin, 8). Ipse namque est magniconsilii gere, qualia quanlave sint eloquia prophetarum.
angelus, 1129 qui suos,ad se, limenlesmiltil legio- quae in hoc loco completa sunt. Et ut pauca de in-
nes et exercilus, ipse qui et nunc profitelur se im- numcris dicam : Sicut ovis ad occisionemductus ett
petrare posse a Patre plus qtiam duodecim legiones. (Isa. LIII, 7), et reliqua quae ibi praedicta sunt. Et
Quapropler audiant qui dicunt eum limuisse in ar- alibi, ab iniquis populi, seu ab irapiis duclus est ad
ticttlo passionis suoe. Ecce jam inter manus perse- mortem. Alque illud : Circumdederunt me canes
quenliura sc, inler gladios et fustes, inter univer- iB multi, consilium malignantium obsedit me (Psal.
sam cohorlem se Deum Patrem habere testattir, et xxi, 17), seu reliqua omnia quae in eo leguntur
angelicas, si veilet, legiones impetrare posse. Nec psalmo. Ac per hoc (quia longum est, nunc ea sin-
tamen ista ideo dicit, quasi sit ipse inferior angelis, gula Scriplurarum replicare testimonia) lntelligat
ut indigeat eorum adjulorio; licetjuxta Lucam in prudens leclor ab eo loco ubi ait: Adhuc eo lo-
agonia positus conforlatus legalur ab angelo. Si quente, ecce Jndas, et caelera quae sequuntur, ttsqua
enira juxla Elisaeum, til liher refertRegnorum, mul- ad fineni passionis suae; omnia quoe in eo gesla
tus admodum ei astitit excrcilus in auxilium, multo sunl, ideo sunt gesta ut Scriplura. compierenlur pro-
credibilius est non defuissc inibi luiic, quamvis pheiarum. Tunc simul omnes, reliclo eo, fugerunt.
non fuerint exhibitae angelicoelegiones. Sed Domi- Discipuli scilicet, qui supra se pro eo mori gloria-
nus, ut Scripturaecomplerentur, sic universa dispo- banlur, et promiilebant se nunquam eum negare.
suit, ut monstraretur quia Deus erat in Chrislo, Quorum figura dispersio gregis est, et verilatis
mundum reconcitians sibi (II Cor. v, 19), ipse homo adimpletio, ul ipse de se pcr prophetam ait: Super
paleretur, quia sic oportebat fieri, et ex faclo boc omnesinimicos meos, faclus sum opprobrium vicinis
semper altior monstraretur intellccliis, ul puta ex _ meis valde, el timor notis meis. Qui videbanl me fo-
duodecim legionibus. Nam una legio, juxla veteres, •J ras fugerunt a me. Oblivioni datus sum tanquam
sex millia esse dicunlur hominum. Quem sane nu- mortuus a corde. At illi tenentes Jesum duxerunt ad
merum si iri summam duxeris, septuaginla et duo Caipham principem sacerdotum, ubi Scribm et tenio-
millia angelorum sunt, et non ahsque magno myste- res convenerant. Non itaque ad domura Caiphaeprius
rio. Nam septuaginta et duae linguaehominum esse venit, sed secundum Joannem, ad Annam primum
creduntur in mundo. Idcirco a sapienlia Dei, satis ductus est, socerum Caiphoe,qui erat et ipse ponti-
sapienler hic numerus comprehensus est; ut inlel- fex, in cujus domo usque mane multas perlulit con-
ligeres si totus mundus contra eum venisset, nihil, tumelias, quando et Petrus inter easdem moras us-
nisi ipse vellel, contra cum posset, qui conlra sin- que tertio negavii. Sed quia de bis quae gesta surit
gulas humani generis nationes plusquam singulas in domo ipsius, et quae in domo Caiphae,longum est
mittere supernorum civium potuisset legiones. Sed disserere ac difficilius distinguere, quia ipsi Evan-
elegit ut complerenttir in eo Scripturae, quia sic gelislae inler se dissenlire videntur, quamvis uno»
oporlebat euro pati, ac resurgere, el intrare in glo- loquanlur spiritu, dum alius intendit priroum nega-
riam suam. tionein Pelri exponere, tum demum has Domini
ln illa hora dixil Jesus turbis : Tanquam aa tatro- .^ conlumelias 1131 adnotare; alius vero hocc in-
nem existis cum gladiis et fuslibus comprehendere terserere. El alius prius Dominiconluraelias narrare,
me, cum quolidie apud vos sedebam, docens vos in deinde Petri tentationera. Oranes lamen more suo,
templo, et non me tenuistis. Ac si diceret: Stultum singula suis in locis ita dicunt, ut verilas tota irt
est eum quaerere cum gladiis et fuslibus, qui ullro- Christi coniexta cernattir vesle, et varielas miro si-
neus se vestris tradidit manibus; et nimia caecitas quidem modo exornare probelur; et si quid unus
est, multaque vesania cordis, in nocte quaerere cum eorum praelermisit, ab alio exintegro fulciatur. Unde
facibus el lanfernis,ac si ialronem in tenebris laten- et Matthoeus quam caule loqualur considerandum
tem,ac si a vestris aspeclibus declinaniem, qui sem- est. Non enim sicut Joannes, ad quem sil ductus
per vobiscum eram. Quid ergo necesse fuitperhunc primum, expressit, sed absolute ail: Quia tenenles
proditorem quaerere me, el ac si fugienlem invesii- Jesum duxerunt ad Caipham principem sacerdotum.
gare, qui quolidie vobiscum sedebam, el docebam Nec dicit primum, nec quando, sed quia ductus est
cmnes palam? H30 Q»id est quotl agitis? nisi ad eum. Quod Joannes diligentius coramendans ait.
quia vos demonslralis esse in tenebris. Qtiia pote- Coliors ergo et tribunus, et ministri Judmorum com-
stas vestra potestas est teaebraruin; et ideo in te- prelienderuiit Jesum, et ligaverunt eum, el addw>t\
 EXPOSITIO IN MATTH.EUM.— LIB. Xll, CAP. XXVI. 9-2
9_1
runt eumad Annamprimum (Joan. xvm, 12). In cu- A stus est, qui dicit: Ego sum A et -X, principium et
jus itaque domo illata sunt ei multa conluineliarum finis (Apoc. i, 8).
genera, usquemane, peracla jam illa negalionePe- Princeps autem sacerdolum, et omne concilium, et
tri. Tunc, sicut plenius Joannes tcslatur, mittil eum seniores populi, quwrebant falsum testimonium eontra
Annas vinctum ad Caipham ponlificem, quod nunc Jesum ut eum morli traderent, et non invenerunt,
Matthaeus ait praelermisso Anna, ad qttem primum cum multi falsi lestes accessissent.Quid igitur non in-
esl adductus, et mullis ibidem injurialus. Quamvis venerunt? Nunquid non invenerunt falsum testimo-
et de bis praesens evangelista nonnulla sic narrat nium conlra Dominum, quod quaerebant? Quod si
recapilulando, sicut et de Pelro, ut in una eadem- falsum non invenerunt, absit ab ullo mortalium, ut
que domo, nisi diligentius consideres, videantur fa- credat qnod verum contra eum invenerint, ut eum
cta. Nec igitur multum interest, si una dicatur do- jure morti traderent. Alias autem, quomodo falsi
mus eorum, unusque Caiphaeprincipalus,qtiia prior lestes essent si verum dicerent? Etquia falsi tesles
erat in sacerdolio, ad quem quidquid Annas feceral erant qtti accesserunt, quomodo non invenerunt
perlinebat. Quorum una erat intenlio, una volun- falstim teslimonium quod quaerebant? Invenerunt
tas, unaque iniquitas, et umt6 malitioeconsensus. utique falsum quod quaerebant, et non verum; quia
Nec igitur mirum si iniqui ponlifices iniqua consilia B Jesus innocens erat, el ipse miseri ac caeciveritalera
gerunt, inique judicant ct iniquos ad iniquitalem nonquocrebant, seddeliberato animoomnes, quomodo
fovent; qui non ex successione, ui lex jubet a Do- 1133 eum nec' traderent. Unde sicut nonnulli co-
roino promutgata, sacerdolium obtinuerat, sed, ut dices babent, ut dixi , non invenerunt exitum, id
Josephus refert, unius anni taiiltim pontificalum ab esi. quomodo vel ipsum falsum teslimonium colloca-
Herode pretio male redemerat. Tales igitur semper renl, vel qtiomodo ficte sic proferrent, ul vel veri-
timendi sunt sacerdotes, quictinque pretio, et non simile habere videretur. Et hoc est quod evange-
ex gratia Spiritus sancli, honores sectantur Eccle- lista dicit : Non invenerunt, qttia hoc quaerebant.
siarum; cuin quibus semper falsum aggregalur con- Non qtiia falsum invenerunt, sed sic adumbralum
cilium, falsi lesles quaeruntur, cttm qiiibtis non ve- invenire non poluerunt, ut falsitas etiam Pilato non
rilas, non religio, sed iniqua semper in causis prae- videretur. Et ideo sciebal Pilatus manifeste, quia
ferlur auctoritas. per invidiam eum tradidissent. Nam et alia interpre-
Pelrus autem sequebatur eum a longe, usqite in talio codicum sic habet, cum multi falsi teslesac-
atrium principis sacerdotum. Et ingressus intro, cessissent, non invenerunt in eo quidquam. Ex quo
sedebat cum minislris ut videret finem rei. Hoec patet quia secnndum Isaiam propbetam, eo in po-
otnnia.ut dixi, de Petro , et plurima quae gesla C pulo a planla pedis usque ad verlicem capitis
sunt 1132 >n Jesum conlumeliarum supplicia nulla eratsanilas, sed una iniquitas in omnibus,
apud Annam, priusquam ad Caiphnm venirct, unaque intentio. Nec tamen eorum callidilas taro
facta recte intelliguntur. Petrtis tamen proe onuiibus asttua probatur, ttt vel ipsa falsitas atiquid veri vi-
adhuc ex ardore fidei sequitur, .qjiamvis a longe. deretur habere simile. Nam apud iniquos judices
Quia prima confusione, jam timore pervasus, sequi falsa testimonia tunc locum habere solent, quando
a proximo non audebat, sicut diclum est : Et qui dolose ctim colore aliquo proferunlur veritalis. Sed
juxta me erant, de longe steterunt (Psal. xxvu, 15). mundissima Christi conversatio hoc habuit, et irre-
Sequebatur autem vel amore discipuli, vel btimnna prehensibilis vila, eo quod dolus non est inventus
curiositate, scire volens quid accideret ei, vel qtiid in co. Ideoque fecit ne ullam invenirent adversus
judicaret de eo pontifex, ulrumne eum morti trade- eum occasionem, qua possint sua suffr3gari menda-
ret, an flagellis caesum dimitteret. Nec satis igilur cia. Miser populus, cttjus principes iniqui sunt, et
recordabatur, quam saepeaudierat a Domino, quod quorum seniores perversi, quia mulli falsi testes
fiagellandus, et crucifigendus esset. Verumtamen in eorum nunquam desunt conciliis. Nam princeps
adhuc Petri major constanlia caeterorum apostolo- qui lihenler audit mendacia, omnes ministros ha-
rum esse videlur, dum illi ftigitint, iste, quatnvis D bebit impios, qtianto magis et si quaesierit eos, ut
procul, saltem a Ionge sequitur Salvatorem. Nec ex istos fecisse cernimus? Hinc est quod dicilur:
loto ab illo recedens, nec cum illo ex toto de prope Stttppa collecta synagoga peccaniium(Eccli. xxi, 10).
sequens. Pervenil tamen ad alriiim principis sacer- Sed laus viri justi cum talibus innocens condemna-
dotum, nec Caiphoe, sed Annae, ubi negaturus eral tur. Interea, et in hoc loco quod mulli falsi lesles
Dominum.Non polerat enira non evenire quod prae- veniunt, favoresl Caiphae, et principum concitalio,
dictum fuerat a Domino. Et ingressus intro sedebat sacerdotum quoque el Scribarum convocatio, nec
cum minislris. Non ut ministraret, sed videret finem non et seniorum atque omnis concllii conspiralio,
rei, quem non poterat videre in alrio principis, ne- ut in omnibtis major laus Christi ac vila et doclrina
que ubi seniorcs illius popttli congregati erant. Ne- irreprehensibilis proedicetur. Qui sic omnia irrepre-
scio ilaque si forte quis impraeseiUiarumqueat vi- hensibiliter fecil et docuit, ut in eo nihil invenirent
dere exitttm Jesu, quod noiinulli codiccs hnbent, iii mnli siniile, multi niendaces, catlidi, et astuti prin-
qtio est finisconsummationis. Quia boc videre pote- cipes. Unde scquitur : Novissitne venerunt duo falsi
rit, videbil Verbum Dei et Sapientinm, quce Chri- lesles, ei dixerunt : Hic dixit : Possum deslruere
925 S. PASCHAf.IIRADBERTl ABBATISCORBEIENSIS 92*
P(.i, et post triduum remdificare illud. Verumt.imen A Exctttit ergo pontilicem vesfrfitm de solio judicii
ct ipsi inter se duo dissidentes crant, sictit ostendit ftiror immanis et leviias mentis. Quia quaiito beni-
Marcus, ita dicens : El alii snrgenles 1134 falsnin gnissimtisJesus plus tacebal intrepidtis, tanto magis
dicebanl leslitnonium adrerstts eum , dicenles : Quo- ille amenlia superattts, enm ad respondendum pro-
nium nos andivimus dicentetn Intnc: Ego dissolvam vocat qttalibet occasione sermonis, si forte locum
hoc templum manufactum, et post triduntn illud inveniat accusandi. Sed milissimtts Salvalor nibilo-
resuscitabo, non maiiibus faclttm. El nonerat conve- minus tacel, quia sciebal qnasi Dctis, qui 'qnid
niens testimonium illorum (Marc. xiv, 58, 59). Ergo respondisset, qttoil totutrt relorquerel ad calum-
ideo non erat conveniens.qiiiaaliler dicebat illeforte niam. Quo silenlio amplius permotus, ait illi : Ad-
ciijus verba Marcus retexuit, et aliter iste cujus juro te per Deum vivum, ul dicas nobis si lu es Chri-
Mallliaeiis. Uno tcimen spirilu ulriqiie menclaccs, stus Filius Dei. Adjurat ergo, qnasi cx lege, ul ad-
el amho itleo falsi lesles. Sive ergo bis boc dixerint, jtiratur mnlier illa qnae zelolopiae tenelur cbnoxia,
quae isli duo narranl evnngelisioe; sive unus lioc, et sed non eo animo ul credat, quia et cum audivit
alter istud, ambns tnmen si respicis quop Joannes confilenlem , ferre non poluit, qninimo cgit ut
ail dixisse Dominum de boc templo, falsos fuisse condemnare possit. Eo qnippe interrog.it affectu,
lestes probabis; quod uterquc declarat evangelista, B quo et diabolus. Et ideo non sinc dubiialione in-
cum eos falsos fulsse proclamat. Nain Joanncs ait terrogat, sicttt et ipsum fecisse relro legimus.
Jesum dixissc : Solvite templum hoc, et ego post tri- Nec immerilo, quia ex palre diabolo erat, idci.co
duum resusciiaboillud. Uhi addidit ipse Joanncs : sic quaerit: Si lu es Christtis Filius Dei, quo-
Hoc autem, inqtiil, dicebat de lemplo corporis sui modo el ipse; nisi quia pltis aliquid addit deceptio-
(Joan. n, 19). Qiiapropter vide versulinm dtiortim nis exorcizando, cum dicit Per Deum vivum, ot
fnlsorum tesiium, qtii falsa persuosionc sua utentes extorqueat confessionem veritatis. Quoniam quid-
figunt sibi ab aliqno verbo Cbristi falsum leslimo- qnid in lege dictnm erat de Clnislo et prophelis, non
nium. Non enim dixilSalvator, Ego dissolvam lera- recipiebalur ab eis : et si diceret, quod eral, ut pu-
pltira hoc maniifaclum, neque quod post iriduum niretur. Alia est namque confessio Pelri qua dicit:
alittd reoedificabo,sictil in Marco est : neque <lix.it Tu es Christus Filius Dei vivi (Matth. xvi, 16), et
juxta Matlboeum: Possum deslruere lemplum Dei; alia istius sunimi pontificis. Qui elsi noverat Chri-
ncqiic de templo iliu lapideo, sed ul Joaniies ait de stuni Filium Dei vivi, fulurum ignorat mysterium,
icmplo corporis sui; quod illi iminulaiUesut auge- el dedignalur etim esse Deum. Qui non confitelur,
renl crinten, et impossibile monstrarcnt, quoedice- sed iiUerrogando:S/iu_s,abnegatquidqiiid in legeet
bant retorserunt ad calumniam ejus, ut eum ex stio G prophctis audivit, quidqnid in niiraculis et in operi-
mendaciorera facerent. At vero Jesus non dixerat, bus didicit deitntis. Et ideo quantum Petrus bealtis,
quia ego possum solvere templum Dei, sed, Solviie, tanltim iste Caiphas infelicior prae cunctis. Und.
quod temptum corporis quasi digito tangebal; neque qnia non erat digntis doctrina Chrisli, non eum
imperavit ut facerent, sed permillebat solutionem docet nec instruit, sed accepto verbo ex ore ejus In
corporis sui ad propositum et ad impielnlem cordis redargutionem ipsins convertit, 1136 ,ta dicens :
eonim, ut facercnt qiiae vellent, ad hiijusmodi apti Tu dixisti. Utnec videalur se negare quod erat Dei
opus, ut eorum piactilum quod jam in mente medi- Filius, nemenlirelur; nec vult confileri se esse, iri
tabaniur, fieret oninium salus credenlium. Quare sermone, ne caperetur. Daturergo ei siroilis respon-
igitur hos duos evangelistacspecialius designassent, sio ut Pilato, quia sic dignum erat, ut qnia simiies
cum multi accessissenl falsi lestes, res in manifesto erant in faclo, siroilesfierent in pcena damnationis;
est. Quia hi duo lanium atiquid verisimile habue- nisi quia sceleslior iste fuerat in condemnandoquan.
runt, qnod ipsi, ul dixi, mtiltutn quoerebant. Sed nec ille in.absolvendo. ferumtamen dico vobis : Amodo
ipsorum teslimonia inlef se convenientia crant, ne- videbitis Filium Itominissedentema dextris virlulii, tt
que vera, quamvis inscios ex suo mendacio fallere venientem in nubibuscmli. Verumtamen, qtiod dicit,
" ad ea quoesupra dixerat connectitur; ac si dicat:
possent.
El surgens prtnceps sacerdoium ait illi : Nihil re- Verumtamen Iicet rcsponderiin : Tu dixisti, araodo
tpondes adea qum isti adversumte testificantur? Je- videbilis quoe usque nunc prophetata sunt operibiis
sus autem tacebat. Sttrgit H35 ei'_° >n >ra ponti- compleri. Et quia tu ignarus es legis in qua glorla-
fex, furoris sui insania permoius. Surgit quia in ris, nec ejus sacramenta, nec propbetafum valicinia
illo nulla erat modestia, nulla gravilas morum, nuUa cognoscis, neqttft quod ipse sim Cbrislus ex fide
probitas disciplinoe.Et surgit maxime in ira huc ac- quaeris; quasi lex et propheloe de me locuti occutli
census, quia in Chrislo nttllum inveuit calumnia fuerint. Quamvis dixerim : Tu dixisti, amodo vos
faisitatis locum, tit amenliam monslraret suoemen- ipsi in aperto videbitis ea omnia quae scripta surit
tis. Jesus aulem tacebat, imlignuin cum sua respon- de Filio hominis compteri, et luce clarius reserari.
sione decernens, juxta illutl propheticum : Dum Sed quia scriptum est apud Mattliaeumet Marcurn,
consisteretadversum me peccalor, obmului, et humi- a dextris virtutis, el non additum Dei, quod Luearo
lialus sum nimis, et silui a bonis (Psal. xxxvm , 5). fecisse iegimus, non puto, ut quidam volunt, quod
Quia quibus loqueretur nuilus eorum erat dignus. aliquid aliud novi afferat quaeslionis. Sed mafU
935 EXPOSITIO IN MATTH_£_M. — LIB. XII, CAP. XXVI. fr_6
qusercndum quid sit ipsum quod ait : Amodovidebi- A scidii vestimenta sua, dicens : Blasphemavit. Quid
tit sedentem Filium hominis a dextris virtutis. Quia adltuc egemus tesiibus ? Ipsa namque rabies seii furor,
Oinnestres evangelistoesimiliter scribunl: Videbith quoesttpra eiiin tle solio sacerdotali exctisseral, ipsa
tedentem; et qtii sint qni hoc visuri sunt, vel si ei eademque nl scinderet vestimenta sua coegit. Quae
eo tempore, qno boec dieia sunt, euro sedentem vi- nimirnm conscissio vesiinm, tit ita fatear, prophetia
debnnt, vel ad quos dicii?Nam in eo quod ait : Se^ ftiit vel signum, til nstemtcret sc reum concissis
denlem, regnanlis forma inlioduciliir. Ac si dica veslihits, et monstraret Jndoeos sncerdnii.i gloriam
supra virtuiem ftindnium, vel coiislabilitiim, <le qu< ad iiilegitim penliclisse ; vacnam sedein deimle ba-
diclttm fnerat : Qui sedes super Cherttbin appare, bcre poniifices. Nec H38 miruin igitur qtii nescienS
et alibhVidt Deumsedentem sttpcrsolium excelsttme, prophetavit, si et ntmc aliqiiid contra se, conlraqtie
_f_.nfMm,etcaelera,qtioeinquampluriinis deeolegm. snos, in sua vesania ostendit. Eral anlem consuetitdo
turlocis. Qiioesingula soleriissimus investigalor con- Jtidacorum, cum aliquid ht.isptieiniun in se. vel corf-
ferre poterit cttni praesenti loco, et invesligare quit tra Deum aitdissenl, scindere vestimenta sua, quod
sit quod amodo dicat, de tam htimili aeslitualioni Paulum qttoque et Barnaham fecisse lcgimtis. Sed
in qua tunc hahehalur Christus, anle omne conei et nonniillnrum genlium cnnsiietiido e.cl, cum reos
lium reus; et mtnc tam gtoriosa pr;cdicaiur, mor< " se doliierunl, rescindere vesles et nudare pectora
htimano,sessio Filii boniinis et tionFiliiDei.nisiqnic sun qttasi rea, sicque plangere mnliis obvoltita cri-
forle ibi erant inimici, qni etirii persequebanlur minihns. Isle autem, quia dixerat : Amodo videbilis
de quibus Propbela proedixerat : Dixit Dominut filium hominis sedenlem, et cnelern, dicebat blnsphe-
Dominomeo : Sede a dexlris meis, donec.ponnm ini- masse Jesum. Et ideo nc si ex lege, vesana plebs ad
micos luos scabellum pedum titorum (Psal. cix, 1) favorem seniornm proclamnt, ul nssolet vnlgtis :
1137 1» quibus forle inimicis erant et illi, ad quoi Reus est morlis : Ttinc exspuerunt in faciem ejns, et
dicebat ista: Amodovidebilis Fiiiutnliominis sedenten, colaphis eum ceciderttnt. Alii nttlem palmns ei in fa-
a dexlris rirtutis. El qni a Deo Patre scahellum di- ciem dedernnt, dicentes : Prophclizn nohis Christe,
ctmlur futuri, ipsi nimirum sunt super qttos amotlt qttis est qui te percnnsit? Ul snpra jam dixi, h.nc in-
cnm surrexetil victor sessurum se proniiliit. Quo- letligilur Dominus passus in ilomo piincipis sacer-
niam ex eo tempore quo resurrexit Filins liominis _ dolum ubi adducliis esl. Ethaec usqtie ad manegesta
mortuis, sicut ipse ail : Dala esl ei omnis polestai sttiit, qtinndo eliatn et Petrus in eadem domo lenta-
in cmlo, ct tn terra (Malllt. xxvtn, 18). Quem dein- lus cst. Qnin dicebat de se magna Christtts, quod
Ceps viderunt omnes electi, per fidem, proesideiiler. sesstirtts csset n dextris virltitis Dei, arbitrabanlur
a dextris virtutis Dei, id est Ecclesicc sua*,qtiae vir- confusionem illi ingerere. Sed ille ut omnia comple-
lule Deiin dexlris est collocala. Qtioenimirtim Eccle- renlur, qiire de eo dicla erant, fieri spontc sua pef-
sia, seu Ihronus dicalur, sen sessio Chrisli a lem- mitlebnt. Scriplum quippe erat (Isa. h, 6) : Corpus
pore resurrectionis ejus colligitur, ct aggregatui meum dedi perctttientibus, el genns meas velleniibui;
tisqtie in finem, in qua Filius hominis, et seden Faciem qtinqne meam non averti a confusione spulo-
viclor videtur, el venire in nubibus cceli; qtionian1 rum, et alia qnamplura, qncc in eo completa sunt,
ipsi sunt nubes cceli, de quibtis dicilur : Cmti enar- sicttt scripla stint a propbelis. Andiernnt enim fo.rte
ranl gloriam Dei (Psal. xvni, 2); per qnas ntibei retro prophetnntcm de Teinplo, et de Hiertisalern
ipse uliqnc venit atl singtilos, et in quibtis spargi quod deslruenda esset, ideo ad irrisionem etim pro-
imbres eloqtiii sui, cribrans atptas <lennhibus. Quot phelare jubchant, qnis eoruin eum percussisset ? Sed
autem in eo concilio crant cum quihus, et de qtiibii! slulliim eral verberanlibus se respondere, qui quaSi
talia Jesus loquerelur, probat Aclus apostolorum, ir ngnits nd boc venerat, non aperiens os suum, Bf
quo legimtis ex Judoeis quod una <lie, et alia, tric Scriplura coinpIerelur.P.tfHS autem sedebal foris in
miilia et quinqtie crediderunt in Clnistum. Qui etm atrio. Foris namqne sedebat, ut videret exitum fei,
et sedentem viderunt per fidem a dextris virttitis ct non appropinquavit Jesnm, ne rninislris de itlo
Dei, et venienlem in nubibus. Qme nubes ipsi fue- ulln nasceretnr suspicio, quia timore jam possessus
nml, quoniam ex illa primiliva Chrisii Ecctesia, in erat. Et in boc mirit Pelri cum Domino perseveran-
qua praesedit auctcr vitae, lolits complutus est mun- tia. Qtii quamvis limeret, tamen non rcliquit. Venit
dus. In quibus nubibus coeli nos ipsi qui loquiinui eninr timor a natura, sed cura de affeclu pietatis.
non fngit. Et
usqtie adhuc, eumdem Filium hominis, qui loqueba- Alienum est quod limet, sutim qnod
tiircorant principibus populi, vcnire conspicimus, si quod sequitur, pietatis est devotio. Porro quod ne-
recte sapimus vel intelligimus. Quoe nimirum pro- gal, subreplio esl pavoris. Commune igilur quod la-
.phetia jam toium occupavit mundum, et usque in bitttr a fide, sed proprii doni est quod pceniteiis,
fiivemcomplebitur. Sed et Marcus in hoc determinal quod amarissimc flevit. El uccessil 1139 •«'
Jesu Calilmo
Evangelitim sttum : Et Domintts, inqtiit, Jesus posl- eunt una ancilla dicens : Et lu cum
coram omnibns dicens : Nestfo
quam locutus esi eis, assumptus est in cmlum, et sedet eras. At ille negavit
a dexttis Dei (Marc. xvi, 19). Sed et uiiqtie Christns quid dicis. Quid ergo sibi vult, qtiod primum eum
in coeliim sedet in- Ecclesia sua; quoniam anima prodit ancilla? Ciim viri roagis eum utique polerant
non abs re facluni dixerim. Faetum
jvsti sedes esl sapieutiae. Tunc princeps sacerdotum recognoscere,
921 S. PASCHASIIRADBERTIABBATIS CORBEIENSIS 928
est autem non fortuilu, ut iste sexus in hac arte A provincia et regio habet proprietates Buas, et ver-
diaboli et in nece Domini praecesserit, ut et prioris naculum loquendi sermonem. Tunc, inqtiit, ccepit
raulieris recordaretur fraus, et iste sexus per Domini detestari et jurare, quia non novi hominem, et eonti-
redimerelur passionem. Unde et resurrectionisacce- nuo galltts cantavit. In prima quidem negalione sua
pit prima raarlyriura, ut velerem praevaricationis coram omnibus dicit tantum, Nescio quid dicis, in
aboteret errorem, et istius prodilionis purgaret cri- . secunda vero negat cum juramenlo, quia non novi
men. Nam nonnulli, pii affectus amore, dicunt Pe- hominem; pnrro in hac terlia dicitur quod coeperit
trum non Detira negasse, sed hominem; quasi dice- delestari et jurare, quia non novisset hominem. Gra-
rel sibi in corde suo : Nescio homrnem, vel nescio vius quidem ac gravius negnt; quia quanto profun-
quid dicas muliebriter, quia scio Dominuro. Sed ego dius in negationem vadit, tanto etiam cum jura-
malo intelligere negasse Petrum, quam in aliquo fe- mento amplius peccat. Et ideo non stint audiendi, ut
fellisse Deura. Quid ergo negavit Pelrus? Omnino dixi, qui dicunl quod non negaveril Deum, sed ho-
qttod praedixit Deus; qnia in Chrislo nihil aliud fuit minem; quia el hominem negare Jesum menda-
quam quod est Deus. Et sictit Deus et homo unus cium esl, et cum juramenlo id testari, quid aliud
est Chrisliis : ita totus Christus cum Patre ct Spi- quam perjiirium esl? Praeserlim cinn et homo Jesus
rilu sanclo unusestDeus. Considerandmn tamen est, " vere Deus dicatur, ac pef hoc Deum negasse recte
ubi negat Pelrus; non in monle quo fuit cum Do- dicitur. Qnia adhuc Petrus non polerat Dominum
mino, non in templo, non in domo sua, sed in proe- Jesum in Spiritu sanclo cognoscere, quia necdum
torio Judoeorum, et in nocte, vel in domo principis erat hominibus, id est Spirilus sanctus dalus, quia
sacerdolum. Ibi ergo negat ubi veritas non est, ubi Jesus necdum eral glorificalus. El ideo anle galli
Chrisltis ligalus est, el ttbi Christus coiitumelialtir, canfum in nocte negat, quia non erat SpiritusPa-
ubi euro inlromisil ancilla osiiaria, et inlerrogat euin tris, quo confiteretur Jesum Chrislum, et qui loque-
fraudibus suis, ubi innocenlia diffHle servatur. relur in eo. Sequilur : Et egressns foras flevilamare.
Idcirco magis venialis culpa.est, quam Adaefueril in Videle, fratres, quod saepe dico, quia omnia cl loca,
paradiso. De bac qttippe trina negalione Petri, inter ct tempora, plena stint mysleriis. Nam in alrio pon-
omnes Evangelistas, magna dictorum vnrietas est, lificis sedens, non poterat, non dico stare in fide,
sed una expletio sensus. Et ideo eorum collalio ba- verum etiam nec posl lapsum agere poenilentiam.
benda-est a prudenti lectore, ut inler omnes unum Egreditur siquidcm foras de impiorum concilio, quia
expleanl sensum. Sequitur : respexeral illum Doroinus ut ablueret sordes pavidae
Exeunle autem illo januam, vidit eumalia ancilta, negationis, et lavaret maculas mentis amaris fleti-
et ait liisqtti eranl ibi: Et hic eral cum Jesu Nazareno. bus. Nec oestimes, 1141 leclor, quiadicitur quod
Et ilerum juravit cumjuramenlo : Quia non novi ho- respexerit Dominus Pelrum, quasi sil eum inluitus
minem. Non autem foris in atrio, ubi prius, aut ante corporeis oculis, cum Pelrus foris in atrio esset; et
januam, ubi exisse dicitur, iterum negavit, sed cura Dominus inlus contumcliabaiur; sed ibi respexit
redisset ad focum. Verumtamen quando redierit, eum, ubi jacebat, in mente namque divinitale sua
Matlliaeus non dicit. Sed Marcus ait quia exiit foras illum respexit. Et ubi respexil benignissimu. Domi-
anleutrium,el gallus cantavit. Ac deinde rursus: Cum nus, ibi continuo ille amarissime flevit. Haecidcirco
audisset eum ancilla, cmpit dicere circumslantibus, scripta sunt, fratres, ut unusquisque noslrum discat
quia hic ex itlis est (Marc. xiv, 68, 69). Tunc utique plurimum de Deo quam de se praesumere. Et si in
Iioc dicit, cum redisset intds ad focum. Et non est aliquo forte lapsus fueris, noveris secretorum tuo-
haec ancilla ilia quae supra, tamen ancilla. Ei.notan- rum qtiia lestis semper assistit Deus. Respicit autem
dum quia frigus erat et nox. Unde si tempus consi- ut recorderis et fatearis humili confessione errores
deremus, et loca iti quibus 1140 negat Petrns, po- tuos et castts; imtteris Petrum, ut defleas mala tua,
lerimus animadvertere quibus premebalur malis, et diligas deinceps, sicut dilexit Pelrus. Eliam et
qttando obcoecaverateum nox infidelitatis, et frigus U tertio inlerrogatus, qnod ter negaveras pleno confi-
obgelaverat limoris, qui nullo illustrabatur sole justi- tearis amore, et trino dilectionis affectu, ex lolo
tiae. Non enira eratin atriis Domini, de quibus cani- corde, et ex tola anima lua, et ex tota mente tua.
tur in Psalmis : Stantes erant pedes noslri in atriit Quia nemo perfecte diligit nisi qui ex tolo diligit.
luis, Jerusalem (Psal. r.xxi, 2). Neque in atriis do- (CAP.XXVil.) Mane autem facto, consilium inie-
musDei noslri(Psal.cxxxni.l), sed in alriis Caipboe, rUnt omnes principet sacerdotumet seniores populi
et in domo ejtis, in qna Jestis vinctus tenetur, et ideoi adversum Jesum, ul eum morti traderent, et vinctum
in ea non agnoscilur, quia in eo nullus erat qui lu- adduxerunt eum et tradiderunt Pontio Pilalo prmsidi.
cem videret. Erat quidem in ea ignis ardens, se<J I Cerne, quaeso, diligentiam sacerdotum in nocle Pa-
mate consumens, qtii nec frigus pellebat mentis, nec schoe, cum esse deberent In azymis tinceritaiit
, fugahat tenebras noctis, sed inflammabat ad facinus, (I Cor. v, 8), tota nocle qua agnus comesius est :
^ardore impietatis. Non quod ait, et loquela tua ma- quas excubias agunt, quasqtte vigilias custodiunt, ut
nifeslum te facit, non qnod Pelrus alterius gentis> homicidium facercnt, cl Jesum morli traderent! quo
. esset: omnes quippe Hebraeierant, et qui arguebani; consilio peracto c) deliberato, mane quando missus
jFetrum et qui arguebatur. Sed quia unaquaequi; est ad Caipham, rursus eum continuo ligalum rcit-
 929 EXPOSITIO IN MATTH-EUM.— LIB. XII, CAP. XXVII. 950
tun. ad Pilatum. Et notandum quod apostoli in no- A multis contumeliarum afficerelur injuriis, pulabat
cle negant el fugiunt, isli vero mane facto jam in forte miser, quod evaderet. Sed videns quod adjudi-
ltimine ineunt consilium, ct conspirant in unum, Ut catus morli Pilato traditur, pro cerlo inlellexit in-
Jesum dolo lenerent et occiderenl. AUigant ergo euin felix quia damnatus essel, ferre confusionem suam
vinculis, quia alligaveral eos Satanas. Nec recogi- rainime poluit: qua perturbattis in mente, consilium
tant quod ipse sit qui solveral supra filiam Abrabae, invenire verttm nequivit. Sic quippe corifusiooperari
quaro alligaverat diabolus decera el oclo annis, quae solet, et perturbatio, ita ut bouio aliquando 1143
non poterat penitus sursum aspicere. Nec igilur se invenire non queat. Unde hic primum impietatis
Samson iUeforlissitnus forlior Cbrislo fuit, qui pro- suae ponderc vicil avarilioc magniludinem; ideoq.ue
pter crines vinclus teneri non polerat. Quoniam ille pmniienliaductus retulit, pessimis mercatoribus, tri-
fortis in figura Christi praecessit, ct quod faciebat ginta argenteos. Nec tamen ila proe nimio ntoerore, et
ille quotiescunque vinctus fuisset, lioc et Cbristum confusionis suae immanitate pcenitentiaemodum te-
fecisse nemo qui ambigat; qui nos omnes suis absol- nere potuit, qui mox taquco se suspendit. Fecil enim
vit vinculis. Ad hoc quippe, post prodigia, post vir- diabolus qtti etim prius pervaserat arte sua, ut poe-
lutes innumeras quas fecit, se permisil ligari volens, niteret forte non ad veniam, sed eum amplius ut im-
et consensit ut alligarelur, non peccati funibiis, sed BI pelleret in ruinam. Retulit ei anle oculos menlis ira-
sacramentorum vinculis, quorum mysleria vincula manissimum scelus quod gessil, non ut ex consilio
illa Samsoniserant. Quae niinirum vincula disrupit veri, ad clementissirauin Doiniuum, et medicum ani-
1142Christus, mox circumdanlia se, quando de marum recurrerel, sed ut ex perlurbalione dirae
mortc victor ascendit, ut nostra disrumperet, De raenlis in pejus veniret. Origenes namque more suo,
quibus Propheta dixit: Disrupisli vincula mea, libi de boc quasdam movet opiniones; quod aeslimaverit
sacrificabo hostiam laudis (Psal. cxv, 17). Talis Judas, licet inconsulte, et non secundum scientiam,
namque consueludo Judaeorum erat, quemcunque praevenire in morle moriturum Dominum, eique oc-
morti adjudicassent, ut vinctum eum judici trade- currere in anima, quam nudavit a corpore, si forle
lent; ei ideo vinclum eum adducunt ad Caiphara, posset veniam et misericordiam precibus implorare.
sicut Joannes teslatur. Ac deinde poslpaulum, nar- Quae nimirum cogitatio, si ei forte venit in menle,
rat rursus quod adducunt eum ad ipsum in praelo- ul dixi, et ipsa de confusione ftiit, et non ex doclrina
rium. Erat autem, iuquit, mane. Et nunc Mallhaeus: pii Magislri. Dicit el aliam opinionem, quasi calli-
Mane, inquit, facto, consilium inierunt omnes prin- dissimus explorator diabolus postquam in eo et de
cipes sucerdotum et seniores, ut eum morii traderent. eo fecit qttod voluit, ut traderetur Jestts in morlem,
Et vinctumadduxerunl eum, et tradiderunt Pontio Pi- C recessil mox a Juda. Quo recedente, inlellexil conti-
lato prwsidi. Ubi inlelligimus quod mane eliam nuo roalum quod fecerat, quia tradidit sanguinem
traditus estPilato; forle quando inlroivit Caiphas justum, et vidit quotl ipse a Deo condcmnalus essct.
inpraelorio, Jesu paulo ante judicato, et adducilur Aut forte aliter recedenle ab eo diabolo, poluit con-
ad eum ut tradalur, quaeres forte coegeral Caipham silium secum capere poenitentioe, et rcferre ad eos
ut intraret in practoritim. Aut certe interdura cum pretium qttod dederant : et ideo forte quia absolutus
essefeo in loco, absente illo, ab universo concilio, erat ab adversario, potuit dicere ex ratione sensus :
judicatus est ad mortem, lamen ab ipsum ab inilio ex Peccavitradens sanguinem justum. Sed recedens ab
domo Annaeducebalur, ad quem in extremo perdu- eo ad letnpus diabolus, tam ipsum Judam, quam et
clus est. Sed quia Caiphaejam prius visum fuerat, ut universos quos ad tempus deserit, ilerum reassumit
Jesus moreretur, el illis qui vinctum eum adduce- secundum aslulias suas, ut abundanliori trislilia
bant, sine ulla mora in roomento decrelura esl, ut absorbeantur iionnnnquam , sicut et islum male
occidendus Pilalo judici traderelur. Utrumque absorptum, et pervasum, non dubilamus. Idcirco
tamen mane fuit: et quod adjudicatus est a Caipba, poenileiuibus semper salubria quaerenda sunl consi-
cum oroniconcilio Judaeoruro, et coram eo nonnulla lia, et adhibenda esl quam diligenlissime medicina
passus; et quod Pilato tradilur. I salulis. Qnoniam atlversarius postquam cognoverit
D
Tunc videns Judas qui eum tradidit quod dam- unumquenique secundiiro peccalum suum , eum
natus est, pmnitenlia ductus, relulil triginla argen,- observat el callide insidialur,]ut ad finem usque deci-
teos principibus sacerdotum et senioribus, dicens : piat. Respondeanl ergo qui diversas naturas conan-
Peccavi tradens sanguinem justum. 0 facinus et lur inlroducere, et dicunt Judam prodilorem malae
misera conditio buniana, quae cum ad peccatum fuisse naturae, nec apostolatus electioneni poluisse
trahilur, sic illicitur ut videat, et nec praevidere servare; quoniam in eo non viliura esset, sed natura
queat sereno menlis intuitu, ad quod captivalur. ut ad bonum non posset converti. Respondeant,
Ecce qtiam levis fuerit aniraus tradiloris, qui 1144 quoeso,quomodo mala natura polueril sen-
nunc justum quem tradidit videt et inlelligit, tire justum Chrislttm fuisse? Vel quomodo egeril
quem antea proevidere non potuit, et portat confu- quolibet pacto pcenitenliam, ut non vinceretur cupi-
sionem in mente pro realu, qui erubescere antea ditate triginta argenleorum? Qui licel non perfecte,
nen polerat, eliain cum rueret in osculum benignis- neque sicul debuit conversus, tamen de statu pes-
simi Salvatoris. Huc usque dum flagellaretur, dum siroaecupiditalis, quod inique admiserat damnavit,
m S. PASCHASU RADBERTIABBATISCORBEIENSIS 95.
et peccatum suum utiqne recognovil. Alioqiiin nisi A A eral; ubi mittebantur dona et munera, seu qualiat
in eo afiqtia bon:e plaiuationis naluia essel, virltiiem cunqne dcposila ad usus lenipli, vel ad quascunque
poenitenlioe acjustitiae senlire oninino non posset, uiilitnles alias sett necessilales. Sed Dei appitlsi nu-
neqoe impietatis sttae vcsauiam recognoscere; satis tu, ex ipso preiio decreverunt emere agruro, non
namqtie fuerat, qnod dixit : Peccuvi tradens sangui- qiialemcunqiie, sed agrum figuli, et ipsum ad sepul-
nem justum. £l quod prelitim rejecerat, si deinceps turam, non qtiorumcunque, sed peregtinorum. Snnt
cor suum ad pcenitenliam servasset, et sapienler enim mullccdiffercntioe inter loca sepultorum, mul-
tristis, praeviderel juxta Apostolum, ne abundunliori laque diversilas meiilorum. Quoniam alii sepeliun-
trislilia absorberetur ad ruiuam damnalionis suoe.Ai! tur secundiiro vota nobiliuro, alii secundum cestinia-
illi dixerunt: Quid ad nos? Tu videris (II Cor. n, 7). lioncm vulgi, nulltis lamen in agro figuli, qui pretio
0 caecitas Judocorum, et perversilas inenlis ! Sic se sanguinis Chrisli emilur, nisi qtti consepelitur per
aguut quasi innocenles sint, qui prelio einerunl, ut baptismnm Cbrisli in inorle; qui profeclo ager per-
homicidium faccrent. 0 duriiia <:ordisI qui etiam egrinorum esl, eteorum qui percgriiiantur in mun-
possessus doenione fieoiitur ad pceiiHeiiliaiu reatus do, qui polesl Deodiccrc : Ne sileas, quoniam advena
sui, nolunt recoguoscere quod male cgerint. Sed di- ego sum apud te, et peregrinus, sicut otnnes palres
cunl, Quid ud nos? Qttasi ipsi nibil mali admiserint, B mei (Psal. xxxvm, 15). Ager ergo iste qui einilur,
nec curanl de reatu proximi. Nec mirura qui de se ager sanguinis est, et ager figuli; quia figulus nosler
nibil cogitant, sed dicunt: Tu vide quid feceris, Clnisius est, cujits Virlus exaruit tanquam testa
quoniain nos in omnibus a culpa immuncs sumus. (Psal. xxi, 16). Et ipse ager, Acheldemach, hoc ett
Quapropter caveant, qui tam facile peccant in fratri- ager sanguinis, usque in hodiernum diem vocalur.
bus; quia qui sic peccat in aliquem, ut emendare Vocatur auteni jure, hic mundus, vel Ecclesia Chri-
non possil, limendum valde est quod peccavit. Nou sti, seu paradisus Dei, Ager sanguinis, quia sanguine
enim jam in poteslale Judae eral, ut absolvcretur Christi emplus esl nohis, nhi requiescant sancti, qui
qucin tradideral, el ideo frustra vocem poenilenlisas- peregrinantur in teiris, quorum vox esl: Heu milti,
sumit.quiapermanenloperaitnpietalis. Hocigiturest, quia incolatus tneus prolongatus esl! habitavi cum
quodinPsaimo canitur,de eodem iufelicissimoJiida: habitantibus Cedar, multutn incola fuit anima mea
Et oralio ejus fiat in peccatum (Psal. cvin, 7), qui (Psal. cxix, 5). Tales nanique consepeliuntur Chri-
non solum non emendaverit crimen quod commisil, slo, el ideo cx prelio sauguiuis ejus emilur ager ad
verum eliam scelus sitse morlis in peccaluni sibi ad- sepulturam eoruni, lanquam permanendum, et _d
didit. Habet eniiii in Psalmo, qui de eo canilur, si requiescendum in sctnpiternum, qui cum fideli
bene perspexeris, pro triginla argenteis, quos acce- C Abrabam, juxta inipeiium Dei, in hoc sacculo1146
pil, triginta, ex oraculo divino, maledicliones sibi peregrinanlur. Sed <iuia lioc testimonium in Jere-
olim illatas, el quasi haeredilario jure in pretio re- riiia non invenitur, dicuiil quod ex Zacharia magis
servatas: non ideo quod peccarel, sed quia toties a sil assumpturo, ubi longe aliis verbis, ac lolo discre-
Domino correplns ut emundaret seipse : Noluit in- pante ordiue qiialitcrcuiique reperilur. Priroum vero
telligere ut bene agerel (Psat. xxxv, .), qtialenus juxta Septuaginla, in eo ita babctur, dicaro ad eos,
haberet ntercedem sui pretii , ad corruplionem si bonuin est coraro vobis, dale merccdem mibi aut
omniura fiilurotnm, et oranes scirent qtiia uuiversa renuile. Et ilerum : Et appenderunt mercedem meam
sunt in prsescieiilia Dei, et formidarent ; quia triginta argenleos. Dixitque Dominus ad me : Pont
Judicia Dei ubyssus mulla, et imnvesligabilesviwejus illos in conflatorio, et considera si probatum sit sicttt
(Ibid., 7; Rom. xi, 53). probatus sum ab eis. El tuti triginla argenteos, et misi
Principes autcm sacerdotum, acceplis 1145 ar_ cos in domo Domini, in conflatorio (Zacfi. xi, 12,15).
genteis, dixerunl: Non ticetmitlere eos in corbonam, Quanitim crgo distet baectranslatio ab evangelista.
quia pretium tanguinis esl. 0 fatsa religio el juslitia teslinionio, cunclis legcnlibus perspicuum est. Sed
caeca'. Si hoc non licel quia prelium sanguinis esl, el in Hebrseo, jtixla Hieronymum, quamvis settsus
cur ipse sanguis innoccns lam impie effundilur? Hoc idem sit, verba vcro vahle praepostera siug,, el pene
quippe esl qnod dicilur longe relro : Caticem liquan- diversa. Habel enim ila : Et dixi ad eos : St bonum
tes, el camelum glutienles. Propler quod, Consilio est in oculis veslris, afferle mercedem meam, et ti
inilo, emerunl ex illis agrum figuli in seputluram non, quiescite. El appenderunt mercedem meam tri-
peregrinorum. Ilaec oroiiia, ut cemis, non forluito ginla argenleos, et dixit Dominut ad me : Projice
casu fiuril, neque ex atiquo eventu rerum, ut volunt, illud ad staluarium decorum prelium, quod appretia-
sed universa ex dispositione Dei vivi, ut complean- lus sum ab eis. Et luli triginta argenleot, et projeci
lur quae prcedicla sunt, licel quanltim cx ipsis crat, eos ad staluarium in domo Domini. Haec idcirco po-
illi aliud inlenderent. Videbant enim forlassis, quod sui, ut perpendant oroiies diflictiitatem hujus loci,
circa morluos magis hoec pecunia sanguinis conve- quoniam ex hoc multi conali sunt cvangelistam ar-
niebat, el circa sepulturas defunctorum, quam ul in guere, el falsitalis assertorem probare, eo quod ncc
corbonam mitierelur, aut in ulla eorum necessitale cum Hebraeo, nec cum LXX translatoribus con-
lionesla. Corbonam quoque Hebraice, Laline autem gruere videalur. Et quod his majuS esl, dicunt quod
dmum inlerpretatur, qui.Iocus, vel arca denariorurn errel etiam in nomine, ul pro Zacharia Jeremiam
953 EXPOSITIO IN MATTH/EUM. — LIB. XU, CAP. XXVII. 954
false posuerit; quod ncc nostri unqtiam calholici _\ per hoc inier prophctas, interque ipsos evangelistas,
traclatores immulare voluerunt, ucc emendarc, ut tanlaui concordiam esse demoiistraret, til qnidquid
qnidaro temerarii el proesuniptores tciitaverunl; unius eortim csse dicilur, non absurde alterius esse
sicul et in aliis qttamplurimis locis fccissc coguosci- videntur; ac per bocquod perZaciiatiam diclum r»<!-
mus. Sed absit a fidelibus, de Cbristi evangelista modiim videntus, non inconvenienter, Spirilu sancto
aliud aeslimare dixisse, quam qtiod in spirilu Dei annuenle, Jeremioe esse probatur. Solet quippe et
legehat, et diccbat EcclesiaeChristi filiis; cui curoe 1148 de amicissimis ila dici honiinibus, quorum
sunt non verba, non syllabas ordinare senleuliarum, tiniis est consensits unaqtie volimias, si unus eorum
non inlerprelum jura servare, scd ipsas senlentias aliquid dixerit qttod alteri ascribatur; ne cures quis
veritalis, in Sphitus sancli dbgmate, ut olim pro- eorum dixerit, quoiiiam tam concorditer dictum esl,
nunliala. sunt, ponere. Qtiariquam beatus Hierony- ut lale sit si iste boc dixerit, qttale et si ille, quia
raus dicat se legisse in quotlam Hebraico voluminc, corum unns csl spiritus, unaqiie societas et intenlio
quod Nazarenorum sectoe lioroo ei obtulerat, Jere- rnentis. Qnapropter omniuui prophclarum et evan-
miae apocrypho, et in eo lioecad verbum scripla re- gelislariini roajor est inter omnes conslantia mentis
perii Jeremiae nomine dedicata. Sed tamen magis cl tinanimilas vcrilcilis, qiiaro si omnia illa, unus
visuro est ei de Zacharia sumpluni hoc evangelista. B . quamvis doctissinius loqticrclur homo. Et ideo nemo
testimonium, el aposlolornm more, boc sic positum, infidclis, nemo iinperilus, jure reprehemlit in tatibus
qui verborum ordine proelermisso, sensus tamen de el hujusceinoili diclis, quasi dissonanliam evange-
Yeteri Testaraento 1147 quam sacpc protulerunt listarum, cnni cx lioc potius debeant assuroere docli
in excroplum. Et ideo hoc Ioco lalis expositio a no- et fideles, argiimenluin et auclorilalcm, ad osten-
bis quoerenda csl, tit cvangelistoeroaneal firroitas, dendam unitalem el concordiam eoruro et sanclo-
et nos uulla subrepat emendandi tcroerilas; sed una rum prophclariim. Est et evidens causa apud Jere-
cujn sanctis Patribus potius suspicando de boc ali- miam quce flagital forlc hoc lesliinonium polius in
quid dicamus, quam confirmando quod cerlum non nomine Jeremiae sic manere debuisse, et videtur
habemus. Ubi priiuum occurril, quod non onmes ac si spiiitns auctoiilale firmatuin, propter ngrum
codices Evangeliorum hcilieiit, quod per Jeremiam illum qnem Jeremiam emisse legimus ctim essel in
lioc dictuin sit, sed taniuinmodo per propbetam. carccre, quia elsi npud Zacbariain triginta legtinlur
Nec lamen ideo mox a.lruere oporlet quod his codi- argenlci qui pro Domino dati el rejecli siint in tcm-
cibus magis credere debeamus, ul dicamus cos mcn- plo, latnen per euindem propbelain ager ille einplus
duces qni Jeiemiam habent; eo quod ubi dicilur est a filio fratris sui, el datum est ei argenti pre-
per prophetain rcclius Zacharias inlelligalur, quia C<tium. Non quidem sub boc noinine, neque eodera
jam ojint a sauclis Patribus tractalum esl, ut hoc sub nuniero qui npud Zacbariani habelur; sed ad
magis audax impcriiia fccerit quam probata veritas, hoc pertinere eliain illud de agro cmplo ad quod
cum lurbaretur aliquis quacstione, quod hoc lesti- prophelia cst de triginta argenteis. Nam quod de
monium apud Jercmiam non inveniret, id magis Domino completuin esl, ut hoc essct ejus pretium,
elegerit temere emendare, quam iraperitus videri. manifestum est, et quod de eisdein argenteis ager
Quod forte altiori sacraraento factum est ex provi- ille sanguinis vmptus sit, vcrum est. Iliitc inter
dentia Dei, qua mentes evangelislaruin iniiis age- utrosque propbelas mystice unum videturesse tesli-
banlur. Erant eniin illa animalia in circuitu plena monium; ut quod illc expressius de argcnto signifi-
cculis, el ideo non potesl ficti ut Matlbaeusaliqnid cavil, boc isle de agro. Ac per hoc nomen Zacharioe
per oblivionem scripseril, et Jereiniaro pro Zacba- si ponerclur, referendum ad prelium esset; sed quia
ria po.ucrit. Quod tamen sine ulla dubilalione de- Jereaii.e positutn est, qui dixit d_ agro eroplo, non
inum emendaret saltem ab aliis adroonitus, qui ipso incongrue facluni videlur. Qnapropter sludeat
adhuc in carne vivcute boc legere poliierunt, nisi prudens animus qlrumque magis conferre quam
quia Spirilus sanclus per euin ila hoc (estimonium evangelistain fcmere rcprehendere, aut quod ab
conscribi voluit. Sed cur hoc ita voluerit, illa priiua eo posituin est proecipilanter Cradere, vel imrou-
causa patri Augustiuo ulilissima occurrit, omnes lare. Studeat politis scnsum eiuicleaiius discu-
propbetas sanctos uuo spirilu, roirabili inlersc con- tere, quo modo perlineat utrumquc ad comple-
sensu locutos fttissc, ut roulto amplius qtiam si om- tionem leslimonii, quam unum horum negligere,
nittm otnnia propheiarum uno unius hominis ore et allerum praeferre. Nam et ipse liber einptio-
dicerenlur. Et ideo iudubitanler accipi dchere quae- nis apud Jereroiam, qui dc agro ctim sua asti-
cunque per eos Spirilus sanctus dixit, singula om- ptilaiione conscriptus est, juhetur milti in vase
nium esse, et omnia quaeper eos dicla sunt singiilo- fietili, ct euiitur de pretio Domini ager figuli,
rum. Idcirco jure, quae dicta sunl per Jeremiam, 1149 et hoc : Ad sepulturam percgrinorum, sicnt
tam Zachariae quam Jeremiae, et qtioe per Zacha- el illtid tcstaroenluni emplionis vase claudilur figuli,
riain, tam sunt Jeremiac quam Zacbariic. Unde in meinoriam futurorum, ut sigiiificetnr eorum per-
non opus fuit Mattboeocorrigere quod Spiritus san- inansio vel repausalio diu in terra captivitalis vel
stas per eum dixerat, cum nomcn Jercmice scriplum peregrinationis populi, qtiousque in liberlalcm filio-
a _e in suo Evangelio divinilus relegisset, ut nobis rum Dei, praeslante Dco, ipsa caplivilas solvatur.
 835 S. PASCHASIIRADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 956
Caeterumillud quod subjecit Mallhaeushuic teslimo- A i licet nolens, proedicasti. Haecidcirco dixerim, quia
nio, cum nit : Quem appreliaverunt filii tsrael, et non credo in divinis Iitleris aliquid superfluum, ne-
dederiint eos in agrum figuli, sicut consiituit milii que in Dominicisverbis ad doctrinam salutis quid-
Dominus, nec apud Zacbariam, nec apud Jeremiam quam esse vacuum. Unde huic, quia pronuntiantis
legitur; unde magis ex persona beali Mattboeiele- interrogalione ulitur, confirmantisdal responsionem.
ganteret mysliceincertum est. Quia et ipse ex Domini 1111 vero cum ait: Tu dixisti, et obliquoejus arguenj
revelalione cognovit, ad hanc rem quoede Christi dubilalionem satis prudenter convincit. In omnibus
prelio facta est, hujusmodi pertinere propheliam. tamen sic suara temperat sententiam, ut et verum
Qtiaerendumergo qui acceperunt eosdem argenleos, dical, et sermo ejus calumnioenon subjaceat. Et cum
quia et in hoc varielas codicum est; quoniam alii accusarelur a principibus sacerdolum et senioribus,
habent filii Israel, et alii a filiis. Quod si ad Judam nihil respondit; Pilato quidein, quia invitus in eum
referimns, qui accepit prelium appretiali Christi a promebal sententiam, dignatus est respondere ali-
filiis Israel, erit numerus pluralis pro singulari. Si quid, sacerdotes vero et principes populi indignos
autem filii legendum est, acceperunt illud scilicet suo responso judicavit. Tunc dicil illi Pilalus : Non
sacerdotes templi, quando Jtidas rejecit eos in tem- audis quanta adversum te dicunt lestimonia? Provo-
pluin, pretium appreliali Christi, quem appreliave- *B cat eum praeses, ut se purgarel a crimine, sciens
runt filii Israel; aut pretium appretiati Judas a filiis vana esse et falsa quae ei objiciebantur. Sed Jesus
Israel, Et dederunl eos in agrum ftguli. Quid horum nihil respondere vull, neque ullis se excusare verbis,
melius sit, quia pene unus est sensus, legentis arbi- ne forte differretur a praeside passiouis ejus trium-
trio derelinquo; quia et hoc, aut temeritas fecit phus, qui eum liberare gaudebal et absotvere, quia
emendatorum, aul varietas interpretum. videbat nullis eum subjacere criminibus : nec tamen
Jesus aulem stelil anle prmsidemel interrogavit eum dignum erat ut ei responderet, quia dubius incede-
prmses dicens: Tu es rex Judworum? Ecce complela bat, nec permanens in fide; el ideo de Chrislo nul-
est prophetia Chrisli, qua supra dixeral, quia trade- tum firmum ferebat judicium. Sed miseri Judaei,
tur gentibus ad illudendum. El stal humilis ante tri- quibus adhuc hodie tacet verbum Dei, et nihil eis
btinal superbi judicis. Qui quasi reum aslare videt loquitur accusanlibus Cbristum, neque per se, neque
coram se, et utruinne sit rex Judmorum interrogat; per prophetas, neque ulla divinitatis suae oracula,
quoniam hoec accusatio adversus eum permaxima quia Dominum 1151 prophetarum peremerunt.
fueral Judaeorura, ut invidiam etiram commoverent Et non respondil ei verbum; ila ut mirarelur prmset
jndicis, el terrorem ei incuterent, si eum defendere valdevehemenler.Mirabalur autem constantiam ejus,
vellet ex persona Caesaris. Sed perfidi principes *C mifabatur etiam quomodo sic taceret, quia idoneus
etiam ex hoc impietatis suae arguuntur elogio; qui erat sibi falsa illata a se removere, et se purgare a
nec falso quidem invenire potuerunt quod objicerent crimine. Quis enim non poterat admirari iuler tan-
Salvalori; et tanto simulantur odio, ut etiam pro- tam rabiem accusantium, et claroores vulgi, et furo-
phetartim de illo, quod rex esset qui venturus prae- res seniorum, cum videret eum tam tranquillum
nunliabatur, noluerunt recipere testimonia. Pilatus astare, (am mitem el quielum, cum omni gravitale
tamen, quaravis alia falsa protulerint non verisimitia, imperterritum; qui petebatur ad mortem, et in nuUo
de nomine regis, quod maxime formidabat, interro- movebatur affatu. Fortior namque erat in eo virtus,
gat. Cui Dominus : T» dicis. Diversa quidem Pilati, quam humana natura se habeat. Et ideo poterat non
et principis sacerdotum est inlerrogatio, et 1150 solum admirari Pilatus, verum etiam vehementer,
diversa Christi responsio. Nam princeps ait: Si tu quoniara dignum ei videbalur pro magno miraculo
es Chrisius Filius Dei vivi, qui licet legem noverit, admirari valde, ut exhibitus homo ad criminale ju-
dubitative tamen quaerit, et ideo, si quod dubitali- dicium, el adjudicatus morli imperturbabilis mane-
vum est, adjecit. Pilatus vero, elsi legis ignarus, in- ret el imperterritus. Ut staret ante mortem, quae
terrogat magis pronuntialive : Tu es rex Judmorum? omnibus terribilis est, sine ullo pavore mortis,et
etsi quaerere videtur. Nam el in titulo boc confir- taceret sine ulla defensione sua, cum posset se, si
mat, cum jussil scribi super crucem, JESUSNAZARE- vellel, irt judicio defendere.
NUSREXJ.Di£0RUM. Quia putabat eum regem Judaeo- Per diem autem solemnemconsueveratprmset dimit-
rum esse. Et ideo ait, cum vetlent illud Judaei tere populo unum vinclum, quem voluissenl.Ne mire-
eradere: Quod scripsi,scripsi. Cui, quia ila interrogat ris, audilor, si adhuc primordium gerensin eis Ro-
ut scire velit, respondit Dominus : Tu dicis. Quia mana polestas, quia consuetudo fuerat Judoeorum,
per fidem hujus confessionis jam salus genlium et ut in solemniiatibus suis, maxime paschali, quando
credulitas declaratur. Ilaque Pilatus, qui legem igno- liberati snnt ex /Egyplo, ul peterenl principibus suis
rat, de se hoc ila loquitur, quod hi abnegant, qui unum reum quemcunque voluissent, quibuscunque
semper antea in lege hoc loquebantur. Quapropler esset criminibus involutus. Et quia noviter Judaei
et psincipi sacerdoli sic responsum est: Tu dixisti. jugum susceperant Romanorum, servabatur eis lex
Hoc ideo quia lex omnis venturum Chfistum quo- et consueludo, ut beneficiis provocali libentius Ro-
tldie pronunliabat, quasi diceret ei de praeterito : manis deservirent, donec firmaretur juguro eorum
Tu dixisti, quia eura in lege et ex lege quam saepe, super eos. Inde igilur esl quod Saul petenle populo
 05. EXPOSITIOIN MATTH.EUM.-LIB. XII, CAP. XXVII. 958
Jonalhan absque offensa cum teneretur reus pro A _ ipsam flagellatam, sentiens jam forte passione Cliri-
gustu inellis, etiam prodente Deo, mox a morte re- sti se superari, ac mtindum salvari. ldcirco ege-
laxat; quem decreverat etiam cum juramento, licet rit arte sua ut Cbrislus liberaretur per mulierera ;
filius ejus esset, Saul interficere. Sed tamen petente 1153 n0" 'quod de morte ejtis curaret, sed ut reos
poputo Israel, quem parabat interficere, relaxavit ad quos tenebat captivos inmoriem,permorlem Christi
vitam. Pro talibus etiam et hujusmodi causis, mos ne amitleret. Alii vero dicunt bonilate Dei factum
inolevit in Ecclesia Chrisli, pro reis et sceleratis, fuisse, sicui quam saepe gentilibus a Deo somnia
non solum judices saeculiad vitam deprecari, verum revelata leguntur, ut in uxore Pilati gentilitas
etiara et Deum judicera universorum ab Ecclesia designetur , quae justuro Dominum confilendo, et
interpellari pro peccatoribus, ut solvantur a culpis etiam lestimonium dat *ad fidem non credentibus.
et redonentur ad veniam, cui nunquam jure sine spe Quapropter noluit evangelista praeterire rem divinae
veniae supplicalur. Habebant autem lunc vinclum in- providentioe, laudem Cliristi continentem , quia di-
signem, qui dicebatur Barrabas. Congregatis autem gnatus est per visum convertere ad confessionem
Ulis dixit Pilatus : Quem vullis dimittam vobis, Bar- Pilati uxorem, forle quoe per visum passa est , ne
rabam an Jesum, qui dicitur Chrislus? Barrabas au- amplius pateretur. Propter quod, ut dixi, evange-
tem 1152 fi^us magislri eorum inlerprelatur, qui' B lista non exposuit visum , ut ampliora de piciate
propier seditioneroet homicidia fuerat condemnatus; Christi liceal nobis cogitare. Quoniam beatam dicunt
et ideo insignis dicitur fuisse non virlutibus, sed Pilati uxorem, qtiaeper visum passa est multa pro-
vitiis et criminibus. Quem Pitatus forte ad lioc eum pler Jesum, et recepit per visum quae erat passura
talem elegit inter coeteros qui tenebantur rei, ut in vita sua. Ex quo volunt quidam dicere, quod me-
immanitas scelerum ejus cogeret JudaeosJesum pe- lius est recipere aliquem mala invisu, quam recipere
tere, ct Barrabam in niorlem tradere. Ad hoc quippe in vita. Quisenim hoc non eligeret, nisi forte quia sunt
offert eis optionem dimittendi quem vellent, latro- multi quibus expediat acriora recipere in vita sua ,
nem lam sceleratum, an Jesum, non dubitans Jesuro potius quam leviora in visu ? Consolatur ergo Lnzn-
potius eligendum, quam eum qui tantis criminibus rus, et reqniescit in sinibus Abrahoe, quia recipit
tenebatur reus. Sciebat enim solummodo propler mala in vita sua, et non lieec mala quae recepit in
invidiam eum traditum; et nullam aliam crucis Chri- visu suo et in sensibus suis. Utrum tamen, vel si
sti causam esse, quam odium el invidiam. Sed mi- initium babuerit conversionis ad Deum haec mulier
seri Judaei, qui de suo reatu nobis aliquod instruunt eo quod propler Jesttm multa passa sit per visum,
sacramentum, et eum eligunt qui propter seditiones Deusscit. Unttm tamen scimus, quia Ecclesia Chrisli
el bella, necnon et bomicidia facta reus eral, et ^ ex gentibus, quae aliquando fuit uxor Pilati , per
repudiant Jesum Dei Filium, qui est nobis pax a Deo quem diabolus significalur , jam non ejus uxor est,
Patreconstitutus.verbumDei et sapientia Patris. Hi sed Cbristi , cui per fidem passionis conjuncta est;
ergo duo cum sint vincti in rebus humanis et corpori- el ipsa per fidem conlileri Deura, et advocare ad eum
bus, quia Deus homo factus est, prior sciticet Adam quoscunque potest non cessat.
et novissimus. Sed populus ille perfidus semper Bar- Principes autem sacerdoium et seniores persuase-
rabam absolvere rogat, propter quem non cessant se- runt populo ut peterent Rarrabam, Jesttm vero per-
ditiones facere, latrocinia quoque et homicidia, quia derent. Respondens autem prmses, dixit illis : Quem
non recte sapiunt de Jesu, nec credunt in eum. Nani vultis de duobus dimitti ? Al illi dixerunt : Barrabam.
in anima in qua non est Jesus, illic seditiones sunt Quid autem in hoc dicam, nisi quia pene omnis ini-
et lites ac scandala. Ubi autem est Jesus, est quidem quitas et praevaricatio plebium a senioribus est po -
in eis corpus mortuum propter peccatum, spiritus puli, quorum excitantur malis ad omne peccatum ,
autem vila propter juslitiam. Et sunt ibidem simul quorum velle, quorumque nolle, omnes considerant
omnia bona, et innumerabiles divitiaebonitatis; quo- et obsequuntur. Credunt enim turboe principibus
niam ipse est pax nostra Christus, qui fecit utraque , suis et sacerdotibus, nec raultum intendunt quid
unum (Ephes. n, 14). A quo nimirum corpore qui- praeses velit, adhuc in eis novis utens legibus. Neque
cunque mala agunt, soluti sunt, Christus autem cum aliquid ipse lentat, nisi solummodo persuasionibus,
suis lenetur vinctus in vinculo pacis (Ephes. iv, 5). sed ipsi sibi eligunt Barrabam, cujus magis sequun-
A quo nimirum vinculo, Barrabas, id est filius ma- turvestigia,etideo volunt etini habere sibi solulum.
gistri eorum, qui suis criminibus tenentur obnoxii, Dicit illis Pilatus : Quid ergo faciam de Jesu qui dici-
soluti relaxantur ad vitam pessimoeseditionis, a qui- tur Chrislus ? Dicunt omnes: Crucifigalur, etc. 1154
bus in saeculoomnia mata generantur. Sedenle au- llle siquidem vult eis pudorem tantae iniquitatis in-
lem itlo pro tribunali, misit ad eumuxor ejus, dicens: cutere, sed illi non solum non erubescunt, quia eum
Nihil tibi siUf justo illi; multa enim passa sum hodie Pilattis Jesum Chrislum confilebatur, verum admo-
per visutn, propler illum. Quid autem viderit per dum impietatis suoefurorem exaggerant et clamant
visum non exponit evangelista, vel a quo passa sit; alrocius, sine ullo relraelationis assensu : Crucifiga-
et ideo data est facullas noslris aliter vel aliter tur. Quod si denique peliissenl Barrabam sibi di-
banc visionera inlerpretandi. Unde nonnulli di- roitti, satis esset ad impietatis suoe augmenlum.
cunt hanc visionem a diaholo immissam, el ab eo Nunc autem e contrario el Christum postulant ad
P-TROL. CXX. 30
.39 S. PASCHASH RADBERTl ABBATIS CORBEIENSIS 940
mortem. Quod si infelicissimi in potestatem dimisis- A sanguinem fundit juslum, vos videritis. Cui respon-
senl Pilali, ut facerel de Jesu quod vellet, lanluin dens universus populus, dixtt : Sanguis ejus super
Q(Barrabam eis absolveret, magnaeirnpietatis crimen nos et super filios nostros. Perseverat aulem haecim-
esset, cum et sceleslum peliissent sibi dari, et justum precatio Judaeorum usque in hodiermim diem, et
nollent, cum possenl, liberare ad vitam. Nunc auiem sanguis Domini qui clainat de terra contra eos cum
agunt quod scelestius est, quia proclamant eum in sanguine Abel in terram effusus, non cessat adhuc
morlem, et non ad qualemcunque, vefum ad tur- clamare, nec aufertur ab eis. Unde per Isaiam loqui-
pissimam mortem, el petunl vocibus ut crucifigaiur. lur : Si lcvaverilis ad me manus, non exaudiam
Hoc quippe est quod Isaias dicit: Exspectavi ut fa- vos : Manus enitn vestrmsanguine plenm sunl (Isa. i,
cerenl judicium (Isa. v, 7); fecerunt autem iniquita- 15). 0 infelicissimi Judaei, qui filiis suis talem reli-
tem et non justiliani, sed clamorero. De qttibus querunt hoeredilatem. Propter quod rei facti sunt,
David : Circumdederunl tne canes multi, consilium non solum in sanguine prophetarum, quem fude-
malignanlium obsedil me (Psal. xxi, 17). Et Jere- runl, verum et iu sanguine Chrisli, in quo compte-
mias: Facta est mihi hwreditas mea, sicut leo in silva, verunt mensuram pairum suorum. Idcirco vaslata
dederunl super me vocemsuam (Jer. xi, 8). Nec ta- est civitas eorum vastitate boslUi, et ipsi dispersi
men Pilatus cessat contra impieir.lem eorum agere, B sunt perfidi super omnem lerram, usque in praesen-
nt confunderentur et resipiscerent a sceiere suo. tem diem. Tunc ditnisit illis Barrabam, Jesum autem
Qtiibus rursus ait : Quid enim mali fecit ? Conlra flageltalum tradidil eis, ut crucifigeretur. Fecerunt
boc ergo non habentes quid dicerent, amplius clama- ergo in Barrabam, quod facturi et in AiUichristo ;
verunl, ac si clausi oculis ne recordarenlur judicio- jam enim arcanum futurae infidelitaiis proecessit in
ruin Dei, non deponentes malitiam , sed augeules isto latrone, et ideo eligunt damnationi reservatum,
btasptiemiam dixerunt: Crucifigatur. Ergo Pilattts, polius quam salulis suae auclorem, ul in omnibus
quantum ex se fuit absolvit eum in omnibus, maxi- compleantur vaticinia prophelarum,etipsi suis adhuc
me abnegando, quod nihil mali feccrit. Nam ejtts indieeiU faclis quae facluri sunl filii magislri in an-
interrogalio , abnegatio utique est, vel objurgaiio , tichristo, quoruro magister diabolus est. El ideo, ut
eo quod innocentem occidere velint. Absolvilquidem dixi, Barrabas^tftus magistri interpretatur , ut ejus
eum judicio quem postea crucifigit in inyslerio. sequantur errorom cujus filii sunt. Porro Pilatus
Unde videns Pilatus quia nihil proficeret, sed magis victtis terrore Caesaris obliviscilur verborum sno-
tumultus fieret, accepta aqua lavit mantts coram po- rum, quibus coeperat defendere innocentiam Chrisli,
pulo, dicent : Innocens ego sum a sanguine justi liu- C declinat judicium ad facinus impietatis; et non solum
jus, vos videritis. MoreJudaico ait, volens cis Chrisli tradit Jesura ut crucifigalur, verura etiam flagellis
iiroocenliam non solum verbis, verum etiam lactis prius H56 c*l'itul'> sicut consueludo est reorum.
oslendere , si forte eos^placare posset; sin autem , Quouiam Marcus dicit ideo fecisse ut populo salisfa-
ut se innocentem probaret, et eos reos monstraret. ceret, et cessarent ab interfectione ejus, cum vide-
Facit enim non secundum consuetttdinem aliquam rent eura flagellatum.
Romanorum, ut aqua roanus lavet, sed juxta illud Tunc milites prmsidis suscipienles Jesum in prmto-
prophelicum : Lavabo inter innocenles manus meas rio, nullum disciplinaeordinem servantes, nullam-
(Psal. xxv, 6). In. cnjus nimirum iavacro, nesciens que gravitalem in judicio, more Roraano tenentes,
gentium opera purganda, praeligurabat, ut ab irapie- faciunt sibi lusum Jesttm : Et congregaveruntad eum
late Judaeorum nos alienos monslraret. Profitelur universam cohortem; el exuenlet eum , chlamydem
enim se inriocenlem Piiatusll55el Jesuin jusium, coccineam circumdederunt ei. Suscipientes quidem
quod el uxor ejus confessa fueral. Sed miser sua eutn in alrio preetorii, sicttt Marciis dicit, convocata
lion ablitit facta, duin obsequilur sludiis alienaecru- ttniversa cohorte, induuut eum purpura, illudentes, et
delilalis.Lavitquidemmanus, sed culpam non lavat; in habilu regnantis eum confingunt, sicut in theatris
quia judex nec iuvidiae credere debuit, nec timori, .. solet fieri quando introducilur persona quaelibet pro
nec ullis adversautium impulsionibus, ut sanguinem aKa. Nec tamen eorum error vacat amyslerio, que-
condemnaret innocenlem, quem praedicabatjustuin. niam ipse Rex regum erat; qui ideo baec omnia
Hoc est ergo quod ait: lnnoeens ego sum a sanguine suscepil pro ludibrio, ut omnes suos scbeniale hu-
hujus jusii; ac si diceret : Ego quidem ianocentem roilitatis reges faceret. Porro quod Malthaeusait,
volui liberare.sed quia magis seditio oritur, et per- quia chlamydem coccineam circumdederunt ei, Mar-
(lueUjonismihi contra Caesarem crimen impingitur, cus, et induunt, inquit, ei purpuram (Marc. xv, 17).
mehipeinde inuocentem demonstrabo. Tolerabilior Quoniam pro regio indumenlo chlamys Ula dabalur
est tamen cujpa.udicis qui cogitur sentientiam ferre ab illudentibus, quoe et in Joanne vestis purpurea
conlra Dominum quam Judaeorum, qui propler per- vocatur, quia est purpura quaedam rubra, cocco si-
fidiam eum innocentem pelunt in mortem. PUatus millima. Potest eliam fieri cum eadem etdamyde ut
quidera non damnat sibioblatum, sed arguit roullo- •esset et purpura, quarovis essel illa coccinea. Quae
ties offerentes; juslum esse p*onuntiat quem coactus omuia boc loco Matlhoeus per recordationem magis
_n mortem daranal; ac si diceret : Minister ego quam in ordine narrare videtur; quia sicut in Joanne
legi» _-m, sed veslra vox veslrique furoris claraor monslratur, prius gesla sunt in proelorio apud Pila-
941 EXPOSITIO IN MATTHiEUM. — LIB. XII, CAP. XXVII. 942
tum, quam ipse eum militibus jam crucifigendum A conspuentibus in me (Psal. L , 6). 0 patienlia beni-
tradidisset. Poslea vero quam illuserunt ei, et fece- guissimi Dei! quam oequanimiteromniafert! nec aver-
runt omnia Iudibria in eo , exuerunt chlamydem, et tit sea confusionesputorum, nec moveturcumpercu-
induerunt eum vestimentis ejus , et duxerunt eum ut lilurarundine, secundurolsaiarn prophe(am,et artiir-
crucifigerenl. Antea vero apud Pilalum baec omnia dinem quassatam non confringet, sed omnia in se
quae ab Evangelislis diverse narrantur, gesta sunt. fert peccata noslra, quae erant rubra ac si vermi-
Puto ilaque in eodera spectaculo non defuisse prin- culus, ut quasi nix per eum deatbarentur, ct fie-
cipes ac milites tenebrarum qui convenerant, ac si rent alba vestiraenta noslra, Qualia fullo non potest
cohors illa adversus Dominum et adversus Christum facere super terram (Marc. ix, 5). Sed mirum quid.
ejus, a quibtis et isli delusi, talia contra consuelu- voluerit evangelista cum ait, quia exuerunt eun>.
dinem medilabantur. Et ideo potius haec delusio rursus chlamydem coccineam. De corona vero spi-
daeroonum erat quam hominum, ut in his eliam nea, quod deposuerunt eam a capite, semel illi illa-
triumpharet Jesus. Qtiia non poterant praescire in tam, tacuil, et non est scriptum, neque quia de-
hac dispensatione sacrameriti sapienliam Dei; alias traxeriiit eam, et hoc non absque magno mysterio
autem Si cognovissent, nunquam Dominum glorim esse arbilror. Licet enim in chlamyde 1158 coc~
crucifixissent (I Cor. n, 8). Ergo cohors illa multi- B cinea, et in spinea corona volueiit monstrare, quod
tudo mililum erat; quia in una cohorte dicunlur noslra peccala super se lulerit, longe tamen aliter
trecenti, aul eo multo amplius milites esse, quorum esl, quia vestem deposttit, et spinearn coronam non
uumerus illam invisibilem designabat, contra quos mutavit, sed, tit ila fatear, in se consumpsitut spincc
dimicare Christus venerat; nec igilur iste sine deinceps in eo non essent, neque alicubi essent. Et
magno myslerio , quamvis nescii, faciunt ista. Au- ideo per chlanrydem coccineam, caro, in similitudi.
dierant euim quia rex fuerat nominatus Judaeorum, nem carnis peccati assumpta, designatur. Unde et
et ideo illudunt nomini, non intelligentes quid in Zacharia , vestimenla Jesu sacerdotis sordida le-
1157 agerent, cum ei iropouunt schema regnantis. gunlur, non peccato infecla, sed quia corruplihilia
Nam clamys illa, ul dixi, coccinea seu purpura, in similiUidinem carnis peccati, sanguine proprio
myslerium erat signi coccinei, quod oliin Raab me- penitns purpurata. Quam sane corruptionem', qttia
retrix ligaverat in fenestra in salutem domns suae; . aroisit, quasi coccineam veslem, mutavit per passio-
necnon et Tbamar ad manum pueri nascentis coc- nem crucis, cum imraortalitatem, quam semper ba-
cum alligat, in signo passionis Christi. ldcirco, buit, recepit. Porro spinas quas in capile gestavit
quia mysletium erat olim praenunUativm, suscepit non mutavit, riec alicubi transposuit, sed consttm»
iUud Jesus in se, ut eum recognosceres, qui suo in G psit; ita ut in capile Jesu non spinae, sed Iapides
sanguine mttndum salvare venerat. Ipsi vero rie- resplendeant pretiosi. Hinc quoque dictum estyquia
scientes illudunt, ut eum depingant regem, et di- in diademate capitis Aaron lapides fulgebunt san-
cunl:Ave, rex Judmorum. Quia hocei crimea Scribae ctuarii. Caput namque Christi Detis est, in quo
et sacerdoles objecerant, quem nudatum prislinis spinoe esse non possunt, et ideo in eo Iapides jure
veslibus induunt veste purpurea , et pro rosae limbo resplendere dicuntur, quia qui in eo sunt, peccatura
quo reges veleres utebantur, et pro diadenaate po- habere nequeunt. Idcirco ab Evangelista corona illa
uunt ei coronam spineam; pro sceptro regali dant non detracta neque deposita dicituf, quia con-
ei calarnum, et adoranl iltudenles, quasi regem. sunipta a capite Jesu peccata, ut jam non sint spinae,
Nos autem haec omnia mystice intelligentes in pro- recte credinttur. Susttilit enim ea super venerabile
pbetia, sicut Caiphas qui dixit, Oportet unum honii- caput siium, et abslulit a nobis ut non sint, ac con-
nem mori pro omnihus, nesciens quid diceret : sic sumpsit. In cujus dexlera calamns, ttt aliter dicam,
et isti quodcunque faciunt, licet perverso spiritu id ideo ponitur, ut fragilitas /Egypti, cnjus rex bacu-
fecerinl, nobis tamen sacramenta salutis operabau- lus arundineus vocatur, in ipso, ut ipsi sibi fingunt,
tur. Nam in cblamyde coccinea designantur opera configuretur, sed sacrameiitum est regnantis Dei,
gentium cruenta, qucecharitate Christi mutanlur in cujus eliam lingua, calamus scribm velociterscriben-
coccum bis tinctum; quia in cocco charilas, qua tis, dicitur, et virga directionis , virga regni ejus
induitur Christus, omnino exprimilur. In spinea (Psal. xnv, 2, 7). Suscepit quidem sceptrum fragilis
vero corona, malediclum illud anliquum solvitur, regni de manibus nostris, in quo nos male confisi,
ut terra deinceps noslra, quae spinas et tribulos diu innisi sumus ut triumpharet, et contereret eum
germinabat peccali, serta componat capitis Christi, in ligno crucis; pro quo calamo sceptrum regni coe-
et fiat Ecclesia sponsa ornala viro suo, cum diade- Iestis, et virgam aequitatis dedit nobis, de qua virga
matesalulis.Fertergo caiamum in manu, quo vene- canimus in Psalmo : Virga tua, el bacutus tuus, ipsa
nata occidat serpentum genera; vel ideo catamum me consolala sunt (Psal. xxi, 4). Sicque totus habi-
geslat, ul suos conscribat milites in oeternitate, el tus ab his in eo depingilur regis, ut et persona in-
sacrilegium non omitlat conscribere Judaeorum. Et troducalur regnanlis, et mysterium declarelur, ve_
exspuentes in eum, acceperunt arundinem, et percu- lint nolint, nostrac redemptionis. De qua itaque virga
tiebant caput ejus, ut compleretur quod scriptum Paulus apostolus gloriabatur: Qnid vultis, inquit; ii*
eral: Faciem meam non averti ab increpantibus et virga veninm ad vos, an in spiritu mansuetudinisl
 9« S. PASCHASHRADBERTl ABBATISCORBEIENSIS 944
(/ Cor. rv ,•_!.) Sed et baculum , ut rite Paschai A j ret. Nec immerito igitur, ipse Simon vocatur, quod
eelebremus, cum Domino tenere debemus in mani-• interpretatur obediens; quia nemo crucem Cliristi,
bus. Quia quidquid leve fuit in nobis, quidquid va- nisi obediendo porlat. Unum ergo est si dicamus
cuum et vanum totum amisimus , ut in baculo> Simeon, aut Siraon, quia utrumque nomen, juxta
Chrisli sustentemur, et virga corrigamur direcliouis> proprielatem Hebraici sermonis, obedientiam sonat.
Dei. Sed misera saeculipotestas, et vana bomlnumi Et ideo unus eorum post Jesum crucem in angaria
praesurnplio, 1159 (lux lantum innititur pompisi portare festinat; alter vero suscipiens eum in ma-
mundi, et calaroo vanae proesumplionis, ul adliuci nibus suis ad templum Jerusalem , exsultans ferre
todie calamo caput Jesu venerabile percutiat. Et inter brachia, quamvis jam senex, gaudet. Uterque
lum in se impiissirai bomines erigunt contra Deum tamen eorum obediendo promeruit, ut dignus tanto
atrem, caput Salvatoris noslri (quorum potestas munere esset, quae licet angaria vocetur, nunquam
vana est) feriunt calamo, et conanlur ejus destrudre tamen digne, nisi obediendo, fertur; ac per hoc ex
regnum. Ecce imposita est Jesu chlamys coccinea et nomine, jure obedientia vocalur, et ex proeceptosa-
vestis simul purpurea, ecce in capite ejtts corona lutis noslroe,nibilominus angaria probatur esse. Sed
spinea, et arundo in dextera ;-atlamen ilexis genibus * Jesus dignanter eam prius porlat, et in finem in ea
adoratus illudilur. Stisceplis igitur omnis corporis B ipse crucifigitur , etiam quotiescunque merabrum
nostri infirmitalibus, triumphat et ostendit quid in Cbristialiquod, muntlo crucitigitur eleimundus cruci
membris suis fecerit. Ecce omnium sanctorum mar- affixus tenetur. Nec hoc igitur vacat a mysterio quod
tyrum ordo, quorum regiiuin in eo erat, quod glo- secundum Joannera, Christus crucem suam sotus por-
riosissime sanguine colore cocci perfuudilur. Ecce tare dicilur, secundura reliquos vero non ipse , sed
prophetarum ac patriarcharum numerus purpureo alius eam porlans introducitur; sicutet quando tenta-
honore veslilur, spiuisque, id est omnium peccato- batur,quiasecundum hominem eamdem lentationem
rum noslrorum aculeis coronatur, ut nos evacuati a suscepercuunigenitus Deus, tres isti eam exponunl:
malis, corona in capite ejus esse possimus. Ex quibus Joannes, quia divinamejus naturam susceperatexpla-
oranibus Christi victoria et diadema contexilur. Sic nandara, nullarnex eadem tentalione habuit menlio-
quoque el in calarao infirroitas omnium gentium, nem. Sic et hic imponentibus illis qui susceperunt
alque inanitas eorum, manu comprehensa Salva- eum, crucera suara, quoeomnium est, portans ipse ab
toris sanalur, et firmalur natura fragilis; ita com- omni labore juxta divinitalem, egressus est liber in
prehensa manti Chrisli, eliam pretiosa in capile, ac eum qui dicitur Calvarioe locus. Verumtamen portat
si corona decoris, resplendeat. ln quibus omnibus, eum ipse Simon factus obediensDeoPatri, simul cum
ut dixi, Chrislus dura illudilur, adoralur, adoratus "C membris suis, qui sub nomine hoc censenlur, et in-
vero in Deum cOlitur. veniuntur in via. Ipse sibi juxta Joannem tropaeum
Exeuntet autem invenerunt hominem Cyreneum, suum viclor attollit, dum crux super humeros ejus
nomine Simonem, liunc angariaverunt ut tollerel cru- imponitur, ct factus est, secundum prophelam ,
cem ejus. Homo autem iste de Cyrene fuisse narra- principalus ejus super numerum ejut (Ita. ix, 6).
tur, queeest Pentapolis juxta Lihyam. Et ideo quia Nam tropaeumcrucis, sive Simon, sive ipse portave-
magnum in eo formatur sacraraentum, ab evange- rit , in sacramento pene unum est, quoniam et
listis taro diligenter, quis sit et unde sil commenta- Christus in homine, et homo eam portaverit in
lur. Eral enim ex geiUibus,qui non forluitu obviam Chrislo. Nec discordant igitur evangelistarum
venit, sed sieul saepedixi, ex providentia Dei, ut in sentenlioe, quando concordat myslerium, et bo-
eo jam monslraretur quod gentes crucem Chrisli iitts ordo in quo nosier perfectus praedicatur,
portare deberent, el comparticipes passionis ejus quaudo prius crucis suaetropoeum ipse in se erigit,
fieri- Indignus enim erat quilibet Judoeus crucem deinue martyribus erigendum, et cunctis creden-
Christi portare, quia fidei gentium erat concessum tibus 1181 contradidit. Nec praecedil igitur qui
eam suscipere et post Jesum ferre. Licet Joannes _. crucem Christi portat, sed sequitur sicut ipseait:
"
dixeril quia susceperunt Jesum et eduxerunt eum, et Qui vutt pott me venire, tollat crucem tuam et tequa-
bajulans sibi crucem exiil in eum locum, qui dicitur tur me (Luc. ix, 25). Non enira suam, sed nostram
Calvariw tameu verura est quod reliqui tres dicunt, portat crucem; etideojubemurnos nostram portare
quia exiens a praetorioPilati, ipse sibi prius, ut ratio crucem. Quia et si sua est, in qua patiatur homo
erat, portabal crucem, ut veniret portans ea\m in Deus, noslra tamen est qua redimimuret salvamur.
Golgolba, quocrucifigendus erat. Ac per boc utrum- Idcirco sicut Deus tentari non polest, ita nec pali.
quc verum est, priraum quod Joannes dicit, deinde Unde pulchre Christus ascensurus crucem, regalia
quod alii, quia postea cum obviam venil Simon iile, • vestiraenla deposuit, ut sciasquasi hominem passum,
angariatus est ut lolleret crucetn Jesu usque 1160 etnon quasiDeum regem. Quia et si utrumque Chri-
ad locum. Congrue quidem salis, quoniam Jesu prior stus, quasi homo tamen, et non quasi Deus, crucifi-
eain pro uobis portavit, tunc demum in via pro eo gitur. Et mira dispensatio Dei, milites, in prophetia,
nos eam fcrre necesse est. Et in hoc ipso eodemque nescientes, sapienter sciunl quo lempore illa, vel
facto, honoi' regius proedicatur,nesine ministro Rex qualia Christo vestimenla conveniunt. Porro Calva-
ad yictpriam proccderet, qui triumphum ejus porta- rise tocus, decollatorum erat, et eorum qui diversis
 «n EXPOSITIO IN MATTH.EUM.- LIB. XII, CAP. XXVII. 946
i:t tnortem afficiebantur crucialibus. Ibi ergo cruci- A veslimenla ejus, sortem mittenlet. Hoc namque est,
figitur Dominus, ubi prius area erat damnatorum, ut quod in Psaltno ipse de se per Prophelam praedixeral:
ibi erigerentur deinceps vexilla marlyrum. Et quo- Diviseruntsibi vestimentamea, el super vestemmeam
modo pro nobis malediclum factus esl in cruce, sic miserunt soriem (Psat. xxi, 19). Hanc namque pro-
pro omnium salute, quasi noxius inler noxios, fta- pheliam apertius Joannes explanat, qui ait quod mi-
gellatus suspenditur medius. Et ideo nec verisimile lites, postquam crucifixeruut Cbrislum, acceperunt
videtur illud quod quidam tradunt de Adam, quasi vestimentaejus, et fecerunt qualuor partes, unicui-
ibi fueril sepullus, ut dislillaret sanguis Chrisli su- que militi parlem (Joan. xix, 25, 24). Tunica autem,
per tumulum ipsius, et ideo dicatur locus Calvariae, quia eral inconsulilis et a sursum texlilis per to-
id est capitis, propter caput humani generis, ul re- tuni, dixerunt ad invicetn: Non scindamus eam, sed
surrecUonem inveniat, cum populo universo, per sorliamur de ea cujus sit. Non enim eam oinues ac-
resurreciionem Christi, protoplastus ipse. Quoniam ceperunt, sed qui sortiti sunt eam sorle bacreditatis
inconveniens erat, ut .uuiu, tit cum nitilti ex eo nali Christi. Vae his qui hanc scindere conanlur tuni-
remissionem acciperent peccatorum, et resurrectio- cam, quaedesuper conlexta est per totum; quod nec
nis gratiam in Cbristo, ne magis ipse paler omnium, ipsi militcs considerantes, mirabile opificium fece-
hujusmodi gratiam consequerelur per Cbrislum, ac B runt. Nec tamcn eum omnes acceperunt, sed qui
si aliter salvus esse non possel, nisi menlialur Scri- sorlitus est earo sorle bona. Neqtic igilur credimus
ptura divina, quaediciteutn in Hebvonftiisse seput- aliquod vcstiroentorum ejus in alia partitione con-
tum. Quod si hoc ita esset, cur et alii eo in loco scissum, sed unum quodque corum inlegrum unicui-
damnarentur? Ex quo apparet Golgolha non sepul- que pcrmansisse. Verumtamen, quatia illa fuerint
crum priroi hominis fuisse, sed locum decollalonun, veslimenta ignoramus, sed quanta in eis sint sacra-
ut daretur judicium, ttbi abundat peccaltim, super- menta scire desideramus. Quoriiin partes siiiguli
abundandamesseetgratiam. Et dederunt ei vinitmbi- evangelislaruin sortiti sunt, sed una iticonsuliliscon-
bere cum felle mistum. El cum gusltissel, noluil bi- texta desuper per tolum, permanet tini, 1163 et
bere. Hoc est anleni tnyrrhalum vinum qttod Marcus omnibtis una. De quibus profeclo vcslibus, qui nul-
ait, quia Matlhaeiisfel pro amariludine posuil; quo- lam sub onroi quadrato coeli cardine parlcm habue-
riiam myrrhaturn vinum amarissimum est; quan- rit miser est, quoniam nudus ambulat; et qtii quod
quam fieri potest ut et fel ac vinum et niyrrbain omnes habenl in unitate, scindere voluerit, misera-
miscuerint, ut amarius esset, quatenus boec polio bilior est. Idcirco Christi vestimenta sic sorle divi-
omnem amariludinem eorttm carne et anima, sen denda sunt inter otnnes, ut unilas non corrumpatur,
spirilus exprimeret, per quam sane plena passionis G sicquc uniias servantla.ut singtili partes suas cuslo-
amariludo designalur. Sed Christus, cum gustasset, diant. El sedenles, servabant eum. Diligeulia siqtii-
1162 ut proesensevangelista loquitur, notuit bi- dem militum et sacerdolum nobis proficit usque in
bere. Et hoc est quod Marcus ait, non accepit, id est hodicrnuni diem, ut major appareal veritas, et aper-
'utbiberet, quamvis gtislaverit. Et mira dispensatio tior virtus resurgenlis. Quoniam servabant jam cor-
Dei sic universa dispensat, ttt expletio prophelioe pus crucifixi, submissi a principibus sacerdotum,
compleatur in facto, et res gesta divina demonstra- quasi furandum a discipulis, si non servarelur,
ret sacramenla. Nam aliud est gtislare, et aliud bi- qnos tesles esse fecit, si vellent proferre vertim, ve-
bere. Quia guslavit quidem mortem, sed noluit in rilas rcstirrectionis. Et imposuerunt super capul ejtts
lolo eam bibere, qucniam die terlia resurrexit. Suf- causam ipsiusscriptam,n\c ESTJESUSRGXJUD.UORUM.
ficit enim nobis ut gustarel pro nobis morlem. Et Mos siquidem erat eorum scribere causas damnalo-
ideo cum gustasset noluisselque bibere, dixit: Con- rum, et ideo Chrisli lilulus et causa mirabiliter su-
summatumest. Hinc namque loquitur Deus per pro- per caput ascribitur. Nec simpliciter ut aliorum, sed
pbelam Jerusalem ? Ego le planlavi vineamelectam tribus linguis insignitur, in quibus universus orbis
(Jer. n, 21); quomodo conversa es in amaritudinem triparlittis lilterarum sludiis permaxime regulatur.
vilis alienoe? Amara quidem vitis arnaruin vinum u Nec vili in loco, sed super caput, ac si tropoeum re-
fecit, quod propinavil Domino Jesu, ut impleretur gnantis, ut cunctis pateat legenlibus, allollitur. Nec
quod scriptum est: Dederunlin escam meam fel, et igiturpossum digne admirari pro rei magniludino
tn stft mea polaverunt me acelo (Psal. LXVIII, 22). providentiam Dei, quae de adversariorum erroribus
Praesentematitem capilulum per anticipationem lo- sua ubique praestruit sacramenla. Ecce redcmptis
quilur Evangelista,quia hoc compleiumesi postquam jam supra falsis testibus, ecce seditio a principibus
in crucem Dominus ascendit; quoenimirum coniple- sacerdolum, et senioribus coucilala est mullis per-
lio mortis gustus fuit. Non enim aeternae gloriae suasionibus. Ecce conductus est miser populus ad
Christi et incorruptioni deinceps amaritudo mis- clamorem et petilionem morlis Christi, nec lameit
cetur corruptionis. Quoniam aliud esl hoc vinum, inveniunt causam, qua digne nioriatur.nisi quod rex
quod mislum cumfelle gustavil, et aliud iltud quod, esset Judaeorum.Sed quamvis illudentes illi hoc fe-
cum discipulis suis, se bibiturum in regno Dei no- cerint, tanien verum fuisse ex prophelia firmalur
•vumrepromisit. quacdicil: Inscriplionem liluli ne corrumpas. Quod
Postquam aulem crttcifixerunleum, diviserunl sibi Pilatus teslimonium, quasi obediens Scriplurae tli-
i)i7 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 948
vinae, quan vis ignarus, dicit et firmat, Quod scripsi,. A cluduntur universa judicia, et proestanlur aeterna.
scripsi; ne litulus contra divinum praesagium in ali- vitaeproemia.
quo corruinperelur; ac si diceret: Quod scripsi.uli- Transeuntes autem blasphemaoant eum, moventes
que verum scripsi, non solum quia ipse dixit, ut vos capita sua, el dicenles: Vah qui destruis templumDei,
dicitis, sed quia est vere rex Judaeoruin. Qui de se et in triduo remdificas. Hoc ergo dicebant, quasi
loquitur in Psalmis: Ego autem constilutus sum rex dixerit, Possum deslruere et reoedificare.Ubi el alii
ab eo, id est a Deo Palre, super Sion, montem sanc- codiccs habent, qui deslrttis temptum, et in triduo re-
tumejus (Psal. n, 6). Ecce,utcernitis, fratres, siveoc- mdificas, salva temetipsum. Sed unus est sensus,
casioite, sivc ex verilate, sive alia qualibet ex causa qnia soepe interdum insultando, haec ad turbam et
Christus anntmtielurrexetDeus; Scriplurarum omnis ad ipsum loquebantur. Sed quod ait transeuntes,
litlera lestatur, regnum ejus regnum sempiternum, meiius in Graeco hahet praetereuiites, ut signanter
sive 1164 Hebraeoruro.siveGraccorum.sivcLatino- illud dePsalmo intelligamus, ut quid deslruxisti ma-
ritm. El ideo non fortuitu Pilatus fecit, sed divino ap- ceriam ejus, id est vineaj, qtiam de -Egyplo transtu-
pulstis nutu. Scribiluraulem causa Jesu super caput teral, el vindemiant eam, inquit, omnes qui prwler-
ejus, et ponilur ac si corona sacerdolalis, quam por- grediunlur viam (Psal. xcvn, 15). Proelereuiiles au-
labat sacerdos ex lege, in capite suo, formam habens B 1 lem erant, qtii eliain macerie vineoe dissoluta, vin-
poniificalus Chrisli. El ideolaminam conscriptam fere- demiabant eos qui remanseranl in fide, laudantes
balauream iufronte, utverumproesignaretpontificem Dcum. Quandiuenim quisque non declinal a via Dei,
Jesum,cujusnunc lilulusquissit,elquidsit, veresine potest dicere Deo : Statuisti supra pelram pedes
corruptione, super crucem, ac si infronteponitur, ut meos. El ideo non blaspbemat Jesum, qtti est caput
cunctis liqueat legentibus, quod ipse est Jesus verus Ecclesioe,quia in eo, fide ftxus stat, nec polest mo-
ponlifex, rex Judaeorum. Tunc crucifixi suntcumeo vere caput, sicut qui praeterit, vel transit, vel de-
dno latrones, unus a dexlris et unus a sinistris. Hoc clinat a via Dei. Quod si feceril, iiinc eum blasphe-
quippe factum cst, ex magna provldentia Dei, qttia raal, ct insullat, dicens : Vab. Juxta illtid : Viderunt
rex et omnium sanctorum ne solus levarclur in et moverunt capita sua (Psal. cxm, 7). Vah enim iu-
cruce; nam crux Chrisli ac si tribunal judicantis terjectio est insullantis, velirridentis. Omnes enim
crigiiur. Et ideo duo cruciligunlur cumeo, ullota non habentes firmum caput, sed moventes eum sur-
simul in cruce causa judicii formctur; cum duo rei suro atquedeorsum, non stmt prudentes, nec habent
hinc inde pontintnr; ;:nus quidem a dexlris, et unus oculos in capite suo, neque capul firroum in fide te-
a sinistris; medius yero Chrislus innocens damnatur. nent, id est mentem, ne movealur, sed rotaturut
Par siquidem pcena, sed dispar causa : non enim C ' funda mens, et conscientia eoruni ad singula. Nolue-
linum omnibus sententia judicantis facit merilum, rant igitur hi ambulare recto itinere Scriplurarum,
neque poena oequalis omnes ad unum ducit exitum. neque vias vitoe cognoscere, ut starent in via Dei.
Ideoqne rex Christus innocens, in medio juslus affli- Et ideo praetergrediebanlur, movenles capita sua,
gilur, acsi de his judicalurus, qui in dextris aul si- quia moverant pedes ne starent in petra, quae Chri-
nistris erunt. Alioquin, nisi judex esset innocens et sltis est. Et dicebant : Salva temetipsum, si Filius
omnipotens, nec reis clementer veniam in dextris Dei es, descendede cruce. Falui enim, fatua insul-
dare posset, nec supplicium his qui insinislris erunt, tando dicebant: Vah qui destruis templum. Dicebant
jtisto suo determinaret judicio. Quapropter innocen- ergo illud, quod falsi tesles supra sibi mendose
lia, quamvis injuste damnala, gloriosius clarificata confinxerant. Non enim dixerat quod ipse destrue-
absolvilur, et reorum pcana decernitur. Quamvis rel templum Dei, sed, Solvite, et ego post triduum
enira omnes rei sint pro pcena peccati, et merito pu- remdificaboitlud. Quia quod alii destruunt, ipse re-
nianlur, tamen hi soli salvantur, quibus a juslo ju- aedificat, sive lemplum corporis sui, sive lemplum
dice Deo indulgenlia et pietalis confessio datur. Et- marlyrum suorum, et omnium eorum qui habent
enim qui in sinistris erunt, blasphemia et infidelitas, leslimoniiim Dei in se. Unde ipse ait: Venit enim
D
secundum duritiam cordis eorum, in quibus putiien- hora, quando omnes qui in monumentis sunt audient
lur, juste relinquitur. Et ideo, ul dixi, tota causa vocemFilii Dei, et resurgent (Joan. v, 28).
judicii.et slatus causarum,acsi ante tribunal oelerni 1166 Similiter et principes sacerdotum iltudenr
judicis, praestruitur. Unde quod in cruce factumest, les, cum scribis et senioribus, dicebant: Alios salvot
universitatis judicii adimplelio est, et propheliae ex- fecit, seipsum non potest salvum facere. Quam miseri
liibitio, de qua dicilur : Cum iniquis deputatus est; sacerdotes el Scribae, qui legerant omnia de Chrislo
(Marc. xv, 28). Et non qitalitercunque, sed medius; quae a prophetis dicta sunt, qui viderant qtiod con-
ponilur, ac si rex et judex inter Judaeos et gentes. fitentur, videranl utique quod alios salvos fecerit,
Ut oves quidcm statuat in dextris, hoedosautem de- et irrident. Vestra vos itaque, Pharisoei, condemnat
cernat in sinislris, quia justitia plena est dexlera ejus| sententia, qui credere noluistis. Ad clamorem nam-
(Psal. XLVII,H). Factuiri est itaque ita ut in medioi que vulgi excitantur. Vulgus itaque dicit, quamvis
duorum animalium cognoscatur. Quod si bene per- insultando : Salva temetipsum; et : Si filius Dei esl,-
pendis, invenies quod in hoc 1165 triurapho cru- descendat de cruce. Isli negando e conlrario clamant,
tis, omnia determinantur salutis sacramenta,et con- quia semetipsum non potuit salvum facere, cl tamen.
9*9 EXPOSITIO IN MATTH.EUM.— LIB. XII, CAP. XXVII. 950
confttentur, quia altos salvos jectl. Unde detertores A S spiritu, sed non oiverso inieneeiu. __isi pius anus
quam vulgus sunt, quia quod legerunt quia Filius hloqiialur qitam alius, vel si diverse loqui videantur,
Dei est, non credunt, nec reqiiirunt, et quod vide- ut « hic iibi Matthceuset Marcus duos blasphemantes
runt conteraminl, et quod omnino potuit in alios, introducunt.
' Et latrones, inquiunt, qui crucifixi erant
negant in se quod possit. Negant et confitentur. Qui ccumeo, convitiabantur ei (Marc. xv, 52), seu blasphe-
vere si vellel et seipsum salvare polerat, qui poluit rmabant eum; ubi Lucas, ut dixi, non duos blasphe-
seipstim resuscitare a mortnis tertia die, ut praedixe- Jmasse, setl tinum tnntummodo dicit; alterum vero
rat. Si rex Israel est, dcscentlat nttnc de cruce,et '
non solum creditlisse, verum etiam et socium com-
credimus ei. Fraudulenia nimis et falsa promissio. pescuisse,
1 ac pro se rogasse. Ubi ipsa diversilas
Quid fuit plus de cruce adhuc vivenlem descendcre, :auditorem reqtiirit prudenlem , et non litigatorem
an de sepulcro mortuumresurgere? Surrexil lamen, verilati coiilratlicentem. Hinc modus requirendus
et credere omnino noluerunl cimi resurrexit, ve- 'quo loquunlur, quoniam pro uno lalrone duo di-
rumetiam copiosammiliiibus pecuniam dederunt, ne, 'cuntiir blasphemasse, vel convitiasse Dominum, sic-
testes essent ejtis resurrectionis, et rocntirentur eum, ut quam sacpe in Scripturis solet fieri, non soltira
sublatum fttisse. Sciebat enirn omnia Jesus et proe- divinis, verum cliam et hiimanis, ut pluralis pro sin-
sciebal; ideo magis quod oportuit fccit qtiam fe-_ B " gttlari ponalur nttmero, sicut boc loco brevilatis slu-
cisset, si descenderet propter eortim irrisionem. Hoc, dio Matthoeusct Marcus fecerunt, plttralempro siii-
quippe fecit, ad quod venerat. Forte et hoc adver- gulaii ponenles. Hinc qitoqite in Epistola ad He-
sariorum instinclu, seniores popttli, non suoconsi- braeos Patilus ait : Concluserunt ora leonum (Hebr.
lio dixerunt, quanlum inihi videtur. Quia ut cruci- x, 35, 57), cum solus Daniel hoc fecisse inlelligatur.
fixus est Domiuus, statim crucis senserunt virtutem, Et ilhid, Secti sunt, pluraliter, cum solus Isaias a
el intellexerunt vires suas esse jam fractas. Unde g vertice capitis servatus per medium usque deorsum
callide hoc agunt per eos quos invaserant, ut dee tradalur. Sed quia pagani solent calumniari Evan-
cruee descenderel, priusquam triumpharet de illiss gelio Chrisli, videant et ipsi quemadmodum locuti
et mortis destruerel imperiuin. Sed Dominus, scienss sunt auctores eorum, Phaedras, Medaeas,1168 et
eorura insidias , perinanet in patibulo, ut omnes tar- Clytemneslras pluraliler dicentes, cum singtilaefue-
tareas vinceret legiones, victorque remearet ab in- ,. rint feminae.Qui enim tropus usitatissime ponitur,
feris. Hinc more suo diabolus, ut in prima tenta-,. queni synecdoclie dicunt, quando unus pro multis,
tione, adhibet proedicamentn exhortationis iniquae. >, aut mulii pro uno ponunlur, seu pars pro loto.
Confidit auiem in Deo, liberet eum nttnc si vult, dixitU Verbi gratia, cum dico : Et rustici mihi insultant in-
enim quia Dei Filius sum. Hoc et supra requirebat,t> C ^ sipienter, eliamsi iinus insultet. Nam et in Psalmo
si Dei Filius esset, callidns explorator, non ut devo- ,_ dicttim est : Astiterunt reges terrw, et principes con-
lus, sed ut insidialor. Et ideo ad confidenliameum m venerunt in unum (Psal. n, 2); pluralis quidem pro
provocat, sicut el supra ad angelorum auxilium, lt singnlari positus est. Sicut in Actibus apostolorum
non ut eripiat, sed ut exploraret, 1167 explorato- __ expositiim est, ubi Petrus reges propter Herodem,
que eo, per fraudem ut decipiat. Non enim parva /a el principes propter Pilatum intellexit, quando te-
esset deceptio, si extra rationem ad insultationem m stimonium ejusdem psalmi adhibuit. Poteratenim
eorum contra proposituin suum, contra auctorita- a_ fieri ul prius ambo improperarent ei, deinde unus
tem omnium prophctarnm, contra omnem ordinem m eorum conversus, videns mira quoefiebant, confite-
salutis nostrae, contra volunlalem paternam, de cru- u_ relur Domino, eo quod ejus clementia commotus
cis fastigio descenderet, priusquam moriens, mor- ir_ esset ad poenilenliam. Quod satis congruit ad utrum-
lem debellaret, et victor de inferno ascenderet. Id-j_ que populutn , dum ambo insultabant ei; sed post-
circo cavendae sunt semper insidioepessimi insidia- a_ modum unus blasphemus remansit, alter vero con-
loris, ne a bono propositoejus revocemur fraudibus, ,s fessor Christi facttts, veniam implorare non cessat.
antequam palma victorioevincenlibus nobis detur jn in Cui beiiignissimus Salvator, ac si in tribunali suo
manibtis. Idipsum autem et latrones qui crucifixi m $- positus, Hodie, inquit, mecumeris in paradiso, quia
eranl cumeo, improperabant ei. Ubi Lucas longe ali- ^. hi cum Dominoerunt quibus venia donatur. Nec vi-
la- detur contraria isla expositio ad concordiam evan-
ter dicit, cum ait: Et units de liis qui pendebant ;a_
tronibus blasphemabal ettm, dicens : Si lu es Chri- n-. gelistarum, sed absolulior sensus superior esse vi-
<le_ detur. Praesertim quia non isti dixerunt ambos la-
slus, salvum fac lemelipsum et nos. Deinde ait : Be-
spondensautem alter increpabal illum dicens : Neque,ue trones Domino convitiasse, quia lunc non posset sub
lit limes Deum, quod in eadem damnatione es; et nosws numero plurali unus intelligi. Nunc autem quia di-
quidem juste, nctm digna faclis recipimus, hic veroer0 ctum estsolummodo latrones, vel qui cura eo cru-
„£_ cifixi eranl, nec addilum est ambo, quia unus hoc
nihil mali gessit, el dicebat ad Jesum : Domine, me-
mento mei, cum venerisin regnum luum. Et dixit ilHilli fecit, poluit, ut dixi, eo locutionis genere per ptura-
Jesus : Amen dico libi, hodie mecum eris in paradisojS0 rem numerum, untis significari; eo quod in his duo-
(Luc. xxin, 59, 40, 41, 42, 45, 44). Haecomnia dixilixi bus electorum ordo monstratur ac reproborum.
ut videas quam longe aliter sequam soepeloquuntur tur Quia sicut qui in dexlris erunt nunquam sine dono
interseevangelistoe, vel quam diverse, unoquidem em venioe salvanlur, ita qui a sinistris., niiDJitiiini.ii.u
951 S. PASCHASII BADBERTIABBATIS CORBEIENSIS 952
spiritu blasphemiae, quae est impoenitudo cordis,. A runt Judaei Crucifigatur; et ideo verissime demon-
damnari jure credunlur. Unde ille qui salvatus est stratur ab evangelista tunc 1170 magis eos cruci-
mysterium portat Judaeorum, et eorum qui post fixisse eum, quando clamaverunt. Quorum tumul-
mullas iniquitates et peccata, credunt in Chrislum. tum non ferens Pilatus, tradidit eis, longe diu deli-
Qui possnnt dicere, configurali in tnorte Cbrisli cum berans apud se ut crucifigeretur. Sed quia nolebant
Apostolo : Nobis autem absit gloriari, nisi in cruce videri se hoc fecisse, ut eorum verba dectarant,
Domini nostri Jesu Cliristi,perqttemnobis mundus maxime juxta Joannem, idcirco patefecit hoc evan-
crucifixus est, et\nos mundo (Galal. vi, 14). Ille alter gelista eos fecisse hora terlia; ac verissime com-
in suis permanens hlaspbemiis, eos insinuat, qui nec probat, magis eorum lingttam inlerfecisse Dominum
post triduum recedificattim Dci templum, in Chri- quam mililum manus; quia lingua eorum ut gladius
stum, nec in corpore resurrectionis ejus credunt, saeviebat aculus (Psal. LVI,5); et : Venenum aspi-
quoniam hoc permaximum et difficillimuniest, ut dum sub labiis eorum eflerbuerat (Psal. xiu, 5).
credant. Idcirco conditionem Christi el passionera Quisquis autem dixerit non fuisse horam tertiam,
1169 exprobrant, in qua positus, majora virlu- cum hoc Judaei primitus clamaverunt, legat beatum
tuirt opera egit, cum tolius communione naturae. Augustinum de concordia evangeiistarum, et inve-
Nam mortem moriendo deslruxit; aereas poteslates B niet se inaniter laborare. Etsi aliam invenerit ratio-
devicit; inferni jura dissipavit, suosque inde libera- nem qua possil hanc exsolvere quaeslionem, nec ista
vit. Terra tremuit, pelrse, ubi vel ubi, conscissce omittenda est expositio, quoniam plena sunt singuta
sunt, raonumenta aperla sunl, el corpora morluoruin sacramentis. Et lanio fecundior probatur singularum
viva reddila sunt, velum teinpli scissum est, a sum- sententiartim expositio, quanto fuerit locupletior
mo usque deorsum. sensibus. Quod si forte invenerit aliud quod dicla,
A sexta autem hora, tenebrw faclm sunt super uni- non habebit lamen unde convincat non fuisse tunc
versam terram, usque ad Itoram nonam. Fuerunt qui horam tertiam, quando linguis Judaeorum crucifixus
dicerent Dominumhora tcrlia crucifixum, et a sexta esl Dominus, et horani sextam quando factm sunt
bora tenebras factas usque ad nonam, ul consumplae tenebrm super universam terram, et Dominus ab eis
intelligantur tres Iioroe ex quo crucifixus est, usque suspensus est in ligno. Sicque neuter eorum discre-
ad tenebras factas, quia Marctisait: Erat aulem hora pat a vero; neque Marcus, qui dicit Doroinum hora
tertia, et crucifixerunt eum. Poterat itaquehocrectis- tertia crucifixum, neque Joannes, qui ait, quia hora
sime ita intelligi, nisi Joannes diceret, hora quasi eral quasi sexta curo sedit Pitatus pro tribunati, et
sexta, Pilalum sedisse pro tribunali, in loco qui di- nondum plena sexta eral, quamvis jam aliquid de
citur Licostratos, Hebraice autem Gabbaiha. Sequi- C sexta esse cceperit. Sicque deinceps per totam ho-
tur eriim : Erat autem parasceve Paschw hora quasi ram illani peracta sunt haec quoe narranlur in cru-
sexla, et dicit Judmis, Ecce rex vester, et caetera cifixione Domini nostri, donec compteta sexla illo
(Joan. xix, 15,14). Quod si hora sexta erat, PMato jam pendente, fierent tenebrae, quibus tres evange-
sedente pro tribunali, quando tradilus est Judoeis, listae atteslanfur, Matthoeussciiicel, el Marcus, at-
quomodo hora tertia crucifixus est? sicut verba que Lucas, super omnem terram. Quod si haec solu-
beati Marci quidam intelligentes, voluerunt? Jam tio alicui non satis esse videtur, ne evangelistae dis-
enira reiro dixerat Marcus : Et criicifigenteseum di- crepare videantur, audial quid Hieronymus dicat
viserunt vestimenta ejus. Si ergo ejus rei gestae tem- potuisse fieri, ut vitio librariorura dissonantia ho-
pus volttit commemorare'',sufficeretei dicere lantum: rarum inter evangelistas provenerit, propler duas
Erat aulem hora tertia. Ut quid ergo quod retro jam Groecoruralitleras gammam videlicet et episomam,
dixerat, adjunxit, e. crucifixerunt eum? Nisi quia quarum y in ntimero eorum tres significat, episoma
voluit aliquid recapitulando significare, quod a do- vero, sex. Unde forle, quia in characteribus suis
ctissimis Spiritu sancto reserante, quaesi.um. inve- nonnullam simililudinem habent, poluit fieri in
tiiretur. Nam scriplura isla jam temporibus beati Graeco, ut aliquis scriplorum episomam pro sexla,
Marci legebatur, quando universaeEcclesiaenolissi- " ul assolet apud Grcecos, posituro invenerit, et puta-
nium erat, qua hora Dominusin ligno crucis suspen- verit esse gammaro, quae ires exprimit in numero,
sus esset. Unde posset ejus error vel corrigi, vel et ideo pro sexta hora, apud Marcnm, tertiam po-
mendacium a plurimis confutari. Sed factum est ex sueril; sicque deincepsex unius codicisH71 vilio,
divino consilio, quia sciebat evangelisla a mililibus caeteri fuerint depravati. Sive, ut alii volunt, una
Pilati Dominum crucifixum, et non a Judaeis, ut ipsi eademque hora est ab evangelistis quaevarie narra-
aiunt. Quia nobis non licet interficere quemquara, tur terlia, seu sexta; quia de nocte in qua captus
ut fraus Judaeorum amplius palefaceret. Sed hoc vo- est Dominus, tres horoe supererant usque ad exor-
lait ostendere in hoc diclo eos magis crucifixisse diumdiei,ettres deinde usquead terliam diei horam,
Dominum, qui clamaverunt ut crucifigeretur, quam quae recte tertia vocatur a Marco, sexla vero a reli-
iltos qui principi suo paruerttni, et legibus humanis. quis evangelistis, quia ipsa tertia, diei sexta inve-
Nam ministerium mililioe suae adimptentes, hoc fe- nitur, et eo tempore quo captus est Dominus. Sed
cerunt secundum officiumRomanae disciplinae.Pro- quia ex vitio librariorum Graecorum diximus forte
batur ergo ttinc hora lertia fuisse, quando clamave- contigisse, poferat fieri etiam nihilominusapud La-
 955 EXPOSITIO IN MATTH...UM. — LIB. XII, CAP. XXVII. 9S4
linos error duobus ex numeris, similiter pro vitio A non solera obscuratunl dixerunt, sed tanlura, quia
jpr"pioris. Quia quamscepe, quando sex volumus si- factm sunt lenebrw super omnem terram. Unde con-
giiificare scribimus V et I; quod si diviseris V lilte- sequens est intelligi quasdam tenebrosissimas nubes,
ram in duo I, erunt itaque ires. Et ipsa eril lertia et forte non unam, sed multas et majores concur-
hora apud Marcum, quae sexta apttd tres alios legi- risse, super omnem terram Judaeamvel Hierusalem,
tur, quod onutino nnn approbo, quamvis quorumdara sicut forte factae fuerunt tenebroe palpabiles in
opinionera protiilerim. Quia elsi apud Latinos et » jEgyplo, hoc modo tribus d.ebus; non ex solis de-
Graecostale aliquid pottiisset contingere, apud He- fectione, quae fit ex concursu lunoe, sed ex eo quod
braeos tamen pro his Mattboeusnon polerat vitiari, nunes tenebrosee vatde concurrerunl ex adverso in
qui ab bora sexla, quando Dominus manus in cruce unum, et tamen lux erat omnihus (iliis Israel, sicut
tetendit, tenebras dicit esse factas super universam Scriplura testatttr sancta, ubicunque commoraban-
terram; et Lucas addidil : Quia sol obscuralus est tur. Quas nimirum tenebras tribus diebtis coiitinuis,
(Luc. xxm, 45). Et ideo non aliunde, sicut quidam impossibile fuit fieri, ex .occursu solis et liinae. Et
volunt, tenebrae factaesunt, quam ex defectu solis, hanc inquiunt aliam tenebrarum causam fuisse, cum
qtiamvis tunc lempoiis non eclypsis solis esset, qui Scriptura Exodi ntiilamaliam causamdical, nisi quia
non alio in terapore a soeculohoc passus est, nisi in B Moyses extendit manum suam in ccelum, et factcc
conventu solis et Iunae; quando luna prima subtus sunt tenebroe et caligo super omnem terram .Egypli
currens impedit solis radios, ne luceat nobis, suo- tribusdiebtis, et nemo viditfratrem suum, neqtte sur-
que occursu lumen solis oblundit. Sed quia in pas- rexit aliquis de Ioco suo. Fac ergo utperexaggeratio-
sione Domini lunam quartamdeciraam fuisse nemo iiem ita dicantur, et ita fueiit sttper oninein Judoeam
est qui ambigal, quando convenltis ei nuihis erat ad in passione Christi, quando exlendit manus suas in
solein, neque occursus quo possil sol suo privari cruce. Ad cujus forte figuram Moyses tunc manus
luroiiie, idcirco quidam permoli, non valentes calum- suas extendisse in coelumrecte dicilur, ut liberaren-
nianiium argumentis ad plenuin respondere, malue- tur servi Dei a jugo servitutis. Nemo tamen recte
uint planam eligere viam ac perfacilem. Eo quod 1173 credit efficaciorem fuisse Moysen in /Egypto,
tam obscura ohtectio, et tam evidens facli niiracu- quam fuit Chrislus in cruce. El ideo quia per __-gy-
lum, si super omnem terram esset (ut sapientes sae- ptum tolus hic designatur mundus, raelius a sexla
cuU dicunt, et reprehensores fidei nostrac), latere hora tenebroefactoecreduntttr, quando formatus est
non posset neque fieri, utnon scriberetur in chroni- primus homo de limo terrae, usque in horam nonam ;
cis vel historiis Graecorum vel Latinorum; eo quod et non super Judoeam lantum, ut isli opinantttr, sed
tam insueta novilas hujus facti poterat non permo- C snper omnem terram quam sol quotidie illustrare
vcre omnem hominero, ut ipsi dicunt, sapientem. Et cernitur. Miror enini in hujuscemodi dictis tam sa-
hoc permaxime illi opponunl, qui nec miraculis pienles viri quid sibi voluerint conlingere. Quasi fa-
credunt divinis, nec sanctis nisi cum judicio et dis- cilius increduli el sapientes saeculicaetera debeant
cussione acquiescere volunt evangelistarum dictis. credere in Evangelio, si ista quoe hic dicuntur fue-
Unde, ut dixi, nonnulli doctorum,' ne possinl ab ullo rint falsata. Nam Maithaeuset Marcus dicunt quod
contradictorum iu 1172 aliquo redargui, qui vo- a sexla hora tenebrm faclw sunt super universamter-
lunt semper reprehendere, arguere vera, et aslruere ram. Non super Judoeam tanium, nequc super Jeru-
lalsa dixerunt quod sicut caetera signa qtiae facla salem , sed super universam terram. Fac ergo ut di-
sunl in passione Doroini, in Hierusalem lanluromodo camus, sicut ipsi volunt, super universam terram
facta sunt : sic et lenebrae istcc quae dicunlur, super Judaeam. Quid ergo faciraus de hoc quod Lucas ait,
omnem lerram Judaeara solummodo sunt faclae, us- quia sol obscuratus est? ergo ubi sol obscuratus est,
que ad horara nonain. Nam et velum templi in ea nihil aliud quara tenebrce remanserunt. Et quia sol
scissum esl, ubi et terra contremuit, ac petrae dis- tunc , ut praedictum erat, non iuxit; quia vero ob-
ruptae sunt, et monumenta aperta sunt, in qua et u scuralus est super universam terrara , omnino nihil
multi mortuorum resurrexerunt, el apparuerunt mul- aliud in toto raundo quam tenehrae fuerunt, usque in
tis. Nec mirum igitur si etiam et in terra Judaea haec horaro nonaro. Et hoc factum est inter caetera, ut
facta suiit, nec tamen alicubi, ut ad omnium noti- corapleretur quod scriptum esl: Occumbet sol raeri-
liam hoec pervenerunt. Verbi gratia, in India aut die, et contenebrabitur super terram in die lux. Et
.Eihiopia, vel Scythia. Quod si faclum fuisset, in- alio loco : Occubuit sol, cum adhuc media esset dies.
quiunt, invenirelur omnino in hisloriis eorum vcl Ergo in hora sexta rationabiliter factae dicuntur le-
annalibus. Nunc autem, quia legimus, terra tre- nebroe, qtiando meridies est, ne quis putarel proece-
muit, referendum est ad terram Hierusalem, aut si dentis, vel subsequeiuis noctis tenebras fuisse. Dici-
latius ad terrara Judaeam. Sic et tenebrae istoe, aut tur et in medio terrae Dominus crucifixus; quia ap-
super Hierusalem lanlnra, aul si multum, super om- lum erat ut et in meridie pateretur, in plenitudine
nem Judaearo; ne dum magniludinem miracuii oslen- scilicet et non in defectu, aut in incremenlo charita-
dere volumus, incidat assertio nostra in derisum, tis, sed in pleno fervore dileclionis, de qua dicit cum
ita ut magis infidelilatem parial non credentibus, inlerrogarelur ab sponsa in Canticis, ubi pascis? ubi
Quam fidein, praesertim cuin Malthaeus et Marcus, . cubas? (Cant. i, 7.) Et illeinquit, in meridie. In rae
«55 S. PASCHASII RADBI.RTl ABBATIS CORBEIENSIS »56
ridie, qnia in ea cbaritale qtia passus est pro mnndo, i adeo tenaciter cordi mentis meccinhocsit, ut nuila
deliciaeet gloria floruerunt. Tribus igitur horis tene- obliteratione abradi, nulla morlis imagtne valeat
brnepermanserunl; quia lumenTrinitatis, quod Deus aboleri. Obfuso namque orbe uniformiter, tenebra-
est, totus mundus amiserat. Privati enim erant a rum caligine tabescenle , ut purgatum rediit solis
lumine qui in mundo erant universo trium horarnm, diametrum, philipplari * Dei assumpsimus; cumqne
id est a Iumine Dei Patris, et a splendore Filii ejus reperimus, quod el erat notissimum, eotenus faliga-
Jesti Chrisli, ct ab iltuminalione Spiritus sancti. Et tione eclyptica solem pati molestias non debere, lu-
idco non nubes obdensatae sunt solummodo, ut isti nam ab Oriente, solarem fulgorem velis /Elhiopicis
tlicunt, sed obscnratus est, Lnca teste, sol, quod lu- obducentem, solere in occidua hora captare perfu-
minare majus est, ne autpendentem Dominum vide- gia. Tunc autem lucigenos thesauros caligines quas
ret, aut impii blaspheriiantes stia luce fruerentur. genuerant usque in Niliacos tcrminos, ut pulavimtts
Nec mirum igitur si sol retraxit 1174 radios lucis proferentes recondere occidentes, praeserlim cum
suoe,ne videret ignominiau) Christi cttjus figuraproe- tunae deesset, el nec conventus lempus propinquaret,
cesserat in filiisNoe, qui obtexeruntoculos suosaver- aio ad te periliae vasloe sacrarium, adhuc nescius
sis viiliibus, ne viderent verecundiam Patris. Quod lantae rei mysterium. Quid, Tnquam, speculum doc-
si tanta taliaque de sole non credunt contigisse in ™trinae Apollophaniae, his secrelis ascribis? Ad quae
universo orbe, mirabiliter ex virtute Dei, quia ex mihi tu inquiens, omnino divino et non humani sen-
eonsueto cnrsn a saeculo evenire non potuit, nescio sus sermone, istae, bone Dionysi, divinamm retribu-
si credere possint infideles terram ita tremuisse, ut tiones sunt rerum. Ecce de his tenebris quid philo-
Evangelia produnt, nec petras scissas ftiisse , nec sopbia sensit humana. Ecce quid Graeciahabet in
morluos de monumentis, quod majus est, a mortuis suis authenlicis libris. Ecce qttid iste Apollopbanius
surrexisse. Caeterum quod aiunt, in nullis haec inve- dederit in responsis. Forte intellexit ille tnnc ex dia-
niri hisloriis , audiant quid Patilus Orosius nostei metro Aridei philosophi quod nostri nolttnt credere
scribit, quod die quando patibulo aflixus est Domi- ex Evangeliis. Qui non in Judaeatantum has lenebras
isus, maximo terrcemotu per omnem orbem facto, fuisse cognovit, sed loto orbe obfuso uniformiler
saxa in montibus scissa sunt, maximarutnqtte urbium tenebrarum caligine persensit. Et quod mirabilius
pliirim_e partes, ptus solito concussione ceciderint. est, ac si ex oraculo divino respondit. Quod divina-
Eadem , inquit, die in hora diei sexta , sol in loto rum retributiones essent rerum. Atque lunc beatus
mnndo obscuratus est terraque, nox subilo obducta Dionysius, ac si excilalus lanto miracnlo evigilans,
est terris, et sicut dictttm est, Notalum, inquil, feriae diem et annttm nnnunlialioni,
Impiaqueaelernamtimnertintsaeculanoclem. 'J quam Paulus noster auribiissuspensis intonuil, signis
Deinde addidit, usqtie adeo hoc miraculum proe- acclamantibus, concordari experlus , dedi veritati
fulsisse, ut neque lunam lumini solis, neque nu- manus, et falsilatis sum nexibus absolutus- Heu quam
bes obstitisse manifestiim esset, verum quarlarr graviler adhuc hodie caligo ignorantioe mundum ob-
decimam die lunam, sicut omnibus noltim est, tenebral, maxime in his qui nolunt acquiescereveri- '
tota coeli retigione interjecta, longissime a conspectn fctli, nolunt credere Evangeliis, neque intelligere ea
solis abfuisse; sed et stellas , tunc in iilis diumi. quae tam ineflabililer eflerunt sancli evangelistae, et
boris , vel potius in illa horrenda nocte , toto coelc tam mirabiliter proedicanl facla, ut divina esse quae
fulsisse. Quod non solnra , inquit, sanctorum Evan- dicunt,nemoqui sentit attt vivit, negare possit. Unde
geliorum fides, verumetiam aliquanti Groecorumlibri quia tales humanisperdoceri nequeunt verbis, oran-
altestantur. Et ideo non sicut isti volunt Evangelii dus est qui illuminat omnem hominem , tit eos illtt-
veritas sine testibus raanifestata fulget; quando el minet et nos deducat in omnero veriiatem.
Flegon quidam gentiiis , leste Origene, hoc faclum El circa horam nonam, inquit, clamavit Jesus voce
narrat in chronicis suis, sub principatti Tiberii Cae- magna dicens : Eli, Eli, lamasabaclhani. H76 Hoc
saris, nisi quod significavit plena luna hoc factum. _. est, Deus meus, Deus metts, ul quid dereliquisti me?
Sed et Dionysius Areopagita, Apollophanio concrett Ecce in hora nona voce magna clamat qiii ad auram
et conphilosopho sibi scribens, inter caetera de ho< post meridiem ambulat in paradiso, et clamal ac di-
miraciilo ita dicit, ut autera lux superna paterna cit, Adam ubi es? (Gen. m, 9.) Sed_hic voce magna
glorioesplendorem supra tuaementis tenebras radian clamat.quod contra naturam, ut ita dicam, morien-
suo proposito destinavit, mox penetralibus cordii tium est. Unde quoerendum in quo fuerit magna
mei infudit, ut tibi fraler memoriale, piissimum re- Christi vox, utrumne solummodo sonitu clamoris, an
cordarer, qualiter in Eleopoleos civilate pene coaevi, magna in mysterio pro rebus mysticis. Quod>simctgwa
ego siquidenr viginti et quinque annorum fere tem- sensibili audilu est exterius ad exemplum, credo
pus evolvens, pariler morabamur, cum feria quadan nihilomimis magna esl sacramento imerioris liomi-
sexta ferme hora, quasi luna ei se objiciente, sol es nis ad remedium; quia omnis vox Chrisli, magna
horribiliter obsCuratus : quia nnn Deus, sed creatur: utique probatur, el adeo magna ut in novissimo
Dei, lucis suaeoccubitu lucerenequeunt, questusqui omnes qui in monumenlis sunt, audiant vocemFitii
snm apud te, quid 1175 hinc tibi prudeiitissimi Dei (Joan. v, 28), qua nunc duplo redimimur. £t
viderctur? Ex quo prudentia tua respondit, quo< ubicunque in Scripluris sacris, clamor Jesu, autciit-
957 EXPOSITIO 1N MATTHJIUM. -- LIB. XII, CAP. XXVII. $58
mor Dei, autclamor sapientiae legitur, semper ali- A dolentis. Nec igitur oportet demutare sensum tanU
quid magnum et ineffabile sacramentum intelligere myslerii, ad contumeliam infirmitatis noslrae na-
oportet. Porro Eli interpretatur Deus me.us; quia turae, quod voluntasest; et sacramentum, quodpo-
Ei unuro est noraen ex decem nominibus Dei. Quod testas est et fiducia ac triumphus. Triumphus plane
Aquiia etymologiam ejus volens exprimere, _x-p_v est, queri ad crucem et offerentis se sna sponte
interpretatus est, quod est forlis; et hoc ex principio queriraonias innocentiae suae proclamare, stare ad
vigesimi primi psalmi usus est, ita ul legitur in He- sententiam, sed inde concessurura a dextris vir-
braeo, Deus meus, Deus meus, ut quid me dereliquisti? tutis Dei : clavis configi, sed pro persecutoribtis
quia illud quod in medio nos caniraus, respice in me, orare; acetura potare et dicere in sacramento, Con-
superfluum est. Quaeso, lector, non te moveat, quod summatum est: deputari inter iniquos, sed uni eo-
alii codices habent, Heloi, Heloi, lamazaplani, quia rttm paradisum donare, elevari in ligno, sed terram
Heloi hoc est quod Eli, quia ot diphthongus apud tremere : pendere in cruce, sed solem ac diem fu-
Grcecos est, et per _ solam legendus. Porro in He- gare: exuere animam a corpore, sed revocare ani-
braeo lamazaptani, ot aitint, irascentis vox est, ptena nias ad corpora, ipsosque morttios advitam reparare;
querelis. Lemasabachihani Syrum est conquerentis sepiliri mortuum ut hominem, sed resurgere Deura ;
pio affeetii, tamen ulrumque sonat, quare me dereli- gB secunduirhominempronobisomnia infirma pali, sed
quisti ? Et ut nuper audivi a quodam Hebraeolama- secundum Deum in his omnibus triumphare. Idcirco
zaplhani sonare videtur, ut quid perexquisisti me, pro his vocibus, nemonobis potest insultare, quia di-
et est sensus, ut quid perexquisisli, ut omnia com- cit: Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisli me ?
pleres in me ? usque ad iroius apicem iotae, quae Qtiasi 1178 •» ms totbeatitudinum causis mori ti-
praedicta sunt in lege et prophetis de me. Quod ideo mtierit, et ob id quasi ad necessilatem moriendi de-
tam in Graeco quam in Lalino juxta proprietatem sertum se a Deo queratur. Quod si ita esset; fratres
Hebraeaelinguae sic legitur. Qtiamvis mox ejusdera mei, puto quia non esset ista vox Christi, Filii Dei
vocis interpretatio in utraque lingua subsequa- vivi, magna. Quapropter quiamagna est, credo quia
tur, ut honor et reverenlia dulcissimaevocis Chrisli in his verbis magnum aliquod nobis ostendit sacra-
quam fudit in articulo mortis ad Patrem, servetur. mentnm, et profundissimum in semysterium abscon-
Sicut in AUeluia, et in Osanna, nec non in Amen, ditrim in eo quod clamat ad Deum , quare me dereli-
ut consona voce sicut et mente omnes in idip- quisti ? Non enim fas est enm mentiri in eo quod ait,
sum taudes dicamus Deo canentes, et.communi- quare me dereliquisti ? Neque aliquid vile oestimari,
cantes in invicem in unitate •verborum. Siquidemi quia verum est quod dicil querelosa voce, licet per
in hac voce quia magnura est mysterium, dignei C humilitatemhumanaeconditioriis.Quianoninhac voce
satis, ut dixi, provisum est ab ipsis evange- divisus est Christus, neque tripartitus, ut a se defe-
listis 1177 ut Pr0 bonore ac reverentia tanti cla- ceril Deus verbum, dum homo passionibus exponi-
moris proprietas eorumdem verborum in omnibusi lur. Sed hcecvox magna ex eo est, cuni ex forma Dei
servaretur linguis; quia nescio si satis digne possitt esset; Patri Deo coaequalis,ex quo formam servi sus-
interpretari, quod cum tanto affectu in sacramentoi cepit, ab hujus ergo magnitudine descendens semet-
salutis nostrae supplicatur. Verumtamen in ea inter- ipsum exinanivit (Phitipp. n, 7), per hoc , quod for-
pretalione, quain Hieronymus emendasse creditur, , mam servi suscepit ac per hoc una voluntas est Pa-
magis semper lemazabacthani babet. In ea vero quaei tris qui misiteum, et Filii qui stia sponte eam susce-
prius, ul oestimo in ecclesiis legebatur iamazaptani. pit. Unde quantnmad illam exspectat natufam iri qua
Sed Christus unum horum in cruce pendens sonuit,, fuerat imago invisibilis in forma Dei, ipse
- idemque
quod evangelistaemagisforte sunt secuti. Potuit eve- Christus derelictus est a Palre, cum caro morti tra'-
nire ut aliquis in Psalterio apud Hebraeos scriptumi ditur, licet idem impassibilis credatur. Et derelictus
repererit atiter, ex quo hsec varietas unius verbi ori-- est, non per se, qui semper unus erat cum Patre, sed
retur, ubi et in Graecis codicibus reperi iebasamba- pro omnibus nobis, ut lalia et tanta sustineret Delis
cthani. Quapropter rogo in tam obscuris verbis ett 1D-et homo Chrislus, ut usque ad mortem veniret. et
incognitis apud nos nemo facilis sit Latinorum ad1 mortem crucis, quae inter homines lurpissima vide-
immutandum, nemo quasi ad,emendandum, cujus vimi batur. Nonenimdereliclusestrit non esset Deus cuni
verbi nos intelligere non valemus. Et ideo noslros ini Deo et in Deum, sed derelictns cst venire, usque ad
Latirium sequamur interpretes, qui omnes consona„ crucero, usque ad flagella et sputa, usque ad spi-
voce ut quid dereliquisti me, dixCrunt. Nec mireinurr neam coronam, etusque ad diversas contumelias.
VerborumhumiIitatem,et querimonias derelicti, curri n In hoc ergo intelligere potestis quid sit quod ait,
formam servi in eo recognoscimus, et scandalumn Quare dereliquisti me? faciens comparationerii glo-
crucisvidemus; ita tamen, ut intelligamus quia morss riaesuae, quam habuit apud Patrera, et confusionia
Christi nihii aliud est quam morlis abolilio, et po-- -quam contemnens propter nos sustinuit. Nescio,
testatum dehonestatio; fiducia victoriae et triumphiiss fratres mei, si ullus mortalium, intelligere possit in
pngnantis. Quaequamvis ex infirraitate carnisveniat,!, hoc mysterio querelosaevocis, quanta qualiave siiit
iion necessitas fuit, sed voluntas. Et ideo potius inn sacramenta quae offert. Quia in his verljis omnium
.acramento intelligenda est ista vox, quara in affectuu eorum qui praedcstinati sunt ad vitam, pendet saliif
 959 S, PASCHASH RADBEBTI ABBATIS CORBEIENSIS 960
omniumque damnatorum judicium, ut afferat Deo A primum coacuisset acida facta est et corrupta; quam
Palri in se omnium saeculorum; et haesuntejus que- ipse in se suscipiens, potavit ac si in calamo nostrae
relae, ut inteltigant universi, quia in eo quod dere- fragililatis. Sed nos ei lunc damus myrrhatum vi-
liclus est usque ad mortem, pendet omnium salu- num bihere atque acetum cum feite mistum, quando
tis causa. Mtilta sunt quidem in hac voce Christi eum consopire credimus ne mala nostra videat. Sed
magna, qttae coram Deo 'Patre breviter comme- quanlum ad nos, quia laesionesei inferimus, ille cnin
niorat, sed vult 1179 ut latiori intellectu quis- gustasset iiioilalilaein nosiram, hujtismoli potum
que perpendat. Eadem namqtie vox est qua dicitnr : qiiem offerinius, noluit bibere. Non quia vinum erat,
Avertisti faciem luam a me,el factussumconturbutu*. setl quia cum felle mistttm eral, et viuum loctitia?,
Et illud acsi clamans ad Patrem : Quw utitiias in sun- quod in nohis erat, tolum amaritudo peccati corru-
guinemeo, dum descendoin corrttptionem?(Psal xxix, peral. Sed ut ostenderetur sinceritati bonae naturce
8, 10.) Obedienliara siquidem sui laboris atque hu- amaritudines viliorum non debuisse admisceri, cum
raititalis repraesentat Deo Palri, et offrl in preiium gustassel ipsam corruptionem, noluitbiberequodad-
nostraesalutis, causam vero, iroo frucluni causae re- inistum erat, sed siiicefitalem naturoe suscipiens, in
qtiirit, ut commendet Deo Patri, loltrm quidqtiid e.t qtta ista perferret quae nostra sunt, el afligerel cruci;
illud, cur usque ad hanc mortem venerit. H.ec id- B ac deinceps in se nionslrarel', quodsine araaritu-
circo prolixius dixerim, ut nerno magimm pietatis sa- dine peccali alque corruptionis, immortalitas resur-
cramentum ad impielalem retorqtieat infidelilalis. gentium futura esset. Quae quoniam immortalitas in
Qnoniam ejusdera vox est atque sernio derelictura vasiscoacuerat humani generis, reparatur in Cbrisio.
se conquerentis et se regnare protitentis. Quapropler Sollicile considerate, qnoeso, quae narranlur et facta
nemo fidem noslram infidelitalis ratione dividat, sed stinl in Chrislo neque aliquid vile, aut ex eventu ea
confiteamur ex tolo corde, qtita idem esl, eodem in contigisse aestimes.0 homo, sedomnia ex provideniia
tempore, qui mortuus el qui immortaliter regnat. Se- sicprcepara.asuiU,atqiie ordinata, ut ex rebus geslis
quitur : Quidam autem illic, slantes, et audientes di- complerentur prophetiae, et ex ipsa prophetia Chri-
cebant: Eliam vocaiisle. Ergocum dicil quidam, non slus in carne ostenderetur; ex ipsa vero ostensione,
omnes vult intelligi. Sed, ut arbitror, quidam fue- rerum causoe et opera factornm demonstrarentur.
runt ex militibus Romanorum, non intelligentes Alioquin adcrttcem, unde acetum? Unde spongia?
proprietalem Hebraici sermonis; sed ex eo quod vcl in lali exspectaculo, unde vinummyrrhatum ? vel
dixit, Eli, Eli, putabant eum Eliam vocasse. Unde et unde tot calami? Nisi quia sic omnia-ordinata suiit
alii dicebant: Sine videamus an veniat Elias el liberet a Deo, ut et adessent prcesto ex quibus fierent qtioe
eum. Quod si Judaeosintellexerimus talia dixisse, nec ^1 prccdiela erant, et tunc fierent, quando oportcbat.
mirura si more solilo faciunt ut Dominum imbecil- Et in his rebus ex quibus quae fiebant, et a quibus,
Iitatis suae infament, quasi in Elioeanxilium invoca- utique prcedicarentur. Nam spongia illa quid aliud
verit. Et hoc ut Romanis nescientibus proprietatem quam ipsos Judaeos figurabal? Quisquis considerat
verborum persuadeant infirmum eum fuisse, qui sibi spongiae naluram, qtiam cavernosa sit, qtiam tu-
non potuerit subvenire. Sed et nos, quia factus est mida, et inflata, quam mollis ac fragilis, et resehua,
nobis Christus via, discamus saltem in extremis, pro potesl agnoscere quid significet; quoe licet humores
cunclis tribulationibus nostris, magna voce clamare in se infiala trahat, cilo evanescitetevomitomnia a
atl Dominum, non sono vocis,sed clamore cordis sic- 1181 se> expressa : sic et Judoei seu quilibet lu-
uti Jonam de ventre celi ctamasse legimus. Interea midi, qui nihit atiud in se gerunt quam acetum pec-
negare non possumus, quia magnus clamor fuit, ut cati et corruptionis, omnem flagitiorum colluvionem
de ventre ceti audirelur in coelo, et de profundo in- in se trahentes, quos in calamo fragilitalis suaeipsa
feri. Sed major Chrisli omnino in cruce fuit, propter superbia erigit, et si quidpiara fuerint depressi,mox
magnitudinem rerum quoecompletaesunl in Christo, inlima evomenles sua, vacui remanent ac leves. Ac
et propter magnum affeclumvolunlariaepassionisejus.. per hoc ipsi sunt qui seipsos offerunt in moriis pocu-
Continuo currens unus ex eis, acceptam spongiam ' lum, a quibus etinquibus mors Domini ministratur.
implevit aceto; et imposuit arundini, el dabal ei bi- Quoeideo bibilur a Domino, ut aboleatur in calamo,
bere. Haecideo fecit, quia juxta Joannem dixerat, Si- et de corpore absorbealur humano. Quia nisi Chri-
tio. Ipse vero hoc ideo dixil, ul complerentur om- slus vitia nostra in cruce absorbuisset, nds ac si
nia quaepraedicta sunt de illo; ul esl illud : El dede- arundo vacua, et spongia plena mortis poculo re-
runt in escam meam fel, et 1180 '" *"* mea pota- mansissemus. Unde quia lam fragiles sumus, trans-
verunt me acelo. Aceto ergo usque in hodiernum fundamus omnia cordis nostri intima ad Christum ;
diem, Judaeiet omnes increduli Dominicae resurre- primum, perbaptismum, quod semel fecimus, deinde
clionis, et felle potant Dominum; felle scilicet ama- quotidie perpcenilentiam, ut deleantur in cruce ipsius
riludinis vitiorum et acelo infidelitatis. Quia sicut noslra peccata, et absorbeatur per ipsum raors in
per vinuro novum honore et virtus designatnr im- victoria. Audite magnum et admirabile sacramen-
morlalitatis, ita et per acetum corruplio viliorum. lum. Ecce ulbibit aceium, qttod eral in spongia por-
Nam vinum per vitium et incuriam frequenter in va- reclum sibi in calamo, juxla aliuro evangelistam,
sis accessit : sic et natura btiinuna, ctim in Adatn dixit contummntum esi. Consuramata namqi.e in co
 961 EXPOSITIO IN MATTHJEUM.— LIB. XII, CAP. XXVII. 902
sunt omnia, eo quod assumpta morlalitate nostra, A tem habeo ponendi animam meam, et ilerum stimendi
iropletum esset mysterium, ttt ipse in cruce per se eam (Joan. x, 18). Ulrurnque ergo in ejus potestate
portaret omnia nostroecorruptionis vulnera. Et ideo fnit, et qitando voluil, reassumere eam, quia pote-
unus est qui accurrit nesciens sacramentum, et im- stas Palris et Filii una est. Et ideo non extra suam
plevit magnum mysterium, in quo compleantur om- polestatem, eam emisit, cum eam in manibus, id est
nia. Quottiamiste tinus unitas eorttm omnium, quo- in poleslale Patris, commendavit, quia qui e&m
rum acerbitatem et corruptionem absorhuit et eva- commendal ipseesl unusidemque ChristusDoiiiinus.
cuavit Dominus. Ex quibus per gratiam exbauslis Aniinam siqitidem commendat Patri, ut caro trada-
omnibus viliis imraorlalitatis sola Icetiiia remansit. lur morti. Mors autem cst, sicut sapientes soecuti
Ei aceluro quod acueral, rediit in nalurarii, et trans- dicunl, separatio aninteea corpore, et hoc est sim-
fusura est in corpus Chrisli, et factum est vinum pliciter mori. Sed longe aliud est magna voce cla-
novtim, vinum jocunditalis ; eo quod fluxit de eo mare Cbristum et emittere spiritum, sicut exponit
palmite, qui est vitis vera. Quod sane vinum bihit Malthceus, aut expirare, sicut lestatur Lucas, aut
jam cum suis novum in regno Patris sui, neque tradere, sicut ait Joannes; nec alicubi, neque aticui
ulterius bibiturum est ex eo, quod acueral, de quo alteri, quam in roanibus Patris. Nam mori omnium
suscepit hoc poculum raortis. B hominum est, etiam malorum, quoniam omnium
Jesus uutem, ilerum clamans voce magna, emisit animoereorum et sanclorum separantur a corpore.
spiritum. Poleral ergo boc loco error nos subripere, Qttcenon possunt dicere lam libere a vinculopeccati
quid Jesus clamaverit juxta Matthaeum, cum ait nequetani absolute, potestate stia in lihertate H83
iterum clamasse illum, nisi Lucas expressisset, quid gratice, quoedixit Christus exiens de corpore suo,
clamaverit, id est, Pater, in manus tuas commendo in myslerio non divisus a se, neque tripartitus. Quia
spiritum meum. Alioquin facilius ignorantia nostia qui solvit Jesum, hic non est ejus. Et quia non est
diceret, eamdem vocem clamasse itertim, quam su- solutus, neqtie divistts a se, id esl in unilale cum
pra clamaveral dicens : Deus meus, Deus meus, elc. Patre in anima qttam emisit a corpore, id est
Nunc autern inlelligere oportet quia vox isla, quaro in corpore in qtto septiltus esl in sepulcro, id
iterum clamavit emiltcns spiritum, ipsa fuit vox est in ea forma in qua cum Patre et in Patre
quam Lucas dicit clamasse: Pater, in mantts luas est ubique toltis. Idcirco qttia lalis tantusque est,
commendo spiritum meum. Se I iterum quod ait, magniim niysterium est, magna voce clamare,
non ad hoc referendtim H82 est> l|t idipsum et sic eiuiltere spirilum, vel in manu Dei tradere
ctamaverit, sed ad hoc qttia ileiura clamavit, et non spiritum, id esl animam. Quem non a seipso dissol-
qualictinqtie voce, sed magna iterum; quia magna 'C vit, ncque corpus quod in mortein irepermisit. Cu-
est et ineffabile quod clamavit. Commendat aiilem jus quia coipus mortuum esi, jure Christus Dei Fi-
magnum depositum Deo Patri, in cujus manihus lius tnorluus in sacranienlo nostrae salutis mortuus
sunt omnia. Et bene commendalur spiritus Filiicba- elsepultus est. Quid crgo aliud cst iuctinare caput
rissitno Patri: quia in natura Palris nibil charius est et tradere spiritiim Deo Palri commendatum, quam
quam Filius, sicut nec in Filio aliquid majus quaro illud explere, Potestalem hnbeo ponendi animam
Pater. Quoniam Patris et Filii una est natura, ttna- meam; etquod in Psalniodicilur, Inpace inidipsum,
que oequalitas, et una dilectio Spirilus sancti. Ideo dormiam et requiescam? (Psal. iv, 9.) Securior ergo
bene quidquid Patri commendatur a Filio, non Chrislus in hoc somno mortis, quaro nos in quoti-
amiltitur, sed servalur. Bonum ergo depositum est, diano, in pace dormiens, rcquievit. El tamen hoc
bonum pignus spirilus Filii qui commendatur. Et ideo fecit, ut nos invitaret ad eamdem pacem, ad
ideo securus olira ait: Non derelinques animammeam camdem spem dormitionis et requiei, el ad eamdem
in inferno, nec dabis sanclum luum videre corruptio- gloriam resurrectionis. Propterea et nos, fratres
nem (Psal. xv, 10). Christum autem Dei Filium cbarissimi, si intelleximus quid sit emittere vel
nuUus capil aliusquam Pater; etideo magnum spi-. tradere spirilum in manibus Palris, festinemus et
ritum, in quo sunt omnes thesauri sapientiae atque nosvitam nostram servare, ut et nos in exilu nostro
scientioe magno Deo Patri commendat. Et emisit spi- possimus admodum voce magna clamare, et sic in
ritum. Emisit utique, et non amisit. Quoniam aliud pacc spiritum emittere, aut inclinare caput, et tra-
est emittere vel tradere spiritum, sicut Joannes ait, dere spiritum, deinceps ut in sinu Palris requies-
quod inclinalo capite tradidil spiritum, et atiud amit- cainus. Hcecidcirco dixeriin, dileclissimi, ut in la-
tere. Qnia quod amittimus aliquando perdere proba- libus quoehumanitalis sunt, nenio infirmelur fide,
mur. Sed Christus seu emiserit, seu tradiderit, vel neque Christum Deum tripertiens dissolvat in ver-
juxtaLucam exspiraverit, insuapotestalefuit; quan- bum auimam, et corpus; vel dicat totum Cbristum
do, vel qno modo, vel cui suum spiritum commenda- Deum Verbum in sotum generis humani hominem
verit, seu tradiderit. Alioquin non est in naturahomi- contractum, sed totum Christum, in gemma opera-
ni per se exhalare spiritum. Et ideo solerler cogi- tione sua, quae divina sunt, et quae humana pariter
landa est unitas Cbristi. Hinc quaeso audiant qui operantem, quod est magnaepielalis sacraraentum,
dictint Jesitm animam non habuisse, quoniam ejus manifestatum in carne, revelatum in spiritu. Qui et
spirilus anima ipsius est, de qua ipse ait : Poteslu- spiriium tradidit Jesus Chrislus, ct in manibus Pa-
»65 S. PASCHASII RADBERTIABBATIS CORBEIENSIS 964
tris commendavit; qui et eatlem die in paradiso A rtium, et non annsit, quia amiilere, ut dixi, neces-
fuit; et ipsc qul eadem die iu paradiso fuil, ipse est silalis est. Ilte aulem sua voluntate eitni cmisit;
et qui conquestus est se derelictum. Quia, ut dixi, qui habet clavem David, el omnia palefecil quae
querela derelicti morientis inlirmitas est: promissio obscura erant a saeculo et figuris obvolula. Nunc
autem paradisi viventis Dei regnum est. Comraendan- aulem conscisso velamine, universa de Christo mys-
lis spiritum vox, ejusdem commendanlis confidenlia teria, qnae erant occulla, manifesla omnibus facta
est; traditio vet eraissio spiritus, mortis excessio sunt. Idcirco, fratres, consideranda est hoecvirtus, et
est. Quaero ilaque a novo, fratres, quasi nihil di- admiranda veli conscissio; quia multoplus est,quam
xerim, quis mortuus est? Nempe qui 1184 tradi- admirari possit ulltts mortaliuin.ut tuncscinderetur,
dit spiritum. Deinde qui tradidit spirilum, ipseest cum Ghrislus per inortein introivit in illam beatam
et qui commendavit Patri spiritum suum. Et requiero oeternoehaeredilatis. Quia inde venerunt
si idem qui commendavit, el idem qui tradidit omnes boe formae, et myslica rerum figuratarum
spiritum morluus est, interrogo uirum corpus sacramenta, quoetegebantur in velo, de quibus ad
animam commendat, an Deus corporis animam? Moysen dixerat Deus, Facias omnia secundumexem-
Nam per spiritum frequenter significari animam plar eoruro el formam, quoe tibi ostensa sunt in
et nominari non ambiguura est, saltem ex hoc, ipse B monle (Exod. xxv, 40). Et quia Moysi in monte,
quod Jesus morititrus spirilum tradidit. Si igi- id est in Christo, monstrata sunt omnia merito in
lur quisquam existimandum putat commendari ani- Chrislo el per Christnm, nobis, reserata sunt uni-
mam a corpore, ab eo qui dissolvendus erat a vita, versa. Scinditur ergo velum, et profanalur Syn-
vivenlem ab eo qui corrumpendus erat, aeternum ab agoga; et deslruitur legis littera; aperiunlur in spi-
eo qui resuscitandus, etambigitqttin idem commen- ritu (quia lex spirilalis est) coelestia in ea sacra-
daverit spirituin Patri, qui et die eadem in paradiso menta, et introducitur, revelato menlis obtutu, Ec-
fuerit cum latrone. Qucero an sepulcro receptus in ctesia, ut possit videre ceterna, et mystica sibi olim
vero in paradiso manens, promissa mysteria. Ad hoc quippe petrm scissmsunt
paradiso manserit? An
derelictum se a Deo quaestus sit? certuni quippe est per passionem Christi, ut rescindanlur vetera, et
Verbum orianiur nova. Ergo per praerupla saxorum osten-
quia unns idemque Dominus Jesus Cliristtis,
caro quod factum est (Joan. i, 14), seipsum per hoec dunlur nova futurorum. Quonjam duriora saxis
siguificat universa. Qui dum ad mortera se dereli- pectora, verbis ccelestibus rescindenda erant hu-
Ctum clamat, homo est; in paradiso Cbristus Deus roana, ut aqtta quoede petra fluxerat, ipsa ab eis, et
regnal. Porro regnans in paradiso, Dei Filius, Patri in eis fluerel divinitus superfusa. Nain et in Evan-
Deo, spiritum suum commendat; commendalum gelio, quod proprie Hebraeorumest, dicit beatus
vero spirilum Filius bominis iradilur ad mortem in Hieronymusse legisse, superliminare templi infinitoe
sacramento pietat.s, utin nullo dissolvatur Christus, magnitudinis lum faclum fuisse, atque divisum; et
in nullo confundalur naturarum proprietas, in nuilo hoc ut abolilio legis et destructio templi monstra-
dividatur personae unilas. Cum aulem emisit spiri- relur, faclum credimus. Sed et Josephus narrat in
tum, signa facta sunt super eum deitaiis, et prodigia suis libris, virtutes angelicas, proesides quondam
testificantia veritatem, necnonetvirlutessalvationis. templi, tunc pariter conclamasse: Transearous ex his
El ecce velum templi scissum est tn duas partes, a sedibus. Quod aulem terra mota est, prophetiae est
summo usque deorsum. Et terra mota esl, et petrm adimpletio; quamvis ipsa commolio terrae ampliora
scissw sunl, ac reliqua. V?re velum templi scissum in se conlineat sacraraenta, tamen iu eo terrae motu
est, et omnia legis sacramenta, quae prius sub vela- dicuntur plurimae civilates, ubi vel ubi, et mulla
mine legebantur, reserata sunt. Quia jam venerat aedificiacorruisse. Nec igitur rairum, si, Dominomn-
itle solus, qui cum jurejurando faclus est pontifex in rieiite, terra tremuit, quando in ejus resurrectione
aeternum, secundum ordinem Melchisedech(Psal. cix, omnis caro humana commota cst et conlremuit, ita
morlis suae, pj ut verhis et rebus excilarentur, acsi de morte ad
4). Qui solus potuit per dispensalionem
inlroire per proprium sanguinem, in semel, in san- vilam, de carne ad spirilum,de 1186 vetustatelit-
c.tam aeternam rederoptionem ; ipseque introitu suo, teraead Novum Testamentum; etin novo cantico can-
mox per mortera dignalus conscindere ii.Ium templi larent omnia etiam ligna silvarum, et fierent nova.
tn duaspartet, a summo usque deorsum, ut videan- Hoecquando facta sunt ? ulique sicut Propheta dicit
tur arcana quae fuerant intus in lege, in lemplo et in quando Domittus regnavit qligno (Psaf.Lxxxxv,12).
omnibus caereuioniisobtecta et obvelala. Oporlebat Tunc utique vidil et commola est terra. Sed et
enim ea velari, donec ilte qui solus poterat ea reve- conturbati sunt omnes qui videbant eos, ac timuit
lare, manifesta faceret ea aposlolis, el omnibtis ex- omnis homo (Psal. LXIII,9,10). Ethaec est illa com-
spectantibusseinsalulem.Omnia siquidera priusvela- motio magna, quae forte tanlum in Judaea facta est
taerantetobumbrata,eliam et ipsafaciesMoysi. Sed tunc, in Jerusalem, sed significatio ejus, sub omni
ad fines terrae pervenit. Quse
qucefuerunt omnia illa, non est nunc lemporis ex- quadratura coeli, usque
et
ponere.; quoniara altissima Dei in his revelata sunt nirairum signa, incredulis licet parva videantur
ita
1185 sacramenla, et lunc pcrmaxime quando exigua, immensa tamen sunt credentibus, et, ut
elantans benignissimus Jesus magna voceemisit Spi- dicam, ineffabilia.Quoelicet, ut ipsi volunt, non atti-
965 EXPOSITIO IN MATTH/EUM.— LIB. XII, CAP. XXVII. 966
gerint ullra fines Judaeaevel Jerusalem, adimplelio A dere ac fateri quod perpetualiler, nunquam moriiuri
siquidem significationis eorum lotum praeoccupavit resurrexerint. Alioquin quomodo veri testes veroe
orbem. Nam et resurreclio morluoruin quando tno- resurrectionis ac perpetuae esse polerant, si mox in
numenta aperta sunt, tanlum in Judoea, vel circa terrae pulverera redissent. Sed quia de Evangelio id
Jerusalem, rationabitius facta credilur; quoniam minus conlradicentibus persuadere possumtts, satis
corpora sanclorumsoluramodo surrexerunt, non con - sit nobis si noluerinl credere, quod nec ipsi conlra-
tinuo ut monumenla aperta sunl, sed mox post dicere queunl; quaesalisdevoie unacum quibusdam
Domini resurrectionem. Quia Chrislus primogenitus sanctis doctoribus suspicamur. Quia etsi ea quae as-
est resurrectionis ex mortuis. Nulli dubitim quod truimus roagna videntur, niajora lamen sunt, ut
haecornniaper se magna sunt, quod, crucifixo Do- supra jam dixi, quoeper ista significantur in animis
niino, nulla sustinuerant elemenla, ne eum de- horoinuro, el quotidie fiunt quousque haec omnia
monstrarent morttium, quando sol obscuralus est, compleantur, quaeperChrislum generaliter sunt re-
et omnia sancla sanctorum reserala ; quando terra promissa. At vero isti interea venerunt in sanctam
tremuit et petrm scissw sunt, quando monumenla civitalem, scilicet Hierusalem illam, et apparuerunt
aperta sunt, et inferi mortuos quos tenehant reddi- multis. Saiicta autem ideovocatur, vel propter tem-
derunt vivos. Sed tamen, ut dixi, majora sunt, quae B plum quod erat in ea, seupropler Sanctasanctorum;
per ea significantur quam ipsa signa, quamvis ipsa vel ideo quia prius sancta fuerat, et adbuc ex anti-
sinl obstupenda.sicut et hcecresurreclioniorluorum, quo ita jure vocabatur vocabulo; sicut et Mattboeus
quando raulli qui dormierant, surrexerunt, exeuntes se puhlicanum vocare non erubuit, non quod jaro
de monumentispost resurrectionem Chrisli, venerunt hoc esset, sicul nec Paulus persecutor , sed quia
in sanctam Jerusalem, et apparuerunt multis. Quac hocfuerat. Potest fieriel de illa coelesliHierusalem
profcclo resurrectio, quamvis obslupenda sit valdeet dicat evangelisla, quod ad eam pervenerint et appa-
adroirabilis, major est tamen illa futura resurrectio ruerint multis, H88,,e S0U)SJesus rediret ad supe-
generalis, quceper istam testificata est, quando multi ros, sictit ne solus resurrexit a morluis. Ad quam
resurrexerunt ad lestimoniuin verce resurrectionis uiique cum eo ascenderunt, licet in hac terrena prius
Chrisli. Ac veneruntin sanctamciviiatem, et apparue- sintvisi.qui ita resurrexerunl immortaliter, ne utte-
runt mullis; ut el ipsi qui viderant vere eos resur- rius tenerenlur morti obnoxii.
rexisse, testes essenl ad plebera verae resurreclionis. Centurio autem et qui cum eo erant cuslodientes
Mulli siquidem qui resurgunt, recle multos faciunt Jesum, viso terrwmotu, et his qum fiebant, timue-
testes. Quoniam et difficilis, licet optabilis sit ad ruttt vaide, dicentes, VereFilius Dei erat itle. 0 quam
credendum. Unde et Cbiislus, quamvis unus sit C dttricordes fuerunt Judaei! Ecce elementa inlerea
morluus, et solus pro omnibus, noluit solus resur- insensibilia senserunt morlem Domini, morlui au-
gere, sed cum plurimis, ut primum testes haberet dierunt vocemclamoris ejus, inferi eos recldiderunt
resurrectionis; deinde ipse una cum mullis, ut spem vivos. Centurio his ita visis credidit, et qui cum eo
refunderet desperatis, lestisexstitil perpetuae1187 eranl, ac confilciilur Dei Filiuni : soli roiseri Jtidcei,
resurrectionis. Dignumquippe fuerat, quia illustrave- nec sentiunt qux fiebant, nec credunt, nec vene-
rat doctrinis nostrarum mentium lenebras, ui eliam ranlur, nec recogitant qux gesserunt. Centurio, licet
inferorum obscura illuslrarel, sanctosque suos ad imperfecte, tamen credidit. Imperfecte quidem,quia
informandas raentes fideliura conspicabiles per re- cum dicit Erant, putabal fuisse more humano, ne-
surrectionem carnis faceret; et morlis spolia, ab sciens inysteiium deilaiis ac defecisse per mortem,
inferis jam vivusascendens ac si viclor, conspicua quam et ipsam mirabilem videbat. Unde Marcus
cernentibus reportaret, ne dicerent infideles quod ait : VidensCenturio qui ex adversoslabat ibi, quia sic
non possit resurgere Dei virtute purus homo, quod clatnuns expirassel, ail : Vere homo hic Filius Dei
potuit Chrislus, pro sua potentia, Deus homo. Quid erat (Marc. xv, 59). Non enim ail quod Matthaeus
enim aliud monumentorum aperilio, nisi quia clau- dicil, quod viderit lerroemolum et quae fiebant, sed
stris mortis effractis, resurrectionem omnium de- " solummodo. Quia sic clamans expirasset. Unde ma-
signabat mortuorum? Quorum in aspeclu fides erat gnum aliquid in eo Centurio intellexit clamore, at-
cernentium, in processu typus futurorum. Quod in que in co quod sic emisit Spiritum. Quod nisi ali-
sanctam civitalem prodeundo veniunt, praesentium quid in se admiralionis plus haberet, nequaquam
declarabant speciem; et in eadem specie forinam Marcus caeteris praelermissis rairacuUs, quibus
monstrabant futurorum. Hinc et multi quaerunt in admiralionem commotus est centurio, et qui cuin
ulrurone perpetua fueril illa resurrectio, an sicut eo erant hoc unum solum narrasset. Ac per hoc
Lazarus surrexit ilerum moriturus, ita et isti rursus vere in tati miraculo deitas Christi declaralur. Sed
moriluri resurrexerint? quod omnino Evangelium quaerendum de hoc uno ad liquiduro, quia de cae-
non declarat. Verumtamen plures sunt qui hoc teris jam supra tractavimus, quid mirura habcat,
affirmare ita conantur quod perpelua cum Christo quia emisii spiritum. Nam nisi in eo sensuum ma-
eorum sitresurrectio facla, quamvis alii alitersen- gnitudinem secundum capacitatem suam idem cen-
tiaut. Quia si veri tesles veraeresurrectionis Christi lurio intelligeret, puto quod plurimum admiratus
fuerunt, pium est, non solum opinari, verum et cre- pro lioc uno, non diceret: Vere Itichomo Filius erat
 967 S. PASCHASII RADBERTl ABBATIS CORBEIENSIS 90S
Dei. Sed quia .mtsi. spiritum, quid aliud fecit, nisi A . erat quod scribit Joannes, rogare et preces offerre
quia mortuus est ? Quod si hoc solum esset, et nihii Pilato ut frangerenlur eorum crura, quatenus pei
ultra in eo-mirabile appareret, nunquam Aposlolus hoc mors citius occurreret, sicque deponerentur de
diceret.quia tressunt qui testimoniumdant super terram ligno propler Sabbatum, teste Evangetisla, ne eo in
(I Joan. v, 7), utique Christo quia Deusest, spiritus, die penderent in cruce. Sed cum frangerentur eo-
sanguis, et aqua. Spiritus prorsus quem eraisit, el san- rum crura, qui crucifixi erant cum eo, et venisseni
guiset aqua, ipsoraortuoquaedelatereejusconlra na- ad Jesum, non fregerunt ejus crura, quia ipse jam
turam humanam iu sacrameiilo redemptionis nostrae spiritum emiserat. Propter quod novum et inaudi-
manarunt. Sed quia de spiritu nunc agilur, quae- ditum fuit hoc miraculura, non solum centurioni et
rendura quomodo et quod teslimonium dederit. his qui cum eo erant, veruraetiam et Piiato. Unde
Nam teslimonium non aliud credimus dedisse, nisi cum audisset Pilalus Joseph, quod jam morluus
1189 quia Chrislus Deusverax est. Sed quomodo esset, admiralus valde, tesle Marco, vocavit centu-
hoc dederit, res non in aperto est, nisi forte quia rionem et interrogavit si vere inortims esset. Qua-
in vultu ejus tanta erat alacriias, tanlaque claritas, propter inter caeteramiracula quae facla sunt in pas-
ut possent omnes inteUigere, quia sua sponte mo- sione Christi, non hoc minimura prae omnibus fuit.
riebatur, tantaque vox ejus fuerat, cum ait: Pater, 1B Ex quo admiratus centurio, et qui cttm eo erant,
in manus tuas commendo spirilum meum, ut cogno- etiam Pilalo nuntiarunt, proe stupore et novitate rei
scerent singuli, quod non huir.anitatis esset tantum, quae acciderat. Non cst tainen contrariura quod hic
verum eliam et divinitatis haberet mysterium. Unde Matlhaeus uiso terrmmotu, et his qum facta erant,
et cum orasset, mox ac si sopitus somno pacis, in- dicit admiralum cenlurionem, et qui cum eo erant;
clinato capite tradidit spiritum. Verumtamen etsi quoniam inter illa qtiae facla sunt tunc tam mirabi-
mullum indicium claruit ineo, quod Filius Dei essel, liler, etiam ipsa mors mirabilis exstitit Salvatoris,
in habitu, in voce, in intellectu vocis, est lamen ptena potenlia Dei et stupore. Unde quia plura sunt
aliud quod majores noslri tradunt. Quia consuetudo et grandia, liberum fuit narrantibus evangelistis,
erat Bomanorum, et omniiim eorum qui flagetla- quid quisque miraculorum commemorare voluisset,
bant eos qui crucifigebanlur, percutiebant quidem vel quid ex omnibus, eos qui viderant admiratos
eos primum, qui pro suis sceleribus tenebantur rei, fuisse. Quoniam in nullo evangelistae dissentire vi-
et multis macerabant suppticiis, ne majorem sustine- denlur, cum alitts illud dicit fuisse admiratum. E»
rent cruciatum, quia Doslcrucifixionem, cum multo quod omnia singuii merito sunt admirati, et singula
dolore longiorem et nimiuin sustinebant torroen- quaeque omnes. Quis enim non poterat admirari,
tuin, si non prius cruciarenlur sub alarum'et ncr- (- quaudo ascendit in cruce, qtiod subilo tam horrenda
vorum percussionibus; sed quia in Jesu ista prius nox meridie occurrit super terrain? Vel quis non
non fuerant facla, eo quod Pilalus volens salisfacere potius obslupesceret in hora quando emisil spiritum,
populo universo qui clamaverat: Crucifige,crucifige, quod taiu serena lux rediit ? Qtiia usque in horam
timensque tumullum eorum, non jussit ea in Jesu nonam quando emisit spiritum, easdem tenebras
fieri ut cito moreretur in cruce. Quia quibns mors fuisse manifeslum est. Tunc aulem et velum templi
accelerata non esset in cruce solebant vivere usque scissum est, et terra tremuit roore insolito, et com-
in triduum, eliara et usque in quatriduum. Jesus mota est, petrm quoque scissm sunt, et monumema
autem cum non fuisset prius ita percussus, spera- aperta mortuorum. Et ideo videns centurio, et qui
balur diu pendens in cruce vivere, et majora pati cum eo erant terraemotum, ex his quae fiebant hor-
formenta. Sed quia venerat hora ejus uti post tri- ribila, non solum mirati sunt, sed et tiuiuer_H_t
duum in prima Sabbati resurgeret, oravit ad Pa- valde dicenles : Vere Dei Filius erat iste. Quod si
trem et exauditus est, atque ut clatnavit pacifice re- vere Dei Filius erat, utique desiisse non poterat;
ceplus esl, quasi poteslalem habens ponere aniraam quia quod vere est, idem omnino semper est. Inter-
suam. El ideo inclinato capite (Cant. i, 7), sic posuit ea centurio iste, et qui cum eo Dei Filium confi-
eam quando voluit, et quomodo voluit. Quod prodi- " tenlur, fidem genlium 1191 praemonslrant et ve-
gium contra omnium eorum consuetudinem qui ram fidem; quia, ut Marcus ait, eum Deum et ho-
cruciabantur in cruce, videns Cenlurio, dixit: Vere minein confitetiir, ita dicens : Vere homo hic Filiut
hic homo erat Filius Dei. Miracuium enira magnura Dei erat. De quod Lucas ait quod dixerit, quia vere
fuit, quia post tres lioras receptus est, qui forte bi- hic homo justus erat. Seu quia ulrumque de illo
duura vel triduum viclurus esset in crttce, si secuu- dixerunt, eo quod et homo erat ac justus el vere
dum consuetudinem eorum viveret qui suspende- Dei Filius. Ad unam quippe sententiam, utraque
bantur. ldcirco roagnum visum est Centurioni bene- verba concurrunt, et ad unam fidem. Nec quod abus
ficiura Dei fuisse quod exspiravit tam cito, et magis tacuit, hic homo, et alius dixit, ullo modo contra-
ex merito orationis ejus, quam ex violentia crucis. rium est. Sed sic erat qualitercunque ille crediderit,
Aiioquin si factum fuisset circa corpus Jesu juxla ut semper idem sit, et non sicut eura forte putasse
consuetudinem eorum quos cilo deponere volebant dicitur, ut non vere Dei Filium eum crediderit, sed
de cruce, quid necesse fuit ut 1190 cenlurio cum jiislum etsancluro, ita tit multi justi dicti suntiilii
militibus servaret eum iu cruce. Vel quid necesse Dei. Verurataraeu quidquid horuui, ille senserit, no*
 969 EXPOSITIO IN MATTH.EUM. — LIB. XII, CAP. XXVII. 970
recte credimus ac confitemur enm vere Dettm et A erat tioecMaria tle magnificntione D«i magnificala,
homineni Deiquc Fitiuni el in sua jnsiitia vereju- quia sccuta fnerat bcnigiiissimum Jesuni, cui re-
stissimum. Ad uliimum inlcr cactera niiracnla itiliil missa fucrnnl pcccala multa, quia dilexit miilluni,
niintis claniit illtid postquam Dominus resttrrexil, el niiiiis.nttial ci prajcipue intcromiies; et exspecta-
quiainulti, qut dormierant, surrexerunt el apparue- bal sicut Evangelium declaral, myslerium pas.ionis
runt multis. Nec tamen omuibus, sed bis tantuiii Chrisli ac resurrectionis, amplius prae omnibus.
qui digni erant lalia vitlere, ut essent tesles a Deo Eral et inter has praecipuas Maria Jacobi minoris ct
praeordinati. Unde oporlel inlelligere, quia sicut de Joseph mater, quae fttit soror Mariocmatris Domini,
his non sunt scripta omnia, qtiibus visi siint, vel et maleriera Chrisli, quae et ipsa roagna in prole,
quandiu, nisi quia venerttnt in sqncla civilaie, et sed major in sanclilale. Qtiae sequens Dominum
apparuerunt mttltis : ita nec de resurrectione Christi magis aflectu meniis ex desiderio virluturo, quam
omnia litteris sunt conlradicta. Quod prohat aposlo- amore carnis; et ministrabal Domino usque ad
lus Paulus cum ait, qttia visus est simul, poslquam mortis articnliim. Scd Hicronyrous scribcns ad He-
resurrexit, plusquam quingenlis (ralribus (I Cor. dibiam-dc his Mariis, dicit inartcrterain Domini'
xv, 6). Idcirco hoec dixerim, tit inlelligat prudens Mariam Cleopbae fuisse. Qtiod si ita est, videal ipse
animus quod non omnia Salvatoris miraeula scripta 1B qttomodo Jacob et Josepb frnlres Domini dicantur ;
stint, neque enarrata quce gessit, sed pauca de plu- nisi quia propinqui ejus cranl ex carne, eo quod
rimis, solumroodo ut credamus. essent, ut credimus, Mariae sororis malris Domini
Erant aulem ibi mulieres multw, a lontje,quw se- lilii. Et mtilti ita consciitiunt, qnamvis prccfatus do-
cutw fueranl Jesttm a Galilma ministrunles ei. Inter ctor eo in loco hoc contradicere videalur. Eiat et
quas erat Maria Magdalene, et Maria Jacobi el Jo- terlict inler alias praecipua mater 1193 filioriiin
seplt mater, et mater filiorum Zebedwi. De his ergo Zebcdcei, quirclicto viro, vel morluo, sectita cst Je-
mulieribus niagna qiiam socpc anibigitilas nasciltir, sum, nihiloininus in mysterio, cnjus filii vocati siint
sicut et in loco. Ecce uhi Matlb;etts dicit malrem filii tonitrui. Unde el ipsa forle propler fidom et
filiorum Zebedcei fuisse cum reliquis dtiabus, Mar- sanctam vitam Tonilrus vocahalur; non quia filii
cus Salome illam fuisse commeinorat. Nec igitur sunt ita vocali, sed quia ipsa ab eodem tonilrtm
mirum, cum utriqueeorum, licel tres nomiiiaveririt, Christi fuerat excitala ut sequerelur eum et mini-
plures fuisse insinnani, quae fuerant eum seculoea straret, exspeclans quae gesla fuerant circa Domi-
Galilaea, et erant aspicientes de longe, inter quas nttm, cujus ftlii snnt Jacobus el Joannes. Qui nimi-
ernnt istae tres, de quibus Matlhceus dicil; quas et rum Joannes filius lonijrui audivit et ipsc septem
Marcus simititer nominat, nisi quia pro malrefilio- G tonitrtti verba, qttcequasi eminenliora, quia nitindiis
rum Zebedaei Salome ac si alteram ponit. Poterat nequibat capere, jtissum est ei ne scriberet. Unde
enim fieri ut et illa esset quaede his muttis, n Marco liceat opinari, tit diximtis, ac dicere nomen malris
terlia poneretur. 1192 Nil enim interest ad veri- filiorum Zehedcei, quod ipsa sit, quae a Marco Sct-
tatem quas mulieres idem pariter, quas singuli ex lome vocalur, quoniam utrasque praecipuas absquc
bis omnibus nominaverint. Suspicatur tainen Ori- dubio inter coeteras uterque evangelista ex nominc
genes eamdem Salome fuisse matrem filiorum Ze- designavit. Et idco forte Salome vocatur, quia Sa-
bedaei, quae jure ita vocatur. Multae, inquit, erant lome pacifica interprelatiir. Unde quia reliquae dtiae
exspeclantes ad cruceiu Jesuro, scd de his proecipuae roagni meriti erant, non immerito suspicor, et lianc
nominalae sunt, quasi atteiilius eum spcclanies et tertiam, ipsam esse matrem filiorum Zebedaei, quac
amplius ei ministrantes, melius el perfectius sequen- apud Marcum et ipsa lertia Saloine vocatur; qtioe
tes. Quia consuetudinis Judaeaefuil, nec ducebatur secutoe fuerant a Galiloea benignissiiiiuni Jesnm,
ln culpam more anliquo illius genlis, ut mulieres de ascendentes cum eo in Hierusalem, ut simul ctini
substanliis suis viclum atque vestitura suis raini- illo Pascha agerenl. Iste enim finis eorum omniuni
strarent praeceptoribus. Quod quia scandalum facere est, qui Galilaeam genlium relinquunt et sequuntur
poterat in gentibus, abjecisse se memorat Paulus u Dominum, ut non solum ascendant in Hierusalem,
apostolus : Nunquid non habemus potestalemsorores verum etiam cuin Chrislo ascendenles in eam , ve-
mutieres circumducendi, sicut et cwteri aposloli fa- rum pascha celebrenl, quatenus Dominum resur-
ciunt? (/ Cor. ix, 5.) Quoe profecto muiicres raini- gentem, rursns in trnnsmigralionem loetivideant.
slrabant Domino de substanlia sua, el seqticbantur Cum sero aulem factum esset, venit homo quidam
euro propler doclrinam sanclain. Non quod his ege- dives ab Arimalhia, notnine Joseplt, qui et ipse disci-
ret Dominus, sed ul lypum ostenderet ac formara pulus erat Jesu. Hic accessilad Pitalum, et petiil cor-
magistrorum sequenlium, eo quod victu atque ve- pus Jesu. Tunc Pitatus jussit reddi corpus. Divesau-
stitu ex discipulorum obsequio debent esse coiUenii. temdicitur, nonper jactantiam scriptoris, ut divitem
Sed videamus quales habuerit comites Salvator. seu nobileui referat discipultim Salvatoris, cum ipse
Mariam namque Magdalenam de qua septem exie- dicat : Nisi quis renunliaverit omnibus qum possi-
rant doemonia, quae a Magdalo vico, vel loco, in det, non polest meus esse aiscipulus (Lnc. xiv, 35).
quo orla fueral, conveniens satis sibi traxit agno- SeduloslciideretcausaniqiiareaPitalopotueiitimpe-
uien. Porro Magdalu interpretalur magnificalio. Et trare corpus Jesu vel unde accessurn ad eum habue-
»ATBOL. CXX. 31
 971 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 972
rit; primum juxta Marcum,quia decurio erat, i<iest A mxrritm et atoes quasi ttbras centum (Joan. xix, 39).
de ordine curioecujus oflicium administrabat, unde Deindc adjungit et hunc Joseph, ac dicit quod ac-
el curialis dicebatur, id est senalor curioe, quod me- ceperint corpus Jesu et ligaverint eum linteis cum
lius in Graeco habetur sux*)1_t.»v (3ov._..».., hoc est aromalibus, sicut mos esl Judmis sepelire. Erat, in-
consiliarius , quia procurabat consilia civilia et pu- quit, in loco ubi crucifixus est Dominus, hortus, et
blica; deinde quia erat dives et nobilis, secundum in horto monumentum novum, in quo nondum quis-
natales suos. Alioquin pauperis et ignoti, nori erat quam positus fuerat. Haecidcirco dixerim, ut unus-
facnltatis ad Pilatum praesidem Romanoe potestatis quisque plenius considerare studeat, quales isli duo
accederc, 1194 rt crucifixi corpus , de quo tanta sub absconso habitu erant discipuli, vel cum quanlo
coram ctmctis adjndicata, vet super quem lanla fue- honore ct reverantia procurarunt oflicium funeris
-" rant declarata, impetrare; qui fuit ttt dicitur ab Ari- Christi; neforte quod Joannes aliquid plus narrat
quam
mathia. Ipsa est Ramathairo civilas Helcane et Sa- caeteri, repugnare videatur non recte intelligenli-
muelis in regione Thamutica juxta Diospolim. Quem bus. Quia elsi iili de Nicoderao tacuerunt, non ta-
noveris talem tantumque ob hoc a Domino praeele- men a solo Joseph eura sepultum affirmartint, quam-
ctum, et praebrdinatum inutraque parte.ut dignus vis tantum solius commemorationem fecerint. Ne-
esset tanto munere aputl principem tantumque offi- B que in eo discrepare videntur, quod Joseph eum in
citim sepulturae Domino exhibere. Unde et Marcus una tantum sindone involvisse dicitur, et Joaimes
ail: Venit Joseph ab Arimathia nobilis decurio, qui linteaminibus involutum narrare probatur. Quia
et ipse exspectans erat regnum Dei, et audacter in- poterat et Nicodemus alia superaddere linteami-
troivit ad Pilalum et petiit corpus Jestt (Marc. xv, 45). na ob reverentiam et sludium honestatis. Quam-
Alias autem nisi esset magnae dignitatis honio, non vis et propter sudarium et institas, quibus caput et
iia de eo diceretur. Et nisi majoris esset apud Deuro, totum corpus alligalum est, recte quia de lino erant
nequaquam tanti roeriti fuisse laudaretur. Erat ita queat dici, etiamsi una sindone fuerat involutus ,
enim, inquit, vir bonus et juslus , quia et ipse disci- quod linteis sit alligalus. Verumtamen nullus eorum
pulus erat Salvatoris, licet absconditus, propter me- aliud commendat quara linteis, vel una sindone cor-
tumJ..rf<Eorum.Undenonimmeri_omovetaliqiiemcur pus Dominini obvolutum, quamvis divites essent
ille qui propter timorem Judccorum occuttus erat valde qui sepeliunl. Ipsaque narratur munda fuisse,
discipulus, vel quoinodo ausus sit petere corpus quia dignum erat ut raundissimum corpus Domini
Jesu, quod nulltis eorum qui eum palam sequeban- mundo invotveretur linteo. Et ex simplici sepultura
tnr austis est facere. Unde intelligendum , fiducia Domini ambitio condemnatur divitum, qui nec in
dignitalis suoe boc fecisse, qua praedilus, poterat fa- G turaulis quidem volimt carere divitiis, ubi munditia
miliariter iiitrare ad Pilatum, eo quod honorabilis peccati magis requirenda quam divitice.Sed corpus
esset omnilvus, ac liberalius impetrare. Ad lioc Jesu magis praestabat munditiam, quam illud ex quo
quippe ex providentia Dei olim electus erat discipu- involutum erat; quia quaecunquetangebat auctor vi-
lus, in tantum, ut nonnulli dicant, de eo primum tae, omnia nova ficbant et munda. Et ideo quam-
psalmum esse canlatum : Beatus vir a,ui non abiit in bene monumentum illud novum fuisse dicitur, in
consilio impiorurn, ac reliqua (Psal. i, 1). Qui cum quo, juxta Joannem, Nondum quisquampositusfuerat,
essel, ut ita dicam, senalor Judaeorum, ac decurio quod exciderat in petra. Quod ideo tam diligenter
reipublicce, facilius impetrare potuit quod petebat. commeridare videtur Evangelisla, ne ullus adversa-
Cui Pilalus, vocans ad se iltura centurionem, sicut riorum confingerequeat, quod nullus alter ex eo sur-
Marcus narrat, qui custodierat Jesum in cruce, et rexit monumento, in quo nuUusmelius unquam positus
adrairans plurimum interrogabat de eo, ac jussit probatur. Nec hoc itaque fortuitu factum videlur
reddi eorpus. Iste vero quamvis prius esset occultus nequeex eventu, quod 1196 eum involvit tn stn-
Christi discipulus, ac soleret in audiendo verbum done munda, et posuit in monumento novo; quia
Dei, eorum inimicitias vitare, raox in extremo lera- Jesus non consepeiitur, nisi incorde novo, et fide
D
poris fecit palara cum omni diligentia , quod prius mundissima, qua purganturcorda credenlium. Quod
occultum servabat, etexhibtiit liberalissime oflicium monumentum nunquam exciditur, nisi in petra ouae
funeris, nibil curans de Judaeoruui offensione, quo- Chrislus est, firmissima, elsi in nostris cordibus
niamjusluserat, et quiajustus ideo vir bonus. Unde haec sepultura Christi ac si in rupe durissima praeci-
eo quia bonus et justus, intellexit se ad hoc esse datur, in quo corpus Chrisli ponatur. Et hincopor-
electum, ut tali in tempore, tanti muneris devolus tet credere, quod non ille a nobis, sed nos a corpore
expleret ofiicium. sanclificamur, ut roundiores simus, si tarilum fide
Qtti accepio corpore mvoivttillud in tindone muu- recta et conscientia bona illud suscipimns. Alioquin
da, et pofjtit illud inmonumento suo novo, quod exci- sine corpore Christi vacui et lmmundi sumtrs. Sed
derat in pelra; et advolvitsaxum magnum ad ostium quia consepelimur Cbristo , forte ideo Joannes si-
monumenli, et abiit. 1195 Quam sane seputturam gnanter ait: In quo nondum quisquam potitut erat.
Joaunes, non a soto Joseph dicit procuratam, sed Sicenim dicit, in quo nondum, quasi in eo aliqui.
eliam a Nicodemo; incipiens narrat quod Nicodemus postea posilus sit, quod omnino uon credo, q*ia
qui yenerat ad Jesum nocte primum, ferens misturam adhuc hodie satis gloriose custoditur ac se.vatur.
§75 EXPOSITIO 1N MATTHiEUM.— LIB. XII, CAP. XXVII. 97.
De qtio Isaias dicit : Et erit sepulcrum ejus glorio- A tris (Marc.wi, 5). Quia nimirum locus Dominici
sum (Isa. xi, 10). Idcirco quod Joannes, seu Lucas corporis ubi angelus sedebal, inlranlibus in dextris
dicunt, quia in eo nondum aliquis fuerat positus , erat, nec tamen divisa erant ibi loea, sed confinualct
roagis ad mysterium referendum est. Quia consepe- hoec omnia, nec divisa ab invicem, ut pote in una
liiiiur Cbrislo per baplismura in morte ipsius, ut eademque petra excisa. Nunc autem , sicut traduut
ille primum in ea pro nobis sepultus credatur, in qui inde ad nos venittnt, Ecclesia ibi est eximii ope-
qua nondum quisquam pro iUo positus fuerat. Tura ris, rotunda, triplici pariete distincla; in cujus me-
deniuni consepelimur ei per baptismum in morle dio monumenlum est, babens abwiente ecclesiam,
ipsius, ac si in monumento novo, ut deinceps eum quoe Golgotana vocalur adhuc hodie. In quibus pro-
ipso in novitate vitm ambulemus (Rom. vi, 4). Sed et fecto locis multa fabrica est ecclesix; siquidem ita
in sindone munda lunc Jesum quisque bene involvit, ut cernere possis in eo loco Isaiac vaticinium esse
cum pura eum mente in se amptectitur ac diligit. complelum, quo ait : ln die illa radix Jesse qui siat
Ex quo quam bene mos in Ecclesia inolevit, ut sacri- in signum popnlorum, ipsum genles deprecabunlur,
ficium altaris, quod est corpus Doinini, non in auro et erit sepulcrum ejus gtoriosum (Isa. xi, 10). Quict
texta vestc, non in serico, neque in aliquo tincto locus in quo regnum mortis diruit, memorabilem
panno, sedin iinteo puro ac mundissimo involvntur B servat judicii palmam, sicut ct deprecatio gentium,
ac celebrelur. Nec immerito igitur hoc ita sancitum usque ad fines terrx in signum salutis noslrae ttbi-
est a sanctis patribus, quia sindone raunda' corpus que floret. Eral auletn ibi Maria Magdalene, et al-
Doinini involutum est, ut eodem linteo etiam, et hoc tera 1198 Maria (quain matrcm Jacobi el Joseph
corpus suscipialur, .t in eo conficiaturmundissime; fuisse, Marco narrante, didiciinus) sedentes eontra
quod et satis a nostris provide, ob mysterium, cor- sepulcrum. Colligaverat eas ardor amoris ad nionti-
porale vocatur. Unde miror qui dicunt lioc corpus mentum novuni, propler corpus Jesu, nimitts. Nain
Christi vere non esse quod de mensa Domini quoli- et duce istx cum matre filiorum Zebedcci, qux supra
die communicamus, cur hoc linteum ita vocarc pta- forte Snlome vocatur, fuisse narranliir de longc
cuerit, si non hoc corpus Christi est, quod in eo spectantes mirabilia passionis Cbristi. Sed quia non
et super eum conficitur. Unde et nomen traxisse perinanserunl tres, neque mater filiorum Zcbedcci,
probatur; quod falso dicitur, si non boc est quod neque Salome inscribilur. Forsilan crgo islx quasi
vocatur. Et advoivit, inquit, saxum tnagnum ad majores in charitate, usque ad sepulcrum in ngonc
ostiutn monumenti, et abiit. Unde datur intelligi, quia fortes permanserunt, et idco merueriint priinx vi-
munumentum Chrisli non ita fuit praecisum, ut hac dere Dominum resurgentem; quia cxteris reliu-
in 1197 lerra, monumenta formanlur coquodos- C quentibus, eliam viris, fideles ac fortcs in oflicio
liiini habuisse memoratur. Hinc verum esse credi- perseverant pii amoris, exspeclc_ntesquodpromisernt
inus quod multi tradiderunt qui eum viderunt, quod benignissimiis Jesus. Quia qui perseveraverit usqtio
domus fuerit rotunda posl ostium monumenli intus in lineni, bic salvus erit.
infra rupem vaslissimam proecisa, lantae allitudinis Allera autem die, qum est post Parasceven, con-
ut intra stans homo vix manu extenla possit ejus venerunl principes sacerdotum et Phariswi ad Pila-
ctilmen allingere; et est illud ostiura ab oriente, cui tum, dicenles : Domine, recordati sumtts quia se-
lapis ille magnus valde advolutus atqtte oppositus ductor ille dixit adhuc vivens : Post tres dies resur-
fuit. Non multi siquidem lapides, sed unus, et ipse gam, etc. Post Parasceven autem Sabbatum est, id
magnus; in tantumut major esset quam posset in- est septima feria. Quoniam Pnrasceve Grxce prw-
sidiantium virtus cito revolvere, aut levi motu, paraiio dicitur. Quo verbo utebanlur jam tunc Ju-
quamvis per longa soecula, ab ostio roonumenti ali- dxi, conversantibus inter eos jaro Grxcis. Et dicitur
quis removere. Nec tamen adeo major fuit quam procparalio Pascbx non Judaeorum tantum, quara
fortiludo angeli de coelodescendentis, qui potuit lam et omnium, quia sexto die cruciflxus est Domintis,
cito eum resotvere ab ostio monumenli, et super eum quando, Pascha nostrum vere immolatus est Chri-
non lassus, sed ex myslerio terribilis residere. Cujtis " stus (I Cor. v, 7). Qux vero dies jure prxparatio
monumenti, quia ccepimus forraam et modum posi- vocatur, quia eo in die noslrx satutis prxparala
tionis ad inlelligentiam narrare visionum, necesse sunt omnia sacramenta. Nec suffecerat principibus
est explicemus. Erat enim, ut dixi, introitus ejus sacerdolum et Scribis crucifixisse Dominum Salva-
ab oriente, ac deinde illud ingredientibus erat a torem, nisi sepulcrura ejus cuslodirent, cohortem
dexlris ille locus in parte aquilonis, qui specialiter a Pilalo acciperent, signarentque Iapidem, qui vix
Dominici corporis receptu paratus est; septem qui- a niultis removeri posset. Et quanturn in illis fuit,
dem pedibus longus, trium vero mensura palmarum oinnis haec diligentia sepulcri parum erat, nisi ma-
reliquo pavimento eminentior. Qui non vulgarium nura opponerent resurgenti, quatenus tam evidens
more sepulcrorum desuper patulus idem factus est diligentia nostroe fidei profieeret incrempnto. Qiuia.
locus, sed a latere meridiano, per lolum a qua parte quanto magis observatur, lanto amplius resurue*
corpus posset imponi. Ex quo manifestiug potest ctionis virlus ostenditur. Unde et y» n\qnMmenl%
intelligi, quod Marcus ait, quia introeuntes in monm- novo, quod excisum fuerat in pelra, conditus e,st dU
mentum mulieres viderunl juvenem sedentemin dex- vina ex providenlia, ne ulla fraus mentiendi de eo
 978 S. PASCHASHRAr.RF.RTIARRATISmRRir.IRXC.lS «-n
locum haberet. Quia si ex mullis lapidibus xdifica- A care se ab impietate sna, sed post haec omiiia se-
tuni esset, suflbssistunuli fundameniis ahlalus ftirto cundum duritiam cordis sui thesaurizare sibi jara
utique diceretur. Nunc autem in co etiam prophe- et indignationem in die irx, et revelalione jusli ju-
tiae adimplelur testimoninm dicentis : Hic habilavit dicii Dei.
in excelsa spelunca petrae forlissimx. Untle et sta- (CAP.XXVIII.) Vespere autem Sabbati, qum lu-
tim post duos versiculos in eodem sequitur 1199 cescit in prima Sabbati, venit Maria Magdaleneet
loco, rcgem cum gloria videbitis, qnx est vere glo- allera Maria, videre sepulcrum. Quantum sentio, mi-
ria resurgentis. Sed quia calliditas Jndxornin in rum et inaudilum loquendi oritur genus. Non enim
omnibus semper aslute agere conatur, oporlet con- hanc sxculi dies novit vesperam, nec habet mundi
siderare quomodo impietas, et fraus suis se impu- usus, quia vespera finit et non inchoat diem; tene-
gnat verbis. Dicunt enim dixisse Dominuro•. Solvile brescit quoque et non illncescit. Unde et Genesis
templumhoc, el posl triduum remdificaboillud (Joan. servat ordinem naturae, et factum est, inquit, mane
ii, 19). Unde el nccusant enm ac si falsi testes : nunc ac vespere dies una (Gen.i, 5), sic et de reliquis,
autem rursus e contrario interprelantnr illud diclnm nisi quod Sabbatum, id est seplima dies, qux re-
de sotnlione ac resurrectione corporis sui. Qna de quies esse dicilnr, habet mane sine ullo vespere.
cansa ralio est, quaerere per haecverba quam versute IB Quia profeclo vespera Sabbali ipsa est in roystcrio
agatit. Si enim de resurrectione sua tunc sic intelti- qum lucescil in prima Sabbati, non ut noeleni pa-
gebant dictum, quomodo testimonium adversus ip- riat, noctisqne sit mater, sed ut ordinem mutet dum
snm dabant, quod hoc de templo illo dixerit quod agnoscit auctorem, et tota clarescat in diem.. Et
erat xdificatum? aut si hxc vere ita inlelligebant non in quamlibet diem, sed in eam qnam fecil Do-
dixisse, quomodo testati sunt adversus eum? unde minus extra omnem diem; ut serviat non tempori,
scitint modo, quod dixerit, Post tres dies a morluis sed factori suo et creatori omnium sxculorum. Et
resurgam ? In ntroque enim dolo si invenitintnr, et in ideo tota hxc locutio radiat in royslerio, respondet
ntroqtie veritatis inimici. Per hxc enim verba ipsi in novilate, anhelat gaudens auroram lucis exhi-
teslimonitim suum condemnant; quoniam vere intel- bere, ut tota clarescat vespera, qux accittit in oc-
Iigentes de resurrectione corporis sui illa dicere, casnm solis in prima Sabbali, qux est dieslucis;
scientes converlerunt illud in calumniam, et dixerunt dies, inquam, Iucis, qtioeniillum novit occasum. Pri-
ex destructione et reparatione illius templi eum ea raa igilur Sabbaii dies Dominica nttnc dicitur, qtix
dixissc. Adhuc aliam considerare oportet fraudera. prima condita est in principio, et prima meruit vi-
Si enim in manifesto hominibits dicebat post tres dies dere Dominnm resurgentem. Ipsa quidem prior
a niortnis resurrecturum se, qnomodo vel verisimile ^C mundo principium dedit, ipsaque per Christum prior
videri potest quod secreto mandaveril discipulis suis, reparari promemit. Sed quod evangelislx diversa
ut furcntur eum noctu, et dicanl post tres dies quia mulierum describunt tempora, non mendacii est, tit
surrexit a mortuis? Scd lioc ex lioc ipso incredibile impii calumniantur, sed sedulae visitationis earnm
probatur, ut eis pnst tantam doctrinam ista dixerit, oflicium. Nec itaque diversum est quod senliunt, sed
quam in populo docuit universo; post tantas tales- unum atqne idem, ut paulo ptus quam medix noctis
qne virtutes quas in omni Jndxa coram hominibus intelligatur tempns, quod est gallorum cantus, et
ostendit, ut falleret discipulos suos verbis. Qua eum diversis appeilavere nominibus. Malthxus enim
fronte igitur utlus mortalium ista dicet? vel qu* scribit, Vespere Sabbati, pro eo quod est sero, id
utilitas in morte monstraretur ipsius? Ncc dubium est non incipiente nocte, sed jam profunda et
quin ipsi disciputi sic exlerriti ista non facerent magna ex parte transacta, apparuisse Marix Ma-
quod mandabat. Maximepropter periculum quod eis gdalenae, vel venisse eas videre sepulcrum. Quia
imminebat ah eis deprehensis si hoc facerent. Pro- licet 1201 sero> tamen in ipsa vespera prioris
pterea veram est ex divina providentia, quod in Sabbati, qum lucescit in prima Sabbati, venerunt, ita
prxjudicium suum ista principes sacerdolum loquun- ut deinceps in Novo Testamento, non sequatur nox
tur, et'ad corroborandam fidem nostram, ut et ipsi - I diem, sed prxcedat. Quia juxta Aposlolum nox prm-
in omnibus inexcusabiles fiant, et nobis in nullo re- cessit, dies autem appropinquavit (Rom. xm, 13), et
maneret ulla dubietas. Adhibent custodes, signatur tunc utique appropinquavit quando Dominus resur-
lapis sigillo sculpturx suae, et veniunt hxc omnia rexit. Siquidem vespere, non immerito tropice, pro
nobis ad testimonium fidei nostrx, et iliis in con- tota accipitur nocte. In cujus noctis fine, id est
demnationera perfidix suae. Verumtamen, quamvis vespere Sabbati, venerunl prxfatx mulieres ad mo-
ila confingant omnia et componant, ipsi semper sibi numentum illucescente jam eadem nocte in prima
conscii sunt et testes fraudis sux. 1200 Unde ve- Sabbati, seu, ut in Groecohabetur, in una Sabbati.
nientes quidam ex ipsis custodibus in civitatem Ipsum igitur evangelista, vespere interpretalus est
nuntiaverunt, non aliis, sed ipsis principibus sacer- Sabbali, cum ait qum lucescit in prima Sabbati, id
dotum, omnia quxcunque fuerunt facta, ut ex omni est appropinquante jam luce sequentis diei. Verum-
parte inexcusabilis eorum inveniatur impietas. llti tamen quantum de hac re evangelistoe dissentiant,
tamen, quamvis in omnibus ita conclusi, nec sic considerandum est. Quia quamvis Matthxus ita di-
stiscipere voluerunt Christum Dei Filium, ncc revo- cat. longe aliter Marcus de hac ipsa eademque nar-
 977 EXPOSITIO IN MATTH.EUM. — LIB. XII, CAP. XXVIII. 978
rare videtur. Et vatde mane, inquit, una Sabbalorumi A 1 dixerit, quam sero ; et eum qui interpretalus est,
veniunt ad monumentum, oriente vel orlo jam sole; verbi ambiguitale deceptum fuisse, quia non sero
(Marc. xvi, 2). A quo quidem nec Lucas, nec Joan-- interpreiatus est, sed vespere. Solet namque ex
nes multum discrepare probantur; cum ait Lucas,, consuetudine loquendi, et serum non vesperam si-
valde diluculo (Luc. xxiv, 1), et Joannes, Mane cumi gnificare, sed larde. Solemus enim dicere, Sero ve-
adhuc tenebrmessent (Joan. xx, 1). Nam hoc intelli- nisti, pro eo quod est tarde; et qux facere ante de-
gitur et Marcus dicere, cum ait, et valde mane,, bueras fac sallem sero, id esl tarde. In quibus omni-'
orienle jam sole, id est ab oriente, cura ccelum jarai bus, quamvis uberrimus sit expositionis exitus, la-
incipiebat albescere, licet adbuc tenehrx essent su- . men notiiin est, ut dixi, et admirabile Ioquendi ge-
per terram; quod non fit nisi ex vicinitate jam solis•, nus, in quo et hislorix servatur veritas, etineflabite,
orientis, qtiando aurora quasi prxvia solis incipit; ut ila dicam, conslruitur sacramentum. In laiiliint
apparere, et tamen adhuc tenebrarum caligo densa- ut ipsa Latinitas videatur esse corrupta, cum ait,
tur; qux tanto magis alfenualur, quanlo magis lux: vespere qux tucescit; quod et in Grxco sub eodera
solis prxvia inaltalur. Unde quod ait, et valde mane,, feminino geuere scribitur, licet cujuslibet generis
non sic accipiendum est, tanquam sol ipse jam , apud Lalinos vesper esse dicatur. Quoniam in nullo
esset effusus super terras, sed potius, sicut dicere. B E recle loquendi genus corrumpitur, iibicunque divi-
solemus, mane, seu valde mane, quando gallorum nis regulis divina mysieria ineffabilius commendan-
canlus, acsi praico, insonueril, lucis jam quia mane. tur. Quoniani etsi nullus alius loquendi esset modus,
est surgainus. Non quod sol sit jam ortus, sed quia, quo intelligeretur 1203 h3ec locutio, potuissemus
e vicino adesse scitur, vel creditur mox dies affiiui- dicere quod vespere Sabbati essel, non vespera-
rus. Asl ubi viderimus aliquam orienlis partent ru- scenie die, sed nocte jam, ut ita dicam vespera-
bescere, vel quippiam inalbescere, mox diluculum, scente, id est jam finiente nocte. Venit Maria Ma-
adesse proclamaiuus, qtiod et valde mane vere dici- gdalena et altera Maria. Alia, ut quidam dicunt, sed
mus. Unde tiiiuni est evangelislx quod dicunt, unumi ipsa ; alia in persona et significatione, sed ipsa in
quod seiiiiunt. Quia idem est valde, quod Marcus; nomine ct novilate volunlatis. Quam aliam quidam
ait, quod esl valde diluculo, quod Lucas; sed et1 malrem Domini existimant. Sed non puto qux lan-
quod Joannes immutavit, mane cum adhttc tenebrm tis affecla eral animi passionibtts, tanlis excrucinla
essent; orto jaro sole, id est quando ortu suo sursumi doloribus, ut sic passim discurreret, quam ab illa
asceiulens incipit lerras illuroinare. Sed quomodo, hora vocis Dominicx discipulus suscepit in suam.
cum his tribus congrual Malthxus, de 1202 1uo, Et notanduin, quia non ait Evangelista venerunt,
_
nunc dicinius, qui nec mane valde, nec diluculo, nec;'- sed venit. Quia sttb tino nomine veniunt dux, mysle-
mane cum adhuc lenebrw essent, sed vespereSabbalii rio, non casu, quia dux ad Christum venturx ernnt
qum lucescit inprima Sabbati, liceljam ex hoc plurai ecclesix; dux quidem, quia ex duobus populis,
dixerim perquirendum est. Quia, ut dixi, prima no- quia una esl Ecclesia, unaque columba Dei electa
ctis pars vesper est, etper hanc partem, tolam no- genilricis sux. Idcirco recle dicimus quia ipsa est in
ctem voluit significare; in cujus noclis fine, qui estt nomine, sed altera in prole; altera quidem ex pro-
diiuculum, vel mane cum adhuc tenebrx essent,, sapia, sed ipsa in sacramenlo sponsalitntis et no-
venerunt sanclx mulieres cum aromatibus ad se- mine. Porro de Maria Magdalene nulla est obscuri-
pulcrttni. Sed Matthcens inter cxtera rerum sacra- tas, quibus lioris dicatur venisse ad rroniimenturo,
menla, ideo vespere dicit eas venisse, quia ex eo li- qux prius vidit resurgentem Dominum, et poslea
cebat jam aromnta, qux minus paraverant in Sab- ad monuroentum flere refertur. Quia et prius sola,
Bato, transaclo die, deferre. Forte et ideo nominavitt deinde cum allera, sive et cum aliis, roemor bene-
vesperam, ul hanc liceniiam exprimeret. Sed cumi ficiorurn Dei, qux in se Dominus contulerat, ad se-
ail, qum lucescit in prima Sabbati, tale est ac si di- pulcrum ejtis frequenter currebal, et ut ita dicam,
cat, mane vel diluculo quando lucescit nox priorisi -. - irremota ofiiciis erat, quem nunc adorat discurrens
diei in prima Sabbali, cum adhuc tenebrm essent, et videt, deinde prx nimio amore deflet, quem
quando incipiebat jam iuce terminari, ut transiret : quxrit absentem et plorat. Qtiod atitera dicit, quia f
nox prioris Sabbati tota in primam Sabbati. Qua- venerunt videre sepulcrum, magnitudo dilectionis
propler quia a vespere noclem significavit, et in hoc; oslenditur. Quem quia videre non poterant, arde-
eloquio divini verbi arcana Dei Sacramenta resera- bant amore charitatis, si vel sepulcrum ejus, quo
vit, admiranda est divini verbi sapientia, et virtus, positus fuerel, videre possent. Verumlamen, earuin
inielligeniix; quamvis alii hanc horara siraplicius, advenlus, non sine causa, ad monumentura luit,
uec sub obscuro eara protulerint. Quia unusquisque. qui ab alio evangelista plenius refertur, cum ail,
eorura, non nisi unius temporis, horam voluit expri- quod cum aromatibus venerunt. Non enim vactiae
mere, id est pltis forte quam medix noctis, vel gal- veniunt, sed plenoe officio charitatis et virlulum
loruni cantus, spatium. Quamvis enim tres eorum odoramenlis.
finem, Mallhceus vero voluit indicare principium. Et ecce terrwmotus faclus magnus. Angelus enim
Unde Hieronymo videtur quod Matthxus Hebrxoi Domini descendit de cmlo, et accedens revolvil lapi-
sennone Evangelium conscrjbens non tam vesperei dem ab ostio monnmenti , et sedebal super eum*
 979 S. PASCHAM RADBERTl ABBATIS CORBEIENSIS 98(,
Tremuit eigo terra, non quia angelus descendit de A derivatur. Tu es, inquil, Petrus, el super hancpelram
ccelo, sed quia ab inferis dominalor reascendit Domi- wdificaboEcclesiam meam. Erat autem aspeclus ejus
nus. Et ideo lerrmmotusfactus est magnus; nec minor sicut fulgur, et vestimenla ejus sicut nix (Matth. xvi,
pulo quam fuit, quando emisit spiritum, quia uter- 18). In fulgore etenim terror judicii designalur, in
que molus terrxvere insuetus fuit, quando magnx ac nive autem blandimentum candoris ut demulceat
plures Asix civi.tates corruisse leguntur. Nec imme- pios et percellat impios. Alias autem ad angeli glo-
rito, quia dissiliunt ima terrarum, 1204 comrao- riam non sufficit fulgur, neque ad coelesiem natu-
. vetur chaos, et qualiuutur fundamenla orbis terra- ram conveniunt vestimenta. Sed sub tali tanloque
rum. Quid igitur mirum si ullra fines Judxx, in- splendore prxferebat coram oculis humanis spe-
consuele terra tremuit, et pondera moventur gra- ciem nostrx resurrectionis, et formara atque ha-
viora, cum Dominus lotius orbis descendil et re- bitum, in quo qui resurrecturi sunt per Cbristum
ascendit abinferis. Quando omnia moriisjura fracta transformandi sunt in gtoriam. Unde Dominus:
creduntur, et porlx inferorura dissolutis viribus re- Tunc, inquit, jusli fulgebunt, sicut sol in virlute sua
serantur; qux omnia nisi in imis essenl, non credb (Matth. xiii, 45). Sed quxrendum quid est quod
quod terra, qUte deorsum et super abyssum est, sic Marcus ait: Et inlroeunles in monumentum, viderunt
tremuisset. Non solum semel, sed et secundo. Id est B juvenem ssdentem in dextris, cooperlumstola candida,
primura, quando omnipotens Jesus emisit spiritum, et obstupuerunt (Marc. xvi, 5). Si enim angelus iste
et ad inferna descendit, deinde cum resurgit ab eis- super lapidem foris sedebat, quid est quod ait, quia
dem inferis, et captivos quos lenebant claustra infe- intus introeuntes juvenem sedentera vident? Nisi
rorum viclor secum inde reduxit. Idcirco non sunt quia forle duo tunc visi sunt angeli, unus de quo
audiendi qui dicunt, alicubi inferna quam in imis Malthxus dicit, et Marcus tacuit, aller vero de quo
terrarum esse. Quia si alicubi essent loca illa, Domi- narrat Marcus, et Mattbxus tacet, ut duos viderint,
num ad se venienlem utique sensissent, sicut terra et a duobus sigillatim audierint qux dixcrunt. Prius
prxsensit ac tremuit, quando Chrislus occubuit in siquidem audierunt ab illo qui foris sedebat super
niortem, et quando ab ea viclor ascendit. Nec mi- lapidem, quem cernebant, cujus profecto verbiff,
rum si corripitur larlarus, disciscunl inferna, cum prius exhortalx sunt, quia dixerat eis : Venile et vi-
ad ea Christus Usque excurrit. Addicilur mors qux dete locum ubi positus erat Dominus. Quo venientes
reos tenebat cum incurrit in Judicem; et quia sx- et intrantes, viderunt juvenem in dextris de quo
viens in homines exarsit, et prosilnit in Deum, me- Marcus narrat, et Matlhxus tacet. A quo pene si-
rito reroota sunt jura tartarorum. Potestas aufertur milia audierunt: Nolile expavescere, Jesum qumritit
cum ab inferis mortui suscitantur. Angelus enim C Nazarenum, seu cxtera. Quem itaque angelum
Domini descendit de cieio, imo angeli. Non ut resu- prius videre non poterant, quia in dextris intra
scitent Dominum, sed ut annuntient eum resurre- sepla sepulcri sedebat, donec ab illo priori angelo
xisse a morluis, et ostendant nobis, quia terrenis benignissime exhortatx introierunt, ab Ofiente re-
reddilum est jam cceleste commercium. Et accedens voluto jam lapide in domnm illam rolundam, per
revolvit lapidem. Et non dixit votvit, sed revolvitla- ostium monumenti. Ubi protinus viderunt angelum,
pidem, qui advolulus probavit mortera Chrisli, revo- scilicet juvenem illura, sedentem ad meridianam
lutus vero exstilit assertor verx resurrectionis, plagam illius loci, ubipositum fuerat corpus Jesu _
cum exhibuit vacuum mouumentum; Non enim au- hic enim locus in dextris erat, quia nimirum corpus
ferri poterat quem tantus claudebat lapis, quem si- Jesu quod supinum jacuerat, caput habuit ad occa-
gilium obsignabat, quem milites custodiebant. Qui sum, unde dexieram necesse est haberetadauslrum.
ideo ante oculos mulierum revolvitur, ut sic corda in qua dextera juxta 1206 positionem loci recte
per fidem aperiat infidelium, quomodo aperuit se- sedere angelus intelligitur. Et ideo schema sepnlcri
pulcrum, et ostendit jam ex eo, sine ullius fraude Domini cognoscere, valde pernecessarium est, ut
resurrexisse Dominum. Custodiunt angeli exuvias possimus cognoscere et visiones angelicas plenius,
corporis, et rogant mulieribus ne quxrant jam vi- D et evangelistarum dissonantia ad unam redigere
ventem, cum mortuo. Et sedebat, inquit, super eum. concordiam, et intelligentiam visionum. Nec non
Quae causa angelo sedendi erat? Nunquid aiiqua quomodo et secundum Lucaro, intrantes in monu-
.nerat ei lassitudo ? Forte ex itinere, aut labore ali- meritum, duos angelos stantes ibi aut sedentes in-
quo, fatigattts erat, et ideo sedebat ut requiesceret. venerint. Quia nisi positio sepulcri id disterminet
Non utique, quia nulta ei inesse potest lassiludo, et distinguat, videtur esse contrarium quod evan-
quia incorruptibilis natura est. Sed sedebat quasi gelislx variant pro myslerio. Prm limore autent
fidei assertor. et doctor resurrectionis Chrisli. Se- ejus exterriti sunt custodes, et facti sunt veluti mortui.
debat quasi magister ccelestis scholx super petram, Ministri perfidix, et exsecutores mortis aliei__e,
ut solidiias sedentis 1205 daret credendibus fidei nequeunt sufferre ccelestia visu, neque fiduciaiu
firmitatem. Prxdicabatjam Chrislum ex sessionesua, sumere de supernis. 0 quam miseri sunt, quos tuii*
quo ipse victor ascendens, sessurus sit superpetram, perculit timor mortis, quando securilas credeutibus
id est supra soliditatem fidei, ac fundamenlum Ec- reddita est vitx. Merito igitur qtiia morlem ser-
clesix sux, quod nomen a petra, <pix Christus est, vabant ministri mortis, ne viveret vila, perenssi*
 981 EXPOSITIO 1N MATTH/EUM. — LIB. XII, CAP. XXVIII. 98«
et prostravit angeli adveiilus, ac facti stint velut >-Chrisliirii. Sed qtiid ail? Venile, inqtiit, et videte
mortui. Quod nisi cssent, ut ita dicam, plusquam tocum ubi posiius erut Dominus. Non corpus tantum
mortui, debuisset eos excitare ad vitam resurreclio quod morliium est, sed uhi posittts est Dominus, qtti
Chrisli, et visio angelica oculos eorum illuminare nescit mori, qnia Dominus dominaiiiiuin est, et
ut crederent resurgentem. Vactium quoque monu- immortaliter vivit. Unde etiam et in Symbolo cre-
nienlum et lapis revolulus debuit ostendere, quod dere confitemur, et in Dominum Jesum Christum.
jam rediisset ad vilam qui, signalo lapide, non est Qui intercxtera qux egit etiam morluusel sepultut
invcntus in monumenlo. Debueral eniin miraculum est. El ideo quam bene angelus qui residebat ac si
esse de facto, de exemplo spes rcsurgendi; de re- doclor egrcgius in sede xlernx solidilatis, non ail:
versione Christi ad vitam firmilas credendi; de vi- Venite et videte ubi positum erat corpus ; sed inte-
sione angeli, honor et triumpbus xslimari resur- gre, quia indissolubilis tinus est Christus, venileel
gentis. Unde quia eos tanta dementia ceperat, ut videlc, ubi positus erat Dominus. Quapropter au-
innullo fidem de Chrislo possent recipere, jurefacli diant, qui eum rescindere volunt, et duas in Chri-
suril ac morlui. sto introducere personas, unam secundum carncm
Respondens aulem angelus dixit muiieribus : Nolile adoptionis, alteram secundum naltiram proprielatis
timere vos, scio enim quod Jesuni qui crucifixus est B Dei, ita tit unus in eo dicalur nuncupativus DeiFilius
qumritis. Respondere quasi ad interrogata dicitur 1208 > alter ver0 proprius. VeriinUamen angelus
angelus, cum mulieres voce nihil imerroganl, sed docet et oslendit quod idem in ulroque, et unus sit
quia adeaquarintus gerebanturin animo angelus Dominus, unus in sepulturacorporis, unus in Verbo,
loquitur, recte ac si ad interrogata respondere dici- unus ct in anima, unus itaque in ulraque nalura, in-
tur. Consolatur enim eas et docet, et ne timeant dissolubilis et indissociabilis, manens in una persona
monet. Non eos qui corde credulo prxmortui jace- Deus et Dominus. Nec Verbo divisus a carne, nec
bant, imo lerrore perculsi, sed eas quas devotio tra- carne a Verbo, neque anima a Verbo el carne. Sed in
hebat et amor pix dileclionis. Unde signanter ait: bisomnibus unusDeus ct homo, untis medialor Dei et
Nolile timere vos. Ac si dicat: UU timeant qui non hominum (I Tim. n, 5), Dominus Jesus Christus. Sic-
amant, nec credunt; vos cur pertimescitis, qux ve- que recte supra jam dixi, jure praedicatur Cbrislus
stros videtis concives ? ln illis siquidem perseveret proprius Dei Filius, in unitale personx crucifixus
pavorac terror judicii; in quibus 1207 permanet ac passus, morluus et sepullus, cuin sola caro sit
perfidia et incredulitas mentis. Cxterum vos, quia passa. Et ideo egregie ait angelus : Vehile, el videte
Jesum quxrilis crucifixum, nolite timere, sed con- ubipositus erat Dominus. Ecce angelus Doniinum
gaudete et congratulamini, quia surrexit tertia die,' Z prxdicat, cujus loquitur passionem, fatetur mor-
suaque vobis proroissa coroplevit. Non esl hic, sci- tem, sed protinus resurreclionem confitelur. Et si
licet in raonumento, ubi eum quxrilis; sed venite, et angelus , post tot conluroelias, post lam dira in
videte locum ubi positus erat Dominus. Ut si meis carne supplicia, post sepulcrum, Jesum recognoscit
verbis non creditis, saltem vacuojara credatis se- Dominum suum, et confitetur, quid est quod hxre-
putcrp. Ecce quam pius doctor, quam modestus, tici garriunt, eum solummodo per adoptionem esse
quam benignus invitalor. Qui licet resptendeat ut Dei Filium?Ecce angetus suam loquitur servilutem,
fiilgur, sic teraperat sermonem ul permulceat n}en- cui devotus exhibet famulatum, sentitqiie jam to-
tes femineas, et non ul perlerreat quas docet. In tam injuriam passionis, transisse in resurrectionis
facie siquidem angeli cceleslis naturx monstratur gtoriam. Nec roinoratum Dominum in carne judicat,
clarilas, et in vesle figuralur communis gratix vir- necin passione exislimat consumptam dominalio-.
tus. Quapropter audiant tumidi doclores 'ct elati, nem, neque defecisse virtutem dominantis, quem
qtii magis seroper cupiunt videri in eloquio et in Dominum appellat eique servitulem exhibet. Nec
veslibus, atque in omni apparatu gtorix, quauj erubescil Dominum vocare, quem crucifixum dicit, et
prodesse et docere simpliciter. Ecce angelus in ™oslendit devotus locum ubi posilus eral Domintts, qui
natura prxclarus sic temperat speciem in col- loco non capilur,neccontinetur in loco. Oslendiligi-
loquendo, potius ut mutceat, quam deterreat au- turlocuminquojacuerat, nealterel non ipseidemre-
dientes. Temperatur vestium claritas, ul placidius surrexisse crederetur ex mortuis, ac jubelmtilieribus.
videatur, quamvis in vultu prxtulerit futgorem ac Cilo euntes, inquit, dicile disciputis ejus, quia sur-
terrorem ejus quem nunliabat vivere, et speciem rexit, et ecce prmcedit vosin Galilwam, ibi eum vide-
sui auctoris. Et notandum quod ait: Scio enim quod bitis, ecce prwdixi vobis. Nec itaque vacat a myste-
Jesum qumritis. Non enim ait quod corpus ejus rio qnod mulieres fiunt evangelistx, ut per mulie-
quxrerent quod positum est in raonumento, sed rem primum fides annunlietur resurreclionis iu
Jesum qumriiis. Quia nescit angelus solvere Jesum mundo, per quam primum perfidia intrayit iu mun-
neque tripartiri eum in tribus , ut sic corpus in se- dum. Ordo namque erat justitix, ut hominibus per
pulcro quo positum est, et anima in inferno quo mulierem resurrectionis ad vitam daretur judicium,
descendit, Verbum quoquein coelo cum Patre, quo per quam primum tentationis ac ruinx homini de-
semper manet. Non itaque sic intelligit angelus ut lalum est consilium. Nec igitur ad hxc dux prxor-
mlserl. hxretid.qui quamsxpe dividere laborant dinanlursineralioniscausafemincc, nnosub nomine,
985 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 984
ut evangelizarent resurreclionem Christi discipulis. A _ exsuperat vis amoris, dum eam suura esse fecit cor-
Sed 1209 ideoinsacramentosicprxparanturadse- pus, quara salulal in se, cujus ipse probatur esse
pnlcruin, ulformamduarumecclesiarumleneant, per caput. At ipsx accesserunt et tenuerunl pedes ejus,
quns longelateque prxdicatur Evangelium. Dux siqui- juxta quod sponsa canit in Canticis : Qumsiviquem
dem mitluntur feminx uno sub nomine, ut una dC- diligit attima mea, quwsivi et non inveni eum (Cant.
claretur Ecclesia qux de Jndxis ac genlibus quoli- III, 1), nec dimillam illum. Nolunt ergo dimiltere
die aggregalur. El ideo cilo ire jubenlur, quia in quem lenent manibus, quem adorant et credunt.
offlcioprxdicalionis nibil tarde nihilque tepide fieri Quem nisi credidissent,.non lenerent. Sed quxren-
oportet, sed omniain velocitate perfectae inlenlionis duin quomodo hic juxta Mallhxum Maria Magdalene
qnanlocius consummari, nec absque inagno fidei sa- vespere Sabbati, cum sibi socia pedibus Jesu advo-
cramcntodiscipuliinGalilxamircjubentur, ciimprius luta jacet, tenct, et adorat, quando secundtim Joan-
enro diversis in locis visuri erant. Sed quia Gali- nera niane Sabbati audit a Doroino, volens rursus
Ixa transmigratio inlerprelnttir, oportel qui Donii- pedes ejus lenere : Noli me langere, necdum enim
niiin videre desiderat, transmigret primttm de vitiis ascendi ad Patrem meum (Joan. xx, 17). Si ergo
ad virtutes, de corruptinne ad incorruptionem, de prius eum, ul Malthxus leslalur, vidil resurgentem,
morte ad immortalita.em , qualemis in transmigra-1B cum altera Maria, et pedibus estadvoluta, quos si-
tione jam facta, id est in Galilxam, Dominum vi- mIII lenuisse dicuntur, quid est quod post ea reversa
dere queat. Et exierunt cito de monumento cum ti- (qttia domi nec manere ad modicum, nec subsistere
more, et gaudio magno, currentes nunliare discipulis poterat) quasi indignans sic eatn abjicil? Nam ad
ejus. Quod autem dicit, exeuntes de monumento, monumentum veniens, quia vidit lapidem sublalum
insinuatquiaomnia explorarunt septilttirx niysleria, ab ostio tnonumenti (Joan. xx, 1,2); quo sepulcrum
<!equibtis cxteri evangelistx plura narrare proban- claudebatur, currit ad Simonem, et ad illuni alium
tur. Sicque duplex affectus mentis eas movehat, ut discipulum qttem amabat Jesus plurimum, et dicit
cito irent ac currerent, timor scilicet atque gaudium. eis : Tulerunt Dominum meum de monumento, et
Timor siquidem eas invaserat ex magniurdine mi- nescio ubi pvsnerunt eum, seu cxtera qux sequuntur.
raculorum, gaudium vero ex desiderio resurgentis Ubi cum pervenissent illi duo et introissent: Maria
Dei. Quibus inlus possessx prx nimio amoreconcito slabat ad monumentum foris plorans. Et cum se in-
gradti currunt ad apostolos, ut per eos fidei semi- clinassel, vidil duOsangelos in albis sedenles in loco
na.ia spargerentur in populo. Et ecce Jesus occurrit moniimenli, unum ad capul, el unum ad pedes ; ac
illis dicens : Avele. Illm autem accesserunt et lenue- cxtera. Qux rotifersa relrorsum, vidit Jesum stan-
runt pedes ejus, et adoraverunt eum. Nec mireris ' tem, et dicit ei inler cxtera : Rabboni, quod dicilur
qux sic quxrebant, qux per tolara noctem eumdem Magister; cui Jesus ail: Noti me tangere, nondum
locum frequentaverant, qux ila jam festine curre- enim ascendi -adPatrem meum. Quod si primum eum
bant, si merenlur obviam haberc Dominum resur- credidit, ac pedes ejus tenuit et adoravil, quid est
gentem, ut certius eum jam vivere evangetizarent, quod tain indigna.jiidicatiir a Doniino, ne eum rur-
quem prius mortuum quoerebant. Erat enim in illis sus tangat? Quod si stupor eam arripuerat, et ter-
duabus ntulieribus, jam figura, ut dixi, totius Eccle- ror visionis, mirorquomodo tamcito 1211 "des
six, quia erat genus in specie. Ac per hoc et ipse defecerit, et cognitio prioris visionis, ila ut mira-
festintis Jesus occurrit sponsx suce, quasi sponsus, culis territa, quasi caligine obcxcata, nesciat prius
et salutalprior ex ditectionis affectu, dicens: Avete. quid gesserit. Uude dalur intelligi in hac difficultate
JSon potestate lerret eas, setl prxvenit in cbaritate, rerum, quia nisi diligens animus, et sepulcri posi-
nec auctoritate majestatis suae perlurbat, sed ex tionem cognoscat, ut diximus, et temporis angustias
lcge salulat sponsi, lolusqiie vadit in salutationera. compenset, nec nori et conlinuara frequenliam mu-
Sic enim salutaverai angelus Mariam, ut solveretur lierum el angelorum apparitionis juxta situra loci,
in illa malediclio Evx : salutalaulem et Chrislusut -. quod magnus calumniantium patel locus, el inultis
benedictio Ecclesix donetur, et sponsalitatis jura involvimur inextricabilium quxstionum nodis. Qua-
firmcntur. Hoc igitur primum raunus salutationis propter dicam quod probabilius roihi videtur. Ecce
postquam resurrexit, Excetsus 1210 altulit, quo prima Sabbati roane diluculo, sicut oranes consen-
solvalur illa maledictio primx mulieris. Dixerat liunt, venltim est ad monumentum, et faclus est
namque tliscipulis ipse: Neminem salutaveris in via. ille, quem Matlhxus narrat, terrxinotns, et revo-
Et qiiid est, qtiod resurgens tam festinus illis oc- lutus est lapis, atque exterriti sunt custOdes, ita ul
currit in via et salutat? Non enim exspectat primum in parte aliqua jacerent quasi morlui. Venil prorsus
flgnosci, nec requirit aliquid ab eis, nec permillit primum Maria, sicut Joannes dicit. Maria utique
se interrogari, sed totus ex fervore pii amoris, ac si Magdalene sine dubio, cxteris mulieribus, qux Do-
gaudens, vadit, ut dixi, in saliilationem, sutimque minum sequebantur, in ditectione Cluisti ferven-
sohit ipse mandaUrm. Quoniam etsi snrit qtii tle- tior. Unde nec immerito Joannes sotam hanc com-
spondeant Ecclesiam unam virginem castam Deo mcmorat, tacilis his qttx cum ea fuerant. Venit ergo
sponsain, ipse solus cst sponsus, qui stia saltttatione illn, et ttt vidit lnpidem sublatum a monumento, vel
«uuni solvit licile mandatum. Qnia tolum vincit et eura forte angelo revolventej et antequam aligi#
 985 EXPOSITIO IN MATTHJEUM. — LIB. XII, CAP. XXVIII. 986
uiiigeiiuub iuspiceret, iion uuimavit, uniaium esse }A nunttate \ratrtl)its mets, ut eani tn iraiiiwam ; wt me
imle corpus Jesu, cucurrii et nutitiavit Petro atque videbunt. Ecce qtianlum proficiunt ex visione Dei,
Joanni. At illi currentes, expleveruiil qux idein Joan- qux niox miltunttir ad apostolos, el fuint evangeli-
«es narrat. Maria aiilein iulerim, donec omnia ex- stx. Untle sequiltir : Venit ergo Maria Magdalene
plerent illi dno cursores, stubat ad monumenlum fo- annuntians disciputis quia vidi Dominum , et hwc
ris plorans, aut forle a donio jam rcgressa. Stabat dixit mihi. Non quod sola illa hxc nuntiaverit, sed
auiem anle illum saxei sepulcri loctim, sett tamen fit distinclio ah ea visione quam sola vidit et nun-
intra illud atrium quo jam ingressx fuerant ipsa et liavit, alque ab ca quam cum reliqttis vidit, quas
illa alia Maria, seu et reliqitx quas tacent prxter Lucas commemorat, quod nuniiaverinl bxc omnia
has duas, de qtiibus loquuntur, ob magni mysterii illis undecim el cxleris omnihus.
sacrauientum. Qttx tttnc viderunt angelum seden- El ecceqtiidam decuslodibus veneruntin civilatem, et
lem a dexlris snper lapidem revolulitni, <!cquonar- nnntiaverunt principibus sacerdotum omnia quw facla
ral Malthcetiset Marcus, qui dixit eis qucelecta sunt. fuerant, etc., qna:1213 scqiiirotur usqnead:/)in</-
Inler hxc verba, qnanlum videtur, Maria , dum fle- galnm esl verbttmistudaj udJudtvosusqueinlwdiernum
rel, inctinavit se et prospexit in monumentum, et vidit diem. Htec i<lcircodictasuntaMatiha'oevangelisla,et
illos daos angelos, de qnibtis dicil Joannes, sedentes H ' faclaacnstodibus, iitindemngisinngisqueomnihusap-
prininm. Deinde ut alloqnuntur ei Luca tesle, quia pareanlinexcusabiles. Nnmcusiodes licet fncli sint ac
viderit eos stanles, surrexisse crediinlur, et dixisse mortui prx pavore, tainen et vitlerunt et audierunt
seciimliim ea quce Lucas narral. Inter quas forte pluia, qiiamlo ipsos angelos cemere potuerunt, et
angetorum visiones el niiraculorum signa illa peiler- pelram ab ostio moiiuinenti revolutam, seu cxlera
rita, etiain angelos quos videhat, slnpore perculsa, quxnuuc gesla siint viderunt. El binc est quod ait,
ignorabat, httc illucqne faciem circumferens, nihil quia nuniiaveruni omnia qtue facltt sunt (utiquevera)
aliud nisi Dominum videre desiderahnt. Conversa- principibus sacerdotum. Sed" illi qtti debebant con-
que retro vidit Jesutn slanlem,el nesciebal quia Jestts veiti atl peenileiUiam,et oniiiia perscrulari qttoedicta,
esset (Joan. xx). Non quod 1212 Doininus jtixia qtix fiictn fueranl, ttl inveiiircnl veram viiam, ac
Manichxum et alios bxreticos forrnam miitaverit, probarent resnrrexisse qtiem niorluum procul dubio
ut pro voluntale sua diversus ac varius viderelnr, sciebiint, perseveranl- in perfitlia, sicut et adhuc
sed quia Maria obstupefacta miraculis, locus ille hodie. ipsam pecuuiam, qitx ad usus lempli ac sa-
quia horluseral, hortulanum eum putavit. Cui Ds- ciificiorum Dei tlala fuerat, couverlunl in redem-
minus pene eisdem verbis quibus et angelus loqni- _, plionem mentiacii, sicut el ante uiginta argenteos
tnr. Inier qnx plura erroris verba qticc dixerat, vo- dederanl proditoii. Audiant dispensalores ecclesia-
cal illam benignissimus Jesus ex nomine, ac dieit : rum qtiid hic sential beatns Hieronymus de talibus.
Maria, ut quem facie non agnoscebat, voce intelli- Quod omnis qui stipe lempli seit altaris, et his qtix
geret. Illa, moerore perfusa, Raboni, id est mngistrum, conferuiUtir ad usus Ecclcsix Dei, abutuntur in
vocal eum. Qux ctiro vellet ndhuc eum mente tur- aliis quibuslibet rebns, quibus siiaro expleant volun-
bata conlingere, dicit ei : Noli me tangere, el ccetera tatem vel lucra, similes stitU Scribarum et sacer-
qux sequuntur. Tunc illa egressa <Ie illo afriolo dolitm reilinientium mendaciiiin el sanguinem Sal-
monumenti, seu ab eo loco uhi erat spaiium horti, valoris. Sed cxci principes, qui latitis obcxcanlnr
cum qua etalix, quas sectindum Marcuni invaserat malis, dant pecuniam copiosain roilitibus ut men-
tremor et pavor, cum irent, et nemini quidquam liantur. Nec lainen verisiroile aliquid inveniunt quod
loqnerentur, ecce in via, ut Matthxus ait, occurrit dicant, nisi tanttim persuadent ut dicant quia nobis
eis Jesus, ac dicit illis : Avele. Itlm autem jam me- dormientibus, venerunt discipuli ejus et furati sunt
lius edoctx, vel recreatx in fide, accesserunt et tenue- eum. Qttod si dormierunl insanissimi Scribx et Pha-
runlpedes,et adoraverunt eum; quem non adoras- risxi, tantx rei cuslodes, unde scire potcrant qui
sent nisi cognovissent. Neqne Jesus permilteret se eum tollereiit, vel quo abirent? Sed milites dicunt
.tangi ab eis, nisi credidissent qtiod paulo anle Maria quod sentiunt, et quod viderunt et audierunt ; at
non fecerat, queni borlulanitm putabat. Sic enim, vose contrario redimitis mendticium ut dicant quod
fralres, expositione Ioci, elfrequenlia mulierum et dormierint ncc viderint ea qux gesta sunt. Dicite,
angelornm apparilionibus comprchendere possumus, quceso, qtiis judex tales audiel tesles? Quis tanlum
ne in ullo evangelistas ab invicem dissentire. Unde non inlelligit mcndacimn ? Qttod si alii neqtieunt de-
intelligimus bis eas alloculionem habuisse cum an- -prehemlere vestras insidias, ipsi milites intellignnt
getis: unam scilicel cum eo qui supra lapidem sede- quam perfidi et quam dolosi silis. Unde quanivis
bat, el atiam cum his qui in monumento erant. Sic copiosam pecuniain dederitis ut tacerent vernm et
et cum Domino, prius illic qitando Maria hortnla- afiirmarent mendacium, lanien ecce divulgatum est
ntim eum putavit, et nuiic iferiim, ctim eis occurrit apttd Judicos vestrx genlis homines qitid fe-
in via; ut eas ipsn repetilione visionis stix et allo- cistis, ct qttam iniquc. Et nou solum apud Ju-
ctilionis firmaret,el recrearct a litnore el tremore, et ticeos, verum etiiiin et npud oinnes gentes : Ubi-
ab bis omnibiis qttx in inenle eis d.ibielatis aeeide- cuuqtie prwdicainm esl Itoc Evangelium in universo
rau!. Qtiibtts ailpriiiium, N'jlitc limcre; tleiitde, iie, mundo. Yiri saiiguinuin 1214 et dolosi, elfu.
987 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 988
dislis pecuniam, falsilalis prefium, et perdidistis A lerror Judxorum poluit coliibere a cruce vel a se-
legcm, acpatriam alque templum. Invenislis excon- pulcro, non puto qtiod quiverit aliquis eas lanto
silio instrumentum perfidix, comniereium crudeli- privare gaudio, ne interessent in tam desiderabili
tatis, fraudem fidei vestrx, latrocinium verilalis. contubernio. Sed in quo monle hxc visio ostensa
Dicere emistis pretio furtum esse quod erat resur- fuerit non manifeste dicitur, nisi forle in monle
rectionis arcanum. Et ecce divulgatum est quod Thabor, aut in alio aliquo, quo Dominus cum eisdem
egistis sicut contra vos adhuc hodie toltis prole- discipulis consueverat loqui. Et ideo quando dictum
statur orbis. Undecim aulem discipuli abieruntin Ga- est ut irent in Galiloeam,-nolus erat eis locus in
lilmam in monlem ubi consliluit illis Dominus. Et vi- eadem Galilxa, quo ire deberent juxta consuetu-
dentes eum adoraverunt, quidam vero dubitaverunt. dinem, idcirco dicitur : Sicut constituit eis Dominus.
Ubi magna oritur quxstio, quid est quod angelus Qui videntes adoraverunt eum. Antea quidem vide-
primum in Galilxam ire jtibet, quasi solummodo ibi rant eum, sed nescio si tam manifeste, vel lam
visuri sint Dominura, quod et Dominus idem replicat familiariler, et tam diu colloquendo quomodo tunc.
eisdem mulieribus, cum antea visus est eisdem, in Et ideo dicitur, adoraverunt eum, quia recognove-
locis quibus Evangelium refert ? Neque ipsi illuc ire rant omnia signa deitatis in eo et veritatis ; quod
accelerant ? De qua sola visione specialius ex prx- B ipse idemque esset qui seanle passionem suam, Deum
cepto mandalum est eis. Nequaquam igitur sine ali- el hominem monslraverat. Ipse qui post resurre-
quo sacramento hoc factura existimo, quod in Ga- clionem se vivere immorlaliterostendehat.instituens
lilxam ire jubenlur, ac si solummodoibi visuri essent eos et docens de regno Dei. Unde jam securi et
Dominura. Forsilan quoniam lixc visio, ut ita fatear, edocli iri omnibus, euiri adoraverunt ut Deuin. Quod
non minus in prophetia quam in sacramento cst. autem dicit, quod quidam eorum dubitaverunt, per
Nam Galilxa, ut sxpe dictum esi. transmigralio, seu recordationem hoc dicit, propter Thomam, qui retro
revelatio facta inlerpretalur. Ex quo prophetalum est dubilassc legilur in alia apparitione, seu quando
quod ipsi apostoli deJudxis ad genles transmigraturi simul perterrili putabant se spiritum videre, in qua
erant, etin eisdem gentibus, id est in Ecclesia, ple- visione forle dubitasse dicuntur. Quoniam in his
nius et perfectius post gratiam sancli Spiritus, visuri oinnibus licet prius dubitaverint, confirmati el edocti
erant Dominum, ac si caput in membris suis ; eo erant de eo ut uttra jara non dubitarent, quousque
quod Christus et Ecclesia unum est corpus. In qui- induerenlur virtule Spirilus sancli ex allo. Et ideo
bus profecto verbis, adhuc futurum revelatum sa- in monte euni videnl, ut ipse mons nobis perfe»
cramenlum; .juoniam apostoli et omnis Ecclesia Dei, ctionem visionis ostendat. Ecce in monte amptiug
cura pervenlum fuerit ad iltam perfectam transmi- C et perfectius se demonstrat, qui forte supra eodem
gralionem, in qua revclabitur ipsa visio claritalis monle oclo bcaliludines jam docuerat; in quo et
Dei in futuro. Tunc eum videbunt non solum Apo- seipsum ante passionem longe relro in gloria trans-
stoli, verum etiam omnes electi Dei, siculi esl. Ad figuralum, 1216u.uamv,s paucioribus, exhibuerat,
quara procul dubio visionem, omnes invilantur ul Nec roirum ilaque si in monle talia exhibet vel
transmigrent, et eant in Galilxam. Quoniam ibi in docet, utenhoc altiora, nos insinuct intelligere, qui
monle supra quo fundala est civitas illa in Eze- cliani in iUa Apocalypsi Joannis id monte ostcnstis
cbiele, qux vergit ad Austrum, revelabitur Dominus, cernitur. Unde ait idem : Vidt supra montem Sion
et ibi videbunl eum membra capitis, ubi ipse prin- Agnum stantem, el cum eo centum quadraginta qua-
cipium prxcessit. Unde dicitur: Ecceprwcedet vos in tuor millia (Apoc. xiv, 1). Ex quo profeclo li-
Gutilmam. Quapropter quia in tiis altiora suut sa- quet, nec hic nec illic, quia in monle ostensus est,
cramenta hujus visionis, forle ideo apostoli differunl vel quia in eo docel, quod nunquam absque magno
interdum eoire, ut el mysteriummonstretur in facto, mysterio, utsxpe dixi, accipiendum est. Et accedent
el ipsa visio ad lilterani suo compleatur et in loco. dixit eis. Accessil autem ille corpore ad eos, quia
Multa siquidem de his quae gesta vel dicla suiU posl, regressi illi ad se accesserunt plena fide, et dixit eis:
resurrectionem in 1215 medio prxtermillit Mat-. Data est mihi omnis polestas in cmlo et in terrq.
llixus, singulisque Evangelistarum sua relinquen. Ite, docele omnes gentes, baplizantes eos, in nomine
propria. Et narral tamen perfectum finem divini Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Non bxc de co-
operis, ubi licuit videre Dominum undecim disci- xterna Patris divinilate loquitur, in qua coxquaUs
pulis. Ad quod spectaculum non credo quod tanlun i cst Deo Palri et consubstanlialis, sed de assumpta
hi soli pervenerint, quibus angetus retro ut venirem humanitate, quam suscipiendo cum esset in forma
monet, et a Domino roaudalum et prxdiclum esl Dei, minoratus est paulo minus ab angelis, et in qua
mulieribus. Quomodo ergo fieri polest ut tam citci resurgens a morluis viclor gloria et honore coronalus
mulierum vel cxlerorum refrigerasset charilas disci- est. Et Iioc est quod nunc ait: Data est mihi potestat
pulorum, ne ad tanlura desiderarent venire specta- iu cmlo et in terra (Psal. vm, 6), quia constitutqs
culum, tanloque perfrui gaudio. Sed soli undecin i jam erat in unitale deitalis suce, super omnia opera
ideo designantur, quoniara ipsi tesles prxordinat • manuum Palris. Omnia namque subjecta erant pe-
erant ad plebem, cxteri vero omi.es in eorum cora dibus cjus ; inter qux omnia, eliam ipsa mors, qux
iiiexiUbanlur magislerio. Alias aulem, quas nulluii ad lempus in eum prxvaluerat, subjecta est ei, quam
9.9 EXPOSITIO 1N MATTH__.UM.— LIB. XII, CAP. XXVIII. S90
rhoriendo destruxit, et resurgendo calcavit. Ubi licet A care jtibet, qui ad Mariam primum venit. Unde et
Mattbxus multatinmedioprxterierit, qux cxteri nar- Joseph angelus loquitur, idemque pastoribus evan-
rarunt, in hoc uno universa rcdempliouis nostrx sa- gelizat gaudium; deinde ad cunas infantis auditur
cramenta, perfecte satis completa, et consummata in angelorum chorus decanlare : Gloria in excelsis Deo,
Chrislo monstravit, cum ipsiiin Dominuro loquenlem el in terra pax hominibusbonmvoluntalis (Lttc. n. 14).
etdeclaranlem gloriam majeslalis sux ostendit quan- Sed et cum tenlatur in solitudine, post monoma-
do dicit: Data est tnihi omnispotestas t.tcmloetin terra, chiam ejus et singularem pugnam, statiin serviunt
ut qui pauloanle crucifixus fuerat, mortuus ac sepultus angeli et niinistrant ci. Nuuc quoque ad sepulcrum
inlumulo jacuerat, ipse resurrexissc monslralur, cui in vcstilu candido angelus gloriam prxdicat trium-
omnis potestas in cceloel in lerra jam delata prxdi- pbantis, et alii cernunlur in obsequio ejus resurre-*
calur. Cum autem ei omnis poteslas dala dicitur, ctionis. 1218 Omnes tamen ejus resurrectionem
jureet spe in unitaledeitalisomnipolensprxdicatur. prxdicanl et confitentur. Sed et in ascensu ejus non
Alioquin nisi Omnipolcnsipse sit, non ei omnis pote- defueruiU angeli, non qui eum veherent etelevarent}
stas dala est ab Omnipotente; forte quia noluit, vel quia sed qui eura rursus venlurum prxdicarent. ln ora-
non poluit; sed quia veritas est mentiri non potest. nibus tamen una persona Christus in duabus natuiis
Idcirco recle Omuipotenscreditur et prxdicalur.Non B ab angelis Detts et bomo, verus Dei Filius prxdi-
per adoptionem, ut quidam garriunl, ut duo introdu- catur. Et bxc esl gemiua operatio, qux per omnem
cantur CUi, sed per unitatem personx inqua unus textum sancti Evangelii consideranda est, ut in uno
idemque proprius DeiFilius calholicc commendalur; eodemque Christo duplex inlelligatur nalura et ge-
quoniam unus idemque est qui ait: Omnia Patris mina opcralio in una eademque persona deitalis.
mea sunt.Etipse adPatrem,quia tua omniameasunt, Quoniam personam Filii Dei Patris, quam semper
1217 sicul et mea lua *""<•Unde recte quxritur: babtiit, non assumpsit, sed naturam humanitatis.
Si omnia Palris Filii sunt cx xqualilate naturx, et Hinc in omiiibus, si recle intelligas, horao per oinne
ex omnipotentia deitatis sux, quid est quod nunc teinpus conversalionis sux in terris videbis nunc
dala sibi dicit oinnia , qtiasi qui non habuerit an- niagniludinissux gloriaraac potentiam demonstrare,
tequam darentur ei oninia? Ubi profecto magnum per signa atque miraculorum opera; nunc humili-
ostenditur sacramentum pietatis, el condemnalur in talis el liumanitaiis ejus, in unilale unius personx
una eademque persona omnium bxreticorum pra- formam exhibere. Propter quod benignissirous me-
vitas. Habet igilur a natiira omnia qux Palris sunt dialor ipse Dei et boroinunr adbuc in terris positus,
ipse idemqtte qui accipit grafiam, et non alius in jam devicta morte pernecessarium duxit hominibus
persona qttam ipse qui babet. Propterea ergo sic C declarare. Quod dala sit ei omnis polestas in cmlo,et
Jicit ipse idemque ad Patrem, tua omnia mea sunt, in terra ; ut cx boc uno reliqua omnia confirmaret
atqtte hoc ipsum qttod hic ait : Data est mihi omnis sancti Evangelii sacramenta. Quod sane Evangelium
polestas. Quia in duabus naturis unus est Cbrislus, ferentem per mediuin coelum angelttm Joannes in
in humanilate scilicet ac deitate, unaque persona in Apocalypsi sua videt, de quo dixit quod Evangelium
Trinitate deitatis. Et quia ChrLsius una persona est ferret xternum. Et ideo clementer ac provide sali»
secundum humauilatero, aildata est mihi, secundum debuit prxdicari ac doceri in terris, qtiod jam aperte
vero divinitatem, in qua xqualis est Palrf, lua omnia evangelizalur el declaralur in ccelis.
mea sunt, sicut et mea lua suni. Ac per hoc Christus Ite, inquit, docete omnes genles, baptizantes eos in
in ulraque nalura, unus Deus , unus omnipolens. nomine Palris, et Filii, et Spiritus sancti, docentes
Hiuc Paums ait quod dederit ei Patcr nome.i quod eos servare omnia quwcunque mandavi vobis. Rectis-
est super omne nomen, ut in nomine Jesu omne genu simus igitur prxdicandi ordo traditur, et modernis
flectatur, cmleslium,terreslrium et infernorum (Phitip. prsedicatoribus Ecclesiarum Dei diligentissime ser-
n, 10). El bxc est omnis potestas qux Chrislo data vandus prxdicalur; ul primo quidem docerent au-
est. Licet hic Mallbxus de polestale inferorum ta- .p. ditores suos, deinde fidei sacramenta eis traderent
cuerit, lamen cum dicit omnis, universaliter con- novx nalivilalis. Ad ultimum ut omnia qux man-
cludit quia et inferi in lerrx nomine comprehen- data erant eis, ex integro ul cuslodirent. Quia nec
duntur. Unde non sunt audiendi qui inferos ubique baptismus sine fide prodest, neque fides sine ope-
esse dicunt, et non in loco; quia nisi in loco sint, ribus lnandatorumDei. Et ideo doccnda estprimum
nusquam sunt. El Iioc ita dicere contra omnem fides, qua recte credilur Deus, et in qua donantur
auctoritatem Scriplurarnm , dcroentissimum est, ut possibilia sinl omnia credentibus, nec non et po-
Sed et angelicx poteslales diccre quod non fuerint testas adoptionis, ul filii Deinominemur et simus (l
ei subjectx, priusquam a mortuis auclor vitx surre- Joan. m, 1). Deinde, bis ita inslruclis, tradenda sunt
xerit , error est. Qttia noverant virtutes coelorum sacramenta Udei, et si baplismo tingendus bomo.ut
jure se subditas boniini, quem a stto conditore spe- renascatur in eodem sacramento totus. Tunc demum
cialiter assumptum vidchant in Detim, et ideo ab oporlet ut instet prxdicalor ac doctor, ut deinceps
iuitio conceptionis cjus in eo geminam naturani ve- 1219 Jam in llla nova nalivitale opera fidei con-
nerantur, prxdicanl et adorant, ac serviunt ei, sequantur, ct mandata in quibus charilas adim-
uueiu Emmanuel, id est nobiscumDeus, aiigclus vo- pletur custodiantur. Audiant omnes lisereticiet schi-
991 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 892
sm.ttici, in qua lide rennscilur univcrsa Ecclcsia A veruro eliam omnibus ChrisUanis. Non enimapostoli
Clti'isti,ct i,i quibtis verhis in fonlc liiigilur liomo, nsque in fincm sxculi in carne eranl victuri.ul cum
In nomine, inquil, Palris, el Filii, cl Spiritus sancli. eis semper esse ilicaiur, sed Ecclesix sux fideliter
Non eniin tlicil in noniiiiiiitis, sctl in nomine, quia lioc reprotniltit, quod ipse capulsemper ctim mem-
Patris el Filii et Spiriius snncii iion nisi iiiiiini est bris stiis sil afliilurus, curo quibus et in quibus om-
iinmcn. Quiii bi ires rclaiivc <li<inittir nd invicero, nin <lehe.itcoiisuinniare, et
adimplere qux desunt in
ut tres ilici <|iit'aiii, siciu Pater, ci Fiiius, clSpirilus corpore sno, et in mcmbris suis. Sed hcee fiducia ut
sanciits. Q.aravis liessitil, iiiinsesi Deus, iiiiusom- constans sit et perseverans. non nisi de vera fide
nipoiens, ei quidqtiid csi quod ad se Deus ilicii, qttia nnscilur, cl cx ca quw per dileclionem operatur.
In eo non nisi i:iin iiaittia est, tinn deitiis, unci vir- Qiinui qui pnrfcclitni hahuerit, omiiino, ubi vel ubi,
lus, una inagitiiiido, unciqiiepolcsins. Ei itlco nniim piifsetileni ihi Deum seinper sentit et intelligit. Quia
in irihiis noiiicn cssc rredilur; propierea et itt eo ilivina majesias quamvis ubiquc prxsc-ns sit, tainen
noiniiic, <|tiiidiintim csi, m Triniiaie uiiilatis, hapli- longe aliler csl ciini reprobis ut perdai de lerra me-
xari johtiinir, sicul ct iu uiiilalc Trinilittis. Quiaiicc inoiiiiin coriim, aliter cum electis per gratiaui suae
Tnmias lieus recie sine iiniiaie crcdilur, ncc unilas proleclionis. Veruiiitiiinen ipse ubiqiie omnia co-
ad sal.iilcm vore, sine Triiiilatc pnedicitltir. llbi non "B gnoscil novissima et antiqua; quia inlclligit cogila-
qtialeniitas propter dt:as subsiaiilias in Filio, sed tiones omnium boniiuiim, ut penelrat omnia. Sin-
Triinias coiniiieiid.itur , quia tolus Chiisius in Tri- gidovinn quoqiic vias prxvidet, ac disceruit omnia.
nitaie non nisi 'iiw persniia jtire crediinr; cl nt ma- Mcirco sic vivere semper quasi coram ipso perfe-
iiifeslius ila esse iiitelligatiir , aitdiaimis quotl se- clorinu csl, sic negligere quasi ipse non videai, dam-
quiltir : Ecce ego vobiscum sitm omnibiis tliebns, tts- tiaioriiin. Quod autem ilicil itsquc in finem sxeuli se
que <rfconsitmmntio'tem,ta'cuti. Ipse idcin Chrislus adliiiiiriiin ciiin suis, non sic dicit, quasi eos lunc
cst, qui ad Paircm retliens, a quo niinquaiii tliscc- tlebeat derclinqucrc , tpiando prceinia vitx xternoe
tiens eoelos seiiiiidutn carnem ascendit, ipse iilcm cis est daiurus, sictit ipsc ail : Esio ftdelis usque ad
qui sccuin, suis eleelis in lerris scmper adfiiliirnin morteirt, el dubo tibi coronam vilw (Apoc. n, 10); sed
proniiltii. Nec dividi.ur uiiqitaui attt usqiiniii a sc, litic esl quod ait : Ego vobiscum sum usqtte ad con- 1
postqunili Vcrbiimcaro facium esl (Jotnt. l, I .), ul suminttiionem swculi, per auxitium pix proleclionis
esset Dcus et homo iiitus Chiisins. llnde inoneo ac dclensiouis.cl pcr graliaro diviux inspirationis, et
pios atiibtores verbi Dei, tit setnper sollicili sinl a in oinnihus operibus bonis, iu ccriaminibus ut vin-
principio Evnugclii, in omnibus, quod et retro Irc- . catis, el victoresdciiicepscoroiieinini, quia ultrajam
'-'
qnenter tnonui , nc in ttllo corrunipauir doctrimi ntilln ccrtamina erunt, riitlli agones, quo ineo egeatis
Cliristi, qiioniain nniversatis cst, et in iiullo sihi ad- auxilio, inlcriin vcro mca largienle gralia, quia vo-
vcrsauir, sed uniis in omiiibus de Chiisio et integer liiscinn cro ustiue ad fiiiem vitx, nihil vohis deerit.
maiiet seusus. Qucm profcelo fmis Evangelii evi- 1221 P°si bas qttoque anguslias vitx, vitam sem-
dwuer coiumeiidal, quod iinns idcniqtie sil, ct in.i- piieriiam prxstabo, til videalis amplius et perfeetius
nel, et vadit. Natn cuiu ail, Ecce ego, demoiislrantis claiiinicm nicain, in qua dcinceps nullius egeatis.
esi adverbiinn; el cum dicil f_.ii._MMsum, divini- Aitende, lcctor, quia doncc ct usque in Scripturis
tjlis ejus iiiagninn esl el admirabilc prceilicanicnltiro. divinis non semper pro finilo accipiuntur , quia
Ita tii in tina cadetnqtie sctileiiiia.el oculis inonstra- idiomn csl Scripliirariiro, ut aliquando pro infinilo
rciur hunianius carnis, ct intelligihilis in tina ca- poiKiiilur, tit piita cuni ait, donec senescatis ego.
deinque pcrsorta prxilicaretur inclTabiliias Vcrhi. Non hoc idco dicit niox ut illi sennerint, quod ipse
Nec enim dicit vobiscum fui et ero, quasi de prce- debeat non esse Deus, quod dcmenlissimum est sen-
teiilo ct fttuiro, scd vobiscum sum, qnod propiiuiti lire. Sed quia omnes sicut vestimentum veterascent
esl diviiiic niajestatis. Ncc enini liabcl prxtcriiiun (Psal. ci, -21), ct mulabuntur omnia, ipse autem
vel fuiurum divinilas Vcrbi, sctl 1220 sempcr „- setnpcr idcm est, el in sempiternum permanens.
rd _ni csse. Unde ct ad Moyscnolira dictuni esl, suain Quoil cl idco particnlariter dictura inteltige, ut ex
volcns osienderc inconiniiilahilcni iliviuiiittem, Ego ca parle qua dicilur ego sum, infiuitura esse credas;
sum qtti sutn; et, Dices filiis Israel: Qui esl misii me cx ea vero qtta dicit, donec senescatis, finita esse
ad vos (Exod. m, 14). Non cnim poiuit Deus aliquid sentcntia probclur. Sed et in hoc loco quanlum ad
plus propriiim de sc diccre, qiiani cuni ail, ego sum sxculi fiticin exspectat finila sentenlia est, sicut et
qui sum. Uiulc cl in hoc loco scnietipsuro volens. finiendus esl labor. In quo, donec finiatur labor tri-
discipulis denionstrare, quod ipse esscl qui adI bulalionis sanctorum, Deus adesse suis in omnibus
Moyscn'loquebnlur prius, pene id ipsum dixit : Eccei repromiltitur, tam in auxilium sux defensionis, quam
ego vobiscum sum; ac si dicerel: Qtiia semper idemi in adjtiloriiim bonx operationis. Demum vero ad
et ubiqtie prxsens siim. Sed tamen aliler ubiquei prxmium xternx reiribnlionis infinila cum sanctis
per maieslatem qua coinplct univcrsa, aliter nohis- ej'us prxsentia Dei erit; quia omnis labor finem
ciim est seeundum graliam. ln qua iiimirum sen- ulique bahet, prxniium aulem laboris non habet
tenti.l multam fidiiciam dal on.nibus in se creden- finem. De quo lotitilionis genere, longo j'am supra,
tibus; quia non solum hoc suis promiui*, discipulis,, prout potui loculus sum. El ideo quia hic sensus
993 EXPOSITIO IN PSALMUMXLIV. — LIB. I. 994
longe tateque patet, non opus est plura aggregare A rerum pelago, veslris confisus meritis, et provoca-
exempla, de quibtis miilta jam et anliqua, ubi vel tus precibus. Ecccjam tlifiicilcspercurri vias. Ecce
ubi desudat oratio. Sed quia sancli Evangelii nar- quani iuvcstigabilcs perfodi thesaitros, pauper inge-
ratio totn in linc fide tertninnttir, et in spe concln- nio. Tanieu regencralionis mex obtinens firniitatetn,
ditur, credamus qux legimtis, el maiiennius in fide credo quod non meis viribus, sed Dei gratia evasi,
qua renali stiiniis.ul cum fiducia snb Dei proteciione per quam didici qux nescio, et teneo quod ignoravi.
vivamus, qiiicunque in Chrislo perfecte credidimus; Quia in eo semper sum fisus, qui nobiscuin se esse
qnia cum qnihus Chrislus est virltts et sapientia protestatur, in quo vivo. Idcirco etsi peccator sim,
Dei Patris cum ipsis esl. lpse quidem pollicitus est Spiritu sancto jam renatus, fidenter quod ipse ait
Deus, qui non menlilur: Ego vobiscumsum usque ad amplector in charitate, et devotus recolo. Quia
consummationem swculi. Idcirco quibus talis lanta- Spirilns ubi vult spirat, et vocem ejus audis, sed nescis
que fiducia ftdei est, omnino virtus Patris ef. lttmen unde venial, et quo eat (Joan. m, 8). Iiaqtie sic est
adesl. De quo ltimine David pro magnificenlia cordis oinnis, qttia natus est ex eo. Unde, dileclissimi, elsi
fidissime dicebat, Dominus illuminalio mea, et salus sensu in talihns qux ipse loquitttr impetfeclus non
mea; quemtimebo? (Psal. xxvi, 1.) Hcecquippe dice- percipio, qitoniain hebes facttis sum interdum et
bat, quando Dominus necilum Eiiiroanuel ad nos B insciiis divinarum rerum, regulas tainen fidei, et
venerat; quia nondum incarnatiis erat, licet sentper docirinam catholicx disciplinx, in bis qux intns au-
cum Patre, el ubique cum sttis essel. Quanto magis divi, omnino tcnco, prottt ab eo didici qtii in nobis
nunc confidere oportet quantlo jam sicut esl pollici- est, el ideo devotus legentibiis offero. Quoniaro mo-
tus per os omnium prophelarum, in manifeslo tialtis dus Spirilui sanclo loquendi, modits nullus est, cum
est, et faclus est nohiscum Deus. In eo 1222 erg° vult, et cni vttll, et qttomodo vult. Hinc est in hoc
qttod factus est nobiscitm Deus, non potest nohiscum opere, qttod ultra vires elaboravi, quia me ipse ad
non esse. El itleo credere oportet confidenler quod id impiili dum ctiaritas itl coegit, cujus adeuntis vei
ait, qui semper idem esl, qui ubiquc esl, sinc prx- aheiiniis cnusa, sicut Salvator ait, in ipsius est in-
terilo et futuro, ut semper prxsens adesse intelliga- spinintis voluntalc, quamvis ejus nescialuradventus,
tur, quia per banc fidem sancii vicerunt regna, et vel recessusduro replet oninia. Propterearecte nemo
placuertint Deo. In hac igitur confidentia securi inter est qui probibeat eum loqui per quem vult, cui sub-
supplicia permanserunt, et in bac spe secuii suas est posse tlocere et aspirare oiimia qux vitll. Sine
animas Deoin pace comniendnrunt, pro cujtis amore quo non recle sapio; nec ipsi angeli qui virtutes
mori non timuerunt. siint unqiiain posstmt aut sapiunt. Quoniatn, ut Pro-
Ecce, fratres charissimi, vestro appulsus amore 'C plicta canit : Verbo Domini cmli firmali sunl, et spi-
ac desiderio quod tentavi, volens vestris parere jus- rilu oris ejus omnisvirtus eortim (Psal. xxxn, 6). Quod
sis, et perficere in eloquio, qui neseio si ulli profe- si eoi'uni,procul dubio et sanctorum.
cerini in facto. Ecce in quo me demersi divinarum

S. PASCHASII HADBERTI

ABBATIS CORBEIENSIS

EXPOSITIO IN .PSALMUM XLIV

ERUCTAVIT COll MEUM VERBUM BONUM,

Ad sacras virgines Suessione in S. Marim monasterio degentes.

(Ex edit. Sirm.)

12251226 LIBER PRIMUS.

Cum sollicittidine pastoralis ofQcii,curisque regi- D Scripturarum sanctarum recessus, recensm in mente
miuis et negoliis actionum essem tandem exoccupa- quod tam sanclx matri olim, quam quibusdam ex
tus, divino dispensanle judicio, reltili me ad ea vobis, devoveram scribere. Sed qttia illa jam legit
studia qux profeclo retenta animo, reniissa tempo- in libro vilx incffabilia, qux humanus sermo non
ribus, inter varios rerum sxcularium anfractus, capit, vobis, qux filix estis, tlebui reddere quod de-
abjeceram; sicque longo intervallo iiilermissa revo- creveram. Quia sicut inverecundi debitoris est pro
cavi. Hinc inter alta cordis silenlia, inter amocnos missa denegare, ita honesti et liberalis, sine mora
 S. PASCHASH RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 99G
m
ultroneum offerre. Prxsertim quia a Deo hxres A _. cunctis eorura sludiis. Quod non gloriandi vitio con-
constituta est Mater beala. hxreditatis, qux erat filia stitutum estut ignavilertorpeamus,sedutmedilemur
charissima matris, cui lotum me devovi fore pra- in roandatis Dei, in laudibus et conlemplatione divina,
in et in et
sens quod sum, et quod debueram in Christo dile- in Scripturis sacris, lege prophetis, Evangelio
ctionis ut exsolverem. Quia fenus charitatis tunc doctrina apostolorum,intraditionibus sanctorum Pa-
bene debetur cum exsolvitur, et solvendo semper trum, si quomodo qtix novimus Cbristo exhibeamus.
Inter qux nimirum eximia doctrinarum pascua,
jure debetur. In hoc ipso uegolio completa est pro-
deliciarum favos babila est coUatii
pbelia pi-xsenlis psalmi, cttm dicilur : Pro palribus inter uberrimos
tuis nali sunl tibi filii, constilueseos principes (Psal. de psalmo quadragesimo quarto. Quem cum recitas-
XLIV,17). Constituia est ergo a Deo, ditectissirax, sem, invcni eum carmen esse nuptiarum, vestrum-
et quce ftiit filia bealx Matris, facla est optima nu- que epitlialamium; eo quod tottis de nuptiis -agat
trix, cui totum debemus quod novimus. Unde vestris sponsi et virginum, quarum unum. est corpus, ut
pulsatus largissime beneficiis, coepi cogitare quibus una eflicialur Ecclesia et conjux tanli viri, qui in
pluriiuum debebam, vobis quia occupatus non pro- eo describitur et prxdicatur speciosus prx omnibus
fui, aliquid ut prodessem saltem otiosus. Si forte filiis hominum. Sed cum hxc ex voto tractarem, ut
roihi dicere adpossem illud Catonis, quod ait de Sci- B * restiluerem paucis quod promiseram, mox in vesli-
pione, qui primus appellatus est Africanus, solitum bulo psalmi, id est in titulo, reperi, in finem, pro his
dicere, namque se minus oliosum csse, quam ciiiii qui commutabuntur filiorum Chore intelligenlia can-
oliosus; nec minus solum, quam cum soltis esset. ticum prxdilecto. Deinde Hebraicam veritalem con-
Magnifica quidem vox, dilectissimx, et magno viro siderans, juxta beatura Hieronymum,inqua scriplura
ac sapienti digna, qux declarat illum in otio dc ne- est: Victori pro liliis filiorura Chore , eruditionis
goliis vitx cogitare , et in solitudine secum loqui canticura amantissimi. Ubi Symraachus more suo
solitum, neque cessasse unquam interdum, et collo- manifeslius interprelatus est triumphus pro floribus.
quio alterius non eguisse. Istx dux res, qux languo- Qux cum legissem hujuscemodi et alia diversa in
rem atferunt cxteris, illum acuebant, olium scilicet titulo, credidi, dilectissimx, paucorum non esse,
<jtsoliludo, Yellem et mihi hoc idera vere de rne di- quod omnibus virginibus, imo omni Christi Eccle-
cere liceret; sed quia minus imitatione ad tantani six generaliter decantatur. Sed quia virginitas,
ingenii pr_estantiam queo, voluntale certe proxime qux semper floribus comparatur, in membris Ec-
assequor, quod competit maxime nobis, quibus con- clesix gloriosior portio prxcellit, et specialis in
templativa vita sub monastica disciplina degentibus eis virtus esse probatur, opportunissimc mibi occur-
in voto est. Unde Dominus : Vacate, inquit, et videlei ^ rit de bis ad vos scriberem omnibus, qux vere flores
quoniam ego sum Deus (Psal. XLV,11). Quo profectoi Christi estis, et Ecclesiarum lilia. Primum ut exsol-
exemplo, major materia cxhortationis ofiiciosissimxi verem quod prxcedenti matri debueram , deinde
vaeandi sub otio retigionis a Domino commendatur. vobis, quarum est carmen de nuptiis, ac si in dotis
Ita tamen si non ignavia, non torpor, non socordia, tituto sermonem proferre generaliter, licet inclinato
vel desidia nos opprimant, quia otiositas inimica est; loquendi genere non negarem. Quoniam lilia eliam
animx. Alias autem contemplativx vilx intelligibi- inter spinas bene crescunt; et de sensibus loquens
lius deservire imprxsentiarum, ut est beatissimum,, Spiritus sanctus, certe aut ipse sponsus Ecclesix,
iia el negotiosissimum. Ex quo Dominus in Evange- mediator Dei et horainum, Moysen docet et instruit.
lio, Maria, inquit, optimam partem elegit, quw nont Fortassis igilur vestris intervenientibus meritis, mei
auferetur ab ea (Luc. x, 42). Idcirco vos, quia estis; dumosi pectoris officionon dedignabkur aliquid pro-
cives sanctorum et domesticx 1227 Dei, pluri- ferre, quod prosit desideranlibus audire, quoniam
raura decet ea semper sectari, et illius theoriami materia loquendi ex dote est vestrx sponsalilatis.
quxrere cujus eslis filix. Profecto quia ej'tisdem i Idcirco quam bene jugiter ad vigilias virginum lotus
disciplinx pars in omnibus frugifera est et fecunda;; ._ expenditur psalmus, el in laude earum decantatur,
cujus itaque fructus semper manet, nec ulla parss qux vere sunt flores Ecclesiarum et lilia paradisi.
ejus inculta autdeserta squalet, quam sane elegistis,, Verumtamen etsi de his solemniter symphonizatur
et ad hoc Deo dicatx estis, eam sane excolere instan- in nalalitiis earum, qux jam cum Christo feliciler
tius debelis, quoniam nulla imprxsentiarum actioo morle soluta , introierunt ad nuptias; nihilominus
bealior aut verior quara angclicis interesse ofliciis,, imprxsentiarum vestras in Chrislo concelebrat hym-
et divinis admisceri colloquiis, et aspeclibus prxsen- nidice nuptias, et jocundissima describit fcedera nu-
tari. Hinc nobis tale felicius comraendatur olium,i, ptiarnm, pingit quoque sponsum decorum ac locu-
quam prxcelsum ullarum rerum in terris negoliura.i. pletem prx omnihus : sponsatn vero a dextris stare
Ob <jiiamcausarii relinquentes omnia, Deo vos vovi- i- testatur gloriosam, regio honore sublimatara. Et
stis. Unde etsi soli videmur interdum et oliosi, quili monet propter eas, qux ndhuc in terris laborant, ita
seinper cum Deo negoliosissime coramque versariri dicens : Audi, filia, et vide, seu cxtera qux dicunltiK
debemus, nunqtiam soli sumus, aut oliosi. Ideo si _i Unde, charissimx, quia vestrum eum recognovi epi-
conferre volumus solitudinem nostram aut olium ii thalamium, licel indoctus, nesciens cantare, tacere
cum Africani illhis ingenio, niullo prxstanlius est st antethalamumtanliregis, tantarumquevirginumnon
997 EXPOSITIOIN PSALMUMXLIV. — LIB. I. 998
debui. Jussum quippe legimus, ante thorum Imjus J\ \ (Ezech. iii, 3). Ad hoc quippe varios divinorum vo-
virginis, frequentale nobis dulcia cantica dramatis. luminum flores carpitis, uti mella 1228 vobis dul-
Qnod si ad unius virginis thalamum tales dignealter- cescant spiritalia in animo, variis ornamentorum in-
nanlibuschoriscelebranlurexvotoexsequix, quanto tus decorata virtutibus. Agitis itaque quomodo ad
festivior deberet esse sermo, si mihi esset dicendi eum pcrtingere possitis, qui de se dicit in Canlicis :
peritia, tantarum convivio virginum, ubi psatmi Ego flos campi, et lilium convallium (Cant. n, 1).
canuntttr pro Iaude, lecliones recitantur deliciarum Proinde quia et Psalmus de liliis est ac floribus, et
ad epulas? Hinc inde chori exsultant, more eorum Christus sponsus florem se esse fatelur ac lilinm;
qui ad nuptias canunt jubitatione plenissimx Iau- debui etiam et ego vobis partem decerpere prxsentia
dis. Nescio enira, charissimx, quid plus invilet absens, licetin floribtts semper ipsx floreatis, quate-
nos ad gaudia, lectiones divinx, an cantus tantx nus haberem quid ego absentia prxsens vobis vester
solemnitatis : nam Iectiones instruunt, caiilus ta- alumnus de his non otiosus devotus offerrem. Quo-
bores subtevat arduos, et solatur angustias; pro- niam vere juxla poelicum, Deus nobis hwc olia fe-
bant ad solatium operis datam nobis natura- cit. Ideo ne iners ex toto invenirer, inter amoena li-
liter cantilenam : hinc naulx, qui cantu su- brorum volumina ago quietus, quod prxstantius est.
perant maritima discrimina, hinc imraenso pon- ]B Quia Christus qui pascitur inler tilia virlutum flores
deri adducunt levamina canticorum. Hinc viantes sibi mittentes remunerat, et quxrenlibus ut inve-
colles arduos facit transcendere sonora vox, eremum- niant prxstat. Sett quia flos esse nequeo, saltem vo-
que transirc inlrepidos dutcia modutamina cantus. bis, qux candida eslis tilia quod possum senteutia-
Ac ne multa dicam, qnidquid durum est operis, quid- rum mitto; utet qui seminatjuxtaApostolum (Joan.
quid laborisasperum, dulcis vincit canlilena musici iv, 36),. et qui metit simul gaudeant. Sed quia semi-
carminis, et teve reddit. Sic et vos, sanctissimx, nare, magnorurn est, utinam irriguum superducere
harmonia hujus cantus relevet jugis, ct excitet men- possem ; quia tunc quisque recte seminat, si inlelli-
les. Permulceat vos fistula Davidica; oblectenl ani- gat, quid, .quando, et ubi seminat. In vobis autero
mum sponsalia dotis. Nam ipse David, qui hoc epi- jam serainatum estverbum vitx, quoniam Dei agri-
thaiamium primus cecinisse creditur, hoc genus in- cultura eslis, Dei mdificalio eslis (I Cor. m, 9), et
venisse ad nuptias gratia canendi non dubitatur. Qui ideo pullulant in vobis semina virtutum, et crescit
cantu didicit dura superare bellorum, canttt meruit seges mulliplicala in Domino.Naravirginitatem nemo
populum concitare ad salutem, cantu gentes invitat alter quam Christus seminat, quoniam ipse salor
ad Christum, Judxos revocat, dxmones fugat, Dei semen est et fructus. Corda vero fidelium, borttis
filios ad superni Patris obsequium convocat, et vos, C ( deliciarum, vomere sancti Evangelii exarata, qui
0 virgines, Christi ad thalamum xlerni Regis inslruit quanivis hortus in genere prxtendatur, tamen In vo-
etprxparat, ita, si mores concordent sponso, etre- bis, quia speciesestis et decus, conclusus et signatus
spondeant opera cantibus. Hinc, dilcctissimx, sicut in canlicis decantatur, ab omni graminc pessimo fide
dixi, quia nec harmonice cantare ante tbalamum Cbrisli purgatus, verbi semine satus, castilatis lilio
sommi Regis, nec exhorlari convivas luculentissime dccoratus, viriditate virlutum amcenus, fragrans
queo, vel alloqui facete coepulanles; in hoc dotis li- floribus sempiternis. Sed quia in una eademque ter-
fulo, decrevi tantum spargere flores, si forte inveniat ra simul spinx el Iitia oriuntur, assidue colendus
sermo noster quem nostrum delectet putegium, quod esl ager cordis, ne lilia castilalis lxdantur spinis.
misi pro munere bene olcnti; quia pretiosora noii Idcirco jugiter rorc Scripttiraruin compluenda est
vateo, sallem quo inlus flagret cubile cordis ante gleba nientis. Nam ros virgineus sermo divinus est.
fhorum respargo. Quoniara ad quascunque oculos Quia sicut ros Dei verba descendunt, et refrigerant
diverti, nultas inveni quibus magis noslra placerent, corda virginum a fervore noxii caloris. Alioquinha-
nullas quibus potissimum iiostrnm sudaret ingenium, bet voluptas carnis suos flores, quibtis male oblecta-
nullas quibus magis deberem, nullas quihus hoc am- lur animus. Unde Propheta : Omnis caro fenum, et
plius congrueret quam vobis, qux et secundum D omnis gioria ejus tanquam ftos feni; exsiccalumest
nobilitatem generisflores estis Ecciesix, et secundum fenum, et cecidit flos, verbum autem Domini manet
candorem virtulum lilia paradisi. Quoniam vos eslis, in cctemum (Psal. XL,6). Itleo, charissimx, stabilile
qux virore pudicitix, et splendore castx dilectionis, 1229in voms "rma radice verbum quod manet
sponso serta componitis, et coronam spineam muta- etest in xternum implorate, ut maneat in cordibus
tis quotidie in gloriam triumphantis, qnx per cam- vestris, de quo prxsens loquitur Psalmus : Eructavit
pos Scriplurarum, indesinenter velut apes flores Ie- cor meum verbum bonum. Conqnadrate fundamen-
gitis, et per prala virentia quxque mentis et corporis tum, in cordibus quadratura virtutum, prudentia
labore pabula virtulum colligitis; quibus reconditis scilicet, justitia, et forlitudine, ac temperantia, in
ac si in alveario cordis Christi mella conficiantur; quibus quasi in curru suo Christus auriga prxsideat
hinc quoque recte canitur sponso : Quam dutciai et regat motus cordis dicatque de vobis : Equitalui
faucibut meiseloquia tua super mel et favum! (Psnl. meo assimilavi te in curru, fitia Pharaonis (Cant. i,
cxvui, 103.) Quod bene Ezcchiel prxgustans : Fa- 9). Quoniam sine qualuor! istis nunquam bene regi-
etum ett, inquit, lanquam mel dulce in os meumi tur cxterarum virtutum inlegritas, neque funda-
 999 S. PASCHASHRADBERTIABBATIS CORBEIENSIS 1000
mentum locatiir,' quo permaneat-quisque radicalus. A sponsus sine sponsa, ita nec sponsa sine commercio
el fumlalus in illo lapide angulari, in quo otnnisslru- ct fcedere sponsalitatis, ut posl fidem sponsalitalis,
clura crescit in templum sanctum in Domino (Ephes. deineeps sinl duo in carne una. Sic qttippe venit Deus
n, 21). In boc quippe angulo compaginis veslra fi..'e in honiine ut hoino esset in Dctini, atque Deuset
fundate corda, ttt nulla Epicureorum, idestcama- bonio tinus csset Chiistus, ita necesse est, charis-
litim hominura vox decipiat, qui dicunt illud quodI siinx, ut cuni sponso unum sit Ecclesia quodammo-
scriptutn est : Coronemus nos rosis anlequam mar- do. Non ut sil Deus, quod Chrislus est, sed una sit
cescanl: nulla nos luxuria prmtereat, sed in omnibus; caro in ipso, untim corpus, quatenus camis et Dei
relinquamus signa Iwlilim noslrm (Sap. n, 8). Hoc fiat unum commercium. Qttia Dettstransivil in car-
idcirco dixerim, quia Syinmachus hunc psatmumi nero, homo totus transeat in Deum, ct fial unura
pro floribus interpretatus esl, ne vos ulla liliorumi corpus, unaque caro, Christus et Ecclesia, Quod si
prxsenlis sxculi, seu florum decipiant blandimenta; ita de omni creditur corpore, quid putat Virgo Dei,
qux sane simul in orlu vitx calcaslis el sprevislis,> matrona Christi, qux sic omnino in carne adhuc
oinnia autem deliciarum oblectamenla veluti ster- est, ut jam sine carnis corrnplione in Deo sil? Qux
cora respuislis. Vanam qtioque lxtitiam, vanamque: sponso ad inlegruro jara jura sponsalilalis servat;
gloriam siniul abdicastis, ut veram vitarn, veraquei B quoniam nihil aliud quam ipsum et propter ipsum
gattdia per hoc corapendium vilx ocius apprehenda- diligit. Jam cnim totura refulget in specie quod fu-
tis. Hxc ideo, dilectissiinx, fortiter fertis, quia sur- turum repromittitur in genere. Unde necesse est
sum ubi Ghristus sponsus videlur radicem cordis respondeat Virgo dolis litulo, respondeat moribus
fixistis; quoniam alix sunt rosx, qtix Cbrisli san- sponso, menle alque aclu asserat ccelestein vitam
guine inlus piiiguescunl et rubricantur ut seniperflo- per naturam, qnain consecuta esl per gratiam, et
reant; alia. qux in terra radicantur, cito ut floreant sequatur agnum quocunque icril. Sequiiur aulem
et poslmoduin arescant. Omnis quippe luxus prxseii- virginilas Agnum quocunque vadit (Apoc. xiv, 4),
lis vitx vapor est, el spuma vani gaudii. Proplerea, ita lamen si concordiam virtutum teneat. Quoniam
roatronx Cbrisli, sectaniini semper virtutes ut vi- Christus Dei virtus, et Dei sapientia, principium est
reant floridx, augeanlurque lilia caslilalis. In genis oinniuro 1231 viaruro, etipse virtus omnium virtu-
rubeat rosa Chrisli sanguine respersa. Quia omnis tum, ideo qnipost ettni ire feslinat, etsequivullquo-
ornatusanimi, morumque probilas in facieresplendet cunque abieril, debet primuro mentis incorruptio-
virginis. Hinc, quxso, erigile scopum, id est inten- nem servare alque carnis, deinde cxterarum virlu-
tionein cordis jugiter anle oculos, et lelos, id est fi- tuin vias ingredi, cbaritasque merobra omnia custo-
nem notite negligere.Nam T.W finis omnium rerum G ' dire. Alioquin virginitas carnis, sine reliquis virlu-
est. Unde in hoc tilulo scriplum esl : in finem pro tibus, non sequilur Agnum quocunque ierit. Quia
liis qui commulabunltir. Finis autem legis Christus Agnus Dei Chrislus omnium viarum Dei forma est,
est, ad justitiam omni credenli. Non ergo Christus ipse via et principium.
finis esl legis, ne sit; sed finis ejus est, ut habeat Quapropter virgo Chrisli, ut sit sponsa, et se-
consummatam justitiam ex fide 1230 •>esuChristi. qualur in oiunibus cui se vovit, oporlet juxta Apo-
Quoniam sine Cbrislo imperfecta esl lex; perficilur, sloluro ut sit carne ac mente sancla, et inconlami-
autem per Christum, cum Chiislus in lege rcpro» nata , ne forte menteiii inlerius per se diabolus intus
missus, creditus suscipitur, et susceplus lide integra corrumpal, quam extenus nitor carnis adulat. Vir-
tenetur. Non enini Christus ideo finis dictus est, ut ginem enim Christus iiilegram sibi quxrit, cui viam
in eo iiniaiuur ne sint, quxcuuque slatula sunt a Deo se prxbuit, ul sequalur quocunque ierit ipse uni-
ul sint; sed in eo et ad eum perveniant ul bene sint. genitus Dei Filius, unigenitus etiain Virginis nalus.
Alioquin sine ipso nulla virtus est consummata; sic- Unus omnium sacrarum virginum sponsus, sancUe
ul nec inilium habet virtus, si non ab ipso inci- virginilalis fructus, decus, el munus, quera corpora-
pianlur, quoniam ipse est u et <u, ab ipso juslitia liler sancta virginitas peperit, cui spiritaliler sancta
fidei concipiatur, et in ipso consummctur; non ul virginilas riubit. A quo sancta virginilas fecundatur, ut
non sit, sed ut perfecla sil in ea juslitia qux de perseveret intacla, a quo decoratur ut permaneat
ccelo prospexit. Unde David eruditus a Spiritu san- - putchra, a quo coronatur ut regnet perenniter glo-
clo dicit: Omnis consummaiionis vidi finem (Psal. riosa. Virginem sacram suo sibi gratuiio munere ,
cxvni, 60). Quia nihil est quod perfeclum sil aut ipse facil, quia omnia quxcunque vult facit. A quo
consummatum, si non in Christo perficialur, ut ma- ideo, nullis prxcedenlibus virginitas sacra dalur
neat in xternum. Quod ad Christum usqne cucurrit, meritis, ut illi semper gratiarura aciio pura cordis'
ne sine Christo inveniretur. Hinc quoque horlatur humilitate reddatur. Quod si delectat tanti nominis
Aposlolus : Sic currite ut comprehendatis.Propterea, fastigium, virgo sequalur necesse est opus virlutura,
sponsx Christi, quodcunque agilis Christus sit sem- ut ex noraine consecretur opus, et ex opere cora-
per in causa, ttt ei piaceatis, cui vos vovislis (/ Cor. plealur nomen. Quia tam magnum voluit Deus esse
IX, 24). Quandoquideui virlus virginilas lum bene bonum virginitatis, ut illud non aliunde quani
virtutibus fulcilur, si quidquid agit virgo, amore ex vocabulo sortirelur virtulis. Virginitatis qnippe
sponsi sui in animo decoratur. Quoniam sicul nemo si quis veb't diligentius considerare vocabulum, ex
 1001 EXPOSITIO IN PSALMUMXLIV. — LIB. I. -002
virtu.is nomiiie derivatur. Virgo enim dicitur quasi A tatem custodit vidnalem, torumque immaculatum con-
•virago;viraginem vero Scriptura sancla, non ob jugalem. Undein boc eodemcnnitttr 1235 psalmo:
aliud vocatam insinual, nisi quia de viro sumpla est; Astilil regina a dexlris luis in vesiilu deaurato, eir-
constal vero virginis nomen ex viro descendere, viri cumdata varieiate. Quia unusquisque electorum pro-
autem, nulti dubium qnod a virlule sit dicluin. Quod prium habet donum a Deo; alius quidem sic, alius
bene ex Genesis (cap. n, 23) testimonio compro- verosic, omnes tamen pariter in finem, id est in
balur; et Aposlolus signanter de Ecclesia alludit Christo commulabuntur, in quibusipse triumpbat et
dicens : Despondienim vos uni viro, virginem caslam vincit. Et ideo tolus hic psalmus ac si epithalamiura
exhibereChristo(11Cor. xi, 2). Quia omnino Christus in laude sponsi ac sponsx dccantatur. Inlroducit
vir oriens appellatur, ex cujus tatere et virtute for- enini sponsum in orbem terrarum, et describit spon-
malur Ecclesia in fide et misericordia, desponsata sam valde gloriosam, et decoratam innumeris va-
juxta prophelam a Chrislo per charilalem. Hinc qtio- rietatum virtutibus, qtiam etiam in ejus dexteram
que generaliter omnis Ecclesia jure virgo, 1234 , astare testatur. Idcirco binc inde dulcia suis frequen-
quia de viro Chrislo Jesu sumpta est, appellalur et tat canlica dramatis, et nune sponso, ntinc sponsx,
sponsa. Qu-Ipropler, nec seductione decipitur, nec miris exornat in brevi laudihus, quam foedere con-
violenlia vincilur confortata in Christo; nec ullis B Bjungit nuptiarum, caslisque conuectit amplexi-
perseculioniim generibus superalur, quia in fide in- bus.
ternx virginiiatis virtute fulcitur. De qua Isaias in Commendat autem priraum Christi gratiam in ti-
persona Chrisli: Rabitabit juvenis cum virgine, et tulo , ut tolum sponso capiti tribuatur, quidquid prx-
habitabunlin le filii tui (Isa. LXII,5, 6). Et ut osten- dicatur in corpore honestatis, quoniam ipsius est
deret juvenem sponsum esse, atque virginem spon- laus, quod conlutit sponsx gratis ipsius virtus. Et
sam, secutus adjunxit dicens : Gaudebit sponsussuper omnia qux ex ea glotiosa dicuntur, ej'ussunt mune-
tponsam et gaudebitsuper te Deus tuus. Hxc namque ris dona. Unde dicainus omnes, dicamus singuli :
virgo mater est, cui dicitur : Habitabunt in te filii jVonnobis, Domine, non nobis, sed nomini luo da
tui. Et hxc maler virgo est de qua dicitur : Et ha- gtoriam (Psal. cxm , 1). Profeclo quia gralnita seni-
bitabit juvenis cum virgine. Hxc virgo sponsa est, per ejus est sancta largitio, eo quod humani meriti
de qua dicitur: Et gaudebitsuper sponsam suam. Hxc nulla unquam prxcedil exaclio. Quia et si quod est
est igitur Ectiesia una et perfecta columba Dei, ve- bonum cujuslibel hominis meritum, ab ipso utique
raque cathoKca maler, et sponsa, el virgo. Mater, est, a quo est omne dalum oplimum, el omae donum
quia generat; virgo, quia fide incorrupta perseverat. perfectum (Jac. i, 17): quod nec habere potesl homo,
Nec enim fecundilate virginitas corrumpilur, nec C nisi fueril dalum, nec perseveranter habere, nisi
virginitate fecunditas impedilur. Tale namque est ab ipso fuerit cuslodilum. Hinc quoque et ego, ve-
istius virginis connubium, ut ideo fecundelur ab boc stris juvanlibus meritis, ab ipso posco, vobis digne
viro virginilas, quia in hoc connubio nulla unquam reddere queam hujus debiti facullalem, a quo accepi
potest esse corruplio, et tanla in hac mntre virgini- reddendi voluntatem. Neque enim reddere vestris in
tas, perseverat et inlegritas, ul nisi virgo semper me prxcedentibus meritis ista vellem, nisi miseri-
esset, mater esse non posset. Ac proplerea spirita- cors ipse donaret ut vellem. Unde si quid in hoc
liler semper floret, quia semper fructus generat, et opere dixero, quod placeat ex hoc et sulficiat vohis,
cum parere desierit, ipsa flos et fructus semper imo placeat et prosit sancto desiderio vestro; non
erit. Idcirco victori Christo triumphus canitur pro erit insipientix mex virtus, sed divinx snflicientix
fioribus aul pro bis qui commulabuntur. Quia qui fructus. Sicut e contrario, si quid dixero forte, quod
commulabunlur, florebuul sicut cedrus Libani in nec suflicere, nec prodesse sancto possit desiderio
alriis Domini, unde dicilur : Juslus ut palma flore-. veslro, non erit divinx suflicientix exinanitio, sed
bit, sicut cedrus Libani multiplicabitur (Psal. xci, 13). insipientix mex reprebensio. Proinde charilas veslra
Quoniam omnium etectorum virlus, triumphus est sic utrumque temperet, non minus in vobis
Salvaloris. Qui triumphavit in omnibus, et victor " quara in me,ut et prudentia vestra in omnibus
exslitit. Hinc quoqne ipse ait: Confidite,quia egovici Dei bencficia humiliter agnoscat, et quidquid minus
mundum (Joan. xvi, 33). Maxime tamen in prxci- fuerit ineloquio, charilas patienter ignoscal. Quia
puis Ecclesicemembris; quia nonniinus in virginibus, obscura sunt qux disserirous, el altissima qux pro-
quara in martyribus Christus viclor esse creditur. Et ponimus. 1236 Hinc est quod sequilur in titulo ,
ideo cum in diversis distribuit membris suis dona- fitiorum Chore intelligentia. Alioquin nisi obscura
tiones secundum graliam, qux data est credentibus. essent, nequaquam sub intelligentia filiorum Chore,
majorem tamen donationis gratiara in illis Ecclesix psalmus ab oronibus interpretibus tam diligenter
membris dat, in quibus ipsa spiritaliter ita virgo di- commendaretur, ut qui habet aures audiendi audial.
citur, ut etiam corporex virginitatis integrilate po- Ubicunque enim in Scripturis sacris inteltigefilia re-
tiatur. Nam pro diversis membrorum ordinibus, et; quiritur, non carnale aliquid aut terrenum , sed spi-
varietate virtutum secundumfideicatholicx regulam, ritale lotum atque arcanum divinitus commendatur.
rnullis decorata speciebus, recte varia prxdicalur, Hinc et in alio psalmo : Quis sapiens , inquit, et ctt-
.oux pudiciiiam in omnibtis servat virginalem, casti- slodiet hwc,etinlelliget misericordias Domini? (Psal,
PATROL. CXX. 32
1003 S. PASCHASII RADBERTIABI.ATIS CORBEIENSIS 1004
cvi, _3.) Qux nimirum inte.ligenlia hoc in loco _\ gam (Ephes. v, 27). In loco Calvarix dccalvatus, in
iton qtiorumciinque, sed filiorum Chore esse dicitur. cruce qtiideni Ievalns, morle peretnptuS. Unde pro-
Ex quo liqttido constat, quia valde arcannm, el ad- pler verilatem et mansueludiuem eljuslitiam mira-
mirabile est, in eorum intelligentia quod describitur. biliter cxallatus, eliain in corde iiiiinicornm rcgit et
Nam sicut. divinis sermoait, faclum est mirabile dominalur, quia constiliitus est Ui throno Dei Pa-
sacramenluro in seditione Chore, ut pereunle Patre tris rex in xlernum. Ista namque est vera intelligen-
filii permanerent a morle illxsi; el ideo non absqtie lia filiorum Chore. Et hxc laus, gloria, honor et vir-
re accipiendum, qttod sub eorum intelligenlia divi- tus, Iriiimplius quoque et fortitudo qus decantatur
nilus prxdicatur. Porro Chore , calvusin nostra lin- in cboro filiorum Cbore victori Christo, pro his
gua, vel decahalio inierpretalur, cujus filii esse di- qui coniniuiabuntur, quoniam juxta Apostoliitn, etsi
cunliir. Sed quis sil isle calvus quxritur recle. For- omnes resurgemus, non Uimenomnes immulabimur
tassis ergo Elisxus asceiu.ens de Bethel, quem pueri (I Cor. xv, 51, 52). Licet enim in diversis codici-
illudebanl dicenles : Ascende, calve: ascende, catve bus, maxirne Grxcorunr, de hac iramulalionedivcrsx
(IV Reg. n, 23). Sed quos fiiios babuerit, ad quo- legantur, una lamen erit resurrectio omqium. Nam
rtim inlelligentiam bic psalniiis canilur, roinime in- alii codices habent : Omnes quidem resurgemus, sed
venitnr. Vcrum ipse rebus et gcstis propbctiam de >B non omnes immutubimur; alii vero : Omnes dormie-
Christo lcxiiit,iil cum ostenderet vcnlurura in carne, mus, et non omnesimmulabimur ; quod Paulus mani-
qtietn praRftgiirabatipse in operc. Et ideo illudeba- feslitis edisserens, ait : Canit enim luba, el mortui
tur a pueris quia Chiislus illudendus erat a Judxis. resurgenl incorrupli, el nos immutabimur. Oportet
Qnos duo ursi de saltti, Tittis videlicet et Vespnsia- enim corruplibile hoc induere incorruptionem, et mor-
nns, peremerunt in vimliclam Dei. Verumtamen tale hoc induere immorlalitutem. Ad hoc quippe
Cliristtis non ob aliud ac si dccalvatus innttilur, nisi aiunt doclores ecclesiastici, ita fiet ut possit in
qtiin i:i Calvarix hico cruce levalur et illuditur. Cu- utramquc parlem, vcl in pceuis, vel in coelorum
jus piofeclo filii stinl omnesi/uotiritoireceperuni eum, regno, quisque manere perpetuus. Alias aulem quid
qiiibus , dedit polestalemfilios Dei fieri (Joan: i, 12), necesse fuil dicere : Incorrupli resurgent roortui, el
qui cjus snnguine sttnt redempli. Quorum inlelli- no& ii^miuabiuiur? Ulrumque ad hoc inieiligitur,
gentia est, etnn in carne de cordepatris gcnitum ad 1238 quod-fttnnes ad meliQra resurgent immulaii
nos venisse, et omnia qttx de eo prxsens psalmus et incorrupM. Nunquid non unum horum salis erat
insinuat, et in Chri.sti Ecclesia fide catbolica prx- ut diccret : Omnes resttrgemus incorrupti, aut
dicantur credere. Hxc namque est intelligeiilia filio- ottmes immtuabimui'? Nisi quia hoc voluit inielligi,
^1
rtim, ut eum intelligaiit sine initio substanlialiter quod incorrup-iev communis sit omniura resurgen-
ex natura. Patris coxlertium et coxqualein genittini, tium, iromulatio vero proprie justorum; dum nort
ipsura eumdemque in fine sxculorum pro nobis bo- soluro incorruptionem et imraortalitatem, sed et glo-
miiiem factum : cui sponso niibit Ecclesia, et in riam cOnsequuntur xlernam. Porro peccatores et
cujus laude bxc pcnitus cclebrantur. reprobi resuscilabunlur incorrupli, quatenuscorpora
Isle igitur est Chore, quod inlerpreiattir, nl dixi, qnx prius habuerunt, incorruptibilia ad poenas stisti-
calvus, vel decalvatio; cujus 1237 uli> tanUim as- ncndas, in qtiibus peccavernnt, perpetua recipiant.
seculi sunt gratiaro, ut ad eoruro inlelligenliam di- Unde signanler Aposlolus ail, ttos quoque immuiabi-
vinitatis reserentur arcaua. Ipse esl Chore sponsus mur, se volens exprimere, et eos qui cum eo justi
Ecclesix, cujus non posstmt jejunare lilii, quatidiu invenientur, qui de virlute in virtutem, et de gloria
cum illis est sponsus. Et ideo ergo filii Dei, quia transferentur ad gloriam. Hincquoque idem Aposto-
filii sponsi, qui non sunt involutiin sedilione palris, lus ad incorruptiouero morfuorum intulit: Oportet,
qui vivens ad. inferria descendit. De quo in hoc eo- inquit, corruplum hoc induere incorruplionem. Ad id
demque psalmo sponsx dicitur ac si filix : Oblivi- vero quod dixerat, el nos immutabimur, adjunxit :
scere populum luum et domum patris tui. Fuimus. Et morlate hoc induere immortalitatem. Aliud esl
cnim nos omnes filii irx, id est diaboli : quem ohli- enim immortalitas, aliud incorruptio; sicut aliud
visci jubemur, una cum sua domo, neforte in sedi- morlale, et aliud incorruptum. Quandoquideraquid-
tione, qtiam semper contra Deum movet, conlraque qtiid mortale est corruplivuro est, sed non omne
eju.s membra, eomplices pereamus. Idcirco interdum quod corjcuptivum, slalim etiara et morlale. Sicut
a pio patre movemur, cui renali sumus, ne in illius sunt corpora quxcarent anima, quia nunquam ha-
involvainijirfa|tUjjCuipropter prxvaricalionem primi buere vitam, qtix proprie animanlium est. Unde
parenlis filii uftti sunius : quoniam et jpse Chore me- qtiara bcne Apostolus, corruptioni incor.ritplionem,et
rilo vocatur, eo quod ab omni Dei gratia sit decal- mortalilati immortalitalera resurreclioois futuram
vatus et exspoliatus virtutibus. Adhxreanuis ergo in moraento in ictti ocuU coptilavit. Quaproplei*ipsa
ei, cui renali suinus, quoniara ipse est conditor qui incorruplio mortuorum immutatio erit. Sed alia erit
fecit nos cnra non essemus, qui cum in forma Dei illa immutatioqua incorruptibilesomneserunt, seuad
esset semetipsumexinanivil formam servi accipiens pcenam, seu ad gioriam; aliaqua Paulus etomnes
(Philipp. ii, 7), utsponsam sibi acquircret virginem sancli glorificandi erunt, ubi eril alia claritas sollt,
eastaro et gioriosam, non habentem maculam aut ru- alia clarilas tunm, alia claritas stellarnm, eum p-ip»- •
1005 EXPOSITIO IN PSALMUMXLIV. — LIB. 1. 1006
tuitate a.le.na, ubi stella a stella differl in clarilate A agri flores ac fruclum, de quo tanta odoramenta vir-
(/ Cor. xv, 41). Unde el hic dicitur : Pro his qui ttiluin fragant, ipse per se j'uxla electionis gratiaro
commulabuntur, vel pro fioribus; quoniam omnes possideat intus. in quo agro ipse vitis est vera, de
florebunt in atriis domus Dei. Et sicut difiert slelta qua propagalur omnis Ecclesiacum pomorum fructi-
a stella, ita flos a flore. Ita ut virginilas, quod gene- bus. Quapropter 1240 uene >»Canlicis sponsum
rale est omni Ecclesix specialiter liliis in virginibus invitat sponsa dicens : Veni, dilecle mi, egrediamur
comparelur, marlyriuin vero rosis vernanlibus, ut in agrum, commoremurin villis, mane surgamus ad
singuli singulis suis fulgore coxquentur speciebus, vineas, videamus si floruit vinea, si flores fructus
ila ut unusquisqtie eorum suo et Christi resparsus parturiunl, si floruerunt mala punica (Cant. iv, 13 ;
sangtiine, ac si rosa in Hiericbo, rubeat speciosus, et VII, II).
de bello cum Christo simul ad regnum exeat glo- Novit igitttr sponsa, novit et vera virgo, quo.l
riosus. Virginitas vero candore lilii vestita propter sponsus flos campi lotus vadit in fructum, etdelecta-
incorruptionem, et ipsa exeat eliam angelis cox- tttr in florihtis. Ideo eum rogal et hortatur egredi
qiianda. in agrtim, fiorcsque vinex invisere, quia sine ipso
1239 Unde reor bcatum Hilarium in Evangelio fructuin ferre non possunt. Proroitlit etiam quod
eo in loco ubi ait Salvator : Considerale lilia agri, B mandragorx jam in porlis dederint odorem stium.
quomodocrescunt (Mallh. vi, 28), et cxtera qux Unde unus corum niehat qui portx dicuntur, Bonus
sequunlur, de angclis dictum ideo inlellexisse, quia odor sumus Deoin omni loco (II Cor. n, 15). Verum-
vivginitas qux angelis comparalur, per lili.i quam tamen nemo ad bxc idoneus. Sed netnose delerreat,
scepein Scripturis sacris prxfigurattir. Et ideo di- cum audit bos tam prxcipuos in agro Dominiflorerc
xerit Dominus, quo 1 necSalomon in omni gloria sua et fragrare tam immensis virtutum odoramenlis.
coopertussit sicut unum ex istis (Matlh. vi, 29). In Sunt ctenim in ipso eoieniqtie, agro Evangelii, lilia,
quihus nimirum (lorihits renitel intus floris veri in- rosx, nardus et crocus, humilesque violx, qux suo
corrupiio, ct pcilchritudoper charilatem integrx ca- viocunt ptirptiram regis muriceam colore. Sunt et
slilalis. Propler qttotl velim vos considerare, virgi- heliotropii flores, qui profccto gatident ad orturo
nilas quam prxclara sit, qux lantis et talihus atlol- solis, cujus colorantur intus forisve fulgore, et se-
Iitur prxconiis. Nam ut fassus sum, duobus Ecclesiai quuntur qtiantum fas est posl vesligia, ita ut nesciant
generaliter istis comparatur floribus, qux rubett nisi solem inspicere. ldcirco acsi noctevos clausistis,
Clnisii rcsparsa sanguine; respersa foris intusque,, charissimx, ul ad orliim solis xterni, mox ac si re-
quia in iitroqne coccineus color est, et candet utt nalx, quia lenebras nescistis, possilis suscipere Iu-
lilium, dc qua dicitur : Sicul lilium inter spinas, sic: C( men. Sunl etenim sacrarum Scripturarum coclcstes
amica mea inler filias (Cnnt. n, 2). Qux quamvisi alii quampliirimi florcs, ii; quibus animarum agri-
imprxseiitiariiin inter malos versetur, tota floridat cultura forniatur passiro, et decoratur Chrisli Eeclc-
est ipsa, el decora nimis, multis exornata muneri- sia. In quihtis operatur virginitas sibi coronas, ct
bus. Sed quia scribere decrevi ad virgines, verasque3 sponso dttlcia ccelesii rore constipat mella. Quis
viduas, coelesleinvitam agentes, opporlunissiine vi- enim nesciat quod pudicitia virginalis, seu castilns
sum esf, eliam quia flores paradisi sunt, ul ad eass vidualis, alitid operari non norunt, nisi in quibus de-
de mtiliis edisseram florihus, in quibus delectaturf lcctatur sponsus? Inde est quod quasi apes sancln-
sponsus. Unde Ecclesia in Canticis : Fulcite me, in- ruiii Scriplurarum carpilis flores, quoniam qui pasci-
qttit, floribus, stipate me malis, quia amore langueo3 tur inter lilia (Canl. vi, 2) totus vadit in floribus, in
(Cant. n, 5). Sed quia mulla florum differentia est,, floribus deleclatur, et non in aliis quibuslibet flori-
orandus est Spiritus sanclus, ut perflet agrum men- bus, nisi qtii in convallehumilitatis floruerint. Floret
tis, ut ex eo profluant aromata illius, quia nonn enim virginilas in convalletacrymarum, dura semper
alitinde fecundatur hic ager Ecclesix, nisi ex infu- ea intendit mente, quce humililatis sunt, qux casti-
sione Spiritus sancti. Iste namque ager est ex quoo tatis; quoniam eum florem portat in peclore qui est
Isaac de filio : Ecce odor filii mei, sicut odor agri •j " lilium convallium (Cant. n, 1), et crescit in hortis
pleni, quembenedixit Dominus (Gen. xxvn, 27). Ple- i- deliciaruro quos irrorat Spiritus sanctus. Qui sint
nus est hic ager floribus, plenus xternx vitx odori- i- autem horti deliciarum, ipse sponsus demonstrat in
bus, in qno nimirum thesaurus ille absconditus inn Canlicis : Hortus conclusussoror tnea sponsa, horlus
Evangelio invenitur, pro quo fideles omnia vendunt it conclusus, fons signatus\Cant. iv, 12); eo quod in
sna, qui ejus amore rapiuntur, et relinquent etiamn hortis hujusmodi Dei impressa signaculis imago
el seipsos, ut ad unum perveniant florem, qui dee servatur involuta, sincerissimi fontis unda perfusa.
seipsoaitinCanticis : Egoftoscampi, elliliumconval- [- De quo dictum est ad Patrem : Quoniam apud
lium (Cant. n,l). Cujusitaquecampifecunditasseinper :r te est fons vitm (Psal. xxxv, 12). Qui profecto
ciim Deo esse dicilur. De quo atibi in psalmo, cum' 11 1241 fons bene in corde virginis signatus oritur
Uescripsissetquod omnia qux coeli ac terrx sunf,t, et fluit jugiter, ut irrigel universos deticiaruro flores
sun essent, et pulchriludo, inqnit, agri sempermecum n et fructus paradisi, id est beliolropii flores, de quihus
esi (Psal. XLIX,11).Quoprofecto liquet, elsi possideatit dixeraro, qui nesciunl aspicere nisi solem Chrislum;
orunia per roajestalis sux dominium, quod hujus is nesciunl gaudere nisi de claritale et calore Vcrbi :
 1007 S. PASCHASII RADBERTl ABBATISCORBEIENSIS 1008
ita ut videas in meridie ejusdem floris orbiculos. \ convolaslis, unamque prxesse vobiselegistis; qnale-
extensos et dilatatos, in tantum ut gyrus ejusdem nus ad instar earum, quia de ore prudentium mella
lalior in orbe quam sit prx gaudio videatur. Expansis procedunt, Deo favos et fructum vitx reddatis.
flosculis putes eos sentire ac lxtari prx clarilale Vcre alvearium monasticx disciplinx jure hic locus
luminis. Fortassis ergo sentit nalura, quamvis sen- vocatur, quo xlerna clausura vos obserastis, ne uilis
sum non habeat sentiendi, et inlerrogat itlud de insidiarum fraudibus caslra violentur Dominocon-
Canlicis: Ubi pascis,ubi cubas?Cui diciturin meridie. secrata. Est igilur, ul ila falear, plusquam alvearium,
Et quia in meridie sponsus pascilur inter lilia et quia nusquam el nunquani exindealicubivagandoflo-
umbratur in horlis deliciarum, jure flores virtutum reslegitis, quxintus sanctarum Scripturarum indesi-
ofEciosissiiiiesc pandunl el dilatantur, ul suscipiant nenter mellifliia quxqtie carpitis, ubi nectareo rore
fulgorem veri solis, et coufoveanlur inlus calore corda vestra Spiriitts sanctus inebrial.jubarque divini
Verbl. Idcirco quocunque gyrando sol vadit, se in- luminis perfundil et illustrat. Ubi nihil aliud qtiam
clinanl, eumquc semper inspiciunl, humilitatis ohse- ccelum respicitis, quia ad hoc carnem, qux concu-
quio et prx gaudio exsultantes quodammodo, semper piscit adversus spiritum (Galat. v, 17), quasicarcere
tensis alaruro remigiis adorare videnlur; ita ut in clausistis, ul liber animus pervolet ubi sponsus abiit
vespere, cum se sol abduxeril, et a fervore cessa- ]Etsecundum humanitalem, et sedet a dextris Dei. Ubi
verit caloris, paulatim el ipsi flores se colligant et quamvis novem dicantur ordines angelorura; miUia
recipiant sese in unum, suoque ac si in cubicUlo, millium assislunt, quibus nullus est numerus, et
sua concludant intima; si quomodo exhibeant se minislrant, Daniele tesle (cap. vn, 11), decies cen-
solis absentiam ferre non posse, ut clausis ostiis tena miltia, propler eos qui hxreditalem sunt acce-
tantum lugeant prx mcerore in nocte quantum pluri. Ubi judex aposlolorum chorus in eorura
gavisos se prx gaudio in die fuisse manstrarunt. exsullat consortio, et marlyrum candidatus cum
Hinc sponsa in Canlicis : In lectulo meo in noctibut coronis decanlat exercitus; ubi patriarcharum tuba
qumsivi quem diligit anima mea (Cant. m, 1). Quo- prxcinit et prophetarum providus respondet nume-
niam verus amor sponsx non patilur absenliam rus : quia qux pcr eos promissa sunt, completa
sponsi suslinere sui; sed infra cubilia cordis, quem omnia cunctorum jam releguntur aspeclibus. Ibi
octilis non polest aspicere, fide el desiderio jugiter etenim sanctorum confessorum suis pro plebibus
mente medilatur tenere. deprecatur senatus infra xterna gaudia slotatus. Ibi
Sed quia incidi in parles bujus floris, ne videar hymnidici sanctorum virginum chori, cum suis
virginibus imporlune ingerere, qux non leguntur in victricibus palmis, sequunlur Agpum quocunque
divinis litteris, ipsa natura docet qux suggeripius; <C vadit, et decautant in organis, qux 1243 nemo
quoniam juxla Aposlolum (Rom. i, 20) per ea qux potest dicere, nisi qui cum ipsis sequunlur in albis.
facta sunt intellecta conspiciuntur. Non enim elaboro Ibi cxlibalorum et viduarum consociantur greges;
nostra ut habeant tam sptendorem verbi, quara ibi conjiigatorum conjugatarumque sancta decoratur
sensuum eleganliam et ornatum intelligentix. Idcirco societas; ibi pusiUi cum magnis, et turba quam
non adhibeo ornalricem facierum eloquentiam, ut nemo potest dinumerare, AUeluiatica per orones
pulchra sit el laudabilis nostra oralio; sed lantum vicos ejus valde gratulabunda gaudia canit. Inter
quodpossit illicere sponsasjuniores in amore sponsi, quos cum mens fidelis quandoque rapitur ex deside-
et dilectionem sponsalitatis augere. Quia sermo rio, fides qux sperandorum substantia est, hxc
senilis pressus et gravis, nec comptus debet esse, profecto non exlra se cernit, sed inler cordis cubi-
sine concinentia verborum, et venustale urbanitatis. lia, qux non videntur, quia in Deo sunt, credit atque
lmo maturus, sapienlia floiidus, per judicium quoque inlelligit juxta mundiliam cortlis, el diligit universa;
probilalis collatus, plenus 1242 veritalis, fuco cum quibus quisque mentecum esl, puto quod nus-
purus, senectute dignus, honorabilis. Qtioniaro quam sotus est; cum vero agit qux agunt, nunqua-m
longe aliud est, cum post gcrmen puberlalis florere otiOsus. Et si quxris quid agant, Beali, inquit David,
incipit juventus, viridis, illuslrala coloribus; aliud '<
D qui habitant in domo tua, Domine, tn tmcula imcutt-
cum annosa senectus longe diu fatigala labore, pro- rum laudabunt te (Ptal. LXXXIII, 5). Quod si inter-
feclum requirit salutis. Qux si alienx xlalis se pellare voluerit quemlibet eorum, vel quemllbet
pbaleris exornare voluerit, ridere videbitur roagis sanctorum, adest continuo in eo qui ubique est; cum
quam perorare; unde ridebilur polius quam hone- quo et nos seraper omnes, quia in eo vivimut, mo-
slabitur. vemur et tumut (Act. xvn, 28). Sed aliter cum eo et
Hinc quxso ne vidcar vobis improbus, si obtem- cum sanctis sumus, si ea diligimus qux diligunx, et
peravero juvenibus ut loquar de floribus; quia in agimus devotiad gloriam etlaudem ipsius quaeagunt;
hoc carmine tolum canilur pro liliis et floribus, ut aliter vero cum coram oculis ejus semper sub ipse
discant veri flores Chrisli cpm Christo versari. Nam et in ipso, ubi vel ubi sumus. Quod si aUter quam
inde est quod quasi apes sanctarum Scripturarum velit ipse volumns aut agimus, procul dubio longe
campos perlustrantes, non solum sponso, verum ab illo sumus, in quantum dissimiles sumus. Un_e
eliam vobismet et omnibus meUificatis. Ad hoc quotidie in oratione recte dicimus : Fiat voluntat
quippe ac si ad alvearium ChTisti ex omni parle tuaf sicul in caHoet in lerra (Matth. vi, 10).
1009 EXPOSITIO 1N PSALMUMXLIV. — LIB. I. -010
Hxc omnia, quaeprofecto credibilia fides pandit, .A ctorum multorum, lnultarumque virginum Coluntur,
spes adit qux fide creduntur et prxsurait. Pulsat qux suis excubiis au laudem Dei vestras illustrant
vero perseveranter charitas, donec preces el vota vigilias, et custodiunt castra.
intus coram summo Deo, coramque sanctis offerat. Quid cnim aliud est, charissimx, domus hxc in
Unde non redit, doneccum eis quos interpellat, fide qua degitis, quam casira Dei, et schola divini servi-
non ficla impetrata reportet. Verum quia vos tales tii, oflicina virlutum, turris xternxconlemplalionis,
esse, charissimx, novi, quoliescunque oratorium cuslodia perpetux castitatis ? Ideo ergo recte
bcatx Marix Virginis menle ingredior, scalarn illam 1245 caslra, quia castra. Nec immerito, quia con-
-
Jacob ereclam video, per quam ascendentes ad vos, versalio vestra, militia ccelestis est disciplinx; et
descendentesque angetos minime diflido, quo in loco genus fortissimuin monachorum ubi virginitas ex-
domum Dei portamque coeli esse non ambigo. Pro- cellit, et frequentia, propler excubias snmmi Itegrs,
pterea et si de his aliquid dixerim supernarum vir- discurrit angelorura. Ubi videlicet invigilat chorus
lutum floribus, quia cives eorum estis, raelius vos divinis laudibus, et prospicil si qua hora sponsus
eatenus scire usu contemplationis, quam sermo veniat, ut paratis lampadibus, cura eo ad iiuplias
explere possit, credo. Quoniam, quibus omni devo- (ubi jam ascitx estis) digne intrare possilis. Hinc
tione fidei charilatisque ardore jam vinctx in coe- B jugiter symphonizalis laudibus hxc aula resultat,
lestibus estis, quos indesinenter interpellalis; cum hinc quod gemitus vester divinas pulsat ad aures;
quibus colloquia inttis, et preces Deo offertis, igno- hinc quod a maxillis lacrymx surgunt, juxta Hiere-
rare nequaquam poteslis. Certus sum quod cbaritale miani, penelranlque ccelos; hine quod jejunia car-
vobiscum 1244 sunt, inter quos, licel in terris -nem macerant; quod aflliclio robur exlenuat. lsta
adhuc, ut dixi, mente jam sursum, unum Alleluia igilur est intelligentia filiorum Chore, istud erudi-
dicitis, unamque gloriam digne Trinitati Deo persol- tionis canticum, juxta Hebraicum, nara Melchil
vitis. Hinc graliarum aclio, laus, et honor offerlur. apud eos erudilionem vel doclissimum sonat. Idida
Et ideo quxso ne videalur vobis locus iste angustus, antiquum nomen esl Salomonis, quod tam pacificum
ubi vos clausistis, charissimx, quoniam ingens et quam et dileclum sonat. Ideo in fiue tiluli concludi-
roagna domus Dei est ad quam intraslis : magna, lur, Erudilionis Canticum umantissimi, quod Se-
inquara, quia non habet consuraraationem. Nemo pluaginla pro dilecto posuere; quia Grxcus ablali-
mortalium, qui eam penitus ut est valeat penetrare, vum non habet. Sed quod dicil canticum amantis-
ubi Deus clarilas est et infinila possessio.Quaro sane simi, untim est ac si dicat, eruditionis Canlicum
domum Joannes conspiciens, vix saltem qux vidit dilectissimi. Porro erudilio et intelligentia nibil
potuit enarrare. Ad quaro usqne Paulus raptus, C differl in sensu, juxta illtid : Et nunc, reges, intelli-
quamvis dux Verbi, ea qux audivit fassus est, quod gite, erudimini qui jttdicatis terram (Psal. y, 10).
non liceat honiini loqui (// Cor. xn, 4). Idcirco di- Quia vera intelligentia plenam affert eruditionem;
latamini corde, sponsx Christi, dilatamini; et nolite sicuti et vera erudilio inlelligentiam viri prudentis,
cum infidelibus coangustari! quia magna est domus, Acperhoc, ut dixi paulo superius, mysterium hu-
etingenspossessio, qux vobis ex dote deheturjqux jus cantici Iectorem spiritalem requirit ct intentum.
nec spaliis locorum terminatur, nec Ane temporum Alioquin ubi simplex estsensus et apertus, quid ne-
claudilur. Sufiiciatvohis cohabitatioad necessitalem cesse eral audientem prxraoneri verbo intetligen-
naturx, qux vos suscepit de mundo ac si coiurabas tix, et dici ad eum : Qut habet aures audiendi, audiat
volantesadccelura.QuiainmundojuxlaApostolumni- (Matth. xi, 15)? Eruditionis quoque canticum ca-
hil aliud quam concupiscentia oculorum et superbia nitur amanlissimo et dilecto, canitur viclori et pro
vitx (Uoan. n, 16). Sufficiatsolumraodo quia soliDeo triumpho; canitur autem pro floribuset liliis, canilur
vacalis, ubi et necessitatemsufficientianon excedit, et et pro bis qui commulabuntur. Unde nec immerilo
necessitassufficientixmodumnonadimit. Suffioitenimi sicut prxmisi, a sanctis Pairibus epithalamium vo-
censtisexiguus, cuixlerna possessio solus est Deusi calur. Epilhalamium namque primum a Salomone
(Luc. x, 42).Maria namque optimam partem elegit, D in laudem Christi et Ecclesix compositum esse le-
dum solummodoDomini tenuit pedes, quoslacrymis gimus. Indesxcularesviri demum sua traxere dra-
rigavit. Sed etDeigenitrix, cujus obtenlu serviliovos mata, quatenus in nuptiis ob honorera sponsi ac
Dei vovistis, non aropla quxsivit prxloria, quandoin; sponsx ante thalamuin hinc inde vicissim carmen
diversorio nullura habuil locum, nisi jumentorum laudis decantarent. Sed et David, qui totus ferlur
prxsepium, quo reclinavit Deum infantulum. Apo- musicus fuisse, in hoc psalmo prxtulit formam
stoli in carcere cotlaudantes Deum exaudiuntur: hujus dramatis. Et ideo noh se solum, aut unum
quanto magis vos, grex Christi, coram sanctis alta-• prophetarum, sed omnem chorum filiorum Chore
ribus confidere debetis, ubi beata et venerabilisi canentem simul; et sponsum ab xterno de corde
Virgo veneratur et cotitur, super choros elevatai Patris genitum, venienlem ad nuptias inlroducit.
angelicos! Qux pro vobis coram summo Deo inler- 1246 Dilectum aulem eum, et sine ullo additamen-
cedens, vestras commendat oraliones et offert votai to, vel amanlissimum vocat : quia in comparatione
lacrymarum vestrarum, quas multiplices indesinen- ejus, jurc liuilus dilecltis creditur. Qui tropus a
ter funditis suis cum precibus. Ubi et pignora san-• grammaticis antonomasia dicilur, quasi qnxdam a
 1011 S. PASCHASH RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 1018
rebus cognominatio, et propru noimms signihcatio- A . tionabili creatura diligendus, tina cum Patre et Spi-
nera trahens, dum persona quxlibet ila aliquo ex- ritu sancto venerandus.
cellit vocabulo, ut nullus alter intelligatur quam is Interea ipse solus Deiis pro bominibus homo faclus
de quo dicitur. Fit enim multis modis quam sxpe jure solus inler homines dicitur dilectus et amantis-
etiam et in divinis Scripturis : utpote in Psalmo simus prx omnibus : et qttia Psalmi litulus est, in
nono, de occultis filii, solum filium volens ostendere quo de ipso et sponsa canilur, recte absque ambi-
Chrislum : Et de Joanne : llic est discipulus quem guo, pro diteclo vel amaniissimo inscribitur, ul ne-
diligebat Jesus (Joan. xxi, 7): non quod et alios non mo absque eo amandus -ab sponsa requiratur, sed
diligeret; sedquia etim prxcipue etprx omnibus dili- quemcunque sponsa Cbrisli amaverit, aul ipse sk,
gebat. Sic quoque et inhoclocoCanticumprodilecto aut in ipso, atit propter ipsum, ut omnes in cliari-
vel amantissiroo dicitur; quia etsi alii diliguntur tate 1247 uiium sint. Unde Aposlolus : Gratia
propter adoptionis gratiam, hic veropropter proprie- Domini nostri Jesu Christi, inquit, et charitas Dei,
ta.emnaturx.Nonquodexteriusacceperitutdiligibilis et communicalio Spirilus sancti, sit cum ontnibut
essct; sed ipse in se habens natura ut dilectus esset. vobis (II Cor. xm, 13). Qux nimirum eommunica-
Quia sancta naturalis unilas, et xqualitas, et chari- tio, omnes tinnm in eo facit cni communicantnr.
las, unitatis, non aliunde quam a se habet ut dili- B Porro in Trinitate nihil discrepat dileclionis, quia
gatur, sicut adoptio eorum quos adoplat. In illa xqualitas chara el una est: unitas vero xqualis et
quippe substantia Trinitatis tmilas est in origine, chara. Deintle charilas xqualis aique una naltira-
xqualitas in prole; in charitate autem Patris et liter, et incomparabiliter perseverat. Et ideo quia
Filii, unitalis xqtialitatisque communio. Ideo nnlla Deus Pater proprium miltebat Filium in rnundo, ut
csl divisio unilalis, sed naturalis tlileclio totius sua virtule sibi sponsam duceret inter bomines ipsc
majestatis. Dilcclus est igitur Deo Patri ac si pro- Dens bomo; dignnm fttit in sacramento tiluli
prius, de quo ipse in Evangelio : Hic est Filitts meus, psalmi htijus quod prxmisit, qui de nupliis cantatur,
inquit, dilectus, in quo bene complacuil(Matth. xvu, canticum pro tlileclo, vel canticum aniantissirai,
5). Isaias in Cantico : Cantabo, inquit, dileclo meo, qiialenus per hoc plena dileclio commendelur Filii;
canticum patrueli meo vinem sum. Ac deinde: Vinea qui sic dilectus absque addilamento dicitur, ut ipse
fzcta esl dilecto in cornu in loco uberi (Isa. v, 1). solus intelligalur dilectus: in quo diligunlur qui
Qnx nimirum vinea Ecclesia Cbristi est, qux facta dilecti sunl, et in quo Deo Palri bene complacuit;
est sponsa unico et dileclo filio. Vcrumtamen el ipsa ila ut in eo reliqui omncs placeant, quos sibi adb-
ptavit in filios. His iia de titulo prxmissis, ut atl
dilecta, sed propler eum qui reconciliavit eam sibi, canlicum et ad ea
el eripuit ab ira damnationis ut esset dilecla. Ipse qux stint myslica accedere possit
animus, finiendus est liber primus, et exorandtis
vcro per se ditectus, quia a natura filius, ila ut
Spiritns sanctus, ut eo describantur stylo in cordi-
neino in comparatione ejus jure dileclus dicatur. btis nostris, quo reserala sunt sanctis Dei prophetis
Jure igitur ipse in Deum et Dominum, ab omni ra- omnibus.

LIBER SECUNDUS.

Quamvis de occultis el obscuris diu multumque,
virgo Chrisli, traclaltim sit, non adeo a nobis igno-
ranlia depulsa est, ne eisdem semper involvamur
obscuris, nisi quanlum illustramur gralia. Quapro-
pter quidam philosophi, cum essent sine Deo, omnia "
tlubia esse dixerunt. Alii vero' boc longe a se remo-
ventes prxsumpserunt se scire qux nesciebant. Et
ideo recte pars scientix esse dicilur, scire quod
noscias. Qux tamen nescientia, ideo scientia voca-
lur: quia et si pars scientix nescientia est, scire
quod nescias : mullo magis est tamen ignoranlia,
vel si nescias quid quxras. Hinc quidam tria obscu-
rorum dixerunt esse genera. Quorum unum est
quando res sensui patet, sed animo quid sit obscu^
rum est. Alterum vero esl, ubi res aniraopateret nisi
sensui clauderetur. Porro tertium obscurissimum
comprobatur esse, quando res quxlibet nec sensu
cnpitur, nec animo inlelligilur, nec ratione vel si est
coiiiprehendilur. Quo sane genere in mullis 1248
obscuramur et involviraur, nisi quanlum divina pte-
tas nobis reserafe dignatur qtialitercunque ut capere
possimus. Hinc quoque Deo gratulabundus graiias
referensDeo agebat : Incerta et occulla sapientiwIttm
manifestasli mihi (Psal. L, 8). Quibus duobus noster
nimitim obscuratur animus, dum occurrunt nobis,
non soltim qux occnlta sunt, verum eliam qux incer-
ta. Ut puta, dum quispiam iler volens agere, inter
medias noclis tenebras, in quoddam quadrivium
devenit, sciens jam qitid sit via, nesciens ibidem
taraen ullam vel semitam esse, obscuritate involutus.
Facto autem mane, quod occultum erat j'am dete-
ctum est: sed incertum ei restat, quam apprehen-
dere debeat viam ex omnibus, vel quo ducant sin-
gulx. A quibus duobus propbeta liberatus erroribus,
jam Deo gralias refert, qui ei inspiraverat divinitus,
quod incerlum erat el occultum sxculis et genera-
tionibus, sicut in hoc epilhalamio virginnm declara-
tur. Unde oportet et nos, charissimx graiias agerc!
1913 EXPOSITIO 1NPSALMUMXLIV. - LIB. II. 1014
Salvalori Deo, qui nos de tanlis eriptiit tenebris, et. \ ni regi qui \ecit uuptias filto suo (Mtillli. xxn, 2).
ad veram perduxit lucem. Qui non solum se lucem Quas itaque nuplias, si aniniadvertis, hoc in locO
ostendit visibili in specie sensibus nostris : verum primum, invenies pacto foederis, non dico subar-
ef oculos cordis inlus illuminavit, ulex integro qu» rhatas, verum etiam, ac si in tabulis connuhii con-
occulta erant et obscura deitalis mysteria, nobis scriptas : ubi Deus Paler Verbum, quod in princi-
mani.esia fierenl. Hinc quoque Isaias et ipse gau- pio erat, eructasse suo tle corde dicit, tit Vcrbuiii
dens iUuminalus aiehat : Tu es Deus abscondilus, caro ficret. Cui profeclo Verho, scilicet Filio stio rcgi,
Deus lsrael, et nos nesciebamuste (ha, XLV,15). dictn majestas sua opera, cl indicat qux fienda sunt
Sed et lunc qttando ista dicehant a Deo inspirati per ipstim liniversa. Quod cuni audis, virgo Chrisli,
prophetx, valde obscura crant et occulta : qttia Palrcin Filio suorcgi,cxeloqiiio prophclali, indicare
qux prxdestinata erant nonduro erant rebus coin- virttitis sitie o; cra, cogilare oportel, quotl ipse sit
pleta et manifeslata. Erat quidem Deus Pater et scriha velox ; ccelorumenini reserantur arcatni, non
Filius et Spiritus sanctus, seJ quia snnclorum via illi, sed sceculis nb.condita, tjrutprofert de ihesauro
nondum erat propalata (llebr. ix, 8). Deus Trinitas, suo nova et velera (Malih. xiii, 52). Scd quia seriba,
nisi a paucis, penitus ignorabalur. Unde sicul dicit quaravis veIoc:sbim;:s,sine cnlarno aut sfylo scribere
Apostolus : Cum cognovissentDeum pereuquw facla B qux autlil non valet, coiUinuo subinfcrliir nc si ex
sunl, non sicut Deum glorificaverunt, aut grntias voce PaUis, lingua ntca calamus, vel stylus juxta,
egerunt, sed evanueriintin cogitationibussuis(llom. i, Hebraicum, velociterscribcntis. 1250 Quibus pro-
21). Viam qux Chrislus est, viam scilicet civitatis feclo verhis nihil aliud sponscereslat cogiiare, quam
Dei, ulique ad quam tendimus, non invenerunt. de foedere nupliarum, qux nnnquam legiliroe sine
Proplerea ut lolam emundaret slnlliliam cordis no- dote firmantur. Idcirco, sacralissima soror, cuni
slri divina pietas, longe post qtix dicebantur adim- audis Patris tlictantis linguam calamtim esse scrihx
plevit, ut omnis obscuritas pelleretur, cssetque in vclociler scrihentis, scias iinani esse naluram uium
uiio eodemque Cbristo quod oculis cerneres, quod personarum, quoriim una est virtus, tinaque ope-
manu palpares, et quod mente intelligeres; ita ut ratio, ui iste virginibus coiiscribnltir libellus dotis.
palpares hominem et intelligeresDeum. Hinc quo- In qno piinmm ttnde genus ducat sponsus ostendi-
que Joaunes aiebat: Et mantts noslrw traciaverunt tur; Verbuin de corde Patris, Verbum quod in prin-
de verbo vilw (1 Jonn. i, 1). cipio erat, ulique apttd Dettm, et Deus crat Verbum.
Audis igitur, quia manus palpat aposlolorum Hog itaqne hoinim Verbiiui, quod de corde Patris
1249 Verbum vilx ? Ubi autem manus traclat et eruclattim est, suscipe. Quia hoc est, qttod ipse est,
tangit, carnem intellige. Ubi Verbum audis, id re- C aqno est; per quod omnia ista bona facta sunt, quse
cognosce quod erat in principio apud Deum, el Deus videnlur.
erat Verbum (Joan. i, 1). Verumtamen eumdera De hoc igilur bono suo verbo Pater dixit: Eru-
Deum et horaineni veraciter unum inlellige Deum, clavit cor meum verbumbonum. Per quodsolum esl
quem sponsum in psatmo Propbeta ac si in titulo omne bonum, et ideo diligendus, quia bonus et ut-
dotis describit, sanctxque conjungit Ecclesix. Vide, cunque boni esse possumus, ab ipso est. Si enim tu
quxso, sponsa Chrisli, quam occullum erat vel homo, quodcunque boni facturus, in corde, et in
obscurum, qtiando nesciebatur in hominibus vel si consilio habes, quale bonum vel quando fiat illud;
Deus esset, nisi tanlummodo in Judxa. Unde cani- Qtianto magis Deus in hoc unico suo verbo coxterno
lur iu psalmo: JVO.HS irt Judma Deus (Psal. LXXV, totum babtiit quod fiendum erat? et ideo juxta
2) ; in qua eliam Deus Dei Filius vel si esset prius Joannis vocem; quod factum est, in ipso vita erat
ignolura erat. Jam vero cum dicitur paterna ex (Joan. I, 3, 4). Unde addidit quasi repelens quod
voce per Prophelam : Eructavit cor meum verbum dixerat : Dico ego opera mea regi; ac si patenter di-
bonum(Psal. XLIV,1), incerlum crat de qno dicere- cat: Ideo ei opera mea dico, qua ipsum genui Ver-
turverbo, nisi quibus illuminabantur oculi, ut in- bum, in quo sunt omnia mea opera, qux per ipsum
certa certissime scirent, et qux futura erant corde a me lienda sunt. Aiioquin visibilia et invisibilia
crederent. Sed nobis qttin reserata sunt omnia et non essent in rebus, nisi prius in verbo essent : si-
completa, nihil obscurum reslat, nibil incertum. cut ct in te non esset fabrica rerum, aut opus, nisi
Idcirco quia suscipit fidelis anima in hoc epithala- prius in consilio csset. Erant autem omnia opera
mio verbum progenitum de corde Patris, suscipiat Dei in Verbo Patris, et nondum eranl opera, sed
sponsa libellum dolis, et incorrupta virginitas spon- Verbum erat, cui Pater; quia genuit eum coxter-
sum de intimis Dei sibi missuro prxcordiis. De quo num, sua bmnia, quidquid istud est, indicavit. Ideo-
Pater signanter ait : Eruclavit cor mettm verbum que sane incomparabiliter bonum, quia hoc ipsum
bonum. Verburo olique bonum, quod in principio Verbum Deus est. Hinc necesse est quod de corde
erat apud Deum, el Deus erat Verbum (Joan. i, 1). refulsit, ut ibi eura suscipiat sponsa, et complecla-
Et ne mireris, prudens virgo, quod liunc vocaverim tur dotem salutis xternx, unde ad nos eructatum
psalmum, libelium dotis, in quo lalia primum a sx- venit. Quia qttod de corde prodiit, non nisi corde
culo panduntur fcedera nuptiarum. Habes namque lenetur vel capittir. Idcirco amanlissimus Filius Ver
Vn,Evangelio, quod Simi.e est regnum cmlorumhomi- bumque bonum de corde Patris, sponsx missus ad
 .015 S. PASCHASDRADBERTIABBATIS CORBEIENSIS 1016
nuptias nuntiatur, ut idem amplius omni charitate. (Vdemutatio divinitatis ejus, sed misei_tio pietatis
in animo diligalur. Non quod Deus Pater corporeu» fuit in assumptione humanitatis. Si enim Paulus,
credi debeat, ut cor, aut uterum, cxleraque habere cura evacual ea iu se qux parvuli erant qnando
membra inteUigatur ; sed ut per corporctlium efii- factus est vir, nec mutatur, ne aut ipse idemquenon
cientiarum noinina, divinitatis ejus arcana conci- sil qui fuerat, et quod fuerat; quanlo magis Deus
piantur. Non enim 1251 membris corporalibus DeiFilius idem ipse incommutabiliter est.cum setnet-
consistit Deus. Nam alibi generalionem Filii cura ipsum exinanivit, formam servi accipiens? quoniam
vcllet commemprare, ait: Ex utero ante luciferum in utroque integer : Deus el homo est. Sed quia
genui le (Psal. cix,5); quatenus inenarrabilem illam forma divinitatis invisihilis latebat in homine visibi-
unigenlti ex se Filii nativitalem ex divinitatis sux li, unum eumdemque se exbibens in forma servi
. veritate commendaret, ad intelligenlix fidem, quem exinanisse ab Aposlolojure pradicatur.
"W-ex utero generavit ut Filium ante luciferum, ut In qua itaque forma, sicut beatura Basilium omnis
xternum ; quem ex corde eructavil ut Verbum. In fert gratia dixisse, nova quxdam Dei virilis operatio
his omnibus locutus est namque de divinis suis re- monslrabatur, quod el textus sancti Evangelii de-
bus secundum humanam naluram: ul sensum huma- clarat usque ad finera. Quia profecto, sicut prx-
nx nalurx ad fidei scienliam erudiret; ut non ex B falus dortor luculentissime eo allusit verbo, virum
nihilo, non aliunde viderelur ac si crealus subsisle- Deuin osleudens faclura, in una eademque persona
re, sed ex se unigeniti sui naluralis nativitas doce- sicut(geraina substantia fuit, ita et gemina operatio.
relur. Sic itaque hoc in loco vera essentia Filii.ex Una scilicet per quam verus Deus monstrabatur;
Palris natura commendatur. Sed quia dileclum vel alia vero per quam verus horao. Quod niyslerium
amantissimum eum dixerat, ut diligatur, et plena non roinus dictu arcanum manet, quam et inlelleclu
diiectio credenlibus commcndetur, insinuat; eo ignotum : quod qui non potuerit ad liquidum discer-
quodex intimis, vitalibusque cordis sui visceribus nere, credat nccesse est. Aliter aulem lanlum aber-
verbuin suum, quod in se senipcr erat, se aslrnit rabit a vero, quanlum fuerit ignorantia veri defos-
eructasse. Nonquod inde recesserit in quo manebat; sus, suaque prxsuraptione deceptus. Quoniam in
sed quia Verbum caro factum est (Joan. i, 14), sic una eademque indivisa persona Christi, et divina
ad nos venit, ut inde non recederet. Unde ut hoc per omnes paginas Veteris Novique Testaraenli
myslerium Pater credentibus oslenderet, insinuat de monslrantur opera et humana. Et hxc est nova et
quo dixerat verbo. Insiniiat quod ipse sit specio_sus ineffabilis quxdam virilis Dei geinina operalio, in
forma prm filiis hominum (Philip. n, 7), et hoc in forma hominis in qua speciosus prxdicatur benig-
forma servi. Alias autem in forma Dei, nulli est G uissimus Jesus Christus prx iiliis hominum, et be-
comparandus ut dicatur speciosior et pulchrior. nedictus in xternura. Quare autem speciosus prx
Quia secundum divinilalera nuUi comparalur; quo- filiis hominum, et non prx omnibus angelis potius
niam nuUa rerum forroa absque materia est, nisi dicalur, cum tanto sit excelsior angelis, quantodiffe-
divina. Qux nimirum forma, non aliud quam unum rentius prm illis nomen hmreditavit Filii (Hebr. i, 4),
est; et ideo hoc unum semper esl id quod est. Ne- non ab re quxritur; nisi quia patet sensus quod
que accidens in eo est, a quo sane omne esse est. in forma hominis unicus Dei Patris FiUus commen-
Sed iUuda nullo alio est; idcirco materia et molu datur fulurus, ne homo negaretur angelis com-
caret, atque in sese semper immobiliter est. Reli- paratus. Prxdicatur autem speciosus prx filiis
qua vero omnia qux ab eo formata sunt et creala, hominura, ne aut eum extra hominem crederes,
non sunl id quod sunt; quia unuraquodque eorum 1253 aut unum quemlibet de turba comraunis ge-
iion babet esse suum, nisi ex his exquibus et a quo neris xstimares, cum esset homo inter horaines,
est, id est ex partibus suis. Propterea Deus in forraa etiam ex filiis hominum speciosus forma. Verum-
Dei nulli esl comparandus, qui non aliunde quam a tamen in Hebraico ad ipsum dilectura regem victo-
se est. Sed miseri hxrelici, qui hoc persentire aut remque Verbum Patris de quo omnia relro dicta
intelligere minime voluerunt, aut potuerunt, quod sunt, quasi finito proceraio, facit hic narrationis
in hac forma divinitatis non nisi unilas esse potest exordiura, et facil aposlrophen, ad ipsum amantissi-
Trinilas, una xqualilas, una essenlia deilatis, cui mum triumphatorera, cui omnia dicit opera sua, et
nunquam aut nusquam est aliud esse, quam idem consecuta sunt quxcunque de eo dicta sunt. De
semper esse. Et ideo servo suo Moysi ait : Ego sum Chore, inquit, putchriores filiis hominum. Sed rursus
qui sum (Gen. m, 1.). Quia nihil est ei nisi semper quxritur quomodopulchrior sit cunclis filiis homi-
idem esse, el omnia posse. In qua forma Filius Dei num, quando legimus in Isaia : Vidimus eum el non
cum esset, non per rapinam 1252 aequalis Deo ; habebat speciemneque decorem, sed despectumviro-
sed per naluram verx nalivitalis, quia genilus est rum; speciesejus inhonorata el deficiensa filiis hotni-
a Deo Patre, semetipsum exinanivit, non ut alius num, homoin plaga positus, et sciens ferre iafirmi-
quam ipseesset, sed ut formamservi accipiens(Phi- tatem (Isa. LIII, 2,3),seu cxleraquxdeillo eoinloco
tipp. II, 7) pro noslra rederaplione, idem ipse Deus a diversis interpretibus interpretatur. Ubi si bene
el homo esset. In qua ilaque forraa speciosus dicitur consideras, nuUa Scripturaruin dissonanlia genera-
prx filiis hominum. Qux nimirura exinanitio, non tur, quoniani ibi corporis ignobililas, non propter
 4017 EXPOSITIO IN PSALMUM XLIV. — LIB. II. 1018
se, sed propter flagella, sputa, et alapas, propter. A dum deiialem, Pater, et Filius, et Spiritus sanctus
clavos quoque et irrisiones atque injurias patibuli, unus est Deus. Uhi tantus est Paler solus quantus
et aUa quamplura qux perlulit probra benignissimus cum Filio et Spirilu sancto; tantusque est solus
Salvator propter nos, unde nec repulatus est inter Spirilus sanctus quantus cum Patre simiil ac Filio.
homines. Hic vero pulchritudo virlutum et honeslas Ibi nulla de iribus personis habet duabus
aliquid mi«
vitx, morum probitas atque forma, nonminus jtisfi- nus. Qnia jn unaquaque persona sic est plena deitas,
tix, qtiam et totius bonitatis ' in eo laudatur. Non ut et in tribus personis una sit, et in singulis tota.
quod divinilas Christi hominibus comparata formo- Non ergo potuit divinitas Filii Spiritumsanctum acci-
sior dicatur, quia sicut paulo ante prxmisi, nulli est pere, cum ipse Spirilus sanctus sic procedat a Filio
comparanda, sed quia in forma servi et habituho- sicut procedit et a Palre, sicque detur a Filio sicut
minis ahsque opprobriis et injuriis et passionibus datur a Patre. Hinc quoque illa nalura unde Spiri-
crucis, speciosior prx cunctis refulsit liominibus : lus sanctus habet originera, nec potuit aut exspectare,
ubi et divinitas resplendoit in operibus clarior sole, aut accipere largitatera. Profeclo Spirilus sanclus
et humanitas eliam ineisdem passionibus et ittjuriis, totus est Patris, totus est Filii, quia 1255 unus
misericordiarmn virlus esse probatur. Et ideo jure naturaliter est Patris et Filii. Proinde nulti dubium
pulcher in cruce, pulcher in flagellis, pulcher in onini-1B quia totus de Patre procedit et Filio, totus in Patre
bus ab omnibus prxdica tur,et veneralur in cunctis suis maneal ac Filio, quia sic manet ut procedat, sicque
operibus. Quia etsi rairabile est quod virgo de vir- procedit ut maneat. Unde naturaliter hanc habet
gine natus est, nec rainus mirabilius est quod idem cum Patre ac Filio unitatis plenitudinem, el pleni-
non ex voluntate viri, sed ex Deo natus est (Joan. i, tudinis unitatem, ut totus a Palre, totus habeatur a
13); natus in fine temporum,quiestsine initio geni- Filio ; non ergo aecepit Spiritum sanctum divinitas
tus ante omne tempus. Filii cum qua unius naturx est. Ideoque reslat ut
Deus homo Christus in forma servi quam accepit
Hinc igitur est quod in forma servi omnia inj'u- Spirilum sanclum per hanc diffusionem acceperit.
riarum genera, infirmilatisque susceptio, virtus est Quem lamen non ad raensuram accepisse legimus,
pietatis, qux nimintm forma speciosior est prx qni totum nccepit. El ideo diffusa gratia in labiis
cunctis hominurn filiis, quia in ea et divina reful- Chrisli ptenitudinem habuit perfeclionis; quia ubi
sit gloria majestatis, et qux humanitatis in 1254eo mensura non est, perfectio plenitudinis est. Habue-
fuerunt infirma, autformavirtutisfuit,autexemplum runl siquidem sancli donum gralix, sed secundum
perfectximitalionis,atittriumphusnostrx sahilis, attt mensuram donationis Christi; Christus autem sicut
certepretium redemptionis, in omnibus tamen specio- C2 speciosus forma prx filiis hominum, ita et ptenus
sior cunctis. Qua de causa dicitur etiam a sanctis patri- gralia Spirilus sancti, prx omnibus participibus
bus quiddam habuisse in vultu et in oculis sidereum, suis. Hinc qtioque Joannes cum de ipso Filio loque-
quo divinitus permulceret pios, el terreret reprobos. returait: Nonadmensuram dat Deus Spirilum(Joan.
Alias autem nequaquam eum stalim secuti esscnt III, 34). Quia profeclo circa Dei sanctos oranes ex
apostoli ad unius jnssionem; nec qui ad coinpre- aflluenli dono liberalitas largientis est; in Christo
hendendum eum venerant prostrati mox sola voce autem totius roanet in xternum Spiritus plenitudo.
corruissent. Similiter quando et de resliculis flagel- Idcirco bealus Apostolus, secundummensuram dona-
lum fecisse legitur, nunquam omnes ac si potestative tionis Christi (Ephes. iv, 13), dicit Spiritum dari, ubi
de lehiplo ejicere potuisset conlradictores et super- cxteros homines ad mensuram accipere insinuat.
bos, si non aliquid eos cceleste deterruisset, quo per- Joannes de Chrisio volens ostendere omnem plenitu-
cutsi cederent comminanti. Denique et in supradicto dinem gratix in eo fuisse, tton ad mensuram, inquit,
teslimonio ubi ait : Homo in plaga posilus el sciens dat Deus spiritum. Quod et Isaias palenter de ipso
ferre infirmitatem, reddit causam, quare isla per- loquens insinuat: Et requiescet, inquit, super eum
pessus sit. Quia, inquit, avertit faciem suam, id est, Spirilus Domini, Spiritus sapientimet intellectut, Spi-
* ritus consitii et
paululum auxitio divinitatis remolo, corpus injurix fortitudims, Spiritus tcientim et pie-
dereliquit et cruciatihus, aiioquin nisi volens non tatis, et replevit eum Spiritus timoris Domini (Isa. xi,
paieretur, qui ad hocvenerat. Unde in hac forma 2,3). Undepalet quia accepit Chrislus gratiam Spi-
servi, qua speciosior erat prx filiis horainum, nulli ritus sancti, sed non ad mensuram. Quod si homini
dubium habuisse graliara diffusam, ut omnia qux- Christo non ad mensuram dedit Spiritum, necesse
cunque vellel posset ut Deus , et qux pali decre- est ut nihilominus habeat sapienlix el intellectus,
visset pateretur ut homo; non quasi inviius, sed consilii et forlitudinis, scientix et pietalis. Ac per
quasi potestatem habens, non minus in omni verbo hoc non solum ad divinitatem ejus, verum ad ejus
quara etin omni opere. Hinc quoque sequitur : Dif- quoque humanitatem illa perfectionis prxrogativa
ftisa est gralia in labiis luis. Secundum formam hu- pertineat, quam ipsi Christo beatus assignat Aposto-
manitatis, in qua fosdera pacturus nuptiarum, venit; lus dicens: in quo sunt omnes thesauri sapienlia
in ea gratia plenus creditur, et non secunduin for- atque scientim absconditi (Coloss. n, 3). Et quia ad
mam in qua xqualis est Patri. Quiain ea forroa Spi- mensuram non accepit spirilum, omnes thesauros
ritum sanctum accipere non poluit, eo quod secun- sapientix ejus atque scienlix habuit. Quia si ei ali-
 J0I9 S. PASCHASIl,RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 1090
quid ejus plenitudinis defuit, consequens est ut. \ vinus mea (Ilabac. m, 2). Ecce talis lanlusque pro-
ad mensuram 1256 Spiiitum accepisse prxdicetur. pbeta elevatus virtute Dei, sensil sitam sub se succu-
Quod si verum dicit Apostolus, imo quia verum buisse virlulem. Sic et omnes sancti a sxculo quo-
dicit, qnod ei nortad mensuram dedit Deus Spiritum, ties talia senserunt, nitiil se esse confessi sunt. Sed
conslat quod omnein plenitudinem divinitatis in se quia longura est super hoc sacramenlum pavores
babuerit; et ubi affuit pleniludo deitatis, ibi et vir- persequi sanclorum, cogilcl virgo Christi multa de
ttitem ejusdem divinitatis affuisse manifeslum est. paucis, sicque prxparet cor nt possit caperc tale
Prnpterea subj"ecitei oivroe posse in orani volunlale tanlumque verbum; quia nihil est vicinius quam
sua, jam morle devicta ; ubi non adoplio, non di- coret verbum.Nam cor sine verbo dicibili mortuum
visio substanliarum , non confusio , aut permistio, videtur ; verbtim vero noii nisi in corde inlus ma-
non, ullius rei iiilerceplio, sed sola tinitas personx net, nec nisi <lecorde procedit, nec nisi interdtim
Cfiristi, el proprietas prxdicalur. Cui ex toto subest corde capilur. Quod sane verbum quamvis voce ve-
nosse posse qux Dei sunt, quia in nullo invenitur stilum, non nisi de corde exit, nec de corde recedit
aliud quam Deus. Reliqua omnia-membra, et ad dum exit, et ad cor venit, ut maneat ubi venil. Qui-
mensuram donum graiix percipiunt, et de Chrisli bus profeclo indiciis divina nobis insinualur natura,
pleniludine eam accipiunt. Unde evangelisla Joan- 13 qnod Palris cl Fiiii una sit substanlia. Ac deinde
nes : Nos, inquit, omnes de plenitudine ejus accepi- cum suscipitur ab sponsa, cui decantalur hoc epi-
mus grdliam pro gratia (Joan. i, 16). Ubi datur in- ihalamiutn, non nisi in corde habelur, ul diligatur
telligi, in illa speciei gratia qux daltir pro gralia dilecttts Pattis, quo fide lenelur. Verumtamen Syro-
fidei, non esse ipsam plehitudinem qttx diffusa est macbtis longe aliter transtulit : Commoium est, in-
gratia in labiis Chrisli, sed pleniludinero iliam qtiit, cor meutn verbo bono., quasi dicat de atterius
quam accipiunt omnes, et adempletur omnis Ec- sermone cor prophetx, vel ciijuslibet dicentis, com-
clesia, inquiuHum per ejus graliarn umisquisque molum; ita Spirilu sancto fulura Cbristi pandenle
capax in ea esse prohalur. Hinc quoquc Prophela : sacramenta, ipsum eliam in eloquiuro prorupisse,
Adimplebis me tmtitia cum vuilu tuo (Psal. xv, 11); quatenus et ipse, quemadmodum cxteri propbetx,
et iterum : Replebimur in bonis domus tuw (Psal. de ailventu Cbrisli loquerelur. Ubi nihilominus et
LXIV,5).Sed ut impleamur, de pteniludine ejus acce- ipse bonum Dei Verbum prxdicat; sed quod de
piraus, qua repletur do.mus, qux est Ecclesia Dei corde Patrts ad nos exierit, tacet. Idcirco mclius in
vivi. Porro de ipsp dicit aposlolus Pauliis : Quia in persona Patris, quod ipse de se Verbum, quod Deus
ipso inhabitat omnis plenitudo divinitalis corporaliter , est, genuerit, diclum accipitur, et illud eructasse
'
(Coloss. II, 9). Quxso ne leve videalur quod ma- J perhibetur. Siquidem hoc non minus verba tituli
gnum est, ne sine reverentia quod divinum est; concinunt, qttam et textus Psalmi more Caniici
quoniam etsi jocundum est virginibus quod Deus idipsum cxplet. Quandoqtiidem ad utramque intelli-
horao ac si sponsus, eis speciosus forraa describilur, genliam sensus, quo dicilur eructasse Verbum, bene
ineffabile tamen est, quod fragilitas carnis ad tantce congruit.
conjunctionis gloriam vocatur, ut Patrem habeat 1258 Est autem proprie ructus digestio cibi, et
Deum. FUiiiraDei unicum, fratrem et sponsum. De concoctarum escarum in auras efllatio. De cujus ni-
qtio mirantur angeli, pavescunt virtules ccelorum. mirum afilatu, juxla qualitatera escarum, aut colle-
Ccelum non capit queni capii, uterus, sol non videt, ctionem slomachi, flatus honi malive odoris erum-
terra non sustinet, lota non assequilur crealura. pit, qui ruclus dicitur. Sed divina dispensatio non
Quid ad hxc mortale, faciat pectus, charissimx? dedignatur ad informandam de se intelligenliam
Quidve mens imbecillis humana? Quomodo ca- nostram, vilitatem verborum assuniere, qui nostrse
piat verbura quod eructatum est de corde Patris, dignatus est infirmitatem carnis assumere. Hxc
quod sempiternum esl inPatre? Quid ad istudhu- quippe omnia ideo fecit, ut nos nostris informaret
jnani sensus angustice?Quid ad hxc humanx vocis .n verbis, usibus, el exemplis, suamque humilitatem
natura? Qu.idvead hocvcrbuni humana lingua diclura, in oinnibus comroendaret in nobis. Denique hunc
cum sitineflabUeetinaudiUim verbum perquodomnia odoris flaluro ab initio omnes sancti, scilicel pa-
sunt? 1257 Verbum manens in Patre, quodnec aurit triarchx et prophetx, intus persenserunt in cortlc,
audivit, nec in cor hominis ascendtt (I Cor. n, 9). De per Spirilum sanctum, in Scripturis sacris; qui
hoc Isaias verbo cum audisset auditu, divinitus in- quam sxpe spirilus flalus dicitur, per quera de-
spiratus, miratur quomodo ad humanum possit monstratur, etiara antequam veniret, qui millendus
pervenire audilum, dicens : Dotnine, quis credidit ierat. Unde unus sanctoruro : Non deficiet, inqnit,
auditui nostro? (Isa. LIII, 1.) De hoc Jeremias, prineeps de Juda, et dux de femoribusejus, donec ve-
cnni divino concepisset affectu, vix suslinens clama- niat qui miltendus esl (Gen. XLIX,10). Odoramenta
bat: Venlremmeum, ventrem nteum doleo, el sensus siquidem hujus Verbi ructus exbalabunt orania Ve-
cordis mei conturbali sunt (Jerem. iv, 19). De hoc teris Testamenli sacrificia, qux Cliristum prxfigura-
!Abactic : Domine, inquit, audivi auditum tuum, et li- bant esse venlurum in carne, bolocaustum DeoPatri
,miii, consideravi opera tua, et expavi. El deinde ait: pro nobis fiendum. De quibus quanisxpe dicitur sa-
. intravit tremor itt ossa mea, et subtus me mota est crificiis : Odoratus est Dominut odorem tuavitatit
1021 EXPOSITIO IN PSALMUM XLIV. — LIB. II. 1022
(Gen. viii, 21). Hunc ilaqtie odorcm senserat pa- A . nominarc, jtixta textum Psalmi, quia regnum sua
triarcha Jacob, de quo non longe supra dixi: Ecce si':i virliilc acquirerc veniehat, et sponsam ducere.
odor, inqoit, filii mei sicul odor agri pleni, qnem be- Hinc deniqiie Spse in Evangelio : Simile est, inquit,
nedixit Dominus (Gen. xxvn, 27). Porro quis sil is regnum cmlorumhomini regi, qui fecit nttplias filio
qtiem Domintis benedixerit prxsens declaral psal- suo (Mnttli. xxn, 2). Et qnin in isto carmine Chri-
nius cum ait: Speciosus forma prm filiis hominum; 'storegi filio regis nuplix parabantur, ad laudem
diffusa esl gratiaitt labiis tuis, proplerea te bencdixit 'nominis et glnriam proprietatis nnturx, sua indicat
Dettsin aternnm. Ktijtis iiaiiiqne fragranliam odoris, raler opcra FiIio,quia Filium nemo novit nisi Pa-
nnribusprxsenseral Ecclesia in Canticis, ciim tlice- ter, neque Patrem nisi Filius, et cui voluerit Filius
bal:Unguenlnineffusum nomenluum, ideo adolescen- revelnre (Mattlt. xi, 27). ldcirco illi Patcr sna intfi-
tttlw ditexerunt te nimis (Cttnl.i, 3, _). Nec duhitim, calopcra, qui.i Verbtim Pntris est, et ipse solus no-
charissimx, vosessecidolcscenliilasdeqtiibus dicitnr: vit oinnia qux Patris sunt, etcui voluerit ostendere.
Vos estis, inquain, quce cnnitis inler ens !cm virgi- 'ISSQPropterea non soluin scmcl.sed et secundo
nes, quaruiu non est numerus; qucc dieitis sponso Paler <leccelo clamat : Hicest Filiusmeus dileclus,
in eisdein Canticis : Trahe me post le, cttrremus in in quo tnihi bcne complacui. Ac si palenter dicat:
odorem unguentorum luorum. Alias aulem nisi ejtts B Ipse est cui omnia patcfcci, quem genui, proprix
odor vos respergeret, ncquaquam iis quce roiindi tarnen nauirx, qui in nie lotus, et ego in ipso, ac
sunt despectis, ad tantaiit contrilionem carnis et proplcrca placilum mcum in illo constittii, ipsuai
spiritus venire cuperetis, ct crucem in angaiiam nutiilc. Ilinc diclnm est quod omnia qux Pater fa-
pcst Cbristtim portare;-ita tit cctleatis omnibus, non cit cadcro el Filins siinililcr facit; nec potesl Filius
atiter acsi flores beliolropii de quibtis dixeram, so- faccro, nisi quod viderit Patrem facientem. Cxte-
lem Chrislnm respiciatis el seqiiainini, quia solum- viuiijuxla Symmaclium propbeticus chorus Christi
modo auctorem vitce dilexistis, 1250 el °.,loc:sur' Ecclesiccsacramenta dicttirus, ne carmine videatur
sum sunt sapitis. Nec iniraerito, dilectissimce, quia indignns, loquilur. Cura quibus et vos sanclimo-
fractum estalabaslrum ungticnli pretiosissimi, et nialcs Christi, cboros vieissim 'ducentes, pnndite
pro vobis utique fraclura, et itnplela est domus opcra vcstra regi Deo, sponso vestro, ne ob con-
odore illius ungtieiiti nardi pistici. Hinc et vos una scicnliam pcccati dicatur : Qtiare tu enarras jttsliiias
cum Aposlolo, in hocmundo bonus odor eslis cun- mcas, ct assumis testamenlum meum per os luum ?
ctis hominibus, ita ut a vobis fiuanl odoramcnta vir- (Psal. XLIX,16.) Opera vestra regi Deo confiteiniiii,
titium. Hinc charitas dilatalur, pax et palicntia rno- ut vel si honn ipse suseipint; vel si rnata, miscreatur
res exornant veslros, bonitas et benignitas fragranl; ' el mundct; juxla illud : Dic lu prius iniquitales tuas,
hinc buinilitas profunda cccluni pulsal; modcslia et ut justificeris, quia justus accusator est sui, in princi-
mansuetudo habitum decoranl; conlemplus sxculi, pio sermonis (Prov. xvm, 17). Eigocum ipso eodem-
longanimitas et victus parciuouia in vobis vigent; que prophclarum choro filiorum Chore, quxcunque
hinc virginilas floret, castitas et pudicitia veruant; agitis, inortificationem carnis, vigilias, preces, psal-
hinc de bono cordis thesauro doctiina virlutum, et inorum carmina el laudes consecrate Deo in cordi-
Spiritus sancti dona fluunt, ut et singulx possitis bus vestris,ipsique soli vacale, ipsique soli arcana
dicere, non ex vobis, sed in eo per quem accepistis cordis reserate; illi pensuin servitutis persolvite, ut
verbum salutis et donumgratix: Eructavit cornteum ei soli placealis, ctii a principio conversalionis ve-
verbum bonum; quia in eo cui vos vovislis, quem strx vos consecrastis. Nunqiiaro ergo sola est virgo,
in corde geritis, omnes thesauri sapientix et scien- cum qua est Deus. Lingua mea calamus scribmveloci-
tix. ter scribcniis. Pro quo Hicronyinus interpretalus est,
Unde sequilur : Dico ego opera tnea regi. Vox Pa- Lingun mea siylus scribw velocis, iiotariorum veloci-
tris eontinualur qui prxdicat de Filio, quod ei sua fatem scribcndi volens exprimcre. Sed velocior Iin-
indicet opera, juxta iilud qttod ait : lpse dixit, et fa- _. gtia Patris, qua Spiritus sanclus designatur,"cujus
cta sunt, ipse mandavit et creala suiil (Psal. CXLVHI, advenliis doctrina est orbi terrarum. Per quem lex
5); et in Genesi : Dixit Deus, fint lux, el facta est ncsi digito Dei scripta csl tnbulis tapideis, per quem
lux (Gen. r, 3). Non qnod Deus Pater prolalivam inspirnti sancli Dei omnes futura dixertint, et qux
prolulerit vocem, ut diceret, fiab, cttni sil incorpo- divina sunt ediderunt. Ex quo benignissimus Salva-
reus Deus Trinilas, ncc baheat membra, quibus lor in Evangclio ait : Spiritus sunctus, quem mittet
verba formenlur, nec aures quibtis audiat. Sed ipse Pnlcr in nomine meo, ipse vos docebitomnia (Joan,
est Verbum Patris, consubstantialis et coxternuS xiv, 2G). Unde non ahsque mysterio super apostolos
Filius; quem ipse cum genuit, ctincta ei non prola- in linguis igneis idem Spiritus sanctus venisse dici-
tive, sed gignendo xlernalitcr, monstravit et dixit, ttir; qiioniani ipse est per qiieni Paler credentibus
quia eum genuit per quem omnia fecit. Hoc quippe stia^iona tlispensat, ipsumque ascribit in cordibus
est illi dicere opera sua regi, qtiod est genuisse re- singulorum, et quosctinque repleverit ardenles simul
gem, non solum per quem crearet omnia, vertim et loqncnles facit. lpse etenini in hoc quod continet
per quem redimeret el regeret universa. Et ideo boc omnia scienliam habet vocis (Sap. i, 7), ideoque ipse
in Ioco potius regem cui stta indicat opera, debuit jure lingua Patriset calamus scribx velociterscribeu-
{025 S. PASCHASHRADBERTl ABBATIS CORBEIENSIS _ 1034
tis 1261vocatur : quoniam amboruni est Spiritus,, A dittinxerunt labia mea (Psal. LXV , 13), usque in
Palris scilicetetFilii. NamJesusChrislus VerbumPa- finem perseveranter reddam. Quoniam mihi vivere
trisipseestscribadoctuset velox in regno coelorum, Chrittus est, et mori lucrum (Philip. i, 21). In quo,
qui profert de thesaurosuo nova et vetera (Matth.xm, omnis consomraationis mex finem posui; qui est,
52). Cujus nomen Isaias declarat futurum : Velociter ut in eo sine fine permaneam. El ut apertius
scribe, spolia detrahe , cito prmdare (Isa. vm, 1). Idcirco jure non in aliquo pleniludo divinitatis ei
Ideoque bene Spirilus sanctus calamus scribx velo- deesse creditur , cujus una est persona cum Verbo,
citer scribentis dicitur, quia voluisse non dico scri- quam sic sapientia suscepit virtusque Patris , ut
psisse, verum etiam fecisse est, et docuisse. Quia eadem sapienlia ac eadera virtus ipse sit. Quia Deus
quorum est una voluntas, unaque deitas, et una po- Dei Filius humanam assumpsit naluram quam non
teslas , ibi nulla inxqualitas, propler differentiam habuil, et non personam quara semper habuit ab
verborum, sed una divinitas, unaque natura, et una xterno in Trinitate. Qux nimirum bumanilas ila
cooperalio. Dicebat enim, ut rex Deus Pater ex quo transivil in Deum, ut una sil persona; qux rerura
oninia, voiensfacere ltuplias Filiosuo regi, per quem omnium in tantum facla est in unitate Doraina, ut
oninia, declararet in hoc eodem carmine nuptiati, cum ipsa divinitate sua una sit in Trinilale persona,
etiam Spiritum sanctum , qui conlinet omnia. Alias B unaque poiestas. Hinc quoque Joanues ait: Vidimus
aulem taUs tantaque hxredilas qux in hoc carmine eum quasi unigenitum a Patre plenum graliw et veri-
monstratur, non atlitulatur sponsx, nisi pcr hoc latis (Joan. i, 14). Ex quo liquido constat, quod
lidei sacramentum, ut perfecto credatur Deus Tri- pleniludo veritalis in seipso plcniludiiieni habeat
nitas unilalis, et unitas Trinilatis. Quorum iina ma- gratix , quse esl tota humanitas in divinitate sua ,
j.stas, unumque regnum , et una voluntas. Qua de et plenitudo gratix pleniludinem in se habeat veri-
causa in hoc carmine nupliarum, testes quasi in talis , qux est lota divinitas in humanitate sua. Et
Iibello dotis, tres ascribunlur Pater, el Filius, et hxc gratia diffusain omni humanitate Christi alque
Spiritus sanclus. Sic itaque ait Joannes aposlolus, perfusa, ita ut plenitudo veritatis in uiu.tale per-
quod tres sint in terris qui testimonium dant pro sonx, plenitudinem in se habeat humanilalis, et
his mysticis muneribus, Spiritus, aqua et sanguis , bumanitas plenitudinem verilatis. Dum plenam hu-
etsicut in emendatioribus codicibus invenitur eliam: manam naturam, animam scilicet atque carnem, in
Et tres tunt qui testimoniumdant in cmlis, videlicet, iilam sempilernam sux divinitatis personam acci-
Pater, et Fitius, et Spiritus sanctus, et hi tres unum piens, sicut naturaliter tolus verus est homo , sic
sunt (I Joan. v, 7). Alioquin in conscienlia virginis, tolus et Deus verus. Quia sicut in divinilate sua
ac si in libello fcederis , nisi tres isti ascribunlur C lolam habet nalivitatis sux naturam, sic et in hu-
tesles, nulla penes Deum consequetur hxredilas, manitate sua tolam habet divinitatis sux subslan-
qux Grxce xknpovop.iuvocatur. Quam ut ita fatear, tiam, totam majestatem, totam virtutem, tolam sa-
ac si in libro dotis, prxclaram sub sigillo describit pienliam incommutabititatem alque omnipoten-
fidem Trinitatis, etassignat sponsx fonnam Filii et tiam.
jnra sponsalitalis. Filius vero quasi scriba velox , Iste igitur est sponsus vester, charissimx : ut
quia hxres est Patris, et sponsus Ecclesix, hxredi- ipse sit Deus vobis et sponsus, qui 1263 homo
lale a Patre accepta, sponsx sux tradit, ac si in est, idemque homo qui Deus est, verus ct proprius
libello dotis, cum in dextera collocalur. Verum- Dei Filius. Isle est ille de Canticis dileclut vester, cun-
tamen non calamo corruptibili, et alraraento con- didus et rubicundus (Cant. v, 10) : candidus, quia
scriplam, sed gralia Spiritus sancti, per quem cha- virgo est natus de Virgine; rubicundus, quia suo
ritas Dei diffusa esl in cordibus omnium, qui ad-has resparsus esl sanguine. Sed et candidus in vobis,
nuplias sunt intraturi. Alias aulem, quisquis hauc rubicundus in martyribus: de cujus ore manavit hxc
in lide non attuierit dotis formulam, limeat ne forle gratia, in cujus ore facta est ista reconciliatio. Unde
rex cum ingressus fuerit, audiat illud ex Evangelio : sponsa.inquit, Osculetur me osculo oris sui (Cant. i,
Amice, quomodohuc inlrasti, non habens veslemnu- ** l).Noveral enim quod omnipotens hxc gratia diffusa
piiatem? (Malth. xxn, 12.) Quapropter audiat virgo esset in labiis Christi, et ideo a longe tam dulcia
benignissiroum sponsum 1262 Christum Jesum iinplorat oscula; non quod solummodo in labiis ple-
docentem et scribentem foedera nuptiarura; audiat, nitudo gratix diffusa fuerit, et non in toto; verum
inquam, diligenter, et observet, nec non et cuni ideo in labiis, quasi a parte tolum , quia gratia di-
omni puritate cordis vigilanter insistat, ne inter' vini verbi de fonle oris Chrisli manavit, lotumque
fatuas repellatur. Quinimo dicat et ipsa de se, dicat replevit mundum. Inde in Evangelio : Aperient, in-
Deo Patri, dicat et sponso: Eruclavit cor meum quit, ot suum, docebal eot (Matth. v, 2); aperiens
verbum bonum, el omnia mei actus opuscula tibii quasi fontes vitx, quasi a sxculis abscondilos, quasi
Domino consecravi; interea et iingua roea ac si ca- arcana secretorum Dei. Sed et duo Testamenta, Ve-
lamus scribx velociler scribentis, non solum ut con- teris scHicet atque Novi, labia Christi dicuntur, in
sodales doceam, qux Spirilus infuderil et persontie- quibus hxc reserantur mysleria, et divina panduntur
rit quasi suo in organo; verum etiam sacrificiumt sacramenta. Fuerunl iiamque et ora patriarcharum
taudis Domino indesinenler deferam , et vota qua; el prophelarum perfusa Spirilus sancti gralia, nec-
 1025 EXPOSITIO IN PSALMUMXLIV. — LIB. 1L 1026
non et apostolorum; sed longe aliter Christi labia. _A tum dona seu quxlibet adbibita in sacris litteris :
Unde sicut dicitur in prima clausuta, voce Patris scias quod benedictiones magis dona dicunlur et
de Filio : Speciosusforma prm filiis hominum , ita et munera. Unde et Grxcus dona quxlibet vel munus-
in duabus sequentibus subinlelligendum est, ut cula vocat, sicut et panem jam ex usu de manu
dicatur : Diffusa etl gratia in labiis tuis, prx filiis sacerdotis eulogias vocamus. Sed in Christo bene-
hominum, et benedixil te Deusin mternum prx filiis diclio illa in cceleslibus vere donum dicilur, quod
liominura; quoniam in omnibus ultra fuil quam est superomne donum, quia in ipso omnia donata
homo. Quapropter inlelligat fidelis anima, intelligat sunt nobis. Et ideo nemo sibi applaudat, nemo de
sancta virginitas, et intendat sponsa Christi prxconia suis prxsumat meritis. Si enim Christus totus
qux de ipso dicuntur, quia hxc est inlelligenlia ille homo in carne et anima, ex dono iargitoris
filiorum Chore, id est filiorum Dei. Cur autem percepit, ut sit benediclus in xternum plenus
dixerit: Propterea benedixilte Deus in mternum, ex gratix et veritatis ; multo magis nemo morta-
prxmissis constat causis : quia speciosus forma, lium , nemo eliam angelorum habet aliquid bo-
quia diffusa est gratia in labiis ejus prx filiis homi- ni nisi ex munere et dono donantis. Proplerea
num. Atioquin tanta talisque benediclio non com- 1265 r°g°> charissimx, cuslodite donum casti-
peteret ei, nisi prx filiis hominum in omnibus esset B > tatis, custodite munus et decus virginitatis, quia
speciosus, et diffusam gratiam in se haberet prx profecto magna sunt prxmia remuneranlis. Qux ni-
omnibus. Quoniam hxc benedictio est, in qua be- mirum dona si servanlur digne, jam ipsa sunt prx-
nedicenlur omnes qui benedicti sunt super terram. mia mercedis, quia non ex veslro habetis qux novi-
Hinc quoque ait Apostolus : Benedictus Deus, et stis, sed ex munere largitoris, multo minus ul custo-
Pater Domini nostri Jesu Chrisli, qui benedixitnosin diatis dona eximia qux accepislis, nisi ipse donaverit,
omni benedictionespiritali in cceleslibus in Chrislo ut perraanealis in his qux vovistis. Quia nisi Domi-
(Ephes. i, 3). Non enim de lerrenis, aut Judaicis est nus mdificaveritdomum, in vanum laborant, quicun-
ista benediclio, neque lemporalis tanlura , ut sit que mdificant eam; et nisi Dominut cutlodierit civi-
aUemitas ejus usque ad jubilxum; ut puta servus tatem cordis aut carnis noslrx, fruttra vigitat qui
Hebrxus qui notuerit exire 1264 >n scptimo anno cuslodial eam (Psal. cxxvi, 1). Idcirco, dileclissimx,
liber, perforata auricula sit servus usque in xter- sic laborate, sicque coxdilicamini in invicem, sic
num : el talia hujusmodi in plurimis locis, ubi xler- sollicilius vigilate in oranibus, ut totum Deo depu-
nitas annorum determinata signatur. Verum hxc tetis quod habetis, quia magna sunt qux percepistis.
xlernilas, in qua Christus benedicitur, immensitas Totum illi committite quod percepistis, quia ejus
esl temporum, sicut et gratia, qua perfundiiur im- '*-"sunt munera, ut serventur vobis bene apud ipsum
mensilas donorum. Nara xlernilas vera, sicut qui- cuslodita, usque in diem xternx remuneralionis.
dam definiunt, est interminabilis vitx lota simul et Illum sectamini decorem, quo sponsus vester specio-
perfecta possessio; quia nec fine ctauditur, nec bea- sus prxdicatur et pulcher; illam servate gratiam ,
titudine vacualur. In qua denique xternitate Chri- qux vobis in illo data, taudatur, ut ipse et Vobisillud
stus , jam benedictus, in ore prophelico , ex dono dical de Canticis : Pulchra es, amica mea; columba
gratix prxdicatur, ubi prxterilum pro futuro ap- tnea, immaculata mea pulchra; genmtum ut turturit,
posuit. Non qualicunque igitur benedictione, sed oculi tui columbarum (Cant. n, 10). Tunc itaque bene
sicot Apostolus exposuit, oroni benedictione spiritali servanlur foedera nupliarum, si ex utraque parte
in ccelestibus benedictus perbibetur. Et nolandum , impenditur amor castx dilectionis, et pudor perpe-
quod non secnndum naturam in qua genilus est a tux castitalis, si respondeat in invicem pulchritudini
Patre, sed secundum quam nalus est, in qua gra- forma et decori, si invigilel morum probitas, el dili-
tiam, percepit, sed iramensam. Ipse esl enim qui genlia caslce observalionis, ne in ullo lxdatur jus
dat, ipse qui accipil; et quia potens esl aliis ad raen- amoris. Quia quanto tenerius fervet amor intimus,
suram accipere : in forma enim Dei manens Spiri- tanlo acrius offensus ab sponsa Ixditur sponsus.
tum dat, formam servi accipiens Spiritum accipit. Unde ne blandialur forte virgo Cbristi quasi ex
Ipsum namque quem ad mensuram dat, totum ac- lenitate sponsi, audiat quia gladium porlat, et zelo-
cipit. Ad mensuram quippe dat multis filiis, sed non typus esse minatur. Unde sequitur : Accingeregladio
ad mensuram accipit unicus Filius, quia sic est tuo tuper femur tuum, potentissime. Quod si bene fe-
t verus homo, ut verus sit Deus. ceris, si fcedera servaveris sponsalitatis lux, potens
i His namque et hujuscemodi verbis, lex Novi Te- est et fortis filius regis, quera duxisti sponsum ad-
stamenti testificala est a lege et prophelis, quodI implere libellum dolis. Sin autem improbe vixeris,
ipse sit Christus cui datum est momen,quod est tu- time : quia de ore ejus gladius fulgurans ex utraque
per omne nomen (Phitip. n, 9); quoniam propler parte exiit acutus et elimatus. Hinc quoque post
misericordiam et veritatem magnificavit Dominus egregiam formam decoris, post gratiam diffusam in
super omne nomen sanclum suum, in quo posuit; labiis, post benedictionem perceptam xternx hxre-
emnem benediclionem divinitalis. Et ne xslimes, , ditalis, imperalur a Patre ut accingatur gladio
y\r%oCbristi, semper benedictionem esse iu invoca- sux fortiludinis ad ultionem inimicorum, ad reprc-
tionibus et precibus, quibus consequantur charisma- hensionera conlradicentium, ad conservanda rerum
 4027 S. PASCHASHRADBERII \:.'iATIS CORBEIENSIS 1028
omniuro jura, nt in pace sint omnia qutv.possidel A liquissc, duraque prxsentis vitx pro Christi aroore
(Luc xi, 21). Ne ullns de viudicla 1263 c0Sitcl ser" suslinere dispendia viix, ct sempilerna infatigabili
vornm, duni viderit prceliaiitein Douiimim liiucrone labore sectari? A quo ncmo poUiit vos retrahere;
ultionis accinclum.El ideo gaude, virgo, elsi fragilis, non amorviri, non filiorum chara vincula, non ullius
gaude, sponsa, binc inde etsi iuler medios bostes asperitas vitri., nor. fragililas camis, «on obtecta-
auibulans ph.ua formidinis; quin fortissimum duxisli menta deliciarum. Omnia quidem, sanctissimx, cal-
sponsttm et armalum. Quinimo armare et ipsa gladio castis ct vicislis fortiter : lanlum horlor suslinen-
verbi divini, de quo ait Apostolus : Et gladium Spi- tiam tisqtie iu finem in ea mittatis, donec bravinm
riius assumite, quod esl verbnm Dei (Ephes. vi, 17), apprelicndalis. Quoniam, juxta Apostolum, tribulatio
qualenus el ipsa lub annata respondeas propttgna- pmientiam opergtur, patiemia aulem probnlionem,
tori ac defensori. Quem sanc locum nielius vos in- probutio vero spem, spcs autetn non confnndittir :
tclligere non ambigo, qux ab ineunte xtate Christi quiu charilas Dei diffusa est in cordibus nostris, per
gladio viriliter succinctx, didicistis niiiltaruin solatio Spiritum sunclum (Ilom. v, 3 - 5), p.ro cujus amore
ac si in acie fortiter pugnare. Ut sciatis autem sem- onmia sustinetis, et rcliquistis quccctinque prcliosa
per virginitalem esse debere arniaiam, ac si inacie; bahcre poluistis, insuper ctim viliis et concupiseen
quid gentilitas variis deliisa crroribus sibi finxerit, B tiis iiiltis Chrisli charitale compaclce crucifixistis.
recolenduin censeo, quia virgines suas armatas Unio Lcne locus.quo condunlur ossa posl finem vilx,
semperqueaccinctas gladio multis exposucrc ligmen- a mnjoribus olira dcdicalus est in bonore sancla?
lis. Sed el Dotninus succiuclos jubcl Iumbos hcibere, crucis, quatcmis mcmbra qux lulcrunl crucem longe
et lucernas ferre in manibus. El Salomon in Canti- ditiquc Christi, in angariam, ibi requiescanl bumala,
cis sexuginta potentes describit, de forlissimis Israel ac si acervus tritici, vallala liliis, ubi triumphus
in circuilu Chore, omncslcnenies gla.iium, doclissi- ejnsdem sanctx crucis, cl honor allollitur. Sub cujus
nsos ab belltltn, viros accinctos gladio super femur auxilio vcl defcnsione qui pependit in ea, felicitis
suum (Cant. III, 8). Qtiod autem fenmr significel sicut Iilimn paradisi, germinabunt in futuro viridi-
ojpera nupliartim docel Abrahain (Gen. xxiv, 2), qui tate paipetua. QtioJ si humiliaia nunc in terrx pul-
jubel servum juxare in ejus femore, per Deiini coali, vcre exsultabunt, demum florebiinl cnm Christo in
qui ex eo nascituriis erat : nec non et in eo, ubi xternum. Quam spem semper in sinu confidenter
princeps de femoribus Judx repromiltitur. Sed ct rcponile, semperque quasi acervum teslitnonii, fide
Jacob morilurus adjurat Joscph in femore suo (Gen. el lacryniis iirorate. Quia bxc sunt otgniia in quibus
XLVH,29), ne eum sepeliat in ^gypto. Qux onmia, efHorucrunt seinina xtcrnx viriditalis. Sic namque,
et in aliis quibuslibe' locis, sacramenla stint naiivi- C chnrissimx, vcslra dcdicata suiit caslra irrepreheo-
latis Christi. Nam et consucludo csl, eorum inaxime sibilitcr, ut doceant vos Cbrisli bajulare militiam,
qui in beUo fortes esse volunt ac strenui, gladium cl cruccm portare posl ipsum in angariaro. Inler
semper accinctos super fctntir gererc. Uhi ct s-pon- quas efficax Dei vcrbiiro penetrahilius omni gladio
sus a Patse accingi jubelur, non qualicunqiie gladio, nncipiti (llcbr. iv, 12) vcrsatur, ct dirimil cogila-
sed sicut in Hebrxo habclur : Accingere gladio tuo tiones singuloriim corditim, ac si discrelor spinaruiu
sttper (emur, forlissime, gloria lua, et decore luo.lVbi et liliorum, superque iutensor, ut perpendnl qua-
nescio qua de causa, male in omnipus, tam in Grx- liter emn quxlibct veslrum diligat, qualiter 1268
cis qiiam in Lalinis codicibus, divise Iegilur, ut post etim inlendat currere, qualiterve ad ejus vo-
specie tua, et pulchritudine tua, non ad priorem ver- lunlatein, virtuturo spcciebus singulx se ornent,
sum, sed ad poslerioris principium jungatur. Quem Quod si carnalis amor nonnunquam in conjuiigibus
tamen gladium, ubi vel ubi intelligalur, venit Jesus talia sui amoris requirit vota, ne aliud velit quam
in lerram roiltere, sicul ipse ait : Non veni pacem vult sponsus : quid pulas, soror, Chrislus in suis
millerein terram sed glndium. Veni, inqiiit, separare virginihus sibi feliciler dicalis, quam diligenler con-
filium adversus palrem sttum, et fitlam adversus ma- ' siderat quibus pulchrescanl virtutibus? quibus se ad
trem, nurum quoqtie adversus socrum suam (Mallh. ejus volimtalem parant ornamentis, ellingunl intus?
x, 34); et erunt, inquil, dtto adversus trcs, el tres quia omnino zclotypus cst, et usque ad divisionem
adversus duos. Eruntque inimici hominis domestici animx, compagum qtioque el medullarum, discretor ,
ejus. Quara diviswnero procul dubio Christi gladius cogilalionum, perluslraus universa, Multo enim, so-
altulit nobis : et ut quotidie videmus adhuc agit hi ror, interius aniinam uniusciijiisque nostrum inha-
lerris, ne male 1267 potialur animus rehus sibi a bilat Deus; cl ideo non ignoral quid cogilet, quam
nalura concessis. anima propriuni inbabitat corpus, quoniam creator •
Hinc est, dilectissimx, quod rebns vos exspoljnstis ilte Spiritus esl, iste crealus. Et ideo semper oran-
omnibiis ; hinc quod, reticlis parenlibus, propiuquis, duro est, ut visitatio Dei custodiat spiritum nostrura,
charis et amicis, hic vos sub jugo Christi xterna illuslret et expurgel gladio verbi, ac resecet jpuru-
clausura obseraslis. Hinc, reliclo patre vel matre, lentias cogilalionum, omnemque tililiationem carms ,
cognalis et notis qtiibtislibet et filiis, soli Domino ac mentis rietergeal, nosque semper sua prxcingal
adhxsistis. Quid plura cuumcrcin, cum quidquid virtule ct illuminet, ttt inteudere possimus postea.
reum habere poluistis, cliai.i c! vosmet ccnstat re- quce jubel.
 1029 EXPOSITIO IN PSALMUM XLIV. — LIB. II. 1030
Rinc quoque sequitur vox Palris atl Filium : /n-. A in Chrisio; nemo in scienlia qux inflat, nemo in ali-
tetide, ait, prospere procede, et regna. Porro in He- qua re giorix pra^senlis, sed qui gloriatur in Domino
iitceohahet riirsus, decore ttto; ut sit sensns: decore glorielur (I Cor. i, 51). Unde Patilus ait :Absit milti
Ji:o prospere ascende, et aceingere gladio ttio, gloria, gloriari nisi in crnce Dotnini noslri Jesa Chrisli, etc.
ct decore ttto. Secundo vcro decore tuo lecto, in- (Galat. vr, 14.) Quod si gloriari vis, virgo, solinn-
tende prospere. Quod idcirco dixerim, ne quis putet modo in eo glorinre qni esl splendor glorix Dei Pa-
in Hebraico vilitim scriptoris esse. Sed esl repelilio tris, sponsus Ecclesix, formn decoiis; in eo gloriare,
nominis tropice figtirata, more panegyrico, quo ge- in quo esl omnis inuovalio vilce; et volunlas gene-
nere laudatores rhetores et sxculares viri loquuntur, ris, qua novilale renali acsi in speeie et pulchritu-
qtiando suis efferunt prxconiis quod taudare dccre- dine Chrisli, oportel intendas ne in ullo foedetur
vertrnt. Sic itaque Detts Pater, volens instituere bonor ccelcslis el decus pulcbiittidiiiis. Quinimo
Filium suum ducem humani generis, ad prxlium ar- virgo es, inteudc; mouncha es, intende; vidua vel
matum cum suo exercitu horlatur ad bellttm proce- sanclimonialis, intende. Deinde prospcre procede de
dere, ne semel arreplam deserat monomachiam. Imo virtttte in virtntem, ut regnes cum eo qui sua pro-
super hostium strages viclor incedens, intendat cessit virltile solus.et deditomnibus ut procederent.
qnalenus prxparet sibi regnum de his quos diaholi B • Qtii dixit vinctis: 1270 Exite,et cxcis : Revelamini
eripiens poteslati suo copulaverit itnperio, el dic.at: (Isa. XLIX,9).
Ego aulem coiislilulus sum rex ab eo super Sion mon- Hinc sequilur : Propter veritatem, et mansueludi-
lem sanctum suttm. (Psal. n, 6). Eo in lempore nem, el justitiam deducei te mirabiliter dexlera tua.
quando Prophela hxc canebat, necdum Christus Qux nimirum omnia sic prsedicanlur in capiie, ut
venerat, necdum processerat ad regimm, et nunc deinceps exiganlur in corpore. Sed longe aliter in
jam factum est. illo, quoiiiam ipseper se et in se verilas est Patris,
Attende igiiur orbem terrartim, et videbis quia non accidcns, sed naturalis et jttstiiia. Unde ipse
jtixla Patris vocem. intendil prospere, processil et ail : Ego sum via, el verilas, et vita (Joan. xiv, b).
regnat in tbrono jam collocatus paterno. Et quod erat El Apostolus : Qui factus est nobis a Deo justitia,
in spiritu videre, iiocjam est in veritate facttim con- et redempiio (1 Cor. I, 30), ct sanclilas. Nulli dubium
spicere. 1269 Prxdicabat autem tunc, quod sem- qui etiam mansuettido Cbristus esse monstrelur,
per in xterno Patris erat consilio ; nunc vero exhi- dum victoria ej'tis triiimpliiis servorum osienditur,
bitum est quod lalebat, et nuntiabatur anicquaro et eruditio magistri disciplorum profecttis; verum-
fieret; et ul juxta quod consiieludo est canentli lo- tanien Christus xtcrnaiiler veritas csl. Idcireo ei
quar secundum Septuaginla, intendit in specie et' G supra dicitur in specie tua el pulchriludine tua in-
pulchritudine sua, qux est vcrilas el jirslitia, qua tende, quia in iiiillo a se verilas fallitur. Denique
semper speciosus et puLilier esl. Processit prospere idipsuni est, propter mansueludinem mirabililer de-
per se, processit per sanctos prxdicalores, et dila- duci, quod est prospere procedere. Quia passio et
tatum est regnum ipsius adhtic liodie, et dilatatiir, hnmilitas Christi promolio ac proccssio csl omnitim
cum subduntur ei omnes genles. Pixdicatum est gentitini ad fidem et ad regnum. Passus est igilur
ergo Evangelium, quia veriias de terra orta est, et Christtis, passi sunl et martyres quasi capitis mem-
jnslitia de cmlo prospexk (Psal. LXXXIV, 12), in qua bra, qui nec deficiebanl, nec resistebaiu, dicentes
sancli Dei, et ipsi speciosi facti et pnlchri intenden- vera, nec occultantes, parali ad omnia, nibil recu-
tes et prospere procedentes, plantaverunt Cbrisli sanles. Qux nimirum magna mansuetudo, in capite
Ecclesias. Quorum unus videlicet Paulus usque llly- prxcessit; ideo Chrislus etiam et in iilis multum
ricum pervenit, et multi alii deinceps huc illucque processit ad regnum, et adhuc hodie!procedit. Cor-
diffusi processerunt prospere, quia securi, et subdi- pus Cbristi mansuetissimum boc facit, quia in capile
derunt munduni ejus imperio. In quibus omnibus suo talia didicit. llle siquidcm prior ac si ovis ad
semperipse processit, et dilatatnr ubique in regno, occisioi.etn ductns est, usque adeo mansuetus ut
non aliunde quam eos seipso semper speciosus et " pendens in cruce diceret : Pater, ignosce iltis,
pulcher, quia veritas et juslilia, ipse orttts in terris nesciuni quid faciunt (Isa. LIII, 7). Inde esl namqtie
de coelo venit. Cui soli jubelur in specie ac ptilchri- qtiodprotttlit, qtiod processil, quod vicit,quod regnat,
tudine sua intendere, nec non et a se prospere pro- morte devicla, quod propter j'ustitiam venturus est
cedere, quia ipse solus inventtis est inter mortuos ad judicium, et relribtiet uniciiique secundum opera
liber (Psal. LXXXVII, 6). Cxleri vero omnes non a se sua. Ipse siquidem per se veritas, et ideo in sese
ipsis speciosi etpulchri, quia servi erant peccali, sed jubettir intendere. Tu autem, virgo Chrisli, quamvis
ab ipso a quo justificatur el pulchra fil omnis Ec- sancta, qttamvis incorrupta et incontaminatn, qttam-
clesia. Alioquin nemo liber iiiventus est aut jtistus. vis bonis omnibus ditata, noti te attendere, noli de
Unde ipse in Evangelio : Tunc vere, inqiiit. liberi te
prxsuraere : quia bxc omnia qux babes non a.
eritis, si Filius vos liberaverit (Joan. vm, 36). Idcir- te tibi sunt, sed ab illo a quo accepisli ut haberes.
co, charissimx, nemo veslrum in se intendat ut sibi Si antem accepisti, quid gloriaris quasi non acce-
placeat; nemo in pulchri.udine carnis. r.ento in peris? (I Cor. iv, 7.) Non enim te in his donis dc
liberlateetnobilitate generis, ne ignohilis invenialur dticii dext ra tua, se! niisericordilerdextera ipsius :
1031 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 103..
ipsum autem mirabiUter dextera 'sua. Hoc quippe A Hinc jam in cordibusinimicorum viclor regit et do-
noveral sponsa in Canlicis, et ideo ait: Lmva ejut minatur. quia ex inimicis et irx filiisfecilsibiami-
tub capite meo, et dextera illius amplexabitur ttti cos, quossua regit virlute, et gubernationeprinci-
(Cant. ii, 6). Quia nisi dexlera sponsi circumplecta patur piissima. Felix cor quod talibus quotidieafli-
tur sponsam, casta permanere non potest. Nonenin cilur sagitlis, taUbusvulneralur spiculis, et concre-
novit vera castitas alterius amplexus, non oscul. malur incendio divini amoris! Taiis namque animui
1271 aliena. Et ideo, inquit: Osculeturme oscult est thronus Dei, quia anima justi, teste Scriptura,
oris. tui (Cant. i, 1). Tolum igitur quidquid novii tedet est tapientim.
illibata virginitas, Christus est. Et ideo talis descri- Unde sequitur,: Sedestua, Deut, insmculumsmculi,
bitur sponsus ac lantus, in cujus sponsa secura re- virga directionis, virga regni tui. Pro quo in Grxco
quiescat amplexibus, cujus dextera deducatur: quia thronus legitur, et in Hebraico sceptrumpro virga
cor tapientis in dextera ejus, et cor stulti in tinistra habelur. In quo loco ad regem qui Deus est, sermo
ejut (Eccle. x, 2). Propterea semper elecli ad dexlc- dirigilur. quem superius Paler sponsx, quam ductu-
ram transeunt, reprobi vero in sinistris versantur. rus erat uxorem, suis commendavitprxconiis, ut
Unde signanter juxta Hebraicam interprelationem amaretur amplius extulit laudidus. Tria ad regimen,.
docebit te habet terribiliter dexlera tua. QuoniamB quibus firmarelur thronus, edocuit. Deinde instruxit
terribilis valde est doctrina coelestis vitx et admira- ad debellandos inimicos, et instituil ad revincendos
bilis. Unde et in alio psalmo ex persona Domini . adversarios. Quibusprostratisel subjectis sibi, thro-
Terribilis, inquit, in consiliissuper fitios hominum nus ei imperii offertur, et sceplrum dominantis,
(Psal. LXV,5). Quibusprofeclo disciplinis, quialer- juxta illud quod scriptum est ad David : De fructu
ribilia sunt opera Domini, docelur onyiis aniroa ventris tui ponam super tedem meam (Ptal. cxxxi,
viri justi, et erudilur dexlera clemenlissimx cor- 11). Quod quidem et Marix angelus nuntiavit: Da-
reptionis. bit ei Dominut Deus, inquit, thronum David patrit
Sagiltm tum acutm, populi tub te cadent in corda tui, et regnabil, superdomum, Jacobin mlernum,
inimicorumRegit. Puto in Hebrxo etiamet in Grxco, et regni ejus non erit finit (Luc. i, 32). De qno, quia
Sagittm tuw potentissimmhabet. Quia omnino sagitlx defecerat sceplrum de Juda, dicitur, el tceptrttm
Domininisi potenlissimx forent, in subito non om- aquitatit, sceptrum regni tui. Sceptrum namque
nem mundum sxvientem Chrislo prosternerent, ne- regnantis esl insigne et regentis ostensio. Unde et
que corda omnium validetenebrarent. Quarumjaculo per thronum judicanlis polestas declaratur. Quem
sponsa in Canticis vulneralam se clamal : Vulne- nimiruin thronum semper cum Patre habuit, sed ex
rata, inquit, charitate ego sum. Quo sane vulnere, C tunc ei offertur, cum a sxculo esse coepit. Idcirco
dilectissimx, corda vestra sunt prxfixa : et ideo re- prius prxmisit formam regnantis : quoniam nemo
liclis rebus, vos pro ejus araore, tam strenue Chrisli rex, nisi ex veritale, et mansuetudioe, et justilia,
mancipatis servilio. Qux putatis vis esset, charissi- jure habelur. Sine quibus"virlutibus polius tyrannus
mx, quxve ralio, abjectis parenlibus et amicis, fra- quisque quara rex «sse probalur.
tribus et propinquis, et omni nobiiitate generis.quce Unde sequilur *.Dilexitlijusliliam, et oditti iniqui-
vos traheret ad tam laboriosx vitx fastigia : ita ut tatem. Nihit enimtam proprium in regi^us, quam ve-
pro Domino, magis placeat, laboribus afHigi, quam ritasetjtistilia; nihilque tam honestum quam man-
in sxculo honoribus et oblectamenUsvariis extolli ? sueludo.Quianec juslitia sine veritatepercepla custo-
Nec igitur mirum quia sponsus vester suis vos intus ditur; nec veritas in judicando sine juslitia adimple-
vutneravit sagittis, cum carbonibut desolatoriis tur.Inter utrasque igilur virtules, media mansuetudo
(Psal. cxii, 4). Qux nimirum sagittx polentissimx collocatur, ut diligenlius cum tranquiUitate veritas
dicuntur. Ex quibus utique sagiltis confixierant et 1273 ,n neSol>'seiigatur, et justitia unicttiquequx
vulnerati, qui dicebant: Nonnecor nottrum ardent sua sunt modestius conservaado, partibus suis com-
erat in nobis, dum loqueretur in via, et aperiret nobis T\ pleatur. Propterea Dominuf Ditcite a me, inquil,
Scripturat f (Luc. xxiv, 32.) Siquidem ipse de se quia milissum et humiliscorde (Matlh. xi, 29). Quo-
per Isaiam loquitur dicens : Posuit me quati sagit- niam, ul protuli, hxc virlus multum nos Deo com-
tam electam, in pharetra tua abtcondit me (Ita. XLIX, mendat. Porro quod ait : Dilexisti justiliam , et
2). Nec dubium quin Pater sub teguroento carnis, et odisti iniquilalem,idipsum est pro quibus ad regnum
ideo quasi sub umbra manus sux, prolexit eum. Qua mirabiliter sua sublimatur dextera propler quas et
itaque sagitta quxcunque anima fuerit vulnerata, nunc ungilur prx consortibus suis, cum defertur ei
inflammatur amore casUe dUectionis, et resolvitur thronus imperii, ob dilectam procul dubio justiliam,'
omnis durilia infidelitatis. Excoquitur prurigo vilio- el exosara iniquitatem. Simititer unctus oleo justi-
riim, expellitur flamma concupiscentiarum ardore tix in regnum dicitur Quia non suflicit cuiquara
1272 charitalis. Ignis siquidem igne vincitur, ita justitiam diligere, nisi et iniquitatem perfecto ode-
ut fornax Babylonis septuplum ab immundis spiri- rit odio.Ad hoc quippe paulo superius accingigladio
tibus succensa restinguatur. Qux nimirum sagittx jubetur, ut justis prxmia, peccatoribus debilam
in manu potenlis, totum potenler vulneraverunt or- restituere poenamultor vateat.
bem, et proslralus jam jacet omnis mundus Deo. Quod sequilur : Propterea unxil le Deus, Deut
1035 EXPOSITIO 1N PSALMUMXLIV. — LIB. II. 1034
tuus. Primum Dei nomen vocativo casu inlelligen- 4\ tura Dei Patris manenti nalivitali nihil hrec unclio
dum, sequens nominativo. Quia alius est Deus qui prodesset, sed corporis sacramento profuisse , ut
ungitur, alius ille a quo ungilur. Tuus enim cum totus in Deum esset Chrislus Jesus, monstralur. Cse-
dicit, relativum est ad auctorem per quem ungitur terum juxla quod in principio erat Deus Verbutn ,
in regem, cui dixerat : Sedes tua, Deus in sw- apud Deum (Ibid., 1), non habet ullam narra-
culum sceculi. Et : Sceptrum directionis, sceptrum tionis causam ejus naluroe unclio, quia Spiriius
regni tui. Ergo sceplrum sequitatis, vel virga di- sanclus, sicuti a Patre, eliam et ab ipso procedit,
rectionis, dilectio est justilia? et odium iniquitalis. quoniam amborum spirilus est. Nam ante dispensa-
Qua virga in divino judicio lerribiliter omnia di- tionem carnis, plures ex lege fuere Chrisli. Christus
Tigunlur. Unde ait : Propterea unxit te Deus, Deus vero nunc, qui prse parlicipibus ungitursuis, poste-
tuus. Deus ergo in regnum, ob merilum juslitiae di- rior in lempore est; sed unclis parlicipibus suis ideo
lectie, et perosse iniquitatis a Deo suo unctus est, id antefertur, quia Deus et homo est. Sic quippe pro-
est Filius a Patre. Non enim intelligentiam nostram phelise Spiritus Yerbum tempcravit, 1275 u' dum
aliquod confundil intervallum, ubi discrelio tantura Deus a Deo suo ungitur, sit ei et in dispensalione
personarum, duobus distinguitur prsenominibus vi- miclionis, quod Deus suusest, el in natura quod Deus
delicet, te, et tuus; non quod nalura dislingualur B esl.Acperhocnoveris,virgoChristi,quiaEcclesiaDei
deitatis, cum dicitur: Unxit teDeus,ac deinde ad- in Christo scil dispensalionem, sed nescil divisionem
ditur Dettsluus. Nam cum dicit Deus et Deus, oslen- peisonae. Non patitur Jesum Chrislum dividere in
ditur una natura, una deitas, quia ille Deus qui un- duas personas, ut Jesus non ipse sit Chrislus; ne-
gitur ab eo Deo esl qui ungit. Et si Deus a Deo est, que fllium hominis discernit a Dei Filio, ne Filius
nihil aliud quam Deus est, Propheta eo ordiue nar- Dei forte non et filius intelligatur hominis. Non as-
ranle : Unxit Deus, Deus luus. Non quod prior aut sumit Filium Dei in filium hominis, neque hominis
posterior Deus a Deo sit, cum Patcr et Filius unus filiuin in Dei Filium sed eumdem dicil esse lilium in
et sempiternus sit Deus : sed mysterium incarna- ambahus naturis. Totum eidem personse Dcus Ver-
tionis prophetica vox declarat. Alioquin per Pro- wm est, totum ei homo Christus est, retinens in
phetam ipse de se : Estole mihi, inquit, testes et ego Sacramento confessionis suae unum, nec Christum
testis, dicit Dominus Deus, et puer tneus quem elegi, aliud r.redere quam Jesum, nec Jesum alium praedi-
ut sciatis et credatis et intelligatis, 1274 ouoniam care, nec aliud quam Christum. Acper hoc in utra-
ego sum, et ante me non est alius Deus, el post me que natura unus esl Christus Deus, Dei el hominis
non erit. Ubi Paler et Filius declaratur, quoniam Filius quem unxil Deus oleo exsullationis prce partici'
ipse sermonis sui teslis est, sed lestimouio suo de se " pibus suis. Oleum aulem exsultalionis Spirilum san-
testimonium pueri sui quem elegit admiscuit. Quo- ctum esset, nulli dubium est,' dicente beato Pelr •
rum unum est testimonium nullum ante se Deum Jesum a Nazareth, quem unxit Deus Spiritu s <*J?5!7/
*
esse quia ex eo omnia sunt, neque post se Deum fu- el virtute (Act. x, 38). Ipsum ergo unxit prai i-.4'\
turum. Non ulique negat cx se Deum fuisse. Erat cipibus suis, cum ei non ad mensuram dedi §p|rK
enim jam puer in teslimonio palris, puer utique de lum, in quo inliabilat omnis pleniludo divinila rXv .
'
tribu, de qua gignendus erat electus. Unde etin poraliter (Coloss. n, 9), in quo sunt omnes the *>;.T..,
Evangelio : Ecce puer meus dilectus, quem elegi, sapientia? et scientiae nbsconditi. Cujus ilaque s
in quo complacuit animce meai (Matth. xn, 18). Non pienlise et scientisealliludinem admirans Apostolus :
est ergo ante Deus, et post non erit quia semper cum 0 allitudo divitiarum sapienticeet scienticeDei! (Rom.
eo et in eo est filius.aquo est, seterna videlicetet in- xi, 33.) Christum autem non solum secundum divi-
demulabilis virtus, infirmitatem habensin eo, quod nitalem, sed eliam secundum humaiiitatem aliissi-
ante et postea Deum praeter se iiullum ostendit. mum, fides caiholica confitetur et prsedicat, juxta
Puerum vero suum, sicut in teslimonio, ila et in illud : Mater Sion dicet homo, et ipse homo natus esl
nomine collocavit. Qui idcirco Deus Pater qui unxit —in ea, el ipse fundanit eam Altissimus (Psal. LXXXVI,
eum, Deus ejus est, quia ex Deo nalus in Deum esl; 5). Quapropter quis audeat eum altissimiim , et
licel et per hoc humanitas ejus assumpla in Deum Filium Altissiini denegare quem Deus non soluin de
intelligatur. Quo dicto, uirumque Patrem videlicet se allissimum genuit, verum etiam de Virgine natum
atque Filium in nalurae ejusdem et dignitatis nun- allissiine exallavit, ei donavit illi nomen, quod est
cupatione conslituit, ut unus Deus ulerque credatur. super omne nomen, ul in nomine Jesu omne genu
Yerumlamen, quod unclus oleo exsultationis proe flectalur cmlestium, terreslrium , etinfernorum, et
participibus suis dicilur (Hebr. i, 19), non secundum omnis lingua confiteatur, quia Dominus Jesus in glo-
sacramentum aliud quam secundum dispensationcm ria est Dei Patris (Philtpp. n, 10). Ab hac quippa
assumpti corporis est Iocutus. Non enim ei partici- unciione Spirilus sancti, omnes parlicipes Christi
pes secundura naluram,qua genitusest aPatre,anie uncli vocanlur Chrisliaiii. Ipse vero Chrislus, quia
Luciferum esse poterant, quos fratres appellabat, prm omnibus pariicipibus suis unctus sit; ita ut Deus
sed secundum assumplionem qua Verbum caro est vere el non adoplive in uiraque natura in unitale
(Joan. i, 14), in qua unctus Spiritus sancti gralia dicatur ei adoretur. Hinc igiturest, quod alibi ait
perkibetur. Alioquin beali illi et incorruptse in na- David : A 1276 summo cceloegressio ejus. Undo
PATROL. CXX. 33
 1035 S. PASCHASIIRADBER.TIABBATISCORBEIENSIS 1036
hic : Eruclavit cormeum verbum bonum, et, Occur- A . similitudines divinus sermo iiilimaret? Unile, cha-
sus ejus usque ad sutnmum ejus (Psal. xvm, 7). Quia rissimx-, projicite mortis opera, Chrislo in bapli-
in eatieni forma lotus est regressus, a qua semel- smale consepullse, et sub velamine sponsalitatis
ipsum exinanivit, ut formam servi acciperet. Unde dole Domino consecraloe: quia cslis huic mundo
beatus Ambrosiusin quodam hymno : mortuse, nihil aliud quam de cceleslibtis cogilale.
lioquimini ad sponsum veslrum singulse,Ioquimini
Egressusejus, mquit,a Patre, omnes : Manus memstillaverunt myrrham, et digiti
Regressusejiisad Patrcm,
Kxcursususquead inferos mei pleni myrrlia probatissima (Psal. cxv, 15), quia
Recursusad sedem Uei.
pretiosa est in conspectu Dom.ni mors sanctorum
Et hoec cst sedes , charissimse, quam illsc habuit ejus. Non solum igitur mors, sed et mortificatiocar-
ante saeculi consliiulionem, et offerlur in fine tem- nis. Mortificastis itaque niembra vestra in saeculo
porum, quoniam ipse in utroque unus cst Christus, amore Christi, gaudele et exsultate, quia merces
unus Deus, unus Ecclesise spohsus, ut et ila di- vestra in coelis gloriosa manet cum sanclis. Quse
cain, unus virginum marilus Deus Dei Filius, niniiriim mortificalio primum a vestimentis Domini
cui ad demonstrationemsponsalitatis superadditur. defluxit: et ideo post eum in odorcm unguenlorum
B
Myrrha et gutta el casia a veslimentistuis, a domi- ejns tam forliter concurrislis : nam vestimenlum
bus eburneis, ex quibus delectaverunl te /i/io?regum Domini corpus morlale fuit; quia sicut veslimento
in honore luo. Ubi pro gulta, alii myrrham, alii sla- teguntur membra morlalium : ita et majestas Verbi
cten translulerunt. Casia vero est ipsa quae alio ab infidclium oculis carnis velamine tegebatur. A
nomine fislula nuncupatur. Quarum vos, sanclimo- quo saue vestimenlo, incarnalionis scilicel arcano,
riiales Christi species ac virtutes plenius cognoscere congrue venisse dicuntur tres isloespecies; myrrha,
nou ambigo, quoniam ista sunt aromata virtulum , et gulla, et casia. In quibiis et vos didicisse ope-
qusc qnotidie in sacriflcium DominoRegi offerlis, rari muneribus vere inullumque gaudet Ecclesia,
quoe morlificastis membra vcslra super terram: quaecorpus Domini quotidie pertingitis, et nudita-
nnde et bonus odor estis Deo et cunclis hominibus. tem ejus, quia exspoliatuspependit in cruce, vestra
Noslisquia in titulo pro floribus seu liliis scriplum veslitiis fide : scandala Judscorumet gentium slulti-
reperl: el ideo ad vos cx lioc Psalmo scrlbere de- tiam sermone plenae confessioriisabjicitis, scienles
legi. Unde consequens est, quia myrrham primam iquoniamDominus regnavit a ligno. Idcirco jam, fa-
vos ipsas Deo in odorem suavitatis bfiertis.ut de his venle Doniino,gratiam cruciscum ipso induimini, in
speciebus aliquid lalius edisseram, in quibus opera qua cum Paulb aposlolo gloriari fldeiissime didi-
impenditis indesinenter, ut sponso per omnia pla- C cistis.
ceaiis. Quod si vere perpenditis, et vos jam vestimentum
Ferunt equideni, qui de aromalum virtutibus de- eslis Domini, in cujus ora vestimenli unguentumil-
"scripserunt, staclen florem esse myrrhse, licet alii lud pervenit, 1278 <Iu°da capUein barbam Aaron
gullam ammoniatam dixerint : quem florem esse descendit (Psat. cxxxn, 2). Unctus quippe Christus
oplimsevirtutis nemo amblgit, licet inter myrrham est oleo exsullationis et unguento Spiritiis sancti
et myrrham magna distantia esse videatur. Quia )prw omnibusparlicipibus suis (Hebr. i, 9) : quia in
alia est illa quse iij modum roris fluit ex arbore : eo tolus fons unclionis a divinitale sua in huraani-
alia quscexcisionibus et variis eliquatur lorluris, vel tate siquidem in uno eodemque Christo ellluxil.
aliunde conlicitur ad odorem incensi. Propter quod Deinde quasi a barba, quse est virilis proportio, per
vos, virgines Christi, optime scriptura myrrham omnia ecclesiarum membra, quse sunl corpus ejus
primam seu electam vocat, quia mortificationem et veslimenlum adusque influxit. In quo itaque
Domini in corpore veslro circumfertis. Porro cas- corpore, dilectissimsc,vos polissimum estis vesti-
sia seu fistula, omnes pituilas et rheumata volu- mentorum decus; in quibus hoc benedictionis un-
platum suo calore in vobis excoquit ad purum, D guentum emanavit, quia membra Christi pretiosis-
^mnesque prurigines viliorum detergit. Nam quod sima in corpore eslis. Rem vobis, malronseChristi,
1277 >n quibusdam codicibus scriptnm est, gutta novam loquar, auctoritate Scripturarum firmatam.
»el stacten in Hebraico habet, Ahaloth. Unde et Vestimentum Christi vos esiis, quia confessioneet
Nicodemuscentum libras myrrhse et aloes ad sepul- bperibus vos illum cxornastis, rursumque vos ip-
turam Domini prseparavit. Unde sponsus ad spon- sum indutscestis. Unde monel Aposlblus: Induimini
sam loquitur ih Canticis de his : Myrrha et Aloecum DominumJesum Christum (Rom.xm, 14). Induimini
Omnibttsunguentisprimis. Et illa respondit : Manus autem, obsccro, Christum, charissimse, amplius ct
meai stillavernnl myrrham, digiti mei pleni myrrha perfcctius, quia Chrislus dignatus est vos prius in-
probatissima (Cant. iv, 14). Ubi ostendit Spiritus duere in suo corpore. Constat igilur quia sicut di-
sanctus quod hsecaromata virtutum documenlasunt versa sunt genera vestimentorum Christi, ita et
virginum. Nam species terrenarum rerum, judicia diversa unguentorum odoramenta. Idcirco Iria ista
hobis ccelestium demonstrare videnlur virtutum. vobis, myrrham scilicet, et gultam, alque casiam,
Alias autem quid poteramus de illa majestate co- Spiritus sanctus fragrare specialiter significavil,ut
tjnosceie, nisi nobis de ipsa aliquid per hiijusmodi in omnibus unguentis vestimentorum Trinitas Deus
f037 EXPOSITIO 1N PSALMUMXLIV. — LIB. II. 1038
fule senliatur inlegra et inlelleclu odorelur iiiipne- ;A maironae Cliristi, vos estis fiapvs illa scilicet domus,
scnliarum perfeclo. Qnoil si diligenler aliendis, vir- tcdificaiocin modum luriis, una cum piopugnaculis
go, a principio hnjtis Psalmi semper Trinitas rcrum et armalura virtutum, ex ebore nnliquo, cum casli-
per singulos versus declaratur. Idco el hie tria odo- talc perpetua decoralae. Vosestis lilioe reguin, quoe
ramentonmi gerera tantum ex omnibus delegit. Iu loelificaiissponsum in dccore veslro,' in houorc suo.
quibus profecto aroinalibus virtulem boni operis, e't Quandoqtiiuem ipse sponsus vester est Dominus do •
fidei graliam prxdicavit. Hinc quoque casia, si oleo minantium : et ideo mullos sub se habet reges, quo-
decocta fuerit dum in flore esl, dicilur quod de se rum 1280 estis *>'<*•Eorum si quidem odoribus
odoiiferum valde elficit unguentum. Ila ut merilo et doctrinis attracloe, eorum ulique ungiienlis deli-
per hoc sanctse incarnalionis Chrisli virlus et sua- buloe, eoriim floribus exornatae.Nam sub lanto rcgc
vilas perpetuse benediclionis aromaiizans intclliga- plurimi sunl et subreguli, quoruin eslis filiaecl ipsi
tur. Propler quod sponsa in Canticis : Post te, iji- palres, quoniam per Evangelium Chrisli vos gemic-
quil, in odorem unguentorum tuorum curremus ruiit, qitorum estis doctrinisimltulse,documeiiliscnu-
(Cant. i, 4). Curritis ergo et vos , sancloc virgincs, tritoe, ita ut et domus Dei et sponsaeac filisesilis.
currilis quam bcne"post ungucnta varia, post odo- Qua ex causa, charissimoe,loctificaslis sponsum in
rem sponsi, el ipsoepreliosissiniis clelibutseunguen- B omnihus veslimeiilis vestris, quia vestimenta vcslra
tis. Idcirco, chaiissinise, ut dixi, jam bonus odor virtules sunt animorum, in cunctis bonorum ope-
eslis in omni loco cl in omni negotio viiae. Qui sane rum odoribus, quatenus ei placeatis cui vos vovistis.
odor aromalum, Dei dispensante gratia, etiam et a Ipse nanique speciosus esl proe filiis hominuiii, ipse
domibus eburneis in vos usque 1279 sicl,t ct a nobilior omnibus, ex millibiis electus, gratiosior
Testimentis venire credilur. cunclis, polenlior universis, excelsior coelis, pro-
Ex quibus, inquit, ut subaudialur odoramcniis, fundior imis, lalior mundo, longior sseculis. Niliil
dilexerunt le fHiceregum in honore tuo. Sed a domi- est, virgo, in illo quo coiilundaris; fastidium boni le
bus, neque in Hebraico, neqne in Grseco haneltir, a bono exlorrem fecerit. Quapropler sponsa Christi
teste beato Hieronymo, quamvis ipse ita transtule- delectare in Domino, non in te, aut in alio, sed iu
ril. Quinimo in Grseco an-ofiapiuv scriptum est, si- honorc sponsi tui. Qnia sic Pater Filio loquilur:
cut et in Hebrseo.Nam domus-in Graecopotius olxor Dilexcrunt le filirnregum in honorejuo (Psr.l. xxxvi,
dicitur, |3apu?vero gravis. Unde quosdam Una@«piwv, 4). Alioquin sponsus, nisi in gloria, el Iatide, alque
a gravibus transtulisse legimus, ambiguitate verbi in honore suo diligatur, aliam conlemoit dilectio-
deceptos. Est autem @tr.pv; juxla Paloestinaeprovin- nem, qua aliud quid quani ipse diligitur. Unde si
cise proprieiatem, genus domus ex omni parte con- *J qua est quoe adulterare diligit, liniendum ne non
clusoe, et in rnodum lurris sedificatoe,ac mcenium filia regum, non sponsa regis, sed adultera dicalur,
pubiicorum, qnse ebore inlerdum vestieliantur. Et quoc aliud quam Deum, aul in Deo, vel propler
ideo recle ab omnibus interprelalum est eburneus; Deum diligit. Unde David ait : Perdidisli omnem,
quia hujuscemodi cedificiadomus erant ebore exor- qui fornicatur abs te (Psal. LXXH,27).Tunc csl quod
natse. Quas ilaque domus non ad solas patrise divi- vera castitas sponsse non novit odores adiillerinos,
tias referamus, verum etiam ad virlulcs animorum non oscula, non amplexus. Quinimo filia regum sese
coaptemus. Quoniam elephas, cujus hsec ossa sunt, semper Clnisti proeparat conjugio, et deleclatur in
nimise caslitatis asserilur, et inler omnia quadrupe- amplexibus ejus. Currilergo post odorem ungttenlo-
dia sensu plurimum valerc dicitur. Qui eliam tem- rum ejus, quorum odor Iragrat et respargit orbem
peranter, ut aiunt, conjugio utinir, et secundam non universum. A vestimentis igilur quibus indiitus est,
repelit feminam. Quodpudicissimis recle non solum interdnm diligilur : a domibus eburneis fcedere per-
aptatur viris, verum etiam et feminis. Hinc illoe in petuo, cujus thronus est in saeculum soeculi. Sata-
domibus eburneis mansisse noscunlur, quae per ca- gite siquidem alternis vicibus, praeslante Deo, jam
stitatem mentis ac corporis Chrisli proeceptaserva- ut talia sscculopassim odoramenta virlulum resplen-
vere, solumque monogamiam dilexerunt. Ex quibus deant, quod et facit lalis unguenlorum fragranlia,
ergo domibus, et iu quibus, non solum nionogamia qtialenus talibus introrsus defecatse unguentis, ad
castissime custodilur, verum eliam vera viduitasi nuptias, quae paranlur vobis, felices ornatis larnpa-
exercetur; insuper ct incorrupla virginitas candorc: dibus intrare possilis; quoniam quse paraloc erunt,
eboris vestiluv. Praedicantur autem antiqua haec: tcste Christo, cum eo intrabunt ad nuptias.
aromala virtulum passim fragrare Christo Deo, et Jam quia linem libri flagital oratio, 1281 quoeso
omnibus, in odorem suavilaiis. Qui denique odor legentibus hoc opusculum dileclionis, quod virgini-
dum vicissim a vestimentis et a domibus respargi- bus sacris amorc Cliristi dicavi, ne dcspiciant prius-
tur cbumeis, lota repletur domus, qux esl Ecclesiai quam probent; quoniam qnre charitalis sunt, non
!Deivivi, ex odore suavitatis. nisi de fonte charitatis bene lcgentur. Idcirco rogo
Et licet una sit domus, unaque conjux, tamenl rie me in cloquiojuiiicare velint, neque slillam quan-
'multipliceshabet mansiones et domos cooedificatas, i tacunque, magnis coinparare fluminibus; quia non
in quibus cognoscetur Christus ad plcnum cum sus- magnorum virorum ingeniis, sed meis sum viribus
ceperit eas in unum. Inter quas nimirum domus,, seslimandus, quoniam eorum quos seculus sum au-
 1039 S. PASCHASIIRADBERTl ABBATISCORBEIENSIS i«tO
clorilas semper magna vivit. Et ideo interdum secu- A plandam a dexteris virtutia Dei reginam, acceniis
rius reparandus est anirous, ut demum ad contem- luminibus clarius erigere valeamus.

LIBER TERTIUS.

Notum est omnibus sanclum Moysen duas Testa- a- considero sponsalitatis jura, et laudes ubique di-
menti fcederis tabulas irtrasque digito Dei conscri- i- vinas, vereor loqui, ne forte offendam in quibus
plas accepisse, in quibus Synagoga prior a monte te placere desidero, si non debilara exhibuero reveren-
Sina fcederatur uxor : ita et in hoc epitbalamio, D, tiam raeis ubique in scriptis. Quas sic in coelo, ubi
quasi duaealternalim fcedere nuptiarum subscribun- i- nomen dedistis, intelligo honoratas, ut non solum
lur paginae tabularum stylo notarii scribentis veloci-
i- sponsse, verum etiam flores Ecclesise, et ornamen-
ter exaratse,-quarum una orlum a Patre habet na- i- tum sponsi sitis. Quas cum in dexteris benignissimi
turamque verbi, sponsi quoque laudat generositatis is Dei et Salvatoris noslri Chrisli contueor multiplici
formam, et depingit pulchriludinem babitus, virtu-i- B varietate decoratas, ingemisco valde, eo quod co-
tes exaggerat, et mulliplicat benedictionis dona in in ronam quam susceperam puerulus, coram sancto
aeternum. Sicque mirabili torum relatione inter ;r altare Genitricis Dei, vestris cum precibus, etofficio
utrasque paginas, viri describit ac sponssc. Quse fi-|- laudis, quo vestra sponsi Deo regi immortalt corda
gura Grsececliaracterismos,Latine autem informatio, 9, consecrantur et capita, longe diu exsulalus in sseculo
vel descriplio, dicitur. Sic enim ante oculos intelli-
i- perdidi eam, coinquinatus multis mundanis actibus.
gentise reddit ea qux non videntur aspectu corpo- i- Ilnde rogo sauciatus, dum corda sursum sublevatis,
reo, quasi conspicianlur. In quo ilaque per arma-i- ante vobis jam concessam divinilalis graliam, mei
turam prseliandi, valde commendat, virtule et po- i- memores sitis exorando, quatenus vestris inter-
tentia eum sublimat, donec indubilanter regnum n venienlibus meritis, clementissimus judex pcenas a
sibi suo prosternat robore, et subdat suo inimicos is me debitas removeat, reddatque pius coronam per-
impcrio. Deinde mores exornat laude judiciarios.>. ditam. Nec enim indecens esl sponsas Christi pro
Thronusque ipsius, et sceptrum sequitalis narratur,r, talibus sponsum benignum deposcere, quia omnino
et glorificatur potestas. Ad ultimum vero ac si inn Mli nec indecens est nec impossibile peccaloribus,
prima tabula, sponsae unde veniat pulchriludo mi- i- pro quibus passus est, clementer ignoscere. Sed ne
rabiiis, et odor inaestimabilis ostendilur. Agit nam-(i- C forle dubitet virgo pro lalibus orare, sciat 1283
que hoc, quia de nupliis sermo et gaudio nuptiarum, i, quoniam ipsa de meretricio infidelitatis fceda as-
ne odores sub mysticis deessent muneribus suavissi- i- sumpta est, utad tantam gratiam pervenirel, utvo-
mis, quibus plurimum oblectatur animorum jucundi- i- caretur non solum conjux fidelis, verum etiam et re-
tas. lta siquidem narrata sunt omnia, ut nulli ultraa gina. Unde beatus Uieronymusjuxta Hebraicam ve-
remaneat laudandi facultas, quia prae omnibus filiis s ritalem : Astitil, inquit, conjux a dextris tuis. Porro
1282 bominum.et ultra quam omnes in omnibuss Septuaginta astitit regina dixerunt; Symmachus vero,
collaudatur sponsus. et quinta editio, Astitil concubina. A quibus inter-
Sicque transil quasi ad secundam nuptiarumu pretibus monstratur quod in una eademque sponsa,
tabulam, in qua ita exorsus est dicens ad hunc ip-i- sicut unus est sponsus, ita una Ecclesia, sed diversi
sum sponsum: Astitil Regina a dexteris tuis in vestituu meritorum ordines. Deinde ubi Septuaginla dixe-
deaurato, circumdata varielate. Ubieisdem penelinea- i- runt: In vestitu deauralo; Hieronymus: Sietit, inquit,
mentis formam exornat uxoris, quam reginam suo o conjux in dexlera lua, in diademate aureo.
dedicat Filio, quia regem Deum, sicut ostensumn Cum diademate ergo jure stare perhibetur, quia
est, et coelestem dilexil virum. Unde qnia priuss regis conjux proedicatur. Sed forle non omnibus
benignissimi Salvatoris laudaveral thronum, hanc ai *" merabris boc congruere videlur, quo in capite cor-
dexlris astare dicit reginam et conjugem; quoniami poris aitribuitur. Unde felices vos, charissimae,dixe.
dexlera, ut ita falear, honorabilior pars est sponsi,, rim, qiiibus non solum singulis corona repromilti-
quem caput constat esse Ecclesiae. Currit aulerai tur virginitalis; verum etiam quia in ipsa corona
Propheta, imo calamus scribac, linguaque Patris,, Christi et Ecclesise, ac si gemmoepreliosissimae in-
per omnes lineas laudis, quibus laudatur sponsus. sertse, decus pulchritudinis et ornamentum estis. In
Unde et ipsa ad divinam dexteram exornata my- diademate namque capilis Aaron,"legimus quod la-
sticis senigmatibus et preliosis virlulibus collocatur. pides pretiosi fulgebant. Quia in ejus sacerdotio,
Sicut et Christus ad Palris dexterara est exallatus. jam Christi corona prohatur el Ecclesiae. Idcirco
Verumtamen ille ut Deus et Rex cuin Palre est ado- jure vos, matronse Christi, felices dixerim, quia in
randus: ista vero propter eura, quia pius Salvatorr prsesentia Dei jam estis, ac si in fabrica decoris Cbri-
clementer duxit eam uxorem, veneratur ac diligi- sti et Ecclesiaepraeordinatseatque electan. Unde beai
tur. Diligilur, quia prius est electa. Idcirco, dile- tus Paulus : Qui elegit nos, inquit, ante mundi eonst'
ctissimse, dum perpendo excellentiam vestram, dumi tutionem (Ephet. i, 4). Et ideo quia electse eslis ad
1041 EXPOSITIOIN PSALMUMXLIV. — LIB. HI. 1042
pudicitiam castitatis, nec dubium quin in virgini- A proamicis suis(Joan. xv, 13). Ergo nisi esset minor,
tate, aut viduitale permaneatis. Permanete, quseso, nequaquam ista diceretur major. Et nisi esset se-
in ea vocatione digne, qua vocatse estis; quia non cunda vel extrema, non diceretur ista prima. De
vos illum, sed sponsus vesler Chrislus elegit vos de qua angelus Ecclesioe in Apocalypsi : Habeo, in-
mundo, et aggregavit hoc in loco, ut ei placeatis, quil, adversum te, quod charitatem tuam primam
sitisque in laudera et gloriam nominis ejus, sicut et reliquisti (Apoc. n, 4). Et ideo in ipsis ejusdem
ipse laus est, gloria, virtus ei honor Dei Patris. In virlulibus multa est diversilas, et quasi linctu-
hoc namque vocatse estis, ut ea quse Christi sunt rarum varietale multiplex discolorque merilo-
digne possideatis. Haecquippe esl victoria pro Iiliis, rum ornatus. Una tamen conjux Ecclesia dici-
et hic triumphus pro floribus, qualenus in corpore tur, 1285 ct regina; una virtulum textura et una
Ecclesisedecus et ornamenlum silis. Symmachus veslis, cui est tolum simplex atque unum. Sed va-
vero ait, in auro puro, Aquila et quinta edilio, sicut rietas et pulchriludo in ipsa unilate fidci laudalur,
reperimus : In tinctura vel auro Ophir. Ex quibus propler diuerenliam virliilum et nieritorum, in di-
omnibus, ut dixi, liquet quod una Ecclesia catholica, versitale linguarum, in proprietate, in ascensione
una columba perfecta et proxima, quamvis slet in gradumn, in muliiplicilale et distinclione ecclesia-
dexteris virtutis Dei, et niliil habeat sinislrum; B rum alque ordinum, insuper psallentium et officio-
qnod unius corporis sicut diversa sunt membra, ila rum dissonanlia, quamvis una sit laus; in quibus
et diversa specierum atque ornamentorum habeat omnibus una et multiplex Ecclesia, juie cum laude
genera. Unde quod ait: In vestiludeaurato, 1284 varia prsedicatur. Ornatur enimacsi atiro primo ful-
quia sancti semperad altiora et ccelestiaallolluntur, gore aposlolorum, resplendet argento prophetarum,
quasi vesle deaurala circumamiciuntur, dum ex hu- acsiin palloreauri inlus forisve gloriosa(Psal. LXVH,
inanis Scripturarum sensibus divina inlelligunt, et 14). Gemmis quoque virginum inler reliquos fulgo-
requirunt cceleslia. In quibus sane deauralis vesti- res, acsi slellis, radiatur; deinde marlyribus rubri-
bus, fulgore divini eloquii vestiti, procedunt gloriosi cala, velut coccoqui bis tingilur, opere polymito de-
acsi in auro primo. Porro quod in tinclura vel auro picto decoralur, purpura poenitentum, quasi ex cili-
Ophir, quidam interpretati sunt, monstratur raira cio commutala, in ornamenlum conjugis et decorem
varietas Ecclesiae,et brnamentorum species diver- vertitur. Quaenimirumconjux, vel regina, Deoastare
sorum colorum. Quod bene Sepluaginta intclligen- dicitur, quia adhuc sponsus in acie slat, licet thro-
tes soli circumamkta varietate superaddiderunt, num imperii possideat, donec subditi fiant omnes
quod in Hebraico non habetur. Ostendit tamen inimici ejus, et inimica mors deslruatur juxla Apos-
quod non a natura Ecclesia, vel quselibet anima, C tolum, tradatque regnum Deo Patri, qui subjecit ei
hunc babcat decorem et pulchritudinem; sed ex omnia, ut sit deinceps Deus omnia in omnibus.
dono gratise. Unde non minus in vestilu deaurato, Porro hactenus hsecvestis contexitur, haecconjux
quam in tinclursevarietale circumaraicta laudatur. et regina colligitur. lnterea autem in dexteris jam
Non enim dixit in veslilu aureo, sed deauralo. ob gratiam collocata, in loco qui penes Denni est,
Deauralum ergo dicimus, cum superducla species debet et ipsa armissuccincta viriliter dimicare. Unde
auri in aliquo glutinalur metallorum genere : per Moysiscrvo suo dicit idem sponsus: Tu verohic sta
quod bene charilas inlelligilur. Quoniam reliquoe mecum. Ad hoc quippe secum eum jubet slare, ne
virtutes, quibus Chrisli vestis aut Ecclesiae,contexi- cadat. Hinc et Apostolus: Qui stat, videat ne cadat
tur, per se parvam, seu nullam clarilatem, vel (ICor. x, 12). Sed neraoin acie positus, oliosus stare
fulgorem habent, sine charitate, quod salis Aposto- polest, ne cadat: quia aut percutil, non quasi aerem
lus demonstrat, cum ait: Si linguis hominumloquar verberans, aut perculilur gravius ab hoste, et dejici-
el angelorum, et si distribuero in cibos pauperum tur. Sed quam felices charissimse, vos quaeet in
omnesfacullates, et si tradidero corpus meum, ila ul conjugium Christi transire meruislis, et in vesti-
ardeam, charilatem autem non habuero, nihil mihi mentis Ecclesise ornamentum decoris fieri. Unde
"
prodest (I Cor. xm, 1), seu cselera ab eo qusedicun- longe, IIt supra dixeram, lotus hic Psalmus pro
tur. Ex quo patet sensus, quod omnium virlutum floribus agitur, etproliliis, loius in laude virginum
genera ut fulgorem habeant, et decorem gloriaecha- decantatur. Felices, inquam, quoevos a mundi acti-
rilate Deiet proximi debeant deaurari et superindui: bus segregastis, sprelis omnibus quoesseculisunt, et
quia splendor charitatis omnibus antecellit virtuti- soli Deo vos vovistis. Unde, quaeso,quia in dexlris
bus, et proeomuibus fulgore suo resplendet. Quod penes Deum jam constabilitsead dimicandum eslis,
si etiam in auro primo Ophir aliqua distinctio de- his assuescite armis pugnare, quibussponsusvesler,
monstratur charitalis, debemus intelligere, quia or- el magister omnium, vos docuit verbo, et exhihuit
dinala est charitas. Unde sponsa in Canticis : Ordi- exemplis. Nemo hoc in loco, ctsi munita videanlur
nale in mecharilatem (Cant. n, 4). Quoniam est cha- claustra et obserata, secura quiescat, vel fastigio
ritas, quoe in cibos pauperum vix substantiam im- devicta. Quia diabolus 1286 etiam in cceloinvenit
pertit: est qua; et animam suam etiam pro fratribus Iocuni peccandi, quo primtim corruil, deinde in pa-
impendit. De qua Salvalor : Majorem, inquit, cha- radiso lioniinemdecepit. Et ideo ex persona Patris
ritalem nemohabet, quam ut animam suam ponal quis sic uni loquitur, ut omnibus dicatur : Audi, filia, et
 1043 S. PASCHASllRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1044
vide el inclina aurem tuam, obliviscere populumjA talem semper deprimere; et ne priora vitiorum vel
luitm et domumpatris lui. Mira res, filiam vocat, soecularium male assuela sludia meiitem, ob pessi-
cui alium palrem obliviscerejubel. Ex quo liquido mamcOnsuetudinemimprobe, ne possit libere audire,
conslat, quia etsi alleri nata fuerat in carne, jam obsurdescerent, ait: Obliviscerepopulumluumet do-
ei qui eum hortatur et jubel ut obliviscaturpopulum- mum patris tui. Unde quidam: Canius, inquit, sire-
el patrem, renala erat in Spiritu; et quia renala, num surdis nos oportet auribns transire. Sed Abrahae
propterea conjugio fcederata; et quia foedcrata, jain olim dicitur : Exi de terra luu, et de cognalione
proplerea regina; etqtiia regina, ideo in dexteris est tua, el de domo patris tui (Gen. xn, 1).
exaltala. Verumtamen ipsa est regina, quae et filia. Qtiod et vos, charissimse,quia filioaestis ipsius, in
Et sicut una ex omnibusest regina, sic et filia. Sed exemplo lanti pairis fucistis. Exisiis cnim, Christo
filia, quia renala eladoptata; conjux vero el regina, duce, de terra nalivitalis vestrae,de domibuscl agris,
quia regem filium regis duxeral sponsum : quse per necnon et Domini facullale quod in sscculo habere
eum jam ex eo, multos Deo fide generat filios. Star poluislis. Exislis de omni cognaliouecarnis, cl sup-
tuiturautem in dexteris, ubi beatorum est locus, et posuislis vos propter amorem vila; oeleni* jngo
monelur a Patre, quoniam, ut dixi, adhtic bcllandi Cbrisli, quod est diligcntibus se valde suave, et sus-
estlempus. Dicunt porro quidam,a principio Psalmi J" cepttis onus, quod esl volentibuslcve ipsiiinqiieDo-
usque ad hunc versum, quod vox lit Prophetae; sed minumet benignissimumSalvaloremvobismet spon-
adeo non videtur congruere satis, magis idcirco Pa- sum elegislis. Qiiiniinoipse vos elegil, et postiil ut
tris vox creditur, aut Spirilus sancti per Prophetam. servetis donum gratioequod accepislis. Floreatis si-
Ex hoc vcro loco aiunt, quod vox Palris primum lo- quidem menle, virttilibus, et fruciificetis opere, ila
quenlis inlroducitur; quamvis, quod exposuimusin ut fructus vcster maneat in Iribulalioiie. Ail hoc
persona Palris,non dico dissonare, verum etiani me- quippe htinc elegistis locnm vobis a Dominodedi-
lius in omnibus congruere videalur. Quod et non- calum etsi anguslum; quia angusta et arcta est via
nulli doctorum affirinanl, quos ct nos seculi sumus. quai ducitad vitam(Matih. vn, 14). Non locum, ut ita
Yerumtaniennihil eorum abhorretavero,quod utcr- loqnar, sed Clirislum sponsumelegislis, totiusEccIe-
qnedixerit: sed latior sensus aperitur ex omnibus. sisc, et vestrum. Cujus itaque possessio, non dico
Inlerca vox Palris, sicut supra sponsum, ita submis- tolus esl mundus qiicm ealcaslis, scd lola illa Hie-
sius deinccpserudit et docel sponsam, quam aperte rusalem ccelestisimincnsaCtnislianorum hoeredilas,
vocaf filiam, eo quod ejus proprio, fcedere sclerno, de qua et pro qua hic vobis canlalur Psalnius, ac si
nupsit filio. Audi, filia, inquit, et vide, ac si palcnter in lilulo dolis. In qua jam non solumslut in dexte-
dicat : Audi ililigenler quod proplieue ex boc docue- " ris Dei sponsa et conjux, verum et regina regnare
runl connubio, et vide jam omnia operibus com- dtcilur cum suo diademate capitis. 1283 El ne di-
plela, qusocunquede bis proetlictaIeguntur. Et no- cat infidelis animus, non mihi haeccorona, sed in
tandum, quia sicut supra in laude spousi, soepetria commune una oiniiihus repromitlitur. Noveris, so-
conjunxit, ila ct bic nunc tria copulavit. Primum ror, quod non negabilur uni quod omnibusdabilur
dixil :Awrfi.Quiahoeccst omniumdisciplina,quicun- promerenlibus: ita tamen, si fueris cum omnibus,
que erudiri cupiunt, ut audianl diligenler; deinde et omnibus Christo concorporata, horlus deliciarum,
ait: Vide. Quia quoecunquequisque audierit, reslat fons signatus sigillo fidci, ct conclusus munimine
ut intelligat; alioquinsi nnn intellcxeris, quid prodest cliarilatis (Cant. tv, 12). Hocest inlra sanctam Dei
audire? Nam sicul oculis corporea unusquisque cer- Ecclesiam magis ex vototuo Dominodedicaia, quam
nit, ita omniiiointelleotudivina. Quoniam sicut per ex necessilale infra hanc Yesonain, ad tempus dum
oculosvidel cprpus, et videntur corpora; sic et ani- vivis, male constricla et coangustala. Quapropler
ma seipsam per se videt, et per inlellectum ctiara quaeso,soror, caveas ne Suessio hoecin qua deges,
spiritalia. 1287 Quodautem dicit: Audi, filia, ma- suasio libi fiat, ct incipias, quod absit, aposlala
gmimpielalis csl s.acuameutujtt,quaefueral filia dia- ^_. menle, quia jam hinc refugere non licet corpore.
boli propler idololatriam el csecilatciiicordis, ut Dei Quinimoaudi DomLnumtuumPatrem sponsi tui, qui
Palris Dlia vocetur. Unde quod addidit, Vide, cum te adoplavit in filiam, qui proprium Filium siinm
omni gratulatione cordis legendum est; quasi dicat: virginem ex Virginenatum, libi niisit sponsum, per
Yiile quoniam sponsus qui tibi longe diu promitte- uterum Yirginis, ut tu illi sponsa maneres et virgo,
baltiradvenit, in quo est verus amor, gloria, virlus regina ct conjux. Audi qnid dicat: Obliviscerepopu-
et poteslas, alqueomne gaudium. Hincquesequilur: lum tuum et domumpalris tui. Unde et in Evangelio
Inctina aurem tuam, ubi humilitalcm audiendi do- Dominus : Permitlite morluos, inquil, sepeliremor-
cet, el insinuatvenerabihler audire debere verba di- tuos suos, tu autem sequereme (Luc. IX, 60). Et no-
vini eloquii, seu doclorum proedicamenta; non elato tandum quod oblivisceredixit, et non tantum dese-
corde, neque cum faslidio vel torpore animi: quin- rere corpore mandavil, quia quod obliviscitur nullo
imo devola mente et cordis auribus. Unde Domi- affectucordis retinetur. In hac quippe oblivionea
nus: Quiliubet,'mquh, aures audiendi, audiai(Matlh. cordibus fideliumobliteratur diabolus,etcuncta pro-
xi, 15).Etideo utparala sempersit mens adauiiien- genies vitiorum qusesunt ex parte diaboll. Quod au-
dum verbum Dei, jubet eam prseparari et a 1 humili- tem diabolus pater sit infidelium, testalur Dominut
4045 EXPOSITIOIN PSALMUMXLIV. — LIB. III. 1046
ad Judaeos: Vos, inquit, ex patre diaboloeslis (Joan. 1i uiium est ad sepeliendum se fieri et ungi stium cor-
vin, 44). pus. Nequaquam tamen convcnit corpus suum esse
Unde, virgo fidelis, si anliqui patris oblila, talem unum, scque sepeliri : sed Sacramenti istud divini-
te exbibueris, depositis viliorum sordibus, ut super tatis intelligeiitia est, non ignorare Detiniquem scis
sponsum et fratrueleni tuum dealbala conscendas, hominem, necnescire hominem, quem non ignoras
quam possit diligere DeusDei Filius: lunc Deus Pa- Deum. Propterea exomnibusscripturarumlocisopor-
ter: Concupiscei,inquit, rex decorem luum. Quem tet colligere, benignissimuni Jesum Cbristum unam
non pules unum esse de turba, vel de numero coete- personam Deum et bominem esse indivisam, cum
rorum reguin a quo amanda cs. Noveris quia ipse Deus dicitur, aut cum homo, aul 1290 cum mor-
est Rex tuus, et DominusDeus tuus. Nam caeterire- tuus et sepullus. Quia Verbumcaro faclum esl (Joan.
ges, licet domini sint aut reges, quia poleslate utun- i, 14). Neque cum dicitur boc loco : Quoniam ipse est
tur: tamenejusdem condilionis vel nalurse sunl cu- Dominus Deus tuus, adora eum, Deus recens intro-
jus et illi super quos dominantur et rcgnant. Isle au- ducilur. Unde dicilur : Israel, si me audieris, non
tem quia Deus est, idcirco proecipiotiiii, adora eum. erit in le Deusrecens. Et ideo non aliud, ncc alium
Nam sic habelur in Hebraica veritate, Adora eum. quam proprium Dei Filium adoramus. Quoeidcirco
Porro Sepluaginta non dixerunt : adora eum, sed B dixerim , quia scriptum est : Dominum Deum luum
adorabunl eum, ut sit sensus : Istc qui te amaturus adorabis, et illi soli servies (Malih. iv, 10). Ubi sicul
est, qui tuum decorem luamque pulehriludinem di- illi soli servire jubemur, ita ct illum soltim adorare.
lecturus, Deus et Dominus, est ab omnibus adoran- Ne forte sint qui Christi humanitalem in Deumdu-
dus:idcirco etlti, filia, adoraeum, quamvis tibispon- bitent adorandam. Maximeccm hic prophelia ex voce
susaulfraler sua dignalio:ieessedicalur. Ex quopatet Patris prxcipiat omni Ecclesisequam Christus duxit
1289 ''des catholica, quia tolus Christus , scilicet sponsam, juxta Hebraicam verilaiem, quoniam Do-
Deus et homo, in Deum adorandus est et colcndus. minus Deus luus est, adora eum; aut cerle secun-
Non divisus quidem in personis , ncc confusus in duni Septuaginta, quia omnes filii Ecclcsioe sunt,
substantiis; sed tolus et unus Christus adorandus in proptereadiclumesl: AdorabutJ aun. Licet quidam,
Deum verum. JSonadoplivus Dei Filius, nec nuncu- hoc quod dixit, Adorabunt eum, ad scquentem ver-
pativus hominis filitis, sicut quidam nuper malc prse- sum filioeTyri voluit applicari, quod Hebraica veri-
sumpsit, nesciens Dei sacranienlum, sed in ulraque tas non permiltit.
natura totus el verus Chrislus, vcrus Deus, et verus Quod autem ait: ConcupiscetRex decorem tuum,
homo esi. Tottis in Divinitale atque huinanitale sua, aul speciemtuam: ac si dical: Si permanseris in con-
unigenitus et verus Dei Filius, idem cum Patre, et " dilione fccderis, et non in sorle diaboli qua fueras
cum Spirilu sancto unus el verus Deus. Et, ut dixi, constitiita; tunc, quia pulchra, quia decora , quia
non uuncupativus in humana nalura et verus in di- imniaculaia, concupiscct Rex speciem liiain. Ac si
vina, neque proprius Dei Filius in divina nalura, et dicat: Rex, Filius mcus dileclus , cui canitur iste
adoptivus in humana; ut dividalur una persoiia Filii Psalmus, cui omnia dico opera mea, speciosus prat
cum Nestorioin duas personas, id est veri Filii Dei et filiis hominum, et caelera quaede illo laudantur : hic
adoplivi: sed totus Christus unus vcrus Deusel verus talis lantusque Rex concupiscitspecicm luam, quam
homo , verus et lotus est Dei Filius, verus ct totus speciosam fecil ipse : non quia reperit, quoefceda
est hominis filius. Unde beata Maria mater Dei, et cras cum le invasor lenebat diabolus, et ecce pulchra
vera Dei genitrix catholice prsedicaiur. Ncque divi- facta es. Sequiltir autem per easdein pene lineas
ditur Christi persona, c.um dicimr Dei Filius, neque laudis, quas supra de sponso proposuit , licet
cum dicilur hominis iilius , sed umis idem Dei et submissius. Quia ille specie sua speciosus dici-
hominis Filius. Proplerea non niinctipativus Deus tur; hsec vere ideo pulchra et speciosa quia sibi
Dei Filius, ut diximus, nalus est de beala Yirgine, eam sociavit Dominus in conjugium. Unde sicut
nec adoptivushomo Chrislus Dei Filius; sed verus et sponsus a principio , sua in specie fonnosus , ita et
proprius creditur Dei Palris Filius : quia unus Chri- ipsa speciosa laudatur, quia dealbata ascendit. De
stus, non divisus in duos filios; neque dicitur pula- qua in Canlicis mirantur etiam virtutes angelicse:
tivus, aut adoptivus, aut nuncupalivus : sed tolus Quceesl ista quai ascendit, inquiunl, per desertum,
verus, totus integer Deuset homo, Dei Filius et ho- quasi aurora consurgens, putchra ut luna, elecla ul
minis filius. Et ideo nihil divise egit tanlum in hu- sol, terribilis ut castrorumacies ordinata (Cant. vi, 9).
mana, nihilque lantum in divina. Unde Dominusin Felix igitur niinium , charissimse, el beala vestra
sarramento vere passus dicitur et mortuus. Quia virginitas, felix et viduilas sancla, quse sic quolidie
cun: sil immortalis et impassibilis, ut unum de plu- ascendit, ul stet a dexleris Dei, sicque stat armis
ribus pandam, sicuti ab eo dictum est, etiam et se- succincta ccelestibus, ut ascendat. Ita ut sub mona-
pultus. Mittenshoc unguenlum in corpus meum, in- slica disciplina , quae virorum mililia est, sufficiat
quitdemuliere, adsepeliendummefecil (Mallh. xxvi, quoelibetvestrum sola manu, vel solo brachio, ac si
12). Audis ergo, quia quod in corpus suum missum in monomachia , 1291 virtutum armis pugnare.
est, ad sepeliendumeum factum esl. Quamvis igitur, Quarum sancla societas prima est acies in exitu Re-
uon idem est se esse quod corpus suum esse, neque gis, sic ascendens qtiasi aurora novi diluculi.Pulchia
 1047 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1048
qiiidem facie et decora, quia calcastis spurcitias car-.A lestibus locus in quo eslis. Vos autem quasi in me-
niset fallacias mundi, el ideo post Gliristum, ut ca- dio constiltitae,unum elegislisangulum tanlum Sues-
: trorum acies ortlinaioejugiiiii adolescentia conscen- sionis angustse, quia lapidem illum angularem dile-
Ctis. Quis non mirelur, dileclissim.se,pulchritudi- xistis, qui factus est vobis a DeoPatre fundamentum
Vfivareligionis vestrae?Quis non mirelur quod fragi- in capul anguli (Ps. cxvn, 22). Ubi si bene conspi-
Ms sexus sic uno impetu gradilur ad superna, ita ut citis, turris illa ex Evangelio erigitur, de qua dici-
fcSiuc intra mundum, jam exlra carnem, exlra mun- tur : El tu turris gregis nebulosafilimSion, usquead
dlisn videatur esse virtulibus? Nec igitur mirum quia te veniet potestas prima regni filieeHierusalem(Mieh.
Caacupivit Rex, DeiPatris Filius, speciem vestram, iv, 8). Quia etsi natus in ea civiiaticula sponsus
^&& ipse reformavit in vobis imaginera et similitu- vester Chrislus est, quoeBelhlehemvocabatur, juxta
d&SBBB suam. quam in ejus ortu angeli decanlaruut: Gloria in ex-
Slfide sequitur : Filics Tyri in muneribus vullum celsis Deo, et in terra pax hominibusbonm voluntatis
f^e;»»deprecabuntur, omnes divites plebis. Porro in (Luc. ii, 14) ; lamen ad vos usque, charissimse, illa
Hebraico habet: 0 filia fortissimiin muneribus, fa- pervenil poteslas prima, quaeblim illi promiltebatur.
ciem tuam deprecabunlurdivites populi. Quia verbum Nec dubium quin pervenit usque ad vos, quia vosmet
Hebraicum Sor interpretari polest et Tyrus, et tri- 1B Chrisius elegit et erexit in speculum et munimen
bulatio, et fortissimus sive fortissima. Unde in prse- lotius civitalis : ita ut mcrito dicatur, locus iste tur-
senti loco inlerprelum orla esl dissonantia. Sed Hie- ris gregis inclyti nebulosa. In quo grege Salvalor
ronymussecutusSymmachum, Filia fortissimi,trans- ipse factus est paslor, ubi angeli descendentesetas-
tulit : ut illa cui supra dixeral : Audi filia el vide, cendentes credimus quod gloria in excelsisDeo de-
filia fortissimi Patris inlelligatur, aul certe ipsa for- cantant, el quod pax bonmvoluntatisin vobisjugiler
tissima sit, juxla Salomonem: Mulieremfortemquis floreat uberius et requiescat. Ubi cuslodia vigilia-
inveniet1 (Prov. xxxi, 10.) Quoenimirum ideo fortis rum, etexsequiae virlutum indesinenteraguntur; ubi
vocalur, quia in Christo posuit omnem fortiludinem laus et jubilatio, quantum fas esl mortalitati, nun-
suam, cum dicit: Forliludinemmeamad te eustodiam quam finitur; ubi preces et gemitus alque lacrymse
(Psal. LVIH,10). De qua sponsus in Canlicis : Fortis quolidie cceltim pulsant, et fluunt cum omni impelu
facta est velut mors dilectiotua (Canl. vm, 6). Inter-' . amoris in Deum : ubi vota offerunlur Deo et gra-
ea,jnxla Septuaginla : Filiai Tyri in muneribusvul- tiarum munera. Idcirco etsi nebulosa aut squalens
tum Ecclesisedeprecabuntur,quia Ecclesiade Judseis dicebalur illa quam pessimi colunt, quia patrem-
primum esse coepit, ut ipsa sit cujiis concupiscit familias occiderunt et coluerunt : vos quia lur-
Rex decorem. ln quo secundus modusest laudis : ut G * riui in medio collocastis lorcularque, id est alta-
sicut dixerat sponso, Intende, prospereprocede, re- re, Christum erexistis in cordibus veslris, au-
gna, ila et hoc in Joco dignitas et gloria commende- xilium angelorum non deerit, secundum quod ait
tur Ecclesise,cura devotus populus ad eam veniens, David : Immittet Angelus Domini (Psal. xxxm, 8),
deprecalur in confessione fidei vultum ipsius, quae ille scilicet magni consilii angelus in circuitu ti-
est notilia et habiius ac pulchritudo veraereligionis. mentium 1293 eum > et eripiet eos. Quoniam nisi
Qusenimirum gloria et honor de Christi cultura spon- Dominus vos, charissimse, custodierit, Suessio an-
ssevenire declaralur. Ergo Tyrus civitas est olim in gusla, quia in circuitu murorum parvissima et
inedio maris, non longe ab Hierosolymisconslituta, destructa est, a nullo vos hoste salvabit. Ideo con-
de qua Isaias mulla loquitur, in figura totius Eccle- fidite inde magis, quia ad vos usque poteslas perve-
sise.Inter caeteraait : Quia erunt mercedesejus san- nit priraa. Quoepolestas est regnum filiseHierusalera
clificalmDomino(Isa. xxin, 18), unde filias hujus quoniam regnum Dei inlra vos est (Luc. xvn, 21),
civilatis, quscin fluctibus hujus sseculitola versatur, et ad vos imperium et principatus ejus pervenit, qui
animas vult significare fidelium, vel speciales eccle- dixerat : Ego sum a. et o>,principium et finis, primut
sias per loca in Christo fundatas : quia non sola Ty- et novissimus (Apoc. i, 8). Habelis ergo etiam ad
rus filias Ecclesisemisit fideles , verum etiam tolius " meridiem in prospeclu orientis sanctos martyres Dei
mundi ad 1292 eanl incurrit adunala diversitas. patronos vestros, Crispinumscilicet et Crispinianum,
Inler quas eliam Vesona , quam incolitis, quse rubricatos suo et dealbatos sanguine Christi, qui
prius meretricabatur post idola fornicationis , cum hanc fundarunl civitatem in fide, et eruerunt eanr.
muneribus venit, et facta est fidelis, quspfuerat filia de proecipitiomortis. Quaenunc ita floret in Chrislo,
forlissimi diaboli. Et ut cernere polestis, sicut dixit ut plena videalur esse liliis atque rosis, pro quibus
Isaias, mercedes cjusjam sanctificalsesunt Domino: hic Psalmus canilur. Siquidem sancti martyres
quia tota Ecclesiis replela fulget, et facla estposses- veslri, sunl rosse suaviter olentes, dileclissimse; et
sio piissimi Salvaloris, qusefuerat filia perdilionis et vos lilia, unde resplendel hinc inde lola civilas, et
prseda vnslaloris. Habet namque ad orientem sui lsetanlur angeli. lsta igitursuntmunera quseproban-
nunc caslra monachorum cum suis sanclis confes- lur divinilali nimium gratissima, quocmittit Vesona
soribus alque martyrihus; ad occidentem vero ac si Christo, olim dicala doemonibus,nunc consecrata
post lergtim veslrum, luba resullat sancli Evaugelii Deoet consociata angelis. In cujus vultum prospi-
in vocemonenlis, filque ut ntillis fraudetur donis cce- ciunl universi, et deprecanlur, ut Psalmus canit,
 1049 EXPOSITIOIN PSALMUMXLIV. — LIB. III. 1080
etiam cuni muneribus omnes diviles plebisGalliarum,, A de fide non ficta et conscientia bona venit. Unde
quia de rosis gaudent se vindemiasse lilia. Diviies> Paulus aiebat: Gloria nostra hwc est, teslimonium
autera qui venerantur el deprecantur Christi Eccle- conscienlimnoslm (II Cor. i, 1). Quae nimirum
siam in cuuctis operibus bonis, sunt religiosi virii gloria non venit nisi de novilate vitae, et indumento
seu divites, qui dicuntur sapientes sseculi, philoso- virtutum , quibus omnis anima pulchrescit et deco-
phorum disciplinis eruditi, quorum adjuta eloquiisi ratur, in qua Deus per fideminhabitat, et jocundatur
muhum in principio floruit, una cum signis el pro- in abundanlia charitalis. Quoepulchritudo, quamvis
digiis. Sed et divites fuere, quibus primum creditai foris resplendeat in operibus bonis, inlus lamen est
sunt eloquia Dei, habentes noliliam Testamenli Dei,, vis et decor amoris. Unde el sponsae dicilur in
scientiam prophelarum et sacramentorum ccelestium. Canticis : Quam pulchra es, dmica mea, quam pulchra
Inter quos primum compulsus Paulus et Apollo,, es! oculi tui colttmbarum,absque eo quod intrinsecus
necnon et quamplures alii, inulla munera detulerunt,, latet (Cant. i, 15). Non omnis Ecclesia licet exterius
quibus ditata est Ecclesia ex gentibus, deprecantes; 1295 gloriosa refulgeat et decora, intus tamen
tamen ul reciperentur ad lidem infra Christi Eccle- pulchrior renitet, ubi Chrislus inhabilat, et omnia
siara, qualenus salutem quam perdideranl in Syna- virtutum ornamenta resplendent. Ex quo nulli dubium
goga Judseorum, iiivenirenl in fide gentium. Quia. B quod omnis gloria Ecclesise, vel pulchritudo animoe
sicut Dominus testatur, non invenit tantam fidem in intrinsecus est, ubi habitus virtulom ccelesli sapien-
Israel (Malth. vm, 10), quantam in gentibus. tia illustratur, et renitescit integritas charitalis.
Sequitur : Omnis gloria ejus filim Regis ab intus, Quoniam , ut philosophi dicunt, virlus est habilus
in fimbriis aureis cireumamicla varietatibus. Ubi ini animi in modum naturse, rationi semper consenta-
Hebraico habet: Omnis gloria filim Regisintrinsecus, neus. Et ideo ab inlus, in quo Deus est, sicut origo
in fasciis aureis, vestila est in scululatis. Nam pro eo> est viriutum et fons bonilatis, ita omnis gloria
quod scriptum est, secundum Sepluaginla in Grseco> exinde et claritas fructificatur et crescit foris. Unde
1294 «ruStv. Hieronymus ab intus transtulit, vel! dicitur : Sicut corlex mali punici genmtum, absque
inlrinsecus, et legisse se dicit in quibusdara codici- eo quod intrinsecus latet (Cant. vi, 7). Quia in genis
bus pro hoc verbo Esebon, quod cogitationessonat. quod exlerius rubet; ab intus nascitur ut rubeat, ex
Ex quo ostendit omnem gloriam Ecclesise, cui supra eo quod inlerius vivit et viget: et ideo exierius,
dictum esl: Audi, filia, et vide, et 0 filia Tyri seu dum ista raafcescit pulchritudo, interius est quod
forlissimi, quam nunc appellat filiam Regis, intrin- vivit, unde vila in fruge maneat, et quod exterius
secus esse in cogilationibus, in interiore videlicet decidit, ab eo quod intrinsecus est, vivat pulcherrime
homine, et in circumcisione non manufacta. Vult; C et reparetur. Quapropter, charissimse, considerate
in spiritu et conscientia habere fiduciam apudl diligenter vocationem vestram, disculite conscientias
Deum, et totam pulchritudinem intrinsecus ini vestras, quia nulla est vera gloria, nisi quoe de
mente positam, roagis in tacita cogitalione cordis, propria venit conscienlia. Sunt enira prudentes
quam in flore vel eloquentia verborum, sed Septua- virgines, sunt et fatuse, quarum laus interdum falsa
ginta omnis gloria ejus filim regum ab intus dixe- potius est quam vera, inaxime earum quas et ornat
runt, volenles et ipsi ostendere quod omnis gloria lingua adulantium, et delectat vana gloria. Hinc
Ecclesiae, cui supra dixerat: Audi, filia, et concu- rogo probet se virgo devota, juxla Apostolum, et
piscel rex decoremtuum, seu coetera : ipsaesunt filiae sic in semetipsa gloriam habebit, et non in altero;
principium sive justorum, cum converlunlur adI quoniam unusquisque de conscienlia propria judica-
Doroinum, et secreta se devotione cordis jugiter bilur. Unde David canit : Exsullabunt sancti in
oflerunt Domino: quodsignifical cum dicit ab intus. gloria, Imtabunturin cubilibussuis (Psal. CXLIX, 5).
Ubi non vana gloria requiritur, non ostentatio ope- Ergo exsultabunt in gloria quam semper intus corde,
rum demonstratur, non concrepantia labiorumi sub spe aeternseretributionis habuerunt. Laelabuntur
jactantium meditalur, non ulla inflatio mentisi in cubilibus suis, in quibus ex bona conscientia
habetur, sed totius interior horoo tacita intentione, D innocenter coram Deo fruclificantes vixerunt. Et
quse Deo placita sunt revolvit, solummodo ea quse notaiidiim quod ait : Filim regum ab intus, quia ista
ad divina novit pertinere mystcria, delectatur et loculio nunquam in ssecularibushabetur litteris, sed
agit, quod nullis convenit magis quam Dei ministris, inter propria legis divinseconnumeratur eloquia.
qui sacris altaribus deserviunt et sanctis virginibus, Sequilur : In fimbriit aureis eireumamicla vdrie-
quiaquanto proximiores Deo videntur, tanlo puriores tate. Verumtamen in Hebraico habetur : In fascii*
esse debent eliam inlrinsecus, cum quibus versatur aureis vestilaest in scutulatis. Ubi iicet diversa sint
Deus. Alioquinsponsa Christi, quomodo dicat illudI verba, tamen unus est sensus, sed latior et admira-
de Canticis : Introduxit me Rex in cubiculumsuum bilis. Nam limbrise quarumlibet vestium de stamine
(Cant. i, 14). Non enim cubiculmn tanti Regis semper dependenl, in quo subtemen inlexitur. Nam
adulteras "suscipil amicas et fcedasin conscienlia : tota vesiimcnli virlus in stamine habelur, a quo
quohiam qusesunt in corde hominum semper oculi flmbriarum pulchritudo descendit. Sed cum aureae
ejus vident, el cousiderat universa. Idcirco omnis dicunlur, divinior sensus introducilur. Quia cum
gloria sponsseRegis, quam supra ipse filiam vocat, superius regina in vestitu deauralo aslare 1298
 1051 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 1053
i .
dicatur, hic flmbriae ejusdem veslis aurcoe leguntur. A virginis, quoc supra peclus oriiamcnlum habere di-
Ilx quo inlelligiltir, quia perfectior et pretiosior cilur, ubi a summo ponlifice ralionale, in quo erat
semper esse debel finis vitse quam principium. Ilsec doclrina el vcrilas, portabatur.
qnippe vestis, dum vita hominis super lerram versa- Nihil igitur minus porlat virgo Chrisli, quse spon-
lur , semper lexitur. Unde amarissime Ezechias sum et Salvatorem suum gerit in pectorc, el ideo
flcbat dicens : Prmcisa esl, velula texente, vila mea, fasciis intelligentiarum aureis lcgunlur, et obvolvun-
dum adliuc ordirer (Isa. xxxvm, 12), significans se tur in eo divina sacramenla, inlus in animo recon-
immaturius hinc iturum juxla comminalionem pro- dita, ubi fides virginis est, sacrarium et thesaiims
phetae, quam erat in oetalc hominis; scu in aeterno dilectio. Quia si delicise sapientix> sunl, ut ipsa fa-
Dci consilio, si abirctprius quam ex illo gcneralionis telur per Salomonem, esse cum hoiiiiuibus, niulto
Christi ordo texereiur. Idcirco per funbrias vita magis delicioesponsi, qui est ipsa Dei Palris sapien-
hominum significatur extrema, quam non deauratam, tia, creduntur esse cum ipsis ut reddanl vola sua
ut supra vestis fuisse monslratur, sed auream esse Deo, ul pervenianl cum exsullalione porlantes mani-
lotam debere oslenditur. Quia in fine vilse tota per- pulos sttos in templum Regis (Psal. cxxv, 6). Porro
feclio amoris Dei quaeritur. Circumamicta lamen ad lemplum sic addticanlur, ut sacerdotes sint; ad
"
varielate, propter varias virlutes fidelium, quas jam thalamum vero Regis, sicut sponsae et conjuges.
supra constat exposilas. Quibus induta diversitatibus lmo ex" omnibus nt sponsa et conjux una sit virgo.
ReginaRegisfilia.animavidcIicet fideChrisli vestita, Hoc quippe templum est quod Joannes vidit in Apo-
necesse est amiclu discolor, sicuti et Ecclesia ca- calypsi sua. Et Propheta dicit: Unam petii a Do-
tholica vestialur. Hasc namquc cst vestis illa sigui- mino hauc reqniram, ut habilem in domo Domini,
ficata, qua vesliebatur Aaron, quse auro, purptira, omnibus diebus vilcs mew (Psal. xxvi, 4). Et ilcrum :
bysso, cocco et byacintlio contexta fuisse divinilalis Domine, dilexi decorem domus tuw, el locum habila-
praedicatur. Quam sane veslem myslicis ornaverunt tionis glorim tuw (Psal. xxm, 8). Ad quam niniirmn
sacramentis mulicres, quibus Deus ad lexendum gloriam conieniplandani, charissimoe, cum loeliliaet
dedit sapientiam. In qua muKa prsefigurala sunt exsulialione veniendum esl. Sed quia ofiiciis evan-
divina myslcria. Ipsa est eiiam et tunica talaris, gelicis quolidie invitamur et erudimur ad illa su-
qua induebatur Joseph, quam ei conlcxuil matcr perna gaudia, merito diclum est Adducentur. Maxime
Ecclesia. De hujusce fimbriis, unam lcligil mulier lamen virgincs seu vidtise, quia magnis invilanlur
illa ex Evangelio, quae satiguinis flumen paliebalur. prserniis, magnis lstabttntur gaudiis, quia in fragili
Quod autem juxta Hebraicum : Fasciis aureis veslita sexu gravissinias devicerunt corporum passiones.
est in scululatis, licet aliis verbis, idipsum siguificare (J Ergo vincenli dabitur edere de ligno vitai (Apoc. n,7).
videtur quod dixerat: Omnis gloria ejtts filim Regis Sicque in Apocalypsi Joannis, non aliis quam vin-
ab intus. Fasciis namque pectoralibus lola uteri centibus prsemia promittunlur. Idcirco reddat vidua
tegitur ambilio, el componilur resolutio mammilla- vota viduitalis, reddat ct virgo vola paienlum suo-
rum : deinde astringunlur viscera, ne vcnter latius rum : imo el quaeparenlum fuere, quia jam adulta
intumescat. Sed fasciarum aliaesunt quibus virgines est, faciat sua : eo quod non alteri est oblala quam
ornantur : alisevero de quibus matronse, ut diximus, ei cui se debet lolam. Nam quia fructus venlris est
conslringuntur. Unde Hieremias prophela: Nunquid, filia, potestas parenlum est, sua jure afferre Deo,
ait, virgo oblivisciturornamenli sui, aut sponsa, seu aut nuptui traderc piguora. Unde Apostolus : 1298
mulier, fasciw pecloralis sum (Jerem. n, 52) ? Ex Qui virginem suam nuplui tradit, iuquit, bene facit,
quo liquido Chrislus sponsus Yirginis Ecclesise el qui non tradit, melius facil (I Cor. vn, 58). Id-
ostenditur, ct Synagoga sponsa nominatur, magis circo non displiceanl libi, soror, parenlum vola,
exprobrautis afleclu quam honore virginilatis. qui tibi id quod melius est elegerunl. Imo considera
£t ideo quia jam conlaminata erat in idolis, diligentius quid parenlibus debeas, quid Deo. Quo-
quod fuerat replicalur. Tamen ex clementia be- niam utraque relineris lege, si corrumpas sacrificii
nignissimi Salvaloris ad pcenitentiam invitatur, ut vota, quia ipsi voverunt ut tu exsolveres: ipsi te
fasciam quam babuit ad ornaroentum decoris, sal- obtulerunt ut permaneas. Audis, charissima, Isaac
tem 1297 recipial ad legumenlum, et obligalio- quomodo exsequitur paternam oblationem usque ad
nem suoe deformilalis. Al vero Christi Ecclesia, gladium et usque ad ignes : nam quantum ex volo
virgo ct sponsa dicilur, quia non habet maculam ne- est, eliam usque ad morlem non refugit, non relu-
que rugam (Eplies. v, 27). Idcirco fasciis proecingilur clatur, non contradicit. Forte dices quia vir fuit:
aureis, et decoralur etiam sciilulatis. Illa vero orna- unde occurrat tibi fllia Jephte, quae ne frustrarelur
menturo perdidit suum, quoecunque reccssit a Do- paternum votum se in morlem obtulit, quia pater
mino, amoresque secula est alienos. Nec sic quidem aperuerat os suum quaenon solum non refugit, ve-
reUnquitur a Domino : verum hortatur ut redeat ad rum adhortatur patrem, ut promissum Deo munus
yirum suum, et priorcm rccipiat charitatem, prima- adimpleat: ita el vos, dilectissimae, complete in ve-
que dileclionis opera faciat, ne nuda in sanguine suo bis felicia parentum vola; complete quae vovistis
inveniatur, quse Tuerat sponsi sanguine dealbata. Deo; perseverate cum Samucle in templo, qui Naza-
Ujuc quoque insinuat quantus houor et gloria sit rseus Domini usque ad finem vixit: quoniam nulii
 1053 EXPOSITIOIN'PSALMUMXLIV. — LIB. III. 10?>4
alieri quam Deo nalse fuislis, non parentibus, non A . siaj dicatur, lilii tui, quos genuisli libi, verlentur in
ulli morlalitiin, sed sponso Chrislo Iegibus aelernis palrcs, cuiiicx discipulis feceris eos magistros. Hoc
devinctae: cujus antequam de vulva nialris exirciis, quippc fieri quoiidie cernimus in Ecclesia quod et
esse coepistissponsaefcedereaetcrno. Ideo licct om- usquc in finem saeculi,fiendum minime dubilamus,
nes nos ejus simus, vos tatiico s-pecialiter,qttia vola ul sticcessores aposlolorum episcopi sibimel succe-
parenlum eslis, quae doiis lilulum accepistis, ut dentes pcnnaneaiit. Sin atitcni Abraham, Isaac, et
virgini sponso in virginilate feliciter coiisecralas Jacob, palres intellcxcrimus, filios Ecclesioe, qui
permanealis. Quoniam oninia in hoc dolis epiihala- nali suntei in loco aposlolos volucrimus inlelligere,
mio, quse pramissa sunt parata sunl vobis. Adest qui missi sunt -a Dominoproedicare usque ad extre-
ubique sponsus veslcr, speciosusforma prw fitiis ho- nitiiii tcrrac; mox quoerenduiiiquomodo Ecclesia de
minum, paratus occurrcrc vobis, suumque vos in- gcnlibus patres babueril patriarchas, cum ei supra
troducere in leniplum, ubi sunt ea quoe nec oculos dictum sit : Obliviscercpopulumluutn, el domumpa-
vidit, nec auiis audivit (I Cor. n, 9). Non enim po- tris lui. Nisi quia, sicui legimus in Evangelio, po-
tesl lieri ut desit qiiserenlibusvobis in Scripturis, tens est Dcus de lapidibus istis suscilare ftlios Abra-
diligentibusin prcccordiis,piilsantibnsin prcce, per- lue (Mutth. in, 9), id est de gentibus : quod et fa-
seyeranlibus in UJe, speranlibus in miscricordia, B clum crcdimus. Quia illi si filiiessent Abrahoc,opcra
qui palciin factns est non qiiserentibusse, el iuvcn- Abrabse facerenl. Unde illis abdicatis, in semine
lus est a non iniurrogauiibus. Abrabai benedicenlur omnes gentes(Gen. xxn, 18).
Sequitur : Pro patribus tuis nati sunt tibi filii, con- Qtioniani sicul ilic iti procpuliojiistilicatus est in
stilues eos principes super omiiemterram. Laudatur fi.ie : itii et nos in ejtts fide juslilicamur, ut simus
crgo sponsa eo ordine quo supra laudalus est spon- filii ejtts, cui hoeclides reputala 1300 est a<JJust'-
sus a Patre. Laudatur priimim a domibus cburneis, tiain (Rom. iv, 5). ,
el odoramentis vesiimcntoriim. Laudatureli.ini,quia Setjiiitur : Memoreronominis tui in omni genera-
in dcxteris regina conslituitur, el Palris filia erudi- lione ei generatione. Pritis quideni vox divina ad
lur. Terlio vero in lnembris siiis gloriosa proedica- ipsam loquebalur Ecclcsiam; nunc autem e contra-
lur. Et vide quam polciilcr ordinem cuslodit laudis. rio, sicul quam socpefit, maxime in prophetis, mutat
Adducentur, inquit, Regivirgines post eani proximm pcrsonam, etpro omnibus beneficiis, cum se inlel-
ejus, iJ est Ecclesioe: quia prius decuit ut imilas lcx.it sublimalam, proemiis ditalam, convertit ad
cjiis commendarclur, poslea vero dislinctio parliuin ipsum sponsumvoc.emsiiam, el pollicetur rccordalu-
seqiierelur. Et ut copiosa Ecclcsiu;Dei liiuneriinioii- ram nominis cjtts in omni generaiione el genera-
slrarel confereuda,dicil eam in laelitiaet cxsultalione ^ tionc, id est in cunciis generaiionibus soeculi: quod
1299mi:.isleriis, iulduceiidumangclicis. Quod au- a;lbuc hoilie complelur, et completum videmus in-
tcm adducendsesinl, conlimiosubticclildiccns : Ad- tautitm, ut nomen Cliristi sibi imposuerit ipsa Ec-
ducenlur ad lemplum Regis. Ad templumauleiii di- clesia. Unde oinnes Chiisliani a Christo sunt vocali,
cit, quasi ad ihalamum aul ad sacr.irium, ubi gau- ob rccordalionem et confessioneni noniiiiis Chrisli,
diuni ei-t et gloriosa exsultatio. Dcinde ad liliimtim quod est nomen uovuin, in quo benediceniur onines
Regina, quoe a dexieris Dei ordiiiala ccnsistit virtu- familioegenlium. In quo nominc el vos, charissimse,
libus, quanlum profeceril increnienlo doclrinoein- bic aggrcgaioeestis, sponsscipsius et membra, per-
sinuat, cum iiiferlur, Pio patribus luis nati sunt tibi sevcrantes in confessionc nominis ejus. Mirabilis
filii. Quoniam ad finem usque sxculi Magislri ex ea quidem gloria, et ecclesiarum summum prseconium,
non deerunt, qui et pro parenlibus bonorenlur, et inlcr lam multiplices hominum successiones, nun-
filiorumvola compleant, ut sint patres simulet filii, quara finemlaudis haberc. Sed gloriosior in vobis
ne aliundc quam ex ea nati videanlur, et fides peri- alquc felicior, quaenuiiquam a laude cessatis in omni
clitetur : ut puia pro palriarchis, propbetoeet pro bora et loco. Quia iuquantiim infirmilas carnis sinit,
prophetis apostoli, sicque deinceps apostolicusordo 1j. angelis cosequari voto velitis. Unde eliam ct in
scquatur, ul sit unus omniuiu eorum filiorum Core Sicculo graLiarum actio jure persolvitur, eo quod
intelleclus in Ecclesia, a principio usque ad finem, fiagilis cl immundus vincitur, et in terris jam fti-
quoniam in omnibus sic propagatur et Ecclcsia.Cse- lura vita, ulii incorruplio regnat, demonstratur.
terum si ad eam loquitur lunluin cui dixerat, Obli- Proptereu, inquit, ;;o;m/tconfitebunturtibiin wler-
viscerepopulum tuutn, ex gcnlibus debeinus palres num, el in swculumswculi.Quocconfessiositoeterna,
nosse, qtiibus filii nati siint, omnes idola colentcs. quia vera et pia. Idcirco quoeimprsesenliarum est
De quibus Hieremiasloculus cst, Quatn false posse- gratiarum actio, laus, vel confessio,jam fulura est
derttnl patres nostri idola, at non est qui pluat in vita in sseculumsseculi: cpiia ipsa incipit essc quse
eis (Jer. xiv, 22), seu philosophos,Platonem scili- permansura est in selernum,quo sola charitas re-
cct et Aristotelein, necnon et reliquos, quos enume- gnat morte devicla.Quapropter adhuc in agone, di-
rare lougum est, divcrsoruin dogmalumvel errorum leclissinioe,quia quseproesentisvilsesunt devicistis,
magislros. Pro quibus omnibus naii sunt Eeclesiae niiul rcslat nisi ul usque in finem pcrseverantes il-
de gentibus filiis, doclores scilicet et reclorcs, quae lain percipiatis parlem seinpiternse vilse, quam ele-
constituit principes vel iuagistros: ac si ipsi Eecle- gislis. Quia Maria, teste Domino, optimampartem
 1055 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1056
elegit (Luc. x, 42). Novi igitur quod beatam Virgi- A , obtegit el volvit aureis, quia eum quem diligit, intus
nem plurimum diligatis Mariam, cujus cttltui vos abscondit cum charilale, quam nihil in mundo po-
mancipastis. Unde sit vobis tanquam in imaginem, test devincere, neque ullis violare fraudibus. Quod
ipSa ejus descripta virginilas, sit in exemplum ejus vero in scutulalis vestila virgo dicilur; Jpsa varie-
humililas, omnesque virlules ejus forma pnlchritu- tas, ul ssepedictum est, virlutum designatur. Est
dinis. Quee lunc eam vere diligilis, si imilari con- enim scululata vestis, quae alibi stragulata vocatur.
tenditis : si refulgeat vobis in speculo caslitatis, et De quo Salomon, cum de muliere foni, quse est
si fuerit species virtutis. Sumite ab illa exempla Ecclesia, loqueretur, ait : Stragulatam vestem fecit
vivendi, formam pudicitiaein qua sunt magisteria ex- sibi, byssus et pnrpura indumentum ejus. Quibus
pressa probitatis, qtiid corrigere, quid refugere, duobus bene scutnlala veslis texitur. Dicitur enim
1301 qoid tenere debeatis. Nam prima discendi scuiulata propter orbes rolarum candidos, aut alte-
incitamenta, nobililas seu fama magistri est. Fama rius venustatis, quos habet inter purpuram, seu cu-
autem beataa virginis est, quia bcalificatur ab omni- juslibet admirabilis pulcbritudinem coloris. Quam
bus, quia humilitas ejus respecta est. Nobiliias vero, slolam seu vestem aut fasciam, non habenl nisi vir-
quod nihil Dei malre nobilius est; nibil splendidius gines, quaemammas liganl, ne invenianlur lactanles
ea, quam splendor paternse gloriae elegit et illustra- g et nutrienles. Quse cogilationes legunt et constrin-
vit; nihil castiusea, quse Deum hominem sine cor- gunt; quia omnia sibi dona concessa et sacramenta
poris contngionegeneravit. Qtiam lunc vere diligitis, Regis in peclore fovent, conlegunl et enutriunt,
si eam sequimini moribus et vita ex tolo, quse nihil quousque tempus evolandi hinc veniat, nt renascan-
aliud quam Deum dilexit. lur, in coelum.
Habelis, charissimae, nugas olii mei : habelisi Unde sequitur : Adducenlur Regi virginespost eam
quod matri olim voveram; non quod idoneus essemi proximm ejus. Offerentur in Imtitia el exsultatione,
divina explere digne sacramenta in titulo dotis; sedI adducentur in templumRegis. Ubi juxta Septuaginta,
ut devotionem servilii comprobarem. Ideo epithala- prior versiculus adhuc de filiae canitur ornalu, se-
mium gloriosum, quod Prophela cum exsultatione quens ad ipsum Regem dirigitur. Secundum He-
decantaverat percucurri, ut sponsum vobis oslende- braicum autem ex inlegro ad sponsam dicilur, usque
rem, quem Psalmus depingit, ac si in dotis litulo, ad eum locum ubi scripium est: Pones eos principes
inclytum valde et speciosum prae omnibus, glorio- in universa terra. Sed distinctio versuum nimiam
sum in cunctis, et gratiosiorem universis. Sponsam saepeScripturis, maxime tamen in psalmis et pro-
quoque mirabili varietate exornatam. Celebratas phelis, facil ambiguitatem, et immutat sensus. Si-
spiritalis conjugii nuplias, maxime in virginibus, C militer et immutatio personarum, quod in hoc
Deo acceptas ostendi, in quibus perseverat amor Psalmo manifeste declaralur. Unde et hic quod di-
castitalis, et in nullo obfuscatur pudor integritatis: ximus, in scutulatis, huic versui applicatur, el prin-
in quibus castitas aelerna fragrat, vinculum perfecVoe i cipium facit. ln scutulalis duceniur ad Regemvirgi-
dileclionis nullo dissolvitur fine. Quarum thalamus; nes, el sequentur eam amicm ejus. Ducentur illuc,
una est domus, unaque lsetitia jugis. Quaeomnia in ducenlur in Iwtitiis et exsultationein templumRegis.
hoc Psalmo, ac si in titulo dotis, ascribunlur. In Ubi non tam sensus quam distantia animarum in
quo prophetarum lympana nimis provida cum ex- Christo credentium demonslratur, cum dicit, addu-
sullalione cordis prsecinunt, qusejam facta gaude- centur ad Regem virgines; deinde sequenlur eam
mus. In quo apostolorum consliluitur principatus, amicse ejus. Quia quod dixit Adducentur, Domini
quorum tuba omnes gentes edomuit, suisque orga- gratia declaratur, quse nos ad se venire facil: sicut
nis ad vestras nuptias, charissimse, omne invitanl in Evangelio ipse lestalur, dicens : Nemo venit ad
sseculum, et suis concinunt melodiis, et prophela- me, nisi Pater meus traxerit eum (Joan. vi, 44). Et
rum eloquiis. In quo martyrum cilharsenon chor- Ecclesia Canlicis : Trahe me post te, curremus in
dis, sed virtulibus laudes concelebrant perpeluas,, odoremunguentorumtuorum (Cant. i, 4). Bene novit
qui sponsoethalamos respargunt rosis. Unde et vos>0 anima fidelis, quod nisi trahat Domini gralia, per se
feliciler ipsi per Chrislum genuerunt illa. In quoi nemo idoneus est ut perveniat. Sed qusevirgines ad
sanctorum confessorum chorus, natus ex aposlolis,, Regem, et ad Regis thalamum tam 1303 speeiali-
spiritalibus lyris gratissimum depromit sonum ; ilai ter deducuntur? Ego pulo, charissimae, de hujusce-
ut per eos in omnem terram pervenerit quidquidl modi virginibus dictum, quales vos esse credo : quse
apostolicum inhabitat, et deambulat ipse virgo ini sequuntur una vobiscum Ecclesiam, et Agnum quo-
suis virginibus radicatus, et fundalus in cordibusi cunque vadit, et ponunlur in primo gradu, quoniam
earum; tanto melius et perfectius dilectus, quanto> fidelesin virginitate corporis et animi, sicut et vos,
et ipsaejocundius amore et perfectius intellectu su- pudica mente permanserunt. Alioquin, quid prode-
per pectus Christi requiescunt. Undc et Joannes,, rit pudicitiam camis inlegram servasse, si non inte
; quia virgo erat, dicilur familiarius super pectus> gritalem fldei servaverint ? Et ideo in omni do-
Dominus recubuisse. Nam et sacerdos inter caeterai ctrina et virtulum conspersione, custodienda est
separalionis, pecliisculum 1302 ^e sacrificiis vi- Virginitas animi et corporis in Cbristo. Quoniam
ctimarum accipiebal; quod bene virgo fasciis totumi quseperfecta ot, et sancta corpore ac spiritu, ipsa
*0K7 EXPOSITIO 1N PSALMUMXHV. — LIB. III. 1058
n Canlicis vocatur columba immaculala, et pro- A i etiam si permanserint *in libertate, sibi oblata prav
xima, de qua dicitur : Viderunt eam filim, et beati- mia promitlunlur. Unde Apostolus : Beatior, inquit,
ficaverunl eam, reginmet concubinmlaudaverunt eam erit, si sic permanserit, secundum consilium meum
(Cant. vi, 8). Ex quo palet sensus, quia quamvis (I Cor. vn, 40). Sed quibus necessitatibus preman-
una sitEcclesia, unaque conjux et regina, diversi lur in coujugio, et ut a conjugio absoluloe, longum
sunt ordines, et meritorum mulla differenlia. Ubi enumerare. Yerumtamen ipse de se melius norunt
sexaginla etiam connumerantur reginse, et octoginta quid evaserint, quibus Christus in voto est. Porro
concubinse, et adolescentuloequarum non est nume- virginilas in mundo sola libera est, libertate Cbristi,
rus. Idcirco in prima acie adducunlur Regi virgines, nullis obnoxia vitiis, nullis alligata vinculis, nullii
quas ipse sponsus speciosus prm fiiiis hominum ele- conlaminata corruptionibus, quse sola angelis in ter-
gil, quas ipse sibi suo dignos sociavil conjugio, ut ris comparatur, sola Iibera est: sponsum Chrislum,
ipse virgo in capite cum suis permaneret virginibus. ac si comes in remota, quocunque vadit sequitur.
Inter quas vos, dileclissimse, censeo Domino conse- Et ideo vos, charissimae, felices dixerim, quonian
cratas, et virginiialem integram Deo vovistis : insu- nescislis loriim in deliclo, habebilis fructum in re-
per etiam ad exemplum apostolorum omnia reliqui- spectione animarum sanctarum. Felices quse bibi-
slis; nec hoc solum, verumetiam sub monastica di- B 1 slis cum lacte carnis lac vitse aelernoe, et mox in
sciplina vos redegistis. Sed quia fragilior sexus vi- ortu Deo dicataeestis. Nibil enim aliud eslis quam
debatur, cum esset charilas ferventior in vobis, sacrificium Deo, vota parentum, possessio Spiritus
etiam longa ex consuetudine aeterna clausura vos sancli, ciijus infusione sacrificatse estis et nulritse.
obseraslis, unanimiler perseverantes in templo Do- Siquidem enutritse lacte Verbi ab ineunle setate, in-
mini: quarum cor unum, et anima una facla est ter angelorum freqnentiam, infra gregera Christi, in-
(Act. iv, 52), coneremata igne divini amoris, ut plu- ter pascua vitae,ac si in paradiso Dei, interalleiuialica
res unum fierent, ad exemplum illius primitivse Ec- semper gaudia, inler sacrificia et holocauslomata
clesioe, quam Spiritus sanclus in unum decoxit, uti Dei: quse nihil aliud didicistis quara Chrislum, nihil
el multis virtutibus una esset massa charitalis. Ini amare nostis quam ipsum. Etsi 1305 vota paren-
quarum principio vos consociavit idem Spiritus san- tum vos deduxerunt, dilectissimse, felices quse per-
ctus, qui operatur omnia in omnibus, et fecit unumi mansistis in agone cerlaminis : quoniam fides quse
corpus in Christo, unumque cor et animam unara. vos Deo in baptismale consecravit, ipsa vos pro voto
Sed quia paucorum est ista virlus, recle sequitur: : hic eliam, teste Ecclesia, obtulit et devovit. Idcirco
Po*t eam proximw ejus afferentur libi, id est posti _ habetis primam gratiam in baplismale : alteram vero
hanc, in qua vos divina gralia flores esse consliluit:: et Deo placitam, ad instar Samuelis, quod Deo in
afferentur amicse seu proximoe, ad ipsam eamdem- holocaustum oblatse eslis. Deinde ad ullimura, quia
que Ecclesiam, ut sint et ipsse in unitale corporisi omnia reliquistis. Reliquislis autem, si habere con-
membra fidelia. Quoeproximse, seu amicse, sunt vi- temnilis; quia hsecest vera mortificalio soeculi,ut in
duae caste viventes, virginibus gradu inferiori con- sseculo nec habeatis quidquam, nec habere velitis.
sociatoe. Nam cum virginitas centesimum fruclumi Haec vola, matronae Chrisli, hoc in loco communia
habeat, viduitas 1304 sexagesimum, quasi pro- sunt vobis quse vovistis, ut simul innupta et virgo,
xime honorantur. Et ideo quam bene ex islis duobusi juxta Apostolum (ICor. vn, 54), quse Domini sunt
ordinibus, charissimae, vestrum compactum est cor- cogilet, ut sit sancta et corpore et spiritu. Hanc
pus et coadunatum. Sed virgines dicuntur adduci,, quippe unitatem, de diversis parlibus venientem,
quia corporis integritate robusliores sunt : viduae > lapis ille Chrislus conjunxit, qui est lapis angularis,
vero afferri, quseplerumque fractaediversis multisquei et fecit utraque unum (Ephes. n, 20). Qnem sane la-
molesiiis,multajam corporis imbecillitalefatigantur. pidem angularem in fundamento cordis posuislis,
Ideo gratuita gratia offeruntur, quse se pro diversis> et ideo ad hunc angulum Vesonseconvolastis. Non
vitse sollicitudinibus dispendio tradiderunt. Intereat _ quod angulum diligeretis exiguaecivitatis : sed quia
ad bsec forte solertia puellaris diclatura est, quodI dilexislis, et diligere debetis arduam et angustam
debuerim dicere virgines afferri debere, viduasques viam, quw ducit ad vitam, quoniam lata et spaciosa
adduci. Praesertim cum viduoe ad vos sua spontej esl quse ducit ad morlem.
veniant, suaque devotione : virgines vero nene a cu- Unde, charissimae, quia Christus lapis vivus
bilibus, el jam adhuc, ut ila falear, inter crepundiai unum vos fecit gregem, unumque ovile in hoc an-
tenerae attaiis offeruntur Regi Deo, ex voto parentumi gulo, erigite et vobis turrim illam ex Evangelio,
polius quam ex suse mentis electione. Unde rectiusi turrim anguli, ut sitis vobis invicem supplemenlum
illas afferri debere intelligi : istas vero sua venirei virtutis, et magislerium castitatis : ita ut virginitas
voluntate, suisque se afferre votis. Nec tamen salisi discat exemplo casli conjugii Christo deferre casti-
attendit talis quaecunque, quoniam virgines semper tatem : quatenus sicut illa cuslodivit cubile imma-
«x voto veniunt, et ex volunlate offerentur paren- culalum : ila virginilas eo amplius quam vowt, Deo
tum, potius quam ex necessitate. Porro viduas quami integritatem cuslodiat menlis et corporis : quoniam
ssepe necessitas cogit : maxime tamen cum absol- propemodum no» inferior virtus est eo abslinef-
vuntur, teste Apostolo, vinculo servitutis. Quibus conjugio, oblectamenta nescire. Sedetviduitasexem-
 1059 S. PASCHASU RADBERTIABBATIS CORBEIENSIS 1060
plo virglnum multa debet ediscere quae dcplorct, .A aut ex necessitatc, scd singula quae * * *
mtilla qtise iiiiitelur, multa eliam quae congaudeat; suis organis dulcissima societate sonuerant, in quo
ut quseperdidit vidua in conjtigio, totuin possideat tlialamus omnium virginum dedicatur, et sponsus
gaudens cum cbarilate in flore virginitatis. Skque inducilur oleo delibulus Spiriius sancti, ac si in
in utroque fortes, cliarissimoe, turrim tllam erigite paloestra, proe consorlibus sttis, anle quam musico-
ex Evangelio, unam et fortcm, munitam cum arma- rum iu hoccarmine omnia resullant genera, et unam
turis et propugnaculis suis : quia simul in utraque universus orbis cum supernis civibus lenet' harmo-
virlute praemiarepromissa sunt vobis oelernaeremu- niain. In quoitaqueepilhalamio talia mavent vir-
neralionis. Turris namque quando consliluitur, in gines Christiante.vestras excubias musicorum or-
modum ignis erigilur ; quia ignislicet laiior in imis gana, ut eorum mellifluis sonis impraesenliarum
semper ardeat, .amen acuilur in summis, et ad super- omnis vincaiur huniana la:lilia, et fitturorum in his
na semper lendit. Hinc eamquetoms.ul aiunt, apud jam jamque celebrcnlur gaudia. In quo nimirura
Graecospytgos dicitur, eo quod in modumflammseacui- gaudio, charissimoe, sacratissiina veslris quia volui
tur 1306 ct consurgit. Quam prorsus lurrim lunc cubilia cordis floribus respergere. Sed qnia non eram
bene coiiKtruilis, si charilalcm, qua corda mullorum idoucus, humileiiimisi pulegium benc olentem valde,
animaequeunum fiunl,in vobismelsemper accendilis, 1B qtio asperganlur saltem gressus eunlium ante ostia.
quia charitas Dei etproxinii sursum ut ignis evolare Qtiouiam ctsi vile videatur in Galliis, apud Indos la-
conlendit. Verum quod nulli gradus Ecclesix magis men cliarum et pretiosum cst plusquam piper pro
sibi conveniunl quam virginitas et viduitas sancti- sttis otloribus. Uiule constat quod non omnes omnia
monialium, quarum unuin cst votum obedienliae, halient; neque unus sapor cnnctis aequaliler in pa-
una sil conversio morum, una slabilitas loci, una lalo cerdis sapit : sicul ncc una eademque medicina
conversatio .ilie, una repromissio regni : et ne ista apud onuies aequaliter valet. Qua de causa credo
infletur adversus alteram earum, una vocata virgo, quod inter vos boc noslrum opusculum quasdam in-
allera vero proxima vel amica. Quibus simul dicitur veniat, quibus prosit et placeal. Non quod nostrum,
in Canticis ; Una est columba mea, amica mca, pro- inquani, sed quoil Dei, quia de noslro non nisi sola
ximamea (Cant.u, 10), quia sponsus semper in om- rustieilas sordet. CoRtcrumsunt deliciae intus boni
nibus unum requirit, unumque omnes semper esse Regis, quibus nos esurienles pasti sumus de veslro
vult. Quo simul omnes, quoepfleruntur, el quoead- nupliali ccnvivio, quas proutlicuit imprsesenliarum
ducunlur, agendumesl ulafferantur inlselitia ct ex- nausimus in lilulo veslrae dotis.
ultatione (11 Cor. ix, 7); ne ulla ex trislilia agat,
—»

S. PASCHASII RADBERTI
ABBATIS CORBEIENSIS

1 IHRffiOS SIVE LAMENTATIONES 1ERMII

LIBRI QUINQUE.
(ApudSirmond.,Opp.S. PaschasiiRadberti.)

PROLOGUS
AD ODILMANNUMSEYERUM.

1307"1308 PASCHASIUS RADBEKTUS, monaclio- C tamen nequeo, illa decipiente, quae araisi. Cnde
rumomnium peripsema, seni ODILMANNO SEVERO plu- congelatus usu longiori durior effectus, nnllis jara
rimam et sempiternam salutcm. emolliri queo flelibus, quamvis multis miseriarum
Multo cogor longoque confcclus vitse tsedio, tri- meartim inlus forisve premar doloribus. Quibus
sles lacrymarum inire modos. Gemebunda jam quia quotidie saltem ad suspiria propulsiis Jeremiae pro-
profecto meis praegravata malis inopinale senectus phetoe inter discrimina ullimse vitse, Thrcnos expla-
non vocala venit. Quam dum inspicio, specie de- nare dccrevi. Siquidem ejus ut emolliar lamenlis,
formatus, aliena perhorresco> eo quod me subito quatenus vel sic addiscam fragilis vitse excidia der.
animo non mutatus, quod fui non invenio, evadere plorare, quo modo sanclus ille plangit aliena. EV
10G1 EXPOSITIOIN LAMENTATIONESJEREMIJE. — PRiEFATlO. 1082
quia hsec aelas alios poscil mores : licet sero hor- tS.quippiam posleris condignumlilteris enodavero, luo
tante Scriplura, quia semel domum luctus intravi, frater judicio dccernendumtransmillo : quia nulli
proposui lanli operis studio non indiscussatransire : magis noslra congrucre pulavi, ad qttoscunqtie ocu-
licetneminem Latinorum lcgerim explanasse Thre- los dircxi, quani tibi, qui et seiiectute cosequaris,
nos, quos propheta symphonizandometro voluit le- et quolidianis precum fletibusantecellis.
gcntibus commendare. In quo nimirum operc, si

PR^FATIO

Sicut in divinisLilteris diversa leguntur cantica, tus totum quod Ezecbieli (cap. n) oslcnsum est in
ita el Spirilu sanclo reseranle lamentaiiones diver- sensu menlis trajecerinl, in qtio erant scriptae la-
soe: et sicut proprie appellalur liber SalomonisCan- menlalioncs el carmenel vae. Lamenlaiionesvide-
lica Canticoruin, ita etappellari queiint Threni Je- gg licet, quia in eisdeni lilleris conscripla esl poeniien-
reniioe Lamenlaliones lamciiliUionum: quia sicut lia peccatorum, atque ploralus omnium sanclorum,
omninopraecelluntilla, inqnibus sponsus ac sponsa ut Psaltnista canit: Qui seminant in lacrymisveret
dulcibus fruuntur amplexibus, ita et lamenlationes in gnttd';ometent (Psal. cxxv). Qtia vera spe certi
istsevincunt omnia Scripliirarum lamenta, in qui- priores sancti, ibant et /lebant mittenlessemina sua
bus abscesstis sponsi ab sponsa; magnis cum fleli- (Ibid.). Propterea et carmen in eodemlibro sequitur,
bus vehemenlius deploralur: ex quo sola civitas ex quo gaudia jusiorum niintiantiir.: nec lamen vae
sedere, ac domina genliumquasi vidua, amarissime tacetur, eo quod illic multis in locis expressa dam-
satis plangilur. In illis quippe canlicis, diversoe in- nalio reproborum coinprobalur. Scdlamenlis in bac
troducuntur ad gaudia nuptiarum personoe, in istis valle lacrymarum aflicimur, ut in ftituroacl oetern;e
vero diversseplangunlur. Illa siquidem decent in pa- viloegaudia, et cantica loetitisepertingere valeamus
tria : jsla vero in bac noslra peregrinaiione. De his (Jecl. n). Dc quibtis profeclo lamenlis, in eisdem
quippe dicitur canlicis, quod deceant in Sion illacoe- diclis legilur : Scindile corda veslra, el non vesii-
lesli.uliDavid Psalmographuscanit: Tedecel (inqtiit) menla veslra (Jac. iv). Miseri estote el lugele : quia
hymnusDeusin Sion, eltibi reddeturvotumin Jerusa- beati qui ltigcnt nunc. Risus vester in luclum con-
lem (Psa/.LXiv,2). De islisveroidemPropheta:Bea- Q vertatur, et gaudium in mcerorem. Et ut de promis-
tus cujttsest auxilitimabs te (Psal. LXIV).Ascensiones, sione gaudii sequentis hilariscas, habes in ejusdem
inquit, in corde suo disposuitin vallelacrymarum, in voluminis congerie. Beati qui habitant in domo tua,
1309 'ocoquemposuil (Psal. LXXXIH). Vallisnam- 1310 Domine, in swcuta swculorum laudabunt te
que lacrymarnm, proesentis vitoe conversalio recte (Psal. LXXXHI). El sieut per quemdamsapienliam au-
designalur : locus vero Chrisli Ecclesia, in qua gtistius de ccelesiiJerusalem procdicatur.Lapidepre-
unusquisque posilus pro ccelestis palrise desiderio tioso et mundo omnesplatew ejus sterneniur et per
deplorans, ascensiones in corde sibi disposuit, ut ad omnes vicosejus alleluia cantabitur (Tob. XIII).Quod
illa felicilatis gaudia quandoque devotus veniat. nobis carmen ccelestis patrioe cives nuntiare vene-
Alias vero nonnisi corde ascenditur, ubi fidelisqui- rant, cum concorditcr clamabant : Gloria in excel-
libet dum varios evocationis suae gradus mcditando sis Deo, et in terra pax hominibus bonw voluntatis
disponit.variis introrsus corde gemitibus afficilur. (Luc. n). Sed hujiiscemodi caniica cceleslis patriae
Hinc sane conslat, quod multa sunt genera fleluum, suntgaudia. Lamentationcsvero Spiritus sancti, aut
multa et diflerenlia lacrymarum. Alilcr enim deflet mcerore, aul ex desiderio oeternoeviloe cordis infu-
ille qui propria, aliter qui aliena plangit detrimenla. sio. Legimus lamen lamentationes siiper Saul et
Aliler pro amore coelestis patrioe, aliter pro imma- D Jonalham, legimus et super Absalon, quse profeclo
nitate scelerum et lerrore gebennoe.Aliter pro do- Iamenia doloris ac mcerorissunt plena. Flevil quo-
Iore cordis, pro amore pise ac sanctscrecordationis. que et Ezecbias fletu magno : flevit et Petrus ama-
Quse nimirum lacrymarum genera Scriptura divina rissimc. Scd istte, ut diximus, merito Lamenlalio-
lalius explanat, cum in diversis Sciiplurarum locis, nes Iamentationumvocanlur , quia generales sunt,
singulorum varios demonstrat affectus, et lamcnla et sic praHenduntgenus ad speciem, ut rursus spe-
replicat. Inler qtios David, Fuerunt tnihi (inquit) cies ad genus referatur. Sicque terrehse illius Hie-
lacrymmmew panes die ac nocle, dum dicilur mihi rusalem et populi excidia deplorant, ut prsesentis
quotidie: Ubi est Deus tuus (Psal. XLI).Et alibi : Eeclcsiocdamna deflere non prsetermittant. Sicque
Laboravi in gemilu meo, natare faciam tola noctc genernlitatem populi novi ac veteris eorum lugeut
lectuni meum, et lacrtjmismeisstratum mettm rigabo qui a fide corruerunletcaptivantur, ulunius aniraoe,
(Psal. vi). Caligavit nie amaritudinc oculus meus, quoc templtim fuit Spiritus sancti, detrimentum
quia consumptus sum ab universis hoslibus meis. plangere non desistant. Sicque ad praesenlemcapti-
Quibus ilaque verbis patet, quod muliis sancti mo- vitatem, sub qua idem eamdcmpropheliam condidit,
renlur affectibus, eo quod el ipsi volumen illud in- oculum inlendant, ut extremam, qusefacta est sub
1065 §. PASCHASURADBERTlABBATISCOHBEIENSIS 1064
Titoet Yespasiano, penitus non omittant. Quid plu- A j exponere lamentationes, et prout oportuerit ad ea-
ra? Omniumpraesenlisvitoecausas ac ruinascernens dem tria tempora sensus dirigere. Neque silendum
propheta, gemendo movelor ad singula, ut singuli pulavimus, quod propheta sanctus, sicut divinseIe-
discant propria sic deflere, quomodo ipse deplorat gis interpres Hieronymus lestatur, Threnos tanti
communia et aliena cujusque delicta. Ideoquequa- laraenti lege metri condiderit. Ex quo etiam apud
druplici Threnos totius lamenti, ut aestimo,contexuit Lalinos per singula senlentiarum principia, singulse
alphabeto: quia tam nos quam et hic mundus qua- Hebrseorum lilteree prsenotanlur, a quibus in sua
tuor constat conditus elemenlis, igne videlicet et propria lingua, ut fertur, unusquisque versus inci-
aqua, aere et terra : ut qui qualuor consistimus pitur. Neque igitur est credendum, quod tot litlerse
existentiis, sub qualuor recte plangamur litlerarum vacent a myslerio, cura nec unus apex iotseprseler-
alphabetis. Quodautem prophela non solura prsesen- miltendus sit in lege (Matlh. v). Unde quod singulse
tia, verum prseterila et fulura lugeat, liber Paralipo- litleris interpretenmr, inlelligenlia singulis senlen-
menon insinuat (II Par. xxxv), ubi legitur quod liis est reddenda. Nam Aleph doctrina interpretatur.
mortuus est Josias rex, et sepullus in mausoleo pa- Doclrinavero illa vera est, qua Deus cognoscilur, et
trum suorum , universusque Juda et Hiernsalem proprie uniuscujusque stalus vel defeclus non igoo-
lugerint eum; Jeremias, iuuuit, maxrrne. Quibus B ] ratur. Nonenim doctrinsequilibel recte insistit, qui
profecto verbis ostenditur, quod non solumad prse- semetipsumpenilus non agnoscit. Dequa sanelsaias
sentia et futura, verumetiam et ad prseterita lamen- propheta : Glorificate, inquit*, Deum in doctrina
lalio hsacsuperextenditur, ut sub quadrato ccelicar- (Isa. xxiv). Ule ergo Deum digne glorificat in do-
dinc prsesentis saeculi delicta quadrato lugeat al- clrina, qui et eum laudare de suis non cessat, ne-
, jabeto, et 1311 ad lamenla omnia invitet. Pro- que ea quse de se ipse admisit, aut proximis deflere
pterea et nos non minus super ejusdem civilatis rui- non ignorat. Quam bene propbeta doctrinam perce-
nam, quam et super Ecclesisedamna, superque ani- perat, qui moerensspiritu repletus aiebat, dicens.
marum discrimina, decrevimus easdem tripliciter

LIBER PRIMUS.

ALEPH. C egistis(Deut. xxxi). Necnon et Stephanus: Dura,

Quomodosedettola civita», plena populo: facta est inquit, cerviceet incircumcisis cordibus, vos temper
quasi vidua, domina gentium. Princept provinciarum Spiritui sancto resistitissicutet patres vestri (Act.vu).
facta est sub tributo? Non quod hic mcenia civilatis Propterea frequenter flagellisaltriti, ab hoslibus op-
Hierusalem lugeat, sed per eara tropice populus in pressi, pene malis omnibus affecli : nec sic ex tolo
captivitalem ductus, amare plangilur : juxla illud corde crediderunt, sed exacerbaveruntDeum excel-
Isaiaeprophetse(eap. i), quod omnibusdevindemiata sum.etteslimoniaejus non custodierunt(Psal.hxxvu).
bonis filia Sion relicla sit ab hostibus sola, sicut tu- Et ideo captivatis jam decem tribubus in Assyrios,
gurium in cucumerario, et sicut civitas quse vasta- dusequse remanserant sequentes domum David, et
tur. Fitque mox vehemens exclamalio prophetse specietenus Deum colentes, paulatim crescente eo-
plena fletibus, plena doloribus, plena omni admira- rum malitia prius in Chaldaea durius captivantur.
tione et stupore moerentis.In qua palenler insinuat Hinc quoque quasi sola sedere civitas plangilur, et
subversionera miserse civitalis, et ruinam scelesti vidua facta sub tributo, quae prius fueral domina
populi : non solum sub Chaldoeisaccidisse, verum gentiuin, earum scilicet quas subverterat. Nam vi-
sub Tito et Yespasiano plenius omnia completa dua sedere miratur, non solum quia caplivatis regi-
fore. Hactenus 1312 nec sola nisi Per exaggera- D bus, et sacerdolio destructo desolata, verum quia
tionera doloris sedere jure dicitur, ubi de pauperi- profanalo templo et oinnium vasornm gloria fundi-
bus terraecultores innumeri relinquuntur, quibus et tus explosa, mox Dei auxilio destituta evacuatur,
Godolias prscessejubetur. Nec tamen civitas dirui- et sola inter hostes plena ignominia relinquitur.
tur, sed integra ejus vastatio usque ad illud differtur, Caeterumspiritualiter Iacrymosius, quolies Eccle-
Chrislo duce pererapto, quando nec lapis super lapi- sia, culpis exigenlibus, sponso Christo viduatur, a
dem, secundum Domini sententiam, nequepopulus propheta vel sanctis viris plangilur, Quomodosedet
in ea relinquilur (Malth. xxiv). Interea etiam post sola civitas? Sola quippe sedere jure queritur, cura
reversionem tantse captivilatis, rursus paulatim Dei et sanclorum desolata angelorum auxilio, inlus
crevil virga furoris Dei : quia non esl ad Deum post forisve ab hostibus vastatur. Alioquin nisi sola
monila et correctiones prophetarura conversa per- esset, plangenda non esset: quia non possunl Iugere
fula gens Judsea, sed beneficiis Dei semper iograta, filii sponsi quandiu cum illis est sponsus, imo gau-
supplicia sibi atrociora contraxit: Dequa sane gente dio gaudent araici propter vocem sponsi. Cum vero
Moyses: Scio, inquit, contentionemtuam et cervicem malrem scilicet Chrisli Ecclesiain ab sponso vidua-
luam durissimam semper contenliose contra Deum tam senserunt, recte non solum filios, verum et
1065 EXPOSITIO IN LAMENTATIONESJEREMLE. — LIB. 1. 10u6
amicos oinnes flere couvenit. De quorum nirat- A menla. Constat igitur quod mulla sunt deliclorum
rum collegio Jeremias propheta exstiterat, qui tributa, quibus anima fit obnoxia, nisi rursus Dei
1313 Prae omnibus et pro omnibus, tam imma- auxilio liberala, pristinam non valet recipere li-
niler deflebat. Flebat aulem non saxa et sedificia, bertatein. Hinc misericors Deus, licet malis no-
sed ruinam hominum. Quaerecle civitas bene sedere stris ad iracundiam permotus, fornicantem ani-
dicilur, quod ploranlis est habitus. Unde et Job in mam hortatur, dicens : Plange quasi virgo accincta
slcrquilinio sedisse perhibelur, ut affectum expri- sacco super virum pubertatis sum (Joel. i). Super vi-
meret dolcntis (Job. n) : nam ipse dolens inierpreia- rum pubertalis sum, anima quasi virgo plangitur,
tur. Sic ct David de hac ipsa captivitate: Super flu- quando plenissimae charitatis amore perfusa,' sui
mina, inqnit, Babytonis, illic sedimus el flevimus connubii fcedera considerans, confunditur. Ideo-
(Psal. cxxxvi). Ac si patenter dicat: Quia in throno que sacco accincta cilicino, sua facta deflere jube-
vegni, imo in summo coeli vertice slare noluimus, tur, quateiius poenitendo ne a Domino judicetur,
jure super flumina tenlationum flentes ac lugentes, inter hsedos scilicet peccalores prius corripiatur :
supra modum dolemus, jtixta illud Isaiae prophetoe: deinde super virum pubertatis sum uti dilectionis
Descende,sede in pulvere,filia Babylon : sede m lerra, opera perficiat, adhortaiur. Unde sequitur vox plan-
non est solium filim Chaldworum (Isa. XLVII).Ita et, B I genlis.
Jerusalem nostra quolies in confusionem peccatorum, BETU.
venerit, non esl ei soliuin, neque thronus, neque ullai Plorans ploravit in nocte, et lacrymw ejus in ma-
dignilas celsitudinis, sed in terrse pulvere sedere per- xillis ejus. Quaenam sit quoe plorat, Belh littera ex
Iiibelur jure. Propbeta proplerea plangit, non tantumi principio versus insinuat, quse domus inlerpretari
<miasedct pulvereis el lerrenis operibus sordidala,, oslenditur. Beth quippe domus interpretatur, sci-
imo qtiia sola sedet. Porro sola, quia quasi vidua: vi- licet illa cum qua Jacob ingressus in ^Egyptum (Gen.
dna vero, eo quod pro fceditale lurpitudinis suoe ab» XLVI),et poslea Domini suffragante clementia mi-
sponso sit relicta. Sed nolandum quod quasi vidua,, racolis coruscantibus, egressa de populo barbaro
el non vere vidua, dicilur: quoiiiam et si ab sponso) praedicatur (Psal. cxm): nunc vero exigentibiis
despicilur, sponsalitatis lamen ejus jura maneni: utL culpis, rursus ad captivilalem in Babylonem redu-
siredierit, prioraque dileclionis opera impleverit,, citur, et ideo amarissime plorare perhibetur. Plorat
sponsiiin saltem per pcenilcntiam immortalitatemquei aulem iu nocte, quia in die nulla dabatur eis re-
recipiat. Qua denique veste reinduta, nullius sub> quies, saltem ut suis consolarentur lacrymis, et ocu-
tributo jacct debili, sicut Paulus apostolus insinuat,, ' los sero abluerent, quos ad idola prius male leva-
dicens: Nihil, iuquit, aliud debeatis, nisi ut invicem i *•'rent: et quod est gravius, ex omnibus amicis sibi
diligalis (Rom. xu). pessime blandientibus, Propheta teste, nullus eam
Tropologice aulem, anima sola sedere digne plan- consolabatur, imo facti planguntur inimici. Laerymm
gilur, quasi vidua exula virtutum bonis, quaese do- (inquit) ejus in maxillis ejus, ut majori induerentur
niinio subjugaverit Chaldaeorum, sponsumque con- confusione inter hostes, et suis saturarenlur oppro-
lempserit pubertatis suae. Chaldoei namque capti-- liriis. Patet igitur sensus, quod propter idololatriam
vanles interpretantur. Captiva.ergo anima dicitur,, poptiltts in captivitatem ductus, in Babylone plenus
cum a solio coelestis palrioe vitiis subacla, sub po- scelerum suorum 1315 ignominia dure salis ab
tcstalem daemonumredigilur. Cui mox per prophe- hostibus tractabalur : sed durior accidit ea captivi-
tam dicilur : Intra in tenebras filia Chaldworum (Isa. tas, quaesub Tito et Yespasiano, teste Josepho, facla
XLVII),ac si patenier dicat: Quia in luce stare no- legitur, ita ut imprsesentiarum nihil durius contin-
luisli virtulum, filia facla Dei munere adoplionis,, gere poluissc jure credatur. Ex quo profecto liquet,
intra muiato nomine in tenebras perpctua'. coeciiaiis. ;. quia Dei eos palienlia diu sustinuit ad poenitentiam,
Quani prophela animam conspiciens, sponsi auxiliiss et ira, quam sibi thesaurizarunt, furoris Dei vehe-
culpis exigenlibus destitulam, gemit et clamat : menter accrevit.
(Quomodosedet sola civilas) aninia videlicet quon- i- A> Sed jtixta allegoriam, Christi Ecclesia scilicet illa
ditiii virtulibus et suflragiis sanclorum quasi civilass ccelestis Jerusalem, quse de ccelodescendisse a Deo
piena popitto desoluta. Quoe prius pollebal diviniss monilibus adomata suis legilur. Plorans ploravit in
opcribus inler frequenlias sodaliuui, nunc inlerr nocle, inler adversa scilicei hujtis vitoe : quia licet
hoslcs adversariorum sordel squalida : cui nullaa praescila et prsedestinala sit ad gloriam supernae
1314 esl socieias sanctorum, nulla communicatio o contemplationis, tamen adhuc inter caligines ver-
sacramentorum Dei, nulla cum sponso, cui se de- J- satur ignorantiae el discrimina noslrse caecitalis.
vinxerat amore dileclionis, participatio, sed redactaa Unde signanter ait : Plorans ploravil, quia profecto
sub tribulo vitiorum, quolidie omnibus exsolvendo lo non solum pro malis quse foris tolerat gemens do-
debitisfit alligatior. (Cass.) Unde unus electorum n let, verum pro his serumnis, iniirmitalum suarum
moerens plangebat, dicens : Multis me, inquit, paler ;r et maculis, quibus intus aflicitur, flendo gemit. Plo-
ineus creditoribus reliquit obnoxium, quibus exsol- 1- rat ergo ea non minus quae sentit interius, quam
vendo qtiotidie laboro, sed uni eorum hactenus sa- i- qtioe exterius lolerat. Sed pritts compungitur in cu-
lisfacere non queo, gasiriniargioc deplorans incila- t- bilibus secretorum cordium, tunc demum exterius
PATROL. CXX. 34
 1067 S. PASCHASHRADBERTIABBATIS CORBEIENSIS 1008
lacrymis interiusve beno rebaplizatur. De fonte ,e A lam. Plorat et in his niaxime, qui se huic morlifi-
quippe inlus nascilur gemilus et lacryma, quse foris is caverunl saeculo.Plorat aulem in virginibus,ploral in
producitur. ldeo sectindiim Scripturarum sanctarum n viduis, plorat et in omnibus qui se impracsenliarum
idioma, recte Chrisli Ecclesia plorans plorare dici- i- peregrinos egentesque recognoscunl: quia beati qui
turT siculi et gaudio gaudere, el vita vivere : quia a tugent-,quoniamipsi consolabuntur(Matth. v). Maxime
profecto sicuti majus aliquid est et significantius, -,t tamen sponsam lunc lugere convenit, quando ut Pro-
vita vivere et gaudio gaudere, quam simpliciter gau- j. phela gemit. Nemo est qui consotetur eam ex omnibus
dere et vivere: ila majus est, plorans ploravit dicere,. charis ejus. Profecto quia sponso, peccatis exigcnli-
ut ubertatem insinuet perfectse compunctionis inle- ,. bus, exacerbalo, mox non modo angelorum auxilio
rius, et affluenliam demonstret lacrymarum exle-. atque omnium sanctorum destituitur, verum eliam
rius, quatenus non minus exlerior sequitur, quamn Spiritus sancti consolalionc frequenler desolalur :
et inlerior homo ad integrum reformatus abluatur. ila ut amici qui gaudent ad vocem sponsi (Joan. m),
Hinc est quod sequitur, lacrymm ejus in maxillis s et auscuitant, ostenso illo magis Iuctum adbibeant,
ejus. Per maxillas namque rectores ecclesiarum si- 1317n0rlnun(luam el Iamenta, quam ullius consola-
gniflcantur, qui sciunt sua et aliena delicta ctirarce tione fomenta.Unde sequitur: Omnesamici ejus spre-
et plangere, nec detegere. De quibus bene in Can-_ B E verunt eam, et facti sunt ei inimici. Quia nimirum
ticis canlicorum collaudalur : Genmtum sicut frag- offenso Deo, nemo sanclorum cst qui ab ejus discre-
men mali punici, absque eo quod intrinsecus latett pet scquilate, donec per poenilenliam, Chrislo pro-
(Cant. iv). Ergo in maxillis non modo pulchritudo0 pitio, rursus reconcilielur ad veniam. Caeterumjuxta
Ecclesise ostendilur, verum quod per eas intra cor- tropologiam, anima bene plorans plorat in nocte,
pus omnia trajicimus, eorum designatur oflicium j quse se inlelligit csecitate delictorum suorum undi-
prsedicatorum, per quos ipsa quotidie fide in Christoy que offuscari. Quam sane peccati noctem idem pro-
renala aggregatur. Unde dum plus cseteris in Christij phcla longe superius salis exsecratur et deplorat. De
corpore laborant, plus gemunt et plorant. Plus itaque3 qua Job ille dolens: Sit nox (inquil) illa solitaria
gaudent cura nulriunt et generant ad fidem electos .: nec laude digna (Job ui). Quando hac namque nocte
plus dolent et lugent 1316 eos>1U0S sciunt in, anima involvitur, merilo plorans plorare perhibetur
nocte versari deliclorum, vel erroris csecitate, id- et hoc non suo arbitrio, sed Domini gralia. Propter-
circo et in nocte plorare dicitur. Plorat autem in! ea in persona Dei prius propheta voce plangentis
nocte, quia in mcestilia posila (enebras delictorum, clamal: Quomodosedet sola civitas, et cselera quse
suorum non ignorat, et lacrymas in maxillis portat, sequuntur. Alioquin nisi Dominuseam prius videns
ut pulchritudo illius quolidic renovetur. Ipsi quippe> C ^ solam sedere, misericordia molus planxisset, ipsa
sunt maxillse Ecclesiae,qui et corlex maii punici •: se minimc plorans dcfleret. Sic namque quia re-
quia non solum Irajicitint nos in corpus Chrisli, sed[ spexit Dominus Petrum, ipse recordatus verbi Jesu,
et tegunt cum rubore pulchriludinis Chrisli sanguine» inox flevil amarissime (Matth. xxvi). Quod si bene
decoratos, el celant omnia infra ipsius viscera, quac ; perpendis, ita in omnibus Scriplurarum sanctarum
inlrinsecus latenl. Dicunlur ergo genaeEcclesioefore> invenies locis, eos perfecte post culpam redisse ad
eliam et sicut turturis, ut eos designet qui solila- pcenitentise lamenta, quos prius Dei praevenit et
riam et castam diligunt vitam. Dicuntur el sicutt divina rcspexit clemenlia. Lacrymm(iuquit) ejus in
areolse aromatum quse consitse sunt a pigmenlariis; maxillis ejus. Maxilla namque animse inlima est
(Cant. v), etiam ut eos insinuet qui theoricam se- conscienlia : quia sicut vullus in maxillis informa-
ctanlur vilam, et oralionibus die noctuque deser-. tur, ita uniuscujusque qualitas in conscienlia mon-
viunt, in quibus vere est pulchritudo ecclesiarumet1 stratur. Idcirco lacrymsejure in maxillis esse perhi-
virttituin odor, quos impelus fluminis inlus loelificat,, benluT, ut nunquam conscientia peccatrix a fonte
et uberlas lacrymarum inebriat: quia nimirum eo- lacrymarum arida inveniatur, sed secundum David
rum Iacryraseomnium sunt lamenta, etiam eorumi (Psal. L) coram se semper peccata sua ponens, ea
qui practicam gerunt vilam, dum hi maxime gemunl, "u quse admisit puniri flelibus non omiltal. Sin alias
pro omnibus et deflent, qui sunt ac si areolse vir- nemo est qtti consoletuream ex omnibus charis ejus.
tulum consiioea pigmenlariis, apostolis videlicet cti Consolalore amisso, scilicet Spirilu sanclo effugato,
apostolicis viris. Prodest namque Marthselaboranti,, prsesertim cum omnes amici charissimi, videlicet
quidquid Maria secus pedes Domini deplorat. Et, pravse dilectionis suaeaffectus, facti sunt ei inimici,
ideo bene Chrisli ecclesiarum lacrymse in maxillis; quando in die allocutionis novissimoe secundum
defluere probantur, quateniis omnium charilatisi Aposloluminsurgent (Rom.n), miseram accusantes
vota, unum holocaustum fiat. Plorat igilur sponsai invicem conscienliam, cogitaliones autem defen-
longe ab sponsi sui remota amplexibus, in hac valie: dentes. Tunc ilaque non solum charissimi affectus
lacryraarum quasi in nocte ignoranlise, taraen sub- privalis, qui nuncquasi amici videntur, permulcendo
arrhata dote dilectionis, et inebriata viuo compun- infelicemspernent accusanles animam, verum etiam
ctionis. Plorat primum in pastoribus et rectoribusi ipsi dsemonespersuasores pessiroi, qui nunc deci-
suis, non solum pro illius patrise cceleslis desiderio,, picndo blandiunt incaulos, airociores tunc econlra
verum et propter quorumdam suorum reprobam vi- cum omnibus qusegessiraus, instabunl inimici. Qua-
1069 EXPOSITIOIN LAMENTATIONESJEREMI.E. — LIB. I. 1070
propter quando consoi'antemanima Spirilum amiltit _A perlimesccrent ad proesens,nequaquam hanc Christi
1318 divinum, inslantcr implorel cumdem, ut Ecclesiam diutius ita conscinderent, diulius et dila-
secundum multitudinem doloris sui.consolatoridem niarent, neqiie offensamDei manibus, ut ita dicam,
qui et paraclelus animam desolatam rnrsus lsetificet, attraherent, intantum undique inimici si ingruerint,
quando ad sui sponsi oscula, hoslibus devictis, re- ut non nisi inter clvilia bella et discordiarum flam-
conciliata perveniat. Sequitur. nias, inter depopulationespatrise, et direptiones ec-
clesiarum Dei, inter sediliones et fraudes, inter
GIMEL. scandala et rapinas, intcr oppressionespauperum et
Littera quse pleniludo interprelatur. Plenitudo csedes nosmet invicem persequentes, sine respectu
namque delictorum migrare fecit miseram Judam in Dei quam ignaviter inter insidias et flagitia depre-
captiviiatem : quia cumulandosibi atrociora delicta, hendentur. Et ideo cum propheta possumus clamare
Dei provocavil irain : alioquin ejus nisi completa gementes, quod nec ullam, eliam inter ministros
esset maliiia, ad tantam dedecoris ignominiam gens altaris, intus forisve habemus requiem, imo migra-
illa prius dilectaDco, nonpervenisset. Nam (Gen.xv) mus a malo in pejus, jamdiu peccatorum oppressi
juslus judex Ddminus Abrahse aniico suo terram mole, et a persecutoribus ubique invisis inter an-
Chananseorum in hsereditatem cum repromitteretj B gustias deprehendimur. Sed et anima moraliter
necdura se dare posse denegat, quia, inquit, necdum viliorum afflictaservilule noslra in qua sola Christi
complelasunt peccata Amorrhoeorum: quanto ma- confessiovoce sonat, male transmigrat, dum de viliis
gis genlem gloriosam, sibique valde dileelamj non quolidie ad alia caplivatur. Ex quibus Apostolus in-
nisi ob plenitudinem Ct enormitatem scelerum suo- gemiscens clamat : Video (inquit) in membris meis
rum inimicis traderet? Idcirco in hac sententia aliam legem repugnanlem legi mentis mem, el capli-
transmigrationis Judae,jure Gimel, id est plenitudo, vantem me in tege peccati(Rom. vu). Qusenimirum
proponitur: ut sit sensus, quia (IV Reg. xxv; Je- emigralio jam de lege venit peccati ut nulla sit alia
rem. xxxix) pro plenitudine peccatorum captivala evadendi via, nisi quam ipse demonstrat: Infelix ego
est inter hostes, et non solumcminusintcr Clialdoeos (inquit) homo, quis me liberabit de corpore morlis ?
in Babyloniam,verum ad exaggerationem crudelis- Tum fidenter continuo infert: Gratia (inquil) Dei
simaecaptivitatis, etiam inde longius propler aflli- per Jesum Christum.Sed misera qux ab hoslibus et
clionem et roultam servitulem transmigrasse inter persecutoribus suis inter angustias , prsegnantiun.
exteras passimgentes, nec invenisse requiem, ama- more, in extremis male fessa deprehenditur. Unde
rissime deploralur : quod servorum est infidelium Dominus : Vm (inquil) prwgnantibus et nutrientibus
cum nimia premunlur servitute, passim fugam inire. G in illa die (Malth. n, i). Sequitur :
Nec immerito, qui liberlalem amiserant (lenissimum
DALETU.
spernentes jugum dilectionis Dei repromissiones de
Christo) si nimia conteranlur afflictioneet preman- VimSion lugent,eo quod non sint qui venianlad so-
tur servitute, ut qui veluti Cain non contremuerunt lemnitatem. Omnes portw ejus destructm, sacerdotes
Abel (Gen. iv) * Christum videlicet, fratrem peri- ejus gemenles,virginesejus squalidm, et ipsa oppressa
mere, vagi ac profugi huc illucque habitent inter amaritudine. Jam itaque 1320 prsemissogenere,
gentes, nec ullam invenientes requiem, sed secum transit ad singularum species personarum, qualenus
semper portantes confusionissui ignominiamperer- dum ad genusper species dividitur, et species redin-
rantes. Unde sequitur : Omnes persecutores ejus de- tegralur in genere, luctus amplior multiplicelur,
prehenderunteum inter angustias. Scilicet a quorum crescatque dolor. Et quia placuit prophetae threnos
captivitate crudeliter oppressi,per fugam evaserant, lege metrica componere, soeculariseloquentiam di-
hi eos rursus persequentes inter angustias multipli- sciplinsefigurisinterdum ornal, ita utmox per mela-
citer afflictos, nullam habentes requiem, in disper- phoramproprielatemlege rhetorum sermonisreddat.
sionem gentium minaciter deprebenderint. Quibus Hinc quoque vise (inquil) Sion lugent, non quod
nostra Jerusalem frequenterjuxta anagogenperpessa v• viarum, quibus nullus est sensus, queat esset luctus,
malis, amarissime quoque plangitur, quod migra- sed quia poterant luclum excitare transeuntibus,
verit, libertate omissa Christi, in servitutem gen- lugubresque videri, eo quod non sinl qui veniant ad
tium, et afflictionemnimiam 1319 viliorum, inter solemnitatem ejus. Et nec mirum debet videri, si
quas profecto nullam invenit quietem, sed inler an- viaeSion lugere dicantur, cum et Moysesdans legcm,
gustias a perseculoribus afllictionis iniquse depre- testes advocet ccelum et terram : Attende ccelum,et
hensa aflligitur. audi lerra, verba oris mei(Deut.xxxi,52). Ac deinde
Quodsi et ad lilleram super hanc noslram, quse Isaias (cap. xm) post proevaricationemejusdem le-
recte confessioappellalur,talia volueris interpretari, gis, eosderarursus reducit in testimonium,ut cuncta
habes de plurimis, unde offenso Deo cui quotidie' elementa cognoscant juste Deum in ultione manda-
peccamus, lacrymabililer plangas , ecclesiis quse lorum suorum ad iracundiam concilalum. Sicque
culpisexigentibus,jugo premuntur paganorum,nimia jure lugerc vioeSion plangunlur, qualenus juste Dei
vastanlur atfliclione, sub crudelissima eorum servi- oflensa conligisse eodem in populo intelligalur ct
tute oppressis.Quamsi nostri divino permoti timore tabularum quadrata intromiltitur species secundum
1071 S. PASCHASII RADBERTl ABBATIS CORBEIENSIS 1074
anagogen, quod Dalelh liltera sonare dicitur: Daleth A Sion , verum paradisus aiuma vocabatur. Cujus ni-
namque tabularum interpretatur. Quarum denique inirum viae lugent, effectus videlicet, quia non sttiii,
officio Ecclesiic domus connexa quadrato consurgit ingruentibus malis, qui venianl ad solemnia diviiue
culmine. Huic quolies noslra Sion intus forisve suis contemplalionis, eo quod el portse, quinque scilicet
exigentibus culpis repletur amariludine furoris Dei, sensuum, deslruclse jacent : nam sicut sunt portsc
incriio lugent vise,portsedestruclse jacent, sacerdoies morlis, ila et justilise. De quibus sane portis: Aperite
gemunt, virginesque squalidoedeplorantur, ut tolius mihi (psalmus inquit) portas juslitim, et ingressus
tabulatura domus quaternario designata numero in eas, deinde confileborDomino: hwc porta Domini,
roncussa videalur. De quibus plane viis idem longe jusli intrabunt per eam (Psal. cxvn). Et Isaias :
superius propheta dicit: Stale in viis, el videte et Aperile portas et ingrediatur gens jusla (Isa. xvn).
inierrogale vias Domini (Jerem. vi). Et ut alii codi- Quasdnm angeli aperiunt, nonille Judseorumabjeclus
ces habent: De viit Domini, qumrite quwsit via bona, 1322 iiilrat populus, sed gens iidelium lurmscque
el ambulatein ea. Ne forte oberrantes a via, idcirco virtulum. Quas nullus ingredilur, nisi qui de porlis
non soiuir.stare jubet.verum etvidere, deinde inter- mortis, viliornm scilicet, elevatur, ul annunliet om-
rogare vlas sempilernas, id est patriarcbas et pro- nes laudes Christi in portis divinse contemplaiionis.
phetas, quse sit via bona, sicque ambulare in ea. Ncc B Sed quia mors ad nos introivit per fenestras nostras
igilur immerito vias dixerim eos jure appellari, per (Jerem. ix), squalet virginitas animse , et regale
quos ad unam veramque pervenilur viam; ul sicirt nostrura gemit sacerdolium, dum replemur pro vir-
lux sunt sancti prscdicatores dicli, aliisque a Christo lulibus viliis amariludine delictorum. Et ideo pri-
nominibus sublimali: ila siut vise supernse Sion ac muro egrediamur de portis mortis, quse prsevalere
porltc inlerprelati. Unde et a quodam poetarura nequeunt adversus Apostolum. Deinde portas per
(Prudent.), prima credendi via Abraham appellalur. quas mors introiit, sensus videiicet nostros, rtirsus
Quse sane visequotiesdeficiuni, et non sunt qni ve- sedificemusinterrogantes quse sit via bona de viis
niiiiit ad sotemnia ccetestis patrise, lugentet gemunt, Domini: quia suntvisequaevidentur hominibtis bonse,
1321 prarserttm qnia portae destrucioe videnlur: quarum novissima demergunt in profondum inferni.
ita ut nec ipsi qui offlcio dicunlur prsecsse introeant, Idcirco et si multsesunt viae, mullaeqtiejanuse, una
nec alios itttroire permiltant. Ululal ergo pro- semper in capile teuealur, per quam solummodo
phela, quod viaeSion lugeant, ululat el portaequod de- justi ingrediunlur ad vitam et perguul peream.
structae jacent. Quarum unum erat officiumperve- HE.
niendi ad vitae gaudia, sic untis ploratus et itictus
diram ad pcenitenliam. Deinde sacerdotesgemen.es, C Facii sunt hostes ejus in capite, inimici illius lo-
dicunlur virgines ejus squalidae: quatenus squalor eupletati sunl: quia Dominus loculus est super eam
respondeat ad destructuram portarum, gemitus ad propter mulliludinem iniquitatum ejus. Parvuli ejus
luctum viarum : sicutiet virginitas recte sacerdolio ducti sunt in caplivitaletn ante faciem tribulanlis.
copulalur, eo quod sint regulse sacerdolium omnes : Quserendum, quando vel ubi Dominus locutus sit
sacerdotium quoque non mimis caslitati aptatur, super eam, aut quid locutus sit, ne forte ideo lalia
quam et virginitati decoris. Quibus constupratis gra- eis contigisse aliquis dicat: Quia Dominus locultis
dibus, digne non tam eorum plangitur vita, quam est, quod multis Scripturaruiu in locis ila simplici-
el sequenlium reproba in ftliis deploratur. Unde terdiclum reperies, quasi Dei sentenlia prsescribere
omni repleta amaritudine generaliler conqueritur aliquem videalur ad id quod infertur. Sed non ila
juxta quod dictum est : quia ti compatitur unum inlelligendum, alioquin Deus injuslus viderelur :
nembrum, compatiuntur omnia membra(I Cor. xn). nam de hac sententia legimus in Deuteronomio,
Praeterea si siut qui veniunt corporeis gressibus ad quod prseceperit Moyses stare Ruben caeterasquo
Ecclesise limina , pauci admodum in confrequenta- tribus super montein Hebel ad maledicenduro, si
tione usque ad cornu altaris Dei, qui ejus festiva con- Dei noluerint audire et custodire mandata, siculi e
celebreut gaudia, dum portse deslructae sunt, et vise D regione alia ad benedicendum si obedierint, nec de-
spinarum sordibus repletae vacant. Sacerdoles pro clinaverint ab cjus proeceplis. Inter quae nirairum
culpis gemunt, vitiorura fceditale virginitas squalet. maledicla: Si noluerii audire vocemDominiDei tui,
Eisdem malis moraliter aniroa repleta luget, inge- iiiquit, ut cuslodias et facias omnia mandata ejus,
miscunt olim habitse virtules, quia non sunt qui tradet le Dominus corruentem ante Iwstes tuos, et di-
Vcniaut ad solemililalem ejus sponso sibi sublato. spergarisper omnia regna terrm, opprimarisquevie-
Sponsus autem animsemox offendilur, cura anima de lenlta nechabeas qui te liberet, Filii tui et filiw tra-
arce supernse intenlionis ad exteriores post lapsum dentur alleri populo, videnlibusoculis luis el deficien-
actiones se dejecerit. Unde volens more solito effe- liius ad conspectumeorum tota die, nec sit fortitudo
ctus prioris viue recipere, ut ad inlerna gaudia ce- in manu lua. Fr.uctus lerrm tum, et labores 1323
lebranda occurrant, sentielquod non 6int qui veniant tuoscemedat populusquem ignoras, sisque temper cu-
ad ejus volivsesolemnitatis gaudia. Solemnitas ergo lumniam sustinens, et oppressuscunciis diebus : filios
ipsius esl intima ccelestis vitse fruitio, ad quam per generabis,ac filias, et non frueris, quoniam ducentur
conlemplalionem pritis ingressa digna non niod.o in captivilalem. Advenaqui tecttm versatur iw lerru,
 1075 EXPOSHTO 1N LAMENTATIONISJEREMI/E. — LIB. I. 1074
atcendet tuper te, eritque tublimior: tu aulem descen- A temel loquitur (jttxta Job) et idipsum non repetil ?
des, el eris inferior. Ipse erit in caput, et tu eris tn (Job xxxm). Yerumtamen non adeo desperandum
caudam (Deut. xxviu). Hoc totum quare dixerim? neque a coltuctatione cessandum : quia non nisi par-
Quatenus ex hoc mUlligeresquid Dominus velqttale vuli aul imbecilles, certe aut negligentes ista tenus
loculus fuerit super iniquitatem Jerusalem : non capiuntur. Quse nimiruin captivitas valde borrenda,
ut prsescriberet eara sculpam sed ut monendo revo- cum et traheris mullis irretilus laqueis, ne ab his
caret. Quod quia noluit obedire, hsec omnia'justo deflecti aul cessare queas ante faciem tribulantis,
Dei judicio accidisse, quse propheta lacrymabiliter quoe male ccepisli. Vides namque quo duceris inler-
deplorat: et nihil ex omnibus prophetioeverbis, quoe dum, et sentis a quibtis minaris, ncc lamen reluclaii
Moysesminatus esl, in aliquo defuisse. Proplerea proevalcs, nec resistere, donec miserante Deo dis-
Ue, ut reor, huic capitulo proeponitur. He siquidem rumpantur vincula, rursus et solvatur caplivitas.
ista inlerprelatnr. El est sensus, quia relativum vel Inielligit profeclo qua. dico, quicunque inlirmatus
demonstralivum est, quod ista sunt judicia adim- talibus irrelitur vinculis, cum volet se nec valet ex-
pleta, quseMoyses olim, si peccassent Domino, com- pedire, contra quem desoevit jam pcena peccali, et
minabatur. Unde quoties nostrse Jerusalem, prse- hostes de suis locuplctiores facti viribus, oppugnant
senti videlicel Ecclesiae, talia contigerint delictorum B.tantum in capite, ut aliquando etiam ipsam boni in-
judicia, valde ingemiscendum : quia fiunl hoslesejus tentionem poltuant. Deinde tanto eam plenius possi-
in capile, scilicet aut lixrelici, aut pagani, sicut in dent, quanlo etper initium dominantes tenenl: nec-
multis janj cernimus ccclesiis, certe aut maii et non et longior usus atque carnis obleclamenta saepe
pessimi Chrisliani, qtii non minus et ipsi hostes jure prsepediunt et illiciunt animam renitentcm, juxla
sunt appellali , et locupletantiir inimici facundia quod per Saloinonem in Proverbiis dicitur : Qui ser-
disputandi, cum sit multa inleliigentiae penuria in vum suum a pueritia nulril in deliciis, postea sentiet
viris quam,saipe ecctcsiaslicis, in tantum, ut de his eum contumacem (Prov. xxix). Carnem volens car-
quod prophela mhiatur, jure dictum accipiat : Mit- nalesque affeclus ostendere, a quiltus vix aut nun-
lam in eis non fumem panis, neque silim aqum, sed quam, nisi gratia Dei libtramur. Et tanto difficilius
audiendi verbum Dei(Amos, vm). Quod cum tollilur, ac durius, quanlo et pravse menti n.tiasi.superiores
quia gladius Spirilus sancli est (Ephes. vi), recte in capitc fortioresque. douimaniur.
hosles, liserctici videlicet et pervasores ecclesia-
rum Dei fiunt in capile, et de Scripturarum sancta- VAU.
rum dogmatibuslocupletantur, propler mullitudiuem 1325 Egressa est a filia Ston omnisdccorejus. Fa-
C
iniquilaium noslrarum. Deinde(/sa. LVI)canesmuti, cti suntprincipes ejus velul arietes non habenlespaseua.
quia non valuimus Ifl.rare, orthodoxam videlicet Ubi vau prscponilur, quod inlerprelalur et, ut si*
fidem defendere, aut plebibus debitam eruditionis sensus quod ista superius proemissa, et ea-quse nunc
doclrinam impendere. Parvuli dicuntur caplivi ante dicunlur, de reciprocatione veniunl vindicloe-:ideoquo
faciein tribulnnlis. Ergo quia parvuli sunt in per eam lilleram, qua sub una copulaliva conjun-
doclrina , non habentes rectores ac defensores clione, duse judiciorum Dci annecluntiir seutentioe.
ecelesiarum , qui solticiludiiiem et curam gerant Obsessa quippe Jerusalem, exlerius omnern decorem
pro bis pastoralem, ducuiitur (aut ab invisibilibus pulchritudinis suoe alque jucunditalis perdidcrat,
inimicis caplivi, aut certe a visibilibus) non mi- iiilrinsecus rebus exspotiatis, temploque ac sacerdo-
nus in errorein quam et ad flagitia vitiorum ante lio destructo, ipsaquefame ac pestilentia laborans,
faciein tribulantis : ita ut et illecli babeant a qui- nullius ope suslentabatur, ex eo quod principes
bus 1324 ducanlur, vinculis delictorum suorum ejus et reclores dissolulis viribus, ut Moyses ex
constricti, el eantjam ante faciem tribulanlis, elsi proesagioin suis maledictis proemiserat,pavido corde
inviii, ne possint redire aut de sub jugo se excutere non defcnsionem civium, sed fugam, non habenles
vitiorum. Infelix nimirum, et valde lugenda , juxla f) pascua Christi ante uttiinam hauc caplivitatem,
moralem intelligentiam, animoe nostrae captiviias, qucm peremerant, incrli lorpore mediiabaiilur. My-
quando jam el eihosles sunt in capite, iiberlate siice aulem cgretlilur omnis decor a noslra Sion
Christi arhissa, et inimici maligni videlicet spirkus, scilicet Ecclcsia Clirisli, quse vcre non modo filia,
de noslris locupletati viribus fortiores. Unde pie mone- inio et spousa niinciipaliir. Dequa sane in Caulicis :
mur : S»spiritus, inquii, scriptampotestatem habentis Ecce lu pulchra e.s,amica tnea, eccelu pulchra, oculi
ascenderit superte,tocum tuum nedimiseris(Eccle. x). lui columbarum(Cant. i); et paulo posl: Totapulchra
Alioquinsi non suadentes prius audissel hosles, ne- es amica mea, et macula non est in te (Canl. iv).
quaquam incapile essent. Deinde paulalim usu vitio- Egreditur autem omnis decor ab ea, quando hoereti-
•rum ex
crescente, de nostrisjam malis actibus, contra corum rabie depravala, fides intus corrumpilur. Da
nos ipsi adversarii locupletiores forlioresque fiunl, ita qua recte fide in Psalmo canitur : Confessionem el
ut nisi auxilio Dei effugere non valeamus. Sed quo- decorem induisli '
amictuslumine(Psal. ciu). Sed lunc
modo effugere possimus, cum pius Dominus (nostris omnis cgressus decor ab ea
jure plangiliir, quando
irrilatus malis, jam proptcr pcenam peccati, et ini- arieies ejus, pastores videlicet cl roctores, non inve-
quilatum noslriirum vindiclam) ista loculus sit, qui nienles pascua vitoein sacris voluininibus, vadunt
 1075 S. PASCHASIIRADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 1076
absque iortiludine cibi divini, quocunque eos error A afllictionis jugiter, sed et prsevaricationis, necnon
impulerit ante faciem tribulanlis, ut qui minare • omniumdesiderabilium bonorumrerura usus inhiare:
gregem sibi commissum antc se ad pascua sanctsc ut de afflictione novus quotidie nascatur dolor, de
v-ita.pralermiitunt, nec ipsi ea invenienles minimi praevaricalione vero mceror confusionis, 1327 et
jam effecli, digni impellunlur ad errores, et vadunt de habilis bonis, semper innoveuir ardor irreme-
absque roborevirtutum ante faciem eorum captivali: diabilis concupiscpntiarum. Porro et de officio suae
quorum finis est interitus, quia terrena sapiunt (Phi- religionis opprobrium ac derisio inler affligentes se,
lip. III). Omnis cnim decor est in universo ordine ul infertur dirae crudelitatis. Quid putas inter tot
ecclesiaslico, maxime tamen in sacerdolibus Clirisli, angustias, qutd recordari polerat gens illa, dierum,
et rninistris sacri allaris necnon et in virginibus, qnando egressa est de ^Egypto curn signis et mira-
qusesupra jam squalidsc memorantur. A quibus tum bilibus (Exod. xiv); quando eis Deus dux erat, et
omnis egressa pulchritudo vel decor jure plangilur, comes itineris; quando columna ignis prsecedebat
quando ncmminus reclores ovium, et minislri ea- in nocte, et columna nubis die; quando fluebat eis
rum, quam et virginitas flde quce per dileclionerq manna de ccelo (Exod. xvi); et castra eis exercitus
operatur (Galat. v), inlus forisve exspolianlur, nul- angelorum : vel multa lalia et hujusmodi facta huic
lam gerentes curam pro cultu pielalis, 1326 nn'" Bpopuloquae leguntur? Quid pulas omnium rerum
lamque sollicitudinem sanctarum virtutum ex medi- desiderabilium curo recordarentur, quanlis poterant
taliqne divinaelegis, sed luxu voluptatum suarum, doloribus prsegravari ? Juxla spiritualem vero in-
per varia scelerum suorum desideria, juxta sugge- telligenliam, Jerusalem nostra cum ssepe intuealur,
stionem cogentis hoslis, abducuntur. Cujus periculi quod cadat populus ejus in manu hoslium inimico-
malum eos maxime respicit, qui in loco regiminis rum, etrecordatur dierum praevaricalionis nostrae
conslituti, polius sseculariadesideria, quam manda- atque afllictionum, quibus impugnamur ab hostibus,
torum vesligia sectantes, non soltim se quam et alios qnid videtur quantus imroineat luctus ac gemitus ?
suis exemplis et negligenlia peremerunt. A quibus Cum ergo alius per superbiam, alius per avariliam,
ratione judicii deperit, vestimentorum gloria pravis alius vero per luxuriam corruit in flagilia, necnon
aclibus obfuscatur. Sic et anima illecta malis mori- et per mundi oblectamenla carnisque desideria. Cum
bus decorem suum reliquit, quando per incttriam niullos cadere quolidie conspicial in manu hoslium
cogilatipnum suarum, virtutum perdidit ornanien- hiimicorum, quid seslimas sponsa Christi inter tot
lum, nec ei subveniunl principes sui, ralionales miseriarum nostrarum scelcra et damna, quanta in
scilicet animi suimotus, vel sanctarum Scripturarum suis eleclis pro nobis adhibeat lamenla, quanlasque
doctrinae tractalus, in quibus resistere debuit persc- ^ lacrymas? Deinde cum recordalur, charitate perfusa,
quentibus se inimicis ac minanlibus : verum magis omnium desiderabilium quaenobis in cceleslibussunt
defecto virtutura robore, suis astricla delictorum data omnium sanctorum consorlia, unde et nos pro-
nesibus, propellilur in foveam seternse confusionis. labimur, et ipsaperegrinalur. Qusesoquanlo moerore
ZAIN. aflicitur, cogitare non pigeat, praesertim cum et
solemnilalis nosiroeatque sabbata festivilalum non
El recordata est Jerusalem dierum affliclionissum, niinus violantur a nobis, quam et ab hostibus deri-
prmvaricalionis : omniumdesiderabiliumsuorum qttm denlur ; necnon ubi vel quis sil Deus nosler, fre-
habuevat a diebus antiquis cum caderel popultts ejus quenter quoeritur. Unde unus sanctorum : Fuerunt,
in mam hostili. NQIIad consolationem, sed ad do- inquit,nit/it lacrymw mew panes die ac nocle, dum di-
lorem magis el luctum recordata dicittir Jerusalem, cjlur mihi quotidie, ubi est Deus tuus? (Psal.xu.)
cum caderet populus in manu hoslili omnhtm deside- Secundum moralem vero inlelligentiara, anima tunc
rabilium suorum qum habuerat, quia hoc cst perfe- licel sero recordaluromnium desiderabilium suorura
cta ultio, non ut minus doleas pro bonis quse habue- cum conspicit se undique ab immundis spirilibus
ras ab hoslibus direplis, quam quse pro malis, quse n arctari, et in manu bosliii omnes afiecuis sui cordis
toleras, ab eisdem sine ulla consolatione libi illatis. corruere, vel quidquid in ea stare "securius videba-
Et hsecest Zain, quse in principio nolatur. Zain er- tur, omnia sibi pro vaslilale dsemonum in ruinaro
go littera hwc sonare dicitur, ul sit litulus diclio- venire ultionis divinae.Tnnc quippe praevaricationis
nis, quod hsec sit divina peccatorum perfeclaque oronia facta occurrunt, tunc alflictionis pessimse,
ullio longe a divinaelegis lalore Juda-is repromissa, qua per mulla oberraverat facinora, recordalio, non
cuin caderet in manibus hoslium, quod nullus fulu- ad suffragium consolalionis, sed 1328 ai' auginen-
rus esset eis auxiliator, imo : Viderunl, inquil, eam tum pcenseoccurrit, juxta illud quod(Scriptura testc)
hostes ejus, et deriserunl sabbata ejus. Quod et nos iinpii sunt in inferno dicturi : Erravimus ergo a via
usque hodic facimus, videnles oliosa et supervacua veritalis, et justiliw nobis lumen non luxtt, sol non
sabbala Judaeorum deridemus : qnoniam cum in esl orlus nobis : tassati sumusin via iniquitatis etper-
quein requiescere, vera requie, dcbuerant, peri- ditionis: vias umbulavimus difficiles, viam Domini
mentcs amiserunt. El haec est (ut diximus) perfccia ignoruvimus (Sap. v). Quid nobis profuit superbia,
delictorum compensatio: priinnm in manibus lio- aul quiil divitiarum npulentia conlulil nobis?Trans-
stium cadere, deinde recordari non solum dieruni icrtinl otnnia illa tanquam umbra mortis, in mali
1077 EXPOSITIOIN LAMENTATIONESJEREMUE. — LIB. I. 10.8
giiitate noslra consumpli sumus. Nec dubium quin A dissipanl sive conlurbanl (Isa. m). VolensScribas et
derident ipsi magni Spirilus olium, quod negligcntes Pharisoeosostendere, quos idem propheta exactores
inuliliter ducunt, per proesentis vitoespalia, Idcirco appellarat, non magislros, necnoii et supra illuso-
seqnilur : Viderunt hosteset deriserunl Sabbata ejus. res, qui propter munera quse excoecant eliam sa!
Hostes enim Sabbata videnles animselunc irrident pientes, non solum peccatores in populo non corri-
cum maJignispiritus ipse vacalionis nostrse olia ad piebant, verum pro diviliis atquc suis commodis,
cogitationes illicitas pertrahunt. Quid valde mona- magnis efferebant laudibus. Et hlnc e contrario,
cbis proecavendumest, vel his qui sseculi aclibus plebs delinquens bealos vocabat eos, et columnas
vacare videnlur, ne forte vanis occupentur studiis, domus Dei, et csctera quse solent adulatores pro-
cl eorum Sabbala non solumab interno reproben- ferre. Ipsa (inquit) gemenset conversaest retrorsum.
tur judice, verum derideanlur ab hoslibus. Nam Formam exprimit eorum qui captivantur quod dum
unaquscqueanima quseremota ab externis actioni- eunt ante faciem subsequentis, frequenter relro re-
hus servirc Deo creditur, eo magis eorum tyrannidi spiciunt dolentes ad solttmpatrioe, dulciora ea quse
illicita cogitandofamulatur. Quod si de vaniscogila- retro sunt, cogitantes ac gemcntes suspirant. Csete-
lionibus noslra Sabbala deridenlur, perlimescen- rum juxla anagogem, quolics. nostra Jerusalem ali-
dtimvalde quid de his agendum, qui sub ipso vitse B qua depravatur hseresiin suis roembris, quia pecca-
spatio, eiiam varia flagitia commitlunt. Unde si vit peccalum, inslabilis pcrvagalur, el nulla solidi-
vacare voiumus, soli Deo vacemus juxla illud : Va- tate fidei ubi vel ubi figitur, eo qiiod quia *'idebalur
cale et videte quoniamsuavis est Dominus beatus vir fundala super soliditatem petrse, quseChristus est,
qui sperat in eo (Psal. xxxm). in eo noluit permanere. Quos qui glorillcabant ple-
beio affectu, cura viderint ignominiam eorum de-
IIETH.
teclam, et conculcatam ab orlhodoxis verisque ca-
Peccatumpcccavii Jerusalem, propterea inslabilis tholicis, spemunt et delestanlur eos, cum abhor-
fuctaesl.Omnesquiglorificabanleamspreverunlillam. ruerint quod conversi sunt relrorsum. Sed quia Heth
Causamvindicta; in principio expressit bujus sen- buic sappbico prseponilur, quod vita interpretatur,
tenliae,quia ob magnitudinem scelerum Jerusalem quserendum quomodo recle in principio vita prseti-
illa, quaein servilulem genuit filios transmigratio- lulatur, ubi non aliud nisi exilium et pcenapeccali
nis, promueril excidium. Sed quserendumquod pec- denunlialiir, 1330 nisi Quou nnis hujus lamenti
calum peccaverit tam ncfandum, ut pro omnibus quid innuerit, designat: cum aprincipio hnjus ope-
hoc unum reputetur ei ad damnationis cumulum? ris nan alius quam prophela gemit el loquilur. Nuuc
Hinc puto quod et Doininusin Evangelio do Judaeis: C autera quantum ad tropologiam allinet, animsevila
Si nonvenissem,inquil, et locutus fuissem eis, pecca- est post lapsum crimiuis, post vincula, post capti-
tum nqn haberent (Joan. xv). Quid est quod dicit, vilatem, non semper in Babylonem, id est in con-
peccatumnon haberent? Nunquid sine peccato erant fusionemviliorum intendere, ct in cxleras tenebras
unlequam Cliristus ad eos venisset? Quis hoc vel ire, imo relrorsum ad lucem respicere , ad palriam,
sluliissimusdixcrit ? Sed est magnuroquoddam pec- de qua longe capliva ducitur, gemensjugiter suspi-
catum : quod peccavit Jerusalem, et quod quia rare. Nam de peccato perfidiaeconlingit, quod in-
Christus venit et loculus est eis, Judari babucrunt, et fclix sit vel inslabilis, et per diversa rapiatur. Alio-
non dc omni peccato dictumaccipiendum.Est autem quin si semper super pelram virtutum fixos haberet
1329 aliquod peccatum quo lenentur onmia pec- gressus, ncquaquam vis venlorum vel tempestaluil.
cata, quod si unusquisque non habeat, dimiltuntur fltiminade statione fidei suoc depellerent. Sed non*
ci cuncla pcccala. Hoc est plane peccatum incredu- liunquam cveuit ut anima plena sordibus atque de-
iilalis, quo gcns illa scmper fuit detenta, idola co- specta pro suoeconfusionisignominia, respiciens re-
lcndo : quia in Cbristurocredere noluerunt, qui pro- t.orsum ail ea qusc amiserat, vel sero ingemiscat.
pterea venit, ut crederetur in eum. Quod sane pec- Et hoeccst vita de lcnebris ad lucem respicere, de
calum.si non venisset, non ulique haberent (Joan. " confusione peccatorum, id est de Babylonead illam
xv). Advenlus quippe ejus, quanlum credcnlibus ccelestem Jerusalem, licet retrorsum ingemiscere,
saltitaris, tanlum non credcntibus, exiliabilis factus el de vitiis ad virlutes gressum deflectere.Non enim
est. Uude Dominusvidenscivilatemillam, flevit super semper malum est retro redire, vocemque post ler-
eam : quia si cognovisses(inquil) et lu , ut subaudia- gum monenlis audire, juxta quod Isaias fatelur di-
tur fleres. Deinde causam sui fletus denuntial: Non cens : Et erunt (inquit) oculitui videntesprwceplorem
relinquent in te lapidem super lapidem: eo quod non tuttm, el aures tuw audientes verbum postlcrgummo-
cognoverislempus visilationislum (Luc. xix). Quod nentis (Isa. xxx). Quia profeclo nos ei tergum dedi-
quia non cognovilJerusalem,et semper idololatraex- mus, pius ac clcmens Dominus non dedignalur re-
sliterat cl incredula, idcirco instabilis facla est, et vocare nos de post tergum nostris exasperalusmalis,
non est inea lapissuper lapidem derelictus. El omnes ut ad euni quasi retrorsum faciem convertamus, et
qui glorificabanteam , spreverunteam : quia viderunt unde decidimus, redeamus. Hinc sane angelus in
ignominiamejtts. Juxla illud Isaioe: Popule meus, ApocalypsiJoannis : Mementounde cecideris, et age
qiti te beatificant,ipsi te decipiunt, et viam gressmtm p(eniteitliam,prioraquetua(\nf[ait)operafac (Apoc,n).
 J1079 S. PASCHASHRADBERTIABBATIS CORBEIENSIS 1030
•'Et hoc est retrorsum animoe ingemiscere, ad eum. I A prsesenliarum sine fructu pcenilentioetam nefanda
per quolidiana lamenta redire, plenaque charitatiss pertulit discrimina. Deinde, quod gravius est, post
opera adimplerc. Nam et Maria cum de Domini du- flagella quia noluit ad Deiim redire, atrociora sibi
bitarel resurreclionis regressu, prospiciens in mo- allraxit supplicia. Hinc quoque non esl (inquit) r&-
numentum, licel ad angelos in albis sedenles inlen- cordata finis sui. Finis autem legis ad jusliliamChri-
deret, donec retrorsum respiceret, Jesum quemi stus (Rom. x). El inde esl orane quod stislinuit,
. quserebat, minirae invenit. Hincque Evangelista : 1332 *mia noluit recordari, vel recipere, qui finis
Conversaest (inquit) retrorsum , et vidit Jesum slan- est nominis ejusdem legis ad gratiam, quam et lo-
•tem (Joan. xx). Retro ergo stabat, saltem eam utt lius consummationis sseculiad perfectionem. Pro quo
post tergum moneret, qui cum illa aversa erat. Con-- tanlis perpessa malis, vix tandem propria sua voce
versa retrorsum gemens, raox vidit quem quserebat,, vehementer exclamat, dicens : Vide, Domine, af-
quem cum Judseis prius morluum credebal. SicI fliclionemmeam; quoniam erectus estinimicus meus.
quippe Jerusalem illa, qute peccatum peccasse im- A principio namque hujus fletus, usque ad hunc lo-
pietalis plangilur : quia multi ex ea Chrisluin reco- cum, lamentationes prophcla? sunt ac verba. Ab binc
gnoscentes et credentes, retrorsum ad eum inge- " autem, jam ipsa sua incipit deflere delicta, vel re-
rniscens, mox 1331 eun> in iegc 1uen1 mortuumi ^ tribulionis suse supplicia. Et ideo reor, quod-jure
sestimabat, invenit. Qui vero ad dexteras ire ultro- Telh litlera prseponitur : Teth quippe bonum inter-
nei decreverunt usque hodie illuc, huc illucque in- pretatur. Bonum (inquit propbeta) quod humiliasti
slabiles, ac sic cum Cain porlant ignominioe suie! me [Psal. cxviu). Ergo humiliata Jerusalem in om-
•
sigiinm (Gen. iv), el scmper captivi ad Baby- nibus vehementer, jam non prophetam sustinet plo-
lonem scilicet in confusionem trahunlur. Unde; ranlcni, sed ipsa cum ingenti luctu exclamat, di-
vclim agas anima landem expergiscere. Noli quaeso, cens : Vide, Domine, afilictionemmeam, ac deinde
licet in profundo malorum demersa, conlemnere, more jnridico vult judicem Deum excilare ad zelum
"relrorsum ad ea qusc omiscras virtutum opera su- el oliuiii hoslium. Quoniam ereclus est (inquit) tni-
spirans memento unde cecideras. Quod si quseris, micut meus. Ac si dicat, contra le in superbiam,
Unde? sane de ccelo, ubi nostra convcrsatio esse! eo qtiod non ttium factum judicio in me judicet, sed
legitur. Unde Paulus : Nostra (inquil) conversatioin suis depittet viribus, suaque iaudet mimina; idcirco
cwtis est (Phitip. m). Memento qtio nomen ttium, vitle primum aflliclionem meam crudelera, et non
quando ad baptismi gratiam inlrasti, dederas, et facinora, pro quibus isla patior : deinde quod ere-
in libro vilse diligenliiis conscribendum transmise- ctus est contra me inimicus meus. Mystice autem,
ras. Quod si cecidisse te recognoscis, nomenque C noslra Jerusalem sordes gestat in pedibus : quia in
deielum, luis ingruentibus malis, existimas, si ni- hujus vitse soliludine, nemo sine squalore incedit
hil aliud quara tenebras morlemque hactenus inten- viliorum , saltem in pedibus, quibus terram premi-
ilis , retrorsum respice conversus, et audi vocem te rous. Unde ct Dominuscum formam humilitatis suis
post lcrgum nionentis gemens (Isa. xxx) : fateor, traderet discipulis, pedes eorum lavit, el ad invicem
quod niox vilam tibi, Jesuin scilicel astantem, in- eos Iavare jubet (Joan. xm), ut intelligamus disci-
venies. Qtiem si sequi non desieris (ide ascendcn- plinam humilitalis in pulverea vita, qua neroo sine
tem ad Patrem, camdem vitam illnc, unile corruc- sordibus ambulat. Proplerea et alibi (Malth. x; lsa.
ras, rcpositam inveni^s. Lii; Rom. x) apostolis exculere de pedibus pulverem
jubet, quamvis speciosi dicantur pedes (juxla Apo-
TETH.
stoluni) evangelizantium bona, evangelizanlium pa-
Sordes ejus in pedibnsejus, nec recordula esl finis cem. Aposlolos volens inlelligi vel apostolicos viros,
sui. Reposila est vehemenier, non habens consola- quorum (ut dixi) Dominus idcirco pedes lavit, ut
toreih. Cceptnm servat luctum, quod instabilis facia pulchri essent et mundi ad pnedicandum, ut in toto
est Jerusalem nimis, et ideo more semper viantium _ lerrarum orbe mundi ac speciosi discurrerent,
sordes se plorat babere in pedibus : hon quod ad brevique doclrina Chrisli roundum implerent. De
litteram solummodo eam lugeat tantus propheta, quibus plane prscdicatoribus, Chrislus ad sponsam
eo quod sordidos gesserit pedes, quod frivolum sa- in Canlicis : Quam pulcJiri sunt (inquit) gressut tui
lis videri potest, sed quia secundum interiorem ho- in calceamentis luis filia principis (Cant, vn). Qui
nrniein pollulos babeat gressus. Unde sordes (inquit) pulchri quidcm via prseceplorum Dei currenles,
ejus in pedibus ejns. Habuil autem el Synagogapedes aliis Ecclesioemembris ducalum prsestando collau-
suos, eos videlicet, qui eam affefie dehiierant danttir : non sui uudilate arbitrii, sed muuilione al-
-
per viam, qua. Christus est, ad omnia viriutum in- que protectione divinse reparationis. Ex quo et gres
"citamenta. ln quibus profecto quia sordes ejus eranl sus collaudantur pulchri in calceamenlis, et calceati
scelera videlicet el dclicta, non est recordala finis 1333 pedes in prwparatione Evangeliipacis es*eju-
sui; idcirco deposita est vcliemenler,de solio regni bentur (Ephes. vi). Alioquin gcmebundi elecli plan-
non immerito imprspsenliarum saeerdotum re-
' ignominiam tantcc captivilatis. Dupliciter namque gunt
"ad
illam plangil, aut tripliciter. Vel quia tanla gens illa probam vitam, et dicunt quod sordcs sponsi Chrisli
ncc sunl rccordali finis sui: quia s>i
ponlra Dcuin admiscrit piacitla, vcl qnia pro his im- in pcdibus cjus,
1081 EXPOSITIO IN LAMENTATIONESJEREMLE. — LIB. 1. 1084
omnino esseteorum culpa, lotius Ecclesix ruina non A sonlidata vel deposila pulvereis actibus : Yide, Do-
csset. Habent enim el ipsi pulchritudinem suam, mine, afflictionemmeam, qua me indesinenler aflligit
sed non illam a Domino, quse laudantur. Unde quo- inimicus meus, et considera non peccatum quidem
ties venit sponstts,pulsans adostium Ecclesioe,mullis ut punias, sed affliclionem, qua aflligor, ut libcrer:
eam tribulationibus slimulalam inveiiit, aul sccuram quoniam erectus est iniinicus meus, qui non tuis as-
eam nimiis affluenlem deliciis, carnisque occupalam cribit judiciis, quod prarvalet, sed quod liberare
operibus, per quoe hostis ad eam ingressus, clausit nequeas insultet. Ex quo propheta David, Multi di~
oslium cordis, ne sponsi pateat intrandi locus, cum cunt (inquit) animw mew, non esl illi salus in Deo
dicit: Aperi mihi, soror mea amica, columba mea, ejus (Psal. lii), Idcirco cum ingenli gemilu anima
immaculata mea, quia caput meum plenum est rore nunc imploral : Vide, Domine, et coetera quoe se-
(Cant. v), vel coetera quoe sequuntur. Quibus pro- quuntur.
fecto quam saepemali sacerdotes blandiliis delinili, JOD.
nequaquam inlelligunt sororem Christi et atnicam, Manum suam misit hoslis ad omnia desiderabilia
jiequaauam satagunt eam excilare ul solido corde ejus, quia vidii genlesingressas sancluarium suum, de
sponsi sui adventumingemiscat, simplex utcolumba, quibusprwceperas neinlrarent inEcctesiamtuam, Ubi
iuimaculataque maneat. Imo si non verbis de talibUs, B Jod quantum inlelligo, recte prseponilur : qualenus
el pro talibus opere ipsa loquitur : Exspoliavi me scire liceatquod principium ruinoe Jerusaleui,eorum-
lunica mea, quomodo reinduar illam? (Ibld.) Lavi que aiiimariim fuit : quia Dominusvidit gentesin-
pedcs meos, quomodo inquinabo illos? Quia omni- gressas sancluarium suum, spiritus videticet im-
modo pessima consuetudo vix aut nunquaro tollitur. mundos, carnalesque affectus, de quibus mandarat
Unde doclores exspoliati lunica charilatis, quae sola prius ne inirareiil in Ecclesiam suam. Et ideo quia
cooperit sordes peccatorum, lorpent, acsi puellarum primum ingressoe sunt in animabus eorum geules
delicala aliqua lotisque pedibusexspoliata,de lectulo imroundarum cogilalionum , misit hoslis manum
quielis nolil assurgere, pravaque consueludinis sua. suam audaclcr et polenter ad omnia desiderabilia
obleclamenla revocare : sicque tales nolunt dile- ejus, sciiicel ad Sancla sanclorum, quibus non licebat,
clionis Dei el proximi tunicam exspoliali reinduere,, nisi solis sacerdolibus, inlroire in anno cum san-
nolunl pedcs, quos semel de via angusta subtraxe- guine (Exod. xxx). Misil quidem manum, et abstu-
rant, per malam deliciarum consueludincm et de- lit omnia vasa decoris, et profanavit sancluarium
sidiie, quasi aqua lotos, cum magna conlritione cordis Dei, Sancta sanclorumque prosliluit, dejecit,ac pol-
rursus. ad prseparaliQnemEvangelii dirigere : quibus luit (Ezech. xxiu): quia prius Dominus ob immani-
quasi exosa est jam omnis vilitas et conlemptus sae- tatem scclerum, repulit ea 1335 in quibus habi-
culi, oinuiaqiie sanctorum exempla et rigor, atque taverat inier homines, et tradidit in caplivilatemvir-
paupertalis Christi disciplina (Ephes. vi). Qtti licet tutes eorum, et pulchriludinemeorum in manus ini-
molliter requiescant accurati cute, tamen sordes vi- mici. Conclusitquidem in gladio populum suum, ft
tiorum gestant in pedibus. Unde sanctorum chorus hmreditatem suam sprevit.(Psal. LXXVII).Secundum
plorans : Sordes (inquit) ejus in pedibus ejus, nec anagogem vero, et si pauca pra.miscuimus, habet
rezordala est finis sui: quia omnino tales finis sui sponsa Christi Jerusatem, qua. est mater nostra,
si recordarentur judiciorum, nunquam sic exorbita- sua desiderabilia, ex quibus non Iicet edere qui ex
rent a via, qttamvis angusla dicalur. Hinc quoque adverso sunt. Ad quse nimirum hostis interdum ma-
deposita est (inqnil) vehementer, non habens conso- num millit, quia prius gentes ingrediuntur sanctua-
latorem. Quia etsi videntur stare suis exornati deli- rium Dei, carnis amplectentes praepulium, et non
ciarum infulis, depositi sunt jam in conspeclu divinoe habentes circumcisionem Christi, mali videlicel mi-
majestalis, 1334 non babentcs Spiritum sanclum nistri allaris, seu haerelici, qui magis eliam ad of-
consolatorcm, qui alios consolari debuerant, et ab fensa provocant oculos divinaemajestalis. Pro quo-
omniljus revelare angusliis. Tropologice vero, aniraa n rum deliclis et erratihus, misit hoslis manum suam
sordes suis babet in pedibus, quse vitiorum polluta ad omnia desiderabilia ejus, fidem individuseTrini-
sordibus, ihromim ccelestis vitse perdiderit, et can- tatis conlaminans, baplisma rescindens, corpus et
dorem prislina, conversationis. De qua bene per sanguinem Christi indigne conlreclans, doctrinam
Isaiam : Consurge (inquit) Jerusalem, excutere de suam corrumpens, omnia qua*quevasorum preliosa,
pulvere,consurgee! sede (Isa. LII). Neque eniin fieri scilicet oves Christi, quasi lupus devaslans. El hoc
potesl ul anima quoeforis exposuerit vias suas trans- est principium tanli piaculi, quia indigni Dei Eccle-
eunlibus, terrenisque se sociaverit actibus, ne sordes siam ingrediuntur. Quod sane raalum illis in capite
habeat 111pedibus. Unde quidam sanctorum : Ilu,- respicit, qui talia, cum possentprohibere ne fterent,
miliata est (ait) in pulvere anima nostra, congluti- negliguht. Sed et anima tropologiceplangilur a pro-
natus est in terra venler noster ( Psal. XLIII). A qui- pbeta sanclisque viris, quam ingressi, quibus non
bns deniqiie sordibus quolidic lavandi sunt pedes, erat licitum, eain altingere conlaminant, scilicct
ne forte obliviscamur Unis noslri, et deponamur ad perversaecogilationes, et voluplates pravae. Qui in-
ignominiamculparum, absque ullo intrinsecus con- gressi exterminanl signum circumcisionis nostrai :
solatorc. Dical crgo aninia, dicut et Ecclcsia lalibus quod esi signuiii fidci, ct polluilur iiicirciimcisiC
1085 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1084
mentis prseputio sanctuarium tanlae profcssionis. A niultitudo affligilur cl quasi excruciatur, dum non
Tunc ilaque profanato jam templo cordis vitiis, ad votum praesentis vilae deliciis ac jucundilate
mittit manum suam demum audacler hostis ad om- affluentius adimpletur. Tropologice vero anima
"
nia ejus desiderabilia, et auferl omnia virtufum or- quaeque pretiosa pro cibo dat, quando virtutes
namenla. Nonnunquam vero primum fidem enervat, mentis in appelilu transitorise deleclationis incli-
deinde judicia aufert, thesauros tolius majestalis Dei nat, et refocillari anima nitilur, dttni perversis suis
evacuat, vitiorum incitamenla movet, exacuit virus. desideriis satisfacere conatur. Unde omnis populus
Deinde, dum mens deliberat pulsantibus ulrum gemens, et quxrens panem, plangitur : quia 1337
aperiat, quandoque spem immutat, et pro spe rerum licet pretiosa quseque virlutum pro cibo dederint,
omnium invisibilium, quse non videnlur et crednn- omnes concupiseenliarum .affeclus non satiantur,
lur, fulurse pcenilcntiaespem repromitlil, sibi car- visu velguslu, caeierisque-sensilnis. Et ideo s. quae
nalis delectalio jam illecta : sicque quasi securior redierint inlrorsus virlules ad animam, vel ipsa Dei
anima charilate Dei ac proximi sui cxspolialur, recreata spirilu una cum omni electorum mullilu-
tum omnis fidei armalura tollilur, et proslerniUii dine, jure plangendo clamaredieitur : Vide,Domine,
fortiludo, et ex integro hoslis ad omnia deinde ma- et considera]quia facfa sjum vilis (Job xix). Ac si
num mitlere non formidal. Tunc itaque pudicitia B dicatur : Facla sum ergo vilis, quia manus Domini
corrumpitur, violatur castitas, gulse concupiscen- tetigit me. Hoc quippe Caph Hebroeorumsonare di-
tiam archimagirus ille princeps cocorum cxaggerat, citur. Manus igilur Domini cum aut ad punienda,
ut omnes animaemuros destruat et inflammet, pru- aut relevanda supplicia, certe aut ad inslrtiendam
dentioe 1336 oculos effodit, juslitise vestem con^ miseram animam, negligenlemque Ecclcsiam alti-
scindit, pacem et concordiam tollit, ferit mansue- gcrit. Bene vox ad se rediens, voce sua dicit: Vide,
iudinem, modesliam elidit, bcnignilalem exasperat, Domine (ut supra diximus) non meorum deiiclorum
ad ullimura aufert gladium Spiritus sancti, et sic seelera, sed mala el supplicia quoepalior, et consi-
quasi dcvindemiatam omnibus bonis miseramani- facla sum vilis. Vilis
dera lui juris fabricam, 171(10
mam sine consolatore, ac nudam in suo sanguine quippe Dei plebs efficitur, quando pravorum nu-
dereliquit. mero crescenle, infra Ecclesiam non summa et cce-*
CAPII. leslia, sed abjecta quacque et terrena sectalur.
Animavero quoeprius multis depravata obleclamen-
Omnis populus ejus gemens, quwrenspanem. De- tis, male gloriabalur elata fastu vitiorum, cum eam
derunt preliosa quwque pro cibo ad refociltandam manus Domini tetigerit, mox vilem se factam recor
animam. Vide quid profuerit, quod propheta se non G gnoscit, quae fuerat prius ad imaginera condita sui
plangenlem Jerusalem planxerit: nam supra in qui- Creatoris. Alioquin nisi manus Domini eam lange-
busdam suis se planxisse quasi nobilioribus membris, ret, ad tantam bumilitatem ctgemitum, coram suo
Iugens prophela conqueritur. Nuncvero jam gemens, conditore, nunquam rediret. ldcirco non absurde
recepto vilali spiritu, omnis populusperhibelur. Ad Capb, qtia' manns interpretaiur : licet tacile prseno
hoc quippe gallina fovet ova sua, suoqtie calore tatur, et ut intelligas qua: dixerim, vocem clamoris
quasi coanimanlur, ut formentur omnia . introrsus audi qu* sequitur.
ad viiam. Sicque spiriluales viri eos coanimare ac
confovere vel plangere consueverunt, qui nesciuiil LAMED.
cur plangantur, Caetcrumquanta passa sit mala gens 0 vos omnes qui transitis per viam, attendite, et
Judseorum, in fame,peslilenlia, et clade, divini expo- videtesi est dolor sicul dolor meus. Quoniamvinde-
nunt libri, et Josephi non tacet historia, quibus iniavit me, et loculusest in die furoris sui. Cui Lamed
omnis populus oppressus malis gemit, prettosa ad ante ponitur : Lamed namque disciplina vel cordis
refocillandam animam, nullus est qui enumerel : sonat. Et videndum si non disciplina silprophetalis,
non quod anima istis alattir cibis, sed animam pro talis tantusque peccalorum vel flagitiorum dolor
prsesenti vita posuit, siculi in aliis quibus invenilur D cordisque conversio : nam primum post lamenta
locis. retrorsum supra conversa legitur, deinde paulatim
Spiritualiter autem recte. Omnis populus lugere jam voce sua clamans, quasi ad sensum redierit se-
dicilur, quando famem verbi Dei patitur, et quserens mel et secundo : Vide, Domine(inquit) affliciionem
panem qui de ccelo descendit a docloribus, nec in- meam, et csetera quoe sequuntur, nisi quod in uno
venitur (Joan. vi). Pro quo sane malo videnles, eorum metro ludens more poetico : ita, quoniam
dolent et gemunt: quia dederunt quseque preliosa erectus est inimicus meus, in fine concludilur, in
pro cibo, scilicet ccelestia amiserunt pro terrenis, altero vero, quoniam vilis facta sum, terminalur.
sempiterna pro caducis : ad refocillandam (mquit) Nunc quoque quasi receptis viribus, de arce mentis,
animam, et non ad satiandam : quia cuncta imprse- nescioqua subvecta Sion, culminis 1338 altitu-
sentiarum miseram desideriis innumeris, et suc- dine videns. 0 vos (inquit) omnes qui transitis per
censam animam refocillare quidem queunt, saliarc viam. Etsi ad litteram proprium esse dolenlium co-
vero nunquam. Hinc quoque omnis popiilnsgcmcns gnoscitur, lanlo laborem siium caeteris plura cen-
dieilur, ct quserens panem quia prava bomintiin sere, quanto passioncm aliorum minus studuerint
 10S5 EXPOSITIO 1N LAMENTATIONESJEREMLE. — LIB. I. 1080
inlelligere. Unde quo magis dolorem suum senliunt,, A conlristalur, et in bumilitate luget: quoniam videt
inde et aliorum minus stio cooequari consentiunt: : quod pene omnes in perditionem vadunt, et exter-
tauten si quse reliquia. salvse factse sunt coram Do- minium viloe: in aliis quidem usque ad morlem pe-
mino, una cum populo non immerito proclamarunt,, riclitalur, ab aliis vero paricnspersequilur, alios te-
qtiando et sanclificaiio deserta omnis deficitur, de- neros laclat, alios exasperatos vix ad vias vitae re-
struuniur altaria tbymiamalis scilicct et holocausto-- vocat, alios ire nolentes et pigros exspectat, alios
rum, lemplum ad solum usque diruilur, psalteriumi praecipites, ut cum suis eant, casligat, ne forte ta-
eorum humiiiatur, hymnus conticuit, et exsullalioJ les hoslis extra castra inveniat: nimirum quia om-
tota dissolvitur, lumen candelabri exslinguitur, ett nes isli transeunles per viara, cum sponsa Christi in
arca testamenti diripitur, sancla omnia contami- caslris militant. De qua sane in Canticis : Qum ett
nantur, et vasa quseque pretiosissima transfcruntur r isla, inquit., qum ascendit per desertum, sicut aurora
ad exteros, nomen quoque Dei, quod gravissimumi consurgens, putchra ut luna, elecla ut sol, terribilis
est, super eos quod nominatum erat, profanalur,i ut caslrorum acies ? (Cant. vi.) Ad quos itaque trans-
necnon et libri concremanlur ad ignominiam sacroe' euntes vel ascendentes, fit vox ab excelsioribus
legis : sacerdotes vero ac tevitoe capiuntur, virgines> membris : 0 vos omnes, atlendile et videte, si est do-
inique conslupranlur, et mulieres mcechiam paliun- B lor sicut dolor meus. Quia alia sunt qusepro his om-
tur : deinde justi cum impiis et sceleratis rapiuntur nibus ingemisco, alia quae pro bis qui intus forisve
ad excidium, parvuli allidunlur, juvenes servitutei sunt lolero, alia vero quaequia differor, ex desiderio
coronantur, et fortes fiunt invalidi : et quod omniumi suslineo. Pro quibus et aliis hujuscemodi dispendiis
signorum majus est, Sion ipsa quia de gloria suai vos imploro, quibus cor est, altendite; licet ad bra-
repulsa est, traditur in manibus impiorum , qiiii vium supernw vocationis (Phil. m) vos devolio inde-
eam semper et Deum oderunt. Pro quibus et hujus- fessa rapiat. Vidcle, quseso, dolorem mcum, quia
cemodi talibus videant quibus mens est ad videndum, juxta cxcmplar quod mihi oslensum est, volui filios,
si poterit lunc chorus ille sanctaque civitas ejulare, quos genui producere et compaginari, sed ipsi ober-
quando non minus ccelestia populus quam et lorrena ranles, vcl spernentes, aut languenles, pauci sunt
amitiebat, prospera et deliciarum oblectameula : qui expcdiunt iter. Pro quibus (// Cor. xi), in di-
quoniam vindemiaverat eam Dominus, justo judicio versa rapior : infirmor cum infirmanlibus, et uror
suo, omnibus bonis in die irae suae, ul loculus est in cum scandalizanlibus. Fio Judaeislanquam Judoeus,et
lcgis suse malediclis, et prophetarum eloquiis. Cse- omnibus omnia sum facta : nec tamen queo ad me-
terum noslra Sion, cujus jam secundum Apostolum liora universosprovehere; idcircolugeoindesinenier,
in cxlis esl conversatio (Philip. m), videamus quo- C ( etiam cos qui peccaverunt et non egerunt pceniten-
modo ab excelso cceli verlice in lerris posila sua tiam. Dislendor solliciludine mulla omnium Ec-
menibra conspiciat, et singula, quae diximus, de illa clesiaruni 1340 Dei, et gaudeo cum gaudentibus,
terrena cuncta in nobis adimpleta, vet quotidie ex- fleo ctiam-ei cum flenlibus (Rom. xn). Proplerea ob-
plemia vidGal. Unde vociferatur ad eos, qui trans- secro, atlendile si est dolor sicut dolor meus, maxime
euntper viam, flens et ejulans: 0 vos omnes (inquit) pro talibus, quia iinmoror. Extendite oculumad itlud
qui transitis per viam. Et qui sunt qui transcunt per extremi judicii tempus, et videte quoniam in die
viam, vel quoe est via per quam transeunl, nisi pro- furoris sui messuit me Dominus vel vindemiavit, ut
fcclo sancli, de quibus David canit, dicens: Euntes locutus cst, quod redderet unicuique juxta opera
ibant et flebant, miltenles semina sua ? (Psal. cxxv.) sua; et ideo palearum mulliiudinem et slipulam
Etinies ergoelecti, quamvis multis videantur occu- simul cum onini lolio, vcl quidquid degeneravit a vero
pari negotiis, agendoevioesemper eunt, dum quid- seminc, tradidit igni inexstinguibili (Matth. xm, et
quid agunt ob amorem coelestis, cum fide agunt. m). Ncclibi videatur, leclor, absurdum, quod prseteri-
Deinde per .viam (Joan. xiv), quae Chrislus 1339 tum supcr futurum interprelati sumus ex consuetu-
est, ejus sequentes vestigia, neque a dextris neque diue prophetarum : quia ca qux fulura sunt, apud
in sinistris declinantes, feslini vadunt. Ad pascha- D E Deum jam sic sunt, ul futura sunl: el ideo in Scri-
les namque vocati dapes, paschalia celebrantes vota, pturis divinis quam sa>peprseterita pro futuris acci-
agnum, utjussum est ex lege (Exod. xn), festinanles piuntur. Anima vero moraliter videns se prsegravari
comedunt. Quos cum aspicit Ecclesia, via regia vitiis, nec tamen adeo caecata vel deposita, ne videat
gradientes ad palriam, ipsa prsegnans, quia nutrit atios festinantes cum ingenti desiderio tenderc ad
filios et generat, multisprocpedita parvulorum curis, supernam patriam, virtulum gressibus : et non dico
dolens clamat ac gemens : 0 vos omnes, non ut tendereveltransire.verumetiamevolare cura sumraa
eos retardet a via, sed ut invitet ad cbarilatis do- celeritate.quibus suntpennoc ac si columbaedeargen-
na, attendite, inquit, mente, et videle dilectionis tatse, posterioraque dorsi earum in pallore auri
inluitu si esl dolor sicut dolor meus. Quia secun- (Psal. LXVII).Quos cum viderit bene per viam viriu-
dum seiilenliam Redemptoris nostri in Evange- tum incedere, imo evolare aniina quselibet, ut dixi-
lio, mulier cum parit, trisliliam liabet (Joan. xvi). Et mus, delictorum oppressa malis, quid putas lan-
luec sponsa Christi virgo, quia parit cl generat, guens dicat? Ouod si oculi sunt ut videat, et cor ut
nulrit e( lartat, o unium noslrum nialcr in tristilia inlelligai, noimc niox gcmons, licct inalis depravala
1087 S. PASCHASIIRADBEUTIABBATISCORBEIENSIS 1088
moribus, cum ingenti moerorejure clamat, dicens : ,A lcra designalur; Memnamque ex ipsit interprelatur.
0 vos omnesquilransitis per viam, atlendileel videle, Ex ipsis ergo Spirilus sancli donis, qusc per ignera
quibus jaceo sauciala vulneribus, quibus cruciala sunt missa, Chrisli Ecclesia in ossibus gralulabunda
malis, quibus astricla vinculis, quibusque onerala gemit, quod erudierit eam ad doclrinam casli amo-
flagitiorum ponderibus . vel quibus debilitata et ris ct ex ipsis confundilur et erubescit erroribus et
illecla? Ruo quolidie passionibus, quoniamjusto stio vitiis quibus male deservierat prius. Expandit, in-
judicio, ctdpis ingruenlibus mcis, vindcmiavit,me quit, rele pedibus meis, et convertit me relrorsum.
Dominusut locutusest, quando jam pro pcena peccati Nimirum rele sancloeprsedicalionisexpandit coram
non sotum amisi bona virlulum onuiia, quibus me pedibus electorum Dei, ne irent post vanitates
decoraverat sponsus, verum relrorsum abii et 1342 errorum et conctipisceiitiasvilse(// Petr. n),
inferni, de sumtna ccsli vertice, petii profundu.n. sicque converlit eos ut irenl post se retrorsum.
Tradidit me quidem in die furoris sui, meis exa- Quodsanerete aposloliscomraisitexpandere(Luc. v),
cerbatus mal.is,in reprobum sensum, ul facerem ca vel aposlolicis viris, non solum uteam quse plorat,
quse non conveniunt (Rom. i). El ideo lanlis i.nyo- relraheret ad viam veritatis, verum ut irrelirent et
luta criminibus, vos omnes qui praesentemcontem- captivarenl, ac converterentur retrorsum. HincUBHS
nitis vitam, nec fixis in eam gressibus, nec quasi " electorum, Ab ojnni, inquit, via mala prohibuipedes
viam eam aspicilis, qui vobis viam, quae Christusesl meos (Psal. cxvin). Sed quomodo posuerit eara
(Joan. xiv), elegislis, quseso, qui transitis, conside- desolalam, tanlis dilatam muneribus, nisi qtiod im-
rate, si est dolor sicut dolot meus, quse ccelestiaet proesentiarumquasi desolata videlur Ecclesia, quoe
sempilerna, illecla malis,amisi, et tam dira supplicia iion prsesentia bona requirit, sed seterna? Posita
in die iraethesaurizavi. Quod si 1341 adhuc alj- namqne est desolala ex his ompibus quoe prius se-
quid in ulero menlis, quasi praegnanshabere videor ctabatur, tota die mcerore confecta doloris ct amo-
virlulum, etenutrire cupioaffectus, mox audiospon- ris. Ex quo supra eliam ad eos qui transeunt, im-
sum clamantem : Vm prmgnanlibusel nutrienlibus mensas lacrymarum suarum immitlit voccs. O vot
(Matth. xxiv), eo quod necdummcis proegravatafce- omnes,ct csetera quae sequunlur. Porro anima pec-
loribus uon dico evolare, veruni nec incedcre valQO calis obnoxia dum pro suis iniquilalibus a Domino
vobiscuro. Unde sequilur : nonnunqiiam corripitur, ad se introrsus rediens,
dum salubri dolore compungilur, quasi de excelso
MEM.
in suis ossibus, ac si medullarum cogilalionibus,
De excelsomisit ignemin ossibus meis, el erudivit ignem venisse non dubitatur, pro quo divinilus al-
me. Expandit rete pedibusmeis, convertil me retror- C tacta castigalur, el erudilur disciplinis divinis. Et
sum.Posuil me detolatam,tota diemmroreconfeclam. qttia sentit retia doclrinarum Deicoram pedibus ex-
Ergo de ccelomisisse ignem iu ossihus Jerusalem, pansa, vadit retrorsum abslinendo se ab illicilis;
supernam vindictam insinual, et ille forte ignis con- luxtini voluptatum pristinum, et concupiscenlias in
slat missus, de quo in Jpb (cap. I) legimus, quod lacryroas convertit, el tanto forlitis cqnsiringendo
taclas oves ignis Dei, qui de cojlo descendit, pue- semelipsaroplangil mcerore Iuctus confecta, nolens
rosque consumpsit, sethereas i.nsinuans poleslales, illam prsesentisvitsenoxiam recipere consolalionera,
quibus cruciandi eos usque hodie potestas datur. Et quanto sceleslius per varia desideria se diulius cpn-
. bene in ossibus ignis misstis dicitur, ut pmnia Ju- sideral oberrasse.
daeorumquoecunquefortia esse videbanlur, interius
NUN,
exteriusque possessa, flagellis erudirentur, qui pia
Dei monila prius noluerunt audire sicque addisce- Vigilavitjuguminiquitatummearumin manu ejus :
rent, cui omnino deincepssubjici deberent. Unde, (onvolutwsunt, impositmcollomeo. Vigilare igilur
inquit, et erudivit me. Expandit autem rete pedibus jugum iniquilatum suarura deplorat in manu Doraini,
meis, quia eos post voluptales et desideria cordis quia tempus dilalse vindictse landem in eara adve-
eorum prospere usque ad finem ire non permisit, D nit. Ergo quasi dormire, jtigutn iniquitatis eoruni
sed converlit eos retrorsum, ut dolores el durissi- fuit, in lorpore nequilise secure impuneque quie-
mas sentirenl anguslias tribulationis, pro suis pessi- scere. Sed vigilavit in manu Domini, Juxla quod hic
mis adinventionibus. Quod autem posita ponitur, de- idemque prophela Domino interroganti respondit di-
solata, tola die moerore confecta, ipse visus probat cens : Quid lu vides Jeremia?At UletEgo, inquil,
quod lota die, scilicel usque ad finem saeculi, sem- video virgamvigilantem.CuiDominus: Bene, inquit,
per in desolalioneJudaeierunt, mceroreangustiarum vidisti : quia vigilabo et ego super verbummeum, ut
confecli. Secundum atlegoriam vero, ex ipsis illi faciam illud (Jerem. i). Quia nimirum licet nobis
qui crediderunt, vel noslra Jerusalem quse simul una lorpentihuspeccata lateant, vigilant semper in manu
facla est de gentibus, roerito de excelso,inquit, rot- Domini, dura nos ad vindictam juslse relribulionis
sit ignem in ossibus meis, ut oronia virtulum forlia accusant. Unde DominusCain neganti: Quii fecisti?
roborareniur intrinsecus in Ecclesia, ut erudirelur Ecce,inquit, 1343 voxtanguinis fratris tui Abelcla-
divinilus, ne ullra idolis dcscrviret, cl variis oblccta- mat ad me de lerra (Gen. iv); Et convolutwsunt, in-
re.arsa.cuii blandimentis.Et hocest quod Mcmlit- qnit, iir.qttitatesscilicettanti ponderisquo premor, et
1089 EXPOSITIO 1N LAMENTATIONESJEREMI.E. — LIB. I. 1090
impositwcotlomeo. Quam bene, inquam, pro torque A de ccelo misit, convcrtit eam ad pcemtcnliam retror-
aurea (Isa. 111), funiculo iniquilatis , Jerusalem sum : ila ex jugo iniquilaium quod vigilavit in manu
collo suo circumdalur, et quasi jugo premilur, ut vi- Domini, licet ab ocuJis ejns ablata essent judicia •
gor virtutis deficiat : quia cumulum peccalorum, quia thesaurizavit sibi iram in die irw(Rom. n). Nnn
quem diuturno tempore variis transgressionibus quod sempiternum sonat, impegit, ut sit sensus,
coacervavit, opprimere se ad suffocandum et con- quod juslo Dei judicio, qui cordc impoenitenti sibi
stringere ingemiscit. Unde scriptum est : Funibus aggregat irani, suppliciumsempilernum, de qua ma-
peccatorum suorum unusqttisqueconstringilur (Prcv. nu non poterit surgere, incurrit: non quod Ecclesia
v). Et ideo, infirmata esl virtus Judseorum, deditque proescita et praedeslinata bis tradenda sit suppliciis,
eos Dominusin manu, de qua, donec plenitudo gen- sed quia quoecunqucin membris suis acciderint, sibi
tium introeat, non poterunt surgere (Rom. xi). Et deputat. Iilcirco haectam dira sibi accidisse plangit
hoc Nunliltera dcmmtiat, quod sempiternuminter- et ploral. Tropologictisautem palet sensus, quodju-
pretatur. Sempiternum enim jugum eorum est, et gum iniquitalis vigilal in manu Domini animse, quse
infirmitas prsevaricationis atque captivilas perpetuoe se vitiis et sccleribus subdiderit, nisi ea quoiidie
damnalionis, qui sine fine si possent peccare decre- poeniteiido coram suis oculis posucrit. Hinc David
verunt. Porrojuxta mysticos allegoriarum sensus ge- ]3 quoque : et peccatum meum coram me est Semper
mit Ecclesia, quoties tentationibus datur innumeris, (Psal. h). Voluit quidem ipse e regione vigilare, ut
quod vigilavit jugum iniquitalum ejus in manu Do- ea fietibus ablueret, idcirco coram se ea semper
rnini, et ideo hoslibus lam visibilibus quam invisi- sialuerat, etne vigilarel jugum iniqiiitalumejus, quod
bitibus affligendaintus forisve subjicitur, amissisque ipse sibi collo imposuerat, in manu Domiui, flens ac
monilibus quse ab sponso (Cant. i) acceperat pro gemens aiebat: Averte faciem tuam a peccatis tneis et
ornamentis, gemit super iniquitales suas. Urolecon- omnesiniquitates measdele (Ibid.). Acsi diceret: Nolo
tolutm sunl, inqult, el impositmcollo meo.Isaias qui- lua inmanu vigilent, sed oblivioni ea lradas,mihique
dem jam olim dixeral quod dixerit Dominus : Pro semper coram assistant, ut puniantur fletibus, et
eo quod elevatmsunt filim Sion, et ambutaveruntex- pervigilem reddant. Sed quia misera interdum anima
tento collo, et nubibus oculorum ibant et plaudebant, male securajacel, juguin quod sibi contexuit iniqui-
ambulantes et pedibus suis compositogradu incede- lalum, propler impccnitudinemcordis oblivioni sibi
bant (Ita. 111),quod auferenda essent omnia earum tradidit: vigilat vero in manu Domini, quia nullum
ornamenla. lnler quse nimirum lorques et monilia peccatum inultum abibil. Unde et convolutasin collo
describil sermo propbelicus, quae omnia ad virtutes ejtis, mox justus judex iniquitales restituet, qtii eas
sunt referenda. Torques quoque quse ad pectus us- C oblivioni posuerit, ut ferat ipsc quse sibi thesauriza-
que pendentes, intelligenliam ac principale mentis vil. Deinde ad' ultimum traditur in manu, de qua
in corde demonstrant, et monilia quse omnia uno quisque semel ingressus minime polerit surgere;
sermone virtutum significant ornamenta. Quibus er- quia dum potuit sempilerna 1445 supplicia,
go amissis, ecciesiastici viri spoliantur talibus orna- quae prcesens elementum dcnuuliat, noluit proe-
menlis : quia muliebri affectu ambulant, exlenlocollo videre.
etnu.t6u.loquunturocu.orum, plaudentque lam m.i- SAMECII.
nibus quam et pedibus, et composiloincedant gradu, Abstulit omnesmagnificosmeosDominusde medio
sseculisectantes gloriam, et alia quamplurima quse mei. Vocaviladversum me tempus, ut conlereret ele-
supra prsemiserat.,Nec dubium quin jugum iniquita- ctos meos. Nec duhium, quin hsec plenius in illa ex-
tum eorum vigilet in manu Domini, a quo jure pre- treroa caplivitale Judseis accidisse, quando nullus
muntur et trahunlur, qui se lanlis exspotiarunt vir- prophetarum inter eos remansisse credilur . non
tutum ornamenlis. Unde convoluta. iniquitates in.fu- sac.erdos,qui hoslias offerret : non scriba doctus in
nicuio indissolubili, planguntur ab Ecclesia, quod lege , cujus doctrina erudirentur : siculi Daniel cle-
impositoesint collo ejus suis scilicet membris, 1344 " plorat, dicens : Domine,non est, inquil, in tempore
forte ad suffocandum, sicuti Judara laqueose sus- hoc princeps , nec propheta, vel dux, neque holocau-
pendisse Iegimus (Act. i), ve) ad suppliciaperlrahen- stum, neque sacrificium,neque incensum, neque locus
dum. Unde plorans, Infirmala esl, inquit, virtus mea, primitiarum coram te, ut possimusinveniremisericor-
dedit me Dominusin manu de qua non potero sur- diam (Dan. nt). Sed hsec melius, ut dixi, ad illam
gere. Propterea quod exlrcma ullio omnibus impiis referunlur extremain : quia in hac qusesub Chaldaeis
et peccatoribus in fine calamitatis sitfutura, nec ali- accidit, Danielemfftissenulli dubiuiii inter eos, nec-
quaudo a crucialibus sit cessandum, eo quod in ex- non et Ezechiel ibidem prophelare exorsus est, cav
lerioribus tenebris impiorum vermis non moritur, et teriqiie propheiae cum eo. ldcirco in exlremis sub
ignis non exttinguilur (Isa. LXVI).Ubi qui semel in- Tilo et Vespasiano omnes magnifici, quod Samech
greditur, jam ulterius egredi non permiltitur, sicuti insinuat, abiali sunl de Juda. Samech quippe adju-
Dominusinsinual: Et non exies inde, inquit, donec torium sonat. Tunc ergo omne adjutorium ab eis re-
novissimumreddas quadranlem (Matth. v), id est, do- cessit, quando non solum omnes magnifici captivi
nec anima quaequepersolvas delicta. Nam superior ducti sunt, jtixla Isaiam : Auferam, inquit, ab Jeru-
sentcutia sicul ex Mem, id esl ex islis, quccDominus salem vittidumet fortem, omne robur panis, et omne
1091 S. PASCHASU RADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1092
rofrur aquce,principem,et quinquagenarium, ac pru- l m die passionis sux, ul et crcdenlibus prsemia, non
dentem mystice loqui (Isa. m), et eos omnes, quos credentibus vero et persequeiitibus ac crucifigcn-
longum enumerare duximus verum post passionem tibus ullio perpetusecaplivilalis et supplicia oeternse
Christi omnes gralise et donaliones sublatse sunt ab damnalionis manerent. Calcavit ergo hoc torcular,
eis. Quando eliam ipsos angelos clamasse Iegimus quia cuncla adversanlia in sua redegit potestate.
in porlis Jerusalem : Transeamus ex his sedibus Sed videns prophela duritiam cordis Judseorum,
(Joseph.). Cseterum mystice nostra Jerusalem, qwn plorans gemlt quod calcaverit ei Salvator virgini
tiescunque tribulationibus preroitur et angusliis , filiw Juda torcular adversarioe oppressionis suse ad
quolies persecutionibus agilatur , vel eliam hsereti- liberandum. Ipsa vero e conlrario de remedio tor-
corum impugnalur hoslibus, nec dubium quin plan- menta sibi tam extremse caplivitalis , quam et per-
git, dicens : Abslulit Dominusde medio mei omnes petuse damnalionis ingessit. Et ideo, inquit, ex per-
magniflcosmeos ; in tanlum ut legatur quod soepein sona 1347 ipsiusSynagogse: Ego plorans, et oculus
toto orbe terrarum pauci remanserint episcoporum, meus deducens lacrtjmas : quia factus est a me longe
magnifici vel sacerdoiunij qui doclrina sana recte consotator, convertensanimam meam. Quam longe
catholicam defenderenl fidem. Quod aulem gemit, autcm a Judicis faclus sit consolator, convertens
quia vocaverit adversus eam tempus, ut contereret 3 animaro eorum, nos ipsi probamus , qui duritiam
electos ejus.quibus nullaeratfideidefensio veldoclri- cordis eorum soopeaggrediraur : quia quanto prope
narum : non quod lempus ad aliud contrahatur, sed est Dominus omnibus invocanlibus eum in veritate
culpis exigentibus suis causa vindiclseDeiaccidisse: (Psal. CXLIV),lanto elpngabilur ab his qui ficle
quolies accidit, lugens plangit et gcrait. quaerunt eum, et notunt recipere veritatem : oppido,
Nam secundum tropologiam, anima suos omnes quia Christus veritas esl (Joan. xiv).'Et"hoc lotura
magnificos plangit ablatos , 1346 quando sensus est quod propheta plangit, servans metaphoram :
optimos virlutum in se senlit captivos, pro quihus quia vinea quam ex .<Egyptoplantaverat Dominus
contra eam Dominusvocavit tempus vindictoe, cum (Psal. LXXIX); ipsaverodiusterilisel infructuosaper-
suum divinum aufert adjutorium. Hoc sane Samech manens dicitur, quod exspeclavitut faceret uvas, fecit
sonare diximus. Quo ablalo, mox eam iniraicus vitiis autem labruscqs(Isa. v). UndeDominustorcular quod
captivam, a stalu rectse fidei et bonse conversationis indidit, caicavit, et quasi pessimis acinis, captivita
in confusionem erroris ducil. Sanctorum prsedica- tem pessimseinvectionis, prseparavil. Allcgorice au-
torum doctrinam et exempla , a conspectu cordis tem : Torcular calcavil Dominus virgini filim Juda ,
ejus, per oblivionemauferens , electos mentis co- quandoEcclesiseper passionemsuam omnesei aerias
natus conterit, quatenus eam spoliatam virlutibus, u potestates subjecit. Ipsa est namque virgo filia JudiC,
facilius in terra aliena possideat, ne per recordatio- ex qua orta est Ecclesia : quia de Sion exibit lex, et
nem sani dogmalis,et meliorationem vilae,ad stalum verbumDomini de Jerusalem (Isa. n). -Cui calcavit
pristinse conversationis redeat. Dominus torcular solus , pessimoeoppressionis ju-
AIN. gum, ut esset libera. Sed quia Christo calcante illud,
inulli sub eo redeuiit in amurcam, ideo plangens
Torcular calcavit Dominus virgini fitim Juda. Id propheta : Oculus, inquit, meus dedncit aquani. Pro-
circo ego plorans et oculus meus deducens aquam. pterea et AIN Iiebrseum anteponitur quod fons vel
Torcular ilaque, juxla Scriplurae sanctae consuetu- oculus interpretalur. Qui nimiruro fons, quando
dinem interdum pro ultione atque suppliciis pecca- prelum crucis pressit, dc Christi lalere manavit, ex
torura, interdum in congregalione novarum frugum, quo, teste evangelista , mox sanguis et aqua exivit
pro pcenis ponitur atque tormentis, uti est imprse- (Joan. xix). De quo sane fonte, sponsa Christi non
senliarum, quod Jereroias plangens eversionem Je- solum renascilur, verum et ditatur. Ipse namque
rusalem, ait: Torcular calcavit Dominus virginifiliw nobis est fons vilse, in morle Chrisli reseratus, de
Juda; ideo ego ploro. Quod et Isaiam cum Dominus D quo fluunt omnes thesauri sapientiae Dei atque
quasi ccelos ascendens ab angelis interrogarctur : scienlise. Et quia Ain eliam oculus interpretari di-
Quare rubrum est indumentum tuum, et veslimentum citur, nec immerilo de fonte inebrialus deducens
tuum sicut calcanlium in torculari? respondisse fer- aquam lacrymarura plangilur : Quia factus est a me,
lur : Torcular calcavi solus, et de genlibus non est inquil, longe consolator, convertensanimam meam.
vir mecum (Isa. LXHI).HOCnainque torcular, in quo QuotiesergoEcctesia tribulalionibusafliciuir, quolies
et malis supplicia, et bonis prseiniacalcanlur, solus auxiliodesolaturdivino,adlacrymasqtiasiadconsueta
ipse calcavit Dominus, qui nullum habuit adjutorem. recurrit arma. Et notandum, quoties non converli-
Neque enim angelus, et archangelus, throni vel do- tur, doctore monente, exterius, quia longe est ab ea
minaliones, autullus cceleslium polestatum, corpus Paracletus Spirilus, qui eam inslruat et erudiat in-
humanum assumpsit, et pro nobis passus est, et trinsecus; ideirco el lilii ejus qnam ssepefiunt per-
conculcavit adversarias forlitudines , et contrivit, diti. Propterea quisquis doctoris oflicium vult ex-
nisi ille qui loquitur in psalmo : Salvum me fac, plere , quolies Ecclesiam sibi commissam minus
Domine, quoniamdefecit sanctus (Psal. xi). Et hoc videril convertentem, de fonie bauriat amoris unde
itaque : Torcular calcavil Dominus virginifiliwJuda lacrymas producat, donec consolantemconverlen-
1095 iEXrOSITIO IN LAMENTATIONESJEREMIJE. — LIB. I. lC9i
-
temquc advocet 1348 Paracletum Spiritum. Alio A.quasi ad preces, inler dolores et pressuras, nec est
quin quandiu, offenso Deo, erigitur inimicus et ei ulla vox oris digna quse possit hostes revincere,
extollitur : filii qui necdum sunt ablaclali , neque suaque defendere dogmala. Unde fit quam soepe
possunt in virum perfeclum transire , perdunlur et quasi pollula propter fcedilates carnalium operum,
alliduntur, quousque a Dci refoveanlur et conso- sanguinolenlaque illecebris vitoe desideria inter bo-
lenlur Spiritu. Tropologice vero , aniinse virlutibus sles, a quibus intus forisve impugnalnr. Et idco Do-
infecundae,el bonis operibus vacuse, nec fidei fru- minus de talibus : Vw prwgnanlibus et nulrienlibus
ctum gignenli, Dominustorcular calcat, quando eam in itla die (Marc. xm). Porro moraliter anima cre-
pro sterilitate sua et olLpsilateinimica pcenas con- denlis, quse quondam erat speculttmDei et supplan-
dignsevindicloeluere cogit. Ilinc quoque secundum tatrix vitiorum, cum prO malis-actibus suis traditur
superioris inlerminabilcm lamenti Uictum, oculus spiritualiler nequiliis, frustra quaerit consolalorem
quam districte deducit aquam, consensit sc, amisso inlerius : et ideo quam condigne mandavit Dominus
consolalore, corde impcenitenli ad ea ruere indesi- adversus Jacob, quondam supplantantem vitia. Nunc
nenter, quo fletus oculorum et stridor dcntium pro- vero solo nomine adversus animam eodem decora-
nuntiatur. Ex quo fletus ingens animse dolenlis tam vocabulo : quia noluit subesse Deo, cjusque
describitur, ut sciat quod post vanam loelitiamhujus B obedire mandatis, ut in circuilu ejus, undique ho-
mundi, omnis consolatio prsesentis vitseilli est au- stes ejus cam obsidenl, ne possit effugere. Unde
ferenda, fructus uteri sui, malorum sciticet operum, quam sacpevidens se vallatam, expandit manus suas
dissipabilur, et solus inimicus inter tormenla varia inter anguslias cogitalionum, nec cst vox oris, nec
illius dominabilur. ulla excusatio sermonis, nisi quia facta est quasi
PIIE. polluta menstruis inter hosles, scilicet cruentis ope-
ribus maculata. Quibus profecto menstruis anima
Expandit Sion manus suas, non est qui consotetur quomodo careat, prscserlim cum prophela clicat,
eam. Mandavil Dominus adversum Jacob, in eircuitu quod omnes justitiae nostrae sic sint coram Deo,
ejus Iwstes ejus. Facta est Jerusatem quasi pollula quasi pannus menslrualw (Isa. LXIV).Sequilur :
menstruis inler eos. Quod autem extendisse manus SADE.
suas Sion plangilur, dolores quasi parlurienlis insi-
nuat. Undcel alibi : Sicut expandit natans ad natan-^ Juslus estDominus, quia os ejus adiracundiam pro-
dummanussuas, sic et Sion inter anguslias(Isa.xxv). vocavi. Audite, obsecro, universi populi, et videtedo-
Et Isaias : Anguslia,inquit, possedit me sicut angustia lorem meum: virginesmew etjuvenes mei abierunt in
parturienlis (Isa. xxi). Quoenimirum auguslia cordis ] captivitatcm. In principio versus Sade litlera expo-
cst, et in manibus. exclamatio oris. ldeoque Pbe in nilur, quse justhim inlerpretatur : et ideo, quia ju-
principio versus scribilur , Phe namque oris inler- slitia Dominirectse creduntur. Bene quod justus cst
prelatur. Quia nimirum dum Sion expandit raanus Dominus pnedicatur : quia, inquil, os ejusad iracun-
suas inter auguslias, signum est oris, non valens diam provocavi. Oris quidem judicium priori vcrsu
voce suos pronunliare gemilus, quia sine consolanle ex Pbe littera juste pertuli, et ideo Sade scilicet ju-
multo dolore premitur. Propterea et prophcta alitts : stitiam ejus : quia justus est Dominus, confiteri non
Receditea me, inquit, amare flebo. Nolite incumbere, distuli, quia os ejus ad iracundiam extrinsecus,
ut consoleminime super vastilate vel conlritione filim 1350 nuJe spiritualem perdidit consolalionem,
populi mei (Isa. xxi). Quod dicit, quia mandavitDo- provocavi. Snpra etiam eos, qui transeunt per viain
minus adversum Jacob, ostendit quod ipse Dominus scilicet, quasi pauciores; nunc vero ad consideran-
adduxeril super eam , non minus poslea Romanos dum Jerusalem vel propheta dolorem suum, indiffe-
quam et prius Chaldxos. Ex quo palet sensus, renter cuui obsecratione universos invilat, quatenus
quod nunquam non dico adversus eam , verum quos una condicto ligat naturae, una fiat vaslitalis
neque gentem illam adversus aliam consurgerc, ejus compassio. Nam supra virgines squalidas luget,
nisi praecipienle Deo justo veroque suo judicio. ) et parvulos tluctos esse caplivos : nunc vero robu-
Et facta est Jerusaletn, quasi polluta menstruis in- sliores quosque juvenes et virgines captivatas plorat.
ler eos. Quia sicut exsecrabilis est mulier eo tempore Idcirco quantum accrevit malum, lanluin cl dolo-
quo menstrua patilur, ila ct illi exsecrabiles erant rum gemitus muliiplicantur. Unde non quibiislibct
1349 Judsei, et sunt usque hodie lam nobis quam dicit, via regia gradientibus, verum omnes ad la-
e't hostibus suis. Cseterumnostra Jerusalem, quoties mentum invitat. Audile, inquit, obsecto, universi po-
hsereticorumvallalur exercilu, noverimus quia Do- puli, et videte dolorem meum, quoniam non absque
minus adversura Jacob mandavit, scilicet adversus magno intuilu et consideratione discerni potcsl.
Ecclesiam,qusc debuit vitia supplantare et doctri - Mystice aulem Ecctesia supra quam recte oris judi-
nam perversi dogmatis, ut circumdaretur obsidione citim pertulit, quia os Domini, in Scripluris sacris,
haereticorum : quia consolatorem amisit Spiritum ad iracundiam provocavit. Quo nimirum judicio cor-
sanctum, et doctoremsine quo nullus ad vcram eru- recta, didicil Doniino confiteri : Justus est, inquit,
ditur fidem, nullus relevalur a vitiis, nullus polerit Dominus, quia os ejus ad iracundiam provocavimus.
consolari inter hostes. Et iJeo expandit manus suas Perducilur namque querela lanti discriminisad agni-
1093 S. PASCHASIIRADBERTJABBATISCORBEIENSIS 1096
tionem senlentise justi judicis, ut addiscant cuncti, A in confusionem ire miserae caplivitatis, spem ulcri
si nibil sit sine causa super terram, quod sponsa sui ab hostibus viotari. Profeclo.quiaquandoquisque
Chrisli pretioso redempla sanguine, non sine Dei videril sobolem deperire suam, certus cst spem fu-
providenlia lanlis tunditur tentationum fluctibus, et turse generationis suoeamisisse.
impugnatur ab hoslibus (Job v). Etenim confitetur, corn.
quia os Domini ad iracundiam provocavit, non quod
membra hominis Deum doceat habere, scd sicut Vocaviamicos meos, el ipsi deceperunlme. Sacer-
affeclus humani tropice ascribuiiiur ei, ita et mera- dotes mei, el senes meij in urbe consumpti sunl :
bra; quia illud incircumscriptum lumen, et im- quia qumsierunt cibum sibi4 ut refocillarenl animam
mensa Dei majestas, lineamenta cdrporis non novil suam.Primum ergo Cophquserendum quod interpre-
habere, sed per os verbum de ore Patris progenitum, tetur. Coph quidem vocalio dicilur. Unde continuo,
se ad iracundiam provocasse confitetur. Ac si di- qtiasi alludens ad litteram : Vocavi, inquit, amicos
catur : Meispravis actibus, justum provocavi judi- meos, et ipsi deceperuntme. jEgyptios volens signi-
cem, atque compuli natura clementenij diiram con- ficare, quorum semper usi sunt Judseiamicitiis. Sed
tra me ferre senlentiam. Idcirco audite, obsecro, in tempore primsecaptivitatis, aul uliimsesub 1352
univerti populi, el videtedolorem meum. Omnes adI B I Romanis, ipsi deceperunt illos, qnando vocantes eos,
videiulum dolorem suum invitat, quia calamitatemi in quibus teste Isaia (cap. xxx), maxime confidebant,
suam mulliplicem et insesiimabilem perpcnsat, utt nullum proebuerunt auxilium. Hoc el Rabsacen in
atiorum compassione, anxielatem suam qtiodam-- eodem prophetaelibro clamasse legimus, quod mul-
modo allevet. De quo sane sensu jam supra dixisse: tam in eis fiduciain habuerinl (7sa. xxxvi). Sed quo-
sufficiat, nisi quod juvenes ac virgines .abiisse inl modo eos deceperint yocati, Isaias prodit : Quia
captivitatem hoc amplius deplorat. Dpniquejuvenes5 eril, inquit, lerra Judm Mgypto in die vaslationis
quos de fonte baplismatis Ecclesia edidit, et virgi- eorum, in formidine et pavore : omnis qui illius fue-
nes quas immortali sponso Christo fide consecravit,, ri< recordalus, pavebita facie consilii Domini exerci-
quolies aut hserelicorum pravilale corrumpuntur,, luum, quod ipse cogitavitsuper eam(lsa. xn). Ex
acviliorum usibus conslupranlur: 1351 nonloco,, quo jure decepti dicuntur, quia magis speraverunt
sed mente in Babylonem, idest in confusionempec- in eis derelicti Dei auxilio : ex quibus non dico quod
cati eaplivanlur : quoniam qui meretrici conjungi- eis auxilium fuerint, verum exinde magis offeuso
lur, unum corpus efficitur (I Cor. vi). Et inde estt Deo, etiam eis formido alque pavor pro recorda-
quod tanlus luctus et dolor adhibelur, ut vix ab uni- tione eorum accreverit. Quod autem sacerdoles et
versis etiam videri vel inlelligi credatur. Caeterum iC ( senes in urbe consumpti planguntur, nulli dubium
anima queejamjam ex oris judicio suppliciis casti- quin sub Babyloniis el sub Romanis id accidisse :
gatur, jure confiietur, quodjustus est Dominusin iiss juxta anagogen vero, Ecclesia vocat saepe amieos,
quoepatilur : quia prius pravis illecta desideriis, oss eos videlicet quos in fide socios habere putat. ipsi
Domini (ut dignam pro poeiia peccati sentenliamn vero eam decipiunt, corrupti fide inios, quia latent,
contra eam proferrel) ad iracundiam provocavit. Non a certe aut foris dum ex nobis exierunt, e conlra quia
enim aliter potest, quia justus esl m omnibusviis s pugnant (/ Joan. n). Necnonet mali Christiani qui-
suis, alque operibus suis (Psal. CXLIV).Qua ergoo libet sublimioris praefecluroein faseibus consliluli,
senlenlia confusionis suse anima opprobrio perfusa,, quorum ssepe ulitur Ecelesia amiciiiis, inlerdum
non audet oculos ante juslum judicem, quem add eam decipiunt qmbustibet pravilatis suoe ingeniis,
iracundiam provocavit, erigere, sed ad uniyersoss vel itlecebrossevitoe exemplis : non quod ainici sint
sui consortes clamarc non cessat, ut ejus dolorem n hi, sed juxla antiphrasin, eo quod sinl quasi socii
audiant, ejusque luctum videant. Denique, quia ta-i- mensse, scelerati fide, et operibus Ecclesiaedece-
lis est nalurse nostrse affectus, vel doloris nostri vel
sl plores; el quod pejus esl, tunc lalcs conlra cos cru-
gandii, alios quseramus quam ssepecomparticipes, >, delius sxviunt, cum sacerdotes el senes (quos
quatenus eorum solalione suffulti, pondus tristitise e D Graeciyepwra; vocant) in nobis fame verbi Dei con-
vel gaudii splendorem levius jucundiusque feramus. >. sumpli laborant : praesertim, quia sectanlcs carna-
Unde ille in Evangelio (Luc. xv), qui ovem perditamn lis vitse lucra, magis quserunt cibum quo miseram
requisivit, vel mulier quse drachmam adinvenit, t, refocillenl vitam (uli jam supra exposuimus),quam
convocant amicos et vicinos volentes habere com- i- epulas illas coelestesde ferculo Salomonis (Catit. m),
participes gaudii sui, et consortes lsetitiae.Quanto o et ex prandio quod paratum in Evangelio prsedica-
magis anima debet convocare oranes, quse suos non n tur (Matth. xxn), sapienliseque convivio, ad quod
audet oculos erigere, pudore confusionis suse op- i- omnium vocalio Coph littera designatur, quie, ut
pressa ad Deum, quem malis suis ad iracundiam n diximus, vocatio iriterpreialur. Vocat autem et
conduxerat, ut apud clemenlem judicem intercesso- i- anima moraliter amicos suos, dulces videlicel sua-
res, per compassionem doloris et amoris, existanl?? vesque carnis suoe affeclus, sed ipsi quorum dum
Quod autem juvenes ejus et virgines captivanlur,', fruitur amiciliis, mox eani decipiunt: et quseregale
ostendit se magis inde dolere, dum viderit robustio->- sacerdotium (I Petr. u) esse debuit, voluptatibiis et
res cordis ejus affeclus, vel virgineas cogitationes, >, desideriis illecta, quo.si pro cibo ad refocillamlas
1097 EXPOSITIO IN LAMENTATIONESJEREMI/E. — LIB. I. 1098
carnis suse concupiscenliaslaborat. Quibus consum- A A omni amaritudine, intus forisve tribulalionis; qua-
pta dignitalem sacerdolii et maturilatem consilii, tenus ferialur exierius gladio persecutorum, interius
per indigentiam sapientise et inopiam virtulum, per- vero felle amariori doctrina hsereticorum ; aut
dit. jEgyptus vane quidem auxiliabitur (Ezech.xxix): certe pro improbitate morum, morte, quam simili
quia mundtts transit, et omnis concupisccntia cjus. salsura vitiorum. Porro moraliter anima variis ve-
Est autem baculus arundineus atque 1353 con~ xala doloribus, ventrem val.le turbatum, pro mente
fraclus, idcirco potius super sc innitenles lacerat ac gemil, quia in sacro eloquio solet venlris nomine
manus perforat, nec unquam suis amaloribus per- vel uteri mens designari. El hinc est quod per Sa-
fectam prosperitatem conferre polesl. lomonem dicitur : Lucerna Domini, spiraculum ho-
BES. minis, quw invesligal omnia secreta ventris(Prov. xx).
Ergo lux Dei omnia secreta ventris investigare di-
Vide, Domine, quoniam tribulor, venter meus con- citur, quia occulta menlis penelrat, ut facta quse
turbatus est, subversumest cor meum in memelipsa. ipsam latebant animam ante ejus llenda oculos re-
Nunc Jerusalem pudore confunditur, nec audet ocu- ducat. El ideo, ut dixi, quia mens caput animse
los levare ad Deum, niinc spe venioesublevatur, et designatur, bene capitis est'iste gemitus, qui per
de misericordia proesumit. Idcirco, vide, Domine, B RESliUeram ostendilur. Ex quo in se omnia contur-
inquit, quoniamtribulor, quatenus pium judicem cru- bata et subversa insinuat, dicens : Vide, Domine.
ciatus flectat ad clementiam , et pudor ad veniam. Hinc quoque ipse Jeremias longe supra: Ventrem
Nam ventrem quod dolet, formam exprimit mulieris metim, venlrem meutn doleo (Jerem. iv). Et ulosten-
in utero periclitanlis : quia repleta sum,inquit, ama- deret quid dixisset, adjungit : Sensus cordis mei
riludine. Ex quo non ex parte se lactara insinuat, conturbati sunt. Ventris namqtie noroine recte mens
sed repletani omni amaritudine doloris et mceroris, accipittir, quia, sicut prolcs in utero, sic cogita-
cor ejusque subversum pondere tribulalionis deflet, tiones in mente generanliir; et sicut in ventre cibi,
eo quod foris desseviat gladius perseculoris, inlus ita et in menle continentur. Fidelis enim anima
vero mors similis pro amaritudine tribulalionis. Et tentationibus variis faligata, merilo se intus forisve
nt ad anagogen veniatur, RESlittera quid iunuat morte simili attritam deplorat, quia foris perse-
videamus. Si quidem Res capitis interpretatur. Con- cutionibus, et intus angusliis lacerari se non igno-
lurbatio autem ventris, vel subversio cordis, mentis rat. Ssepe enim foris flagellisatlerimur, intus vero
est gemilus. Mens vero cujuslibet animaecaput est, carnalibus faligamur suggestionibus. Hinc esl quod
ac per hoc jure perturbatio capitis et subversio di- ait : Foris inlerficit gladius, et domi mors similis est.
ciliir ipsa, dum repletur amaritudirte multis suorum C Foris quidem gladius interficit, cum nos exterius
casibus vulnerata. Nec dubium quin dolorem tribu- feriens vindicla conficit; sed domi mors similis est,
lationemque suam quotidie ctemenlissimo exponat quia et flagella quidera suslinet, et tamen intus con-
jttdici el iiisinnet. Sed habet Ecclesia ventrem, de scienlia a tentationura sordibus munda non est.
quo in sponsi laudibus ab ipsa declamalur in Can- Unde quam bene capilis vox est, id est menlis plan-
ticis. Venter ejus, inquit, eburneus distinclus sap- gentis ac dolentis. Yide, Domine, afflictionemmeam,
pfcms (Cant. v). Nemo igilur venlrem escarum om- etc. Unde sequitur:
iiiitin receplaculum ignoral, ubi lotius corporis vi-
StN.
ctus elsubstantia congesta decoquilur; per quem
illi recte intelliguntur, qui, licel alios non studeant Audierunl quia ingemitcoego, et non est qui conso-
suo sermone docere.cibum tamen animarum, panera letur me. Omnes inimici mei audierunt malum meum.
videlicet qui de ccelodescendil (Joan. vi), una cum Imtali sunl, quoniam tu fecisti. Nulli dubium, quod
Spiritu sanclo intus condere, ac ruminare morei omnes inimici Judseorum, Isaia teste, Iaetatisunt in
mundorum animalium (Levit. xi), non omittant. eorum 1355 vastalione , maxime quod videbant
Quem sane cibum primuin suscipiunl per fidem,, eos Dei auxilio ct consolatione deslilutos, de quo
deinde concoquunt igne charilatis per bonam con-• - prius plurimum gloriabanlur. Quia profeclo Jeru-
versalionera vilse,et meditalionem. Quorum voxper' salem sic sila erat inter hostes, quasi navis inter
Isaiam prophelam claraat, dicens: A timore tuo con- medios maris fluctus. A quibus quam saepepropel-
cepimus, Domine, et peperimus spiritum salutis (Isa.• tebantur, lamen nunquam, nisi cum Deum offen-
xxvi). Hunc quandoquidem ventrem gemit Ecclcsiai derent, lsedi poterant. Quod el ipsa oognoscens, di-
conturbatum, quolies variis ailidilur lentaiionibus : vinis edocla inslilutis, non suis atlribuit inimicis,
inlanlum eliam ut ipsi foris iulusve tormenlis prae- neque illorum deputat viribus, sed Dei judicio, quod
graventur. Ac deinde cor meum, ail, subversum est,> protestalur : Unde et Imtati tunt, inquil, qttoniamtu
quia 1354 omnino illud quod sponsus jusserat ini fecisli, ac si dicat : Licet illi lselentur quasi ex
Canlicis non implelur : Pone me, inquit, ut signacu- eventu, tu tamen decrcvisti justo judicio quod pa-
lum tuper cor tuum (Cant. vm). Quod si poneret,, tior pro reatu. Sequitur : Adduxisti diem consola-
boslis eam non adiret ut subverteret. El ideo, quia» tionis, et fient similesmei. Viditergo Jerusalem diem
noluit retinere dulcedinem tanti amoris, ut essett consolalionis suse futuram; imo prophcta el quam
fortis ouasi mors ejus dileclio, repletur qttam sxpee quasi prseteritam repromittit, venturam sub Cyro.
PATROL.CXX. 35
 1099 S. TASCHASIl RADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1100
>on flubilavit. lnterea et quod exoratur magis spi- A (Ephes. vi); uecnon et hseretici et falsi Cbrittiani,
ritu prophetise, ut deterreat, annuntiat, quam de- a quibus intus forisve impugnalur. Tamen novit
structis et captivalis cseteris undique regnfs, novis- sponsa Christi, licet illi sseviant, quod nonnisi Dei
siraa scilicel quod ipsa Babyion et regnum ejus de- dominantur permisso, et hinc esl quod dicit, quo-
slruendum «sscl. Hinc est iruod sequitur, fienltimile» niam tu feeisli, sicut ipse dicit per prophetam alibi:
mei. More loquitur eorum qui sibi semper animos Ego Dominus creans malum, et fncieitspacem(lta.
jiidicum conciliari satagunt, et contra hostes infli- XLV).Facit ergo pacera et creat matum, quando
gere. juslo suo judicio permiltit illud fieri. Adduxisti, ait,
'
Spiritualiter vero Ecclesia plorans mala imprsesen- diem consolationis,et fient similes meL Hsec magi»
fiarum, quae sibi suisque inferuntur, gemit quasi Ecclesiaecongruunt, quia uulla consolatio restal Jtt-
per SIN lilteram, quse dentium interprelatiir. Den- d:«orumcaptivitalisextremse. Unde Paulosapostolus:
tium est itaque fletus eorum, de quibus legilur in Justum est, inquil, apud Deum relribuere tribula-
Canticis : Dentes tui sicut greges detonsarum quas tionem his qui tribulant: et vobis qui tritntlamini,
tucenderunt de lavacro (Cant. iv). Omnes gemellis requiem nobiscumin revelationeDomini Jesu Chritli
fetibus, et slerilis non esl inter eas. Quos nimirum in cmlocum angelis virtntis ejus, in flamma ignis dan-
rientes eos esse opinor, qui (Hebr. v) non iacte do- B tis vindictamhis qtti non noverunt Deum, el qui non
.«trinse indigent, sed jam infantise transcendunt seta- obediunt Evangelio Dbmini noslri Jesu Christi (II
tem, qui non selum sotidum sibi cibum qtieunt man- Thes. i). Et hacc-estconsolalionis dies quam omnes
dere, verum etiam el virlutum ossa fortia quselibet elecli Dei in spe babcnl, proquatam patienter omnia
membris Ecclesise dividere ac ruminare. Unde uni imprsesenliarum suslinent, quod et oppressoribus
eorum Dominus cum universa repentia de ccelosub- supplicia, et sanclis praemia sit daturus, qui reddet
niitteret: Macla, inquil, et manduca (Act. x). Tales unicuiquejuxtaopera sua (Malth. xvi). Secnndum tro-
igilur discrelissimi doclrinarum acuraine sciunt nia- pologiam vero plorat anima, quod audierint inimici'
ctare vitia, et animas credenlium in Christi cerpus quia ingemiscit offenso Deo, et exaggeral mala qusc
mandendo trajicere. Sed quia dentium incurrimus toleral; praesertimquia anxianti animoeet doloribus
menlionein, noverimus eorura diversa esse man- afllicloehoc videtur saepeaugmenlum sui mceroris,
dendi oflicia; alii quidem dividunt, alii comminuunt 1357 tuot' ille>in quera spem habuerat, susecon-
«l ruminanl, alii formant voces, et cum lingua so- solationis differt opem ferre et auxilii solatium.
nos discernunt. Sicque sa.icti alii sunt ut greges de- Hinc et maximum ei mcerorem indidit, quod eam
tonsarum, qui, sua exspoliali vetustale, fetibus suis tnimici derideant, sciticet et bostes invisibiles, qui
lacdoctrinaruin, et indumenta virlulum ministrant; ^ prius inlus male blandiebantur, et non solum hi, ve-
alii ut de Judse denlibus prophclizantur, quod (Gen. rum el propria conscienlia gravius accusando insul-
XLIX)lacle candidioresessent,pulchriludinemdecoris tat, ipsaque vitia quse dudum dulcia videbantur,
«Kofficio ad summam sublilitatera verbi ministrant, alrociora se ostendunt et araara. Quod si ad nolitiam
1356 D*5quibus tantumdem dentibus dicit Apo- eorum, eliam qui consorles sunt tanli mali, ali-
slolus ad Hebrseos, quod perfectorum est cibus so- quando nostra perveneriiit facinora, discernunlur
lidus (Hebr. v), qui pro possibilitate sumentium, utrumne inimici sint an amici, dum derident,
exercitalos habent sensus ad discernendura boni et •Qiiicompati debuerant et lugere. De quibus David :
mali. Qui profecto dentes, quia prse omnibns curan Qui custoiiebant, iuquit, animam meam, eontilium
et sollieiludinem gerunt, audierunt, inquit, quia in~ fecerunt in umtm, dieentet : Deut dereliquit eum,
gemiscoego, et non est qui contoletur me. Audierunt perteqximini et contprehendileeum, quia non ett qui
scilicet iniraici, quos mox lsetatos insinuat. Audie- eripiat (Psal.txx). Sed qnamvis ita sseviant adver-
runl, inquam, quod sponsa lugeat ab sponso desti- sarii, habet anima denles suos de carne Cltristi et de
tula, licet promiserit quod cum ea semper sit affu- ossibus ejus in anirao eltraalos, quorum vox est
turus utque ad contummaiionem smculi (Matth. n ad Deum, ul ingeiniscal el lugeat, cogilatus videlicet
xxviu). Quia, etsi adest semper 'prsesens, qui nus- spe fortes, qui sciuiit dividere inler prospera et ad-
quamet nunquam abest per majestatem, quam fre- versa, qui sciunt consolantem spirilum requirere,
qnenler tamen multis ex causis dimittit sponsam nec de Dei misericordia unquam desperare. Undc,
tealari sine consolatione, ut videlur, sui auxilii, ex inquit, adduxitti diem consolationis,quia scit forlis
quoait : \idetual quia ingemitcoego; acsidiceret: anima et pcenitentes post angustias veniam pronuv
Yiderunt quod nunquam suspicati sunt, quod sem- reri, et insultanlibus, supplicia retributionis, ajusto
per optaverunt et viderunt, non solura quod inge- judice irrogari. Hincque sequilur :
misco, verum etiam mala ingentia quaesustineo, et THAC.
inde loetati sunl; qtioniam audierunt malum meum
^juo palior. quo lugeo, quo sine consolalore, eliain Ingrediatur omnemalum eorum coram le, et vin-
in membris meis pejora committo. Quinam sint demia eosticut vindemiatti me, propter omnet iniqui-
EcclesLseinimici, manifestum csl quod omnes ne- tatet meat. Hi versiculi habent Thau, et hsec signa
: quitiw spirituales inccetettibut et aerii spirilus et po- . quibus plurima in lilteris passim divinis signilican-
lostates tenebrarum harum quse ei adversantur tur, qusenon minus bic quam et alibi habentur. Si-
 1101 EXPOSITIO1N LAMENTATIONESJEREMLE. — LIB. I. U02
quidem Thau stgna inlerprelalur, plurali numero : /i eos stcut vtndemtasltme , propler omnes iniqttttates
quoniam ob hoc signum illud prsemonstratur, exquo meas. Quantum ad litteram spectat, sic facltim estet
cuncta secreta Dei, quaesignata sunl, reseranlur. in cseteris regnis Judaeoruminimicis. Lege propbe^
De quo sane signo Ezecltieli prophetse angelus, imo tas, et omnia complcta reperies. Sed ad noslram
ipse Dominus: Transi, iuqtiit, per mediam Jerusa- Jerusalem haec omnia melius congruunt, qusc orat
lem, et signa Thau in frontibus virorum gementium 1359 indcsinenter, etiam de sub ara Deisicut le-
ei dolentium(Ezech. rx). Perquod nimirum signum, gitur : Quare, Domine,non defendis el vindicassan-
nulli dubium, crux Dominiel ejus recle passio desi- guinem nostrum? (Apoc.vi) et coeleraqusesequunlur.
gnalur, sicuti et ex ipsius charactere cognoscitur : Ita et hic chorus Udelium,ut rememoretur in con-
in qua parum deesse crucis, nisi quod supra telum spectu Deipersecutorum crudelitas, et ullionis vin-
praeeminet; undejamet ex myslerio in frontibus dicla juslum Dei judicium eos jamjamque apprehen-
virorum gementium et dolenlium signari commen- dat, humiliet et perdat, qui superbiendo crudeli non
datur. Et ne parum libi videalur, scias eam novissi- timuerunt perseculione Christi Ecclesiam vexare, af-
mamHebrseorumlitleram, sicut et <aGrsecomm. De flgere vel punire. Unde inquiunt, ingredialur omne
qua Dominus:Ego sum, inquit, a et «, iniiiumet finis malum eorum coram te. Quia profecto, quando lalia
(Apoc.jelxxu). Quod si ipse Chrislus a dicilur, finis B '. et lanta eorum incanduit malitia, quasi Deus nescire
videlicel,quid pulas roinus!358 Per Thau crticem et non videre putabalur, quem nulla latent (Hebr.
•signilicariposse, qua jubenlur omnium gemcntium iv).Ingredialur omnemalumeorum coram.te, ex his
-ac dotenliumfrontes consignari el consecrari, ne lse- inpondere, ul puniantur sine fine qui finem suis
dantur ab his in quorum manibus vasa interfeclionis pravis operibus noluerunt imponere. Vindemia eot
per mediam Jerusalcm ad perimendas animas defe- qui me vindeiniaverunt. Yindemiare enim ununr-
Tuntur? Nam omnes lilteroe signa sunt verborum ; quemque est operum suorum fructu colligere, et
verba vero et dictiones, rursus signa sunt rerum et serval mclaphoram ex vinea quam ex yEgypio ad-
•operumgeslorum, ex quibus el in quibus omnia,non duxerat (Psal. LXXIX) , vel ex ea quam in Evangelio
dico praesentia,verumeliam et fulura proesignantur. ipse planlarat (Matth. xxi). Yindemial ergo hoslcs
Sed quia Thau signa interpretari diximus, quocshit suos Dominus, qui sanctos ejus in hoc sseculovin-
ipsa signa, vel cujus sint signa videamus. Omne demiarunt, quos ad probationem eorum opprimere
enim signum alicujus est signum : quia omnino aliud ipse permiserat, quando in futuro judicio perpetuam
est quod signat, et aliud quod signatur. Idcirco quac ullionem unusquisque recipiel, prout gessit. Sed
sint signa, quoe hujus lilterse designantur chara- aliler viiideniiali sunt sancti quodam modo in hoc
«tere, vel ea cujus sint signa, non absurde qttaeri- sxculo, et aliier impii in futuro ; quia sancti tem-
lur. Diximusjam supra quod Thau signum esl, imo poralia amiserunl et conteropserunt bona, impii
juxla interpreiationem ejus, signa sunt crucis, et ut vero et amatores soecnli, sempiterna. Et haec est
verius loquar, pene ipsa est crux. Unde et signari, oequacompensalio, quia sicut lii vindemiati sunt ab
quomodo prseiiiissiiin, in frontibus genionliuii)et omnibus bujus viloe gaudiis, ul ipsi ex confessione
dolentitini jussa est; sed ttinc signum erat futurse verse. hiimililalis "confiteantur propler iniquilales
crucis, nunc vero jam ipsa crux, vel in ea polius suas, ila et illi a futuris propler impietates et mala
res est nostroeredemptionis. Sed quia Thau finis siia privantur. Deinde, sicut sancli eorum, juslo Dei
est Hebrseorum elementorum, ipsa vero elementa judicio pertulerunt pressuras, ita et illi pro errati-
tolidem sunt quot el libri Yeteris Testamenli, quo- bus suis poenasseropilernas. Unde ne conlingant
rum ipsa sunt signa. Unde non inconvenienler reor, talia, plorans ac gemens dicil Ecclesia : Mutti enim
quod sicut omnium elementorum finis est, ita toti- gemittts mei,el cor meummeerens. Siquidem, qtiia
dem librorum Yeleris Testamenli, finis est crux, mulii excessus, roulti et gemitus ; et quia multus
passio videlicet Jesu Cliristi.qui finis est totius legis dolor, multus et cordis moeror. Si quo modo tandem
adjusliliam. Propterea omnia illa iibrorum divinoe queat dicere, Domino miserante: Secundum multifu-
. auclorilaiis signa, dominicoe incarnationis et re- dinem dolorum meorumin. corde meo, consolationes
demplionis noslrse sunt sacramenta. Et ideo jure tuw twtificaveruntanimam meam (Psal. xcm). Setl
. Thau tigna interprelatur, ut per eadcm hoc unum hic mullittidodoloriiin,licetin spiriluspe intus inter-
Lnnuntietur,ex quo, ut dixi, omnia reserantur signa dum consolelur, alibi vero consolaiioniserit remu-
el palefiunt universa. Necnonet lamentationis no- neratio. Et ideo donec venieiit quaevenlura sunt,
slrse a principio,in quibus raulta ciicurreruitt signa plenius 1360 edocla de omnibus dicit Ecclesia
judiciorum Dei, dignus est finis : ut et in gemenli- seu anima sancta : Multi gemitus mei et cor metim
bus imprsesentiarum et dolenlibus, quorum in fron- mrnrens. Quae nimirum anima etiara moraliler ex-
tibus crux signata proinicat, merces laborum coni- pensa coram Domino rogal, dicens : lngredialur
penselur a Domino; el his qui eos tribularunt, nec omne malum eorum coram le. Quod maluro (quia
signa lanli operis voluerunt agnoscere, digna relri- mihi frequenter ingerunt, el oslendunt intus fo-
bulionis consequatur ultio. Et hinc est quod dicilur risve frequenter et infligunt)ingrediatur coram te,
noii optantis affeclu,sedprophetanlis spiritu : Ingre- ut revincas et enerves; quia meis nequeo viribus
diatur omn» malum eorim coram te, et vindemia evadere. Nam ubicunque me verlo, non nisi nuila
 1105 S. PASCHASII RADBKRTIABBATISCORBEIENSIS 1101
eoruiu video, et quod gravlus est, etiam in memet- A aexirum. e.xcua jnrorem, ei effunae tram. cxioite
ipsa fabricata supra dorsum reperio (P«al. cxxvm). adversarium, et afflige inimicum. Festina temput, et
ldcirco quia figmentum agnoscis, ingrediatur coram memenlo finit (Eccli. xxxvi). Ergo rogal innovare
te malum eorum. ut exuar, et lu vincas cum judica- signa quse quotidie fitint, ut convertatur justitia in
ris (Psal. L), talia non curare. Vindemia eos ab judicium, ne semper affliganlur sancti, sed unus-
omnibus fraudibus suis, ne fructum de rae capiant; quisque recipiat prout gessil; ac si dicat : Quia
sicut el me vindemiastt, quando et tua mihi dona usque ad proesens facla sunt nt effugeTent, nunc
furore cbmmotus sublraxisti, et impraesentiarum immuta mirabilia, juxla quod significatse sunt, ut
gaudium perfectse vitte propler omnes iniquitates perveniant. Et ideo in fine hujus lamenti, per Thau
tneas abslulisli; ut el mihi de mcerore rursus gau- Iilicraro signa pramonuit, et versibus lacrymabili-
ilia, el iHis de sua irrevocabfli crudelitatc stippticia ter, quse futura sunt prophetando cuncla complevit.
excrescant. El hscc suut signa propier quoc omiiia Propterea et nos finito alphabeto prinio, prout po-
signorum facla sunt miracula. Unde David in psal- tuirous, libri finera demus. Et oro suppliciler om-
mo : Dedisti metuentibuste significaliones,ul fugiant nium votis, cunctorumque lamentis, abiuat in visce-
a facie arcus (Psal. LIX). Quas qui noluerinl praeca- rilius Jesu Christi; quia mihimet non sufficio, qua-
vere, devcniant ad ca quae consonanter Scripturae B tenus qui cum omnibus, el prae omnibus immaniter
sanctse praerooiistiant. Hinc quoque et sapientia ad deliqui, eliam in omnibus clemenler el cum omni-
exlremum ocdlum intendens : Ivnova signa, inquit, bus ad veniam merear exaudiri.
immuta mirabilia. Glorifica manum et brachium

PROLOGUS LIBRI SECUNDI.

1361 ,nter "os ex parte, ut dictum est, viro-
rum charissime, in daudis accipiendisque muneribus,
proecipueea sestimanda sunt officia, si liquido con-
stilerit, nihil me aliud quod libi congruentius affer-
rem, juxla quod potui, explicitum; nec a le unquam p
qnod charius benevolentia complecteretur acceptum.
Profccto quia consenescentibus nobis, hoc longaevum
semper conslal fuisse officium, oralionibus incum-
bere, insistere lamentis, el vel nostra vel aliena fa-
cinpra deflere. Hinc est quod explicilo, in Lamen-
talionibus, primo litlerarum alpbabelo, ad secundum
manum porrigimus, ut babeas amplius quod defleas,
charitaie compttnctus, si non est in me quod gau-
deas malis amaricalus.

LIBER SECUNDUS.

Reddidi ergo in prioribus singulis sapphici metri
clausulis ternorum versuum, singulas cum inter-
pretaiionibus suis litteras: forte non ut idem pro-
pheta perfectius intellexit, cur sic eas indiderit. Sed
juxla ingenioli mei sensum, saltem leclor ex hoc ut
agnosceret, quod nihil in eisdem litteris vacat a my-
Slerio. Et si vellent capaciores quique lam diligenter
divina perscrutari eloquia, nec dubium quin alliora .
et profundiora invenissenl. Ea etiam in sermone,'
quam ultius ssecularis disciplinseeloquentiam, non
quod sancti viri eam studuerint sectari, sed ipsa
(juasi ancillula videtur sapientise deservire. Unde
proplieloe(quia viginti duo elemenla sunl, perquse
scribitur Hebraicc omne quod loquuntur, et eorum
indiciis vox humana comprehenditur) placuit toti-
dem prihcipia versuum eisdem exoriri litteris, ut et
versibus poelica deserviret disciplina, et nobis ex
ipsis divina aperirentur 1362 sacramenta. Sed
quia longum est per singulas secundi hujus libri
clausulas, singulas interpretationes earumdem in-
ierserere lilterarum, sensusque ex eis exponere,
deerevimus earum connexiones, more doctorum, in
principio annotaie, rclinquenles kctoris arbitrio,
quomodo et ipse suo ingenio singulas intelligentias
suis reddat sensibus. Est enim :
Prima connexio quatuor lilterarum, ALEPH,BETR,
GIHEL,DALETB, ut sit sensus, doctrina, domut, ple-
nitudo, tabularum. Quod si earum duse jungantur
exlremse, erit docliina tabularum, in quibus lex
digiio Dei scripta est. Plenitudo doraus, qualenus
ex doclrina librorum aut tabularum, pleniludo do-
mus Dei replealur. Sin autem pleniludo rursus ta-
bularum junxeris , erit sensus, quod de plenitudine
Scripturarum doclrina repleatur domus. Et quia
omnis domus Salomonis intrinsecus tabulala legitur
(III Reg. vi): Si tabularum super eos volueris in-
terpretari, quorum juncturis et latitudine charilatis
inter quselibel tota doinus eminentiora vestitur et
compaginatur, oportet inlelligi quod doctrina
eorum plenitudo sit totius domus. Quarum itaque
doctrinarum intelligentia de fonte nascitur timoris
Dei, ut perveniatur ad culraen sapientise, sicut
propheta : A timore tuo, inquit, concepimut,
Domine , et peperimut tpiritum talutit (Ita. xxvi).
Secunda connexio est, HE, VAV,ZAIN,HETH,quse
interpretalur, ista, et, hwc, vita. Ubi si harum jun-
 IIAS EXP0SIT10 IN LAMENTATIONESJEREMLE. — LIB. n. 1106
gas exlremitates, duasque conneetas medias, erit A 1 quseprsemissa sunt, et lamentandi operls signa suut
intelligentia, quid et hsec quseprsemisimus, in ista omnium vocum sanctarum Scripturarum, et vocatio
sint vita necessaria : et scientia Scriplurarum isla summi capilis noslri Jesu Chrisli, per quem venitur
sit vita per quam Cliristus agnoscitur, et sempiterna ad Patrem, et ad regnum sempiternum (Joan. xiv).
credenlibus proeparatur.In cujus nimirum labularura Nec dubium quin sancti Patres, imo Spirilus sanclus,
libris, non alia Ezechieli quam carmen el lamenla- in septenario isto numero, mysiicos indidere inlel-
liones, et vscsupra monstrantur. Et ideo, ut sestimo, lectus, unde et mcdius eorum ad utrosque lernarios
talia prsesignanlur, qualia seclari oportet, ne vse litterarum ordines respondet. Etsi volueris animad-
iliud ultimum aliquis incurrat, et isla sit imprsesen- vertere elementorurojunctursesensibus, 1364sua"
tiarum vita eorum, qui de infantia in virum abla- rum e contra connexionumconsonat. Jam quid ipse
clanlur perfectum. textus laroentationis afferal videamus.
Tertia connexio est, TETH, Ion> quod sonat, bo- ALEPH.
num, principium. Et hoc vere bonum principium
Jurecrcdiliir, m quo cmn doclrina a limore Dei Quomodo obtexit catigine in furore tuo Domimts
concepimus, lamenlalionum instiluta donec ad spi- ." filiam Sion .'- projecit de cmlo,in terram inclylam
ritum salulis plenissime veniatur : quia sicut supra Israel. In bis tribus sapphici metri alphabelis, uniira
oslensum est, in hac valle lacrymarum congruunt, principium esl dictionis, unaque exclamatio, plena
et hoc bonum principium est threnos et lamenta- doloribus, plenaoinni admiratione et slupore. Idcirco
liones seclari, eo quod Evangelio tcste : Beati qui velim non transitorie, lector, talia perpendas, sed
lugent, 1363 quoniamipsi eonsolabuntur(Matlh. v), affectum tanti liiclus diligcnliori intuitu considcres,
demum ad illa coelestis vitse cantica pertingatitr. et intelligas quanta charilate, qtianlo amore sancti
Alioquinnisi hoc bonum principium hic accipialur, afficiebaiilur, quantaque dileclionis flamma intus
adea minime pervenitur. Etenim quia ex parte co- movebanlur ad omnia : ita ut omnium causas suas
gnoscimus, et ex parte prophetamus. Nunc quidera esse facerent, et cttm ingenti sollicitudine singula
per speculum videmus in amiginate, ttinc vero facie procurarent. Quapropler Jeremias , quia Jerusa-
ad faciem(/ Cor. xui). quando Deus abslerget om- lem quse acciderint considerare non suflicit,
nera lacrymam ab oculis electorum, et luctus cessa- non solum semel et secundo , verum et. tertio
bil (A-poc.xxi). Porro : idipsum exclamationis verbum per principia re-
Iamenlationum : Quomodo sedel, vel Quo-
Quaria connexio quoeet media de seplem habet. _ petit modoobtexil Dominus, vel Quomodoobscuratumest
CAPII,LAMECU, quod cst, manus cordisvel disciplinm.i aurum
Manus quidem ad hoc, ut exlendanlur ad opera optimum, taro improvise alque insperale,
ex.omnibus gentibus sibi elegcrat, ut, esset in
pcrfecUe charitalis; cordis vero luclus vel medi- quam et
tatio et disciplihoeintelligenliam ad ea, ut omnia Deum, ipsa illi in populum (Deut. xxvi). Quo-.
mjnda sint nobis coram Domino, referunlur. Quid modo, inquil, oblexit Dominus caligine.in furore
tuo filiam Sion. De qua profeclo caligtne quacslio
sJtis:
esset, nisi addidissel, in futuro suo.: quia omnino
Quinta nobts explanat lilterarum periocha, uhi alia est caligo ad quara accessil Moyses in monle,
legilur, MF.M , NUN,SAMECH, quod est, ex ipsit, sem. in qua erat Deus (Exod. xix), et alia sub pedi-i
Et pulo-quod tria hoecnulla quoe
piternum, adjutorium. bus inibi visa cst (// Reg. xxn), et in psaimo sub
explanationeindigeanl, nimirum quia tam ex duabus pedibus proedicalur (Psal. xvu) ; alia
mediis superiora supplenlur, quam etiam et infe- furore Dci Jerusalero obtexllur vera.^uoe in
riora tria ex ipsis remunerantur. Unde: ; quia nimirum hanc
tenebrosus tttrbo possidet, qui el quam socpe furor
Sexta connexio hoc habet, AIN,PIIE, SADE,font Deirecte inlerpretatur. In illa vero Deus esse diciuir,
scilicet sive oculus,. ct oris justitim; quoniam ex sicuti el ei, quaesub pedibusest, illa
proeesseprtedi-
cordis gemiiu, fons manat pietatis, et oculus intus a calur. Unde considerans omnia quse Deus huic
pv
Deo illuiiiinalur, quo Deum in novissimis videreva-' populo fecerat, quam magna, quam innumera, quain
leamus. Si quidem et ex manu orisque eloquio, zetp horribilia vel inscrutabilia, el cernens quaeaccide-
jnsliliae reconduntur , uti bene quidam de aliqno rant, cum ingenli gemitu exclamare non suflicit,
epitaphiumcondens: Hic vir, inquit, despiciensmun- quod de tanla adoptionc, ul lilia vocaretur Dei.de
dum et lerrena iriumphans, divilias ccelo condidil, tam imroensagloria, de summoccelivertke.jet magna
ore^manu. Quas recte divilias pcrfectse vitae,justir felicitale, ad tam maximam miseriam, in diefuroris '
tias congruit intelligere, Spiritu sanclo attestanie, Dominictvindicta?,dcvencril.In diesiquidemfuroris,
qui ait : Dispersit, dedit pauperibus, justilia ejut et non in die Domini: quia licel ipse.furor Dominies-
manet in smculumtmculi (Psal. m). Sequilur au- sel, tamen hsecdiesvindiclse,diesfuroris fuit. Hahvrt
tem : quidem filiaSion diem Domini (el quia in die salulis
Extrema connexio quse est septima, in qua sunt, 1365 suae>noluit.observare diem
Domini) quam
COPH,RES,SIN, TAU, et inlerpreianiur vocatio ca- Abraham paler cjus viderat, et gavisns est (Joan.
pith, dentium, signa, ut perdenles, arliculata vox vm). Idcirco impegit in die furoris Dei. Juxla ana-
inlclligalur, eo quoJ hsec cleroeuloium vocabula, gogen vero non minus ingemiscciuluiu, quoties
fl07 S. PASCIIASItRADBERTIABBATISCORBEIENSIS H08
Slon, inafer nostra, caligine obtexilur peccatorum, A conculcatur, diripitur^ et dilauiatur; nec est Domi-
erroris aut ignorantiae, quaetanlis muneribus adeo nus recordalus ejus, qttia noluit stare in lucevirlu-
ditata creditur, et laudibus prsedicatur. Sed quod Uim. Propter quod et Iradiditeam in die furoris sui.
pejus est, habebat illa tunc quamvis offenso.Deo, De qua sane die prsesenspropbeta loquitur : Maledi-
qui eam indefessis gemitibus lamentarent. Noslra cta, inquit, dies in qua nalus sum, dies in qua pepe-
vero nescio si vel raros habeal, quLea tntelligant,. rit me malermea, et non sit, inquit, benedicta(Jer.
aut recogitent, quibus palimur el aflicimur malis. ix). Qjusenimirum' dies, ut supra jam dixi, dies fu-
Projectaiu namque de ccelo inclytam Israel conspi- roris Dominijure appellalur, ad quara anima, qiue
ciuiiiS, 'quando terrena seclari eam ct carnalia vi- deciderit, lollens se de membris Christi peccando,
iienius : proesertim (secundum Apostolum) nostra faciensquc se membrum merelricis, id est diaboli
conversalio cum in ccelis(Pliiltp. 111)esse deberet, cum quo merelricatur, non recordatur in die irsBj
nos c conlrario, nunc temporis non nisi eaducis- qufa non stetit in die quam fecit Dominus. ldcirco
et mundanis incumbknus negoliis, et turpia medi- sprela et derelicta a Deo, conculcata ah hostibus,
lamur. Quid amplius putas, nisi quia Dominusab- non minus a prophela quam etab omnibus Chrisii
jecit nostris intervenientibus malis,et projecilnos . membris, digne plangilttr, quse se de lanti honoris
in terram? Ncc est recordalus stabelli pedum suorum B culmine, ad tantam devotverit irrisionem et insa-
iri die furoris sui (toel. m). Quia,. etsi illa Sion ptil- niam, et ad tantam se ruinam dejeocril. Unde se-
cherrima Dei legitur habitatio, angebco iiiinislcrio, qiiitur :
et ducatu, ac Dciprotectionesuffulta.et in deserlo BETIL.
mullis miraculis, ac divinis sotatiis drutissime per Prmcipitavit Dominus nec pepercitomnia-tpeciosa
Moysenet Aarmv cseterisque sanctis patrlbus edu- Jacob, destruxil in furore suo muniliones virginit
cata, ut vocabulo scabelli pedum Domini, propler Juda, dejecitin terra, poltuitregnum.elprincipesejut-
statum divini cultusmerito potireltir: lameii iiostra Hsec omnia Judseis accidisse manifestum est. Sed
Sion gtoriosior, ab ulroque leslamenlo praedicauir, quia id Dorainum fecisse plangitur, non sic acci-
ita ut videret et praevideret eam Moyses quando piendum quasi eo impellente Jerusalem peccaverit,
ascendit in monlenv Aaron scilicei, Nadab et Abiu, sed quia juslo veroque judicio primtim peccare hio
una cum Sepluagmta de senioribus, et viderunt aut alibi per innumera peccala, dcinde propler pce-
Deum Israel, inquit, et sub pedibus ejtis qttasi opus nam'peccati prsecipilare, velcsetera quse seqtiuntur
iapidis sapphirini, el quasi ccelnin cum serenum permisil. Propter peccata ejiim Judoeoruniad simi-
est (Exod. xxiv). In quibus pi-ofecloverbis palet litudinem genlium coelerarninquoe circa eos erant,
tensus, quod Ecclesiam in spiritu prseviderit Dei ^ irrilatus Dominus, tradidit popuium suttm in manus
«ub pedibus affuturam, propterea quasi ccelum cum gcnthtm, et dominali sunl eorum qui oderunl eos.
serenum est, ait: Quia coeli eriarranl gloriam Del Nec pepercil 1367 omnia speciosaJatob, quse ba-
(Psal. xvin). Quam retinere volens Doiiiinus, bap- bebat in oriiameniis famosissimi templi, et cultu
tismi sacraraenlis, in spccie sapphiri lapidis cam coeremoniarumquo se gloriosiores cseleris genlibus
sibi suh pedibus in senigmate demonslravil. Et ideo credebant. Quae nimirum Dominus prwcipitavit et
propheta in spiritu, reor, quod non minus illius deslruxit in furore suo, ut intelligeres Dominum
populi ruinam, quani el noslrae Sion discrimina, non ea, sed ipsos requisisse sibi incuUumet gloriam
divinitns prsevidens, flebat nobiscuffl, adeo dejecta et laudem nominis sui; illi vero e contrario, illa
multolies in die furoris Dei, ut non recordaretur prseferentes in quibus gloriahanlur, se impudiciliis
Deus scabclli pedum stiorum. Quod ssepe coniigit el sceleribus. tradiderunt. Sed pltyiiusin bac ultima,
propter peccata populi, et nunc accidissejurc plan- quoesub Romanis accidit, hsec omnia coniplenlur,
gitur: cui praeessedebuerat Christus etdeambulare, ipiasi si in lesleis vasis universa illa qusein lege le-
i^uodei nunc temporis pessimae dominatur inimi- gtinlur, adumbrata ferrerrtur in regno, in popnlo,
cus. Nec recordatus solii sui 1366 a"t scabelli in ditcibuset ministris, in tcnipto et vasis omnibus,
pedum suorum in die furoris sui, quando Dei inipu- D in Sabbalis et solemn talibus, in vcslibus el sacrifi-
gnanlur jura in noliis, et dominanlur mala. CiCte- ciis, in cultti rcligionis, el in oinnibiis quae de hii
rum aniina peccatrix moraliter, quoe qnondam lu- adumbrata proedicanlur. Nempe, quia nihil aliud
irien scienliie et speculum divinse contemplaiionis ftierunt isla_omnia, nisi quasiquidam magnus pro-
liahirtt, Cujuset nomen ih ccelo scripitnn fUit, non plreta vel prOphetia. Veniente vero Chrisio, cum
inintis tugenda credilur, quando in terra proslilui- completa essenl singula de eo, quae iu eisdem vasis
lur etprofanalur, quando vitiis polluitur et inqnina- legebantur, prsecipilata sunl omnia illa et confracta,
tnr, quando pedes Domini; vesligia videlicet praece- desirucla et dejecta, pollula el profanata, ul cuncla
ptorum ejus,-de corde explosis gressibus abolentiir in orbe terranim viderent mystica el ineffabiliasa-
Cei. Com essCt lemplum Deus habilans in ea et cramenta,. quae tegebantur, luce clarius reserata. Et
U^ambulans, e conlrarid nunc prOpter Ciccitatem itleo, inqtiil, polluit regnum et principes ejus,
cordis et hequitiam pravse aclionis, de culmine vir- quando cuncta spcciosa corum despexit, nec pepcr-
tutum, quasi de sumino cceli verlice, in fosditatem eit perempto Chrlslo, el sine ipso, dequo erat om-
viiioriim prolapsa, iu dic furoris Do:niui ab liostibus nis isla prophclia, omnia prostitiila cl coinquinata
«irjc» EXPOSITIO IN LAMENTATIONESJEREMkE. — LIB. II. 3*110
judicavit, in lantumut de omnibus ncc r:!maneret A S. cujuslibet animse nec parcit, quando w mens oc-
lesta, In qua porletur ignis de mcendio. Et hsecest cupaverit p.ravis desideriis, relicio intrinsecus ca-
tamentalio prophetoe lam immanis el inlolerabilis. slo Dei amore, eui dietum 1'ucrat: Audi, filia, et
Mysticeautemad Ecclesiam,.peccante populo, hsec- vide, et inctina aurem luam (Psal. XLIV),etc, donec
Jure referunUir; quia; secundum Apostolum, si na- coucupiscat rex decorem tuuiii, et deslruit oranes
tiiralibtisDeus non pepercit ramis, quanlo magis no- muniliones ejtis in gyro in ira furoris sui (Eccle.ix).
bis, qui cum csseraus oleastri, inserli sumns in bo- Quando fide infirmalur, nec valet tentationes ho-
nam olivam (Rom. xi)? Et si eorum despexit officia, stium suslinere quoeinfcruntur: quia intus priraum
quanlo magis et noslra polliiunlur, cum polliilaftie- perdidit speciem el pulchritudinem casti amoris.
rit et mens et conscientia? Ergo quam speciosa sit Alioquin nisi prius iiittts anima corrupta esset, ct foe-
Ecclesia et pulehra, ssepe in Canticis collaudatur, data 1369 viliis, net[uaquain Dei deslituerenlur
sed et in Psalmis : Astilit, inquit, regina in veslitu auxilio, ita ut muri destruerentur exterius virtutum,
deaurato, circumdata varietate (Psal. XLIV).Unde quibusprius abhostibus, neirrumperent, muniebaliir.
eonstal quod speciosa valde cst et suavis, pulchra Et projecil eam, ail, in terram; quia omnino tunc de
quidem ut luna, elecia ut sol (Cant. vi). Sed quara throno regni corruit in terram, quando inlusconnu-
saepe excrescentibus culpis, aut per parles, aut in IB bium casti amoris violavil, et sordibus vitiorum sa
toto, dejicit Dominus spcciosa ejus ad contumeliam admiscuit. Unde valde omnis cum propheta lugen-
et ignominiam in manibus bostium. Speciosa qui- duro, qui de cccliculmine projicimur in terram, quo-
dem, quia candet ticut lilium inler spinas (Cnnt.n), lies terrcna sectamuret implicamur vitiis, nequand»
quando pulchriludiuem ejus simttl cxorlse spinae dicalur nobis : Terra es, et in terram ibis (Gen. m).
snffocanl(L«c.viii).Dejicere autem Dei est.jiistosuo Quia nisi priiis-anima speciosa virlutum perdidissel,
1368 judicio permitlere unumquemque ire post nequaquam muniliones ejus. exterius Dominus de-
concupiscenlias, et destruere,. auxilium gratiae suoe siruipermilierel; et nisi in gyro deslructa esset,
ac misericordise non praestare. Pro qiiibus si uobis nunquam de coeloin terram cecidisset.ut lotum ler-
essent lacrymse,jugtter conspiceremus,. unde flere rena saperet. Sed quia intus piilchriludinem amisit,
deberemus; sed quod gravius est, jam lalia rarus thronus Dei csse desiit. Hinc est quod efein terra
qtti recogitet. Destruunlur itaque muniiiones ejus, dejicitur, el Doniinus eam polfuit. Pvlluit, inquit,
quando pervigiles, et cuslodes Ecclesiarum , qui regnum et principes ejux. Regnum ergo polluere esl,
eam muuire el circumdare suo auxilio el doc- eam pollulam iudicare, in qua Deus templum siiii
triua, cum omni cura et sollicitudine deberenl, statuerat; sed ipsa a diabolo, viiiis prostiluta, profa-
oblectamentis hujus vitae et voluplalibus depra- G * natur, et polluitur una cum eisdem suis sensibus,
vantur. Quos, quia non se intelligiint destructos, et qui ei raale carnaliler principantur, quam Dominus
dissipalos suis pravis actibus, gemit el ploratchorus. mox exspoliat honore regni et-principalu ejus quem
sanclorum : quia in illis et pulchritudo deperil, et habuil ex perci'plione baptismalis el unclione sacri
fortitudo gregis infiriuatur. Est naraque Ecclesia chrismaiis. Hinc qiioque sequitur :
Cbristi quasi Jerusalem, qum wdificalur ut civitas
CIMEL.
(Ptal: cxxi), et sieul turris David cum propugna-
culis suis. Milte clypei vendent ex ea, omnisarma- Confregit in ira furoris omne cornu Itraef, averttt
tura fortium (Cant. iv). Sed cum muri ejus pastores, retrorsum dexteram suam a facie inimici, e! succenr
paslores videlicet ac cuslodcs aniinarum, suis de- ditin Jacob qitasi ignem flammmdevorantisin gijro.,
struunlur actibus, facilis bostis omnia introrsus Non soluin cniin regnum Jtidacorum Dominus de--
speciosa civitatis dejicit el diripil, filque qtiasi ci- struxit, quod est omne cornu confringere, el clefen-
vitas quoevastatur. Unde sequilur, Dcjecit eam in sionein dexteraesure ab eis averlit, lerramque eorum
lerram. Ergo Ecelesia dejicilur in terram, quando in manus hostiiun ad devastandum tradidit; scd et
lerrenis aclibus. et vitiis oecupatur, nec est qui Jerusalem nostram, quoesponsajure a Dominoappet.
sustenlet eam, doclrinarum virtutibiis, vel bonorura v latur, quandosrecesseril ab eo, eL.iisq.ui non.sunt
operum exemptis. Proplerea cum talia in qualibet dii^ diversis sceleribus servier.it, polluit Doroinus,.
Ecclesia conligerint, mox divina ultio jnste sequi- et omne cornu ejus confregil, quod.ci erexerat in
lur : Polluil,. inquit. regnum et principes ejus. Tunc domo David pueri sul (Luc. u), quatenus nulla sit ci
itaque eos polluit, quando ejus scquitas pollutos vis ad resistendum inimicis. Verum et manum stiam
oslendil, qui debueraut seipsos et alios coram retrorsum converlit a facie inimici, quam.exlenlain
Deo atque inimaculalos cuslodire. El facli genus tenebat ad ullioncm eorum qui eam insecLanlur, nisi
regale sacerdotium sanctum (/ Petr. n). Jure lunc ipsa priusa Deorelrorsum rediisset. Sed quia prior
polluti pronuntiantur, quando de tanli culminis relrorstim abiit, juste Deus ei quandoque auxiliuin
tbrono dejeeti, servi vitiorum inveniunlur. Unde dexteroesuse subtraxit..Per dexlcram namque virtus
magis cura prophcta Iugendum, quam aliquid in his Patris, id est, Filius intclligitiir, qui ab Ecclesia
verbis exponendum censeo, quia sicut atibi legitur : mox auxiliiim gratise suaesubtraliil, 1370 cum 'PSil
Culpa sacerdotum, ruina populi esl,' uti el Judaeo- se amatoribus adulleris exposuerit. Ncc inimerilo,
rum fuit. Tropologice vero tlejicit Domintis spcciosa cum sponstim, vadens post amatores suos (Jer. t»)t
TIH S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 111«
«preverit.si abeasponsusdexleram defensionissub- A fem eorum eaptivitatem, quasi offensoDeoloquitur:
trahit. Unde rooxcum taliter auxilio desolatur, omne Ut quid avertit marmm tuam, et dexleram tuam d»
corhu ejusDominuraconfregissea prophetaplangitur. mediotinu tuo in finem? ac si patenler dicat: Quan-
Habet namque Ecclesiasua cornua, habent el hsere- diu tu avertis manum tuam,- nec remiltis eara in
tici et falsi prophetse sua Sed tunc jure omne cornu sinu, ipsi extensi inler gentes immundi et leprosi
ejus confringitur, quseneglectosponsiamore, qui sibi erunt. Hsecidcirco dixerim, anima quse de sinu Dci
cornu salutis erexil, post suarum conrtipiscenliarum se projecerit ad ssecularia desideria, conlaminala
illecebram ire non metuit. Hinc Dei desliluta manu erit. Neque enim Dominus alios fovet et defendit,
privatur bonis, corrnpta luxu libidinis. Proplcrea nisi quos sub alis aul in sinu gcstat et nutrit. Reli-
lugens propheta subdit : Suecendit in Jacob quasi quos vero qui se inde prpjeceTint, audi quid sequi-
ignemflammmdevorantis in gyro; quia cum Dei de- lur : Et succenditinJacob quasi ignemflammmdevo-
soiatur gratia, et suis enervatur viribus, immergunt rantis in gyro. Quia profeeto miseram animam semcl
se variae concupiscenliarum iibidines, quibus suc- desinuDei,excrescentibus culpis, egressaminfurore
censa flammis in gyro, ne possit evadere, quasi ab suo Dominuseam libere possidere immtmdis spiri-
igne intus forisve devoratur. Typice auteroad mores libus permiitit (nisi forte miserealur ejus rursus ut
bene refertur, quandoquidemet anima cornua sua B E convertalur ad sinum), qui earo succendant igne
habere perhibetur. De quibus sane cornibus: Omnia concupiscenliarum, in modum flamma?devorantis.
cornua peccatorum confringam, et exaltabuntur cor- Et videndum si non septtiplum ac si fornax illa
nua-jixti (Psal. xcxvn). Gornua namqtte animarum Babylonis(Dan. m) succendatur et concremat, quos-
sunt fortia quaelibet virtutum, quibus novit fidelis cunque repererit de ChaWseis.
anima omnia sibi adversantia repercutere, et quasi
fenum aut pulverem in aerem venlilare vel disper- OALETH.
gere. Nemo igitur qui ignoret quod cornua non si- Tetenditarcum suum quasi initnicut, firmavit dex-
mul cum allilibus nascuntur, inest tamen cis cansa teram tttam quasi hostis, et occidit omne quod pul-
nascendi. Anima vero non ex naluroeinstinctu vir- ehrnm erat visu. In tabernaculo filim Sion effudit
tutibus armalur, sed Deimunere : lrcet et ipsa prius quasi indignationemsuam. Tunc hsec oinnia constat
habuerii a naturoebono cdncipiendi gratiam, et nu- fecisse Dominum, quando dimicanles hostcs contra
triendi quse conceperal eflicaciam.Sed quia et se Jcrusalem, Chaldocosscilicet sive Romanos explere
pcrdidit, et libertalem nnturoe,alia sunt quseconfrin- stia permisit judicia, nec refellil. Ipsi namque auasi
guntur -de peccati origine nascentia. Alia vero quoc arctts in manu Dei parali longe fuerant et extensi
exaltantur et crescunt de vigore divinsegratioe.HaecC ad ullionem; sed qtiia Sion noluit redire ad eum,
quia sibi invicem adversantnr, Dominusconfringet neque eum suscipere, in cujus manu dislensi serva-
omnecornu ex Israel carnati, ne ditttitissevitia exlol- bantur, ustpie ad plenitudinem 1372 temporis : ut
lant. Unde propheta gemit, non quia frangunlur, sedI de plenitudine et completa mensura delictorum, ple-
quia in furore Dei una cum anima conternntur. Dei nitudo vindiclseprocederet. Et quia noluerunt esse
qno furore tremens David aiebat: Domine, ne in fu- amici jure factus esl eis inimicus, quia juxta -vocem
rore tuo arguas me, neque in ira tua corripias mei Psalmi: Cumsanctosanctuseris, et cum viroinnocenle,
(Pfal. vi). Conlrahit autem et averlit manuni suami innocens(Psal. xvn) : neCnonet cum perverso, per-
Dominusa farie inimici, animam insequeiuis : quiai vertitur. Sic et cum inimicisjure plangilur inimicus ;
ipsa se prius hnstibus exposuit, et recepit intusi firmnvitaulem manumsuam quasi hoslit, quia et ipsi
adulterum. Idcirco quia de sinu Dei egressa forisi adversarii exstiterant divinse Iegis, ut vel sic addi-
anima, una cum Dina, ut viderel fiiias regionis hn- scerent quod non in suo gladiopossederanl terram,
jus ssecnli (Gen. xxxtv), vulnerata esl a diabolo, ett et brachium eorum non salvaverat eos (Psal. XLIII),
in membris ejus compacta : jam ki furore suo aver- sed dexlera Dei et brachium ejus et llluminalio
tit Dominus manura a facie 1371 inimici, ne prse- - vuttus illius (Exod. xv). Quod quia noluerunt ani-
bal auxilium conlra eum, cni male prins se snbdi- madverlere, occiditomne pulchrum visuin taberna-
derat. De qua causa etiam Israel carnalem, Judoeos i eulo filim Sion, quando universa exlerminari permi-
videlicet abire permisit in exteritiinium r quoniam ett sit et demoliri; nec distillare fecit, sed effudit quasi
ipsi prius leprosi erant, non qtialicuuqirelepra, sed1 ignem indignationemstiam. Quod melius de caplivi-
perpelua; qnod manu Moysisignabatur, cum exten- tate qiise sub Romanis accidit intelligilur, quando
derer, Igprosa fiebat; cum vero revocabat eum iiii tota effusa indignatio Dei cernitur. Allegorice vero,
sinum munda erat (Exod.iv). Hinc quoque David 1 contra Ecclesiam quam ssepeDominus leiendit ar-
adDeum: Ut cjuidavertis, inquit, mamtmtnam, eldex- cumsuum quasi inhnicus, cum ipsa sibi inimicatur,
teramtuam,demedio sinn tuo in finem?(Psal.LXXUI.) ) nec vult sponsi monita obaudire, ul ad eum redeat
Quia manus Hoysi extensa designabal Jtfdseos s pcr huinilem satisfactionem.Idcirco arcum extendit
exiisse a Deo, et extensos esse ad prava opera, id- quasi inimicus, digne ptangilur. Per arcum namqae
cireo 3t mantuf Moysi leprOsafiebat. Revocati veroo judicium intelligilur, quo unusquisque imprsesentia-
clemenler quasi in smum, uli manus Moysi, mundi li rnraaulpercutiturutcorrigatur,aut quiadiu lenditur
'J%bant; Et hlnc est quod David cemens irrevocabi- i- inexlrcmis.pcccalacum consummataftterintgravius
 1113 EXPOSITIOIN LAMENTATIONESJEREMIiE. — LIB. II. HI4
ad puniendum, reiaxelur, in uno eodemque arcu di- A conlra delinquentem Dominus arcum suum quasi
verssejudiciorum Dei sagittse ad jacula prseparentur. inimicus extendit cum eum' peccantem conspicit -
Siquidemalisesunlfulgurantes, quasi sagitlse mitlun- nec emollit ad poenitenliam, sed manus ejus adlmc
tur electaede pharetra Dominiadvcterem hominem pe- extenta, post numerosiora irepermiti.il crimina, nec
rimendura, et vitia ferienda. Alisesunt qusemitluntur avertil inlaiitum, nt quidquid visu pulchrum in ea
ad afftigendosquosque, cerle aut ad coronam, aut naturaliler intus in moribus, quasi in tabernaculo
ad correptionem, aut ad pcenam suppticii. Sed dc videbalur, Dominus perimere dicatur, quando fce-
illis gemit Ecclesia et plangit, quas Dpminus quasi dilalem viliorum eam constuprare permillit, et oin-
inimicus aut per hsereticos, aut per ipsum diabolum nia mortim honesta 1374 iulerius violari. Tunc de-
aut per membra ejus, ad vuliieraudos quosqne in mum quasi jam pro pcena peceali, nialis ejus exacer-
Ecclesia iuiendil, de quibus in Psalmo : Ecce pecca- balus, sectindum Apostotmn (liom. \), quandoqtte
tores intenderunt arcum, paraverunt sagiltas in pha- tradit eam in passiones ignomioiae,et effundil flam-
retra, ut sagittent in obscuro rectos corde (Psat. x). main libidinis, ut eat mira jam capliva posl incendia
Nam hujusmodi sagittoe de arcu Dei, scilicet divino desiderii sui faciens quse non conveniunt, eliant
suo judicio, veniunt; ex quibus unus eleclorum: ilia, qusesunt contra naturam. Hincquesequitur i
Sagiltw Domini, inqiiit, in me sunl (Job vi). El Da- B HEr
vid: Quoniam sagiltm luw, inquit, infixm sunt mihi
(Psal. xxxvn). Pro quibus ilaque sagillis, arcus quia Factus esl Dominus quasi inimicus : prmcipitavit
tenditur a Domino,ut durius feriantur delinquenles, Israel, prwcipitavit omnia mcenia ejus, dissipavit
amareplangiturtiroononquiapercutimur, utcorriga- omnesmunitiones ejus, et replevit in filia Juda humi-
mur, 1373 se|J 4u'a arcus in furore extenditur, ut lialum et humiliatam. Hsecomnia ad litleram de Ju-
ampliusquisquepeccans corde induratur, demum quo dseismanifesta est relatio , ut fonlem lacrymaruro
gravius ab immanitate sceterum feriatur. Hinc quo- eommoveant verba, et ad lamenta sensus inctinent,
que et in Psatmis : Dedisiimetuentibus, inqtiit, te si- quod*Dominus qui eis ductor olim fuerat et custos,
gnificalionem,til fugianl a faciearcus (Psal. LIX).Quia qui cum eis gradiebatur, el loquebainr de singolis,
omnino quanto roagis ex Dei patientia jttdicii tem- quasi amicus ad amicum, clemens et pius (Gen.
pns exlendilur, lanlo retributionis vindicta durior xxvni; Exod. xiv, 15, 53): nunc e contrario, cum
accumulatur. Firmat ergo dexteram suam quasi vindictam rependit, (iteisquasi inimicus, suo agenle
hostis contra Ecclesiam delinquenlem, cuin eam in- judicio. Quanlum ad litteram exspeclat jam supra
cessantervindiclisprosternii, et duris excruciat poe- eadem planxerat, nbi ait : Nec pepercil omnia
C
nis, donec aul ipsa correcta redeat ad eum post ver- speciosa Jaeob, destruxit in furore suo munilione
bera aut indurata in bis quse pereunt, tradatur ad virginis Juda, nisi quod hic addidit in furore suo.
supplicia post cufpas. Porro interdum quousque Sed tanlumdem est, cum ait, qui.i factus est ei inimi-
iralus manum obfirraat, quasi hostis occidit in taber- cus, et mcenia propter speciosa civitalis, melro al-
naculo ejus omne quod visu pulchrum est : quia lusit: non ut alia essent qusedeflet, sed ul retexendo
omnia pretiosa ejus membra diripere permittit et amplius se ad Iacrymas provocaret.
trucidare, quod utinam tale fieri ne videremus. Qua de causa in hoc eodem opere, quisque intrasli
"
Unde magis nobis flere cum propheta congruit, quo- ad ea quse plangunlur, magis roagisque, charilate
niam effusaest quasi ignis ad devorandum indigna- devolus, lacrymas debes requirere, et ad siugula,
tio Dominiquia peccavimus. Et quia ista ex pecca- quid defleas, una cum propheta relexere, quam
tis impegimus, alrociora sunt et irremediabilia jam quod fastidias invenire : ne forte (quia Dominus
cx causa peccali , quam quolidie admitlimus , nec Deus exercituum nos vocat per Isaiara in die discri-
tamen sic aut seniimus , aut ad percuiientem minis ad ftetum, et ad planctum, et calvitium, et ad
nos Deumredire conamur. Sed effusa contentio su- cingulum sacci (Isa. xxn) e conlrario nos ad gau-
per principes, nos omnes errare fecit in invio et non D diiim et loetiliam vanam erigamur, comedere seu
in via. An non pulatis quod hsec in spiritu prophelae brbere quasi cras morituri : ut demceps nihil expe-
cernerent, qui cuncta in eo videbanl quoetoqueban- riamurboni malive,sed quasilanugoimprsesentiarum
tur, in quo sunl ea quse necdum sunl, ut fulura sumusauferendi (Sap. v).Undeet Salomon: Meliusest
sunt quse noslris accidisse temporibus deploramus? ire, iitquil, ad domum luctus, quam addomumcon-
Nequaquara igjtur dixerim : Videnles eos appellatos vivii(Eccle. vn). Propterea et nos quia intravimus ad
alitmde , nisi quia plurima longe post proevideLanl hujus operisinstitutaEcclesiseflentes, videamusspiri-
in spiritu. Unde continuo quasi de nobis diceet : lualiter quid acciderit (Canl.n). Quia quoties spocsa
Et e/fudit,inquit, quasi ignem indignalionem suam el amica qusevocatur, seu speciosa atque immacjilala,
(I Reg.ix). Effudit ergo quasi ignero indignaltonem se ave^rterilab amplexibus casti araoris, inicnicilias,
suaiiit ita, ut videas omnia conflagrari discordiamm conlra ejus agendo proeccpla, sibi contpahit, filque
inccndiis, et concupiscenliarum flammis cremari, et sponsus cjus quasi inimicus. Et mira 1375 di-
ncquaquam opus sic deflere ea olim quae contige- spensatione temperat sentenliam Severitatis, dum
rani, cum et jpsi nunc scelestiora commiltimus in quasi et non ex loto inimicus dicitur : quia etsi v>-
eci-lesiis,et graviora peccamus. Siquidem moralitor deatur eain descrere in inanibivs hostium, el affligcre
 '
4115 S'. PASCHASIIRADBERTIABBATISCOftBEIENSlS. 1418
aliquoties, in tantum, ut pemtus deslilula creaatttr: A neiandi sensus, ut ex ulroque inlus forisve conlume-
uon de eriidelitate inimicitiarum forte venit, si se liisaugealiir, donec confusioneinduta forte reverea-
demum converterit, sed de providentia pielatis , lur et converlatur ad poenilenliam.Seqtiilur:
saltem malis perpessa, ut ad eum flagellata redeat.
VAU.
Sed notandum, quodprimum prsecipitatIsrael qtiando
munditiam cordis aufert, ne divina possit videre : Et dissipavitquasi horlum tenlorium tuum, demo-
tura deinde proecipitavit, inquit, el oiimia moenia lilus ett tabernaculum tuum. Oblivionitradidit Do-
ejus. Habet igitur Jerusalem noslra sua mcenia, tninus in Sion (eslivitatemet Sabbatum, et opprobrio
qiiie ad pulchriludinem et decorcm perlinent no^ in indignaliohe furoris sui, regem et sacerdotem.
sti-iBreligionis. Habet ct inunitiones qujbus mu- Ubiprimum nolanda est struclura verborum, quanlo
nialur civitas ne irrumpalur ab hoslibus. Habet splendore in Hebrseoreniteat, qusetranslala in no-
qnidem honesta, habel et inhouesla, Sed qum stra perprincipia versuum, lam diffusamsermonum
inhonetta sunt , inquil Apnslolus, nostra abun- eleganliam habet. Nam poslquam luxil: Quomode
danliori eircumdamus honestate (I Cor. xn). Quia obtexitDominut caligine filiam Sion : sic deincep»
sunt in Ecclesia simpliciores et sancla conversatione per singula concinenlia gradalim verba deflevil,ut
viri, sunl el ruslica vilitate contecli, tamen ulrique B possit ad omnia quomodo, quse non minus inierro-
valde necessarii, qui omnes etsi videantur in muris gantis est parlicula, quam et dolentis el admirantis
EcclesiaehonesUorivila cosedificari, nec valent Ode coaplari, ut dicalur: Quomodoprojecit,quomodoprce-
vel doctrina eam munire. Unde frequenler Doniinus, cipitavit, destruxit, dejecit, polluit, el caelera qu*
excrescentibus raalis, prsecipilare aliquos permitlit, dicuntur.Sic itaque plangit simul et dolet omnia, ut
qui videbantur ornamenlum esse Ecclesiae, aul in nunquam videatur stupor et admiraiio vel gemitus
hseresim autinaliqua vilseflagitia.Sed et muniliones immulari, dura ad singula se distendit. Hinc quippe
ejus quam ssepedissipat, cum eos qui defensores quasi dicalur : Quomododistipavit quati horlum ten-
esse deberent, errare sinit, et pravis suis actibus torium tuum , vel Quomododemolilutest labernacu-
dissipari. Deindereplcl ex ulroque sexu, id est mul- lum suum, vel coelera hujusmodi quse plangunliir.
tiplicat huiniliatum et humilialaiii: qiiando fraude Quse nimirum omnia propter pcccata conligerunt
tkemouuin in Ecclesia plurimos constuprari delicto- Israelitarum, quod Dominus dissipavit tenlorium
ruin operibus permillit. Porro moraliter anima ha- stitim quasi horlum et tabernaculum demolitus est,
bet sua viriutuni nicenia ; quia sicut siint in urbibus, quia hostibus demoliri permisil. Sed tentorii no-
pro ornamcnto decoris, nonnulla quse mccnia vo- inine et labernaculi, quamvis unum videatur sentir*
eantur, el munilioiies ia defeusione, quibus civi- iC quia labernacuta inde videntur dicta quod corlinae
las tucatur: ila sunt dona alia qtrse uos muniunt, 1377 funibus distenlse, tabulis inlerstantibus ap-
alia quoeornant animamsimul et Ecclesiam, ul puta penderenlur, quae tenloria suslinerent : lamen ii»<
pnipbeliaedona,genera linguarum, inlerpretatio ser- lentorio tabernaculum, quod Moyses ercxit in de-
iiioiiiiin, ctiraiioniim genera. Quse nimirum quasi serlo, possumus accipere, et in tabernaculo tem-
qiiicdiimmcenia mentis sunt, elsi quisque non ba- plum, quod Salomondemum sedificavit. Quse ulra-
beat, slare pcr fidem el juslitiam polcsl : qtiamvis que propter scelera JudseorumDominusin manibus
orualus alliludine donorum et virlulibus, sine qui- inimicorum dissipamjaet demolienda tradidit. Pri-.
lms sulvari valet, minime essc videalur. Nam (i.les, inum quidera repulit labernaculum Silo, tabernacu-
i-pcsatqne cliaritas non uoslra moenia, sed muni- liimsiiiiinubi habilavit inlerhomines (Psal. LXXVII).
liones sunl, qu:c si habere negligimus, hoslium in- Deindesicut ipse per prophetam ait: Faciam domui
sidiis paremus. De Judaeavero, quia propheliara at- huic, temploscilicel Salomonis,in quo invocatum ett
que doclrinam vel liiiraculoruiii signa abslulit Do- nomenmeum, et in qua vos habetis fiduciam, ticut
iuinus, mcenia ejus prsecipitavit : quia fidem, et feciSilo : et projiciamvossicut projeci universot fra-
spem, atque charilatem, 1376 propler ejus duri- tret vestrossemenEphraim (Jer. vn). Cseterumjuxta
liam auferri permisil. Muiiitionesejus dissipare stu- D anagogen valdc plangendum,quod multos in Eccle-
duit. Ub nimirum reclus ordo servalur : quia cum sia sic dissipari conspicimus,et demoliri quasi hor-
peccatrix aniina relinquitur, prius ab ea virtulum tura. Sed de quo dicatur horto videamus, ad cujus
dona, quoead maiiifestalioiiem spiritus dala sunl, similitudinemDominustenlorium suum, scilicet Sy-
postmodum fidei, et spei, atque charitatis funda- nagogamJudoeorumreprobam, vel Ecclesiam ober-
menla deslruuiilur. Quse cuiicta Dominusa perfldis nuitcm a Christo, quseper tabernactilum jure acci-
ahlala Judaeis,gentililati tribuit: et ex iis quseinfide- pitur, dissipare vel demoliridicatur. Est namque et
libtts abslulit, montc'6iitleliuni ornavil. Quibus cum ipsa horlus de qtia dicitur in Canticis : Horius con-
rursus anima exspoliatur, fit ej Dominusunacum eis- clusus soror mea, horlus conclusus,fons signalus.
-demJudoeisinimicus, el qui prius dicebat: Immicus (Cant. iv). ln quo nimirum horto puteus aquamm
jro inimicis tuts, et affligenles te affligam (Exod. viventium emanat, et fons hortorum ubi aspirat Au-
xxin), ipsc dcmum cidem inimicatur animseel aifli- stcr, removetur aquilo , fluuntque aromata illius,
$ere permillif. Unde el replelur in ea, bumilialus el inler qliaesponsus fruclum pomorum et favum cum
liumiliata , cogiiationes videlicet immundoe atque mellecomedit. Nunquid ad httjus similitudincm Sy-
«17 EXPOSITIOIN LAMENTATIONESJEREMLE.— LIB".H. fHS
nagoga vel Ecclesia reproba dissipantur membra, A etmiscra anima tcntorium suum, carnem viflelicci
cujirs erhissiones nihil aliud sunt, quam paradisus ? quoeossibus et nervis compaginatur deliciis et luxu
Nequaquain hoc dixerim, scd est alius horttis deli- dissipari exlerius conscnlit, et labernacultim, se-
ciaruro quasi paradisus Dei.de quo Moysesin Genesi, ipsam sciticet, inlerius voluptalibus demoliri : quid
quod levaveril Lot oculos suos et vidil omnemcirca aliud, qtiam vincam cl hoeredilatem summi Palris,
regionem Jordanis,. quoe universa irrigabatur anie- in horliim coiicupiscenliarum,. nequissimo regni,.
quam subverteretDominus Sodomam, sicut paradi- transmutarc permitiitur? Elideo demum omnes fe
sus Domini, et sicut jEgyptus (Gen. xm),. ut esset slivilates cjiis et sabbala Dominus oblivioni tradit,
hortus deliciarum, et voltiplatis. Ad quas itaque de- qjiia lemplum, in quo offerri deberent vota et so-
licias Jtidaeisuspirantcs gemebant super ollas car- lemnia celebrari, tiis 1373* demolilus est delicia-
nium, allia et cepas, peponesqueac ciicumeres JEgy- runi illeeehris, cl desiriiciiimcarnis tentoriuin vo-
pliorum desiderantes (Exod. xvv; Num. xi), quoe luptaitini obleclameittis. Cujtis rex et sacerdos dan-
oninia sunt in animo eorum , qui terrena sapiunt.. Uir in opprobrium, co quotl liis omissis ofliciis, iu-
Ad cujtts horli siniililiidineiii,dissipat Dominus non felix anima regibus se stibdidcrit impiissimis : uui
rainus de Ecclesia lascivientes , el ad Sodomilica eorum qui Azotos (Isa. xx) devaslat generationi ac
-Egypliorumque desideria prava reftectenles, quam B libidini servicntes, quia Azolus generatio libidinis*
et de Synagogaoberranles. Demoliturergo Dominus inierpretatur:alleri vero qui florenles Chrisli vineas
labernaculum suum, quando in Ecclesia degenies in hortum concupiscentiarum vull sibi commutari.
Bceleribusel flagiliis permitlit exterminari, et viliis Et hinc est quod seqiiilur :
inlus omnia concremari. Alioquin, Spirilti 1378.
sanclo tesie, nisi qui ingrcditur sinc macula, el ope- r.AiN.
ralurjusliliam, non polesl conversari in taberna- Repulit Dominusallare suum, etmaledixil sanctifi-
culo Dei (Psal. xiv), neque absque iis quae sequun- cationi sum : tradidil in manusinimici murot lurrium
lur in eo cooedificari. Quibus praitermissis praece- ejus. Altare suum repulisse,, ut sanctificationi suoe
plis, eliam oblivioni tradil Dominus, qui nonnun- maledixissedicitur : quia omnia sacrificia lcgis et
quam oblivionempalitur, feslivilatcs elsabbala no- altare cttm universis uiensilibus, in quo viclimoe
strsc quietis : non quod solemnilates ei non placeant offerebantur, sprevit, aiqiiesimuLcuuturbeelpopul»
noslroereligionis, scd quia Dei prius tabernaculum in manibus hostium una cum propugnaculis diri-
vel templum Spiritus sancti in nobis violatur, non pienda tradidit. Hic qiioque ingressi in lcmptum
est in quo reliqua Deo ut placeant offeranlur. Unde n universoelerrse sanctius votera dederunl in domo
oblivionlea tradere ceiisetur, quia nobis profecto ad Domini, ubi quondam laudes solemnibus diebus,
jmstitiam sinebonis jnsiisque operibus imputanlur : per diversa canebant organa, rilu inviolabili, el Do-
imo rex et sacerdos opprobrio iraduntur, qui sanclam mini auguslius renilebat gloria. Quod et Isaias de-
Dei Ecclesiamnuirire, juxla Isaiam, debuerant, cx plorat, diccns : Respice,ail, ecce populustuus omnes
qtio el erunt, inquil, reges nutritii tui (Isa. XLIX).Sed nos, et civitassancli lui facla est deserlaSion, deserld
quia lemplumsancti Spiritus pravis violant operi- f*cla esl Jerusalem, dcsolata domus sanctiflcationit
bns, opprobriuin sunt magis bi in Ecclesia qiiam nostrmet glor.w nostrw. Ubi laudaverunt te patres no-
decus. De quibus David : Et nunc, reges, intelligite, stri, facta esl in exustionem ignis, el omnia desidera-
erudimini, qui judicalis lerram : Servite Dominq in bilia noslra versastint in ruinas (Isa. LXIV). Allegori-
limore (Psal. n), el cselera quse seqiiitntur. Unde cus aulem sensus congruere salis non vidclur, quod
insinuat quia genus regale et sacerdoiium sanclum repulerit Domiuusaltarc stniiii dc Ecclesia, in qua
stimtis (/ Petr. u), si pias et salutarcs Dco hostias Christus allare crcditur csse lioslia et sacrificium,
offerrevolunius. Tabernaculum sancli Spirilus, in ponlifex et sacerdos. Non enim aliud altare recle
quo digne ofleranlur, ctenim ne demolialur viliis, dicitur Ecclesisefore, quam hoc unum, in quo vola
diligentius necesse est observemus. Moraliterautem sacrificia omnium offerunlur fldeliuro, licet et
anima habet lentorium et labernaculum , in quo Detallaria leguntur plurima, de quibus in Psalmis : Al-
ssepesanclus Spirilus cum ea confabulalur, qtiod taria lua, Dominevirtuttim, rex meus el Deus meus
mox dissipauir quasi horlus, si se resolverit in (Psal. LXXXIII). Sed sic sunt sancti allaria quem-
Itixiim,et varia oblcclamenta pravoe deleclationis. admodum lux, seu coeteraquscde ipsis proedicanti-
Dissipantur quidem lentorium et tabernaculum ut bus, idcirco hoc uniim allarc sub quo sanclor.um
hortus, non ille deliciarum Dei sed qua*sihorlus su- aniiiKCrcquiescunt, nt altaria eveo jure nominen-
per quain Sargon dux Assyriorum proeesse legilur tur : quia nequaquam fas est dicere quod cnni rcpu-
(Isa. xx). Sargon quippe princeps hortorum inter- lerit Dominus, nisi forte in passione quando pro
pretatur, voluptatibus et luxurise dedicalus. Deni- Judaeis oral, dicens (Luc. xxn): Paler, transfer a me
que et Achab rex I-sraelvineam Naboth vertere vult calicemistum;et deinceps: Quod si nonpotest transire
in liorliim(II Reg. xxi). Quod ille, juxXa leges tro- iiisi bibamillitm.,fiat volunlustua ; et hoc sit repel-
pologise,intelligiMis,mori maluit, quam consentire, lere non eum pro eis autlirc, inio pci' eos pro quilius
iil hsereditas palerna lantaque virlulum possessio, rogat inorieni passionis susciperc. Unde quasi re-
impii ivgis in tlclicias verterelur. Scd quia infctix pulsns a 13S0 Juiioeis, paterno judicio iraui^Luus-
 1(19 S. PASCHAStl RADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1120
esl ad gentes. De quo sane David : Tu vero, inqiiit, A ejus maledicaiur, dum malediclionibus subjacere
repulisti el despexisli,dislulisli Christum tuum (Psat. probalur. Quod quia nomen Dei in se sanctificari
LXXXVIII). Dislulisli autem, ne ultra Judocis, amisso noluit, maledictionibus multalur, et tradunlur nm-
sacriflcio, allare esset, super quo suas offerrent ri lurrium ejus in manus inimici. Turres vero
huslias. Quia profecto sicut omnia illa de sacrificiis animsesunt fides, spes, vel cseterse virtules, quibus
figuramgerebant Chrisli (f Cor. x): ita et allare de profeclo turribus anima erecla ad ccelum usque at-
impolitis lapidibus quos ferrum non attigerat, sedi- tingit. Sed quia istse turres suos habent muros, qui-
ficalum (Deul. xxvn), corpus prsefigurabat Domini- bus muniantur cseterarum scilicel virtutum opera :
cmn, iiullo humano opere contamiuatum. Sed qtiia muri turrium ejus lundantur in manu inimici, quan-
translatus esl Christus ad Ecclesiam, in ea ftdeles do inlus forisve anima suis aclibus dissipalur. Et
devoti sna offerunt vota, pro quibus et compassa dant vocem hostes in domo Domini sicut in die so-
una cum aposlolis plangit Ecclesia, non quod a se lerani , quando universa vitiorum portenla intus
depulsum et translatum doleat, sed quia ejtts pro perstrepunl, eo quod violalo templo Spiritus sancli,
morie contristatur cum apostolis, ut una cum eis- non alii quam immundi spirilus in eo babitant,
dem de resurreclione gaudcal. Unde mos inolevisse quo 'nulta nisi sancti Spiritus organa virtulum
creditur ab eisdcm aposlolis, cum traditur eo die B harmoniam rcsonare desideral. Hinc est quod se-
quo passus est, quod nulla myslica in orbe lerra- quiltir :
ruin corporis cl sanguinis Christi offerlur hostia, IIETII.
tribus reor de causis : vel, quia ipse iu verilale ira- Cogilavit Dominas dissipare murum filim Sion '
molatur, cujus bseccseleris dicbiis myslica sunl sa- tetentUtfunicutum suum, et non averlit manum suum
cramenta : vcl, quia ipse pontifex Chrislus qui ea aperdilione. Nimis ergo profundsecogilationes Dei
recteoffert, eo die peremptus per seipsum descendit sunt, et ideo inscrutabiles. In qua denique profun-
ad inferos : vel, quia lemplo solulo el altari in mor- ditate fuit, quod cogilavit Dominusmurum dissipare
tem depulso, non est ex mysterio, in quo alio altari filioeSion, et ne dareturcogitandi, more hnmano,
corporis et sanguinis offeraniur victiinoe. Sequitur: libera facultas, letendil, inquit, ftiniculum suum,
Et maledixit, inquit, sanctificationi suw, praeserlim qualenus sccundum roensuram deliclorum pcena
quia cum peccatum non haberet, pro nobis, secun- procederet ullionis : non quod Dominus cogitandl
dum Apostolum, peccalum factus est (// Cor.v). habeat affeclus, sed nostro Ioquitur usu : qura om-
De quo Moyses in legc : Maledicius, inquit, omnis nia proesentia sunl ei, el nulla effugiuntejus notitioe.
qui pependil in ligno (Deul. xxi). Hoc est ergo ma- Proplerea et secundum pleniludinem impietalis co-
ledixisse sanclificalioni suse, in quo omnis noslra C rum, funiculus extensus est perdilionis. A qua sane
sanclilicalio manet, pro npbis in ligno crueifixum perdilione dicilur, quod non averterit manum suam
fuisse. Sicque accidisse quod deflet : quia tradidit donec eis ad mensuram ctincta fependerit: ita ut et
muros turrium ejus in manu inimici, quando apo- in funiculo dislribulionis, inimicus sibi lerram eo-
stolos, qui muri recle creduntur, lurrium ejus, cse- riim sorte diviserit. Unde el in prophetis alibi ipsa
lerorum scilicel sanctorum, tradidit in tentalionem eaderoque manus (quia illi non 1382 convertun-
inimici, qui eos expetierat sicut triticum ad cri- tur adhuc) legitur cxtenta. Hoc quippe est quod
brandum (Luc. xxu), et nisi pro eis orasset paslor plangilur, quia non avertitmanum suamaperdiliono
bonus, a fide lassati, in ejtis vicli renianerenl roanu. eorum, ut in sinum eos revocaret suaeprolectionis,
Quod aulem sequitur: Quia dederunt vocemin domo ne ipsi lola die inlcr gentes, ac si manus Moysi
Dominisicut in die solemni,nullus ignorat lcgentium exlenla, leprosi eliiiimundi parerent. Luxil, inquit,
Evangelium, quanla confusio lunc fueril iu -domo anlemuraie, el murus pariter dissipatus esl. Luxisse
Domini, quanla in atriis ct in plalcis, quanlaqtie aulein antemurale Iropice dicitur, eo quod videntes
in lota civitale illa : proeserlini cum cssct dies so- se recedentibus angelis, quorum servabalur auxilio,
lemnis, sed non de illa meditabantur, qui voccs da- lugentes fecerit. Sed roelius ad noslram Sion re-
banl ubique altissimas , et confusas clamore plenas. D fertur, quolies Dominus super eam funiculum men-
Hinc quoque Isaias de Synagoga : Exspectavi, ait, surse peccalorum nostrorum et norinam districiionis
tit facerel judieium, el ecce clamor (Isa. v). judicii extendit, ut secundum merila deliclorum
1381 Qu' profeclo clamor jam lunc in auribus Ecclesia ahTigalur. Hinc est quod frequenter muri
prophetarum resonasse creditur. Tropologice vero, ejus, defensores videlicet et rectores, dissipanlcr,
in anima repulit Dominus altare stium, quando ara cum aut per mortem immalurius Mibtrahunlur, aut
cordis inlus profanalur, el prosliluitur, ut pollula viventes hostium impugnationibus deslruuntur. Sed
sit mens et conscicnlia ejus. Non eniro alibi accc- quia juslo Dei filjudicio, manum suam a perdilione
p lum Deo sacrificium offerlur. Dequo David : Saeri- eorum qui corruunt non averlcre deploralur, eo
ficiumDeo, inquit, spirilus contribulalus, cor con- quod urbs fortitudinis noslrse miiltolies offensoDeo,
tritum et humiliatum Deus non spernit (Psal. L). non minus ab invisibilibus interfus, quam et a visl-
Sed cum ara cordis ab immundis spirilibus intus bilibus exlerius devastatur. Hsecesl, inquam, urbs-
contaminatur, non inconvenicnter una cum ipso forlitudinis nostrx, in qua Salvator, juxta Lsaiain,
sacriflcio quod repcliilur, eiiamsi et sanclificatio poneudus decantalur rr.urus et aniemuralc (Isa.
11.1 EXPOSITIO IN LAMENTATIONESJEREMLE. — LIB. II. 112-
xivi). Sed noa immerito luxisse plangitur in hac A luget antcmurale, fides videlicet qua credit fuluriiin
puregrinalione noslra, diim lugubres et lugenles nos Dei judicium et coiilremiscei : nec tamen adeo se
insinuat, eo quod in nobis Moab scilicet de patre valet, hostibtisjam exposita, expedire veldefendere:
necdum est humilialus et contrilus usque ad pulve- non quod ei locus non pateat pcenilenliaedum vivi-
rem, noslris sub pedibus conculcatus. Alioquin nisi tur, sed qtiia iropius in profundum malorum cum
Moab sub pedibus Ecclesise conleralur, nequaquam venerit, conlremuit (Prov. xvin). Quod cernens pro-
in ea recte canticum istudcantatur. Unde et sancti: phela, plorat amarissime profecto : quia videt ani-
Quomodo, inquiunt, canlabimus canticum Domini mam virtutibus dcstitutam, quaro, prius quam pec-
in terra aliena (Psal. xm, 6) : namque terra est, caret, fluniinis impetus lselificabal quasi civitatem
in qua de patre diabolo Moabadhuc nec devictus Dei(Psal. XLV).Dequaprophelacecinerat, quodSal-
regnat. Ideo Iuxisse anlemurale ejus jurcplangitur: valor ponelur in ea murus et antemurale, habitans,
quia tolum ad caput referlur, quidquid m membris per fideroincordibus nostris (Ephes.m). Nuncvero ab
lugendum iuvenitur. Unde et murus dissipatus plan- hostibus 1384 obsessa, pro cantione loelitisesoliiin
gitur, quolies ipsa divino auxilio desolatur : non in ea antemurale lugel.quod deslinata sit ad inferos,
quod murus dissipari queat, sed quia prolectio ejus ubi est inexpiabilis tuctus et stridor dentium sine fine
ex ea, culpis congruentihus, aufcratur. Nam et Do- B habendus (Matth. vui; Luc. xm). Sequilur :
niinus quando perituram lugebat Jerusalem, dicens : TETH.
Si cognovissesel lu (Luc. xix), elc. Quid aliud quam Defixm sunt in terra portm ejus : perdidit et con-
antemurale ejus fiebat? Sed qtiia indignos se facie- trivil vectesejus, regem ejus et in gen-
principes ejus
banl tanti muniminis, transpositus est ad gentes tibus. Non est lex, el
prophelwejus non invenerunt
Salvator, quasi anlemurale, qui scit coropati et con- visionem a Domino. Juxla hisloriara, per portas
dolere noslris inlirmilatibus, et factus est nobis mu- defixas in terra et vectes
perditos et contritos ,
rus. Moraliteraulem, Dominuscogilavit dissiparerou- doclorcs Synagogse vel defensores vult ostendere,
rum filioeSion,idestanimse, quse 1383 "ua nomi- qui mentero in lerrenis fixerunt rebus, dissipali
nalur, ul in Psalmocanilur : Audi, filia, et vide(Psal. sunt et contriti. Regem ejus et principes ejus in
XLIV).Sed quia videt eam Dominus de arce contem- gentibus, idipsum repetere vidclur, ut per porlas,
plalionis suse ad ima tendere ac refrigerari, cogi- reges intelligantur, el per vecles, principes. Qui
tavit disshpare murum ejus, nec tamen libere (iicet simul omnes confracli et perdili sunt in gentibus,
omnia nuda sint ei et aperla) donec tendat funicu- atque quasi in terra defixi, nec valenles redire ad
lum suuro, et videat cujus mensura vel pondere pu- eum, queni ex lege repromissum suscipere nolue-
nienda sint uniuscujusque peccala. Primum quidem " runt. Quod aulem dicit, non est lex, vel ideo dicit,
deliberat, ul facullas sit animse redeundi ad pceni- quia concremata est a Chaldtcis, vel quia illis jam
tenliam, et cogilat quatenus et ipsa antequam dis- nulla est, eo quod in omnibus, omisso Chrislo, vio-
sipetur mtiris auxilii ejus, de se recogitct extendi- lala est et destructa, in lanlum, ut jam ejus apud
lui funiculus super eam jam quanta sint ejus delicta Judseosnulla sil observatio. Sed et propheise nullam
vel qtialia, si quomodo inlelligat. Sin aulcm noverit deincepsrepererunt visionem a Domino, quia ipsum
quod non averlit manum ultionis suse Dominusa verum legislatorem et Dominum prophelarum, de
perdilione, et hoc est quod sequitur : Luxit antemu- quo lex et propheloeusque ad Joannem cecinerunt
rale, et dissipatus esi murus ejus. Hoc igilur cogila- (Matth. xi), proesentialiier ad se venientem recipero
vcrat Dorninus, necdum libere, sed scruians et per- conteni|);ei'unt. Spirilualiler autem : Propheta gemit
tracians ac deliberans, ut et convertentli daretur super Ecclesiam, imo ipsa in suis gemere probatur,
liberlas. Illa vero quia noluit, nec ipse avertit ma- quod porloe ejus defixoesunt, doctores videlicet et
num a perdilione, sed in fine, excrescenlibus malis, magistri, in quibus clavis vertitur scientisein terra,
dissipatur murus ejus undique, et illa diripitur ab dum carnalibus et lerrenis occupantur operibus. De
hostibus. Yideant qui teraere de singulis indicare quibus jam supra planxeral, quod deslructoe essenl,
non metuunt, neque volunt causas perpendere : cum nunc vero aliquid magis dolet, quia defixsesunt iu
ipse Dominus per se non absque mensura et delibe- terra. Quod enim infixum est, non facile movelur.
ratione dicitur inferre judicium : cujus examen non Et hinc est quod Davidin Psalmis orat: Eripe me
potest humana fragilitas apprehendere, in cujus de luto, ul non infigar (Psal. LXVIII).Quoniam quod
profecto arbilrio, et magniludo pcenarum est et infixum esl, ut dixi, non facile resolvilur. Vel nescio
roensura. Quod autem lugere dicilur anlemurale, si rcmoveri queat, nisi ab eo cui cedunt omnia ante-
dissipato animse muro, fides est: non illu quse per quam demergatur.ut urgeat super eum puteusabyssi
dilectionem operalur, sed qua dsemonescredunt et os suum (Apoc.IX). Porro vccies perdili et contrili
conlremiscunl (Jac. n). Per quam itaque lidem an- fiunt, quando hi qui divinoelegisjanuas credehtibus
tequam murus ejus dissiparetur, virlutum scilicet aperire vel non credenlibusobserare debuerant, velin
cseterarum construclio, erat ei Chrislus murus et circulos introinilli ad divina mysleria perferenda,
antemurale, per earodem fidcm in anima collocalus. haercticorum conlerunlur viribus, vel suis perdilis
Sed quia noluit infelix custodem ct dcfensorem depravantur moribus. Quibus defixis et contritis in
Chrislum habere, dissipaulur virluluai opera, et 1335 limo terrcni desiderii, etiam ipsi reges, de
 4125 $. PASCHASUKADBERTCABBATISCORBEIENSIS 1121
quibus jam 6iipra dixi, ct principes in vitiis carna- j\ ltcet percussa ab hostibus ct custpdibus tiu/us sx-
lis vitoe quasi in genlibus captivantur. Quod aulem culi vulnerala, necnon el exspoliato pallio jtistiliae,
dicil, quia non est lex, nen ideo quod non sit spiri- ardenter adjurat, diceus : Adjuro vos, inquit, filiw
lualis, sed quia excrescentibus matis apud improbos Jerusalem, si inveneritisdileclum meum, ut nunlielis
non imputalur aliquid esse, dum cogitant se sine ei quia amore tangueo (Cant. v). Has igitur adjura-
legis vindicla peccare. Tales quippe doclores eccle- trices quas implorat, non pulo quod cinere consper-
siarum, ac prophetse Judaeorum visionem non me- sas, aut cilicio indutascredat, quas non dubital -cnni
rentur divinoe inspirationis, ut recte doceant in fu- sponso posse eonfabnlari, Alioquin, nisi excelsiores
luris, qui se iinprsesenliaruin vanis ^t pravis impii- Jerusalem filias eas intelligeret, supernasque virlu-
«ant erroribus. Secunckim tropologiam vero, anima les et sanctorura sublimium animas, nunquam tani
jure plangitur, cujus sensus defixi^sunlin lerra, sci- lacrymabiliter eas pro se adjuraret, ut dignarelur
licet in limo peccati, ct nulla est virUitum siibstan- una cum inlercessionibus lamentationem sui lan-
lia evadendi: quse, quia per anguslam noluit inlrare guoris amoreroque sponsi auribus intimare : quate-
januam.portas suas,sensus videlicet, in terrenis con- nus idera erranlem revocet inter greges sodalium,
fixit oblectamenlis, et perdidit ac conlrivit vectes consolelur moestam, percussam rclevet a plaga, el
et seras virlutum, ne uilus ad eam immundorum ]R sanet vulneratam suo vulnere, necnon et exspolia-
spiriluum prohibeaUrr ingressus. Quibus ita confra- lam vesliat salutis indumento. Novit igitur talis
•ctis, jam deinceps, omnis, quo regebalur mandato- quod plurimuro valeat apud dilectum sponsum san-
ctarum intercessio animarum : idcirco ardenti an>
' rum Dei, principatus captivalur vitiis, in lanturo,
ut non sit ei lex, nec visio a Deo inveniatur, ut mo adjurat eas, nec dubiuni quin licet pro se adbuc
«orde audiat quid ei Deus ioquatur intus, sed effre- dubitanter dicat quod per eum a quo nihit eis ali-
nis vadit post vana suoenientis, el sui sectatar cor- . quid charius esse exislimat. Sed nunquid tales esse
dis desideria. Et hinc est quotl sequeiitibus verbis crcdunlur filioe,quas propheta luget? Yel nunquid
plangitur, aspergunt capita sua cinere et cilicio vestiunlur,
JOD.
quae feslinanl. venire, vel pervenisse se gaudent ad
SiderSnl in terra, conlicuerunl senes, fitim Sion amptexus et oscula sui sponsi? Nequaquam recle
iconsperseruntcinere capita sua : virgines Jerusalem hoc aliquis dixerit, sed istse sunt filiseSion, noinino
nccinctm sunt eiliciis. Abjeceruritin terra capita sua tanlum et regeneralionis sacramenlo, quoe cecide-
'virgines Juda. Paletsensus.quedmorepaterno, tanlis ruiit de throno rogni, aut in baresim, aut ad pul-
«ppressi tribulaiionibus Judoei, tali se continenlise vereas vitoeactiones, quibus oppilalttm est os, nec
habilu plangebant. Tamen hi maxime, non sine' ^ audenl oculos snrsum ievare ad Deuni, sed capita
•ca&sa,aut plangunt, aut planguntur, in quibus plu- sua, roentes videlicet, pulvereis aspergunt operibus,
rima virtus esset honestalis, et auclorilas religionis, ct sacco vestiuniur cilicino, 1387 peccatorum con-
si suse servarent vola proprielatis. Myslico autem texto seiis caprarumque pilis. Et quia semel dejece-
sensu, senes ecelesiarum Dei tunc merilo tacent, runt capita in terram, mentes scilicet in terrena con-
qtiando sedent in terra. Unde nescio, si senes vo- volventes obleclamenla, nolunt se erigere, neque ex-
cari debeant : aut quia in terra sedenl, aut quia cutere dc pulvere : si quomodo prius, rursus in-
toeenl, nisi forle laies intelliganlur, qualis ille sena- duantur ab sponso, suis oniamenlorum veslibus. De
lonini chorus curo quibus venlurus ad judicium, qui quorum igitur collegio et numero forlassis illa quac
scitint eorum in se formam assumere, pro quibus sic adjurat, licet mate vulnerata, et nudajameva-
lugenl: el ipsi tamen a solio arbilri non descendere, serat, quaerens ditecUimsuum, amore languida : ntc
quamvis videanUir una cum peccaloribus, quasi in lamen per se accedere prsesumit ad eum quasi im-
terris posiii, upslrou vitse macuias deflere. Sed uli- pudica. Ideo supplex, anle se intercessores el lega-
nam in nobis (alesessent, nequaquam igitur dixerint tos adjuratos, ardenter dirigit et exoptat. Sed mise-
quod lugentli cssent: magis vero eos lugent, quos . rse inlerdum animse, licel filisedicantur Sion, Jeru-
wfsofiviTSfou; Grsecivocanl, 1386 <Iin nu"° sene- ! salem et Juda, sic se haclenus delictorum circum-
ctulis opere decoranlur, sed quasi falui torpenles, dant exuviis, et mentem terrenis obvolvunt indu-
in. terra sedent, dum lerrenis et carnis occupanlur menlis, quasi nunquam velint assurgere. Pro quibus
operibus. Tales itaque plangil, quales in Dauiete sane non dico Jeremias, fratrum aroalor, verum et
super Susannam insanisse legimus, de quibus dicit: omnis sanctorum cborus jure plorat, nostraque im-
Inveterali dierum malorum, nunc venerunt peccuia raanissima plangil excidia. Quia et si recle vellent,
qum operabamiiti (Dan. xm). Coeterum filise Sion amisso sponso, post perseculioriesnmltiplices et vui-
quae consperserunt cinere capila sua, ct virgines nera, post nuditatem et roaculas, forsitan et si non
Jerusalein, uecnon ct virginesJuda, miius siguifi- mox dilectum, saltera filias Jerusalem ,sanctorum
calionis esse videntur, quamvis diversa inlroducan- scilicet invenissent aniroas, quas illam suis precibus
tur nomiiia. Quia renalorum animae, illius coelestis et meritis suis, denique raonitiset exemplis, ad dul-
Jerusalem sunt filise, sed haheni diffcrentias suas, cia sponsi oscula reveherent, si se de pulvere excu-
aut ex spcculalione divinse contcroplalionis : quas' lerent, mentemque a lerrenis erigerent. Unde adhur
bene in Canticis laiigurns aniina, prse amore spousi: et filioevocantur Juda et Jerusalem, quatenus, audi;to
 lliS EXPOSITIO1N IAMENTATIOEESJEREMIJ;. — LIB. II. 112f.
nomine, veroe fidei confessionem recipiant, el ad A j qui deficiunl : quia tanlo miiius concitpiscibilia r.x-
visionem pacis quandoqiie per bonam volunlalem lerius intendunt, quanto isti ardentius divina intror-
inlendant, donec rursum pcr adoptionem, conlem- sus penetrani et intelligunt. Unde ct videntes pro-
plationem divinse inspcclionis clementer recipiant. phetaestinlvocali (IReg. ix),eo quodilla quaemanent
Moraliter aulem, anima cum spiritum consitii ami- in Spirilu perspicacius conspicerent. Nequaqnara
serit, quasi de senectule gravitatis, et dignilate ma- igitnr eos otiose defecisse ingemuit proe Iacrymis,
turae vitae, in tcrrenis residens, infaluatiir : quia sicut el David in eloquium tuum addidil. Felix qui-
nullo sapienlia? sale conditur, dum lerrena inhiat, dem defeclio, quae non detrimeniiim, sed augmen-
carnisquc sectatur illecebras : et hoc est senes sse- lum capit, dum ad ea crescit oculus quae inlendit.
dere in terra, omnes consilii cogitatus, el pruden . Ergo prophelse oculi, cum deficiunl prai lacry-
tisc actus, in voluptatibus hujtis vitse, et lucris sse- mis, 1389 "°" minus ea ceriiunt quse diligiini,
culi versari. Quibus cum occupatur anima curis, quam quae dolent et plangunt. Unde et ardentitts
conlicescunt apud Deumoinnes animi conaius. Unde tanlo adeo se dirigunt, quse raanent, quanlo viderrt
et David gemens : Quoniamlacui, iiiquil, invelerave- clarius araariora esse et dura pro quibus dolent.
runt ossa mea, dutn clamarem tola die (Psal. xxxi). Alioquin sanclis semper dulces sunt lacrymsc, et ad
Ergo ea quae intus quasi inveterascunt, dum veteris B 1 omnia improesentiariim congruentes. Propter quoil
hominis Iucra sectantur, quid aliud quam cariosi David, Ftterunt, inquit, mihi lacrymmmempanes dit
senes, de specuia coelestis vitse prolapsi in terra, ac nocte(Psal. XLI),in prosperis videlicetel in adver-
conticcscunt a bonis : et si videantur tola die, ira- sis, quia sicut panis ad omnia, quse in usibus vitse
prsesentiarumvidelicet, negolia vitae htijiis clamare veniunt, videtur congrnere : ila lacrymae in dolori-
ac requirere? Unde et fiiise Sion, scilicel animae, bus et angustiis, in pressuris et tribulalionibus, in
1388 menlem quam polluere talibus non perti- desiderioet fervore amoris, eliam in gaudio el coro-
mescunl actibus, quid aliud quam pulvere aspergunt punclione divinoerecordationis. Fateor quod nullus
caput? Deinde vitiorum setis circumaroicta el ca- humor corporis tanio sale condilur, neque eo inagis
prarum pilis gloriam, quara in cceleslibus habere anima, qualibet affliciionemota consolatur. El hiuc
poleral, menle jacens in terra devolvit, donec in est quod Ecclesia una cum Jeremia ad lacrymas
pulverem reverlalur caro umle surapta est, et finis quasi adconsueta doloris sui medicamenta,recurrit,
ejus interitus fiat sempiternus (Gen. 111;Philip. m). seque tolam pro suis male perpessis inembris in la-
crymis transfudil, ila ut vere cum propheta dicat :
CAPH.
Defeceruntoculimei prw lacrymis, el omnia viscera
Defeceruntprw lacrymis oculi mei, conturbatasunl C ( mea ceniurbata sitnt. De quibus nimiruin visceribus
viscera mea, effusum est in terra jecur meum. Nec jam supra planxerat, quando ventrem suum turba-
dubium, quin videns propheta coutritionein populi, tum dolebat: quippe, quia hoc sunt viscera, quod
nullique sexui vel aetati hosles in nece parcere, in- vcnler, eo quod intra ipsum sunt quasi receptacula
genti dolore turbalus, fletu maximo deplorat, ita ut colluvionis.Per quoe,ut jain diclum esl, multitudo
oculi prse lacrymis deficerenl, et oinnis jucundilas fideliuin, quaediviuis quolidie infra uterum Ecclesioe
delectamenti vertalur in anxietatem cordis. Quid repleliiraliineniis, accipitur. Sed commota pressura
enim magis dolendum, quam quod nalio antiqua tenlalionis, aul pro cruditale doclrinsc, aut morura.
semen patriarcharum atque amicorum Dei, divinis pravitate mox conturbantur, et velut mare fervent,
legibus erudita, et propbetarum oraculis ssepius . pro quibus excelsiores aniraa?indesinenler curani et
confortata, in tanlam apostasiam venerit, ul Dei solliciludinemgerunt. Unde et Ecclesia, quasi par-
sui ohlita, propter immanitatem scelerum, tradere- luriens : Conturbala sunl, inquit, viscera mea, et
tur in manus hostium? Ergo spiritualilcr, Quomodo effusumest in terra jecur meum.Nam per jecur, exi-
defeceruiitoculi prophetseprselacrymis, nequaquam . stimo, illi recte intelliguntur qui locupletes in Ecclc-
reor simpliciter aceipiemlum, sed sicul David ca- sia curis el voluptalibusdeserviunt: sicutelphysici
nit : Defecertmtoculi mei in eloquiumtuum, dicen- " philosophanlur, quod in jecore voluplas et concupi-
les : Quundoconsotaberisme?(Psat. civm.) Laudabi- scenlia sedem habeant; unde tales monet Aposto-
lis qiiidem et felix defeclus, non veniens ex infirmi- lus revocari, ne sperent in incerto diviliarum, seil,
late carnis, sed ex forliludine desiderii : quia om- qui litibenl, inquil, sicsint quasi non habenles; et qiti
nino roens sanctorum, cum ea ardeiitius inlentius- utuntur hocmundo, lanquam non utenles sint; et qui
que intendit quse non videnlur et sempiterna sunt, possident,lanquam non possidenles(I Cor. vi). Alio-
deficit ab inluitu corum exterius, quse prsesentis quincum hi se effunduntper varia mundi desideria,
viiaeet vana siiut. Siquidemalii sunt isli oculi car- et relaxant frena conciipiscentiarum, qttid aliud
nei, alii qui aperli sunt, quando Adam (Gen. m) quam jecur Ecclesisein terra effunditur? Nam qui,
gustavft velitse arboris pomitm: alii, qui laudanlur sicut docet Apostolus,habent, ut ita dicam, conctt-
in sponsa, de quibus dicilur in Canticis, Oculi lui piscentias hujus vitseel voluplates, eas videticet res
eolumbarum(Cant. i). Sed cum isli qui columbarum in quibus concupiscenlia nutritur 1390 v'x sme
laudantur divinilus illustrati, purius atque ardcn- sua relaxalione in lerra ea valcnt amplecli, quanto
tius coeleslia contemplaniur roysteria, omncs rcli- magis cum orones coiicupiscciitiaruiiihabensclaxan-
11-7 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1128
tur? TJndegemens Ecclesra, pro lalibus effusumest A ptaleas hujus sseculi male dilapsa, non est quo sej
ait, jecur meumin lerra. Et notandum quod non he verlat, nisi ad lacrymas , ex quibus, licet ocull
par sine feltehabelur : ita et divilise, nescio si un gravenlur, saltemfletibusconsolalur. Unde sequilur'
quam sine ainaritudine possideantiir. Dicilur aulen LAMED
ciborum ver ' Matribus suis dixerunt: Ubi est triticum et vinumi
quod ad se calore suo succura trahat,
tatque in sanguinera, quem sane ad usum pascend cum deficerentquasi vulnerati in plateit civitalis, cum
nutriendique singulis membris prsebet, et hoc forti exhalarent animassuas in sinu malrum suarum ? Ju-
est, quod Apostolus docel: Ei qui habenl, sic sin dseisquod eliam alrociora contigerint nulli dubium,
quasi non habenles, ut in sanguine redempiioni: Nostra vero Jerusalem amara plorat, quia numero-
suoeea vertant, el singulis Ecclesioemembris, quas sior ejus pars vulnerata in plateis exhalalur cura re-
ex abundanlia sanguinis, paslum et alimenlum prse liclo anguslo itinere, vias arripit latiores(Matth. vn).
beant. Hinc quoque sequitiir : Super contritionemfi Inter quas illa nimirum corruit, quse recordata sui
lim populi mei, cum deficeretparvulus et laclens it fcederis, in Canlicis, gemebunda sponsum quserit :
plateis oppidi. Ac si diceret: Effusumest jecur meun Quwsivi,inquit, eum, et non inveni,vocaviet non re-
in terra, tuper conlrilionem filim populi mei : quif tpondit mihi; ac deinde : Invenerunt me cuttodet,
Ecclesia Chrisli, quse lilia sanctorum jure vocatur jj qui circumeunt civiiatein: percusserunt me, et vulne-
tuncconterilur et aflicilur tenlalionibus, quando jecui raverunt me, tulerunt pallium meum mihi cuslodes
ipsius, divites videlicet et potenles, in terrenis s< murorum (Canl. 5). Quseprofecto, si sponsi frueretur
effundunt desideriis, et sola qute prsesenlis vitse sun intus amplexibus, foris vulneratanon esset. Sed quia
inbiant. Tunc iiaque parvulus et laclens in plateh parvulus et laclens, ut ulcrque sexus comprehenda-
oppidi deficiunt, quando tales omni felicilate ssecul tur, laliores vitse vias expetunt, et longius plateas
abundare videntur. Sin alias, nisi parvuli et lacten hujus soeculirequirunt, pervagando unacum prodigo
tes essent in flde et doctrina Christi, pro talibu: ex Evangelio filio, universis exspoliantur bonis, et
nunquam in plaleis deficerent. Hinc et David, Me fame pereunl (Luc. xv). Et hinc est quod sanctorum
autem, inquit, pene moli sunl pedes, pene iffusi sun chorus luget. Matribus, inquiunt, suis dixerunt: Ubi
gresstis mei (Psal. LXXH). Quia zeluvi super iniqnos. est triticum ei vmum, cum deficerenlquasi vulnerati
pacem peccatorum videns. Quandoquidein moventui in plateis? Sed miserse maires, quoe filios suos
pedcs cum fideparvuli, et in doctrina nectlum idonei, ad tanlam inopiam longe a patre abduxerunt.
zelant eoruni felicilatem qui terrenis incurobunt lu- Ex quo noiandum quod parvulus el lactens ipsi
cris, Telinquentes viam anguslam, 9110;ducit au stinl, adolcscentior filins, generosse nobilitalis in-
vitam (Mattli. vu), exeunt in plateis, et effundunt sc C doles, sed sua pervagatione et consumptione rerum
ut pereanl. Porro tropologice bene anima plorans: inopes, unde norunt quibus in domo patris usi sunt
Dcfecerunt, inquit, prw tacrymis oculi mei, quandc cibis : Non enim aiuut: Ubi est hordeum, 1392
amore languida videt viscera sua interius contur- aut siliquse,quse famclici gratanter accipiunt, sed
bari, nec valet conccptiones mentis suse ad ea qusc ubi est triticum et vinum? Norunt igitur, etsi degene-
oculus intendit dirigere. Yiscera quippe ejus sunl res suo vilio, quales eos primum pater genuerit :
concepliohcs cogilationuro. Quas itaque conce- propterea el prodigus ille filius concupierat saturari
pliones videt inlerius conlurbari oculus reclse de siliquis, quas porci manducabant. Quanti, ait,
inlenlionis, et deficit proelacrymis, nec valet libere mercenarii abundanl panibus indomo patris mei?
conlueri ea quse cupit, dolore pressus amaritudinis. (Ibid.) Sed et Isaac de lilio suo Jacob : Frumento,
Quia effusumest, inquit, in terrajecur meum, id est inquit, et vino slabilivi eum. Quia profecto duobus
omnis ejus volunlas et concupiscenliarum luxus, istis liberlas pascitur, ut pane confirmetur cor ho-
quarum colluvione etiam in ea diviuus ignis exstin- minis et vino, id est gaudio Spiritus sancti Isetetur
guitur. Et quia ignis huroani corporis in jecore, ul interius (Gen. xxvu). Non enim alio pane liberlas
aiunt philosophi, sedem habere creditur, inde usque noslra utitur, nisi (Joan. xxn) qui de grano fru-
ad cerebrum 1591 subvolvat : deinde usque ad D menli, quod in lerram cecidit, et morluumfuit, con-
oculos, caeterosquesensus et sic per membra diffun- ficilur. Qui profecto panis de ccclovenisse creditur,
ditur. Unde (Gen. viu) cum prona est mens et con- neque alio vino, nisi quod de vinea Sorech, et vite,
cupiscenlia ejus in maluro, et ignis ille de jecore in quse Christus est, vindemialur (Joan. vi; Isa. v;
terra effuso ad oculos usque aitollitur, quid aliud Joan. xv). Hoc quippe vinum, et huncpanem, par-
quam defectum rectoeintentionis inferre credilur? Et vulus et lactens a roatribus requirunt: sed quia in
hinc est quod plangit: Defeceruntoculi mei prw la- plaleis non invenitur, neque vulnerati eum digne ac-
crymis, quia ex dolore quo lacrymse nascuntur de- cipiunl, exhalanl animas suas in sinu matrum sua-
fectus divinse contemplationis generatur. Et nolan- rura, quse illos male aluerant, et in sinu oblectationis
'
dum quod effusiojecoris ad lerram, non nisi de con- pessime illexerant. Eruditior enim ille filius, qui ad
tritione animae, qusefilia sanctorum esse debuit, eo palrem suspexit egens, quam isti qui a voluptatibus
quod conculcata est ab hostibus evenit : unde tara carnis quasi a malribus ea requirunt (Luc. xv):
exterior sensus, virore gralise, parvulus, qtiam quoitiam paterna sunt ista. Alioquin, si cum Patre
et mens introrsus laclcns, defecla virtulibus, per esscnt, aut ad Palrera domum redirent, animas farae
 4120 EXPOSITIOIN LAMENTATIONESJEREMLE. — LIB. II. 1130
non exhalarent: Sed quia caro eos decipit, erranl: : A parabo te, vel cui assimilabote, filia Jerusalem, cui
et si non in eo quod panem vinumque requirunt,, exwquabo le, virgo filia Sion ? Quia sicut nulli est
saUem quia in carne torpentes, ab ea ista pelunt. mortalium gloria excelsior earum, quaepervenerunt
Nesciunt miseri quodqui in carne sunt Deo placere; ad bravium supernm vocalionh (Philip. m) : ita nulli
nonpossunt (Rom. vui). Idcirco in sinu carnis in- est coroparanda ignominia laro immanissimaeconfu-
tereunl, quoniam hi fllii Patris sunt, qui non ex vo- sionis. Nam et trina repelilio verborum diversa sub
luntate carnisrneque ex voluntate viri, sed ex Deonatii una signiflcatione, harum trium, videlur lugendo
tunt (Joan. i). Moraliter autem, pene idem est sen- unara colligere, incomparabilem amentioecaecitatem,
sus : quia anima, reliclo disiriciionis ilinere, cumi quoe de tanla vocationis susp gloria , et dignitalis
cceperit se tiilaiare exlerius, quasi per plaleas volu- culmine, non dicam de angelorum consorlio, verunt
ptatis arripit latam et spaliosam viam, quoeduciladI et Dei in ccelestibusut cohoeredesessent, ad tantam
niortem. El ideo Dominus ex Evangelio : Esto , in- se ruiiiain, et informitatem dedecoris prpjecerit, ut
quit, consenliensadversario tuo, dum es cum eo int casus carum nescio, nisi diabolo, cui 1394 Sit
via (Matlh. vn), id est verbo Evangetii, quod adver- comparandus. Unde in Psalmis : Ego dixi, ail, Dii
sari videtur vestris pravis desideriis, ne forte tradall eslis, et filii Excelsi omnes; vos autem sicul homines
lejudici, et csetera (Matth. v). Alioquin parvuli,, B ' moriemini, et sicut unus de principibuscadetis (Psal.
cogitalus vestri, et lactens animoescientia, si ad ex- LXXXI).Alioquh, qui dii fuerant, et filii Dei ad-
teriora carnis etplateas delectationisse projecerint,, optali (Rom. viii . nisi ad liominumcarnalium redis-
non babent a malribus quid reposcant, sciiicet ab) sent aclus, et diaboli iniilalores essent magis quam
illecebris sibi male blandientibus; quoniam eis nec: Dei (Galat. iv; Ephes. i), nunqiiam ut homines mo-
panis est qui cor hominis confirmal, doclrina vide- rerentur, et quasi anus de principibus corruerunt.
iicet spirilualis : nec vinum quod helificat; Spirilusi Nunc aulem, quia de lanta gloria ad tam nefandam
sancli gralia inlus, qua mentes inebriantur fidelium. ruinam prolapsa est gens illa, vel Jerusalem, quae
Et ideo bene, dum requirunt ab iis in quibus et cumi fllia Dei appellata, seu quaelibot anima, lugens pro-
1393 quibus isla nuuquam inveniunlur, exhalantt phela, vel chorus eleclorum Dei, le illa quse cecide-
animas, qui talia sunt siculi in sinu gehennsead mor- rit, ait : Cui comparabole, vel cui te assimilabo?ac
lem,qiue illas genuit, dum caro, quam quasi mairemi si dicat : Nulli, nisi cujus es imitatrix, illi te co-
crediderunt, in terram rediit. Unde quam bene per sequari liceat, quia digna est. NuIIa est coraparalio,
quemdam sapientem dicitur : In die bonorum, ne im- vel assimilatio, ubi nulla species vel formositas
memorsis malorum(Eccli. xi); el: Beatus homoquii invenitur; sed tolum informitas, horror, vastitas et
temperest pavidus; quia qui mentis est durm, corruet>^ conlritio possidet, et ad non esse lendit: et quod
in malum (Prov. xxvui). Quod quia gens illa noluit; ad non esse tendit, revocari nescio si possit ad
emolliri digne ad prcnitentiam, plangentis affectu,, essentiani. Et ideo cui comparentur, anima prolapsa,
propheta gemebundus ad ipsam Jerusalem, querelasi vel Ecclesia ab sponso oberrala, seu gens illa de
suas convertit, dicens: solio glorioedejecta, non facile invenitur. Propterea
., non est ex quo alterius casu, vel ruina ulla earum
HEM.
consoletur. Magna est, inquit, velut mare, contritio
Cui comparabote, vel cui assimilabo te, filia Je- tua. Quod autem conlritio gentis illius, aut Ecclesise
rusalem, cui exwquabo le, et consolabor le, virgo corruploe vel animse prolapste, velut mare, magna
filia Sion? Certum quod sicut sub ccelo nulla fuit plangilur : inde est, quod una earum postquam
anliquilus gens tam gloriosa, uti Jerusatem illa prse hoslibus suis substrata, vel subjecla fuerit, a fervore
omnibus regnis inclyta : ita nutla felicior quam conculcalionis, ac si marc nunquam quiescit; sed,
nostra, quse est mater omnium nostrura, et filia sicut illud magis undarum suarum fluctibus indesi-
ccelestis patriae, quae sponsa Christi appellata est, nenter allidittir, ita et istse, postquam in roanibus
et conjux, nec non el anima in ejus corpore conse- _ inimicorum provenerunt, ruinis et tentationibus
crata, gloriosissimacreditur, cujus in ccelo munici- fraclse, conteruntur: a fervore peccati non quiescunt,
pium esse non dubitatur et haereditas. Quarum donec gehenna eos excipiat. Hincque sequitur: Quis
justificatio, non nisi ex Deo creditur, cum una ex medebiturtui ? Ac si dicat: Nultus, donec ad eum
omnibus iu ccelestibusfulura Ecclesia praedicatur: ut redeas, a quo aTerteris. Hoc autem loco : Quis, aut
sit corpus unum cum capite suo (Gen. n), de carne ex pro impossibililate ponitur, eo quod aliqua earum
ossibus ejus in flde et charitale compaginatum; et irrevocabilis post lapsum probatur, aut pro nimia
sicut in ccelis una,ex omnibus est civitas gloriosa, rarilate, quia qui mederi possit corruptse, iiullus est
quse colligilur, de qua David : Gloriosa, inquit, dicta nisi unus qui peccaverat, et hoc difficileest ulrum
tunt de te, eivitas Dei (Psal. LXXXVI), ita et una est ipse velit. Quarura nirairura ruinoe causas, et difli-
illa Babylon a Christo quse degenerat et fornicatur. cullatem curationis, mox aperit, cum subjungit :
Unde pro brevitate legenlium, super harum trium
ruinas, contra coeptum explanationis ordinem : quia NUN.
pene unus est casus, unus adhibendus est luctus, ut Prophelw tni viderunt libi falsa, et slulla : nee
dicatur de omnibus, dicatur et de singulis : Cui com- . aperiebant iniquitatem tuam, ut te ad pcenitenliam
PATROL. CXX. 36
4151 S. PASCHASHRADBERTlABBATISCORBEIENSIS 4,13*
provocarent.Habuit quidem Jerusalem suos pseudo- A et futura negligunt. Habet el interius, pravos siqul-
prophetas, ut in plurimis ostenditur locis : hajbete' dem cogilalus, ex prudentia carnis genitos : qui et
Ecclesia, aut hsereticos, aut schismalicos, aulpravos falsa exbibent noslris obtutibus et slulta. Hi enim
doctores suos, qui 1395 absque temperamenlo quam frequenter damna judicant, quidquid improe-
liniunt parietem* juxta Ezechielem, qui singuti do- senliarum mens de vbluptatibus relaxat; neque ini-
losis argumentationibus, vel fafsis opinionibus, sim- quitatcni esse pronuntiant, quidquid aut acquiritur,
plicium corda, a veritate recloefidei,et slatu bonorum aut inimicis rependitur., carni censent indulgeri,
operum, subveriunt, lesle Petro apostoio : Fuerunt, longiora nobis promittunt tempora, severa Dei ex-
ait, pseudoprophetmin populo, sicut et in vobiserunt tenuant judicia, el plurima quoe diconiur non esse
magislri mendaces, qui inducenl seclas perditionis: fulura, vel aliter esse, quam dicuntur, prophelant.
et eumquiemit eos, Dominumnegantes,superducentes Hoc quidem levius fore, illud vero gravius suggerunt,
sibi celerem perditioncm. Et multi sequentur eorum et sua seniper leviora pulant faveiitque commissis.
tuxurias, per quos via veritatis blasphemnbitur: et in UndCApostolus: Prudentia, inquit, carnis, mors est,
avaritia ficlis verbis de vobisnegotiabunlur. Quibut quia cogilutusejus videntjugiter, aul assumpliones
judicium jam olim non cessat, el perdilio non darmi- falsas, aut dejectiones(Rom. vm). Rarum quod sibi
tet(II Petr.,ii).Necdubium,quod culpa sacerdotum, Bignoscanl, ut alteri consenliaht: et quod uoi, tit
et eoruin qui in Iege vcrsanlur, ruina sit populi: omnibus : sed semper aul exaggerant, aut assumunt,
qui aut falsa docenlabsquc lemperamenlo, quasi quse aut dejiciunt, et imminuunt, et ex istis quidem sibi
videant, aut iniquitatem suam populo, seu scelera, obedientibus, sempilernumacquirunt supplicium. Et
sollicite ad pceniteniiam cum provocent, non an- exinde sequiiur :
iiuntienl. Insuper et plures, quamvis recle doceant, SAMECII.
ea quae bene docuerint, suis pravis (non iiico mi-
nima, verum etiam et majora) exemplis dissolvmit. Plauserunt super te manibus, omnes transeuntes
et omnia, aut lucri causa facitint, aut erroris, aut per viam : sibilaverunlet moveruntcaput suum super
aclantioe, vci desidisc. Neque enim curam g«ra»t. filiam Jerusatem. Alii quidcm super Synagogam vel
aniuiarum, sed cuncta sui causa faciunt, snb hypo- Ecclesiam, ant animain, hunc plauctum inlerpretan-
crisi Ipquentes, lanlnm ul ea obtineant quaesectrfh- tes : eos qui plaudent manibus super eas, inimicos
tur. Falsi (Isa. m, vn, xxni) igilur prophelse nt esse dixerunt, quasi ex irrisione etgaudio insultan-
omnes probantur, qui viam Dei in veritale non do- tes : sed nos sanctos Patres e contrario esse dici-
cent. Unde sequitur : Viderunt tibi assumptioiies mus, et amicos, zelo et chai-itate, himio dolore
falsas et ejeciiones.Nam in Isaia, ubi noster inter- C affectos, qui quoties unam earum projectam a Deo
pres, onus transtulit Babylonis, vel Tyri, aut Dama- cognoverint, plaudent manibus, non irridentis fastu,
sci, LXX visio verbum dixerunt, Synimachus vero sed dotentis el plangentis aflectu, quod de lanlo cul-
et Theodotio asswmpttointerpretati sunt. Et hoc est mine el gloria, Synagoga vel Ecclesia, autanima
quod falsi prophetaequando vident onus populi, quo prolapsa', ad laniam subito et improvise pervenerit
verbo, seinper tristia quaesequuntur, et imminen- ruinam. Undeet transeuntes hi per viam dicuntur.
lia delictorum supplicia tevigare, quasi scriplurarum "Caeterum hostes Ecclesiae,aut animarum vel Syn-
exemplis, et consolationibussuis contendunt, et de- agogse,nequaquamdixerira, quod transeunt perviam:
jicere suo judicio a dbrSo peccatorum onera, quoe quia viampacisnescierunt (Psal. xin), sed oberrantes
fabricata sunt : sed utrasqiie falsas vident, assum- a via, hoc illucque 1397 tumuliuanles, ad ima
ptiones videlicet et dejectiones : quia scepepro suo corrnunt. Quod atiteni dicit : quia sibilaverunt, et
libitu, ex levioribus culpis, graviora onera, vel as- nioverunt capita sua super filiam Jerusalem, subitum
sumptionespronunliant; et imponunt populo, et ex et improvisum tani dolentis quam admiranlis1affe-
gravioribus et innumeris, dejectiOnes falsas vel ctum iiisinuat eorum , qui ad divina semper ten-
levigationes quasi ex divina aucloritate faciunt dentes, gemunt et obstupescunt quid acciderit, quot)
**de tam ineffabili
peccanlibus; et nesciunt miseri quod voe illis im gloria, insporate, ad tanlam perve-
mineat; quia (Isa. v) dicunt bonum malum, vel nerintapostasise insaniam. Solent nainqtieisti moius
maluin bonuin. Et ut Aquila interprctatus est mani- manuum vel capitis, et sibitus, diversos animi af-
festius : vsequi dicunl bono : Maluses, et malo quia fectus ostendere, et ideo non rhinus n)cerorem
bonus. Duobus ergo islis litleris, propheta doctpres cdrdis et dolorem dicimus significare, c^tiarnet in-
simul pravos el auditores plangit, juxla interpreta- snltalioniset gaudii seu derisionis. Hincquesequitur:
tionem earumdem litterarum, ul 1396 s'1 sensus; Hmccineett urbs, dicentes, perfecli tlecdris, ei gau-
quodex Mem, id est ex istis qui male docent, Nun, dium universmterrm? Ncquaquam igitur hosteteEc-
quod est sempiternum, eis utrisque immineat sup- clesise vel ahimarum, perfecti decoris eam putant,
plicium, vel quia isli prave, pro meritis eorum.pra- aut gaudium universse terroe, cum floret in opere :
vos docent : vel, quia illi maledicentes, malos non sed soli sancti sunt et amici, qui eam perfecti deco-
refugiunt. Habel igitur et anima falsos propheias ris esse credunt, uli prophetac, seu auctores crfvina-
suos exterius, cum ipsa se illis subdiderit: sensus rum Scripturarum, in quamplurimislocis decantant,
videlicet«arnis, qui ei semper proesentiaostendtut, et gaudium universseterrse indubitanter asseverant.
H35 EXPOSITIOIN LAMENTATLONES JEREMIJE.— LIB. II. 1154
Sed quantogloriosioremel pulcbriorem eam constare A respondit, dicens : Dimitlam juxta verbum tuum;
gaudebant, tanlo magis admirantur et lugent, cum verunitamen, in die ultionis visitaboel hoc peccatum
eam conslupratam, el dejectam in manibus hoslium eorum (Exod. xxxn). Non quod in uno eoderoque
vident. Nonenimhoeccineest, quod aiunt, percunclan- peccalo Dominus judicare debueril in die ultionis :
tis, aut lsetantisanimo, sed confilentis, quasi hsecest quia non judicat bis in idipsuin, sed quia ipsi ab hoc
et plangenlis : dicunt ut quautum bilarescunl cuncti idololatrise peccalo nunquam perfecte cessaverunt
de illa, quia manet: tanttim lugeant, quia fcedatur vel pcenituerunt. Idcirco el in die ultionis, hoc non
sordibus, et ad ima ruil. Verumsanctorum gemitum minus quam et in fuluro, in eos qui permanserint,
siiper eam prophela et ipse gemcns exhibuit, nunc de Dominusvisitare dicitur. Et hinc est quod nunc ait:
inimicorumgaudio et insullatione plorans, dicit : Fecit Dominus quw cogilavit et complevit-sermonem
sunm, quem prwceperata diebusdestruxit et non pe-
AIN.
percit, qnando plagas quaeinlegeac prophetis fre-
Aperueruntsuper te, inquit, os suum omnesinimici quenter comminandoprsedixerat, landem ad iracun-
tui, sibilaveruntet frenduerunt dentibus, et dixerunt: diam provocatus, super eos induxit. Quod si haec
Devorabimus.Ex utrisque ergo propheta afficitur: 1399 i"imici corporei conlra Jerusalem illam tunc
vel quia aniici gemunt de his tribtis, ex quibus una B feccrunt, quid spiritualcs nequilioe,et rainistri an-
civitas colligitur; vel quia inimici derident ct insul- tiqtii hoslis facturi sunt erga Ecclesiam, quattdo
tant pro ea de illis quse ceciderit. Aperueruni super eam pro suis iniquitalibus, sibi a Dominotraditam,
te, Inquit, os suum omnestniroicttui. Os ergo inimici paenis et doloribuscircumdabunt? Siquidem non de
tunc in nobis aperiunt, cum multa sunt de nobis illa dico, adversus quain porlw inferi non prwvale-
mala quasdicuntur. Aliter autem apud judicem qui bunt (Matth. xvi), sed de his qui corruerunt imus
in nullofallitur clausum esset, nisi ex nobis innu- forisve. De quibus Joannes dicit: Ex nobisexierunt,
mera forent scelera et peccata, hostisquoeobjiceret. sed non fuerunl ex nobis (I Joan. xxi). Exallavit
Aperiebantergo conlra Jerusalem dejectamos suum; inqttit, cornu hostium suorum, quia cum inlirmalur
aperiunt et conlra Ecclesiaradelinquentem,nec non EcclesiaChristi, tttnc cornu inimicorumejus, regnum
contra animam, in sanguine peccatomm suorum videlicet vel potentia, amplius conlraeam exaltalur
1398 conculcatam. Hinc quoque David, Deus,in- et proevalet. Terribilia sunl valde quoe planguntur,
quit,/flurf«mmeamnc tacueris,quia os peccatorisetos quando aiiima in polestate tradilur hostium. Quse
dolosi super me apertttmest. (Psal. cviu). Felixnam- lpnge, in die felicitatis, noluit proeviderefutura, quse
laudes '
quecuieisisinlciilpse,quoeobjiciaiitur,suntet imniinebanl mala; idcirco impegit diem quam sui
proea qusedicantur. Sibilaverunt,inquit, et frendue- C semper exspectabant hosles, quando Doroinus fecit
runt demibus,quasi leones, inquam, avidi ad devo- et complevitserraonem suum, juxta quod in sacris
randum : quia sicut chariiate compuncti atque stu- litleris proediclumerat. Unde Dominus, in lypo per-
pore permoli supra sibilassc dicunlur dolentes, ita iiuiicJerttsalem, vidensanimam hujusmodimaliscir-
isii plaudentes et irridentes, quantto viderint unum cumdari, flevit, dicens : Quia si cognovisseset tu, et
eorum corruisse, Dei auxilio et gratia destitutum. quidem inhac dietua, quw adpacem tibi, nuncautem
Umle sequitur : Enista est dies quaiiiexspectabamus, abscondilasunl ab oculistuis : quia venientdiesin te,
invenimus,vidimus. lllam enim diem semper hostes et circumdabunt le inimici lui vallo, et circumdabunt
noslri exspectant venire, qualiceat eis nonminusani- te, et coangustabuntte undique (Luc. xix). Suam er-
niam uniuscujusque, quainettotamsimul Ecclesiam, go diembabet amtiia perversa, quse transiloriis loeta-
quasiingladioullionisdivinse,vel perdilionis devora- turbonis. Ctriea quoesunt, ad pacem sunt; quia dtim
re. Sed quia hoc minime provenire pblest, nisi pro ex rebus lemporalibusgaudel, dum honoribus exlol-
mullitudine impielalum noslrarum, Dominus juslo litur, dum in carnis voluplate resolvitur, dum nulla
suo judicio fieri permiserit, sicuti et Jerusalem fe- venturse pocnse formidine terretur, pacero habct in
cisse probalur, conlinuo plangens prophela subjun- die sua, quoegrave damnalionis scandalum habebit
git : in die aliena, cum pro suis iniquitatibus, suis tradc-
PHB.
tur adversariis, qui suis eam circumdabunt pcenis
Fecit Dominusquwcogitavit, complevit sermonem et cruciatibus ; nec jam tunc juvabit quidquid in
suum, quemprwceperata diebus anliquis : destruxit, prseteritis aliquid de lerrena felicitate habuit, sed ibi
et non pepercit,et Imtificavitsuper le inimicum, exal- affligendaest ubi justi lsetabunlur : et cuncta quse
tavit cornu hostium tuorum. Soepiusergo Synagoga roodoei ad pacein sunt, lune in amaritudinero tor-
Jutioeorum,Dominumirritans malis suis jamdudum mentoiuin vertentur. Tuncque rixari secuni incipiet
justam promernissetpcenam, nisi Condiloris sui bO- cur dajmiationem quam palitur uon expayerit, cur
iiilas, diu tolerans, diu et patienter sustinuisset aci a prospiciendis malis sequentibus oculos inentis
pcenitenttam. Sed quia converti noluit posl culpas. clauseril. Unde dicitur ei: Nunc autem absconditet
nec cessare a nequilia : lantum secundum raerits sunl cdxoculisluis: quia mans voluptaubus resoluta
Sua,quia vicit sceleribus Dei palientiam, condignani absconditsibi mala sequentia, duiii videre fulura re-
nltionem recepit; uti olim ad Moysem Dominus fugit, quseperlurbant proesentemlseliliam : et cura
quandopropopttload idololalriam converso,rogabat. ea prseviderenegligit, facit Dominus subito quse ditt
1135 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS «5«
exspectans deliberavit, et complet sermones quos A flebant absque ulla requie, nolentes luctus sui sibi-
prascepit, dum ea venire jubet 1400 1ufe praedixit. met finem imponere, quousque judex veniat qui
Destruxit, el non partim, ne semper peccandi facul- abstergeret. Abstergel autem Deus omnem Iacrymam
tas maneat : et quse sibi parcere neglexit, hostibus eorum, qui sibimet parcere noluerunt. Erant enim
decipiendam tradit. Et hoc est exaltare cornu eo- oculi eorura, ut in psalmo canitur, semper ad Do-
rum, polestalem eis tribuere dominandi super eam, minum , sicut oculi ancillm in manibus dominw sum
quoe se de jugo inimicorum noluit eripere. Undese- (Psal. cxxu), donec ipse misertus abstergeret a la-
quilur : crymis ocutoseorum. Et ideo non cessandum a luetu,
SADE.
quousque Dominus absterget omnera lacrymam eo-
Clamavitcor eorum ad Dominum super muros filice Tiim, qui ad eum corde ingemiscunt. Ipse quidem
Sion. Clamor hic magis inlentionem cordis, quam abslerget ut misereatur, et non le tu justifices, aut
exsultalionem vocis insinuat. Clamant enim perversi torpeas et requiescas. El istse sunt verse justitise
homines, aut invisibiles inimici super rauros filise animoe, quscper SADElilleram significantur. Neque
Sion, animoevidelicet vel Ecclesi;c, cum polestalem taceat pupilla oculi tui: non quod pupilla oculi loqui
qua dominantur eis.suoe ascribunt potentioenon ju- debeat, sed quia ipsa cum compungitur, ex divina
dicio pennissionis divinoe. Qiiorum blasphemia quia B inspiratione, inagisquam loqueulisverba, impetrandi
«ontra Deum clamat, condignanon effugiettormen- effeclum habeat. Hinc quoque David in psalmis:
ta; nam sicul murus prolegil et defendit, ita el po- Defecerunt oculi mei in eloquium tuum dicentes:
tentia divina quos munierit. Setl cum suum subtra- Quando consolaberisme (Ptal. cxvni), acsi diceret:
xerit auxiliuni, hostes super muros eorum quos di- Dicenles quando consolaberis me, ul abslergas ocu-
ripiunt clamare dicunlur contra Dominum, cum lo- los a lacrymis, libertate perfecta reddita : quia im-
tum sibi ascribunt, susequepotentise tribuunt, quid- prsesenliarum nulla est a miseriis relevatio, eo quod
quid contra eos possunt: cui prius Dei muniebantur necdum compleli sunt dies lucltts, quousque tu finem
auxilio, quasi eos nequiveril liberare, prsesertim roalis imponas, ut maneat perseverantibus futura
cum non de iinbecillilale virlulis, sed de ultione et consolatio. Et notandum, si non alia sit pupilla in-
judicii sequitate venit. Propterea el propheta inler terius in eo oculo, de quo Dominus in Canticis lo-
coetera plorationis snse lamenta, eti3m isla deflere quitur: Vulnerasticor meum,soror mea, vulnerasli cor
non omittit. Et notandum quod hsecclausula versus, meumin uno oculorumtuorum(Cant.iv). Quia sponsa
niagis lege metri ad superiora quam ad^sequentia Christi cum sit plena oculis ante et retro habet ta-
respicit. Qiii quoiies uno licqueunt versu vel duobus men unum, in quo semper clarior viget obtutus.
expiere sensum transponunt necessitate poelica, et C Ctijtis nimirura pupilla nunquftm tacens silet, sed
in allerius roedio aut principio, sensum conceplum slillal semper, ut alibi legitur, ad Dominura: quae
explicaut, et hiuc est quod ad ipsam Jerusalem mox ciim compungilur inlus, exlerius tunc lacrymas bene
sermo vertitur : Deduc quasi torrentem lacrymasper producil, quouiam fluminisimpelustwtificatcivitalem
diem et noctem, non des requiem libi, neque taceat Dei, et sanclificat tabernaculum tuum Allissimut
pupilla ocuti tui. Multis propheta miseriarum exple- (Psal. XLV).Alioquin isla exterior, elsi videtur la-
tis lamentis el enumeratis quaeacciderant malis, ver- crymas coacte producere, silet eas steriles el quasi
tit se ad ipsam, et hortatur quasi lorrentem ad pla- mulas generare. Unde semper ille est oculus pur-
candum Deumpro suis erratibus deducere lacrymas. gandus, illa 1402 eJus pupilla requirenda, quse ut
Quia torrentium cursus non semper uno eodemque torrens de montibus et altioribus fluunt locis: ila
impelu fluit, sed jttsta quod inundalio pluviarura de de supernis inebriata imbribus, nesciat silere, ne-
ccelo venerit: ita et lacrymsenon nisi ex divina in- sciat requiescere neque deorsum intendere, sed ju-
spiratione et compunctione cordis generantur; non giter ad Deum indefessa clamare. Sed quia, ut dixi,
quod tantseesse possinl, ul torrens, licet per exag- nemo qui semper uno iinpetu qtteat affluere, ideo
geralionem dicere videalur, sed ut semperpa- temperavit egregius lacrymarum doctor, ut ad eum
rata sit mens, et oculi ad effusionem lacrynia- slillet flagrans ex desiderio imprsesenliarum, in cujus
rum, juxta gratiam divinse inspiralionis. Et hsec non valet irreverberata acie fixus permanere obtu-
una exhortatio est oranibus ,' indesinenter flere tus. Hincquesequitur :
in prosperis et iu adversis, nec ullam requiem ad-
hibere 1401 flelibos: non quod ullus mortalium COPB.
semper sine cessatione id valeat exhibere, sed ut Consurge, lauda in nocle in' principio vigiliarum.
nemo dum vivit, sibi parcat ut torpeat, quasi jam Effunde sicut aquam cor tuum ante conspeclumDo-
securilate accepta, sed sine requie, absque ulla de- mini. Consurgit in nocte, qui de tribulatione velan-
terminatione, saltem in mente pceniteuliam gerat, guslia prsesentis vitce spe levatus, torporem negli-
donec ad illara veram requiera quandoque finito tu- gentiarum excutil a se, et indefessus contra omnia
ctu securus perveniat. Unde quam bene in Apoca- sibi adversantia, quasi miles accinctus ad praelium
lypsi dicitur: Absterget Deus omnem lacrymam ab pugnat, deinde cuncla quaeacciderint dura et aspera,
oeulis eorum (Apoc. xxi). Ac si dicerel: Illi dum semper Deumlaudat. Unde monet: Consurgeet lauda
ifent, euntes et mittenles semina sua (Psal. cxxv), in principio vigiliarum luarum. Quia hostis callidus
ii37 EXPOSITIO 1N LAMENTATIONESJEREMIiE. — LIB. II. 1138
quoties llagellaingerit, Deum mox blasphemare per- A j compitorum (Amos. VHI).Alioquin nisi in viis el in
suadet. Quod bene Job intelligens, quando mulier capite compitorum exissent, non fame vel siti labo-
ei persuasit: BenedicDeumet morere (Job n), quasi rassent. Revocandi sunt ergo de triviis et platearum
una de insipientibus, respondit, et seniora consilii exitihus, ex capite oranium
compitorum, ad convi-
verba non tacuit: Dominus, inquit, dedit, Dominus vium ad prandium Domini (Matlh.
xxn), ne fauie
abstulit: sicut Domino placuit, ila factum est: sit usque ad finein periclitentur inediae. Levandaesunt
nomen Dominibenedictum(Job i). Et hoc est lau- manus, ut vincatur Amalech, ne parvuli conteran-
dare Deumin principio vigiliarum, omnia quoeagi- tur, Unde propheta, ne forle dum aliis proedicat,
mus aut patimur, ad gloriaui etlaudem nominis ejus ipse reprobus invenialur (/ Cor. iv), postquam nti-
referre, ne in principio lorpentes operis somno op- seram civilalem Jerusalem, vel polius Ecclesiam,
primamur deceplionis. De quo Aposiolus : Omnia, aut animam uniuscujusque ad pceiiilenliteet oralio-
inquit, in gtoriam Dei facite (I Cor. x). Et ut explere nis lacrymas provocaral, mox ad ipsum Dominum,
possimusquoejuhet doctor egregius, quia suntmulloe si quo modoeum a vindicta culparum revocet, verba
vigilise,in quibus Deus laudandus est, maxime vigi- supplicationis convertit, dicens:
liarum in principio proecavendum,ne forle opus ex
initio inlentionis condemnetur : et cum bene ad fi I 1404 HES.
laudem Creatoris opus incipitiir, reslant reliquse,qui- Vide,Domine, et consideraquem vindemiaverisita.
bus ad finem in gloriam ipsius bene consummelur. Nescio si ullus nunc temporis queat considerare
Effunde, inquit, sicut aquam cor tuum. Ille ergo ef- menlem prophetse, quse propter mullituclinera cha-
fundit sicul aquam cor suum ante conspectum Do- ritatis ad diversa rapitur : nunc ergo gentis susemala
mini, qui ex intimo affectu cordis producit lacrymas dolens replicat, nunc peccata luget, nunc bona quse
conipunclionis, quia sacrificium Deo spiritus contri- babuit prius ingeminat, et omnia desiderabilia ejus
bulatus, cor conlrilum et humilialum Deus non sper- quoeperdidit, flens commemoral, nunc Deum offen-
nit (Psal. h). Sed cum tantus lacrymarum imbernon suin dolel, nec lamen pro eis ad eum preccs fundere
affuerit, nequaquam mox desperandum. Unde David cessat. Proplerea et nunc ail: Vide, Dotnine, et con-
ex persona pcenilenlis : 1403 Q!(!" persecutus est, sidera. Rogat ergo videre qui cuncta conspicit, et
inquit, inimicus animam meam, humiliavit in lerra eum nulla latent (Hebr. iv) : non quod ignoret quia
viiam meam (Psal. CXLI),vel csetera quassequuntur; videt, sed ut implorando eum ad misericordiam fle-
et paulo post: Expandi manus meas ad te, anima ctat. Novit igitur emn clementem nalura, et ideo
mea sicut terra sine aqua tibi. Animam ergo aren- considerare poscil mala gentis suoe quae toleral,
tem, sicut terram sine aqua, pcnitus corain Domino ** * vindemiaveris ita, ac si dicat: Quia sicut nulla gens
expandit, ut suis irriget imbribus, qui sicca de rupe est, cui lanta conluleris beneficia, sic nulla justis ex
aquas manare jussit (Exod. xvu). At vero cor alliori causis, cui tanta irrogata sint supplicia : quia pro
gralia perfusum sicul aqua effundilur, quando lique- uvis fecil labruscas , et pro fruclu spinas (Isa. v).
factum, prse amore Dei et proximi, quasi glacies ex Non enim quem vindemiaverit Dominus ita, nisi qui
calore resolvitur. Et hinc est quod subjtingil: Leva ejus iniitanlur exeinpla. A quibus abslulit oinnia le-
ad eum manus tuas pro animabus parvutorum tuo- gis el caeremoniarum,quaeleguntur, ornamenta, sua
rum, qui defecerunt in fame et siti, in capite omnium responsionis oracula. Vel quid longius proseqnar,
compitorum(Cant. v). Levat ergo pro bis manus ad cum eum peremerint, qui eis cuncia prsestiterat ?
Deum,qui opera misericordisepro humilibuset parvu- Amisarunt omnia interius et exterius, ccelestis vitoe,
lis Christi membris, fame et siti tisquequaque in ter- et terrenarum rcrutii bona praesenlia et futura : qui
renis laborantibus, curam adbibel, ex siucera dile- de tanlo amore Dei mercati sunt offensam, et de
clione proximi. Et hoec est perfecta charilas, ut et tanla gloria dedecoris ignoininiam. Et ideo r.onside-
cor quasi aqua fundatur ad Deum ex amore verae rare rogat Deum, nou ut acrius excruciet, sed ut
dilectionis, et manus levenlur proximo, una cum quia iratus est, misericordiam recogitet. Ergo ue
Moyse,parvulo Ecclesise,vel animse,exigui cogitatus D * comedent mulieres fructum suum, ac si dicat: Quo-
vincantur ab hostibus. Ex quo illa in Canlicis, a qua modo isla3faciunt, quod et in Regum volumine eas
sponsusdeclinaveratatque Iransierat: Liquefactaest, fecisse legimus, et sub Tito accidisse Josephus testa-
inquil, anima mea, ut locutus est. Qumsivi,et non tur: parvulos ad mensuram,et, ul alii codices expres-
inveni ilium; vocavi,et non respondit mihi. Non enim sius habent, ad palmw mensuram. Quid igilur incre-
cor aut anima liquefacta, recie ut aqua resolvilur a dibile quod eos ad patmae mensuram comederint,
frigore infidelitatis,nisi ex calore divinseinspiratio- inter quas tanta erat victus penuria, ut ad hoc
nis. Et ideo semper orandum ut surgal aquiio, ve- necessitas et anguslia.et, ut niagts dicam, demenlia
niat auster, fluant aromata illius : quia tunc fluunt eos coinpulerit? Si occiditur in sanctuario Domini
aromata oralionum inlus, cum mens divino afllatur sacerdos et prophela. Ubi ostenditur, quia illud prius
spiritu. Sed ne sola Dei dilectio suflicere videatur polluerunt sanguine prophelarum, quando illosetiam
sine dilectione proximi (Luc. xviu): levandaesunt inter templum occidebanl el altare, et lapidabant
manus, ut dixi, et cura impendenda pro parvulis, et qui ad eos missi erant (Mailh. ii). ldcirco justo Dei
his qui fame verbi periclitanlur in capile omnium judicio de reciprocatione dignam ibidem messuerunt
 «59 S. PASCHASH«ADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 1UO
reatus sui vindiclam. Ex quibus profeclo malis, non A . THAU.
aainus EcclesiseChristi quam et aniniaepavendum : Vocasti, ait, quasi ad diem solemnem, 1406 9U*
quia quidquid illis accidit ad litteram, nobis quo- terrerenl me circuitu : et non fuit in die furoris Domi-
ties 1405 divinis mancipati ofllciis talia comniit- rii, qui effugerel et relinquerelur. Describit enim in
tLmus, eailem in sinn remetietur offensa, el omnis figui'a iillimse captivitalis, el deflet non soluni pro-
religio noslra pwfanatur. Mulicres qiioque aninise pheta, vertim omnitim electorum chorus, reprobo-
vitlelicet dclinquentium, ad mensuram palnisefilios rum ulliinain omniumperdilionem. ln quo lamenlo
uteri sui comedenl: quoniam quidquid ex se vitio- TIIAUliltera proelitulaliir, ul in frontibus genieiiliiim
rum genuerunt, ad mensuram operum suorum reci- ac dolentium consignata inveniatur (Ezech. ix) :
piunt, suisque salurabuntur miseriarum fruciibus. alioqtiin inquibus non invenla fuerit, non effugiant;
Unde magis lugendum censeo pro talibus qnam sed staluenlur in medio, ininiicis undique qtiasi ad
exsultandum : ne forte quia exaltavi usquead coelos diem solemnem congregalis. De qua supra hostes
pro religione extollimur, apud sequissimumjudicem dixerant enim : Ista est dies quam exspeclabamus,
pro innumeris eliam gravioribus cutpis atrocius con- invenimus, vidinius. Dies ergo solemnis eorum id-
demnemur. Sequitur: circo dicilur, non quod Deo illa complaceat, sed
B quia eorum tunc Isetilia, quam semper cupieraht,
SIN.
perditio scilicet omnitim reproborum, implebitur.
Jitcuerunl in terra foris puer et tenex, virginesmem Ad cujus solemnitatis diem, id esl examinis, etiara
Et hocest quod in
'etjuvenes mei ceciderunt in gladio. Omnia mala salanas de carcere solvelur.
eorjm quasi sua plangit propheta : quia charitate eiectorum planctu dicilur: Vocasti quasi ad diem
perfusus, novit deripere quidquid in roembris roali solemnem,qui terrerenl me in circuilu : Quia.vide-
acciderit. Sic et fidelis qnisque ut dilectione Dei et bunt eos eliam elecli undique aggregatos, visione
proxinii iuduaiur, debel ad omnia se exlendere, no- horribili et perterrili, in die furoiis Domini purga-
siraque comrounia mala quasi propria flere. Inlen- buntur, nec erit qui effugiat, aut qui relinquatur in-
dit ut videat, si qui ex nobis, qui videmur Ecclesise discussus. El hinc est quod gemebunda omnium
membra, quales et quanti jaceant in terra, foris sanctorum vox deplorat, pro membris sibi ademptis.
scilicet terrenis occupati negoliis : Quia nemo mi- Quos educavi disciplina lyrocinii, et enutrivi lacte
litans Deo, implicat se negoliis swcularibus (II doctrinae (/ Cor. m; Hebr. v) : quia non pervene-
Tim. u). Foris quidem jaccnt, qui exeunt a nobis, runt in virtim perfectum, ut dimicarent contra im-
et 11011perroaneiit in fidei operibus : sed plures .,. manissimos hostes, qui vocalidicunlurquasi addiem
C ini-
quasi inlus*sunt, qui etiam cum corrumpuntur, solemnem, seque ccelestibusdefenderent armis,
apud divinum arbitrum perditi computanlur. Unde micus meus consumpsiteos.El quia prius consumpsit
eorum
puer, quia jacet in terra virlute senum, non rolio- eos virorum obleclamentis, ideo nullus est
ralur: et senex puer cenlum annorum, malediclio- qui effugiat,nisi is qui signa Thau litterae in fronte
nibus multatur (Isa. LXV): \irgines et juvenes flo- praesignata tulerit. Unde et Dominus: Qui vull, in-
ridoesclatis, glatlioadversarioruroin animoferiuntur; quit, post me venire, abnegetsemelipsum,tollat cru-
el quod esl gravius : Interfecisti, ail, in die furoris cem suam, quam crucem plane per Thau supra di-
lui. Quia aliud est inlerficere velus liomo noster ximus significari et sequatur me (Luc. ix). Reliqui
ut corruat, et resurgat novus, aliud in die furoris vero oranes non effugient, in quibus non repertum
sui percutere et occiderc, qui videbantur slare ut fuerit hoc vexillum, a gladio furoris Dei: etiam ipst
educav-itet enutrivit, quos
pereanl, necmisereri. Unde nascitur fletus irreme- quos Ecclesia peperit,
diabilis : quia plangiintur hi qui nesciuntur; plan- inimicus culpis consumpserit. El hoc est, ex quo
guntur eo quod gladiofuroris Dei jarosint perenipli, Sanctoruro omnis ordo plorat alque gemit, quod
non quodejus arbilrioprsescripli ad scternammortem inimicus consumpsit eos. Sed quia domuro luctus
pervenerint, sed quia sibi eam manibus et volis su- " intravimus, diversa lamentationum generaintrospe-
secundolitle-
per se allraxerint. Unde quia non revocavit, inter- xirous diversasque personas : explicilo
fecisse illos plangitur. rarum alphabeto libri secundi, votorum finem fleCi-
bus abluendum congruenter imponimus.

1407 PROLOGUS LIBRI TERTII.

Non noslri operis est, frater et consenex, falsas
poelarum fabulas jam revolvere, vel Milesias: quo-
niam nostra insliliilio alios reposcit mores; neque
philosophorum perscrutari libros, quia in altero lu-
dus et oblectatio est : in altero vero diflicultas et
tudoribus adriiistus labor. Verum magis llirenis nos
decet et lamentis indesinenter insistere, si forte (ut
in Judiciim legilur) monenle et enumerante angelo
niala qose gessimus, una cum eo ad locum flentium
de Galgala (Judic. n), id est de volutabro usque
ascendimus. Ubi cum loqueretur ad omnem Israef;
elevaverunt vocem hi et fleverunt. TJnde vocatum.
 1141 EXPOSITIOIN LAMENTATIONESJEREMLE.-- LIB. III. 1U2
est nomen loci illius, flentiumvel lacrymarum. Quse. non ita in tribus Sapphicis constat alphabetis. Sed
quia tristia sunt, diflicile, imo impossibileest pla- quia quaedamde Ecclesia sunt, et multa ibi quse de
cere omnibus. Sed quia novi cujus sit omne quod passione Chrisli allius aperiunlur, altior cst sensus
vivimus, ideo huic me sludio totum tradidi, quasi requirendus, licel non inveniri posse crcdam sine
in quadam rnentis specula mundi hujus turbincs, fletibus. Proplerea quasi desuper asino scdens car-
inter ista quoeplangimus, et naufragia nostri sscculi nis indomitse, a te consenex posco : quia mihi aren-
cum gemiluac dolore cernere. Unde ad leriium al- lem Dominusdedil cordis agrum, tuis precibus ob-
phabetum quasi ad quosdam decrevi, calentes pro- tineas et deposcas gemitibus, si non irriguuni supe-
phetoefontes, quia excelsiora sunt sub alterias ge- rius, saltcm infcrius, pius concedat medictis; qua-
nere melri, ea quse aptantur trimelro, promulgaia teniis qui nostrorum ejtilantium atligi venas, infra
profundius nianum nlitlere. In quo nimirum opere domum lamenli fonte devolus veisero abluar la-
terni versus una eademque incipiunt littera, quod crymarum.

1408 LIBER TERTIUS.

Quantum conspicio in hac quasi funebri totius B vWtfatent jmupertatemmeam, exccllentius tamen de
corporis lamenlalione, profundiora de Christo et ChrtSIOpronuniiaiur: quoniam sicut exccllunt omnia
ejus corpore aperiunlur mysteria : ita ut vicissim in eo quoede illo sunt, ita et boecvisio pa"upertatis.
luctuosa verlatur oratio, nunc ad Synagogara, nunc Alioquinquid mirum, si videat aliquis paiiperlalem
specialiler ad Ecclesiam,nunc ad passioneinChrisli, suam, qua pene oninis mulliludo affligitur: sed sicut
nunc simul de Christo et ejus corpore, ut prior hu- est gloriosior baecpaupcrtas Christi, el mirabilior
jus lamenti versus insintiat: nunc et moralia miscet, omnibus diviliis soeculi,qui non rapinam arbilratus
luclifica tamen ex omnibus, si quo modo rooestitia est esse se wqualemDeo, sed semetipsumexinanivit,
cordis augeatur, ut pro his qui labuntur de Christi formam servt accipiens (Philip. n): ita et hoecvisio
corpore, aut qui lapsi sunt in Judaismo, aut pro jis, paipertatis profundior. Unde non qtialilerctinque
qui fiunt ih capite, aut pro nwlis quibus patiuntur accipiendum, sed cum maguo inluitu nientis legen-
membra, vel etiam pro iis, quibus hactenus privamur dum et magna cordis inlcntione cogitandum, quod
bonis. Sed ut hoecquoead caput perlihenl, quoeve ait : Ego vir videnspauperlatem meam. Quam bene
ad corpus melius discernantur, commemoranda est David pauperlalem in spiritu proevidcnsaiebat: Bea-
illa regula, quam Tichonius unam de septcm esse tus qui intelligil super egenumet pauperem(Psal. XL).
votuit (Aug.de Doct. Clirist.), ex quibus etiara eru- C <Juia non nisi intellectu capilur, sin alias haecpau-
diliesimiad intelligendas Scripturas plurimum ad- "pertas communis esset, sensu senliri ac discerui
juvantur. Quarum prima esl ipsa de Christo et ejus polerat, et non intellectus requirendus esset. Nunc
corpore , quando a capite sine permutatione perso- autem 'ex hoc beatitudo repromittitur. Nec itaqtie
nsead corpus, vel a corpore transitur ad caput, vel mirum, si paupertas Christi gloriosa et admirabilis
quando ipsa eademque senlentia non minus capili, creditar, cum et Aposlolus sanctorum pauperlatem
quam et corpori congruere videlur : nec tamen ab altissimam proedicatet divitiis locupletem. Quoeni-
una eademquepersona receditur, sicuti in quamplu- roiruro non facile ab omnibus inlelligitur, quanto
rirais locis Scripturarum recte probatur, sed et in magis itla de qua et angeli mirantur, et oinnis bea-
hac Iaraenlationeinterdum invenitur, ut est. titudo nostra nascitur? Quia elsi sunt beati paupe-
res, eo spirilu beati creduntur elprsedicanlurquoista
ALEPH.
inteliigitur, quoniam non nisi Spiritu sanclo rese-
Ego vir videnspaupertatem meam in virga indi- rante comprehenditur. Proplerea horum trium ver-
jnationis ejus; etitlud : Vetuslamfecit pe.llemmeam suum principia apud Hebroeos,ut ferunt, ab ALEPK
X carnemmeam, contrivilossamea. Quoniamhorum incipiunt. Alephquidem, ut supra dixi, doctrina in-
unum, quamvis omni corpori conveniat, melius ta- D lerpretatur. Reor quod multa doctrina egcal hic
.iien capili, alterum vero membris : ut per pellem sensus, de quo summus auctor glorialur, et quasi
H carnem alque ossa illi intelliganlur, qui infra Ec- singularis sit qui videat et intelligat, ila dicit : Ego
clesiam vetustate contagionisefliciuntur, et conte- vir videnspaupertatemmeam; ac si dicat: Ego ineam
runtur pressuris tribulationum. Nam quod dicil: video pauperlatem, cui insunt omnes thesauri sa-
Ego vir videns paupertalem meam, liccl pro- pienlise et scientioe,quam sponte pro aliis suscepi,
phetoe1409 plangenti congruere videatur, manife- quaiu ipsi miseri,non dico eam inlelligere, verum
stius lainenChristi vox esse intelligiiur, qui in ma- nec suam omni genere miseriarum convulsam, vo-
nibus propheiarum assimilatus est, et omnes colligit lunt animadvertere vel cognoscere. Inlerea et san-
in se per generationem et aggregat, ut occurramus clorum oinnium vox ista esse potest, quantuin in
singuli in virum perfectum et plenitudinera corporis corporeChristi sunt 1410 umti>et quanlum imitati
ejus, Ucirco, licetomniumvideaturesse quod ail: Ego fueriirt eamdem pauperlatem, quantiimque in virum
 11*5 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS UU
perfectum, lide atque operibus collecli. Unde sequi-- A i lucem : quoniaro roagis eam ad luctum et moesti-
tur : In virga indignalionis ejus. Aliam quidem esses tiara, qqam ad loetitiam et gaudium vocavit. Hinc
putovirgam furorisDei, aliamdireclionisvirgam, ett est quod sequitur :
virgara regni ejus; aliam vero indignationis, quoniaml ALEPH.
alia est illa ferrea reflexibilis qua conleruntur impii,>
tanquam vasa testea in ira furoris Dei : alia qua ini Tantum in me verlit et convertil manum suam tota
aequilate sancli reguntur donec perveniant ad bra- die. Qusenimirum vox aeqne ad caput et ad merabra
vium supernwvocationis(Philip. m); alia illa de quai refertur: quoniam qui volunt pie Vivere in Christo,
Jerusalera Dominus : In indignatione, inqtiit, meai omnes perseciilionem patiuntur, et ideo tolius cor-
percussi te, et in reconciliattonemea misertussum tuii poris vox est : Tantum in me verlit et converlit ma-
(Isa. LX). Sub hac enim virga, ad hoc percutit Deuss num suam; quia quos disciptina fidei non convertit,
ut misereatur: ad hoc vulnerat ut sanet. De qua ett libere abire permisit, et unuroquemque ingredi vias
Christus vulneratus est, non quod in eo aliqua indi- suas. Ecclesiam vero, quam de Judaeis aut de genti-
gnationis essent, sed propter scelus populi meii bus vocavit, multis disciplinarum affligit angoribus
percussi eum, virum dolorum et scientem infirmi- et emidit. Hinc est quod ait: Tantum in me verlit et
latem (Isa. LIII). Hoc cst quod dicit: Ego vir videns sB I convertit manum suam. Yertit quidera ad castigan-
paupertatem meam in virga indignationisejus. Quiat dum manum suara (// Tim. m): quia flagellat et
jb indignationera scelerura nostrorum, paupertateral corripit omnem fitium quem recipit (Hebr. xn), et
passionis suslinuit, ut livore ejus omnes sanemur. convertit clementer, ut misereatur ejus, quam pa-
Cujus sane paupertatis mysterium, nescio, si san- terno affectu coangtistat mullis tribulalionum pres-
ctorum sit qui videat ad plenum, quanta bonilas3 suris. Convertere namque de utroque accipilur,
Dei, quanta dilectio super filios irse, quantaque mi- quando manum ad feriendum extendit, vel quando
sericordia in filios reconcilialionis se infuderit, ett ad defensionem, vel remunerationem clemenler ad-
ideo quasi solius vox est ejus cum dicit: Ego vir vi- miltit. Vertit enim Deus manum suam tota die, tan-
dens paupertatem meam. Videt enim suam in se mi- tura ut supra membra ejus quoccolliguniur in virura
ram et ineffabilem, videt membrorutn suorum pau- perfectum, et roensuraro plenitudinis Christi (Ephes.
pertatem, quam et ipsi complectuntur spe gaudentes: iv), iil ea excruciel, emendet, et corrigat imprsesen-
facti imitatores ipsius, scienles quod patieniia pau- liarum dum vivitur, et convertit parcendo, auxi-
peruni non peribit in finem (Psal. ix). Unde recle! liando in fuluro, ut raisereatur. Cseterum hi nullo
una vox est capiiis ac corporis : Ego vir videnspau- Dei languntur verbere , quibus non est respecius
perlatem meamin virga indignationisejus. Quia casli- *-* *- morli eorum
(Psal. LXXII).In labore hominum non
gal Deus omnem filium quem recipit, et flagellat adI sunt, et cum hominibusnon flagellabunlur. Ideo te-
vitam quos erudit (Hebr. xn). Nam prolepsis est ini nuit eos superbia, operti sunt iniquitate et impietate
hoc loco, id est proesumptiorerum secuturarum, eo» 1412 sua. seu caetera quoesequuntur. Quod bene
quod in principio hujus lamentalionis sic ejus dicit,, de templo Salomonis dicitur cum aedificaretur(///
quasi fueril praemissumcujiis vice sustinere debue- Reg. vi): Non est auditus in eo malleus et securis,
rit: quia omnibus membris nolum esse non ambi- quia omnia sic parata sunt exlerius el compaginata
git, quod Pater Filium passionis virga percusserit. suis percussionibus, ut singula dolata suis bene
Unde non mirum, si et ipsa membra ejus, eademi ooaplarentur junr.turarum locis. Et hoc est dicere,
perculimur virga iodignalionis, ad correctionemi vertit manum suam omnia limando, coedendo,ac fe-
perpeluse sanitatis, ut sit omnium vox unus in hac riendo, sic producere, ut possint in struclura con-
valle lacrymarum gemitus et ploratus. Hinc quoque venire, et convertit ab his cessando cum juslificatos
sequitur: suis instaurat locis, et coaptat mansionibusa saeeulo
ALEPH. proeparatis (Matih. v). Quorum itaque sanctorum
Me minavit, et adduxil in tenebras, et 1411 non struclura una est, una et compago membrorum, una
in lucem. Quando voluit eum conterere in infirmi- T* -^ vox, unusque ploralus. Et ideo Christi Ecclesisesic
tate, juxla Isaiam prophetara : quia reputatus est coaptatur corpus, ul unus sit integer Christus. Mo-
quasi leprosus, et percussus a Deo alque humitia- raliter aulem, spiriius qtii est in homine solus, scit
lus (Isa. LIII), tunc ulique quasi adductus est in le- quse siint hominis, et ideo quoties divino tangitur
nebras, et non in lucem, et tenebroeeum non com- spirilu pauperlatem suam intelligens, mox flctibus
prehenderunt. Quid autem ait, quia minavit eum, affectus gemit, dicens: Ego vir videns pauperlalem
non solum ad eum respicit (Joan. i), quem terrori- meam in virga indignalionisejus; quia cum Dei ver-
bus sseculiet passionibusPater tradidit, verum et ad berattir flagello ut afficialur in luctu, subito nihil in
oronem Ecclesiam, quam sibi minis subjecit el lerro- se remansisse virium cognoscit, dum nulla est vir-
ribus, et adduxil non in tucem hujus vitse prosperi- tulis operatio, de qua videatur prsesumere. Nerao
talis, sed in lenebras angustiarum pressurarumque igitur sanctorum bene gloriatur se castum cor ha-
afflicliones. Cujus ilaque vox est me minavit, quia bere, ideo humiliter cum fletibus confitetur : Ego vir
multis eam disciplinis erudit alque provehit. Ve- videns paupertatem meam; quia de se in nullo prse-
rumtamen impraesentiarum in lenebras et non in sumit, maxinie cum virga indignationis Dei intrin-
11« EXPOSITIOIN LAMENTATIONESJEREMLE. — LIB. III. 1140
wcus ad correptibnem eastigatur. Unde ait: Memi- \meos(Psnl.vi). Habet igitur vir isle, videns pau-
navil, et adduxil in lenebras, et non in lucem. Pro- pertatem suam, pellem et carnem vetustam; habet et
fecto quia omnis anima cum recordatur minarum pelles arietum rubricatas ad operiendum tabernacu-
Dei, et terrores discutit judiciorum ejus, suaque ante lum suum, habetet hyacinlhinas ad decnremet lau-
oculos facta, quasi in exilus hora ponit, se non nisi dem nominis sui (Exod. xxv et xxvi). Sed in istis
mceroribus infeclam in tenebras versari videt. pauper, quoevetustale afliciuntur : in illis vero di-
Et hoc est dicere, quoties intus suorum discutit ves, quoead decorein nominis ejus, sanguine pro-
paupertalera meritorum in virga indignationis prio rubricantur, aut cceli coloribus comparantur.
Dei, me minavit et adduxit in tenebras: quia nihil Porro pelles arietum rubricatoecorpora sunt sancto-
de se nisi infirma sentit, et dum se considerat rum marlyrio 1414 dedicata , de quibus canitur:
et revolvit-se adduclam ut se conspicere , quasi AfferteDomino,filii Dei, afferle Dominofilios arietum
in tenebras, et non in Iucem, plangit. Talis quippc (Psal. xxvin). Hyacinlhiiiaevero sunt eorum quos
anima cum virgam discussionis Dei, et omnia virginitasadcoeli speciem provexit: quia tales neque
minarum ejus etoquia intus contemplalur et inlen- nubent neque nubentur (Evangelio tesle), sed sunt
dit, suaque raala facta, ut David (Psal. L), coram se " siculangeli in ccclo (Luc. xx). Unde et in taberna-
semper replicans, quid atiud quam se adductam in culo proximiores ccelo fiunt. Propterea et Ecclesia
tenebras, et non in Iucem recte credit? Ad hoc loquens de se in Canlicis : Nigra sum, inquit, sed
quippe se adductam in tenebras, ut se perpendat formosa, filiw Jernsalem, sicul tabernacula Cedar,
novit, ne dum bene mens de se elata proesumit, hu- sicut pellis Salomonis(Cant. i). Nonenim de illo Sa-
raililatem, quae custos est omnium viriutum, amit- Ioroone, sed de Christo recle accipiendum, cujus
tat, et superbiendo incidat in judicium diaboli, et pelles suntomnes sancti, qui se mortificaverunt cru-
1413 'deo 1u>abeati pauperesspiritu prsedicantur. cifigcndociim Chrislo carnem suam, ad instar pel-
Benespiritus humilis, qui novit ea quoesunt in ho- lium morluorum, sub quibus leguntur vitalia lolius
mine,paupertalem suam sempervidens coulremiscit, corporis mcmbra, qualenus possint in se Chrisli
dum se adhuc versari sub virga indignalionis Dei porlare similitudinem passionis. 'n cujus nimirum
non ambigit. Quibus profecto plagis correclionis, persona introducitur Salomon, qui pacificus inler-
anima quasi minatam se et adduciam ut ad se re- pretatur, ctijusquicunque pellis esse meruerit, pro-
diret jure inteltigit: et hoec est doctrina, quaeper cul dubio continebit in recessibus animoe, uli infra
Aleph inttts in anima operatur, ut semper in sever- sancla sanctorum divina summi regis mysteria. Est
setur, se suaque retexens lugeat, donec illiistret eam _ autem Ecclesia nt tabernacula Ccdar, qui tenebrosus
oriens ex allo, qui venit illuminari iis qui sedent in mceror inlerpretatur, quando eos qui de tenebris er-
tenebriset umbra mortis (Luc. i). Sequilur: Tantum rortim convertuntur suoeconsolationis doctrina, mce-
in meverlit,et converlitmdnumsuamtota die. Malerno rentes sub alis suis suscipit pcenitentes. Est et ut
quidemaffectu Deus aliquando animam exponit ten- pellis Salomonis, quando inlra se orlhodoxos conti-
tationihus et abjicil, aliquando ad se plorantera ac nel viros, et omnia illa quae in taberuaculo figu-
dolenlemintus in sinum relrahit, et lac doctriiue in rantur. Sed quia varius pellium effeclus, in aliis
corde suggerit, suaque consolationis verba inspirat, quidem pulchritiido lautlatur, in aliis profunditas
et sempiternapromittit. Ei hoc est dicere, in me ver- mysteriorum Dei cooperta tegitur, in atiis defensa
tit el convertitmanumsuam tota die, dum eam omni Cliristi Ecclesia et munita exterius ut Satan ait ad
tempore prsesentis vitee nunc minis et terroribus, Dominum, ostenditur : Pellem pro pelle, et universa
nunc lentatiouibus et pressuris, etiam deliclorum qum habel homo, dabit proanimasua (Job i). Quia
afficit spinis, uunc vero inspirationc divina et re- profecto universos sanctos suos Deum ad hoc de-
mediisad se invitans, beneficiis exhortalur innu- disse constat in passiones et pressuras viloe, ut et
meris : quatenus in nullo insolescat, in nullo fran- ipsorum atque omniura animoe salvarentur, quse
gatur discrimine, sed subjecta in omnibus, quidquidjv erant eorum doctrina et exemplis credilurse. Ac si
acciderit, ad laudem et gloriara noraiuis Dei con- diceret, quando sanctum appetebat virum. Quid
versa referat. islum passioni ac tentalionibus dare relrahis, cum
DETH. universos sanclos tuos, quasi pellem pro pelle quan-
Vetuslam, inquit, fecit pellem meam et carnem doque daturus est in passionem, el universa quoe
meam, conlrivit ossa mea. Hoec namque vox plan- habent pro animabus eorum? Unde quia tanla gloria
gentis, licet capitis esse videatur, EcclesLcpoiest pelliiim prsedicauir, gemit vir videns pauperlalem
congruere : non quod Christus vetuslate, ut jam suam, Christusvitlelicet et Ecclesia : quia nonnulli
supra dixi, affectus sit peccati, sed quia sunt iufra afiiciuntiir ex membris ejus vetustate peccati, imo
ejus corpus, quorum vita aclibus inveterata cor- generaliter iniprsesenliariim cuncti tinguntur sor-
rumpilur, pro quibus gemit recte caput nostrum, dibus peccali. Unde Apostolus:.Si dixerimus, quia
gemunt etejus omnia electionis niembra: quia mul- peccatum non habemus, ipsi nos seducimus,el veritat
tos vident infra Ecclesiamdeliclorum velustate con- in nobisnonest (I Joan. l). Quid enimquod peccalo
sumplos. Uude David plorans quasi una clesacris se infectum confitetur, 1415 llls' vetustate saueia-
pellibus : Inveteravi, inqtiit, inter omnes inimicos tum se ingemiscil? Cunclisigitur liquel peccanlibus,
,147 S. PASCHASIIRADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 1U8
guod omnes vetustate inficiuntur, eo quod vilia per-. A nocentes,ul edanl carnes meas (Psal. xxvi). Per quas
tineant ad vetustatem, virtutes vero ad novamvilam. nimirum carnes, carnales in anima affeclus designat,
ijnde et Paulus dicit : Exuenles vos veteremhomi- ad quos qttasi ad suas leges diabolus appropiat, ut
nem cum actibus suis, el induentes novum (Col. 111). eos, in quibus sunt, quasi carnem edens in sun cor-
Alque ilerum : Velushomo noster simul crucifixusesl pore Irajiciat. Qtiibusprofecto finilis cainihus, qtiid
(Rom. vi). Quia iiimirum vetustate Chrisli Ecclesia aliud nos quam Spirilus erimus, ul nihi) in nobis,
confecla, quia necdum improesenliarum sine raacula quod edat, reperial inimicus ? Sed quia mens et con-
et ruga esse polest(fip/ies. v), jureChrislns in mem- scienlia noslra, intrinsecus hujtiscemodi affcclibus
bris suis plaiigens dicit: Vetustamfecit pellcmmeam qtiotidie replelur, quid aliud qnatn pcllis mortaiitalis
et carnem meam. Per carnem quippe, vulgi mulii- nostroe, et caro desideriortim carnalium, vetuslale
tudo, veletiam universitas infra Chrisli corpus, pro- corrumpitur? contrivit, inqnit, ownia ossa mea. Per
pler tenerittniinem designatur plebis. Unde David ossa namque virtules animoedemonstranlur : quia
gemens : Dum appropiant,inquit, superme nocentes, sicut ossa flrmaraenla sunt corporis, ila virtules
tu edant carnes meas (Psal. xxvi). Alioquin nisi caro fortiiudo sunt anima. Quibus confraclis, aut oble-
essent vetustate peceati consumpti, esca inimicorum ctamentis sseculi, aut terroribus minarum, aut ullis
non essent. Quos plangit prOpheta in suis lamenlis, B insidiarum dolis, recte plangit anima mccrens : quia
Uno Christus caput et omnis ejus Ecclesia, quasi contrita sunl ossa ejus, etomnecorpus ejtis interius
eorpus vetustale delictorum consumptos. Et adjecit: exteriusve ad nihilum velustate consumptum. Se-
contrivitomnia ossa mea. Per ossa namque forliores quitur :
BETH.
quique intelliguntur : quia in passione Chrisli eliam
ipsi apostoli contriti sunt, et pavore mortis fugali. jEdificavtt in gyro meo, el circumdedit me felle et
Sed quod aii hsecomnia Deum fecisse, insinuat justo labore. Quibus profeclo versibus, juxla bistoriam,
siio permisisse judicio ad consummandas passiones, ostenditur Jeremiam non minus deplorare populi sui
et inejus corpore veraciter quoeplangiinluraccidisse. casus et ruinam,quam el tribulationissuse anguslias,
A principio enim hujus alphabeti nulla immulatur super quos vertit et converlitmanum suam Deus toia
persona, sed alia qoidem horuni, ut dixi, ad caput die, ut experiretur ulrum eum sequi veltent. Pro
pertinent; alia vero ad corpus, ut prsesens versus, quibuseliam pellis et caro Jeremise affecla est fame,
qooniam in Christo neque inlerius aut exlerius ulla quasi vetustate seneclutis confecta, atque omnis
vetuslas peccati altigit, neque os ejus contritum vigor populi malleo percussoris comminutus,
fufsse probatur, sed hsec in membris contigisse jure ita ul nulla in eis remanseril virtus bellandi. Sed
planguhtur, eo quod interius et exterius, etiam quoe-C ct nunc obsidionem plangit inimicorum, dum
que forlia, conlrita in ejus corpore et vetustate de- ait: JEdificavit in gyro meo. Quod et Dominus in
iictorum consumpta videantur. Prseterea et Jeremias Evangelio prius defleverat, dicens : Si cogno-
nori minus in illa prima eapiivitale, quam eliam et in visses 1417 el lu> ac si diceret : Si cognovisse*
seeunda talia sceieratorum ex causa provenisse, malajfum imminent, el lu quoquefleres : quia circum-
aperteplorans connumerare videtur. Porro moraliter dabunt te inimici tui vallo, et coanguslabunt le, et ad
peccalrix aniina, merilo deflel velustalem suorum terram consternent te et non relinquenl in te lapidem
ficelerum, ita dicens : Vetustam fecii pellem meam super lapidem (Luc. xix), scilicet omnia defensionis
et carnem meam'. Neque enim pluraliler pelles, sed munimina, interius exteriusve dejicieut et disper-
pcllem singulariter, velustate infectam lugens gemit, dent. Hinc quoque est quod modo prophela luget:
qua primi homines, expulsi a paradiso, sunt induti sEdificavit in gyro meo, et circutndedtl me felle et
(Gen. m). Merito siquidem multorum una esl pellisi labore. Quod esl dicere : Circumdedit me, scilicet
velustate fuscata : qiiia mortalilas procul dubio li- populum genlis mese tribulalione miseriarum et la-
Vore peccati contracta, prsevaricaiionemprimi ho- bore angusliarum : non minus in secunda obsidione
minis, una onines veslivit delictorum et morlis con- sceleratoe civitatis, quam et in prima, sub qua fuit
spersione, qua non minus et 1416 caro peccatii D et ipse Jeremias a popiilo nimia cordis amaritudine
exterius, quam el illa omnia,quoe infra Conscienliam i vexatus, etiam et pro populo labore tribulationis af-
teguotur, commaculalajure planguntur. Unde Psal- fliclus. Interea mystice, Chrisli Ecclesia rectegemit,
rnisla, quasi voce humani generis Ioqiiens, inter ma- imo Ghristus in membris suis, qniaet ipse $npassione
iignos spirilus deprebensus : Inveleravi, inquit, inter deprehensus : Traditus sum, inquil, et non egrediebar
omnes inimkos meos (Psal. vi). A fervore etenimi (Psal. LXXXVII). Quoniam cosedificaveratei pater in
rnentis inter spirituales inimicos, vel inter carnalesi gyro obsidionem, quando cum armiset fustibus eum,
quosque proximos, aliquo modousu vivendi vete- a Juda traditum, apprelienderunt: et ne possel effu-
rascimus, assumplse novitatis speciem fuscamus. gere, vinetum eum ad praesidemperduxerunt (Mallh.
Idcirco gemens dicit anima. f Vetuslam fecit petlemi xxvi). Quo nimirum vallo circumseplus, quasi felle
meamet carnem meam,] dumejiis conscientia quasii amariiudinis et labore tribulationis aflligitur huma-
bxterius ut pellis inveteratur, et omnis ejns interius> nitas Chrisli. Et hor est dicere : /Edificavit in gyro
decor quasi caro corrupta labo peccati consuinilur. meo. Quia ex ipsa obsidione armatorum eum appre-
HiitC quoque David ait: Dum appropianl super riie; hendenlium, tradilus esl ad passionem, ubi ciualus
1149 EXPOSITIO IN LAMENTATIONESJEREMLE. — LIB. 11. 1156
est felle amariludinis et lahore tribulationis. Unde A phclarum ex sua passione lacti hujus vaticlnium
et in Psalmista : Dederunl, inquit, in escam meam explcvit. Unde idem, iino Dominus per eum, in le-
fel, et in siti potaveruntme aceto (Psal. LXvin).Per fel nebrosiscollocavit me, inquil. Quod sane lainenliim
quippe oranis amaritudo passionis inlerius designa- magis ad caput, qtiam adincmlira pertinere videtur:
tur, etper laborem exterior in carne tribulaiio ex- quia pro nobis fhortuus cst, sed non pro mortuis
primitur : ut integra passio Cbrisli in corpore et saeculi: quiamorlui saeculi,mercedem recipiunl ini-
anima intettigatur : quoniam et pro nobis intus do- quilalis suseet mortem sibi ducunt ex peccati pro-
luit, et exterius in carne vere passus fuit. Quibus pagine : Chrislus vero venit in simililudine carnis
profecU)passionibus adhuc quotidic in carne sua et peccali (Rom. vm). Idcirco similitudine collocalus
in membris suis, scilicet in Ecclesia palitur : quia in lenebris, traxit de morte peccatum. Unde signan-
de carne, qusc et deossibus ejus ipsa formatur, ut ter ait: Collocavitme in tenebrosis,quasi mortuos
compleat, in se ea quse desunt passionibus Christi. sempiternos.Quasiquidemlicetveremorluus:1419
Ex quibus profectopassionibus et pressuris, plangit, qnia die tertia surrexit, et non iu sempiternuitt
dicens: JEdificavit in gyro meo, et circttmdeditme rcpttlit euin Doininus. Collocatus autem est in tene-
fetle et labovs, quoniain imprsesenliarum, omnibus nebiis, tanqttani in inferno, lanquam in sepulcro,
ohsessa malis, in rnedio laqticorui» ambulat, ubi B tanqtiam in passione, quasi mortui sempiterni : sed
sedes est Satanae. Hinc est qttod hscrelicoruro quani fiicttts csl sicut homo sine adjutorio inter roorluos
ssepe vallatur excercitu, ct intus falsorum fiaimia liber (Psa/. LXXXVH). Liber quidem, quia sine pec-
aflligilur, et repielur laborilms, ac si felle amarilu- ealo fuil, proplerea de tenebiis cilo ad vitam lux
dinls.Quo nimiritm telle, Simon illc Magusperfusus, retliil. Esplelur auiem bis Iribus versibus Beth lit-
omni commolus inipielate, zelo invidia? moliebatur tcra quoesccunduiiialiatu uilcjprelalidaexn, confusio
Christi subverlere discipulos, ct Ecclesiam electo- interprctatur, ut sit seusus. Quod omnis qui ad ve-
rum 1418 Dei corrumpere. Hinc quoque quod ex- tustiUem decidit, fractis viribus, obsidione vallatur
terorum alque perseculorum opprimitur suppliciis, antiqui boslis. et felle intus repletur amaritudinis.
hincquod obleciamentis soeculihujus, et rerum per- Quibus profecio Iaboribus circumseptus, quo alibi
mulcetur blanditiis, quatenus his oblectata, seinpi- locatus qtiam in confusione, scilicet in lenebris,
lernis fraudelur bonis. llinc dolis lioslium quotidie versalur? Idcirco quiapro confusione plangit huma-
invisibilium propulsatur et fraudibus, intantum , ut ni generis, merito sub hac littera, lolius domus
feile videatur repleri moeroris, et laboribus Iribula- ruinam, et maculas vetuslatis plangit: Belb quippe
tionum. Et ideo videns se spensa Cbrisli tantis prae- etiam et domus interpretatur. Quoeprofecio donius
pediri laqueis, gemens dicit : JEdificavil in gyro *-•pro confrisione sua gemens dicit: Velustam fecitpel-
meo, el circumdedit me felle et laboribus. Qtiibus lem meam, et coeteraqncesequunlur. Potest siqui-
untlique malis conclusa itilus forisve, alibi: Quis da- dem referri et ad caput hscc velustas pellis, proptei"
bit, inquit, milii pennas sicut columbw, et volabo et iudtilam mortalilalera carnis : reliqna vero omnia
requieseam? (Psal. Liv.) His igittir obsessa fraudi- sub bac littera cle capite, scilicet de Christo, magis
bus, et inimicorum laqueis, intus dolore amaricatur dicla intelligunlur. Moraliler vero anima sub con-
animi, foris vero ut vincat laboribus, fatigatur. Sed fusione posiia, his versibus gradatim se ruinositis
et anima quselibet Iugens dolet quod oedificattirin deprehcnsam luget: primum, qnod vetnstate pec-
gyro ejus, el concluditur felle malitioe, inuhisque fa- cali, fraclis viribus, corrupla jacet, deinde, quod
tigatur laboribus, maxime quando se circumspicit circumvallala fraude inimici ultra exire a'd liberta-
undique coangiistalam, el intiis suis se repleri ini- tem, venundata sub delicto, non valel, el inlus infra
quitatibus. Agunt enim indesinenter malignispiritus, laqueos adversariorum repteta, a majoribus fellis
si quomodo miseram animam., permillenle Deo, amariludinibus circumsepla, laboribus concupiscen-
pravis involvant deleclamentis, el pessimis eam re- tiarum fatigata, et ponderibus suorum facinorum de-
pleant desitleriis, quoruni novissima fiant ei felle -. prehensa luget; insuper et amisso lumine, collocata
amariora, omnique labore inlus forisve duriora. Qui- in tenebris, jani qttasi mortua in sempiternum, nec
wis nimirum taqueis obsessa, jure dolet lugens, eo se ipsam qualis, quam misera , quam infelix ,
quod circumvallata sit malignis in gyro,et intus felle quibusve oppressa malis, et nudala bonis, jam vi-
repleta amaritudinis. Sequilur : dere valet.**Auferunturenim judicia Dei ab hujus-
BETH. modi anima, ne ultra se respicere queat, ut in di-
In lenebriscollocavitme, quasi mortuos sempiter- rectojudiciorum Dei videat abyssum multam (Psal.
nos. Hic namque versus aperte Jeremioe congruit, xxxv), scd ea solummodoquse sunt csecitatis, sem-
quia retrusus in imo carceris, nimia asperitate ex- pcr orbata lumine, conclusa sub confusione sua
cruciatur, ita pene ut vitam amiserit, quasi unus sentiai. Hoc semper inimicus gaudet, ne se misera
eorum qui pro reatibus inter morluos deputalur. animn de lenebris ad luceiiiexplicare queat. Hincest
Yerumtamen quia prophelartim aclibus fuiurorum quotl Pliilisthoeicapto Samson oculos eruunt (Judic.
deChrislo prophetia texitur,ex quo Paulus ait: Mul- xvi), ac deinilecsecumad molam miltuiit, ut semper
tifarie et multis modisolim Deus locutus est in pro- in circsiiui gyrans, viam vitoe, privaio lumine, nun-
phetis (Hebr.i). Assimilatus in manu omnium P-ro- (jttiuii inveniat. Hino quoque Sedecia (Jerem. xxxixj
 4151 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1152
Nabuchodonosor caplo, primura ei effodit oculos, A A adversumme, ut non egrediar, aggravavitcompedem
deinde vinctum in cavea Babylonem ducit, ne ultra meumob immanitatem lormenlorum, vel multitudi-
jam unquam, 1420 >ntra confusionemclausus, lu- nem laqueorum, seu propter condensitalem pravi
cem videat. Tamen quoelibet talibus illecta malis dogmatis, quod frequenter conligisse minime dubi-
anima dum adhuc in carne devincla plorat, non vere, talur, ita ut generalis Ecelesia, quasi una navis in
sed quasi mortuam se lugel, dum locus ad poeniten- mediocollisa flnclibus, multoties quasi subversa et
tiam datur, anlequam absorbeatur profundo, et super prsegravata doleat. inler quse nimirum pericula,
eam urgeat puleus abyssi os suum (Psal. LXVIII). quamssepead probaiionem sui, suam a Doininoex-
Quia vere curo hoc impletum fuerit ntillus regressns clusam orationem ingemuit, habens cura Apostolo
ad pcenitentiam eril. Interim vero, cum in peccatis anchoram suam (Hebr. vi), scilicet spem fixam in
jacet profundioribus, quasi mortui in sempilernum coelo, ne forte, qnod absit, qui proescili sunt et
conclusa dolet, sed quam ssepeper Cbrfsli graiiiim, proedeslinati submergaiilur fluclibus. Conclusitenim
miserante Deo, de profundo iiiUjtiitatis ad vitam vias ejus lapidibusquadris, dum omnia sanctarum Scri-
redit.Sequitur Gimel littera.quae relribuiio vel pleni- pturarum itinera , qtiasiquadris philosophorum elo-
tudo inlerpretatur; ut ex ipsius interprelalione, co- quiisobseravit,nerectolramitepereas,gressibusfidei,
gnoscat leclor pleiiitudinem retributionis. Quse vel " quantocius ad palriam properaret, el omnes semitas
qiialis ex pleniludine deliclorum retributio sequalur, eorum, sciliCet subtilissiroas divinarum rerum in-
(res sequenles versiculi insinuant, cum dicitur : teliigentias, ssecularibus, vel pravi dogmatis, sub-
vertere permisit, disciplinis- Cseterum anima qua>
GIMEL.
libet, cujus jam retributio ob immanilatem scelerum
Circummdificavit adversum me, ut non egrediar, suorum imminet, et pleniludine delictoruin sub-
aggravavit compedemmeum. Sed et cum clamaveroet mersa jacet, quia GHIMEL litierani utruraque inter-
rogavero, exclusit orationem meam. Conclusit vias prelari diximus jure in se reversa deflet. Circum-
meas lapidibusquadris, semitasmeas subveriil. Quod mdificaviladversumme, ut non egrediar. Siculi et ille
satis propheta pro se, imo et pro populo plangere Cui dicebat; Circumdederuntme dolores moriis , pe-
videtur, qui vinctus in carcere compedibus aggrava- ricula inferni invenerunt me (Psal. cxiv). Quibus pro-
tus, sedificalamadversus civitatem et populum obsi- fecto proegravata compedibus formidat, ne non
dionem amarissime deflebat, eo quod ab hac liberari possit evadere a suppliciis : quia et si ejus fuit cor-
eos lioii posse, ctilpis cxigenlibus, in spiritu praevi- ruere, miserantis Dei est, eam de tantis laqueis li-
debat. Sed et cum clamavero, inquit, et rogavero, berare. Quid autem miserabilius esse polest animse
exclusit oralionem meam. Unde Dominus: Ne assu- ^" delinquenti, quam ul sic conclusa leneaiur carcere
mas, inquit, laudem et orationem pro eis (Jer. vn). pessiiusecaptivilatis, ne ultra egredi queal ad liber-
Quia profeclo clamor operum ascenderat conlra eos, talem bonoe actionis, insuper et vincla compedibus
ne prbphela exaudiretur rogans pro eis. Et hic est delict orum atrocms aggravalur flagitiis sallem ne se
quod ail: Exclusit orationem meam; quando pro pec- promoveat poeniteiilisead remedium? Compedesenim
catiseorum gemensac dolens, nec exatidiri mertiit. ipsius, sunt omnia concupiscibilia sseculi, et oble-
Sed conclusaesunt omnes eorum vise, et si per agge- ctamenta carnis, necnon et omnes inimici doli, qui-
rationem cum eo loquar, lapidibus quadris, semitoe- buscuni profeclopedes constringuntur fidei: quoniam
que subversae, ne forte primam aut secuudam obsi- (IlCor. v) per fidemanibulamus et non per speciem,
dionem possint effugere. Et notandum quod sua nequeunl libere ad «a qtise non videntur 1422 et
propheta conclusas plangit vias, semitasque subver- seinpiierna sunt, intendere. Aggravanturautem quo-
sas, dum omiies exitus miserae civilalis hostium in tiesciinqueiniqiiitatem super iniquitatein apponimus,
subversione conspicit obstrusos, el ad persuasionem quia recte iniqnitas super talentum plumbi sedere
poputi illaqueatos. Coelerumistorum sensus versuum, diciiur (Zach. v). Ergo adhuc connumeral miseria-
aqiie ad caput, aeque et ad membra potest referri, rum ejus immanitatem, cum dicit lantis prsegravata
cum dicit: Circummdificavit adversum me ut non "* malis. Et cum clamaveroet rogavero, exclusil oratio-
egrediar,'ac si palenier diCat : Excitavit adver- nemmeam. Nam inter supplicia solummodolacrymae
sum me corda Judaeorum, et circumsedificavit el preces ad judicem solantur reas, tandem ut his
legiones atque cohortes contra me ssevientes, ut promota pielas veniam impendat delictis. Sed valde
non egrediar de manibus eorum, quousque vadam in novissimis contristari potest, quando mens rea
sicut scriplum estdeme, et compleanlur 1421 sic sentit offensumjudicem, etiam culpisexigentibus,
vaticinia prophelarum. Idcirco exclnsit orationem nepossit oratio transire, et ad fontem
pertingere
ejus, cum clamaret : Pater, si possibileest, transeat pietatis. Excludit autem supplicumpreces Dominus,
a me calix iste (Malth. xxvi), ut omnia compleren- quando nos sic peccare permittit, eliam ut ipsa con-
tur. Sed et Ecclesia Christi mullolies hsercticorum tra nos insurgant flagitia, et concludant omnia
pie-
conclusa dogmalibus, certe aut persecntorum val- talis itinera offensojiidice, ne possil ad einn
perlin-
Iata suppliciis, usa hac voce ptorans ac lugens, to- gere, qui prsesens ubique est, et audit omnia,
quia
tum Deo tribuil, quidquid passa est ab hostibus, profecto sicut scriptum est: Qui claudit aures suat
|C si propria voce dolens dical j: Circummdificavit ne audiat legem, oratio ejus erit exsecrabilit(Prov.
1155 EXPOSITIO1N LAMENTATIONES JEREMLE. — LIB. Ul. 1154
xxvm). Conclusit, inquit, vias meas lapidibusqua- .Autraque, Nabuchodonosor cerle, aut Titus vel
dris. Habent enim scelera et pcccata quadraluram Vespasianus designanlur, qui alibi aper et singu-
suam, sicut quidam poetice ait : laris ferus appellantur : in qtiibus profecto Dei po-
Hi meUurat,cupiuat,gaudentque,dolentque. teslas ullionem iniquorum et vindictam fuit ac per
Quibusprofecloquadris lapidibus,conquadranturom- hoc Deus ursus vel leo factus plangilur, quia cum
niavitia nostrorum scelerum. Unde tandemaliquando sit clemens ac pius indulgentiarum Dominus,
redeat ad seinfelix nimiuroanima, vctusta:eii)fecta, (Psal. LXXIX) ; justo suo adduxit judicio contra Je-
confracta viribus, in gyro ab inimicis obsessa felle rusalem, qui eam omni insidiarum genere obsideret,
iniqnitatiset miseriarum vallata, vanis fatigata la- et suae devaslaret forliludiuis potentia. Quem Do-
boribus, in tenebris ignorantise,el sub caligine cseci- minus servum suum et columbam vocat (Jerem.
tatis locala, conlra quam innumeri hostes ne queat xxv), eo quod in ullione prsevaricatricis servierit Je-
egredi, et vitia desseviunt.Redeat vincla compedibus rusalem, cselerasque civitates subverterit, et prae-
etprsegravaia.piumrogetjudicciii indesinenter, cum posuit eam desolatam vastitate bostili, sicut hi-
omni improbitate clamoris : quia et si non eo quod storia prodit, et lanquam lugurium in cucumera-
amica sit, propter lmprobilatem pelentis, proniittit rio, vacuam sine cuslode reliquit (Isa. l). Posuit
veritas, indignatione remota, quotquot viloepanes B ergo eam Dominus tanquam signum ad sagittam
pulsans rogaverit ad januam se dare (Luc. x). Quia procul dubio : quia sic in medio suorum hostium
prope estDominusomnibusinvocanlibuseum, omnibus posiia est, ul ex omni parte circumdaretur, quibus
qui invocant eum in veritate (Psal. CXLIV).Alioqtiin frequenter quasi sagittis vulnerata, saltem ad me-
anima, et si his omnibusexuta esset malis, quoniodo dicutn redirct nccessilate compulsa. Quas sane
vias Iapidibusquadris obsessas, et semitas atl pa- 1424 gcuics suo modificante judicio, Dominus
triam subversas, transire possel?Quid enim aliud est quasi extenso arcu contra eam ssepemisisse legitur,
in mundo, nisi concupiscenlia oculorum et super- ul vel sic addisceret timere Deumet propugnare se,
bia vitse? Quod si ad Scripturas sanctas quasi ad ne ab insidiis hoslium suorum, quasi sagittarum
pascua vilaese converlit, in quibus recte vita inve- vulneraretur jaculis. Illa vero relicta a Deo, jure se
niturseterna (I Joan. n),conlinuoquadrati occurrunt plangit, quasi signum ad sagitlam positam : quia
lapideshaerelicoruin,quibus obsessa fides quasi mu- justo agente judicio, ac si extento arcu quam ssepe
ris ne recta inveniantur, involvilur, et subversio se- ab hostibus est vulnerata. Cujus et idem adversarius
milarum eorum laqueis ibidem 1423 Pr<>f°nle semilas subvertit el confregit, quas jam supra etiam
prseparatur. Unde dicat fidelisaniroacum Prophcta: se lugere se dicit. Interea vox capilis est pariter et
Quis dabit mihi pennas sicut columbm, et volaboet C corporis, quod faclus sit is ursns insidians ei, qui
requiescam?(Psal. LIV.)Et cum Apostolo: Infelixego est incommutabiliset sempilernus Deus : non quod
homo, quis me tiberabil de corpore mortis hujus? ipse, ut dixi, a sua immutetur nalura bonitatis et
(Rom. vn.) Scilicelgralia Dei, ut sciamus de his om- pietatis, sed propter eflicientias rerum, eo quod
nibusquodnon nisi per gratiam liberamur. Propter- ipsum contra unicum Filium suiiiii, caput nostrum
ea his excitata angusliis, anima ad Dominuminde- videlicet Christum, erigere permisit, qui velut ursus
sinenter deflectat arliculum, et sub Daleth liltera insidians fraude et forlitudine sua perimere tentaVit
atrociora plorans et gemens videal quae sequanlur. ac decipere: non solum cum omne corpus ejus,
Daleth namque juxla quamdam interprelationem , scilicet credenlcs in euni, ab inilio sseculiusque ad
timoremsignificarevidetur, licet superiiis labularum finero tenlabit. Et sicut teo, inquit, in absconditis.
dixerira. Hincrestat ul aniraus a timore Dei salutem In quibus profeclo dtiabus besliis, omnis diaboli
concipiat, sicut scriptum est: A limore tuo, Domine, soeviiiademonslralur. Unde signanlcr et per leonem
eoncepimusel peperimus spiritum salutis (Isa. LXII). ipse humani generis adversarius describitur : per
Et alibi: Cumtimore et tremoresalutemveslram ope- ursuin vero ejtts, omnia membra, scilicet haeretici
vamini (Philip. u). et falsi fratres, monslrantur, quoniam ursus licet
" foris sit viribus, lamen infirmum
DALETH. gerit caput, siculi
et bi omnes diabolum, qui scmper in manifesto et
Quid enim terribilius dici polesl, post tam dira abscondito, de unitate corporis Christi quoeritquos
peccati supplicia, quara ut sub hac littera de Deo devoret vel decipiat. In abscondito quidem, quia
dicatur: Ursusinsidians factus est mihi leoin abscon- dolo et fraude semper ssevit: in manifeslo, quia de
dilis. Semitasmeas convertit, et eonfregilme, posuit forlitudine sua mullum confidit, et fiduciam habet
me desolatam. Telendit arcum suum, et posuit me quod influat Jordanis in os ejus (Job XL).Hinc quo-
quasi signum ad sagittam? Quid terribilitts dici que Apostolus ait: Adversariusvester diabolus, latt-
potuit, quam ut auctor salutis nostrse, dicatur quam leo rugiens circuit, qumrensquem devoret (I
quasi ursus insidians nobis factus, et velut leo in Petr. v). Alioquin nisi de sua consideret virtute,
absconditis? Ursus namque fera est fraudibus nunquam rugiens indignalus el frcndens iret, nisi
plena, etnimiam gerens in brachiis forlitudinem vero fraude insidiarum incautos deciperet: nun-
alque in lumbis. Sed nequaquam per se Dominus, quam (Psalmista) insidialur in abscondito tanquam
hoc loco, hinc besliae comparatur, imo per ea leo in cubili suo, diceret, sed quia viribus omnia
 t(I55 S. PASCHASHRADBERTlABBATISCORBEIENSIS H5G
<Jejicerenon praevalet, insidiarum fraudcs ailFlibetA ct.iinenta sseculi, el conlra oninia nomini ejus ad-
(Psal. ix). Per quocniiiiiriiui duo virtutis suacarma, versaniia (Psal. ciu). Unde quasi signum ad sa-
non minus conlra c«put, qtiain etiam ct conlra om- gittam se plapgit posilum, quia non minus in se,
niu ejus membra pitgnal. Quod gemenspropheta, quam et in suis membris, ad repcllendum oinnia ja-
imo Chrislus el Ecclesia dicit : UrsMs insidians cula suscepit inimici. CaHerttm sub Dalelh lillera,
factus est mihi sicul leo in abscondilis, ut per hsec anima limore pcrculsa plangil, dicens: Ursus insi-
dno mala, duasqnc, ut dixi, beslias, omne corpus dians factus est mihi, et leo in abscondilis,quia non
diaboli et caput usque ad Anlicbristum, contra ininus in aperta quotidie vi sagiilarum, quam et in
eleclos Dei dessevire jure plangendum 1425 aD abscondito insidiarum ejus suscipit vulnera, et se
omnibus censealur. Iloe nainque sunt beslioc, qtioe talibus dcccpla dotis, positam jurc plangit desola-
venire consueverant conlra"David pastorem ovium, tam. Tetendit, inquit, arcum suum. Per arcum nam-
et insurgcre ut gregem diriperenl (/ Reg. xvu). que exteiisuni, vis divini judicii exprimitur. Quod
Contra quas quam ssepeidem insiliens, eruebatovem diu venire differtur, quia mavult Chrislus invenire
eliain de ore leonis, et discerpebat fauces in frusta quos remuneret, quam quos feriat. Hinc David ait:
brachiaque superabat. Isle est namque David no- Dedisti metuentibuste significationem,ul fugiant a
sler, qui et oves suas perducit ad paseua viloe,et B facie arcus (Psal. LIX). Forlassis ergo per arcum,
eruit eas de ore leonis, el ursorum bracbia constrin- Scripluras sanclas libenter iiccipimus, ex quibus
git. Nos enim populusejus et ovespascuwejus (Psal. quasi fortiludine Novi Testamenli, et nervo quodam
vni el cxrv). Ad quos itaque quam soepeleo isle duritia veteris perplexa et edoniita esse credilur, ex
et ursus veninnt, hostes*scilicet nostri adversarii, quibus lanquam sagitloe millunlur ad feriendam
et contrarioepolestates, tolluntque etiam arietem de cordis duriliam. Quia enim alia sagilla percussa est
medio gregis. An non eumdcm ipsuin David tulil, anima, quaedicit: Inducile in domuin vini, consli-
et quasi arietem pervasit : quem si non Domiims pale nie inter uiiguenia, conslipale me inter mella :
de faucibus ejus eruissel, evadere non possel (/ Reg. quoniam vulnerata sagillis cbaritalis ego sum; quia
xvn). Unde in persona Christi, quod pcrsequcretiir amore langneo. Ilitbel enim ex hoc arcu judiciorum
eos, dictum est: Percuiiebam (inqtiit) el eruebam de Dci Chrislus alias immiltcre sagitlas ad perimeu-
ore eorum (Marc. xiv), scilicet Christus ovcs suas dum vitia et peccata : alias vero ad vulneraudas
pervasas, David, Peiruro, et omnes qui in ejus fu- animas amore chaiilalis. Inler quocnimirum orania
gierunt passione, et deinceps quoscunque eruit jam aiiima constittita est quasi signum ad sagiltam, ut
pene consumptos. Sed illi, sicut Scriplura refert, hinc suscipiat vulnera charitalis, iilinc repellat
consiirgebant adversus David (Psal. n) : quia non " omnia jacula inimici, qualenus suis triumphel de
minus adversus caput, videlicet Christum insurgunt, hosiibus, et viclrix cum corona recipiat paradi-
quam et adversus ejus menibra. David aulem, Ap- sum.
prehendebam,inquit, menlum eorum et suffocabam, Sequitur He liilera, quoevivovel est interpretalur.
1
inlerficiebamqueeos(I Reg. xvn). Gralias omnipoleiili A principio enim hujits alphabeli, exinanilio Chrisli
Deo, quia quidquid propheta doluit eos proevaluisse oslendilur, sicut ait Apostoltts: Qut cumin forma Dei
ip gregem Christi, totuni virlule Dei superalum est, esset, non rapinam arbiiralus est, esse se mqualem,
tanlum ne oves se corum faucibus ingcrant: quo- Deo, sed semelipsitmexinanivit, formam servi acci-
niam morte sua eos leonem de tribu Juda interfe- piens, et habitu inventusut liomo,propter quod om-
cisse patet. Hinc quoque David, Leonem, inqtiit, et nia proba et passiones usque ad morlem suslinuit
ur&uminlerficiebamego servus tuus (Ibid.). Sequi- (Pliiiip. u). Undc neccsse fuit, sub hac littera cla-
tur: Semitas, inquit, tneassubverlitel confregit.Hoc rescere inter agones et ccriamiua passionis, quod,
idipstini repetit dolens, quod jam supra defleveral, et is, qui scmclipsumiulanluni exinanivii, semper idem
posuit me desolatam, s.cilicetHierusalem,quam supra est, el incommutiibililer est, el qui csl, uUque vi-
Propheta desolatam sedere plangebat. Nunc vero vit, sicut el qui vivit est, ac per hoc una vox es^
fortassis, jam jn seipsam revcrsa, imo Christi sponsa i credenlium, eiiam inter supplicia tormenlorum;
dotata ejus sanguiue, gcniit se positam desolatain a duin dicilur 1427 animoe nostroe,non est salus
Christo : quia cum adulterum in quibuslibet rccipit illi in Deo ejus (Psal. m). Est, quia omuino semper
suis membris, secum sponsuiu minime habere po- idem et ubique est, qui nusquam a suis, et nusquam,
test. Tetenditarcum suum, el posuil tne quasi signum longc abcst. Et hoc sulum incommutabililer tenet
ad sagittam. Posilus ergo Chrislus a palre quasi fides Ecclesiaeomnino, qnia esl. llle vero jure de s«
signum ad sagiltaro dicilur: quia non minus ipse, ita fidentibus, licet pro nobis inorluus crcdalur, re-
quam et omnis ejus Ecclesia in tituluin contra om- spondet sempgr et ubique vivo. Unde eliam delin-
nes aerias potestates, et eorum fallaciam erecius quentibus claraat, dicens : Vivo ego, nolo morlem
cernitur. Unde unus ex militibus ejus, spectaculum, peccatoris, sed ul convertalur et vival (Ezech. xyui).
inquit, facli sumus mundoet angelisejus (I Cor. iv). Converlalur aulera ad vitam : quia viia iiunquam
Quod in se solum Christus erigere curavit, quasi vult "mortem, sed ut omnes vita vivant, et conyer-
monomachiam expleiurus contra omnes 1426 ue~ tantur de morte ad vilam. Hoecnamque consonij
stjas silvse,contraque earum saeviliam conlra oble- vox esl sponsi ac sponsse, ul illa conliiealur cordj}
 1157 EXPOSITIO1N LAMENTATIONESJERE.YILE.— LIB. IIL 115*
et ore, quia est. Sponsus aulem ei mox respondeat A sagilias plagarum excipit quotidie Christi corpus-
vivo : quatemis in ntilio dubitare queat de ilio. Undt quas et ipse in carne passtts priorpertulit sine vul-
iilem posl mortem, imo ante mortera, vel sempcr e nere peccati. Variscquidem eniillunlur de pharetrs
ubiqtie sine morie; resurrexi, et adhuc lecum sum Scriplurarum sagittae, qtias nonnunquam ardenles
qui nunqiiam abfui, setl semper tecum, et in te facit, ut corda frigida, calore chariigiis concale-
sicuti tu et in me, fui. Quod cst dicere : Vivo in le, scant, et amorc vulnerenl. Ex q.u.ae.tiam el hseretici
quia et tu in me vivis, ut omnes audianl quod vivo sagitlas pravitalis suae quasi de pharetra loxicatas,
el conlileantur interrogantibus : Ubi est Deus tuus. veneno inlidelitatis producunt, et corda feriunl in-
(Psal. XLI)dicantque r est. Est autem ubique, ii nocenium. Suinuiiliir autem ex ipsa Scriptura ct
ccelo,in terra, intra omnia, et extra omnia. Est e sagiitoejudiciorum Dei, quibus exierior hoino afli-
iii corde nieo per fidem, in ore per confessionem: citur. Untle' Psalmista : Confige, inquit, camet
ac per hoc ipse in me est, ut ego sim in ipso, sicui meas a timore luo, Domine(Psal. cxin). Nam cpiod
ipse ad Palrem ait: Volo Pater, ut et ipsi in nobii ait: Misit in renibus meis filias pharetrw sum, affe-
unum sint (Joan. xvn). Jam quid ipse planclus insi- cliones divini amoris vel timoris insinuat, ex ipsis.
nuet videamus. Scriplurarura sagillis, quasi in propagine emissas.
HE. B Propago quippe fidelium jure renes accipiuntur :
Misit in renibusmeis filias pharetrw suw. Faclus quia sicul in rcnibus propago seminis esse dicitur^
sum in derisum omni populo meo, canticum eorum ita in litleet per lidem in credentibus, omnia virlu-
lota die. Repteiit me amariludinibus, inebriavit me tum semiiia propaganlur. Unde posteritus Christi,
absynthio. Quod satis Hierusalem accidisse manife- ac si de rcnibus ejus enascatur. Habet etenim Chri-
stum est, cum Dominus justo suo judicio, quasi de stus in integritale omnia sui corporis membra, inter
arcu diu extenso : quia praecavere noluit ne ferire- quse habet el renes, de quoruro fidei semine pro-
tttr, fitlgtirantes emisit sagittas filias pharetrse suse paganlur, et alia ex utero eastoe malris Ecclesiae.
in renibus ejus, ul ibi exciperent primum vindiclam 1429 ^1 misit, inquit, filias pharetroesuse inrenibus
judicioruin Dei quo magis peccaverant. Quoniam meis, scilicct sagitlas, quibusanimseadamorem vul-
sicut idem testatur prophela : Unusquisqueintrabat nerentur, attt ad liniorcin : qualenus ex hiset vUjta
ad uxorem proxiini sui (Jerem. v). Per pharelram perimantur, ct virtutes calorc dilectionis adurantur,
naintiue, abyssus et profunditas judiciorum Dei de- Unde David : Ure, inquit, renes meoset cor meuin
signatur. De qua nimirum abysso, Nabuchodonosor (Psal. xxv). Nulla igitur animaquse non ex jutlicio
vel reliqui omnescontra praevaricalricemHiertisalem, Dei quasi ex arcu protenso, his Dei aut advilia aut
ac si sagitlseab arcu direcli sunt,ut vulnerarenl eam, C ad virintes vulneretur sagillis. De quibus profeclo
expositam a Dominoquasi siguum ad sagiltam. Qitos sagiltis idem David : Quoniam, inquit, sagitlw suw
cuni prophela increparet saliem uljam obsessi con- infixw sunt mihi (Psal. xxvu). Nam et omnes sancti
verierenlur, illi vero oinnia verba ejus verterunt in praedicatores, quasi sagittse de pharetra Domini, di-
derisum. Unde geinens ait : Factus 1428 smn "l recli sunt. Unde hoc ipse ex persona Doraini : In
derisum omni populomeo cunticum eorum tola die. pltaretra sua, inquit, abscondilme (Isa. XLIX).ACsi
Quott evidenter de seipso retro laclum insinuat. Re- patenter dicat: Verbum Partris abscondit me longo
plvit, inquit, me amariludinibus. Dolet completuin, in tempore, quasi sagittam electam in pbaretra sua :
quod Dominus exerciluum Deus Israel supra com- quatenus diu occultarum scripturarum caligine, suO
niinavcrat : Ecce ego, inquit, cibabo populumistum producat ex arcu, ul probem renes et corda judex
absynthio,et dubo polum eis aquam fellis (Jerem. ix). oiniiiiiinconslilutus. Jam ooeteraiu his versibus qusa
QuitiusHierussilcmjam repletam et inebrialam pro- sequunlnr, manifesta sunt de Chrislo, quod ipse fa-
phela luget: quoniam replela fuit angustiis el tri- cius est in derisum populo Judseoruin, et canticum
bulalionihiS iiuiumeris, nun minus in secunda ca- corum tola dic, quandiu in rarne versatus est. Unde
ptivilate sub Tilo, quam et in prima sub Chaldaeis, alibi: Ego sumvermis, \nqml, etnonhamo,opprobrium
quandb capli sunt, et dispersi sunt in gentibus, quas " hominumet abjectioplebis(Psal. xxi). Omnes viden-
non noverant ipsi el patres eoruiii : alque in toto tes me, deriserunt me, locuti suntlabiis etmovernnl
orbe, ut hodie cernitur, sunt dispersi, ubi polati capul, subsannandoscilicetet insuliando, sicutipsius
sunl absynthio, scilicet nccessilalibus imiumeris et Doininipissioapertissime declarat: Replevitmeama-
angusliis ab hostibus : et acceperunt poium aquam riiudinibut, et inebriavitmeabsynthio. Undeet in pas-
fellis, per qnam significat iiiulliludinem malorum, et sione myrrhatum vinum dederunt ei bibere (Marc.
sempiternum caplivilalis eorum, jugiim, aut cerle xv): quoniam vcrsa erat vinea Domini (quam plan-
iguoranliam legis Dei, eo quod sint rcpleti amari- taveral ipse vineaSorecb) in amaritudinem vitis alie-
tudine fellis, et pro Christo recepturi sint Anlichri- nse (Isa. v). Quod aulera inebrialum se dicit abtyn-
stum. CoelerumChrislus, qui est, et qui vivit, plan- thio, ostendil eum non minus intrinsecus omni cor
git quasi caput noslrum, non minus pro nobis, quam dis dolore affectum, quam exterius amaritudine pas-
et pro illis. Misit itaqtte ftlias pharetrce suw in re- sionis vulneralum. Qtiibusprofeclo doloribuset sup»
nibusmeis.Pliaretra namque pairis, rccte Scripttira pliciis, omi.e corptts Chrisli usqtie ad finem, donea
(ancta accipitur, ex qua judicii Dei quasi ex arcu omniaconsummentur, ineoinltis forisveexcrucialmt,
 1159 S. PASCHASURADBERTI ABBATISCORBEIENSIS "
1160
et derisiones patitur a perseculoribus, ab hserelicis,, A potuit. Sic et Ecclesia multoties repulsa haeretico-
a falsis fratribus, ab invisibilibus hostibus, et abt> rum malis alque pcrseculorum, proeteritorum oblita
omni pressura soeculi(// Cor.xi). Sed et anima quae- bonorum, innumeris oppressa doloribus, adeo ut si-
libet talibus et hujuscemodi amaritudinibus se quo- nis ejus adeo periisse et spes videalur: et non dicc
tidie sentit inebriari, ita, ut nihil impraesenliarum j ab iniidelibus, verum etiam et inlerdum a fidelibus.
boni sentiat, dumtantis indesinenter aflicilur malis. Unde Propheta; Mei autem, inquit, pene moti sunt
Hinc sequitur: pedes, pene effusi sunt gressus mei: quia zelavituper
VAW. iniquot pacem peccatorum videns (Ptal.hxxn), et cae-
Confregit ad numerum dentes meos, cibavit me ci- tera qtiae sequuntur. Porro moraliler, anima inlus
nere. Et repulsa'estanimamea, oblitussumbonorum. fislidio scripturarum sanctarum sauciata, recte plan-
Et dixi: Periit finis meus, et 1430 sPes mea a D°- git; Confregit ad numerum dentes meos, quibus ru-
mino. Quod male tractalus sil Jeremias a populo, minare debui verbura Dei. Alioquin omnis qui intus
quod eliam et populus ab hoslibus, nulli dubium. scripturarum sanclarum mystica audiendo percipit,
Unde, inquit, eibavit me cinere, quia Propheta fame> nisi rursus medilando vel cogitandoad liquidum ea
pene peremptus, et populus oroni pcenarum genere> ruminaverit, procul dubio iromunda erit. Hincquoque
est depassus. Pro quibus miseriarum angoribus, 8" et in lege, omne animal nisi ruminet, et dividal un-
quasi cinere plangitur cibatus, ita ut repulsa anima, gulam, immundum esse censetur (Levit. xi; Deut.
de corpore credaiur. Ergo bonorum memoria interf xiv). Ex quo peccalrixanima jureluget, eo quod ini-
supplicia cito labilur: siculi e conlrario, et malorumi micus etiam et ad numerum confregerit denlesejus,
inter oeternaefruilionis gaudia non recordatur : in- ne aliquid in eo residuum sil, quo ruminare queat.
tantum ut lugeat propheia finem populi sui, et spemi Propterea immundam se senliens, plangit quod con-
convertendi a Domino deperiisse, quod sicut impius; fracti sintdentes ejus, ex quibus comminuere debuit
cum in profundum malorum venerit (Prov. xvin), hi[ pabulum vitse: Quta nonin solo pane vivil homo, ted
Dominum contempserunt. Interea vox capitis est, in omni verbo quod procedit de ore Dei (Deut. VIII;
quQ/dconfregeritad numerum denles ejus in passione, Luc. iv). Verbum ergo Dei sensibus evolvere et ru-
scilicet apostolos et discipulos, qui recle dentes intel- minare, sanitas viue est. Idcirco laudatur, quod den-
ligunlur: quoniam sicut dentibus omnia mandimusi tes Moysiusque ad ullimum vitse non fuerinl com-
ac comminuimus quse in corpore trajicimus, ita per moli, quia verbum vitse semper in ore et corde ru-
aposlolos, Christus credentes in suo admisit corpore, minavit, panemque angelorumindesinenter comedit.
et transposuit; qui denique co reliclo, timore per- At vero, cui confracli sunt denles ad numerum, recte
culsi, omnes fugierunt (Matth. xxvi). Cibatus autemi "G cibatam se cinere plangit, ul per cinerein ejus mce-
cir>ereeliam perDavid dicilur: Quia, inquit, cineremi slitia cordis et poenilentiadesignetttr. UndeJob cum
tanquam panem manducabam, et potum meum cum auditu auris Deura audisset, et oculis ejus eum vi-
fletu mitcebam (Ptal. ci). Repulsa esl, inquit, anima, disset, idcirco inquit: Ego me reprehendo, et ago pce-
nea, scilicet omnibus retro annumeralis malis, ita, nitentiam in favilla et cinere (Job XLII).In favilla
ut tsederel vivere : quoniam lii quos plurimum di- enim ac cinere pcenitenliam agere, est nihil aliud
lexerat, et propter quos venerat, omni eum inseque- quam favillam se ex conteraplalione Dei et cinerem
bantur odio. Ergo sub Vau littera doloris et mceroris; recognoscere. Unde et civitali reprobse in Evangelio
ista exaggeranlur, et per eam quae durius dicta sunt Domiuus dicit : Si in Sidone et Tyro factw fuissent
temperantur. VAUnamque sonare videtur vel sic non virtutes, qum factw sunt in vobis, olim in cilicio et ci-
ille: licet alius interpres dixerit, et aut certe et non nere pcenitentiamegissenl (Matth. xi; Luc. x). In ci-
ille, quia licet sic dixerit: Periit finit meus, et spes nere namque pcenilenliam agere est, cinerem sesen-
mea a Domino, non sic ille arbilralus est, et non est tire esse mortuorum. Ideo et ad pcenitentiam abhi-
oblitus adeo bonorum, ul cum Patre quse sunt sem- beri solet, ut ex favilla et cinere perpendamus, quid
pilerna non habuerit, aut secundura humanitalem in •^ n per judicium Dei et culpae ruinam facli sumus. Hinc
unitate personaeilla percipere noncrediderit. Dequi- quoque lugens dicit: Cibavit me cinere; ac sipa-
bus profecto bonis David: Credo, inquit, videre bona tenter dicat: Culpis exigenlibus justo suo judicio,
Domini in terra vitenlium (Psal. xxvi). Et ideo, vel 1432 1uia verbum viue ruminare distuli, satiatus
Bic non ille, ut dixi, arbitralus est flnem periisse cinere mortalitatis, ingemisco. Et repulsa est anima
suum, neque spem suam a Domino, et non est obli- mea, oblitus sum bonorum. Repulsam ergo a Deo
tus bonorum, licet repulsa sit anima illius in eo prae se dolet, et expositara ad lentationes, ne ultra jara
oordis duritia Judseorum. Sed nimium animi dolorem ad bona, quse senlit, libere tendere possit, imo ab
insinuat et mcerorero, ut adeo sit inebriatus passio- omnibus vitioriim reperculsa malis intus sauciata
nis amariludine, ne recordari possit bonorum, et di- jacet, in tanlum ut bonorum recordari nequeal,
cat malis exacerbatus : Periit finis meus et spes mea alrocioribus pressa doloribus. Hinc est quod sequi-
a Domino. Quod si non est ita apud internum judi- tur : Periit finit meus, et spes mea a Domino. Quod
cem, apud homines vero qui tunc aderant periisse bene Yau littera insinuat, quae, sicut dixi, et non ett
videbatur intanlum, ut 1431 dicant insultando: interpretatur. Perit naroque et non est in Domino,
Qui alios salvos fecit, seipsum salvum facere hon qui verefinis lolius consummationisprsedicatur.Aut
1161 EXPOSITIOIN LAMENTATIONES JEREMLE. — LIB. III. 1162
certe, vcl sic non ille, sicuti a quodam interprelatur: A transgressionismem.Sed quserendum cur transgres-
quia vcl sic non ille finis est, de quo ptangit, in quo sionis ejus recordari petat, cum nec Christus trans-
omnia finiuntur, sed ille qui perit-et non est:in gressionem admiserit peccati, nec rccte transgres-
quo finenon essenlia rerum, sed interius deploralur. sionem suam aliquis offertjudici qua puniatur, imo
Ilinc et spem suam a Domino periisse Iuget, quia rogat cum David : Averle faciem tuam a peccalis
talibus prapedita laqueis, ad ea quse sentit, erigere meis, et omnes iniqtiitales meas dele? (Psal. L.)
se non valet. Propterea et signanter et Zain litlera Sed est, quod Chrislus transgressionis suseorat re-
anteponitur. Zain quippe duc te, juxta quosdam.aut cordari : quia cum transgressionem legis, tamen
huc, sonare videtur, quod satis aperle insinuat quid proeceptorumDei, nulla admiserit : transgressio pro
velit, ac si patenter dicat ex persona Dei, aul ex per- nobis factus est. Hinc sane et Apostolus: Qui pecca-
sona doctoris : Duc te jam hinc longe retro mullis tum non fecit, nec inventtts esl dolus in ore ejus
convoluta malis. Et ne indifferenter quasi errans, (1 Petr. n). Pro nobis peccatum factus est et male-
nesciens quo eat, duplex interpretalio demonstrat, dictum ( // Cor. v) : quia malediclus ex lege omnis
quasi dicat : Duc te ab his quibus adversaris : et qui pendel in ligno (Deut. xxi). Et ideo, ut dixi,
illa inlerroget quo ire dcbeat: ille vero huc inquit, quia pro nobisfaclus transgressio, utnoslras deleret
et seque.re,deprecandi viam quam insimiat. Et quid B transgressiones, inagnum est igitur rogare Dcum
est quod rogare dcbeat, mox infert: Patrem recordari pauperlatis et iransgressionis
ZAIN. ejus: quia, cum dives esset, pro nobis pauper factus
Recordarepaupertatis et transgressionis mem, ab- est, ut nos sua ditaret paupertate (// Cor. viu); et
synlhii el fellis. Memoriamemor ero, el tabescit in jungit corpus cum capite, quatenus deprecatione
me anima mea. Hmcrecolensin corde meo, ideo spe- capiiis corpus purgetur. Corpus autem, quia sine
rabo. Ab initio hujus alphabcli miserias describit transgressione 1434 prasentem non potest ducere
roiseroe civitatis, et passiones Chrisli, et Ecclesiaj vitam, ideo replelur lmprsesenliarummultis amaritu-
tribulaliones, adco pro his omnibus, ul ostensuroest, dinibus, et serumnis absynthii et fellis. Non enira
pIangit,quodperieratfinisejus, etspesejusa Domino, dixit simpliciier, Recordare pauperlalis et iransgres-
quasi ob desperationem ex miseriarum oppressione. sionismew : sed addidit, absynthiiet fellis, quoniam
Sed ex eodem elemento quasi diviniius, ut audivit, et paupertas ecclesiarumet transgressio in absynthio
Propheta commonitus, duc te, mox ac si novse spei versatur el felle, cum multis sponsa coanguslatur
genere taclus, animo recreatus, conversusad Deum, laboribus, el doloribus faligatur, si quomodo camino
preces miilit, et miraenovitatisgratiapromillitse de- paupertatis decocta ab lns quae pro transgressione
inceps meliora sperare.acsi oblilusproelerilorumde- C sua patienler toleral, intus purgetur, et sponso suo
lictorum. Undeanimadvertatprudens leclor quodhsec passionibus afflicta dcinceps acceptior fial. Hinc est
elementa non sine magnomyslerio in divinis litleris quod dicil, Recordare paupertatis et transgressioms
1433 prsenolalainveniuntur, neque sine inlelli- mew, absynthii el fellis; non quod a Domino trans-
gentioesacraraenlis, voluit propheta ab his versibus, gressionis suse recordari velit, sed laborum ac cer-
quasi metrolugens inchoari. Denique nec existimare taminum quoepro bis lolerat, id esl absynlhii et
congruit, quasi ego hujuscemodiinterpretationes sin- fellis. Memoriamemorero, inquit, et labescetin me
gulis versibus confinxerim, praesertim cum el sum- anima mea. Quoenimirum vox pia recordalionis est
mos doctoresEcclesise Christi inveuias ila eas in- el aHernacvitse : quia cum memoria, id est recte nie-
lerpretatas esse : vel etiam alibi.licet in alio opere, moratur, moxtabescit anima in se ad eam suspiran-
eas intelligentias suis versibus reddidisse : quoniam tis. Hinc David aiebat, Defecittn salutare tuum ani-
sernio Dei oculosus est, hinc inde el mysteriis: mamea, elinverbum tuumsupersperavit(Psal.cxvni).
adumbratur. Quibus reseratus patet sensibus, quami Sic ilaque el propheta tabescens in se ait: Hoc reco-
egregie Spiritus sanctus per eos qui scripluras edi- lens in corde meo, ideo sperabo. Quia cura profecto
derunt, lalia et hujuscemodi curaverit prsevidere, corpus Chrisli ad ejus vitse contemptationem totuin
scilicet ut et fastidiumdetergeret legentium, et ani- TJ se dirigit, ulique in se labescens gemit, idque reco-
roosetiam inler lacrymas recrearel pii operis exer- lens, ideo, inquit, sperabo. Nam quod ait: Memoria
citium. Nec dubium quin de Christo et ejus corporei memor ero, idioma Scripturarum est: ut est, vita
ista interpretari debere: profectocum in hac misersei vivere, et gaudio gaudere, vel morle mori, et coetera
lamentationis voce, jungat cum principio finem, ut. qusc homini in Scripturis sanctis inveniunlur, non
is qui dicit : Ego vir videnspaupertatemmeam, dicatt superflua quidem loculione, sed necessilate plenoe
et in fine, Recordare paupertatis et transgressionis i significaliouis, quoniam aliud est simpliciter vivere
mem. Hanc igilur paupertatem magni aliquid esse! vel gaudere, el aliud est vita vivere et gaudio gau-
putat, et ideo quasi pro se agens, ejus recordarii dere. ltaque et memoria memorari, longe aliud si-
rogat. Unde et Ecclesia tantse paupertati comparli- gnilicantius insinuat quam simpliciler memorari :
cipari gaudet: quoniam fide credit quod dictum eslt quia illa memoria memorari, esl ex illa memoria
a Domino: Beati pauperesspiritu, quoniam ipsorumi oeternaevilse,quoeinspirala cslaffectus menlis nostrae,
est regnum cmtorum(Matth. v). Propterea eiiam elt meroorando introrsus vivificare,ut addiscant Chrisli
Ipsa dicit cum capite : Recordare pauperlatis etI membra nihil aliud memorari, aul cogitare, aut dili-
PATROL.CXX. 37
1103 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1104
gere, quam ex illa memoria, omnia in nobis de ve- \ secundum magnammisericordiamtuam: et tecunaum
tusUte in novitatem reformare. Hinc rogo, videat multitudinemmiserationum luarum, dele iniquitatem
prudens Iector quantum profecerit fidelis sponsa meam (Psal. L). Magnam siquidem misericordiam
Christi, in tam subito sub hac lillera, postquam contra aliquod magnum delictum, licel immanissi-
divinitus audivil : duc le. Nam retro inter lamenla mum, implorat, mulliludinem vero miserationura,
usque ad desperationem venit, nunc vero in voce contra innumera peccala, credens et confilens: quia
quam audivit, quasi in verbo Dei ccelestia in se nullum tam magnum polest esse delictum, neque
tabescensmeditandoconcupivit,ac deindeea recolens tam innumera, quibus magniludo ei multiludo mise-
quae relro perpessa esl, longe jam in 1435 verbo ricordiarum Dei non excedat ad veniam, lantum si
quod audivil ab his adducta, ideo sperabo, inquit. converlalur aniraa ut vivat. Et hinc esl quod ait :
Sic itaque et illi ex Evangelio per tolaiu noclcm Quia non defecerunt miseralionesejus. Quia innullo
laboranles, nibil ceperunt. Unde Pelrus : In verbo deficiunt, ut non de fonle fluant pielalis, si cujus-
atilem tuo laxabo rete, el concluserunlmullitudinem libet conversalio non defeceflt. Et hoc est inilium
piscium(Luc. v). Sic nimirum el sponsa Christi relro conversionisnoslrse, pavor vel limor Domini,et ab
multis querelarum vocibus altlicta el flelibus, mox ipso inilium vitoequasi indultura a Domino raunijs :
ut percepit verbi vocem, duc te, convaluit contra B quoniam, sicul Davidait, Beatus vir qui timelDomi-
spem, et atl spem rediit, memoriaque illius sempi- num (Psat. cxi). Quia linientes Deum, utique sa-
ternse vilse recreala, propterea, inquit, sperabo. Ani- picnles, alque beati. Bealus enimquem tu erudieris,
inoequoque post dira flagiliorum crimina, et sui rea- Domine, et de lege tua docueris eum (Psal. xcm).
tus*supplicia, vox est paupertatis, sed moxin verbo Nam sanclorura pavor esse consuevit, sicut pavor
renascitur el vivificatur, cum audierit, duc te, ut ille cecidit in Abraham cum sacrificiumofferret (Gen.
ex Evangelio, surge. Unde continuo snb hac tittera xv), et David ait : Ego dixi in pavore meo : Omnis
ad Deum vocem supplicationis emittens, Recordare, homo mendax (Psal. cxv). Unde constal quod qui
inquit, paupertatis et transgressionismew, quoniam timent Deum, beati simt. Sancius igitur est timor
in Adam quasi in primo flore transgressa est, et pau- Domini quia vere sanctorum est pavor. Ex quo
perlate nuditatis confecta, verumlamen, licet oc- liquet, quicunque hunc habuerit pavorem, ad vitam
culte, dum sub hac littera se abducere jubetur, mox iransit. Cujus confessio vel conversio sub pavore
memoria memorari dicilur, et ut filia Abrahsc pcr Dei, quam accepta sit, sequens versus insinuat: Novi
repromissionem contra spem ad spem rediil, el venit dihtcuto, multa est fides tua.Et quidest dicere Novi,
ad Helh litleram, quoevita, ut diximns, vel, juxla nisi poslquerimoniarum lacrymas, post dira suppli-
G
alios, pavor inlerprctalur : quatenus post amaras cia, post confessionem scelerum, post tribulaliones
qtierimoniarum lacrymas, primum pavorem, id cst et angustias, post preces et misericordiarum Dei
Dei timorem concipiat, sicut scriplum est: Initittm confessionem, mox Dei adesse vocem miserentis
sapientiwlimor Domini (Psal. cx; Eccli. i) : et ttmc accidere? Novi iribulalionem tuara et patientiam
demum gustet nihilominus bonum Dei. Accedit con- tuam, novi angustias et pauperlatem, novi quod ex-
fessionis voce. cliisam orationem tttam ingemiscis. Hoecomnia cum
coram me sunt, novi veram confessionemtuam et
IIETII.
fidei constantiara, quia confessa es quod non defe-
Misericordia Domini quia non sumus consumpti: cerint miserationes meae. Ac si dicat, Et ego novi
quia non defecerunt miserationesejus, ac coclcraquse diluculo, multa esl fides tua. Et quidest dicere, Novi,
sub hac sequuntur litlera. Incipit ergo deinceps, nisi inter tot discrimina approbo, qusehumiliter ge-
dispositis lamentalionum querimoniis, moraliter re- mens enuraerasli, et nosse tibi facio post nociem
vertendi ad Deum viam explanare, ac de se nihit csecilatis et anguslianim tuarum lenebras, qnod
proRSumere: quia neque currentis, neque volentis, diluculo multa est fides a Domino. Laudalur quse
sed miserenlis est Dei (Rom. IX). Hinc quoque ait: prius ob infirmilalem periisse videatur, sicut ait :
Misericordia Domini quia non sumtis consumpti,eo 1437 Periit finis meus et spes mea a Domino.
quod gralia Dei ex Israel reliquisesalvoefactoesunt Consuetudo quippe est prophetarum cito permutare
(Rom. xi), quia non defecerunt miserationes ejus. personas, necnonet inCanticiscanticorum (Cant. u):
Sed et anima quselibel tanlis afllicta inalis, recle quia nunc sponsus ad sponsam , vicissimet sponsa
tolum tribuil misericordiae Domini, quod non est ad sponsum, nunc vero ad sodales et amicos, nunc
consurapta inter tam dira flagilia reatus sui, inler idem sponsus absens saliens super montes et tran-
infirmitates carnis suse, inter obleclaracnta liiijus siliens colles , frequenter quasi absens videtur, ut
saecuii,inter insidias et fraudes hostium : intereliam amor sponsse acrius inflammetur, sed inde subilo
falsos fratres, et taqueos diaboli, et cum tot sseviant multolies, quasi piusconsolator, adesse cernitur :
doli et fraudes inimici, crebrescentibus malis, quod sicuti et imprsesentiarum, postquam sub Heth scili-
non consumituranima: toturaut dixirecte 1436 Deo cet confusionemsuarum angustiarum altigit, quasi
tribuit et misericordiis ejus. Quia non defecerunt, derelictum a Deo se planxit, sed rursus audiens,
isquit, miserationesejus. Quodbene David post rea- duc te , convaluit quasi de tenebris ad lucem , de
tum suum intelligens, oral : Miserere mei, Deus. confusionead gaudium. ut sub pavore et timore Dei,
 1(65 EXPOSITIO IN LAMENTATIONESJEREMI^. - LIB. III. 1166
puritatem fidei conservaret. Cui continuo adest A inquamplurimis insinuatlocis.licetnatura sit bonus,
sponsus, quasi blandus consolalor : iVovidiluculo, imo bonilas : quoniam cum perversis pervertitur,
multa est fides tua , id est approbo, et exhibeo me et cum adversantibus adversatur. Itlcirco speran-
prsesentem,quemabsentem quasi crudelem effectum libus in se jure bonus dicitur. Et ne otiosa sit spes,
kigebas : Quia dilucuto mulla est fides lua. El illa addidit animw qumrenliillum. Quoniam qui sperat,
quasi de Canticis post lamenla : Pars mea Dominus, necdum habet in requod jam tenet et fruitur in spe.
dixit anima mea , propterea exspeclabo eum. Quara Propterea restat, ut quaarat per desiderium , non
rarus in terris qui possit dicere : Pars mea Domi- qualecunque, sed summum boiium; sicul sponsa in
nus ! Quam alienus a viliis, quam segregatus ab Canlicis : In leclulo meo, inquit, in nocte quwsivi
omni Iabe peccaii, qui nibil habeat commune cum quem diligit anima mea (Cant. iu). Ubi quam pulchru
sseculo!Nam et Davidsub hac eadem' littera oclavo -qualuor insinuat omni quserenli, quam valde neces-
in loco similiter posuit: Portio mea, Domine, dixi saria : ul primum deliberet quid quoerat : et ubi
custodire tegemtuam (Psal. cxvm). Quia solummodo illud, vel quando quoerat: aut quandiu quoerat. Nam
ei vox esse potest, qui de septima transit ad octa- cum dicit': In lectulo quaesisseeum in noclibusquem
vam, scilicet ex praesenti ad futuram et novani vi- diligit ejus anima : nee dubium quod sponsa de
tam. Nara is tantum jure potest dicere : Pars mea B Christo loquitur, quasi quaesieriteum in nocte, atque
Dominus, qui sub octava versalur , qui nihil sibi in tenebris prsesentiarum, necnon et in perturbatio-
hujus mundi vindicat, cui non esl carnalium posses- nibus rerum. Sed facile est intelligere ex Evangelio
sio cupiditatum, quem non inflammat libido, non quoroodo perlurbatur cor discipulorum suorum, et
stimulat avaritia, non lascivia effeminat, non sternit tenebranlur oculi cordis eorum : quotiescunque mens
ambitio, non macerat invidia, non alia negoliorum nonsapitea quseDeisunt,sedquse hominum. 1439
cura sollicitat ssecularium, qui Deo, non sibi, vivit. Quolies ergo homo nosler non videt ea quoe Dei
Talis namque recle potest dicere : Pars mea Domi- sunt, dormire merilo dicitur , et in noctibus essc.
ntts , propterea exspectaboeum. Unde ad Teth litte- Claudit enim oculos ignorantise caecilatis veltit som-
ram exinde venitur, cujus interpretatio sonat exclu- nus. Proplerea Apostolus filios Dei negat csse in
sio, vel bonum.Et mira dissonantia videtur assurgere noete. Vos enim, inquit, fratres,non estis in tenebris,
duarum interprctalionura. Si enim sic excludilur ui vosdies ilta tanquamfur arripiat: omncsvos enim
quasi a domo aliquis hospitioque dejicitur , a regno eslis filii lucis, el filii diei : non eslis noclis neque te-
Dei bonisque fraudalur ejus, sicut exclussesunt vir- nebrarum (I Thess. v). Undeftnec dortniamus sicut
gines, quse secum oleum non luleriint (Matth. xxv). cseleri, sed vigilemus et sobrii simus. Quia etsi bo-
Quod si ita est, quomodo bonum poterit percipere C nus est Dominus sperantibus in se, signanter addi-
exclusus a regnoDei ?Quod non arbilror, sed magis dit, animw quwrenli eum. Quia qui dormiunt, nocle
accipiendum cui pars Dominus fuerit, totus inhsereat dorroiunt : et nocle quserunt , quem in nocte
bono, totumque 1438 possideat illud et sempiter- dormiendo invenire non possunt: neque resoluii
nuni bonum, lotusque exclusus sit el soeculiactibus in lecto quielis , possunt in pritna inveniri vi-
el proesenlisvilse oblectamenlis : quoniam perfecta gilia, neque in secunda, neque in tertia vigilia
charitas foras excludit tiraorem. Unde sequitur : vigilantes. Idcirco et Dominus pervigilans in ora-
tione frequenter secessisse refertur, et pernoctans
TETH. in oralionibus incubuisse (Luc. xn). Vcrumtamen
Bonus esl Dominus speranlibus in eum , animm qui quserit, nosse eum debet, qualenus quaerat
quwrenti illum. Bonum est prwstotari cum silenlio quem diligit anima ejus. Quseritenim quam ssepeet
salutare Dei. Vel, sicut alia habet inlerpretatio : non invenit, vocabil eum et non exaudiet. Neque
Bonum esl sustinere et sperare salutare Dei. Quis enim quandiu delectabitur loco in quo dormilat et
enim suslinet Dominum, nisi qui a studio charitatis dormit, potest illic invenire quem quserit. Autliet
exclusus est ab omni labe vitiorum ? Quis est qtii ergo dicenlem Salomonem : quod sicut ostittm in
sperat, nisi qui id quod sperat el optat et diligil ? D cardine suo vertitur, sic piger in cubili suo (Prov.
Quod enira speraraus , per patientiam exspeclamus. xxvi). Sic piger vertitur ille quem quxrit, et in
Ergo qui sperat suslinet, qui sustinel per patientiam, lectulo suo quem desiderat, quoerit et non invenit
excludit omnes affectuscarnis, et molestiarum om- eum : et ideo relinquenda est dormitatio dormiendi,
nium tumultus. In bono enim excludilur ab omni excutiendus somnus ex oculis nostris : el quamvis
malo. Et ideo uterque sub hac liltera sibi congruit adbuc nox sit oandse, sunt tamen vigilise,ul possit,
sensns interpretationum, ut bonus sit Dorainus om- qui quseritur, inveniri. Licet alia interpretalio ba-
nibus sperantibus in eum : Quoniam qui sperant in beat, odor ihymiamatuni in lectulo meo, tanien tlor-
cuni, juxla David , non delinquunl (Psal. xxxm). mienlibus non recte invenitur. Unde et sponsa quse
Unde alibi et in Psalmis sub hac eadem liltera : cum non invenisset in lectulo :' Exsurgam, inquU, et
Bonitatemfecisti, Domine, secundurtt verbumtuum circuibo civitatem, et in nundinis et plateis quwram
(Psal. cxvui). Etquid est dicere : Bonilalem lecisti, quem diligil anima mea. Quwsivi eum et non invenl
ut esses mihi bonus? Quam bonus ergo Jsrael Deut (Cant. m). Quia licet diligentiam et sollicitudinem
iis qui rectosunt corde! (Psal. LXXII.)Cocterisautem adlubuerit, non ul oportuit quoesivit.et ideo minime
 1167 S. PASCHASHRADBERTlABBATISCORBEIENSIS 1168
invenrre vamit. Hinc quoqueanimsequserenti Deum, A cceleslibusinstittita disciplinis, exclusa ao oiunibus
primum requirendus est modus quserendi, ut inve- qusemundi sunt, etiain ultra angelicamdignitalem,
nire queat, videlicet non cum desidiosisin leclo , et ea quse-suntrecondita, ut inveniat quem dilexit.
neque in nundinis, neque in plateis, neqne in nullo Unde summo deliciaruin invenlo bona, fatelur susti-
islorum loco, ubi attt csecilas verlitur , aut odiosa nere et sperare in salutare Dei : et ut huic bono
soeculi negotia medilanlur, vel lascivia pervagalur. semper inbsereat, Bonum esse fatetur viro, cum por-
Unde el Jesus arreplo flagellovendenleset ementes taverit grave jugum adolescentimsum. Sedebitsingu-
omnes de temploejecil, ne domusPatris ejus, domus lariler solitariuset tacebit. Hsec ergo bona exclusio
negoliationis esset (Jlfarc. xi; Luc. xix). Quid enim est, ut sedeatsecum solus cum Deo. Quicunque se
prodesl in plaleis eum qusererc, ubi, sicul 1440 senlit portare jugura grave in juventute sua, sedebit,
prophela dicit, vox ejus non cst audita? Merito igi- inquit, singulanter etsilebit, quia tulit jugum grave.
tur sic qiiocrenlemanimam, cuslodes civilatis hujus Sed quia hsecinslilutio tantum'moraliter addiscitur,
circunieuntes civitatem, erranlem eam inveniunt et quserendumde quojugo dicalur : quia est et jugum
coniprehendunl, errorenique ipsius revelant, quod grave super filiosAdam a die ortus eorura : est et
neque in plateis, neque in nundinis, neque in lecto, jugum infidelitatis : est autem et jugum Dominileve,
aut in uocie coeciiatisbene quseritur. Custodesau- B quod suarum virtutum onus spe remunerationis so-
tem civitaiis nostrse,doctores velsermones suntpro- Iatur. Et hoc fortassis jugum grave, id est jugnni
phelarum, in quibus, si recte interrogalum fuerit, eraendationisjure dicitur, juxta illud : Venilead me,
manifestecilius invenitur, sicut sponsa deprehensa omnes qui onerati eslis , el tollitejugum meumsuper
non prseterivit interrogare eos, sed ait : Nunquid vos(Matth. xi). Si quis autem antequam gravi onc-
quem diliyit anima mea vidistis? E{ cum perlransis- retur sarcina peccatorum tulerit jugum, singulariter
sein , inqtiit, paululnm ab eis , inveni quem diligit sedebit, non cum plurimis est couferendus, sed cum
anima mea (Cant. m). Ex uuo profeclo liquet, quod illo qui cum Deo singulariler in spe est collocatus
velamenlooperti sunt seiTnonesprophetarum atque (Psal. iv). Verumtamen quscrendum quomodoju-
eloquia, ac lestimonia Scripturarum sanctaruin, in gum grave sit, cum Dominus jugum suum suave
quibus Christus latet abscondilus. Quos cum per- esse dicat: et Grsecustantum jugum posuit, nec ad-
transisscm, inquil, inveni quem dilexil anima mea, didit, grave. Elsi ita sit, porro jugum suave dixit,
scilicel patriarchas et prophetas, necnon et eorum et onus leve, nec tamen jugum leve dicere voluit.
adumbrala diclorum eloquia, in quibus et prsemon- Propterea polest jugum verbi grave esse, sedsuave :
straltis el declaralus osienditur Deus homo. Tribus grave adolescentibus, quorum setas est florulenlior,
J
namqite modis dileclus, scilicet Verbum Palris, fide noluntque jugo verbi subjiciendo animi prsebere
ct confessione, el conversione cum probilate do- cervicem.Poiest et grave verbi jugum videri, Chri-
clrinx quoerilur. Unde David : Quwrite Dominum, sli Ecclesise,propter onera disciplinseausteritatem-
quwrile [aciem ejus semper (Psal. civ). Ecce quo- que correclionis, pondus abstinentise, restrictionem
nsque quoorendusdonec invenias quem diligitanima, lascivioe.Siquidem hsecomnia operatur Christus in
in perfecto Patris lumine refulgenlem. Porro ubi suo corpore, quatenus suave sit onus ferendi fructu
qiiicrendus sit, insinuat Moyses : non quasi sursura gratise, spe remunerationis seternse,suavitale purio-
aut dcorsum , seu csetera quaein Deuleronomiocon- ris conscientioe.Namqttejugum verbi suave dixit et
tinenlur (Deut. IV), sed in corde tuo , inquit, et in onus obedientise leve : quoniam qui jugum verbi
ore luo lanlum, utpacem indultam a Deo relineas: patienti cervice susceperil, disciplinaeonus grave
quia in pace factus est Iocus ejus, et habitalio ejus ferre non poterit. Ergo qui tulerit in juvenlule ju-
iu Sion. Loquilur autem pacem in plebemsuam, et gumgrave, propter juventulis suseseslus, sederilque
in eos qni convertuntur ad cor. Ubi si recte quseri- singulariter cum Deoet siluerit, revelata sibi gau-
nius, ibi quoerendusest, ubi propinquus invenitur : dens divinse remunerationis seterna mysteria, sub
quia profecto vcrbumeodem legislatore teste, in ore , . jugo prsestolabitursalutare Dei. Certe aut silebit,
tuo, cl in corde tuo. Invenilur aulem, ut diximusin cum opus habens excusatione 1442 peccati, cum
sanctis suis, vivet inlus autem et in Scripturis. Ergo matura confessionepervenit, et propera correclione
quia quserendusest, ibi utiquc quo inveniri queat: deposuit. Non enim dicetur huic: Quoein juventute
et tnnc utique, quandoprope est, monente Prophela: non congregasii quomodo invenies in seneclule?
Qutvritc Dominumdum inveniripotest, invocateeum Simpliciter autem potest el sic intelligi: qui a pri-
ilmn prope esl (Isa. hv). Quia prope esl Dominus msevoportaverit jugum verbi, hoc est, a juventuie
omnibus invocanlibuseum , omnibus qui invocant non se miscuerit cum juvenibus, is autem sedebit
cum in verilale. Igiltir quia immensusesl sine fasti- seorsum donec plena se perfeclione virtulis erudiat,
dio cuni fide quoerendus, et quia unus idemque et magnam animi inducal patientiam : ila deraum,
est, semper inagis magisque sine ulla permutatione ut percutienti se, possit prsebere raaxillam, ita ut
amandus. Hinc quoque sequitur, Bonum ett cum caedis cum tempus injuriam perferendo roandalis
tilentio prmstolari salutare Dei. Videat prudens obsequebatur ccelestibus. Magnumest autem a vi-
1441 animus de tanto mcerore (postquam morali- tiis abslinere juvenibus, et ea in ipso veslibulo ju-
lcr ccepitvires resumere) quanlum profeceril mens ventutis deserere. Lubricae enim et perplexse sunt
 1169 EXPOSITIO IN LAMENTATIONESJEREMIJE. — LIB. III. 1170
viaejuventutis. Unde Salomon tria sibi impossibilia \tribuit
. mihi? Calicem salutaris accipium, et nomen
inlelligit, et quartum quod non cognoscit : vcsligia Domini invocabo (Psal. cxv). Alioquin quomodo ju-
vidclicel aquilse, viara serpentis, el semitas maris, guin caplivitatis de sua deponal cervice grave, nisi
et viam viri in adolescenlula (Prov. xxx). Et David : cum se subdiderit jugo Christi Ievi? Et satiabilur,
Delicla, inquit, juventutis mew (Psal. xxiv). Juvenis inquit, opprobriis: non dixit, subibit opprobria, sed
enim non solum fragilitate lubricse oelalis prolabitur, satiabiiur : quia facile est unaro aut alteram susli-
verum ignorantia coelesliummandatorum plerumque nere contumeliam. Unde addidil, saliabilur oppro-
delinquil. Et quisest qui leval jugiim grave super se briis, quoniam facilius Domini moveret misericor-
a juventule sua, nisi qui omnibus soeculi renunliat diam opprobrioruro, quain plurium dcformilate mi-
deliciis, luxuriam fugil, el molestiaruin omnium serabilis, ubi ostcndilur aviditas desideriorum et
sequaniniiier fert lumultus? Super se qtiidemlevare libenas gralise, ciim dicitur : Dabit percutienti se
dicilur jugum grave : quia nisi gratia Dei adjulus, maxiltatn, et saliabitur opprobriis, qttoniam omnis
secundum se ferre non poterit. Idcirco recte super saturilas cx aviditate sumendi nascittir. Ideo ma-
se tulisse dicitur : quoniam ultra vires cst corru- gna gralia commendiitur, ctim dicilur, saliabilut op-
ploeualurse, quiilquid de ecclesiastibus, autad novi- probriis, sicuti el David fngicns Absalon, satiabalur
talem vitae imperatur. Sequitur IODlittera, quse B opprobriis Seniei, ct convictns maleilicebat ei, vi-
forle principium, aul desolatio, interpretalur. Sub rum sanguinarium eum appcllans. Ipsc vero, niagis
qua plangitur pro viro supra proemisso,quod ponet humilis coram Deovolens videri, ut mitigaret offen-
in pulvere os suum, si forte sit spes. Vel eliam juxla sam Doniini : cum Abisai vindicare ciini vellet :
aliam inlerpretationem, Dabit in sepullura fossuram Quid mihi, inquit, el vobis est, filii Sarviw? Ideo
os suum, et tamen est spes patienliw. In quibus valtle maledixit mihi, quoniam Dominusjussit illi ut male-
discors vel dissona videtur inlerpretalio, quo modo dicat, si quo modovideut humililutem meam, et retri-
principiura sit, quod ponet in pulvere os suum pro- buat rnihi bona pro maledicto (II Reg. xvi). Nam
pier spem; vel qualis esse polest desolatio, nisi ideo voluit opprobrio saiiari, quoniam cum iniplela
quia nunc moraliler agens post miseriartim siiarmn fueril humiliias, peccatum solvitur, siculi Isaias in-
supplicia, posl diras lormenlorum angustias, fide sintiat, dicens : Loquimini, ait, ad cor Jerusaleni,
sibi reddita, principium est noslroe professionis in 1444 el consotaminieam, quia completa est malitia.
pulvere os ponere, et momenlis singulis quoJ cinis, ejus (Isa. XL). El ttl alii codiccs habent : Humiliato
quod pulvissumuscogiiare, ex quo rursus spes no- solulum est peccalum cjtts, dimissa est iniquilas
bis germinelur, ac dilatetur charitas. lnterdum ta- •Uius : cpiia suscepit duplicia de inanu Domim pro
men bonum principium est nosmet primum cogno- C omnibus peccatis suis. Felix igilur desolalio sub hac
scere, omnia pro Domino tolerare : licet hsec om- liltera monslralur, quia ubi desolalio, ibi sequitttr
nia superius de Domino dicta intelliganlur: quia et humililas : et reclo ordinc hiimililalem patienlia :
si compalimur, et conregnabimus. Unde dabit, in- patienliam aulem probatio : ptobalionein vero spes.
quil, percutienli se maxitlam, salurabilur opprobriis. Quod habes et in Aposlolo : Spes atttem non confun-
Et Dominiis in 1443 Evangelio docens virlulem dit: quia ckaritas Dei difjusa est in cordibus nostris
palienlise, ait : Qui te percusserit in maxillam, prwbe per Spiritum sanclum, qui utique noslrorum est con-
ei et alleram (Luc. vi). Vult enim nos et injuriarum solator affeciuum (Rom. v). IJcirco bonum est viro
esse patientes, nec rcferire facile, sed necdum fe- cum tulerit jtignni, ut sedeat solitarius, aut certe in
rire. Palientia enim humililalis indicium est. Et spe siugulariler constitulus : quia Dcus, ut aiunt,
ideo quoniam desolala, ac destituta, erat illa Jeru- sempcr impari gautlel nuraero. Unde cgenus ille et
salem, Dabit, inquit, percutienti se maxillam suam. pauper in Psalmis gemens ac lugens : Vigilavi, in-
Sed melius de Christo et Ecclesia, id est de tolo quit, et facltis sttm sicut passer solilariits in tecto
corpore suo accipitur : cui bonus est Dominus spe- (Psal. ci). Quod auteiu ait (ut supra dixi juxla aliam
ranti, et cui bonum est prsestolari cum silentio salu- intcrprelationem), dabit in sepultura os suum vel in
tare Dei, cui etiam bonum dare percutienti maxil- fossuram : ostendit ad inodum qiicnidain palienlia:
lam suam, ut non se subducat injurise, nec declinet tacilurnilatem, ut tanqdam sepullus non loqualur,
caedis dolorem, sed percutienti maxillam offeral. Ni- inio quodam virtulum aggere obstruat vocem, ne
mirum poslquam audivit, longe retro, duc te, mora- doloris admittat querimoniaro, tanlumque pondus
liter Evangelium describit, et ideo ait : Dabit percu- «asserens palientiae quam spes foveat, ut vocem
lienti se maxitiam, ut inlelligas, si percutere voiue- ipsam vel quoilam buslo ac lumulo sepelial atque
rit, sive qui jam percusserit ullroneum corpus Chri- includat, quam nulla exiorqucrc, nullaquc excitarc
sti, seofferre debsre pro omnibusquae gralia CIiw- possil injttria. Qttod Domiuus bene de se in passioiie
sti contulit nobis : ut sit indicium Cbrisli Ecclesiam sua exemplum prsebuil, qui sicul propheta ait :
non aliter salvandam esse quam per Evangelii disci- Quasi ovis ad occisionemditclits, et quasi agnus co-
plinani, el lunc bonum principium ei incipere, cin» ram tondenle se, sic non aperuit os suum (Isa. LHI).
coeperit Evangelii praecepta servare, et opcribus Videat prudens leclor, vir isle videns pauperlaiem
rsiapdala Domini implere : Ac si curo Prophela di- sttam posl flagella, posl conli ilioaem, post angustias,
calttr : Quid relribuam Domino,pro otnnibm qnw re- posl querelarumque voces, moraliter quantum
H71 S. PASCHASURADBERTlABBATISCORBEIENSIS 1172
profeceril, et sic deinceps ad Caph litteram edoclus A nii, ul perverlerethominem in judicio suo, Domtnut
veniat. ignoravit. Et est quantum ad nostram exspectel [al.
Caph quippe manus, vel etiam, secundum aliam lenilatis] lamentationis eloquenliam , raira versuum
interpretationem, curvalus interpretatur, eo quod compositio, more metri, ul tres ab una incipiant
omnes qui recte sentiunt, sub manu Domini curvan- versus parte , unaque terminentur clausula verbi,
ttir. Manus autem super omnes est, ul aut puniat, quasi Dorainus; ut contereret sub 1446 Pedibus
aul cerle corrigat. Et ideo ul tantis hurailiatus pres- suis omnes vinctos terrse ignoravit: ut declinaret
suris, et correctus disciplinis, cervicem sub manu judicium "viri Dominus ignoravit; et perculeret
Domini curvare gaudel, dum humilialur ad pceni- hominem in judicio suo ignoravit. Quia profecto
tcnliam, et secundum interiorein hominem, cervi- Deus inavuH salvare correctos quam damnare pro-
cem cordis ac mentis fleclit ad Dominum, spem ha- lervos. Et hsec est sub Lamech. littera magna ver-
bens quod non repellit in sempiternum Dominus. suum disciplina vel cordis confessio : quia, ut supra
CAPH. jam dixi, Lamech disciplina interprelatur, vel cordit
aut certe servo. Quibus nimirum seusibus niagua
Quta si abjecit, el miserebitur secundum multitu-
decotoratur obscuritas, ut intelligamus sub omni in-
dinemmisericordiarumsuarum. Non enim, inquit, hu-
hominum. Si- B tegrilate et disciplina Christi, cum omni purilate
miliavil ex corde et
suo, abjecil filios
sit cur- cordis solliciteservanda esse qusedicunlur: quoniam
quidem ipse sonus versuum insinuat quid
vari sub poteuli manu Dei, palienter scilicet 1445 qui habet disciplinam Christi, servare se profileUir
prsecepla salutis , et cordis puritalem. Neque cnim
in
orania suslinere eo quod non repellil sempiternum sic
vir incli- abjecit oronesvinclos terrse sub pedibus suis ut
Dominus. Quoliescunque jugum ferens, contereret. Vincli aulem terrse sunl omnes terre-
natur ad flagella, ad pcenitentiam, ad contumelias, nis criminibus obligati. Quos ut conlercrel Dominus
ad opprobria , quasi curvari videtur ad humilitatem. sub suis ignoravit; quia nec sic abjecit ut
: pedibus
Unde et propheta David sub hac litlera inquil imo ut sub dilione sua omnes constilue-
Paulo minusconsummaruntmeinterra (Psal. cxvin), repelleret,
rel, eo quod de filio inquil : Omnia subjecisti tub
abjeclum se senliens et expositum ad certamina.
Untlecervicem menlis flectit ad Dominum, de qua pedibusejus (Psal. vm). Unde quia conslitutus cst
cervice dicilur : Non sicflectasut circulura judex omniura , fideliter confitetur judicium viri ut
profecto declinaret, Dominusignoravit, sed reddet unicuique
collum tiium. Qui enim cor suum non flectitad hu- sua. El ut perverlerel hominemin judi-
militateni el misericordiam, fruslra cerviccm suam juxla opera
cio suo, licet imprsesentiarum indifferenter accipia-
curval exterius ad supplicandum. Propter quodjam C
liic satiatus opprobriis singulariler in spe subvectus niam tur, eliam cum judicatur, Dominus ignoravit: quo-
roala qusea Dominoinferuntur, aut jusla sup-
fidenter ait: Qwtasi abjecit, et miserebitursecundum stint meritorum, aut futurorum probationes
muttitudinemmiseticordiarumsuarum. Ad hoc quip- sunt plicia
Dominuset ut misereatur. prsemiorum. Ergo adversilas , quae a Domino
pe affligit corripit, Quod est, plena juslilise, plena sequitalis,plena misericor-
bene intelligens, vir vitlens paupertatem suam, fidu-
diseest. Unde secundum Christi profile
cialiter agens de Deo: tfon enim, inquit, humiliavit tur cordis innocentiara :disciplinam el dicit vir videns Deum
ex corde suo. Deus ut salielur poenis noslris, neque servo divinorum
mavult ut humiliemur eloquia prsecepiorum : quoniam et
abjecit ftlios hominum; ergo si sunt haeretici, qui falso Deum criminenlur crude-
et curvemur coram eo , qnatenus et misereatur.
liter affligereanimas luteis devinctas domibus, el in
Proplerea in superioribus idem propbeta sub hac
Veleri Testamento quasi ex prsejudicioquosque pu-
littera osiendens gcmitus plebis et btimilitalein, ait: nire : hic aulem sub disciplina Chrisli flagelloerudi-
Omnis populusejus ingemiscentesquwrentespanem:
dederunl desiderabiliasua in escam, ul reficiant ani- lus, juxta quod propheta inquit: Virga casligaberis,
filia Sion , cordis confitetur purilalem , quod omnia
triam. Vide, Domine, et aspice : quia facla sum vilis
vel sine honore. aniroaesuse justo Dei moderamine aganlur, ut salutem ouinibus
(Thren. i) Ergo qui quse-u se tribuat invocanlibus in veritate
ril refeclionem, jure humilitale curvalur, quo pos- Et secundum (Psal. CXLIV).
litterse, libere de se
sil cilius pervenire ad Domini misericordiam, ac clainat: Servoinlerpretationem
in bonitate : si et miserebitur. disciplinam castigationis, servo pie-
senlire Quia abjecit tatem professionis, servocordis integrilatem, servo
Ideoque tanquam curvalus mullo amplius anima et > illibalam inter omnes hsereticoruinfraudes virtutem
menle quam corpore toluin se flectat ad multiludi-
iitlei, servo dileclionemin spe singulariter subveclus,
nem misericordiarnni Dei, sciens quod non abjecit, sub Dei animam retraclabiliter gerens,
protectione
neque huroiliavit ex corde suo filioshominum utpe- quod non repellit in sempilernum Dominus. Ma-
rinial ad supplicium, sed ul emendet et relevet ad animse monstralur, ut inler
saliitem. Cujus profeclo sensus sub gnus igilur provectus
consequentiam
Lamech liltera prosequilur. 1447 tot tantaque vitae discrimina, separari ne-
queal a charitate Chrisli. Sed dicil cum propheta
LAHECH. David etiam inter flagella: Eccesicul oculi servorum
Ut contereret sub pedibussuis omnesvinclot terrm, in manibus dominorumsuorum, el ticul oculiancilla;
wt declinaret judicittmviri in contpectuvullusAliissi- in manibut dominm sum : ita ocuti noslri ad Domi-
 1175 EXPOSITIO IN LAMENTATIONESJEREMLE. — LIB. III. 1174
tntfflDeum nostrum, donec misereatur nostri (Psal. A laris est vitse, quatenus liquefiat igne divino ferreus
£*xn). Post hujus fidei constantiam, venit ad Mem quidem peccati rigor,et superno mollescat jncendio,
litteram, el surgil quasi propugnatrix justilise conlra intantum, ut etiam contra insolentiam reproboruin,
omnes Epicureos, vel eiiain contra eos qui dicunt ipsi pro fide cerlare videamur ac dicere: Quisest iste
Deum non curare mortalia. Conlra quos etiam Psal- qtti dixil, ex ore Altissimi non egredientur nec mala
mns LXXIIattollitur, in quo aiunt ipsi perversa sen- nec bona? prsesertim cum et mala non nisi jttslo suo
tientes: Quomodo scil Dcus, aut si est scienlia in jttdicio ab ipso sunt, nec bona nisi ejus misericordia
excelsis? Pro quo etiam proescnles versiculi incre- proeslantur : non dico bonis et sanclis, verum etiain
pare videntur eos. qtiain socpereprobis et damnalis. Unde professionis
voce de ulrisque : Quid murmuraverit, inqtiil, homo
MEM.
vivens,vir propecccatit suis? Quotlel Paulus: 0 homo,
(Juts est iste, inquit, qui dixit ut fierei, Domino non inquit, tu quis es qui respondeasDeo: Nunquid polest
jubente : ex ore Altissimi non egredienlur nec mala dicere vas figuli, scilicet lesla de samiis terroe, Qunre
nec bona ? Quid murmuraril homo vivens, vir pro me sic fecisti? (Rom. ix.) Alioqui in omnibus quid
peccatis suis? Hoec, ut dixi, sub Mem littera plan- niurmuravii liomo vivens, aut certe quid diclurus
gimliir. Mem quippe ex intimis vel ex ipsis interpre- B I est vir pto pcccatis suis, cum oinuia concluserit Deus
Uilur; etut alii dicunl : tnnis exuttimis, sed utrum- sub peccato, ut oimie os obstrualur, et fiat oninis
que non discordat a tcxtti bujus lamenli ; quia mundus subditus Deo (Gal. m). Cseterum desides aul
magni ex ardore amoris esl, quod jam non pro vecordes, fingantde cordibus suis Deum, ut dixi, non
se conlra improbos, quam pro Deo fide certare vi- curare morlalia: ab ipso sunt, ul aniina couliieiur
detur. Arbitralur enim obsequium se proestare Deo, disciplinis Cbristi erudita mala vel bona. Idcirco op-
si contra obloquentes, quasi de celso vertice pilata eslomnis iniquitas, nechabel quid respondeal
subsannando «dical, Quis est isle qui dixit ttt fieret, bomo compositus Deo, et si fmt vas in conlumeliam,
Deo non jubente? ac si patenter dicat, Quis est iste, dum quotidie mcliorantur vasa aurea flagellis Dei, et
ctim sit cinis et pulvis, suo inflalus spiritu, qui au- argenlca in honorem. HOc quippe habet ex intimis:
deat de immenso et iucircumscripto Deo, suse sortis hoc et ignis ex ultimis, hoc ex ipsis, ut omnis sa-
disputare verbis, et subsannare nos qui flagellamur, pieiitium sensus, omnis sermo prudemium, omnisfla-
ac si filii adoptionis necdum hoc mundo damnemur? granliiim tenlaliopassionum, omnis conatus aclionis
Quibus profeclo verbis palet, quod nihil non jubente calore recoclus amoris Dei, incipiat esse preliosior.
justo vero Deijudicio lit in nobis, ac propterea quid- Bonus igitur ignis charitatisDei,bonus ex iutimis vi-
quid superius coiitra Deum lacrynianilo piolulit, €' sceribus affeclus amoris, bonus ex ipsis limor perse-
magis ex fonte pietatis venit, quam ex qnerimonia- verans, operationis quoque corpus omne Ecclesise in
rum prsejudicio. Unde prsesens litlera ex intimis so- 1449 mutuam adolescitgratiam. Bonus quidem di-
Rare videtur, quoniam quidquid causa cottfessionis leclionis ignis, quo unusquisque sanctus ad reveren-
intulit, ex inlimis visceribus fluxit, el ignis charita- tiam sui aucloris accenditur : sed qui Deum diligit
tis Dei ex ultimis prsecordiorura manavit medullis, igne charitaiis accensus, non perfunctorie diligit,
ul quodam nexu caloris Dei, intus concremarctur sed ex intimis diligil legem ejus,et ex ipsis praecepla
ossibus. Sic denique longe supra in eisdem thrcnis, ejus custodit, el ex ipsis juslifical cor suiiiii: non
ejusdem lextus littera! hoc coniinere videtur, Ex auditu diclorum, sed sludio adimpletionis, atque
alto, inquil, misil ignem in ossibus meis (Thren. i). imilalionis factorum. Yerumlamen ab his omnibus
Bontts ergo Deus , qui nobis hunc immillit ignem , non habel vivens homo quid murmuret pro peccatis
unde diligenles eum, gratiam et gloriam meritorum suis. Juslus aiitem, inquit Spiritus divinus, meus ex
in conspeclu ejus invenire possimus, et qtiem fide vivit (Hab. n). Quod si homo vivens non justi-
in nobis mittat ignera , ipse nos doceat. Ait enim , Ucalur ex fide, justisque operibus lidei jusliGcatus
1448 lynem venimittere in terram, el quid volo, niti non habet quid dicat, quanto magis impius et pec-
ut ardeat ? (Luc. xn.) Bonus igitur ignis, quem vult ^cator? Unde signanter ait: Vir pro peccatis suis.
omnium Salvator magis magisque accendi, prseser- Vir namque sexus est nomen : hoino vero comraune
tim cum et ipse sit ignis vorax, qui noslra peccata est omnibus. Unum siquidem eorum ex natura :
constimet, intimisque pectoribus divinae cupidilalemi aiiud vero coniingens ex gralia, ul neque qui ex
cognitiouis infundat, qua.enus redeat in nobis cor propagine originis primoc naturac flagellatur, neque
noslrum, ut capiat divinarum seriem Scripturarum, vir qui jam ex gratia discernitur. Ulerque lamen,
et hauriat fonlem aquse salienlis in vitam aeternami licet vivens fide, duin pro peecatis affligilur, non
(Joan. iv). Hoc namque igne Cleophas cor suum di- habet testa quid contra figuluni respondeat, vel
cebat ardere, cum Christus eis aperiret Scripluras> qiiid dical, Cur me fecisti sic, vel quare ita facis?
ili via (Luc. xxiv). Profunda igitur in verbis Dei vi- Quod bene intelligens Job, licet ivmliisexcrucialus
demus mysteria, idcircoex inlimis, vel etiam, ut aliusI suppliciis, in omnibus jure pene laudalur, quod non
interpres ait, ex ipsis debet ignis accendi, quasi ex: peccavit labiis suis, neque slullum quid conlra Deura
ultknisvisceriira ossibus exural in nobis fenum, sti- loculusest (Job n). Undecum aliquis lide vivens, ut
polam, vei plombwn iniquitatis, vel quidquid ssecu- augealur meritis : neque vir jara gratia discrems a
 1175 S. PASCHASURADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1176
sexu infirmitatis, ut a suis purgetur deliclis,. A inquit, provocavimus: Quia profecto aliud est, quod
tamen pie a domino corrigilur, non habet quid inique egimus : et longe aliud quod hactenus male
objiciat Deo ; quanto magis is qui jure in massa agendo, pium judicem ad iracundiamprovocamus.
perditionis connumeralus, damnatur? Quoruro om- NDN.
nium nec mala nec bona, nisi justo Dei judicio pro-
venire recte creduntur. Nunc ad Nun litteram rao- Idcirco, inquit, tu inexorabilit et. Hsec namque
ralis (quod sempiternum sonat) sensus venire gau- trium versuum intelligentia, omnem Scripturarum
det, cujus, ut dixi, secundum Hebraicam veritalera, reddit doctrinam, ut scrutemur vias nostras, scilicet
sempiternuminterpretalio sonat: et si alius inler- actiones, et qumramus, et reverlamur ad Dominum
pres, unicus, dixerit : autcerte pascua eorum iilud per lamenla, a quo male discessimus 1451 Per
significare voluerit, quod nulla Ecclesiae alia sint flagitia. Magnum igitur est unumquemque seipsum
pascua, quam Christus, in cujus se pascuis locatum nosse : idcirco jubemur ut scrutemur vias, scilicet
Propbeta laetatur, dicens : In loco pascumibi mecol- actiones nostras, actiones fldei nostrse, ut nosmet
locavit (Psal. xxn). lpse enim nos reficit et pascit cognoscere possimus. Unde Moyses in lege: Aitende
bonis pascuse suse, sacramentis scilicet divinis, ex tibi, inquil, ne fiat verbum absconditum in corde.
uberlale agri cui benedixit Dominus, cujtts odor B Tibi, inquit, attende, et non ulique pecunise tuse,
emanat odor suavitatis, quasi de novo flore sanctse non possessionibus, non viribus tuis, sed animo tuo,
resurrectionis. De cujus nimirum plenitudine uber- ac menti tuse, unde omnia consilia et facta cogila-
tatis in persona Palris, et plenitudo, inquit, agri lionesque manant. Ibi enim te attende, ubi polio-
mecum est. Ex quo profecto lilium nascitur conval- rem te nosli. QuodApolliniPhitiogentilesassignant,
lium, ob candorem aeternilatis, necnon et rosa quasiipse auctor fuerit hujus senlentise, quadicitur,
propter sanguinem 1450 Doroinicsepassionis, quse Nosce teipsum, cum de nostro, ut credimus usur-
sane pascua sunt Scripturarum mystica sacramenta, pata ad sua translata sit : quoniam lange anlerior
in quibus monemur admodum, ut scrutemur vias Moyses, quam hi philosophi, qui isla finxerunt.
riottras, et qumramus, et revertamur ad Dominum. Hinc quoquc Salomon oraculum secutus divinum,
Tria siquidem proposuit; ut scrulemur quasi ad ail in Canlicis : iVtsiscias te decoram inter mulieret
'
unguem, juxla philosophos, viasnostras; etqusera- (Cant. i). Hocest dicere, nisi cognoscas temortalem
mus certe quid facti sumus, aut quid fuimus, aut ad imaginera Dei factam rationabilem, et nisi tua
quid esse debuimus, et cum invcntum fuerit, quod fatearis prior delicla, nisi iniquitates tuas coram le
ad non esse tetendimus, necessitate compulsi, rever- habueris cognitasut juslificeris, nisi convertaris, e
tamur ad Dorainum. Ubi principium litterse nos in- *C prior accuses anlequam claudatur janua, antequara
vitat, quoniam utprsemisi, etprincipium interpreta- dies mortis ut fur veniat (/ Tim. v). Et hoc est
lur. Hinc unicus Patris el Filius ait: Ego principium dicere : Scrutemur vias nottras, et quwramus, et re-
qui et loquor vobit (Joan. vm). Ex quo iiquet littera- vertamur ad Dominum, ut scias ex confessionefaleri
rum inlerpretalio sensus, quod ab infanlia parvulos quid araiseris, et requirere in soliditatem fidei quae
elementa Hebrseorum, quibus setas puerilis assuevit, perdideris. Nisi scias te, inquit, o pulchra et decora
usque ad roaturilatem virtutis excrescere, non in- inter mulieres, el dicas, Fusca sum, quia peecavi
formant ad divinas latenler et myslicas intelligea- sed decora, quia diligor, ex fideAbrahse renata ge
tias intendere. Unde et eadem Nun littera unicus nus electum, sacerdotium sanclum (/ Pelr. n), alio
inlerpretari dicitur, qui verum principium esse cre- quin abi post vestigia gregum, et pasce hsedostuos,
dilur, et pascua eorura qui revertuntur ad ipsura. juxta tabernacula Cedar. Mullum igitur profecit vir
Bona quidem pascua sunt et Scriplurarum sludia videris paupertalem suam, flagellis erudilus: mul-
ccelestium, in quibus quolidiana lectione pascimur, tumque convaluit, poslquam venit ad Zain lilteram,
recreamur gratia, reficiraur disciplinis, dum ea quae audiens, duc le, multumque postquam intulit jugum
scripta sunt degustamus, aut percepta frequentius " grave super se, et sedit solilarius. Inler qtiaenimi-
ruminamtis. Bona igilur pascua Christi, quibus rum alta silentia plene cognovit, quod hsec sit satus
grex Domini saginatur. Bona etiam, in quibus uni- nostra, ut scrutemur vias nostras, et quoeramus:
cus patris principium vitse pascitur inter lilia splen- quia lubricse sunt et torluosse vioejuvenura in ado-
dore sanctorum. Unde monet egregie : Levemus lescentia sua. Quod si sero aliquis tulerit super se
corda nostra cum manibus ad Deum in ccelum. jugum, et sederit sallera senex solitarius : quanlum
Ubivera suntgaudia, bona sunt pascua, lilia conval- deflendus threnis, quibus deflentur peccatores, qui
lium, vernantia rosarum. Sed neque ad ea recte viasvitse, eiviasjuslitise nolunt apprehendere I Unde
corda sine manibus levantur, neque raanus sine pu- praevenire congruit annos juventutis correctione
riiatecordis : ut et integritas fidei nos commendet congrua, ut dicamus singuli: Deus pascil mea juven-
Deo, etoperalio fldei, quseper dileclionem operatur tute mea (Ptal. hxx). Et alibi: Nihil mihi deerit, in
(Gal. ix), non minus nos, quam et nostra referat loco pascum ibime collocavit(Ptal. xxu.) Et hoecsunt
in ccelo, sicque recolenles paupertaiem nostram, sub hac Iiltera. Ula vero pascua sempiternse vitse,
dieamus Deo : Nos inique egimus, ut et omnis inte- ubi unicus Patris pascit iuier Ulia: quia donec as-
griias confessionis declaretur, nos ad iracundiqm,** rpirel dies, 1452 et iuclinentur umbrae (Cant. u>.
 1177 EXPOSITIO1NLAMENTATIONESJEREMLfc. — LIB. III. 1178
hoc solum nobis vitsesubsidium est, ut levemus ad A in signtim cui contradicetur,(Luc. n). Unde, quia
eum corda, cum manibus, in coelum, et dicamus: abstulit Dominus omnes forles et magnificos, me-
Deliclajuventutis mem,et ignorantim niew, nememi- rito eis sublatum plangitur adjulorium, eo quod
neris (Psal. xxiv). Quoniam graviora sunt seneclu- adjutorem Deum, indurato corde, reliquerunt. Nam
lis, quamjuventutis vulnera. Nam unuroeorum de- et idem prophela longe jam supra vocem Dci
bilitatis est remedium : aliud vero robur salulis. prsemisit, dicens : Ecce constilui le hodie super
Salulis medicinavulneri quaeritur : gralia vero sa- gentes et super regna, ut evellas, el destruas, et
nitati. Ideoque ait: Bonum est viro cum portaverit dissipes, et disperdas, el planles (Jer. vm). Contra
jugum in juvenlute sua, eo quod (elsi senibus reme- quse quatuor trislia, duo tsela opposuit : quia non
diuni est desinere peccare) stimulant eos peccata poterant sedificari bona, nisi deslructa essenl mala,
sua, exagilat conscientiamconsueludo peccandi, et nec plantari oplima, nisi eradicarentur pessima. Hic
longior usus erroris ssepe inslabilem facit. Unde autem eradicalionem et indignationem se plangit
huic in periculo res est: juveni autein in bono. Et posilum in medio populorum : quia omnes, qtiia a
nescio cum sederitis singulariter, si facile inveniat Chrislo in passione oberraverunt, eradicati sunt de
a;f|iialeiii una cum unico palris Filio solitarius, in terra viventium, indignaticmeperpetua. Idcirco et
loco pascuaelocatus, cum et ipse singularibus dona- B propheta propter eos qualuor inducit, scilicct: Ope-
bitur prsemiis, et ditabitur donis. Hinc cst quod ruisti in furore, et percussisli nos : occidisti, nec pe-
quieluset feriatus ab omni interpellalione mundanse percisti. Operuit quidem in furore suo velamento
sollicitudinis,et voluptalibus,divinisvacans oraculis, csecitatis faciem Judseorum, ne agnoscerelur Cbri-
Levemus, inquit, corda cummanibusad Dominumin slus. Unde et velamen positum erat super faciem
cmlum, ut singulariter ea referamUs quaecum Deo Moysi(Exod.xxxiv), quodusquehodielegitur. Etper-
vivcntibus soleut felicius dari. Interim tamcn pro cussit eos plaga dispersionis in gentibus, nec tamen
praeteritis curemus Deumcum lacryniis et precibus sensisse eos cernimus. Occidil vero, quando spirilum
instanlius exorare, et confileri quod nos suinus qui gratioeviiaeabstulit : quia lex spiritualis est (Rom.
iniqite egirous, nos qui ad iracundiam provocamus. vn), ne spiriluin vitoein eadem lege perciperent.
Idcirco quia proelerita abundant, nec prsesentiaces- Nec pepercil, quando et gratia a templo, a lege, a
sant, dicamus cum propheta : Quia tu inexorabitis solo palrioe,et ab omnibus expulit fidei sacramenlis.
es. Et quia nos non audit, non ejus inexsuperabHis Unde nubes opposita peccatorum conlra nos, ne
bonitas, sed nostra malilia facit. Underecte Samech transeat oratio eorum, jure plangitur. Qui nimirum
liltera sequitur, quaeaudi vel firmamentum sonare locus, non minus supra personaro Christi intelligi-
videlur : et ut noster interpres ait, adjutorium in- G tur, quam et super Jeremioeinterpretalur : quia Je-
terpretalur, quod ipse textus versuum insinuat. remias excelsus Domini dicitur. Dominus aulem
deslruxit regna diaboli, quse sibi in excelso montis
SAMECr.
oslenderat, et advcrsarias perdidit potestates, delens
Operuisti enim, inquit, in furore, et percussisti chirographum earuin in cruce (Col. u). A 1454
nos : occidisli,nec pepercisti. Opposuistinubem libi, quibus, qui membra sunt hujus corporis, ablatum
ne transeat oratio. Eradicalionem et indignalionem est omne adjutoriura, et slatutuni est chaos magnum
posuisti me in medio populorum. Quibus profecto inter eos qui praescitiet praedestinatisunt ad vitam,
verbis, liquet sensus litterae, quod adjuloriumjusle atque inter eos qui prseordinati sunt, juslo et vero
auferetur ab eis, qui et multa de prseteritis aggregata Dei judicio, ad supplicium. Unde ex EvangelioAbra-
non plangunt: insuper et nova veteribus addentes, ham ad divilem : Inler nos et vos chaos magnum,
pium judicem ad iracundiam provocant, et quotidie inquit, firmatum est ut non possint inde huc, neque
delinquendo,inexorabilemreddunt: et sicut superius ex hinc illuc transmeare (Luc. xvi). Propterea recte
idem prophela sub eadem litlera Samech plangit, a quibusdam interprelibus bujus litleroe interprela-
Absiutit, inquit, Dominusde mediomeiomnesfortes tio, firmamenlum,aut audi inlerpretalur. Non enim
meos(Thren.1), vel, ut nostricodices 1453 babent, D oliose dicit audi, quod commune est omnibus, et
magniGcosvocavit adversum me lempus : ut conte- suppetit universis ipsojure naturse. Non est otiosum,
reret in me electos meos. Non enim tunc abstulit inquam, quod dicitur audi, etiam cum invili aut
omnes Judsesefortes Dominus,quando in Babyloniam atiud agentes, sonum lamen aut vocem audire sole-
regionera Judseorum captivus duclus est populus, mus. Sed quia non est hoc sotum audire, quod sup-
sed quando Cbrislo advenit, et libertatem animsesuse petit audire oflicionaturse, sed illud quod majus est,
synagogacaptiva non vidit, nesciens gravibus incur- ul audias non usu tantum corporis, quam inlellectu
vala peccatis, menlis suaeerigere cervicem, et quse- mentis : ideo diligentius considera istius litlersein-
dam fidei colla ad lticem cogilalionis attollere. Id- terprelationero, seriemque versuum, posl moraleui
circo Chrislus quasi eradicatio et indignatio positus intelligenliam, quid sequalur eos, quorum in sempi-
est in mediopopulorum.Hinc ipse ail : Ego veni, ut lernum furor peccandi perseverat.
videntesnonvideant, et qui videntcwcifiant (Joan.ix).
SAMECH.
El Simeon eum suscipiens : Ecce posittis est hic in
. ruinam, ei resurreclionemmullorum in lsrael, et Unde opposuislinubemlibi, ne transeat oratio. Aiia
MJ« S. PASCHASURADBERTlABBATIS CORBEIENSIS 1180
quippe nubes levis legilur, super quam ascendit A AIN.
Chrislus : alia nubes lucida et candida : alia vero Oculus meus afflicius est, nec tacuil, eo quod non
tenebrosa. Sed nubes quse opposila plangitur, densi- esset requies, et in tertio sub hujus litteraeversu :
tatem peccatorum significat. Nam et columba nubis, Oculus meus deprwdatus esl, inquit, animam meam
qiioe prsecedebat, Ilebneis exeuntibus ex ./Egypto, (Thren. m). Quoniamoculorum est oflicium,nuniiare
mediamse opponens, inter ^Egyptiosatque Hehrseos: quod viderinl. Et Christus aliis positus est in rui-
ipsa eademque lux erat exeunlibus filiis Israel, et naro, aliis in resurrectionem. Per Ain litleram octi-
coecitas^Egypliis (Exod. xni).,,Jta et nubes corporis lorum oflicia declarantur, ul sane defleant pro offen-
Christi lux credentihus : non credeniibns autem, sis; vel eliam ex desiderio gralioe ingemiscant :
csecilas,el pelra scandati, necnonel lapis offensionis. quorum oflicium est semper delectari suavibus,
Unde, inquit, Operuistiin furore. Quid enim operuit, offendi auiem adversis. Unde Ennon soepe ocuhis
nisi quia seipsuni Dominuin in bomine occultavit? suppliciorum dicitur, 1456 oculus lenlationis, ocuU
Et percussisli, ac si dicat, vulnere iofidelilaiis. Occi- hcedi, oculi vilulae, oculus generalionis, aut fons
ditti sui in pceniludinecordis. Nec pepercisli, inqtiil, generationis, in quo baplizabal Joannes : quatenus
propter severilalem judicii. Et haec, inquam, nubes eorum afflictioneper fontem generalionis in adoplio-
opposila est coram oculis divinsemajeslatis, quam B nem renata transircnt filiorum Dei. Et hoc est di-
non potest transire quandiu coecilas ex parle lsrael cere : Oculus meus affliclusest, oculis et doloribus,
manserit infidelitalis oratio. Idcirco Chrislus jure nec tacuil. Ilaque quia nullus clamor ad Deum
eradicalio et indignalio posilus esse plangitur, sicut ascendere creditur, quam clamor lacrymarum : quia
de infldslibus comminalur; propterea inquit pro- et si voces surdoe sunl, nonnunquam coram Deo
pheta et prsecedentibus quse sequuntiir, Deus de- lacrynioe semper, leste Spiritu sancto, maxilla in
struet te, in finem evellet te, et emigrabit te de taber- ccelum, cum omni clamore cordis ascendere proban-
naculo, et radicem tuam de lerra viventium(Psat. I.I). tur. Quod aulem Ennon oculus suppliciorum inter-
Et boc esl lextus hujus lilterse, sicut dicilur, audi : pretatur, in quo baptizat Joannes, quid aliud innuit,
quoniam mcomprehensibilia 1455 sunt judicia Dei. nisi quod renalus desiderat sibi propria peccala di-
Idcirco monet per hanc lilleram qua dicilur, audi, milli, quorum supplicia corde provido perhorrescat?
Ut omnes ad intelligentiam redcant, el ex his quse Ilaquc licel oculus suppliciorum dicauir, prseviden-
•dicunlur cordis inlelligibilia percipiant. Unde et su- tis esl lamen supplicia, non suslinentis. Porro ocu-
pra sub hac iitlera : Lacum calcavil Dominus, inquit, lus tenlationis, quia per eum soepe lentamur. Unde
virgini filiseJudse, non quod tunc Dominus, ut dixi, Salvator : Qui viderit, inquit, mulierem ad concupi-
-foresabslulerit, quando ductus est caplivus populus, ^ tcendum eam, jam mwchatus esl eam in corde suo
sed quando Chrislus advenit. Tunc quippe lacus (Matth. v). Et non dixit simpliciter, qpi viderit mu-
faclus Judseis passio Salvatoris, quoe gentibus por- lierem, sed ad concupiscendum. Oculum quidera
lam salulis ostendil. Nam crux Doraini, sicut non absolvit, metUem ligavit. Unde non dixit, adullera-
eredentibus prsecipitinm esl, ila credenlibus portus vit eam oculo sed in corde. Oculus autera bcedi qui
salutis. Et ideo prsemisit propbeta, audi, ut futura ad sinistram est, quod ea quse a dextris sunl, pecca-
«ognosceres quoniam lorcular (aut lacus juxta aliam tor videre non possit, Propterea sanctus dicil : Pro-
interpretationem) quem calcavit Dominus virgini videbamDominumin conspeclumeo semper,quoniam
filise Judse, calcavit ut ex ipso passionisproelo fides a dextris esl mihi ne commovear(Psal.
xxv). Est et
credentium claresceret, aut faex infideliiatis in oculus vitulse : quia sicut a jugi loro altrahunt
amurcam transiret. Moraliter aulem, recle se plangit iniquitates, non disruinpentes, neque abscindentes
anima, quando caligine operuit iniquilatis, ut per- propriuro, sed longe trahenles fune peccalorum.
cussam atque occisam sentiat justo Dei judicio, Oculus quoque generationis, aut fons generationis
agenle vulnere pravilatis snae. Cui opposita nubes dicitur : quia ex oculorum aspectu, aut bona aut
plangitur delictorum, quae magis contra nos cla- 1 adversa generantur. Idcirco el Ain merito oculusvel
inare quam exorare videtur. Unde Dominus ad fons dicilur : quia sicut de fonte tractus fltiviorum
Cain : Ecce vox sanguinis fralris iui de terra clamat emanare cernitur ita ex visu oculorum, quasi de
ad me (Gen. iv). Et quid esl dicere, de terra clamat fonte, longo profluvio bona vel mala generantur.
ad me, nisi quia terrena cogilatio, et suffocatioboni, Quoliescunque ad bona nobis aperiuntur perficiendi,
alque immanitas deliclorum facil ne possit nostra quasi fons juslilioe et origo graliae nobis adorilur :
oratio transire ad Deum, nec ipse orantibus parcere quoties vero ad malum, illi utique, qui aperti suat
nobis, dum slamor quotidie contra nos de lerra 4dse propler pcenampeccati, nobis reseraniur. Unde
crescens augetur? Jam deinceps usque ad finem idem propbela longe-supra in eisdem threnis sub
hujus alphabeti, passio Pomini luce clarius resera- . eademliltera Ain: Ego plorans, inquit, et oculusmeut
tur. Idcirco his ila proemissis,quid Ain litlera signi- deducens aquam, quia longe faclus esl a me consola-
iicet, pandarous. Ain quippe, juxta Hebraicaro veri- tor converlensanimam meam (Thren. l). Non igitur
latero, oculus, vel fons inlerpretalur. Unde prophela abductum se prophela de lerris suis esse dolebat,
sub hac significatione, quia oculus interpretatur, sed a Christo populum reiinquendum, coiisolalio-
walde allusit. nemque futurse vitse cernebat amissam. Et haec e«t
1181 EX.POSLTIO1N LAMENTATIONESJEREMLE. — LIB. III. 1182
1457 inquam dolenda captivitas, quie oeternaest. A Idcirco oculus amore Christi repletus, depraedari dir
liberlate privala. Unde improesentiarum afllictus cilur aniinam, ut totum se exspolietur a se, et trans-
plangitur oculus nec tacuisse, eo quod nulla esset fundat se in Dcum ullra se. /n cunclis, inquit, fi-
requies. Nulla igitur requies, ubi qui consolabilur liubits urbis mew : quia per singulas delictorura
Spiritus sanctus rccesscrit. Paracletus namqtte spiri- alTecliones, et selernn;viloe cogitaliones, tolam se
ttis, consolator dicitur, et ideo qui abejus sanclifi- quasi deproedatam a se refundit in Deum, ut una
catione recesserint, nullam diei Sabbali, in qua ciitn Deo inveiiiatiir. Et lioecest littera quoe fons
Deus requievisse legilur, requiem invenienl (Gen. vel oculus interprelatur, ut nec oculus sine fonte in-
n). Quoslonge praevidensoculuspropIietaIis,eoium vcniatur, nec fons sine oculo dileclionis ex nobis et
perpetuse captivitalis serumnam, quam perfidioepre- iu nobis nianare credatur : quatenus pro suis ex-
tio damnalorum populus habct exsolvere, jure re- cessibus fonte rebaplizetur lacrymarum, et fons
quiem se non invenisse luget. Sed quia licet altlictus isio iiulrialur oculo sanctoe conlemplalionis , ut
nec tacuil, Dominum respexisse el vidisse de coelis possil dicere anima Deo devincla : Orabo spirilu,
infert: quoniam qui perseveraverit usque in finem, orubo et mente, psallam spirilu, psatlam el menle
hic salvus efit(Matth. x). Sunl enim oculi Domini, (I Cor. x, 14). Seqttitur Plie littera tribus suis ver-
cujus liguram Prophela gerit, sicut sponso dicitur B sibus explicata. Phe namque oris, ut supra praemisi,
ili Canticis : Oculi lui ac si piscinw in Hesebon, in inlerpretatur, juxta alios vero inlerpreles, erravi,
portisfiliw mullitudinis (Cantic. vn). Quid enim sunt sive os.aperui souare videtur. Unde propheta plan-
piscinse in Hesebon, nisi ralionabililas et abundan- geus quasi ex ipsius litleroctexlu :
tia doclrinarum in cogitationibus, qua?est Ecclesioe
PHE
in porlis? Cui merito deferlur multiludo doctrinse.
Filise enim mullitudinis, posteritas cst plurimarum Aperuerunt, inquil, superno^ ossuumomnes inimici
sentenliarum, quoniam Propheta inquit : Perlrans- noslii. Sic quidciii in plurimis lamentationum lilte-
ibunt dies plurimi, et mutliplex eril scientia (Dun. ris alludcrc invenies, ut et litlerse sensus verbo-
xn). Quarum oculus non tacet, cum muliis inebria- riini aperianl, ct verba consona voce sensum lilte-
tur lacrymis, donec respiciat et videat Dominus de rarum uxplcanl. Unde non niinus errasse prophela
ccelis.lnterim tamen inquit: Oculus meus deprwdalus se fatetur, secundum sensum Iiilerse, quod texlus
esl animam meam in cunclis filiabus urbis mew. Ex versictili sequemis insinual, cum ait : Formido el
quo prophela evidenter fulurum Chrisli judicium laqueus facta est nobis vaticinatio et conlritio. Ex
denuntiat, eo quod prsevideat quaeventura sunt ci- quo profecto liquet, quoil erroris sit sensus, quo-
vitalibus Judae, et ea omni profusione lacrymarum ^ niani valicinatio prophelarum , et contritio cordis
deflet: quia malam impioeplebis suaeperfidiam pro- eorum, correclionem et satisfaclionem pcenilenlioe
videbat, qua pertinaciter proprium negaverat aucto- niagis persuadebanl, qttani errorem in populo. Unde
rera. Sed oculus animam deprsedari dicilur, quando e contrario quia ex prophelse vaticinio formido in-
omnes affectus doloris et mceroris effuderil, quando sanabilis peccanlibus acciderat, et laqueus facta est
omnem languorem et ardorem animi per lacrymas conlritio piopbelae geinentis, idcirco sub hac lillera
monslraverit, quando omne quocunque est in ea significanlcr insinuat, crravi, non quod propheta
quasi fluvitts de fonte sic effluxerit, sicul prophela molus sit gressibus fidei suae ut erraret, sed quia
David dicil : Defecil anima mea in salutare tuuin, et populus oberravcrat intantum, ut ejus conlrilio et
oculi mei in eloquiumluum, dicentes : Quando conso- vaticinium, laquetis ruinac, et formido 1459 cor"
laberis me? (Psal. CXVIII.)Ad hoc quippe aninia ab rectionis esset. Unde ex persona plebis oberranlis,
oculo deproedatur, ut suo adhaereal Creatori, suis ut elemenlum exponeret eorum infamioe, indidit
exspoliala viribus, et se tolam refundat fonti pise suis verbis quitl eisdem acciderat : quoniam pro-
ubertatis. Defecit quidein, eo quod concupiscit ptcr increduliliiLcmeoriim, valicinium prophelantirt,
eum, cnjus passione est salvata. Dcfecil, ut in n et contritio cordis eorum, laqueus erat illis et ruiiia,
unum spiriium transeal , et fil unus spiritus ita ul perimerent eos, ne in nomine Dei loqucrcn-
cum Deo. Unde signanler : Depradalus esl , in- lur ad eos. Quod cernens Propheta : Divisionesaqua-
quit, oculus meus animam meam, et non oculi, rum (inquit) deduxit oculus meus, in conlritione filiw
ut una mens cum Deo inlelligalur 1458 siculi populi mei. Vertinilameii alia contritio prophetaruni
Chrislus in Canlicis ad sponsam ail : Vulnerasti cor ex tlevoiioiie divinoe inspirationis, alia vero eorum
meum, vulnerasti (inquit) in uno oculorum luorum qui, pro peccalis omni contritione afllicti, spirilu
(Cant. iv). Et roerilo, quia Chrislus iii uno oculo vi- vexabantur erroris. Alioquin D.euscontritum et hu-
detur, non quidem carnali, sed spirituali, ac diligi- milialtim non sperneret, nisi et ipsi vaticinium et
tur. Alii quidera sunt oculi carnis, alii qui, ut contritionem eorum, qui pro ipsis gentibus fatiga-
diximus apcrti sunt in Adam (Gen. m), alii menlis, bantur prius sprevissent, et immutaverunt formidi-
qui transeunl in unum , ut sit mens tina cuiii Deo, nem qtiaenulla eral nisi Deuro repellerent. Idcirco
nlii oculi Ecclcsise: quia sponsa duos geril octtlos, el vaticinalio facta est eis laqueus. Quod in passione
inoralem ac myslicum. Sed niyslicus pleniiis videt Douiini accidisse ntilli dubiuro, super quem, ac si
Douni et acutius, licet moralis dulcior videalur. hxc pcrsona omniuro dicatur membrorum : Aperue*
1185 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSlS 1184
runt'super nos omnes inimici nostri os suum. Qui- A sponsa : ita ul a principio fulei trinsierit saeculuni,
bus formido facta esl omnis prophetarum vaticina- etsicdemum pertransierit ad regnum. Hoecsiqui
tio : non ut ex ea corrigerentur propter duritiam dem gralia Spiritus sancti aliis fons est, aliis pu-
cordis eorum, sed ne conlingerent de illo quaeIege- teus, aliis vero hortus conclusus, fbns signatus, aliis
bantur. Quapropter passio et contritio huroilitatis hortorum rivus, quoein Ecclesia qnasi divisio con-
Chrisli far.la est eis laqueus omnibus non creden- numeralur. Aliis impetus dcscentiens a Libanoet
libus iu ruinam. Unde Propheta quasi ex ipsius lit- magnus quidem impetus qui nunquam delicit. Qttod
tersesono : Quia os aperui, et altraxi spiritum(Psal. aulem divisionesoculus deduxisse gemens ac pio-
cxvm). Divisiones aquarum deduxit ocutus meus; rans insinuat, sive quia quam meatus inundan-
quasi dicat illud ex Evangelio : iVistlocuius eis es- tium fluentorum : ila ut exiiberanlium lacryma-
semel prmdicarem,peccatumnon haberent(Joan. xv). rum duclus pcr singula sui cordis effuderit amo-
Nunc autem inexcusabiles facli, laqueus facta est ris germina, sive quod abluendos superfuderit
eis valicinatio, eo quod non crediderint in quibus cordis criniina, iniantum, ut eliam easdem ipse
os aperui (Joan. i), ut inexcusabiles essent. Pro- ociilus deduxeril divisiones per omnia timoris dis-
pterea el sub hac lillera, Ionge supra lacrymabililer -crimina, vel etiam amoris vulnera. Unde sponsa
series ostendilur: Expandit Sion manus suas, et non B in Canticis : Vuinerala charilatis ego sum. Ha-
est qui consoletuream, acsi patenler dical : Dignam bet enim vis summi doloris vel amoris, ut cum
remunerationem erroris recipil, quae expandenlem lacrymis quodammodo ipse ocultis mentis se vi-
manus in cruce audire neglexil, et sttb alis ejus deatur 1461 effundere, easque deducere lacry-
succedere refugit. Dignum igilur ul ipsa poslea mas, ex quo tanquam ex divisionibusaquarura, im-
expanderet manus, et consolantem invenire non pelus doloris vet amoris vehementior dedaralur.
posset. Hinc signanter ait Propheta : In conirilione Felix igitur talis decursus, et beaise divisiones, quse
filimpopuli mei, quia etsi ante advenlum Domini , de ttnilale octili, et purilate fontis veniunt Spiritus
captivilalem Judseorum illatam esse a Chaldxis sancli. Bonus impelus, qui nescit loedere, et norit
deflerc videatur, tamen prophetico spiritu, islaro implere : quoniam sancli repleli apostoli (Aet. n),
magis captivitatem prsevidens , qua eos intel- quasi vehementiorigratia niusio inebriati ac repleti
ligibilis Chaldseus sub perpetui erroris vincula culpabantur. Deducebatel illa ex Evangelio has di-
subjecit, et domesticse virtutis extorres de sta- visiones aquarum, quse irrigavit pedes Domini, et
tu patrise devotionis eliminans , longinquse af- fidci suseprelio emit animse suae et corporis sanita-
fecit 1460 dominationisexsilio. Quseprofecto mi- tem. Deduxitergo et Davidhasdivisiones secundum
serabili deplorat dolore. Nulla cnim patria verior C magniludinem et multitudinem delictorum suorum,
omnium in hac peregrinatione, quam fides. Quse ex quibus de peccalo graliam retulit, el pro reatu
nimirum eos qui longe erant prope esse fecit,et ex divisionibusaquarum virluUim quseque ctimula-
advenas atque peregrinos, civitatis supernoepatrise, vit dona. Ex quibus el aposlokis, post trinam nega-
jure connexuit, sicut scriplum est: Ergo jam non tionem, gratiam sui recepit aposlolatus (Luc. vn).
ettis, ait Apostolus, hospites et advenw,sed estisci- Quid igitur ex his dicam divisionibus, cura magis
ves sanctorum,et domesliciDei (Ephes. n). Sed quia vis eloquii minuilur, quam uberlas nobis lacryma-
ab his omnibus, scilicet a sold patrise, a Deo, et flde, rnm corde obdurato vel gralia aperitur? Unde Da-
et lege, et testamento sanclo, contrilione dispersi vid et alii quamplurimi ad mediura deducantur, ut
erant, recle ait : Divisionesaquarum deduxit ocutus ex his percipere possimus, quid ipsi pro eisdem
meus. Oplabat enim se cum Paulo aposlolo, ut sesii- relulerint, qui pro modo crimiuis lainenla Iacrymis
mo, anathemaesse eura fratribus suis (Rom. IX).Ex coauxerint. Dicit enim : Lavabo per singulas noctet
quo patet, quod magna sit possessio charitalis, et leclum meum, lacrymis meis slratum meum rigabo
hortus deliciarum prsecipuus, in quo omnium virlu- (Psat. vi). Alque ilerum : Fuerunt mihi tacrymw
tum genera nulriunlur, ex quo quasi de paradiso vo- _. mew panes (Psal. ci); necnon el poculummeumcum
luptatis fons ascendit, qui irrigat omnia virlulum flelu miscebam (Psal. cxviu). Et ut videres Jere-
genera. Primum se attollens in quatuer virtulum miam imilanlem illum : Exittts, inquit, aquarum
capita, ac si demura per omnes divisionesaquarum, deduxerunl oculi mei. Et non dixit, quia aflligor,
ut omnia inebrient fldei et morum germina. Gran- quia flagellor, quod maledicor, el a proprio dejicior
diler enim affeclum gerentis pcenitentiam ex- solo vel persequor; sed quia non cuslodivi legera
pressit, aut nimirum dileclionisaraorem designavit, tuara, Domine.Ac si diceret:Fluenlibus oculis meis,
secundumillud quod in Canticis scriptum est: Fons deploro ea quse illis aspicientibus admisi. Habtiit
hortorum, puteus aquarum viventium, cum impetu quidem idem multa alia quse defleret, vel inceslum
descendensa Libano (Cant. iv). Istseigitur divisiones filise,vel interilum filiorum (// Reg. xm) : sed hic,
aquarum, non minus abluunt peccata, cum etiam non hoc se flevisse dicit, sed quia non cuslodivjt
per omnes deliciarttm areolas flutint, ut omnia aro- Icgem Domini. Qttandoqiiidema sanctis viris plus
nialum irrigent genera. Quas divisionesChristiEc- culpa, quam serumna plangitur. Unde et filio iit
clesia, cum impetu deducit a Libano abluendo pec- morte posito (// Reg. xn), nec cibum sumpsit, nec
cata, ex cujus impetu puri fontis, alfluil a Libano regiiim tbronum, ncc cubile ascendit, sed slraiiis
1185 EXPOSITIO IN LAMENTATIONESJEREMLE. — LIB. III. 1186
in terra, jejunus cum lacrytnis planxit : ubi non .\ avis illa, de qua Iegitur in Job : Semitam avit
tam ftlii morlero, quam peccali pcenam removere ignorabit liomo (Job xxvm). Alioquin si eum cogno-
desiderans, flevit. Sic et Jeremias : Divisiones,in- vissenl, nunquam Dominum gloriae crucifixissent
quit, aquarum deduxil oculus meus in contritione (/ Cor. n). Cujus nimirum semitas ignoravit homo,
filiw populi mei. Siquidem non lantum vitse praesen- quod eiiam, teste Apostolo (Col. i), sseculis et ge-
tis conlritionem lugens, quam passa est ab hostibus, nerationibus ignotum fuit; et generationem ejus
qiiam etiam propler aelerni supplicii pcenam, eo quis enarrabil? (Isa. LIH.) Beala igitur avis in spe
quod propter impceniludinem el duritiam 1462 repromissionis nobis calore el adumbratione sancti
cordis eorum noverat : quia duplici contritione Spiritus progenita, sme coitu, quse licet in terris
(juxta quod scriplum est) de sub coelis contereret venatiohc inimicorum sit capta, semper coelestia
eos Dominus. Ftevit igilur propheta populi sui tenuil. Fortassis ergo ipse est aquila, quae dum pro-
aerumnas et anguslias, flevit et excidium patrise : vocat pullos suos (Deut. xxxn), scilicel Judoeos, ad
setl magis flevisse credilur quod et ipsi super Do- volandum, cxpandit alas suas super eos, et assum-
ininum os aperuerint, ut legimus in passione, Chri- psit, atque porlavit in humeris suis, laqueo eorum
stum blasphemantes et maledicentes, unde et ipsi caplus cst, in insidiis (Matth. xxm). Qui duro voluit
a diabolo quasi de reciprocatione vindiclam habue- ]fceos aggregare sub alis suis ac si gallina, infirroaltis
runt. Flevit et Christus in passione (Luc. xxu), apprehensns est ex infirmitale carnis. Unde signan-
quando prolixius posilus in agonia oravil, quando ter ait : Lapsa esl in lacum vita mea. Quem profecto
et gulla sanguinis ab eo, pro nobis dolens, in ter- lacum ipse calcavit solus (Matlh. xv), dum mortein
ram decidit. Flevit et super ipsam miseram Jerusa- moriendo peremit, et vilam resurgendo reparavit.
lem (Luc. xix); flevit autem et super Lazarum : ut Posuerunt, inquit, lapidem super me. Quid igiiur
ex hoc cognosceres, quantis alterimur malis, vel apertius de passione Cbristi, quid evidentius, cuin
quibus egemus tamenlis (Joan. x). Flent autem et et lapis (Maith. xxvn, xxvm), longe diu ad nionu-
sancli, euntes et miltentes semina sua, ac per sin- mentum Isuper eum prsedicatur, qui postea in pas-
gula divisiones ducuut aquarum, ut melius seterni sione, sigillo una cura custodibus assignatus legitur,
germinis fructus in messein surgat. Quas sane la- et ab angelo revoluius gloriosius praedicalur? j£sti-
crymarum divisiones melius precibus impelrare matus esl igitur Christus cum descendentibus in
possumus, miltendo semina pietatis, quam doctrinis lacum (Psal. LXXXVH), sicut homo sine adjutorio
ediscere. ldcirco et ad consolationem devoti trans- inter morluos liber. Quoniam a summo ccelo egres-
eamus. Siquidem Sade titlera sequilur, quse con- sio ejut (Psal. xvui). Et si ad novissima laci deve-
tolatio vel juslitia interpretatur. Post lacrymarum '" nit, el occursus ejus usque ad summura ejus. Sequi-
divisiones, post graves torrentium fletus, post ama- tur : Inundaverunt aqum super caput meum. Pei
ritudinera tanii doloris, post formidinem immensi aquas namque multitudo plangitur insurrexisse su-
discriminis, post laqueos conlrilionis, post apertio- per Christum, qui caput totius Ecclesise credilur.
nem et insullationem oris inimicorum, satis oppor- Ex quo (quamvis et ad ejus dicta perlineat proptei
lune consolatio, id est Sade littera inlercessit, ut immanitatem anguslia? passionis) lamen plenius vox
qui gravioribus serumnis pcenas commissorum lue- Ecclesioe, scilicet totius corporis, deflere videtur,
rinl criminum, sperent indulgenliam justitisc et con- quod inundaverunt, ac si fluctus aquarum mole ma-
solalionem remissionis : et qui fletibus ac lacrymis gniludinis super Chrislum inimici gralis ut eum
propria delicla laverint, requiem mereanlur adipisci. perimerent. Unde sponsa, quae jam quantisper vi-
Sed requies nulla, nisi ex passione Christi, vera debatur collecta in membris Chrisli, mox quasi spe
probatur. Ideo voce Redemptoris quasi pro nobis decepta, voce dubitationis dixisse plangiiur :Perii.
jure plangitur. Periit namqtte omnis aggregalio discipulorum Chri-
SADE. sli, quando relicto eo singuli fugerunt; periit quando
Venatione coeperunt me quasi avem inimici mei _ negaverunt; periit quando omnes dubilavernnl.
gralis. Lapsa est in lacum vita mea, et posuerunt Propterea igitur bis versibus recle ante posita es»
lapidem tuper me. lnundaverunt aqum tuper caput Sade liltera, quse consolatio 1464 interpretatur •
meum ; dixi: Perii. Quibus profecto versiculis, ex quoniam nisi consolatio adesset Spiritus sancti ac
passione Domini, consolatio fidelium oslenditur, et pii pastoris Domini, mox eorum fides abiisset, e'
jusUtiaequibus justificamur, luce clarius prsedican- omnes hi periissent. Ex quo palet, quod omnis ten-
tur : licet perlidorum impietas accreverit, qui quasi talio illa passionis, non sine consolatione Spiritus
venatione avem cum gladiis et fustibus, Christum sancli fufct: qui eos relevaret de infidelitate ad fi-
videlicet apprehenderunt gratis (Matth. xxvi). Porro dem, de desperatione ad spem, de mcerore ad gau-
de Jeremia prophela quod captus sit gratis. mani- diuui, de lapsu peccati ad veniam. Hinc quoque Do-
festa est interpretatio, quod in lacu positus, quod minus ad Petrum : Ego pro te rogavi, Petre, ul non
jnundaverunt, ac si aquarum fluctus 1463 peree- deficiat fides tua (Luc. xxn). Verumtamen quanlum
craendo super caput ei nulli dubium : sed de Chrislo ex ipso fuit, negasse non dubitatur : quantum vero
manifestius datur intelligi: qui ul avis captus vena- ex Deo, in prsescienlia mansit: ita et vox omnium
tione plangilur iu peccatis nostris. Ipse enim est quantura ex ipsis, recte sonuit, Perii : quantum ex
4J87 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1188
promissione et praescienliapii magistri, consotationeA etiam de novissimis lacis confiletur se invocasse
necepta, fides invicta niansit. Consolaraur autera Deum Palrem, in cujus nimirum typo Jonas de ven-
interdum niultis scriplurarum raodis, consolamur tre ccli clamassead Deum Iegilur(/oH.ii).Proplerea
et es Dei misericordia, consolamur el alio consola- quod supra proemisit quasi ex persona Domininon
lionis genere, quando deliclorum graves persolvi- desperanlis, sed ex forma eorum, qui fugerunt re-
mus pcenas, ut habes in Isaia : Consolamini,popule linquentes Dominum, vox dubietaiis vel increduli-
meus, consolarnini,dicit Deus vester. Loquimini ad tatis fuil:quia necdum erantfide firmali, necsancli
cor Jerusalem, et advocate eam, quia completa est Spiritus gralia corroborali. AlioquinJob passionibus
malitia ejus, dimissa est iniquitas illius (Isa. iv). jam probalus, ceclus Dei auxilio, quod si in profun-
Suscepit de manu Domini duplicia pro omnibus dum inferni, inquit, demersus fuero, inde me libe-
peccatis suis. Cui sane Jerusalem etsi fides deerat, rabis: quanlo magis auclor vitsede seraelipsocertus
poena salisfaceret. Revelanlur autem consolalione fuerit, qui ad Palrera fidenler ila loquilur, dicens :
pcenarum, qui absQlvunlurconsolatione meritoruro. In die qua invocavite, Domine, dixhti, nolilimere.
Consolainur autero etiam et quani saepe lentationi- Propterea et hic vocemmeam ait audisti : Ne aver-
bus variis et sermonibus prsefati discipuli Chrisli : tas aurem luam a singullu meo, et clamoribus appre-
quoniam tenlaiio palientiam operatur, patienlia 8 pinquasti tne. Ergo cui Pater praestoerat, perire non
vero spem. Consolamur et lacrymis, cum abluunlur poterat: cujus vocem exaudierat, dubitare nequa-
crimina : ut est illud in Psalmis : Disceditea me quam poterat. Sed quia Cophetiaro conclusioinler-
omnesqui operaminiiniquitatem : quoniam exaudivit prelalur, jure quis perieril, gemens orat: Ne averlas
Dominus vocem fletus mei (Psal. vi). Consolamur aurem tuam a sirigultu meo et clamoribus. Qui in-
vero quam ssepe flagellis : quia. non obliviscitur carnatus etiam, juxta aliura prophetam, ad exlrema
Deus niisercri, neque in seternum projiciet quos pu- monlium descenderat, terrse vectibus conclususfi-
taveril castigandos. Unde decursis suppliciis, quse ducialiter agebat ctim Palre, quod sublevaret de
propler peccata tulimus, frequenler cernimus in corruptione vilam ipsius, sub qua suppressus una
spe quod ad veniam pertinemus. Poenaenim corri- nobiscnmpro nobis 1466 dolens lugebat. Unde
git, et emendal errantem. Quod si tatis est qui ne- inquil : Invocavi nomen luum, Domine,de Utcitno-
queal eroendari, nonnunquam aut auferlur ex me- vissimis(Jon- u). Quod et Jonara fecisse de venlre
dio, aut facit pcena ne graviora comniiUat.Ex qui- belluseIcgimus in prophetia hujus mysterii. Et idea
bus et aliis quamplurimis tentalionum aul angustia- rectc Coph conclusio dicitur , quoniam conclusit
rum modls palet sensus, quod nunquam flagellisaut Deus omnia sub peccato, ut aperiatur nobis janua
tentationibus abest consolalio Spirilus sancti, si non G viloe, qui conclusi eramus sub peccato (Gal. m),
permanserit duritia et impceniludo cordis. Et hse per eum qui detentus esl in corruptione carnis, et
sunt jusUtise Domini, quibus justificamur. Sade venilusqucad novissimalaci.Ille quidem invocando
namque, ut diximus, eliam el justilim interpretatur, exauditus esl tanquam filius, non alter Deus, alter
ut sil sensus, quod ex passione Domini multis mi- homo, sed iiuus ittemqueChristus, medialor Deiet
sericordiarum modis, consolante 1465 nos Spiri- hominum (/ Tiin. n). Nos autera duplici vallati con-
tu sancto, etiam et ipsi fliigeltisac passionibus,nec- clusione, peccati scilicet et corruptionis, exaudimur
non et tenlalionibus Domino justificaraur corrccli. per ipsum, el quod in illo prsecessitnobis in spe ,
Quod bene divili ex Evangelio de Lazaro dicilur: credimus profuturum.Propterea ergo,appropinquasti
Fili, recordare quia recepislibona in vita tua, et La~ me, inquit, tn die quando invocavite, dixisti: Ne
zarue similiter mala: nunc aulem hic consolalur,tu limeas, ut quod ille sciticet caput noslrum de se fi-
vero cruciaris (Luc. xvi). Ex quo palet, quod nulla ducialiler proesumpsittanquam filius , nos eliam in
est tributationis anguslia, sine consolationemerce- eo et per eum speremus tanquam membra.Formara
dis, nisi prohibeat mentem ne corrigalur impietas nobis imprimit invocandi, orandi, suspirandi, cla-
aut impcenitudo cordis. Jam post passionera, post jjmandi, ctiiii omni conlritione cordis prsesumendi
tentationes, posl consolationem spei, quid sequalur ftduciaiiter el sperandi. Idcirco quia juxta litlerse
videamus. sensum, dupliei concludimur vallo : circumspicere
Sequilur autem Coph, quod vocalio dicitur, vel debemus nosmet et aspicere sicut proesens iittera
juxta alium interpretem, conclusio,sive aspice, so- insinuat. Dicitur enini interpretari, aspice, ac si
nare videlur. Unde et ad sonum litterse, qua vocatio patenler clamet : Aspicite quod mortalitasel corru-
dicitur, mox consonanler allusit. ptio, atque aspera condiliosorlis usque ad novissima
cora. laci adduxil. Quo te peccati laqueus irrevocabiliter
conclusit aspice, et causam periculi noli dissimulare,
Invocavinomtn luum, Domine. Qtiodetiara stipra maxirae cum lethale sit discrimen unicuique ccmdU
fecisse dicimus, ubi curo eamdeni lilteram praepo- tioni sua pericula non aspicere. Concludkur enim
suit, ac si ex ipsius sono mox, inquit, vocavi aroicos unusquisque tumescentibus visceribus Ecdesi»>
meos. Est autem vox Christi secundum assumptam concluditur hostibus laqueis insidiarum, et innu*
forroam hominis passione ad Palrem : quia supra mcris periculis concluditur : ut femina quando parlt
doluerat. Lapsa esl iu lacum vila mea. Nunc vero (sectindum Evangelium)tristiliam habet (Joan. xvi>),
 1180 EXPOSITIOIN LAMENTATIONESJEREMLE. — LIB. HI. 1199
cum nepiSpop-rimatricis,' qua principale pecloris A . usque ad fines orbis terrse (Psai. xvm). Qua pro-
ipsius premilur, immensas et innumeras palitur an- Jieclovoce clamat caput nostrum,clamaiit et membra
guslias : concludiltir ergo non minoribus angnstiis ipsius, clamat Rachel plorans filiossuos. Ne avertas,
mentis quam corporis. Majores enim oeslus febres- inquiens, anrem 1468 tuam a singultu meo et cla-
que animorum sunt quam corporum. Conclusus moribus. Clamal el Moyses, cui dicitur : Quid cla-
* enim viscerum lumoribus medicum quoerii, ul possit mas ad me (Exod. xiv), quando orabat pro populo.
propulsare pericula, et constricla laxare. Ad quem Sed alii clamanl in corde, alii loquunlur. Loque-
veniens medicus, lenlat omnia, explorat interna. balur atilem Anna (// Reg. xi), quia pro privatis
Unde et nos monemur nosmelipsos aspicere, mentis orabat rcbus, id est, pro filiis. Clamabat et Moyses
oculo, quibus concludimur malis, noslrasque consi- magnoardore charitatis : clamantet sancti sub ara
derare miserias, et cognoscere nosmet, orationisque Dei immcnso clamore affectu pietatis. Unde signan-
medicinam quoerere.Propterea ergo Coph recte vo- ter sub hac liltera conclusio noslroe demersionis
catio dicitur, qnatenus medicum jugiier invocemus, exprimitur, et invocatio, ut amplius clamemus
qui de ccelovenil languores 1467 nostros curare. ostendilur, atque nnicuique dicittir : Aspice quod
Hinc quoque ipse ait: Non opus esl sanis medicus, conclusus tencaris, quibus appulsus angustiis. Clama
ted his qui mate hubent (Matlh. ix). Habes igitur B in foi titudinead eum qui praesto est: Ne avertas au-
vulnera, ne differas medicinara. Aspice oculis quo- rem tuam a singuliu meo et clamoribus; quia con-
motlo conclusus sis, oculis scilicet quibus David clusit Deus omnia sub peccato, ul omnium mise-
atixilium quoesivit et meruit. Levavi, inquit, ocutos reatur. U.nde Apostolus : Miseri estote el plorate,
meosad monies, unde venietauxilium mihi.Auxilium risus vester in luclum converlalur, et gaudiuni in
meum a Domino(Psal. cxx). Aspice ergo et semper mmrorem. Humiliamini in conspectuDomini, et exal-
aspice : quia oculi justi semper ad Dominum. Hoc tabit vos (Gal. in). Ac si apertedicat : Aspicite con-
quippe monet idem sub hac tittera retro , dicens : clusionem veslram , et plangite miserias quibus
Gonsurge, expergiscerein nocte in principio vigilia- conclusi estis. Invocate de novissimis lacis Deiim,
rum : effunde sicut aqua cor luum anle conspectum clamale sapienter : quia sapientia foris clamitat,
Domini, exlotte ad eum manus tuas (Tliren. u). Ex etiam i/i plaleis dat vocem suam (Proti. i). Quia
quo insinual partum conclusionis nostroe, ostendit lanto /n excelso amplius auditur, qnanto in corde
angustias, et nionet sub omni intenlione cordis re- ardentius cum fide et desiderio ad Deum transfun-
niedium nobis salutare quscrere. Idcirco sub hac dilur, qui seniper ubique recta; fidei praesens senti-
liltera proposuit nobis Redemploris nostri formam: tur : quoniam prope est Dorainus omnibus invocan-
quomodo etiam de lacis novissimis invocat patrem , C tibus se, oinnibus qui invocant eum in veritale. Unde
quomodo fidenier orat, quomodo gemit et clamat, ad RESlittpram confidentius veniatur. RESsiquidera
non voce, sed conlritione cordis, et magno clamore caput aut capitis etiam vel primalus interpretatur.
menlis, quomodo Deum ubique proesentemsentit, Caput est ergo vel forma capitis, ut consideremus
quomodo appropinquanlem se in die invocationis , auclorem vilie, caput videlicel nosirum, ex quo om-
etiam inter anguslias intelligit : quomodo audilu nium fovenlur metnbra, qui regit et implet sensibus
cordis audit Deum dicentem : Ne timeas, imo om- omnia. Sensus enim sapieniis, in capiie ejus. Inde
nibus profeclo, cum dicat : Ego vici mundttm (Joan. diictus spiritus per omnes venarum ineatus, totas in
xvi). El hmc est vicloria qum vincit mundum, fides partes corporis vires derivat, sanguis lustrat omnia,
noslra (I Joan. v). Unde David aiebat : Dominus ornat omnia. Sublato ergo capile, corpus sine no-
illuminatio mea et salus mea, quem thnebo? Dominus mine est, nec agnoscitur , nec ulla superest causa
proleclor vitte tnew, a quotrepidabo? (Psal. xxvi.) Ac vivendi. Unde quid vox capitis de se sentiat, vel quid
si patenler dicat : Nullus qui Deum proesentem de se proesumat, audiamus.
sentit, timere debet. Elsi in ipso vivimus, movemur
et sumus (Act. xvn), recte omnino trepidare non , RES.
'
possumus. Talis igitur vox cordis, talisque fides, Judicasti, Domine, causam animmmem, redempti»
magnus est ad Deura clamor, non vocis magniludine, vitwmem. Vidisti, Domine, iniquitatem adversum
sed magnanimitate cordis. Est enim vox cordis et me : judica judicium meum. Vidistiomnem furoren
clamor lacrymarum : qtiia est et vox sanguinis quoe eorum adversum me, universas cogitationes eorum.
ad Deum pervenit. Clamat ergo cor nostrum, non Hoecvox non minus capitis est, quam et corporis :
sono vocis, sed cogitationum sublimitate, concentu- ita ut nec corpus sine capite, nec caput sine cor-
que virluium. Grandis fidei clamor, per quam in pore inyeniatur. Idcirco judicium et redempti<>
spiritu adoptionis clamamus, Abba pater. Et ipse simul, 1469 m,asi in una persona precibus Palr;
spiritus clamat in nobis vel pro nobis gemitibus in- commendatur. Namjudiciumincausa animse, uljusta
enarrabilibus (Rom. vm). Magna vox justitioe, et inveniatur, totius corporis summa capiti tribuilur:
magna charitas, per quam morttii loquuntur, non redemptio vero, ut de morte ad vilam proficiant,
solum loquuntur, verum etiam sicut Abel clamant corpori praestatur: quoniam nec ille redemptus jure
(Gen. rv). Magna fuit vox aposlolorum, quoe exiit dicitur,qui nunqtiani esl venundatus subpeccalo,nec
in oranem terram, et magnus clamor, qui pervenit iste suis viribusconfisusDeum ad judicium provocat,
f*SI S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1192
nisi justitia capittsPatri in uno.corpore commendel. A tem, nostrse duplsemortis redemptio exhibeatur. Id-
Causa igitur Christus fuit toiius redemplionisnoslrse. circo reslat ut capili primalus servetur Ecclesioe,et
El ideo post causam judicium, post judicium redeiu- per primatumcapitis integra salus custodialur. Alio-
ptio vilse sempiternse sequitur: quoniam nisi causa quin nullus primatum perdere potest, cui non subla-
Christi nullum nobis nisi supplici»judicium manet. tus est Christus. Proplerea fit caput servandi summa
Hincmore oratorum clementemjudicera adpietatem studiiatque operis nostri, summa negotii, snmma_
invocat. Primuro justumjudicem confitetiir, deinde spei, summa virlulum. Omnis autem summa sludii
causaroanimsesuaecur venerit, insinuat; rederaptio- nostri est, ut siraus in unitate corporis Chrjsli, et
nera propter quam venit retexit, seipsum pretium compaginati in unilate capitis, ex quo omne cor-
afferl, nostramque vitam, propter charitatis spiri- pus per compaginationemel colligationem submini-
tum, suam esse declarat, quatenus sieuli nos in illo, slratum crescil copulatum in aiigmenlumsanclum in
ita-et ipse in nobis vivat. Postremum vero adversa- Domino.Et Isaias: Aufert,inquit, aJudma caputetcau
riorum furorem adversus se commemorat, ut sequis- dam (Isa ix), scilicet initium et finem. Iloc sane ca-
simumjudicemadaequitatemjudicii, quasi sequissimus put Judsea tunc amisit, quando Jesum Dominumnon
supplicator devolis precibus inflectat : Vidisli; Do- recepit, in quo Ecclesiseprimatus et principiura eli-
mine, furorera eorum adversum me; vidisti iniquila- B gilur, qui est primogenitus ex mortuis, in quo vitse
tem, licet reprobando causam animsemesejudicem negotia Deo Patri offerunlur. Ipse quidem est pri-
eligendo.Ex quibus verbispatet, quam oronia judicia malus nosler et finis, qnia ipse est primus et novis-
ei pendeant quod iniquitatemipse reprobandopuniat, simus : ipse est finis legis ad jusliliam omni cre-
quam judicium divinitus inlendat, quod omnem fu- denti: per quem oronis iniquilas contra nos erecta
rorem adversus Ecclesiam Chrisli, quam cogitalio- dejicilur, judicium noslrum erigitur, furor adversan-
nes singulorum excutiat : elprius, ul dixi, more tium condemnatur, et per cogitaliones eorum quasi
rhetorum sibi propilium pium judicem reconciliet: a radice opera inspecta reprobanlur, ut et noster pri-
deinde partes adversariorum iosinuat, ac per boc matus cura capite glorificetur, alque eorum philargy-
quasi ad omnia membra spiritum agendi et prsesu- ria condemnetur.
mendi atque credendi diffundit. Hsec namque vox , Jam deinceps Sin littera contra nos quid afferat
eleclorum in corpore Chrisli, qui primatum benedi- oari lamenlo, introspiciamus.
clionis adepli Sunl. Res quippe primalus sonare vi-
SIN.
detur, quoniam alius est populus qui pef Esau pri-
mogenita stia vendidit, alius illc qui emit. Nam, Ja- \QJ\Audisti,Domine,inqu\t,opprobriaeorumom-
eob primalum benediclionis quietus acquisivit, C nescogitationeseorum, adversumme. Labia insurgen-
Esau vero philargyrise dedilus, perdidit. Iste nam- tium mihi, et meditationeseorum adversum me tota
qne est primatus, quod Res lillera sonare ridelur. die. Sessionemeorum,etresurreclionemvide: egosum
Unde singula corporis membra gratiam capitis par- psalmus eorum. Nam Sin ut prsemissuroest, dentium
ticipari debent, etprimatura gralioefrugaliter custo- inlerpretatur : et ut alii dicunt, super viilnus. Den-
dire: quatenus ad singula capitis membra vigoi per- lium quippe adversus Chrislum opprobria plangun-
veniat. Alioquin sine decore suo, corpus mortuum; tur. Et Psalraista : Denteseorum arma, et sagitlm et
jacet. In capite eleniin jugura vitae, in capileprinia- lingtia eorum gladius acutus (Psal. LVI).Quorum la-
tus hsereditalisnostrse, in capite gratia velustatis. bia insurgentium contra veritatem , ac si labia do-
Fertur enim coluber 1470 cum urgetur periculisi losa in corde et corde locuti sunt. Propterea igituret
caput abscondere semper, et in orbem se colligere; Davidsubhac lillera: Principes, inquil, persecutisunt
objecta reliqua parte corporis. Ita et roembra Chri- megratis\(Psal. cxvm), ut ostenderetfletum hujus lit-
sli caput, quod Chrislus est, custodiunl et primatunii terae quod super vulnus dicitur. Nam el alibi vatici-
observant quia : In ipso omnia conslant, et ipse eslt nando, cum ejus, quasi Evangeliodescriberel passio-
caput corporis Ecclesise. Hoc quippe quia miserisi nem, inter coetera dicit, acsi adPalrem: Quoniam
vivendi usum el fruclum non habebit. In quibus ni- D quem tu percusisti, persecuti sunt, et super dolorem
mirum tribus versibus omnia eleclorum prsemia pei vulnerum meorumaddiderunt (Psal. LXVIII).Super
caput quod Christus estPatri coramendantur, ejusquei dolorem namque vulneris addidisse, est de medicina
judicio redempta et justificata offeruulur. Deindei morlem sumpsisse. Unde apposita est iniquitas Ju-
vero omnis iniquilas et furor adversanliura, cogita- daeorum super iniquitatem ipsorum, ob duritiam
tionesque reproborum condemnanlur, et mira totiusi cordis ipsorum, ne intrarent in justitiam Dei, etcae-
corporis Chrisli unitas declaratur, cum sub jugo> tera qusedicuntur. Ethoc ex sono hujus lilterse, quae
omnium quasi in persona capitis DeoPatri aufertur 5' super vultuis interprelalur textus lamenli: quoniam
Redemptor,inquit , vitm mew, ubi alia interprelalici ex medicina dura curantur vulnera. Hi vero super-
habet defensor. Ex quo liquido [oslenditur, ut dixi, addiderunt, qui et mala [pro bonis reddiderunt, et
quod redemptio membris congruit, defensio verc> perfidiam ex fide vaticinantinm messuerunt, atque
seque membris et capiti: quatenus redemptio ac de- perfidioe.susebomicidia subjunxerunt. Qusenimirum
fensio totius summse•nostroe salvationis, per Chri. mala consummatajuslus arbiter, quasi consumraato
>siutn DeoPatri offeratur, utper siraplicemejus mor- judicio, DeoPalri puniendo offert. Incredulitasnam-
 .193 EXPOSITIO IN LAMENTATIONESJEREMLE. — LIB. III. 1194
que eorum vulnus fuit, super vulnus autem perfidia iA et gratise,qui vulneribusnostris adhibeat medicinam,
et peremptio Domini. Porro super vulnus, quid qui alligaturam verborum cceleslium super vulnus
recte nisi medicamenlum apponitur, quo vulneris imponat 1473. dicens : Pmnitentiam agite, appro-
acerbitas miligetur? Super vulnus igitur oleura in- quabit enim regnum cwlorum (Mallh. iv). Bona igitur
fundilur, ut omnis vulneris molliatur asperitas. Su- alligatura, quse vukierala curat, confracta connectit.
per vulnus malagma, vel fibula, super vulnus altiga- Et ideo eos propheta sub his versibus infatigabili-
tura, quibusomne vulnusfoveatur. Sed h'ide recipro- ter plangit, qui omni arte omnique ingenio , contra
oatione, rejecto medicamento, super vulnus infideli- Christum, contraque ejus Ecclesiam incessabiliter
tatis, perfidiamsibi et mortem addiderunt, sicuti et desseviuntexprobrando, meditando, docendo, insur-
omnes reprobi ex patientia Dei (Rom. n). Nam bo- gendo, ita ut nihil sit eis nisi deridere et subsan-
nitas Cbrisli et patientia, omnes ad pcenitentiamin- nare ©os,qui pie volunt in Christo vivere. Jam dein-
vitat, ipsi vero secundum duritiam cordis eorum, ceps Tau lilteram perscrutemur, ut ex ipsa cogno-
thesaurizant sibi iram in die irae et revelationis justi scere possimus ut exhortatum est verbis, quid per-
judicii Dei.In quibusprofeclo versibus, Deum ubique severantibus justo Dei judicio reddatur.
praesenlem insinuat (Isai. i), cui et cogitationes
1472 et meditationescordis eorum profectae sunt. B J
TAU.
Audisti, inquit, opprobria et omnes cogitalioneseo-
rum. Quia hoc est illi audire quod et videre, videre
vero quod et scire, qnem nulla lalere queunt, nulla , Reddes eis, inquit, vicem,Domine,juxta opera ma-
subterfugere. Sed reprobi, ex patienliaDei, quasi su- nuumsuarum. Dabiseis sculum cordis laboremtuum.
per vulnus peccali in pcenileniia sibi thesaurizant in Persequeris in furore tuo, et contereseos sub cmlis,
die irse. Unde sequilur : Sessionemeorumet resurrec- Domine.Nam Tau, ut praetuli, signa interprelalur.
tionem eorumvide, ego sumPsalmus eorum. Quoniam Et alius interpres, voluit, erravil, vel consummavit.
insultando et subsannando reprobe non rainus contra Quibus profecto sensibus patet intelligentia, quod
caput, quam et contra corpus sseviunt, quasi pravi omnia hsec in Threnis lamenta signa sunt et osten-
jttdices et doctores in cathedra residentes pestilen- siones futurorum. Unde Psalmisla ait: Oslendisti
tire, quorum jam nullus fovetur medicamine, ubi spes populo tuo dura, et dedisti meiuentibusle significutio-
Ditllaest refundendse salutis, quia ubi omne caput nem, ul fugiant a facie arcus (Psal. LIX). Sed quia
languiduin et omne cor mcerens, a vertice capitis us- reprobi noluerunt animadvertere, Reddes eis, inquit,
que ad plantam pedis, nulla est in eo sanilas, ubi titcem,Domine,juxla opera manuum suarum. Ergo
non portio, sed universitas periclitatur, et quadam (Q Judocis primum vicem reddidit, quia irrefragabili
corde obduruerunt, ut a fide et veritate amplius pel-
corruptio totius corporis tabe consumitur. Ibi non
esl jam malagma imponere, neque oleura, neque al- lerenlur, ne possint inlrare justitiam Dei, et vitam
salutis appfehendere. Hanc vicem juste quippe eis
ligaturam, sed super vulnus, quia impcenitudine
consurailur, plaga mortis apponitur. Hinc igilur reddidisse dolet secundum opera raanuura suarum,
eommodius est vulnus habere quod foveas alque quia vitara postquo-nperemerunt, nunquam nisi mor-
tem inveniunt. Et hoc est quod Tau littera etiam
constringas, super quod medicamentumadhibeas,
quam sine vulnere mors in toto serpat interius. Est erravit interpretatur. Erravit autem a via populus
namque non solum corporis vulnus, verum etiam Judseorum, erral etiam et omnis reproborum ccetus,
reenlis, quod oleo sancli Spiritus medetur, quod propter duriliam et impcenitudinem cordis eorum.
moUioribus eloquiis et pacifici sermonis suavitate Propler quod et Dominus consummavit justiliam
curalur. Sunt enim fomenta verborum, sunt et suam, hoc et ipsam Tau litleram sonare diximus.
medicamenta ccelestium prseceptorum, quibus om- Hinc quoque est quodsequitur: Dabiseis sculum cor-
ne nequitiarum virus pellitur, et abolentur ma- dis laborem tuum. Quia dum passionis Chrisli labo-
culse. Sunt legis vincula, quibus magis alligali sol- rem dedignati sunt venerari et credere, quasi eum-
vuntur, quibus coUisaqusedamChristi roerobra soli- ID dem laborem pro sculo lenuerunt, ne prsedicationis
dantur, ethocestquod proesenslitterasonarevidetur. spicula eorum corda penetrarent. Sic itaque et re-
Sed sub his tribus versibus irrevocabilis reprobo- probi, dum eos Dei patientia ad pcenitentiam invi-
rum contra Christum et ejus merobra insania plan- tat, opponunt sibi scutum cordis earadem Dei patien-
gitur (Luc. XVIII), eo quod medicum repeUentes, tiam, quasi non videat dum diu sustinet, et thesau-
omnium rejecerunt vulnerum medicinam. Medica- rizant sibi iram, ut Aposlolus testatur, in die irse
mentum igUur super vulnus est, quia medicus ipse (Rom.u). Tenditur autem arcus judicii, 1474 aum
DominusJesus,ut vulnera curarel noslra, infudit vi- ejus patienlia prolongatur. Sed hi duritiam sibi
num et oleumsuper eum,, qui semivivus in via jace- prsetendunt, et excusationes varias, ne verba vilse
bat relictus, etalligans vulnera ejus, commisit stabu- suscipiant. Eo igitur ad se transire ejus prsedicatio-
lario qui curam illius ageret. Caveat ergo unusquis- nis verba non permitlunt, quo eum laborare vel
que, ne ab Jerusalem in peccando descendat, imo sustinere usque ad mortem viderint. Quodel Judseis
meritis ascendat ad illam. Quod si conligerit pec- accidisse propheta plangil, dum ipsi sibi scutum
casse, custodemhabemus oris nostri, cuslodcm legis duriliae opponuiit; quia morlaiem Dei filiuin qucm
P-TROL. CXX. 38
H95 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1196
ipsi peromeruiii, secundum carnem credere nolue- A ferientium minime peneirantur, sed suo se lapsuper
runt. ki qua nimirum carne, laborem passionis fragmenladissolvunlur. Unde corpus raaligni boslis,
snstiniiit. Unde et propheta dicit: Laboravi susti- id est omnes iniqui, quia jure per obslinalionem
nens (Isa. i). Quem laborem passionis dum perfidi dnri sunt, per vilara vero fragiles, sculis fusilibus
viderunt, eum ut Deum venerari contenipsernnt. comparantur : cum verba prsedicalionis audiunt,
Quem enim videbant carne mortalem, dedignaii nulla correctionis jacula se penetrare pcrmittunt:
sunt credere immortalem esse divinitatem. Unde quia in omni pcccato, quod facinnt, sculum superbse
(ut dixi) post signa el significaliones signoruni, dcfensionis, aut pravac negalionis sibi opponunt.
quia contempserunt ut fugerent a facie arcus jti- Nam cum quis talium de reatu suoe iniquiiatis ar-
dicii , recle sequitur, magis propbetando quam guittir, non mox cogilat quomodo culpam corrigat,
exhorlando, senlenlia condemnationis, qua dicitur : sed quid in luljutoriiim suse opponat defensionis.
Persequerisin furore, el conteres sub cmlis, Domine, Niilla igitur vcrilalis sagitla penetralur, quia verba
ut sint quia perduraverunt in stiis pravis meditalio- sanclse correptionis, in scuto excipit pravsc defcnsio-
nibus, sedentes in calhedra pesltlenlioe,el surgenles nis. De quibus hoc in loco recte platigitur : Dabis
contra Dominum, tanquam pulvis quem projecit eis sculum, Domine, luborem tuum, quia ipsi pro-
ventus a facie terroe. Qui sub ccelo ergo conterun- B pler pcenampeccali duritiam sibi cordis asciscunt
lur, quia nec ipsi ccelumesse, nec ccelestibus in- in proteclione pravae defensionis. Siqtiidem Dei
haerere voluerunt disciplinis. Idcirco quia ipsi per- abutentes patienlia in superbiam , dum cogilant
secuti sunt Christum, ut ejus niembra atque omnia Deum talia non curare : recta et satis non intcn-
vitoebona, jure et ipsi persequunlur in furore, et dere, thesaurizanl sibi iram in die iraeet revelatio-
conteruntur oequissimea bono et juslo Deo, ut au- nis jusli judicii Dei. Hoc quippe scutum primus
diant : Disceditea me, maledicli, inignem wternum, hoino lenuil (Gen. m), qui requisitus cur vetitum
qui prwparatus est diaboloet angelis ejus ( Matlh. lignum conligissei, non ad sc ctilpani rctulit, sed
xxv). Hoecnanique sitnt signa quoe cucurrcriinl, et ad muliercm qtiam Dominus ei deiterat, et realum
signilicationes quae lnonslraverunt, ut fugerent a stium oblique ad auctorem dati 1476 inique retor-
facie arcus, ut libercnlur electi. Sed quia reprobi sit, qui ei mulierem dederat. Hoc sculum eliara re-
contempserunt, longe supra sub hac litiera pncmis- quisita mulier lenuil, quando neque ipsa ad se cul-
sum est, in voce lolius Eoclesice: Ingrediatur omne pam inflexit, sed serpenlis illud persuasionibus re-
malum coram te, el devindemia eos proptcr omnes plicavit, volens et ipsa reatum suum in crealorem
iniquilates eorum (Mfliih.i). Necnon et in alio al- fleclere, qui illic intrare serpentem persuasurum
phabeto sub hac eadem littera : Non fuit, inquil, in G talia permisisset. Hoc quippe et Cain scutum ha-
die furoris Doniini, qui effugeret et relinquerctur, buit, cum interroganti, imo increpanti Domino: Ubi
ut subaudias ex omnibus reprobis : quouiam inimi- estAbel frater tuus? superbe et contumeliose re-
cus mcus consumpsit cos. Propterea recte Tau, ut spondit: Nescio, Domine. Nunquid ego custos sum
dixi, consummaiio interpretatur, quatenus sub ipsa fralris mei? Eccc cuin dicit, Nescio, Domine', frau-
omnis impictas et injustitia cum converierit eam Deus dulenta humilitas et falsa negatio prselenditur, cum
in judicium, finem , et consumnialionem accipiat, vero dicit : Nunquid ego cuslos sum fratris mei?
justitiam scilicet linem , qui Chrislus est, et con- Conlumax objurgalio contra Deum erigilur. Jam
summationem perfectionis : impielas vero coiisum- talis et hujusmodi excusalio poena peccati esl, et
malionem suse damnationis, et finem ne ultra queat dum quisque Dei patientia abutilur in superbiam ,
progredi, qualenus in ulrisque, signa qttoe proeces- subito ejus perditio et contritio de sub ccelisvenit.
serunt, veriiatem 1475 exhibeant suoe signiflca- Quorum igitur hucusquc culpa in ttsu peccanlium
tionis. Nam ideo Doniinus prius oslendit populo suo trahitur, justum est ut vindicla damnalionis sequa-
dura sub signo crucis, ul liberarentur electi : iUis lur : quia unde finiri reatus debuit, inde per duri-
vero, qui siguo crticis voluerunl signari, veritas se- tiain cordis sibi suppliciumquisque trahit: el quia
quetur signorum atque contritio oeterni supplicii : D signa judicii meluere notuit, neque signum hujus
quia contra virtulum documenla, conlra sanctorum litlerse in fronte gessit, justum est ut vindietam
miracula, scutum perlidioetenuerunt.Idcirco coiitri- excipial damnationis suoe: quia profeclo non solum
tio furoris Dei eos persequitur, ne ultra vires ha- erravit, verumetiam consummavitet complevitmen-
beant repugnandi. Habcnt enim electi scutum bonse suram sceleruni, ut cum reprobis sine fine damne-
volunlatis, quo ex divina proteclione corouanlur: tur. Unde DominusPatriarchoe suo : Nondum , in-
quia quos protegens adjuvat, remunerans coronat. quit, completa sunl peccata Amorrhworum(Gen. xv).
Habent et reprobi scutum perfidioesuse, de quo ex His itaque completis,mox et promissio simul et vin-
persona diaboli bene per-Job dicilur : Corpus illius dicla venit. Quod salis Jeremias per hanc litteram
quasi scuta fusilia (Job XLI).Quid enim per corpus insinuat, qua: consummavilinlerpretatur : peccalum
illius, nisi omnes reprobi accipiuntur, qui quasi vero cumconsummatum fuerit,generatmorlem.Con-
scuta fusilia fragiles esse perhibentur? Scuta ergo, summatio ilaque ex duritia cordis el de impcenitu-
sibi sunt fusilia, in suscipendo sagiltartim percus- dine gcneraiur. Idcirconobis orandum et ingemrscen-
siones robusta sunt, scd casu fiagilia. lclu quideni dum est, ut emollial Dominus cordis noslri duri-
1197 EXPOSITIOIN LAMENTATIONESJEREMLE. — LIB. IV. 1198
tiara : qualenus ejus signa metuere possimus, potali A et consummatio hujus alphabeti, finiatur el libcr
vino compunctionis, et cteflere mala quaegessimus. tertius earumdem Lamenlationum expositionis fle-
Quibus ita prsemissis, quia finis est Tau littera, tibus relegendus.

1477 PROLOGUS LIBRI QUARTl.

Tribus decursis in Lamenlalionibus litterarum quatuor elementis quibus subsistimus, interius ex-
alphabetis, superest ut quartum quadrato mysticse teriusve delinquimus, justum fuit, ut sub eodem
significationis recenseamus numero, quoniam ma- numero una cum propheta defleamus, et quasi ex
terialis est: ut ex ipso conficiaraus omnia virtulum materiali numero nostrum interius bominem ad
ornamenla. Malerialis quidem, quia homo et mundus novitaiem vitoeflelibus reparemus, quem vanis con-
qualuor conslal elementis corapaclus; raaterialis, cupiscentiarum gaudiis corrupimus. Sunt etenim,
quia nulla lemporalium nisi ex quatuor constat : ut mi frater el consenex, qualuor afflictiones morum,
puia quatuor rerum oronium temporalium elemen- B quibus prsefatsequatuor animi nostri corrumpuntur
tis quatuor et plagis. Sic et setas ssecuti quatuor virtutes. Et ideo recte provisum esl subhis quatuor
conslat lemporibus. Materialis ergo iste nuroerus, alphabelis, lotum hominem interius exteriusve de-
eliam conquadrat omnia ut subsistant: quia solidus flere debere (Psal. cxxxvi), et ad integritatem verse
est et quadralus : verum non materialia, sed et dilatalionis, nostra omnia lacrymis vel gemitibus
cceleslia. Unde cum unum sit Evangelium, quatuor reslaurare : ila ut singulis rebus inorum corporumve
evangelistse legunlur. Quatuor et virlutes generales yitiatis , singula opponantur litterarum lamenta :
nuraeraulur, ex quibus reliquse oranes oriuntur, sicque super flumina Babylonis abducti, nostra sol-
quasi ex quatuor paradisi flurainibus, ut omnia vir- vatur caplivitas, et reddatur nostrse Sion vera in
tulum semina uberius irrigentur. Et quia sub his Chrislo liberlas.

LIBER QUARTUS.

ALEPH. Q delictorum et perfidiseinquinateienlis. Cseterummy-

1478 Qnomodoobscuratumest aurum, immutatus stice Christi Ecclesia plorans pro suis, ac lugens
est color optimus. Dispersi sunt lapides sanctuarii in dicit : Quomodo obscuratumest aurum. Per aurum
capile omnium plalearum. Per aurumnamqueobscu- namque obscuralum reprobam electorum seu sacer -
ralum, propheta Judseorum plarigit perfidiam : quia dotum vel ministrorum Dei in diversis ordinibus
in eis antiquus ille fidei vigor, atque innocenlise deplorat vitam, quondam per gloriam virlutum cla-
splendor, ingruente perfidia malitioe se nocte fu- rara, nunc veroper actiones infimas et negolia sse-
scavit: et ipsi dispersi sunt, non solum per omnia culi obscuratam: ac deinde color oplimus fertur
vanitatis negotia, verum eliam usque ad exteras immutatus, quia ille sanclitatis nostrse 1479 na~
jiationes ducli sunt in captivitatem : et recte, quia bilus, perterrena et abjecta prsesentis vitse opera,
per prius publica soeculi negotia, dispersi sunt in ad ignominiamdespeclionis venil. Unde felices illi,
capile omnium platearum, latam scilicet el spatio- quos tanquam aurum in fornace tribulationis et
sam appetentes mundi vitam. Justum quippe fuit, anguslioeprobavit Dominus, et quasi holocaustum
quia expulerunt de sancluario Dei ad nefandos sae- accepit illos. Nos vero miseri, quos prosperitas
culi actus, ut pellerentur a fide in perfidiam : et inde sseculi atque obleclamenla vanarum rerum ad tan-
in captivilatem ut dixiraus, usque ad exteras et re- D tam dilectorum perduxere obscuritatem, et vilita-
-
probas gentium nationes. Quse nimirum vox non tem agendi, ut etiam a propheta et omnibus Dei
minus dotenlis est, quam et increpanlis, sicuti et electis jure noster plangatur cotor et habitus sanc-
illa quadicitur: Quomodosedet sola civitas.Sub qua titatis in deterius propter usum peccandi pravis-
profeclo voce, Judseorum durilia plangilur: ex qui- sime commutatus : intantum ut etiam perversi dum
bus Patres, palriarchse atque prophelse repulsi Christi conculcant sacramenta, plerumque et si
sunt, quasi aurum et lapides pretiosissimi in sanc- reprobi inter electos locum honoris sumant, et ipsi
tuario Dei, fide atque operibus clarissimi: sed re- coutra sanctam Ecclesiam quasi ex auctoritate sse-
probi ac degeneres facti, propter duritiam cordis viant, profecto cum omnia praeceptorumDei etoquia
eorum, Christo adveniente, conversi sunt ad per- quasi sciendo atrocius contemnunt, alque eccle-
fidiam. Unde cernens eos prophela sordibus et siaslicarum doctrinarum jura pravis suis moribus
vita degenerari objurgat et plangit : Quomodo rescindunt. Hinc et lapides sanctuarii planguntur
obscuralum esl aurum, mulalus est color Opli- dispersi in capiie omnium plalearum, qui prius in-
mus ? Aurum quippe erant propter notiliam Del, trinsecus semper habebantur, nec sumebantur etiam
et naiuram patriarcharum : obscurati vero sordibus in summi sacerdotis usibus et honore, nisi cum
1199 S. PASGHASHRADBERTIABBATIS CORBEIENSIS 1200
intra Sancta sanctorum ingrediens, in secrelo sui A monachorum societas , vitiosorum contuberniuro;
conditoris apparebat. Quid ergo putas sunt lapides sanctimonialiumaggregatio, domiciliumvitiorum. Id-
sanctuarii in capile omnium plalearum dispersi, nisi circorecte cum propheta corpus Chrisli scilicet ejus
sacerdotes Christi et ministri sacri allaris, etiam Ecclesia plangit: Quomodoobscuratum est aurum
et monachorum sancla et Deo consecrata societas ? fuligine peccatorum, immutalus est color decoris
necnon elvirginum etsanclimonialiumnumerositas: et sanctitalis, in fceditatem vitiorum. Quomododi-
qui semper debent Dei apparere in secreto con- spersi sunt lapides strati per ordinem sancluarii, in
spectibus, quos nunquam necesse est foris conspici, capile platearum, dum ad negotia delapsi exteriora,
nunquam extraneis et sseculi actionibus occupari. ruunl. Aliud ex honore susceptaereligionis quserunt,
Sed quod gravius est, ideo dispersi deploranlur, atque aliud ex oflicio actionis exhibent, et quotidie
qnasi lapides sanctuarii in capileomniumplatearum, per multas nequitiaspereunt. Curisenim ssecularibus
quia dum per vitam et orationem intus esse in con- intenti et vitiorum, tanto insensibiliores reddunlur,
templatione Dei semper debuerant, per vitam re- quanto ad ea quae foris sunt et carnis concupiscen-
probam foris passim vacant. Ecce jani pene nulla tiarum, cum studio avidioresinveniuntur. Usu quippe
est saecularis vitoeactio, quam non sacerdotes Chri- rerum longe a ccelesti desiderio obdurescit ani-
sti administrent: nulla mundi negotia in quibus B mus : 1481 et dum ipso suo u«u*durus eflicitur,-
ministri altaris se non occupent, nulla rerum im- exactione saeculiad ea emolliri non valet, quaeper
probitas, qua se monasticus ordo non implicet: pene tinent ad charitatem Dei. Et dum solummodo iri
nulla illecebris vilaeblandilies, qua se castitas sanc- corde fldes confessionisremanet atque baptismi ado-
timonialium non commaculet. Dum ergo in sanclo plio, .merilo aurum vocatur et lapides sanctuarii:
habilu et religione constituti, exteriora sunt quae sed obscurati propter vitiorum fceditatem, atque di-
exhibent, et vana vitoe oblectamenla quaeseclanlur, spersi in capile platearum plangimur. Quod autem
qtiasi lapides sanctuarii foris in capite omnium pla- aurum Deo in baptismo renati, vel etiara in»circum-
tearum dispersi jacent. Graeca enim lingua plalea cisione ascripti, jure inteiligantur, testalur Job cum
itWsiti a latiludine vocalur. Lata enim via est de Judaea typice loquitur: Locus sapphiri ejus, in-
et spdiiosa, qum ducit ad mortem (Matth. vu). Sanc- quit, tdpides : el glebmillius, aurum (Job. xxvm).
tuarii ergo lapides 1480 >n plateis sunt dispersi, Tanlopere augit reatum culpaesequenlis, praeconium
cum religiosi quippe lata mundi itinera sectantur, et gloriaeproecedentis.Nam uniuscujusque casus tanto
non solum in ptateis,^ed in capile platearura disper- majoris est criminis, quanlo prius quam caderet,
gunlur, dum per desideriuin.hujus mundiopera per- C majoris potuit esse virtulis. Unde dicatur de Judoea
agunl; et tamen de religioso habilu culmen honoris renala ex circumcisione: dicatur et de Ecctesia re-
vel laudis quaerunt. In capite ergo platearum dispersi nata ex sacramento baptismi, quid fuerit quantave
sunt, quia et jacent per ministerium operis, etho- gloria subtimata : ut gratise magnitudo atque virtu-
norarivolunt de iroaginesanctilalis. Quorura ilaque tum numerus crescat, ex cumuto sequentium deti-
ordinem lapidum dum Ecclesiee suae Dominus per ctorum. Unde ad Job dicilur ut prsemissum est, Io-
cus sapphiri, lapides ejus, et gleboeejus, aurum.
prophetam pollicitationes suas ostenderet, repro-
mitlit, dicens : Ecce ego sternamper ordinem tapides Quid enim hoc loco lapidcs, nisi sanclorum ac for-
tuos, et fundabo te in sapphiris, et ponamjaspidem tium mentes accipimus, qui quasi ex gratia et con-
slantia mentis, jure lapides sanctuarii vocantur?
propugnacula lua, et porlas tuas in lapides sculptos,
et omnes terminosluos in lapides desiderabiles: uni- Unde Apostolus : Et vos tanquam lapides vivi super-
versosfilios luos doctos aDomino (Isa. LIV).Stravit wdificaminidomus spiriluales. Qui profeclo lapides
namque Christus in Ecclesia per ordinem lapides, sanctuarii, quia ad ima carnalium se diffundunl,
in capite plalearum.
quia in. ea sanclas eleclorum animas merilorum quasi dispersi jure planguntur
diversilate distinxit. Fundavit eam in sapphiris, Nam et in Judsea prius sanctse animse nunquaro de-
cceleslem vitara apte ducerent. Unde
qui scilicet lapides coloris aerci in se similitudinem " fuerunt, qui
tenent: quia robur Ecclesise in animabus ccelestia recte non minus de ea, quam et de Chrisli Ecclesia
dicitur : Locus sapphiri, lapides ejus. Et quia in ea
appetenlibus solidatur. Et quoniam jaspis viridis
est coloris, jaspidem propugnacula ejus posuit, magna viloeac sapieutise claritate fulgent per fidem
electi adjungilur, et glebse illius aurum. Quid per
quia illi conlra adversarios pro sanctse Ecclesiaede-
fensione objecti sunl, qui in illa ariditate lemporis glebas nisi collectiones singulorum ordinum ac mul-
liludinis unitas designatur ? Glebse etenim ex lra-
reprobi inarescunt. Al vero quia in diversis Ec-
clesise ordinibus noslro in tempore mulli sseculi more et pulvere conslringuntur. Omnes ergo qui
amatores connumeranlur, jure plangitur, quia la- rore gralioe infusi, ex morlis debito se pulverem
pides sanctuarii dispersi sunt in capite omnium pla- esse veraci cognitione confitenlur, dum vitsevirtuti-
tearum, dum susceptae religionis mysterium ver- bus clarescunt, quasi aurese glebsein Ecclesia reni-
timus ad ambitionis augmentura, dum locum sanc- tescunt. Habuit et Synagoga glebas in prophelis;
titatis ad lerrena negolia deflectimus : dum terrenis habuit et in docloribus, necnon et in Patribus anti-
actibus implicamur, ita quod pejus est, ut lupi, pa- quis, qui magnase infusione gratise, in professionis
stores fianl; ministri allaris, negotialores saeculi; et operis unanimitate tenuerunt. De quibus recte di-
 1501 • EXPOSITIO1NLAMENTATIONESJEREML<E.— LIB. IV 1202
cirur: Et glebse illitts aurum; quia in ea mullitudo A Obscuralur quidem propter non credentes, veletiant
spirilualium lanto majore virtute claruit, quanlo se propter non recte intelligentes : raanet tamen invio-
in Deuin ac proxiraum roajore unanimitate con- lata veritas, quia et si obscurari ad tempus polest,
strinxit. Sed hoc aurum perfidise, est post 1482 corrumpi omnino non potest. At vero color verbi,
modnm tenebris obscuratum, cujus profecto nigre- charitas videlicet qua peiftinilinnir, et vestimur,
dinem hic propheta intuens, deplorat, dicens; Quo- commutatur in pejus, dum ex dilectione Dei et
modo obscuralum est aurum, mutatus est cotor proximi transitur in concupiscentias rerum terrena-
oplimus. Sed et Chrisli Ecclesia membra electionis rum : el dum niens ad singula se exponit, quasi in
considerans terrenarum rerum fuligine denigrari, capite toiius vitx laliludinis, actiones suas et desi-
plorat quod obscuratum est aurum, et immutatus deria miltit. Quas cum ad se redierit misera aninia,
est color renalorum optimus, fulgensprius etiam in quid aliud quam dispersas inter lata et spatiosa inor-
posterioribusin pallore auri, nuncvero e contrario, tis itinera dolet el gemit? Ac si patenter dicat:
delictorum lenebris obscuratus. Coeterumanima se Quomodo in me mihiinet obscuralum est illud Dei
jtire deplorat, quse fuil prius per fontem baplismi verbum ignitum et splendidum, ita, ut mea ignavia
nive candidius dealbaia, et per infusionem sancli csecatus, praeceptum Dei lucidum videre, quod con-
Spiritus auro pulchrius colorala, nunc vero aut hse- B vertil aninias, nequiverim. Quomodo mihimet ob-
resi est infecta, aut intus et sceleribus obfuscata. scurari pottiit illud, quod omnibus lucet; etconvertit
Fulget namque animarum sanctarum eloquium auro etiam reftigas? Verum quod me latuil, nec videre
clarius, claritatis vero splendor pulchrius omnibus polui, sibi fulsit: idcirco et in me immutatus est co-
irradiatur coloribus, sed cum ab ejus fulgore anima lor optimus, et dispersi sunt lapides sanctuarii. San-
concupiscentiisoblectata malis deciderit, quid aliud ctuarium qiiidem erat aniraa fidelis Deo, dum auruin
iu ea quam atirum obscuratur? Et dum intus car- scilicct vcrbum divinum, in ea fulgebat ignitum.
nalium rerum denigratur, quid nisi color candoris Sed mox obscurari coepit in perfidia et caligine de-
optimus et pulchriludinis in deterius commutalur? lictorum : iraraulatur eliam color oplimus, fitque
Habet enim anima verbum divini eloquii auro pre- fceda quaepulchra erat, et disperguntur omnia in-
tiosius in se fulgens, quod charitate intrinsecus in- trinsecus : ila ul nulla remaneanl vilse-ornamenla,
comparabiliter coloratur, sed cum concupiscentiis dum cuncta pellunlur foras bona, et repletur inlus
rerum aflicitur, quid aliud quam quod aurum ob- malis. Magna igitur hujtis vis lamenti: inagnus eC
scuratur, et cotor immutatur optimus ?Pessima igi- tanti vigor doloris prophetoe, qui ad omnia se ex-
tur commutatio, dum amor seternarum rerum et tendil. Plangit eniin coecitalemJudseorum: plangit
concupiscentia cceleslis patrise, in amorem tempo- C et Ecclesiarum Dei dispersionem ac damna: plangit
ralium, et concupiscentiam vanarum rerum verti- nudilaiem animarum, atque fceditatesomniuin : re-
tur, pro quo recte plangitur: Quomodo obscuratum colit exordia, deplorat amissa, et cum gemitu se
est aurum, mutatus est color optimus. Unde quia diflundilad universa. Unde sequilur.
concupiscentiaaeternseviloe versa est in amorem et BETH.
concupiscentiamcarnis, jure lapides sanctuarii Dei,
reliquse sciticet virtules animse, in capile di- Filii Sion inclyti et amicti auro primo, quomodo
spergunlur omniura platearuin; quoniam charitale . repulali sunl in vasa testea, opus manuum figuli? Ex
amissa, virtus nulla in anima solidatur, imo omnes quo Judseorum, et prserogativse1484 sanclorum
affectionessuas ad lata viarum itinera, et spatiosa insinuat patrum dignitatem : quod non solum illius
concupiscentiarum conamina, in capite transponit terrense Sion fuerunt filii, verum etiam cceleslis Je-
plalearum. Quod lapides pretiosarum virlumm spe- rusalem inclyli : ut legis doclrina ac gratise privile-
ciem in animabus sanclorum teneant, muliis locis gio adoptati, inclyti quidem genere, cultu el do-
luce clarius Doctorum eloquiis declaratur. Sed cura ctrina : ita ut prse cunctis gentibus filii-Deidiceren-
mens ad exteriora et proesentisvitoe obleclamenla tur, ct amici sint appellaii: quibus facla est repro-
suas diffundit concupiscentias, quasi in capite pla- .D missio et legislatio : quorum patres et ex quibus
tearum omnia sua dispergit virtutum ornamenta, et Chrislus. Unde profecto jure valde inclyti vocanlur,
lapides quos super rationale judicii ad nexos in pe- quoruin Deus doctor mirabilis, in medio eorum, et
ctore portare debuit ad gtoriam et laudem Dei, sui- protector fuisse laudatur. Amicli,inquit, auro primo.
que decoris, demum colore dilectionemDei in dete- Per aurum namque sapieniia Dei fulgida designa-
rius commutato, dispersos in capile platearum, ac tur. Unde divinus sermo ail : Thesaurtts desidera-
jacentes 1483 atrocius expoliat bonis, luget; ta- bilis reqtdescit in ore sapientis (Prov. xxi). Quo pro-
men verbi Dei subsistentia in nobis, licet uostris fecto Judseiamicti auro fulgcbant olim prse omnibus
obscurelur peccatorum tenebris, incorrupta manet. quasi liiminaria in niundo; ct non solum quolibet
Propterea signanter non naturse subsistentia vio- auro, sed auro signaiilur primo et purissimo, per
lata, sed obscurata in nobis nostris ex culpis recte quod ccelestisinlelligiiur sapientia. Unde Salomon:
plangitur. Nam et hserelici quamvis verbi Dei inte- Bealns homo qui invenilsapienliam, el qui affluitpru-
gritatem corrumpere vidcanlur, ipsa tamen verbi dentia (Prov. m). Mcliorest acquisitio ejus negolia-
vi".et nalura, auantum ex se est, integra manct. tione areenti et auri primi et purissimi fructus eius.
 *203 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1404
Qtia profecto Judsei imbuti sapientia, prse cunctis>A David ex persona Domini: Aruit, inquit, lanquam
gentibus amicti iaudantur auro primo : quia si juxtai testa virius mea (Psal. xxi). Excocto igitur luto car-
Scripturam, Radix sapientise,est timere Deum, fru- nis, cum repletur interius per bonam conscientiara
clus sapjentise,qui sunt, nisi videre? (Eccli. i.) Et; aniina thesauro desiderabili, et fulget exterius homo
hi sunt primi ac purissimi fructus, de primo sapien- amiclus auro intelligenliae,quid aliud fit, quam vas
liae auro geniti. Quo profecto primo pulchritudinisi honoris? Unde et opera roanuum figuli dicuniur :
auro, non solum Synagoga, verum et Ecclesia Chri- quia sicut figuluspoteslalem habet de eadem roassa
sti gloriosius amicta, gloriatur. Sed quod lacryma- aliud vas formare in contumeliam, aliud vero in ho-
bilius est, et illa et ista in suis immulala est: ut et; norem ; ita et Christus verus fictor noster, potens
Judsei reprobi facti repulali sinl in vasa lestea et; esl nos erigere de lulo ad speciem decoris, et quos
Ecclesieeviliora sint membra facta. Pro quibus oro- decrevit in confusionem deserere damnalionis; et
nibus merito prophela, imo vox omnium eleclorum nequaquamnisi recto ac vero suo judicio exspolia-
luget, quod multoties filii Sion inclyti, scilicet cce- niur intus thesauro ccelesti, et exuimur foris auro
iestis Jerusalem, amicti auro primo, sapientia ira- primo ul degeneres simus ; alioquin omnes filii Sion
buti dilectionis Dei et proximi corruunl, ad quam illius ccelestis, inclyti per adoptionem sanctse re-
fragilia hujus mundi opera : ut et ipsi liant vasa te- B generationis effecti, nunquam inlus vasa depula-
slea, qui fuerant parata fieri ad incorruptionem renliir testea, nisi prius intus forisve exspoliarenlur
ccelestia. Pulchra igilur Ecclcsia Christi (Cant. vi), rebus divinis. Sed licet culpis exigentibusjam pro-
amicta auro primo, pulchra ut luna, elecla ul sol, lapsi 1486 s'"'> (llliaopera manuum figuli sunt,
terrlbilis ut castrorum acies prsedicalur. Et ideo.fi- rccoleiidumest illud, ubi DominusJeremiam ad do-
lii ejus inclyli, dicunturamicli auro primo : in quo- miim millit fictoris. Qttocum venisset, mox vaslu-
rum novitatis gratia, nihil coinquinatum incurrit; teum de manu ejus cecidisse ac confractum fuisse
sed reformati ad conlemplalionem Dei, prima in- legitttr (Jer. xvin)). Ex quo nimirum rursus lulo
duuntur gratia, utadeam redeant, qua creali sunt aliud vas formasse signanter memoralur. Unde Do-
dignitalem. Propterea et adolescenlior liliusubi ad minus mox prophetoe insinuat quod et ipse potens
patrem pcenitens redit, primam slolam recepisse sit cx nobis siquidem luleis, vasa restaurare hono-
memoralur (Luc. xv ), scilicet immortalitalis ris , et suo sacro myslerio dignos eflicere. Propterea
gratiam. Unde etfilii Sion inclyti, jure 1485 ami- et prophela eos deplorat, qui degeneres fiunt, et
cti auro primo laudantur. Est cnitn aurum Ara- exspoliantur rebus coelestibus,ita ut vasis compa-
biciiin purissimum , quod et de Saba Domino rentur lesteis ac ltiteis: ut et ipsi compuncti re-
affertur. Est autem preliosissimum, quod et de *- deant per pcenitentiam et lacrymarura effusionera,
Ophir allatttm esse Regi Salomoni dicatur (/// ad immortalitalis gratiam. Hinc et angelo Ephesince
Reg. ix). Per Ophir namque risus vel herbosum in- Ecclesioescribitur : Memenlounde cecideris, et age
tei|)relatur : de illo scilicetrisu veniens, in quo sunt poenitcntiaiii,et prima opera fac; quod est aperte
omniaviloegaudia,ubi sanctorum animaerequiescunt dicere : Scitoet intelligecitjus dignilalis fueris per
in herbis virentibus. Quapropter nec immerito pri- gratiam et adoptionem Dei ; quam inclytus et nobi-
muro prsedicatur, quia sapientia et immorlalitas ad lis, vestitus auro primo et purissimo, indutus siqui-
vitara cum renascimur, pretiosior est cunctis opibus dem slola immortalitatis, ac deinde quam viiis et
(Prov. m): et omnia quse desiderantur, huic non luteus, propter corruptionem et pcenam peccali, va-
valent comparari. Quo sane auro induti filii Sion sis ficlilibuscompararis. Sic ne in desperationem
jure planguntur cum deliquerint, quod repulati sunt venias, prophetam imilare lugenteroac plangenlem,
in vasa testea. Quod bene Job lugens aiebat: Com- quod talis effeclus sis, et prima opera fac, id est
paratus sum luto, et assimilalussum favillmet cineri opera charitatis ac dileclionis Dei, ut per eamdera
(Job xxx). Et Dominusin Psalmis : Ut lutum, in- charilatem Dei et proximi, in adoptionem redeas
qtiit, plalearum dvleboeos (Psal. xvn). Deluto enim filiorum, unde cecideras propter pravse persuasionis
vasa testea finguntur : sed tamen ex his alia sunt, obleclamenta. Ex quo sequitur.
qttae in honorein parantur, utsunt vasa aurea et GIHEL.
argentea; alia vero vasa fictilia, et permanenl in
contumeliam. Denique Paulus apostolus : Habemus, Sed el lamimnudaveruntmammam,lactaveruntca-
inquit, thesaurumistumin vasis ficlilibus(I Cor. iv). tulos suos. Filia populitnei crudelis,quasi slruthio in
Qttoprofecto thesauro filii Sion inclyti, amicli glo- deserto.Per lamiam namque Scribarumet Pharisseo-
rianlur : sed cum ea exspoliati fuerint vasa testea rum exprobrat duriliam, et doctrinaein poputo jm-
ac fictiliain contumeliam prseparata , planguntur. probitalem, quod nec tam demenles fuerint, ut prse-
Verumtanien el de his quandiu hic vivitur, potens berent lac vel mammam doclrinarum filiis Syna-
est Deus aliud restiluere in honorem, aliud in con- gogoe,veluli lamia crudelissiina omnium bestiarum»
tumeiiam. Sed quse fornax tribulationis, et angustia- Dicitur enim de ea, quod crudelior sit felibus suis,
rum probaverit, vertunlur in aurum, ut sint vasa cunctis bestiis. Unde et nomen accepisse signanter
honoris', de quibus dicilur : Vasaaurea fornax pro- legitur. Siquidera lamia, quasi lania a multis sonare
bat; et virumjustum angustia (Eceli. xxvn). Unde dicitur, eo quod dilaniat catulos suos ac dilacereW
1205 E^POSITIO IN LAMENTATIONESJEREMLE. — LIB. IV. 4206
quod et in fabulis satis aperte legitur. Sic Pharisoei A
A jam cognovcrat, subito amittens involutiim intra
crudeliores bestiarum, nec nudaveruut mammam conscienliain pcccalorum tenet, et qui lotum jam
parvulis etlaclenlibus, ul sugerenl cibum vilrc ; imo deprchendendo vidcrat conversatione pravoc excusa-
crudeles facti, ul slruthio, qui mox ul ova sua expo- lionis (lelttstis, toliini pariter ignorat. Quibus ap-
suerit, deserit, nec recolit ea, 1487 neque appo- pulsi iniseriis , jani ad lamenti ordinem redearaus.
nit conlovere aut calefacere, quiadesuis nihil re- Filia populi tnei crudelis, qttasi slrulhio in deserto.
cogitat fetibus ; ita et Judseorum perversitas exstilit Qtioecnini filia populi, nisi Ecclesia plangitur? Quia
Dei inpopulo , ul nibil ageront, quam ut eos dilace- profecto et lilia Sanclorum, quia renata est in Chri-
rarent, diriperenl, et cuncta distrabcrent: ila sicut slo, proedicaliir. Sed lalibus et hujuscemodi invo-
Scriptura dicit, ut ad promissa vitrc nec ipsi introi- lula inore bcsliali peccandi usibus, crudelis quasi
rent nec alios introircpcrmitlercnt. Quos propheta struibio in dcscrto eflicitur, niliil nisi praosentia co-
lugenset plangens, dicii qtiod Iami:c laclent catulos gilans, nibil in spe agens, etiani aclus et opera quoe
suos : quod nec eos fccisse parvulos i:i populo, do- admiltit, sine calorc charilaiis jacere proelermittit,
let; lamia naniqitc Hcbraice Litith rftb>Sdicitur; nullam futuroe viloe gerens curani, nullain filiorum
quam quidam Hcbrseorum iptmv-j, id est unam de habens soUiciludincm, sed lanlummndo prsesenlia,
furiis suspicantur : (\\v.v.patcic dicunlur, co quod IR ut diximus, inlcndens, etiam eorum obliviscitur ope-
nulli parcant : sicuii Scribai et Pharisoei, qui non rum, quasi slrtitbio ova sua quoe posueril. Quibus
solum proximis in populo, verum nec prophclis pe- Ecclesiariun relictis malis, jam anima moraliter in
percerunt. Quid ergo dicam dc prophciis, cumetiam se quid defleat, videamns; quando bestialis ferilas
nec ab ipso Deo patribus repromisso, manus sub- animaruni quam ssepe permulcet, ad pietatem fidei
traxerunt? Idcirco crutlelis filia eorum Synagoga Christi receptum ; ita ut et nudent mammam doctri-
plangit; crudelior facta lamiis : et qttasi sirutbio narum, suosquc lactent mores quasi lacte pictatis,
nullam sibi spem aut proximis, reliquerunl in po- ut quitlquid pritis introrsus criininosum apparuit,
sterum. Sed et Chrisli Ecclcsia plangit per lamias, totum ubertas recompenset pielatis, alque amoris
hypocritarum atque hserciicoruni callidam pcrver- Dei et proximi. Solcnt namque quaiii soepebestiales
sitatem : qui humanam qtiiilem faciem geslantes, animic, quoeprius videbanlur per rationem, huma-
belluina per impictatem corda gertmt. Qui lunc nam formam prtetendere, per sseviliam vero, feri-
mammara nudant , quando errorem suuin libcre latem et mores besliarum gignere, cito quidem con-
proedieanl : lunc vero catulos lactant, quando niale verti ad nielius, et ubera doclrinarum suis exuere
sequaces parvulorum animas perversa docenl: et ad legumcnlis, rac deinde sagacissimos vilse aclus, la-
impietaiem male nutriemlo conformanl. Unde alibi C ( cle nutrire eloquiorum Dei; atque animum inclinare
propheta ejulando dicit, baereticorum atque hypo- ad pietatem et dileclionem Deiet proximi. Unde Domi-
critarum deplorans facla : lbi cubavil lamia et inve- nus: Utinam, inqtiit, frigidusesses autcalidus.iSerfquia
nit sibi requiem(Isa. xxxiv); ibi liabuit foveam eri- tepidus es, incipium ttevomere ex ore meo (Apoc.m).
cius, scilicet in plebe Chrisli, in .populo gravi et Ac si diceret : Utinam tc seniorem per frigus impie-
pleno peccatis. Per lamiain namque ut dixi, hypo- tatis, acbestiales monstrososque tuos aspicerem mo-
critoevet hseretici; per ericium vero, maliliosi qui- res, ccrieautcnlidusexdileciione Dei el proximi, per
que, qui diversis se defensionibus contegunt, desi- flammamcharitaiiscfBcereris. Nuncautem quia inter
gnantur. Lamia enim, ut dixi, faciem habere huma- ulraque tepiduses, incipiam leevomere atque ejicere
nam perhibetur, sed corpus besliale. Ita el omnes 1489 a corpore unitatis. Propterea igitur morura
hypocritse atque hseretici, in prima quidem facie probitas semper sequenda est, feritas edomanda ,
quod ostendunt, quasi ex ralione sanctitatis esse vi- tepiditas vero fugienda. Hinc quoque fidelis anima
detur, sed bestiale esl corpus quod sequitur : quia dicat cum gemitu tandein actibus suis : dicat et
valde iniqua sunt, quse sub boni specie moliuntur. moribus, quod et lainioe nudaverunt mammam. Per
Ericii autemnomine, malitiosarum, ut dixi,inenlium lamiam namque recte prudentia carnis designatur.
defensio designatur : quia videlicet ericius cuni ap- D- Porro prudentia carnis, catulos suos, actus videlicet
prehenditur, ejus et capul cernitur, et pedes viden- quos genuerit, quasi soevissima besliarum, quo
tur, et corpus omne conspiciiur : sed mox ul appre- aliunde quam m.orle lactat et nutrit? Setl quam ssepe
hensus fuerit, semeiipsum in sphoeram colligit: pe- in melius commutata , de prndenlia carnis, quae
desintrorsus cum capite abscondit : et intra lenen- mors ab Apostolonominatur, in prudentiam spiritus
lis manum simul amittitur, quod totum simul ami- cum transieril, detegit crudelia, et nudal flagiliosa,
sisse videbatur. Sic nimirum, sic malitiosoe mentes et lacte doclrinarum quasi ab ubere pictatis, lactat
1488 sunt> cum >nSUISexcessibus comprchendun- et nulrit catulos suos, scilicet mores et actus, ut de
tur, ut adduclis repente excusalionibus, maliliosa feritate ad mansuetudinem transeant, de saevilia ad
roens introrsus caputet pedes colligat; iia utcttncta pietatem, de morle ad viiam, de infantia ad matu-
iniquitatis suse vestigia abscondat. Caput quidem ritalem. Sed prudcntia carnis quoe longe diuque
subtrahit; quia miris defensionibus nec inchoasse, obduruerat, jure quasi filia populi mei crudelis, et
pravum aliqirid ostendit, et quasi sphaera in manu quasi struthio in deserto plangilur. Fertur enira, ut
tenenlis remanet, quia is qui corripitur, cuncta quoei ssepe dictum esl, quod sirulbio ova sua cum
posue-
 1207 S. PASCHASHRADBERTlABBATISCORBEIENSIS 1208
rit in deserto, quia sine calore amoris, sine fomento jA aliquando potus laclis. Cibus est in locis obscuriori-
pietatis, sine spe futurse prolis, absque cura et sol- bus, quando quasi exponendo a doctore frangitur,1
liciludine dereliquit. Ita et prudentia carnis, omnes et mandendo ab auditoribus glutitur. Potus est
affectionis actus quos peperit, tantummodo imprse- autem Iaclis in locis aperlioribus, quia ita scribilur
sentiarum intentans, sine spe et cura in morte de- aul sugitur ab uberibus Scriplurarum prolalis et
reliquit. Unde, ut fassus sum, recte mors appellatur. detectis, sicuti invenitur. Ergo propheta jure docet
Propterea quasi filia virtutum et si crudelis, a in Spiritu,quandofiliosEcclesiselactentesetparvulos
propheta plangitur : quia dum praevidere sibi in videt fame et siti labescere. Profecto cum et ipsi
posterum fecunditatem seminis debuit, solummodo parvuli jam didicerint panem exposcere, et non est
actus suos carni deditos, sine fomento spei, sine qui frangateis, gratias tamen Deo.qui persequinque
dilectionis amore, quasi strulhio ova sua in morte jam et septem fregit panes, Veteris scilicet Testa-
dereliquit. Sequilur. menti sacramenta et Novi: sicque dedit discipulis,
et discipuli lurbis, ex quibus de his qui superfuerunt
DALETH.
1491 n's 1U' manducaverant, relati ac reposili
Adhwsil lingua laclentis ad palatum ejus in siti. sunt duodecim cophini fragmentorum (Marc. vi).
Parvuli pelierunt panem, et non erat qui frangeret ]B Inter quse nimirum eloquiorum Dei mystica sacra-
eis. Manifeslalamenli narralio de Judseis, exslinclis roenta, necessarii sunt doctores, ut infirmi quique
matribus, quod lingua laclentis prse sili ad palalum cum petierint valentiores Scriptursesaerae sentenlias
adhseserit, et parvuli grandiores panem cum pete- exponendas corominui, valeant aperire : et in sin-
rent sine viribus, nec erat qui frangeret eis, prse- gulis necessaria apponere. Sed luget prophela,
sertim cum et ipsi cibus essent matribus. Unde quando qui exponere debet, inveniri non valet. Esi
minusculi siti consumpli, grandiores vero sine cibo etiam Scriptura sancla potus lactis, de quo propheta
periere fame perempti. Porro secundum allegoricos dicit: Omnes sitienles, venite ad aquas, etqui non
sensus, lingua lactenlis ad palatum adhaeretin siti habetis argentnm,properate, emiteel comediteabsque
sine lacte doctrinse, quando cura doctorum crudelis ulla commutalionevinum et lac (Isa. Lv). Ex quo
quasi slruthio sine sollicitudine pro gregibus aliud liquido patet, ciiin dicit, venitead aquas, quia Scri-
1490 diligens, torpuerit, nec cum Apostolo lacte ptura sancta verus est potus : cum dicit, comedile,
doctrinarum Dei parvulos lactentes pastor aluerit verus est cibus. Cum aulero dicit vinum el lac,
(ICor. iu). Hinc quoque Apostolussuis ait parvulis : nutrimentum infantise, et ebrielas Spiritus sancti
Lac vobis polum dedi, non escara, quia necdura designatur, ut per lac teneriludo noslra nutrialur :
poleratis, sed neque adhuc potestis. Sunt enim in '" per vinum vero corda inebrientur. Quod si omnino
Ecclesia Chrisli tactenles parvuli, sugentes ubera aperta mandata Dei Scripturis sanctis non essent,
proeceptorum Dei, sunt et majores, qui jam qucunt per semelipsam Verilas non clamarel: Si quis siiil,
solidum capere cibum, scilicet profundiora mysle- venial ad me el bibat (Joan. vn). Ipse namque est
riorum Dei intelligere, si esset qui eis frangeret nobis polus, ipse cibus : ipse verovinum et lac. Quse
panem, secretiora scilicet sacramenta Scriplurarum simul idem prophela inboc eodem operevidit Judseae
sanclarum. Sed cura paslorum ac solliciludo deest, defuisse, cum diceret:
nec est qui minoribus mammam denudet doctrina- Nobiles ejut interierunt fame: et mullitudo ejus
rum, neque qui majoribusfrangat panera. Quos bene sili exaruit. Paucorum qubppe est fortia et occulla
intuens propheta, jure eorum reprobam deplorat cognoscere : multorum vero historise aperta sentire.
vitam, et islorum plangit crudelitatis raortem, eo Et idcircoJudsesenobiles, non siti.sed fameinterisse
quod mulli doctorcs impietate sua pellecli, crude- asserit, quia hi qui prseesse videntur, dum totos se
liores jure lamiis censeanlur, et negligentiores exterioribus tradunt curis, et intelligentise vanse
struthionibus : quoniam elsi lamise crudeliores suis disciplinis, quid de inlimis discutiendum mandent,
fcelibusvideantur, nudant tamen mammam, et quo- non inveniunt. Quibus ab interno intellectu caden-
dammodo lactant calulos. In quorum profeclo com- tibus, parvorum intelligentia etiam in exterioribus
paratione, quia sectantur et terrena quserunt, exsiccanlur. Unde recle illic adjungilur. Mulliludo
alrociores merito planguntur, ex quoruin negligenlia ejus sili exaruit. Ac si aperle diceret: Dum vulgus
quam ssepelingua lactentium ad palatum tabo con- vitse suse studia deserit, jam nec fluenta historise
sumpta, adhoeret in siti. Necnon et struthio, et si requirit, quia, secundumJob, terra de qua oriebalur
ova sua sine cura et ullius pietatis affectu ponere panis in Ioco suo, igne subversa est (Job xxvm),
videtur, tamen pbysici dicunl, quod ea in sabulo ubi quia profeclo pastorum atque doctorum corda, de
nimius solis fervor quotidie candescil, exponunt: quibus panis vitse oriri consueverat, atque eloquio-
ubi calore solis et confotu sabuli, usque ad concre- rum verba aflluere, cum lerrenis curis et vitiis
lionem pullorum temperanter confoventur. Quibus cceperint repleri, recte plangitur, quod lerra de qua
isti sine cura ac solliciludine pastorali aliud medi- oriebatur panis, qui de ccelo descendit, aut hauriri
tantes, rccte negligentiores deplorantur : qui etiam debuerat in loco suo, igne subversa esl. ln loco
parvulis cum pclierint panem , saltem frangere autem suo igne subverlitur, quando mens infidelium,
fugiunl. Scriptura enim sacra aliquando cibus est, sacramenla conculcans,vitiorum facibusconcrema
«09 EXPOSITIOIN LAMENTATIONESJEREMLE. — LIK IV. - «10
tur. Idcirco arsit, quia flammis vitiorum se tradidil. A intus lactant. Hsec agere nesciunt, nisi qui omni
Unde lamentis et fletibus agendum est, 1492 ne custodia munire mentem norunt; el lacle doclriiia-
lingua nostra prse siti adhaereat palato, neque par- rum, affecliones et suggestiones pias in Chrislo
vuli petentes panem, Dei reprobali judicio, egestate nutrire inlelligunt. Horum igilur lingua quid aliud
et faimeverbi consumpti pereamus, neque terra de nisi adhseret palato carnis, dum inlerna virtulum
qua panis oriebatur igne submersa depereat, imo spiramina vanis suffocantiircuris, et pravis confes-
precibus et lacrymis pulsemus ad ostium patris, tres sionem fidei, antequam proferalur, illigant nexibus.
illos ex Evangelio pelenles panes; ut et ipse eos Unde recte sequitur : Parvuli petierunt panem, nee
nobis tribuat, qui pulsare ac quoerererogat et petere eral qui frangeret eis. Scilicet parvi cogitatus, cura
(Luc. xi). Ad boc igilur ut tribuat rogemus eliam cle Christo et sempiterna vita concipiuntur, mox
ul ille magister verus et auclor, qui eos fregit in requirunl panem illum qui de ccelo descendit; sed
eremo, nobis quoque simul tribuat et frangat; mens male suo depressa torpore alque ignavia,
quibus refecli, ne ullus nostrum in via lassescat, vanisque dedita curis, nescit illis petentibus frangere
quoniam propler pessimam vitam sacerdotum et panem intelligendo, neque comminuere ruminando,
crudelilatem morura, lactentiura prse sili ariditas neque distribuere accipiendo.Idcirco recle plangitur,
plangitur; et parvulorura, quia non est qui eis B Nec erat qui frangeret eis. Quia etsi divinilus inspi-
frangeret panem, interitus deploratur. Pulsandum rala virtus, ad tempus vitse esurie intus animatur,
igitur est et pelendum, quod nulli negatur quaerenti foris tanien exinanita concupiscenliis, tabefacla vi-
in veritate, ne, cutpisexigentibus, nobis suhlrahatur, ribus vacualur. Hinc quoque sequitur :
sicuti Dominus alibi comminatur : Mittam in eos HE.
non famem pants neque sitim aquw, sed audiendi
verbum Dei (Amos vin). Quia cum proedicalio et Qui vescebantur voluptuose, inlerierunt in viis; qui
inlelligentia verbi subtrahitur, auditus quoque cessat, nulriebantur in croceis, amplexali sunt slercora. Per
et fames atque inedia simul horum morte grassan- quse nimirum Judoeorum periidia luce clarius rese-
tur. Jam quid moraliter lugeat videamus. Quando ratur, quoniam obscurati sunt, et color eorun»
parvuli cogitatus nostri, alque affectiones intimae oplimus immutatus est quem habuerunt in Palribus
mentis sine Iacte blandsepersuasionis, et rore sancti el patriarchis alque prophelis; atque disperst sunt
Spiritus prse siti cito arescunt, quorum lingua pro- quod adhuc hodie cernimus, in capite omnium pla-
bitionis palato carnis adhsesa, obtumescere facit tearum quanquam induti et amicti auro primo,
tenerae menlis infantiam, et suffocat gtadio infideli- secundum proerogalivam Patrum, etiam reputati
tatis cordis nostri, vitse conceptus, ne ad lucem C sunt in vasa lestea et opus raanuum figuli, sseviores
queant contingere. Unde recte dicitur : Corde cre- lamiis, crudeliores struthionibus. Ob quorum per-
ditur ad justitiam, ore autem confessiofit ad satulem fidiam lactenles et parvuli perierunt; ita ut qui
(Rom. x). Alioquin quidquid est boni quod menle vescebantur voluptuose, interierunt fame in viis Dei
concipitur, nisi lacte nulriatur doctrinse et gratia Christo advenienle : quoniam omnia mystica Scri-
sancti Spiritus, cito arescit; et lingua adhaeretpalalo, plurarum sacramenla, atque significandarum rerum
ne possit proferre confessionem salutis, graliam inslituta, in quibus vescebantur 1494 voluptuose
sancli Spiritus in septem dividit donis, qua tot Palres et patriarchse, inlerierunt ipsi in viis Dei,
habeat filios. Qui bene designantur cum dicitur qui Deum et Dominum non suscipientes, nega-
quod Job septem habuerit filios et tres filias: Et verunt esse verum Filium Dei; quia ipse principium
ibant, inquitScriptura, filii ejut, et faciebant convi- omnium viarum est; et ideo sine ipso interierunt in
vium per domot, unutquitque in die suo (Job i). Filii viis sseculi. Unde sequitur : [ Qui nutriebantur in
per domosconvivium faciunt, dum virtutes singulae croceis amplexati sunt stercora. ] Quoniam croceus
perseptem dona sanctiSpiritus deitate.juxta modum color, igneus esse comprobalur. Quo profeclo igne,
proprium in qua sunt, mentem pascunl. Unde et n flammantia corda cfliciuntur, dum donis sancti Spi-
bene dicitur, unusquisque in die suo. Dies enim ritus replentur; in quibus sane sancti Palres cro-
uniuscujusque filii, est illuminatio uniuscujusque ceis enutriti gratiarum sacramentis, Judsei perfldi
virtulis. Singula enira dona singulos habent dies abneganles Dominum amplexati sunt stercora. Quse
suos, quia non est hoc sapere quod 1493 intel- nimirum slercora Paulus abjecerat, cum dicebat de
ligere : quia multi quidem seterna sapiunt , sed Chrislo : Propter quem omnia, inquit, delrimenlum
intelligere nequaquam possunt. Sapientia ergo in feci, et arbitror ut slercora, scilicet omnia legis quse
die suo conviviumfacit, quia mentem de seternorum secundum litteram prius velut stercora eliara a
spe et certitudine reficil. (Gregor.) Sed nostra ne cunctis calholicis deputantur ut Christum iucrifa-
protrahere videamur, sancti doctoris verba Gregorii, ciant; et inveniantur in illo, non habentes eam ju-
ex integro praelibata, ponamus. Inteltectus, inquit, stiiiam, qum ex lege est, sed quw ex fide est Jetu
in die suoconviviumparal; sed haecagere nesciunt; Christi (Philip. cxvu). Quam sane justitiam et legis
nisi qtd cogitationes aniequam ad opus prodeant, litteram perfidi Judsei velul stercora amplexantes,
internos suos molus sollicile circumspicientes fre- . justiliam quse in Cbristo est, nolunt recipere. Sed
nant, atque persuasibus doctrinarum et iide Cbristi et obsidione quam ssepecoangustati, etiam stercora
«H S. PASCIIASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1212
pro cibo sumentes, uli et in Regum (IV Reg. vi) le- A niunt in fetorem pravae inlentionis. Sequitur:
gimus, quod columbinum stercus pretio distrahe- VAU.
batur; nec sic tamen in lolo corde ad Deum con-
verti maluerunt. Sed et Christi Ecclesia jttxta my- Et major effecta est iniquitas filimpopuli mei, pec-
sticos intellectus, suos deplorat relinquenles , qui cato Sodomorum, quw subversa est in momento; et
charitalem cselerasque virtutes, in quibus propter non ceperunt in ea munus. Per exaggerationem
nitorem gratise quasi volupluose in croceis nutrie- quippe peccati, describil Jerusalem, et deflel Syn-
banlur, demum corruentes, stercora dileclorum agogoecasus atque scelera, quoe filia fuit Sanctorum
amplexantur. Quos bene alibi Propheta plangebat, patriarcharum et prophetarum ; ita ut Isaiasdicat:
dicens : Computrueruntjumenta in stercoresuo (Joel. A planta pedis usque ad verticem capitis, quod nulla
i). Computrescere quippe jumenta in stercore suo, esset in ea sanilas. El ideo multis ex causis, major
esl carnales quosque in fetore luxurioe sua3 se- effecta est iniquitasejus peccato Sodomorum. Quod
cundum desideria cordis eorum, flagitiis deservire. euim fuerit peccalum eorum, Ezechiel 1496 ex~
Quod nimirum stercus circa ficnlneam cullor vineoe primil diceus : Hoc quippe, inquit , fuit peccatum
infructuosam, cum jam succidemla essel, ponere se eorum superbia et abundunlia, et saturitas panis, et
promitlit. Domine, ait, diinitle illam el hoc anno, B otium : nec non et quia cgeno et pauperi raanum non
usque dura fodiam circa illam, et mitlam cophinum porrigebant; et hoc est quod proesensversus sonat,
stercoris (Luc. xm). Quid igitur est cophinus ster- quia non ceperunl in ea manus. Quid enira est di-
coris, nisi memoria peccatorum? Unde Davidaiebat: cere, [non ceperunt in ea manus.] Nisi ut subaudias
Et peccatum meum contra me est semper(Psal. L). boni aliquid agere?Quod Synagogamfecisse legimus.
Peccata etenim carnis, recle stercora vocantur, qtise Sed lamen licet iiinumera bona perceperit, et ope-
dum ad memoriam delinquentium reducimus, quasi ribus sacramenta Dei plurimis compleverit, quia
infructuosse arbori cophinum stercoris apponimus; scelestiora commisit, recte major iniquitas ejus
ut malorum quse gessit recolat, ad memoriam, et effecla plangitur. Hinc quoque Ezechiel ad eam :
ex compunctionis gratia et mceroris quasi de fetore Justificata est, inquit, Sodoma soror luaex te (Ibid.).
1495 pinguescat. Miititur ergo cophinus stercoris Ha3cquippe primum ccepit manus extendere ad offl-
ad radicem arboris quoe preecidenda erat, quando nia proeceploruraDei mandata, quia credita erant
conscientia pravitalis suse mens afflcitur, et tangitur ei eloquia Dei. Postremum vero a Deocum ccepisset
memoria cogitationis, cumque se per pcenilentiam apostalare, in tanlum supergressa est malitia ejus,
ad lamenta mens excitat, cumque ad bonoe opera- ut nec dimidiura scelerum ejus Sodoma peccaverit,
tionis gratiam se reformat, quasi per tactum sler- ^4 quoe vacabat otio, alque ege.no et pauperi mahum
coris , tandem redit ad fecunditalem operis. Ex non porrigebat, neque, ut preesens versus insinuat,
fetore namque ad fruclum reviviscit, quando ex cceperant manus ejus in ea , anlequam subverte-
consideratione peccati ad bona se opera animus retur , boni aliquid agere. Jerusalem vero cum et
resuscitat. Sed quia sunt plerique qui ad pceni- nolitiam Dei haberet, et mandata vitse percepisset,
lentiam redire nolunt, plangit eos Ecclesia, qui manus misit ad omnia, qnamvis ad ultimum au-
nesciunt cur planguntur, eo quod delinquendi studio ctorem vitse peremerit, et eas jam muliis polluta
amplexantur stercora vitiorum. Omne enim quod menstruis ad idola levaverit. Pro quibus omnibus
amplectiraur, cum desiderio tenere videmur. Idcirco malis, quia tanta Dei omnipotenlis beneficia calcavit,
illi jure planguntur , qui ex ariiore peccandi, ster- et mala pro bonis reddidit, consideranda est ejus
cora, scelera videlicet et flagitia, irremedicabiliter vindictse pcena. Cum sic subito subversa est in mo-
amplexari videnlur. Juxta tropologiam vero virtutes mento Sodoma pro culpis superius enumeratis,
anitnaecroeeis vesliri videntur, cura dilectionis Dei quanto atrociora Judsei promeruerunt, qui et bene-
et proximi radiis efBciuntur : quoniam croceus co- ficia spernentes, auctorem vitseperemere, et majora
lor ssepe in Scripturis sacris claritatem designat atque numerosiora commisere delicta ? Caeterum
j)
sanclae ditectionis ; et ideo cum charitas amiltilur, Christi Ecclesia jure deplorat peccata populi, quod
reliquse virtutes stercora amplexantur ; qui de bono major effecta sit iniquitas ejus peccato Sodomorum,
Dei et.proximi odore dilectionis mox transeunt in maxime nunc in tempore, quando fides et veritas
felorempravitatis. Unde angelusEpbesinaeEcclesiae: recessit, quando humilitas et benignitas, atque pene
Habeo, inquit, adversum te, quod cliaritatem tuam omnis bonitas interiit; quando discordiarum atque
primam reliqmsti. Memenlo igitur unde ceciderisi et concupiscentiarum incendiaomnem flagrant orbem,
age pmnitenliam. Et prtora opera tua fac, videlicet voraxque flammainvidiaeatque insidiarum, consumit
opera castw dilectionis,sine qua nulta invenitur virtus universos, quando rapinis et fraudibus, Christi de-
hdni odoris (Apoe. n). Quod bene Paulus enuinerat: ploratur Ecclesia, exossanlur pauperes; et pene
ita ut quidquid virtutis summum videatttr, sine cha- jam noster orbis incultus jacet; quando omnitim
ritate quidem nihil prodesse possit. Propterea etiam legum violanlur jura, etsimul humanaatque divina
ipsse virtules operum, quae sine dilectione fiunt, temerantur ; quandofas nefasque simnlconfunditur;
recte rJanguntur, quod amplexi sint stercora, dtim quando ubi vel ubi pax nulla neque regio ulla inte-
gineipsa amittunt fragrantiam boni odoris, et ve- gra 1497 servatur; quando abjurantur nominif
-213 EXPOSITIO1N LAMENTATIONES JEREMUE.—LIB. IV. 1214
consanguinilatisqueet fidei foedera ; quando levitas5 A virtutibus, qtiani etiam interius occulte viliis re-
omnia lentat, et conscienlia boni nulla nianet;; plela ad ima tormentorum quolidie quasi mundata
quando cuncti obloquuntur qnse agimus, vix aliquis5 et ornata, demergitur. Propterea et major iniquitas
recte vivii. Inteslino depopulattirpatria bello ; ho- populi ejus, acttium videlicet et operum, peccato
stili hinc inde exterius ferimur gladio ; nec sic la- Sodomorumprxtlicalur, qusemanus non miserat ad
men habendi atque acquirendi cum omni moliminei frucliim boni opcris ; ut bypocritarum societas quoe
doli habetur finis ; quoniam veluli vulcanalis ollat muliis tlecorata videlur operibus, sed iniquioribus
suis succensaincendiis, seque virorum et mulierurot illecta vitiis, quam qui in aperto teneri videnlur
corda flammantur, et pene oetas nulla nullusques pcccalorum criininibus. Propterea sequilur:
ordo excipiiur. Pro quibus el hujusmodi malisjure
ZAIN.
plangit Ecclesia, imo sermo prophelicus : quoniamt
et illa quibus damnatttr Sodoma, crebrescunt mala ; CandidioresNazarmi ejns nive, nitidiores lacte,
et alia quam plura quotidie post innumera Dci be- rubicundioresebore anliquo, sapphiro pulchrioret.
neficia conlra Deum committimus. Propterea igitur Pulchritudo Nazarenorum secundum litteram recte
et major iniqttitas nostra recte plangitur, quami describitur, quando candor abstinenliseet venustas
eorum qui non cceperunt in fide Christi aliquid boni B 1 vultus corum, nitidius lacte candebat olim in populo
agere. Hinc et supplicia pertimescamus atrociora, ei jucundilas ruboris resplendebat in facie. Sed in
quara ejus fuere, quse subversa est in momenlo. detlendo amplius laudatur, ut foeditaseorum major
Momentaneuronamque est omne quod vivimus ; et appareat, propter penuriam fainis ; quorura facies
ideo peccaiulo quotidie, quasi in momento ad pce- super carbones denigrata plangitur, ita ut agnosci
nam subvertimur. Forlassis ergo illa pro suis ad in- non possint in plaleis prse afllictione farois. Csete-
feros leviora ctilpis supplicia lulit; nos e conlrario riim sancta Dei Ecclesia habet Nazarseos suos can-
qui manum ad fidem, et vota fecimus mulla, pec- didiorcs nive et lacte nitidiores ; per quos nimi-
cando qtiotidie,deteriora meremur, juxta quodApo- rum abslinenliuin et continentium vita signatur :
Slolus ait : An nescishomo quia palienlium Dei ad fjuaenive vel lacle nilidior, merito in electis Christi
pmnitentiam te adducit? Tliesaurizas enim tibi iram prSftclicatiir.Nix enim ex aqua, quoede supemis ve-
in dieirw, et revelalionisjusti judiciiDei (Rom. n). nire cernitur, congelatur; lac vero de carne mul-
Sed et moraliter eorum planguntur morum scelera, gctur, (jtioein inferioribus nutritur. Quid ergo per
qui ad hypocrisimlabuntur, quoniam major eflicilur nivem nisi cantlor vitse ccelestis, quid per lac nisi
iniquitas eorum peccato Sodomorum, prsesertim leraporalis dispcnsalionis administratio demonslra-
cura omnia qui agunt etiam bona, plena sint culpis C ^ tur? ita ut Christi Ecclesia suos habeat Nazaraos,
seplemplicilerdsemoniisdedicata ; et itleo major est qui ctiam per contemplationem vitam ccelestemdu-
iniquitas operum eorum atque morum peccato So- cant ; ct per actualis viloe dispensalionem, lacte
domorum.Idcirco quselibet anima sub bypocrisi vi- candidiusad lautlem sui Crealoris renileant, in Uin-
tiis repleta, jtire plangit lugens el dicit : Majorenim tum plerumque, 1499 llt continentes viri tam
iniquitas populi mei peccaloSodomorum. Quia sicut mira virtutum opera faciant, quatenus ab eis qui
populus conlra populum erigitur, ita hypocriiarum ccelestemvitam tenueraut multi, qui terrena bene
inores et aclus confligunt, ut virlutes qui agere vi- dispensaverant, superari videantur. ldeo jure candi-
dentur exterius, ncquiores vitiis Sodomorum com- dioresnive, etnitidiores lacte utrique. Qui profeclo
probentur interius; quia cum spiritus immundus etiam quia per fervorem spiritus anliquorum ac for-
exierilab homine, ambulatper loca arida et inaquosa tium palrum, nonnunquam vincere vitam videntur,
quwrens requiem et non inveniens; tunc, inquit : recte adjungitur : Rubicundioreseboreanliquo. Dum
Revertar in domum meam ttnde exivi. Ctitn au- enim ruboris pulchriludo laudalur, flamma sancti
tem venerit et invenerit eam vacantem, et scopis desiderii exprimitur. Ebur namque, os esse elephan-
mundatamet ornatam, vadil et assumil seplemalios tis non ignoratur. Sed quia ebore antiquo rubicun-
spiritus nequioresse ; el ingressi habitant ibi (Mallh. D
* diores signanter laudantur, patet profecto sensus,
xiv). Egreditur ergo spiritus immundus ab homine, quia nonnulli sanctorum soepeante humanos oculos
quando 1498 renascitur in Chrislo. Rcverlitur quibuSdam proecedenlibuspatribus studio ferven-
vere in domum suara, quando rursus animam ab tiores exislunt. De quibus ut totum simul pandalur,
affecluboni operis vacanlem invenit, perhypocrisim adjungitur : Sapphiro pulchriores; sapphirus itaque
quasi scopismundataroa sordibus et ornalain pravis sethereicoloris est. El quia precedentes multos non
simnl aclionihus ; ila ut duplicato numero immun- minus per aclualera vilam ad superna tendenles,
dorum spiriluum teneatur anima amplexa ; et fiant quam etiam per inspectivam ccelesiis vitae conver-
novissima hominis illius pejora prioribus. Ex quo sationem pfsecellentes videnlur vincere Nazaraei
talrbus repleta aniiha immundorum spirituum po- Chrisli, ecclesiarum merilorum narranlur sapphiro
pulis et vitiorum calervis, non incongrue deplorat, pulchriores. Sed utinam quod ad decorem Christi et
quod niajor sil iniquilas ejus peccalo Sodomorum; Iaudem sponsaa proedicatur, favor vanoe laudis, et
quoniam rii oer apertum malum in momenlo ad in- deccptio pravaesimttlationispro dolore non obfusca-
feros deveneruiit, isla vero non rainus simulatis ret; quia plerumque dum virlutura copia etiam.
m5 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1216
,
plusquam expedit prosperatur, in quadam sui fidu-,A plerea ex sua nequitia se emendare contenmunt.
cia mens adducitur ; et male decepta propria proe- - Hinc quoquc adjungitur : Aruit et
facta est quasi
sumptione cerloe aut vanae laudis, repente peccato> lignum. Culpa quippe eorum tanlo insensibilior red-
subripienle fuscatur ; et quod diu videbalur virtuti- dilur, quanto apud eos eliam ac si vera virtus lau-
bus nitidius resplendere, diaboli fraudibus deprava- dabilis habetur. Quam recte mox aridam asserit,
tur : Unde recte subjungitur sub Heth liltera: quia nulla veroe virtutis gratia intus viridescit:
HETH. sed facta plangitur quasi lignum. Hinc sane est
Denigrata est super carbonesfacies eorutn ; et noni quod nonnulli a proximis dtim corrigunlur, 1501
sunt cogniti in plaleis. Adhwsitcutis eorum ossibus;; quasi lignum insensibiles renianent, aique ab
aruit et facta est quasi lignum. Nigri ergo posl can- onuii virore gralioe alieni, intus arescunt. Quod et
dorem fiunt : quia emissa Dei justitia, cum suoelau- Sicpe eis contigit, qui altiora se appelunt et intus
dis favorero quscrunt, aut cum de se male prsesu- bonornm consorlia, quasi bona habeant opera, oc-
munt, ad ea etiam qusenon intelligunt, neque prse- culte viliis deserviuni. Candent quidem exteriusnive
videre queunt, peccata delabunlur. Et quia postt pulchrins, et lacte candidius ; sed conscienlia vitiis
amarum ignem ad frigus corporis, vel etiam postt denigrala est, eo quod omnem calorem Dei ardo-
candorera vitse ad ignaviam vanoe laudis veniunt,pB remque intus amittunt. Qui bene a prudenlioribus in
non iinmerito facies eorumexslinclis carbonibus ni- plateis non suntagnili, quia dum per latam intus et
grior comparatur. Propterea igitur via regia gra- volupluosam vitaeviam ambulant,non cognoscuntur
diendum est; etScriptura: Ne sis, inquit, nimiumt esse quod sefingunt. Sed aridi Spiritus sancti gra-
juslus. Quia profecto, dum quidam nonnunquami tia inveniuntur, qui cum correpli a suis vel incre-
1500 Dei limorera ex sui fiducia praesumenlesde- pati fuerint, tanto insensibiliores ut lignum inve-
serunl, eliam frigidis menlibus frigitliores fiunt. De; niuiitur, quanto aridiores inlus fuerint, et occultius
quibus recle subditur : El non sunt cogniti in plateis. peccare probantur. Dedignantur igiiur aliud videri
Platea quippe a Grsecosermone veniens, pro latitu- quam quod se fingunl: unde et rubicundiores se
dine praesentis viloedicitur. Quid vero est humanoe : jactant eborc antiquo, scilicet sanrtis praecedentibus
mentis angustius quam volunlates proprias abne- electis meliores ; atque eistlem inter eos qui jam
gare, desideria carnis frangere, nullius laudis graliai cuelesiemducunt vitam pulchriores; quo longe diu
vel deceptionis ajusto et recto deflectere?Decujusi indurali impudentise supercilio, quasi Iignum are-
nimirum vilae ingressu Veritas dicit : Intrate per facti, insensibiles intus fiunt. Unde nonnunquam
angustamportam (Eccli. xix). Sed quid latius quami niillis verberibus, nullis correptionibus, nullisque
nullis subire Iegibus, propriisque deservire volun-. (C terroribus, et nullis persuasionum seu blandimenlo-
tatibus, et nullis obviare impulsibus? Alioquin nisii rum alloquiis emendanlur, sed semper deleriores
tales sua quaererent, nunquam tantis decorati vir- fiunt. Quid el moribus eorum qui sub hypocrisi ho-
tulibus in plateas devenissent. Plalearum namque. nestiora virtutum atquc prsecipuamerilorum opera
latitudo eorum est, qui sua quoerurit,et ad omniai jactant se habere, bene congruunt ulrique versus;
se defendunt. ldcirco hi non sunt cognili in eisdemi quia dum sapphiro pulchriora exterius suorum lacta
plateis; quia non surtl qui videbantur, cum, Dei. operum ostentant, intus omnia morumornamenla, et
justo judicio inspiciente, reprobi inveniuntur. Quii nigriora carbonibus , et mortua jacent. Quo-
ergo per flduciam sanctitatis postposito meliorumi rum arefacta est virtus , et ut lignum, cun-
judicio voluntates proprias sequunlur, quasi per pla- cta eis sine fructu putribilia jacent, neque potest
teas pergunt, sed non sunt cogniti in plaleis : quia, sentire anima talis,falsis decepla coloribus, quanlum
de vita sua ut aliud ostenderent, quando frangendo, intus a Deo prsecisa insensibilis jaceat. Unde se-
voluntates proprias, in angusto calle se retinebant, quitur:
aliud vero cum de se praesumentes, post sui cordis! TETH.
intentionem flduciaUusvadunt. Unde sequitur : Ad- Meliusfuit occisis gladio, quam inlerfectis
" fame :
hmsit culis eorum ossibus. Quid per ossa nisi duritia( quoniamsili extabuerunt,consumptiasterililateterrm.
fortiludinis designatur? quid per cutem nisi molli- Qtii profectoversus, satis maxima in illa ultima ob-
ties nostrae infirmitalis exprimitur? Cutis ergo, sidione, Judaeis congruit quam ievius fuisse occisis
adharere ossibus dicitur, quia ab eis prave sentien- gladio probatur; dumvitse dispendium in momento
tibus, infirmitas vitiorum duritia virlutis putalur; ; tulerunt sub ictu gladii quain inlerfeclis fame, qui
vel etiam quia culis omnia interiora circumtegit,, dinlurnis, atque acrioribus cruciatibusmortem susti-
recte ossibus adhserere dicitur, dum omnia quse> nuerunt, variisque aflecti suppliciis sili extabuerunt,
exlerius geruntur intus favoribus vanae laudis quasii etaqunlibet pcenarum1502genere suntconsumpti.
essibus junguntur. Haeretnainque culis ossibus, dumi Porro Chrisli Ecclesia felicioresjudicat interfectos
adulatio pro rebus exterius bene gestis inlus virluti- gladio verbi Dei, quam interfeclosfame, quoniam hi
bus sociatur. Quibus ita conjunctis, merces evacua- ad hoc perimuntur ut vivanl, illi vero culpis
exigen-
lur; dum et infirma sunt quoefaciunt, atque elatio- tibus consumentur, ut intercant. Unde rog£t Apo-
nis fiducia decepti, fortioribus de se suspicionibus ; slolus assumere [armaturam Dei, el gladium spiritus
blandiuntur. Unde quia magna de se sentiunt, pro- inquit, quod est verbum Dei (Ephesvi). Quo pro-
1247 EXPOSITIOIN LAMENTATIONESJEREMIiE. — LIB. IV. 1218
fecto gtadiooene penmuntur sancti et eiecu uei, ut A smguiis suis m domibus parant convivia, ut ex om-
moriantur saeculo, et vivant Deo. Sed quia gladius nibus una sit domus. Quam sane domum Christus
Dei multis iri locis diversis adumbralur significatio- sapientia sedificat, quoeseptem fulcitur columnisne
nibus, eligendusest ille, quo perimitur mors, ut se- ruat, et septem pascitur donis ne intereat. Alioquin
quatur vita; et non ille, qui prsecidit vitani in seler- quantalibet virtutum sint dona in animo, nisi eisdem
num,ut moriatur aniraa. Unde DominusinCantico: septem Spiritus sancli pascantur donis, quibus cha-
Et gladius meus, inquit, inebriattts est in cmlo ritas in cordibus diffundilur nostris, fame utique
(Gen.m). Sed et romphaea versatilis atque flam- sitique deficiuntprse sterilitate terroc.Unde orandum
mea, ante paradisum posita , ad custodiendamviam esl cum Propheta : Sicut adipe et pinguedine, ul
ligni vitse, nec non et per prophetam mucro Domini anima noslra replealur (Psal. LXII).
bene limalus et exacutus dicitur, et propter ssevi- JOD.
tiam inlerfeclionis. Quousque, inquit, non rever-
Manus mulierum per misericordiamcoxerunt filios
teris in vaginam tuam ? Nam et Mariaeanimam gla- suos :
creditur: £< facli sunt cibi earum in conlritionefiliwpopuli
diusperlransisse,dicenle Doinino, tuam, mei. JODquoque litlera sequilur, quse principium
inquit, ipsius animam pertransibit gladius (Luc. u), vel desolatio
nimirum dolor Christi ex- j. inlerprelatur. Principium namque de-
quoniam gladio passionis solationisJudaeis tunc imminebat, quando mulieres
prjmitur, quo vulnefatam Mariae animam in pas- eorum, natos suos
sione nemo fideliam dubilat. Suavis igitur gladius quos videbant fame sitique con-
et-valde optabilis, verbura Dei, quo melius quisque sumi, quasi per misericordiam in cibos coxere.
Nulli dubium esse polerit, quicunque historias le-
occiditur ut vivat, quam si vila vixerit qua pereat.
Christi Ecclesia melius de gerit, eos hoc fecisse: maxime in illa obsidione,
Propterea hujuscemodi teste
interfeclis gaudet, quam si fame perierint audiendi Josepho, quae sub Tito et Vespasiano accidisse
Coeterumin hac Christi Ecclesia illi quasi
verbum Dei. Hinc quoque eos Iuget quos consum- legiiur.
famevel slerilitate nulla per misericordiam filios decoquunt suos, qui cul-
ptos siti, prse novit, quia mine regiminis sublimati, zeli et invidise flamma
pejor esse potest mors quam qua anima perimitur. urunt animas
Unde Dominus per Prophelan»: Miilam in eos, in- nalorum, dum minis jusli ipsi videri
nott sitim sed au- cupiunt, et dum per tyrannicam poteslatem eos ex-
quit, famem panis neque aquw, cruciant, quasi per misericordiam eos zeli flamma
diendi verbum Dei (Amos vm). Qua denique fame
morte oeterna 1504 decoquunt. Habent quidem et ipsi secundum
quisque peremplus fuerit, morietur, AposiolumzelumDei iladuntaxat,sed non secundum
quia sicut ipsa Veritas dicit : Non in solo pane vivit scientiam (ftotn. x). Quorum profecto cibus decoctio
homo. Siquidem integer homo ex duabus constat Q
est, cum eos non solum crudeli dominatione quasi
substanliis, aninia videlicel atque carne, et sicut
pro justitia adurunt, verum etiam cum inflrmam et
caro sine cibo potuque vivere non potest, ita et carnalem eorum vitam denlibus roduut.
Haec nam-
anima sine pane verbi Dei potuque spirituali. Pro-
in oratione Dominica : que omnia in contritione Ecclesise, quae est filia
pterea et quolidie rogamus Dei, apostoloruravidelicet et sanctorura ab eis
Panem nostrum quotidianum da nobis hodie. Per populi
fiunt, qui aut ecclesiastica polestate certe, aut of-
panem namque non minus iste quolidianus viclus, ficiosaecularianimas
et de ccelodescendil tyrannica vexalione exurunt,
quam illequi panis, inlelligitur. dum concupiscentiis suis
inflammati, filios aut sub-
nec non el iste qui de Scripturis sacris ab esurien-
jectos quos nutrire lacte debuerant doctrinarum,
tibus et sitientibus indesinenler percipitur. 1503 adustione pravae affliclionis consumunt. Sic ilaque
Beati, inquit Evangelista, qui esuriunt et sitiunl ju-
salurabunlur At tropologicevirlutes bypocritarum conceptus suos in
slitiam, quoniam ipsi (Matth. v). animo faciunt, dum simulate quasi per miscricor-
vero hi qui tali perimuntur inedia, jure plangunlur
diam, Iaudis amore velfavoris gratia, in tenera sua
mortui alque consuinpli, prse slerililale lerrse. Sle- adhuc
rilitas vero terrse esl Ecclesiseinfecunditas, quando in cibos conceptione, virlutes perimunt; et decoquunt
suos : dum non futura, sed praesentis vitse
doclores deficiunt, et ipsa nuUis eloquiorum Dei D
lucra quserunt, et dum suariini virlulum pascunlur
inebrialur imbribus. Unde constat quod culpa sa-
et decoctos favoris adus-
cerdotura et negligenliadocendi, mors et consumplie laudibus, quasi proprios
tione natos comedunt. Qusebene mulieres fuisse, ta-
fit plebis. Moraliterautem melius esl occisis gladio
liaque gessisse perhibenlur; quia si non rauliebria
verbi, sensibusne sc defendant exterius, intus anima siniulaloe virtutis animo sectarentur, non utique
jam quasi mortuos vivere, quam aggregatis virluti-
aniini bene formalos ad vitam, in mortem
bus sine pabulo divini amoris, quasi fame sitique conceptus
vanoelaudis adducerent. Unde sequitur:
perire. Slerilitas namque virlutum, privatio chari-
tatis esl; qua cum slerilis fuerit anima, virlules re- CAPH.
liquaeomnes fame sitique tabescunt. Et ideo seplem ComplevitDominusfurorem suum, effudil iram in-
filii Job, tres sorores suas per singula vocabaut con- dignationissuw, et succendit ignemin Sion, et devo-
vivja, ut suis reficerentur in domibus : quoniara ravit (undantenia ejus. Tunc sane super Jerusalem
fides, spes el charitas, septera pascuntur donis Spi- complevit Dominu%furorem suum, quando com- '
ritussancli. Bene igilursingulaSpirilussancti dona, pleta est malitia illius, sicuti et peccata Armorrbaeo-
1219 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISC0RBED3NSIS 1220
rum, quando deleti sunt. Effuditvero iram indigna-, \ eliam regni fundamenta. Tropologice vero, quod
tionis suae, quando et ipsa se diffudit ad omnia vi- cuncta fundamenla hypocrilarum 1506 seu boere-
tiorum scelera;et devoravit fundamenta ejus, quando ticorum devorentur ab ignefurorisDei,nulU dubium;
fundamenlum, quod Christus est, noluit recipere. eo quod in mente eorum jam ignis ardeat indigna -
Rejecit sane illum lapidem pretiosum, angularem, tionis, et coropletus sit furor Doraini super eos.
fundatum in fundamento totius slructurae nostrse. Unde Job : Vidi, inquit, slultum fixa radice : sed
Qui cum vidisset eamdem miseram Jerusalem, flevit slatim maledixi pulchritudini ejus (Job v). Quid igi-
super iilam dicens : quod in ea nec lapis super Ia- tur sceleslius, quam hypocrilarum stultia esse pro-
pidem relinquendus esset (Matth. xxiv); seu coelera batur? Qui cum suis videantur quasi sanctis operi-
quaelegunlur. Porro nos, quoiivaldedolendumesi, su- bus slare ac si firma radice, in initio quoque sui
per nostra Jerusalem pene omniacompleta cernimus, decoris vel pulchritudinis suarum virlutum, male-
quaeprophela irremediabililer pro suisdeflebat pro- dicti habenlur et reprobi coram Deo: quorum cor-
fusis lacryinis. Alioquin nisi conipletus fuisset furor da vanis flammanlur laudibus, et adulantium con-
1505Domini, effusacontentio super principes non cremantur favoribus. Pro quibus omnibus quam
esset nostros, quseut cernimus, facit eos errare in bene sequitur:
invio, et non in via ob iram indignationis Dei. Com- ;g LAUEI
pleta quidem malitia complevit furorem Dei; quia Non crediderunt reges lerrw et untversi habitatoret
secundum mensuram delictorum, sequitur et pcena. orbis, quod ingrederelur hosiis et inimicus portas
Nam jara haec omnia quse cemimus, pcena pcccali Jerusalem. Vcrum secundum lilteram, quahdiu hsec
sunt. Alioquin nisi completa essent scelera nostra, civitas vallala fuit auxilio Dei, et munila prsesidio
nec Dominus furorem suum complevisset. Quod si angelorum, quando liiit in eo judicium et justitia,
alicui necdum completus vidctur, cernal jani qui quando virtutum replebalur bonis, nullus regum vel
in sordibus sunt, lantum sordescant: sic utiqtie vi- babitalor orbis credere poterat, quod ingrederetur
dere poteril ac deflere, quod talia ex complelione hostis aut inimicus in eam ; quia confortaverat Do-
divini furoris veniant. Quoniam succensus est ignis minus seras p;;»...iim»ejus, el posuerat finem ejus
in Sion : non ignis ulique ille qui super aposlolos de pacem. Cum autem ipsi aversi sunt ab eo, cujus be-
ccelo descendit, sed ille qui oves Job puerosque neficio muniebantur, recessit ab eis omne Dei prae-
consumpsit. Habet enimDeus diversum ignem quem sidium, et facti sunt inier hosles praeda ; sicuti,
emittit de thesauris suis, secundum dispensationis nostra nunc Ecclesia juxta mysticos sensus, hinc
suse modum : cujus ignis est in Sion, et caminus in inde ab hoslibus diripilur, ul ita loquar. Quis un-
Jerusalem. Dequo nimirum ignealios inflammat ul C quam crederet, vcl quis unquam cogitare potuisset
erudiat; alios incendit, ut exurat. Quos cum suc- in nostris partibus, quod transcurso lempore omnes
cenderit, etiam omne fundamenturo eorum diripil. accidisse conspeximus, doluimus ac deflevimus, et
Super quod ilaque fundamentum si quis sedificaverit valde pertimuimus? Unde et adhuc hodie non minus
ligha, stipulam, fenum, stannum, et plumbum, de- pertimescimus, ut piratse diversis admodum collecti
trimentum sui patielur; quia uniuscujusque opus ex familiis, Parisiorum altingerent fines, ecclesias-
ignis probabit, et tunc fundamenla ejus subruunt, que Christi hinc inde igne cremarent circa littus.
quando integra et vera fides a corde, pravis et per- Quis unquam, quseso, crederet quod latrones pro-
versisoperibus deslruitur. Et quiajam talia in nobis miscuoe gentis unquam talia auderent? vel quis
cernimus, non necesse est oculum defleclere cum scsiimare poluisset quod tam gloriosum regnum,
propheta super Judseorum roiserias, verum proba- tanique munitum et Ialissimuro, tam populosum et
bilius, nunc in tempore noslras dellere calamitales: firmissimuni, lalium hominum huniiliari vel fcedari
nuando ignis concupiscenliarum noslrarum succen- sordibus deberel? Etnon dico hi quod censum plu-
sus est; quando, ut dixi, universos penevorax flam- rimum asportare, el proedas diripere, vel captivos
ma insidiarum ac seditionum devaslat; quando in transducere : vcrtini quis credere posset quod
divinis rebus et facultalrbus Deo coltatis, Babylonis lam vilissimi nostros adire Unes auderent? Fa-
olla succensa a facie aquilonis atque fornax Chal- teor enim, ut ne 1507 ocstimonon longe retro,
dseorum sepluplum succensa, cuiicta diripit, el suc- quod nullus ex regibus terroe ista cogitaret, ne-
cendil quosque reperit de Chaldeeis. Nam sicut que ultus habilalor nostri orbis audire poluisset,
praedecessoresnostri succensi fuere igne diviniamo- quod Parisium nostruni hoslis intraret. Prople-
ris, qui hsecDeo dedere, el sanclam Christi Eccle- rea hoc in loco, et si non est quod exponam, est
siam suis ditarunt suraplibus, ita probantur succen- tamen quod defleamet plangam ; quoniam, ut se-
si alieno ab igne, qui modo ea devorantet diripiunt; quens versus insinuat, propter peccata populi haec
pauperura quidem diripiunt palrimonium, ct ideo omnia contigerunt; et propter iniquitates sacerdo-
homicidarum jure rei plectuntur : quoniam, tesle tum et principium, hinc indelantacrebrescuntmala:
Seriptura, qui tollit substanliam eorum, quasi qui quia perverierunt longe jam diu in medio nostruni,
maciat in conspectu pairis filium. Unde valde li- ut ita dicam, judicia juslorum, et sanguis sangui-
mendum est quod furor isie cessSre non debeat, do- nem tetigit; quo cuncli polluti, jam suis cuncta
ni!c corapleatur ira indignalionis Dci, et devoret rcplcverunt dolis et fraudibus. Unde hi versus la-
 1221 EXPOSITIOIN LAMENTATIONESJEREMLE.— LIB. IV. 12__.
menlis potius sunt exponendi et fletibus, quam ullis A ad lemplum ccelestispalriae,ila polluti suorum inqui-
senlenliarum eloquiis retexendi; neque triplicilas nameniis deliclorum, nec ipsi introierunt, nec alios
sensuum requirenda, cum unus sit omnium nostrum inlrare permiserunt. El hoc est quod ait: sanguinem
casus et ruina. Idcircodolor cordis in talibus ulula- justorum effuderuntin medio ejus. Id est, in medio
tibus etgemitibus est requirendus : utcum propheta," Ecclesia: quscvera cst Jeiusalem; et est mater om-
nostra quse gessimus mala, deflere possimus, quo-: nium noslrum. In ctijus niiiiirum niedio ceecicrran-
niam vibrat Dei gladius, el pcndet in cervicibus no-' les effundiinl sangiiinemjuslorum,quaiido suis pra-
stris. Jam securis ad radices arborum posita est: vfs viiae exeinplis, cos ad peccandum proclivius in-
quia infrucluosacst mens nostra, Ergo desaevitgla- vitant, cl scelcslius effundunt. Qui cum ad illud
dius Barbarorum evaginatus ex vagina Domini; et veri Dei templuni ingredi jam suis polluii contagiis
nos miseri torpentes vivimus, inter tam immania ncqucunl, lcnent lacinias suas, id est discissamet di-
Barbarorum mala, inter tam crudelium civium laceralam vctustatis suaevitam, quasi caecioberran-
bella, inter diripientium proedas, inler seditiones tes. Tencnt invicem tacinias suas sacerdotes Chrisli,
et fraudes, sed quotidie ad majora exardescimus vctustam videlicct et conlaminatam vitam, ut com-
scelerum mala. Propter quodquasi de nobis, vox probelur illud ex Evangelio: Qttia si cwcuscwcodu-
plangenlis Prophetaesequitur • B catum prwbeat, amboin foveamcadunl (Matlh. xv).
NUN. Et hoc est quod deplorat propheta, imo eleclorum
maxime nunc in terapore, quando
Erraverunl cwciin plateis polluli sunguine.Cumque omnium cliorus,
sic omnes caecaiilatain et spatiosam viam ambulant,
ingredi non possent, inquit, lenuerunl lucinias suas. lenenl ad invicem lacinias suas polltili sanguine,
Palet senstis, quod Scribae et Pbarisoeicaeci erra- et
necvalent apprehenderevias viloe,nequese a stiisex-
verunt in plaleis sttis ,et quando sanguine cruenta-
bantur humanoeeffusionis, forlassis pudore pressi, plicare viarumanfractibus. Tenent igilur laciniassuas
a,J invicera, uti caeci se scquenles, quia du-
abstinebant se ab ingressu lempli. Et quia cfftide- 1509
cem Christum sequi iiolunt : et ideo vetustale deli-
runt in medio Jerusalem sanguinein juslorum,
ctorum vestili, discissam et disruptam vitam se-
polluti per plateam inccdentcs, abslinebant se a Sed et ha^reticorumdeploral coecitatem,
sua sed adblandienles quunlur.
templonon lugenles peccata, qui relinquentes rcctum Scripturarum tramilem,
sibi, per plateas lascivienlcsibanl. Errabanl autem
oestimantes eos lales catholicamque fidei regulam, latitudinem erroris
utcoeci, quod purgabal lempo- delegerunt polluli suis er-
ris dilatio solummodo, si a leniplo se cohiberent, roribus aiiimas sanguine eorum, quorum
de se jactantcs quasi fortia quicque gestorum opera tbolicam perimunt deceptorutn. Qui cum ca-
C nequeunt introire, quia nolunt, Ecclesiam,
haberent, el humililas monslrarelur, cumque ingre- tenenl lacinias suas invicem : discissiones videlicet
di non possent, tenueruntlacinias stias. Lacinioeenim vel dilacerationes quas ipsi sua diri-
sunt panni veslimenlorum veterum, vel cincinni Scripturarum, fraude. Sic ilaque el virtutum cborus mo-
ptierunt
scissurarum, quibus induti, 1508 1U3S'C8ec'se raliter amissa
invicem sequentes lenebanl, ut alter eorum alteri cali ambulant. prudentia, populositateejus inlus cse-
Ambulant siquidem viam appetitus
jungeretur, quatenus sub hac falsa humilitate sa- vani ut cseci in plateis : quia carent luce quaeChri-
cerdotes, qui effuderant sanguinemjustorum el pro- stus est; et dum viam
satisfacerent. eumdemque Christum tenere
phetoe,populo nequeunt, dum exlra se semper ob vani favorisgra-
MEM. tiam se diffundunt, tenent invicem lacinias vetusta-
Propler peccalaprophetarumejus et iniqttilalessa- tis suse ; et explere vias virtutum nequeunt :
cerdotum ejus, qui effuderuntinmedio ejus sangui- quoniam vetuslate vitiorum vestiunlur, dum pol-
nem justorum. Uude nostra Jerusalem abundantius lula eorum mens et conscientia, plalearum semper
luget cum prophela sacerdoles suos el doctores, qui vanse laudis amplissima seciantur. De quibus bene
in medioEcclesiarum Dei effundunt sanguineinjus- subditur :
torum, qtti uliqttejusti esse posscnt, nisi ex negli- D - SAMECH.
gentia eorum deperissent. Unde Dominusper Eze- Hecedite,polluti, clamaverunteis:receaile,abite, no-
chielem : Quod si non annunliaveris, inquil, tinpto lile tanyere. Jurgali quippe sunt, et commoli dixe-
omnesiniquitalesejus, sangttinem ejtts de manu lua runt inter genles : Non addel ullra, ut habilet in eis.
requiram (Ezech. xvm). Ut quid igilur sanguis im- Fortassis ergo per exaggerationenipropheta Judaeo-
pii de manu sacerdotis exquirilur, nisi quia ipsius rum immanissima deflet scelera : intantum, ut sic
culpa sanguis ejus, peccatuui scilicel, usque admor- vitiis et peccatis fuerint delurpati, quatenus hosles
tem funditur?Etiam et nonnunquam qui videbantur eorum et adversarii portas Jerusalem insperate
justi, eorum exemplis et doclrina pravilalis, ad terr ingressi obruerinl, et clamaverint eis exprobrando :
ram usque veniunt, el peccati profusius sanguine Recedite vestrispolluti criminibus; recedite a san-
pottuti perimentur. Qui profecto sacerdotes et pro- ctuario Dei, vestris multis et immensis feedati deli-
phelse csecierraverunt in plateis, duni lalaro et spa- ctorum conlagiis. Ac deinde scelesli Judaei alque
tiosam pracsentissoccttliviani apprehcndentcs, angu- hos'es corum quid egerinl, prophela iugendo in-
stam ex Evangelionoluerunt ingredi viam, quse ducit fert : Jurgati quippe sunl, inquit, et commoli. Sci-
 1225 S. PASCHASH RADBERTIfABBATISCORBEIENSIS 1224
licet illi commoti ad jurgia : isti vero ad lacrymas, A non steterunt, qui semper idem est et jurgatur. Pa-
et conlritionem cordis; illi ut magis magisque op- cem prius intus amiserunt ac delectionis amorcm.
probria inferrent et btasphemias : isli ad luctum et Propterea et de talibus recte inter gentes dicitur.
confusionem dirse calamitatis. Et dixerunt inter Non addet ultra, ut habitet in eis Deus, quoniam
gentes : Non addet ultra, ut inhabilet in eis Deut ubi pax el concordia non est, Deus esse non potest:
eorum. Ad utrumque igitur, inter gentes, referri quia faclus esl in pace locus ejus, et babitatio ejus
potest: utsil sensus, quod illi caplivitaiis hsec dixe- in specula sacroe contemplationis. Inter gentes nam-
rint inter gentes, aut certe. Non addet ultra inter que propter nos, sicut ait Apostolus, quia noineu
gentes ut habitet in eis : inter quas ctiam Deum Dei blaspheroelur. Talis quippe est sceleratorum
verum et vivum deserentes, idola coluerunt. Sed inflatio, talia superborum jurgia, talisque adinvicera
1510 et >PS,>ut sequens versus insinuat, quia fa- despectio et abjectio reproborum, hsereticorum
cies Domini divisit eos, forlassis inter se jurgati quoque contra catholicam fidera, raaxime Donatis-
sunt, ut polluti sanguine delictorum, eisdem simili tarum, et eorum qui Catharos se vocant. Haecvobis
modo pollutis clamaverint : Recedite; uii mos est qui dicunt: Receditea nobis, quoniam ex omnibus
eorura, qui volunt justi videri, et aspernantur caete- nos mundi sumus, vos auteni polluti ; recedite et
ros. Unde et jurgium inler eos quam saepe contin- B abite, nolite nos tangere, ne forte a vobis coin-
gere solet. Quod Ecclesia Christi cum propheta lalia quinemur. Sed et ipsi hseretici inter se jurgati sunt,
inter niembra sua cernens, quasi profanos luget. dum diversis se impugnant hseresibus. Commoti ve-
Illos siquidem, quia caeciet polluti ingredi nequeunt ro, quia in recta fide stare noluerunl. Moverunt
Dei vivi Ecclesiam, et sacris participare roysteriis, quidem pedes ab orienle, donec venirent in campum
forte sub pceniteulia redacti: islos vero cum sint confusionis suse, id est Babel, ubi lurrim superbise
et ipsi polluti, quasi pro zelo Dei, quia coeteros construentes, divisionem meruerunt percipere lin-
aspernanles despiciunt. Cumergolales justi appetunt guarum. Qua ex causa apte sequilur:
videri, qui necdum in aperlo deprehendi queunt,
AIN.
et ad alios qui jam aut lapsi sunt et correcti, aut
labuntur adhuc, in manifeslo delinquunl, erecto Facies Domini divisit eos : non addat ut respiciat
despiciunt supercilio et objurgant, quid aliud agere eos. Et ideo salis congrue, quia et ipsi, sicut sequi-
videntur, quam clamare illis ac dicere : Recedile a tur, facies sacerdotum non erubuerunt : imo in sa-
nobis, et a sacramentis Dei, quibus nos jure frui- cerdotibus suis Deum conteropserunt, ac propterea
raur? Recedite a nobis, et abitc ad eos quorum con- quia in eis faciem Domini non sunt reveriti, divisil
sortes estis. Nolite langere sancla Dei his qui in- C eos ipsa facies Domini, utde reciprocatione vindi-
digni eslis. Quse nimirum jurgia inler nos et ipsi ctam exciperentsuaedamnationis. Nam stcut in Psal-
quam ssepe sentimus, dura quidara niale inflali, suis mo canitur, quia non timuerunt Doroinum perfidi
se delitescentes occuttant fraudibus, et dum san- Judsei, extendit manum suam in retribuendo. Sed
ctiores seraper appetunl videri, non solum quosdam nec sicut, cum multis prius corrigerenlur angu-
publice deprehensos aut confessosdespiciunt, verum- sliarum flagellis, conversi sunt, ul Christura ex lege
eliam sancliores derogant quasi pestcs Ecclesise, repromissum susciperent; imo contaminaverunt le
et corrodunl. Quiprofectoquotidie quid aiiud, quam stamenluin ejus, cum eum qui testamento legisad sa-
dum aut omnes immundos esse et pollulos, solum- lutem pronuntiatus fuerat, repulerunt. Et ideo quia
modo ut se juslos esse commendent, et exprobrant repulerunt eum, neque facies erubuerunt sacerdo-
cseteros. De quo forte clamore Apostolus : Omnis tum et prophetarum, merito divisi sunt ab ira vul-
ira, inquit, et indignatio, clamor et blasphemia, tol- tus 1512 eJus : el hoc est dicere, facies Domini di-
latur a vobis, cum omni malilia (Ephes. iv). Quo- visil eos. Illos aulem ab ira vultus sui civitale ad
niam talis clamor non nisi aut ab ira, aut ab indi- ullimum eversa divisit, quando partem eorum in
gnatione cordis, de supercilio superbiae, certe aut ex perfidia reliquit, ponens eos cum infidelibus; ac
aliqua malitia nascitur. Et ideo quara pulchre dixit: ** dispersit in omnia regna terrarum : partem vero ut
Cum omni malitia tollalur a vobis. Alioquin quando Scriptura teslalur (Luc. xu), ad fidera sanclam
proximos nostros corrigimus, aut reprehendimus, Christus recepit. Eadem quippe est facies Dei, quse
aut exprobramus foris, nisi prius intus a noliis tol- et vultus. Sed ira quse in vultu aut facie ssepe de-
latur malitia, clamorem facimus. Unde quam ssepe monstralur, divisit eos : quoniam mitissimum Deum
liles inter proximos et jurgia fiunt, quia nonnullse ad iracundiam provocaverunt, quando de malia ac-
increpationes eorum et correptiones, ex malilia pra- tibus suis pcenitudinem cordis recipere noluerunt.
voe invectionis, et non ex amore caslse dileclionis Cseterum Christi Ecclesia plangit eos irremediabi-
1511 cum discretione veniunt. Ideo et signanter liter qui limorera Dei a se rejicientes, facies sacer-
ait: Jurgati sunt el commoli, siquidem commoli, dotum infra eamdem Ecctesiam non erubescunt:
quia jurgati, et jurgati quia commoti. Alioquin non quia jam eorum excrescentibus culpis, facies Domini
commoverentur, nisi jurgati prius intus essent in et ira vultus ejus divisit eos ab his qui prsescili et
animo; neque invicein jurgarentur, nisi el prius prsedeslinali sunt ad vilam : Nec addat ut ret-
commoti essent. Commoti quippe sunt, quia in eo picial eos. Et notandum quam terribile sil saeer-
.*>.* PYPnctiTin 1N I.AMENTATIONES JEREMI_E.— LIB. IV. 12-6
dotes Christi contemnere, coramque facie eorum JA errorum falsitalibus, eo quod jam propter pcenam
non revereri, neque illis monentibusa malis actibus peccati damnati recipere nolnnt sanam doctrinam
cessare.quod est eorum facies non erubescere. Unde Christi. Divisi quidem sunt adinvicem propier pro-
idem per se Doniinusde ipsis : Qut vos audil, in- prietalem pravoe adinvenlionis, el ideo nec sibi
quit, me audit; et qui vos spernit, me spernit(Luc.x), nec ulli catholicoritm convenire possuut: unde fa-
Sane non audire, non obedire ; non bbedire vero, cies eorum qui sanam confitentur doctrinam mi-
spernere: porro spernere, non erubescere esl. Ac nime erubescunt, neque miserentur senum. Talibus
propterea valde horrendum est quod inferlur : Nec enim quia vindicta Dei propter peccata divisit, non
addat ut respiciat eos. Quia quos non respicit, non minus adinvicem inter se quam et ab omnibus or-
convertuntur, et qui non convertuntur, utique dara- thodoxis, non addit ultra ut niisereaUir neque re-
nantur, quoniamfacies Dominidivisit eos a sanctis spiciat, siculi nec Cain fratricidam, neque munera
suis. Hinc quoque ne Petrus divisus esset ab ira ejus respexisse dicitur (Gen. IV).Horum itaque om-
vultus ejus, respexit eum Dominus; et quia ille nium jurgia commoveruut eos de stalu reclse fidei,
respexit, conversus idem, flevit aroare ; sicque re- et ad vana quselibetut superbe saperent, pepuleninl.
ceptus in corpore, meruit audire : Petre,amas me? ., Pro quibus adhuc vox plangentis prophetae apte se-
pasce oves meas (Maltli. xxvi). Unde velim nostri 1B quilur :
PHE.
intelligant quam terribile sit facies sacerdotum, aut
eorum quos vice Christisusceperunt, non erubescere: Cum adhuc subsisleremus,defecerunl oculi 1514
ne forte offensus Dominus non addat ut conver- noslri ad auxilium noslrum in vanum : cum respice-
tantur, et respiciat eos. Jam vero hujuscemodi di- remus autem ad gentemquw salvare nos non poteral.
visio quid aliud insinuat, nisi quod in illa extjemi Hoc quippe loco secundum historiam miserx gentis
examinis judicatione futurum est,quando dividentur deplorat propheta errorem, quod magis auxiliura
perfldi el scelerati a sanctis, et fidelibus, et justis : iEgypti et Pharaonis quam Dei expetierint. Qui
quando arsurse palese segregabuntur ab ira vullus cum adhuc subsistere viderentur, jam pene consutn-
Deia granis tritici, ut triticum colligatur in horreum pli erant, et oculi eorum ad eos respicienles tabe-
Dei; paleaevero dentur igni inexstinguibili ? Quod facti, respicientes ad gentem qusenec se,neceos
autem dicilur, quia facies Dei divisit eos, quid est salvare poterat. Quod satis idem Jeremias longe su-
aliud dicere, nisi quia ira Dei segregaviteos a bonis pra latius exponit, et si nunc hoc in loco iltud acrius
et justis atque electis Dei? Ira quippe vet facies atque immamus deplorat. Sic ilaque et eorum vox
pro vindicta ponitur; quoniam idera Dorainus est infra Ecclcsiam plangentium, qui se longe diu
1513 cum tranquilliiate judicat omnia : eo quod G vanis demulcent spebus, et sseculi occupantur acli-
faciesejusincommutabiliter cuncta judicat, et dispo- bus. Qui cum lacti fuerint mortis infirmitate, aut
nit, et placide quseque decernit. Sed quia facies tentatione aliqua, inveniunt se non solum nudos,
conlempseruntsacerdotum, nec miserti sunt senum, verum etiam coecositagementes : Cum adhuc subsis-
recte facies Doraini divisit eos. Et notandum quod teremus, defeceruntoculi nostri ad auxilium notlrum
supra eosdem sacerdotes quasi homicidas planxerit, vanum. Adhuc ergo subsistit quodaromodo, quisquis
ita dicens : Propler peccataprophetarum et iniquita- in carne positus_fidem, quamvis sine operibus re-
tes tacerdolum'ejus, hostis et inimieus ingressus est ctam tenet. Sed cum vana sectatur saeculi,aliquata-
in Jerusalem. Ex quo palet, quamvis mali sint quod ctus molestia, invenit oculos defecissesuos, quod ad
non sint conteinnendi, sed in eis venerandus est caduca et labentia soeculidefixerat, vanumque auxi-
iile et colendus cujns sunt sacerdotes , et in cujus liura quoesisse; quia quanto intenlionem cordis ad
noraiue ac persona veniunt. Et ipsi quidera oberrant ea posuerat obtinenda, lanto ab interno lumine in-
cseci in plateis ac polluti sanguine, non ideo sunt a tus et gratia emarcuerat. Unde bene ad se reversus
populo conculcandi, et eorum oflicio mox sine prae- gemens, probat vanum fuisse, ad quod quserendum
judicio contemnendi; quouiam hiuc jurgia nascun- oculos defixerat. Et quia soepe ob concupiscentiam
luret despeclioChrisliansereligionis : hine inde in- " rerum acquisitarum, totam spera suara in divitibus
dignatio et clanior, hinc blasphemise et contem- sseculiet potentioribus committunt, ut per eos obti-
ptus ; quod prior versus satis dolens deflevit, cum neant ardeniius quoe ambiunt, apte sequitur : Cum
dicerent hi clamantes : Recedite,polluti, recedite : respiceremusattenti ad genlem, quw salvare non po-
abite et nolite tangere. Constat igitur quod ubi noslra lerat. De qua profeclo gente, id est divitibus, pro-
religio sic confunditur, ibi Dei dessevit ira, el nul- pheta : Ululate, inquit, miseri, el plorale super mi-
lus ordo servatur; quando hinc inde dextra lrevaque seriis quw advenientvobis.Ad quos cum attenditur et
isti se applaudunt hypocrilarum sub specie : illi speratur in eis auxilium satutis, quidnisimiseriarum
aut publicisse polluunt criminibus, aut se male de- lucttis eveniet, cum nec se nec alios salvare potest ?
Htescuntsub ignavia torporis. Qui omncs quamssepe Maledictus,inquit prophela, omnisqui spemsuampo-
jurgantur ad invicem; quoniam facies Dominidivi- nit in homine, el ponit carnem brachium suum, ut a
sit eos a sanctis et lidelibus, etiamsi intus eos ver- Domino recedatcor cjus. Quod satis etiam et de hae-
sari corpore videatur. Interea el hsereticorumdivcr- roticis congrue accipittir, et de his qui eorum va-
«itas designatur, qui se suis adinvicem impugnant niini auxilittiii requirunt; quoniarooculi corum vana,
PATROL.CXX. 39
 1SS7 S. PASCHASnRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1228
scruianles, et falsa Scriplurarum eloquia,magis ma- A rum. Qui nimirum dies peccandi cum completi fue-
gisque tabescunt ac deficiunt: et cum eos eorum au- rint, finis venit. Prius enim appropinquat, quanditi
dilores TJiligenliusintendunt ad gentem quse salvare securis ad radicem posita suspensa in manu pendet.
iion polest, oculos in vanum levant. Quapropter Cum vero completa fuerint sceiera delictorum, com-
adhuc vos dolentiiim ac genlium eorum ex persona plentur dies, quia venit finis aeternserelribulionis.
recte sequilur. Interea et haerelicoruravox est, quando sero intet-
S_D_. lexerunt quam lubrica in Scripturis sacris eorum
1515
vesligia fuerint, et quam latam arripiunt viam, dum
Lubricaverunt vestigia noitra in ilihere platedrum holunt reguias catiiolicorum Patrum lenere, neque
noslrarum : appropinquavitfinls noster : completisurit viani, quoeCbristus est, rectis gressibus ambulare;
dies nostri, quia veuit finis noster. Nulli dubiiirnquod sed uhusquisque eorum easdeni Scripturas Dei a
hscclamenla Judseiscongruant, quando sub articulo recto deflectere, et ad suaeperversitatis vias latius
morlis sua singuli revolyebant gestorum facta. Sed duTundere'..:et diim nec prsefinitos Pairum terminos
et propheta eoruin omnitira in se assumit fletus ac neque tritara Scripturarum semitam voliint incedere,
lamenta, qnod tam amara et insperata captivitatis JubricaverOnt vestigia eorum in itinere platearum,
mala exigeniibus culpis gentis suse, subito contige- B quia ainplam et Iaciniosam sectati sunt disputatio-
rint. Quod non minus eliam de Ecclesia Christl jure nis suoedoclrinam ; et non dico Scripturarum san-
plangitur, quando eos qui latam et spaliosam ssecuti ctarum, verum etiam philosophorum corruperunt
viaro arripiunt aspicimus. Plangit enini Ecclesiaeo- eloquia. Idcirco lubrica tenentes deciderunt in mor-
rum Iasciviani, quilubricam vitioruin sectantur viam, tem, et Venil finis cum orani confusioneatque per-
qui necduni supra petram, quse Christus est, recios dilione suaedamnalionis. Hinc sequiltir.
fixerunt gressus, Pro quibus lugens ita gemit: Lu-
bricaveruritvesligianoslirain hinere plalearumnosira- cora
rum. Atioquin nisi platearum itinera qusesissent, f elociores fuerunt perseiuiores nostri aquis cmli,
pedes a reclo non liibricasseht. Unde Domihus: Exi iuper mdhtei persecutisunt rios: in deserloinsidiali,
cito, inquit, tn plaleas et vicos civiiatis : pauperes ac kurii hwiji. Haec hyperbcrficecfictasiirii de Jhdaeis,
debilet competleintrare , ut impleatur domus med liictittJohathas et $aul, velociores siijuilisfuisse,
(Luc.xiv). Ex qiio patet sensus: qui adhuc latam et in threnis Davidlaudantur. Caeterutn quia propheta
spatiosam tenent viam, ante oculos lnterni judicis, omnihm Ih se iaroehta , persohas et voces, tit dixl-
quod fbris sint, et si corpore intro videantur. Exlra mtis, asstnnTl,jpiangitpersecuiiones Ectlesiae; cujus
domuroquocChrisiiest Ecclesia, lascivientes liibri- ^ jntique persecutores veiocibres aquitis cceji jure
cant. Lubrica sunt enira ilihera platearum et procii- planguntur : qliia immundt spiriius aii dilaCeraii-
via. Idcirco Daviii gratulabundus canit : Siatuit', *dumet devcVrkilaurri velocioressahciis |ir?edicatori-
inquit, stipra peiram peaes meos, et direxil gressus bus fiunl sbaefrauttis hequitia!, et agilitate naturse.
meos (Psal. xxxix). Et alibi : Qui perfecitpedesmeos Habet namqiie EccFesia aqiiilas suas sibi ad ob-
tanquam cervorum,elsuper excelsaslatuil (Psal. xvii). seqiiiuhi eilectas; de quibiis In Evdhgelio'foomiuus:
Goeterum laia plaiearum via, feculenta, plena Iuto UMfdlerHtorpui, Ihquit, ibi 'iofigregabuniuraqmlm
et sordibiis : in qua qui ambulat non absque Iapsu (Lub. ivilf: quia tibi paSsio Cnristi celebralur
1
ruinae suse graditur. Hi vero quorum supra pekram et cbrjjus iinmolatui nostrse Satutis, ib'i aquTIaecceii
solidantui-pedes, re.ctbcalle viarum ambulanl, ian- aggfegantur qilasi ad escahi e't aciveriiuhi ut de
hiorie carnis ejus , vilani |iercipi^nt, et re-
quam pedes cerv6rum , nulta serpentium veneha ti- 1517
merit, dum semper aci ardua ct excelsa feslinant. feciibriem perpetuae satietatis. Ex quo profecto
Nolunl enim hibrica vhire Vestigia.etnon in ihcerlo propheta luget, luget et Ecclesia Christi : quia velo-
divitiarum, vel iabenli soeculospehiiuHamponere i •SiorfcS siiht hoStes rioslri, scilicet aereaepoiestates,
imo beatos cum propheta exislimant, eo quoclva- rj et iinmuhdi spiriitis, eo quod nulla potesias super
nitaies non attendani : neqtie sectantur insanias terr_m sh quae Valeateis comparari. tiriciepcilestaj
stultorum falsas. Qui cum prsevidere nolunt quam ebrum et Viblentacderitas persecjuericTi rfeptoratur,
cito labantur qude diligunt, subito appropinquasse quando hoh dico per suos, veruih etiam jper seipsos
finem vilse gemunt, dum insperate falsa fuisse sen- VelociusClrcuineunt ac desseviunt, dusefentes ab
tiuni, quseteriuerunt. Hinc est quocl formictoldsius Ecctesia dlripere violenter quos devoreht. Super
rogeht: appropiriquavit finh nosier : completi sunt montes quoque perseeuti snnt nos, quia dum ad al-
dies notiri, 'quia venil finis rioster. Ndn enim semper tlora ecclesiastici Ordinis culmina extollimur, acrius
Com^iWIBJ^jtftlh borio ponitur, sicuti habes , eos ad persequendos nos excitamus, et iicet super
quia neddtfhi cbmpfeta siint peCcata Amorrliseorum specula apostolicsecelsitudiriisposiii, cjuasiin monte
(Gen.iv). (Jurjrfinicompletio finis fuit eorum qui videamur, non ideo securi esse debemiis, quia eos
cOm^Teverahtaique exterminmm : uti et istorum , forlius persequuntur, quos ad hoc super monlesele-
quortim ex persona prophetoetalia conligisse ama- vatos viderint, ut cseteros ditigenlius inspiciant, et
rius luget. Compleli namque dies planguntur, qui ad culmina virtutum perducant. In De&erio,inquit,
coriipleverant iUisscelera et mensuram patrum suo- insidiati stint nobit. Per desertuih namque eorum
4«»Q EXPOSITIO IN LAMENTATIONES JEREMLE. — LIB. IV. 1250
vila designatur, qui aut sub raonastica degunl disci- A i niam nec ipse spiritus oris eorum fuit, nec in um-
plina, aut anachorelicam longe diu probali ducunt bra ejus demum in genlibus translati vivere poluis
viiam. Hi duo in Ecclesia ordines, agonizando con- sent. Imo de Christo velint nolint accipiendum, quod
tra invisibiles instantius decerlare hostes, et ideo spiritus oris noslri Cbrislus Dominus, captus sit in
contra hostes velocius atque fortius bella perse- peccatis nostris. Ex quo manifesle, non minus divi-
quendo movent. Hlos siquidem in manifesto quasi nitas ejus quam et humanitas sub una eademque
super monles debeUando; istis vero remotiorem du- persona capta dcsignatur. Spirilus, inquit, oris nostri
cenlibus vitain, insidiando. Qui profecto utrique Dominus Christus. Nam cum dicit: Spiritus oris no-
cceli aquilae dicuntur, quia coelestia sectantur et stri, ejus divinilas declaratur : cum vero Christus
ardua. Sed.quod gravius estplangendum, velociores Dominus, manifesle humanitas exprimitur, quiu
quam ssepe illis hostes inveniuntur ad decipiendum, recle Spiritus Deustota Triuilas intelligitur ; quam-
quam hi ad praecavendum, certe aut reluctandura. vis hoc in loco solummodo Patris Verbuni accipia-
Unde et, cum propheta, Chrisli interdumplorat Ec- tur. Unde Moyses in Deuteronomio : Prope est, in-
clesia, quod velociores sint hostes ejus et adversariii quit, verbttmin ore tuo et corde tuo. Quod esl dicere :
electis suis, qui jam calcatis omnibus terrenis coele- Prope est spirilus oris 1519 oostr: et cordis nostri
stia incolunt: ita ut interdum piures decipianl, noni «] Deus, quia omnia repletet continet: in quo vivimus,
dico ex plebe toto ordine, verum et ex ipsis, quii juxta Aposloluro, movemur et sumus. Et ideo san-
aut pastorcs sunt, aut perfeclae quietis elege.re v|- Ctus David supplicando, cum Trinitatem vellet dis-
tam. Ex quo longe supra idem propheta valde ploratt tinguere in personis, Spiritum reclum, inquit, in-
dicens: nova in visceribus meis (Psal. L) : ex quo Filius de-
Grex perditus faclus est populus meus : pastoress signatur; et Spirilum sanctum tuum ne auferas a me,
eorum seduxerunt eos, feceruntque vagari in monti- cum persona sancti Spiritus aperitur. Quod autetn
bus, de monte in collem transierunt, obliti sunt cubi- ad ultimum Spiritu principali conflrmari exoptat,
lis sui. Ubi non solum hserelicorum plangit seduclio- Patris manifestatur proprietas; tamen tota Trini-
nem, verum et eorum qui in Ecclesia malis suis3 tas Deus recte Spiritus praedicatur. Hoc vero in loco
exemplis animas decipiunt subditorum. Quas trans- spiritus oris nostri Chrislus Dominus catholice ca-
ire faciunt de monte ad collem, dum per fastunii ptus dicitur, quia in una eademque persona divi-
superbise.obtinere nitunlur dignitates rerum, et po-- nilas simul Verbi et humanitas tenetur. Unde jure
tenliam 1518 saecularis glorise. Transeunt ergo ett incomprehensibilis comprehensus creditur, et inca-
hseretici de monte ad collem, quando de una ad1 pabilis capilur, nec non et alia quamplura, quae si-
aliam insiliunt pravitatis suae doclrinam, seroperr C mul de Deo et homine sub una Chrisli persona prse-
quidero vagi, et nunquam stabiles. Propterea ett dicantur. Sed spiritus oris nostri quam bene Chri-
grex Domini perditus est: quia idem hseretici quami stus Dominus appellalur, quia quem corde per fidem
ssepe in disputando velociores sunt aquitis cceli, sci- intus gustamus, ore confitemur; ut sit illis nobis
licel Ecclesiae doctoribus et rectoribus plebis quos5 ad jusliliam, Istud vero' confessionis ad salutem.
persequuntur, super doctrinam sciiicet apostolorural Oris est autem aspirare et respirare, quatenus per
et sancibrum omnium electorum. Illls vero qui re- infusionem graliae, quod intus trahitur, foris respi-
motioris viue sectantur otium, insidianturfraudibus, , retur confessionisadprofectum. Verumtamen eorum
el decipiuni calliditatis suse eloquiis. Qtios omnesS ista vox est, qua dicitur : Spiritus oris nostri Christus
sub uno lamenlo recte Christi deplorat Ecclesia,, Dominus. Qui nihil aliud in ore habent, nisi verbum
quia in his omnibus infirmatur, et sub hujuscemodii veriuuis, quod Christus est: nihil in corde, quoniam
prsestigiis, quasi alarum avium prsepeditur remigiis. ex abundantia cordis os loquitur, ac per hoc sanctc-
llinc est quod tanlis urgemur malis non minus ini rum est iste gemitus et tilulattis. Spiritus oris nosiri
occullo quam et in aperto. Siquidem in occullo, sii Christus Dominus captus est in peccalis nostris. Quia
in die vigent; in aperlo vero contra Christi atbletass idem pro omnibus captus et mortuus est, ut om-
persecutio super monles saevit, ut et eos perimat, ett P nium peccata delerel; non enim pro suis, qui nulla
plebem deihceps illis dejeclis crudelius sternat. Hincc habuit vestigia dellctorum, sed pro nostris et in no»
quoque Dorainus per prophelara : Percutiam paslo-i- stris tenlus est peccatis : quatenus ea delerel, et
rem, et dispergentur oves gregis (Zach. xm). Quo o auferret chirographum quod adversum nos erat de-
percdsso, apostoli omnes fugerunt; et inde est quodi lictorum. Neque credendum, quod lalis lantusque
sequitur: prophela de spiritu isto aereo dicat aul flalu, quem
RES. ex aere infra nos trahimus, cum aspirando eum per-
Spiritus oris nosiri Christus Dominus, captus est 2»
n cipimus, vel cum respirando rursu reddimus; sed
peccatis nostris : cui diximus in gentibus: Sub umbraa de spiritu qui Deus Verbum est : quem corde cre-
tua vivemus. Hoc namque Judsei de Josia dictum ac-:- dimus ad justitiam, ore autem confitemur ad salm-
cipiunt, quod justissimus rex non suis, sed populi ti teni. Alioquin flatus oris nostri aut spirilus ista
peccatis caplus sit in mortem, in quo. totam spem ji aereus, nec.Dominus nec Christus est, nec capitur
suam posuerant, eliamsi in gentibus devenissenf.L nec tenetur cum rejicitur : non dico pro peccatis,
Sed super eum videlur non siarc liic sensus, quo-i- verum nec pro nllis nsibus, neque de quolibet alio
 1231 S. PASCHASIIRADBERTlABBATISCORBEIENSIS 1.52
acclpi potesl, nisi de eo, qui in duabus substanliis A Christus Dominuscum dicitur, caro ejus nihil aliud
unus est Christus; 1520 ac Per boc, spiritus oris quam umbra ftiit, quoniam sub umbra passionis suse
nostri, scilicet Verbura Patris et homo Chrislus Do- nos protexil, et sub umbra corporis ejus nos salva-
minus, unus ideroque Deus, qui captus est pro pec- vit. Quid igiturputas, quantum nobis aperta conferre
catis omnium; cui recte diximus : /n umbra tua vi-< poterit claritas virtutis ejus, et sol jusuiise cum re-
vemusin genlibus. Propterea et nos ipsi eliam cum fulserit, si tantuin contulit humilitas carnis, et ex-
propheta exspectantes promissoeadoptionis gratiam, inanitio divinse majestatis? Per umbram namque
infra nosmet gemimus atque dicimus : Spiritus oris lepra curala est, et per fimbriam Dominicaevestis,
noslri Christus Dominuscaptus est in peccalis noslris. illius feminoestetit sanguis : per umbram quoque
Et tunc sane hoc digne cum nihil aliud in corde aut eum vidimus, quando non habebat speciem neque
in ore gestamus; sed totum quod infra interiorem decorem. Caro quippe ejus, ut diximus, urabra fuit,
liominem trajicimus, aut ipse aut ex ipso est, et quaenostrarum refrigeravil aestus cupidilatum, quae
quod ore proferimus, de ipso et ad ipsum est. Sic restinxit ignes Iibidinum : quse avaritiaediversarum-
quippe interior homo vivificatur, pascitur , sicque que passionum incendia teraperavit. Et quid dicam
animatus conlinualim rcuovalur. Vivificatur vero de umbra Domini, sub qua vivimusinler gentes, et
quotidie in eo in quo est, et qui in eo est, enutritur : B in quara gentes sperasse legimus, quando et aposto-
atque per fidem intus forisve Christus amplectilur lorum umbra sanabatsegrolos,vivificabatlanguidos?
et profertur; et sictit flatus iste aereus ex eo habet Veniente enim Petro, oflerebantur intirini : quos
quod'capitur ad quem respirat, rursus exterior homo transeuntis apostoti umbra reddebat sanitati (Act.v).
vivificatur ut aspiret, ita et nosler homo interior Unde caro Domini, quid aliud quara umbra fuit? De
necesse habet per fidem, spiritum Deum intus corde qua profeclo carne propbeta dicit : Ecce Dominus
susceptum habere, qualenus ab eo, atque per eum, sedet super nubem levem, et venit in /Eyyptum (Isa.
alque in ipso possil vivere, vivendo vero votis om- xiv). Sed et nubes levis et lucida obumbrabat apo-
nibus ad eum respirare, alque sua quseque intima stolos, ne sol iniquilatis eos exureret. Sub cujus
in eum et corara eo effundere. Qui profecto talis nimirum umbra quod futurum propheta denuntiabat,
aple potest dicere : Spirilus oris nostri ChristusDo- jam vivimusin genlibus et requiesciraus sub umbra
minus, captus esl in peccatisnoslris. Captus est ergo protectionis ejus. Nam idem propheta in umbra eum
in peccatis nostris, ut peccata a nobis expelleret, videbat, quamvis in spiritu, cum adhuc fides prima
seque intromitteret, ut nos Deus Spirilus inler pos- haec de eo gentibus nuntiabatur ; sed ntiitc jara
sessos vivificaret, vivificatos vero semper posside- tolum illuminat mundum, quamvis adhuc eum per
-
ret, quatenus nos a se et in se, ad se ipsum respi- sui corporis, quaeest Ecclesia Dei vivi, umhram vi-
rare concederet. Quo denique spiritu intus recreati, demus. Nondum enim facie ad faciem, quia nullius
dicamus cum Propheta: In umbra tua vivemusin gen- corporis oculidivinitatis ejus possunt recipere fulgo-
tibus. Quoniam ipse est exspectatio gentium et Sal- rem, et ideo quasi sub umbra quotidie totum pro-
vatof earum : ipse est semen Abrahae, in quo bene- tegit orbem lerrarum, et nos in gentibus 1522 spe
'dicentur omnes gentes terrse. Cui profecto propheta viva regeneratos quasi sub umbra vivere concedit.
bene corde dixerat, et ore confessus fuerat: In um- Nullum enim remedium erat, nisi in adventu Domini
bra lua vivemusin genlibus. Quoniam ipse venturus nostri Jesu Christi, qui solis desperatis possil afferre
in carne erat Christus Dominus, quem gentes regem medicinam. Unde et supra sub Coph littera, quasi
et Deum suscepturse sub ejus umbra deinceps sat- conclusus jacebat. Hoc quippe Coph littera sonare
valse cum sanctis requiescerent; ethoc est dicere : dicitur. Appropinquavitenim tempusnostrum,completi
Sub umbra tua vivemusin genlibus. Non de proe- sunl dies nostri , quia veniifinis noster. Hoecnamque
senti aut prseterito, sed de futuro. Quasi diceret: conclusiodesperationem afferrel, nisi adventus Do-
Qtiia tunc melius cum cis genlibus vivemus, cum mini nos relevaret. Unde idem in spirilu recreatur.
ipse advenerit repromissus spirilus oris nostri Chri- Spiriiiis, iuquit, oris nostri ante faciem nostram,
stus Dominus, qui captus est in peccalis nostris, in ' ' Christus Dominus coinprehensusest in peccatis no-
1521 quibus mortui eramus; et vivificaveritmortalia stris. Et notandum quod omnis Ianienti intentio ad
corpora per inhabitantein spirilum ejus in nobis, et hunc decurrit finem, in quo totins mceroris ac dolo-
lulcrit quod adversum nos est chirographum peccati. ris finis imponitur; ac deinceps in sequentibus ver-
Unde alibi David : Sub umbra, inquit, alarum tuarum sibus, quasi bivium demonstratur, quoniam ccele-
protege me, a facie impiorum qui me afflixerunt slis et redempta Jerusalem dexteram tenel; eadem
(Psal. xvi). Senserat enim ardores concupiscentia- vero sanguinibus peccatorum fcedata loevam petit.
rum aestuvexatos libidinis, et ideo sub umbra alarura Unde huic vaefuturum imminet : ab Jerusalem vero
Dei se protegi exoptat, quatenus a flaramatam dirse Christus Dominus omnem lacrymam absterget:
exustionis illsesusrequiescat. Hinc quoque el beatse quoniam crux Dominitribunal judicii fuisse probatur,
Marise promittitur : Virtus Attissimi obumbrabit dum unus eorum qui hinc inde pependerant, per
libi (Luc. I), ne ullis concupiscentiarum motibus fidem assumitur, aller blasphemia daronatus in in-
vaporaretur, ut adustionem incendii sentiret, quse teritu aeternaemorlis relinquitur ; quia pendentem
de Spirilu sancto conceptura erat. Captus enim coram oculis per fidem recipere contempsit vitann
 1*83 EX.POSITIOIN LAMENTATIONESJEREMIJE. — LlB. IV. 1-34
Nam quod oicin captus est, praeteritum posuit quod 1A daretur virtutum indumenlis.At vero Jerusalemquoc
futurum erat, more omniuin eorum, qui in divinis sursum est, mater est eleclorum Dei; non in terra,
repromissionibuspro futuris prselerita posuere. Est sed in ccelis habitat, ubi se totam transposuit sicut
iuique et hoe in ejulatu, nimia sequentis discretio Paulus aiebat : Nostra autem conversaiio in coelit
lamenli, quo sanctorum omnium luctus terminatur, est; et : Quw sursum sunt sapite, non quw super ter-
et gaudium post mcerorem et trislitiam incipitur. ram (Philip. m). Perlimescebat namque illud, quod
In illis vero duobus lamenti versibus, a gaudio vse Joannes in Apocalypsisua ait : Vw, vw habitaniibus
ullimum inchoatur : quod nullo terminatur doloris in lerra, quia diabolus descenditad vosin ira furoris
ac cruciatus remedio. Unde sequilur: Domini (Apoc. vm). Propterea auditores suos mone-
bat : Qum sursum sunt sapile. Sed Edom quod ele-
SIN.
git habitare in terra, tolam scilicet vitam suam in
Gaudeet Imtare,filia Edom, qum habilas tn terra : terrenis et cruentis peccatorum operibus sordidare,
Adte quoquepervenielcalix: inebriaberisatquenuda- licet improesentiarum 1524 videatur gaudere et
beris. (nimicossemper fuisse Jerosolymitis non dico loelari, paulo post aureo jam inebriata Babylonis
Edom, verum etiam omnes gentes pcr circuitum, poculo, ex ira furoris Dei nudabitur. Nec immerito :
nerao qui hislorias aut prophetas legit, dubitat. Et IB quoemagis decrevit non dico in terra simpltciter con-
ideo quia conlra Dominumcontraque ejus auxilium, versari, verum, ut quidam codices habenl, in terra
bi exsultando de malis quse acciderant Iselati sunl, Hus. Hus quoque consiliator interpretalur, non ille
digue quasi de reciprocatione percepere vindictam utique qui consilii angelus dicilur, sed ille qui ver-
furoris Domini.Inebrialur autem Edom de vino ex sanlibus in terra perversa contra Deum consuelus
quo omnes gentes supra biberunt, et ex poculo illo est dare consilia. Nam et Edomeliam terrenus ihterr
Babylonisaureo. Propterea dicitur : Ad te usqueper- pretatur. Unde per Edom nec immerito illi designan-
veniel calix : inebriaberis et nudaberis. Quia hsec tur, qui non ccetestia, sed terrena semper sectan-
dicit 1523 Dominus : Ecce quibus non erat judi- tur, astulia decepti et consilio diaboli. Ad quos
cium ut biberent calicem, bibentes bibent; et ad usque calix ille aureus pervenit, quo cunctae in-
ultimum civitates ejus, inquit, erunt in solitudines ebriantur gentes, et nudaniur gratia Dei, Unde se-
sempiternas, et a voce ruinse ejus commola est quitur Tau.
omnis terra. Quoeomnia licet completa sint in illa TAU.
vaslatione gladii Babylonis, et rursus Babylon ipsa Complela est iniquitas tua, filia Sion : non addet
exterminata in ira furoris Dei, tamen melius de illo ultra ul transmigrette; visitabitiniquitatemluam filia
ultimo judicii die cuncta accipiuntur, quando post C Edom : discooperielpeccala tua. Haecnamque juxta
vindictam solitudosempiterna sequelur. Et ideo non litterara ulrisque contigisse videntur ; sed melius
minus planctus iste contra Babylonera assumitur , generaliter de omnibus accipienda, qui in ultimo
quiajuxla inysticosinlelleclusper Edomet Babylo- magnijudicii examine, ut recipiat unusquisque prout
nem unum est quod significatur. Nara ab initio sse- gessit, judicandi sunt. Sion quidem, ut de mcerore
culi quae tantummodo colligunlur civitates et aedili- transeatadgaudiumet Iaetitiamsempilernam ; Edom
canlur : quaruin una Jerusalem, altera vero Edom vero rubicunda sanguine delictorum, visitanda est
aut Babylon : una earum quse plangitcum propheta, ut supplicia recipiat perpetuoe ultionis. Hse namque
et dolet el parlurit; altera vero quoenescil in qui- sunt, ut diximus, quae ab inilio construuntur; qua-
busdamsuorum cur plangatur, siquidemunam earum rum una hoc loco Sion vocatur, allera vero Edom.
Christus aedificat; alteram vero diabolus, qui quam Sed Sion eliam dicltur per Isaiam prophelam quod
saepein prophetis, Nabucbodonosorvocatur. El Ba- complela sit maliiia, quia dimissaest iniquilas illius,
bylon illa est civitas perdilorum , quse inebriat secundum quod David ail: Beali quorum remissm
omnera terram vino iniquitatis suoe. De qua idera sunt iniquitales, el quorum tecta sunt peccata (Psal.
propheta : Calixaureus, inquit, Rabylonin manuDo- . xxxi). Hinc est sane et hoc loco quod ait: Completa
mint, inebrians omnemterram (Jerem. LI). De vino est iniquitas tua, filia Sion. Completa quidem, quia
furoris ejusbiberunt omnesgenles. Dequo nimirum remissa. Unde in remissione scelerum completa ma-
calicis vino eliam Edom polata plangitur, et ideo litia, idest finita prsedicatur, quia impraesentiaruro
conlra eara non monenlis vox, sed per ironiam in- suscepit duplicia de raanu Domini.Ex quo satis laeta
sullantis profertur, vel contradicentis, quod nnn- repromissio mox subjungilur: Non addet ullra ut
quam gaudere debeat neque laetari, ad quam in fine transmigret le. Quia finilojudicio cum iniquitas ces-
furor Domini pervenerit. Edom naroque sanguino- saverit, et perventum fueril ad requiem, deinceps
tentus vel rufus interpretatur. IUeest igitur sangui- nutla erit immutalio neque transmigratio de virlute
nolenlus alque bispidus populus, qui quse carnis ad vitium, de beatiludine et gaudio ad mcerorem, de
sunt sectatur, el, pro praescntis vilse illecebris, re- gloria ad supplicium.Et e contrario super Edora vi-
demptionis sclernaeperdidit primogenita. Hinc est sitabit iniquitates ejus Dominus, non ut remitlat,
quod dicilur : Quw habilas in terra. Alioquin nisi in sed ut puniat: neque ut relaxet, quia permanse-
terrenis actibus mentem posuisset, nequaquamin- runl in eisdem, sed ut condemnet; quibus di-
«briareluraureoillo Babylonispoculo,neque suis nu- clurus cst : Ite, maledicti, in ignem wlernum, qut
1255 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS {«36
1525 paralus ett diabolo et angetisejus (Matth. A ror, 1526 nu"a putchitudo vulius, vel venostas
xxv). Unde sequilur: Discooperietpeccata lua. Quo- decoris, eo quod egressus sit a filia Sion omnis de-
rum igitur peccata tecla non fuerint, et iniquitates cor ejus. Quid plura ? Nulla est vexatio, nuUuSea-
remissae per misericordiam, visitabit easDominus sus animse, nullaque scelerum aut adversariorum
tunc ut puniat et aperta fiant; quia profeclo patebunt afflicliointus forisve, quam non defleat et connu-
oinnia in futuro praevaricatorum crimina, etremissa merel; nulla boni privatio, quam nonretexal mce-
erunt ac deleta eorum, qui prseseiti ac prsedestinati stus, non minus in genere quam el in specie; et, sic-
sunt ad vilam facinora. Recte igitur ibidem eorum ut nulla sunt ornamenta virtutum quae non amise-
discooperienlur scelera, qui hic ea detegere et ma- rint hi per partes, ita nec ulla est mceroris aut
nifestare noluerunt ad pcenilentiam; illorum vero doloris quibus non moveanlur vox lamenlationis et
qui sua confiienturper lamenla et gemitum, penitus lacrymarum fluenta : et dum varias intromittit tam
in eis non erunt quse appareant omnino, quia vulgi quam et nobilium personas, variis movetur
delela et remissa erunl quseper culpam delinquen- flelibus, et innovantur per singulas personas affli-
tes conlraxerant. Hsec siquidem signa sunt futuri ctiones et fletuumincrementa. Et sicut nullus estpra»
examinis, ad quod omnia decucurrerunt divini elo- sentis vitaerealus , quo ilta non deliquerit, ita nee
quii prseconia : quod per Tau litteram bene signiuVB ulli fletus, quibus iste non ingemuerit, ad ultimum
catur. Tau namque signa interpretatur; propterea pro eisdera nostris reatibus Deum et Domimtmca-
et hoec iaraenta sub eadem littera tali conclusione ptum el passura in carne insinuat, nec si tamen om-
determinantur. Adhocquippe metuenlibus se Chri- nes de roorte redisse immanissime doiens, deptorat.
stus dedit significatioueset signa, ut fugerent a fa- Quapropter eorum ad extremum qui audierint et
cie arcus. Sed quia praeviderenolunt, justum est ut conversi fuerint, complelam malitiam et iniquitates
eo durius feriantur, quo a facie arcus extenti fu- praenuntians, gaudet quod ultra non addat eos , nt
gere neglexerint. Libeat in calce tanti lamenti men- affligatDominus,neque ut transmigret de infirmitate
tem altius attollere , ut videre simul queat mens, suse virtutis; sed erunt sicut angeli in ccelo,ej cun*
quam prsecelso Jereraias in culmine cceliascenderet, Ghristosine fine regnabunt. Eorum vero qui in vitiis
unde contemplando dilatato corde, tanta quasi in et sceleribus vitam finierint, contraque sanctos et
palaestra hujus sseculiagonizantium discrimina vidit, electos Dei semper commodiad invidiamet fraudem
ita ut nunc ad omnes generaliler oculum mentis ex- egerint, visilabit iniquitates, non ut retevet et re-
tendat: nunc ad singutos Judseorum casus defleat mittat, sed ut puniat et condemnet, et discooperiat
et ruinas, nunc Ecclesiae lugeat detrimenta. Sed et atque detegat omnia peccata eorum. Unde prudens
morum uniuscujusque animsedeplorat improbitates, C lector, diligenter perpende, a principio lamenti hu-
et dirae captivitatis, ejus cum lacrymis depingit dis- jus quod prsemisi, quia in Scripluris sacris, non nisi
pendia : nunc gtoriam et solium conluetur Jerusa- lamentationes et carmen atque vse inveniuntur.
lem, atque simui omnium electorum Dei; nunc mi- Quorura trium improesentiarum lamentationes va-
serse servitutis eorum,quijugo excruciantur adver- lent; in illa vero eeternoevitse patria, carmina hy-
sariorum; nunc cumomni dolorecordiscommemorat. mnidicis angelorum vocibus, et sanctorum omnium
Verum et ipsam Ecclesiam lugentem nunc se, nunc cum jubilo exsultationis erunt. Hinc rogo adhibean-
suos introducit. Verlilur ergo planctus ejus interdum tur in hac nostra peregrinatione iamentationes et
ad mcenia civitatis, et omamenta virtulum, inter- iacryniie, quatenus illic in carminibus Deum laudare
dum vero ad sacerdotes et optimates plebis, quod possimus cum sanclis. At vero quos hic prsesentis
eorum ex culpis non minus ipsi quam et grex capti vitse gaudium et laetitia exlulerint ad inania, illic vae
sunt atque vincti, cum omni fceditate peccati loro perpeluum erit: quorum iniquitates visilabunlur in
iniquitalis, nec non et ad parvulos et lactentes sermo ira furoris Dei, non ut finiantur et luctus cesset nt
dirigitur gemenlis, eo quod fame sitique extabue- requiescant, sed acrius ultio ut innovetur, et pu-
rlnt, dum nullus in plebe doctor egregius invenitur, nianlur eorum sine flne delicta, qui hic sine fine
virgines quoque ejiis et continentes squalidsedeplo- D peccare decreverunt, si licuisset.
rantur, quia id eis ob inediam verbi Dei nullus vi-

PROLOGUS LIBRI OUINTI.

1527 Quintns igilur liber non eadem Iege est
cditus, qua proemissiquatuor : sed eorum conclu-
sio in hoc uno recapitulatur, lege rhetorum, qui sub
epilogo in fitieiconcluduntet determinarit ac dinume-
rant singulas res breviter, qtias attigerant. Agunt
enim hoc reminiscendi causa, dum res dispersas et
diffusasuno loco quasi sub aspectu subjiciunt con-
qtMJrendo,ut;indignationem vel cleYnenliammoveant
pii judicis. Clementiam scilicet in se aut in suos : in-
dignationem vero conlra hostes; quatenus judex
gravius odio concitetur, et offensam contrahal ex
his rebus quoepersonis aut negotiis sunt attributse.
Adhoc quippemaxime conquestio v.alet,utmisericor-
diam judiciaimploret.et auditoris animum railem ac
misericorderafaciat. Cujusitaque primus locusest per
quem quibus in bonis fuerint, et nunc per quemquibtMJ
4437 EXPOSITIOIN LAMENTATIONESJEREMf^. — LIB. V. 1238
m mahs sinl, cum dicitur : Memento qmd fa- A niamsuntutnsquetristes lacrymsecommuues.Pceni-
clum sit nobis vel quid acciderit. Hwreditas , iit- tenles vero prosuis roganlpeccalis autproexcessibus
quit, nosiraversaest ad atienos. Deploratigitur corain aiiorum, ut Dominusdelicla ignoscat delinquentium,
clementissimojudice omnia eorum incomnlocfa,res^ ne puniat errata malornm cum judical. Lamentantes
qne turpes et humiles sibi accidisse, et omriia quasi ergo sunt, qui pietalis intuitu celsa mente deflent
a ,ie oculos sigiUalim apponit ; ut videantur quaS 1528civ'latumruinas, excidiapatriae, depopulatio-
oroelerspem eis contigisse dolet, et ad suramas rafc rics et vastitates, nec non et interitum suorum civium,
serias devotutosse suosque commemorat, more, ut inter quoeconnumerant quoejampassi autcerlepas^
dixi, oratomm. Undesi ibi bene perpendilur, magls suri sunt variis cruciatibus, et contumeliisinniinieris
inveniesex nostris easdem loquendt artes progres* (Rotn. xn). Unde monet Aposlolus, charilatem pro-
sas, quam ex eorum disciplinis noslros talia mu- ximi pcrsuadens, gaudere cum gaudentibus, flere
tuasse. Quae melius per singula inspicies verba, si cum flenlibus.El quia hic est fratrum amator, teste
intentionem et affeclum prophetse consideres , quf angelo, qui multum oral pro populo et pro civitate
celsa in spiritu levatus arce, non suas suorumque sancta Dei Jerusalem, merito lamenlationibus suis
lanlumraodo deflel, quam etiam prophelati gratia vincil omnium lamentationum lamenta : et suis fle-
singulorumsingulasjiet quaeomniuro sunt mortalium, B tibus provocat oranes, ut siraul defleant lolius soe-
quasi sub suorum specie deplorat ruinas. Hoc quippe culi ruinaset peccata.
distare videtur inter pcenitenteset lamentantes, quo-

LIBER QUirmJS.

Recordarequid accideritnobis, vel, sicut alii codi- delictoruro ex causis. Hoc quippe est inlueri vel re-
ces habenl: Memento, Domine, quid factum sUno- spicere, quod etiam videre. Sed iteratio orantis,
bis. Quod sane lamentura miro modo canticum Jere- auTictionemvel intentionem ostendil cordis. Unde
mioeappellatur ejus vaticinio decantatum , prseser- isti versiculi cum affectu sunt dolentis relegendi.
tim com captivitatem gentis suse et plurimas mise- Porro opprobrium eorum erat gens tam sancta,
rias deplorct quas eis Babytoniustyrannus Ingessit. tamque inclyta, olira miraculis prsedicala, et Dei il-
Unde constat quod et lamenta carmina reete dtci C lustrata praesentia, ad lantum devenisse discriminis
possunt ; quia impraesentiarumsicut nulla fine mi- exitium Dei justo judicio, ob immanitalem scele-
seriis plena sunt gaudia, ita sine lamentis Vix attt rtfm. Aliler vero martyrum vox esse monstratur,
nulla inveniuntur cantica. Idcirco recte canlicuSH qol pcenisanTictiet crucialibus subjecti, Deo dicunf:
hoc lamentationibusultimis junxit, Ddmini poscen* M-etriento,Domine,quid facturn sit nobis. Dum enim
clementiam, ut finem matis imponeret. Quod tameft impfoesentiartimnon ulciscitur et patienter patitur
monasticususus bene invenit psalmorum more de- pefsecutores sanctorum grassari, quodammodo ob-
cantari debere, quamvis cafflicivocabuftim ab eo* liviscitur : fdcirco recordari exoratur, sicuti ille qui
dem accipere, nulfis prsenofetuf titulis debere, qiio- lacrymabniter proclamabat : Usquequo,Domir^, ob-
niam solumiiiodocantica in illa ccelesliSion deceilt; liviscerismein finem(Psal. xn); atque iferum : Obti-
lamentationes vefo, in hac nostra p^.regrinatione: visceris inopiwnostrm, et tributatioriisnostrm? (Psal.
mixtim vero quasi in meditullio, anttquam illud vai XLIII).Cum autem recordatus flierit, nos quoque a
ultimum perveriiatuf, jure lamenta carminibus at- pfesstiris persequentiurnIiberabit, quia solummodo
que carmina fletibiispermiseentur, ubi etmala plah-" indulgentia ejus, liberalio erit. Liberatio vero no-
guntur, et in spe gaudia cum flde celebrahtur. Nam slfa, utique ultio persequentiura sequetnr. Hmredi-
cum didt: Recordare, Domitte,et videquid acciderrt D tstsnoslra versa est ad alienot: domusnostrmad ex-
riobis,et intuete, et respiceopprobriumnostrum, barba» traneos. Gonnttmerat mala per partes quoeaccide-
ram historisecaptivitatemdeflet,miseriasquequaspef- rant, quando poputus transportatas in cslptivitatem,
lutitgensillaingeritaspectibus Creatoris; plustaraen alieni possederant terram ; et quoefuerat hsereditas
1529 quaih rhetorica disciplina omni ex parite populi, facta est possessio pra__atorlsac vaslatoris.
prophela sentenfiam suam temperat, non ut exag- Tangit etiam praerogativamPalrum, et auctorilatem
geretur odium judicis contra adversarios, sed utcle- divlnoelargitatis : cujus obtentu delcctis gentibus,
mentiam imploretpro suis factis et criminibus. Bnde facta est haereditas eornm, idemque populus pars et
non dixit: Memento,Domine,inimicorum nostrorum, possessio Dei; quorum auctoritas gravissiraa, et de-
ul suis digna factis exsolvant,sed recordare quid acd- fensio hsereditatis semper sub cura el protectione
derit nobit.Ac si patenter diceret : Reminiscens au- Dei fuit; deinde, quod atrocissimumest doloris, hafe-
feras mala qusepatimur, factoribus autem ignoscas. reditas tantse prserogativse, non ad superiores, nOn
Ubi cum dicit quid acciderit vel quid factum sit ad sequales,neque ad qualescunque, sed ad alienos
nobis, distinguit mala quse perferimus a natura; a Deo atque exlraneos, culpis exigenlibus, quod in-
quoniam non naturalia sunt, sed accideutia multis dignissimum et iniquissimura est, pervenit, ad Itt-
 1-39 S. PASCHASURADBERTlABBATISCORBEIENSIS 1240
fvros videlicet atque superbissimos. 1530 lntereaa jA malres deflet, et viduas deplorat, quse solebant in
adversus haereticos bsec conclusio currit, qui hse- lege filios educare, elnutrire poputos. Porrosecun-
reditatem Eeclesiae Christi, aut daemonibus, autt ' dum anagogen, quam soepevox ista Christi Ecclesise
pravis dederunt instiiulis. Unde alia inlerpretalio) congruit qua dicitur : Facii sumus sicut non haben-
signanter ait: Hmreditasnoslra conversaest atienis: tes patrem. Quoties in angusliis et tribulationibus,
el domus nostrwextraneis. Quia quidquid conver- minus ejus palerna pietatis viscera per affectumsen-
titur, erat quidem : sed postea in aliena coramu- timus dignae consolationis. Quod illi patenler dicere
tatur. Ita et de Scripluris sacris recte intelligi po- queunt, qui sui causa peccati patrem amiserunt
test, quse sunt hsereditas fidelium de qua dixi. Deum. Unde orphani procul dubiofacti debite plan-
Hsectranslatio non ait, conversaest ad alienos, sed1 gunt, quod proprium perdiderint genilorem. Ex quo
conversa est alienis, illis videlicet qui a Deo factii utius interpretum, non habentes patrem dixit; aller
sunt alieni, eo quod Scriptura sacra aliis esl odorr vero, velul non habentes, quia interduin ssepepro
vitmin vitam, aliis odor morlis in morlem(II Cor. culpis tolus amiltilur. Ssepevero et si nos ad modi-
ii). Idcirco alienis convertitur ad perfidiam, cum fi- cum deserit in terris, ut patrem non habere videa-
delibus cathplice intelligentibus maneat ad salutem., niur inter pressuras persequentium, tamen eura
El domus nostrm extraneis vel peregrinis. Ex quoi B I habere in ccelominime dubitamus. Proplerea velut
patet sensus : quidquid exterius interiusve idemi non habentes, interdum sumus. Unde non absoluie
habuit populus, ad liquidum quod ab extraneis to- dixit, et non babentes patrem, sed velul non haben-
tum sil possessumvel transmutalum. Sed et tropo- tes, qtiolies variis vexamur tribulationibus, ut et
logice domus Scripturarum, intelligentiaecognoscun- habeamus per affeclum piaerecordalionis, quamvis
tur divinae, in quibus habitaculum nostrse menlis; el habere non videaraur per auxilium susedefensio-
ssepe firmamus. Aliler enim in eisdem habitare non nis. Sed el EcclesiseChristi quse jure matres nomi-
possumus, nisi sensibus tanquam januis palefactis, nantur, ssepe persecutionis tempore sicut viduse
intelligentiarum laliludinem; teneamus. Quas dum fiunt, quando a suis viris, sacerdotibus fugientibus,
haerelici male secundum suse pravitalis inventionem relinquuntur : velut etiam, quando in lempore pacis,
convertunt, domusnostraealienis incolis transferun- ob desidiam et vecordiani, nullam Deo prolem per
tur. Sed et spiritales nequitise extranei possunt con- ofliciumsuae prsedicalionisgignunt. Dum enim aut
gruenler intelligi : qui perversis cogitationibus, di- lucra sectantur soeculi,aulsuis implicanturflagitiis,
vinarum Scriplurarum sermonibus falsas inserunt vel ignavia suaepascuntur imperitiae,Christi Eecle-
pravitates. Nec non domus nostrae roentes videlicet sise qusevere matres sunt Christianorura, sicut vi-
humanse converluniur ad extraneos et immundos C G duseliunt. Propterea quidem non viduae, quia viri
spiritus, cum prsevaricalionepeccati ad vilia animas earum vivere videntur, sed quasi viduse, quia ex
inclinant. Quarum sciticet hsereditas ad extraneos ipsis nullum fructura Deoferunt. Quas bene eorum
convertitur, dura pervia immundi spiritus corda voxin Ecclesiadeplorat, quia adhuc per intentionem
nostra possident. Aliler enim ad nos ingredi non cordis et dilectionis amorero, ad Deum suspirant.
possent, quia non ex natura originem possidendi, Sed et haereticorura plangit sterilitatem, 1532
sed ex culpa sumunt. Quam propheta retexens co- quorum jure Ecclesise quasi vidusedicuntur ; quia,
ram summojudice miseriam, non minus eum contra etsi Domino Jesu Christo viro fortissimo ex parte
hostes, quam etiam ad noslri clementiam invitat. jiinguntnr, in eo quod eum quodammodo confiten-
Unile sequitur : Pupilli facii sumus absque patre: tur, baplismum sequuntur, sacras litteras legunt,
matres noslrw quasi vidum. Ubi alius interpres: ecclesiastica sectantur oflicia, lamen digne quasi vi-
Orphani facti sumus, inquit, velut non habentes duse deplorantur, quia rmllum ex suis doctoribus
patrem. Ex quo liquet quod propheta ad Deum Pa- Deo fruclum pariunt. Quod bene concubinseiUse
trem oculum intendil, qui ptebem Judaicam sibi David designant, ad quas verus David noster in
adoptaverat in filios.Ex quoait: Filius meus primo- initio ingressus, sed non eas sibi pleno et maritaU
genitusIsraet (Exod. iv). At vero hi facli sunt velut D copulavit conjugio: ad quas Absalom crudelior na-
non habentes patrem, qui.suis ex culpis quamvis tus, sub specie Satansc ingressus, adulterio fcedavit
eum haberent per invocationem adoptionis, tamen susepravitatis. Uude Davidaeterna damnalione.illas
quia irritaverant 1531 eum malis suis, jam non infra suas tenebras reclusit. Quaebene quasi viduse
habebant propitium per affectum pietatis; et ideo planguntur, quae matres esse debuerant electorura
signanler ait: Sicut non habentespalrem, ut flectat Dei, si recla cura Christolidei conservassentfoedera,
per lamenla obsecrationis paterna viscera ad mise- et casla conjugii sacraraenta. Coelerum moraUter,
ricordiam piaerecordationis. Et maires nostrw, in- matres nostras, id est matres omniumvirlulum, re-
quit, siculviduw. Matres vero, synagogaeinleUigun- cte fidem, spem, et charitatem accipimus : ex quibus
tur seplem, quseprincipaliter in inonle Oliveiifuisse non solumnos renascimur Deo, verum etiam omnes
constilulae noscuntur: de quibus lac doclrinarum reliquoevirlutes animi generantur. Sed cum coepe-
fiueret, vel a quibus lexnunliaretur; sed obsitlionis,I rint in nobis vanilatibus seculi vitiari, Christique
lempore vel Chsddaicae vastilalis, siiblalis filiis,desti-. tiiaritasperquam venumservatur connubium,elsub-
ttitsesunt et iguibus concrematse. Quas bene quasi slanlia qua; Deusest, in aliud nobis demutari, tres
 1241 EXPOSiTIO IN LAMENTATIONESJEREMLE. — LIB. V. iUt
istoevirtutes sicut viduoe, potius quam veroe.viduseA sit non dabatur requies. Contemplum itaque capti-
plorantur: quia et si videantur forinsecus verbo- vorum et vexaiionera insinuat, coram sequissimo
tenus virum complecliChrislum per consuctudinem judice, qui superbos disperdit, et exallat humiles.
Chrislianse religionis, jam intrinsecus amiscrunt Enumerat autem quomodo manus superborum adje-
virtutem boni operis generandi, e( fecrmdilatem ca- clionem in cervicibus percussi propellabantur : ut
sloe procrealionis in Chrislo : quia qiiidquid non est etiam lassi ac fessi crudelitate hostiti nolenles cur-
in fide, peccatumest; el quoesine charitale aguntur, rerent, et sine requie laborem operis praeferrent.
prodesse non possunt. Sequitur : Aquam nostram pe- Sed et spiritaliter Ecctesia Christi gemit in roartyri-
cunia bibimus: ligna nostra prelio comparavimus. bus suis, quando colaphis perciissi et manibus per-
Immanem propheta describit crudelitatem et affli- secutorum in cervicibus vexati, roultisque oppro-
ctionem genlis suoe. Inopiam siquidem eorum atque briis et cruciatibus alflicti, de alia in aliam civita-
privationem boni, inlantum ut aquam qua; gratis lem 1534 passim fugere sine requie compelleban-
omnibus praestatur, etiara suo pretio comparaverint. lur. Untle dicilur qnod reqtiies non dabatur nobis.
Uude movere cum lacrymis indulgenliam pii judicis Porro per minas in cervicibus, omnis afflictioinsi-
persingula festinat, diiniea coram clemcntissiino de- nuatur, et despeclio humilitatis, quamvis juxla
plorat palre, quse vix ullis accidisse gentibus un- B Evangelium(Matth. v), percussi in unam maxillam,
quam legiintur. Congruit autem isle sensus adver- et ipsi ullronei alteram praeberent. Ergo moraliter
sus cupidos sacerdotes templorum Dei, qui do- per ceivices superbia noslra designalur, siculJob
mum Deidomumfaciunt negotialionis; quia, propter ait: Posuerunt cervicemsuam sicul sculum: super-
baptisma et doctrinam prsedicationis tuoe, seu pro- biam scilicet suam proteclionis auxilium. Per hanc
pler charismala donoruin Dei, lucra sectantur et quippe superbiam lanquam in cervicibus noslris fe-
impensiones quaerunt sui quseslus : conlra quos rimur ad laborcm et fugamur a requie, quando ex
plebs Christi jure deplorat el plangit. Aquas nostras, conscientia reatus nostri intus percutimur : quod
1533 doctrinam scilicet Scripturarum et dona Deus excelsushumilia respicit, et alla a longe cogno-
sancti Spiritus in pecunias accipimus proemiorum: scit. Cognoscit quidem, novit, approbat, sed ut fe-
de qufbiis nobis olim Isaias proplieta promiserat, et rial et condemnet. Et hoc estdicere : Cervicibusmi-
ad aquas nos gratis invitaverat: Omnes sitientes, in- nabamur, et lassis non dabatur requies; quia peccalis
qiiit, venile ad aquas; et qui non habetis argenlum, et viiiis posl finem laboris niilla manel requies.
properate, emite, et bibite utnum et lac, absque ulla Oinnis eniui sicut quiela spiritalis est vita : ita in-
commutatione(Isa. LV). Quas cum profecto cupidi quieta et carnalis et laboriosa. Et hinc est quod di-
sacerdoles prelio dislrahunt, recle plebs luget, eo citur, quia tassis non dabalur requies. jEgypto, in-
quod ligna, Scripturarum scilicet et donorum Chri- quil, dedimus manum et Assyriis ut saturaremur
sti elementa, quibus ignis quotidie sancti Spiritus pane. Ubi alia inlerpretatio Ionge aliter ait: JEgy-
enutritur in altari Domini, pretio comparantur pe- ptus, inquil, dedit manus Assyriis, in salielale ipsis.
cuniarum; et omnia quae nobis in comraune gratis Hislorice aulem plangit, quod tanta nobilitas gene-
data sunt, in prop.rietatemnostrse salulis crudeliter ris proerogativampatrum habet ex genere propheta-
venalia sunl. Caeterum moraliter, aquas proprias ruin ac patriarcharum, quod iEgypto cui anle ser-
pecunia bibunt, quia lacrymarum suarum liquoribus vitutem, ut saturarentur panibus, sicut alibi scri-
gemendosaturanlur : pecunia scilicet Scripturariim, ptum est (I Reg. n): Repleti prius, pro panibus se
dum praemia aeternsevitae in eisdem perpendunt ac locaverunl, et non solum ^Egypto se tradiderunl,
supplicia. Quarum profecto meditatione charitatem verum etiam et Assyriis ob inediam panis : quibus
inUisnulriunt ac tiraorem : fltque tanto pronior ani- olim Deus manna de ccelo pluerat, et miraculis co-
mus ad dolendum, quanto ampliori fuerit inflamma- ruscantibus, in regnum coram cunclis gentibus su-
tus ditectionis amore, aut aculeo ob iromanitatem blimarat: coeterum quod dicit -./Egyplusdedit manus
scelerum confixus timoris. Sicque lit ut pecunia Assyriis in satietatem ipsis, signiflcalJSgyptios Assy-
Scripiurarum, aquas bibamus lacrymarum nostra- riosque milites unanimiter ad captivitatein lsraeli-
rum. Hinc quoqueDavid:Cibabis nos, inquit, panela- ticse plebis convenisse, ut spolia dislraherenl eorum,
crymarum : et potum dabis nobis in lacrymis in men- suasque cupiditates diviliis satiarent. Juxta allego-
sura (Psal. LXXIX). Lighaquoque in pabulum Dominici riara vero, contra Ecclesiam Christi _Egyplus simul
ignis pretio emimus, quoties terrena et caduca pro cum Assyriis conspirat, non charitalis gratia, sed
spirilualibus commutamus. Et hoc est aquas noslras ut Ecclesise firmilalem oppugnent. De quibus unus
pecunia bibere, sapientiam atque scienliam rerum sanctorum : Non timebo,inquit, mitlia populi circum-
saeculafiumpro spirilalibus dare. Certe aut e con- danlis me (Psal. n). SiquidemjEgyptus tenebrw in-
trario virlutes animi inlus vitiis excrescentibus terpretalur : Assyrii dirigenles : in quibus aereaepo-
quasi pro commutatione amitlere. Sed neutrum eo- testates intelligunlur, qui se Assyriis hominibus, vide-
rum sine pretio Iaboris commutatur aut doloriss licet potenlioribus adjungunl, ut per eos perseculio-
in
quia nullum injustum lucrum sine justo damno, nes ingerant Dei electis: de quibus Dominus
nequelucrum sanclum siue labentium rerum dispen- Evangelio : Veniet hora 1535 (inquit) ut omnis qui
dio coniparalur. Cervicibus(inquit) minabamur: las- vos occiderit, arbilretur obsequium se prwtlare Dea
..43 S. PASCHASH RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS i%U
(Joan. xvi): et hoc quidem faciunt, quatenus suoe _ diam in millia his, qui diliguni me, et cuslodiunt
ssevitiaeferitatem satienl, impietate pcenarum. Ergo prwcepta mea (Exod.xxxiv). Quse non minus hic
tropologice i&gyptus dat manus Assyriis in satieta- quam et alibi in parabolis esse-dicuntur el prover-
tem ipsis, quando hseretici jungunWr hsereticis, bio : ila utaliud proetendat verbis, aliud in sensibus
Bonatislis scilicet Maximianistoe, et Valentinianis sonare videalur, non quod Dei injustitia alium pec-
Mafcionistae vel Manichaei, in salietateni acqnisitio- care impune permittat, et alium pcenas luere pro
nis popuii jain seducti. Sed juxta Hebraicam verita- delictis aliorum : sed ex hoc quod sequitur: His qui
tem plorat Ecclesia suos, quando membra Christi oderunt me, comminationis senlenlia sive pracepti
ct roinistri altaris, pro terrenis etiam rebus dant scandalum solvitur. Potius enim patres qui fuerunt
manus potentioribus et saecularibus viris, qui suis el non sunt, quasi peccatores punire debuerant.
obfuscantur divitiarum vel deliciorum lenebris: Sedquia patrum exstiterunt semulatores, et oderunt
necnon et Assyriis, qui dirigentes inlerpretantur, haeredilario malo ct jure impietatis, in ramos de ra-
ut saturentur pane : qui se ad omnia qiiie mundi dice crescentibus culpis, juste vindicta pervenit*
sunl dirigunl, ut divitiis affluanl, et extollant hono- El hoc quippe est dicere : Nos iniquitates eoruttt
ribus. Quibus cum ministri Christi pro caducis et portavimus, coram sequissimo judice, eliara sicut
vanis rebus manus dederint ut serviant eorum im- $ finem imponat malis, implorare sententiam absolu-
periis, quid aliud quam mundi lumina, eiiam et tionis. Quod ntillo modo filii ideo puniuntur, quia
ipsi tenebrae fliint ? Quibus profecto verbis mone- patres peccaverunt, sed quia jugura traxerunt ini-
mur, polius levare manus ad sancta, et cum Moyse quitatis, eorum magis coaugescit et coacervatur cu-
ad cceltim eas semper extendere, ne*graves fiant: mulus et mensura iniquitatis. Quaenimirum scabies
de quibus David propheta : Qui statis, inquit, in saepe viguisse in Ecclesia Cbrisii jure plangiuir,
domo Domini, in atriis domus Dei noslri. In noctibus quod sacerdolibus, prineipibus terrae delinquentibua,
extollite manus vestras in sancta, et benedicite Domi- quia saepepopulus quasi pro eorum delictis flageUa-
num (Psal. cxxxiv). /n noctibus, inquit, lie si re- tur, quoruro vox est: Patres nostri peccaverurit et
missoe fuerint in tenebris hujus soeculi et.<Egypio non sunt, et nos iniquitatet eorum portavimus. Ac li
deditse, obligatiores fiant, et servituli obnoxise. Id- patenter dicatur : Non sunt quod debuerant, «t no*
circo att: Iri noctibus extollite mawut vestras, ut sem- culpis exigentibus, una cum ipsis vindietam imqui*
per quaa sancta sunt, juxta Apostolum, meditantes, tatum eorum portamns. Unde, quoesumus, utrjque
jiigiter in laudem Dei vivamus. Sequitur : Patres quam terribiliter prophela lugeat audianl, curo et
tiostri peeeaverunt el non sunt, et nos iniquitates eorum patres pro suis percellat culpis, el auditores ne se
'
portavimus. Ubi alius interpres ait: Et nos iniquila- vanis deludant blandimentis, quoniam et doctorea
ies eorum exsolvimus. Quae nimirum sententia ve- pro merito eliguntur plebis, et plebs delrimenta pa-
hemens est et abstrusa, multis involuta caligini- titur ex negligentia doctoris. Neque enim siicce-
bus, licet super Judaeos salis solula ct aperta videa- dentibus culpis minuitur pcena, sed augetur: uti d§
tur : qni vetustatem litterae sequentes, omnia -male- Cain septies pcena datur ; de Lamech vero se-
dicta legis super se traxerunt, gravissimum legis ju- ptuagies septies. Quia etsi homicittartim 1537
gum portantes : quod nec ipsi nec patres eorum ulia est distantia, nec assectator post prseceptuf.
ferre potuerunt, nolenles Ctiristum recipere, qui eos et exemplum, minorem jure conlrahit pcena»,
a maledicto legis exsolveret. Unde Dominus iit quam inventor et auctor mati. Potest et ad ori-
Evangelio: Ut veniat, inquit, super vosomnis sanguis ginalia peccata hsec sententia deferri, cum uue
justus qui effusus est super terram, a sanguine Abel peccante, etiam ira in omnes dessevit, nisi fue-
justi, usque ad sanguinem Zaeharim: et omriia hme, rint gratia liberati. In quo sane confink}, nequfl
fnquit, a genetaiiotle isld tequirenlur (Matth. xxm). pater iniquitatem filii, neque filius iniquitaiem pa-
Atque alibi: Complete mensutam palrum veslrorum tris trabit: sed unusquisque eorum, aut in justitia
(Ibid.). Quibus profeclo verbis ostenditur, quod imi- sua liberatur, aut in peccalo proprio morietur. Quod
fatores Patrutn etiam prsecedentia patrum dejicta autem ait: Patres nostri peccaverunt et non tuitt
trahant, si eorum ad maium fuerint sectatores. non vacat ab intellectu quomodo non sint, qui ora-
Quod satis gravissimum 1536 est nobis, qui no- nino etiam et post mortem esse credunlur. Omnis
stra non sufficimus delicta porlare, si prseeederitium quippe peccator ex eo quod delinquit et peccat, ad
patrum nostrofum oneribus praegravemur. Quam nihilum redigilur et non est: et ideo non est, quia
sane senlentiam Ezechiel absolvere videtur, qui ait: ab eo qui semper idem est, corruit ut non sil, el
Filius nori portabit iniquilatem palris, et paier non dilabitur. Neque dixit quia palres peccaverunt et
portabit iniquitatem fitii: sed unusquisque in peccalo non est peccatum eorum, sed nonsunt ipsi : quia,
suo quo peccaverit, in ipso morietur (Ezech. xvtii). peecatore defuncto, peccati omnino causa manet:
Quseprofecto senterttia solula esse videretur, nisi quam ftlii sententiam duplici modo ssepe persolvunU
per Moysen inrExodo Dommus loqueretur : Ego sum Dum aut paternis iniquitatibus, afflictionibus depri-
bominus Detis tuus, Deus wmulalor, et qui r.eddo muhlur-variis, ut exsolvant peccata patrum imprae-
peccala palrum in filios, usque in tertiam et quartam sentrarum ; aut finem non imponendo malis suppli-
a,ene.tationemhis qui oderunt me : et jacio misericor- ciis deputantur seternis. Quod si filii meUoribus fue-
 1245 EXPOSITIO IN LAMENTATIONESJEREMI^E. — LIB. V. 1246
rint inslitutis vel gratia liberali, nullo premuntur A „ tur : invasam vero in soliludinem reddit. Desolatur
ab hoste
jugo iniquitalis, sed per baptismura disruptis vincu- vero et relinquitur a Deo, qui supplantatur
Usdelictorura unusquisque eorum, aut suis punitur et vitiis subvertitur. Moraliter autem anima suis la-
malis, aut absolvitur. Sertit, inquit, dominaii sunt boribuspanem acquirit virtutum, dum bonis operi-
nostri : non fuil qui redimeret de manu eorum. Epi- bus intus forisve exercetur corpus, verbi gratia,
logum retexit miseriarum, et per singula novos in- dum ad benevolentiam seu charitatem et pacem,
fert cruciatus sui doloris : quatenus multis modis pietatemque intenditur. Quibus cum vivificatur vir-
benevolentiam pii judicis inflectat ad misericor- tutibus, ccelestem seternumque acquirit panem, a
diam. Servi, inquit, dominali sunt nostri. Ac si pa- facie gladii in deserto : quia deviclishoslium insidiis
tenter insinuet gloriosam liberlatera eorum et dicat: et tentationibus variis, semper in Deum quasi in
Tu redemisti et Hberasti nos in brachio virtulis deserto solitudinis laborantes versamur. Pellis no-
tuse; tu exaltasti et sublimasti in regnum, tu virtu- slra quasi clibanus exusta est, a facie tempestalum
tibus et signis glorificasti: et nunc non qualescun- famis. Aut aliter : A facie plagarum famis. Ubi per
que, sed servi dominati sunt nostri : nec fuit qui exustionempellis, magnitudoel immensitasfamis: seu
redimeret nos de manu eorum. Hoecidcirco repli- per 1539 lividam carnem, ut alius interpretatur,
cat, ut ad beneficia clementissimi Dei consuetara B 1 expriniitur. Quam sane famem si quis velit rescire,
lacrymis provocando clementiam invitet, in tolo Joseplmm legat : qui filios devorasse parentes ait,
menlis affectu , sua in eis potius beneficia, qui el devorantium fauces lalrunculos prsefocasse : ut
eorura errata considerat. Cseterum lypice luget cbo- jam degtutitos cibos pene de ipsis visceribus evel-
rus sanctorum, gens sancta, populus acquisitio- lerent, sicque raplores absque horrore easdem carnes
nis, regate sacerdotium, quolies spiriluales nequi- sumerent. Allegorice autem vox sanctorum est quae
tise qui ccelestem perdiderunt libertatem, domi- plangilur : Pellis nostra quasi clibanus livida facta
nantur nostri et afiligunt nos servitute -peccati : vel est, aut exusla est. Pellis ulique, quia primi sunt
quando carnales quique aut critninosi principantur parenles noslri induti, miserabiliterque finibus pa-
in Ecclesia, et in eis quos Redemptor 1538 D°- radisi propulsi. Unde signanter non ait, pelles no-
minus ad modicum in manu eorum deserere videtur. slrse, sed pellis nostra, quia ex ipsis unam omnes
Luctus ergo isle recte pcenilentium est, qui Satanse contraximus mortalilatis pellem. Morlalilas quippe
laqueos evadere cupientes, cujus domino fuerant nostra livore peccati fcedata, quasi clibanus, id est
subjugati et addicti, ad Deum respirare seu preces quasi diabolus, qui est fornax vitiorum, quotidie
intendere proesumunl.Sed et hsereticos servos esse novis concupiscentiarum exuslionibus ipsos inflam-
eognoscepeccati, qui dominantur eorum, quos suis C ' mante peccati auctore, aduritur. Unde scqttenles
pessimis instruxerunt rooribus, qui servi facti sunj auclorem, gehennam damnationis incurrimus : per
vitiorum : et dnm nesciunt moderari jugum doctri- quem tempestatis fame afiligimur, ne ullis seternse
noe, nemo est qui absolvat interdum eos, quos ipsi vitoe epulis a facie plagarum famis satiemur. Non
suis irretiunt disciplinis. In manibus noslris affere- enim sine causa alia inerpretalio, a facie plagarum,
batnus panem nobit, a facie gladii in deserlo. Ubi aul nostra, tempeslalumpluraliter dixit, cum cor-
alius interpres ait: In aniraabus nostris acquisivi- poraliter una sit plaga vel lempestas famis. Unde
mus panem nostrum. Ex quo immensi laboris vexa- magis propler inlernam doluit famera, quoe mullis
tio describilur, quando non roinus mens , quam et coaugel tempestatibus et diversis afficitur plagis*.
corpus fatigatur. Erat siquidem exterius labor in Cum enim cibura vitoe anima amiserit, per omiies
acquirendo victum quotidianum : interius vero ti- sensus corporis, et per omnes affectus animi diver-
mor immensus a facie gladii, et hoc est dieere : sis plagarum patitur vulneribus, dum interno caecat
In animabus nostris, quia panis cum periculo vitse lumine : neque auribus inlus verbura potest audire
quoerebatur. Sed typicus optabilis est sensus : quia salutis. Unde Dominus : Mitiam in eis, non famem
flexit conscientiaef mens beata, quae in aniroo sero- panis neque silim aquw, sed audiendi verburii Dei
"
per sibi manibus panem vitse acquirit, vel cibum (Amos vm). Qua nimirum fame dum mens affligi-
Scriplurarum sanctarum, variarumque virtutum tur, diversis verberibus plagarum cruciatur,' et
affert sibi sine tsedio.Quosprofecto panes in Evan- tempestatum jactatur proceftis. Unde sequitur :
gelio fregisse tegimus, tam triticeos, quam et hor- Mulieres in Sion humiliaverunt, et virgines in civila-
deaceos, ut animus copiosissimam sibi Noviac Ve- tibus Judm. Quod ad litteram Judseisaccidisse, nulli
teris Testamenti frugem aggreget: unde panem suis dubium est. Multas autem Christi ecclesias ob
sensibus et labore acquirat, a facie gladii solitudi- inediam famis, et sitim audiendi verbum Dei, ssepe
nis. Gladius quippe solitudinis, insidisediaboli recte haereticorumpravitate corruptus , et humiliatas in
accipiuntur : contra cujus faciem, semper clypeus flde fuisse, neroo qui dubitat; quibus aiebat aposto-
provide opponitur fidei : qualenus tuta salvetur lus Paulus : Timeoenim, ne sicut serpens Evam aslu-
mens ab impugnatione et facie percussoris. De quo tia sua decepit, ita corrumpanlur sensus vestri a
dictum est: Anle faciem ejus paradisus, et post eum charitate,qum est in ChristoJesu; et infra: Despondi,
solitudo deserti, quia priusquam invaserit fidelem inquit, wosuni viro virginem castam exhibere Chri-
animam virtutibus floridam, jure paradisus accipi- sto. Quas profeclo virgines ssepe buinilitas, quse
 1247 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1.48
Christo fuerant In fide desponsatse, merito sermo A j reciores plebium lunc hostium manibus suspendun-
prophelicus Iuget : quae nisi mulieres essent et tur ad alia, qtiando intentionem boni operis, seu
sectarentur vulnera muliebria, 1540 non essent nutum reclum deserentes, ad voluntatem bostis jam
hsereticorum fraudibus deceptse, neque adulterino propler poenara peccati, quasi tola suspensi, quae
humiliatse connubio. Tropologice autem, quolies conceperint adimplent: imo suis deviclis manuum
peccatorum foeditale gravamur, etde allo, id csl de operibus, quasi inequuleo quaepatiuntur, miserabi-
Sion ad humilia miserabiliter proruentes conslerni- liter tolerant. Hincque sequilur : Faciet teniorum
intir, muUeres, aniraaevideUcetnostrse, in Sion, id non glorificaverunl.In quibus profecto lamentis oslen-
est in culmine ecclesiastico collocatae,humiliantur. dit tentationum procellam in omnibus.pertransire.
Aliud quippe esl in Sion, aliud vero extra humiliari: Nec enim novit callidissimus ille draco pueris par-
quia et si peccatores quidem sumus, nifra Ecclesiam cere seu juvenibus ad peccandum : neque cum ado-
Chrisli anguslias scelerum noslrorum in domo Do- lescenlulos illecebris irretierit, senibus prsestat re-
mini confitenles et gemenles pandimus, non despe- quiem, imo omnem aetatem, omnemque ecclesiastici
rantes boni pastoris veniam subrogari : et si in ordinis dignitatem , una convolvit leropestate , et
Sion lugentes huniiliamur. Hujuscemodimulieribus prosternit fraude sexum, conditionem, professionis
alibi idem propheta clamans dicit : Audite, mulieres, B
1 graliam : quoniam voluntas impia nescit miserorum
verbum Domini, et assumat auris vestra sermonem lapsibus satiari : sed tanto magis unumquemque
oris ejus. Docete, inquit, filias vestras lamentum, et feslinat decipere, quanto prociivius eos viderit et
unaqumqueproximan suam planclum. (Jerem. ix). infelicius suis suggestionibus obedire. Sed et a per-
Hinc quoque liquet, quod moneamur omnes affectio- seculoribus talia ssepe sustiuuit Ecclesia Cbristi,
nes animarum nostrarum lacrymis abluere,et quasi quando principes senioresque populi mOrte, contu-
fllias ul doleant et pceniteant, ad planclum con- meliis et tormentis vexatos suspenderunt, et proje-
suescere, propriasque corporis noslri operaliones, cerunt ad ignominiam : quod utinam mereremur
lamenlalionibus, quasi proximas emundare : ut qui assequi, ut pro Domino talia pati digni essemus,
sumus humiliati nostris ex culpis, caslificemnr per quatenus vel sic ejus sanguinis prelio nostrura
eum, qui amator est pcenitentium et castitatis. Nam emundaretur corpus, et sancliflcaretur anima pro-
fidelium raentes quasi virgines sunt Domino dedi- prii cruoris unda respersa, quoe lantis suis fce-
caloe,quaecorruptelam fideiper Deigratiam induen- dalur criminibus irretita. Sequitur : Adolescenlibut
tes, inlegritalem deposuerunl.Civilates veroJudae, in impudiceabusi, el pueri in ligno corruerunt. Alia vero
quibus sunt humilialae,diverssesunl professionesin- interpretatio longe aliter habet: Polentes, inquit,
fra Ecclesiam Dei. Siquidemquia alia est professio 'C molis molebant, el juvenes ligno confixi sunt. Ubi
sacerdotum, alia levitarum, alia vero monachorura, Sedechiam secundum historiara regera polentem
alia diversorum graduum, alia virginum, alia vi- plangit, cujus oculos rex Babylonis in Reblatha
duarum et cselibalorum, alia conjugatorum, "ct evulsit, eumqtie ad molara inolere fecit: sed et alios
in his singulis gradibus aliquae virgines, scili- principes vet juvenes, quos ligno crucifixit. Coeie-
cet inlelligibiles animoe clarificantur virttilibus, rum quod noslra edilio ait: Adoletcentibut impune
dum proficiunt, ad interiora tendentes per inlentio- abuti sunt. Romanorum langit flagilium, qui mascu-
nem bonse voluntalis. Nonnulloevero vitiis hiinii- lis coitu femineo 1542 contebantur ad lasciviam :
liantur, dum non secundum proposilum suum Chri- el de quibus Paulus aposloius ait: Qui cum cogno-
slura sequuritur, vel quod est gravius deflendum, vissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt aut
aliquse interius conslupratse conslernuntur. Has gratias egerunt, sed evanueruntin cogitationibutsuis;
praelerea virgines idem Jefemias in eisdem Threnis putantes se esse sapientes,stulti factisunl; paulo posl:
longe supra deflet, dicens : Audite, obtecro, universi Propter quod, inquit, tradidit eos Dominusin repro-
populi, el videte, inquil, dolorem meum. Virgines bum sensum, ul faciant ea qum non conveniunt.Nam
mece,etjuvenes mei, abieruntin caplivitalem(Thren. feminm eorum mutaverunt naturalem usum, in eum
II ). Virgines scilicet, quse mentis incorruptio- usum qui est conlra naturam : similiter el masculi in
nem susceperunt: el juvenes, qui novitatem vitse masculos turpitudines operantet (Rom. l). Quod et
induentes, deinceps hoslium insidiis, et scele- eosdem in eisdem quos ceperant ex Judaeisjuveni-
rum flagitiis corrumpuntur. Quas bene plangit bus, talia perpetrasse plangunt, prodit propheta cura
propheticus affectus, qui ad fceda et bumilia dicil: Adolescenlibusimpudiceabusi sunt. Quod au-
inquinamenla rapiuntur. Principes manu suspensi tem crucifixerunt eos in ligno, etiam manifestum
1541 '.«*"' : facies tenum non erubuerunt. Quod esl, db immauitalemcrudelitatis suse. Sed quomodo
ipsi Judaei crudelitate hostium manibus suspensi juxUi nostrara interpretalionem, pueri in ligno ce-
siiH equuleo , aut caeterislormentorum suppliciis, ciderunt, non alius palet sensus, nisi quia in Chri-
manifestumest ex aliis atrocioribus poenarumgene- stum pendentem in ligno, credere noluerunt. Unde
ribus. Certe aut ipsi hostiura sunl suspensi, cerle quidam Apostolus: Crax, inquit, genlibits stullilia
aut propriis manibus equuleo sunl constricti. In qui- est, et Judwis scandalum (II Cor. i). Ergo ideo in
bus profeclo suppliciis, ut eis parcerent, faciet te- ligno corruerunl, quia pimdentem vitam in eo ut
num.non erubuerunl. Myslice autem, principes vel mortem deslrueret, suscipere noluerunl. Qui prfe
 l-2i'J EXPOSITIO1N LAMENTATIONESJEREML*,. — LlB. V. 125C
clo potentes, quia scantlalizali sunt in ligno, qunsi i1 necnon et chori quos in diversis solebant solemnila-
pueros dimisit eos inanes. Unde molis molebant, tibus ducere, recte in luctum versi erant, quando
dum legem ad iitteram eisdem suis vestigiis ulentes, inter bostes cruciamentorum generibus torqueban-
csecitalem perpetuam impegernnl. Ad quam cum tur. Aliter autem in Ecclesia pcenitenliuin est isia
Samson ille fortissimus advenisset, eum Allophyli vox, qui contritionem cordis sui Deo offerunt in sa-
molere fecerunt, quatenus per hoc nullis se expli- crificio, uti David dicens : Cor conlrilum et humitia-
caret gressibus: sed eamdem vertendo in suis se tum Deus non spernit. Quorum igitur conscientia,
per vestigia ut Judsei recollocaret erroribus. Porro scelerum et delicloruro sauciatur vulneribus, jure
mystice infra Ecclesiam potentium genera duo sunt: dicunt: Dissolutum est gaudium cordis nostri. Quod
unum eorum, qui corporalibus sunt polentes divi- sane gaudium rursus David sibi dari deposcit: Au-
tiarum facultalibus, el potentiam obtincnt lempora- diiui meo, inquit, dabis gaudium el twtitiam : reddes-
lium vanitatum : aliud vero eorum, qui spiritualibus que tmtitiam salularis tui. Qui spirilati coiitritione et
pollent honoribus. In his quippe cupidilatum concu- corde coangustato spiritus quiescit, quoties 1544
piscentiarumque malitia, pertinaciaque volvuntur : anima miseriarum suarura compuncta vulneratur
qui autem spirituales fiunt potentes, legis molam crucialibus. Cujusulique inedelam contritionis Isaias
vertunt, dum eamdera relegunt, terunt, repetunt et 'B suo vaticinio repromitlit dicens : In die qua alliga-
frequentant-.sicque fit ut qusedarasit spiriialis mota, verit Dominusvulnus populi sui, et percussuramptagm
qua molent similaginem triticei grani, polenlamque ejus sanaverit, eo quod est et in eis vulnuset hvor ac
intellectuum, undeDeopossit sacrificium offerri.con- plaga tumens (Isa. xxx). Moraliter autem, quoties
iiciant. Qui profeclo juvenes ligno conlixi, ctiam anima livore peccati vutneratur, tum et plagata
marlyres efficiuntur. De quo nimiruro ligno Paulus suorum scelerum spiculis. Cujusgaudium mox dis-
apostolus : Absit mihi gloriari, inquit, ntst in cruce solvitur, cum mens ad conscientiam reducilur, et
Domini nostri Jesu Chrisli, per quem mihi mundus chorus virtutum in luctum commulatur. Quod bene
crucifixus esl, et ego mundo (Galat. n). Quia pueri Asaet contigisse legilur, qui Cursor erat velocissi-
transpositi in Domino, mundo mortui sunt, et aflixi mus, tanquam unus ex capreis quse morantur in
ligno 1543 Dominicse crucis. Sequitur : Senesde silvis, nesciens veloces animi motiis patientia et gra-
porlu defecerunt;juvenes de choro psallentium : quia vitale temperare. Unde dum velocius insequitur ho-
veterani et longo confecti senio ita in eis fame con- stem, ictus vulnere deperiit, ubi fornicatiohis soevitia
sumpti sunt, ut cum per portas egredi vellent ad dominatur in inguine, et lascivise morbus desaevit.
herbas vel ad quselibet alia victus conquirenda, in Sed Achab in corde sagitta percussus occubuit (///
ipsis eisdem portis ita sint semineces inventi quasi' G Reg.xxu), inter pulmones et scapulas, eos designans,
mortui: et hoc sit dicere, de portis defecerunt: vel quibus sapientisevirgo falsitatum vulneratur jaculis.
certe cura ab hostibus huc illucque distenti perimun- Et merito inler pulmones, ubi vitalia vigent flabra,
tur, merito quasi consiliarii civitatis et legis docto- ubi salus vitoe temperatur : et scapulas, ubi Christi
res, de porlis defecisse, uti et juvenes de plaleis a onera portantur lsevia. Cujus nimirum dissolutum
suis perlerriti ofliciis, deplorantur. Typice autem cordis gaudium est et peremptum: quia defecit ipse,
senes sunt, qui canitiem sensuum per remissionis el prsesentis vitse gaudium. Quod autem conversus
gratiam consequuntur, ac in mansuetudinem quietu- est in luctum chorus noster, perfectoe poenitenlise
dinis opus. perficiunt. Qui si Deum offenderint, in Iuctus designatur, quando virlutum chorus harmo-
portis deficiunt, quse dicunlur esse juslilise; de qui- niam tenet lugendi quod amisimus, et concentum
bus David : Aperile portasjuslitiw : ingressus in eas, serval pcenitendi : quatenus idem chorus posl mce-
confiteborDomino(Psal. cxvn). In his ergo deliciunt rores et lacrymas ad gaudia possit pertingere man-
senes, dum crescentibus scandalis faligantur : ila sura. Cecidit corona, inquit, capitis nostri. Vw nobis,
reclo ilineris cursu destituuntur, ut interciso pceni- quia peccavimus. Humiliationem atque dejectionem
lendi ac lugendi tramite, quadara negligenlia con- Judseorum a regno, designat: quando honor regis
slernantur. Juvenes eorum de choro psallentium de- et gloria deperiit. Unde idem propheta longe supra:
ficiunt, quando decantalio spiritaliter conquiescit. Dic, inquit, regi et dominalrici : Humiliamini el se-
Sed moraliler inconlinens animus Dei memor jara dete, quoniam cecidit de capite vestro corona glorim
dum a semet repellit, dicere uon potesl: Psallam vestrm. Ubi alius inlerpres : Desceride,ait. Sed mul-
spiritu, psallum et menle. Unde debet sine cessalione tuin interest, quando cadant corona capitis, vel
pia mens in conscientia proclamare, ne quandoque quando descendat: quia levior est descensio quam
Deo cantare desislat: imo choro sanctorum semper ruina. Paulatim -ergo dum desidiose vivitur, per
laudans Deum,assistat. Defecit, inquit, gaudium cor- negleclum gloriam amittere, descendere est: quia
dis nostri: versusest in luclum chorus noster. Patet dum quisque ad altiora non currit, ad infe-
sensus de Judseis,quia Deum ad iracundiam provoca- i-iora descendit. Sic et regnum Judacorum per
verunt, quod deciderit omne gaudium cordis, et dis- singulos regressus usque ad Joachim, de excelso
soluta sint oronia eorum laetitiaeviscera in mcerorem ad ima descendit : deinceps vero per Sedechiam
el tristitiam, atque in diversas miseriarum aerumnas, et eos, qui residui fuerunt, de populo. 1545
sicut a principio luctus prophetalis connumerat: ad integrum cecidit. Hincque sequitur vox om-
 |_5- S. PASCHASURADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1252
nium eaptivorum lugentium : Vmnobis, quia pec- A ideo contenebratisunt ocuiinostri. Porro cor Judseo-
cavimut.Ex quo patet,quod ruenlibus vaeimmineat: rum in utraque captivitate , cum variis vexarentur
peccantibus per desidiam, lamentum restat. Quod cruciatibus, quam mcestum fuerit, forle nec est qui
bene Ecclesiaecongruit, quando sacerdotesin ea et sentiat: et quam tenebrali oculi prse lacrymis el
virgines ruunl, qtii videntur ornamenta ejus esse , doloribus,nemo quuappreheudat, est tamen ejulalus
et quasi corona decoris. Sed et fidei graliam inter- omnium delinquentium , qui sibi impulant peccasse
dum dum amittit gloria ejus de capite ruit: quia in Deum. Sed duplex rocestitiseac doloris species
Domiaumdecoris in perfidiam commutat falsitatis. aestimatur.De qua sane Jeremias : Dolor meut super
Quori aulem Dominus corona sit Ecclesise, Isaias dolorem: in me cor meum mmrens (Jer. vm). Hoc
leslaiur.dicens : In die illa eritDoniinus exercituum quippe dicto significat, dolori peccatorum dolorem
corona gloriae,et diadema exsultationis residui po- compunctionis adjunctum , ut sit dolor super dolo-
puli sui. Quaro nimirum coronam capitis tunc Ec- rem. Esl igitur malus dolor, ut est illud : In dolore
elesia perdit, quando sancliores in ea in perfidiam paries filios : est et bonus ut est: et dolor meus
ruunt. Quaj uimirum corona interdum cadit, sed renovatus est, niroirum pcenilendo. Qui ergo post
petesl lamentationibus reparari, atque inlegritate peccatum salubriter lugel, in mceslitia cor humi-
fideireindui. Alioquin Ecclesia Christi speciosa esse, B liat : ut medicinali dolore, dolor infirmitatis absce-
noii polest, nisi coronetur Christo veniens a Libano, dat. Propterea David inquit: Cor contriium et hu-
uti in Canticis canitur : Venide Libano, sponsa mea, milialum Deus non spernit (Psal. L). Propterea sil
venide Libano, veni, coronaberis: de capiteAmana, in animo omnium delinquentiura humilitas et pudor
de verticeSanir et Hermon : de cubilibus leonum, de de perpetrati operis facinore : dofor vero ex pceni-
montibuspardorum (Cant. iv). Sed et ipsa corona tudine infixi vutneris. Ideo, inquit, contenebratisunt
Cbristi creditur , de qua in Canticis pulchre ait: oculi noslri, propier monlem Sion quod disperiit.
Egredimini et videte,filiw Sion, regem Satomonem, Quorum ergo oculos malitia infecerat dclinqnendi,
tti diademate quo coronavil eum mater sua in die jure planguntur contenebrari, quia excsecavit eos
detpontationis illius, et in die Iwtilim cordis ejus malilia eorum : ut Christus qui est lapis abscisus de
(Cant. 111).Quam sane coronam Ecclesia, quse vere monte sine manibus, et crevit in montem magnum,
sponsa Christi est, tunc perdit, quando decorem videre non pos&untquia disperiit, id est cum esset
fidei, et integritatem operum ejus amitlit in his qui eequalisDeo Patri, semetipsum exinaniens : ut hi
su.ramividentur in membris Chrisli. Aut certe co- qui videbant prius, jam non videant;' et qui contem-
rona capitis nostri tunc ruit, quando hi qui vide- plabantur legem, coecifiant: ita ut neque Christum,
bantur ad decorem et gloriam insigniri, pro diade- ;y neque ejus Ecclesiam, montemvidelicet spiritualem
mate in Christo, qui caput est totius Ecclesiae, in toto orbe terrarum crescentem, prospicere queant:
perfidiam, vel in scelera, vel flagitia cadunt. Cadit quia contenebrali sunt oculi omnium perlidorum ,
quippe corona capitis nostri, cum hi defluunt,-qui propter nomen Sion quia disperiit. Vulpes, inquit,
in Christo ornamentum videbantur esse decoris : ambulaveruntin eo. Persecutores videlicet vel hoe-
sed tunc vse imrainet, cum el hi per diversa cor- relici : quia male de incarnatiooe Christi senserunt,
ruunt, qui videntur summi : deinde vulgus lasci- 1547 dilaceraverunt omnem Ecclesiam Chrisli,
viens , in peccata .el flagitia venit. Hinc est quod el omnem catholicam intelligentiam , de ea fraude
propheta simul cura populo, imo pro eo plangit: et dolo corruperunl : idcirco et ipsi partes vulpiura
Vmnobis,quiapeccavimus.Evigilantergopeccatores eruni. Fuit namque Herodes persecutbr Christi,
et vsesibi imputant, quoniara Deum offenderuntpec- el peremptor Joannis vulpes, de quo Dominus : Di-
cando. Unde dolor oritur in corde, aut delinquendo cite, inquit, vulpi itli. Sunt et omnes hoereticivulpes
suffixus, aut pcenitendo commotus. Coeterummora- insidianles : de quibus sponsa in Canticis: Capite
litei , corona capitis noslri tunc perit, cum b«»a nobis vulpes,qumdemoliunturvineas (Canl. u). De-
voluntas amitlitur. De qua sane recte Propheta gra- moliuntur ergo haeretici vineam Domini Sabaoth ,
tulabundus canit : Scuto , inquit, bonm volunlatit D quam plantavit ipse.vineam Sorech.Tdcirco plan-
tuw , coronasti nos, Domine (Psal. v). Tunc ergo gendumest cunctis calholicis, propter insidiaseorum
mens nostra corona virtutura decoratur,cuml546 et fraudes, contenebrati sunt hi etiam, qui videban-
scuto bonaevoluntatis in omnibus non solum orna- tur oculi in Ecclesia (Luc. xin), el lumen scientiae
tur, verum efiam in protectione Dei defenditur. Sed reliquispraestare membrisin corpere dedicalis. Unde
cum bona volunlas in mentem cadit, quid aliud dicamus singuli, dicamusomnes : Illumina, Domi-
quam corona virtutum, et decor noslrscsalutis arait- ne, cordis noslri oblutus, et digna fidei clarilale nos
litur? Hinc quoque est quod recle plangitur. Vae illustra (Cant. u) : ut quae digna sunt, videamus;
nobis, quia peccavimus, quia omne quod agimus , quse autem indigna , viteraus. Sequilur : Tu autem,
nisi coronetur scuto bonsevoluntaiis peccatum est. Domine,in mlernumpermanebis, et soliumtuum in
J5t tunc imminet, quia peccavimus amissa bona generalioneet generationem.Ubi alius interpres ait:
yoluntate, jam non per excessum, sed per desideria, In wlernumhabitas : quia recteinhabitans, in mler^
eum intenlione pessimse voluntalis dclinquimus. num permaneredicilur. ^Eterna quippe mansio est
ifflipterea, inquit, mmstum factum est cor nostrum , illi : idipsum vero csse, cst quod permanet : etesse
 1253 EXPOSITIO IN tAMENTATIONESJEREMIiE. — LIB. V. 1234
Patrem in Filio, Filiumque in Patre . ut sit in eis una A minus : Populus , inquit, meus obtilusest meidiebus
Rlcrnilas, unaque substantialis sempiternitas, non innumeris. Ac prOpterea totum rogat Propheta, ue
habilalio localis, neque mansio temporalis : sed in nostri obliviscatur Dominus, non dico ad modicum
seipsum una et individua permanendi essentia. ne tentemur, sed in perpetuum ne absorbeamur; ac
Quamvisenim filius semetipsum exinanierit formam deinde reminiscentes regat, ne dereUnquat nos pas-
servi accipiens, tamen in selernum unus idemque sionibus subjacere, sed conlirmct ut convertamur
recteincommutabiliter permanerecreditur, licet non ad eum, quem toto corde diligerejubemur. Hinc esl
inconvenienter sedes ei secundum humilitatem, in quod sequitur : Converle nos, Domine, ad te, et con-
sseculumssecuiiprseparata prsedicatur : quoepropter vertemur, innovadies nostros sicut a principio. Novit
mortalitalem assumptam, suscepta cognoscilur. Id- igilur Propheta aversiones nostras, mullas esse;
circo in ajternum utraque nalura permanere dici- idcirco rogat post multa naufragia et lempestates
Wr. El solium tuum, inqtiit, in generatione et gene- confraclis viribus. Converte nos, Domine, et con-
rationem, ut dum solium regnantis intendis, judicem vertemur. Quibus perfecto verhis pietalis, primum
summsepotestatis expavescas : et si humana mor- implorat gratiam : deinde per 1549 gratiam re-
talitas multis attrita corruptionibus, ut vestimenlum promiltit arbitrium, ut effectus capiat salutis. Alio-
veterascit, ejus essentia et majestas, indeficiens et B quin nisi per gratiaro, nutlus est qui convertatur
incommtttabiliscredatur. Convertat aulem se Pro- aversus, quia nostrum est quod cecidimus : Dei au-
pheta toUim ad Deum, curicla despiciens tabenlia, lem quod resurgimus ; autsit secundum Aposlolum:
qui semper idem est: ut ex hoc inter varia discri- Neque volentis neque currentis : sed miserentis Dei
mina vitse consolationem accipiat. Unde querelosis (Rom. ix). Et notandum quod ad te, inquit, intelli-
precihus auxilium implorat : Quare, inquit, in per- gas, quidquid est quod alibi intendimus, quia aver-
petuum obtivisceris noslri, derelinquis nos in longi- sio est. Neque enim suflicitut convertat nos Deus,
tudine dierum? Non quod Deus thesauros memorise nisi et nos ad eum per gratiam hoslra convertamur
amiserilaut scientise, sed quia differt occullo quo- voluntate. Est autem quodammodo velamen infir-
dam judicio auxilium praestare statim, dum quasi mitatis nostroe, sensibusnoslris objectum : quod nisi
1548 dcspicit obsecranles, et corda non consola- fuerit illuminalione Christi submotura, converti ad
tur in angustia depressorum : imo ad modicum cum Deura nulla ralione valemus. Unde flt ut et fihertas
deserit, ut per patientiam probet, et per vicloriam reddatur per graliam, et gratia libertatis cooperen-
remuneret quos probaverit, ex humana fragititate tur arbitrio bonsevolunlatis. Et ideo exorandus est
mens quibusque pressa molesliis Deum existimat Deus, ut nos ad se post apostasiam nostrse aver-
oblivisci. Nam oblivio fonlem cooperit charilatis, G sionis convertere dignetur. Quis enim sepUis tene-
miserendi cito sublrahit facultatem : obtundit aciism bris, potest solis contueri claritatem ? Aut quo in
praestandsegratise, nec sinit auxilium praestare mox loco requirilur, quem scimus, in lerris invenire non
in miseria constitutis. Quod bene Propheta cogno- possumus? Restat igitur quamvis tenebris obsessi
scens deflet: Quare, inquit, in perpetuum oblivisceris simus, fulgentibus radiis per gratiam, ut sol juslitise
noslri? qui si ad modicum quasi oblitus, gratiam oriatur in nobis, qui nullis obtinetur voluptatibus ,
praestare disluleris, mullis, depressi rtiihoe casibus, per liberlatis arbitrium, sed ex infusione sancti
vitiis subjacebimus. Idcirco semper exorandum est, Spiritus charitas radiatur. Unde Propheta a conver-
ne derelinquas nos in longitudinem dierum. Unde sis : Et nunc, inquit, sequimur in tolo corde, time-
riecesse est semper ejus inemores simus : ut et ipse mus le , et qumrimus fdciem luarii, Dominej ne con-
nostri memor misereatur. Nec enim obliviscentes fundas nos. Qui ergo ex toto eorde sequi*ur, con-
se recordabitur, nisi ad hoc tantum, ut ejus per versus, post tergum Dei sui ire nbn retarctat : ac
gratiam insimjet requirendum, quod prius mens propterea sequitur : Innova dies wstros sicui a
male nescia inquirere nesciebat. Ergo dum ea quse principio. Ut ad braviurii quandoque conversusso-
memojise inseruerit ditabuntur, nisi rursus per oc- pernw vocationis pertingat : quia conver&ibinitium
cullam gratiam itidem inspiraverit, passione obli- u est reparationis antiquse vitae. Porro ihnoVaiio dier
vionis in animo obliterantur. Prsesidet enim Deus rum, perceptio est a?lernitatis. Dequa sarie dierum
tbesauris memoriaenostrse, qui siint abyssus multa : seternilalis , in persona Chrisli Propheta cahit: Et
et occulta quadam dispensatione sua, quae illic re- egressus ejus, inquit, sicut a principio dierum eeter-
condita, quodammodo temperat, medetur et dispo- nitatis. Ad quod sane principium innovationis revo-
nit. Unde dictum est : Reminiscenturet convertentur camur, cum converlimur: cura autem pervenUim,
ad Dominum, univem fines terrm (Psal. xxi). Re- fuerit ad id innovabimur. Rehovatuf autem quod
miniscentur quidem prius , ne et ipsi mandatorum inveteratum est et corrumpitur, quia dies noslri
Dei obliviscantur : deinde rursus convertentur ad inparadiso , quos habuit primus bomo, immortales
Dominum : ut quse memorise insprrala sunt, per erant, in mandatis Dei si perraansisset, priusquara
occultoe inspiralionis gratiam vobis oranibus com- averleremur ab eo. Unde quia 1550 Per aversio-
pleantur. Quid enira reminiscitur , nisi ejus , quod nem cecidimus in vetustatem, et perdidimus dies
memoriaecommissum fuit? Aul quid obliviscitur, seternilalis, novit Propheta per conversioriem eos
nl6i quod sine dubioinsilura fuit animo? Unde Do- posse reslaurari, idcirco eliam alibi orat: Converel
12SS S. PASCHASHRADBEBTIABBATISCORBEIENSIS 1256
me, Domine, et convertar ad te; seu csetera quae,A aliquando ut Dominus, ahquando vero indignatur
sequuntur. Sed projjciens, inquit, repulisli nos : ira- ut judex. Ut paler quidem irascitur, quando verbis
tus est contra nos vehemenler.Ob iminanitatem sce- aut correctionibus increpat delinquentem, ettamen
lerum irara deplorat pii judicis, quando' tempore pcenilenlinon subtrahit medicinam : uli longe supra
furoris desaevitultio peccatorum. Quos iratus etiara idem Propheta : Sallein aroodo, inquit, voca me ,
expulisse plangitur a se, qui ubique totus esse cre- pater roeus, dux virginitatis mese es tu. Nunquid
dilur. Nam repulsionis differenlias duas esse intel- irasceris in perpetuum , aut perseverabis in linero '.
ligimus. Prima qua tfadimur lentatori peccalores : Ex quo liquet palrein irasci merito nou in finem.
secunda quia succiimbimuslentainentis. Unde cum sed usque ad lempusconversionis.Ergo quando paulc
ad tentandum exponimur, utique sine Dei ira re- durius percutimur, Dominus.irascilur : et statim de
pellimur. Cum vero vinciriiur, neque pcenitetrepul- peccalo sumit vindictam. Quod bene Moyses cum
siohis, repellimur. Quam sane repulsione sicut David sensisset: Domine, inquit, ne irascatur furor tuus
ait : Quam praescivitet prsedestinavil, nunquam re- contra populum tuum. Porro ut judex lunc iralus
pellit Deus plebera suam : interdutn autetn donec ostenditur, quando dicturus est impiis, peccatoribus;
pceniteat. Quando sic repellimur ut vincamur, vehe- lle, maledicti, in ignemmternum(Maltk. xxv). Cujus
menter contra nos iratus esse Deus oslendiiur. Ex ]B post prsesentiam, jaro venise locus non dalur. Sed
quo David: Quis novit, inquit, potestatemirw tum? hic inlerdum contra nos iratus esse ostendiliir,
(Psal. LXXXIX) el quis polerit prse timore tuo iram quando nec flnis malis imponilur, neque per pceni-
tuam dinumerare ? Quoniam aliquando ut paler, tentiam excrescentibus culpis, flageUacessant.

S. PASCHASII RADBERTI
ABBATISCORBEIENSIS

DE CORPORE ET SANGUINE DOMINI

LIBER,
Secundis ejus curis expolitus et auctus, nunc demum ad manuscriptos codices et anliquas
editiones recognilus.

(Itarten., amplisg.Collect, tom.IX.)

OBSERVATIO PR.EVIA.

Quae sequuntur Pascbasii Radberti abbatis Cor- G diarum anfraclibus pene laberetut orbis, effuta tuper
beiensis opuscula duo, ambo ad pelilionem Warini magnatet contenlioneimperii, quod ab anno 830 ad
Corbeiae Novae abbalis, sui olim discipuli, scripta 85- contigisse ddcet nos Paschasii ipsius Dialogus
fuere, ambo ad juniorum fratrum, quos necdumunda de geslis Walae, sive, ut fert lihri inscriptio, Eptla-
(iberalium altigetat lilterarum condita, arobojam lu- phium Arsenii. In eo quippe Wala perpetuo Arsenius
cem viderunt, et lamen amho nihilominusnova prod- et Jeremias appellatur.
eunt et apparent. Liber de Corpore et Sanguine Posleaquam vero anno 844> VeterisCorbeiaecrealus
Domini, primus Paschasii fetus, longe antequam ad est abbas Paschasius, cum intelligeret non sine
abbatialem esset dignitatem evectus, eo prseserlira fructu ab universis pene legi librum suum, eura
tempore fuil compositus, quo abbas Arsenius, quem denuo recognitum et variis accessionibus auctura
tua temporaalterumJeremiam ferebant,exsul agebat. Carolo Calvo regi obtulit. Hinc conjiciesquanti tunc
Hinc qui nomine Arsenii sanctum Adalardum ab aestimatusaeslimandusqtiesit aureus ille liber, quem
anno 814 ad 8-1 in Herio insula exsulem intellexe- vir tanlus regum maxirao dignum duxit offerri. Et
runt, hi anno circiter 818 scriptum fuisse communi certe traditam ab apostolis sanclisque Patribus de
consensu tradiderunt: quaequidem opinio apud eru- sacramento altaris doclrinam, proesertimde reali, ut
dilos omnes fere haclenus invaluit. Verum cumWa- aiunt, Chrisli praesenliain Eucharistia, de panis et
rinus, cui suum Paschasius opus inscripsit, nonnisi vini in ejus cofpus et sai,#uinem conversioue, quani
defuncto Adalardo suffectus, CorbeiaeNovseadmini- vulgo transsubstantialionemvocant, aliaque mysteria
slrationem anno 836 assumpsit, suire non potest eo- ita clare et perspicue explicuit, ul viam caeleris, qui
rum argumentandi ratio. Prselerea cum sanclus n eo de argumento mulii postea scripserunt, apenie-
Adalardus,aliquandoAntonius, interduroAugostinus, rit; quia, ut ait Possevinus, i tanquam propheticus
diclus, nusquam Arsenius aut Jereraias sit cognomi- scriptor est habitus, quod ducentis fernie annjs Be-
natus, concidil prorsus illorum sentenlia. Satitis est rengarii hieresim antequam nasceretur, exstinxii. »
ergo, cum Mabillonioet Cointio, asserere Pascbasii Unde nec immerilo Mabilloniusasseruit in negotio
•ibrum de Corpore et Sanguine Domini conscriptum controversia; Eucharisticselantam esse necessitudi-
fuisse tempore exsiliiWalaeabbatis sui, cum discor- nein inter Radbcrtum et calholicam fldem, ut fere
1257 LIB. DE CORPOREET SANGUINEDOMINI.— MONITUM. .258
perinde sit hanc an illum impuguare aut defendere, » A verba atque sentenlias subornarit inlruserilque,
cum et < RomanaEcclesia Radbertum velut aposlo- quo Paschasium errori suo palrocinari persuatleret. »
licoetraditionis hac in causa eximium inlerprelein Duodecim posl anuis, nimirum 15i0, Gnillclraus
ac*defensorem agnoscat. » Quin et S. Odo, Clunia- Raius. doclor iheologns, ecclesioc Rotlioinagensis
censis abbas, in lib. n Colialionum, relatis aliquot canonicus et poenitentiarius, cum a Franciseo Qtia-
iocis ex libro Paschasii, cap. 50 et 31, h«c subdit : dralo, Beccensi monacho, Lanfranci, archiepiscopi
< Hoecet alia multo plura ex diclis Patruin ad reve- Cantuariensis Beccensisqueolim monachi, Dialoguiii
reuliam ipsius rayslerii commendandam alque ma- in Berengarium hseresiarcham accepisset, illnm pu-
jeslatem ejiis demonslr.indaro conseripsit, quoe si blicam in lucem emitiere statuii, aique ut -juslum
quis, licet scio!'is, legerit, (anta credo tliscel, ut tle eflicereposset volumen, ei Pascbasii Radherli librum
hoc mysterio parum se hacleniis cognovisse pulet. > dc Corpore et Sanguine Doniini atljunxil, pratixo
Qtianli ergo sit niomenlilexlum ejus ptiruni el ab ipsi hoc titulo : Ex vetuslissimisorthodoxorum Pa-
omni mendo expurgatum, ab eotlem auctore pra> trum Cypriuni, Hilnrii, Ambrosii,Auguslini, iliero-
sertim recognilum ct aiictiini, viris erudilis ac piis nyini, hicltii, et Paschasii, de genuino Eiicharislim
exhibere, neuio non videl. Ei Itanc qttidem in se negoiii inlelleclu el ttsii libellus, ex divinU Scripluris
provinciam jam pridem suscepeial noster Petrus ab iisdetn dexlerrime conflatus, tontru omnesvesano
Sabbaiier, qui ctini sanclos Palrcs de Eiicluirisliaex - sacramenlario spiritu verl ginosos, qtti cum ipsi Pa-
professo tractantes, ad maiiuscripios codices reco- trum opinionibtts pertiuacissime itmilawnr, phtne
gnilos publicam in lucem edere incdilaretur, ipsum Acliilleum telum nu.er ex velusto exempluri, bonis
Kadberli libruin cum inaiiiiscriplisviginli jain con- D aribns, in fanaticoritm omnium tnlerniciem dcjirom-
tuleral; sed ctiin ad restiiiicndiim Siuroriim Biblio- pius. Cujiisediiioneiiieiiiiimamiscripiis COII.UJIII ctim
rum antiquani versionem ilalicaui omuia siudia sua (liscussissem, eaiiiticui esse rcperi cum cditione
converlissel, inlegrura iaborcm mihi ultro con- Gasli, quam ille absque ullo alio examine, bona iide
cessit. recudil.
Codices autem ab eo collati hi stinl : Idem senliendum esse opinor de illa editione, quoe
Aniciensis ecclesiae codex anliquissimus, atque Lovanii, anno 1541, facla fttisse dicitttr, nain illain
ipsius Radherli selale conscripitis. iion vidi.
Puteaniis, anuorum circiler 900, qni niodo exslat Prinius haerelici fraudem et virus detexit Nico-
in bibliolheca regis Cliristiatiissimi, n. 4556. laus Mameranus Luxemliurgensis, qui, depravaioris
Bibliolhecseejusdeni alii lies codices 4070, anno- librutu cum roanuscriptis conferetis, niirari satis
rura circiter 500, qui faclas lenipoiis decursu a haud potuil perversissimi liomiuis iinpiKleiiiiam.
Paschasio acccssiones couliiicl, 4074 et 4357, anno- i Scite, inquit, non possttm, quidnam illi homitti in
rum circiter 600. menlem venerit, aut quem lum polius in mente
Colberliniduo 939 el 5682, annorum circiter 800. vexalorem spiritum habuerit, cum ita hunc aucto-
ReginoeSuecieeduo, 1547et 1544, qttorum varian- rera netpiiter dilaniaverit, ul in loto fere libro nihil
tes lectiones Ronioeexistens excipi curaveral noster salvi, niliil integri et incorrupti reliquerit : adeo ut
Mabillonius.Ex his unus supradiclas conlincl acces- etiam ipsum verborum coiilexlumpassim inverlerit,
siones. mulla verba oniiseril.qiiicdani mulaverit, plurima
Vaticanus, n. 3172, qui olim Brixiensij sanctser noviter intexuerii, lotas clausulas stisiulerit ac va-
Euphemiaemonasterii 1'uil. '-' riaverit, et alicubi inedias, alicubi inlegras
pagi-
Laudunensis ecclesioeB. Marisecoiiex. nas, inlegra cnpila ahjecerit, et de suo in
aliquid ab-
TuronensisMajoris-Monasierii,annorum minimum jectoruin locuin stiffarcinaverit. Sic misere et inique
700. Turonensis alter S. Martini, aniiorum 600. tractaius niillus, credo, unquatn alius a quopiam
Rhemeusis S. Remigii. auclor est. » Et paulo post : c Sic ille ritus Ecclesioe
Rothomagensis S. Audoeni, annorum 500. Roinana:exosos liabuit, ut ubicuuqiie in Paschasio
S. Gerroaui a Pratis ires, scilicel n. 462, anno- vel sacerdotis vel altaris, vel immolationis, vel cou-
rum C00; et n. 647, annorum-00, cum altero non secralionis, vel poenitentiaenomen invenit, id atit
mullo antiquiore. omiserii, aut expunclo eo, aliud subrogaverit. Nimi-
Corbeiensismonasterii duo, n. 297, annorum 500, ruin loco sacerdolis, ubique ministrum Ecclesise, aut
optimoenotoe,et n. 361, amioruni 600. miiiislrtim verbi Cbrisii posueril, quod non cst
His adjeci Florentiuiimcodieem fralrum Minorum Paschasiaiium; loco altaris, mensatn Domini; loco
monasleni sancUe Crucis, ex quorum bibliotbeca iramolalionis, inlercessionero; loco consecrationis,
pise memorise cardinalis Bona Gezonis abbatis Der- benedictionem; loco poeuileiilioe,agnitionempeccati
toiiensis tractatuiu de Corpore et Sanguine Doinini el commissseinobeilientise.Ilem pro celebruri, ali-
desnibi curavit, alque ad iioslrtiin Acherium trans- cubi posuit, uullo rationis sensu, manducari, et
misil. Quo in opere, paucis exceplis, inleger Pa- hujiismoili alia plurima. Ubi si in loto non plus
schasii libellus continetur. Alque ut nibil diligentioe peccasset, non satis alieno in libro dcsignatum auda-
nostrse desideraretur, anliquas eliam ediliones con- c'ueet flagilii videri possel. Yerum hiec nihil sunt
suluimus, de quibus aliquid dicere operoepretiuro D ad alia qiue corrupil plurinia », etc.
est. Igilur cum falsarii iiequiliam deprehendisset vir
PaschasiiRadberti librum dc Cnrpore et Sanguine catliol.ciisel sincerus, praeierniisit omuino nibil, ut
Domini primus Hagenoocapud Joanuciii Secenum Paschasiusinleger el incorrupius in liiccm proirct,
edidit, aut potius depravavit, anno 1528, liiobus et, ut ipse ait, nec laboribus maxiniis, nec lrapcnsis
Gastius, homo Lulheranus, ctijus edilioneiu novato- ullis parcere voluit, quo publicum promovcre.lcora-
rum cacodoxorumpropudiumetdedecuspost cardina- niotltim, quin et quanipriinum poslposilis omnibus
lem Perronium raerito appellal Pbilippus Labbeusin quamlibet seriis negoliis, oplimum auctorcm suae
lib. de Scriptoribus ecclesiasticis tom. II, p. 157. De iulegritali resiitueret el in liicem darel, ne ileruin
ea pauca haec Mabilloniusin prsefatione ad soecu- alicubi llagenoica adulleralione monstrosus prodiret
lum vi Benedictiiiuin,lom. II, disserit : <Ex Luthe- per orbem, cuin magno suie existimalionis et Eccle-
ranis Hiobus Gasius Hagenoensis Paschasii tibrum sioetlelriniento dislraliendus. Quapropler cum vetu-
vulgavit anno 15-8, eumque peuitus pervenere de- stissimosduos Pascbasii codiccs offendissetColoniae,
mum ausus esl, pudendo pltinc ac dcicsiando faci- unuin in cclebcrrinio ordinis S. BenedictiS. Panta-
nore. CumenimPaschasiuinuon uiiiiiistranssubslan- leonis coenobio, allerum in Fralrum Praedicatorum
tiationis et sacrificii,quam realis proesenliaepatronum ejusdem urbis convenlu, ad eorum fldem Pascha-
ubique aniroadverterel, eo processit hominis impu- siiimsincerum et ab omni hoerelicifoeceexpurgalum
denlissimi teraeritas, ut non soluin integra hujusce dare non distulit, vulgavilqueColoniaeanno 1550.
libri capita expuuxerit, verum etiam alia subinde Consimile per id temporis sludiuin aggressus fua-
P-TBOL. CXX. 40
1259 S. PASCHASII RADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1_6V
rat Joannes Ulimmerus, Lovanii apud S. Martinum A pore et Sanguine Domini ex ms. bibliothecoeCor-
canonicorum regularium prior, qui acceptis ex An- beiensis, Niveltianis typis suhjccit, unde in variac
glia aliquot Paschasii Radberti codicibns manuscri- Palruin Bibliolhecas landem Iransiil.
ptis, novam libri de Corpore el Sangttine Domini His in omnibus fere editionibus atque mss. Pa-
paraverat edilionem; sed a Mamerano prseoccupa- schasii opus in viginli duo capita distributura cer-
tus, tQtum exspectavit decennium, quo exspirante nere licet. Sed Mameranus in quadraginta novem
ejus privilegio, atque tola et integra edilione distri- divisit, recens sancli Germani a Pralis codex sectio-
bula, Paschasium denuo Lovanii prelo commisit nes sexaginla duas habet, Laubiense nonaginla no-
annol561< vem. Eam retinuimus divisionem, quaeomnium fere
Demuin anno'1618 recolendse memorise Jacobus est mamiscriptorum, titulos capitulorum, quos Lau-
Sirmondus, societalis Jesu presbyter eruditissimus, biensis exhibet codex, propter suam anliquilalem,
omnia Paschasii opefa, ac proihde librum de Cor- in inferiori margine adnotare conlenti.

VERSUS

Quos scripsit ad Carolum regem PASCHASIUS RADBERTUS abbas, • quando ad eum misit librum
suum de corpore et sanguine Domini.

b Audenter nunc nunc geli-dade rupe Camense ] Karole, cui nomen serie descendit avila,
B
Ut veniant petimus : verum te, Sophia virgo, En offerl famulus devoto pectore munus
°
Fulgehtis niveum quae servas culmen olympi, Abbas Radberlus, placide quod diva potestas
Aurea lux d mundum irradians, cui vertice surgit, Accipias, necnon oculis et pectore cernas
El Phcebseradios facies gralissima mittit, Quid babeat, seu quid calamo signanle peroret.
Coiiiponitquehumeros if»nitis pnrpura gcmmis ; Non terrenuin aliquid, sed cceli mystica prorait.
Deprecor ut precibus d-gneris cedere nostris, Nam corpus Christi, roseam seu sanguinis undam
Regis et ad solium pro ma^estate verendum In lucem retegit, quoesint mysteria monstrans,
Incessu properes gravido vulluque modesto, Legerit ut quisquis devota menle fldelis,
Ut coram steteris nitido sic ore Ioquaris : Visibili specie ccelorumarcana pavescat«.
Rex virtule polens, sophisequem splendoradorriat,
» Quod quidem non contigit ante annum 844, quo, hos versus primus edidit Mabillonius.
defuncto lsaaco abbate Corbeise-Veleris,subrogatus c Sic optimse notsecod. Colbertinus, cum Anicien-
est Paschasins Radberlus, sis legat lumen.
b Codex Colberlinus hoc modo incipit : ldonem <tId est, mense Decembri.
nunc nunc gelida, elc. : cujus aucloritate expunxi- '_ e Anic. ms., atcana pavescit.
mus gelidw, quod prsefert codex Aniciensis, ex quo

EPISTOLA

Ejusdem PASCHASIIadCctrolum regem.

Domino pracellentissimo regi humilis et exiguus nuisiis, et mea, ut opto, vos delectant; decrevi non
PIDCHASIDS RADBEBTES a vester, etsi indignus abbas ignavi ponderis metalli vestrse majesiati munus of-
ac b levila Chrisli, monachorum omnihm peri- ferre: seilicet tibellura, quamvis exiguura corpore,
°
psema , pluriinam salutem, rex inclyte, vobis. magniim tamen de e Sacramenlis sacrae communio-
Ilinc inde, ut condighum cst, ad superventura nis, quein dudiira Placidio meo ' Wdriho abbati
die.i Dominici d fesla missuri suut auri argentique devoto et fldeli vestro consecrans, ideo sic commu-
et vasorum diversi generis munera, necnon et variae D nius volui slylo temperare suljulco, ul ea quse cfe
supellectilis veslium ornamenta, falerata equorum, Sacramento corporis et sanguinis Ghrisli Suhl neces-
caelerorumque animalium quoeque proecipua: inter saria rescire; quos necdum unda liberalium altige-
quas nimirum, etsi ultimus, fide devolus quia- mo- rat litterarum, vilae pabulum et saltttls haustum
• Proprium huic nomen erat Radberto; quo nomine eEx hoc loco refutata manet Ludovici,jCeiioiii
subscribitsynodo Parisiensi, eidemquescnbit Lupus. senlentia, qua duos de Eucbaristia Pascnas» Rad-
Asciiitium l^asckdsio,quod agnomenproprio nomini berli libroS dislinguit, unum breviorem de floirpgrp
prwponet'eipse solet, inquit Mabilloniusin elogio ejus el Sanguine de Domini, hactenus vulgalupi: allefiim
hisiorico, cap. 1. prolixiorem Sacramenlis,..quera ^if excitlisse.
b Quippe Radbertus ne quidem faclus abbas ad Hinc enim palet librum de Cofpore et S^pgufhe -|b-
sacerdotii gradum voluit promoveri vir modeslis- mini alium non esse a libro de Sacramehlts„mfpii6-
simus. mine illtim appellat libro Xii Commenl, in Matth. t
« Excidit ab editis vox plurimum, quam exhibent f Hinc colligVWarino Corbeise-novse,a.bbaU.a_fi|-
et Aniciensis codex et Colberiinus. titium fuisse nomen Placidio, quo agiioniine din
d Id csl; ad Natale Doinini, ut conjicit Mabillonius iguolus jacuit.
Prscf. ad soec.x. Bened. part. n, p. 9.
«61 DE CORPORE ET SANGUINEDOMINI.— VERSUS. 1262
planius caperent ad medelam. Nunc aulem dirigere .A sponsus et sponsa dulcibus deliciarum fruuntur mu
non limui a vobis, quatenus nobis operis prsestan- ncribus, et Rex tolius crcalurae quotidie ingreditur,
tior per vos exuberaret fructusmercetlis pro sutlore, ul videat disctimbenies, si vesiem in qua renati sunt
cum per vos ad plurimos pervenerit commendalus, habeant nuptialem (Matth. xxu, 11, 12). Quapro-
et gratia nobis responderit obiati muneris : quia pe- pter non pervipendere debemus tanlam graliam:
cunia verbi (sicut plenius, Domine mi rex, nostis,) sed cogilarc qualiler possimus cum fiducia aeternsa
quanlos repleverit suis sumptibus audilores, lantis vitse pascua conlingere. Ilinc ergo, pracstanlissime
copiosius in se amplificalur meritorum opibusb. rex, de hoc exiguaee leclionis elo([uioplaceat dili-
Qua de causa velim non levi animo isla perlegat ve- genter inlendere, quanta sit virlus in eisdem my-
strse solertioemagnitudo; verborum ad alia pretioso- slicis sacraroenlis, vilam selernam imprsesenliarum
rum amore ductus : sed sic super hanc inlendat pru- accipere, et angelicis escis Christi in corpore quo-
dentia vestra mensulam paupertatis, ac si ad fercu- tidie saginari. Quoniam etsi a Deo plena suntomnia,
lum Salomonis, quod ambiunl ex forlissimis super- nosque coram oculis divinse majestatis semper ver-
norum civium electorum sexaginta forles (Cant. m,- samur, et perfldis ubiqtie nullus mtus est locus, ta-
7, 9). Ubi profecto si quis superciliosus ant invidus, men plurimum coram sanctis allaribus frequentiam
vel indignus accesserit usquam, eorum tutus loquor " angelorum vullum De.i contemplantem, [ac] divina
prsesidio, de quibus est sermo, non ista absque pe- obsequia observare oportetet vereri, laliaque menle
riculo coulemni, quoniam uniuscujusque ensis hinc et anima inslantius perscrutari. Et ut hsec diiigen-
inde vibratur (Ibid., v. 8), tam ut talium rctundat tius vestra perlegat sagax intelligenlia, licet huinilia
audaciam, quam ut rcgis excubias custodiatc con- videanlur, prostratis imploro precibus, quatenus
tra hostes (/ V Reg. xi, 7). Qui etsi minus est in elo- vestro examine comprobatus codex, eisi jamdudum
quio, multo prsestanlius in materia, qua digne cre- ad plurimos pervenit, deinceps securius haberi pos-
dentibus vita prseslalur incorruptibilis et sclcrna! sit: quia non de nostro ista edidimus, sed calboli-
Idcirco ne me putes, Auguslorum charissime d, fa- corum Palrum doclrinam, veritatis calamo conscri-
bulam vobis contexere de Maronis salsura. Imo ca- plara, nostro stylo commendavimus. Quod si digni-
vendum ne ullus iu his offendal; quia nibit felicius, tas vestra ea quae devotus offero, dignanter accepe-
si digne ad ea guslu inlelligibili quisqtie pcrliugat. rit, meaque f taliacunque grata fuerint, illud Maronis
Ubi, si recle sapio, quotieslibet quicunquerecumbit in flne cantabo:
inter ea de quibus agiiur, inler angelortim frequen-
tiam et sanctorum omnitim epulas versatur : quia Aurea mala decemmisi, crasaltera mitt-m.
convivium oeterni Regis est ad quod ingreditur, ubi t* (Virg. Bucol., eclog.iu.)
» Ms. Colberliniis legit curavi. { Hunc locum emendavimus ope codicis Colber-
b Eadem fere iu epistola ad Placidiura. tini, qui legit meaque, non tn ea qum, ul in edilis
c Ms., custodiant. habetur, manifesto amanuensis errore, qui ex una
AForte, clarissime. m litleras duas fecit in, et qum posuit pro que.
eColbert., exiguo.

VERSUS PASCHASII RADBERTI

De Corpore et Sanguine Domini.

jsegis » adire sacrse qm vis solemnia mensse,
>lmificum Christi corpus contingere votis,
oelicias b vesci, roseum polare cruorem,
eeacchica nostra velim, puero e quse misimus olim,
Kt niveoscasto condas in pectore flores :
psustica forte animo sordent, sed raelta d manabunt
Hantum e quae catamus Chrisli de fonte ministrat,
ende silimpueri{possint restitiguere (al., restringe-
vA fibeat digne sectari jussa Tonantis. [re) salleih
« Mameranus et Ulimmeriii6 manifesto errore le-
gunt Legis, quo posilo, acroslichus in prima liltera
claudicaret.
•>Edili Deliciisvesci contra fidem decem mss. qui
conslanter legunt Deticias vesci, nec male ; nam etsi
frequentius tiescorcum casu ablativo jungalur, non-
nunquam tamen cum accnsativo apud optimos au-
ctores ponitur, ut apud Plinium lib. x, cap. 58*,
Propertitim lib. n, eleg. 6; Tacitum in Vila Agricotalt
Ex hoc porro loco patet Ratlberti nomen cum d, non
cum (legendum boc modo, Rudbertus non Ratperlus.
0 Warino scilicet, seu Placidio abbali, quem ptti-
fibertas etenim fidei nunquam abnegat ulli
Hximios vilae fructus de cespite carnis :
-^ita, salus, pax, lux, sapienlia denique cunctis
i—ndemanal per eum 8 ccelisub cardine quadro,
_ HUquoque muneribus si dignus vixeris istis
*
>-ccipies palmam regni virtute bealus b.
Disponit causam nostris Deus usibus aptam,
Ut panis corpus, vinum sanguisque sit ejus,
rum vocat, quod a primis eum annis erudiisset.
<ilta Mameranus cum mss. At vero Ulimmerius et
Sirmondus legunl mella meabunt.
< Aniciensis codex, duoque Colbertini, Isle tamen
calamus.
1 Sic restituimus hunc versuril ope manuscripto-
rum optimae notae. Nam edili anlea legebant:
tjnde sitim possisflawmasqueexstinguere mortis.
MtaMameramusciim mss. duodccini.Quatuof yero
mss. legunl Inde fluil tesior; duo vero mss. babent
Inde manni scm er. Aiiicicnsis : Inde tnanat per won.
b Kic desinit carmcn a Marlenio prseposilum Ubrci
1.63 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1.6.
Sed queatut submisit odor, color, ac sapor isdem, A Participes calicis mundos perstare necesse est.
Fit fideimerces, cujus est maxitna virtus. Abluit i»de pedes, ccensecum terapus adessct,
Lex ea naturaeest v»!rliin quod jusserit auctor. Discipulis mundam suadens hos ducere vilam,
Imperium sequitur de se, mox transit in illud Participes divini, quo mundentur, sacramenli,
Quodjubet Omnipotens, res in miracula verlens. Ne ut Judse similes capiant mage damna satutis,
Prolinus ergo viccm mutat natura suetam. Immundimundamquoniam audent sumere libam.
Moxcaro fit panis, vinum mox denique sanguis, Nam docct in calicis quosdam nalale futuros,
Datque sacerdoles, sibi quos incorporat omnes, Qui sibi judicium sacra per mysleria sumunt.
Htec ut aganl per eum inysleria, et ipse per illos. Hinc sinil inter eos qtti convivanlur amicos,
An homo naturam per se niutaverit ullam, Ut Judas cpulum gustet canis ille polosum.
An homo-lriticeam praeslaverilesse Dealem? Oflicitinflrmo, prodest quoddenique sano.
Vox sed id explet opus, quoecondiilitomnia prorsus. Qui pluit injuslis, solemque minislrat iuiquis,
Naro seroel ut terram jussil, quod germinet herbam, Esseque vull salvos, et verum agnoscere cunctos.
Quod fncil illa, dehinc per cuncta voluminasaecli Hoccommune bonum cunctis largitur ad usum ;
Jussitet hoc fieri, sic se subslanlia verlit, Quisquelamen videat, qualis, vel qualia sumat,
Hoc opus et coenaeper eum palralur ubique. B Prsemiacui vitae,cui sint augmenUigehennae.
Plurima visibili semper virtute peregit, Cselera sanciret cum Iex, quaehaeccausa reposcit,
Nam mare cum scindit, colubcr fil virga vicissim, Hoc posuil primuni, jussitque voranlibus agnum,
Pelraque fudit aquas, nimbus quoquc praebuitescas, Ut quicunque suos sludeat prsecingerelumbos,
Ferlque cotumna ignem, pellitve subimle vaporem. Quodmagis cxpediat, hoc primo locans manifestat.
Ista palenl coram, virlus manifesla videlur; Convivas epuli caslos docet esse superni,
lllapalam fecit, lioc clam gerit atlamen ipse. Qui lital in veteri, libat velitaminaritu,
Hoc opus absconsumquod signa pate.ntiaprodunt, Lotus et a licito se conjugis abslinet usu,
Nam manifesta Deus fecit, credatur ut istud. Hinc licilo ad tempus, quia fert tribus una mini-
Dum videt illa oculus, cernal fidei id quoque visus, [stros.
Quaeneque veracem dubitat, nccomiiipolenlem. Umbra tamcn veteris sunt illa, typusque holocausli.
Fruinenlum et vinum generantia virginitatem Quam magis esse decet nitidum, qui talibus haeret?
Hsecgeneranl lurmas de virginilate decoras. Mors necat hiinc, umbraecultum qui spreverit; inde
Vkginis has species legit quam maxiraa proles, Colligequid maneat, rem ipsam qui forte profanat;
Hinc ut castificet numero quos prolis adoptat. Cum gravet omnes scelns mullum pollulio pejus.
Horrea frumentum replet hoc, cellaria vinum, C Virgineseproli nihil est adversius illa,
Cor horainis facit hoc, illud quoque firmum, Majestasqtierei, si non discernitur, obslat;
Hsecduo virgineas generant sic ergo choreas. Judicium sumit, qui non dijudicat, inquit.

de Corpore et Sanguine Domini. Sequentes versus ex Anecdotis Muralorii, tom. UI, excepimus. EOIT.
PATROL.

« INCIPIT

PROLOGUS PASGHASII RADBERTI

Ad PLACIDIU.M
discipulum suum de opere subsequenti.

PASCHASUJS b RADBERTUS Levila, monachorum ]D Novi igitur, « nec ambigo tua experimento disci-
omnium peripsema, dileclissimo filio, et vice Christi plinarura solertia, quod Arsenius d nosler, quem no-
proesidenti,magistro inonasticaedisciplinae,aliernis slra nunc nobis sseculaJeremiam alteruro tulerunt
successibusveritaiis condiscipulo. ab illo, in fidei te mihi commiserit ratione : propter
&Ila tiiulum prsefert codex Colbertinus antiquis- - b Plures mss.
simus. Sic vero regii duo mss. : Incipit protogut hoc raodo : Paschatius prsefationis inscriptionem babent
Radbertut Ptacidio tuo talu-
Paschasii diaconi in libro de Corpore et Sanguine lem, tnin dileclissimofilio vice Chrisli prwtidenti.
Domini. Corbeiensisunus, /n nomtnesanctwetindi- At magis genuina et genio aucloris accommodata
vidnmTrinitatis. Incipit tiber Ratberti Paschasii le- nostra leclio, quse est Corbeiensis codicis et Ger-
vitmde Corporeet SanguineDamini. Incipil prologut manensis.
sequentis operis. Cui, paucis rouiatis, consentiunt e Ita Mameranuscumocto opliroaenotaemss. Edi-
sancti Germani et Turonensis S. Martini. In Vali- tio Sirmondi,cum quibusdamcodicibus,Novit tgitur,
cano, Prologus libri ad Placidum, atque ila in duo- minus quidem proprie.
bus reginse Sueciaemss. et apud Sirmondum. In d Artenii nomine plerique hactenus intellexerunt
pluribus tamen tam scriptis quam edilis deest bic Adalardum abbatem Corbeiensera,quem Paschasiug
litulus. in ejus Vita Antoniumet Augustinumaliquandoappel-
1265 LIB. DE CORPOREET SANGUINEDOMINI.— PROLOGUS. 1266
quod a primsevoindefessuscuravi te raperc de inter A amore ila tenus perslringere, ut cseteri, quos nec-
undas ; sed fateor tibi magis melotam palris supra dum unda " liberalium atligerat lilterarum, vitaepa-
verticem profuisse : qua denique subvectum « le bulum et salutis haustum planius n lecum caperent
congratulor evasisse, me quoque jucundor non in ad medelam, et nobis operis proestantiorexuberaret
vacuuni cucurrisse. (Prsefatus b autein pater, uli fructus °, atque merces pro sudore : quia pecunia
jusliliaefavenlibusmoris est, exsilium c fert pro fide, verbi, sicut plenius nosli, quanlos repleveril suis
illo ut utar Comici, quia plenus rimarum veritatem sumptibus audilores, tantis copiosius in sese ampli-
sciens silere noluit. Unde adhuc suspecli siimus ficatur meritorura opibus. Ideo velira non puerili
quid Dei dispensatio ex eo ulterius velit, quemjam animo isia perlegas, verborum ad alia preiiosorum
inspicimus promissionibus meriiorum binc inde amore diicius, sed sic sedeas ad hanc mensulam
divinitus d agitari. Tu lanien non es seculus juve- paiipertatis, ac si ad ferculum Saloinonis. Ambiunt
nilia, ul assolent, desideria, qui diulinis prcnmntur ergo eum eleclorum sexaginta forles ex forlissimis
inviti disciplinarumcompedibus, scd radicatus fitle siipernoruni. Ubi si quis sitperciliosusaut invidusP
Christi ultroneus moribus et vila quoiidic ad me- vel indignus accosseritusqiiam, eoruni tutus loquor 9
liora, Domiuojuvante, proficis. Neque, ul frequen- prscsidio,ista non absque periculo conlemnil. Quo-
ler libi objeceram,supra glaciem scribens ad solein B niam uniuscujusque ensis super femur vibralur r,
posui, sed in solidiUUetidei et charilate Cbrlsli inle- tam ul taliuin rettindat attdaciani, qnam ut regis
rius spirilu e solidante semina vitsescvi. cxcubias ctisloiliat conlra hostes; quia elsi niinus
Unde, votorum filii, censura fidei, et dilectionis f est in eloquio, nihil praeslantius in materia qua
gralia eliam inter mundi turbines, praesertim duin digne credenlibus vita pracstatur iiicorruplibilis ct
noslraruin 8 suis discordiarum anfractibus pene la- aeterna.
bilur orbis, effusa super magna,tes contenlione iin- Hinc ergo ne putes me tibi, fili, fabulamde Ma-
perii, divino arbitrio, qtiorttm lile mullum ditique ronis salsura contexere, imo crcde, post lac infanliae
concussus, landem paient b occulta, qtioea principio nibil magis cavendum, ne in bis olTendas;niliilqtie
per parles binc inde concreverant, deliclorum ha- felicius, si digue ad ea gnstu inlelligibili pertingas ;
benis ubique concupiscentiarum refusis, jam sua ubi, si 9 recte sapio, qtiolienslibelrecumbis, inter
suraraosferiunl fulgura montes; ita ut nihil nosiras angeloriim frequcntiam et saiiclorum oninium epu-
nisi confusio undique per singula horarum spalia las, quia convivinm * est regis selerni, adnusceris.
•reperculiat aures : tamen non supersedi, ne iinicum Ubi sponsus el sponsa dulcibus deliciarumfriiunlur
ac specialem le divinis dunlaxat, quamvisclausus ' muneribus, et Rex lotiits creaturaequoiidie ingretli-
in cuslodia, curarem eluere volis, el ad imniortalia lur, ut videat discumbcntcs, si veslem in qtta renali
aelernorum, licet serraone inelimato, pulsuin a lacte sunt liabeanl nuptiiilcm. Unde qttia, charissime u,
annuis angoribus ut gliscas felicius i invitarem. talia perictilosiusest praesumcre,opesqucdeliciarum
Quod ideo placuit communi k stylo temperari su- Christi fcedare viloe criminihus, et quaesancta sunt
bulco, et ea quaede sacramento Dominici sanguinis inipiidenter attingere, velini caveasad hoec.unacum
et corporis tibi exigis necessaria, tui prsetexlatus l iniqua gerentibus introire. Imo lava inter innocentes
lalttm ftiisse observat, nusquam Arsenium.Sed hoc jussu Augusti ad eum missus, aliquandiu demorari
nomine designatum fuisse Walam ejns fralrem, qui poluii.
et Jeremias diclus est, demonslravit Mabilloniusin i Vatic, facilitis.
ejus Vita quam primus edidit sub hoc titulo, Epita- k In alerisque manuscriptis legitur communius, in
Arsenii. communiter.
» Septem mss. legunt, subvectustui te gratulor. quibustlam
phium 1 Editi, quw tui prwtexanturamore.
Laudttnensis: subvectuslunc gratulor. m Ediiio Sirmondi unde, sed nieliiis unda, ut in
b Isthaecin parenihesi desunt in editione Sirmondi, ms. Majoris-monasteriiet aliis, vel ul habent Lau-
el in ms. S. Germani. Reperiuntiir lamen in om- biens., et unus regius codex, undw liberaliumatiige-
nibus fere manuscriplis el apud Mameranum. rant litterurum.
c Varia subiit Wala exsilia, primo anno 850 ad D r Lanb. et Mart., plenins.
Lemanum Iacum, deinde amio insequenti ad Itcrum ° Miimer., fruclus mercedis.
insulam, in qua septem annis exsul cgerat S. Ada- p Valicanus codex non invidus, sed immunttus
lardus ejus frater; ac demum atl quoddam Germa- legit.
nioemonasterium. q Mamer., prwsidia ista non absque periculo con-
d Tres optimsenotoemss., scilicet Pnleanus, Cot- lemni.
berlinus et Rhemensis S. Remigii legunt actitari, r Editi, vibrat, lam ut lalium relundant audaciam,
cujus loco Mameranuscum mss. Vaticano et Ro- quam ul regis excubiascustodianlcontrahosles.
thomagensi S. Audoenihabent accitari. 8 Optimw notse codices Pulcanus, Colberlintis,
• ln editione Sirmondi desideralur spiritu, quod Vaticanus, Rhemensis S. Reniigii, Laubiensis, Ro-
omnes mss. proferunt. thomagensis S. Audoeni,Ttironensis, Majorisinona-
1 Vaiic, devotionisgratia. slerii, regius unus legunt, Qui si recle sapias. Mam.,
s Ila fere mss. omnes.Editi : noster. si recle sapias. Cottaxvero Majoris-monasterii
b Ila codex Majoris-monaslerii cum Sirmondo; qum addit : Quandocunquetibi placel illud sacrosanclum
sed in plerisque mss. et apud Maroeranumdeside- celebrare vel parlicipare mysterium, quoliescunque
ralur palent. tecnmbis, etc.
» Quid causaefuerit cur Paschasius clausus in cu- 1 Cod. regius unus, qui ad convivium.
stodia fueril, non facile esl divinare. Fursitan hic " Edilio Sirm., commune, contra fidem omniura
Walaedesignal exsilium ad lacum Lemaniiin, qno mss. qui legunt charissime.
1267 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1268
manus, quia jam sacris es ofliciis mancipalus, ut A rius tua perlegat infantia, placuit, charissime, ca-
sine periculo possis accedere ad commissa, et cum. tholicos Ecclesiaedoclores in principio adnotare, ex
fiducia conlingere vitaepascua, quibus sane refectus quibus pauca depluribus quasi lac teneritudiniseli-
et usque ad finem vilae digne nutritus, valeas per- quaverimus <=,Cyprianum scilicet, Ambrosium, Hi-
venire ad locum tabernaculi admirabilis usque ad larium, Augustinum, Joannem, Hieronymum, Gre-
doroum Dei, in voce exsullationis et confessionis, gorium, Isidorum, isicium elBedarnd, quorum do-
ubi sonus est epulanlis. Noli ergo parvipendere tan- ctrina et flde imbulus, melius possis ad altiora pro-
tam graliam, sed de hoc exiguo leclionis inlellige, flcere. Noslro quidem stylo nunc sensumeorumcom-
quanta sit virtus vitam aelernam improeseniiarum mendans, nunc vero propriis eorum verbis e ntens,
accipere, el angelicis escis quotidie saginari. Quo- quse apta eranl meo sludio temperavi. Interdum
niam etsi a Deo a plena sunt omnia, nos quoque co- aulem quse manifesla non dubium f videbantur, vera
ram oculis divinaemajestatis semper versamur, et ralione flrmavi, et conlra qusequein ejusdem libri
perfidis ubique nullus lutus est locus, tamen pluri- margine liiteras doctorum quos prsemisi, ex inilio
fnum coram sanctis altaribus frequentiam angelo- nominis e regione figere curavi, propler quod lege
rum vultumque Dei contemplanle, divina obsequia securus et perfice quaemonui devotus.
observare oporlet et vereri b. Haecautem ut secu- Explicit Prologus.
a lta Mameranus cum octo mss. birmond. vero d Mameranusomisit Isidorum el Bedam.
leeit etsi Deopltt.a sunt omnia. e Manuscripli duo regii, verbis et exemplisttlens.
* Ms. S. Audoeni, venerari. ! Ms. S. Audoeni, nondum videbanlur. Valic,
c Tres mss.s eliquaverim. non dubia videbantur.

' INCIPIT

LIBER S. PASCHASII RADBERTI

1)E CORPORE ET SAMME DOMM.

CAPUT PRIMUM. ( luntas Dei jure creditur. Ideoque quolieslibet in sae-

C
Cltristi communionemverum corpusejus el sanguinem cuto videtur quasi contra naturam aliquid evenire,
essenon dubitandum. quodammodonon contra naturam est, quia potissi-
1. Quisque catholicorumrecte Deumcuncla creasse mum rerum nalura creatarum e hoc habet exi-
ex nihilocorde credit ad justitiam, etore confitetur mium f ut a quo est, semper ejus obtemperetjussis,
ad salutem, nunquam dubitare polerit ex aliquo ali- ut sicut velle Deiejus profecto est esse, ita quoque
eamfursus Deivirtus esse decreveril, jure
quid rursus fieri posse, quasi contra naturam aliud, quidquid
imojurenalurse, quod necdum erat. (August.) Nam ant crescendo augeatur, aut nascendo g, licet pro
nalura omnium crealurarum non ex se est, neque nostris offensis diminualur, aul miilam'o in aliud
ex sese creat rursum omnia, quse vel sunt naturalia omnino quod non erat, praetermissonalurae ordine,
rerum nascentia b, sed voluntate Dei omnium rerua» convertatur, rectissime confitctur. Hinc ergo pulchre
natura condita est. Propterea quisque recte sapit c, a quodam poelarum noslrorum (Sedutio scilicel) di-
non naturam causam dicit esse rerum, sed omnium clum est:
nalurarum et ex nalura sui genefis nascentium d vo- Subditaromnis
luntatem Dei esse confitetur. Porro yotunlas Dei tam Imperiisnaturatuis, rituquesolulo,
eflicax esl et omnipotens, ut ejus velle solum fieri D ] Transit in adversasjtissudominanlefiguras.
sit, ac per hoc voluisse illum, fecisse est. Unde ni- Quoniam extra polentiam Dei nihil est, idcirco
mirum omnium rerura et naturarum causa sola vo- omnia potest b. Neque enim sic condidit omnium
» Variant circa hanc titulum codices mss. Rhe- ,4 Mameranus et Sirm., denascentta. Laub. vati-
mensis S. Remisii sic legit: Incipil textus libri de canus, Rothomagensis S. Audoeni, et nnus regius,
corpore Christi. Duo regii: Incipit liberPaschasiidia- denascentium.
• Editi , creaturarum , melius et rectius mss.,
conide mysterioCorporis et Sanguinis Dornini Jesu
Christ. Codex S. Gerroani: Incipit tiber Paschasii crealurarum.
' Ms. Tur. S. Martini, hoc habetproprium.
Radberti Levilmde SacramenloCorporiset Sanguinis.
Corbeiensis, Incipit iiber de Sacramrntis. 9 Ms. S. Audoeni, aut decrescendo.
b Ita optimsenotsecodices Laubiensis, Vaticanus, *>In codice Laubiensi hic incipit caput primura
furonensis S. Martini, Rothomagensis S. Audoeni, cum lioc litulo : Quod Dei voluntascausa sit omnium
Rhemensis S. Remigii, et duo S. Germani, sex Cor- creaturum, et ideo neminem movere debere altari quod^
beienses. Editi : Qum pascumur naturalia retum vetasitcaroCliristi, et verus sanguis, quemde
nascentia, quiims concinit codex Majorismonasterii. sumimus.
e Editi, cumcodice Florenlino, «i recie sapit.
 1269 LIB. DE CORPORE ET SANGUINEDOMIN.'. 1270
artifex Deus rerum naturas, ut suum velle ab his A olim babiiit in nalura dividendise l, ul populus pe
auferret, quia oinnium creaturarum subsistenlia tt in medium sicco vesligio transiret, aut si habtiil omnis
eadem Dei volunlatesubsistit et virtute, a qua cau- illa ^-Egyptiorumaqua ex se, licet per Moysen, vim
sam habet, non solum ut subsistat quidquid esi, sed se cnnvertendi i.n sanguinem, et coclera. An in vo-
eiiara ut sic sit sicut ipsa Dei voluntas decrcverit, luniale Dei fuit ut impios permulceret ad fidcm, cr
quaecausa est omnium creaturarum. Alioquin nec monstraret in specie coloris ejus, quod omnis eorum
subsisteret uUacreaturarum exislenlia, nisi in ejus doctrina et morum aspersio versa esset in sangui-
voluntale, a quo tolius cjus esse manat: et ideo nem ? (Ang.) Dtintie in Evangelio aqua m perhausla
nalura creaturae quolies mulatur, aut augeiur, vel de fonte, unde habuil poteniiam se in vini demu-
sublrahitur, non ab illo esse diverlitur in quo est, tandi saporem? lil ut de innumeris pauca couimc-
quia sic est, et sic fit, ut ille decernit in quo estb. morem, unde babuit ignis ille Babylonius, ubi tres
2. Patet igitur quod nihil extra vel contra Dei pueri missi stinl, pcr naluram ne caleret [al. ar-
velle • potest, sed ceduiil illi omnia omnino. Et ideo derei]?An involuntale fuit ut fierct tanquam spirilus
nullus moveatur de hoc corpore Chrisli et sangtiine, roris flanlis [f. flans], ul rcfrigeriuin niagis quam
quod in myslerio d vera sit caro et verus sit san- incendium proestaret sanctis ? Cogilcl crgo quisque
guis, dum sic voluil ille qui creavit: Omnia enhn B panes ilii in ereino quinqiieaut scptem,si liabucriint
quwcunquevoluit fecit in cmloet in terra (Psal. cx;u, subsiantialiler cx sc, ut tol homines saliarcnl, et
2), et quia votuit, licel in figura panis et vini ma- deindetotsportas rcplerent, an in gralia n ftiil quod
neat e, hsecsic esse omnino, nihilque aliud quam factum est Creaioris : minuendo enim mulliplica-
caro Christi et sanguisposlconsecralionem credenda bantur, necnou eiiam etMariavirgo habuit ul Virgo
sunt: unde ipsa Veritas ad discipulos : Hwc {, in- pareret sjne coilu Deum, an in virlule Dei? Et ut
qnit, caro mea esl pro mundi vila (Joan. vi, 52) * : et, apertius dicam, caro nostra vel animalium, nun-
ut mirabilius loquar, non alia plane quam quse nata quid non terra °, imo terra, quia dictum est : Terra
est de Maria et passa in cruce et resurrexit de se- es, el in terram ibis (Gen. m). Quamvis ergo terra
pulcro. (Ambros.) Hmc, inquam , ipsa est, et ideo vera sit caro, licet corruptibilis, si servaverit jttra
Chrisli est caro, qumpro mundi vita adhuc b hodie lcgis et mandatorum Dei proecepla,vestictur adhuc
offertur, et cum digne percipilur, vita ulique wterna iniinortalitate. Per ista quoe exponimus quamvis
in nobis reparatur. Quod si minus alicui quam dici- caro, tamen incorruptibilis erat P.
mus credibile videtur, allendat universa Yeleris ac 4. Quaevelini diligenler attendas, o homo, et per
Novi i Testamenli m.iracula,quse contra naturac or- omnia quaecunqueniUuralitervidentur esse, vcl quoe
dinemob fidei firmitatema Deo gesta sunt, et videbit ^ conlra naturam facta legunlur ab inilio crealuroe,
luce clarius quod Deo nihil impossibile sit, dum enucleaiius obsecro considera, ulrum ex sesc in sua
omnium esse Dei volunlas est, et quidquid voluerit nalura fiant singula i, vel quae demutanlur in aliud
Deus, hoc singula sunt i. quod non erant, utrum per ordinem sui juris, ut sint
3. At vero si quis ista non credit, si vidisset mirabilia, aut certe, quod magis faleberis, ct illa
Christum in cruce in specie servi, quomodo Deum quaesunt quasinaluralia, etjusta; qusequasi contrat
illum intelligeret, nisi per fidem prius credidisset. Ila naturam veniunt, prorsusomnia in voluntale Deiesse
et in hoc corpore, ubi species alia roonstralur, quo- et insapienlia singula proutilitateralionabiliumpro-
modo carnero Cbrisli videal, nisi per fidero prius creari, el ideocausamomnium existenlium volunta-
veraciler * credat. Cogitet ergo si mare Rubrum tem Deirecle falemur.neciuimerito, qu.oniamvoluis-
» Anic. regiusunus, etRolhom. S.
Audoeni, sub- percipitur, vita ulique wterna in nobis reparatur.
tantia. » Apud Mameranum et in tribus mss. desitlera-
b In editione Sirmondi desideranjur verba; tur Novi, quod lamen oplime quadrat. Nam infra
hae.c
In quo est, quia sic esl, et sic fit, itt ille discernii iri Novi pennde ac Veicris Teslamenli refert niiracula.
quo est, quaetamen exstam apud Mamer. et Ulim- ,U i Mamer. etLaub., hwcsingula fiunt. Rolhom. S.
merium. In duobos mss. saucti Germani, duobus Audoeni, hoc singulariter fit.
regiis, reginaeSuecisedtiobus, Vaticano, Latibiensi, k Editi, cum quibusdam mss., expungunt prius,
Puteano, Cqlberlino, Laudunensi et Turonensi S. octo vero mss. pro veraciter legunt veracius:
Martini'. 1 Vatic, habuitnaluram dividendise.
c Qualuor mss., contraDei voluntatem. o»Editi, si aqtta perhausta de fonte habuil poten-
d Ms. S. Audoeni, in ministerio, Anic. vero et liam; at melioris notoemss. expungunt si, legunt-
Colberlinusunus, mysterio, omissoin. hoc modo : aqua perhausia de fonte unde habuit
" Puleanus, Anic. Remigianus, Vatic. et Floren- que potentiam. Necmale, nam interrogando hic loquitur
tinus, licet figura panis et vini, omisso in; tres alii Radbertus.
missseaddunt maneat, Ulimmerius vero sic lcgit, » Edili, cum qnibusdara mss., addunt Dei, quod
licet figurapanis et vini hic sit. superfluum est, nam mox subditur Crealoris, cujus
{ Anic, hoc, inqttit. loco Laub. legil creantis omnia.
8 In codiceLaubiensi hic incipit cap. II, cujus hic 0 Quiiique mss., riunquidnonde terra.
tilulus : Quodnon sit aliud quod sumimusin Eucha- P Mamcr. et Sirm. expungunl stt. Laub. Quamvis
ristia, nisi caro de intemerata Virginenala, et san- ergo terra vera sit caro, corruplibilisesl.Flor. Quam-
guisqui fluxit de taiere Chrisli. vis ergo terra sil vera caro, lamen corruplibilisest.
h In cod. Vaticano desideralur hodie, desideran- 1 Yalic, Fiant singula, qumaugenlur, aut tntnunn-
tur «t hsec mox subsequenlia verba : Et cum digne tur, autdemutantur.
1271 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1271
se ejus » fecisse fuit. Unde b quoliescunque aliquid A stinet, ubi non pedibus, sed fide cum bonis operibus
flt ex aliquo, ° virtule voluntaiis fit, et in sapienlia pervenitur.
ejus qualiier fiat, prseparatur. (Hilar.) Neque igitur 6. Conslat igitur modis omnibus, quod sicut in
voluntas sine virtute, neque virtus sine sapienlia paradiso lignum n fuit, ex quo jugis subsisteret sta-
quippiam efflcil; quia d voluntas Dei virlus et sa- tusbominis, si mandaia servasset, et imiuorlalitas:
pienlia est; ideo quidquid vult, ita fit ut vull, et in ila provisum est in Ecclesia hoc mysterium salulis,
nullo fallitur : qitia in sapienlia sua omnia vult, imo non quod eidem ligno hoc esset in natura, sed re °
ipsa sapientia ejus voluntas est : et proplerea ni- visibili virtus invisibilis inlrinsecus operabaiur. Ila
hil mali e, uil.il quod non possit vtilt. Unde qtiia sic siquidem et in isto commuuionis sacramento visi-
voluit, ut caro ejus esset et sanguis hoc mysteriurn, bili, divina virlus ad immorlalilatem sua invisibili
in hnllo dubites, si Deum credis : sed vera fide polenlia, quasi ex fruclu ligni paradisi, nos et guslu
habeas f in animo quod hsec est caro illa quse sapientise sustentatet virtute, quatenus per hoc im-
oblata est pro mundi vita, quam qni digne com- mortales in anima, quandiu ex hoc digne sumimus,
ederit,mortemnonvidebil in selernum g. (Ambr.) Ni- demum in melius transpositi ad iromorlalia feramur.
hil enim Christus Ecclesise suse majus aliquid in (Hilar.) Ad hoc ergo, Verbumcaro faclum est el ha-
"
myslerio reliquit, quam hoc baptismique sacra- bilavit in nobis (Joan. i, 14), ut per Denm Verbum
mciilum, necnon el Scripturas sanctas , in quibus carnem factum caro proficeret in Deum Verbum,
omnibus Spiritns sanctus,qui pignus totius Ecclesise quse nimirum caro Verbi fit esca in hoc mysterio,
est, interius myslica salulis noslrse ad immortali- cibusque fldelium, dum vere creditur esse caro pro
tatem operatur. Sed in his denique nihil incredulis mundi vita, neque aliud aliquid, quam caro corporis
mirabile, credentibus vero nihil melius, nihil mira- Cbristi, ex qua Chrislus manet in nobis, ul et nos
bilius, nihilque locuplelius in hoc saeculoproebelur, per eam transformemur in illuin; qui nihil aliud
non ut mirabile visui pareanl oculorum, sed ut in factus est, quam Deus caro dignalione sua, ut ha-
fide et intellectu divinis redoleant mysteriis, et in bitaret in nobis. Si ergo babilat in nobis, ut nos
eisdem aeternitas b mortalibus etparticipatio Christi membra corporis ejus manearous in illo, justura est
in unitale corporis concedainr. quia in iilo sumus , ut ex eo vivamus P, el ideo
'
5. Hac igilur de causa longe ab omnibus quse carne Verbi vescimuret potamur sanguine. Haecest,
facla sunl a soecnlo miraculis » dislat hoc myste- inquam, firmitas fidei nostrae, haec unilas et vilae
rium, quia omnia illa ideo facta sunt, ut hoc unum comraunicalio, ubi si naturae ordo requiritur, suc-
credatur quod Christus est veritas ; veritas aulem cumbit ratio, et tamen manel exlra lmmanam ra-
Deus^esl, et si Deus veritas est, quidquid Chrislus tionem facti veritas, ila nt in ralione fidei vis Dei-
promisit in hoc mysterio, ulique verum esl; el ideo tatis et potestas efficax modis omnibus credatur,
vera i Christi caro et sanguis, qnam qui manducat quia dubietas menlis, licet bonse vitae sit qui ac-
et bibil k digne, habet vitara oeternam in se ma- cipit, excludit «, ne ad hujus sacramenti intelligen-
nentem; * sed visu corporeo et gustu propterea non tiam pertingat.
demutantur, quatenus fides exerceatur ad justitiam, CAPUT II'.
et ob meritum fidei merces in eo jusliiiae conse-
hoc mysterium Clirisli nullus fidelium debeat
qualur. Alia namque Christi miracula hoc unum Quod ignorare.
passionis confirmantm sacramentum, et ideo non ob
miraculum ista mutantur exterius in speciem, sed 1. Sacramentum Dominici corporis et sanguinis,
interius, ut fides comprobelur in spiritu, verissime quod quotidie in Ecclesia celebralur, nemo fldelium
confiiemur : ut quia justus ex fide vivit, habeatju- ignorare debel, nemo nescire quid ad fidem, quidve
slitiam fidei in mysterio, et per lidem vilam in se ad scientiam in eo pertineat: quia nec fides in my-
suscipiat manentem, qua securior adbuc mortalis sterio sine scientia recte defenditur, nec scienlia
immorlalitale pastus, quanlocius ad imraortalia fe- -. sine fide, quaenondum capit, quandoque ut percipiat,
» In quinqtie mss. deest ejus. i Duo mss. regii, mirabiliut dittat. Laub., mira-
b Valic, Unde quoniam iia est, quoliescunque,etc. bilia dislai.
Regius unus el S. Audoeni, Unde quoniam quoties- i Ulimm. et Sirm. legunt, tieraest Chritticaro.
cunque. Sed apud Mameranum et plerosque mss. rieest est.
c Ms. Majoris Monasterii,ex atiqua virtute codices k ln editis desideraiur bibil.
reginae Suecise, virtute et voluntate fit. 1 Hic in codice Lanb. incipit cap. IV. Quare non
d Editio Uliinm. et Sirmondi, quia ergo voluntas. demutatur caro Christiet sanguis in visuet gutlu.
Sed Mameranus cum plerisque mss. expungit ergo. m Edili, cum Flor., confirmat.
o In editione Sirm. desideratur nihil mali, quod » Editi, cum tribus mss., lignum viimfuit.
habent omnes mss. et alii edili. o Cod. Majoris-monast.,rei visibili.
f Lauh. et Laud. curo Mamer., sed veram fidem P Laub., Sumamus.
habeas. <tAniciensisexcluditeum.
g Hicin codice Laubiensi incipit cap.IH, cum hoc * Cod. Laub. cap. V. Quod lioc mijslcriumnullut
tilulo : Quod nihil magis Christus Ecclesim contu- fidetium debeal ignorare, quia etiamsi bonw vitwsit
lerit, quam cl baptismi sacramentutn, elc qui accipit,dnbietasmenli. excludit, ne ad ejus sacra-
h Flor. et P''wdic wlernilatis morlalibus parlici- menli intellinentiamperveniatur.
patio.
 1273 LIB. DE CORPOREET SANGUINEDOMINI. 42T4
enulritur. Ac per hoc tanti sacraroenti virtus inve-.- A jam non est, sed ei ulique quse hactenus est. Unde
stiganda est, et disciplina « Christi fides erudienda;; bene Septuaginta super ipsam addi quiniam par-
ne forle censeamur ex eo indigni, b saltem si nonn tem jubent. Quinta igitur pars illius lunc recle a
satis disccrnimus illud, nec intelligimus, myslicum n nobis superadditur ei, quod prius per ignoranliam
Christi corpus et sanguis quaiila polleal dignilatee accipiebalur, si quinque scnsus corporis intus ad
quantaque praeemineatvirtute, et discernatur a cor- intelligibilia spiritaliter convertantur; quia si recte
ppreo gustu, ul praeslantiussit omni sacriGcioVeteriss sapimus, vet recte percipimus, divinus Spirilus qui
Teslamenti. in nobis est, etiam et per eamdem grutiam am-
2. Hoc sanesi quis ignoratnon discernit; et ideoj pliatur e, eosdemque sensus noslros ad ea perci-
limendum, ne per ignoranliam, quod nobis pro- pienda inslruit et coroponit; ita sane ul non solum
visum est ad medelam fiat accipienlibus in ruinam;; gustum interins ad myslica perducat, verum el vi-
unde Dominus in Levitico (Levit. xxn, 14) : Quii suro atque auditum, nccnon odoralum et taclum
comederitde sanctificatis, inquit,per ignoranliam,, ila lenus illtistrat quodammodo b, ut nihil in eis
addal quinlam parlem cumeo quod comedit, el dabiti nisi divina sentiantur, nihilque nisi ccelestia, eti
sacerdotiin sanciuario : nec contatninabilis c sanctu quod terribile satis est quod communicalur ; unde
ficala filiorum Israel quw offerunt Domino, ne forle» " quam bene dicitur : Addat quintam ejus partem su-
sustineant iniquitalem delicli sui, cum sanclificatai pereum; vel sicut alii codices habent, cum eo, et
eomederint.Et addidil: Ego Dominus, qui sanctifico i dabit sacerdoti : quia i omnem sanctificalionera
eos. Ac deinde : Sancta sanctorum sunt (Isid.). Ubii mystici sacrificii et eflicaciam quomodosensibilis res
profecto mysterium corporis Chrisli et sanguinisi inlelligibililer virtule Dei per Verbnm Christi in
designalur; ex quo non habet poteslatem edendi,, carnein ipsius ac sanguinem divinitus transferalur,
non solum omnis alienigena, inquitinus ct merce- vel qualiler per hoec communicanles ad spirilalia
narius, verum nec qui per ignorantiam tanli my- nutriantur, siquidem Chrislo, qui verus et sumraus
sterii obcsecalur.Per ignorantiam autem illud per- sacerdos est, catholice tolum tribuere oportet, lo-
cipit, qui virluiem ejus et dignitalem atque circum- tumque ejus virtuli k alque ipsius potentiae l desi-
stautiam ipsius sacramenti penitus ignorat : quii gnare : nempe quia ipse liberat ab omni ignoranlia
nescit vere quod corpus et sanguis sit Dominise- el removet nos a carnalibus hujus vitaeillecebris "»;
cundum veritatem, licet in sacramenlo accipiatur neque ulique sinit terrenura aliquid aut vile ibidem
per fidem; quidem myslerium accipit, sed nescit suspicari, sed myslica et spiritalia in his sapere, ila
myslerii virtutem, unde Salomon, inio per eum Spi- ul nostri corporis sensus ad ea interius sanciificandi
ritus divinus jubet : Cum sederis ad mensamd po- avidius transferantur n, si quo modo dicere possit
tentis, ut comedas cum principe, diligenter aliende proeemiiienliorpars hominis : Cor meumet caro mea
quw apponunlur coram te; quouiam talia le oporlet exsullaverunlin Deum vivum(Psal. LXXXIII, 5).
praeparare, id est mortificationem Chrisli in corpore 5. Recle igitur in Deum vivum totus homo exsul-
circumferendo quolidie praedicare. Diligenter ergo tat, quia licet ab omnibus Chrisli caro et sanguis
intelligere et spiritalia sacramenta palalo mentis et quolidie comedatur °, ipse tamen Agnus vivus et
gtistu fidei digne percipere, quasi legaliler quintam inleger permanet ; non enim jam moritur, mors ei
partem ad ea quaeprius per ignoranliam coroederat, ultra non dominabiiur (Rom. vi,9); sed tamen in
super addere est, dum divina inlelligibiliter interior mysterio quotidie veraciter immolatus P, in ablu-
homo noster per Christi gratiam excipit, et per ea tionem delictorum coroeditur (Isid.). Unde illico in
virlute fidei 6 Christo incorporatur. Alioquin quo- eadero legissententia infertur. Ego Dominusqtii san-
modo lex juberet ad ea quaecomederat aliquis per clificoeos (Levit. xx, 16); sanctiflcat atitem eos, qui
ignoranliam, quinlam superaddere partem, cum per haec competenter ad Deura sanctificantem len-
jam illa non superessent f, quibns ulterius addi dunt, et cum devotione modo quo oportet ea per-
quippiam possit; non enim superaddilur illi rei quaejl p. cipiunt: quia sanctificalionis causa, et non contami-
» Vaticanus cod., et dtsctpltna Lhrtslt fide eru- i Ita Laub. cum quibusdam mss. Edili, terribile
dienda.W. el per disciplinam Chrisli fideserudienda. satis esl, omissoet quod. Germ. ms., et quidem terri-
Anic. vero ms. et unus Colb. non erudienda legit, bile satis esl.
sed enutrienda. j Ita fere omnes mss. Editi legunt, aui advertat
• Mam. Cum Aniciensi et Majoris - monasterii omnem,elc Unus vero codex regiae Bibiiolhecse,et
COtld.,indignisalute. quia omnis sanctificatiomystid sacrificii et efficacia.
« Ita mss. fere omnes. Edti, contaminabunt,unus In ms. Majoris-monasteriiposl efficaciamaddilur de-
Codexnis., contaminabimini;al., conlaminabit. bemusscire.
d Colbertinusunus, utl mensam divitis. * Roth. S. Audoeni addit tribuete. In Flor. vero
e Rothomagensis. S. Audoeni et unus regius*,et deest lolumque ejus virtuti.
per.eam virtulem fidei. 1 Vatic. et Flor., depuiure. Editi, designare.
{ lti quibusdammss. el apud Mamet.et Ulimmer. ™In quihtisdain ms. desideratur illecebris.
deest i//a, codex vero Majoris Monaslerii ita legit, D Mainer."et Vatic ad ea interius sanctificanda
cui jam non superessent. transferanlur.
g Al. amplificalur : al. implelur. » Unuscodex regius addit et bibitur.
h Ulimm.,ita quodammodoiltuslral; quidam ms., p Edili, immolatur.
ita tenemusillustret quodam modo.
4$75 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1276
nalionis, renatis in Clirisio ista proposuil : AlioquinA divinis ubicumque sacer Spiritus in eisdera intenus
portabit iniquiiatemdelicli sui (Ibid.), ut lex ait, qui aliquid eflicaciter loquendo operatur ; sed sacra-
sanctificala conlaminaverit, coroedens per ignoran- mento Scripturarum erudiii k, divinilus introrsus
tiam, yel indigne appetens ea ex conlemplu. Hinc pascimur, et pasti ad operalioneni disciplinamChri-
ergo erudiri oportet eos qui percipiunt vitae sacra- sti erudimur. Sacramenlo vero nativitatis et hu-
menta, ne forte si quis desidiose salutaria ignorat raanitatis l ejus, et «os redimiraur ad veniani, et
fidei rudimenta, et ipse a Domino penitus ignore- Scriplurae aperiuntiir ad intelligeutiam, et via nobis
tur. per eum monstratur, et potestas largitur, ut in ad-
optionem filiorum ex servitute transeamus. Pcrro
CAPUT III«.
baptismi sacramento inlrandi ad eamdem adoptio-
Quidsint sacramenla, vel quare dicantur. nem oslium credentibus panditur, ut deinceps in
l.Sacramenlumigitnrest quitlquid in aliquaceler membris Christi per eamdem renascentiam libe-
bralione divina nobis quasi pignus salulis tradil.nr, rati a malo uniim corpus efiiciamur : in quo ni-
cum res gesta b visibilis longe aliud invisibile c intus mirum baptismo cl deinccps Spirilus sanctus in
operatur, quod sancte accipiendum sit: unde et animam renascentis diflunditur, ut universa Christi
sacramenla dicuntur autasecreto, eo quod in re B Ecclesia uno spiritu percepto vivificetur , et corpus
visibili divinitas d intus aliquid ultra secretius ef- ununi efliciaiur ; quia sicut omnia membra corporis
ficit per speciera corporalem; aut a consecratione nostri ima vivificantur et reguntur anima, ut ex
sanctificalionis, quia Spirilus sanclus manens in cor- compage menibrorum unum corpus fiat; ita totiug
pore Christi, latenler hoec omnia sacramentortim Ecclesisemembrauno sanclo reguntur etviviGcantur
myslica e sub teguroenlo visibilium pro salute flde- Spiritu, ul unum corpus Chrisli efliciant. Quia si quis
lium operatur. Magisigitur vis divinaex hoc menles spiritum Chrisli non habet, hic non est ejus (Rom.
credenlium ad invisibilia instruit, quara si visibiliter vin, 9).
ea monstrarel quae interius praslat ad effectum S. Nemo m igitur dubitat quod unusquisque no-
salutis : Per fidem enim ambulamus et non per spe^ strum ulero matris adhuc clausus accipial, licet
ciem (II Cor. v, 7). occulte, animam, ul sit homoin anirnam viventem;
2. Sunt autem sacramenta f Cbrisli in Ecclesia ila interdum ut maler nescial, qtiando per eara iu
baptismus et chrisma, corpus quoque Doroini et illo priusquam excat vila ingretliatur. Sic plane
n
sanguis, quse ob boc sacramenla vocanlur, quia sttb nemo dubilare debet, quod in alveo baplismi prius-
eortim specie visibili, quse videtur g, secrelius vir- quam infans a fonte surgat, Spiritus sanctus in
tute divina caro consecratur ; ut hoc sint interius C ^ eum qui renascilur adveniat, etsi non yideatur,
in verilate, quod exterius creduntur virtule fidei. quia non minus est diyina virtus provida et praesta-
(Isich.) Est et sacramentum juris, in quo post ele- bilis ad regenerationem sacrse adoptionis, quam
ctionem parliura jurat unusquisque quod suo pacto fuit prius in nativitate carnis, ul viviticarel sata
h decreverit; unde et sacramentum dicilur quod bominis membra, licet concepta sint in delicto..
secretius fides invisibilis per consecrationem in- Qua de re flt ° non dubium nobis argumenlum,
vocalionis Dei, vel alicujus sacri tenealur, ex eo quod Dcus scrulator omnium et praeslabilis, semper
quod foris visu vel anditu yox jurantis sentilur. Fit proficua P dispensel graiia, ne quod disposuit im-
ergo et Cbrisli nativilas, atque oronis illa humani- rouletur. Si inter palerna interdum stupra et ma-
talis dispensatio magnum quoddam sacramenlura, terni criminis flagitia ex libidine sala, viviQcatho-
quia in homine visibili divina majeslas intus > ob minis merabra, quamlo magis ubique proesens Spi-
consecrationem nostram ea quae flebaut secretius ritus sanclus, quia replel orbem terrarura, offert
polestate sua mvisibilifer operabalur. Unde my- ut omnibus per fidem renascentibus se promplus,
sterium vel sp,pramefitum,quod Deus homo factus ingerat, quatenus per eum membra CUristi unum
est, jure diciuiy; sed myslerium Greecumi est, eo n senliaiit, et ex omnibus unum flat corpus.
quod secrelam et reconditam habeat in se dispo- 4. Cseteruro sacramento corporis el sanguinis
sitionem. Est autem et sacramentum in Scripturis tantumdera pascimur in via et potamur, ut ex eo

» In codiceLaubiensi cap. VI. i lla omnes pene mss. melioris nolae.Sirmondu*

k Ms. Majoris Monast., geslu.
e Flor., invisibiliter.
* Valic, divina virlus aliquid ultra capacitatemno-
stram secretius efficit. •
<'e Tres mss.i mysteria.
{ Ex septem sacramentis tria tantum enumeratt
hoc loeo Paschasiiis, exempliduntaxat causa. Neque>,
enim ex professo hic agit de numero sacrameiito-
riitfi sed ad iiistituium satis ei erat aliqua sacra-
men la commemorasse, ut hic observat Sirmondus.v.
s Editi, quavidentur.
b ln uuo codice legitur, quod sum parti.
i Jdaraer. cum tribus mss., intus obsecrationem. .
cum quodam ms. expungit Grwcum est. Cotlexvero
Laub. : Grwcumest, ideoquedicilur, eo quod secre",
tam et reconditam habeal in se dispensalionem.
k Editi cura paucis mss., erudiendo, el iufra p§-
scendo.
» Flor., et humililatis ejus..
» Ila omnes pene niss. Editi, sicut nemo.
. » Hunc locum resiituimus ope codicis Flor. Nam
editi et mss. plures legunl alvo.
° Ita nielioris notae mss. Sirmond. cum paucis
mss.. sil non dubium.
p Mam.Uliin. et Sirm., proffcuam dispensetgra-
tiam. .
 1-277 LLB.DE CORPOREET SANGUINEDOMINI. 1278
nutriti in Ghrislo unum efliciamur , quo nimirum j\ substanlia panis ac vini mystice idem Christi cor-
vegetati gtistuadimmorlalia etaeternaproeparainur», pus et sanguis consecreuir ; de qua videlicet carne
quatenus spiritaliter jam angelica gratia saginati ac saiiguinc : Amen, amen, inquil, dico vobis, nisi
in eo vivificemur. Operatur autein nobis in his om- manducaverilis carnem filii liominis et biberitis ejus
aibus sacramenlis Spiritus divinus: Si quidem in sanguinem, non habebilis vitttm wlernam in vobis
Scripturis sanctis corda nostra illustrat, quia neque (Ibid., 54). Ubi profeclo non aliani, quam veram
qui plantat, nequequi rigal est aliquid, sed qui incre- carnem dicit et verum sanguinem, licet roystice;
menlum dat, Deus (I Cor. m, 7). Hinc sane Ezechiel unde quia myslicum est sacramenlum, nec figuram
ail: Quia spiritus vitmerat in rotis (Ezech. i, 21). Et illud negare possumus; sed si figura est, quseren-
Joannes : Qui habet, inquit, aures audiendi audiat, dum quomodo verilas esse possit. Omnis enim fl-
quid Spirilus dicat ecclesiis(Apoc.n, 7). Coeleruroih gura alkujiis rei ligura est, et semper ad eam f re-
Chrlslo idem cooperalur Spiritus, quia conceptus fertur, ut sjt res vera, cujus figura est. Nam liguras
creditur de ipso et Maria seinper b Virgine. Simili Veleris Tcstamenli umbras fuisse, nemo qui sacras
quoque modo ct in baplismo per aquam ex illo om- liiteras legit, auibigit: hoc vero mysteriura aut
nes regeneramur, deinde virtute ipsius Cluisti cor- verilas esl, aut figura, et per hoc umbra est. Aut
pore quotidie pascimtir et polamur sangiiine. Uude I15certe quserendumlioc totum uirtim veritas diciqueat
e necinirum Spiriius qtii hominem Christum in sine falsitalis umbra,
quamvis myslerium hujusce-
utero virginis sine semine creavit, etiamsi ipse modi res appellari dcbeat, sed figurain videtur esse
panis ae vini substantia carnem Christi et sangui- dum frangitur, dum in specie visibili aliud intelligi-
nem invisibili poienlia quotidie per sacramenti sui tur, quam quod visu carnisetgitstu sentitur, dtimque
sanclificationem operatur, quamvis nec visu ex- sanguis in calice simul cuin aqua miscetur. Porro il-
terius nec gustu saporis comprehendatur. Sed quia lud fidci sacramcnluin jure veritasappellatur;veritas
spiritualia sunt, fide et intellectu pro certo, sicut ergodum corpusChristi etsanguis virtute spiritus in
Veritas prsedixit, plenissime sumuntur. verbo ipsius ex panis vinique substantia efficitur;
figura vcro, dum 6 sacerdote, quasi aliud exterius
CAPUT IV d.
gerentc, ob recordationein sacrae passionis ad aram
Utrum sub figura an in veritate hoc myslicumcalicis quod semel gestum est quottdie agnus immolatur.
fial sacramentum. 2. Sed si veraciler inspicinius, jure simul verilas
1. Quod in veritate corpus et sanguis fiat conse- et figura dicilur: ut sit figura vct character veri-
cralione mysterii, nenio qui verbis divinis credit talis , quod cxterius scntilur; veritas vero, quid-
dubitat; unde Verilas ait : Caro enim mea vere est' - quid de hoc mysterio interius recte intelligilur
cibus, et sanguis meus vere est polus (Joan. vi, 56). aut crcditur. Non enim omnis ftgura unibra vel
Et ut discipulis non rccte intelligentibus claresce- falsitas h ; iinde Paultis de unico Dei Filio ad He-
ret de qua dicebaf*carne, vel de quo sanguine, braeosloqucns,aii : Qui cum sit splendor gloriw, et
manifestans insinuat: Qui manducat meam car- figura substantiw ejus, portansqne omnia verbo vir-
nem, inquit, et bibit meum sunguinem, in me manet lulis suw, ptirgationempeccatorum faciens1. Qtiibus
et ego in illo (Ibid., 57). Ergo si vere cst cibus, et profeclo verbis dnas in Christo subslanlias declarat,
vera caro ; et si vere est potus, utique et verus et ulrasque veras. Nam cum dicit, qui cumsit splen-
sanguis; alioquin quomotlo verum erit quoil dicit: dor gloria: tlivinitatis, consubstantialem i proedicat.
Panis auem ego dabo, caro mea esl pro mundi vita Ctim vero figura vel cbaracler subsiantise ejus, hu-
(Ibid., 52); nisi vera sit caro? utiquc et panis manilatis designat naiuram , ubi corporaliter pleni-
qui de cwlo descendit (Ibid., 51), verus panis e? tudo inhabitat Divinitatis, et lamen in utroque unus
^sed quia Chrislum vorari fasdentibus nonest, voluit et verus Chrislus Deus catholicecommendatur. Unde
in mysleriohuncpanem et vinum vere carnem suam unam rem sumit ad demonstrationem duarum sub-
et sanguinem consecralione Spiritus sancli poten- stantiarum, quam figtiram substanlioevel characte-
tialiter creari, creando vero quotidie pro mundi vita »" rem nominavit: quia sicut per characteres vel figtt-
myslice immolari, ut sicut de Virgine per Spirilum ras lilterarum infantia nostra prius pertingit grada-
vera caro sine coitu creatur, ila per eumdem ex tim ad Icclionem, deinde ad spiritales Scripturarum
» Editi cum Flor., prwparemur.
b In plerisque niss. omittitur semper. In Turonensi re',erlur.
6 Mamer. Sirm. cum plerisque mss. dum
vero ms. S. Marlini ad niarginem hoec quasi prae- sacerdos... gerens... agnum immolai. Ulimm. Flor. legunt,
termissa legunlur. Et Maria semper Virgine, non ut et qtiiilam alii mss., dum sacerdos... ad aram venit,
Spirilus sancltis, quod absit, in ejtts sanclissimo et quod semel geslumest, quolidie agnus immolatur.
ulero fieretpro semine sobolis, sed usus est potius Mncod.Laub. hicincipit cap. VIII, cum hoc tilulo:
yir{ute ,etpoteniia Crealoris. Quod otnnis figura sit utnbra vel falsitas.
c Ulim.cum Flor.: Unde nec mmim si Spiriiut > In codice regio addilur : Sedet ad dexteram &#-
sanctus, qui Iwminem in utero Virginis sine semine jestatis in excelsis.
creavit, eiiam ipse panis et vini substantiam carnem i llic vitiiaiit etliii et mss. Laub. Puteanus, ctiio
Chrisliet sanguinem, etc. S. Gcrmani lcgiint,consu6s(an(ta/entprwdicat. Vatic.
d Laub., cap. VII. el Flor., divinitali consubsluntialem prw.dicaS: al.,
8 Cod. regius, verus panis est. divinitaiet" r.oitsubslanlialemprwdical. Edili, divini-
{ Septem inss., ad eum refertur. Vatic, ad illttd lalis consubslanliatitalemprwdical.
1279 S. PASCHASIIRADBERTl ABBATISCORBEIENSIS 1280
sensus^et intelligentiam; sic ex humanitale Christi A CAPUTV i.
ad DivinitalemPatris pervenitur; etideo jure figura Quid sit inter immolationes velerum figurasquelega-
vel character subslaniise illius vocatur. Quid enim lium, et inter sacramenlum Dominici corvoris et
aliud sunt figurse litterarum quam characteres ea- sanguinis.
rumdein, ut per eas vis et poteslas, ac spritus prola- 1. Imroolalionemillam agni figuram fuisse pas-
tio » oculis demonstretur? Sic ilaque formalur Ver- sionis Chrisli el nostrse comraunionis recte nulliis
bum caro, ut per carnem nostra infantia ad divinita- fidelium ignorat. Sed quanlum sit inter illud et hoc
tis intelligentiam nutriatur. Verumtamen neque sacramentum, seu inter cibum qui de coelodescen-
characteres litterarum, falsitas', neque aliud quam dit, necnon et aquam quae de pelra fluxit, atque in-
litterse: neque Christus homo falsitas dici potest, ter islud spiritale divinumquecommercium, quaeren-
neque aliud quaro Deus, licet figura , id est, chara- dum arbitror, praeserlim cum beatus aposlolus cla-
cter substantise Divinilatis jure dicatur; quia no- met : Quod omnespatres nostri eamdemescam spiri-
stram infantiam per se ad spiriialia interius intelli- lalemmanducaverunt,et omneseumdem potum spiri-
genda provehil et sensibus noslris, ut ea quse in illo talembiberunl(I Cor. x, 5). Ubi si eamdero percepe-
sunt capiamus, visibilem se ostendit. Sed quia illum rant escam, et eumdein potum, quid necesse fuit
secundum carnem ccelosoporluit penelrare, ut per B immutari quod ipstim erat, aut dari quasi aliud, si
fidemilluc in illo renati, confidenlius b appelerent, nihil ampliusest? Ex quo fatendum, sic earadem
reliquit nobis hoc sacramentum visibile c in figurara fuisse quum nunc percipimus, escam, eumdemque
et characterera carnis el sanguinis, ut per baecmens potiini, sicut eamdem fuisse pelram de qua mana-
nostra et caro noslra ad invisibilia el spiritalia ca- runl aquoe,ubi Chiistus Apostolo teste prsedicalur.
pescenda per fidem uberius nutrialur. Est aulem d Eadem quippe fuit esca, quia manna spiritaliter
figura vel character hoc quod exterius senliliir, sed pcrcipientibus typus fuit escoe corporis Chrisli, et
tolum veritas et nulla adumbratio e, quod inirinse- aqua illa quaede pelra fluxerat, potus et Ugura san-
cus percipitur, ac per hoc nihil aliud hinc inde quam guinis. Si i quidem in praefiguraiioneidein et umbra
veritas et sacramentum ipsius carnis aperilur. corporis alqtie exemplaria erant, sed non idem in
3. Vera utique Christi caro, quae crucifixa est adimplelione veritatis : quia quod tunc adunibniba-
et sepulla, vere f illius carnis sacramentum, tur in designalione futurorum imago k verilatis;
quod per sacerdotem super altare in verbo Christi nunc autem myslerium imptetse veritatis, el facta
per Spiritum sanctum divinilus consecratur : unde est Eucharislia ex resurreclione caro Christi, quae
ipse Dorninusclamal: Hocest corpusmeum(Luc. xxn, _ prius per agnum vel per eamdem x ecctesiam figu-
19). Et ne mireris, Bo homo, neque requiras nalurae J rabalur credenlibus adfutura. De hoc veropane Da-
ordinem ; sed si carnem illam vcre credis de Maria vid cecinerat in parabolis • Panem angelorum tnan-
virgine in utero sine semine poteslale Spiritus sancti ducaviihomo(Psal.Lxxvn,25).AJioquinescai)la,licet
creatam, ut Verbum caro fieret, vere crede et hoc de coelo venerit, el potus, quia corporeus erat, an-
quod conficilur in verbo Christi per Spirituro san- gelis non congruebat, sed ulique ille panis et poius
clum corpus ipsins esse ex Virgine. Ubi si rationem qui per hoecproesagabatur".Chrislus ergo cibus est
n
quoeris.quisexplicare poterit aut verbis comprehen- angelorum, et sacramenlum hoc vera cafo ipsius
dere? imo scias, quseso,quia ralio in lirlule Christi et sanguis, quse spirilaliter manducat et bibit ho-
est, scientia in fide, causain potestale, effectusvero mo °. Ac per hoc unde vivunt angeli, vivit el homo,
in voluntate; quia potentia Divinitatis contra nalu- quia totum spiritale est et divinum in eo quod perci-
ram ultra nostraerationis capacitatem eflicaciterope- pit homo.
ratur. Idcirco habeatur scienlia in doclrina salulis, 2. Paletigitur quodet agnus ille legalis etmanna,
tenealur fides in mysterio veritatis, quoniam in his et omnia hujusmodi quoefiguram gesserunt carnis
omnibus per fidemambularaus et non per speciem ». ac sauguinis Christi, quod passus semel in pascha
» Ita Ulimm. et Sirm.,,at mss. legunt prolatione. galium hosliarum et Dominict corporis el sanguinit
k Editi, ser/utappeierent. tacramenlum, et quod agnus etmanna et omnia hu-
c Valic Majoris Monast. S. Audoeni, S. Remigii, jusmodi figuram gesserint ejusdemsacramenti.In Va-
regius unus, duo Colb. Putean.Mamer. el Ulim. le- ticano : Quiddistat inier immolationemveteriset novi
gunt visibilemfiguram : Sirm., vitibile, figuram. aani.
d AL, figuratis caracter. i Editi et quidam mss. sic legunt: Siquidem in
• Duo uiss., obumbratio. prwsignalione idem, sed non idem in adimptelioneve-
{ Sirm., verumitlius carnit taeramentum. rilatis : quiaquod lunc adumbrabaturin designatione
* Anic. : Et ne morerit homo. fulurorum, imago veritalis et umbra corporis, atque
b Ad calcem hujus capiluli Sirmondushanc appo- exemplaria erant.
nil observationem : Solel tnterdum Patchatiut ita * In ms. Turonensi S. Martini desideratur et um-
ioqui, ul creari corpus et sanguinem Dominisumat bra1 verilalis.
pro incipereessein sacramenlo, et aita transsubstantiari Editi etFlor., per eamdemecwlis escam.
i" Edit, prwsagiebatur,contra fidemoninium mss,
panemet vinum.Atioquiri scimus theotogia, ui diffe- » Editi cum quibusdam mss., verecaro.
rant Iranssubslaniiatio et crealio, tameisi in aliquo
eonveniant.Vid. S. Thom. m. p. q. 75. a. 8. 0 Quaesequuntur usque Patel igitur desunt in Pu-
1 Hoc caput, quod nonum est in codiceLaub., teano et in Rhemeusi S. Remigii codicibus.
hunc in eo prsefert lilulum : Quid tit inter figuras le-
 .281 LIB. DE CORPOREET SANGUINEDOMINI. 1282
et quotidie superaltare mane ac vespere immolalur, A CAPUT VI K
non nisi figuram istius habucre » myslerii, et si
ex Quid sit aulem digne ad vilam percipere corput et
qua in his virtus sacrantla latuit, tolum ista gra- sanguinem Chrtsli.
tia fitlci qua fruimur praefulsil : quam profcclo illi
per haecquasipromissamb suspiranles parlicipaban- 1. Hoc sane Chrislus exponit: Qui manducat, in-
tur Uintumdem per fidem, et de figuris sacramen- quil, meam carnem, et bibitmeum sanguinem, in me
luin veritatis inlelligebant. Nos vero longe anle pa- manet el ego in illo (Joan. vi, 57). (Aug., Irac 26, iii
tribus hanc gratiara repromissam jain suscepiraus, Joan. sub fin.) Hocest ergo, manducare iUius car-
el susceptamveneramur, veneranles autcm ex ipsa nem et sanguinem bibere, si in Chrislo maneat, et
pascimur et potamur: non figuris quidem legalium Christus in illo, qui percipit digne, manere possit.
aenigmalurae adumbratam, sed his detectis d et eva- Ille igilttr in Chrislo manet, qui renalus ex aqua et
cualis, sola veritate fruimur, et verara carnera spiritu, nullo mortali crimine reus tenetur; et Chri-»
Christi el sanguinem in mysterio sumimus; unde stusin eo uliqite qui aperuit illi januam fidei in Spi-
Salvator : Caro, inquit, mea vereest cibus, et san- ritu sancto consecrante l, ut nienibrum esset in eju»
guis meus vereesl polus; hanc qui manducatcarnem, corpore, et templum est Spiriius sancti: quia si quit
et hunc qui bibit sanguinem, habet vitam wlernam '.B spiritum Christinon habet, hic non esl ejus. Qui au-
(Joan. vi, 49). CselerumDominus ad Judaeos:Patres tem ejus non est, vere nec in illo, nec in corpore
vestri, inquit, manducaverunt manna in deserto et ejtts essepotest; et qui in illo non manet, neque
mortui sunt. Nunquid et nos qui isla comedimus, vita spiritus vivit in corpore, in illo utique nec Chri-
temporaliler non moriemur sicut et illi ? Moriemur stus esl, neque ille in Chrislo potest esse; quia om-
autem, sed non sicut illi in anima, quia illi carnali- nino Chrisius vita est: liic autem mortali crimine
ter e manducantes, morlui sunt in seternum {; nos reus a vita longe alienalur. Hinc quoque est quod
autem dum nihil carnale in eo sapimus, imo spiri- ait: Qui manducat meam carnem, el bibil meumsan-
tale Btotum spirilaliter intelligentes in Chrislo ma- guinem, in me maneiet ego in illo (Joan. vi, 57); alio-
nemus. Idcirco de his qui recte percipiunt claniat quin nisi prius in me mane.it el ego in illo, carnem
ipse: Qui manducat hunc panem vhel in wlernum. meam manducare non potesl, neque sanguinem bi-
Non enira a nobis propler hanc vilam, ne moriamur bere.
lemporaliter, sed propler seiernam caro Christi et 2. Et quid est quod manducant homines? Ecce
sanguis sumilur spirilaliler ; ad quam nirairuinvitain omnes indifferenter quam ssepe sacramenta altaris
nec illi sunt ingressi, qui pritis digne in figura ista sed aliuscarmeu Chri-
percipiuntm. Percipiunt plane,
percipiebant, donec veniret gratia nobis el illis pa- •" sti spiritaliler manducal et sanguinem bibil, alius
riler repromissa. vero non, quamvis buccellam de manu sacerdo-
3. Unde patet quia mullura interest, quamvis ea- dotis vuieatur
pcrcipere. Et quid accipil, ctini una
dem esca ideraque polus ab Apostolo praedicetur, sil consecralio, si corpus et
b sanguinem Christi non
quia idem necdum in re, sed in specie ac figura, accipil? vere, quia reus indigne accipit, sicut Pau-
ubi promissioveritatis ineral : de qua spiritalis in- lus
aposlolus ait: Judicium sibi manducat et bibil,
telligenlia, alque fidei sacramenta illis licet fulura non-probuns se prius, nec dijudicans corpus Domini
impertiebantur, ita ut nec illis deesset in spiritti, (I Cor. xi, 29). Ecce quid manducat peccalor, ct
quidjam spe ' potarenl, nec nobis quid de ipsis re- quid bibiin>,non ulique sibi carnein uliliter el san-
colendoad fidei firmitatem et vitam percipiendam
guinem, sed judiciura : licet videatur cum coeteris
copiosiusproliciat. Nos aulem [ al., tamen ] et illos sacramentum aliaris percipere? El quare? Quia
spiritalcs perceplio vivificat, quia bibebant illi de non se probat, uec dijudicat Domini corpus. Cogitat
spirilali consequenti eos pelra, significans quod eiiiininfidelis quod digna et sancUi indignus possit
Chrislus post eos venturus esset. Bibimus quoque et
accipere, non aliud quidem attendens, nisi quod
nos spiritaliter ac comedirausspiritalem i Chrisli videt,
neque inlelligens nisi quod ore senlittir °.
carnem, in qua vita aeterna esse creditur; alioquin Nequaquam igilur credit aut intelligil, quale vel
sapere secundumcarnem mors est, et taraen veram quantum judicium sumil; nempe quia simiil omnes
Chrisli carnem spiritalilcr percipere vita selerna ex unoedere visibiliter cemit, nec si aliqua situilra
est. virtus in eo salis ex fide sapit. Propler quod illi vir-
(i tus sacramenti sublrahitur, et in eodera ob prac-
i
'. £ Tres mss., habuerit. b Editi, spe.
b Puleanus codex, quasipromissatusptrantes par- 1 Tresmss., jamsmpe.
ttcipantur. i Al., spirhualiter.
c Mamer. cum Puleano, Cotbertino uno, Remi- k Laub., cap. X.
giano, et Turonensi Majoris-monast., et wnigmaii- 1 Quinqiic inss., consecralo,quidam consecralus.
bus. m ln codice Laubicnsi hic incipit cap. XI cura hoc
d Sirm., defectis, contra fidemomniura mss. tituto : Quid sitquod in Eucharistia sumunt vel in-
e Editi, carnatia. digni vel digni. .
< Mainer. Ulimm.cum quibusdamrass., inanima. n Flor. addit, non probans se prius.
s Edili, spirituales. ° Ms. S. Audoeni, quoUore senlis.
l->«3 S. PASCHASIlRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1884
sumplionem judicium a reaius duplicatur, unde A , superatus, voces emittere absque sermonibus non
Aposioius : Probet se homoprius, el sic de pani illo cessabal, habens in gullure malilise susecruciatum,
edat, et de calice bibal (Ibid., 27). Quilius duobus quia secundum saiictissiniivaticiniumSimeonis,sicut
servatis, videatulruni digne accipere possii, viileli- incredulis est pernicies ac ruina, ita fidelibus suis
cet ut dijudicet corpus Doniiui, quid esl quantumve vita el exaltatio est verbum Dei. Nam subtiliter
sacramentum, qualisque virtus sacramertti, quia di- aspicientibusmiserabili libratione corpus Dominicum
vinum ac spiritale est. Deinde semetlpsum probet in ore videbatur Jndoei dependere, ita ut neclingux
ulrum ipse sit in corpore Christi, vel si Cliristus in subter compagi insideret, nec desuper immundo
eo nlaneat, alioquin nisi etillud spiritaliter judicet •>, adboereretpalaio. Postulanlibus autem cunclis fide-
et semetipsum adpercipiendnm idoneum probel, ju- libus pro ejus miseria, vir Domini Syrus manum
dicium sibi manducat, quia bono male utitur : unde propriam telendit, el sanclx Eucharislisemysterium
non illud ad vitam, sed in eo judicium ad poenamsu- a sacrilego abslraxit ore, dicens : Ecce nunc, incre-
mit°. dule, liberatus es, de csclero cave hujusmodi simile
5. Et trt ea quse diximus certioribus exemplisap- ne facias, et ne ulterius repelere, ne deterius tibi
probemus, referemus de quodam ihfideli, qui non aliquid simile conlingat. Judseus crgo pedibus cjus
dijudicans corpus Domini, nec seipsum secundum 1B advolutus, se Christo Domino crediturum, si sacri
Aposlolumprobans, hsec mysteria indigne prsesum- eum baptismatis unda perfunderet, ac pio ejus con-
psit accipere, quid sibiindecontigerit.Bealo namque venliiieum copularet, confitebaturque qua inlentione
SyroTicinensiumprimoepiscopo missarum solemnia Doininicumcorpus percipere temere prxsumpsisset.
celebrante in Ecclesia bcaiorum martyrum Gervasii Prioris eliam culpam incredulitatis, ac deincepsverse
et Prolasii, quam ipse dedicaverat, dum copia filio- fidei firmitatem se habiturum. Tibi, inquit beatus
rum ejus, quos verbi semine juxta Apostoluni Deo pontifex Syrus, Deus onuiipotens Pater, refero gra-
genuerat, devole sanclis mysteriis inleresset, qui- tias, qui Judaicametiam perniliamnondedignariscor''
dam Judseusaudenter ingressus, maligno insligante rigere,sed ad tui Unigcniti fiiiem ampla pietate illam
spiriiu, corpus Dbminicum sumcre, eumque in ster- converlis. Bapiizaloaiitemiilo, inulti etiamex Judseis
quilinium projicere molitusest. Quiinter turbas fide- in Christum credentes cuiii eo sacro sunt renati ba-
lium sacram Eucharistiam de manu pontificispcrci- plismate, ac Chrisli fidelibusspirilalique coetui sunt
pientium, admanusviri Dei perveniens, ausu nefa- uniii. Hanc autem ultionem cunctis divinitus oslen-
rio, immundoore corpus suscepil Doiainiciun,quod sam huic noslro opusculo ideo inseruimus, ne quis
ul rejiciendi [causa] os operuit; digna iiltione per- iulidelis anlequam coipus Domini dijudicet quid sit
eulsus, sine effectu verborum, cunctis audieutibus C aut morlali crimine reus, priusquam Christo, per
et videntibus clamare ccepit. Volebat labia jungere,' pceuitenliam se ipsum probans, in pace reconcilie-
nec valebat; cupiebat verba edere* sed lingua rigida tur, de hoc pane edere et de calice bibere temere
loquendi ofDciumnon prsebebat, et quasi ignitum ja- ac negligenter prsesumat. Hsec pro asserlione sacrse
culum in ore portans, immensis torquebatur dolori- communionis dicta suflicianl, nunc ad propositum
bus; resonabal omms illa ecclesia inepla; vocis cia- redeamus.
moribus, et de tam egregii virtute miraculi Chrisli CAPUT TII i.
fidelium Iselabatur conventus, impleturque illud :
Quibus modis dicitur corpus Christi.
Derisores ipsederidet (Psal. xvm); et quod Aposto-
lus ad Galalas scribens ait: Nolitc errare, Deus non I. Tribus sane modis in Scripturis sacris corpus
irridelur : qum enimseminaveritIwmo, hwcel metet Christi appcllatur; proleclo quia generalis Chrisli
(Psal. vi, 7); illud quoque quod in Evangelio ipsa Ecclesia corpus ejus est, ubi Christus caput, et om-
Verilas promillit dicens : Quamensura mensi fueri- nes electi membra dicuniur, ex qnibus unum colli-
lis, remetieturvobis (Marc. iv, 24). Judseusergo hic gitur quotidie corpus in virum perfectum in • men-
incredulus nec audierat nec legerat ista prxconia iD suram plenitudinis Christi. Corpus aulem Christi;
Scripturarum, qui pulavit Christo sanctoque Spiri- sponsa videKcet Dei Ecclesiajure diciiur : juslaillnd
tui stropham inducere. Quem vir Dei suo conspe- quod Apostolus ait(7 Cor. fi, 16) : Ei erunt duo iA
ctui pisesenlari prsecepit, eique advenienti dixit: earneuna. Hoc, inquit, sacramenlummagnumest ' iii
IncieJula et perlidise mens pleua, quare tam iniqui Chrisloet in Ecclesia. Quod si Chrislus et Ecclesia iri
hpstis implesti cousilium, ut sestimares corpus Cliri- carne 6 tfna sunt, utique unum corpus h, ubi sponsus
sli vilissimum? Eccequis clandestinus persuasor te caput, singuli aulem electi alier alteriusmembra. Ex
niiserum illexit ut faceres, cun^tis fidelibus siiis quo videlicet quisquis tollit membrumChristi et facit
divina virlus oslendit. JudaJiis autem, nimio dolore membrumiherelricis; aut certe per quodlibet grave
• Tres mss. judicii reatus. • Editi, ei mensuram. Mss. reginse Suecia3jFlor.
b AI., dijudicet. et regius unus, in mensuramwlaiis.
f Cod. rcgius addit : Ego autemdico vobis.
. c Qusesequuntur eruimus ex oplimsenotse codice 8 Cod. MajorisMon.: Quod si Christusel Ecclesia
1554, reginse Suecise, et codice 4070 bibliothecse una sunt, omisso in carne.
rcgis Christianissimi. b In eodein codice el altero Coloniensi fratrum
a In cod. Laubiensi : capul.XII.
Priedicaloruin, unus sponsus, prsetennisso ubi.
1285 LIB. DE C0i\P0RE ET SANGUINEDOMINl. 1289
delictum membrum oiabdlihic profecto jam non est A.ex omnibus perficialur, quia hsec sunt dotalia j
in corpore Christi, quia factus est alterius membrum. hoecmystica, ut Chrislus et Ecclesia unum corpus
Idcirco ei jure non licetederede hoc myslico corpore solidius confirmetur; alioquin quomodo auderet
Christi; quod sane corpus, ut vera caro sit Chrisli, apostolus Christi Ecclesiam de carne et de bssibus
pro mundi vila quotidie per Spiritum sanctum con- ejus conslare? utique hoc sacramentum velinl no-
secratur; exqua non habent polestatem edere qui lint inimici, magnum est in Chrislo et in Ecclesia ,
ex adverso sunt. a Vescuntur b autem eo condigne quod erunl duo in carne una , et si Una caro Chri-
qui sunt in corpore illius, ut solum corpus Christi c, stus et Ecclesia, jam unilas naturde amborum ple-
dum est in via, ipsius carne reficiatur, et discal ni- nius coinmendatur. Quapropter illo integro"*,Agni
hil aliud esurire quam Christum, nihil sit ire nisi carncs, nostra ut lollat peccala, roundi accipiamus;
Christum, nihil aliud sapere d quam Christum, non quatenus hoc Chrislus in nobis maneat, et nos in
aliunde vivere e non aliud esse, quam corpus Chri- ipso renati unum efficiamur.
sli'.
2. Caelerumillud corpus quod nalum esl de Maria CAPUT VIII».
virgiue, in quod islud transfertur, quod pependit in Quod in hac communioneaut judicium percipilur, aut
crucc, sepultum est in sepulcro, resurrexit a mor- B pramium.
tuis, penelravit ccelos, et nunc ponlifex faclus in
seternuni, quotidie inlerpellat s pro nobis; ad quem 1. Nihil imprsesentiaruin pericuiosius quam le-
si recte communicamus, menlein dirigimus, ut ex thaliler peccare, et a Christi corpore coram interni
ipso, et ab ipso nos corpus ejus, carnem ipsius, judicis oculis decidere. Deinde nihil damnabilius,
illo manente integro, sumamus : quse nimirum caro antequam quis corrigalur, propter perfidiam htima-
cum Juda a mysterio sanctae communionis
ipseh est et fructus ipsius carnis, ut idem semper nam,
maneat, et universos qui sunl in corpore ' pascat. pedera non relraherc. Unde a primordio hujus cele-
Si enim hydria farinae vel Iecytus olei, seu panes brilalis judicium male accipienlibus minatur, dum
secundoi ciescunt,el non minuuntur dum satiant, conlinuo post buecellam de manu Domini perceptam,
fulu-
quid putas facit caro Christi? Arbor quidem ligni Judam diabolus pervasit. Ubi mox ostendilur
vitaeChrislus nunc in Ecclcsia est, cujus imago in rum in Ecclesia judicium, quia Sancta sanctoruni
si quis ea, lapsus de corpore Chrisli factus
paradiso arbor illa fuit. Idcirco scire convenil, quod suut;
veritas binc completur, quam prius figura prsemisil. membrorum meretrici3 vel diaboli, prsesumpserit;
Nam si homini ex illa semper, Dci servalis mandatis, ncc dubium quin ob id judicium excipiat, et cuirt
edere licuisset, nunquam k morlalis esset : sic ila- C Juda, culpifi societur obnoxitis; tam quia corruit;
in conscientia damnatus ausns est sine
que ex hoc ligno corporis quicunque spiritaliter co- quam quia
medunl; si mandata observaverint, nunquam in spi- pcenilenlia elcorreclionisvenia, sancla mysteria le-
ritu mortales erunt : alioquin prsecidendi sunt, ut merare, nec prsesentiam divinse majeslatis verilus,
roelius reinserantur, unde l el lignum viise jure di- dum cogitat nihil amplius, quam quse videnlur;
cilur, quia sicut illud immortaiitatem corporis sum- nec intelligit miser, quod nunquam caroChrisli,
nisi de manu ejus et subiimi ara ubi Chrislus pon-
ptum prsestilisset, ila istud imo solidius vilam proc- °
slat cum observatione mandalorum Dei selernam. De tifex futurorum bonoriim pro omnibus assislit,
Unde sacerdos cum hsec ihcipit im-
quo in laude sapieulise : Lignum vilw est his qui ap- jure accipitur.
inter cselera : Jube, inquit, harc perferri per
prehenderint eam. Et in Apocalypsi Joannes : Qui molare,
tui in sublime altare tuum, in
vicerit, dabo ei edere de ligno vita?, quod est in para- manus sancli angeli
diso Dei mei : quia profecto non aliis largitur etiam conspeclu divina; majeslatis tum. Et cogilas, o homo,
in myslerio quam viucentibus. aliundc illud accipere quam de altari, Hbi sublimius
3. Sed quoniam de tribus vocabulis corporis transpositum consecralur 1
Chrisli dixinius, restat eliam intelligere Scripturas _; 2. Sed fortassis ad hscc cseca cogilatio dicit P : Et
sanclas, doctrinamque Chrisli, quam ssepe typice quomodo in ccelum ante conspectum divinse maje-
corpus Christi interprelari debere, ut unum corpus stalis tam subilo eiferlur, i cuin liic aut" panis aut
« Hic incipit in codice Laub. cap. XIII: Quod illi i Vatic, edendo crescunt.
soli qiii eo dignevescuntur, sunt in corporeejus. kJQuaiuor rnss., mori non posset. Editi, nunquam
b Puleamis codex, Flor. Laub. Colbert. unus, ve- mori
poluissel, sive, ut habet Flor., posset.
' l In
tcuntur eam : Sinu., vescuntur ea. cod. Laubiensi deest unde et lignum vitm
" Regius unus codex addit, qnod est Ecclesia. dicitur.
4 Laub., sentire. Tres niss. cxpungunt sequenlia jure m Vatic. : lllam integram agni carnem ut tol-
terba, quam Christum. lal,n elc.
• Tres mss. addunt, nisi de Christo. Laub. : CAP.XV. Nihil in prmsenli smculo dam-
f Hoc in codiceLaub. incipit cap. XIV: Quod illud nabilius Domini indignepercipere.
0 quam corpus
til veraciter corpus quod nalum est de inlemerala vir- Regius ms., pro hominibus.
§ine Maria. P Cod. Laub.. CAP.XVI. Quid cmca cogitatio sibi
* Al., interpellans. inlerius dicat.
h Editi cum pluribus mss., caro ipsa est. 11ta septem optimoenotaemss. edili, offertur. Flor.,
i Tres mss., in corpore ejus; cod. S. Audoeni, iri
transferiur. Vatic, transferulur.
terpore Clirisli.
1287 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1288
caro licet dicatur », in manu sacerdotis visibiiiter A j ponlifex assistit quam corpus suum, per quod el in
teneatur. Hoe quippe est, o infelix b homo, quo Deo Patri vola fidelium el fidem d credcnlium
semper
Chrisli altare illud
quod sacramentum vel mysterium vocatur. Si enim offert; quod si veraciter corpus
totum visibile fieret, nullum in eo mysterium vel cceleste creditur, jam non aliunde caruem et san-
secrelum esset, nulla fides, nulla vis spirilalis, nulla guinem quam de ipso Christi corpore sumere te pu-
alia res, quam quae oculis et guslui subjaceret. tabis.
Nunc autem longe aliter virlus divina inlerics ope- 3. Cseterum e de angelorum proesentia dubitare
ralur, quia per fidem ambulamus, et non per spe- omnino uon debes, quia ad hoc secundum aposto-
ciem : babet enim fides prsemium meritorum, ut lum Paulum administratorii spiritus posili suul in
f sa-
quidquid per fidem libi sapuerit, hoc interius lolum ministerio pro his qui hoeredilalem accipiunt
praebeal; unde scriptum legimus : Dedisti e.is,Do- lulis. Idcirco inter angelorum frequeutiam, quam
mine, panem de caUo, habenlem omne delectamen- terribile sit indigne ad communionem accedere de-
tum, et omnemsaporem (Sap. xvi, 20). Alioquin nisi bet quisque cogilare; imo quam terrihile sil ipsum
per fidem et intelligentiam quid praeter panem et corporis ac sanguinis sacramenlum, ubi plenissime
vinum in eis guslantibus sapit? Et ideo populus ille virtus Chrisli accipitur, et neque ab alio quam ab
carnalis manna faslidivit, quia inibi non nisi carna- B 1 ipso Cbristo ponlifice porrigitur, licet visibilis sa-
lia qusesivit. Caeterum quibus omnem saporem et cerdos assistere et singulis tribuere videatur; quia
omne delectameutum prsebuit, eamdem de coeloes- quod iste per ignorantiam omnibus indifferenier
cam, quam nunc percipimus, spirilalis et lypica illa tribuil, Chrislus virlute majeslatis suse inlerius, cui
perceplio in ore sapuit, hinc apostolus patres nostros ad remedium, cuique ad judicium tribuatur, divi-
eadem comedisse escam spiritalem testatur, sed non nitus * discernit. Quis enim carnem ipsius et san-
in pluribus eorum bene placitum fuisse Deo (Aug.) : guinem, nisi ab ipso jure percipit, cujus est caro?
profecto quia fastidienles spiritalia carnaliler sapie- Et ideo alius accipit myslerium ad judicium dam-
bant, non quidem patres noslri spirilalia prseguslan- nationis, alius vero virtutem mysterii ad salulem.
tes, sed infideles plane palres Pharisseoruin, de qui- b Nain is qui cum Juda pro contemptu suo et vitio
bus Dominus dicebat : Quod mortui sint in deserio. crimicis reus tenetur, cum Juda utique coudemna-
Illi utique mortui sunt in quibus beneplacilum nou tur, i et qui cum Petro ac cum ceeleris fideliter ac
fuil Deo, isti vero mori non potuerunt spiritaliter co- devote participalur, i cum Pelro quoque et cum cse-
medenles, quia eis esca illa ccelestis saporem et de- teris aposlolis in corpore consecratur. (Isid.) Hoc
lectamentum immorlalitalis praebuit. Simili itaque ergo judicium in natalik calicismox excipitur, ut do-
raodo nunc in Ecclesia cibus iste quibusdam vita est, C ( cealur quid conlemptoribus immineat, si damnari a
quibusdam vero poenaet supplicium peccali. Porro conscientia pedem de mensa Domininon relraxerint.
illis vita est, quibus Christus est vila; illisvero mors, Unde Dominus in Levitico ad Moysen: Loquere, in-
qui per carnem et ignoranliam membra sunt diaboli. quit, ad Aaron et ad jilios ejus, ut caveantab his quat
Unde, homo, disce aliud^guslare, quam quod ore consecrata sunt filiorum Israel, et non contaminent
carnis sentitur; aliud videre c, quam quod oculis nomen sanctificalorum mihi. Ego Dominus: Dic ad
istis carneis monstratur. Disce quia Deus spirilus eos, inquit, et ad posteros eorum : Omnis homo qui
illocaliler ubique est. Inlellige quia spiritalia hsec accesserit de stirpe vestraad ea quasconsecrata sunt,
sicut nec localiter, sic ulique nec carnaliter ante qurn oblulerunt filii Israel Domino, in quo est im-
conspectum divinse majestatis in subllme ferunlur. mundkia, peribit coram Domino. Ego sum, inquit,
Cogita igilur si quippiam corporeum potesl esse Dominus(Levit.xxn, 2). Ubi non solum sacerdotes
sublimius, cum substantia panis ~etvini in Christi tangil et minislros altaris, verum etiam omnem de
carnem et sanguinem efficaciier interius commu- stirpe verse fidei licet ullimus in Ecclesia habeatur,
tatur; ita ul deinceps post consecrationem jam vera ul hanc legis sanctionem in commune custodiant.
Christi caro et sanguis veraciter credatur, et non y. Alius quippe Israel carnalis nomine tenus appella-
aliud quam Cbristus panis de ccelo a credentibus ' lur, alius vero vere i videns Deum, de cujus nimi-
sestimetur. Putasne aliud esse aitare ubi Christus rum slirpe nemo immundus debet accedere ad ea

» Cod. Majoris Monasterii, S. Audoeni, et unuss
regius, licet videatur. Vaticanus vero hunc Iocum sicC
legil: Licet dicalur aut caro videalur in manu sacer-
dotis, et visibiliter super altare teneatur.
b Editi cum aliquot mss., felix homo. Flor., homo,,
omisso fetix.
c Cod. Majoris Monaslerii, aliud vide. Mamer.,,
disce atiud videre.
APlures inss. cum editis legunt,*JE<fides creden-
tium offertur.
e In cod. Laub. hic incipit cap. XVHI: Quoddubitaree
non debemusde angelorum proesentia.
' Edili, propter eos; sed melioris notse mss. le-
gunt pro his.
s Puteanus cod., dii>im/asdecernlt; plures mss.,
dkinilus decernit.
b Hic in codice Laub. incipit cap. XIX : De Jude
et quod consecrala Dominonon aliorum sit cibus, m...
qui sunl in Domino,quia hi soli viiuri sunt Domi-
num.
i Mam., contemnatur.
i Flor., participat. Apud Mameranumdesideranlur
haecverba : Fideliter et devoteparticipatur, cum Pe-
tro quoque.
k Vatic. et Flor. : /» Dominica caena",in exordio
calicis.
1 Ita sex mss. edili, a/t«s vir videns Deum. Duo
mss., a/i«s vero videns Deum, omisso vere.
 1289 LIB. DE CORPOUEET SANGUINEDOMINL 1290
quse consecrata sunt filiorum lsrael»; quia nemo A stica prsesumpsit, invasit eum diaholus, et qui prius
nisi mundus a mortali crimine digne potest ea su- nutabatk, ut accepit, continuo foras exivit. Hinc
mere. Si quis autem indigne b, id est in cujus anima quoque in libro Samuelis, cum de peccato sacrificii
est immunditia peccali, c peribit coram Dommo. filios suos Heli moneret, dictum legimus : Non est
Hunc igitur ut Sepluaginta interpretes ediderunt: enim bona fama, filii, quam audio de vobis. Si vec-
Deus aversaluret ab omni repellit communionespi- caveritvir l in virum, placari ei potest Deus. Si au-
ritus. Unde poslea si Domini resuscilante d mise- tem peccaveritin Deum, quis orabit pro co? (I Reg.
ricordia in Christi corpore talis quilibet forte rein- n, 24) id est quem apud Deum pro se intervenien^
sertus fuerit, et per poenitentiamvivificalus, debet lem inveniet, qui Dominum totius crealurse"contem-
non minus de contemptu, quam de prioris culpse nens, in ejus injuriam, ad sanclificala, imo nunc
reatu, quia salularia vilse mysteria sumpsit ad ju- ad corpus et sanguinem ipsius indignus accedit :
dicium, medullituscorde ingemiscere, et ad uberio- m talis profecto nec Dei "veretur n prsesentiam, nec
rem amoris graliam, eo quod evaserit, inardescere. frequenliam formidat angelorum, sed sic se ingerit,
4. Hsec igitur quse consecrata sunt Domino, non quasi nullus sit, qui ejus conscientiam videat :
aliorum est cibus, nisi qui sunt in Domino, quia hi (Hier.) propter quod Dominuscum peccata Jerusa-
soli visuri sunt Dominum.Unde illorum jure e con- B lem et abominationes qusefiebant in templo, per vi-
°
secrala, id est fiiiorum Israel dicuntur. Nec putes; sionem ostenderet, inter csetera dicuntur sex viri
legislalorem Deum de his tanlum quse in lege con- de via porloe superioris advenisse : Et ccce unus-
secrabantur ista sanxisse, prsesertim cum illa nihil[ quisqueeorum in manu sua ferebat vas interfeclionis
aliud fuere quam umbra futurorum. Unde terribi- (Ezech. ix, 2). Ubi Septuaginta securim altulisse
lius est ad ea immundum accedere, ubi sacerdosest; dixere, de qua Dominus: Ecce securis ad radices
ille, qui potestalem habet corpus et animam per- arborum (Luc. m, 9), videlicet ad cogitationes sin-
dere in gehennam. Ex quo in fine concluditur: Egoi gulorum posita est. In quorum medio vir unus ve-
Dominus; ac si patenter dicat : Ego sum scrutans; stitus lineis et atramentarium habebat scriploris ad
corda et renes Deus f (Psal. VII, 10). Ego sanclifi- renes suos, qui profecto ingressi steterunt jtixta al-
cans digne accipienles, ego qui solus potestatemi tare ameum quod erat in atrio templi; P per quod
habeo animam perdere male accipientium. Et quis- nimirum prsesens altare, quo cibum vitse et slipen-
quis accedis, hunc attende, et liine pontificem : non dium mililise noslrse sumimus, manifestissime de-
enim 6 quem fallere te putas, sed illum cui cuncta; signatur, quia illud aliud inlerius infra Sancta san-
b palent; et timeas percipere non virlutem
Spiritus[ ctorum aureum fuisse legimus.
sancli, sed judicium sacramenti. C 6. Ex quo illud inlelligibile demonstratur altare,
a. > Judicium autem sacramenli est, ut habeat ubi orationes omnium et vota offeruntur singulorum
reus prioris culpsedeliclum, deinde contemptus sui, a summo pontifice Christo Domino; et ideo ad illud
peccalum superbiscvel sacrilegii contra Deum, quia mundocorde pertingere, ad istud vero menle siraul
ausus esc sancta conlingere, quod non licet nisiI et corpore absque ulla immunditia debemus i,
mundis. Hinc igitur patet quod i gravioris est tali quia r sacramentorum vota in iillo pro nobis offe-
cuilibet, quod escipit, facinoris, quam quod prius, runtur altari, quo nimirum Chrislus concordiam
admiserat. Nam Judas, donec buccellam acciperet. videt omnium, fidemque convenit singulorum,
8
(Jean. xm), quamvis mente saucius, inlerdura tamen^ 'Ilucque Deo Patri haec precamur per manus
a Dominibonitate leniter, crebroque nunc cum aliis, angeli gloriosius deferri, et ex illo coram nobis
nunc solus monelur : sed postquam indignus my- in isto visibili (Hier.), quia necdum ad illud corporeo
» In tribus mss. deest lsrael. batur. Turonensis Majoris Monasleriiet S. Audoeni,
b Regiusms. addit accesserit; editi, sumit. nutabatur.
« Laud. addit: ad hoc altare accesserit. 1 Sirm., vir virtutum.
d Editi, resuscitante gralia et misericordia. Quse "•Hicin codice Laubiensiincipit cap. XXI : Quod
necDei veretur prwsentiam, nec frequenliam formi-
sequunlur verba, In corpore Christi, desunt in duo- D dat
bus mss. angelorum,qui se ad communionemingerit, quasi
• Vatic, illorumjuri consecrata. nullus sit, qui ejus conscientiamvideat.
n Cod. regius, veretur polentiam, nec
1 In mss. sex deest Deus. prwsentiam
6 Editi cum pli.vibus mss., non eum. angelorum. Cod. reginse Suecise, post verelur poten-
tiam, omillit nec frequenliam formidat angelorum,
Laud., cui lahla vatent. sed sic se ingerit quasi nullus sil qui ejus conscien-
i Hic incipit in couice Laubiensi cap. XX : Quod
tiam, his omissis prosequitur : videat propter quod
sit
judicium sacramenlum. Dominus.
i Hic multum variant mss.; editi cum quiousdam ° Duo mss. addunt Ezecliielis prophetw,
mss.: Quod gravius est quod talis quilibet plus exci- P In Laubiensi codice bic incipifcap.-XXII :Quod
pit facinoris.Cod. Majoris Monast. cum uno Colber- wneumallare istud .nostrumsigmficat, ubi cceceslem
tino : Graviusest talis quilibetquod excipit facinoris, sumimus panem, et qui indigne ad illud accesserit,
Vatic.: Gravius est talis quilibetquod exhibetfaci- nisi corrigifeslinet, ab angelis,altaris ulique cuslo-
noris.AI.: Gravius est talis quilibet quod excipit fa- dibus, interemptusin wternumperibit.
cinus. Denique Laub. : Duod gravioris est talis cui- i CodicesreginoeSueciseaddunt accedere.
libet quodexcipilfacinoris. ' Vatic, quia Sancla sanctorumsunt quw in illo.
k Laud. cmn uno regio miss. et Mamerano, mutw » Editi, precantur, Colbertinus umis, hic vrecatur
P.TBOL. GXX. 41
 1291 S. PASCHASIl RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 1292
ingressu possumus mtroire, venssima caro Christi A i putares sine causa juxta altare slelisse, fit ad eos
et sanguis quotidie ministralur. Idcirco signanler vox divina, quse utinam in nobis non complealur :
juxta illud seneum, quod erat in atrio, sletisse di- Contaminatedomum, et implele atria interfectis, quia
cuntur, quia ad illud interius qui semel intraverit, nulla est regio, [f. religio] ubi offensiopeccati offe-
itunquam uiterius mortem palielur; a ad istudvero rentes contaminat: et ideo jure unde peccatum, inde
quod in atrio est, id est in prsesenti sseculo, si quis judicium incipit, quia peccato morluus contaminat
indigue accesserit, judicium damnationis excipit. Ad prius atria templi, et profanat h sancta, dura iminun-
hoc ergo unusquisque illorum in manu sua vas in- dus ea conlingit; neque fit error judicii, ubi judex
terfectionis tulisse scribitur. (Rier.) Unde et gloria est et descriptor suorum militum VerbumDei Patris
Domini, quse assumpta fuerat de Cherub, stetit ad Christus penelrabilior omni gladio ancipili, discrelor
limen domus, ut ingredienles olenius dignosceret: quoquecogitationumet medullarum, pertingensusque
Et clamavit ad virum, qui indutus erat lineis, el alru- ad divisionem animw et spirilus (Hebr. iv, 12).
mentarium scriptoris habebat in lumbis suis : qucm >Unde Apostolus de his qui indigne sumunt, non di-
profeclo virum Christum intelligimus veslitum iri judicantes corpiis Domini; proplerea, inquit, imbe-
babitu pontificis, de quo scriptum est: Tu es sa- cilles fiunt et dormiunt mulli (1 Cor. xi). Dormiunt
cerdos in wternum secundum ordinem MelchisedechB I ergo inde i multi, non somno pacis, sed somno mor-
(Psal. cix, 4); et habet alramenlarium scriptoris lis; quia ministerio eorum qui ad hoc positi sunt
ad renes suos, ut omnium peccata describat, et angeiorum perimuntur. Imbecilles vero fiebant quia
sanctorum a peccatoribus nnmerum segreget, maxi- variis languoribus ideo cruciabantur quidam, ut
me dum ad altare veniunt, et ideo benejuxta il- corrigerentur, quidam vero ut jam inciperent lor-
lud stare perhibelur, ut milites ad stipendia vi- queri, et metu eorum cseteri sanarentur. Alioquin
tse percipienda accedentes divinitus discernat. Cui plagse el infirmitates nunquam in populo Chrisli tan-
cum in medio eandelabrorum aureorum assiste- tuni crebrescerent, prsesertim cum in his qui ex
ret, dictum est: Transi per mediam Jerusalem, et yEgyptoin figura sanctoeDeiEcclesioeegrediebantur,
signa thau super fronies gementium el dolenlium lectum sit, nullum fuisse infirmum (Psal. civ, 37).
tuper cunctas abominalionesqum fiunt in medio ejus 7. Nam e.l ideo lignum vitoe dicitur, quod hanc
(Ezech. ix, 4). Hinc quoque alibi de ipso : Et am- virtutem divinitus acceperit, ut si <juisex eo man-
bulabo, inquit, inler eos, et ero illorum Dominus ducaret, sanitate corporis ad immortalitatem firma-
(Levit.XXH,12, u Cor. vi, 16). Quorumvis? illorum retur. Quanto magis ex hoc prsestatur, non ne mo-
utique super quos signatum est b signum crucis, rialur in carne, sed ne lsedatur quisque a djabolo,
mortificationem scjlicet Jesu in corpore suo circtim-1C dum eum virtus k sanguinis defenderit l ? Sed ne
ferenles, qui uon solum sua, sed aliorum quolidie forte m ad hsecquseratur. Si propterea n infirmanlur
delicta lugent, etc possunt dicere cum Prophela : et dormiunt multi, cur non aperle? prsesertim cum
Signum esl super nos tumen vullus tui, Domine (Psal. magis illi puniantur, qui Dei correptione jadican-
iv, 7). Coeterum ad eos in quorum maiiibus vasa tur indigni: nimirum quia fidesrenatorum exercenda
interfeclionis erant, fil illico vox, propheia ajudiente: et probanda, necnon et doctrina prseceptorum homo
Transite post eum per civitatem el percutite. erudiendus. Tameu nec dubium quin fidelis vitain,
Non parcal oculus vester, neque misereaminisenemd, contemplor vero mortem accipiat. Alias si seinper
ndolescentulum et virginem, parvulum et mulieres inpeccantibusaperta ultio fieret, terror homines com-
interficite • usque ad internecionem. Omnem, inquit, pesceret, non fides vel religio ad probitatem inorum
super quem viderilis thau non occidalis; etasanclua- imbueret. Unde secundum Aposlolum (Jac. xv),
rio meo incipite (Ezech. ix, 5), sive ul Septuaginta, cum aliquis infirmatur, prius adhibenda est confes-
f a sanclis nteis, id est a sacerdolibus e.t ministris sio peccati, deinde oratio plurimprum, post sancti-
altaris : non quod sancti sinl, sed quia pro ministe- ficatio ° unctionis : quia impossibile est per medici-
rio sancti g vocanlur in populo, u.t qui sunt causa nam sanari ullius artis, quem divina iiltio premit;
peccali in plebe, primi excipiant supplicium : quia ** * etsi medicina est sectanda, tamen boc prius agen-
tempus est ut judicium a domo Dei incipiat. Sed ne dum Christiano; quoniam si in angelis pravitas est
1 In cod. Laub. hic exhibitur cap. XXIII: Quod ad b Mam. Ulim. et Sirm., profana tancta, contra fi-
istud altare si quis indigne accesseril, judicium dam- dem omnium mss.
nationis excipit. 1 Hic in codice Laub. incipit cap. XXV : Qui sint
b Editi., signalum est sirjnum Thau, idest signum imbecillestnulti, et qui secundumApostolumpro indigno
crucis. Sed mss. expungunt haec verba : signum sumpto sacrificio dormiunt.
Thau, id est. i Vatic, in die multi.
c Edili, ut possit dicere. k Codices reginseSueciaeetunus regius: Dufn eum
d Sirm. Semen, contra fidem virtus carnis el sanguinis Domini defenderit.
ppiium mss. qui I Hic in codice Lajijiiensi incipil cap. XXVI: Cur
legunt senem. non aperte infirmantur et dormiunt corporatiter, aui
' Al., mulieres percutite.
communicant.
f Cod.Land. hic leproesental cap.XXlV : ifijwa qut indigne m Editi cum quibqsdam m6S., sed forte ad /«««.
sunt causa peccali in plebe,primi accipiunt suppUcium n Tres mss. addunf inquit.
in ultione. 0 Laub., unctio sanctificalionis. Cod.
s Ms. Majoris Mon., sanctificantur. reginse Suc-
ciae, sacrificium unctionis.
1293 LIB. DE CORPORE ET SALNGUINE DOMINl. 1294
inventa, et astra non sunt munda coram eo, quanto A propitiatur omnibus m iniquilalibus tuis, qui sanat
magis homo immundus probatur, si non confessione omnes infirmitates tuas (Psat. ci, 1 et 3). Et ideo
et bonis operibus quotidie purgelur! quia quotidie labimur, quotidie pro nobis Christus
8. » Verumtamen quia ssepe gravius peccantibus myslice immolatur, et passio Chrisli in myslerio
divina patienlia, licetprsesumanlindigne, parcit ad traditur, ul qui seroef moriendo moriem vicerat »,
tempus, et exspectat ad poenitentiam, non ideo se- quotidie recidiva deliclorum per liaecsacramenta sui
curiiasb subripiat, quia thesaurizat sibi contem- corporis el sanguinis peccata relaxet.
nendo c iram in die irse, el peccata magis in Deum 2. ° (Quod lotum in nobis Christum facturum
accumulat. Certus sitenim, quia ultores angeli nec prospiciens, ille magnus lucerna ardens et lucens,
semel indigne eomniunicanti parcerent, nisi bonitas Joannes videlicet Baptista, quo inter nqlos mulierum
Christi, in cujus judicio pendent omnia, et cui com- major nemo surrexit, iuox ut eum ad se venientem
missum est, ut signum ponat suorum d in frontibus, conspexit, digito eum demonstraus, divino tactus
gladium suspenderet, et removeret interdum mo- Spiritu exclamat : Ecce Agnus Dei, eccequi tollitpee-
mentaneam mortem. Unde poslea resipiscentibus ° cata [al., peccatum] mundi (Joan. i, 29). Etnos ergo
duplex in pcenitentia debet esse luctus, vel quia male in eum corde credentes, el ore ipsum es6e qui
qtiis gessit, vel quia demum ad judicium male prse- B peccala mundi tollit confitentes, cum eodem plus
sumpsit: quod sane delictum nullo alio, nisi Chri- quam propheta Christi prsecurspre alacres in ejus
sto interveniente, donabitur. Unde in lege pro hoc laudibus proclamemus : Ecce Agnus Dei, ecce qui
quia in sanctificatis deliquit, aries per quem intel- tpllit peccata mundi. Ecce innocens et ab omni pec-
ligitur Christus offerri jnbetur, ut apud Deum Pa- cato immunis, ulpole qui os quidem de ossibus
trem Deus homo pontifex in seternum interpellare Adam, el carnem de carne Adam, sed nnilam de
per fidem credatur, atque ipsum pro se moribus et camc peccalrice traxit maculam culpse. Ecce qui
vita quotidie reindutum f per fidem offerat; alioquin justus inler peccalores, mitis inter impios, hoc est
qui in Deum peccavit, quis orabit pro eo, nisi Deus, quasi agnus inter lupos apparens, etiam peccatores
qui nostras infirmitales ideo assumpsit, ut compa- et impios justificandi habet potestatem. Quomodo
liatur nobis, et per eum donet veniam ex delictis autem peccata mundi tollat, quo ordine justificel
eliam iu Deum admissis? Nec hoc dicimus, ut ido- impios, apostolus Petrus ostendit, qui ait : Non cor-
neus aliquis pro nobis in R istis non debeat interve- ruptibili argento vel auro redempti estis de vana ve
nire, scd Christo totum debemus ascribere, qui suas stra conversatione paternm traditionis, sed pretiosc
etiam injurias libenter remittit, et pro delinquen- sanguine quasi agni incontaminali et immaculati
tibus in se, sicut prius in cruce fecerat, etiam se " Jesu Christi (I Petr. i, 18). Et in Apocalypsi Joan-
Palri offerendo idoneus exorator intervenit. nes apostolus : Qui dilexit nos, inquit, a peecalis
CAPUT IX b. nostris in sanguine suo (Apoc. i, 5), non solum au-
tem lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo,
Quid necessefuerit quod semel gestum est in re, Chri-
stum quolidie immolari. i Vet quid boni iribuanl quando sanguinem suuin in cruce pro nobis dedit,
hac mysteria digne accipienlibus. vel quando unusquisque nostrum in mysterio sacro-
1. Iteratur aulem quolidie hsecoblatio,licetChristus sanctse passionis illius baptismoque ablutus est aquoe,
semel passus in carne, per unain eamdemque raortis verum etiam quolidie tollit peccata muqdi, lavatque
passionem semel salvaverit mundum, ex qua morte nos a peccalis nosiris quotidie in sanguine suo,
idem resurgens ad yitam, mors i ei ultra non do- cum ejusdem beatse passionis ad allare memoria
minabilur : quia profecto sapicntia Dei Patris ne- replicatur, cum panis et vini creatura sacranentum
cessarium pro multis causis hoc providil; primo carnis et sanguinis ejus ineffabili Spiritus ganctifi-
siquidem quia quotidie peccamus, saltem peccalis catione transfertur. Sic quoque corpus et sanguis
sine quibus morlalis infirmilas vivere non potest, illius uon infidelium raanibus ad perniciem ipsorum
quia licet omnia peccata donata v siul in bapdsmo, ^ fundilur et occiditur, si fidelium ore suam sumitur
infiraiilas tamen peccali i adhuc in carne manet. in salutem, cujus recte figuram agnus in legepas-
Unde Psalmista : Benedic, anima mea, Domino, qui chalis ostendit, qui semel populum de ^Egyptiaca
a In cod. Laub. hic incipit cap. XXVIII: Quod b In codice Laubiensi cap. XXIX cum hoc titulo :
Ihesaurisatsibi iram conlemnenteraccedens,et peccala Cur iteratur luec quolidie oblalio.
tnagis accumulat. i ln duobus mss.: Et de exemplis quid boni tri-
!>Edili, subrepat. buant.
' Mam. Ulim. et Sirm., eontemvtor, sed contra i Codd. re^inse Sueciseet unus regius : Mortem
fidem omnium mss. sibi ultra dominari non permittil.
d Ms. Majoris Monast., servorum. Vatic, servo- k Al., nobis donata stnt.
rum suorum. 1 Vatic, peccandi.
e Ita Valic et Flor. Plures mss. legunt resipi- m Laub., omnibus iniquitatibus meis Israel.
scentibus in plurali, sed sequentia exooscere viden- n Codices reginse Sueciseaddunt: El veccala mundi
tur singularem num. morte tulerat.
f Ms. reginse Suecise, in holocaustum, loco rein- ° lnclusa parenthesi addunlur in duobus mss.
dutum. uno regis Chrislianissimi, altero bibliothecse reginse
s Ulim. Sirm. cum Flor. injuslis, contra fidem Sueciae.
omniuui inanuscriptorum,
mH S. PASCHASURADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1290
servitute Iiberans, in memoriam ejusdem liberatio- A hoc sacramentum corporaliter e maneat, ut sint
nis per omnes annos immolatione sua populum credentes unum in Chrislo, et Christus in eis ma-
eumdem sanctilicare valebat, donec veniret ipse, neat, quatenus illud implcatur quod ipse ad Patreiu
cui talis hostia testimonium dabat, oblatusque Palri orat: Non pro his autem rogo, inquit, tantum, sedpro
pro nobis iu hostiam odoremque suavitalis, mysie- eisqui crediluri suntperverbumeorumin me, utomnes
rium susepassionis, oblalo Agno in creaturam panis ttnum sint sicul tu, Pater, in me el ego in le, ut et
vinique transferetur [al. transferret] sacerdos faclus ipsi f sint in nobis (Joan. XVII,20). Ha>citaque uni-
>'iiaternum secundum ordinem Melchisedech,acce- tas non sicut hserelici volunt sola voluntate inter
dens per semetipsum ad Deum ad interpellandum Patrem et Filium praedicalur, et sicut laborant ex
pro nobis. Quia ergo redemptor nosler hoc tolum eo quod ait: Ego et Paler unum sumus(Joan. x, 30).
quod tempore passionis suse serael gessit, adliuc Tentant igilur ad unanimilalis illud conferre con-
usque hodie quotidiana ejusdem beatse passionis sensum, ut unitas volunlatis in his sit, non naturse,
commemoratione peragit, hanc in primis prsecipuam sicut multitudinis credentium in Jerusalem dicitur
esse causam puto, quare nos sacrosanctoe mortis cor unum et anima una fuisse (Act. iv, 32); sed nos
ejus recordationem sacratissimum corpus et san- Patrum vestigia sequenles, credere g oportet quod
guinem ipsius quotidie super altaris aram immo- B Deus ex Deo substantialiter genitus, naturaliter hoc
lantes assidue replicamus.) Unde oramus : Dimiite est quod Pater (HILAR.lib. vm. de Trinit.), ac per
nobis debita nostra (Matth. vi, 1); quia si dixerimus hoc b unitale naturoe Pater el Filius unum esse pro-
quod peccatum non habemus, ipsi nos seducimus, et bantur, necnon et Cbristus hodie in nobis non so-
verilas in nobis non est. lum per concordiam voluntatis, sed etiam per na-
3. Secundo agitur, ut sicut fuit arbor vitsc in pa- turam in nobis, sicut et nos in illo, recle manere
radiso, ita sancta Dei Ecclesia, quseparadisus deli- dicitur. Nam si \erbum"caro factum est, et nos vere
ciarura in canticisappellatur, habeat in se mysterium Verbum > faclum carnem in cibo Dominico sumi-
vitse,quod in eodem ligno figurabatur; ex quo qui mus, quomodo imnobis Chrislus manere naturaliler
edunt servanles mandata vitse nequaquam possunt jure non sestimatur, qui et naturam carnis nostroe
mori in seternum. Quod si veluti Adam inobedienles, inseparabilem sibi homo natus Deus assumpsit, el
a diabolo rursus peccato mortis perempti fuerint, naturam caruis sua? ad naturam i selernitalis sub
sicut ille de paradiso removentur a sanclis allaribus sacramento hoc nobis communicandsecarnis admi-
et a ligno vitse, scilicet a corpore et sanguine Chri- scuit? Et ideo per hoc omnes in Deo Palre et Filio
sti, qui est verum paradisi lignum; cujus folium non ac Spiritu sancto unum sumus, quia k Pater in
defluet et omnia qumcunquefaciet prosperabunlur " Chrislo et Chrislus in nobis esse probatur. Uinc igi-
(Psal. i,3): removentur autem ne sumant de ligno lur est quod et nos in Cbristo naturaliter unum
vilse, et male vivant ut moriantur, imo ut resipi- corpus efficimur, et si quis Patrem in Chrislo natu-
scant a malis suis, el per poenitentiam reconciliari, raliter confitetur, confiteatur se naturaliter (quia
Christi » per hunc cibum rursus reinseranlur b Verbum ' caro est) unum esse in illo, ut naturalis
visceribus, et feliciter deinceps vivant in selernum. unitas, per sacraraentum appareat veritalis. Hinc
Hoc quippe agunt sacerdotes Christi in Ecclesia, et ergo dicit: Qui manducat carnem meam, et bibit san-
monstrant quod fulurum est in illo ultimo examine, guinem meum, in me manet, el ego in eo (Joan. vi,
quando separabuntur justi ab injuslis. Sed hic sicuti 57). Vere. igitur sicut per naluram deitatis Deus
Adam expulso spes mansit redeundi ad vitam per Pater in Filio est, ita et Filius Deus homo per hu-
poenitentiam, ila praecisisa ligno vitaepatet facultas, manitatem [al. unitatem] carnis in nobis esse jnre
si velint redire ad veniam.Ubi cum pcenitentiainler- dicitur, ac per hoc mediator Dei et hominura prsedi-
cesserit, certa spes percipitur, quia jam vitsead- catur; quia per eum communionem unitatis hahe-
mistus, mori non poterit, si reconciliatus raaneatin mus ad Deum, dum ipse in Patre manens, et in
Christo. nobis quoque manere dicitur. Qua de causa uniim
4. Tertio, c ut quicunque digne hanc vitam su- nos esse in ipsis superius Pater a Filio secundum
munt, renati unum efficiantur, utsicut jam per bap- huraanitatem exoratur.
lismumChristo d induuntur, ita Chrisfus in eisper 5. Ecce duo ista sacramenta quid efficiunt: pcr
a Ita melioris notse mss. Sirm. cum quibusdam 1 Tres mss., credereindubitanler debemus.
mss., reconciliatiChristo. h Vatic, Flor. etColb. 1, ac per hanc unilatem na-
b Duo codices regii, unus reginseSueciae, reinse- lurce.
rantur visceribusparadisi, id estEcclesiw,et feliciter. 1 Editi, Verbum carnem, Colbert. unus, et nos
Alter ms. reginseSuecise,reinserantur ejus visceribus, veramcarnem in cibo. Colb. alter, et nos vere Ver-
et fideliter. bum carnem factum in cibo.
• Codices reginae Suecioe,duo regii: Tertioetiam i Tres mss., aternitatis suce.
Christi passio reputalur , ut quicunque digne ad k Duo mss. regii, et duo Sueciae reginse : Quia
vitam. Paler in Christo Fitio tt in Spiritu sancto unum
d Ita fere omnes mss. Editi., Christuminduunt. exislil, el Christus in Patre et Spirilu sancto unutm
e Valic, spiritualiter maneat. pennanens, in nobisetiam per assumpta earnit natu-
f Edili, et ipsi unum sinl in nobis , atque ita ram unumesse probatur. ainc ergo, etc.
in textu Joannis. Sed in omnibus mss. desidera- 1 Edili, Verbumcaro factum ett.
tur vnuin.
1297 LIB. DE CORPORE ET SANGUINEDOMINI. 1298
baptistnum ergo renascimur in Christo, et per sa- A fidei, saltim justus invenitur? Idcirco teneamus nos
cramentum corporis ac sanguinis Chrisltis in nobis, ad istum pontificem et sacerdotem Christum, et in
non solum fide, sed etiam unitate carnis et sangui- illo maneamus, quia per hoc quod ille in nobis est,
nis manere probatur; et ideo jam membra Chrisli et nos in illo, etiam et ipsi omnes sacerdotes dici-'
ejus carne vescimur, ut nihil aliud quam corpus mur et sumus. Fecit enim nos regnum el sacerdo-
ejus, unde vivimus, el sanguis inveniamur. Hinc tes Deo, et ideo gens sancta, sacerdotium regate, po-
igitur est, quod nemo ascendit ad ccetum,nisi qui de pulus acquisilionis ab Apostoloprsedicamur. Hoc igi-;
ccelodescendit(Joan. m, 13), quia cum illo pei hoec tur notum, quia nos in ipso et ille in nobis per
mysteria unum sumus. Iteratur autem hoc myste- hanc graliam concorporalur, transfigurans nos in
rium, et ob commemorationem passionis Chrisli, si- corpore claritatis suoe, ut cum ipso et in ipso sit
cut ipse ait : Hwc quotiescunqueagilis, in meum nobis regnnm pacis. Hoc quippe Salem interprelatur
commemoralionemfacite (Luc. xxn, 19). Quolies- et sacerdotium wlernum.Hinc quoque Propheta ca-
cunque ergo hunc panem sumitis, et bibilis hunc ca- nit : Lauda, Jerusalem, Dominum, lauda Deum
licem , morlem Domini annuntiubitis donec veniut tuum, Sion. Qui posuit fines luos pacem,et adipe fru-
(I Cor. xi, 26). Non itaque sic accipiendum, donec menti satial «e(PsaLcxLVii,l,3). (Ililar.) De quo ni-
mors Christi veniat, qui jam ultra non moritur, sed B mirum frumento coelestisilla Jerusalem saginalur :
donec ipse Dominus ad Judicium veniat. Inlerdum » ct notandum quod hoc frumentum, corpus videlicet
autem semper mors est Christi pro soeculi vila po- Christi, adipem habeat, etnon solum adipem, sedct
steris nunlianda, ut discant qua charitate suos di- omnes delicias, ila et potus sanguinis. Unde quod
lexit, qui pro eis mori dignatus est : cui omnes vi- de petra typice manavit, nunc mel, nunc oleum,
cem debemus rependere charilatis, quia ad hoc nos nunc aqua, nunc quoque potus dicitur, quia quid-
prior dilexit, cum essemus gehennoefilii, ut dilige- quid proegustare spiritaliter potueris, hoc tolum
remus eum a morte jam liberati. ibidem invenies. Et hinc est quod tradunt Judsei,
6. Dicunt etiam quidam, quod et ideo quolidie quod manna quando comedebant carnaliter, secun-
celebratur, ut qui de Judoeis credidissent, habe- dum voluntatem uniuscujusque ,sic sapiebat unicui-
rent per hanc gratiam , assueti diebus singulis Do- . que in ore, verbi causa, si pirum, si mala h, si
mino hoslias immolari b quo possent sua c religio- uvam, si panem, si carnes desiderasset, seu alia
nis vota celebriter offerre et omniuni veterum sa- quoccunque, omnia manna prsestabat' in ore desi-
crificiorum atque holocaustomalum d figuris postpo- derantis. Haec illi carnalia sempcr quoerenles, nos
silis, hujus mysterii proeferre veritatem •. Sed licet vero fatemur fide. quod SDiritaliaet oeterna potius,
ita videatur, tamen plenior et perfectior sententia * non soium ista, sed et illa in cordibus fldelium prse-
est, quam prsemisimus. Quia non minus pro nobis stabant: unde per hsecconfidenter oportet credere,;
quam pro illis in Ecclesia hoc mysterium celebratur. si quis digne perceperit, quod vitam percipiat im-
Haecquippe figura prsscessit in Melchisedech, sicut roortalitatis, et delieiis fruatur cum omni delecla-
fides in Abraham, sed quia Iex quasi medius paries mento, in spe positus oeternorum i.
se injecit, potins in omnibus legum sacrificiis, veri- 7. k Sed quia, juvante Christo, quid boni hsec
tas hujus mysterii adumbrabatur, quibus profecto mysteria digne ea percipientibus tribuant, ostendere
remotis quod proedictum erat, secundum ordinem curavimus, perulile multis in posterum arbltror, si
MelchisedechChristus verus pontifex successit, sa- ea quse verbis diximus, exemplis quibusdam certa
cerdotium habens selernum. Hoc itaque Abraham reddamus. Hoecigitur subsequentia libenter, quseso,
in Melchisedech fide conspexerat, et ideo decimas perlege, quorum qusedam ex dictis beati ac prsecel-
ei obtulisse legitur, atque benediclionem »b ipso lenlissimi viri Gregorii Romanse sedis antistilis
percepisse. Unde f rex ille Melchisedech,rex jusli- excerpsimus, atque uti isdem egregius doctor in
lisevel Salem, et sacerdos dicitur, ut per eum Chri- suis scriplis reliquit, huic nostro opusculo inservi-
stus, cujus typum ille gessit, evidenter rex et sa- •r» mus, ut tanlo auctore in medium adducto, firmius
cerdos monslretur; alioquin mortalium quis rex verba nostra roborentur.
justitisejurequeal vocari, cum nullus, nisi justitia g 8. Judocicujusdam vitrarii filius, cum apud Chri-
a Editi, interim; sed omnes.mss. legunt interdum, dech ille rex Salem,id estjuslitiw et pacts, et sacer-\
quse vox familiaris est Radberto ad significandura dos, etc
interim. «Quinque mss., justitiw fide.
b Ita editi cum pluribus mss. Quidam legunt im- » In tribus mss. desideratur si mala.
molare. 1 Editi cum ms. Majoris, Mon. sapiebat; omnes
c Editi, suw religionis vota. alii mss., prwstabat.
d Hic multum variant mss. Vatic legit: Holo- j In cod. Vatic Majoris, Monast. S. Audocni ad-
eaustomalumsacris hujus mysterii. Regii codices et ditur : A Deodetur in se (vel in ipso)speranlibus. Sic
Suecise reginse, Holocaustorum figuris hujus myste- fiat.Amen. IncodiceYegio, supernorum, et ideodetur
rii. Mam. cum quinque mss. Holocaustomatumhujus in ipso sperantibus. Sic, sic fiat. Mamer*A Deodelur
mysterii. Ulinu et Sirm., Holocaustomatum legiiimis ipso speranlibus. Sic, sic fiat, amen.
hujus mysterii. k Quse sequuntur hujus capitis suppeditarunl re-
e Vatic, virtulem.
' Vatic. ita hunc locum legit : Unde Melchise- ginseSuecisecodex unus, n. 1554, signatus, et codex
regise Bibliothecae,4070.
 1299 S. PASCHASURADBEKTIABBATISCORBEIENSIS 1300
stianos pueros ad sludia litterarum exerceretur, A nondum sacro baptismate renatus, inter membra
quadam die dum missarum festa in basilica beatse Christi deputatus est, ad tanlum munimen salutis
Dei genitricis semper virginis Marisecelebrarenlur, suaeprofuerunt, quanto magis indubitanter creden-
et populus ex more ad eucharistiam de manu sacer- dum est fidelibusel jam membra corporis Chrisli,
dolis accipiendam accederet, ad participationem quod est Ecclesia, cujus ipse caput est, per regene-
gloriosi corporis et sanguinis Domini cum aliis in- rationem effectis, cum digne ea percipiunt, sa-
fanlibus, coaevissuis, prsediclus infans Judaeusac- luti corporis et animee suse hoec sacraraenta pro-
cessit: quo dum propinquaret, divina, ut scstimo, flcere?
providentia sibi reVelante,videt super allare mulie- 10. Beati etiam Gregorii summi antislitis, sicut
rem quamdam honestseadmomimformsein calhedra promisimus, exerapla ad medium deducamus, qui re-
sedentem, parvntdmque puerum super genibns suis fert (Hom. 37, in Evang. el\.i\Dialog., cap. 57),
tenentem, qui propria manu sacram communionem quod quidam dum ab hoslibus caperetur, longe
sacerdoti pdrrigebat, ut et ipsi plebi fideliler acce- transductus est : cumque diu teneretur in vinculis,
denti distribueret. Qua et idem Jiidoeuspner perce- eUmqueuxor sua ex eadem caplivitate non recipe-
pta, gaudens ad domum revertitur, ac patri operi ret, exslinctum putavit, pro quojam velut morluo
suo Intento, inter amplexus et oscula quse accepe- B sacras hoslias hebdomadibus singulis omnipolenti
rat cum gaudi6 refert. At itle Clrristo Domino et Deo, ut aninfceejus vincula solverenlur, curabat of-
suis legtbmTrhltliiclts, felle amaritudinis commotus, ferre : cujus toties vincula solvebanlur in captivitate,
aitei : 9i Cttiriittfantibus Christianorum religioni quoties ab ejus conjuge oblatx fuissent hostise pro
comm!uriicsisti,ad ulciscendam Mosalcaelegis inju- animse ejus absolutione. Nam longa post tempora
riani, Gblfluspaterri.1pietate, parricfda in te durus reversus, admirans valde, suse indicavit uxori quod
existam. Et apprehensum puerorn in os fornacis ar- diebus certis hebdomadisque singulis ejus vincula
dentis ptojecit, adjeotisquelignls qtio vehementius solvebantur, quos videlicet dies ejus uxor atque ho-
nrefetiir institlt. Sed iion defnit flllatrrrisericordia, ras discutiens, lunc eum recognovit absolulura, cum
quae tres quondam Hebrseospueros in Chaldaico pro eo sacrificium meminerat oblatum. Hinc ergo,
camino projectos imbe rorulenia resperserat. Ipsa- mi dulcissime, certa consideratione collige, oblata a
eirfra et hunc inter medios ignes et prunarum moles nobis sacra hostia quantum valeat solvere in nobis
jacentem penitus consunii non passa est : quod cum ligaturam cordis, si oblata ab altero poluit in altero
audisset mater, quod scilicet filium coramunemcru- solvere vincula corporis. Sed quia te sacris altari-
delis pater deliberasset exiirere, cucurrit ad Iibe- " bus mancipatum ad hsec sacrificia offerenda scio,
randnm etim; sed cum vidisset incendia ab ore for- devolior et prseparatior [al., proinplior], hanc ho-
hacis patulo, htic ilracque, ffamma~ddmina.nle, sliam immolare assidue studeas. Audi, obsecro,
dispergi, ofriatum capitisad terram pirdjecit, discis- ejusdem venerabilis viri Gregorii exemplum, quod
saqUe cesafle, se rhiseram clamitans, civitatem vo- ideo prsesenti pagina subscribo, quatenus in ara
cibus implevit. Qudtf cum CbriStiani cives quid cordis temetipsum inactare sacrificiumardentius ac-
acium fuerit didicissent; concurrerunt omries pari- cendaris.
ter ad tam iniqunm speclaculum, retractisque igni- 11. Narrat enim prsedictus doctor quemdam Cas-
bus ab ore fornacis, inveniunt puerum quasi per siuni nomine, tunc episcopum, cui mos erat quoli-
plumas mollissinias recumbenlem : quo extracto, dianas Deo bostias offerre, ita ut pene nullus dies
admiranlur omnes illoesum, clamoribnsque locus vilsc ejus transiret, quo non omnipotenli Deo hoslias
ille replelur, et sic magnalia Dominiab omni populo immolaret : cujus cum sacrificio valde concordabat
benedicunlur. Conclamant eliam ut auctorem sce- vita. Nam cuncla quse habebat in eleemosynis tri-
leris hujus in ipsas prpjicere flammasdebeant. Pro- buens, cumadhoraraofferendisacrificiivenissel, velut
jectum autem ita totum ignis absorbuit, ut vix de tolus in lacrymis defluens, semelipsum cum magna
ossibus ejus parvum quid relinqueretur indicium. cordis contritione primitus sacrificium maclabat:
"
Interrogantes autem infantulumChristiani, quale ei quadam autem nocte ejuspresbytcroper visum Domi-
umbracuhim fuisset, ait: Mulierilla qusein basilica, nus assislit, dicens : Vade et dic cpiscopo : Agequod
ubi panem de mensa accepi, in calhedra sedebat, agis, operare quod operaris, non cesselpes luus, non
parvumque infantem in sinu gestabai; hoecme pal- cessetmanus tua, natali apostolorumveniesad me, et
lio suo, ne ignis voraret, operufi. Esca etiam illa relribuam libi mercedemluam. Surrexit presbyter;
qnam de manu sacerdotis acceperam, in tantum me sed quia e vicino jam apostolorumnatalilius dies iin-
juvit, ut ne spiraculum quidem ignis sentire me pu- minebat, lam propinqui exitus sibi diem episcoposuo
larem ; unde indubitatum est beatam ei Mariam ap- nuntiarepertimuit. AliaquenocteDominusrediit, ejus
paruisse. Agnita ergo infans fide catholica, credidit inobedientiamvehementer increpavit, aique eadem
in nomine Patris, et Filii, el Spiritus sancti, acsalu jussionis verba retexuit. Tunc presbyter surrexit ut
laribus aquis ablutus, una cum genitrice sua denuo pergeret, sed rursus infirmitas cordis facta est im-
est renatus. Multi quoqueJudseorumhoc exemplo in pedimento indicandse rerelalionis, admonitioneque
urbe illa ad fldem conversi sunl. iteratae jussionis obduruit pergere, et qose viderat
9. Si ergo hsec mysteria illi, qui absque fideet manifeslare neglexit: sed quia magnam mansuetudi-
1301 LIB. DE CORPORE ET SANGUINEDOMINI. 1302
nem contemptaegratioemajor sequi solet irse vin- A cum subilo inter ipsa sanctae exhortationis verba,
dicta, tertia visione Dominus apparens, jam verbis voce terribili clamavit dicens : Hora est! Moxassi-
verbera addidit, et tam districla cede mactatus est, stentibus ipse suis manibus linteum dedit, quod ex
ut in eo duritiam cordis cmollisscnt vulnera corpo- more moricntium sibi conlra faciem tenderetur:
ris. Surrexit ergo eruditus e.v verbere, perrexit ad quo lenso, spiritum emisit. Sicque sancla illa ani-
episcopum, eumquejam ex more paratum, juxta ma, ad gaudia aeterna perveniens, a carnis corrn-
beati Juvenalis martyris sepulcrum ad offerendum ptione soluta est. Quem itaque, charissime, quem
sacrificium consistere reperit, secretum a circum- vir iste in morte sua invitalus est, nisi eum qneni
stanlibus peliit, seque ejus pedibus stravit, cum- in vita sua fuerat conteiriplatus? Dicensenim hora
que eum ubertim fleniein episcopus ad se levare est, dc corpore exiil, quia et Jesus, peraclis onuii-
vix potuissel, lacrymarum causas cognoscere stu- bus, cum dixisset consummatumest, inclinato capilc
duit. llle vero relaturns ordinem visionis,prius ve- tradidit spiritum. Quod igitur Dominusex potestale
siiiuenioex humerisdevoluto, detexit plagas corpo- hoc egit fainulus ex vocalionc Ecce quotidie hostia
ris, et, ut ila dicam, testes veritatis et culpsemon- illa cum eleemosynis et lacrymis oblata, qnantam
stravit quanta animadversionis districtione membra cum Redemptore nostro concordiam habuit. Hanc
illius accepto verbere, livore inflicto, sudaverant: B ilaqne et tu, vir Dei, in quantum praevalescumchari-
quse mox ut episcopus vidit, exborruit, et qui sibi latis fervore et cordis conlrilione offerre stude :
talia facere prxsumpsisset, cuin magnse obstupefa- vult cnim omnipolens Deus noslrisplacari precibus,
ctionis vocibus inquisivit. At ille respondit, hsecse qui scit quia portari a nobis nOnpossit iratus, sin-
pro ipso fuisse perpessum. Excrevit cum tremore gulariter aulem ad absolutionem nostram oblata
admiratio, sed nullas jam presbyter inquisitionis ejus cum lacrymis, el benignilalem mentis sacri allaris
moras ducens , secretum revelalionis aperuit, eique hostia suffragatur, quia is qui in se resurgens a
visionis Dominicoeper ea quoeaudierat verba narra- morluis jam non moritur, adhuc per hanc in suo
vit, dicens: Age quod agis, operarequod operaris; myslerio pro nobis iterum palitur. Nam quoties ei
non eesset manus tua, non cesset pes tuus, natali hosliam suoepassionis offerimus, tolies nobisadab-
apostolorum veniesad me, et retribuo tibi mercedem solutionem nostram passionemilliusreparamus. Hac
tuam. Quibus audilis episcopus in oratione cumma- enim hostia aiiimoepurgantur, peccata solvunlur,
gna cordis contrilione se proslravit, et qui oblatu- vitia pelluntur, daemones fugantur, virtutes acqui-
rus sacriflcium ad horara tertiam venerat, hocpro runtur, salus animarum et corporum possidetur,
extensseorationis raagnitudine ad horam nonamus- totus mundua salvalur. Sed quia quantum vivis cor-
que protelavit, atque ex illojam die niagiumagisque ^ poribus profuerit , aliquantulum prolixe ex dicti
ei aucta sunt lucra pietatis, factusque est lam fortis beali Gregorii ostendimus, necesse est ut quantum
in opere, quam certus ex munere : qnippe qui eum, defunctorum animabus prosit demonstremus.
qui ipsedebitor fuerat, ex promissione jam cceperal 12. Refert enim jam saepedictus doctor Grego-
babere debitorem. Huic autem consuetudo fuerat rius quemdamfuisse presbyterum, qui, ob necessita-
annis sirigulisnatalitio apostolorum die Romamper- tem corporis sui, a medicis admonilus est, ut in An-
gere. itaque ex hac revelatfone suspensus, venire gulanis thermis, quo aquoe vapores nimios faciunt,
juxta moremnoluit. Eoclemergo lempore sollicitus lavare consuesceret : quas thermas cum die qua-
fuit, secundo quoque anno vel tertio in mortis suae dam ex more fuisset ingressus , invenit quemdam
exspeclationesuspensus, quarto, quinlo et sexto si- incognitumviruui ad suum obsequiumproeparatum,
mililer: qui desperare jam de veritate revelationis qui sibi de pedibus calceamenta abstraheret, vesti-
poterat, si fidemverbis verbera non fecissent: cum menla susciperet, ut exeuntie caloribus sabana prx-
ecce anno septimo usque ad cxspectati natalis sa- beret, atque omne ministeriura cura magno famu-
cras vigilias incolumis pervenit: sed lenis hunc in latu peragerel. Cumque hoc saepiusfaceret, presby-
Yigitiis calor altigit, atque ipso die natalitio filiis ler die quadam ad balnea ilurus, intra semelipsum
Suis se exspectantibus missarum solemnia implere cogitans dixit: Viro illi qui mihi solet tam devolis-
se posse recusavit. Hli vero qui de ejus erant pari- sime ad lavandum obsequi, ingratus apparere non
ter egressione suspecli simul ad eum omnes vene- debeo; sed aliquid me necesse est ei pro munere
runt, sese unahimiler astringentes, ut die eodem portare. Tunc duas secum oblalionum coronas de-
nequaquamacquiescerent missarum solemnia cele- tulit : qui mox ut pervenil ad locum, hominem
brare, nisi pro iis apud Deum-idem antistes inter- invenil, atque ex more ejus obsequio in omni-
cessor accederet. Tunc ille, compulsus in episcopi bus usus est. Lavit itaque, et cum jam vestitus
oratorio, missarafecit et manu sua corpus Domini- voluisset egredi, hoc quod secum detulerat, obse-
cum pacemqueomnibus tribuit; qui cunclo ministe- quenti sibi viro pro benedictione obtulit, petens ut
rio oblati sacrificii peracto, ad Iectum rediit, ubi benigne susciperet quod charitatis gratia ei offerret.
jacens, dum sacerdotes suos ac ministros circum- Cui ille mcerens affliclusque respondit : Mihi ista
stantes se cerneret, quos , ullimum vale dicens, de quare das, Pater? Istepanis sanctus est : egohunc
servandoeos vinculocharitatis admonebat, et quan- manducare non possum; me elenim quemvides, ali-
ta debuissent concordia inter se unire prsedicabat, quando locihujus dominusfui, sed proculpis meis hic
1303 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIEiSSlS 1304
postmortem deputatussum. Si autem mihi prsestare Aetcarosub
. specle panis visibili nihil aliudquam
aliquid vis, omnipolenti- Deo pro me.offerhunc pa- cafo porrigitur; sed caro, quia in eadem carne pas-
nem, ut pro peccatis meis intervenias, et lunc exau- sus in veritate credittir; panis vero, quia granum
ditum te esse cognosce, cum huc ad lavandum ve- frumenli cadens in tcrram, et nos ex ipso nihilalrud
neris, et me minime inveneris : in quibus verbis quain frumentum per fidem genuit. Unde per hoc
disparuit, et is qui esse homo videbatur, evanescen- seipsum suis membris ex se nalis vitam prsebuit, et
do innotuit quia spiritus fuit. Idem vero presbyter prsestando nihil nobis aliud quam panis seternus
hebdomada continua sese pro eo in lacrymis afflixit, fuit. Nihil enimf ad iiguram manifestius , nihil ad
salularem hostiam quotidieobtulit, et post reversus mysterium evidenlius : granum quippe frumenti
ad balneum, eum jam minime invenit. Qua ex re Christus in terram cccidit, sed multa grana dc se
quantuin prosit animabus fidelium immolatio sacroe geniiil, quoe nimirum grana nihils aliud quam fru-
oblationis etiam post mortem facile ostenditur, mentum, quod inb horrenm coacervatur. Unde mira
quando hanc et ipsi mortuorum spiritus a viventibus in ipso nostrse naturoe unitas praedicatur. Namom-
pelunl, et signa indicant, quibus poslea absoluti vi- nes novimus, quod panis unus ex mullis naturaliler
dcantur. Denique si insolubiles culpse non fuerint, granis efficitur. Ex quo nostra in Christo commen-
ad absolulionem prodesse innumeris etiam morluis B ' datur unitas, et figura veritatis in myslerio appro-
victima sacrse oblationis potest. Sed sciendum no- batur. Ad hoc quippe iilud unum mortuum est in
bis est quia illis sacra victima mortuis prodest, qui terra, ut ex«jus adipe et pinguedine nos fecundare-
vivendo obtinuerunt, ut eliam 'post mortem ipsa bo- mur, qui utipse ait: Nisi mortuum fuerit, ipsum so-
na adjuvent, quse hic pro ipsis ab aliis fiunt. Inter lum manet (Joan. xn, 24). > Nunc vero quia morluus
lisecautem pensandum est quod tutior via sit, ul bo- resurrexit, multum jam fruclum affert in i cre-
num quod quisque post mortem suam sperat agi dentibus. De quo nimirura fructu unus panis efiici-
per alios, agat dum vivit ipse. Beatius quippe est li- tur, quia Christus et Ecclesia unum corpus esse
berum exire, quam post vincula libertatem quaerere. probatur. Unde dictum est: Et erunt duo in carne
Debemus itaque nosmetipsos Deo, dum vivimus, in una (I Cor. vi, 16). Recte ergo hoc mysterium in
cordis compunctione mactare : quia qui passionis pane ceiebratur, quatenus per boc altius designetur
Dominicoe mysteria celebramus, debemus imitari quid in eo geraturk. Simili modo et in vino quod ex
quod agimus. Tunc ergo vera pro nobis Deo hoslia multis liquatur uvis, et de multis in unum confluit
crit, quam offerimus , cum nos ipsos hostiam feceri- granis, quae nimirum grana virlutum ex illa creve-
mus. Igitur dum per indulgentiam temporis spatium runtvite quae dixerat : Ego sum vitis vera^vosautem
habemus, dum j'udex nos sustinel, dum conversio- '' palmites (Joan. xv, 5). Non potest ergo palmes a
nem noslram is qui culpas examinat exspectat, con- seipso, nisi in vite manserit, facere fructum. Idcirco
flemus in lacrymis duritiam mentis nostroe, forme- vinum quod bibimus sanguis est ejusdem vitis qui
mus in proximis gratiam benignilatis, et fidenter di- de latere ej'us fluxit. Nam vitis et palmes unum
co, quia salutari hostia postmorlem non indigebimus, sunt corpus, et ideo unum fructum ferre videu-
si dum Jn bac convalle lacrymarum vivimus, Deo tur, quia uva quam palmes affert, de radice
hostia ipsi fueriraus. Hsecpro assertione sacrae obla- profluxit vitis. Hinc quoque et Christus uva dici-
tionis dicta sufiiciant, nunc ad proposilum redea- tur, quam veri i exploratores, apostolorum scilicet
nius. et prophetarum chorus, suis ad nos humeris for-
titer gestantes detulerunt. Unde Paulus egregius
CAPUT X.
preedicator: Pretio, inquit, emptiestis, portate Dotni-
» Cur in pane et vino hoc mysterium celebratur. num m Christum in corpore vestro (I Cor. vi, 20). De
1. Igitur in paneb ideo celebralur, quiaChrislus qua denique uva dum proelopremitur passionis, san-
panis est qui-deccelo descendit; sed sicut panisc guis eifluxit salutis. Hinc Moyses canit in cantico,
longe aliud ab islo paned intelligilur, ita longe in n quod constituerit populum suum Dominus super ex-
aliud caro a mortali jam nostra carne secernilur. celsam terram, ut comederet fruclus agrorum, et
Caro ilaque per passionem et vera caro redemptio- sugeret mel de petra, oleumquede saxo duristimo, et
nem suseconditionis explet : panis vero victum ad sanguinemuvwbiberetmeracissimum(Deut.xxxn, 13).
aeternitatem renatis immortalitatis praebet. Atque De quo nimirum sanguine omnis iriebriatur Christi
ideo nec mirum, si caro Christi panis dicitur, cum» Ecclesia; et ideo speciem vini jure tenet in sensu,
»In recentissimo codice S. German. hic titulus sic nes : Cum et caro sub specievisibili, nihil aliud quam
effertur: Quod hoc myslerium ulrumque et caro et caro porrigitur.
1 In Flor.: Nihil ad figuram manifestius, nihil ad
panis dicitur, et de vino, quod ex multis liqualur
uvis. figuram evidentiusnihil ad mysteriumexpressius.
8 Ita septera mss. Editi, nihil aliud sunt.
b In cod. reginse Suecise ct duob. regiis additur: b Flor., in Ecclesiwhorreum.
Hwc obtalio. > Editi, maneret.
c Edili addunt ille, quod mss. prsetermittunt.Cod. i Editi, in se credentibus.; sed mss. expungunt ««.
Mai. Mon. sed sicut ille, omissopanis. k Mamer. et UIim,cum quinquemss., generatnr.
d Quatuor mss. addunt terreno., 1 Plures mss. cum editis, viri explomtoret.
• Editi, dum caro porrigitur, at mss. adunumom- "' Ita omnes pene ms. Editi, vortate Deum.
 "
1305 LIB. DE CORPOREET SANGUINEDOMINI. 1306
auin spiritaiuer sangms potatur in mysteno, quia jA attendimus; ita quoque si mutaretur in
carnem, ni-
hinc lsetificamur spiritali loetilia ad gaudium ; hinc hil amplius caro Christi esset
» quam est, quia totum
vero redimimur de morte ad-vitam, et pretio salu- spirilale est quod comedimus, imo durius esset
tis nostrse interius saginamur. De quibus duobus contra consuetudinem humanam, licet carnem salu-
David cecinerat in mysterio, quod panis confirmat tis, tamen carnem hominis Christi in
speciem et co-
cor hominis,et vinum twlificat, utique lsetitia spiri- lorem ipsius mutatam, et vinum in cruorem conver-
tali. Propter quod in eadem substantia jure celebra- sum accipere. Unde et illi adhuc rudes
discipuli car-
tur hoc mysterium salutis, quia Christus panis est naliter sapientes, dicebant : Durut est hic sermo
,
qui de ccelo descendit, et vinum quo loetificantur (Joan. vi, 61), cum diceret: Nisi manducaveritiscar-
corda credentium. De quo nimirum Josephmeridie, nem filii hominis, et biberitis ejus
sanguinem, non
qua hora Christus passus est, inebriatus legitur habebitisvitam in vobismanentem(Ibid., 54); et non
mystice cum fratribus suis. Unde et nos, si adhuc poterant sustinere utique [quiajcarnaliler ea intelli-
aquam tantum non sapimus, intus inebriamur, et gebant. Sic itaque et ille carnaliter sapit, qui ideo
gaudemus de bonis Domini super frumento, vino et non credit carnalem Chrisli esse et sanguinem, quia
oleo, quo perfusi sumus laetitia seterna, et gaudio speciem et colorem exterius non mutavit. Unde
cxsultationis in Domino. Nos enim non solum vinea B orandum h ut ipse per se Chrislus veniat, et come-
Domini, sed et vindemia ejus sumus. De qua nimi- dat panem cum melle suo in nobis, el vinum cum
rura vinea Christus in Canticis : Vindemiavi, inquit, lacte bibat, quia nisi Christus Deuset homo vere ;n-
myrrham cum unguentis meis ; manducavi panem telligatur, et vinum sanguis J ejus cum lacte doclri-
meum cum melte meo, et bibi vinum cum lacte meo nae admisceatur, non potest infirma i mens capere
{Cant.v, 1) ; sed non b prius panis comedilur quam lucem veritatis et myslerium, vel quod divinum est
myrrha in nobis mortificationisturgescat, et unguen,- agnoscere. Ubi mira unitas in hoc, siculi et in aliis
lum boni odoris naribus respergatur. Tunc itaque quibuslibet Iocis, Christi el Ecclesiaedeclaralur, dum
panem cum melle, quod de petra, quse Christus est, quod nos in illo gerimus el ille in n»bis agere mon
fluxit, comedimus(c cum in ipso credimus duasnatu- stralur k. Nam dum nos recte panem cum inelle co-
ras, divinamet humanam); tunc utique vinum suavi- medimus, et vinum calicis cum lacte potamus, lunc
tatis cum lacte bibimus (cum per sacram doctrinam et ipse ea se in nobis sumere testatur, quia per hoc
intelligimus vinum sanguinem ejus esse). Propter nosinsuum corpus trajicit, et unum in illoeflicimur.
quod, quia in istis duobus hoecmystica tegebantur, 2. Pro talibus igitur et hujuscemodinegotiis, fili
rectum fuit ut in his divinum fieret sacramentum, r cbarissime, provide sane in pane et vino, sine ulla
qualenus totum spiritaliter intelligere mens satage- decolorationc substantise, hoc mysterium interius vi
ret, ubi nihil carnale sentire licet; unde d idem pa- et potestate divina peragitur, ut et virtus fidei eni-
nis Christus, qui de coelodescendit, in hoc mysterioi teat in intellectu, et doctrina fluat hinc inde in ope-
accipitur, sicut et caro quoein cruce pependil, cumi ratione l sacfamenti, et veritas resplendeat in prae-
integer deinceps Christus perseveret, licet ab omni- flguralione mysterii. Nam Melchisedech prius in
bus quotidie edatur, et fit panis quidem ad vitam eti figura ista obtulerat panem et vinum. Ideo necesse
firmitatem animi, caro vero ad unitatem naturse fuit ut verus rex pacis et pontifex noster secundum
nostroeet redemptionispretium. Unde ipsc ait: Caroi ordinem illius eadem offerret, quatenus per hoc iigu-
mea esl pro mundi vita, et sanguis vere qui pro vobisi rarum m veritas claresceret, et qui esuriunt justi-
effundelur in remissionempeccatorum(Joan. vi, 62). tiam et sitiunt, duobus istis in via interdum satia-
Hinc sane est quod sapientia Dei Patris maluit hoc! rentur. Siquidem pane, qui pro omni cibo quam
mysterium in speciem panis ac vini permanere,, saepein Scripturis ponitur, et cum omnibus escis
quara in colorem ac saporem carnis et sanguiniss congruere videtur, esuries temperaretur, potu vero
demutari, quia nec hoc est jam quod videtur, neci sanguinis sitis quasi ccelesti rore madesceret n, et
fieret illud amplius ut esset caro et sanguis, quami D per hoc amplius homo ad justitiam refectus °, in
ut percipitur. Nos enim in eo illum panem qui dei fortitudine cibi cceleslis constantius P desudaret.
coelodescendit comedimus, et ideo dicitur : comedi i Hoc quippe potu ac cibo Elias de manu angeli paslus,
panem[al., favum] cttm melle meo(Cant. v, 1), quodI quadraginta diebus, per quos prcesens sseculumde-
in illodivinitatis dulcedoet bumanitas c prsedicatur;; signatur, in forlitudine usque ad montem Dei dicitur
idcirco sicutin isto f saporempanis aut coloremnon e5 pervenisse. Ex quo patenter innuitur quod cibus
« Flor., redimus. i Septem mss. legunt, et vinum sanguinis ejus.
b Mamer. et Ulim. cum ms. Majoris Mon., sed i Duo mss., firma tnens.
prius panis comeditur. k Editi monstrat,sed omnes mss. leguntmonstra-
c Desunt in editis verba in parenthesi posita. tur.
d Vatic, jure itaquepanis Christus. 1 Laud., in operationemysterii.
e Octomss., et humanilalis. ">Mamer. cum qualuor mss., per hanc figuram.
1 In cod. MajorisMon. desideratur m isto. n Duo mss., ante hilaresceret.
BIn duobus mss. expungitur non. 0 Al., reclus.
b In ms. MajorisMon. expunclo orandum sic legi- r Tres nios., amptius desudaret.
tur. Undeet ivsever se.
1307 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1308
iste mamous angelicis defertur, « ac refertur, per A aqua vere in potum, ul quod 3imul de latere ntana-
quera nostra inflrmitas divinitus relevalur, qni non vil, hoc lotum noster homo his duobus renovatus
nisi solis amicis et fratribus porrigilur. Unde spott- bibat, ut si quam peccati maculam post foniem
sus adbortatur ioCanticis: ComediXe^amici, et bibite, traxit, habeat in hoc undam > venise, qua diluatur
et inebriamini, charissimi (Cant. v, 2). Qiiia profeetd * omnibusiniquilatibussuis, sanatis omnibus infirmi-
talis esca et potus nunquam digne sine ehrietate tatibuS snis, et pretium sux redempiionis, quo unus-
Spiritus sancti degustalur. Hinc qnoque Davidebiiris quisque redemptus de die in diem rursus renovetur.
gratanter in persona nostra canit: Parasti itt con- 2. Sed et plures dixerunt aquam ideo admisceri
tpectu meo mensam adversus eos qui tribulant nte. debere, ut simul in Chrisli sanguine baptismus et
Impinguasti in oleo caput meum, el Catix mettsitte- pretiiim salutis flual: non n jam quasi duseres, sed
brians quam prwtlarus est (Psal. xxn, 5). Pfseclarus una, sanguis videlicet fiat. Nam et sanguis in cor-
utique, quia omni veritate b fulgore clarius resplen- pore ut crescat bis duobus ° pascilur. Ex quo palet
det, et luce sancli Spiritus illustralur, ac per hoc quod satis provide ob dispensalionemsalutis noslrse,
fidelium inebriat mentes. Quo nimirum hauslu illi divina sapienlia hoc simnl de suo latere produxit, ut
ebrii erant hora diei tertia, snper quos se idem Spi- unde mulier quae deceperat priorem Adam, creata
ritus pleuius diffuderat. ldcirco et nostra <•accipien- B est, inde rursus Ecclesia formetur, cuj"nsChrislus
tium proeparandasunt corda.ut t.ali epulo refecli, ad in cruce peccata tulit. Quo constat quia omnes in se
altiora in forlitudine transeamus. Nemo ilaque digne levavit i', dum causas omninm perlulil in cruce. Id-
accipit, nisi qui transit, undeet Pascha transitusap- circo Ecclesia quoein illo simul fuit, jure de latere
pellalur. Paschu autem nostrumimmolalusest Chri- dicitur manasse ; quoebene per aquam, sicut Cypria-
ttus, ad quod qui vult venire, el videre hanc visio- nus sanctissimusait, designatur. Unde in Apocalypsi
nem, transeat et ipse cum Moyse, sicut et Christus angelusaquasessepopulosinterpretatur; et ideo recle
transivit de hoc sieculo, ut lotus jam spiritalis spiri- provisumesl, quia i simnl cum sanguine fluxii, ulin
talia ista quam d digne percipiat. hoe mysterio veri sanguipis admiscealur, qualeiius
CAPUT XI. et riosin illo simus, ut per hoc salutis sacramentum
Cur in calice aqua misceatur e. divinis obtutibus illi.» couniti mystice ofleramur.
1. Plane aqua in sanguine quare misceatur, dum Nam si vinum sine aqua offeralur, sanguis Chrisli
in natali calicis faclum fuisse f non legimus, illa incipil esse sine nohis; si autem aqua sola, jam plebs
permaxima causa est, quia de latere Christi, ubi videlur esse sine Christo. Quando aute:u ulrnmque
passio completur, sanguis pariter et aqua manavit; miscetur et conjungilur, lunc recte mysterium Ec-
qnod recte mysterium apostoli plene inteHigentes,G clesisespiritaliter perficitur. Nulli igitur liquores sic
fiendum g in hoc calice corisuerunt, ut nihil deesset se couniunt », quomodo vinum el aqua : profeclo
nObis in boc sacramenlo ad » commemorationem quia illud ex aqua per vitem, sicut Chrislusex carne
passionis, quod lunc exstitil in cruce in consumma- per Mariam nascitur; sed longe excellentius vinum
tionefti nostrse redemptionis. Nam postquam eniisit quam aqua. * Quas denique aquas Dominumidcirco
spiritum, veniens unus militum accepit lanccam, et commniasselegimus, ut in sapientia nostra evacuata,
aperuit lalus ejfls, unde quasi de vivo > fonle mana- vimimjucunditalis in nobis exuberaret. Hinc sponsa
vit sariguis et Squa; et hic est verus calix, quia ve- in Canticis : Inlroduxit nie rex in cellam vinariam ,
raciter passtis prd*i salule noslra, non minus san- et ordinavitin me charitatem (Cant. n, 4). Ac deinde :
guinein prelii, quam undam k baplismi fudii, et quod Exsultabimus el twlabimur in le , memoresuberum
tunc de carne flux.ithoc nunc credentes in calice tuorum a (Cunt. i, 3). Exsullant ergo fideles dum se
bibunt. Caro quidem dalur in crbtim, sanguis et inteliigunt ad tantam unitalem Chrisli sociatos per
a Vatic. et Flor. : Deferlur ad Deumet ad nbs re- I Vatic, unda veniamqua deleantur.
fertur. m In editis et Flor. desidcranlur hoecverba : Om-
h Edili cum Flor., veritate et fulgore, sed plures nibus iniquilatibussuis, et sanalut omnibusinfirmila-
optimae noloemss., expunclo et, legunl veritate ful- D libus II
suis.
gore. Qualuor mss., veritule fulgoris. Ulim. el Sirni. : Nonjam duw, sed una, sangui-
e Vat. et Flor., Id est accipientium.Cod. reginoe nis substantia videticel, fiat, rcpugnanlibus mss. qui
Sueciot!(iccipiendum;f. ad accipiendum. legunt: Non jain quasi duw res, sed una, sanguis
d Edili, condigne,al mss. decem, quam diqne. videlicet fial. Seu ut habenl Vatic reg. nmls el
• In recenli cod. S. Germani sic efferttir hic tilu- S. Audoeni, Sanguis vet aqua videlicetfiat, vel cum
lus : Ul qiiid aqua cum vino misceatur, dum in coena ms. Maj'or.Mon., Sanguis et aqua fiat.
faclum non legitur. 0 Ms. Maj. Mon., Hts omnibuspascitur.
f UHm.et Sinn. addunt : A Christo. P Sirm., tavit.
g Ulm. el Sirni., faciendum. i Valic, quia simul aqua eum sanguinefluxit.
n Anic.: Ad commemoralionem noslrwredemptionis 1 Mam., Ulm. et Flor., illicouniti.
(omissopassionis) quod tunc exstititin cruce in con- B Flor., Remig., S. Audoeniet regius uniis, sic se
summationem.In cod. Majoris Mon.omilluntur luec conveniunt.Aniciensiset Colbert. unns, sic se com-
verbn : Quod tunc exstitilin cruce in consummatio- meniunt; ms. MajorisMon., sic sibi couniunt.
nem nostrw redemptionis. ' Hic in Laub. cod. incipit cap. XXX : Cur Domi-
1 Editi, de ttno fonte. nus aquam in vinummutaveril.
i Vatic, propler peccata nostra. « Sirm. addit super vinum,quod exs*jlatab omni-
k Codex Maj. Monast., quamunda baptismi. bus mss.
1309 LIB. DE CORPOREET SANGUINEDOMJNL 1310
gratiam , et ad tantam flagranliain charitatis pro- ,A reparatur. Quara bene ergo in sanguine, quia per
veclos ; el ideo quam bene in hoc mysterio nostra qnem habel cognationemad carnem, justum erat, ut
figura per aquam admiltitur, ut unusquisque in illo per eum haberet regressura ad vitam, et ideo in via
Christi sanguinesfesusceptumintelligat, et in meliuS duobus istis duntaxat pascimnr et potamur, ut totus
transmutatum. « Unde licet prius myslice vinum et homo noster, qui duabus constat substantiis, integre
aqua commisceantur, post consecrationem tamen reparettir. Hinc quoque David : Sitivit in te ahima
nonnisi sanguis bibitur; quia in ilio prius ex aqua mea, quam multipliciterlibicaro mea (Psal. xiv, 3).
baplismatis suscepti b, rursus eum esuriendo et si- Sitivit ergo totus homo, ut de carne et anima trans-
tiendo quotidiepolamus. Nec dubium quin sub hoe iret ad spirilum, quatenus spiritalis « totus in Deo"
mysterio illam bibimus aquam , de qua Dominris: esset; propter quod licet dixerim sanguinem ad ani-
Qui biberit, inqnit, aquam quam ego dabo ei, fiel irt mam pertinere, quodammodosimul el caro et anima
eo fonsaquwsatienlisin vitamwlernam(Joan. iv, 14). recte sitiunt et potantur sanguine, sicut et pascunlur
Propterea non inconvenienteretiam ob hoc ibidem simul carne Christi, quia non carnaliler ista perci
aqua consecralur, non quod aqua permaneat, sed piuntur, sed spiritaliter. Sitit igilur anima talibus
verlitur in sanguinem, ut significetquid fides perci- refrigerari, silitet corpus. Comeditanima •>, come-
piat. Nam tria sunt quse leslimonium dant quod 'B dit autem et corpus, quia lalis esca non minus per-
Christusest veritas : spirilus, sanguis et aqua, nimi- tinet ad animam quam et ad corpus, quibus usque
rum quia postquam emisit Spirilum de fonle pecto- ad finem vegetata i anima immortalis ad vitam tran-
ris sui conlra naluram manavit felix unda baptismi, sit, caro vero propter senlentiam primi hominis ad
et sanguisredemptionis , quibus non nisi unum terram redit; sed quia Christo corporala per lava-
salutis optis mystice consecratur, ut corpus c et crum et immorlalilaiis alimoniam enutrita, semina
anima ac spiritus integer ad vitam iu Christo ser- vitse pcrcipit, nunquam post linem sseculiin morlem
vetur. Ubi nemo dubitat qnod et caro nostra et detineri poterit, imo quod in capile proecessitmem-
hoc rcparetur ad vitaro; quia d toms homo redimi- luis prseslabilur.
lur. Caro quidein carne pascitur spiritaliler, quia CAPUT xrt.
Verbum caro factum esl; anima vero Christi san- J Utrum plus habeat hoc mysterium,quoties a bono;
guine reparalur. Omnis ilaque anima, leste Scriptu- an minus, si a malo conficiatttrmmistro.
ra , in sanguiue Cst, ut nbi habet in corpore sedem, 1. Vere credere el indubilantcr scire debemusin-
et per qoem ipsa, ut aiunt, vivilical corpus, inde a fra catholicam Ecclesiam, ubi catholica fide hoc
Chrislo et ipsa habeat vitam aeternam in se manen- mysterium celebratur, nihil a bono majus, nihilque
tem. « Sed qnia spirilus noster alque anima una sub- J a raalominus percipi sacerdote, nihilque aliud quam
siantia est, licet spirilus aut mens dkatur ea pars caro Christi et sanguis, dum catholice k consecratur,
quse proeeminelin homine, ex qua spiritaiis inler- quia non in merito l consecrantis, sed in verbo efli-
dmn appellatur, dum praeoccupaveritsuis legibus to- citur Creatoris et virtiile Spiritus sancti, ut caro
tum hominem, et vivificalur a Deo; anima vero in- Christi et sanguis, non alia quam quse de Spiritu
ferior cjus portio, qua corpus animalur, et homo sanclo creata est, vera fide credatur, el spiritali in-
animalis dicilur, animalis aulem homo non percipit telligenliadegustelur. Si enimire merito esset sacer-
ea qu;e sunt Spiritus Dei. Ilac de causa in hoc ssicra- dotis, non ad Chrislum pertinerel; nunc autem si-
inento forsilan aqua admiltilur, ut tria liaectribus cut ipse est qui baptizat, ita ipse estqui per Spiri-
istis sacrentur mystice rebus. tum sanctum hanc suam eflicit carnem, et transfun-
3. Constat igitur quia etsi tria prius ponunlur, dilvinum m in sanguinem. Quiseniin alius in utero
non nisi caro et sanguis postea recle creditur, dans creare potuerit, ut Verbum caro fieret? Sic itaque
indicium quod animalis liomo lotus debeat transire in hoc mysteno credendum est, quod eadera virtute
in spirilum et spiritalis iieri. Omnis namquc ailima Spirittis sancti per Verbum Christi caro ipsius et
in sanguineest. Quod lypiee dictuin accipimus,quia sanguis eflkiatur invisibili operatione. » Unde et sa-
omnis vita eius ut beate vivat, f in Christi sanguine cerdos : Jube hwc perferri per manus angeli tui in
« In Laubiensi codicehic incipit|cap.XXXI: Quoi hunc titulum exprimunt : Utrum plus aliquid habeat
licetprius vinumei,aquacommisceanlur,posl nisisim- hoc mysterium, quoties a bono, an minus quidpiam
guis libatur. quam verilas repromittit, si a malo: conficialur mini-
b Vatic addit renovemur. . stro. In Laub. vero ila, c. XXXUI Verecredendum
" Mam.. Ulim., Sirm. et Flor., ut ccrpus no- quod in culhoticaEcctesianihil majus a bono, nihilo-
strum. mintisa malo recipitur sacerdote.In recenli vero ms.
d Maro., Ulim. cum Laub. Puteano, duobus Col- S. Gerin. : Quod non in meriiosacerdolis hoc myste-
bert. et Germ., qua totus homo. rium consecraiur, el nutlus magis vei minus percipii
e In Laub.cod. incipilcap. XXXIII: Quod spiritus sacerdotequi minislrat.
uosler atque animuuna subsmntia sii. k Ulim. et Sirm., dum catlwlicecelebralur, conse-
f Cod. Major Mon., C/in'sfisanguine,expuncte in. cretur. Sed ab omnibus mss. exsulat celebratur.
6 Laub., spiriluuliter. 1 Valic, sacerdolis celebranlis.
'» In edil. Sirm. dcesl comedilanima. m Ita cod. Vatic, sed a coeterismss. dees.tvi»um.
> Eiliti, vegelati, mss. vegelata : uirumque deest " Ita cod. Laub. Hic incipit cap. XXXIV : i:t
in Vatic. quidemperferri in sublimeullari rogatur.
i Editi cum Flor. Anic et cod. Majoris Mon. ita
1311 S. PASCHASURADBERTlABBATISCORBEIENSIS 1312
suWtmeattare tuum in conspectu divinw majestatis A ejus corpus : unde sacerdos non ex se dicit quod
tnce;utquidperferri«illuceadesposcit,nisiut in- ipse creator corporis el sanguinis esse possit, quia si
telligatur quod in ejus sacerdotioista fiant.Ipse enim hoc posset, quod absurdum est, creator creatoris
faclus est pontifex in seternum secundum ordinem fieret, sed obsecrat» per Filium Patrem, per quem
Melchisedech,teste Apostolo,ad interpellandumpro ad eum accessum habemus. Rogamus ° autem hanc
nohis, offerens semetipsum DeoPatri. Ad hoc quip- oblationembenedictam, per quam nos benedicamur;
pe semel introivit in sancta, non in sanguine alieno, ascriptam per quam nos omnes in coeloconscriba-
sed proprio sanguine; unde non ab alio recte perci- mur; ratam P, per quam in visceribus Christi cen-
pitur, quod proprium ejus est, sed ab ipso summo seamur; rutionabilem, per quam a bestiali sensu
pontiflce; neque ab alio caro ejus creatur et sanguis, exuamur, acceptubilemquefacere dignelur : i quate-
nisi a quo creata est in utero Virginis, ut Verbum nus et nos per hoc quia * nobis displicuimus,accep-
caro fieret. b Verbo enim Patris dictum est : Cre- tabiles in ejus unico Filio simus ; ut nobis, inquit,
sciteet multiplicamini(Gen.i, 21); et ecce adhucho- fiat corpus et sanguis dilectissimiFilii tui Domini
die ex eo cunCta creantur animantia, nun c nova, nostri Jesu Christi.
sed ex eodemsemine. Ita et caro Christi eodemver- 3. Ecce quid fldes instituit, ecce quid Christus
bo fit caro, quia Verbumcaro factum est, et habita- " indulsit, ut nobis sit corpus et sanguis,quatenus per
vit i» nobis (Joan. i, 14). Unile si ex illa benedi- hoc nos in corpus Christi quolidie transferamur.
ctione tanta manat multitudo, quid putasd ex carne Prius autem quam Christi • corpus consecratione
Christi? nunquid ineflicax e est ex se, qui lanta fecit fiat, oblatio sacerdotis est, sicut ipse confitetur, vel
ex nibilo? et sicutf panes auxitquantitate substan- cuncta familisc offerentium eam, sed in verbo et
tiae quam natura g non dederat, nunquid impotens virtute Spiritus sancti nova fit creatura in corpore
est facereexaliquo quod sine semine in utero » crea- Creatoris ad noslrse reparationis * salulem. Unde
verat. Pullulat ergo illa ubertas carnis Christi, et juxta sublimis aram altaris semper assistere, Scri-
roanet integer Christus, * quia natura manentein- ptura leste, probalur, ut ex ejus immolationecorpus
tegra, eliam in creaturis, ad 'uslum ejus cuncta exu- et sanguinem percipiamus. Caeterumsacerdos quia
berant. vices Christi visibili specie inter Deum et populum
2. Propterea licet semel dixerit: Germinet terra agere videtur, infert per manus angeli vota populi
herbam vbrentem(Gen. i, 11), adhuc hodie ex eo, ad Deumet refert. Vota quidem offert et munera,
quoeper singulos nascuntur annos omnia creanlur ; refert autem impetrata per corpus et sanguinem, et
sic itaque et in eo quod seme) i voluit, et deinceps distribuit singulis non quantum visus exterior prae-
carnem et sanguinemin hac commeraorationejussit bet, sed quantum fides capit. » Ubi licet sacerdos in
esse, fit quod jubetur; k quaesi quis rion credit, im- conscientia malus esse convincatur, non suum est
pio deterior est; quia ille quod non didicit, appro- quod offert, sed omnium preces et vota per omnem
bare non potest; iste quod in multis cognovit con- canonistextum commendat.Nam et finis orationis v
tra naturam fleri, etiam in carne Christi non credit. cuuctorum vocibus confirmatur, ubi omnes Amen
Propter quod, homo, si attendis sacerdotem, atten- voce consona dicunt. Idcirco non umus est * quod
de Christum Verbum Patris quod caro est, et quod pro mullis offertur, et multorum precibus confirma-
semel factuiri est, quotidie fieri in mysterio x non tur. Namet Dominusait: Quodpro multis effundelur
dubites, dum per hoc caro et sanguis cibus nosler in remissionempeccatorum (Matth. xxvi, 28). Si
efficitur" seternus : ad hoc quippe, ut et nos simus cnim y pro se tantum esset, eius merila Deus forsi-
• Editi, cum aliquot mss., perferenda; ms. Major. dictam. Repugnant mss. qui apponunt autem et ex-
Mon. : Ut quid in sublimeperferenda.
b In cod. Laub. incipit cap. XXXV: Quandonon pungunt inquit.
r Aniciensisaddil: Id est judicatam et solidatam.
inefficax sit ex se facere quod vult, qui cuncta fecit 1 Duo mss., digneris.
ex nihiio. r Edili, in nobis.
c Mam., non novo. D In editis deest Christi. quod retinent mss. pene
d Cod. reg. Suec : Quid putas quanla ex carne omnes.
Christi? 1 Cod. Maj.Mon., ad nosirw redemptionis.
• Tres mss., ine/ficaxest extequi. u In cod. Laub. hic incipit cap. LIU: Quod licet
' Duomss. Et si panet auxit. Editi addunt Ex ni- sacerdos in conscienliamalus esse convtncalur, non
hilo, quod mss. omnes expungunt. suum est quodoffert, sed preces et vola per omnem
g Editi Sirm., quam naturce non dederat; at mss. canonistextum eommendat.
omnes, quam natura non dederat, et quidera ut nobis T Id est canonis, cujus finem tempore Paschasii
videtur melius. Radberti faciebat oratioLibera nos, quseDoiflinicam
h Vatic addit Virginis. Ejus conclusionem celebrans sacerdos
1 Valic, quia natura manente integra et gratia sequebatur.
alta voce pronuntiat sive decantat, ut omnesconsona
etiam in ereaturis ad usum. voce respondeantAmen. Nam quae prseceduntsub-
i Cod. Major.Mon. : Quodsempervoluit. missa voce dicebantur.
k Hic cod. Laub. incipitcap. XXXVI: Quod qui z Vatic. regius unus, et S. Audoeni, non unitis
lon credit, imviodeleriorest. est oblatio; Laud., non uniut est, quod pro multis
1 In editis deest in myslerio. e/funditur.
m Ita mss. In editis desideratur wternus. y Cod. S. Aiidoeniet unus regius : Si enitnunius
n Editi, obtecrans. tantumesset.
• Editi: Rogamut kanc obtalionem,inquit, beue-
 1313 LIB. DE CORPOREET SANGUINEDOMINI. 1314
tan » atlenderetb : nunc aulem licet leprosus sil qui.A pelluntur, et virtules ab eis plurimse operantur; ita
offert, munda sunt quse hauriuntur, quia caro et ejusdem virtule in sacramenlo a malis corpus et
sanguis. Salvatoris nultius immunditia sordidalur c ; sanguis conficitur, licet dictum sit, quod Deus pec-
ex oflicioergo sacerdotis ista et non ex merito prae- catores non audiat, quia et super aquam baptismi,
stantur. Idcirco licetd reus sit, ofliciumministerii e et super oleum, et super Eucharistiam, et super
sacrum est, et gradus sacerdotii a summo ponlifice capita eorum quibusmanus imponiturin sacramento,
Christo compensatur, ut nihil minus carnis et san- haec omnia in sacramenlo per angelos i celebrantur
guinis habeat hoc mysterium a quovis iudigno f, et fiunt. Idcirco valent etiam et per homicidas, eo
tamen apostolicaepropaginisconsecralioexhibeaturg. quod etst non habeant Spiritum sanctum, Deus est
Sacramentum enim consecrandi est, quod habet is quidatperministerium eorumeumdemSpirilum san-
qui ordinatur, quia non cx eo, sed ex officioela ctum r, et consecrat ex ofiiciomunus suse largilatis;
summo pontifice gratia quam ipsa Veritas repromi- alioquin angustior esl gralia Christi quam fraus et
sit impletur, ut in nullo sacerdotium ejus et ponti- calliditas diaboli. Si enim hortus ille deliciarum
ficatus officium,alicujus merilo minoretur. h Virtus clausus potuit habere spinas adversarii, multo magis
enim consecrandi est in co, quod habet is qui ordi- extra el iu eos qui membra non sunt Christi, pro-
nattir. Et ideo revertentes, qui baptizati sunt prius, 1B feclo emanat fons ipsius gratise.
sicul non rebaptizantur , ila ulique qui prius ordinati . 4. Non igilur evacuatur quod ubique pollet, neque
sunt, rursus non reordinantur, ad unitatem calholi- alterius esse polest, quod proprium Dei est, quia
cain,sirecesserint, redeuntes. Sed aut ministrant, si etsi sunl qui dicant haecsui meriti esse, el fornican-
hoc Ecclesiseutilitas postulat, aut si non, sacramen- tur a Deo, nequaquam illa exhonoranda sunt divini
lum tamen ordinationis suae gerunt, et ideo eis juris sacramenta, ul eorum illa esse putentur, cum
inanus inter > laicos non imponilur. Manet igitur in Dominus sub specie meretricis synagogse: Protu-
cis sacramenti virtus sibi inulililer, etiam rei dum listi, inquit, de auro meo et argenlo meo, et fecisti
consecrant i, satis tameu utilis potestas et ordinatio tibi imaginesmasculinus,~etfornicala es in eis (Ezech.
cousecrandi, illis, qui k gratiam perceptae benedi- xvi, 17). Deinde ait: Accepistivestimenla mea ver-
clionis et administrationis fide, spe et charrtale sicoloria ", et operuisti idola tua. Oleum quoque
communicant. x Neque perverso ad salutem profi- meum et incensummeum posuisti ante faciem idolo-
ciunt haecvitsesacramenta de coeleslifonte manan- rum *. Nam et panes meos quos dedi tibi, et timila-
lia; quoniam nulla participatio justitiae cum iniqui- ginem», post quw melle el oteo cibavi te. Profecto
tate, sicut nec lucis cum tenebris. m Tamen » tales quia etsi carnalis aniraa convertit ad imaginem
licet oderint, adulteri sint et homicidae,et ex parte' C phantasmatum suorum omnia sacramenta et verba
diaholi plura admiserint, dum falce evangelica nec- sacri eloquii, tamen non sua hsec sunt, neque ama-
dum praecisi sacrificant, non cogitandum qui et torum suorum, sed Dei, licet habeat fornicalionem
quales sint, sed quid dent, vel ° quid accipiat is qui suam seducla vel seducens. Uride et Dominus sua
cum fide comraunicatur, neque quis babeat virlulem hsec esse protestatur, et ideo non debemus ipsis-
coiisecrandi, sed quid P habeat. Nam sicut nomine tribuere quseDei sutil, neque quasi T noxia repro-
Chrisli, ipso lesle, etiam a membris diaboli daemonia bare, imo quaravis apud fornicariam raulierem
« Ita oclo mss. Sirm. Iegit non atlenderet. repugnanlibus mss. qui omnes cura negativa legunl:
b Hic in cod. Laub. incipit cap. LIV : Quod licet Et ideo eis manus inter laicosnon imvonitur.
leprosus sit qui munda prwbet, munda sunt swpe i Flor. et Laub., consecrantur.
quw accipiuntur, quia non caro et sunguis est le- k Quinque mss., qui per gratiam.
prosi, sed Chrisli, quw nullius valet immunditia sor- 1 In cod. Laub. hic incipit cap. LVI : Quod
per-
didari. verso tnagis noceanthwc sacramenla quam prosint.
c Ita sex mss. Editi, sordidantur. >»In cod. Laub. hic incipil cap. LVU : Quod licet
d Unus cod. regius : Licel sacerdos reus sit. adulteri el homicida;sinl sacerdotes, tatnen si lega-
e Vatic, mysterii. liler non deponanlur, non cogitandumquid sint, sed
f Flor., a quovis ' dant.
indigno exhibeatur, omissis his r. quid
» In duobus reginse Suec et duobus regiis inss.
verbis : Tamen apostolicw propaginis consecratio.
Mam., a quovis indignoquam apostolica propagine omisso taleslicet oderint, legitur : Tamen ticet hodie
consccrala. Vatic vero Sic legit hoc membrum: Si sinl adulleri.
tamen apostolicw propuginis inslitutione consecratio 0 Laub. : Vel quid accipiant ab his
qui cum fidc
exhibealur. communicant. Cod. Major. Mon., sed quid accipit,
s ApudMam. etUlim. et incodd. Puteano, Major. omisso quid dent vel.
Mon., Laub., S.~Remigii, Colbertino uno, el Germ. P Qualuof mss., sed a quo habeal.
uno desiderantur haec verba : Sacramentum enim 1 Editi omittunt per angelos.
consecrandiest quod habetisqui ordinulur. r Laub. : Ecce tamen ex officio quo
b Hic in cod. Laub. incipit cap. LV : Quodvirtus munus suw lurgitutis divina exhibetmisericordta.fungunlur,
Va-
consecrandisit in eoquod habelille qui est ordinatus, lic cum altero ms. : Non deest tamen, qui dat pet
id est in sacerdotio.Et ideononreordinantur hwretici, ministeriumeorum eumdcmspirilus.
etiam sacerdolesvel criminosi quique depositi, quia » Al., diversi coloris.Laub. cum tribus aliis mss.,
sicut non nisi unum baplisma, ila non nisi unum diversicoloria.Flor., versicoloris.
sucerdotium,quod non quidem perdiderunl, sed non * Editi addunt tuorum.
minislrandi interdictum, el officiumpcenitendi sum- » AI. addit oblulisli.
pserunt. v Ila Laub. cum tribus aliis mss. Edili
1 Sirm. : Et ideo eis muniisinler luicosimponltir, qimsi non cognita. Put. vero Vaiic. Laudun.legiwt
Maj.
 13. * 6. f ASutlAsit RADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1510
dona'viri legilimi reeognoscere, et rsrbo teritalis A proestita, ad illam tenderent speciem satietalis, uLi
iliam fornicationem corrigere si valemus, quae jam non pro peccalis nostris quotidie Christus im-
propria est irapudicaemulieris, non illa dona cul- molabilur, sed satietate manifestalionis ejus sine
pare quse propria sunt Domini miserantis, quia ulla corruplione omnes sine fine fruemur; alioquin
etsi sacramentum gratise dat Beus etiatn per malos, quomodo " ferrent hsec adhuc increduli, si jam
ipsam vero gratiam non nisi per seipsum, in qua » discipuh olim ista sono vocis audientesferre nequi-
est remissio b peccatorum, quam tribuit interdum verunt ? Nam cum Salvator diceret : Qui manducat
etiam et per sanctos suos. Unde nihil majus aut carnem meam, et bibitsunguinemmeum, in me manet
minus est a quoiibet « ministro, etsi adhuc in tene- (Joan. vi, 57), etc, lum inquiunt, durus est hic
bris sit, dum et sacramentum praestaturex officioet sermo, el quispolerit sustinere eum (Ibid., 61 )?
gratia, ex participatione et unitate columbse,in qua quanto magis » inscii et perfidi isla durius ferrent,
fluit fons vilae,el manal remissio peccatorum, cujus et culparent Christianos fore immundissimos, quod
sacerdosChristus et pontifex in aelernumexpiat, et carnem hominis coraederentet potarenl sanguinem;
offert seipsum pro nobis quotidie ante conspeclum ac per hoc fieret exsecrabile, quod per iidem debe-
divinaemajestatis. mus credere esse desiderabile, etiam ° per intelli-
d. 3B gentiam npn carnaliter, sed spirilaliter deguslare.
CAPUT XIII Per fidem enim ambularaus, et non per speciem.
• Ul quid Hceccoloremaut saporemin sacramenlo
minimepermulanl, Quod si carnis species in his visibilis appareret, jam
non fides esset aut mysterium P, sed fieret miracu-
1. Quod f vero colorem aut saporem camis mi- lum; quo aut fides nobis daretur, aut i a perfidis
nime prsebel, virtus tamen fidei et intelligenlise,quse exsecratio communicantibus impprlunior grassare-
nihil de Christo dubitat, tolum illud spirilaliter sapit tur. Hsec igitur credentibus etiam r fidelibus data
et degustat; quia, ut dixi, qui verbo cuncla creavit, sunt, signa vero et miracula, ut fidem percipiant,
hoec verbo una cum Spiritu sanclo cooperatur, et non credentibus. Unde oporluit ista non permulari,
ideonihil dubitandum, ubi Dcus Trinilas jure opifex et credentibus, de his nihil sajtem ad modicum du-
credilur. Nihil g enim in eo deest, ubi efficaxvirlus bitare.
ejusdem rei sentitur, ubi et plena similitudoexle- CAPUT XIV «.
rius « et vera virtus Agniatque caro ejus immaculata
inlerius voratur. Nihil enim rationabilius, ut quia Quod hwc swpe visibilispecieapparuerint *.
nos jam similitudinemmortis ejus in baptismo acce- 1. Nemo qui sanctorum vitas et exempla legerit,
pimus, similitudinemquoque carnis ejus sumamus >,{2 polest ignorare, quod ssepe haecmystica corporis et
et similitudineui pretiosi sanguinispolemus, ita ut sanguiiiis sacramenta, aut propler dubios, aut certe
verilas non desil-in sacramenlo, et ridiculum nullum propler ardentius amantes Cbristum, visibili specie
fiat pnganis, quod cruorem occisi hominis bibamus. in agni formam, aut in carnis et sanguinis colorem
' Avidius enim requirilur quod latet, et pretiosius monslrata sint, quateiius de se Chrislus clemenler
est quod cum flde quoeritur.Ideo quoque sie debuit adbuc non credeiitibus fidem faceret, ita ut dura
hoc myslerium temperari, ut et arcana secretorum oblata' frangeretur vel offerretur hoslia, vlderet«r
celarentur i infidis, et meritum k cresceret de vir- agnus in manibus et cruor in calice, quasi ex irano-
tute fidei, el nihil deesset inlerius vere credeiitibus latione proftuere, ut quod Iatebat in mysterio, pa-
promissse l veritalis. tesceret adbuc dubilantibusin miraculo. Fecit enim
2. Insuper et qu.odmajus est, per hsec secretius hoc pietas divina quibusdam jam credentibus, el
'
Mon., S. Audoeni,regius unus, Colbert. unus, Colon. Mam.elUlim. cum Puteano, Major.Mon.duobus
Fratrum Praed., quasi non agenda. Colb.et duobus regiis : Et similitudinepretiosi san-
» Al., in quo. guinispolemur.
b Al., omniumpeccatorum. . .. i Anic., celarenlur in perfidis.
c Edili, a quolibetin minislerio; octo mss., a quo- k Duo mss., «I meritumcresceret, ut nihil deessel ,
libet in mysterio. interius promisswveritatis.
d Cod. Laub. cap. LVIII. 1 Duomss-, virtutis.
e Reginse Suec duo codd. et duo regii capitis m Laub. :
Quomodoferrent hominesad hwcadhuc
hujus litulum ita offerunl: Cur coloremaut sapOrem increduli.» Editi : Quanto magis adhuc inscii : sed illud
hwc sacramenta minimepermutant; apud Mamer. :
De coloreet saporc carnis et de cruore hominisoccisi. adhuc, ut non necessarium, exsujal a pjerisque mss.
Apud Ulm. vero : Tamen si nihil hujusmodi oculis 9 Editi cum aliquol mss.,,e( jum; at Laub. tres
carnalibus appureat, virtute tamen fidei hwcveraciter S. Germani et Marlin., etiam; unus S. Geim., et
sumi. per, omissojam, atque ila Flor.
* Vatic elFlor.: Quamvisenimcolorem. p Maj. Mon.,sed fieret mysleriummiraculum.
g Cpd. Maj. Mon., nihil enim in eo esl. Cod. re- i ln septeminss., oti( perfidis,expun.ctoa. Vatic.
ginoeSuecise unus et duo regii : Nihil enim incre- vero hunc locum sic legit, aut perfidis exsecralio
dibile in eodemest. Mam. et Ulim. : Nihil in eodem eonlemnentibus.
est dubium. ' Editi, et jam.
h ln ms- Puteano et quatuor aliis mss. desideran- » In cod. Laub , cap. LIX.
tur haecvcrba : Et vera virlus Agni, alque caro ejus 4 Qualuor mss. addunt: Et de exempliseorum<;ti
immaculata interius. viderinl.
 1317 LIB. DE CORPOREET SANGUINEDOMINI. I3J8
tamen adhuc dubitaniibiis, ut et ipsi fiduciam de ,A percutorum; conlinuo subrisit; quod vir Dei videns,
veritate percipereol, el alii de miraculo ad fidem ab ea communionemsacram relraxit, el super altare
solidarenlur; nosque » Christi gratia per eamdcm posuit, donec, explicito ministerio sacro, inlerroga-
lidem uberius participaremus. Nam qua? Veritas b vit eam cur riserit. Al illa : Recognovi, inquit, por-
rcpromisit sine aspectu credenda sunt. Sed quia tiunculam oblalionis mesefuisse quam corpus Do-
duricordes c sumus, voluit divina mansuetudo in mini lc appellasse audivi, et idep risi. Tunc sanctus
quibusdam omnibus-satisfacere, ut d ulterius de bis vir Gregorius loqnens ad populum, exhortatus est
jam nemo dubilet. Porro quod si nec ostensa cre- eos Deumexorare precibus ad corroborandam fldem
duntur, nec ea quse Veritas teslatur, ex fide com- muliens, ut visibili se ° specieDominus demonstra-
municantur; quaerat quilibet ob salisfaclionem sui, ret, quod oculis mentis illa credere non valebat.
qujd exspectet, quoniam nihil extra veritatem est, Quod cum oratum fuisset, surgens una cum populo,
et quidquid veritas habet, hoc e oslensio per spe- mox cernenlibus cunctis palam revolvit altaris,
ciem, quando placuerit, reprsesental. Unde credere contuenle ctiam illa, invenit partem quam posueral
oportet quod et liaec opporlunissime ostensa sint, in modum digiti auricularis sanguine P superfusam.
et nihil dubilarc de his quae Veritas repromittit, Tunc mulieri sacerdos inquit : Disce verum cssc
quia quisquis extra veritatem aliquid quoerit, non- ]B quod Veritas ait, quia panis quem nos offerrimus,
nisi falsitalem inveniet, et semelipsum, si quoea f vere est corpus Chrisli, juxla ipsius vocem, et san-
Christo dicta sunt non receperit, extra veritalem guis vere est potus. Crede jam tandem quod aliud
secludit.Quod autem dixi saepeg quibusdam visibiie esse non potest, nisi quod divina maj'estas voluit.
specieapparuisse, paucab de pluribuspandam. Deinde sacerdos Christi continuo precibus egit, ut
2. Beato igitur Rasilio divina mysleria publice eadem caro et sanguis prislinam reciperet formam ;
agente, Hebraeusquidam se sicut Chrislianus populo sicque faclum est, ut omnes glorificarent Deum, et
commiscuit, oilicii ministerium et muneris ' explo- infidelilas pelleretur feminae,sacroque sancla i com-
rare volens; vidit infaiitem partiri in manibus Ba- municaia mysterio sanaretur.
silii.et communicantibus omnibus, venit et ipse, 4. Abbas autem Arsenius r tantae sanctitatis et
dalaque est ei vere caro facta. lnde accessit ad ca- compunctionis gratia dicilur repletus fuisse, ul pro
licem sanguine replelum, ut vere est, el ipsius factns nimia lacrymaxumexuberatione, pannumad lergen-
est particeps, atque dc utrisque servans rcliquias, dum faciem semper in sinu deferret. Hic eliaui
abiensque in domum suam, ostendit uxori suse ad ssepissimenarrabal de quodam sene Scythi habitanle,
confirmalionemdiclorum, et narravit quoe propriis qui erat magnus in activa vita, simplex aulem in
oculisviderat. Credens i crgo ait: Vere quia horri- <G fide, et errabat pro eo quod erat idiota, el dicebat
bile k et admirabile esl Christianorum mysterium. non esse uaturale [al., natnraliter] corpus Chrisii
In crasliuo venit ad Basilium , postulans se sine di- panem istum quem sumimus, sed figuram ej'us esse.
latiorieaccipere quod in Christo esl signaculum. Ba- Hunc autem duo senes audientes quod dicerel hunc
filius autem sanctus non differens, sed consuetam sermonem , scientes quia magna esset vita ejus e*
Eucbaristiam yolenli l omnessalvare offerens,bapti- conversatio, cogitaverunt quia innocenter et sim-
zavit eum cum omni domo sua credenlem Domino. pliciter diceret hoc Et venerunt ad eum , et dicunt
3. Sed et iUud ex vita B. Gregorii addendum. ei : Abba, sermonem audivimus cujusdam infide is,
Cum matrona qusedamnobilis singulis diebus Domi- qui dicit quia panem quem sumimus non naturale
nicis pblationes m facere consuevisset more eccle- corpus Christi, sed figura est ejus. Senex ait: Ego
siastico atque offerre, quadam die cum ad commu- sum qui hoc dixi. Uli autem rogabant eum dicenles :
nionem ganctam inter alias venisset, ut corpus Non sic teneas, abba, sed sicut Ecclesia catholica
Chrisli acciperet; illi autem beatus pontifcx offamn tradidit. Nos autem credimus quia panis ipse corptis
Dominicicorporis porrexit, dicens : Corpm Domini Christi est, et cali.x ipse est sanguis Chrjsli secun-
nostri Jesu Christi prosit tibi in remissionemomnium dum veritatem, et non secundum figuram. Sed sicut
JD
» Ita novem mss. Edili : Et de Christi gratia per h Sex mss. hi nimirum qui omitluut ea quoe de
eamdemfidemparticiparentur. SS. Basilio et Gregorio seqiiuiilur : Unum el plu-
b Quatuor mss., namqueverilas testatur et repro- ribus.
misit. 1 In uno cod. S. Germ., muneris divini gratiam
c Ita melioris notaemss. Editi, duri corde. volens.
d Editi, Ut atierius : mendose et repugnanlibus explorare i Edili, credens ergo ut vere, at melius mss., cre-
omnibus mss. qui legunt-ul utterius. dens ergo ail; vere, etc. .
o Plures mss., hwc ostensio. k' Unus Colb., terribile.
{ Cod.Colb., de Christo. Ita omnes mss. Edili : Volensomnessalvare.
g Edilio Sirm. : Swpe quibusdamardenlius Chri- m Editi, obtttlionem: mss. onines, oblationes.
tlum amaWibus visibili specie apparuisse. At mss. n Anic, particulam et offam.
pernlures: Swpequibusdumvisibilispecieapparuisse. ° Ita codex Anic Alii tnss. expmigiint se.
Laub. vero, Vatic Laud. Remensis, S. Remigii, p Al., sanguine superfuso.
Turon., Maj.Mon.,Rolliom., S. Audoeni,regiusunus: 1 Editi, sacroque sancto.
Amantibushwc prwmonstralafuisse. Flor cum Mam. 1 Qusehic narrantur ex relatione abbatis Arsenii,
et Ulim. : SwpequibusdumChristum umuntibusorw- in duobus conlinentur mss. reginocSueci* 1654, et
montirala fuisse. rerjis Christianissimi 4070.
 •319 S. PASCHAbll RADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1320
l.d pnncipio putverem de terra accepit, et ptasma- A ccepu ommpotentem ueum pus c puisare precibus,
vit hominem ad imaginem suam, et nemo potesl ut sibi monstraret naturam corporis Christi alque
dicere quia non est imago Dei incomprehensibilis; sanguihis. Itaque non ex infideutate, ut assolet,
ita et panis quem dicit quia corpus meum est, cre- scd ex pielate mentis ista petivit; fuerat eniin
dimus quia secundum veritatem corpus est Christi. a puero divinis legibus imbutus, et propter amo-
Senex autem ait eis : Nisi rem ipsam cognovero, rem superni Regis olinVpatrise fines et dulcia li-
non mihi satisfaciet petitio vestra. Illi autem dixe- querat arva, ut Christi mysteria exsul sedule di-
runt ad eum : Deprecemur Dominum hebdomada sceret. Idcirco ejus amore magis succensus, quoti-
hac de mysterio hoc, et credimus, quia Dominus die preliosa munera offerens, poscebat sibi prae-
revelat nobis. Senex vero suscepit cum gaudio istum monslrari quse foret species lalitans sub forma pa-
sermonem, et deprecabatur Deum dicens : Domine, nis el vini; non quia de Chrisli corpore dubius es-
lu cognoscis quia non per malitiam incredulus sum sct, sed quia vel sic Chrislum ccrnere vellet, quem
in re hac, sed ne per ignorantiam errem; revela nemo mortalium jam super aslra levatum, in terris
d passim conspicere potest. Venerat ergo die ut idem
ergo mibi, Domine Jesu Chrisle, quod verum est;
sed et illi senes abeuntes in cellas suas, rogabant et celebrans pie solemnia missarum more solito pro-
ipsi Deum in cellis suis dicentes : Domine Jesu B cubuit genibus:Te deprecor , inquit, Omnipotens,
Christe, revela seni mysterium hoc, ut credat, et pande mihi exiguoi» hoc mysterio naluram corporis
uon perdat laborem.suum. Exaudivit illos Dominus Christi, ut mihi liceat eum prospicere prwsenlem cor-
et hebdomada completa venerunt Dominico die in poreo visu, et formam pueri, quem olim sinus e mu-
ccclesiam, et sederunt ipsi tres soli super sedile de tris tulit vagientem, nunc munibus contrectare; qui
sirpo, quod in modum fascis erat ligatum; medius dum talia precaretur, angelus de ccelo veniens affa-
horum sedebat senex ille. Aperli sunt autem inlel- tur: Surge, inquit, propere, si Cbrislum videre
lecluales oculi eorum, et quando positi sunt panes placet; adest prsesens corporeo vestilus amictu,
in altare, videbalur illis tantummodo tribus lanquam quem sacra puerpera gessit. Junc venerabilisprc-
puerulus jacens super altare, et cum exlendisset sbyter pavidus ab imo f vultura erigens, viditg su-
presbyter manuni, ut frangeret panem , descendit per aram Patris Filium puerum, quem Simeon in-
angelus Domini de ccelo habens cullrum in manu, fantem portare suis ulnis promeruerat. Cui angelus
et sacrificavit puerulum illum, sanguinem vero ejus inquit: Quia Christum videre placuit, quem prius
excipiebat in calice. Cum autem presbyter frangeret sub specie panis verbis myslicis sacrare solebas,
in parvis parlibus panem, etiam et angelus incide- nunc oculis inspice, attrecta manibus. Tum sacer-
bat pueri membra per modicas partes. Cum ergo C dos coelesti munere fretus, quod mirum dictu est,
accessisset senex, ut acciperel sanctam communio- ulnis trementibus puerum accepit, et pectusproprium
nem, data est ipsi soli caro sanguine cruentata. Christi pectori junxit; deinde profusus in amplexum,
•Quod cum vidisset, pertimuit, el exclamavit dicens; dat oscula Deo, et suis labiis pressit pia labia Chri-
Credo, Domine, quia panis qui in altari ponitur, sti. Quibus ita exaclis, prseclara Dei Filii membra
corpus tuum est, et calix tuus est sanguis, et statim restituit in vertice altaris, et replevit ccelesti pa-
facta est caro illa in manu ejus panis secundum bulo Christi mensam. Tum rursus » humo prostra-
mysterium, et sumpsit illud in ore gratias agens tus deprecatus est Deum, ut dignarelur ipse iterum
Deo. Dixerunt autem ei senes : Deus scit humana verti in pristinam speciem; qua cxpleta oratione,
natura quia non potest vesci carnibus crudis, et surgens a terra, invenit corpus Christi in formam
propterea transformavit corpus suum in panem, et remeasse priorem, uti deprecatus fuerat; et mira
sanguinem suum in vinum his qui iUud fide susci- omnipolentis Dei^hspensatio, quiob unius deside-
piunt, et egerunt gralias Deo de sene illo, quia non rium ita se proebere dignatus est visibilem, et non
'
permisit Deus perire laborem ejus, et reversi sunt in figuram agni, ut aliis quibusque subhocmyste-
omnes cum gaudio in cellas suas. rio, sed in formam pueri, quatenus et veritas pa-
5. » Nonnunquam vero ad votum desiderantibus lesceret in ostenso, el sacerdotis desiderium imple-
Christum haec prsemonstrata leguntur; sicut illud in returex miraculo, nostraque fides flrmaretur ex
gestis Anglorum , quod quidam presbyler fuerit relalu. Verumtamen non prius idem communicasse
religiosus valde, Plecgils nomine , frequenler pueri corpus et sanguinem legitur, quam rediret in
missarum solemnia celebrans ad corpus S. Ninise b prioris formse speciem, n« absurdura videretur quod
episcopi et confessoris, qui cum digno modera- praesumpserat, et fides uberias reqjuiratur irrterius
mine sanctam , Christo propitio, duceret vitam, in eodem quod exlerius visu conspexerat. Haeci in-
» Hicin cod. Laub. incipit cap. LXI: Miruculi in- 1 Al., ab humo.
timalio tuper idem tacrotanctum mysterium. * Cod. Vatic. hunc locum sic legit: Super aran
b Editi, Nini; ms. Major. Mon., Nili. sumtni Patrit unigenitum incariaatum Jesum, qnem
• In cod. Maj. mon. deest piis. senexjustus Simeon, etc.
d Anic et Major. Monast. cum Ulim. : /n terrts b Editi, prottratut komo.
> Editi, quibusdam.
passum. Mam. cum Puteano, Remig. uno S. GCrmani i In codice Laub. hjc incipit cap. LXI: Exemplum
.^ omittit pattim sive pattum.
* VaUc. Virdinit matri» de manna.
 1311 HB. DE CORPOREET SANGUINEDOMINI. 1524
terim dixisse sufflciatde oslensione carnis Christi A ris, quo cuncta creala sunt visibilia et invisibilia :
pro assertione verilatis. cujus ergo polenlia creata sunt prius, ejus utiqua
6. Cseterum,si quis ex eo non credil illud quod in verbo ad inelius recreanlur, quia nemo crealor ali-
Evangelioprsedicatur, prioribus, inquam, illis detc- cujus i rei, aut recreator, nisi unus Detis catholice
rior videtur, qui, sub unius speciei guslu, omnem. prsedicalur. Proplerea veniendumest ad verba Chri-
saporem et omne deleclamenlum fide perceperant. sli, et credendum quod in ejusdemverbis isla confi-
Nec tamcn illud tunc aliud monslralum, licel quid- ciunlur. Reliqua vero omnia quoesacerdos dicil, aut
quid saporisel delectamenli est inlerius, sub uno clerus canit, k niliil aliud quam laudes el graliarum
eodemque colore lolum manna prsesliterit. Polior actiones sunt, aut certe obsecratiouCafidefeittr, po-
qiiippe virtus rerum est, quara species el fucalus stulationcs, petitiones. Verba autem Chrisli sicut
» color, idcirco virtus magna b consideranda est, divina sunt, ita eflieacia, l ut niliil aliud
proveniat
quam color seu sapor exterius; quia qui universis quam quod jubent, quiascterna sunl. Cwlum,inquit,
c virtutem naturse dedit, hic d huic sacramento di- et terra transient m, verbaautem mea non transibunt
vinilus indulsit, ut sil caro et sanguis ipsius, ut (Matth. xxiv, 55), sed facient omnia ad quee proe-
quod caro et sanguis Christi Ecclesioe conlulil, hoc missa » sunt, quia Patris nonnisi unum et substan-
totum sacramentum hujus mysterii compieat, et ad B Uvumet consubstanliale ac serapiternum est Ver-
immortalilatemsuos immaculatos clementer perdu- bum. Unde saccrdos prius inter csetera eliam verba
cat;carnales quoque et corruptibiles ad spiritalia evangelistarum assumens, ait: Qui pridie quam pu-
et incorruptibilia • proflcere faciat. Proplerea ergo terelur accepitpanemin sanctusac venerabilesmanus
debuit spiritaliler celebrari, quatenus per ' hoc de suus °, elevalis oculisin codum ad le Palrem suum
visibilibusad invisibilia feramur, et quod adhuc la- omnipotemem,grulias libi ugens benedixit, fregit et
tet, fide inslautius requiramus.- Nihilque dubilan- dedit discipulis suis. Ecce usque ad islum locum
dum de specie, dum virlus Christi inlerius totum verba sunl evangelistarum; porro deinceps verba
praestatex mysterio,quidquidEvangeliumrepromit- suut Dei, potestate et omni eflicientiaplena : Accipitet
til ex Divinilatisoraculo. x et manducateex hoc omnes,liocestetumcorpusmeum.
Sed ne forte pulares quod de illo uno tantuin pano
CAPUT XVg. et in illa una hora hoc eum esse jusserit secutus
Quibusverbishoc mysteriumconficitur. P adjungens ait : Hoc facite in meam commemo-
1. Nullidubinm quod sicut quando in nomine Pa- rationem(Luc. xxn, 20 et seqq.). i Unde fatendum,
tris, et Filii, et Spirllns sancti teriio mergimur in quod quidquid tunc illud fuit quod Apostoli ab eo
'
fiMite,lunc utique baplizamur, non in virlute illius C perceperunt, hoc totumest, quia idipsum esl; etsi
el poteslale qui hsec dicit, scd in virlule Cliristi, qui vclis audire quid esl, Hoc est, inquit, corpusmeum,
hoc prsecepit,dicens : Ite, doceteomnes genles, ba- quod pro vobis tradelur r. Crede, o fili, quia
piizanleseosin nomine Patris, et Filii, et Spirilus ita est, quoniamipse dixit, el facluin dubilare noiv
sancli (Marc.xvi). Sic utique et hoc sacrariienlum potes ; ipse mandavit et crealum est. Prseceplum
non meritis, non verbis humanis, sed procul dubio ergo posuit >, In meam commemoralionemhoc fa-
divinis efficitur et consecratnr mandalis. Creatur eke; ct ideo quoiicscunquefitcalholice, vere hoc fit
enim ibideniex aliquo, non qualisCunque,sed nova quod dictum est : Hoc estcorpus meunx.
salulis creatitra, caro et sanguis Cbristi, veiuti in 2. Simili tnodo posleaquam ceenatumesl; refert;
baplismo homines h nova efliciuntur creatura , et sacerdos verba evangelistae: Accipienshunc proecta-
corpus Christi. (Ambr.) Idcirconon sestimandumest rum calicem.Et notandum quod hunc quem ofleri-
quod alterius verbis, quod ullius l alterius meritis, mus, et non aliiim, in sanctus ac venerabilesmanus
ouod poleslale alicnjus ista fiant, sed verbo Crealo- suas ' [ ab eo quod conlinel id quod continelur
• Septem mss., fuscatus color. . actionesfideliumobsecraliones.
b Edili, virtus magis coiuideranda. D l Cod. Maj.mon., ita efficieniia.
« Vatic, universisrebus. Flor., universwvirtutem m Ita mss. omnes. Editi, transibunt.
nuturwdedit. » Edili, cum Flor., ad quw mista tunt.
d Ms. Maj. mon., hoc huic. *>Editi, cum aliquol mss., et elevatit; at plnres
• Editi.per/kti; Flor. elms. S. Audoeni.pei/Snal; mss. expungunt el.
mss. octo, perficerefaeiat. ' p Editi, seculus, udjunxit et ait.
' In cod. Maj. mon. est per hoc. i Hic in cod. Laub. incipit cap. LXIII. Fatendum
expunctum
Mncod. Laub. hicincipit cap. LXII cnm hoc titiilo: quod itlud quod apostoliacceperunt,quando Chrittm
Non dubitandumde tpeeie dum virtus Christi totum eis dixit: Hoc est corpus meura, idem nos, non aliud
interius prwstat.ApudMam.Ulim. et in recenli cod. uccipimus,si digneaccipimus.
S. Germ. : Quodhoc mysteriumnulliusmeritisconse- r Ineditis Flor. et in ms. S. Germ. adduntur
eralur, nisi illius cujus nutti regnntur el sunl. islhsec: In hoc ergo verbocreulur illud corpus, quia
» Sex niss., hominesefficiunlur novi et corpus divinum Verbumest, et omnipolentinplenum, ubutue
Christi. prwsens,ubiqueomnia complens.Et quod dicit: tloe
> Ita cod. Laub.: reliqui commiinilermss. expun- esl corpus meum, quodprovobislradelur, crede.etc
gunt alterius. s Editi adduntdicens.
i Quinq. mss., creator tantw rei. * Inclusa parcnlhesi desunt in Edilis Flor. et in
k Laub., niAtialiud sunt qaum laudes
graliarum ms. S. Germ.
P&TBOL.CXX. 42
 iSa S. PASCHASIlRAD&ERMABBATISCORBEIENSIS 13*4
twtendens, dicit euro accepisse], item tibi gratiat A sicut tunc ' in remissionem fusus esl»peccatorumel
-ttgtmtbenedixit,etdedit diicipulis suis, dicens». Au- tradilus, ita adhuc < hodie in remissionera com-
-disne ubrque, quod ipse gratias egerit, quod bene- edilur et potalur deUctorum: ut quia in terris sino
flixerit? etideolicet nos gralias agamus Deo, ille quotidianislevibusqitedelictis vivefe non possumus,
est qui pro nobis gralias agit per se, et nos tamen ut praeniisi,tali esca et potu refecti, sine macula ct
per illum; et quia per illum, ejus gratiarum aclio ruga inveniamur, et non solum boc, sed eliam omni
jure dicitur. Sic ilaque, licet sacerdos benedicat, benedictione ccelesti, quse in illis est, repleamur, ac
ipse est qui benedieit et frangil; alioquin nisi ejus per hoc unum corptts cum illo et in illo maneamus;
essel benedictio, nulla b sanctilas in eo esset : nnde ubi Christus caput el nos omnes membra censea-
In Levitico ad Aaron et ad filios ejus : lnvocabitit rour.
trgo nomenmeumsuper filios Israel, et ego benedi- CAPUT XVI».
vameos (Num. vi, 27). c Sacerdos ergo invocat; sed Ctrum hoc corpus posl consecralionempanis jure
Ipse henedicit et frangit; quia riisi ille frangeret queul vocari.
huncpancm, parvuli omnesjejuni remanereni. Hinc 1. Quod panis etiam quamvis vera caro sit, hoc
qnoque propheta suspirans, quia necdum Christus myslerium possii nominari probat Aposlolus, ubi
venerat, aiebat in Lamentationibus suis: Parvulipe- " dicil : Probet se homoel sic de pane illo edat, et de
tierurtt panem.nec erat qui frangereteis (Thren. iv,4). catice bibal (lCor. xi, 28): quia i Christi caro et
El ideo hic solus esl qui frangit fauric panem, et vera caro, et tamen panis vivus qui de ccelodescen-
per manus minislrorum dislribuitd credentibus, di- dil jure catholice proedicatur: caro quidem secun-
Cens : Accipiieel bibileex hoc omnes, tam ministri dum gratiatn, panis vero secundnm eflicienliam.quia
qiiam et retiqui credenles : flic est calix sanguinis sicul hic panis terrenus vilam snbministrat lempo-
nxei,novi et oeterni testamenti. In hoc quippe verbo ralem, ita ille ccelestisvitam prxstal seiernamelcoe-
sanguis cfficitur, quod ante vinum et aqua fuerat. leslem, quia vita est sempiterna. Denique et sanguis
Efficitur ergo sanguis, sed ille ulique quem disci- hic secundumcfiicientiam, sitnili modo vinum typico
pulis tradidit; sanguis plane Novi et seterni Testa- potest vociri, quia sicut vinum laetificatcorhomi-
meiili, quod teslamenlum nunquam immulabitur, nnni sobrie potatiim, ita longe locupletiushoc vinum
quia seternum est; nunquam veterascet, nunquara sanguinis Isetificalcor hominis inlerioris, et inebriat
irritum erit: et hoc est leslamcntum haereditatis mentera amore spiritali : unde dicinm est : Catix i
nostrae, per quod nobis divina el ccelestiatraduntur. mem inebrizit qvnm pmdarus est (Psal. xxn, 5) :
13. Hoc igilur est mysterium fidei. De luijus nam- Et: viitum twlificaicor hominis(Psal. cui, 15). De
que sanguiuis ligura populus sanclificaiusest Veteris ^*quo nimirtim vino sponsa in Cahticis exsultat, quod
TeslameuiL Sed in ilto sanguine umbra erat, hic au- Chrislus in ea suam ordtnaverit charitatem. Gsele-
tem verilas: Quiprovobis, iliquil, effundelur, et pro rum secundum praemissamdoctrinneverilatem, nihil
multis in remitsionem pcccatorum. Nam ubi Lucas aliud qtiam caro Christi et sanguisjure creditur, qua
dix.il,pro vobis,ibiMaUhaeuspromu/lts.posuit(JfaIt/i. non sapore carnis, sed spirilali dulcedine degustan-
xvi, 28); unde crcdendura qnod Chrislus ulriiraque tur, el fidei ralione inteHiguntur.
dixeril, quia hic saitguis et pro aposlolis ct pro
multis qui credituri eranl per verbiim eorum effu- CAPUT XVII k.
8us est. Hic utique et non alius, neque alicujuse alte- Utrum ptus ex eo habeat, qui majus aut qui mintli
rius, sed sanguis Jesu Chrisli in hoc verbo eflkitur. acceperit.
Vigel autem hoc verbum «t manet, Hie est enim 1. Si enim fignra istius sacramenti in manna illo
calix tanguims mei, qui pro vobis ftyidelur et pro coeiesti prsecessit, vere et hiijus rei ratio exinde
mtUtit. Quapropler, o hoino, quotiescunque bibis aperte monstratur, quod dicilur : Qui plus collegerat,
hunc calicem, aut manducashunc panem, non alium non habuil ' amplius, nequequi mxnusparaverat in-
le
sanguinem te ptites bibere, quam eura qui pro et ivrenil minus(Exod. xvi, 18; II Cor. vm, 15). Non
pro omnibus effususest in i-emissionempeccatorum; est ofnninoquanlitas visibilis in hoc aestimandamy-
om- sterio, sed virtus sacramenti spiriialis ; sicut nec
neque aliain carnem, quairi quaepro te et pro
«ibus tradita esl et pependil in cruce, quia sic Veri- quantitas hominis Cbristi metienda iu corpore, sed
tas testalur : Hoc est eorput meum, quod pro vobit virlus in eo et divinilas consideranda : riam plu»
trqdelur. El de calice: Hic enimsangutsmeut est,qni retulit mulier illa in Evangelio,qlisefimbriam vesli-
pto vebit effundeiurin remistionempeccatorum.Uade menliejus tetigil, quam lurba quae lotum corpus
Vatic. ciimallero ms. addunt: Aecipiteet bibite < Editi, ad hoe, conlra fidemomniomross.
eaeeo omnes,hic ett enim tanguit meus. b Tn cpd. Laub. cap. LXV.
b Ms. Maj. mon., nulla securasanctitas. 1 Cod. Laub., quia de Christocaro veraedroett.
« ln cod.Laub. hic incipil cap. LXIV : Qtiodsacer- I Duo mss., Calixtntts.
dos Dominiin consecrutionequorumlibelinvocat, sed * Incod. Laub.cap. LXVI.Titulusvero hitjuscapitis
ChristMbemUticit,frungii,ettribuit. ' apud Ulim.et in recenli S. Gernianimss.sic efferlur :
0 fres tnss., distribuit eliam calicem credentibut. Vimet rationem hujus sacramenli corporis el sangui- .
• In plerisque mss. desideratur alterius. ni» Dominiprorsus a rationis sentu esse recondium*.
1 Hlc tunc restituimus ope codicis Vaticani, quod 1 In duobus mss. deest habuit
»b alii»exsulat mts.
1523 LIB. t)E CORPORE ET SANGUINEDOMINI. 1^«
pressit, qiiia plus eum rriente concepit, eum « ftde A sumptive, accepturi cssenl, voluit formam cunctis
credidit. Idcirco cogilandum est a nobis, non quan- dare cominunicantibus, quid boni, quidve mali per-
mm dente premitur, sed quantnm fide et dileciioneb cipiant : et P ideo Judas in figuram omnium malo-
capilur. Non enim recte caro Christi sine divinitate rum ad percipiendum i admiltilur. Nam si post re-
siiiuhur, nec divinitas sine carne prscstalur. Unde in surreclioriem fierel, jam Judas cum sanctis apostolis
Evangelio : Regnum cwlorum simile dicitur thesauro communicare non posset, quia judicio oeterno jam
abscondito in agro, quem qui invenil homo, c vadit et damnaius erat. Nam per hoc mysterium passio Do-
vendit omnia, et emil agrum illum (Malth. xm, 44). mini el niors proedicanda eral: ideo magis congruit
Quia nec ager, corpus videlicel Christi, sine Ihe- in ipso passionis articulo hoc tradere, quam posi
satiro, d nec thcsaurus diviniiatis sine agro e carnis resurrectionem : quia ad hoc immolatus est Agnusr,
jure comparatur. Et, oquam bene f in agro thesaurus ut nos ejus carnem comedamus; unde Paulus :
ab.-consusdicitur! quia in carne Christi divinitas Pascha nostrum immolatus esl Chrislus. ltaque epu-
corporaliter inhabilans eliam in hoc mysterio ab lemur (I Cor. v, 7). Coclerum,quia ipse transibal*
aspectu oculorumne s videatur subtrahitur, ut fide » jam de hoc soecuioad Pairem, id est de hac morta-
avidius quseratur, qtioesitaverius > invcniatur, in- litate ad immorlalilatem, fecit adhuc mortalis qnod
venta vero charius habeatnr, ct hahita desiderabilius B nos post eum et in illo facluri eramus simili mOdo
fruamur; i quia in Chrislo ornnis plenitudo corpo- mortales, qnatenus tali nos refccli pabulo, et in-
raliter inhabilat, sine dubio, divinitalis. Idcirco ebriati poculo, faciamus pro ilio sccuri de immorta-
necesse est, qui corptis cjus comederil, de plenilu- litate quod ille pro nobis prior fecit mortalis * ; ad
diue divinilalis illud [/'. illius] fide percipial. Unde hoc quippc immorlalitalis proestitit alimoniam, ut
sanclus evangelista : Et omnes, inquil, de plenitu- mortem non limeamus. At vero quod ultimum est,
dine ejus accepimus (Joan. i, 16). Alioquin nisi de si post resurreclionem hoc dedisset, diclnri essent
plenilndine k prius accipias, nec ad modicum carnis hoeretici, quod » incorruptibiii jam Chrislo et in
pervenire poteris, quia non thesaurus emilur pro- ccelo posito, non posset in lerris ejus caro a fide-
pler agrum, sed ager propler thesaurum. Nam the- libus vorari. Nunc vero quod inleger et v incorruptu?
sauriis de plenitudine divinilatis cum eo et in eo manet, dicimus contra eos, quod in niorte ejus ista
credentibus l venuiidalur ; el ideo, fili, hoc myste- percipimus ut usque ad iinem sseculi omnes ind«
rium dum communicas, dilala sinum mcntis tuse, pascamnr, etlamen quod seminalum est resurgens *
emunda conscientiam, et percipe non quanttim mica incorruplum permaneat. Ad hoc ergo gramun fru-
cxhibet, sed qiianium fides capit; quia in Christo menli in lerram cecidit, ut mnlium fructum affer-
pleniiudo divinitatis manet, in te aulem de plenitu- C ret: si eniin hoc ille concessit seminibus, multo
dine, non quanla est, sed quanlum idoneus fueris, magis id sibi praeslilit, ut idipsum maneat incor-
prseslatur. ruptum, el deinceps multam alimoniam immoitali-
CAPUT XVUI m. latis proebeat ex sua y fructificalione credenlibus.
Cur hoc mysteriumante ,passionemdiscipulis Undequalis ille.resurrexit, talia sunt et hoecsemina
tradilur. immortalilatis, quse immortales faciant digne per
Ante passionem autem Domini hoc sacramentum cipientes : et ideo quoties ista comedimus, mor-
ideo celebralum est, ut de Iegali pascha conlinuo,- tem Domini annuntiamus, quia de morte ista im-
quia umbra removenda erat, ut veritatis n lux cla- mortalia meruimus, z donec veniai ipse vivns el im-
resceret. Nunquam ° umbra potest desislere, nisi morlalis, ut cum ea eliam et nos tali-longe diuque
radianle luce. Aliud vero Christus uoverat, quod et refecti»» immortali cibo ipsi per cum immortales
boni digne, el muli indigne hoc mysterium, licet proe- regnemus.
* Ila locum istuin restituimus ope ins. Maj. mon.,. » Edili, ul verilus etaretcerei ;mss., ut veritatis
nam alii mss. expunclo cum legunt: Et fide credidit. lux elaresceret.
b Mamer. cum tribus mss., dilectioneet dilatatione ° Editi, nur.qt.am igilur; Ftor., enim.
" nunqnam
eqpiium. J P Hic in Laub. incipit cap. LXVIH : De Judapro
« Cod. unus regius addit: Abscondil,et pras gau- ditore.
dio ilius. i ln mss. Maj. mon. deest ad percipicndum.
* Editiaddunt: Divinilalis; quod ab omnibus mss. T Tres mss., Agnus Chrislus.
abest. * Ulim., Sirm., Transiturus; Mam., cum
* Flor., sine agro, id est corpore Chrisli. qiialiior
mss., iransient. Reliqui fere oranes mss., transiiat.
t Editi: Qui quam bene ; ins. Laud.: Quibene; * Al., mortalibus.
duo mss.: Quia quam bene; Flor.: Bene autem. Qua- u Ita mss. pene omnes Editi : Quod
tuor mss.: Et o quam bene. incorruptibitii
'
jamv Christus et in ccelisposilus.
8 Edili, cum Flor., ne caro videatur. Editi, incorruplibilis munet; at mss., iHcorruptu*
» Tres mss...ne fides avidius. manet.
l Putean. cod., quwsita veritas. 1 Tres mss., resurgel
i Ediii et Flor., fruatur. incorruptum, omisso per-
maneat.
* Edili, de pleniludine ejus, sed inss. expungunt y Val., el sua morlificatione.
ejus. 1 Editi,Donecveniai vivusel
i Manier., Ulim.«um quinque mss., a credentibut omnium mss. qui legunl donec mortaiis,contra fidem
venial vivus el im-
emitur; duo mss., emendatur; Laub., emundalur. mortdis.
* Laub. cap. LXVII. *» Eiiiti clFlor., immortalitatiicibo...i «
IUT ». PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS ItiS
CA*UT XIX • . A corpus pertinet, addidit: Et ego retuteilabo eum in
Ut quid m tanguine Qhristi fragmen corporit novistimodie, ut sicut integrc crealus est borao, ila
admitceaturb. quoque redemptus integre pradicelur; ac deinde
1. Patet sensus quod jam caro frangilur, quia in novissimoad integrum reparandus credatur.
tanguis est tn calice qui de lalcre manavit, et idec 3. ' Porro in calice, quantum datur intelligi a
truam recte caro sanguini sociatur, quia nec carc sanclis Palribus, ideo siraul corpus et sanguis per
sine sanguine utique, nec sangitis sine carne jurc hanc partem junguntur, qtiia calix passionis Christi
eommunicatur. Totus enim homo, qui ex duabus praeligurat mysterium, sicut canilur in psalmis :
conslal substanliis, redimitur, ct ideo carne simul Calicem salutaris accipiam, et nomen Dominiinvo-
Christi 'et sanguine saginalur. Denique non, sicui cabo (Psal. cxv, 13). Per calicein namqne salutis
quidam volunt, anima sola hoc mysterio pascitur; passio designalur. In qua nimirum passione simul
quia non sola redimitur morte Chrisli, et salvalur ; caro Chrisli cum suo sanguine fuil; idcirco jam
verura etiam et caro noslra per hoc ad immorlalila- immolato Christo per sacramenlum divince tradi-
tera et incorruptienem reparalur. Carni quidem tionis, corpus frangilur ad escam popuUs,et parti-
noslrse-caroCbristi spiritaiiler c conviscerala trans- tur fidelibus; sanguis vero in caUceac si in passiona
lormatur, d [teste Hilario, ut unum simus in eo B fusus, spirilaliler consecratus pro nobis ostendilur
per hoc myslerium naturaiiler, ut et Christi sub- ad potandum, DeoPatri a summo pontifice oblatm,
stanlia in noslnt carne invenialur, ] sicut et ipsum quatenus eo pretio quo redempti sumus de moite
nostram in suam constat assumpsisse deitatem, undt ad vitani, et in corpore Chrisli aggregati, exuamur
oranles ad Deumcum Propheia dicimus: Memorare' a culpis quolidianis levibusquepeccatis. Deindeeo
quw mea tubttanlia : nunquid enim vane constituitti ipso cibo potuque pascamur et potemur ad vitam,
omnet filiot hominum? (Psal. LXXXVIII, 48.) Quae ut ex ipso per ipsum refecti convisceremur*»in
igilur major securitas liominis, quam ad suam sub- Christo, qualenus et ipsi cum eo unuin inveniamur,
slantiain orare, cl eam f in Deum venerari, atqttt alioquin vitam in nobis habere non possumus; undo
g
per unilalein personse fidenter dicere : 0 Deus, ipse Salvator : Nisi mand-jeaveritis,inquit, carnem
mea tubttanlia, qui me conttituitti et creasti, nun- filii hominisel biberitisejus tanguinem, non habebiu*
quid vuneme ereatti? non ulique, licet vanitali stib- vitam in vobis(Joan. vi, 54).
jaceat homo b vivens, quia Deus crealor, el Verbum 4. Quapropter etiam nonnuUi quaerunt, si qu
Palris factus > homo. Unde conslat per hoc quod baplizanlur, et praeventi morte luerint velocius,
et nos in illo, et ille utique in nobis, dum i carne nec sinuntur<iarnem Dominimanducare, neque ejus
^
spiritaliler se refundit, ut uos .per-hocin incorru- sanguinem bibere, nlrum vel quanlum noceat; aut
plionem transformemur. si nibil noceat, praesertim cum mox renati in Chri-
i. Porro sanguis ejus, utdixi, potalur, quatenus sto, unum cum eo corpus effecli, in adoplionem fi-
anima, quae in sangcine peccali est, renovetur; quia liorum Dei venisse vere creduntur. Unde constat
el Chrisli anima non in sanguine peccati, sed in quia renati ad vilarn, mox translati per mortem
sanguine carnis, etiam uli nalura est hominis, car- carnis ad ipsam eamdemque vilam, quae Christus
nem humanam, quam Christus susceperat, vivifica- est, sine ullius labe peccati, in ipso n concorporati
vit. Idcirco non recte caro sine sanguiue communi- inveniuntur; et ideo non obesse credimus eos via
catur; sed ut caro habeat relationem ad animam, ticum non accepisse hujus sacramenti ad vitam in
« via; quia in nullo post perceptam vitam declinave-
quoein sanguine Christi «st, et anima vivificatrix
carnis per sanguinem relationem habeat ad Deum, runt ° a via, sed manserunt in vila, quoe Christus
atque ila lotus homosanetur. Hinc quoque Dominus est, et ideo non defecerunt in via, donec perventum
cum dixisset: Qui manducat meam carnem et bibit est ad veritatem, in qua sempiterna et vera est vita.
nteum tanguinem, habet vitam ceternam, continuo Caeterum quantisper hic rcnianenlibus valde per-
subjecit : Et ego reiutcitabo eum tn novissimodie _ necessarius est ad vitam ilie cibuscoelestiset polus,
(joan. vi, 65). Habet namque ideo dixit, quia mox quatenus P sicut alunlur cibis lerrenis ad tempus ut
anima carne solula intrat in vitse prompluaria, ubi vivant, sic alantur spiritaliler renati per haec ad
sanclorum aniraae requiescunt. Deinde, quod ad perpeluam vitam, ne deficiant in via, donec trans-
» Laub. cap. LXIX. » Edili, omnishomovivent.
b Cod. I„ub. addit: Et quod non tolumanima, ted 1 Editi, factus ett homo.
corput hoc mytteriopaseitur. Codex vero S. Germani i Editi, dum fn carne.
recente manu conscriplus hunc prsefert tiluliim : k Al., vivificataChritli per sanguinem.
Corporit et tanguinis Domini perceptionemnobit ad 1 Quaesequuntur usque ad tnlertm tamen juttum,
lalulem etse necessariam. desiderantur in undecim mss.
-• Laub. tpecialiter conviscerata; ms. Maj. mon., * Editi, convetceremur.
tpirilualiter contecrata. " Edili, non incorporati, non ita bene.
0 Incltisa ansulis desunl in Edilis 0 Cod. regius, declinaverunl,ted manserunt in
•• Editi cum uno tas.,memorare meatsubstantiw. via.
t Editi, eam Deo. v Cod. regius, quatenu* tie alantur tpitritualiter
* Anic, fidenlei; mss. Major. mon. S. Audoeni, renali per hwcad perpeluamvitam.
«l unus regius, /MWtfin-.
«3S9 LIB. DE CORPORE ET SANGWNE DO.MINI. 1530
eant per morlem carnis ad perpetuam, ubh nuilus A (JAPUT XX i..
defcctus est, et sempilernam vitam. Qttare i nttnc a jejunis mytterium tacret cotnmm-
5. (A«<r.in Joan., c. 6.) Inlerim tamen juslum et nionit celebruiur, cum Dominut pott ceenatn apo-
ttolis hoc tradideril.
ut
pernecessarium redemplus alatur ad incofruptio-
oem et polelur ad vilam. Propterea mox Salvalor 1. Sacramenlum ergo fuil, quod Dominus post
inlulit: Caro enim mea vere est cibus, et sanguit ccenam apostolis hoc tradidit. Sic cnim illud impleri
nteitsvereest potus (Joan. vi, 56): ac si diceret, quia oporlebat circa finem diei ad vesperam, ut hora •
sacrificii ostenderetjam itnem ssecuii advenisse,
gcneraliler homines cibum et potura ob rd perma- ipsa >
xime appclunt, ut non esuriant neque sitiant, et ne unde Joaunes : Filioli mei, novittim* hora ett
morianlur, hoc ulique communis isle non proestat (J Joan. n, 8). Porro apostoli ideo- jej'uni jam non
tibus et potus, sed caro mea et sanguis, quia « ira- erant, quia necesse fuitutpascha illud typicum prius
mortates et ineorruplibiles facit, el ideo vere cibus compleretur, deinde ad verum paschoe sacramentum
et potus nominalur h. Constat igitur et liqiiet om- transirent. Hoc enim in myslerio tuno, faolum est,
umbra finem acciperet, verilate estensa, et
nibus, quod in hac mortali vita sine cibo et potu ut et
non vivitur: sic itaque ad illam selernam non per- ipsi deinde ad veram roox transirciU novitatem. Ex
venitur, nisi duobus istis ad immorlalilalem spiri- B quo factum quod jejuni corpus et sanguinem primi-
taliler nutriatur; et ideo bene simul in calice c red- tus minime percepere. Caeterum universaliter" in
dunlur, quia de uno calice passionis Chrisli hsec Ecclesia oranes cum summa religione jejuni comriiu-
duo nobis ad vitam manarunt. Sed infelix cst ani- nicare consueverunt. Sic enim placuit Spiritui san-
»
mus, qni hoc non satis credit, et tamen non dubitat cto per aposlolos ut in honorem tanti mysterii pri-
quod cibo et polu vita humana sustentetur. d Sii mitus corpus Christi et sanguis sobrie aceiperelur,
enim in hoc mortali cibo tanta vis inest, ut quoti- quam caeleri cibi, et ideo per omnem Ecclesiam
die vitam labenlem reparet et vires resliluat, quidI Christi mos isle satis decenter ac provide inolevit.
scnliendum de hoc immortali cibo et polu, in quo, "Neque observandum, sicul apocryphorum niuni-
vita seterna praestatur et immortalilas • regnat? Ve- menta decernunt, donec ea digerantur in corpore,
rilas enim est Deus, et Christus verilas est, quia, ne communis cibus- accipiatur, sed satis invigilan-
utique Deus : propterea, o homo, si veritas est, dum, ut antea se quisque praeparet, et post acce-
crede, caro Chrisli et sanguis quia vila est; el ideo, ptam gratiam ntillus iadignum se reddat. Spiritalitcr
Veritas protestalur: Qtit manducat meam carncm eti cnim hoecaccipienda sunt et non cacnalireT.
bibit meum tanguinem, habet vitam teternam :'n te, 2- Licetigitur Pcaro in carnem, ct vinum conver-
•manentem(Joan. vr, 55); manentem utique el non '>C tatur in sanguinem, veluti 1 a natura probatur, ta-
labenlem, quia in hac vita nemo vivit, nisi vivendot men altius hsec consideranda sunt, ubi non modo
labalur in mortem. In illa vero semper in eodera( caro aut sanguis Christi in nostram r converluntiir
Statu manendo sine defectu vivitur.Igiujr. si.quu, carnem aut sanguinem, verum nos a carnalibus cle-
seqnitur * viam, tenet veritalera;. et qui lenuerilt vant et spjritales efficiunt». Hoc sane nutriunt iri
veritatem, jam vitam habet in se manentem, quia, nobis quod exDeo nalum est, et non quod ex carne
Cbristus est via, vita, et verjtas; unde et hocjmyste- et sanguine. Dedit itaque nobis Christus poteslatem
rium nonnunquam viaticum appellatur, quia si quis. filios Dci. fieri, verumtamen non ex volunlate * car-
illofruitur in via, pervenit ad vitam, quam jam in, nis,.neqiie ex voluntate viri, sed ex Deo nasciniur
se habel, et falsitale nulla fallitur, quia veritate Do-. (Joun. \). Hla » ergo nativitas nostra, quse ex Deo
minici corporis et sanguinis ad vilam iUuslratus », est> uiiqiie spiritalis v est, quia Deus spirilus est, et
vegetatur.. ideo hsec mysteria non carnalia, licet caro et sari-
guis sint, sed spiritalia jure * inlelliguntur. Undo
longe inferius vita noslra ista temporalis corporeo
Editi, qui immorlales faeit. l Edili, jam novissimahora est.
b Al., nominuntut. n
D m Flor., universa tn Ecclesia.
• Qiiatuor mss., credunlur. » Editi addunt ordinare,quod exsulat abomnibus
d Hic incipitin codicc Laub. cap. LXX.
de cibo mortuli ad mortatem. Exemplum ross. ° Hic in codice Lanb. incipit
• Ita oiiines mss. Mamer. et Sirm. cap.LXXIUcura hoc
expungunt tilulo : iVonobservandumin hoe quod quidain dkunt,
reanut. commisceatur ille eibus divinut cum itto* morlali,
' Tres ms., labantem. donec digeratur.
• Editi, si quis p Ulim. cum Anic Laudno. et uno S. Germ. :
sequilur vilam.
» Vatic, illttstratur vegetalus.Mam. et Ulim. cum Licel enim panis in carnem.
duobus mss., iUuttratur et vegetatur. i Mamer. cum uuo mss^ velut ti a nalura pro-
|i In cod. Laub.,cap. LXXI. batur.
Edili, cum duobus mss. adunt generaliter. ln ' Flor., non vertuntur.
mss. vero Maj. mon. sic effertur hic titiilus : Gene- • In Laub. hic incipitcap.LXXIII: Quod nonnutriat
ratiter nunc jejuno [forle a jejuno] mysteriumtucra ' cibut divinus nisi quod ex Deo est,
communionis celebralur. Omissis quse sequuntur,, ' Tres mss., non ex voluptatt. digeratur.
quaeeliam in codice Rothomagensi S. Audoeoi omit- u Cod. Major. mon., in iiio ergo.
tiintur. T In cod. Major. nion.
k Vatic, ut hora ipsius tacrifieii. 1 AL, jure creduntur. repelitur ipiriluali*..
 im &<PASCHASHRADBERTIABBATISCQRBEIENSIS 1332
isto communi alitur clbo et potu, longe vero excel- A nequitiae.» Nam in calice nihil aliud bibimus quum
sius ac praeeminentiusvila iila quaeabsconsaest cum Cbristi sanguinera , ubi et nos per aquam adiuisti
Deo, qua conforraes-illi et conligurati sumus, illo ° counili suinus : in pane vero nihil prseler corpus,
sagiiialur cibo et potu, quem in Scriptnris et de al- ubi nos per Chrisli conspersionemP jam membra
tari accipimtis,et transvehit nos ad spiriialia, ut ibi sumus; quse nimirum eonspersioper aquam sancli
vivamus »exinde, ubi vita nostra b servatur spter- Spirilus fll, de qua Cbristus in Evangelio(Joan. vn,
na °. Ac per boc qui sic accipit, digne accipit, et 38) : Quicredit, inquit, in me, flumina de ventreejitt
qni digne illud acceperil, habel jam vitam seternairi .fluenlaquwvivw- El conlinuo cvangeiista : Hoc au-
in se manentem. tem dicebatde Spirilu, quemoccepturierant credentes
3. d Frivolnm est ergo, sieut iri eodem apocrypho in eum. JJa»cigittir tonspersio de mullis granis fecit
libro legitur; in hoc mysterio cogitare de « stercore, itnuni corpus, corpus, inquam, sinceritalis el verila-
ne commisceatur in digestipne alterius cibi. Deni- tis, si tamen sumus azymi, id esl, absque ferinenlo
que uhi spiritalis esca et polus snmitur, ct Spiritus malilix el nequitise,i ul digne hunc panem de hac
sanclus per eum in bomine Operatur, ut si quid in aqua conspersum accipere possimus. 0 mira Dci
nobis carnale adhuc est, (raosferaiur in spirilum, omnipotentis dispensalio, qua r tanlis inslruimur
et fiat homo spiritalis, quid coministioiiis habere B disciplinis et firmamurexeinplis, si non silmeHS in-
poteril? Qtiantuir igitur distat vita illa acterna ab grata de lanlis benciieiis, eldubiade lam immensis
ista mortali vita, tanlum et isle cibus omnino prse- promissis. ldcirco , o homo, serva conspersionem
eiuinel ab illo communi, quo simul nobiscumetiam gratioe, qnia licet tritictim sis, nisi doctrina et vir-
animalia vivunt, et ideo communis appellalur, quia tute Spirilus sancti ad hanc unitatem et conspersio-
oranium est, bonorum scilicet et malorum , necnon nein fueris bene in farinam altenualus, deinde
et animalium; f at vero isle nonnisi filiorum Dci conspersus grali.i el igne charilalis decoctus, non
est cibus, ut s inde alanlur unde vivttnl : Ghrisio poteris ad solidilalem fidei firmari. Proplerea s sit
enim vivimus, cojus et membra sunitis. Dispen-a- tibi setnper mola superior spes promissionis,et mola
tive salis provisum est, ul ex illo inlerdum pasca- inferior timor perfectae charilalis, quibns doobtis
mur, qualenus per hoc cutri illo et in illo unum eor- hene attemiatns posstsSpirilussancli gratia in Cbristi
pits inveniamur. » Verumtamen quod jejuni com- corjmre uniri. Palel igitur quod hsec mysiica sunt,
municamus, satis provide fit, ut dum sobrietas el ideo, fili, sic isla debes cogitarc, quasi coeiestia;
flagrat in corpore, dum oninis fervpr carnis quiescit, sic conlingere, quasi divina; sic accipere ut saluta-
el > omnes animi sensus ad i intelligentiam et dis- ria, in quibus yila aelerna repromitiilur; sic cre-
G
cernendi rationem fortius vigent, illo prios cibo dere , ut dicunlur; deinde sic vivere, nl i.n Clirislo
interior noster horiio inebrieluC,qtialeritrsdeinceps semper verilale et sincerilale conspersus membrum
inveniaris.
quod praeeminet'in nobis vegetalum ccelesti dulce- ejus CAPUT XXI *.
dine , illud k regat et gubernet, qnod inferius est, sit qtiod Dominusait : Non bibam amodo de
nec ad noxia et superflua se relaxet. Dignumigilur Quid hoc geniitiine vitis, donec illud bibam novura in
fuit, ut quod subiimitis esl, inajori bonore potiretnr, regno Patris mei.
deinde quod inferius , et lamen necessarium, i in- 1. (llier.) Ex hoc ergoloco quidam mille annorum
dulgenliam islius vilae perciperel, prius tamen^ ad fabulatn astruiint, u quod Chrislus corporaliter T sit
ccelesliaet aHerna ulroque "*felicius invilalo. Hoec regnalurus, quando et haecnova corporaliler debeat
est namque vera et nova conspersio sincerilatis el comedere vel polare, quaeusque ad consiimmalio-
veritatis, ut simus azynii sine fermcuto malitise et nem soeculinon se faciurum, ut aitint, denunliavit
» Mamer., vivamusex fide. ~ .Hic variant mss. Sex legunt : Utroque felicittt
b Al., ubi nostra servatur a>ternitas. invitati. Septeni, cum Mamer., felicius invituli ex-
c In edilis .et in cod. Major. mon. desideranlur punclo ulroque. Duo, felicinsinvilalum.
lwecverbas ac per hoc qui sic accipit, digne accipil. n liic in cod. Laub. incipilcap. LXXVH: Quodnon
d ln cod. Lattb. incipil hic cap. LXXIV:Frivolum D in calice aliud sumimus,nisi sanguinem.
est quod quwritur utrum in slercoru. " Vatic, admisticommunitersumus; duo regii, ad
e Heribald. Antisiod;,*elRaban. Mogimt.antis'it. myslicum counili sumus; tres rass., admisti, com-
in foadamStereoranistariim hteresimdeclinassecon- ntunili; Flor., per aquw admislionemunili sumus.
tenilit Jacobus de Suincte-Beuvein singuiari tlisser- p Ulim.et Sinn., ejus jam membrasumus : sed a
latione qnae penes me est manuscripta. Utrumque riiss., exsulal cjus.
;ili ea purgat Mabilloniusin pra-latione ad sseculum 1 Dito mss., ob quoddigne.
IV Bened. part. n, pag. 52 et seq. r Ulim. et Sirm., quanlis instruimur disciplinis.
f Hic in cod. Laiib.inciptt cap.LXXV : Quodiste Valic, per quam tanlis imlruimur disciplinis.Mam.,
cibus nonnisi filiorum Deisit. cum septem mss., qui tantis instruimur disciplinis.
8 Vatic. et Laul».,ul unde atuntur, indevivant. ' Edili cfnn ms. Maj. mon. : Propterea sit libi
b In cod. Laub. hic incipit, cap. LXXVI: 0^01^ sempermola infe.riorlimorisei superior perfectiocha-
jcjuni communicamus. ritatis. Mein. et Ulim. , perfeetwcharitatis. Reliqui
i Editi,-el omnis aninti sensus. omnes mss. nostram proeferuntleclionem.
i Miim., Ulim.cum quatuor mss., intelligentia et * Laub. cap LXXVIIL
discemendirutione. " Anic.et duo Colb. addnnt dicenies. ,
k Tres mss., illud servetet gubernet. v In triluis inss. desideranliir haic verba : SU re-
1 Ulim. ctim sex mss., indulgentia; duo mss., in- gnalurtf;, qnando ct lurc nov.icorporaliter, lapsu, ut
dulqentit... videtur, librariortim.
 1533 LIB. DE CORPORE ET SANGUINEDOMINI. «31
Sos aulem catholice sensum ipsitts Domini requi- A Chrislianus, et medium' ejua passtm per crateras
renles, non bsereticorumnaeniassequamur, sed cjus refuntlitur, qnia mysticum est et morale ox Scri-
qui ait: Accipiteet comediteex hoc omnes. Hoc est pturis qnod in eo percipimus. Deindc medium ejtis
enim corpus meum: et calicem illum csse dicamus, super altare pto muitorum exhauriendis peecalis;
de quo idem : IIic est calix meus Novi Testamenti, unde nunc salttlis polum sumimus, quoniam et sa-
qui pro muttis effundelurin remissionempeccatorum. pienliam doctrinoeex illo habeimis, etredemptionis
De quo nimirum calice propheta ait: Calicem salu- pretium indc pro nobis offerimus.
taris aecipiam, et nomenDominiinvocabo(Psal.cxv, 2. Ergo quod tunc ille pro nobis semel*fecisse
13). Per quem utique calicem passio Domini desi- tegilur, hoc nos, ipso jtibenle , quolidie fttcimus.
gnatur. » Unde idem ad Patrem : Pnter, inquit, JNccnonel Salomone legimus, qttod sapientia mi-
transfer a me calicem istum (Luc. xxn, 42), sciUcel scueril 6 in cralcras vinum sttnni; quod sane vi-
morlis passionem, ne per manus Judseorurafiat; ac ntiin illa mnralis inlelligenlhi-.est,de qtia inebriantur
deinde,Pater, si non polesl hic calix transire , nisi animse (idcles; el illud quod refiindilnr ad allare,
bibam illum , fial votunlas lua (Multh. xxvi, 42). quando dicilur : Jube hwe perferri per manus
Propter quod et mos bene inolevit, ut sanguis Chri- angAi tui in sublimeatlare tuum , in conspeclum
sli nnnquam in calino, nunquam in cratere, neque " divinw majestatis tuw; ideo fit, ut sanguis Cbristi
in alio vase, quam in e.alice consecrelur; sed neque inde pro nostris exhauriendis quotidie delictisrurstis
alio nomine, ut fieri solct in aliis quibusque vasis, in prelium snmaiur redemptionis, et inlerior homo
nisi semper juxta proprielalem linguarum calix vo- nosler per hoc<plenius innovctur, et h couniatnr
eatur, ut exinde omnibus caiix passionis Cbrisli ad Christo non roodomoribus-el vita, verum etiam et
inemoriam reducalur. Ex quo nimirum calice , id in unitate natnrse per corpus binc inde, ut in illius
esl, ex eadem morte sanguis, el persanguinem vila forma invemamirr. » Nequeeniin hic sanguis inte-
haurilur acterna, quera cum bibimus , quid aliud gre percipitur, nisi i et moraliter menlem inebriet,
quam mortem Dominiannunliamus? Idcirco necesse et spirilaliter de altari corporis Chrisli ob renova-
«sl, ut unus(|tii$que prius moriatur huic saeculo, tionem nos refundat: ubi profeclo Christus convi-
qt;ia sictit nenio nisi consepultiis b mortem recle vium ct conviva nosler siniul esse voluit. Pcr hoc
annunliai, ita nemo exinde vitam sumit, nisi resur- erge quod nos k corpus ejus sumus de carne et de
gens in novitate vitou ambulet, et jam in Christo ossibus ejus, flle nobiscum illud bibit novum in
niancat. Unde si volumHSeam cum Christo perci- regno Palris, quia sanguis est NoviTcstameuli. Nos
pcrc, surstun in cosnaculumvilse asceudamus, uli- vero quia corpus ejus sumus,. ct ille in nobis ut ca-
que in coenaculummagnum et slratum , qtiia nisi put regnat, regnum Patris jtire vocaraur, iji quo
niagnum sit, non omnes capil.c Ascendamusautem nimirum Chrislus jam iUud bibit novum, quolies
sursum, quia qui deorsum jacenl, non d isla cttm fidelesinfraEcclesiam islud digne percipiunt.(Hier.)
Cbristo, sed fel dracomtm infeliciler cum Juda, ut Sicut cnim paiiiur in suis, et esurit, et sitit, ct vesti-
sint in felie amariludinis, bibtint. Hinc quoque Pau- tur, ac susciptlur; sic quoqne bibit illud novum in
lus ait : Quw snrsum sunl supile, non quw super regno Patris, id est, in Ecclcsia , quoties eum digtie-
lerrum (Cotoss.m, 2). Nouenim alibi hic calix Novi stii aul comedimusaut polamus. Nam de vineailla,.
Teslamenti quam sursum accipitur; et quia Novi quoe ftcit labruscas, fel ' amaritudiriis potatur,
Testamenti est, nonnisi ab innovalis qui sunt sine quodesicilixpassionis. Coeterumin regnoadoptionis
vetuslale peccati coiiimunicalur. Novi autem Testa- de genimine vitis nova3 bibit.ct de vinea Sorech ,
menli ob dislinctionemVcterisdicit: Dequo.Moyses quac interprelalur electa; rubenlia enim musla in
ctim aspergerelpopultunde sanguine holocatisloruin, eo praelocrucis eliquantur, et dum quotidie Chrisli
medium ejus in craleras, el ineditim cfltidit super sanguinem de allari sumimiis: idcirco quoties no-
allare, et ait: Hic est sanguislestamenli quod,man- vum ex hoc vinuin bibimtis, in regno mPatris Cbri-
davit Dominus (Exod. xxiv, 8). Sanguis ° lanluin r»stus illud se bibere fatelur , cujus » nos membra <
lestamenli, quia flgura erat et umhra hujus myste- sumus , etiam qui bibimus. Hinc ergo convivium.
rii, per quod testatus est Dominus daturum se nostrum dicitur, quia PascTianostrum immolalus
nobis, cujus nimirum sanguine populus aspersus est est Christus; conviva ° vero P eo quod cum illo epu-
» In cod.Laub. incipil hic cap. LXXIX: Quid sit: ebriet:RecensS.Germ. cod.hnnclocnmsiclegit: Nisi
Transfer calicem istiun a me. et immorlaliterde altari corporisCliristiob renovalio-
b Octo mss., sepultus.Quidain omilltint recte. noslramrefundalur. Mam.,.ntstel mortaliler,etc.
c Hic in cod.Laub.[incipitcap. LXXX: Quamgrave rtem k Ms. Major monast., sempercorpusejus sumus.
sil communicantemin itnis jucere. 1 Ila cod. S. Audoeni: alii leguntfelleamaritndinit.
d Etliti, nonmusta cum Christo. m Editi, tn regno Dei. Laub., in regno expuncto
e Kdiliexpungunt tantum. Dei seu Patris.
' In cod. Anic desideranlur h:cc vcrha : Ejuspat» » In uno ms. desunt hoecverba : Cujus nos mem-
sim per crateras refundilur, quia mtjslicum. bra sumus, etinm qui bibimus.In Vaticano autem
e Anic, miscueritin terruvinum suum. posl haec verba, CMIUJ nos membrasumus, deside-
1 Edili, ef conjungatur. rantur ea quaescquuulur tisque ad ex quo se, elc.
' In cod. Laub.bic incipit cap. LXXXi: Quid sit: 0 Editi, convivw,repugnautibiis mss. qui constan-
C>imitlud bibamnovumin regnoDei. tp.rfcgtint convivd.
i Put. etduoColberl.,nisitl immortalitermentemin- v Ms. S. Audoeni, qui cum illo epuUmur.
1558 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 1336
tamur, tiansfofmati in novitatem, quia corpus ejti A 27). Quia proieclo in isto agro corporis Christl the-
suriius, ex quo se in regno Patris illud novtun bi saurus abscondilus vernat floribus immarcessibili-
bere leslalur : alioquin enm in illo regno futun bus, et redolet suavitatem» odoris, quem qui invenit
hunc polum corporeo guslu ct escam hanc nec » re homo, vadit et vendit omnia quw habet, et emit agrum
ctebibilurum nec percepturum credimus; sed sicu istum : ubi ° thesauri omnes sa-
(Matth. xiu, 44^
ipse b sacerdos et auclor salutis inslituit, ex qu<
renovati sancti aposloli per adventum sancti Spiri pienlise alque scienliae contemplantur. De quo sano
tus deccelis, et inebriali sunt muslo charitatis : ej agro panis vitaecarnisP, et potus sanguinis, creden-
eo sane credimus litinc caiicem in Ecclesia conse tibtis quotidie exuberat, et a fidelibus messuituri.
cralum, quod c ille Spirilus veritatis, in quo reno- In quo utique verus Jacob benedicilur, et dominus
-vati sunt ex velustate, induxerat eos in omncn fratrum suorum conslituitur; quia nimirum sme islo
veritatem, el confirmaverat in pleniludinem doctri- nulla rerum alia proficit benediclio unde beatus.
noe. Profecto ubi jam sicuti a Christo, ita saneai Idem, Esau ferus veriator ad benedicendum cum
eis ettieinceps in novitale spiriltisconsecratur. Alitei tardior occurrisset, benedietione bac jam fratri in-
«utem meus cibut est, inquil (/oon.iv, 34), ut faciam dulla, ait : Venil germanus tuus fraudulenter : ac
votuntatem ejus qui misil me, et impleam d opus ejus. *» deinde: Frtwnenfoet vino ttabilivi eum (Gen. xxvn,
(Hier.) Ergo dum facimus volunlatem Patris, et im- 35, 37): quod est aperte dicere, Firmavi etim pane
plelur • opus chariialis, Ghrislus iilimte nobiscutr eorporis Chrisli et vino sanguinrs, in quibus selerna '
bibit in regno Ecclesiaesuae sanguinem suum, quia illa maneat abundantia. Tibi autem, fili, ultra quid
llle caput, et nos membra stimtts. Hunc utique ci- faciam (Ibid.)*. Quid igitur? lanluset lalisDei cuU
lium Jacob patriarcha esuriebat, dicens : Si fncrit tor si nihil invenit lilio utlra quid prsebat, nisi ea-
Dominut tnecum, et dederit mihi panem ad edendum, dem illi volis implorel? Pulasne, quod absil, si
et vettimenium ad induendum (Gen. xxvm, 20). fueris indignus tanta gratia, uHis quod polleas bo-
3. Qiiolquol ergo in Chrislo baplizanlurf, Chri- nis, ullra quam nibil amplius in hac vila prsestatur,
atum indiiunt, et panem comedunt angelorum 6; ir. aut forte ideo parvipendes, quia in ore non libi sa-
quo nimirum mysterio benedixit Isaac eumdem Ja- pit, quod in spiritu ille tonge praesenserat in eo, et
cob filium sutnn, quasi nulla alia esset benedictio frui desiderabat? Sed et hoc licet in spe refectus
quam frumentt et vini, sciHcetin pane carnis Christi, olim Abraham fuerat, ideo benediclus Deo excetso
et in polu sanguinis, quse de agro corporisb nobk diclus est. Quia deniqtie benediclione post eum Deus
quolidie per oflicium sacerdolis maturescunt, bibi- Isaac perfnderat, propterca et ipse fiUum suum
Vrius>, el comediraus. Hinc quoque idem ait.- Del ^1 Jacob eisdem ditabat' bonis, et prophelali eloquio
tibi Deus de rore cceli, et de pinguedine i terrw abun- implorabat quod emnibus eral repromissum.
dantiam frumenti et vini (Gen. xxvn, 28). In rore 5. Magnura igitur bonuro et summaebenediclionis
iruidem cceli, quia hoecmysleria divinitalbs ope con- arcanum in boc» myslice Christi Ecclesiae prscpara-
ficiiintur. De pinguedine vero terrae, quia caro tur, ubi Christus esl conviva deliciarum el convi-
Clrrisli de Virgine orla credilur : ubi procul dubio k vium. De hoc quippe bono Zacharias olim reproinisso
plebi Christiariorum plenissima prsestaiur, abundan- admirans ait: Et quid bonum ejus est, etquidpui-
tia panis et vini *, in quibus sine dubio vila fruilur chrum ejus , nisi frumentum electornm , et vinnm ger-
angelorum. minans virginesf (Zuch. IX, 17.)v Ubi notandum quod
4. Necm igilur, cbarissime fili, islam parvipendas non nisi electoritm est cibus, cx quo bonum salulis
vitam, ubi tanla redotent sacramenta. HabeS quam Eectesise, et pukhriludo decoris praestatur. Quia etsi
a longe lantus patriarcha sensit in filio fragranliam quotidie sordescit, exinde reparalur, ut sponsa Christi
hujus mysterii; ait enim : Ecce odor fitii mei sicut sine macula et ruga talibus inveniatur respersa mu-
qdor agri pleni, cui benedixil Dominus (Gen. xxvn, neribus; alioquin dum quotidie peccamus, licet in
\ » Ulim et Sirm. expnngunl recte. " ubi vilm tanta redolenl tucrumenta, sed nostram
b Valic, stctit tpse prwceptor et auctor. lociionem relinent seplem mss.
' Edili et Flor., quoniam itte spirilus. » Edili, suavilale.
d Editi addunt qut in eeetisest: quse verba desunt °A1., Ubi thesuuros omnis sapienliw et tcientios
in omnibus mss. contemplulur.
e Vatic, el itnplelur a nobis. Tres. inss., et imple- P Editi, id est carnis.
mus opus charitalis. i Uicineipitin cod. Laub.cap.LXXX'II: Quodsine
f Tres mss., baplizamur, Christum induimus,et hoc sacramento nulla alia profieit benediclio.
panem comedimut angelorum. ' Editi. in quibus illi wterna manet abundantia.
-- ( Ilic incipit in codice Laub., cap. LXXXIl: Qnare >In cod. Laub.incipilhiccap.LXXXlV: Quodsiquis
Isuac benedictionem dederit Jacob frumenti et vini. ingralus divinn respualcorporisel sanguinis Christimy-
tColb. ct Anic. addunt, Chrisii; Flor., Christi steria.nihil sit quodilli inhacvilamelius tribualDeus.
ejusdem. 1 Edili, di abal donis.
' ln editis desideratur bibimus. . » Mam., in hac mtjslice Ecclesia precparalur. Maj.
i In qualuor mss. desideratur terrw. mo;i. n.s. ctim allero S. Gerui., in hoc mysiica Ec-
k In editis deest plebi. cleshe prwparatur.
1 lu tribus mss. in non comparet. T llic in iol. Lanb. incipil cap. LXXXV : Qued
**Edili, Ne igilur, charissime fili, ista parvipettdas, itou s:t nlti electvrum cibus.
 1557 LIB. DE CORPOREET SANGUINEDOMINI. 1338
iuioiniis, qtiomodosine maculaessc possumus? Non A In eo utique replcbimini, licet tria promiscrlt, quit
est ergo immaculataquam nseviobscoenitasdedeco- caro el sanguis per etimdem Spirilum sanclum con-
rat. Sed quia per hsec purgalur jugiter, pukhriim secratur, alioqtiin» mihi nec caro est, nec sanguis,
ejus est hoc corpus, ex quo jam speciosa per lava- sed judicium quod percipio, quia sine donanteb nul-
crum ampliuspulchrescit, ut candore lilii et rubore lum male praestimentibusdonumex Deoproeslabanir.
sangninis in hoc mysterio decoretur. Ronum qtiippe, Nam idem et Spiritus donum dicitur, si septem ip-
Ht ad vitam aelernamproficiamus, pulchrum vero, sius dona dicantur, quibus» Christus et Ecclesia re-
dum immortalitatis gloria vestimur, ut et interius pletur. Sed ille ad plenum haccomnia donorum pos-
frnamur vitaedulcedine, et exterius fulgeamus ni- sidet; Ecclesia vero per partes individue, sicut eideni
lidius de tanti beneficii gratia. Et vinum, inquit, placuerit qui se dividit in singtiliset imperlitur om-
germinansvirgines. Felix fniclus ubertatis, ex quo nibus. In eo tamen divinitus adimplemur, quia sine
virginitas germinatur.» Nam in boc nostri germinis illo anima cujusque vacua invenilur. Ideo hitnc sem-
vino caslitas corrumpitnr, ab isto vero virgines per oremus, hunc desideremus jugiter, ut ejus re-
procreantur; et ideo jure omnis Ecclesia Christi plealur bonis desiderium noslrum, et semper ab
virgo nominatur, quia, islo repleta vino,nullum prse- illo renovetur, ac si aquilse, juvenlus nostra
ler Chrislum amare novit,b nulium esurire alium , B (Psal. cn).
nullumque sitire, quoniam summum ejusbonum 7. Liquet ergo quodi sine illo nihil csl qtiod ha-
esl,etsumma pulchritudo vestis illa conlexta de- betur, nihil quod percipitur : co qtiod omnia dona
super ex veUereAgni, quoenuplialis alibi appellalur. virtutum hoc unok claudanlur. Idcirco 1 st volumus
Sed et charitalis vino ebria jure omnis anima, quse ccelestibus ditari donis, donum Palris ac Filii, id
Cbristi potatur sanguiue virgo dicilur. est Spirilum sanctum m qui ab eis consiihslantialis
6. Habes, charisslme, sanctornm vitse bonnm, procedil et coselernus, ardenti animo petamus, ul
quodc nullum esl aliud; habes putchrum venuslatis, pereura» charitas in cordibus refundatur nostris,
quo luas infantioeabluas fcedilates. Exerce le in ca- alque in ipso renascentes , quotidie ad vitam santti-
stitale, quoniam hic sanguis nihil magis diligit, ficemur; quia quoscunque ille sanctificaverit sui
quam in Chrislo virgines; virgines, inquam, sed roris aspersione, eos profeclo Patrem et Filiuni in-
prudenles el pudicas, quia sunt et fatuoeinlus in habilare credimus. Hinc idemFiiius ail: Ego et Pa-
animo, non habentes oleum secumd Spiritus sancti. ter » ad eum vememutet mansionemapud eum facie-
Quod• profecto si quis non habuerit, hic non est mus (Joan. xiv, 23); non quasi praetermisso Spirilu
Christi. Nam neque frumenlum carnis sine vino sanclo, sed signanler insinuans quod ad eos tantum
sufficitsanguinis, neque caro aut sanguis sine oleo " Paler et ipse veniant P, quos idemsuseprseventuaspi-
Spirilus sancti prodesl nobis, imo magis officit. ralionis sanctificaverit Spiritus, licel in omnibus
f Ideo quisquis recle vult communicare, sic vivat sibi semper cooperatrix sit lota Trinitas. i Qua de
necesse est, ul templumSpiritus semper esse queat; causa sicut nihil in hac vita felicius bono Christiano,
quia si quis lemplumDei violaverit, disperdet illum ita nihil illo periculosius, si deserlus a lanla gratia
Deus (I Cor. III, 17). Hiuc quoque Paulus : Nolite flat membrum meretricisr. Et ideo, charissime,
contrislare Spirilum sunclum in quo signuli estit castum te custodi, quia hoc munus quo virgines ge-
(Eph. iv, 30); profeclo quia sine ilto nulla Chrisli neraniiir, nimirum non modo carnis luxuriam, ve-
gratia babetur. Propterea el Joel cum pcenileiitibus rum etiam raentis exsecral • desidiara, el omne quod
veniam reprorailteret, respondit Dominus, inquit, est, unde noster * inlerior homo possit maculari.
et dixit populosuoj Ecce ego millo vobisfrumenlum, Quo velim, quia ordinanle Deo jam sacris assistis
vinum, et oleum, el replebiminiin eo (Joel. u, lll). altaribus, lava inler innocentes, non cuin Pilato

Hic incipit in cod. Laub. cap. LXXXVI: Quodin k Ms. Maj.mon., hocuno dono claudantur. Anic,,
vino nostri germiniscaslilas corrumpilur, ab isto vir ,. koc uno laudanlur.
gines procreaniur. 'J i Tres. mss., Idcirco ti volumus ccelestibusacqui-
b Cod. Maj. nion., omisso nullum esurire, subjicit ramus nobis donum Patris et Fitii, Spiritum san-
nullumtitit. ctum.
c Ms. Maj. mon., quod nihil aliud est. Al., quod »>Deest apud Sirm. id esl Spiritum sanctum.
nullumesl aliud similevel melius. n Colb. unus, per eum charitatis donum.
d Al., secuma Spirilu sanclo. * Tres mss., Ege et Pater unum sumus, et ad eum
•IlaColb. unus codex, et bene, nam referlur ad veniemus.
oleum: alii mss. Quem profeclo. P Quatuor mss., ueniens, forte «entent.
f In cod. Laub. hic incipit cap. LXXXVH: Quo- iln codiceLaub. hicincipitcap.LXXXVllI :Quod
modovitere debeatqui communicaredebet. nihil felicius bono, nihil infelieiusmalo. Textus vero
gMamer. et Ulim. cum Anic Majoris raon. et S. sic : Qua de causa sit quod sicut nihil.
Aud., alioquin tnalo nec caro nee sanguis, sedjudi- ' Hicitem incipit in codice Laub., cap. LXXXIX:
cium quodpercipitursive percipil. Quod gravius sil, peccatissordescenlioui,ti impuden-
» Eiliti cum ms. Mai. mon. addunt Spirilu, quod ler ad communionemaccedant.
ab omnibusmss. exsulat. > Editi, exsecralur; sed mss. fere omnes, exte-
>Duo mss., q-iibusChrislusEcclesiumreplet. crat.
i Quatnor mss., quod sine dubio nbsqtte illo niltil • Quatuor mss., un<ienoster exterius komo.
est quod habelvr.
 1339 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1U0
manus, quia nuUa excusatio prodest, ubi leslis est A habet.aliquid adversum te, relinque ibi munut tuum
conscientioe» judex, et si b probaveris te primum, ante allareret vade prius reconciliari fratri tuo; et
lum de pane illo ede, et calice securus bibe. Sin tunc veniens offera* munus tuum (Matih. v, 23).
autem, da c honorem Deo, et corrige quantocius Qua in re pensandum est, cum omnis culpa hujus
poenitudinedcordis maculam erroris, si quo modo hostisemuneresolvatur,quamgravisestciilpa discor-
valeas demum Chrisli altaria circumdare piis am- diae, per quam nec munus accipjtur; Debemus ita-
plexibus, et ad sancta sanclorum mente pura dcvo- que, anleqtiam hoc ofleramus, ad proximum, quam-
tior* introire; alioquin gravius esl in sordibus ad- vis longe positum,.longeque distinctuni, mente ire,
huc sqrdescere, et ad illicita Dei niysleiia, eontempto eique animum suMere, htimilitale illtim ac bene-
Deo, iinpudenter accedere. volenlia placare; et ila scilicet conditor noster, dutu
8. f Hsecigitur ob cautelam tui dixerim, dilectis- tale placilnm nostrsemenlis aspexerit, a peccato nos
sime fili, quia novi plerosque veluli sues iminiin- solvit. Veritatis atilera voce atteslaute diseimus
das *, qui sub oblentu poenilenlise redeunt ad vo- (Malth. XVIII,24), quia servtts qui deeem millia
lutabra lanto proclivitts vitiorum, quanio faciUus talenta debebat, cura poenitentiamageret, absolu-
ad hsec sine prsejudicio reatiis sui accedunt, ista tionem debiti a Domino accepiu Sed quia conservo
pedibus calcare; quin et quia semel eos Dei pa- " suo cenlum denarios sibi debciiti debitum non di-
-tieniia sustinuit, dum indigni b vitse mysteria prae- m«8it,et hoc est jussus exigi quod ei fueral jam di-
sumerent t, tilierius ca quoe dicimus vera I ma- misstim, «t in carcerem trustis esl. Ex quibus vide-
lunt credere. Verenttir enim coram humanis ob- lieet dictis conslat, quia si boc qund in nos delin-
tulibus suam verecundiam porlare, quam coram quitur ex corde non dimitlimus, et illud rursus ex>
majesiale divina et oronium supernorum k civium gimur, quod nobis j*araper poanileniiara dimissum
proesentia temeriialis incurrere offensam. Quibus fuisse gaiidebamus.IIleigitur suidelicli beneveniam
profeclo cordis induratio, cum ncc se corrigunt, postulal, qoi prius hoc quo I in ipso delinqtiilur re-
nec Dei visitaniur pietatis verbere, jam poenapec- laxai; qitod quictinqite facere spernit, si divinam
cati est el conieinpius siiperbisc; sed Dominus quia bosliam traclare lemere prsesumpseril, Dominicum
eos continiio non punii, ut praelulimus, nunquid corpus coiiculcare dicitur, non qnod ab ullo inor-
non cuiat, aul suas iiijurias ilalenus inullas obli- taliu.mconciilcari possit; sed quia male tractanti
viscitur? Nequaquam hoc dixerim, praesertimcuin potins in concnlcationem convertilur, sanguinem-
idem videat, el ad iracundiain exinde amplius con- que-iestamenli, novi videlicet et setemi, polluere-
citelur, eo qtiod provocent eiim filii sui ac filisein non inconvenienler dicittir; qiticunqus sociain an-
iram , quos . angelprum gralis sociaverat nieiisse. gelorum caslitatem spernens iinmundacIiixuri;»sor-
Hinc quoqne est qucd Sequitur : Abscondumfaciem dibus inqiiinatur; et sic anieqtiam per bumilem
meam ub eis, el consuierubonovissinuteorum (Deut. coiifessioiiein,ac dignis frtictibus pcenitenliae, seu-
xxxi, 17). largis lacrymarum iliimiiubtts abluatur, ad litijus-
. 9i ' De quoritm manifesla damnalione eliam rnensoeparticipalionem indigmisproestunitaccedere.
Aposlolus lerribilem inferl senlenliam, dicens : Spirilui etiam sancto gratioe qttam maximam vide-
Jrritamquis faciens legetu Moysi, si sine ullamise- tttr conlumeliam facere, quicunqiie terrenam panis
ralione sub duobusvel tribus lestibus morhur, quanlo ac vini subslanliam, dtun ejustlem Spirilus virtttta
tnaqis pulatis deleriora mereri supplicia, qui Filium e* consecratione sanctiiicaiiir, in ipsam eamdcmcar-
Dei conculcavit, et sanguinein lestamenti pollutum nem et sanguinem , quam beata Virgo ejitsdeni
duxeril, et in quo sanctificatus est, Spiritui graliw Spiritus virltite et operalione concepit et peperit,
contumeliam fecerit (llebr. x, 28). Fitiuin ilaque dubilat posse converti. Unde antcm veniam pecca-
Dei conculcare non immerilo diciltir, qui radicem minum consectilurus est, qtii Spirittis sancti, qul
oinnium virtulum charilatem, per quam etiam ipse remissio omnium pecealorum est, iram contra s»
unigenilus Dei homo fieri dignatus esl, negligenter n accendit, dum dubitat enm aliqtiid non posse ope-
pessumd.U; acsic fraternoTepIetus odio, antequam rari? Quam gravi itaque pcena isli tales Dominicum
itli in pace reconcilietur, hsec sacrosaneta sacrificia corpus et sanguinem male traclantes plectendi sunt,
offerre prsesumit. Sed ejus munus ab omnipotenti luce clarius palet, dum ab Apostolograviora morlis
Deo non accipitur, nisi ante proximi discordia ab supplicia promereri judicantur.
"animo pellalur, dicenle Veritate : Si offers munus Propter quod et saepehi tales inlerdum propo-
tuum ad ulture.et recordulus fueris, quia fraler tuus nunt se ad boram-in melius eonverti ciira summa
» Mam.cum sex mss., cqnscientiajudex. 8 Mss.fere omnes, veluti sues immundw,
b Eiliti, el cum probaveris te purum; sed mss. >>Mss. quinque, indigne.
omnes nostram lcctionem retinent. . Vatic et Flor., temerareiri.
« Cod. reginaeSuecise et duo regii, da honorem i Val., vera nolunl credere.
tantis mysleriis. k Mam. et Sirm., supernorum prmsentia. t-Jlini.,
d Editi, plenitudine; mss. omnes, pasnitudine. sunernorum spiritttmprwsentia. Mss. Maj.nion., su-
« Al., dilior. peniorum tanctorum prasenlin.
t Hic in cod. Laub. incipit cap. XC : Deploralio • Ansulisinclusa siipplevertintreginseSneciae co-
immundeviveuiiumcommitnicareprwsumentniit. dc\ 1554, ct codex regis Christitiwissimi1070.
1311 LIB. DE CORPORE ET SANGUINEDOMINI. 134!
deliberalione mentis, sed ilerum lentationis impelu A Scripluris divinis, lalenler ostendit, quod aliud esl
pejus ruunt. Idcirco, tu si vis salvari ct his ad vi- quod perfeclum b perfectioribus mandat, aliud vero
tam frui, veUrasic te agas, ut Deum prsesentem quod iapsis et torpenlibus ad indulgenliam providel.
scmper ubique inlelligas, et sic coram ipso ver- Idcirco de solo agno quid agendum apertc instituit,
seris, ut io nullo majeslatis ejus oculos offendas, de haedo vero quasi nolens edicere pressius reti-
qtiia si quis se pntat ab eo uspiam delitescere, cuit >; quouiam alitid est quod ipse ubiqtie vtilt
noverit eum omnino quod offensum non effugiet, perfectius i, alitid atitem dum interdum quid indtil-
qui ubique virtule pollel, sed apml eum omnia re- get. Unde et alio loco de Pascha sic prsecipitur : nt
condita quse gessit; et signata in thesauris ejus qui primomense Pascha facere uon potuerit.secundo
inveniet. fiiciat, id est.si cuin perfeclis in priino mense, quasi
CAPUT XXII ». iu prima gratia, sine inorlis reatu agnum edere non
Si ulla differentia sit in hoc mysleriojusto et veeni- potuerit, saltem secundo mense, id est in pceniten-
tenti reconcilialo. tia reatus sui, hseduni indulgentiarum percipiat. Ait
1. Patet igilur ex lege divina, licet Christus Im- enim ila : f/omu qui fuerit immundus super animam
molclur agnus in Ecclesia, quod pro b differentia sive in via procul in gente vestra, faciat phase Domino
meritorum, hsecet c praemia tribuanlur; unde Do- B mense secundo'(Num. ix, 10) k. Aliler autem si aut
minus in Exodo cum de Pascha loqueretur : Decima immundus in aniina non fuerit, aut procul lor-
die mensis hujus, tollat unusquisque agnum per pore i ignaviaea lemplo sancli Spirilus non reces-
(amilias et domossuas. Erit autem , inquil, agnus seril, ct phase Domino non fecerit, exterminabitur
absque maeula, masculus, annicutus, j-uxta quem anima ilta de populis suis omnino (Ibid., 13); quia
ritum loltetiset hwdum (Exod. xn, 3). Ubi Septua- nisi manducaverii carnem filii hotninis, vilam nequi-
ginta : Erit vobis agnus immaculatus. De ugnis, bit selernam habere, quoniam sacrilicium Doiuino
inquiunt, et hwdis sumeiis eum. Ex quo profeclo non obtnlit tempore suo. Et ne putares quod de his
liquet, qtiia ob differentiam merilortini ista prseci- forle diceret qtii sttnt extra Chrislum, addidil in
piunlur; si forle qtiis agntim non polueril pauper- gente vesira, quia omnes Cbrisliani quasi sub una
tate d vitoe assequi, id est vitam iuiinaculatam generalior.e reputantur. Humiliusest sane cum pce-
offerre, sallem haedum habcat, qni semper in sa- nilenlibus haedum,quam cum perfeclioribus et san-
crificiis pro poenileiitibus mactalur. De quo divinoe clis Cbristnm agnum comedere. Quod bene intelli-
legis interpres beatus Hieronymus ait,quod Christus gcns senior ille filius, de agro reversus, sed male
in domo Ecclesioe duplicitcr immolalur : Si justi conlra diilcissimtim palrem invidia permolus, objtir-
sumus, inquit, de agni carnibus vescimur; si pccca- C gat dicens: Tot annis serviotibi,nunquamman:latum
tores et pcenitenliam agimtts, nobis haedusoccidi- luutn pruleriens, el non dedisli mihi hwdum sallem,
tur : non quod Chrisius hoedttssit, quem e a si- ut cum amicis meis epularer (Luc. xv, 29). Etquain
nistris stare docuit, sed pro diversitate meritoruin jusle! qtiia pro peccato "• coecatus, mente no|uit
unicuique aut agnus aul hoedus f sil; alioqtiin intrare inlus, nec n corde repoenitere. Ideo proisus
ex lege cnr hoedumsimtil cum aguo juberet tolli, ex ouinibus bonis paternis, nec haedumindulgentia-
ob meritorum distinclionem : ubi niox : Et serva- rum nieruil acquirere, dum vilulis repcenilenti lilio
bitis eum, inquil, usque ad quartam decimam diem juniori tenerrimus imtnolaliir; el, qttod gravius est,
mensis hujus, immolabitqueeum universa mullitudo conlumaci aniino in palrem refert injurias, quas ille
filiorum Israel ad vesperam.Nec lamen aperle in- ex sua carnalilate ex ° impcenilenli sibi corde con-
sinuat, si de solo agno accipiendum est, quod simi- Iraxerat.
liler g de haedojubeal; sed ex hoc, uli moris est in 2. P Quapropter i post naufragium, quia secunda
» L,ann.cap. OAI. ln codice vero vatic. mc titutus exterminium meretur.
hahetur : Quod immolalio agni Pascludis ad corpus 1 Mam., Torpore viw. Ulim. Sirm. cum Flor. et
Chritti pertineat. Textum autfm hiijus capilis inci- ms. Majoris mon., lorpore vitw. Omnes alii mss.,
pit : Palet igitur ex lege divina, licet Christus immo- j.
" torpore ignaviw.
lelur, tamen agnus immolnlur Ecclcsia. m Ita cod. Majoris mon. Mam., pro peccatis. Alii
b Mss., providenlia meritorum. Tres mss., prwvi- mss., profecto.
deniia meritorum. n Co:b. duo, ne corde repomilerel.
• Ms. Maj. mon., hwc et merita. • Mss., sex, impamitenscor contraxerat. Mam. et
d Edili cmn ms. Majnr. nion., pro panpertate. cuin tluob. mss., impwnitens sibi cor con-
e Ita co I. S. Aud. Editicum aliis mss., ^uos a si- Ulim.,
traxerat. Duo vero mss. sic legunt hunc Iocum :
nistris. Ex sua carnaiitale vel catamitate, impcenitens, vel
f MG.Major. mon., aut hwdus fil.
s Al., qnod hwdo jubeat. impcenitenticorde sibi contraxeral: quse leclio vide-
lur inleipolala.
h Edili cum paucis mss., profeclo perfeclioribus. p Hic collocari debelex codice Lanb., cap. XCV:
Mamer. vero, quodperfectioribnsin Scripturis divinis Quod meliussit ferventi animo pmnitentiumagere, et
lalenter ostenderet,quod aliud est quod perfeetiori- sic vet hxduin mytlice in convivio Domini sumere,
bus mand ,vit. quam ab illo diutivs abstinere, qnod in loctim se-
AI., pressius tetigit. .quentis capilis tr.ansposuit librarius,,quiel.sequenii'a
i Edili, perfectut. transliilil.
k Hic in eod. Laub. incipit cap. XCII. Quod quem capita 1 Edili : Quapropter ncipfrti^ium.quw sccuuda la-
criminalin uon gravant , si coinmuiiicare negliyit, biila.
1343 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1544
labula est, ferventi aiiimo poenilentiam agamus, m-- A , duhionee vltam habetin se manentem; et quicon-
mirum quia melius esl, saltem luedum myslice in- que mdigne comederit, non virtutem carnis, sed ju-
fra convivimn Christi, nbi agnus immolatur Chri-• dicium Deisumit. b Porro si quis peecator est, et
stus, cum fralribus epulari duntaxat; quia sumust jam peccare desiit, licet' haedns, ei tamen caro
rei et noXii,quam cuhi j'urgio conlra pium Patremi Christi sacramentum eflicitur, ut per hoc et ipse ad
insolescere, et ob invidiam dedignari, ne ad ineffa-' veram innocentiam redeat, et inter agnos a dexlris
bile Patris gaudium saltem rogali veniamus. Nee connumeretur. Ult vero qtii semper deinceps post
cfitbium quin divinilus reconciiiati quantocius per lavacrum, protegente Deo, in corpore i manserunh
banc humililatis viara usque ad.pios palerhos am- nuHis obvoluti k criminibus, digne aecipiunt agni
plexus reascendentes, in hoc coslesli convivio, proi carnes el polanlur sanguine. Vernmtamen si ila
ilobis noh solnmbsedus indulgentiarum Christns im- loquimur, non sestimandum quod hic aut ille aliud
niolabitur, verum siia benignitate agnus seu vilutus, accipiat, quam Christi carnem et sanguinem; quia
Verbi divinitale saginatus, pro gaudio riostraesalutis; sicul nec haedus dicilur nisi dispensative, ob mysti-
mystice maclabilur; alioquin quomodo inter agnos,, cam significationem, ita nec agnus nisi ut ille intel-
qtios a dextris locabit, peccalor, venia recepta, ovisi ' ligatur verus advenisse agnus, qtii ex Iege multoties
centesima restiloelur, nisi » gratia tinitus Christii B proefigurabatiir,et vera mentis innocentia per euin
jam iii eo unum corptts inveniatur?b Verumtamen cnnctis patesceret. Cseteruraquamvis hsedusdicatur
nec mirum si in hoc mysterio Christus pro peccalo- mihi pro qualitate meriti et obfusealione l delicti,
ribus quasi haedttsaccipitur, qui in lege quam ssepe lanti est omnino pretii pro mundi vita, quanti est
snb figura hircus c imraolatur; unde, quia duabus et caro Chrisli; nimirum quia nihil aliud est mihi
constatsubslantiis, duo ex lege hirci siraut d uno in, quam earo Chrisli. Sed ideo rtirsns hsedusfit poeni-
Ioco offerrijubenlur. Quorum unus pro peccatis sorte tenli pro mysterio, ut maledicta facmorumet peccatri
Domino mactalur, alter vero vivens assumitur, expiet, sicul etagnus fevroraquseque.Hinc« et prius
quem emissarium lex vocat, et super ejus caput canitur A(/n«sDei quam comedalur, quatenus per
omneSiniquitates filiorum Israet coufitendouniversai hoe fides incalescat, qttia ipsius est caro n immolata
delicla alqne peccata eorum imprecabantur, et sic pro nobis, ut toltat mrsiis peccata mundi. Implct
ad eremum miitcbatur, • porlans omnia peccata atttem hoc sacramentttmad expiationem pro pecca-
filiorumIstael in terram solitudinis. Ex quo prolectoi lis nostris, quac° demum conlraxiraus, si nos cesse-
liquet quod Cliristus in similitudine carnis peccatii mus ab his, el ita comedimus ut jubemur, in una
occnbuit pro nobis, et omnia m.itedicla legis et pec scilicet domo, quseest sancla Dei vivi Ecclesia, exlra
cata noslra super se tulil, et ad eremum ubi nona- ^' quam nulli fas est edere agni carnes; neque cru-
ginta et novem oves in dcserto reliquerat, festinus dum quid ex his aul cocium aqua, sed assas P tan-
revolavit. Non quod illinc hircus aut hic haedusjurei lum igni passionis Chrisli cnm lactucis agreslibus
credalur, sed quia pro nobis figuram carnis peccatii absque fermento, id est, ut in azymis sinceritatis
assumpsit, et de peccato damnavit in carne pecca- et veritatis eas comedamus absque fermenlo corru-
tum, ul qui eranl haedia sinistris jure locandi, sint' ptionis. Deinde probet se unusquisque, et ut praeci-
oves in "dexlris clementer restituli: sic qnoque et pitur, sic se agat. Renes vestros, inquit, accingeli*
post lavacrum idem f qui agnus est justis, fit et pec- (Exod. xn, 11), quia haecsunt vitoesemina quibus
catoribus boedus,quatenus per hoc et ipsi jusli con- virgines generantur. i Unde conslat quod nulli peri-
stjtuantur, ut nemo a carne Chrisli et sanguine ex- culosins ea continguut quam luxuriosi et inccsti.
traneus depulelur, nisi qui seipsum culpis exigenti- Proplerea primum hoc loco et lex castilatis in reni-
bus absciderit. bus, quornm scrutalor esl Deus, per seipsum afligi-
3. Ecce qualis est ordo : nam qui non manducat luiv Nam si qui uxoribus debitum reddunt in lege,
earoem Christi, neque bibit ejus sanguinem, procul non possunt ad Deum, neque ad panes proposilio-
» Tllim M Kirm niei nvnlimChristi«Hi/ff*. ^
ler, ne eos a sua communione respuat, sattem ut
b Qnse seqtmntur desunt in Vatie. usque ad justi*i haidus.
fil cet peceatoribus. > Edili, licet Iwdus ei sit.
AL, immolabatur. i Edili et Flor., in corporeChrisii manterunl. Mss.
d Editi, timul iu loco: quseverba desideranlur in quinque, ineorrupti manterunt.
mss. S. Aud. et S. Remigii. k Mss. tres, mortt* criminibus.
c Ita mss. tredecim Ulim.et Sirm - Mittebantpor- i Mss. tres, ob futcationem.
lantem omnia peccala. Cod. Colb.unus : Et sic adI »>Hic in cod. Laub. incipit cap. XCIV : Quare
eremumper hominem mitlebatur, portans omnia pec- priut Agnus Dei canitur, quam comedalur.
cala. » Mss. Maj. mon., caro immolati.
1 Ila omnes mss. Edili, idem Agnut est justit. 0 Mss. S. Remigii, quasde mundoconlraximut.
Latib., idemjustiiifit Agnus. pAnic, sed assatum. Puteanus et iinus regius,
* Mam. el Ulim:, Judicium sibi sumiu Sirm. Ju- ted atsum. Mss. S. Remig. et Major. mon., sedat-
dieinm tibi manducat. sastantum igni passionis Ckristi.
b Hic coUocaridehet cuod errore Iibrarii inverso* i Hic.collbcari debet quod librarii errore inver-
ordiue positttm estin codice Laub. cap. XCVl: Quod' sum est in codice Laub. cap. XCVII : Quod nulli
qni per se innocensjuttis in pereeplioneest Agnusprn- perieulosius conimunicantquam luxurioti. ;
nitentibu*non nbsquefigurwmysteriotit mitericordi-
 (343 LIB. DE CORPORE ET SANGUINEDOMINI. H.4ft
OUIII,neque ad ulla legis consecrata, nisi prius sal- A 5. P Dic, rogo, hoc myslerio Dominicl corporis et
tem triduo vel eo amplius sanctificentur, accedere; sanguinis quid amabilius cura legitur, quid jucun-
quaulo magis si valumus panem illum, qui de ccelo dius cum intelligitur, quid dulcius cum digne perci-
descendit, et Agni Dei carnes digne comedere, ne- pilur, quid pulchrius, cum in decore suo sicuti est
cesse est ab omnibus peccali operibus vacare, puri- - quandoque videbilur? Hsec tibi, fili dilectissime,
ficationemque mentis ad Denm dirigere. Et calcea- pro oslendenda dignitale tanti mysterii pauca in
menta, inquit, habebilis inpedibus; ne dura suraus prsesenli opusculo hactenus dicla sufliciant. Hoc
in via istius soeculi,a serpente mordeamur ; el bacu- tantum te pro certo credere oportet, quia non digne
lum m manibus; de quo legiiur in Psalmo : Virga nec tanta ul sunt, a nobis explanari potuerunt. Nec
tua et baeulustuut ipta me consolata tunl (Ptal. xxu, mirum, cum ipsseeliam
angelicsevirtutes in suse na-
4). Quibus ita prsemissis,sic ait : Comedetitiltum turse sublilitate, hsec contemplantes admirenlur et
etlinanter. Ett enim pkate, id ett transilus Domini.b contremiscant, ac vix hsecpenelrare prsevaleant.Cum
Alioquin desidia c torpentes, et hic in sseculiaclibus ergo bealortim spirituum nattira, carnis pondere ca-
remorantes non digne comedunt Pascha, videlicet . rens ad hoec indaganda vix sufliciat, qnando sufli-
carnesAgni; el ideo satis tiraendum talibus, ne cum cienter aut digne loqui poterit homo Deo, mortalis
jEgyptiis nocte perimuntur d, sopore pecciti pre- B de iramortali, visibilis de invisibili, miilabilis de im-
manlur. Vaslanlur enim ab angelo, quorum menles mutabili, opus de opifice, creatura de creatore, fa-
Agni sanguine non sunt respersoe tam exterius in ctura de faclore, parvns de immenso, tetnporalis de
carne, quam intus in conscientia. Salvanlur vero selerno, humilis de altissimo, plasmatus de lirao de
lurabis succincti, el calceati pedibus, baculo Chri- illo qui omnia creavit ex nihilo, cujus est inenarra-
sli sustentati, ad patriam hinc quantocius summo bilis omnipolentia, qua nos omuipotentissima niise-
menlis ardore vel desiderio festinantes. E*t enim ralione salvavit, qui et opus creatricis oinnipotenlise
phate, id ett trantitut Domini. gratis fecit, et opus gratias salvati icis omnipotenter
4. Putas ergo, charissime, quod laleal Deum ul- implevit. Illic habens poteslalem condendiet regendi
lius conscienlia, non dicosi criminibus est obvoluta, creaturara suam, hic habens poteslatem ponendi et
verum ignavia si torpeat e. Patet igitur, quod f nisi sumendi animam suam pro nobis unigenitus Dei
desiderio ccelestis patrise ad superna * ubi Christus Je-susChristus Dominus noster, qui cum Deo Patre
fst, in dcxteram Palris, lide plenissinia et spe certa, et Spiritu sancto vivit, ct gloriatur, et regnat in Tri-
iiecnon cbaritale non ficta, feslinus transeal, de nitale et unitale perfecta, Deus homoper omnia sse-
Agni carnibus jure non comedit, quia legem in lioc cula sseculorum. Amen.
jubenlis violal. Propterea quolies h ea percipimus, 'C,
atlollamus nienles in desideriura, et per ardorem /n codiceLaubiensipost finem capitis quod in Edilit
fidei feslinemus ad tantam .> salietalem visionis, esl XXII, hwc sequuntur.
quia nimirum bic gustus est, illic aulem satietas. Quid tibi sit lex, o charissime, ad hsec [quse]le-
Saliabimur i, inquit Propheta, dum munifettubilur gisti et perlegisti ? qtiid, quoeso, deliberaveris jato
qloria iua (Psal. xvi, 15). Transit ergo Chrislus in pande. Obsurdtteris an obmutueris monstra; utrum-
nobis de bocsseculo ad Palrem, transeamus el nos que video. Stupere te tanlum dum considero, et
in iUo, quia cum illosimul omnes, si k ejus membra quod in propheta talibus legitur, nonnihil vereor.
connumeramur, una persona et unum corpus suraus. Moueotamen si nibil aliud invenis quod facias, Dei
Qui autem adhuc resident per desidiam super ollas te, perdita omnimodis aliunde fiducia, tolum dedas
carnium et >negligentiam,non cum illo binc mtrans- clementioe, et non prius ignavae prorsus desidiae,
eunt neque festinant ad palriam. Idcirco Pasciia sed elaborationera continua, ab renunliatis animo
nunquam rite celebrant, quia Pascha a transitu no- his saltem, quoe,Apostoloauctore, morlalia non aro-
minalur. Unde », volorum fiU, iranseamtis hinc fe- bigiscrimina fore. Et quia non suflicil, declina, di-
stinantes succinclis nientibus et calceatis in pnepa- n cit a mato, et fac bonum. Si non vales, scio enini
ralioue Evangeliipacis pedibus, ut ad illa resurre- quod non valcs secundum modum culparum agere
ciionis gaudia quantocius ° venire valeamus. poanitenliam;desunt enim leinpus,selas, sanitaa cor-
• Editi, festinantes. i Editi, Satiabor: Colb. Satiabitnr.
b ExcodiceLaub. biccollocandum eslcap. XCVHI: k Laub., expunco si, legit lanliim ejus membra.
Quod desideset tn swculi aciibus remoranles, non di- Mss. reginaeSuecioeet duo regii, si inter eju* mem-
gne<pascha comedant. bra. AL, si ejus membrisconnumeremur.
Mss. duo, desiderio torpenles. 1 Al.,etper negligenliam.
d Put., opprimantur. m Edili expunguni hinc.
• ln cod. Laub. hic incipit cap. XCIX: Qttodnisi i Anic, Undevoto sanctorumfidelium transeamut
ad ccelestia(eslinantes de Agni caruibus jure cont- hinc.
edant. ° Mss. Major, mon., qualenut pervenire valea-
1 Mss. quatuor, quod nemonisi desiderio. mus, ipsoprwstantequi vivitet regnat in swculaswcu-
• Colb. unus, ad supernam ubi Christus est dex- lorum.
tram.vacit. p Quse sequuntur a Paschasio addita, reperiunliir
b Mam. el Ulim., quotie* eam percipimus. Sir- . in regii Christianissimicodice 4070, et in codice re-
mon., quotiet eum percipimus. ginseSttecioe 1554.
' Mss. Maj. mon., ad tantam satielatii visionem.
13*7' S. PASCHASHRADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 1348
poris, alacritas meritis, factiltas expletionis, fac.A Domine, injiiriarum, non, ut diguum fuerat, inter-
quanttilamcunqtie et hanc coritinoam. Licila sese fecerunt; scientes forsitan quia henignitas lua ad
ingerunl aliquolies, memento illicita te ssepius usur- poeniteniiani me tbesaurizantem, licet iram merear
passe, mendica atiunde copiam, aut-vim extorque in die iraeet revelationis justi judicii tui, patientis-
lactucarum agrestium, coque azymani, fermentum sime exspectares , liabentibus e.tiain adversum me
maliiise abjice, renes accinge, baculum fegiminis miiltis mala fratribus; quia, Domine, asld, vcrum
mariui adhibe rationis, festina per desiderium quo suspeclus et tremens, ne subito utique le in corpore
nequis aspirare per meritum. Reconciliare quibus- et sanguine tuo, curii nusquam per divinitateni de-
dam salisfactione, universis aflectu, immolans de- sis, prsesente, ut justum est, feriar. Parce; tamen'
hinc lanto formidolosius, quanlo petulantius extor- adhtic, praesumensdeprccor, piissinie, parce, diffcr
quereanimo, ut fuerat constiliius; quia non vales, ictuiri, suspende vindictam, et non aspiciens ad ini-
cessationem prsemitte, si dalur, cUm lacrymis; si quitates, scelera et deiicla j-jventulis meae,et, ut
non, cuin singnltu inlemo; detur de tno aliquid pro jiejus fateor, etiam senectutis; sed ad misericordias
necessiiate iiiterjaeitms oralionis piissimi Redempto- et miseraliones luas multas, quibus generi humano
ris legationem auditni. Qtiisenim scit si convertatur, semper misereri consuevisli; et suscipe preces et
el ignosc.it, et avertatur ab ira furoris, et nori B hosiias quaypro pecCatis meis et pro peccatis fide-
pereas selernaliter? Periisli quidem criminaliter. lium tuorttm, tam vivorum quam mortuoruiri, ma-
tuse offerre prsesumo. Recordare qnod cartf
Hit subjiciuntur in eodemcodicesequentesorationes. jeslati
sumus et fragili materia conditi; etiam coeli non
Ecce ego, Domine, ecce ego, qui digntis non fue- sunt mundiin conspecttt tuo, et angeli tui reprobi
ram, miser et infelix, ingredi atria Ecclesise tuoe, iityenti suril cbram te, qtianto magis homines terre-
nec per limina sancta inlrare domum tuam, accedo ni, indigrii et immundi ? Non enim possumus csse
ad ministrandum sanctis aitaribus tuis, et asto retts mundi, nisi a tua pietale et misericordia quotidie
etpeccalor ante conspectttm divmse inajestatis tuae, corde et corpore mercamur mundari. QuaprOpter
sine ullo ornatu boni operis, et sine ullo fruclti di- lu, Domilie, tu qui hitenlioriem et devolionem tor-
gno pocnitenline, et sine ulla vel sola cOgitatione pentem, miserara ac pollutam ad sacrosanclumal
nVunda. iridigtiiis enim ct sceleralissitnus sum ui- ' laris tuiniyslerium exeilare [voluisli], meque indi
mis; sed de lua ineffabili pictate et misericordia, gnum et peccalorera ad tibi minisiraiidum pennr-
et de nieriiis sanciorum'luorum conlisus, licet tre- '. sisli, impudenler licet, accedere, conline adbuc,
meiis et pavidus procsumo accedere ad offerenda misericors, quam mereor, iram, exhibe graluilaur
sancto noinini luo sacrificia. Et ideo, Domine crea- C clementiara, et concede propitius , ul celebraiio
tor piisSiine, red.eiupiorclemcntissinie, qui omnera hujus sacri mysterii ad quod tepidus et pavidus
animam confilentemei pceniienlem magis vis emen- accedo, non ad judiciura et ad condeiiinationem,
dare quarh perdere, et qui non pro justis, sed pro sed ad remissionem peccatorum et ad salutem mihi
peccatoribus incarnari voluisli, et lalroni in cruce proveniat sempilernam.
pendenti ac tuam majestatem confiienti non solum Item. Ita, Domine, immensi criminis rel, con-
pepercisli, sed etiani paradisuin tecum intrare pro- scientia tesle, confundimur, ut ad oflkium tutim
iniMSli, me miserum et peccalorum confitentem, nec securi possiriius venire, nec liberi. Quis enim
et desidiose licet poenitenlem peccata mea, a tua pensans peccatum siitim, non se a facie ttia veilet
ne repeJlaspietate et misericordia, nec frustra ac- abscondere, si liceret tantse majestatis ocidos de- '
cipias fnlein, spem aique fiduciam, quam in lua clinare, si aut evasurus laleret, aut occultalus eva-
insestimabiii clenientia habeo; sed sicut omnibus deret; autquis non magis videre le cuperet, si nori,
criminosis et peccaloribus in te credenlibus, de lua quod eum peccantem prospicis, plus tiraerel 1 Ergo,
misericordia coufidentibus pepercisli, ita mi- quia tti ubique nos invenis, ad te confugimns,quem
hi misero ad te fugienli, el post peccala ac scelera fugere nunquam valemus. Reslat miseris non late-
mea mulla diabolo reiiunlianti, alque ad le rever- D bras intervenire, sed lacrymas. Foveat indulgentia
tenti parcere et indutgere, atque ad celebrandttra quos lerret offensa. Minatur potentia, sed miseri-
injunctum oliicium paterna pietate digninn me fa- cordia consolemr. Exte est qui libet, per te est qui
cere et suscipere digneris el licet importunius quam excuset. Parce, omnipolens Paler, et quos aspi-
competeret me ingeram : siquidem interdictum mihi cis huraHes per reatum, erectos' numerare di-
tam veleris qtiam novoelegis censura ignorare non gneris in pracmium, et quos inlelligis per con-
valeo; cum et exlerminatores irapioriim atque cu- fessionem miseros, non facias in examinaliene
stodes sacrorum altaritim tnorum angelos vasa in- conftisos.
lerfectionis in manibus gestantes, sacris oraculisi' Item alia. Dimitlc, Deus, quidquid per intempe-
tuis, non incredulus, sciamomnino proesentes; capta rantiam mordacis lingua: incauti oris noslri incre-
tamen jam olim prsesumplionisquadam de tua vera patio momordit in subditos, quidquid minus de boni
niisericordia fnliicia,quia scihcet usque etiara quod perfeclione diximus. Parce quidquid incongruum
istud qtio inveteratus diefum malorum perveni, te vel minus temperale protuiimus, tu igiiosce. Non
ueinpcr irrilans, seniuin, me ullores illi tuarum, incautum presumplio punial;sed agnoscentemme
154) LIB. DE CORPOREET SANGUINEDOHINI. 15M)
iniqtiiiates meas pietas luee miserationis absolvat. A Inler hsec tuse, Omnipolens,libramen pietatis im-
El quianon mihi alibi esl fiducia, nisi in roisericor- ploro, ciijus ultionis diem, acctisanle conscientia,
dia lua, tu et os meum prxconio veritalis per arma perlimesco, ut non indignum, qtiacso, misericordia
et opus pleniori nbertale sanctifica, ul et dignum tna judices, quem a lempore pcenitenliaenon ex-
me salves, et commissummihi gregem pro lua pie- cludis. Suspende securim, doneccullor vineoeadmo*
late justifices. Quidqtiid in iilis vitialum rcspicis vcal coffinumstercoris inlrucluosoearboris ad radi-
sana, quidquid in me viliosum inspicis cura; si ceni. Parce mihi, Domineclemcnlissime,pceiiilenti,
quam vilio tepiditalismeaevel incuria conlraxerunt qtii David post Iapsnmclementer ad veniairi revo-
vel conlrahunt labem omitte; si qtio eliara, me caisli; qui Petri miscricors ariiare flenlis lacrymas
ignoranle vel cognilo deciderint iu crimrne, atque respexisli; qui latroncm in crucis patibulo lanti fa-
si exempli mei offendiculoprovenerint in culpam, ciuoris reuin divina gratia illuslrasti, cui mox ob-
ignosce; et pro culpis talibus miseromihi ultionis linuit confessio perspicue DeiFilium cernere, fidcs
non reslituas vicem. Ilis tiiinen quibus increpalio- proemium, poena veniam, lamenla gaudia seinpi-
nis visus sum adhibere judiciiim, et increpatio ipsa terna, dum confessor in cruce, possessor «xslilit
eis proliciat ad salutem, et oralio haec interpeilans paradisi posl crucem; sed quia verba venia tuae
cdraraisso eos revocet ab errore, ut non perferant g pielalis indigenl, quae indigni saceidotii opera non
tartareos crticiatus, quibus utpote morlales poeni- comracndanl, sailem astanlium vola suscipe, til et
tentise indiximus leges, quo ulroritmque incommo- mihi suis apud te precibus veniam, eteorum meritis
dis parcens,et illoruin iniquitatibus tribuas veniam, sacrilicia noslroruinvulnerum saluhriter nobis cou-
et meam abluas conlractaiidseregendi incommodi- feranl medicinain, iilquia Omnipotenspro omnibus
tatis offensam.Praebe,Dcus, aurem sacrificiis no- faclus est hostia pro peccatis, adsis nobissacrificatio
stris, me mihique commissosluis ascribe in paginis in sacrilicio pro dcliclis, Chrisle Salvalor miintli,
quo cum grege tnilii credilo, et a cuncto eluar cri- qui cum Patre et Spiritu sancto vivis et regnas
iniue, et ad te merear pervenire in pace. Pacatum Deus per omnia saicula sseculorum.Amen.
redde, Deus, nostrorum cordium habilaculum, ex- In veteri codice
carnalium et in subdilis co- Majoris Monasterii, ad calcem li-
pulsione vitiorum, qui bri Puschasii de corpore el sunguine Domini
norjam summain exercere virtulum , pacalis men- hac st.bjicttur oralio, quw in aliquibus editis ei
tium corporumque incoinmodis, pacilicus merear, prwmilltlur.
le judicante, coronari cum angelis. Fac ergo quod Domine, Jesu Christe, qui ex voluntale Patris,
nos, Deus, aspicientes, in conspedu tuo flainwe- cooperante Spirilu sanclo, formamservi accepisfi,et
scentes, luaegratise ilono zelus tuaedomus nos co- C per crucem el passionem tuam sectiudumcarnem
medat, atque ita per. vigorem sancti Spiritus regen- moriendo, centesiniam, quseperierat, ovem, devicta
tes subditos teinpereiiius, ut Ct (lisciplinis noslri morte, resurgens ad vitsepascua repoftasti; muHda
regiminis oblineani luertiin, el illotum duiitia Ifan- i;ie lna iniserieotdia, qrrem hujus tanti mysterii,
gatur, ac vita fruciificeiur. Suscipe, Domine,volo- non eleclione merili, sed dono graliae luseministrum
rum nostrormn lihainina, ut per hxc quidquid in effecisli, ab omni sorde vitiorum; quatenus ad sa-
subdiloscorrecliouis verbo vcl merito impertimur, luiem anirna? mundus percipiam sacrosanctutn
non ad discordiam nostri, sed ad perpeluum dulce- corpus el sanguinem Itium, quo vivificalus in die
dinis gaudium nobis et illis profecisse lselemur.
judicii partem, beatsc rcsurrectionis obtineam, et
Ahsolve uos, Deus, el alieno et nostro delicto, tibi cum sanctis gloriain in oelernalsetiliasine flne
ut iu utroque spirilualis gralise eflicienliain cu> decantcm. Amen. Benedictus Deus.
pientes, fiilucialius tuo nomiiii supplicemur. Per
Dorainum. In codiceveroCorbeientilegitnr hwc oratioPatchasii
Item. lmpellil minislrandi oflicium hostia saluta- Hudberli ante perceplionemEucharistia.
ris popitii pro delicto. Terret conscientia Jndebiti Sit nobis hoc sacramentum tuum, Domine Jesu
sacerdotii pro reatu, si a me omnium sacerdotum D Chrisle, sit ad remissionem peccatorum. Fial nobis
peripsema sacrilicium offeralur, potlutseconscientiae hsec Eucharistia ad vitam, et viscera misericordias
crimen augetur; si lantoemajestati, universse car- et graliam salutis, sanilatemque auimarum nc-
nia judici non offertur, negligentiaercaltis ascribitur. slrarum. Arnen.
 iSSt 6. PASCHASIIAADBERTl ABBATIS CORBEIENSIS 1353

S. PASCHASII RADBERTI
ABBATIS CORBEIENSIS

EPISTOM DE COBPORE ET SMUIE DOHM.

AD FRUDEGARDUM.

(luxta editionemJacobiSirmondi,pag. 1619.)

Dilectissimo fratri et commililoni FRBDEGARDO, A et aelerno vitam prsestaret seternam accipientibus se

PiscHASiussenex luus el Monachorumomnitim per- in salutem. Quoniam ut ipse ait: Qui non manducat
ipsema, plurimam et sempiternam salulem. hanc carnem, neque bibit hunc tanguittem, non habet
Perlectis litteris tuis, cuni occuparer quorumdam vilam wternam in te manentem. Et ideo sacramen-
bospilum negoliis, minime potui adimplere quse lum quod vitam tribuit, in se babet quod tribttit
mandasti. Inlerdum tamen tuo repletus amore, digne accipientibus se, et vita ia eo est caro vere
et litterarum luariim dulcedine, cogilare non distuli, viventis, et sanguis in quo vere vita seterna esl.
quia librorum nulla nobiscum pars cst, in quibus Quod dicis le sic antea credidisse, et in libello meo
invenirem quod requiris, ut respondcrem cui negare quem de sacramenlis edidi ila legisse; sed proflteris
non possuni, quse exigis, etiam si adimplere nequeo postca le in libro terlio de doclrina Christiana beati
injungis. Quseris enira de re ex qua multi dubitant. Augustini legisse, quod tropica locutio sit, ut corpus
Quain si forle ad plenum non inlelligunt, ulique Christi et sanguis esse dicatur. Quod si figtirala lo-
credere debuerant verba Salvaloris, qui non men- cutioest, et schema potius quam verilas, nescio,
tilur verax Deus, cum ail: Nisi manducaveritiscar- inquis, qualiter illud sumere debeam. Deinde addis:
netn filii hominis, et biberitis ejits sanguinem, non Et si credam ipsum esse quod assumpsit ex Maria
habebiti»vitumin vobismanentem.Caro enimmea vere B virgine genilrice sua, e conlrario eliain ipse egre-
e*t cibus, el sanguis meus vere est potus (Joan. vi); gius doclor boc magnum faciuus esse proclamal.
et ad discipulos, cum panem porrigercl : Accipite, Quod sane dictum, borrore percipienlibus nimiuiu
ait, hoc esl corput meum quod pro vobis tradelur. videlur inculere, si non credant iUudesse in sacra-
Simiiiler et de calicc : Bibile ex hoc omnes, quia nienlo, quod verilas esse testalUr in aperto. Et si
hic est sanguis Novi Testamenti, qui pro vobis et pro crediderint hoc ila esse ut quidam credunt, nihilo-
multis effundelur in remissionem peccalorum. Ergo minus iUud incurrunt facinus, eo quod falso cre-
cum ail : hoc est corpus meum, vel caro mea, seu dtiut, quia sic dictum est ut fas sit eum dentibus
hic esl sanguis meus, non aliam pulo insinuasse, vorari. Unde facinus esse si credat quis, sicul illi
quam propriam et quoe nala est. de Maria virgine, tunc crediderutit quibus dicebat : Nisi manducave-
et pependil in cruce, neque sanguinem alium quain rilis carnem filii hominit; et non potuerunt ferre,
qui profusus est in cruce st tunc erat in proprio quia male sapuerunt. Et ideo si quis dicit hanc car-
corpore. Nemo igitur qui sane sapit, credit Jesum neui el hunc sauguincm sic ipsa esse absque mysle-
alium carnein aut sanguinein babuisse, quam quae rio et sacramento, nec in figura ex parte sumen-
nata esl de Maria Virgine, et passa est in cruce. dam, ut illi tunc carnales carnaliter sapientes sen-
Ipsa namque eademque caro quocunqtie modo sen- 'C serunt, totum dissipat. Et ideo forle beatus Angu-
tienda est, ut credo, cum ait : hoc est corpus meum slinus boc ila sapere, magnum facinus csse dicil.
quod ttadelur pro mutlit, vet; hic eit sunguis meus. Alioquin quomodo ipse idemque doctor lam e*gre~
Kt ne ptitares quia in sacramenlo loquebatur, qtiod gius conlra se dicerel, ut recolo, in sennonibus ad
dc alio diceret quam de proprio, in eodem mysteria Neophytos. Hoc accipile, inquil, in pane, quod pe-
demonslrative dixil: hoc esl corpus meum.Nam cum pendit in ligno; el de calice : Hoc accipite, ail in
ait meum, et hoc est; non qualecunque vult inlelligi calice, quod manavit ex Christi lalere. Non credo
corpus, sed illud quod tradendum eral, ut ipse mox quod aliud pepcnderit in cruce, quain caro; neque
adjecil, el non alium sanguineni, quam qui fttnden- aliud profluxerit de latere Chrisli, quam sanguis et
dus erat in proprio corpore in remissionem pecca- aqua. Et si hoc ita esl, boc accipiunt credentes, id
torum. Alias aulem qualilercunque intelligilur, si est carnera et sanguinera cni admiscetur aqua, in
alius esset sanguis, el alia esset caro in hoc myste- quibus renali sunl sacramentis, et ideo hsec duo
rio, non in eo esset remissio peccatorum. El si in miscenlur in calice. Aqua, in qua renali; sanguis
eo vita non esset, nequaquam fuuderet vitam. Alio- quoque, in quo redempti sunt fideies. Et sicul san-
quin non qualiscunque cibus nisi de vivo Domino ctus teslalur Cyprianus, nec aqua in calice siue
1353 EPISTOLA AD FRUDEGARDUM. 1354
sanguine esse debet, nec sanguis sine aqua; quiaj A sicut sacramentum corpons thnsti, corpus est thri-
per aquam populus ablutus unda baplismatis signi- sti: sic sacramenlum sanguinis Christi, sanguis est
ficalur, et per sanguincra Chrislus, qui ex eo nos Christi. > Ecce ipse in hoc contrarius sibi non est,
redemit: ac per hocintelligilur et formatur Chrislus ut quidam putant, neque beato Ambrosio, cujus sen-
et Ecclesia unum corpus. ltaque nec Christus sine tentia hoec plenissima, inquam, et verissima in eo
Ecctesia pontifex in seternum, nec Ecclesia sine est libro, quo ait quia ipsa est caro Christi in sa-
Chrislo Deo Patri offertur. Haec quippe mystica sunt cramento quae in cruce pependit, et quae de Maria
in quibus verilas carnis est et sanguinis, non allerius virgine sumpta est, et sanguis qui fluxit ex latere.
quam Christi, in mysterio tamen et figura. Nec igi- Ita et beatus Cyprianus confirmat in eo opere ad
tur mirum si figura hoc myslerium est, et hujus populum ubi de sacramento corppris Chrisli et san-
myslerii verba tropica locutio appellantur; cum ipse guinis loquitur. Quos sectitus subtilissimus disputa-
Chrislus ab apostolo Paulo character vel figura di- tor prsefatus Pater Augustinus, ut dixi: < Hoc acci-
citnr, quamvis ipse sit veritas. Ail namque : IVotits- pite, inquit, in pane quod pependit in ligno, et hoc
sime locutus est nobis, scilicet Deus Pater, in Filio accipite in calice quod manavit ex Cbristi latere.
suo, qui cum sit splendor gloriw et figura, vel chara- Et alibi de Judaeis: Hoc, inquit, postea biberunt in
[ calice credentes, quod fuderunt in cruce ssevientes.t
eter, sicul alii codices habent, substantiw ejus. Ecce )3
ut audis, summa veritas ipse Cbrislus, character Hinc quoque Eusebius Emissenus : < Recedat ergo,
appellatur et figura; tamen in eo nihil fictum fuit, inquit, omne infidelitatis ambiguum, quandoquidem
nihil vacuum a veritate, sicut nec characleres vel qui auctor est muneris, ipse etiam testis est veri-
figuras vacuas esse diciraus lilterarum a vi et po- tatis. Nam invisibilis sacerdos, visibiles creaturas
teslate earum, cum easdem figuras tropice lilteras in substantiam corporis et sanguinis sui verbo suo
vocemus. De quo sane intellectu in eodera libello secreta potestate convertit, ita dicens : Accipite et
meo, quera te legisse testaris, proprium capitulum edite, hoc est enim corpus meum; el sanctificatione
edidi, ut hoc mysteriura et veritas intelligatur, nec repetila : Accipite et bibite, hic est sanguis meus. Ergo
tamen figura esse negetur. Quia impraesentiarum sicut, inquit, ad nulum prcecipientis Domini repenle
sicut ex parle scimus, quidquid scimus de Deo, et ex nihilo substilerunt excelsa ccelorum, profunda
ex parte teste Apostolo (/ Cor. xm), prophelamus fluctuum, vasta terrarum : pari polentia in spirita-
de fuluro et de ccelesti regno, ita ex parte prsegu- libus sacramenlis, ubi prsecipit virtus rei servit ef-
stamus non palato oris, sed palato cordis, et per fi- fectus. > Et post pauca : < Sacrum Domini tui corpu»
dem Christi corpus et sanguinem esse credimus; et sanguinem fide respice, mente continge, honora,
quatenus ex eo vivamus, et in eo a quo, et in quo, et C mirare, cordis manu suscipe, et maxime ha^ustu in
per quem redempti sumus et renati, necessarium teriori assume. > Ac deinde: < Nec dubitet quisquam
esl in novam creaturam trausformati et innovati, primarias creaturas nutu potenlise, prsesentia ma-
ex hac nnva creatura vivamus. Dicit enim beatus jestatis, in Dominici corporis transire posse natu-
Augustinus(Epist. 23), cujus te eommoveri sententia ram, cum ipsum hominem videat, arlificio coelestis
dixisli, de hac re ad Bonifacium episcopum in epi- miseridordise, Christi corpus eflectum. > Haec san-
stola sua : < Sicut ct nos, inquit, soleraus dicere de clorum fides, charissime, quamvis multi ex hoc
die passionis Christi per singulas solemnitates Pa- dubitent quomodo Ute integer manet, et hoc cprpus
schse; hodie, inquimus, resurreclio Christi est, quse Christi et sanguis esse pessit. Qui npn crederent, si
ante plures annos semet facta est, Iicet per tot cur- vidissent duodecim cophinos fragmentorum, et se-
ricula annorum ipsa eademque revoluta esse dica- ptem sportas, quinque aut septem panes esse (Matth,
tur, ut et esse ipsa credatur, et nonnisi semel facta xiv; Luc. ix; Joan. vi). Non enim aliud in fra-
intelligatur. Et ideo vere non mentitur qui dicit, gmentis erat quara ipsi panes, et aliud in esu come-
hodie Christi resurrectio est, quia ipsa eademque denlium. Nam ex ipsa Christi benediclione manavit
cst quodammodo propter revolutionem temporis. i tanla uberlas; et non aUud fuit quod comestum
Deinde addidit praefatusdoctor, ut roodum loquendi " est, et quod sublatum, nisi ipsi quinque panes aut
intelligeremus, non quod sibi contrarius esse cre- septem. Quanto ergo magis, qui Verbumcaro faclum
datur, aul prsemissam sententiam suara ad neophy- est (Joan. i), pullulat Verbi caro, et manat in sa-
tos veUt referre, sed ut intelligere possemus, quod cramento ubertas Christi et sanguinis?Et non alia
aUbi tropice dictum esse monstraverat. < Neque quam caro Christi est, et tamen manet integer
mentitur, inquit, qui interrogatus fuerit, si eum, id Christus. Nihil ergo dissentit in his omnibus, ut
est Christum, hodie responderit immolari; quia ex opinor, beatus Augustinus a reliquis sanctis Patri-
ipsa similitudine rerum earum quarum sacramenta bus, qui in quaraplurimis hoc ita esse, ut Salvator
sunt, accipiunt nomina. Alias autem nisi aliquam ait, senserunt, et credunt quod credit sancla Dei
similitudinem haberent ejusdem rei cujus sunt sa- Eccfesia. Quia sic est, inquit idem egregius Pater
cramenta, sacramenta non essent. > Ergo dum ira- ad prsefatum Bonifacium : < Corpus Christi et san-
molatur Ule qui jam non moritur, neque mors ei ul- guis, sicut sacramentum fidei fides est. Nihil enim
tra dominabitur (Rom.vi), in sacramento fit. Unde est aliud credere, ait, quam fidem habere propter
ait idem doctor: < Secundum quemdam modum fidei sacramentum, quia et ipsa responsio quando
PATROI,. CXX. 43
 1355 S. PASCHASII RADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1356
inlerrogati confitemur Cbristttm quolidie in mysle- 3- A uriilus est, vivificatricem eam esse professus est. Et
rio immolari, ad cclebralionem pertinet sacramenti,i, ideo quamvis dicat ad nos : Amen, amen, dico vobis,
quod semel factum est quando immolatus est pro0 nist manducaveriiis carnem fitii hominis et biberitis
salute mundi in seipso. Ac per hoc quia sic credi- i- ejus sanguinem, non tamen eam ut hominis unius
mus spiritualilcr fieri, nec istud est sine ipso quodd ex nobis cxislimare debenius. Quomodo enim juxla
tunc gesturo est sacramento ;.nec illud reileralur inn naturam suara vivificatrix esse caro hominis pote-
faclo ut moriatur Chrislus, sed immolalur pro no- i- rit? Sed ut vere propriara ejus factain, qui propter
bis quotidie in mysterio, ut percipiamus in panee nos filius bominis et factus est et vocatus. > Quapro-
quod pependit in cruce, et bibanlus in calice quod d pter, charissime, non recte sapiunl quicunque car-
manavit ex Cbrisli lalere. Per fidem cnim ambu- i- naliter de hoc mysterio sapiunt. Sane quia spiri-
lamris et non per speciem. Et ideo in Spiritu spiri-i- talia sunt in eo sacramenla, a quibus animalis quis-
tuaiiler ista credere debemus, el non carnaliter, nee que homo j'ej'unat, eo quod intelleclu spiritali non
facinus incurramus. > Quia sicut ipse doctor dicit,t, capit, neque vult credere quse non inlelligit. Habes
sacramentum fidei fides cst: sic corpus Christi et!t ad prsesens, dilectissime, quse occurrere polucrunt,
sanguis in boc sacramento vera caro ct sanguis est.t. quoniam pars animse meoees mihi, celare non de-
Nihil est aulem aliud, inquit, credere, quam fidem n 3; bui quoe loqui Ut oportuit minirae potui. Tu aulem
habere propter fidei sacramentum, quia et ipsa re- velim relegas libellum noslrum de hoc opere, quera
sponsio ad celebfalionem pertinet sacramenti. ExK olim le legisse dicis, et si quid in eo reprehenderis,
quo datur inteUigi,quia non omnes qul beatum Au- aut dubitaveris, relegere non pigeat. Quia etsi nil
gnslinum legunt, intelligunt. Cujus rei sacramentai in eo legentibus dignum scripsi, quem cuilibet puero
beatus Gregorius in Dialogorum libfo qnarto (cup. dedicavi, tamen ad intelligentiara hujus myslerii
58) ita confirmat dicens: < Debemus itaque proesens s plures, ut audio, commovi, ut sciant et intelligant
saeculum, vel quia conspicimus defluxisse, tolai digne cogilare de Christo, cujus dum corpus non
mente conlerancre, quotidiana Deo Iacrymarum sa-- corrumpitur quia spiritale est, et totum sptrilale est
crificia, quolidianas carnis ejus et sanguinis hosliass quod celebratur in boc sacramento, quia spiritus est
immolare. > Hsec namque singulariter victima, abi qui vivificat et operatur in eo credentibus et digne
seterno inleritu animani salvat, quoe ilta.ro.nobis; percipientibus vitara, non credentibus vero ct in-
morlem unigenili per myslerium reparat. Qui licett digne illud manducantibus, vere judicium damna-
surgens a mortuis jam non moritur, et mors eiultra i lionis. Facit enim boc corpus et sanguis, quod ip-
fton dominabiiur(Rom. vi), tamen in seipso immor- sum fecisse Christum in cruce legimus, dum uni
taliter atque incorruptibiliier vivens, pro nobis ite- (Q eorum qui erant cura eo in patibulo confitenli
rum in hoc mysterio sacrae oblalionis immolalur. paradisi proestitit regnum; alteri vero, scilicet
Ejus quippe ibi corpus sumitur, ejus care in populii blasphemanti morlis judiciura delerminavil. Ad-
salutem partitur, ejus sanguis non jam in manusi didi aulera huic responsioni nostrse exposilum, quod
infidelium, sed in ora fidelium funditur. Hinc ergoi de coena ex hoc myslerio in Matthseum exposue-
pensemus quale sit pro nobis sacrificium, quod proi ram, ut ex ipso considerare queas, quid intelligi-
absolutione nostra passionem unigeniti Filii sempcr bilius credendum sit, vel quid in me reprehenden-
imitalur. Quis enim fideliumbabere dubiura possit, dum cum charilate. Verumtamen, quid horum cen-
in ipsa immolalionis hora ad sacerdotis vocem coelos; seas, quseso, hanc epistolam el hoc exposilum in
aperiri, in illo Jesu Christi myslerio angelorum! eodem libello adjungas : quatenus ex his lectori
choros adesse? summis ima sociari, terrena ccele- amplius augeatur sensus, et confirmetur Patrum au-
stibus jungi, unnm ex visibilibus alque irivisibi- cloritas.
Hbus fleri? Sed et de hoc sacramento sanctissimus1
EXPOSITUM PASCHASH RADBERTI
Gyriilus cum cenlutn quinquaginta qui in Ephesoi
sunt congregati, inter cselera fidei documenla : ABBATISCORBEIENSIS ,
< Necessarie, inquiunt, et boc adjicimus : Annun- D £ In illud Matthsei : Canantibus autem eis,
tiantes enim, secundum carnem mortem unigenitii accepit Jesus panem, benedixit ac fregit,
Filii Dei, id est Christi Jesu, et resurrectionem ejus, deditque discipulis suis et ait: Accipite
et in ccelos ascensionem pariter confitenles, in- et comedite : noc est corpus meum, etc.
cruenlam celebramus sacrificii in Ecclesiis servi- (Malth. xxvi.)
(utera. Sic eliara ad mysticas benedictiones acce- Ceenantibusautem eis, accepit Jesus panem, bene-
dimus, el sancliiicamur parlicipes sancti corporis et dixil ae fregit, deditquediscipulissuis, et ait : Acci-
pretiosi sanguinis Chrisli orimium nostrum rederii- piie et comedite: hoc esl corpus meum, etc. Audiant
ploris effecli. Non ut coramunem carnem percipien- qui volunl extenuarehoc verbum corporis, quod non
tes, quod absit, nec iit viri sanclificati et verbo sit vera caro Christi, quoenunc in sacramento cele-
conjuncti secundum dignitatis unitalem, aut sicut bratur in EcclesiaChristi, neque verus sanguis ejus.
divinam possidentis habitalionem, sed vere vivifica- Nescio quid volentes plaudere aut fingere, quasi
tricem et ipsius Verbi propriam factam. Vita enim quoedaravirttis sit carnis et sanguinis in eo admo-
natUFaltter ut Deus existens, qttia proprioe carni dum 6acramento, ut Dominus mentiatur, el non sit-
1357 EPISTOLA AD FRUDEGARDUM. 1358
vera caro ejus, neque verus sanguis, io quibus vera Avator
A ait : Hoc vos scandatizat? Si videritis filium
mors Chrisli annuntiatur, cum ipsa Veritas dicat : hominis ascendenlemubi erat prius? Ac si diccret :
Hoc est corpus meum; similiter et-de calice : Bibite Si hoc intelligere possetis, sciretis ulique quod qui
ex hoc omnes: hic est enim sanguis meus, Novi Te- integer ascendere polest ubi eratprius, unus idemque
stamenli, non qualiscunque, sed qui pro vobis effun- Christus, consumi non potest dentibus, necdividi per
detur in remissionem peccatorum. Nec itaque dixit partes. Hoc quippe videre multum esl, quia in spi-
cum fregit et dedit eis panem, hsec est, vel in hoc ritu est. Hoc cognoscere vel credere, quomodounus
mysterio est qusedamvirtus vel figura corporis mei; Cbristus ascenderit filius hominis ubi erat prius,
sed ait non ficle: Hoc est corpus meum. Et ideo hoc quishoc sensuexplicet? et quod descendit de ccelo
est quod dixit, et non quod quisque fingit. Ubi Lu- filius hominis quiestin ccelo, quse hoc ratio capit?
cas addidit: Quodpro vobistradetur (Luc. xxn), vel Necnon et quod Verbum caro factum est, quse hoc
sicul alii codices habent, datur. Sed et Joannes ex verba eloquuntur, et quod incommutabile est, fa-
persona Domini : Panis, inquit, quem ego dabo, caro ctum dicatur; vel quomodo qui homo erat filius ho-
mea est, non alia quam dabo pro mundi vita; ac minis in terra coram oculis eorum positus, in ccelis
deinde : Qui manducat carnem meam , et bibit san- esse dicatur. Quomodo ergo de coelo venit unde
guinemmeum, in me manet, et ego in eo (Joan. vi). B I nunquam abfuit? Ascendit descendens, quia in nullo
Undemiror quid velint nunc quidam dicere, non in resolvitur Chrislus. Est qui eral, et quod est non
re esseveritatem carnis Christi vel sanguinis, sed in erat. ln omnibus ergo islis et in aliis quamplurimis
sacramenlo virtutem quamdam carnis, et non car- locis excedit humanas mentes divina potestas, nec
nem; virtutem fore sanguinis, et non sanguinem; subjacet humanis sensibus ratio cceleslis et divina;
figuram, et non veritalem; umbram, et non corpus ; quia natura inferior causam et ralionem naturoe po-
cum hicspecies accipil veritatem, et flgura velerum tioris et immensse non capil nec inlelligit. Et ideo de
hostiarum, corpus. Unde Veritas ait, cum porrigeret talibus rebus quae divina virtus operatur, dubielas
discipulispanem : Hocest corpusmeum (Matth. xxvi), auferenda est, et cunctatio removenda ; qtiia scien-
et non aliud quam quod pro vobis tradetur; el cumi tia earum in fide est, ralio in virlule, effeclus in
calicem : Hic est calix Novi Testamenti, qui proi .rebus ex potestate est, causa in voluntate; ila ut
vobis effundetur in remissionem peccalorum (Marc. nihil habeat homo quod conqueralur de singulis quae
xiv). Necdum itaque erat fusus, et lamen ipse porri- Deus dixit et voluit, quoniumipse dixit et facta sunt,
gitur in calice sanguis qui effundendus erat. Erat ipse mandavil et creata sunt (Psal. xxxu, CXLVIII),
quidem jam in calice, qui adhuc lamen ftindendus. ut voluit. Sublimia quidem sitnl et divina in hujus-
eral in pretium. Et ideo idem ipseque sanguis jami C * modi rebus sacramenta', quoepro salule humani ge-
eral in calice, qui et in corpore, sicut caro vel cor- neris aguntur, et quotidie mystice in hoc myslerio,
pus in pane. Erat autem inleger Chrislus, et corpus> tradita sunt apostolis, celebrantur. Et ideo in ccena-
Cbfisli coram oculis oranium positum, necnon ett culo hoc pascha agitur, quia nisi qui ascenderint
sariguis in corpore fuit, sicul et adhuc hodie integer- isla non capiunl, ut comedant et bibant quod effu-<
rimura est et manet, qui vere dabatur eis ad come- sum est in remissionem peccatorum, et tamen inte-'-
denduin ,et ad bibendum in remissionempeccalorum. grura manet. Hinc quoque ipsa Verilas : Bibite, in-
(ADG.ser. 2, de Verbis Domini.) Dicat similiter ali- quit, quia hic est sanguis meus, qui pro multis effun-
quis, si in alio aliquo remissio est peccatorum, quami delur in remissionempeccatorum.Quodsi effusus est,
in Christo. Constat ergo quia non est, et quia in hoc: jam quomodonunc Tursus effunditur? et si caro con-
corpore ac sanguine remissio est peccatorum, verei sumpla est, quomodo adhuc manet integra el come-
Christi caro est et sanguis. Unde qui digne mandu-- ditur? Ecce quod bibitur quolidie et effundilur, et
cant et bibunt vere vitam selernam manducant ett quod semel immolatum est adhuc quolidie immola-
bibunt, el inlegra manet vila. Et tunc erit unicuique: tur. Non ergo immolalur nisi quod unum est. Bibi-
corpus Christi et sanguis vita si, quod in sacra-• tur quidem in remissionem peccatorum et effundi-
mento sumitur, in ipsa veritate, sicut aliquando) tur. Si autem quaerisquoraodo effundiiur utmaneat
dixisse me memini, spiritualiler manducetur, el spi- quod effusum est, intetlige quomodo charitas Dei
ritualiterbibalur. Quia,sicutdicitapostolis(Joan.vi), > diffusaest in cordibus nostris et manet inlegra cha-
caro nihil prodest: quanto magis panis sine Spiritut ritas (Rom. v), scilicet Spiritus sanctus : sic forte
qui cernitur? sed Spiritusesl qui vivificat. Haecid- cognoscere poteris quod est ineffabile quidquid Spi-
circo prolixius dixerim et expressius, quia audivii ritus sanctus operatur. Et si cbaritas Dei in nebis
quosdam me reprehendere, quasi ego in eo libro» diffusaest in se manens, vere sanguis Novi Testa-
quem de Sacramentis Christi edideram, aliquid his> menti Dei diffunditur admodum in cordibus in remis-
diclis plus tribuere voluerim, aut aliud quam ipsai sionem peccatorum. Quo effuso, remittunlur in eo
Veritas reproraillit; timenles forle hoc quod ipsii omnia peccata nostra, quoniam ipse pontifex Chri-
tunc limuerunt quibus loquebatur, quod partes facereI stus est, qui porrigit nobis hunc panem, sunm vide-
voluerim, et ejus per singulos merabra dividere con- licet corpus, et effundithunc in calicem. Non enim
cisa vel dispersa, sicut tunc illi putarunt qui scan- discedil ab officiosuo. Et si- manet in nobis, bikit
dalizati dicuntur, et abierunt retrprsum. Quibus Sal- eum etiam ipse nobiscum novum, eo qttod est in to-
 1339 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIJENSIS 1360
tn corporesuo, et in omnibus nobis; quia sine eo A slione perageret; ac proplerea dttos catices discipu-
humerc non possumus, neque de pane illo mandu- lis Dominum tradidisse (Exod. xu). Et astruunt vere
care, vel de calice bibere. Nec mireris, frater, qui in utroque calice quod utrumque debeat intelligi
forte ista non cre.iis, quia non nostra sunt qtise dici- testamentum, ac per hoc unus eorum pertineat ad
mus. Omnipolens cuim esl Dei Verbum, el eflicaxad agnum, alius vero ad raysterium corporis. Sed sive
oninia quae vull secuiidum multitudinem virtulum hoc sive illud quisque senliat, nullus tamen corum
suarum, cum sit ipse unus omnium virtutum virlus. a vera fide invenitur extraneus, tanlum ul intelli-
Cujus verba non alicujits qttam uriius verbi, quod gat in hoc faclo quod de ligura et umbra veritatis
ipse est, snnl verba, et ideo plena sunt verilate, quia benignissimus Jesus accipiens panem et calicem ad
Spiritus et vila sunt, nec habent aliud in se procter verura transeat Paschse sacramenltim, ne apex iotae
quod ipsa per se profuetur verilas. Accipite, inquit, delruncareliir a lege, imo quia lapis angularis est,
hocest corpus meum; et de calice : Hic est sanguis utrasque tenens et adimplens leges, ac si verus Mel-
metis. Polerant enini aposlpli tunc, si non crederent chisedech panem offert et vinum, quod erat sacra-
verba viloeet vcritalis, respondere, vel quaerere, mentum sui corporis prsefiguratum ac sanguinis. Et
quomodo panis*illc vel calix vini corpus et sanguis notandum est quod ait : Benedixit et fregit; in qua
csset Christi, cum ipse integer Christus in corpore suo B niniirum benediclione ac fractione nova creatura
coram oculis eorum crat.Sed qtiia crediderunt quod efficilur, ut panis in commemoratione mortis Chrisli
dixerat, silenlio confilentur et accipiunt quoe nobis Deo lideoblatus caro ejusj'urecredatur. Similiteret
postea tradiderunt. Tradiderunt aulem non aliam sanguis in eadera gratiarum actione quam Deo Pa-
quam ipsam eairidemque ccenain quam ipsi tunc tri egit, creatur, ut vere sanguis credalur qui effu-
manducaverunt, etbiberunt. ;;Undevoto perpendat sus est pro multis in remissionem peccatorum.
lidelis animus , quid mtersit inter iUud typicum
SENTENTLE CATHOLICORUMPATRUM.
pascha quo agnus immolalus est et in eadem
ccena comeslus, et istud, quod secundum ordinem Ambrosius de Trinitate ait: <Pari modo obedien-
Melcbisedech in pane et vino continuo celebratur. tiam Fftio objicere solent Ariani, quia scriplum est
De quo sane paschate dixit eadem hora omnibus (Philip. xn): Et specie inventus ut homo, humitiavit
suis : Desideriodesideravi manducare hoc pascha vo- semetipsumfaclus obediens usque ad morlem. Et ho-
biscum, antequum paliar (Luc. xxn). Quod si nihil minem praemisit, et usque ad mortem dixit, ut in-
nmplius habet hoc mysterium prseter figuram cor- telligeremus obedtentiam raortis non divinilalis
poris et sanguipis Christi, et non hoc est quod ipse ^* fuisse, sed humanitatis, in qua officia nostra susce-
dixit: quid necesse fuit ilerare in facto, quia hoc pit et nomina. Diciinus itaque unam esse polenliam
tolum pracfiguratum eratin agno? Unde et Lucas Trinitalis, quara nos in ipsa atque post ipsam docuit
(ibid.) duos calices datos esse disciptilis in cadem passionem. Filius enim palitur per corporis sacra-
ccena commemorat: unum prius post agni comestio- roenlum, apostolis Spirilus sanclus infunditur, in
nem, anlequam panem acciperet; aliutn vero, post- manus Patris commendatur Spiritus, Deus quoque
qnam benedixit ipsura panem ac fregit, et dedit di- Pater maxlma voce signalur. > Hsecbeati Ambrosii
scipulis suis. Simililer, inquit, poslquam cwnavitdi- posui, ut cognoscas, fiti charissime, quia non solum
cens : Hic calix Novum Testamentum est in meo passio Domini mysterium est et sacramenlum sa-
sanguine qui pro vobis effuhdelur. Ubi datur inleliigi lulis, verum etiam Christi nativitas et incarnatio,
quod agnus ille legaiis cura suo calice in figura prse- quia Verbum caro faclum esl, el habitavit in nobis.
cessit passionis Chrisli. Deinde corpus et sanguis in Hsecomnia, inquam, quse gessit Deus homo, sacra-
calice ad expletionera faclum est veritatis, ut quod menta surit divini muneris et mysterium fidei; nec
in Melchisedech praecesserat, totum compleretur in taraen aliud sunt quara veritas, quia sacramenla di-
Christo. Nam quod calix passionem Christi demon- cunlur. Idcirco sacramentum corporis Christi et
slret, nemo qui hoc Evangelium legit, ambigit. Et. . sanguinis, quamvis sacramentum dicatur, non est
ideo aliquos movet, utrumne duos calices Lucas vo^ atiud quam veritas, et quod ipsa Veritas repromi-
lueril significare Jesum accepisse, an unum eum- sit. Unde beatus Auguslinus: < Sacramenlum, in-
demque, quia anticipaveral de eo dicere, rursus rc- quit, fidei fides est, >ac deinde: < sic et corpus Chri-
capitulando bis eum commeraoret. Ita quidem non- sli atque sanguis in hoc sacramento, vera caro et
nuUi sentiunt «on duos esse calices, sed unum qui sanguis est. > Nihil est aliud, inquit, credere quam
vt ante dividendus, el postea bibendus commemora- fidem habere propter fidei sacramentum. Et ideo
lur, datum essc discipulis. Sed alii melius, ut proe- quisquis de boc dubilat fidem se babere denegat,
niisi, duoS porrectos aflirmanl discipulis, ut in uno quia in fide Christi nihil aliud quam verilas esse po-
eorum, id esl in primo, passionem suam voluerit test. Et sicut Leo teslalur apostolicus: < Hoc vere
exprimere ; in alio vero Gdeliumsuorum passionem ore sumitur quod iide creditur, et ideo, ait, sic
proefigurare. Rursus alii conlehdunl in utroque ca- comraunicare debelis, ut nihil prorsus de veritate
lice illud ostendere quod in Veteri Testamento prae- corpons Chrisli et.sanguinis ambigatis. > Quod au-
ceplum est, ul qui Pascba non primo mense agnum tem propria sit Chrisli caro et sanguis testantur
comedenio ageret, in secundo mense in hsedicorae- omnes catholici, teslalur el Cyrillus cum suis cen-
 1301 EPISTOLA AD FRUDEGARDUM I36i
lum et qumquaginla coepiscopis in Lpheso congre- A eorutn est, tesie Aposioio, qme viueniur, seu qusu
gatis. Testalur inter caetcra vivificalricem carnemi non videntur. Unde quia non videnlur mysteria sunt
esse, et ipsius Verbi propriam factam, quaevila na- et sacramenta. Et ideo in fidehoc sunt quod dicun-
turaliter ut Deus existit, quia proprisc carni unitusi tur, ut Veritas testalur. Propterea quia sperando-
est. Ergo ubi boecunitas naturatiter, nulla est divi- rum sunt, non aliud j'ure qtiam caroct sanguis Chri-
sio. Et propria si est, et una Christi caro, utiquei sti creduntur. Alioquin procfata sancla Synodus
ipsa est quoe nata est de Maria, quia Verbum curoi Ephesina, cui contradkere nulli fas est plus quam
fuctum est, et quse pependit in cruce. Hoc itaque! Evangelio, quidquid in ea sancitum esl, nunquam
credere in sacramento fides est, et sacramenturai auderet abnegare quod abnegat, nisi ex Evangelio,
fidei vera caro et sanguis est. Ac per hoc Apostolo» et affirmare vere vivificatricem carnem Christi in
teste, sicut nemo dicil Dominum Jestim, nisi in Spi- hoc sacramento et ipsius verbi propriam faclam.
ritu sancto (/ Cor. xxi), ita nemo credil hoc ila esse» Vila enim naluraliter ut Deus existcns, quia propri;«
nisi per Spirilum sanctum, pcr quem hoecfides datai carni unitus est. Unde si apertius de his dici possit
est, et per quem hoc eflicitur sacramenlurn, ut verai nescio, aut si manifestius, ubi totttm quod est Chri-
Stt caro, atque ipsa et non aliud quam ipsa caro. stus praedicatur, non in figura, sed in re et in pro-
Alias autem sine Spirilu sancto, sicut nec caro Chri- B prietate atque in nalura, quae vita naturaliter ttt
sli prodest quidquam; ita nec hoc sacramcntumi Deus exislit, et ideo non virlus lanlum, sed proprie-
carnis prodesse potesl. Quia in his omnibus unus> tas nalurae jure credilur. Ac per hoc isti qui negant
est opifex Spiritus sanctus, unus et Chrislus, quii hoc visibile esse mysterium atque palpabile, non ob
conceptus de Spiritu sanclo ex Maria Virgine, unusi aliad, nisi ne credant, et ne sit quod Veritas ait:
et crealor atque sanctificator corporis et. sanguinisi Hoc est corptts meum, et hic est suntjuis meus. Ascen-
ipse Spirilus. Sine quo nemo dicit Dominum Jesumt dant ergo hi ubi Christus esl in dextera Dei Patris,
in sacramenlo, nemo recte credit eadem ipsa sacra- et invenient visibilem et palpabilem ipsum eumdem-
menta, nemo eamdern confiletur esse carnera quae! que Christum quem requirunt. Nos autem quia per
passa est, et propria facla atqtte una, ex quo fideiI fidem arabulamus, el non per speciem, credimus ct
sacramento fides est, et si fides vera est, vera est et: commnnicamus interdum quod lalet, et quod est
caro alque sanguis, ut sit fides quse per Apostolumi verum in mysterio; quia omnino si non laterct, li-
praedicatur: Fides est, inquit, sperandurum subslun- des et mysterium non esset. Undc fit visibile et pal-
lia rerum, argumentum non apparenlium (Hebr. xi) ;; pabile in Christo quod accipimus, et visibile in my-
et tamcn vera substanlia, quamvis dicatur argumen- sterio, et in fide caro Verbi in Spiritu sancto pro-r
tum. Et ideo non videtur hsec caro^ neque vitat C pria facla, et una eaderaque qusepassa est et non
seterna quse speratur, quia Verbi caro propria est. alia. Similiter et sanguis ad salutem, quibus frui-
In fide subslantia est quaej'am credit, et coramuni- mur in vita, quia mediator Dei et homiuum est
catur, et adhuc lamen hodie speratur. Et ideo re- Christus, ut per hoc cum illo et in illo unum inve-
rum non apparentium argumenlum, boc est, quiai niamur.
sperandarum substanlia est. Quse omninojamper r Ecce habes, amantissime, in calice libelli Itnjus,
hsec in fide est, quinimo ipsa fides est. Et ideo vere: sentenlias cathoIicorumPatrum, brevitalis compen-
qui manducat digne hanc carnem, et bibit hunc san- dio adnotatas, ex quibus addiscere possis, non me
guinem, jam vitam aeternam manducat et bibit, ett temeritatis afflatu talia olim puerum vidisse; se.l
Christus in eo manel per veram carnem Verbi, ett auctorilale divina et sanctorum Patrum, ea pelei-
per snum sanguinera, sicut et nos in illo per verumi tibus proposuisse. Nunc aulem exinde. quia cla-
quem assumpsit hominem. Quod si vere Deus homo> ruit quod non omnium est fides, disoant, quseso,
est, ut credimus, vera et caro Christi iri hoc fideii cum taiibus credere, si adhuc nequeunt inteiligere
sacramento est, vera et in nobis per boc prsestalur: quod Deo nihil est impossibile ; discant el verbis ci-
unitas, et in corpore Chrisli vera adoptio; atques vinis in omnibus acquiescere, et in nullo de bis du-
per hoc quamvis quisque manductt et bibat hanc: D bitare. Quia usque ad praesensnemo deerrasse legi-
vitam, tamen inleger manet et vivit Christus, quiai tur, nisi qui et de Christo erraverunt; quamvis plu-
est via, veritas et vita. rimi dubitaverint vel ignoraverint tanti mysterii sacra-
Sed quidara loquacissimi magis quam docti, durai menta. Quin potius admiremur profundissimum Dti
hsec credere refugiunt, qusecunque possunt, ne cre- consilium, quod magni consiliiAngelus instiluit, qui
dant quae veritas repromittit, opponunt, et dicuntl vult omnes salvos fieri homines. Admiremur, ct
nullum corpus esse quod non sit palpabile et visi- laudemus atque iiitelligamus in his quod beatus Hi-
(iile. Haecautem, inquiunt, quia mystcria snnt, vi- larius (lib. m de Trinit.) intellexit, quo arlificio, ut
dsri nequeunt nec palpari, et ideo corpus non sunl; ita loquar, nos Christus in se collegit, vel quo mys-
el si corpus non sunt, in figura carnis et sanguinis teiio unum in se nos esse naluraliter voluit, non per
naec dicunlur, et non in proprielate naturse carnis concordiam solummodo voluntatis, sedper naturam
Christi et sanguinis, quaecaro passa est in cruce, tt carnis suse et sanguinis. Ait enim: < Quomodo non
nata de Maria Virgine. Ecce quam bene dispulant naturaliter roanere Christus in nobis exisUmandus
contra fidem sine fide, ne credant, quia fides non est, qtti naturam carnis nostrscjam inseparahilein sili
»363 S. PASCHASIIRADBERTIABBATiSCORBEIENSIS 1364
homo factus assumpsit, clnaturam carnis susead A det, et alia hujusmodi. Et ideo non puto sine aliquo
naturam seternilalis sub sacramento nobis cornmu- magnojudicio ita dici debere, quanquam nemorecte
nicandoe carnis admiscuil? Itaque, inquit, omnes se desiderare dicat, nisi ex desiderio. Tamen quia
unum sumiis, quia et in Christo Pater est, et Chris- nec unus apex iotoe in Scripluris sacris superfluus
tus in nobisest, > etc. Similiter quoque et Augusli- esse creditur, recte talis exaggeratioplus aliquid in-
nus testalur, et reliqui, quod eo modo ille in nobis nuit quara si diceret, desideravi. Non enim dc solo
est, et nos per assumplum homiriemin illo; et si agno illo legali boc diclum credere debemus, qttia
quis hoc destruere velit, tolum deslruat necesse cst, et illum jam retro cum eisdem more judaico come-
sibi ad perniciem, quod homo Deus fieri dignalus derat, sedde verilate lanti myslerii. Quoniamin iUa
est in sacramento ad salulem. Ideo verum est quod umbra futurorum, et prophetia erat in corpore et
Ambrosiusait sanctissimus, quia ipsa eademque ca- sanguine vere Christi, imo in ipso veritas Christo.
ro et sanguis quem accipimus et communicaraus, lpse namque erat aghus qucm Abel primus oblulit,
quoe nata est deMariaVirgine, et quoepro nobis pe- quem Moyses duduin mane et vespere offerri Deo
pendit in cruce. Hoc et beatws martyr Cyprianus in sacrificio praecepit. Erat autein in eadem ccena
teslalur. Unde si quis hocnegal ila esse, quia sacra- agnus ille lypicus, erat et verilas (Genes.IV;Exod.
rnenlum vocatur, erit ei, sicut sanclus Augustinus B xxix; Num. xxvm); oportebat autem de umbra
testatur, niors, non vita, qui mendacempulaveril transire ad veritatem. Et ideo gaudidgaudet, gratias
vitam. Hinc el Leo aposlolicus ail: < Hoc ergo ore agens Deo Patri, quia jam implebalur quod cum de-
sumitur, quod fidecreditur. El frustra ab iilis Amen siderio diu desideraverat. Assumpserat enim homi-
respondetur, a quibus contra id quod accipitur, dis- nem in Deum, quando Verbumcaro fuctum est, ut
putatur. > Quodsi quseris, charissirae,super quibus per eum essemusin illo ; sed necdum ille admiscue-
iiniversaliler ab omnibusAmen respondealur in tota rat se per carnem et sanguinem suum nobis, ut sin-
EcclesiaChristi, respice in sacramenlorum celebra- guli membra in illo unum essemus corpus. Quia et-
tione msliiuente bealo Pctro (ulcredimus) quidoral si caro hihil prodest per se, Spiritus sanctus est qui
Sacerdos in Canone, exceplis bis quse post commu- vivificat corpus, ut in nobis omnibus unuSsit Chris-
nionem dicuntur. Ut fiut, inquil, corpus et sanguia tus. In uno eodemque vivificalur Spiritu, et manc-
dileclissimiFilii tui Domininostri Jesu Christi. Qua mus in iHo per hominem quem assumpsit, sicut et
prece explela, consona voce,omnes, Amen dicimus; ipse per hoc mysterium corporis et sanguiuis sui in
sicque omnis Ecclesia in omni genle et lingua orat, nobis. Et ideo nostroe saluiis summa, quia in isto
et confiletur qnod hoc sit quod orat. Unae videal consistit sacramento, desiderio sui desideravi adim
qui contra hoc venire votuerit magis quam credere, ^ plevit, nt cura suis antequam patereturhoc verum
quid agat cbntra ipsum Dominum,et contra omnera raanducaret pascha : quatenus per hoc anlequara se
Chrisii Ecclesiam. Nefarium ergo scelus est orare daret in prelium, nos in illo et ipse in nobis unum
cum omnibus, et non credere quod ipsa Veritas tes- essemus corpus. Et ideo in cruce nos cum illo simul
tatur, et ubique omnes universaliter verum esse fa- crucifixl sumus, in baptismo simul consepulti, et in
tentur. Unde quia ipse suum esse dicit corpus, el resurrectione simul conresuscitali. Undeail Aposto-
suum sanguinem non opbrlet, et si oculiscarneisnon lus : Si consurrexisliscum Chrislo, quw sursumsunt
videmus quod credimus, dubitare in aliquo. Audivi- sapite (Coloss.m). Qliapropter, charissime, nihil in
rnus etiam quid Gregorius papa de hoc sentiat. Au- hocdubiles riiysterio, quod verilasChrislusdese lar-
divimuSquid el sanctus Cyrillus cum universis coe- gitus est nobis, qttia etsi sedel in dextera Patris in
piscopis in Epheso congregatis,quidGrseciacum eis- coalis, non dedignatur sub Sacramento quotidie per
dem, quid iEgyptus, et quid sanclus Hieronymus manus sacerdolis ac si vera hostia non infideliter,
presbyter, qui et ipsas sanctorum Patrtim vitas la- sed fideliterimmolari.
tino edidit sermone. Et ideo quamvis ex hoc quidam Qui etsi non moritur, neque mors j'am ei ullra
de ignorantiaerrent, nemo tamen est adhuc in aper- ^. dominabitur(Rom. vi), tamen in sacramento vere
to, qui hoc ila esse conlradicat quod totus orbis communicatur, ut in nobismaneat naluraliter, sicut
credil et conlitetur. Quoniam ex magno Deiconsi- el nosin illo. Hincestquod ait: Sicut misit me vivens
lio, ut dixi, hocila esse sancitum est a Deoin ccena Pater, et ego vivopropter Pulrem, et qui manducal
ut Salvalor quia eximium est, dicat discipulis: De- me ipse vivet propter me (Joan. vi). Ille autem vivit
siderio desideruvihoc paschamundticurevobiscum un- propterPatrem, qtti natus est unigenitusex Patre; et
tequampatiar (Luc. xxn). Alias aulem nisi essetineo nospropler ipsum, quia manducamusipsum. Et ideo,
eviderts Sacramentum, hequaquam diceret': Deside- dilectissime,suramopere caveridum, ut nultusChns-
rio desidiravi; quortiam majus est dicere, desirferio tianOrujnhiric sine vialico exeat, id est sine corpore
desideravi,quamsl diceret sinrpliciter, desideravi, Chrisli el sanguine, ut Christumin se habcat sicut
quamvis et hoc essel magnum. Nam boc genus locu- in fide, Ita et in cibo carnis et sanguinis, quia beati
tionis in Scripluris divinis, nunquani nisi pro magno mortui qiii in Dominomoriunlur (Apoc.xiv). Tunc
inieilectu cum lali additamento ponituf, sicut est: autem in Domino moriraur, srnosinillo, etillein
Vitet rivet, et nan morietur(Joan.vi); el de amico nobis per hoc mysteriitm ifianeanms. Interiin vero
ipon.-Si: Qiti slal el dudit'vocem sponsi,gaitdiogan- provideiniuin ne propler incuriam el menlis igiia-
1365 DE PARTU MRGINIS. — MONITUM. 1366
viam, nobis provenianl haec (quod absil) ad perni- j dech (Psal. cvn; Hehr. vi, 7), et non secundum de-
ciem, et ad damnalioniscumulum, quoe tradila sunt liramenta quorumdam.Idcircoaposlolorumsequenda
in reparationem cum tanlo desiderio oelernaesalutis. est traditio (// Cor. xi), ne unusquisqtie nostrum
Ad ultimum qusesone sequaris ineplias de triparlilo suara prsesumat ccenam ad manducandum. Eorum
Christi corpore, non salem aut mel in eo admisceas, itaque fides, eorum institula stint servanda. Quia ab
qtiodquidamvoltterunt, nec aliud adjicias, nec sub- omibus vere communicantibus una exigitur fides,
trahas, sed tolum ul Christus instiluit, ita esse cre- studium et solliciludoconsideratur, facta quaerunlur,
das et intelligas ; qttatenus per boc ille in nobis cora>- <itsemper hinc nos festini seqiienlesper charilatem,
corporatus maneat, sicut et nos in illo per hominem et per desiderium oeternaeviloe, transeamus ad oeter-
Deum quem assumpsit, cui jtiravit Detts Paler : Tu nam et perpetuam vitam. Vale, charissiine, et dili-
es sacerdosin wternumsecundum ordinem Melchise- gentem te dilige.

S. PASGHASII RADBERTI
ABBATISCORBEIENSIS

OPUSCULUM DE PARTU VIRGINIS.

(ApudAcherlum,SpicilegiitomoI.)

MONITUM.

Opusculum de Partti Virginis an HildefonsiTole- B maj'ori scntentiarum gravilate , quimodtis scnem

tani archiepiscopi, an Paschasii Radberli Corbeiae decebat, in posleriori li'iro procedit, opusqtte smim
abbatis esset, jam olim adtlubitaveram, cum pri- dedical abbatissoe el sanclimonialibus fi. Marite
mum Spicilegii tomum ederem in lucem. Verum apud Suessionas, ubi educalus fuerat, quod ex
nosler Joannes Mabillonius cum certissimis argu- operis inscriptione poslea referenda palebit. Unde
menlis Pascbasii Radberti esse comprobarit a visum eas malreset mnlronas charissimas soepeappellat.
est ea ipsa argumenta hic ascribere , queis proe- t Non ergo Hildefonsus, sed Radbertus poslerio-
diclum opusculum, quod nunc a rac integruin pro- ris istius libri auctor censendtis est. Iltijus tempore
ferlur Radberto asseralur. emersit conlroversia quoedam inler calholicos de
i Franciscus Fcvardentius, theologus Parisicnsis, modo quo B. Maria Christum peperil. Eum nalu-
in BibliothecaPatrtim nonnulla Hildefonsiopnscula rali et communi caeterortimhominumvia etlege na-
vulgavil; in his librttm de Virgiuitatesanctw Mariw tum asserebant iionntilli; alii contra, quos inler
conlra tres inftdeles, ctijns hic Piologus : Detislu- Radberlus, reclamabant. Quoeslioista in Germania
men verum, qui illuminas omnemhominem, etc., et orlaest.uti docet Ratramnus, Corbeiensismonachus,
inilium : 0 dominamea atque dominalrix mea, etc, Radberli sentenlioe conlrarius, in libello quem hoc
cui Iibro alium Hidelfousoilidem altribulum subjc- de argumenlo composuit, et cuidam sibi igjioto(non
cil de perpelunvirginitale S. Marim et de ejus parlu- proinde Radberto monasterii suiabbali) inscripsil.
rilione, cuiii hoc exordio : Quamvis ommttmEccle- Ralramno respondere videtur Radbertus, fratrum
siarum virginilas beatwel glorioswgenitricisDei Ma- nomiue adversarios appellans his verbis : < Sed quia
riwsit decus, elc. Primum librum esse Hildefonsi, r « quorumdam nunc fralrum rursus impudica quasi
posteriorem vero Radberli abbatis Corbeiensis, cer- < percunctandolaborallemeritas, decrevi ad vos.ma-
tissimis deprehendimusargumentis. Hidelfonstisli- < tronoeChristi, de his scribere, quae ipsi curiosius
brum de Vjgjnitate leslimoniisVeterisac NoviTesta- <contra ejus pudicitiam , quam religiosius conan-
menli plenumedidil, inquit Zixilanes; qui dicendi • lur explorare. > Et ut stattim controversioein-
niodus in priori libro evidenter non in posleriori ap- lelligas : < Non dico, inquit, quod dicant virginita-
paret. Prseterea Hildefonsus,auctore Juliano, Iibrum «tem amisisse, quaencsciens virum virgo concepit,
de Virginilatescripsit contru tres infideles, et quidem <virgo peperit, el virgo permansit; sed quia idip-
conlru Jovininnum,Helvidiumet Judwos, quemadmo- « sum quod confitentur negant, dum dieunt eam
(ltim ex Quiricii epislola, quoepraefixaesl operibus < communi lege naturoe puerperam filiumcdidisse. >
Hildefonsiin ms. cod. manilestum esl. Atqui Hilde- < Hinc apparet magna inler utrumque Hildefonsi
fonsus eosdem omnino infideles nominetenus in el Radberti opus diversitas. Hildefonsusagit conlra
priore hocce libro interpellat el exagilat. In posle- tres infideles; Radbertus adversus fratres. Hildefon-
riore vero libro alius omnino quaestiouisslatus : Pa- sus arguit Helvidium et Judaeos, virginitatera Dei-
trum teslimonia passim in confirmationem addiicun- paraepernegantes. Radbertus catfiolicos theologos,
tur, quos inler laudanlur et citantur Gregorii Magni eamdem ipsius Deiparaevirginitatem admillentes, at
Moralia, AugustinusHieronymus, Cyrillus, Alcxan- non recte explicantes : utqui Mariamdilatatis virgi-
drinus , Pelrus Ravennas, aliique, quos ne salulal naiibus claustris, Chrislum peperisse dicerenl; quod
qtiidem in opere suo Hildefonsus. Denintte magna certejam voluerat Jovinianus,qtiem HidcHbnsusim-
esl inlef ulruniqiteopus styli diversitas. HidelfOnsus_" pugnat. Radberlus opus suum in duos parlilus esl
conglobalissyuonymis adversarios urgel; Radberlus libros , sanclimonialibus Sttessioncnsibus nuncu- >
* Saeculiu, Acl. SS. ord. S. Bcncd. in observat. ad VilamS Hildefonsi.
1367 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1368
hac inscripiione, qualis in apographis Cor- A sermonis Hildefonso ascripti, qui inter edilos de Pu-
eiensibusreperilur: VenerabilimatronwChrisliuna rificulione S. Muriw inscribitur; secundus vero
Eatos
cum sacris virginibus Vesona [legendum Suessonu] Radberti liber est ipsa bomilia quse in iinpressis
monaslice degenlibusP. R. (id est Paschasius Rud- prsedicto sermoni subjicitur cum boCexordio: Inter
bertus) monachorum omnium peripsema, etc. Hanc sanclarum Scriplurarum eloquia, > etc.
inscriptionem si vidisset Fevardentius, Radberto HaecMabillonius,quera cura Acherius exscriberet,
sine dubio proprium ac-germanum fetum tribuisset. oblitus est sui pflicii esse hic monere Radberti opus
Post bsec sic liber incipit: Quoniumomnium Eccte- e veteri codice Corbeiensi esse descriptum, et cura
siarum, etc, quaein Bibliotheca PP- habentur adme- allero ejusdem monaslerii collatum. Quod uterque
dium usque libellum. Nam ab eo loco ubi legiturhoec opinatur libros hosce duos missos esse ad virgines
nota hic aliquid desideralur, cPdicesmanu descripli Suessione degenles, slatim sub examen revocabi-
ab edilis omnino discrepant, substiluuntque partera mus.

LIBER PRIMUS.

PRJEFATIO. B communi lege naturse, et sicut mos est omnium

Venerabili matronse Christi, una cum sacris virgi- feminarum, ut vera nativitas Christi dici possit.
nibus Vesona <>monaslice degentibus PASCHASIUS Alias autem, inquiunt, si non ita natus est ut cae-
RADBERTUS, monachorum omriiura peripsema. teri nascuntur infanles, vera nalivitas non est. Et
Quseslionem,charissimae, de partu beatoe Marise ideo ne phantasia pulelur, aut ne sicut aqua per al-
Virginis mihi nuper allatam vobis persolvere de- veum transisse, ita per uterum Virginis absque na-
crevi; quoniara vos eam plurimum amare non am- scentis ordine natus credatur, pium est sentire , sic
bigo; ut ex hoc sciatis quantum jam, longe diu a eum lege nalurse natum fuisse, quomodo nascuntur
pucro vester alumnus, multojam senio conlectus. caeteri infantes, et eam sic peperisse sicut reliquse
pariunt mulieres.
Quaravis omnium Ecclesiarum virginitas beatseet 0 caeca pietas, quse tam impie sentit de Maria
gtoriosse Genitricis Dei Mariae sit decus, honor et Virgine, et cseca prsesumplio, quse lam impie lo-
forma virtutis, maxime tamen sanctimonialium vir- quilur de Cbristo. Non dico quod dicant virginita-
ginum, quarum castitatis ejus specialius illustralur tem amisisse, quoe nesciens virum Virgo concepit,
virtutibus, informalur exemptis, corroboratur et Virgo peperit, et Virgo permansit; sed quia idip-
meritis. Unde sacratissimum ejus puerperium animo C sum quod confitentur negant, dura dicunt eara
et corde devotissime venerari ac relexere, divini communi Iege naturoe puerperam filium edidisse.
muneris est gratia. Propterea vero contra haereti- Qttod si ita est ut astruunt et aflirmant, quod ab-
cam pravitalem dimicare ac vincere opus est Spiri- sit, jam Maria virgo non est, Chrislus sub ma-
tus sancti et virtus Altissimi, qui eam obumbravit; lediclonatus est, iraefitius de carne peccati, et ipsa
ut sine coitu viri, et sine ulta corruptione Dominum quse benedicta" ab angelo prsedicatur in maledi-
elhominem pareret, virgoque semper maneret. Pro ctione adhuc permanens sub maledicto peperit. Alio-
qua j'am olim beatum Hieronyraumcpntra Helvidium quin quid est quod legem naturae requirunt in Ma-
hsereticumetcontraejuscomplicesscripsisselegimus; ria, ubi totum quidquid in ea fuit possedit Spirilus
quos ita.debeUavit ac devicil, ut deinceps usque ad sanctus? quarn virtus Altissimi obumbravit? Quod
prsesensnihil recidivum b erroris contra eamsurrexit. si virtus Altissimi ab omni seslupeccati eam obum-
1. Sed quia nunc quorumdam fralrum rursus im- bravit, in conceptu et in parlu sicut ab orani aestu
pudica quasi percunctando laborat temeritas, de- libidinis libera fuit, ita et ab omni pressura male-
crevi ad vos, matronse Christi, de his scribere, quse dictionis, oon ex sese, sed ex virtute Altissimi im-
ipsi curiosius contra ejus pudiciliam, quam[reIigio- munis et aiiena fuit. Quapropter cogitent et divi-
sius conantur exptorare; explorando vero partum narum rerum jura, quia non ex nalura rerum di-
virginilatis ejus, et uterum pudicitiae, introducunt vinse legespendent, sed ex divinis legibus natura-
f ac si ] peritissimi physiologi callide satis disputa- rum rerum leges manare probantur. Idcirco leme-
tione sua colluvionem vitiorum, in qua concurrunt rarium est asserere de Christo quod secundumcom-
plurima erroris discrimina. munem legis naturam sit natus, qui non secundum
2. Dicunt enim non aliter beatam Virginem Ma- usum naturse in utero de carne Virginis est procrea-
riam parere potuisse, neque aliler debuisse quam tus. Nam et ipsa Iex naturse, sub qua nunc mulieres
* Virginibus Vesona.Acherius ad eum locum sic posse arbitramur.
monet: id esi, Sttessione; alque eadem fuildoctis- t> Nihil recidkum. In altero codice, nihil residuum,
siini Mabitionii sententia, quippe qui legi voluerit non omnino male. Infra voces ac si parenthesi in-
Suessona. Nos ampliandum censemus : nam cum in cludere libuil; atque idem aliis duohus locis feci-
Galliis fuerit, et quidem in Petragoricensi provincia, rous, quod cum sensum turbarenl, additoeviderentur
urbs Vesona, sive Vesonna, sive Vesuna, ut omnes a librario , ac e genere illo esse notarum, quaruir
geographorum liliinorunt, nec quidquam obstare vi- usum nunc pauei norunt. Ne vero parentheses illse
deatur quominus ad virgioes quasdam in itla urbe aliquem fallerent, eliam asteriscos arijecimus.
degentes scripserit Paschasius, ejus nomen retineri
1369 DE PARTU VIRGINIS. — LIB. I. iz-in
concipiunt et pariunt, ut ita dicam, vcre non est. A conceptus est nec natits? Et ideo sicut clausis visce-
lex naturse quodammodo, sed malediclionis et cul- ribusjure creditur conceptus, ita omnino et clauso
poe; quoniam, nisi Adam et Eva primum peccassent utero natus. Nec enim illi accessit de homine im-
in paradiso, nemo deinceps nasceretur sub culpa polenlia quomodo nasceretur ex virgine, sicut nec
peccati. Et ideo isla commnnis lex nascendi non aliquando ei accessit ne esset Deus^etunus Christus,
nalurae est, sed corruptionis et vitii. Maria autem, qui voluil sic nasci in unitate veri Dei et hominis,
quia benedicta culpam corruptionis non babuit, ut essel totum veritas quod nascebalur, et esset
proplerea Christum non in dolore neque sub corru- ineffabile prout nascebalur, atque totum credibile
ptione genuit. Quod si ex corruptione aut cum do- quod ex virgine nascebatur sine colluvionepeccati,
lore natus esl Christus, jam ex malediclo natus est. sicut ex nulia conlagione primse originis.
De quo maledicto Geriesistestatur quod dixerit Do- Quapropter audiant temerarii perscrutalorestanti
minus.Evse: Multiplicans,inquit, multiplicabodolores roysterii, et intelligant quod non sunt haee huma-
tuos et conceplustuos (Gen. III, 16). Pro qup Sym- nitatis jura in nascendo, neque lex non dico dam-
machus afflictiones tuas dixit. Origenes verp et natse naturoe, verum eliam nec lex primoe originis
Theodotion necnon et Septuaginla, tristitias tuas ante peccalum, ut Deus et homo unus de virgine
dixerunt, et gemitus.Ubiel Theodotionet Syramachus B sic Christus nasceretur; quia, utait beatus Cyrillus
pro gemitibus serumnas posuerunt, in quibus omni- . in Epistola ad Neslorium, non est nalus communis
bus non lex naturae designatur, ut isli physiologi vo- homo de sancta Virgine, quia in ipsa vulva virginis,
lunl imperile satis, sed lex vindictse multiplicalur, ut ipse fatetur, utero virginali se Verbum cum carne
et augetur causa peccali, laborcs in partu, atflictio- conjunxit, et sustinuit generationem carnatem, quia
nes, trislitiae et serumnae atque gemitus. Pro quo in carnis suaenativitatem suam fecit, et qui in forma
Hebraeohabetur : ^p-im^BXy Itnn rain. Dei fecit hominem, in forma servi factus est homo :
Unde omnes qusepariunt non ex natura primse scd utrnmque Deus de poteniia suscipientis, et
originis sic pariunt, sed ex vitio culpoe, et ex ma- utrumque homo de humililale suscepti ; ac per hoc
ledicto juslae viudictae Dei. At vero benedicta et talis partus non est communis lege naturae, sed sicut
gloriosissima Virgo Maria, non dico quod non ex mirabiliter conceptus, ita mirabiliter Deus et homo
communi lege naturse, verum eliam nec ex natura natus. Ergo non illum, ut cseteros adoptio (ilios Dei,
prima originis filium, neque ex semine viri, sed de fecit filium, sed divinitatis nalura illum in pro-
Spiritu sancto ex sua carnedivinitusprocrealum, sine prium Dei Filium exaltavit, el donavit illi nomen,
nlla vitiorum colluvione Deum et hominem pro- quod est super omne nomen (Philip. n), ut esset
fudil. Etideopartus ejtts non sic tractandus estut' " tolus Dei Filins homo et Verbtim, quia nunquam
caeteri nascuntur quoniam sicut doclor egregius non fuit Dei Filius, qtii sempiternus permanet tinici
Athanasius ait inler cseterain libello Fidei suae (lib. genitoris unigenitus. Nunqtiam igitur ipse piirus
ix) quem quasi sub dialogo edidit: Incarnatus et Uni- homo conceptus, nequenatussicut coeteri nascuntur
genitus secrelo suo mysterio quod ipse novit. Unde infantes, ut ei ex adoptionis gratia aut ex emolu-
prosequitur: Nostrum est, inquit, credere, el illius mento virtutum praerogaliva filii proestaretur ; sed
nosse. Audiant quapropler quia solummodo illius Dei Verbum, quia caro factum est, assuinpsit homi-
est nossc quomodo conceptus, quomodo in ulero nerii insesine personahorainis,ultotusesselChris(us
conversatus, quoniodo Verbum Deus et homo de proprius, non ex dono gratioe renascendo nt coeteri,
virgine natus sit unus Chrislus : quia, ut ipse ait, sed salva proprietate utriusqtte naturoe. Personam
DeusVerbum tolum suscipiens quod est hominis, ut vero hominis ideo non assumpsit, sed tanlum homi-
homo sit, et assumptus homo lotum accipiendo quod nem, quia ipse persona lertia cum Palre et Spiritu
Dei est, ulique Deus est. Quod si ila est, ut iste in Trinitale Deus unus semper fuit. Idcirco jure
confessus est, imo quia est, ubi, quaeso,communis quod habuit. in oeternilale personam non assumpsit,
est lex in nascendo, ubi colluvio vitiorum ? Nam ,p.sed hominem in tempore antea quem non habtiit, ita
Christus Deus, qui nunquara non fuit, ex quo ul qui suscepit, et quod susceplum est, sicut ait
homo factus est et assumptus in unitate personoe, beatus Augustinus in libro de Praedestinatione,
semper mansit et permanet verus Deus et homo, una esset in Trinilate persona ; quia, sicut ipse alibi
non duo quidem ut essel alter Deus, et alter homo, ait, natus est de Palre Deus Verbum, natus est de
sed unus idemque Deus et homo. Quamvis enim matre Verbum caro faclum, unus atque idem Deus
aliud per quod Deus, et aliud per quod homo, in Dei Filius natus ante saecula,et natus in soeculo, et
ulroque tamerf unus Deus et homo, quia non fuit utraque nativitas unius est Filii Dei; ac per bo.c
aliquando purus sine Deo conceptus vel natus bomo. Virgo Maria jure Dei Genitrix vocalur, quia genuit
Sed quia conceplus est de Spiritu sancto ex virginea Deum el hominem. Verbumcaro facttim, non ut ea>
carne, et natus homo vere, mox ex ipsa conceptione leri nascuntur infantes, aul ut ex dono gratioe fiunt
ineffabUi nalivitate Deus verus processit, et natus homines, sed, sicul beatus Gregorius ait in Morali-
est homo. Quomodo ergo commune dicitur quod bus, salva proprietate ulriusque natura?essentialiler
est ineffabile?Vel quomodo non semper lotus est in suam assumpsit personam hominem, per quod
vcrus Deus Christus, quicunque sine vero Deo nec mirabile sacramentuin et selernus ex Patre el lera-
i.wi S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1572
ppralis ex matre, unus iderr.que essel verus Dei bo-, A benedictione sua beala Virgo Maria illustrat Ec-
minisque filius j.quoniam, sicut ipse ait in eisdem clesiam, nuni merito sanctificala in Spiritu sancto
Moralibus, aliud est natos homines graliam adoptio- colitur veneranda ? Nullius igitur nativilas cele-
nis per eum accipere, aliud unum singulariter per bratur in mundo nisi Cbristi, et ejus alque beati
divinitatis potentiam Deum ex ipso conceptu pro- Joannis. Sic et beala Virgo Maria, nisi in ulero
disse. . matris sanciificala esset, minime naliviias ej'us co-
Quapropter, quoeso, cessent isli dicere sic euin Icnda esset. Nunc autem quia ex aucloritate totius
esse nalum ut caeterinascunlur; quia non genuit Ecclesiaeveneralur, constat eam ab omni originali
eum virgo Dei Genitrix ex origine primseproevarica- peccato iramunem fuisse, pcr quam non solttm ma-
tionis ut renascatur, sed de Spirilu sancto ut Deus ledictio malris Evoesoluta est, verum etiam bene-
credatur, sine dolore et sine gemilu, sine moleslia dictio omnibuscondonatur. Quod si proeclara sacra-
et sertimna, sine tristitia et afflictione, quoniam tissimaeVirginis nativitas universaliler tam sancla
hsec omnia juslissime damnatoecarnis in prima ori- et tam gloriosa j'ure colitur et veneralur, qiianto
gine relribuliones sunt et vindictoe.At ye 'O beata magis ipsa quando ab angelo jam gratia plena olfi-
Maria licet ipsa de carne pcccati sit nata et pro- ciosissinie salutatur ? Nam cum dicil ei (Luc. i, 28)
creala, ipsaque quamvis caro peccati fuerit, non B ' Ave, cceleste venerationis obsequiumexhibet; cum
luncjam quando praevenienleSpirilus sancli gralia autem dicit Gratia plena, ex intcgro iram expulsam
ab angelo prae omnibus mtilieribus benedicta voca- oslendit, el restitutam gratiam declarat; ctim dicil,
tur. Spirilus sancius, inquit, supervenietin te, et vir- Benedicla tu, fructura benediclionis demonstrat,
tus Altissimiobumbrabittibi (Luc. i, 35). Alioquin si quia quando Spiritus sanclus in eam advenit, totam
non eodem Spiritti sanclo sanctificala est et emun- defoecavita sordilms virginem et decoxit, ut essct
dala, quomodocaro ejus non caro peccaii fuit? et si sanclior quam aslra coeli.Porro quando virtus AI-
caroejtis de massa primoeprocvaricaiionisvenit, quo- tissimi totam eam obumbravit, stalim ejus b in
modo Chrislus Verbum caro sine peccato fuit, qui utero veriiensVerbum, quod erat in principio sem-
de carne peccati carncm assumpsil, nisi quia « Ver- piternuni apud Patrem, ut caro fieret ex tempore
bum quod caro faclum cst eam primum obumbravit, el habitaret in nobis.
in quam Spiritus sanctus supervenit et virtus Altis- -Audiantigilur novi disputatores et invesligatores
simi eam tolatri possedit? Proplerea vere caro jam riovi el inauditi parliis; audiant et intelligant pri-
rion caro peccati fuit; in qua Detisse tottim infudit mum qnia viri sunt, quomodobene dispulareqiieant
et Verbum quod caro factum est sine peccato ad de -«atura et sexu mulierum. Deinde recogitcnt, ut
nos venil, qui jure non solum legem nalurse vitiatae"' C qui naluram
requirunt et communem legem nas-
in nascendo non tenuil, verum nec legem primae cendi, ubi tolum divinum est el ineffabile, divina
originis quam haberent feminae, si mandatura ser- virtus quod operatur: Generationemejus, inquit, quis
vasset mater omnium Eva in paradiso. Alias autem enarrabit? (Isa. 53, 8i) Namauts hoc loco pro impos-
quomodoSpiritu sanclo eam replente non sine ori- sibili accipitur ; quia nemo sanctorum est, non dico
ginali peccato fuit, cujus eliam nativilas gloriosa divinam, verum etiam qui humatiitatis ejus genera-
catbolica in omni Ecclesia Chrisli abomnibus felix tionem ad liquidum queat enarrare, quamvis utras-
et beata praedicatur; enimvero si non beala esset que omnes debeanl credere? Hlnc ergo colligiltir
et gloriosa, nequaquam ejus feslivilas celebraretur quod superstitiosa sil istortim cunctalio el super-
ubique ab omnibus. Sed quiatam solemniter cplilur, flua dispulatio, quia dicunt ostia ventris et vulvoe
conslat ex auctoritate Ecclesiaequod nullis, quando eum aperuisse, et colluvionem sanguinis ut cseleri
nata est, subjacuit delictis, neque contraxit in utero omnes, et fecundarum spurcitias post se traxisse, in
sanclificata originalepeccatum. Undeet si Jeremise quibus omnibus gemituset dolormultiplicatur, tristi-
dies oHqueJob maledicla pronunliatur, dies, inquam, tia et serumnse augentur, ut nemo sine his pariat
nativilalis eorura, dies tamen, quando inchoata , filium. SedabSit a cordibus fldeliumut tale aliquid
est felix Marioenativitas, beata pronuntiatur, et suspicentur de Maria virgine, quaepro malediclione
colitur religiose satis. Quodsi in peccato esset, jure priraoeoriginis benedictionematlulit mundo. Undeet
maledicta diceretur , et gemebunda potius quam ipsa si quidem, ut dixi, ab angelo benedicla proedi-
bcnedicla, quando nunlialum est patri ejus quod catur in mulieribus, et salutalur officiosissimeutma-
nata esset in soeculo. Nuiic autem qttia universam ter Dominiprse omnibus gloriosa, necnon el ab Eli-

a Nisi quia. E duabuslectionibuseam proetulimus
quam Acherius in margincm ablegarat, cum edere
maluissel non quia. Hic necessarium est lectorem
monere, hic de Maria Virgine aliter scribi cum de
Chrisli coriceplioneagilur, aliter, cum ejus nativi-
tatis conditio dcscribitur. Namcum prius scripsisset
Paschasius, Mariamel de carne peccati naiam esse,
et ipsam carnem peccali fuisse donec eam Spiritus
sancli pbunibratio emundaret, §talim addilur eam,
nonsoliiinnuliisquando nata est subjacuisse deliclis,
sed ne in utero quidem materno originale peccalum
conlraxisse ; deindeque, Spiritum sanctum, quando
in eam advenit, defoecasseeam a sordibus et de-
COxisse.Nullus unquamscriptor, ut equidemexistimo,
iriagisipse sibi adversatus est; an vero adeo turpis
levitas Radberto ascribi queat, lectorem ut ex reli-
quo operc judicet, rogp.
i> Statim ejus. Sic emendavimus cjim.,corrnpte
legerettir factum ejus, ac deinde vocrirani«i, quoe
necessaria erat, aseripsimus.
 1373 DE PARTU VIRGINIS.— LIB. I. 1374
sabeth in spiritu prophetioebenedicta pronunliatur,. A rum pertulit, quia quanlum aliena fuit a culpa, Spi-
et benedictus fructus ventris ejus creditur et vene- ritu sancto in ea cooperante et virtute Altissimi qua
ratur. Ergo in qua et per quam lanla benedictio adumbrabatur, in tanlum extranea a maledicto pri-
effloruitet gratia manavit, non esl credendum quod ms» damnationis, nec non et a gemitu et doloribus,
ejus puerperium doloribuset gemitibus more femi- quibus vexanlur omnes filiaeEvaecumpariunt. Unde
narum subjacuerit. Et quia beata DeiGenilrix trisli- Propheta in persona Christi ad Patrem : Tu es, in-
tiis non subjacuit et serumnis, libera ab omni male- quit, qui exlraxisti me de venlre: spesmeaab uberibus
dictionis naevofuit, quam Spirilus sanclus adimple- matris mew (Psal. xxi, 10). Ergo cumdicit, lu es qui
vit et tolam Dominodedicavit, quam virtus Allis- extraxisti mc, singularem suam declaratnativitatem,
simi obumbravit, et ex sanctificata carne virginis suavitatem de utero enixus. Alias autem, omnis qui
Verbumcarnem assumpsit et counivit in unilate per- de ventre malris venit ad lucem in nmndo, non nisi
sonae.Et hoc est quod dicitur, Verbum caro factum ntitii et operatione Dei procreatus venit. Christus
est, non commislione naturae, sed ex unitale per- auiem de Virgine speciali et ineffabili quodam ino-
sonae.El ideo etiam de hac nativitate, ut dixi, jure do procrealus, absque vexatione matris ingressus
diclum credimus : Generationemejus quis enarrabit? est ratindum. Et ideo pium est credere, quod non Si-
Quia et isla ineffabilisest mira nativitas carnis, non ]B cut caeteri, sed novo et admirabili ordine Deus et
sicut isli caecutiuntcommunis ex Iege naluraa, sed homonatus est in mundo. Hinc ergo est quod Jere-
sacramento gratiae. Nam quod nascilur Deus homo mias testatur : Faciet Dombtusnovum super lerram;
ex Vlrginenon est consuetudo, sed mysterium ; non mutier circumdabit virum (Jer. xxxi, 22). Quod si
estnalura, sed virtus, sed dignatio ; non est ordo uliquenovuni fuit etadmirabile quod virgo concepit
nascendi, sed polestas. Et ideo non est quod requi- sinesemineetsinecorruptione viri,veluslasesse non
rat humana sapienlia in hac nalivitate, nisi quia poliiit inpartu, el ideo nihilominus credendum quod
Verbum caro facttim est et natus est ut voltiit, vel simili modo, novo et admirabiliordine natus sit in
quando et quomodovoluit. Alioquinquiscapiat quod mundo sine dolore, et sinegemitu, et sine ulla cor-
inaudilum et ineffabile esl, vel quid intelligentia ruplione carnis. Et hinc esl [ac si] pro graliarum
carnisjure in eo requirit, ubi tolum et divinum et actione, quod speciali modo in psalmo, qui de ipso
incomprehensibilequod narratur?Ait namqueEvan- totus est, ad Patrem ait : Tu es qui extraxislime de
gelisla: GeneratioChristi sic erat (Matlh. i, 18). ventre, ac si patenter. dicat: Extraxisti irie, quia
Utique generatio isla carnalis sic erat, de qua non non eo ordine sum egressus de utero lit ceeterinas-
dixit sic facta esl; sed sic erat,quia Christigeneratio cuntur cum ingenli vexatione niatris, sed novo
erat apud Patrem ineffabilis, quando per hanc prav (C egressu sine corrttptione pttdoris. Extraxisti me qui-
Scripiam et ineffabilemgencratus est ex matre. Unde dem de ventre malris, et non ego viscera corrupi in-
quod erat, ulique semper erat. Et quod semper erat tegritalis. Etneputaremusphantasma fuisse, utmulti
ex aeternilate potuit fieri ex lempore ; quidquid fac- haereticorumdixerunt, addidit: Spes mea ab uberi-
tum esl in eo non mirabile. bus matris mew. Ergo ubi mater et ubera narrantur,
Undeplurimumdesipiunt.quidiciinteum communi veritas carnis et non pbantasma proedicatur,qui licef
Iege natur* esse natum qui non ea Iege constat esse clauso utcro sit natus, quem ipse sibi pervium fecit
conceptns; quoniam hoec lex nascendi, quoe nunc salvo sigillo pudoris, sicut el conceplus, tamen de
lex naturoevocalur, ex.vitio primaedamnalionis est. carne Virginis procreatus est, et ideo uberibusjure
Et ideo ait Apostolus: Fuimus nos omnes aliquando lactatus commemoralur. Sic itaque lotum factum
filii irw sicut et cwleri (Eph. n, 3). Sed absit a fide- est, ut fieret novum super terram quando Verbum
liumcordibusut ita Christusnaluscredatur filiusiroe, caro faclum est, vocatum est Emmanuel, quod est
sictit caelerinascuntur in vitio corruplionis, de qua nobiscum Deus (Malth. i, 23). Hic est itaque horltis
corruptione dolor et gemitus multiplicatur. Alias ille conclusus in Canlicis, fons signalus (Cant. iv) :
aulem secundumcarncm nec gemilus,nec dolor sine horttis siquidem conclusus,quiaquando Deus ingres-
'
corruplione viscerum, nec corruptio sine dolore et sus est et eam incorruptam invenit; sed fons signa-
gemitu : gemitus et corruptio in partu feminarum tus permansil, quando Deuset bomo natus est ex ca ;
non nisi ex delicto et malediclione primoeoriginis nec tamen fontem pudoris aut sanguinis integrila-
venitint. Unde interrogemus istos sequaces Helvidii tem violavit. Nam sanguis el fons pudoris qui cor-
hseretici, qui, etsi virginem eam non denegantper- ruptus non ftiit in conceplioneprolis ex coitu viri,
mansisse,pudicitiamtamen commaculant et gratiam non credo quod corrumpi debuerit innativitale.quod
qua plena praedicatur,quando communi lege vitiatoe crucialionem matris et contaminalionem honestalis
naturoedicunt eam peperisse. Quod si ita peperit, babuerit. Ilinc esl sane quod Ecclcsia ex auclori-
ergo adhuc [ac si] in massa primoe damnationis late sanclorumPalrum canit de nalivitate cjus : Et
contra angeli vocem maledictioni subjacuit, et Ver- gaudiummalris habet, inquit, cum virginilatepudo-
bum Patris de carne peccati, quod absit, utcaro ris. Ubi alii quam cgregii viri emendarunt, cura
fieret hominem assumpsit. Sed quia contra fidem virginitate honoris. Virginitatis aulem honor pcr-
catholicamest sic sapere, beala Virgo plena gratia maximus est, si et virgo Deum pariat et hominem,
ncque dolorem sensit, neqtie corruplionem viscc- et tameti ex hominc nato nullis aifligatur kakiis si-
1375 S. PASCHASIIRADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 1376
gillum pudoris. Kakia namque dicunlur Groecevexa-,A galione eguerit ullius delicti, quia peperit Dominum
tiones, quibus quam dire affiigitur corpus el animus. Jesum Christum de Spiritu sanclo procrcattim, sed
Sedbeata Mai-ianihil horum pertulit, quseet gaudium quia ipsa sub rege eral, et Dominus Jesus Chrislus
habuit in fruclu, el honorem in partn. Hinc quo- sub lege factus, factus de muliere, legis prsccepta
que dicilur concepisse Virgo et peperisse et perman- et insiituta veterum in eo servanttir jure ad lempus,
sisse. vEqua igitur conditione dicitur concepisse ac quousqtie cessante lege gratia succederet. Et hacc
peperisse, aequaet permansisse. Non enim in partu est completio dierum secundum consuetudinera
solent coire puerperse cum viris, ut virgo tunc ne- legis et non secundum necessilalem purificationis,
getur virginilatem perdidisse, quando nullus est ap- quia beata et intemerala virginitas immaculala et
petitus, neque ulla possibilitas coeundi, sed integri- incorrupia permansit, nullis coinquinata sordi-
tas commendatur virginis, et honoratque incorruptio bus, nullis vexata Evae cruciatibus. Non polest
carnis. Alioquin nos viri quia nescimus illius fieri, juxta angeli vocem qui gaudium universorum
sexus naturam, interrogemus virgines, inlerroge- affert, ut ipse Christus tormenta in ortu suo malri
mus oeque et malronas conjugio copulatas. Vir- allulerit. Inter angeloruni-excubiaset laudes non cre-
gines quidem, ut sciamus quid sit integrilas carnis do quod matri gemitus et dolores tristitiasque Evse
et sanguinis; conjugatas vero, si est ulla corruptio B contraxerit; et ideo alia eral purgatio illa femina-
in partu aut dolor, nisi processerit sanguinis conta- rum, in qua purgabanlur non minus delicla anima-
minalio et scminis susccplio. Non enim libenter rum quam et vilia corporum; et alia purgatio Marise,
vobis verecundiam inculimus, charissime, qui non in qua non ob aliud quam pro myslerio consuetudo
sine magno pudore de his loquimur, sed eximiaepie- legis servalur, quia nullis egebat purgamenlis quse-
tatis honor est vobis et decus virtulis, bealissimse Deum dese omniura purificatoremgenuit incarnatum.
Virginis pudicitiam proedicare incorruptam et in- Porro completio dierum purgationis ejus nulla alia
contaminalam, et ab omni contagione primse ori- causa est quaiii expletio et consuetudo legis. Pur-
ginis confiteri alienam. De qua si interrogemus vir- gatio vero et separatio reliquarum feminarum multis
gines, norunt incorruplionis graliam, sed nesciunt ex causis esl, in qua eLvitia purgautur aniniarum'
fecundilatem prolis. Si vero quaeramus apud con- et vitia corporum. Unde septem deputantur dies
jugio dedicalas, sciunt quidem maledictionis Evse immundi, quibus sedere jubetur mulier in sanguine
pressuras et gemitus, sciunt et inter serumnas et immundo, immundissima juxla dies scparationis-
trislitias fecundilatem seminis, sed nesciunt inlegri- ejtis, et triginta tres ut sedeat in sanguine puro.
tatem virginitatis, nec in conceptu nec in partu. Omnibus tamen diebus istis mulier immunda erat et
Beata veroMaler Dorainiin ulroque virgo perman- C sordida multis ex vitiis, donec redinlegrarelur slalus
sit, id est et in conceptu mater, et in partu tolius corporis, et sanarenlur corpora sanguisque-
virgo, quia in nullo horum contaminata reliquarum cessarel a fervore vitiatus ; sicque emundatis sordi-
exemplo feminarum fuit, quse nec Adam ad se ad- bus, mulier divinis purgarelur hosliis et miineribus.
misit, nec ex Evae colluvione filium suscepit, nec Sed beala Maria non lalibus eguit sacrificiis, quoe
sub maledicto in doloribus et angustiis enixa Do- sanclam de se genuit bostiam, per quan? mundus
minum peperil. Unde conslat quia sicut clauso ute- purgatus est. Nam quod dicit evangelisla, Quia omne
ro concepit, ita et clauso peperit, non communi lege masculinum, adaperient vulvum,tanctum Dominovo-
nalurae vitiatae el maledictionibus damnatse, sed Spi- cabitur, non ideo dicit, ut nos cogat credere quod
ritus sancti gratia, et virtute Allissimi qua legitur Chrislus vulvam matris aperuit, ut alii, sed ut do-
adumbrala. ceret qupd ideo sistunt eum Domino ut facerent se-
At vero isti nisu quopossunt conantur asliputare cundum consuetudinemlegis pro eo; quia omnemascv-
Virginem in vitio peperisse, et ptidicitise contume- linum, adaperiens vulvam,sanclumDomino vocabitur,
lias inferre. Unde assumunt illud ex Evangelio : Cum inmysterio legis et sacramento sacrse proevaricallo-
impteti essent dies purgaliones ejus, quod obtulerunt nis. Non enim evangelista hoc teslimonium de lege
Jesum in Jerusulem ut sisterent euin Domino, sicul: ^ ideoadhibuil, tit monslraret Christtim vulvam vir-
scriptum est in lege Domini: Quia omne mascutinumi giiiis reserasse, sicul cseleriprimogeniti, sedut oslen-
adaperiens vulvamsanctum Domino vocabilur (Luc. deret eum sub lege faclum, ct de vulva virginis
n, 22,23). Ecce, inquitint, cum dicil complelos diesi prodisse, non qui vocaretur lantum, sed qui esset
purgationis ejus, oslendit evangelista legi nalurses essenlialiter sanclus, ctti jure patet omne claiisum.
eara subjacuisse, el sordibus coinquinaiam fuisse,, Quod testimonium bealus Amhrosius exponens in
simul et Jesum vulvam matris aperuisse. Qui pro-• Evangelio.ait (lib. n, cap. 2 tn Lnc.): a t Non eniin
feclo lemerarii asserlores dum ila senliunt, to- virilis coilus vulvaevirginis secrela reseravit, sed
tum desipiunt et deslruunt quod sanoe doclrinse•' immaculatum seraen invioIabiUutero Spiritns san-
est, quod rudimenta fidei de Chrislo ecclesiisi ctus infudit. Quod sane semen prsefalus doctor non
commendarunt, quod gratia Spirilus sancli in my- sic dicil infusum, ut aliunde sit quam ex carue Vir-
sterio promulgavit. Ncn enim sic completi dies pur- ginis et sanguine, neque ut Spirilus sanctus semen-
gationis ejus dicunlur, quasi beala Virgo pur- tivum esse credalur carnis, ul lrenaeus vult, sed jier
* Non enim. Qu* sequunlur, de verbo exstanl apud Hildefonsura serm. 1 de Purificatione.
 1377 DE PARTU VIRGINIS.— LIB. I. 1378
hoc verbum Spiritus sancti operalio designatur. A gis« divinseproescriptasignabanlin primogenitissuis.
Deinde addidit: Solus enim per omnia ex nalis de Non quod essent veresancta, sed quia vocabantur ex
femina sanctus DotninusJesus, qui lerrenoe conta- myslerio lcgis.Alioquinsililleram sequimur, quomo-
gia corruptelae immaculali parlus iiovilale non sen- dosanclus eralomnismasculiis aperiens vulvam.cum
seril, el ccelesli majestate depuleril. El paulo post: mulins sceleratissimos fuisse non lateat. Nunquid
Hic ergo, inquit, solus sibi aperuit vulvam; nec mi- sancltis Achab, aut Joram, seu caeteri? Nunquid
rum. Qui eniin dixerat ad prophetam : Priusquam pseudoprophetae quos ad Eliaepreces ultor cceleslis
te formaremm utero, novite, el in vulvamatris sari- injurioe ignis absumpsit? Non utique; sed in sacra-
clificavite (Jer. i, 5). Qui ergo vulvam sancliPica- menlo futuraepraefigurationisvocabanlursancti cum
vit alienam, ut nasceretur propheta, hic est qui non essent, donec venirel Chrisius esseiilialiter san-
aperuit matiis suaevulvam, ut immaculalusexiret. ctus, qui et sponsaesuaevulvam apcriret, fecundi-
Quibus profecto verbis non mihi videtur sibi con- tatemque pariendi filios refunderet. Ipse namque
trarius, aul coeleris'doctoribus sanctis, quia dicit Dominicodignus jiidicains esl obtulu; cocterosom-
quod solus sibi aperuit vulvam. Aperuit siquidem nes juxta legis seriem lypum fuisse futuri nemo qui
sibi sua polenlia mirahililer, ut essct et pervium ambigat. Et ideo sistunt eum Domino, quoniam
iler, ita ut virgiueus clausus lnaneret uterus, sieut' B ipse est purgalio per resurrectionem octavi diei
fuerunt januae clausse, et tamen per easdem in- in Jerusalem, ul in eo condonetur et offeratur omnis
gressus est ad discipulos, sictit eliam sepulcrum adoptio filiorum Dei. In eo naraque quod lex ait:
signatum el clauslim quando resurgen»egressus est Omne masculinum adaperiensvulvam, sanctum Do-
per iUud; hinc quoque alibi ipse ait: mino vocabkur, promittebatur Virginisparlus vere
Fit porla Chrislipervia. sanctus, quia immaculalus, qui aperiret vulvam Ec-
Kefertaplenagraiia, clesiae, ut iii eo sanctificarentur reliqua omnia, et
Traositquerex et permanet essent primogenita. Unde signanler angelus ad
Clausa Mariam : Et quod nascetur,'inquit, ex le sanctum, vo-
Nonhoc sic dicit ut inlelligas quod contra se sen- cabitur Filius Dei (Luc. n, 53). Non quod corruperit
Jiat, sed sic utique ut plenissime cognoscas eum matrem nascendo, quara inlegrara et inviolatam re-
de utero et per uterum Virginis natum, quem ipse liquit virginem, sed quia ex ea natus Deus homo
sibi fecil pervium, ac per hoc ipsc sibi vulvam ape- aperuitEcclesioevuIvam,et in carne sua perviumsibi
ruit. Sibi quidem,quia vulva virgiuis licet ciausa ei fecit iter, ita ut Virginis attlam clattsam servaret,
penelrabilis paluit, tamen cum enixus intraret mun- qualenus ex matre Virginem sibi duxisse sponsam
dum clausam reliquit el signalam sigillo pudoris. *" oslenderet, quam lali tanloque fosdere nascendi
Omninoquia Deonihil diflicileest, eo quod, ut qui- virginera permansurara et immaculatam mon-
dam ait, subtlitur omnis natura ejus imperiis, rilu slrabat.
solito ; idcirco constat eum absque ambiguo ita na- Unde constat legaliter eum oblatum, sicut et cir-
tura, ut esset secretum genitale malris el clausum, cumcistim; alioquin circumcisione non eguit, quia
quod sibi ipse sua virtute fecit apertum. Alias autem, originale peccalum nullum traxit, quo delendus es-
ipse solus sancloe Ecclesiae,quam sibi sponsam de- sel ipse Cbristus de populo suo nisi circumciderelur.
dicavit ad generandos popttlos, aperuit vulvam vir- Et tamen circumcisusesl, quia votcns sub legefuit,
ginitatis. De qua nimirum yulva David Propbela ut eos qui sub lege erant redimerel, sicut et oblatus,
canit dicens : Alienatisunt peccaloresa vulva; err-a- ut nos qui rei eramus sacrificiumDeoPatri in se of-
verunl ab utero ; loculi sunt (alsa (Psal. LVII,4); ferret. Alias aulem si ipse, quod absit, immundus
personam baereticorum declarans, qui alienanlur a esset ut matrem coinquinaret, quomodo nos emun-
vulvaintcgrilatis Ecclesiae;quam sane immaculalam daret in sua oblatione, et facerel hostiam Deo in odo-
servare contendit Apostolus et virginem custodire, rem suavitalis? Idcirco etsi ipse dolores nostros et
cumdicit: Despondienimvosuni virovirginemcastam » infirmitales in se pertulit el portavil languores, absit
exliibereChristo (II Cor. xi, 2). Ctijusgenilale secre- ut matris pudorem ullis vexaverit injuriarium mo-
tum lunc apertiil.quandoper aquam el Spiritum san- lesliis. Absit per quam omnis malediclio Evoesoluta
ctum renascendi gratiam conccssit. Cui propheta : est, ut ipsa in partu maledictionibus subj*acuerit
Lwtare, inquit, sterilis quw non paris, erumpeet cla- primse damnationis. Absit ubi virtus nascilur, ut
ma quw non parluris; quoniammulti fitii desertwma- ibi lanla colluvio vitiorum credatur; ubi gaudium
gisquamejus quw hubet virum (Isu.uv, 1). Undeet omnium proedicatur, quod tanta tristilia el gemitus
Anna in Canlico suo : Donec sterilis, inquil, peperit interveneril; inter angelorum discursus quod im-
piurimos; et quw multoshubebatfilios, infirmata est rounda seplem diebus in sanguine immundo sederit.
(1 Reg. n, 5). lste est ergo solus essentialiler san- Ad quam si ita esset, nec pastoresmanejuxta legem,
etus, non per quem mater corrumpalur, sed per ut ita dicara, ingredi liceret; nunc aulem quia an-
quem vulvarcseretur Ecclesiae,primogenitus ex mul- gclus eos evangelizandi gratia devolus invitat, ve-
tis fratribus.Queni in figura futuri mysteriiper ora le- niunt et vident, inveniunt et intelligunt de Vcrbo
» Per ora legis. Forle priora : aut pia, ut in Ra- lam negationis ubi legitur sancti cum non essent, ad-
tranino legilur cap. 6, non ita nuilto post particu- jecitnus.
 ISTQ S PASf.iIASH RADBERTlABBATISCORBEIENSIS 1580
qupd eis praedictum fuerat. Nequaquam igitur cre-. \ sed quia qui erat ab inilio primogenitus tolius crea-
dendum quod invenerinl Mariam in lantis spurci- lurae, natus est ex ea et ipse tam unigenilus quam
tiis, solara, multis miseriis, ut assolenl puerperoe, et primogenilus eo qtto voluit modo, sine gemilu
consterciatam et obvolutam ; adcujtis partum multi- et sine dolore parientis. Nam et de baplismo pri-
ludo angelorum canit : Gloria in excelsis Deo, mogenilus rectevocatur, qui et.in resurrectione pri-
etin terru pax hominibusbonwvolunlalis (Luc. n, U). mogenitus resurrexisse dicatur. In utraque taraen
Ergo ubi et per quem tanta pax praedicatur, non nalura et nativitate quamvis primogenitus dicatur,
credo quod illaeignominise imraaculalaematri conti- jure unigenilus esse creditur, quoniam idem est ho-
geriut aut dolores carnis. minis el Dei Filius; non alius et alius, sed unus ct
Sed et Magi venerabiliter deinceps inlrant do- in utraque unus.
mum, et inveniunt quod paslpres inveniunt ,
et invenitint non vexa- Quibus profeclo calholicse veritatis r-egulis hinc
Mariam, Joseph puerum; inde patet sensus, quod nemo nisi hoereticus dicit
tam doloribus, sed obsequentempuero ; deinde pro- Chrislum nonnisi communi naturse nalum,
cidunt et adoranj.oblalis muneribus quem cum ma- tege
neque aliter quam ut cseleri nascuntur infantes.
tre inveniunt. Adoranl, inquam , ejus primoge- a enim praefatus doclor Hieronymus in eo
nitum. Primogenilum aulem, non eum quem se- • Quamvis contra Helvidium ex hoc egit, videalur
fralres, sed nullus antecedil. Quamvis opere, quod
quantur quem ei cessisse, et eo in loco ubi ait de hospitio vulvae
enim qtiidam voluerint polius unigenilum dici
novem mensium, et de vililale nascendi quod ille
debere quam primogenitum, tamen quia idioma
haereiicus insullando proposuerat, quasi indigrium
Scripturarum est quidquid primum aperit vulvam
vocari esse Do- esset divinoemajeslati ad lantam dignationem se hu-
primogenilum , sanctificaluraque ut inler viscera in utero versaretur Virgi-
mino, maluil Evangelisla secundum eumdem ritum miliasse, aul inter femora feminea nascerelur lam sor-
non nis,
primogenitum quara unigeiiitum dicere, quod didus. Sic enira omnia in conlrarium
opponcns
aperuit vulvara lege naturse, ut mos est cseterarum haereticus,ut dcstrueret fidei calholicoeverila-
feminarum, sicut isti aiunt, sed quia ex ea natus quasi tem. Cui e contrario egregius ille veritatis asserlor
est tam primogenitus quam el unigenitus, lege di-
ut isti volunt, sed dignitatem glorio-
viua factus sub lege, ul per eum lex tota implere- nori cedendo,
sissimae humilitatis Dei amplius commendando ail;
tur-in spiritu et ad lilterain. Nara et ipse primo-
ex resurreclione ex multis fratri- quod quanlo viliora el inbonesliora pro nobis illa
genitus appellatur aut suslinuit, lanto charius
bus. Unde quia colligitur in specie genus, quara- maj'estasdivina.suscepit
nos redemit, et propensius honorandus est. Tali
vis unigenitus dici posset per naluram, magis tamen "j
debuil dici, utesset indicium naraque sensu, elsi non eisdera verbis in quantum
hicprimogenitus quod
recolo, eisdem respondens haerelico videtur bealse
jam in eo et per eum alii quam multi fratres colli- non infamiam ullius colluvionis, aut pcenam
gebantur filii Ecclesiae per graliara, cujus aperuit Virgini sed dignaliotiem divinam et exina-
vulvam. In Veteri quoque Testamento illis primo- peccali intulisse,
dabantur Dei nitionem iramensam in forraa servi reverenler salis
genita quam soepe,qui gratia prseeleeti
commendasse, non ut virginem vexatam a Domino
stint; quorum non ex natura dignitas, sed ex gratia et exhonoratam
meritura anlefertur. Ideirco dicimus et nos quod ostenderet,. sed ul clementiam pii
Conditoris etiam hujusmodi hoereticisdemonstraret.
primogenitus hie significantius dicitur quam unige- Idcirco non cessit istis cum Helvidio
ut eum omnes ex errantibus, sed
nitus, per qui gratia colliguntur, ut discerent non infamare virginem, et
ilH solummodo coadunati in ccelestibus habeantur. corripuit
in forma servi humililalem.
Hanc quippe figurara gerebant omnia illa primoge- Deum non derogare
nila sub lege Domino consecrata. Et ideo justum Non enim pudiciliam ejus in aliquo Isesam docet,
erat ex bis omnibus primogenitis qui vulvam Do- qui tanlum in ejuslaude triumpbat, neque ad horam
lantum et tandiu
roino aperiebant, ut Domiuus inter eos legaliler of<- cessit ejus adversariis, qui pro ea
dimicavit verbi gladio. Cui Deus contra hostes ej'us
ferretur, cujus formam illa omnia praeferebant, ut )
esset ipse primogenLlusin omnibusprimatum tenens. tantam resislendi contulit gratiarii, et revincendi
Non qui vulvam vexaret matris, sed qui vulvam praebuit virtutem, ut nemo contra eum audeat in-
aperiret Ecclesiae.Hsec idcirco dixerim ut intelligat surgere.
prudens leclor, quia primogenilum non sequentes Oro autem, sacralissimse virgines Chrisli, ve-
fratres faciunt, sed ideo certe primogenitus Christus slris intervenienlibus meritis, ut qui illi tanlam prse-
vocalur, quia omnes nnigeniti, sicut ipse unigenitus stilit dicendi peritiam et debellandi adversarios for-
fuit matris, primogenili dici queunt, non lamen littidinem , mihi quoque daret dignetur loquendi
omnes primogeniti jtire queunt uuigenili vocari. Ex graliam, et quae digna sunt huic roysterio aperire
quo eolligitur primogenilum eum vocari debere , in -Spiritu veritatis, qualenus hinc inde per vos et
anle quem nullus et post quem nullus, et non eum propter vos, o malron* Christi, dignus inveniar
tanlum quem fratres sequuntur. Jure igitur Christus lantopere, qui meis nullis suffragor meritis, ut
primogeflitusappellalur ex virgine, non quod vulvam apte defendere queam matris Domini mei pu-
vexaverit virginis et aulam reseraveril pudoris, dicitiam , et non sane credentibus pandcre vc*
1581 DE PARTU VIRGINIS.— LIB. I. 1382
ritatem, ut resipiscant et cessent jam ultra loqui fal- A j aliquo lacsaesset ejus inlegrilas. Sed quia in nullo
sitatem. est violatus ptidor virgineus, neque fons in aliquo
Dicunt autem quod non aliler nalus dici queat resignatus, procul dubio palel sensus, quia clauso
Christus nisi sequa sorte naturae ut caeteri; quasi utero ad nos venit, sicut januis clausis ingressus
sequacondilione in Scripturis divinis semper nati- est ad discipulos. Siquidem aspectus discipulorum
vilas esse dicalur, cum Ionge alia sit ista nalivitas utrumque tunc probavit , scilicet quod et fores
omnium qua sub sorte maledictionis nascuntur, et clausae essent, el quod Dominus per easdem in-
alia si Evanon peccasset: quia isla sub maledictoest troiens coram eis proesensastaret, sic et fides no-
etserumna; illa autem tota in flore benedictionis stra utrumque de Christo cerli-ssimum lenet, quod
fructum afferret sine gemilu et dolore. Unde, quaeso, el pervia fuerit ejus integrilas nascente Domino ex.
sallem illam isti concedant nativitatem Christo de ea, et tamen uterus non fuerit reseratus. Alioquiu
Maria Virgine, qua nascerentur communi lege quomodo clausum dici potest permansisse quod vio-
omnes si non peccasset Eva, qtiae nunc nalivitas latum est? Aut quomodo sine dolore et sine gemitu
nota est soli Dco, et ignola forle bominibus; et puerpera peperit, si more cseterorum iemina-
non ascribanl ei raaledicta, gemilus, et aerumnas rum vexatis visceribus filium edidil? Et si ita pa-
pro gaudio matri atlulisse. Quae tanto magis Virgo B 1 tuit, ut wunt, quomodo clausa permansit ut fuit
libera fuit a corruptione passionis, a dolore carnis, antequam pareret ? Nec enim j'anuae illi» penetra-
a sordibus ignominiae,quanto gratia plena et incor- biliores erant clausoe,quam uterus virginis incor-
rupta, quanto Spiritu sancto dedicala et virtute ruptus. Idcirco non abs re creditur ad nos Domi-
divina adumbrata. Habet enim Spirilus sanctus fn num sic exisse, ut nativitas Christi de carne Virgt-
se recessus suos, quibus modis dicatur nativitas in nis probarelur, et virgo nullis cruciatibus vexa-
Scripturis sacris, et qttibus occultetur legibus sem- retur.
pilernis. Alia namque est nativitas carnis de carne, Forte dicturi sunt isti, quod corpus jam incor-
alia Deide Deo, et alia qtiaruralibel rerum innume- ruptibile et immorlale exilius esset ad penelrandum
rabilium. Et lamen eorum omnium non unus est quo vellet, quam esset prius antequam resurgeret.
modus nascendi, neque unus eorum ordo existendi, Nequaquamigitur hoc dicil qnisque qui sane sapit:
quamvis nalivitas in singulis «que dicatur quibus quia ex quo conceptusest homo, idem semper qui
est jure attribulum, ut nati de altero dicantur, ac ante Dcus fuit. Unde quando super undas sequo-
per hoc quoiibet modo de Maria Virgine Chrislus reas ambulavit ante passioncm, non minus homo
recte natus creditur, quia ex ea carnem assumpsit. quam Deus fuit. Quod si ad naluram respicias re-
Nativitas vero ipsa quomodoad nos exierit, ulrumne ''-' rum, attt corpus sine pondere vexit, aut undas sua
ea conditionequa Eva peperisset si non peccasset, potentia quo suslinerent » pondus corporis solidius,
an gloriosus, quia Deum et hominem genuit el confirmavit. Et ideo, ut bealus Gregorius ait in
virgo permansil, quod illa non esset, nequP re- homiliis suis (Homil.xxvi), Redemptorisnostriopera
liquse dum parerent, superflue quseritur. In quo quoeex semetipsis comprehendinequaquam possunt,
opere nemo sanctorum voluit dubitare, sed catbo- ex alia ejus operalione pensandasunt, utrebus mira-
Jica fide hoc cerlum omnes praedicant, quia nec in bilibus fidera proebeantfacta mirabiliora. Uludenim,
delicto concepit, nec in delicto et dolore cum cor- inquit, corpus Dominiintravit ad discipulos, januis
ruptione peperit, neque Christus ex ea ullum pec-- clausis, quod videlicet ad humanos oculos per na-
catum traxil. Quod si ex ea peccatum non traxit, livitalem suam clauso exiit utero virginis. Deinde
nec admisit, quia nullis crucialibusin nascendoma- addit : Quid ergo mirum si clausis januis pcst rc-
tris vexavitpudorem, nequein ajiquoejus comraacu- surreclionem suam in seternum jam victurus intra-
lavilvirginitatera. vit, qui morilurus veniens non aperlo ulero vir-
Non dicinmsitaque, ut aiunt, quod monslruose: ginisexivit? Ecce tanlus talisque doclor et sum-
sit nalus, sed sicut prsesigoatumest olira in pro-• n mus pontifex de hoc quid senserit, qui omnes ante
phetis, et tradilum est nobis a sanctis Patribus, se legerat tam Latinos quam et Grsecosexiraios tra-
quod ipsa sit porla quseostcnsa est Ezechieli, de quai ctatores. Ecce ex hoc uno quod nulli dubium esse
dicil: Vidiporlamin domoDomini,et hwc eralflausa; credidit, approbat quod forte dubium esse polerat.
et vir non transiel per eam; quia DominusDeusexer- Nemo igitur qui sane sapit, de re multum dubia in-
ciluum ingressus est per eam (Ezech. XLIV,2). De• certum aliquid aflirmare contendit. Unde quia de
qua porta beatus Ambrosius in eodem hymno, des illo corpore quod videri poterat, fides intuenlium
quo dixi, quem in honore sacralissimseVirginis com- dubitabat duni fores cernebant clausas, magister
posuit : Fit porla, inquit, Chrisli pervia, refertaplenai veritatis ab eis omnem aufert dubictatem, cum eis
gralia, transitque Rex et permanet clausa, ut fuit,, manus et latus palpare et videre jubet. Ita et hic
per saecula.Ergo cum dicit fit pervia, semetipsumt auctor egregius de hoc quod omnibus iri commune
exponitet ostendil transitum nalivitatis ejtis ; cumi certum esse credidit, rem valde difficilemastruxit
dicit permanet clausa, ostendit adimptettim quodl et firmavit, quod corpus Dominicumpost resurre-
erat in prophelis. Clausa igitur non diceretur, si ini ctionem januis clausis introierit, fueritqtte incor-
• auu tunmereiu. ua eiueiiuavimus;namcorrupte legeDaturquo sustinere.
1383 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS - 1384
rtiplibile pari modo et palpabile. Tamen quolibel.A tatera debitus honor matris et reverentia pudoris.'
pa-cto ingressus ex Evangelio ad discipulos janttis Hinc quoqtie beatus Ambrosius hymnidicis laudibus
clausis probalur, sicut el clauso ulero virginis na- testalur (in hyinno innatali Domini),quod claustrum
tus. Qtiod si nalus sic per vulvam j'ure dici non po- pudorispermanserit,elvexilIavirtutumineafulserint,
tesl, ul isli volunl, omnino nec ingresstis per ja- inqualoiamajesiasDeitaiisversaiur,quousqiiepleni-
ntias ; et lamen ingressus ad eos convincitiir, quando tutlo teinporis advenil pariendi. Ergoin quaclaustrum
in medioeorum stelisse legilur. Sicul el de sepulcro pudorisinlegrumperinansit.nulladisruptioinlervenit,
egiEssus signalo monumento a monstratiir, quando nulla vexalio carnis, nulla foedilasdirae condilionis.
ai.gelus revolvil lapidem et vacuiim osicnilil mo- Et in qna vexillla virtutum micarunt, nullum pecca-
nuiiienlum. Unde liquido conslal, quod sicut saxenra litin primoeoriginis ut cruciaretur, viguit. Fulserunt
illud ostiiim ci pervium el penetrabile fuit, nec po- aulem vexilla virtuium in illo sacro puerperio,
tuit cohibere vivum quem prius claudebal sub si- quando virgo concepit sine semine, virgo peperit
gillo inorltium, ita et clatislrum matricis atque ge- sine dolore et gemitu, et permansit virgo fecunda
nilale virgiuis cum esset clausum et signatuin si- prole. Hoc quippe esl clauslrum permanere pudo-
gillo pudoris, cuin impleti cssent dies pariendi non ris, in nullo.violatum esse genitale secretura quod ei
potuit obstare partum integritas corporis, nec ta- B fuit apertum. Non in conceptu, non in parlu, non in
men eguil reserari, quia uon oporluil ul esset tor- ulla coniusione parluritionis. Nam el. Ecclesia Chri-
nienlum ci quj eral honor malris et gaudiura, quia sti omnis tam Romana quam et Grseca sic sua et
Deo lotum erat pervium in ea quidquid erat clau- divina fidenter canit auctorilate quod peperit Virgo
sum, honor vero quia tolum erat Deificum quod sine dolore, quod permansil inviolata, quoniam eam
natum in omnibus illsesam servavil Spiritus sanctus, ut
Fateor ptane quod non lanta materies dispulandi virgo haberet filium, et servarelur ei honor tanto
valeat inveniri, cur signato sepulcro exierit, vel cur munere dignus, quanla sancliftcatione ulerus De»
clausis januis introieril ad discipulos, quanta quod fuerit dedicalus.
de Maria Virgine clauso exierit utero. In illis si-
quidetn declaralur divina majeslas, in hac aulem Explicit tomus de Partu Virginis Muriw primut
monstratur divina dignalio, et secundum humili- una cum sacris virginibus dedicutus.
« Signato monumento. Acherius ediderat signalus;: idera
natum. scripserat Deificumquo natum, ubi reposuimus
quod

LIBER SECUNDUS.

Inter sacrarum Scripturarum eloquia cavenda est C Genitrix sola virgo post partum et incorrupta fuit.
semper vanaet superstitiosa intelligentia; quia sicut Talibus igitur et hujusmodi vaniloquiis dum suas
in proverbiis legilur, perversi difficite corrigunlur; diffundunt nenias, sanctorum -Patrura prsemittunt
et stuttorum infinitus est numerus (Eccti. i, 15). Et auctoritatem, et eommaculant catholicam fidem.
ideo quorumdam fralrum lemerjias, qnia semel Unde, quseso, quia nostra dedignantur audire, au-
ccepit sacramenta divini muneris procaci dispula- diant beatum Augustinum, cui contradicere fas non
tione commaculare, et mysterium sacri partus su- est, de hac re in libro Eucbiridii (cap. 34) inler cae
perflua inquisilione disculere, malunt cum baereticis tera disputanlem. Ait enim : Nihil humanse nalurse
errare, quam cura catholicis quaemale sentiunt cor- in illa susceptione fas est dicere defuisse. Non qualis
rigere. Unde sibi quia riraas vanoe dispulalionis in- de utroque sexu nascitur per concupiscentiamcarnis
veniunt, senlinam pravae colluvionis ad submersio- cum obligatione delicti, cujus reatus regeneratione
nem animarum foetitlamnimis in Ecclesiis inlrodn- diluitur, sed qualem de virgine nasci oportebat,
cunt, dum dicunl mendose Mariam Virginem nalu- quem fides malris non libido conceperat; quoniam
rali lege Dominum peperisse sicut reliquse pariunt si vel per nascentem corrumperetur ejus inlegritas,
femime, et non aliunde in partu incorruplam fuisse non j'am ille de virgine nascerelur, eumque falso ,
sottiramodo, nisi quia ex viri coitu non conceperit..D quod absit, natum de Virgine Maria tota confitetur
De cujus incorruptione jam rae supra salis in priori Ecclesia, quoe imilans ejus matrem, quotidie parit
tomo dixisse credo. Sed quia isli noslris non acquies- membra ejus, et virgo est. De quo sane Opere ad
cunt dictis, pervicaci insullatione difliniunt virgini- Volusianum satis eleganler scribit, ad quem eliam
tatem non aliunde quam ex coilu viri corrumpi librum nos legendum pro hoc remittit. Sed isti quia
posse, neque corruptam vpcari debere Mariam, licet nec illum librum, nec hunc locum Jegere volunl, er-
juxta Iegerapepererit oranium feminarum, eo quod, rant sua temerilate decepli. Alioquin, ut hic egre-
inquiunt, etsi viscera vel genitale secretummore cee- gius doctor fatetur, si vel per nascenlem corrumpe-
terarum ferainarum paluit ut nasceretur Christus, relur integrilas virginalis, non fas esset eam dicere
virginilas taaien corrumpi nonpotuit; proplereaDei virginem, corrupla a nascenle virginitale. Et si cor-
Ii83 DE PARTU VIRGLNIS.— LIB. II. -133«
rupia esset vel per nascentem, quomodo inlegra /J Ullliafl* .«.....««««.««..V ~J-?~... ...w......
UV..U*.............
esscl el iltesa virgo? Atidiant iiaque hic vaniloqui virginis adventum, quia sicut pluvia iniegrum et in-
tanlum doclorem, et resipiscant, ne forle introdu- violatum perfundit vellus, ita et divinitas Verbi iu-
cant per suam falsam assertionem Christum in de- contaminatara et illaesam servavil virginem. Inle-
lictis conceplum,et iniquitatibus nalum. Quia ct si gram quidem eam invenit et incorruptain, quando
de virginc non est natus, falsum est quod Ecclesia descendit sicut pluvia in vellus, et ingressus est vir-
confitetur, tii, hic ait; falsum et quod omnis Scri- ginea viscera, descendit autem et sicut slillicidia
ptura Noviac Veteris Testamenli de illa tcstalur. slillanlia super terram. Unde idem Propheta in
Sed qtiia otnnino virgo permansit, nullis pressa est duabus islis prophetioesentenliis perfectam Christi
• doloribus, in nullo corrupla fuit; et ideo non se- incarnationem explanat. Per slillicidia namque ler-
cundarum spurcilias traxit, non sangiiinis fluxtim rara genninare cernimus, ex qua ad infusionem et
emisit, non corrupliones viscerum infra extraque ad humorem pluvioeomne virgultum agri germina-
pertulit. Quod si talibus et hujuscemodi palerelur lur, et omnis lerrae viror nascitur. Sic ct divinilas
puerpera tormcnta, procul dubio virgo non esset, Verhi dcsccndens in Mariam sicut stillicidia super
quia virginalisinlegritas violala esset. Hinc Sedu- terram, germinare eam fecit germen viloe; et non
lius, rhelor RomanoeEcclesioe,in Paschali suo opere B aliunde quam ex seipsa idem de carne virginis per
(cap. 5, init.) ail: Infans namque parvus ac maxi- infusionem divinaemajeslatis. Et ideo aequequod
mus, membris scilicet exigutts, deitate proecelsus, nalum est cx ea divinum et humanum fuit, ila ut
per bospilalistempli sinceram defluens castilatem, e.\ Maria neque divinitas Verbi nata credatur sine
non Isesit corpus abscedens quod non loeseratcum homine, neque homo sine Yerbo, quia Verbumcaro
venisset. Quod si ita est, imo quia ita est, non ita factum est, ac per hoc Deus et hoino unus est Chri-
natus est utcoeleri nascunlur corrupto corpore, sed stus. Porro per pluviara quae descendit in vellus,
illaesisvisceribusDeuset homo natus est. Undead- non genninandi naturam expressit ex vellere, sed
huc idem vere diviusegenerationis boc secretum te- modum nascendiex virgine. Nampluvia screno tem-
stis virginis parlus ostenditur, qui malerni pudoris pore quando perfundit vellus oeque ad ingressum
custos ingressus clausis visceribus conceptus est et servat integriialem ejus, oequead egressum quando
creatus. Nihilergoaperliusdicerequeunt, nihilmani- refundilur, quia in nullo a pluvia velleris inlegritas
festius hic sancli doctores de partu Virginis, quod violatur. Sic quippe de Maria Virgine praefalusille
inlegra virgo clatisaqtie permanserit, ut fuit anle- ccelestisorator sentit, sicque confltetur qttod ncc ad
quain pareret, quod omiiino non esset si in partu, ingresstim Filii Dei sit corrupta, nec ad egressun»
more caelerarurafeminarum, corruptionisubjaceret. C violata, sedin omnibus plena gralia, integra et illoesa
Nulla igitur virgo hujusmodi subjacel passionibus; est servala; nec cum ingreditur, uterus aut viscera
et ideo vere virgo, quia integra et incorrupta est, corrumpuntur, nec cum evacuatur, reseranlur. Ma-
jure dicilur. Sic et beata Dei Genitrix ul vere virgo nel quidemgenilale secretum, sed clausum et imma-
dicatur dum parit, ex tolo recte clausa more virgi- culatum ; evacuatur uterus, ut vellus a pluvia, sed
num et incorrupta credilur. Quod si non ita niane- non quassantur viscera. Duabus ilaque islis senlen-
rel incontaminala ut reliquoe virgines, vere virgo tiis, ut proefatusdoclor insinuat, Spiritus sanclus
non esset. Quod ut ostenderet David prophcta, va- voluitdeclarare quod demumIsaias de Chrislo testa-
ticinansde ea salis congruoexemplo ita ait: Descen- tur, dicens : Quomododescenditimberet nix de cwlo,
dil sicul pluviain vellus, et sicut stillicidia siillanlia et illuc ultra non reverlilur, sedinebriat lerram el in-
super lerram (Psal. LXXI,6). Quem versum Cassio- fundit eam, et germinare eam facit; sic erit Verbum
dorus scnator in Expositione psalmorum pertra- quod eyredictur de ore meo. Non reverlelur ad me
clans, vellus sacralissimam Virginem Mariaminlel- vacuum,sed faciet quwcunquevolui:et prosperabitur
ligil dcloiisamex ovibus Israel; pluviae vero divini- in his ad quw misi Ulud. Ecce quid per pluviamDa-
talem Verbi comparat, quia sicut pluvia in vellus vid voluerit significare, et quid per slillicidia, pro-
cum suramo silenlio venit, ila perfudit ac replevit feclo Spirilus sancli infusionem, et Verbi divini-
virgineura corpus, et possedit virgineam menlem. talem.
Miro itaque modo miroque comparationis exemplo
» Nullis pressa est. Sic Acherius ipse legi debere conjecit, cum in codicibussuis reperisset patsa e*t.

PATKOLCXX. W
1387 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1583

S. PASCHASII RADRERTI
ABBATISCORBEIENSIS

DE FIDE, SPE ET CHARITATE

LIBRI TRES

(ApudMarten.,amplissimaCollectio,tom.IX, pag.470.)

OBSERVATIO PBJEVIA.

Alterum Paschasii Radberti opuscnlum, quod no- A sic effertur : Prwradberlus Warino Corbeiensiabbati
vum bic viris eruditis ac piis exhibemus, tres de et archimandritw suo salulem, ctrjus loco, si anti-
Fide, Spe el Ckaritqte Hbros complectitur, qui quo quiores libros consulerc licuisset, non Prwradbertus,
sint tempore conscripti paucis accipe. . sed P. Radbertus legisset, quotl sane prsemissi ver-
Cum jubente Warino, CorbeiseNovaeabbale, in sus acrosticbi indicant, quorum initiales lilterse ef-
juniorum fratrum gratiam, quos ille de lirocinioad flciunt RadberlusLevita.
perfectioraprovehebat, edili fuerint anteannum 856, Tractatum de Fide, Spe et Charitale publicam
quo Warinus ad superos transiit conscriptos fuisse primus in lucem emisk noster Bemardus Pez, ac-
constat; constat etiara post editos in Matthaeum ceptum a cl. viro Georgio Eckart, qui illum ex co-
libros, quos lib. i, cap. 9, cilat, Paschasiutn Wa- dice Corbeiensi non salis fldeliter descriptuni ipsi
rini jussis obtemperasse; idque, ut vero simile est, tradidit edendam, lot mendis conspurcalum, ut non
ante susceptam CorbetaeVeteris preefecturam,quam solum verba inlegra, sed integras passim lineas
anno 844 obivit, alioquin non jubente sed deprecante omittat aut sallem immutet; id quod Bernardo
Warino, opus istud aggressus diceretur. Annum Pezio viro diligenti minime censemus esse tribuen-
designant Annales Corbeienses,a Guillelmo dum, sed Eccardo aut illi qui ejus nomine trac-
eibnitio Rerum Brunswicentium lom. II inserli, in tatum prsecipiti nimis calamo descripsit; quod in-
Ersecise
quibus ad atinuni 843 haeclego : Prwradbertus lector digne ferentes nostri Corbeienses, exemplum aliud
eximiumlibrumscripsit, de Ftde, Spe et Charitate.De accurate descriptum et diligeniius collalum, ut no-
quo ad annum 839 ldem annalisla hsec habet: Prw- stra hac in amplissima collatione locum babere
radbertus commonachusnoster cldruit pielaie et doc- T. posset, mihi contulerunt. Ita prae cseteris oplavit
trina a Bathurato episcopoin Palherbrunn, valde reverendissimusac perillustris dominus Anscharius
dilectus. Ubi quod Prwradbertus appellatur, error de Grass, ejusdem loci prior ac ceisissimi principis
est annalistoe, decepti inscriptione recenlioris co- abbatis consiliarius intimus, ac vicstritnrgeseralisct
dicis Corbeiensis, quse amanuensis ipsius errore archidiaconus, qui illumedilioni paraverat.

INVOCATIO.

seumpe Camena moras, virtutum fcedera pange,
>d ccelithalamos quo possim scandere perpes.
oic, niveiflores quo vernant, cespite fosso,
Kucolicosquerelinque favos, sublimia carpe.
mxcipiam vitse fonles aperire calentes
ssauca licet pueris, ccelestia munera pandam.
Hres sunt quse veniunt uno de fonte sorores,
cirgineo gressu, Christide sanguine lotse*:
«Edit., tolce.
coedCHARITAS harum est cunctis prsecelsioruna,
raude FIDESdigna virtutum summa gubernat,
tst petit arma prior, sancii quibus omnia vincunt,
-<irgo beata Dei Sres tendit ad ardua gressum,
—nsoUorecubans, Christi munimine luta ;
" nres istae nectunt virtutum foedera,
quaeque
P-i ccelithalamos animam conscendere cogunt.

P. RADBERTUS

WARINO, Corbeiensi abbati et archimandrila suo, salutem.

Nec dubium quin altissimumest de his disserere I >arte, vel eloquenlia queunt; prsesertim cum apo-
qua?nemo novit nisi qui accipit: accipi autem non' stolus Jacobus dicat: Omne datttm optimum, *
1389 DE FIDE, SPE ET CHARITATE. — LIB. I. 1330
omne donum perfectum desursum esse (Jac. i, 17.) A ligimus. Nulla igilur pagina divinarum Scripturaru.ii
Undediu mecum « mullumque, mi Pater, deliberans, quoe tres hasce virtutes fundamenlum et culmen
adorior quod exigis, de fide, spe atque charitate totius Chrislianitalis non proedicet et insinuet; qui-
quippiam, quid sint, vel qualiler babeantur. Pro- bus cxtera prsestantur dona, et vita consequitur
fecto cum b nulius, ut prscluli, earumdem virtulum sempilerna. Pascunlur enim septem Spirilus sancti
intelligentiam, nisi exdono sancti Spiritus potcst ac- donis, sicut in Job proesignatumtegimus, quod tres
quirere, sinequibus nulliis in re dicitur Chrislianus, fiUoeejtis quotidie per orbem dierum in singulorum
etsi omnes reliquoevirtules videantur adepta?; quo- fratrum suorum epulabantur domibus; videlicet f
niam ex islis et in istis totius humani generis salus, quia fldes, spes atque charitas rore Spiritus sanctj
ct virlulttm eflicienlia pendet; Scripturarumquoque opimc saginanlur, ut visibilia contemnantg, et ad
divinarum, non dico quaelibet manifcsliora, verum ea quoe non videnlur indesincnler feslinent h.
omnia profundissima panduntur et obscura, non Spirilu quippe Dei agunlur, et ideo pro his quse
qttidem poelarum salsura c. Tres nunc Musarum jatn donalas diligunt >, ardenter invigilant. Qua-
iingo sorores, aut Picrium d pulso illectus, sed vias propter de his loqui , ut congruit, sicut dixi,
vitoe aggredior manMiles de paradiso. Unde novo aliissimum est; lacere vero, et non pro his doc-
appulsus amore, pii favoris voto devinetus, tuis me B trinis, et precibus insudare slullissimum; quando-
precibus adjuvari crcdidi; ne sine his dehis loqui qtiidem nec beatitudo vestra petiit more sanclorum
audeam, quoniam non isla atramenlo et charta tra- Palrum i dc iide disputare ; sed quid sintk, qualeve
dunlur, sed calamo Spirilus sancti, de quo Propheta negolium gerant, vel quid proprium, aut quid com-
canens : Liugua mea, inquit, calamusscribcevelocitar mune in crcdentibus germanitalis oflicio impcndant,
scribenlis (Psal. XLIV,2). Verumtamen non adeo " suis quod de tirocinio ad pcrfectiora provehis,
lectionem omittendam censeo, imo disciplinam ea- paucis capitulatim pandere jussisli; unde habeant
rum, eruditionem seclandam, uthabeat Christianus hi ad modicum, quid deguslent; perfectiores vero
quod inlelligat, et in his prccibtis universi quod omnitim i sanctarum Scripturarum volumina per-
exoptent. Alioquin quodcunque agimus, aut cuicun- lcgant; quoniam in his, si recle sapiunt, non de-
que doclrinae insistiraus, nihil est quod acquiri- crit, quo amplius etperfeclius Domino reseranle cre-
tnus; quia in his est quodcunque nobis a Deo do- scant, etcrescendoadea, quse sempiterna sunt, fe-
natum credimus, speramus, et per charitatera di- liciter perveniant. Amen.
a In editis deest mecum. B Edil., conlemnentur.
b Edit., profeclo enim nullus. b Edit., festinetur.
c Edit., falsimenta. C > Edit., diliguntur ardenter invigilatur.
d Edit., Pieridum. i Edit., sanclorum primum.
« Edit., non ideo. k Edit., quid sit qualeve negolium geralur
t Edit., videlur. 1 Edit., omnia.
V

INCIPIT LIBER DE FIDE.

CAPUT PRIMUM gratis dispertiunlur. Manifestum igilur, qupd e-x

Quid sil fides?
1. Quaerenoumprius, quid sit cseterarum omnium
virtutum initiatrix fldes; quia, sicut Apostolus ait,
licet aliis quibusque Christianoeretigionis enitere vi-
deamur operibus, sine fide impossibile esl piacere
Deo (Hebr. vi, 33). Et ideo satis admodum stu-
diose, non dico, quaerenda,inio imploranda est fides;
sine qua nemo adbaeret Deo ; per quam sancti vice-
runt regna, operati sunt jusliliam, per quam adepti
sunt repromissa, el adbuc hodie ex ea mirabiles
pracdicanlur ; alioquin quis juslificatur, nisi ex fide?
Juslus autem, inquit, meus <*ex fide vivil (Hebr.x,
38). Ergo quaerendatalis, ac tanta polestas fldei, cui
omnia cedunt, sine qua nemovivit, per quam nobis
reliqita virtutum proeslantur bona, et ad mensuram
fidei noslrw, ut Apostotus ait (Rom. n, 3). omnia
11Edit., inquit Aposlolus, omissa meus, quod ex-
stat apud Aposlolumin epistola ad Hebraeos.
diflinilionererum, juxta philosophorum sententiam,
quaeque illustrantur, ut melius a singulis inlelli-
gantur. Propterea quoerenda hujus diflinitio, ndn
physica inquam et liumana, sed divina ; ut per eam
quoque, quid sit, de qua quaeritur, evidentius ap-
prehendatur. Fides, inqttit Aposlolus in quo Chri-
stus loquebalur, sperandarum subslaniiu rerum, ar-
gumentum non apparentium (Hebr. xi, i), quod al-
tera interpretatio, convinctionon apparenlium,habet.
Conviuclio autem non apparentium j'ure fides dicilur;
quia nobis invisibilia, et aelerna, necdum igitur ap-
parentia in corde convincit, et religat. Unde et re-
ligio nominalur. Religio aulem, eo quod religet
mentes nostras ad Deum, dicta probalur ; vel quia
invisibilia, et octerna per fidem quasi thesaurum, ne
a nobis prolabalur b in corde vinculo amoris forliter
ligat. Qui nimirum thesaurus, ut scriplum est, re-
b Edit., prolabanlur.
 'J391 S. PASCHASHRADBERTIABBATIS CORBEIENSIS 139-2
quietciljn ore tapienlit (Prov. x, 13). ln ore qtiippe, A nec debet aliquis placitutn foederis destituere, cujus
quia de corde manal. Quem thesaurum inChrislo no- se pignus conspicit retinere. Nam cisi inter idoneos
vimiis, in qtio sunt • omnesthesauri tapienliw, atque probosque viros semper pacta servanlur, fitque
' icientiw
(Col. xn,'3). Christus vero per fidemin cor- violatse fidei reus qui aut placituin dissolverit, aut
dibus noslris, lesle Apostolo (Eplt. m, 17), con- paclum irruperit, vel sociale comroercium perfida
vinctus, el compaclus cbaritatis loro b lenetur; cttm calliditate rautaverit; qtianlo magis incoucusse ser-
qtio Pater, et Spiritus sanclus mansionemin nobis vandum, quod cum Deo contrahilur, cum Chrislo
facere dignenlur * (Joan. xiv, 25); ut sit jam in initur, ne reus aeternis legibus obnoxius censeaturl
cordibns nostris Detts d Trinitas siibstantia necdum Unde irretractabiliter observandum, quidquid cum
apparenliuin. Ecce quid sit fidcs, substanlia, inqtiit, Deo in spe ccetestiura promissorum copulatur ;
tperandorum, argttmenlum non apparenlium. Porro qnia, etsi bomines in invicem i nonnunquam aut
sperandorttm stibstantia Paler, et Fitius, et Spiritus fallunt, aut falltinttir, Deus ab homine falli ne-
sanctus esl, lolus Deus, integer Deus, unus Deus, quaquam polesl. Proptcrea exigit i qnid promiseris;
•sicul Propheta canil: Spes tnea Dominus (Psal. LV, quoniam remunerator est eorum quae compleveris.
5). Quidqtiid enim illud est, qtiod Detis esl, hoc to- Hinc quoqtie angelus in Apocalypsi ait : Esto fidelis
tum recte «redenles sperant - quia cx illo, et de illo IB usque ad mortem. Vincenti, inquit, dabo edere de
plena immortalilas exspcctatur, plena bealitudo, ligno vitw (Apoc. n, 10); quoniam hac est eictoria,
plena el inlerminabilis scternitas, atqne invmarcessi- qnw vincil mundum, fides noslra (I Joan. v, 4).
bilis vila.Ulum ilaque sperant, qtua cum jurejnrando Fities utiquc, quoe per dileclionemoperatur (Gal. v,
pollicilus est oliin patribtis datitruni se nobis; qui 6), et non, quae sine operibus mortua (Jac. u, 20)
eliam fecisse gaudentes e credimus, et credenies jacet in semetipsa, qua dacmonescredunt et con-
speramus; sperantes vero patienler suslincmus, Iremiscunt.
donec post modicum (quia adhuc secundo vcitiet, 3. Verurti igilur, quia inlidelilas nos a Iigno viioe
et non tardabil) plenitudo adoplionis recipiatur, qiise expulit, necesse eslut fidelitas revocet. Dictum es.i
jam in spe per fidera in nobis indulta tcnelur. Dedil, ergo homini in paradiso : Quare dixil vobis Deus,
inquit evangelista, polestalem eis fttios Dei fieri, qui ne comederilis de ligno dignoscentiw boni malive?
non ex sanauinibus, neque ex volunlate carnis, sed scit, inquil, Deus qttod, in quacunque die ex eo co-
ex Deo nali sunt (Joan. i, 12). Ex Deo itaque re- mederitis, eriiis sicut dii (Gen. m, 1, 5). Quocnimi-
iiascunlur, qui iide plena ex aqua et Spirilu sanclo rum fides, itno inlidelitas ex ratiudo, etdiabolo fuit:
ad immorlalia rcnovantur. Haec, inquam, est fidcs, idcirco satis oporlel ex Deosit fides, et iti Deum, per
plena Deo, plena deitatis stibslantia, qua renasci- (H quam itur-ad Deum, ut non ex sese, aul ex nuiiidi,
mur; credere Patrem, ac Filiuin, atque Spiritum vel ex mendacio diaboli; scd tola pendeat ex Deo,
sanctum, unum Detim, verum, permanenlem, incora- et maneat in Deura. Alioquin,quoraodo vineere po-
mutabilem, sempiternum. Haec, inquam, est speran- test raundum, si oblectetur, et faveat his qtise sunt
dorura substanlia, et hoec via credendi, replela inmundo? Propterquod, tit inexsuperabilis tota sit,
omni veritate. Qua f profecto fide inlerdum lotus ul dixi, in Deum, et ex Deo, nihil consenliens fa-
Deus creditur, tenetur, amatur, alque colilur; in qua ventibus oculorum concupiscenliis, et iniraicorum
nihil vacuum, nihil dubium, nihilque adumbratum, fallaciis, in quibus vitse supcrbia ministralur ; itno
sed solidum, integrum, atque verum. prseceplisDei obediat, promissis inhaereal, dictis cre-
2. Hsec igitur, ut qtiidam difliniunt, origo jusii- dat, ex carne et de mundo nihil proesumal. Qna
tise est, sanctitatis capul, devolionis principiura, sane, si quis nascilur, fide, nalus ex Deo k pareute
religionis ulique fundamenlum; sine qua nemo ipsius jure dicitur ; quia talis ac laiiia lides, tesle
Deum promeruit, nullus viam sanclitalis arripuit. apostolo, sperandorum subslantia divinitus praedi-
Est enim innocens, et pura credulilas, qua itur ad cattir. ln qua nimirum nihil nisi contemplatio deest
Deum, per quam prseceplis* insistimus, et Deum ' deilatis; quoniam videbimuseum sicuti est (Joan. iu,
^
jure cum pietate veileramur ; quae nimirum excludit 2) : inlerdum autemjtantum credimus quia est;
dubia, firmatb in animo certissima promissorum etsi necdum npprehendimus quid est, donec eva-
Dei. Hincetsigna oslendit, virmtes excrcet, etclia- cuetur quod ex parte est; cum autem evacuatum
rismata sacramentorum complct. Tenet igitur Deum, fuerit , inveniettir lotum quod in fide est. Et ideo
el ienetur a'Deo. Aliud siqiridem a Deo lide perci- fides nostra jure ipsa substantia deilalis appellatur,
pimus, atiud ex fide debemus ; quae nimirum fides qtioa est sperandorum facultas, si forle nihil intra
pactara est, vel foedus inter Deum et homines. Unde se de illo tenuerit, nisi quod ipse est. Alioquin falsa
» Edit., tntjno sciticet, eeptis insislimus.et Deum pure cum pietate venera-
*>Edit., ihoro. mur.
e Edit., dignatur. h Edit., parilin animo.
d Edit., SS. Trinitat, omissa voce Deut, quaeta- > Edit., invicem.
men oplitne quadrat. i Edit., exigitur, sed melins exigit scilicel Dett*.
• Edit., tperantet. k Edit., naiwsex Deo Patre dicitur, omissa ipstus
i Edit., quia; longe melius qua. jufe.
* ln edit. desiderantur hsecverba : Per quam prat- 1 Edil., ftiit non ita bene.
 1393 DE FIDE. SPE ET CIIARITATE. — LIB. I. 15W
fides falsam prsetendit spem : idcirco non lides, sed A argumentum investigandi tenelur; specics vero, quoe
error polius, sicut nec spcs, sed delusio recte di- per eam quserilur, verilas; quam jam iides iUu-
eilnr. Unde de hac substanlia nihil fingere, nihilI strata quserit, non aliud, sed eum ipsum, quemjam
sentire, nihilqueprsesumere debemus, nisi quia est per fidem tenet; propter quod per Prophelani dici-
etquanlum de se docuit, qui se ipsura abundanter lur : Lwtelur cor quwrenlium Dominum, quwrile
novit. Caeteruin,si sensibus nostris subjaceret, in- Dominum {, et confirmamini, quwrite faciem. ejus
ferior noslri • esset; sed quia prseeminet b, et exsu- semper (Psal. ctv, 4); ac si patenter dicat: Qtiae-
perat omnem sensum, credere oportet quia csl Pa- rite Domimim,ct non alitim ; sed eumdem ipsum,..
ler, ct Filius, et Spiritus sanctus, unus Dcus, ma- quem jam invenisse constat per fidein ; scilicel, ut.
gnus, et imtnensusDeus, non habens, sicul seriplumi confirmeminimagis ac magis in idipsuin, donec ad.
cst, consnmmationem; semper ubique lotus, nonl speciem perveniat; qtiia videbimuseum, siculi est..
accessu quidem, aut recessu, qttia illocalis est, us- Et non ut aliud requiralis, quwrite, inquit, faciem
quam allingens. Sed totus in Palre Filius, et tolti!i ejus semper. Porro semper, quia iramensus est, et
in Verbo Pater, totusque Spirilns sanclus in Patre» non recipit consummationem. Siquidem fides pro-
ac Filio, untts Deus, una subslantia ; tres quidenii plerea dilatari jubelur, atqtte ad immensa progredi,
personse,sed una aequalilas; nec minor Pater solusi B ne forte finem faciat credendi.. lmmensus quidcm
quam simul Filius, et Spiritus sanclus ; sicut ncc; Deus, immensam requirit fidem, qua capiatur; et
major Pater, et Filius quam solus Spiritus sanclus. ideo expedit nullam * et ipsam de illo recipjal con»
Profecto, quia unum sunt. Unilas autem nec plus,, summalionem; donec liceat videre, veluli est, Deum
nec minus recipit; scd semper una quanlitas c prse- deortun in Sion. De quo sane sponsa in Canticis :
dicatur. Idcirco Deus jure semper una immensitas., In lectulomeo per noctesquwsiviqucm diligit anima
nua sperandorum facultas, fidecreditur, spe tenelur,, mea (Cunt. m, 1); el posl pauca : Cum pertransis-
charilate veneralur, diligilur, el simul bis Iribus3 sem eos, inquit, inveniquem diligit anima mea ; te-r
u.ius Deus, hiimensus, et seMpilernuscolilur-.Le-n- nebo eum, nee diniiUnm,donec inlrodticam ilttwi iu
gum est igitur de hac Trinilate immensa doctorumI domo malris mew (ibid., iv, 4). Quid putas, quo
calholicorumad modicumvolumina pervadare, prae- abierit, vel quo invenerit eum, vel quibus vestigiis
seriim, cum nec nostri operis assertio id propo--. quoesierit illum? fidei uliqtie gressibus in corde b,
suerit; sed tanlum tuis obtemperare jussis, et sim- ubi prius jacens in lecto infirmilatis, nequiverat in-
plicioribus exhortando ostendere, qnid sit fides,, venire; quia profeclo nodo infidelitatis adhuc prc-
spes atque charitas, quibus Deus Trinitas colilur mebatur. Unde signanler in nocle qusesisse illuin
et prxdicalur. Aliud quippe est a sapientibus, et. " dicilur; quae mox, ul l pertransiit tenebras coeci-
crutlitissiinisEcclesiarumdoctoribusde fideTrinilatisi talis, invenit eum fide; propter quod et conslaoter
subtilius, ad refellendos fidei adversarios dispu-' abnegat, nunquam se dimissuram, donec ingrediaiur
tare d , in qtiibus perpauci probanlur idonei; aliudI domum cceleslis Sion, quo liceat evidenler faciem
siquidempaucis explicare quid sit ipsa fides, spes> ejus speciemque tueri. Quam sane faciera semper
atque charitas, sine quibus nemo salvalur, nemo• requirere, et nunquam quaerendi sludium abrum-
Chrislianus jttre creditur. pere se jurat; quia profeclo fides argumenlum non
4. Hinc quoque summopere intclleclualiter quoe- apparentium est, et necdum speciesperfectae visio-
rendum quid sit quod ait Aposlolus: Fides esl spe< : nis. Ergo dum fidesrecla tenetur, ille in corde ver-
randarum substanlia rerum, argumenlum non appa- salur, quem qui apprehenderit, necesse est fidem
renlium. Nunquid igitur lale argumentum qualei teneat confessionis; alioquin, nisi iides servelur,
iiiunlur philosophi ad decipiendos interdum in- ille in nobisesse non potest, qui nonnisi fide appre-
canios • ? absil. Sed hoc verbum veniens abi henditur, apprehcnsus vero iu. cordibus nostris iide
ambiguo Grseco, multis in Lalino licet impro- servatur ac tenetur.
priis inlerpretalur verbis ; vix tamen expri- 5. Et notandtim, quac videnlur, quia temporalia
mens efficaciamverbi Apostoli; el ideo alii ur- sunt, quae auiem non videntur, seterna. Porro fides
gttmentum, alii capitulum, alii convictio, vel visio circa ea quae non vitlenlur, semper versatur; quia
transtuiere ; scd bene ad sensum capitulum sonare illa sunl sperandorum pascua. Alias autem ea quw,
videtur; qnia hic initium rerum non apparenlium videnlur, quis sperat ? (Rom. vm, 24). El ideo fides
fides tenetur, illic integritas visionis ; et sicut vera sperandorum substaniia est;quia illa omnia in se
quaelibetargumenla sapientes sseculi persuadere so- gerit quae non videntur. Contemnit vero tempora-
lent, ita fideles Christi ca, quoe certissima snnt et Iia, et sttpergreditur visibilium universa, nihil in se
vera, fide investigare: Per fidem enim ambulamus, habens caducum, nihil vacuum, nihilque iniirmum ,
et non per sveciem(II Cor. v, 7); el. ideofidesquasi imo plena Deo, plena'verila(e, quia Deus veritas cst;..
a Edit., non habent nostri. 1 In edit. desideratur quwriie Dominunu.
b Edit., prominet. * Edit., ne et illa ipsa.
' Eilil., qualitas.. h Eilit., gressibus et corde. J
'' Kilit.,nbpntnri, non ila recte. > E.lit., ubi pertrc>ts'it.
c Elit., mttoun'cs, sed longe ineliiis ineantos-
1395 S. PASCHASII RADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 139G
plena seternilate, plena incoramutabiiitate, ad eam-. A videt, qua credit quse nondum videt, quod aliquid
dem quoque salisfaclionem ducit, ad quara etiam sempiternum videat. Non enim profecto semper hoc
quae videntur; proindeque neque circa ea quoe vi- erit, quod utique non erit; quoniam peregrinatione
dentur, credulitas, vel incredulitas dici polest, sicuti ista finita, qua peregrinamur a Domino, species illa
nec iides; nisi cum circa ea quae non videnlur, am- successura est, per quam videbimus facie ad faciem
plius quam circa illa quae videntur, salisfaclionem quse modonon videntes credimus, donec necesse est
faabuerit : quoniam, quee sunt in spe, sine substan- per fidem ambulare. Tamen, quia credimus, videre
tia quodammodo esse videntur, dum sine iide pu- merebimur, alque j'am ad speciem nos perduclos
tantur ; et ideo omnis fides tribuil subslantiam. Et esse per fidem sine fine gaudebimus ; neque enim *
nt evidentius loquar verttm, ipsa est essentia, seu jam fides qua credanlur quse non videnlur, sed
substantia eorum, ut puta resurrectio generalis species qua videantur quse in hac peregrinalione
necdum facta est, et ideo qtiasi necdum est in sub- prius credebantur. Tunc ergo in proeteritis alque
slantia; sed quia credimus Christum resurrexisse transactis fidesista reputabitur f, non in praesenti-
caput tolius Ecclesiae, credimus et in illo omnia bus rebus, semperque manenlibus, quas utique con-
membra sui corporis resurgcYe, imo resurrexissc, templatio praesentabit; et ideo in recordatione po-
sicut ait Aposlolus : Si consurrexislis cum Christo, 1B tius erit, sicuti infantia, vel pueritia jiiveiiiuli; qui-
quw sursum sunl sapite (Col. III, 1). Ecce quod no- bus evacuatis succedit seneclus, et manet tamen
tandum in re visibili, quia in Christo esl, et necdum idem homo, nec subslanlia permulalus &.Sic itaque
apparet, utfulura est; lides nobis lribuit subslan- lide evacuata, manebit incommutabilis veritas vi-
tiam; el spes vera facit eamdem resnrrcctionem jam sione fruenda; nec alia, nisi ad quam per fidem gra-
subsistere in anima nostra. Et hoc esl quod dicit diebamur, quamque per fidem credidimus, a qua
Apostolus : Fides est sperandorum substanlia. Et ut prius peregrinabamur. Siquidem non alia, sed ipsa
alii codices habent : Visio necdum apparentium. eademque substantia sempiterna, incommutabilis;
Yera igitur visio; quia fides recla veriorest quam et ideo Apostolus fidem dupliciter dilfinivit, dicens :
visio; quoriiam, elsi visu seepe fallimur, ut inullis Sperandorum substantia, el argumentum non appa-
in locis probare possumus, fide tamen nunquam de- rentium; quia profecto, elsi fides evacuatur, lamen
htdimur; quia fides nunquara aliud quam verita- substantia fidei manet. Aliud quippe fides est, aliud
tem recipit; propterea recte plus quam visio, elsi substantia fidei; el ideo argumentum veritate mani-
necdum apparentium, dici potest. Unde sint* bacc feslata evacuatur; sperandortim substantia manet,
omnia quae videntur in visu, quo soepe deludimur, quae in fide erat visione reddita. Ac per hoc firma
et temporalia quse momentis singulis delabuntur, " est iides; quoniam nihil aliud quam veritalis sub-
et ad non esse festinant; illa vero quoenon videntur, stantiam gerit, quaenunquam evacuatur; sed visione
in fine, quia aeterna sunt; de quibus Isaias pro- selerna sine fine fruetur. Ad qttam ilaque cbaritas
pheta: Speraslis in Domino, sperastis, inquit, t'n str- flagrat pervenire; et ideo fide alque spe ab Apo-
culis (Isa. xxvi, 4). Et ideo profecto ccrtiora sunt sloto major praedicatur. Quoniam etsi nunc tria ma-
illa quae semper manent ut sunt, et credunlur, nent, his tamen major jure charitas appellatur;
quam illa quae videnttir, ut non sint b, et labunlur. quia, cum charilas de visione beata perfeclius au-
Prwterit enim figura hujus swculi (I Cor. vn, 31), gmentabitur, ut selerna permaneat, lunc fides atque
qnse videtur, et illa quoe fide tenenlur, seinper im- Spes rertim necdum b apparentium visione evacua-
mutabilia, sinc fine, et ideo aeterna. Ad quoc nimi- bitur; eo quod quisque, quae jam videt nec credil,
rum fide venimus, quia inlcrdum c per (idem am- nec sperat, sed contemplalione fruilur perfecla.
bulamus, et non per speciem. Idcirco, quisquis ad Erit tamen in memoria vestigium recordationis ea-
ea venire festinas, noli fingere tibi speciem aliquam; rum aflixum, quo gaudium seternoe beatitudinis au-
ne desinas per fidem ambulare: quia juslus exfide geatur ad > ea quae credidimus, speravimus perve-
intcrdum d vttiic, et non ex visione rerum ; alioquin ,n nisse perpetua delectalione fruituri. Alioquin si nul-
cavendum, ne sine fide incipias, dum per praeceps lum in nobis quasi vestigium transiens relinquatur,
libi falsa incipis fingere, justus non esse, et in- profecto nec in memoria nostra ejus aliquid rema-
ter mortuos depulari; quia omnino juslus ex fide nebit, quo recurramus i cum gaudio eam proeter-
vivit. ilam recordanles; proeserlim cuin omnia, quoenobis
CAPUT II. stiggessit, visu recolentes- amabimus. Et ipsa erit
Si fiaes ctrca ea versatur quw non videntur, ulrum subslantia, quam nunc credimus, speramus etiam,
evacuanda sit cum illa per speciemapparuerinl ? et amore fruimur, de qua scilicet substantia per
Non enim aeslimandum, cum quisque fidem suam Jeremiam Dominus : Si stelisses k, inquit, in sub-
» Edit., unde sunt. f,Edit., computabitur.
b Edit., ut sinl. g Edit.,
c Edit., auia per fidem ambulamus, omisso in- b Edit., permulatur.
nedum.
terdum. > Edit., nos ad ea qum credidimns speravimusper-
d In edit. etiam hic -desideralur interdum, id est venisseperpetua delectaiiqne fruituros.
interim. i Edit., recreamur.
• Edit., nequeest jam fidest k Edit., sts/ettssenl,'ct paulo post, fecissent.
fM7 DE FIDE. SPE ET CHARITATE. — LIB. I. 1398
ttantia mea. et nota (ecissesverba mea populo meo, A tur. Illa quippe in rebus est, qute vefesse, vel fuisse,.
averlttsemeos uttque a vta sua malu (Jer. xxm, 22). vel futura dicuntur; hoec omnino in animo crcden-
Stare quidem est in substantia Dei per fidem, Deum tis est, ei tantum conspicua, cujus est, quamvis sit
corde credere ad justitiam; et verba populo nota et in aliis non ipsa, sed similis. Non enim nuraero
facere, ipsum confiteri ad salutem; ac per hoc, est una, sicut ait Apostolus, una fides(Ephes. iv, 5),
quandiu justus ex fide vivit, tenditur ad oeternam sed genere. Propler similitudinem tamen et non-
pereamdem fidemlicet temporalem, quaeconstituta nullam diversilatem, unam dicimus magis esse,
est in seternis; quia quae videntur lemporalia sunt, quam mullas ; facilius itaque f dicitur multas ani-
et ideo minimecredunlur; quse vero non videnlur, mas fuisse, singulas singulorum, de quibus legimus
aeterna; propterea per fidem, donec videantur sicuti in Actibus apostolorum, quod fuerit eis animu una
sunt, interdum versantur in corde; quse sane fides (Act. iv, 32), quam f cum dicat Apostolus,una fides,
scientia duntaxat nutritur, inqua, quaesunt seterna, ut audeat aliquis tot fides dicere singulas singulo-
admodum contemplamur. rum, quot sint et fideles. Verumtamen qui dieit:
0 mulier, mngnu esl fides tuu! (Matth. xv, 28) et at-
CAPUT m. teri: Modicwfidei, quaredubilasli? (Matth. xiv, 51)
Ulrum fides visibilissit, cttm sit substantia speran- BI suam cuique esse significat fldem, elsi omnium una
dorum, argumenlum necdum apparenlium? esl fides. Non quod altera sit, seu plures, sed quia
Manifestum, quod credere jubemur quse videre una eademque fides in singulis Dei discernitur di-
non possumus; ipsam tamen fidem, quoniam nobis stributione, et propria eflieitur credendi quantilate
inest, profeclo videbimus in nobis, quia et rertira et qualitate inlelligendi; quam nec sicut imagines,.
absentium praesensest fides, sicuti rerum quae foris qttas in memoria ex corporibus, quoevidimus oculis
sunt intus est fides ; et rerum, quaenon videntur, corporeis, in corde conspicimus, quando absentia
videtur fides; et ipsa tamen temporaliter fil in cor- cogitamus; nec sicut ea quoenon vidimuS, et ex his
dibus hominum : quod si a ex fidelibus inlideles quoevidimus, cogitatione, utcunque formamque in
fiantb, perit ab eis. Non ita tamen de cordibus animo, quo b commemorandoqtiando libuerit recur-
recte perire dicitur,' quando « eam veritas inventa, ramus; > nec sicut homo, cujus non vidimus ani-
quae in fideerat, pellit; imo satis optabililer rerum mam, sed ex, noslra eam conjicimus, eumque vivere
verarum fides in easdem transit, ut non sit jara ar- motibus corporeis intuemur; non sic itaque videtur
gumentum rerum quse non videnlur, sed substantia, fides in corde, in quo cst, ab eo, cuj'us est, quamvis
quae prius in fide erat latens, prsesens exhibita, , ex auditu in nobis concepta sit; non tamen ad eum
ut videatur. Quapropter noii est diccndum peri<,*^ sensum corporis pertinet, quoniam non est ipsa so-
quando ea quoecredebanlur fide, videntur j'am per norum ; nec ad visum prorsus, quia non est color,
speciem, sublato argumento, veritate ipsius sub- nec corporis forma; neque ad eum sensum qui di-
stantiae mamtestata. Aut nunquid fides dicenda est citur tactus, quoniam nihil corpulentise habet; nec
ipsa visio verilatis, cum sit ab apostoto definita con- ad ullum omnino sensum corporis, quia omniuo cor-
vinctio vel argumentum rerum non appareriiium? disestres, et non corporis; nec foris est a nobis,
Non itaque, sed veritas reserata, quse non dico in sed in intimis animi; nec eara quisquam hominum
fide; verum ipsa fides fuit, quse argumenlo evacuato, videt in alio, sed unusquisque in semetipso suam
visu fideliumin sempitemum fruenda eril. Aliquando ulique fidem videt, et cognoscit, lanto i luce cla-
autem impraesentiarum et rebus falsis accommoda- rius, quanto plns scienlia pollet et intellectu ; quam
tur fides, quasi dicamus: Mihi facta est fides, et de- profecto nulla imaginatio corporis gignit aut nu-
cepit, si tamen talis habila fides sit dicenda. Porro trit; sed pietas iu Deura ea k certissima scientia
fides Christianse religionis communis est omnibus, tenet ex his quaeChrislus in carne aut docuit, aut
non sicut aliqua corporis forma communis cst ad gessit; puraque conscientia clamat, et ad ea quae
videndum omniumoculis quibtts proestoest; ex ipsa iy. nondum intelligit, ex his quaeinlellecta conspiciun-
quippe omriiuracernentium d informatur aspectus; tur, fide devotus ardenter feslinat. Coelerumin al-
sed sicnt dici polest facies humaita omnibus homini- tero quisque credit fidem esse, non videt; et tanto
btis communis. Nam lioc ita dicilur, tamen ut • sin- firmius eam in aliquo credit, quanlo tructus ejus
guU suas babent facies. llaque ex una doctrina fi- magis novit, quos operari fides solet per dilectio-
dem impressam credentiura cordibus singulorum, nem; a qua t si quis se subtraxerit fide, " incipieta
qui hoc idera credunt, verissime dicimus ; sed aliud jam morluus inler impiosdeputari; quoniam justus,
sunt ea quaecredunlur, aliud ipsa fides, qua credi- inquit °, ex fide vivil.
* Edit., quia si. t- Edit., rememoramus.
b Edit., fiunt. i Edit., tanta, sed melius lanto, cui respondet
c Edit., quoniam.
d Edit., credenlium. quanto plus, eic.
k Edit.,
• Edit., et lamen singuti. eum, non ita male.
1 Edit., el
{ >ji ediiis desideratur dicitur qnibus.
»>In edit. desideratur
g Edit., quia. » Edit., incipit. fide.
b Edit., quodammodo. 0 In edit. desideratur
inquit.
 1599 S. PASCHASII RADBERTl ABBATIS CORBEIENSlS 1409
CAPUT IV. A comprobetur: alioquin ille fidelis manet, licet aut
Quare dictasil ftde.s,el quod nonnisiinter duos integra nos de illo diflidentes sinius, aut certe quse spopon-
jure habeatur fides. dimus opere minime compleamus. Hsecest, inquam,
Est autem fides dicta, eo quod fiat dictis; ut integra fides, si Deum ex toto corde credas, et a
quidquid dictorum pollicilatio lenet rerum non ap- nullis mandalorum ejus te subtrahas; fidem qnoque,
parenlium, alter eorum diclis impleat, alter vero, qua diabolo et pompis ejus, suisque operibus abre-
quas dicta sunt interdum » donec ostendantur, per nunliasli, observa e ne corrumpas; quoniam hoec
lidem in corde teneat. Quoe nimirum lides inter cst integra fides, quam se Paitlus apostolus gloriatur
Deum et hominem irretractabilis essedebet; quia servasse : Fidem, inquit, servavi, cursum consum-
qttse DeusVeritas dixit, absque utla dubietate horai- mavi (II Tim. iv, 7); et alibi : Scio cui credidi, el
nibus credere convenit; et quae homo fide spopondit certus sum quia polens esl deposilum meumservare in
- opifici, quantum ex se est, operibus ad intus gratia illum diem (II Tim. i, 12). Servat igitur Paulus fi-
servare b usque ad mortem utraque debet. Itaque dem. servat et Chrislus : ex se qtiippe ait: Fidem
de illo, et de his quse nobis in suis sacrse Scripturae servavi, ex Deo vero : Cerlus sum quia potens est de-
libris erudiri voluit, et cum necdum contueantur, positum meum servare (II Tim. i, 14). Sed ut scire-
amplius et perfectius per ea quoejam ex eisdemdiclis B ' mus quia et nos ex Deo in nobis depositum babe-
visa sunt, et snbstantialiier exhibila, credenda sunt mus, quod oporteallide inlegra custodire, ait Tilo f:
absque ambiguo, et in animo firmiler retinenda: Bonum depositum cuslodi per Spiritum sanctum, qui
quia, ut dicium est, rerum prseleritarum exhibilio, hubitutin te. Ecce depositum quod Deo commisimus,
certiludo est fulurorum : nihil enira verius quam ex qtio certi esse deberaus, quia servatum nobis re-
ipsaVeritas; et ideo clamal Apostolus, quod non stituel, ila sane, si nos ejusdepositum penes nos in
mentitur Deus (Tit. i, 1). Deus autem vcritas est, et corde inviolabile custodimus; et ideo, ut dixi, fides
non ex accidenle, sed essenlialiter : idcireo incom- intcgra non minus quam inler opificem et opus ipsins
mutabilis; et quia incommutabilis, qtiidquid incom- probatur. Quod si de ilio aliquid esl quod non cre-
routabiliter dixit, profeclo fiendum « est. Hinc nam- dimus, ille verax est, non se negabit; nos si forle,
que ait: Calum el lcrra transibunt, verbaaulem mea quia increduli, condemnabimur : nam quia el sc
non transienl d (Luc. xxi, 23). Quapropter, quia credidit nobis, ahrenuntiato diabolo et pompis ejus
transire non possunt, nisi fiant, credenda sunt. suisque operibus, restat ne rei inveniamur, opere «
Quorum verborum fides, quia ex veritale formatur, conservemus pollicitationem nosiram, in qna renati
vera esse debet, et non iicta, nutla dictorum dilli- sumus. De bac quippe in Apocalypsi monet Spirilus
denlia obfuscata, imo Itice clarius veritate, qitse (C sanctus : Eslo fidelis usque ud morlem (Apoc. n, 10).
Christus est, illustrala debet splendescere usque ad Plane quia post terminum vitse hujus, non lldes, sed
visionem perfectam : quia nimirum ad hoc venit fidei merces erit ipsa deitatis contemplatio. Inter-
Chrislus, lux vera, ut illuminel omnem hominem dum b autem, ^lum peregrinamur a Domino, fidei
venienlem in hunc mundum (Joan. xxi, 33), quem jura integre servanda sunt; quia nihil prodest fide
nemo tenebrarum potuit comprehendere. Unde di- nosse Deum, quera operum faclis et moribus abne-
cttim est : Et tenebrw eum non comprehenderunt gamus. Quoniam non prius confessionemdeilatis re-
(Joan. iv). Sed quia fides ex Deo illuslratur, debel quisiti in baptismo edidinius, qnam his omnibus
in nullis offuscari, sperandoruinquc substantiam ju- abrenunliaremus. Unde nihil prodest dicere confes-
giter in mcmoria crcdentis procsentare : quia dum sionis ore : Domine, Domine ; nisi feceris ea quse
fidelis quisque veritatem requirit, non aHam utique, jubet, et omiseris quae proliibet; qnia nulla parstu-
sed eamdem ipsam quam in fide gerit, perseveran- cis esl cum tenebris (II Cor. vi, 14): narn qui prius
ter qtiseril; ut per lidem ad ej'usdem satietalis vi- eramus tenebroc, nunc facli sumus lux in Domino,
sionem devolus pertingat acternaliter, quam modo necesse > est ut, sicut filii lucis ambulemus (Ephes.
seternam in corde credit temporaliter: non quod v, 8). Unde quod apud Deum semel deposuimus, ut
ipsa sit temporalis in animo, sed quia argumentalio *D vita nostra cum Christo abscondita in ccelis serva-
fidei est temporalis, donec inens exspoliel se tempo- relur, non repetamus, donec Chrislus ilerum appa-
ralibus et induatur aeternis. Iisec nimirum fides est reat, ul, cum Chrislus appuruerit vita nostru, cum
per quam, quae Deus de se docuit aut promisit, ipso appareamus in gloria (Col. m, 4). Servemus et
eliamsi nondum intelligimus, vere credimus et con- deposilura ejus in nobis, utique bonum thesaurum,
fitemur. Cseterum, ut integra in nobis maneat illa scilicet repertum in agro corporis Chrisli, in quo
quse per dileclionem operalur, agenda sunl qtioenos sunt omnesthesauri supientiwalque scientiw (Col. n,
Deo fide promisimus, ul diclorum fides operibus 3), fide inlegra bajulantes eum in vasisislis fictilibus

• Edit., interim. { In edilis deest Tito.

b Edit., operibus servare usque ad mortem ulique 6 Edit., opere tit conservemus.
debet. b Edit., interim, cujus loco solel Paschasius uti
" Edit., faciendum. Verbo interdum.
d Edit., transibunt. > Edit., ideo nccesseest.
• Etlit., observes.
 um DE FIDE. SPE ET CHARITATE.— LIB. I. 1402
(// Cor. iv, 7); quatenus binc inde fideles invenia- A si omnia credil, quaerendumquoeomnia? ne forle ob
mur, ne a latronibus iu via, quod absit, exspo- hoc eliam erroribus invotvamur. Credit itaque om-
liemur. nia crcdibilia absqtte ulla exccplione de Deo, in quo
CAPUT V. nulla est falsitas; et ideo de illo divinilus quoedi-
cunttir omnia credit. De proximo vero ad mensuram
Quod gemina sit, una eademquefides, sicut charitus sui fidem
unu prwdicatur. , recipit; qui si bene sapit, nec seipsum ex
Haec de fide, quae in Deum est, dicta sint; ccete- toto corde credit, quia Omnishomomendax (Psal.
rum videanr.us, si et proximo fidcs servanda sit; cxv, 2). Unde sola sunt illa in nobis credibilia, quae
divinitus veritale illa vero quoenecdum
praesertim cum in Salomone legamus : Fidem pos- in fralribus Iuce ftilciuntiir;
side cum proximo tuo (Eccli. xxn, 18); utique, quia veiitatis comprehendunlur, nec
fides communispossessio est; non enim in aliquo falsilatis mentlacio deiegiinlur, propler charitatem
sine proximo jure possidelur; qnia et si illi decst, fide ferenda sunt, quoudusquevenial Domitius, qui
cui • tuam servare disponis, in illo lamen oportet illuminabit abscondita lenebrarum, el mnnifestubit
tuam possideas. Alioquinsolus sibi quis recle possi- consiliacordium (I Cor. IV,S). Hinc quoque Apnsto-
dere polerit, qtiam mox sine illo amitlil? Unde ne- lus : Infirmum in fide assume, el nou in disceplatio-
cesse cst quisqtie in altero possideat fitlem,quam in B nibus (Rom. iv, 1); ne dum non creditur, scamlalo
proprio corde gcrit; de qna mihi dubitandum ut pusilhinimilalispalialur. Ergo ex nobis omnibusque '
nmitlas, etiam dum proximus suam perdidcrit. amicis el iniinicis lides servanda est : amicis si-
in Deum, inimicis propter Deum ; quoniam
Magnus igitur thesaurus iides non ficta, in qua quidem
veritas servaiur. Et ideo hinc inde inter proxi- sicut Deus charitas, ila et veritas divinilus proedica-
mos allernis resplendeat affeclibus, qualenus me- tur. Nec igitur oestimandum,quod alteram proximis,
dia menlis possessio plures unial, dttm dileclio- aut ulli hoininum fidem debeamns, quam quoe per
nem operalur in proximo et verilatem, quam in dileclionem operaittr. Coeicruniilla, quaaillicilas fo-
se diligil servari, cuslodit alteri. Unde, ut dixi, jure vet hominum volunlales, sicut non cst charitas in-
tentio illaqua diligitur itiiquitas, sed oditim animse:
0'emina praedicatttr; quia sictit est charitas, qtia
Deus ex loto corde, et ex lota anima, el ex tota vir- ita nec fides appelianda, setl infidelitas, qua fovelur
tute b diligilur; ita debetesse et fides, qttaipse idem- proximus, dum seil iilum noxia velle, in quo non
que ex lolo corde, et ex tola anima, atrpie ex tota Iiceat consentire. QuonianiChristianorum sola fides
fidei virtute credattir, credittts amettir, amatus vero est, quoepcr dilectionem operatur. Idcirco infidelis
spe certa leneatur, el ideo fidemei, quam de nobis C quisque convincilur, dum sine fide qttoeCbrisliano-
rum est, circa Dettm et proximum comprobatur.
promisimus.ex loto cuslodianius: quia fides sineope-
ribus abapostolomorlua proedicalur(Jac. n, 26): nam De coeteroquantum nobis nnpeilil, si charitas proxi-
jtistusex fitle vivit; fides verojustis suisque« operi- mi circa nos frangatur, tantum cl si fides violetur :
bus vivificatur. Quse si niortua fuerit, possessorem ila demum si nnslra lides, aul charitas in nobis
minime suum poterit vivificare. Quapropler nemose circa Deumel proximum integra cuslodiatur. Qiiain
deludat ; si vttlt justus ex fitle vivere, vival fides sane possessionemnemo invitus perdit, nemo alteri
sine fruclii rependil; nemo ctim impenderit, amitlit;
ej'usa suisjustisrjue operibus: necesseest ut per eam,
nnlli plurimis dala minuitur; iittlii non expensa scr-
quaevivit, vivificctnr et ipse; ne forte per eam quoe
mortuaesl, morialur et ipse. Fides namque proximo valur.
tanla et talis servanda est, qtialem, quanlainve ab CAPUT VI.
eo sibi servari voluerit; alioqtiin nemo alteri d fidem Quod nunqnam rectede alio hocgenus locutionis, nisi
impendit, qttam sibi de corde tollit; et ideonostrnm de Deo solo, et in Deum accipilur, quando dici-
est quod perdimus, dum proximo fidem ncganiiis; tnus: Credo in Deum.
ac per hoc quantum eam nohismel servamus, tanliim 1. Proprietas igilur hujus verbi consideranda est,
alteri illam impendimus. Sed non isla ilaque alternis j. cum dicimus ex aucloritatc Symboli, quod in bapti-
propositiosuis respondet partibus : nnn enini, ul de smo confessi sumus : Credoitt Deum Patrem omni-
nostra scimus fide, omnibus de stta credere jnbe- polenlem,et in Jesum Chrislum, Filium ejus, ut sub-
mur : qtioniammulli mtilta loquiinlur, et ideo rara inlelligatur Credo. Deinde Credo et in Spirilum
est fides; sed ut supra pracmisi, tanlo credibilius ex sanctum. In lotis sane tribus personisuna confcssio
altero sentimus, qttanlo fructuosius apud eum cujus est ab apostolis tradita, una propnelas verbi ab
ftdesest, « per dilectionem circa Deumet proximum omnibus voce intelligibili confitenda. Nemo enim
operala fuerit; lamen dictum legimus ab Apostola : recte dicit : Credo in proximtim, vei in angelum,
Cliar.las omnia credil (I Cor. xin, 7). Nunquid et vel in quamlibet crcaturarum. Unde et proprietatem
f.dsa proximorum idcirco credere persuadel? Quia htijus confessionis in omnibus Scripttiris divinis soli

EIIIIII,si lunm servare, omisso cut.
b Edil., ametur. ln edilis deest Ex lota nrlute dili-
gitur : ita debet esse el fides, qua ipse idemque ex
l«to corde, ex lota anima.
•Eiiil., piisquc; scd mclius suisquc. Nam paulo
posl subdit: Vnat fidesejus a suisjuslisriueoperibus.
d Editi, alterius; sed melitisalteri.
« In cditis dcest est.
f In cdiiis desiderafur amicis sintiidemin Dcum;
iniiiiicis.
1403 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 140*
Deo reperies conservatam. Ex quo constat, quibus A spe et charitale, adoro itlum, et lotum roe in ejus
debelur una confessio, quod una sit deitas, dum devotionis famulatum transpono atque transfundo.
quidquid, salva relalione personarum, crediraus in 3. Et haecest fides, dicenle Paulo apostolo,quwper
Patrem, hoc tolum in Filium, hoc et in Spiritum dilectionemoperalur (Gal. vi). Operatur aulem per di-
sanctum, scilicet unum, consubstantialem Deum, lectionem, si el Deum propter Deum.proximumvero
unam omnipotentiam, magnitudinem, unam vitam, ut se ipsum, in Deum diligat. QuaeDei dileclio tunc
unamque veritatem, et quidquid, ut dixi, substantia- inlegre servatur, si fides proximo non negetur. Hoc
liter Patrem esse credimus, absque personarura igitur depositum penes nos proximo servandum esl
dislinclione, hoc lotum esse Filium, et Spiritum ex lege; de quo Paulus discipulum monet dicens -
sanctum confitemur. Dicimustamen : Credocuilibet Bonumdepositumcustodi(IlTim.i,14), inquit.Bonum
homini, siculi dicimus : Credo et Deo. Unde Domi- igitur, quia sine deposito fidei, nihil recle debemus,
nus : Sicrederetis Moysi,crederetiset mihi (Joan. v, nihil exsolvimus; per quod cuncla integra proximis
46). Credimus ergo patriarchis et prophelis, credi- conservamus : alioquin, quod non ex fide, peccalum
mus. apostolis, et sanctis proedicatoribus,credimus est (Rom. xiv, 23); et ideo ex fide Chrisli servetur
et>sanctis angelis, credimus proximis nostris, quos fides proximo, sine qua dilectio tollitur, et charilas
bonae fldeiesse non dubilamus; nec tamen in quem- B quae in Deumest violatur. Credimus ergo et in ver-
libet « eorum unquara aliquem recte cretlidisse legi- bis Dei, quoraodob oeterna, el incommutabitiasunt.
mus. Credimus ergo illis ex participalione veritatis, Unde dicitur : Et crediderunt in verbis ejus, et tau-
bonitatis Dei: non lamen in illos crediraus; quia nec daverunl laudem ejus (Psal. cv, 12). Sic enim cre-
ipsi recla veritas aut bonitas, lux vel vita substan- dendtim in Scripturis divinis, quia ex Deo sunt, ut
tive crednntur aut proedicanlur.Et propterea jure in in nullo penitus de his dubitemus : alias autem quo-
omnibus Scripturarum locis huj'us verbi privilegium modo in Deum ex toto corde credimus, si forle in
in Deum servare convenit. Unde Dominusin Evan- his fideiulla titubatio menlisfiduciampepulerit? Hoc
gelio volens se ostendere constibslantialem Palri : igitur primum credendum, quod Deus loculus sit in
Credilis, inquit, in Deum, el in me credite (Joan. omnibus Scripturis divinis, sicnti confitemurex fide
xiv, i). In quera, nisi esset et Deus, credere non Nicseniconcilii, quod Spiritus sanctus locutus silin
oporteret; et ideo in se credere jubet, ut se Deum prophelis : Et Dominusde se ipso : Verba, quw lo-
suis exhibeat. cutus sum vobis, spiritus el vita sunl (Joan. vi, 63).
2. Sed miseri hoeretici semper inveniunt sibi ri- Non enim,inquit, a memetipsoloquor(Joan. xiv, 10);
mas pravitatis suae, per quas extra eflluant; dicunt vere quia ex Palre est. Et ideocredendum in verba
et in Symboloconfitendum,non quod ex auctoritale ^1Dei, utet in Deum: quoniam0 ex Deo sunt; selerna
apostolica hoc perceperunt, sed quia ex suo menda- enim, et incommulabiliasunt; in qusenimirumverba
cio illud addiderunt: Credoet in sanctam Ecclesiam quiad crediraus, et speraraus: Nonenim licet credere
catltolicam; cum non sit ila accipiendttm : sed re- in aliquod, si non liceat sperare; sperare autem ab-
mota in syllaba, quse de raendacio Macedonistarum { surdtim est, nisi in Deum, et in verba quse sunt
supercrevit, ut et Spiritum sanctum docerent crea- ex Dco. Unde Psalmista : In verbo, inquit, tuo su-
turam, dicendum : Credo sanctam Ecclesiani esse, persperavi(Psal. cxvm, 147). Et ideo, quolies non
sicut vilam wternam, et carnis resurrectionem: alio- credimus verbis sanclorum Dei, quia ex Deo sunt,
Hinc quoquejure Zucbarias ab angelo
quin si in sanctam Ecclesiam credimus, in hominem delinquimus.
videmur credere, quod non licet. Nam Ecclesia condemnalur : Pro eo,inquit, quia non credidisti
sancta ex hominibusesse ccepil, et non hominesex verbismeis (Luc. i, 20). Ulique, quia verba angeli
Ecclesia ; idcirco, qui se dicit credere in Ecclesiam,' Deiverba fuissenemo est qui dubilet; et omne quod
in homines se credere confiletur. Propter quod re- est ex veritate, profecto ex Deo est. Unde si quis
movenda hujusmodi locutio in omnibus, et soli Deo non acquiescit verilati, credit aulem iniquitati, pec-
etsi non omnibus credere debemus. Constat
extiibenda, in quem credere oportet ex tolo corde, Dcat;
et ex lota anima, et ex tota virlute, scilicet in Pa- ergo in Deum, et in verba quoe sunt ex Deo, nos
trem, et Filium, et Spiritum sanclum, unum Deum, credere debere alque sperare ex toto corde, ex
tota anima, et ex tola virtute : proximis vero so-
quod estsumraum bonum, summa beatitudo, summa
salus credentium; et in nullum alium "nisi in ejus lummodocredcre, et quantum ex nobis est, eis fi-
solius majeslatem. Verumtamen aliud est Deum dem mtegrara custodire.
crcdere, et aliud, in Deum : DwmonesDeum esse'
CAPUT VII.
credunt, et contremiscunt(Jac. n, 19); sed in Deumi
malilia obcaccali sua credere nequeunt: quia pro- Credibiliumgenera quot sunl?
fecto in Deum credere, nisi qui pie speraverit, nonl
comprobatur. Est autcm credere in Deum, fideliteir 1. Credibilium genera sunt tria:aliasuntenim qtias
cum quaerere, el tola in eum dileclione transire salis facile creduntur; et licet credila, nunquam in-
Er-go,Credo in Deum, hoc est dicere : Colo illum,, tclliguniur: ut sunt historiaetemporaliumgesloruui,
• Editi, qualibet, minus bene «Edit.,
b Edit., qnoniam. d Edit., quia.
decst qvia.
1403 DE FIDE, SPE ET CHARITATE. - LIB. I. 1406
vel relaliones rerum; quse, quamvis credantur, quia A vel perfeclius hic aut illuc, quanlo mundiores corde
non sunt intelligibilia, nunquam intellectum requi- roandatorum Dei praeceptorumqtteobservatores eri-
runt; sed ex sensibus, qttibus alia videndo , aut au- mus. Hinc quoque per Prophelam canitur : A man-
diendo, gustando, vel pertractando, odorandove datis luis intellexi (Psal. cxvm, 104); quoniam de
persensimus, in memoria ea quoe dicuntur. reima- observanlia mandatorum ulique intelleclus nascilur,
ginantes, credibilia judicamus; sed quia intelleclus el sapientia proestalur : Lex Domini, inquit, imma-
imaginabilibus non subjacere probatur; idcirco culata convertensanimas; testimoniumDomini fidele,
nunquam intelliguntur, licet credantur; sed ex sapientiam prwslans parvulis : prwceptum Domini
energia quodammodo reimaginata in memoria, quoque lucidum illuminans oculos (Psal. xvni, 8,9).
quia jam ° sensibus tam proelerita quam absentia Igitur illuminatio perfectae intelligentioemerces est
non subjacent, creduntur, elsi intelligantur; quo- fidei, quia mandalorum Dei observatio de perfecta
niam temporalia sunt. Alia vero sunt, quaeut cre- fidei virtute b descendit: alioquin nisi prius perfecte
duntur mox inlelliguntur, sicuti sunt omnes ratio- credas, o homo, et fides ex operibus vivat, intelli-
nes humanae, quibus ralionabilia comprehenduntur. gere minimevalebis ; quoniam (imorDominisanctus,
Quoe nimirum non modo creduntur apprehensae, intellectusest bonus omnibusfacienlibus eum (Ibid.,
vertjm continuo intelliguntur ; siculi cum de nu- B v. 10). Ecce distendit se aliqttis eflicax «, pollens
meris disserimus, vel de quibuslibet disciplinis libe- ingenio, etvigens ratione, cupit Detimut est intelli-
ralium artiitm, ut puta : unus et duo cum credi- gere, fingit sibi in animo exempla, format imagines,
mus quod tres fiant, quis non intelligat continuo, proponil rationem, nec capit tamen ea quae audit,
quod ita sit? Intelligere enim mentis oculo videre vel legit, et dicit fortassis aut ita est, aut omnino
dicimus : credimus ergo cuncta numerabilia ex uno non est; o infelix, et ceecamentis jpervagatio, quae
constare, quia omnes numeri ex uno, et per unum sibi simulacrum in animo gerit! putat enim quod
ad ttnum tendunt; et non solum credimus, sed et immensum elincomprehensibilem coecuscomprehen-
intelligimus ; unilas namque ntinquam ullius nume- derepossit; nec vult credere; sedmox sineoperibus
rositale evacuatur, ut puta duo: quid enim sunt, quibus intellectus acquiritur, sua industria intel-
nisi duaeunitates? Et simul unitas ac dualitas tres ligere : aut, quod pejus est, ex imaginatione visibi-
esse probanlur; quod nusquam in aliis quibiislibet lium Deum sibi in corde fingere. Quaesotalis redeat
numeris eo modo reperies, quorum extremitates ad ordinem, et dicat cum Propheta : Da mihi inlel-
sine medio esse nequeunt. Et unus, ac duo, et tres lectum (Psal. cxvm, 34) :et, si non, quo imprae-
simul positi, sex fiunt, qul est prtmus omnium nu- sentiartim te intelligam, saltem quo legem tttam
merorum perfeclus; et ideo DcusTrinitas in senario C perscrutari, et cttstodire in lolo corde merear. Satis
perfecil omnia temporalia, et requievit in Sabbato; est utique nosse, vel credere, quod est Pater, et Fi-
quse est una et ultima sempiterna requies. Crediraus Iius, et Spirilus sanclus, unus Deus, una majeslas,
ergo, et mox ut credimus fas est intelligere, quia et quidquid ipse de se docuit, etiamsi non inlelliga-
omnia ex uno, per unum, ad unum colliguntur. tur quomodoest, tantum ut fide praeceptis obedia-
Verbi gralia, sex ex uno incipiunt, per unum mul- mus. Si vis, inquit cuidam, ad vitam ingredi, serva
tiplicanlur, et in unum veniunt scnarittmnumerum ; mandata (Matth. xix, 17). Et nequaquara, ait, intel-
et decem similiter, et cenlum, et mille. Necnonel lige, quomodo,qualis, quantusve sim; sed mandata
homo, et mundus ab uno, per unum, in unum, ul implere j'ubet; quia omnino, ut praetulimus, intel-
d
unus sit bomo, et mundus, licet plura eorum sinl lectus de mandatis Chrisli quotidie augetur, quo'
membra, quae particulatim uniunlur. Haec de his possit Deusdeorum, non hic adniodum; sed in Sioo,
panca dixisse sttfliciant, quoe tamen, ut praemisi, «ut est, mundocordemanifestissime contemplari. Et
mox, ut credunlur, intelligunlur certa ex ratione. non haecdicimus, quod non debeat aliquis intelligen-
Et si omnia percurreris, invenies ex intellectu nihil tiam Dei interdum habere et scrulari; sed quia hoc
sine unilate Trinitatis, et Trinitale unilatis constare; paucorum est, ad cautelam reducimus Chrislianum,
et mensura " quia etsi necdum inlelligere omnes, tamen credibilia
quia sunt omnia in et
numero, pondere,
constituta. Est namque in singulis numerositas ex Deocorde credere ad juslitiam, et ore confiteri
unitalis; sicut etin tolo unitas numerosilatis. In Deo ad salutem debemus; alioquin sicut Isaias ait (Isa.
vero perfecta Trinitas unitatis, et simplex unitas vn, 9): nisi crediderimus, non dico nos non intelle-
Trinitatis. cluros, sed nec permanebimus in Christo, quo in-
2. Porro illa, quaede Deo divinitus dicuntur, cre- telligere possimus.
dibilia quidem sunt simul et intelligibilia; sed nisi CAPUT VIII.
credantur prius, nunquam intelligunlur : idcirco
De vera et indubitatu fidei disciplinu.
necesseest credantur ex loto corde, et ex tota anima,
et ex tola virtule; ut Chrislo illuslrante hic ex parte 1. Liquet omne quod scitur, quia non ex sua, sed
et iu fuluro ex tolo inteUiganlur. Et tanto amplius ex comprehendenliumnatura cognoscitur: sic itaquc
* In editts desideratur jum. A In edit. desideralur quotidie.
» Editi, uniiale. o Edit. addunt ub eo.
« In editis desideratur efficax.
 1107 S. PASCHASII RADBERTIABBATIS CORBEIENSIS 1408
et orane quod creditur, non ex sese, sed ex eflicacia A saria essel, dum ratio humana omnia coraprehende'
fidei, cujus est spirilu pielalis illuslrala recte cre- ret : nara ad ea quse sunt seterna, et viderinequeunt,
dilur: ila lameu, ut ea qtitc credunttir cx aelernis, sensus omnino corporeus non penelrat, et incorpo-
neque inlra intelligentiam sint credendi, neque exlra rea non apprebendil; quia inferiusjacet.
fidem intelligendi; sed lides, qua de Chiisii incar- 2. Porro imaginatio, quae frequcnter est in me-
natione calholice ea quoe crcdenda sunl credunlur ; moria sola, sine maleria judicat quamcunque cor-
scienlia, quae per Spiritum sanctum est, ftilciliir, poris figuram; etnon apprchcndit illutl, quod Deus
eictit est illa quaede divinilate tolius Trinrlalis, al- est, cujus nulla est ex subjecla maleria corporis
que unilalis est, spirilu intelligentiae iliiistratur. figura. Ralio vero hanc quoque transcendil speciem,
Unde Apostolus: Alteri quidem dalur sermo snpientiw quoe ct sensus atque figuras consideralione sua
per Spiritum sanclum; ulteri vero sermo scienlia, perpendit universalium; nec tamen allingit ea quoe
ulleri fides in eodem Spirilu (I Cor. xn, 8); quaepro- sunt in singulis crealurarum naturis, quanto magis
feclo, ut lirma sil et indtibilata, hinc inde spiritu ul possil perscrutari, qtisc sunt incomprehensibilia
sapicnliae atque scientioe instruilur et solidalur : ita divinilatis ? Cocteruminlelligenlia celsior ocuius in
ut quoe dc Christo sunt, spiritu scienlioein animo anima supergredilur universitalis ambitum, et ex
credenlis commendentur, licet de illo non onmia ^ parte ipsam illam Deiiaiis naturam interdum cogno-
sciantttr, fide lamen integra, quoecunqtie magisler scens, conlemplatur. Unde Aposlolus : Ex parte
veritatis docuil, non minus de sua humanitale quam enim cognoscimtiSiet ex parle propltetamus : sed cum
cx diviniiate Deitatis, Patris, et Filii, atque Spirilus veneril, quod perfeclum est, evacuabitur quod ex purle
saucti creduntur.eiiamsi minus inlelliganltir. Haruin est (I Cor. xm, 9). Sed fides quae per dileclionem
igitur doclrina imbutus animus, in quodam sui se- est, licet ex parte sit, non ex parle, sed ex toto cre-
cessu fidem iiulrit, quara veritas credeniibus rese- dil omnia qtiae non videntur : ila ut magister vcri-
ravit. Ncc sibi aliud quidquam relictum a natura sua taiis edocuit, ul Spirilus sanclus reseravit. Ea ila-
inlelligens, in quo majus Crealori suo possit oflicium, que credit, quoenccdum intellectus apprehendit, et
munusve proeslare; quam ut lanltim eum inlelligal, ideo juslus non ex inlelleclu, sed.ex fide vivit. Nam
quantus nec intelligi nec sciri potest; licet possit superior ampleclitur inferiorera, et dijudicat; infe-
credi. Et ideo fides praeeminet scientise vel intelle- rior vera ad superiorera nullo modo consurgit. Non
ctui nosiro, quia elsi, ut est, necdum scitur nec in- eiiim sensus aliquid extra materiam valel; sicut nec
telligilur; tamen qttia esl, ita ut est, vel quidquid imaginalio exlra formas ; quas ideas Groeci vocant,
de illo sermo divinus proedicat, boc lottira fide cre- ad quas sensus non dies altius, verum necadipsas»
dilur, ut per eam mctius intelligalur. Propter quod discernendi gralia perlingil: ui nec energia ad ra-
inlelligentia fidem sibi necessariae rcligionis assum- lionis normam, qtiseabsque fuco illius imaginalionis
psit, quia aelernitas et majeslas Deilatis excedit. quaeque suaefaciiUalis libere discernit, quamvis sim<-
Vcrum, quia non ex sua nattira comprehendilur; plicem intelligentioe formam adhnc Deilatis ne-
sed cfficacia fidei atiquando plus, aliquando minus queant intucri. Ergo his omnibus proniinel in-
credilur; idcirco aliquolies aberralur, dum fide male telleclns, ct discernit universas rationis alque
prxsumilur, non quod ille docuit, qui se totum et imaginalionis figuras, necnon et omnc inate-
soii plenissime ununi Deum, immensum, incapabi- riale sensibile cognoscens, nec ralione utitur, nec
lem • novit. Quapropler illa est vera fides et indu- imaginalione, nec sensibus ; sed illo purissimo menlis
bilala, quoeplenissime credit omnia quoeVeritas de oculo, uno iclu, cuncta, quoe infra se sunt, con-
se docuil, ct eis divinilus inspiravit, quos ad hoc spicit. Sed quia nondum est ad liqriidum emundatus,
eligit.tit scripluras canonicas credenlibus aperirent: neque piena incorruplione veslilus, fide potius inter-
quibus profecto si crederent, Deo utique credidis- dum purgandtis est, donec in via sumus : alioquin
sent, qui nihil aliud quam quaeinspirata erant divi- nl Isaias fatetur : Nisi credideritis, non intelligetis
nitus proiulerint. Unde dum iUavel non creduntur, _. - (Isa. VII, 9). Intelligentia enim esl merces fidei, et
vel aliter, quam dicta sint b, interpretantur, homo ideo quae necdum intetligimus, lide credimus, operi-
irapietate ° sua seu fide iicta decipitur; cum melius bus veneramur, ut intellectu tolum quod in fide esl,
essct credere sine inteiligenlia, quam male intelli- comprebcndamus. Propterea cum Deus veritas est in
gens d erroribus subjacere. Hinc quoque dicitur : causa, non inlelleclus jure de fide disputat, quia fi-
Alliora le ne quwsieris, el profundiora te ne scrulalus des ea credit, quac necdum intelleclus aut scientia
fueris (Eccli. m, 22). Non quod non quserenda sint apprehendit. Innititurenim supra pelram, quoeChris-
ea quae non videnlur, cum sinl seterna, etsi tempo- lus est,etomnia, quse Spiritus sanclus in Scriplti-
ralibus sint alliora ; sed quia iide polius sunt, quam ris Novi ac Veteris Testamenti disseruil, indubitan-
ratione htimana scrulanda. Prohibemus ratione ler credit, profecto quia suflicit Dei sermo, qui effu-
quoerere alliora Deitatis, quoniam si perscrutari pos- sus estvirtute Spiritus sancti in auribusnoslris, tle
sent profundioria tanloe majestatis, fidcs non neces- qtio nullus recte judicat, qui sane sapit. Unde sola
•>Edit., incomparabilem. gine recle monuil legendum impictate^
h Edil., sunl. A Edil., intelligentem.
' Edil., in pielale : non bene, undc edilor in mar- * Edit., ipsttm.
1409 DE FIDE, SPE ET CHARITATE.— LIB. I. 1410
fide oporlet quoepraeceplasunt explere, Patrem, et., A nieus dileclus , in quo mihi bene complucui, ipsum
Kilium, el Spirilum sanctum, ul ipse de se docuit, audite (Malih. III, 17). Et ut jussio Patris implealur,
qui solus se novil adorare, venerari, tn quem et an- qua prscmonuit ipsum audite, oportet de hac lide re-
geli desiderant prospicere(I Pelr. i, 12). Sed qnia tractanlem neminem sttscipere : lte, inquit, docete
necdum conlemplari possumusquod necoculus vidil, omnes genles, baplizant.es eos in noniine Patris,
nec auris audivit, necin cor hominisascendit(I Cor. et Filii, el Spiritus soncli. Quia jam in Mallhseo
n, 9), credamus in illum , in quo stint bsec omnia; prolixius disseruimus, unde hi':, quia de fide agi-
quoniamipse est fons vitsc, ipse incommutabilisvir- tur , pauca posuimus : ita ul non soluni Trinilas
tus, lumen indcliciens, sunimum et sempiternumi tolius majcslatis evidentissiuie intelligibilis de-
bonum : quam « magna mullitudo dulcedinis eorum, clarelur; verum qitin scnsibilis quodammodo,
qui limenl, el crcJunt in eum ex toto corde, et cx cum sit incomprebensibilis,ac si corporeis sensibus
tola anima, ei ex tota virtute! disliin la.ad iutelligcndum luce clarius pcrtractetur.
3. Nemoigitur, qui haecomnia quaeDeus1est, in- Pater scilicet clamans ad Filium. in voce, idemque
telligat, nisi quantum credentibus revelaveril Spiri- Filius vcraciter liuinanatus in carne, ab ipso Palre
tus : sicut Paulus apostolus testatur : Nobis, inquit, diligcniius proedicalur: Spiriltts vero sanctus super
revelavitDeus per spirilum suum. Spirilus enimom- " cum in columbi denionstralur. Sed et per ipsa plu-
nia scrulalur, etiam profunda Dei. Quisenim, inqtiit, rima d quae Joannes adhuc de Chrisio ignorabal,
scil hominum, quw sunl in komine, nisi spiritus ho- divinitus edocetur, impleturque illud propheticum :
minis, qui in ipso esl? (I Cor. n, 10.) Eccequam bene YoxDomittisuper aquas, Deus majestatis intonuit,
dispulat de eo, qtii esl ineffabilis,ct incomprehensi- Dominus snper aquas multas (Psal. XXVIII, 3). Prse-
bilis, qtii nescit ca quoesunt in illo, qui circa nos est,, dicalur ergo a Patre Filius; praedicalur a Spiritu
et hoc esse probatur, quod nos suiniis, qui vix se: Sanclo : prsedicalur etiam a se ipso, dum de se
novit, et hoc quod ipse est non apprehendit. QuidI Palrem insinual, et unum se esse cum Patre les-
putas de ea nalura ralione human: ticlurus, quami lalur : Ego et Pater unum sumus (Joan. x, 30). Quid
nec angeli apprehendunt? 1111qtiidei- conleinplan- igitur ultra mens «, tali renata sacramenlo, dubila-
tur eum ut est, venerantur et diligunt; verumlameni lionis polerit habere in fide; cum uno eodemqne
nec quomodosempiternussit sine initio, et sine fine,, momenlo, Palris vox ad nos delapsa Filium in aquis
vel quomodo genuerit Pater Filiuni, cum nunquami visibilitcr apparenlem proedicat, et Spiriltis sanclus
fuerit sine Filio ; et alia hujusmodi, quoede illo inef- dcsuper in columba quocsenlienda sint de eo, evi-
fabiliter dicunlur, nec dubitant, nec requirnnt. Ve- dentius edocet. Quod si sane in ore duorum, vel
rura igitur quod Paulus ail : Quw Dei sunl, nemo ) trium te.itium stabit omne verbum, mtillo firinius
cognovil,nisi spiritus Dei (I Cor. n, 11). Et ideononi rectc accipitur de se Patris, ac Filii, ac Spirilus
sensu, non imaginalionealiqua, non ralione huinana,, sancli teslimoninm.
quid sit Deus, qualis , quantusve , cognoscilur : sed1 2. In hac quippe fide renati sumtis, quid opus est
si quis spiritum,qui ex Deo esl, habtieril, scil ea quw' amplius dc fide quasi dubiosretraclare? Proeceptum
a Deo donula stinl nobis (Ibid., 12[) : ut credamusi est itaque apostolis : Ile, doceleomnesgentes, bapii-
in illunf, ut conllteamur corde, alque ore, quia ipsei znnteseos in nomine Patris, et Filii, et Spirilus sancii.
est, ex qno, etperquem, b et in quo sunl oinuia vi- In nomineergo ciim dixit, unum eos oslehdit, qtiod f
sibilia : in quem speranles ad etiin vcnite oplamus,» tribus nominibussalis ad inleiligendum Trinilalein
ut ardenlius sine liue. quoesunt sciupilerna frui pos- egregie dislinxil : scd tria haeciinitni nomen g esse
simus. edocuit; qtiia etsi dicttim est: Quwrite Dominumet
CAPUT IX. confirmumini,quwrite faciem ejtis semper(Psal. civ,
De fide buptismi non immutanaa. 4); atque illud : Quwrite, et invenietis; pulsale, et
.aperietur vobis (Mallh. vn, 7) : oportet non alium
i. Fides baptismi, qua rcnascunlurproesciliet prae- - tamen quain unum Deum in Iribus personis recle
destinali ad vitam . cx aqtia et Spiritu sanclo , illai quserere, quo Trinitatis nomine signali sumus : sub
esl, qtiaein nomine Patris, et Filii, et Spiritus sanctii qua omniiiolide rebus exspoliali mundi, nudi fontein
per dilectionem crcdentibus commendatur. Unde; inlroivimiis. In quo rtiinirumfoutc quictinqne napti-
Dominusad discipttlos : Ite, docele omnes genles,, zati sumus in Chrislo Jesub, in morte ipsius bapti-
baptizanleseosin notnine Putris, el Fitii, et Spiriluss zali sumus: Consepultienim sumns cum illo per bap-
sancli (Matth. XXVIII, 19). Quae nimirum fides, quo- tismumin morle (liom. vi, 4). Et, ideo jam ultra de
dammodo in baplismo Chrisli sensibilis apparuit;; (ide nihil retractare debemus, sed custodiro modis
qtiando « super eum Paler inlonuit : Hic esl Fitiuss omnibus qttod >credidimus, et credendo gratis a Deo
• F.dit., t7«iamagna. im momenli? Patris vox ad nos delapsa.
b In editis desideratur et in quo sunt omnia visibi- 1 Elit., aittrt.
lia, in quem. 8 Edit., nomine.
c Edit., t7«od,sed melitisquando. b In etlit. desideranlur hoec verba : /n Chritto
d Eiiit., plurimum. Jesu, in morte ipsiusbaplizali sumus.
«1'aulo aliter liiinc locumlegimns in edilis : Quidi i Edil., qua.
igiiur ultra menli, tali renatw sacramenlo, dubitatio-
1411 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1412
k uc
accepimus. Credere omnino debemus aliud non esse A ignorare manens infra baptism, sacramentum,
credendnm; idcirco necrcquircndum, eoquodjam in- quod non debeas, ediscas, qiiam in aliqua fraudis
ventum credidimus. Ergo aliud non requirimus, quia curiositate caplus ducaris extra i captivos.
nec ipse nobis mandat, eo quod unus est aliud requi- 3. Totum igitur novit qtii Christum noveril : Fi-
rendum, et scimus «, quodnisi hocunum,aliudquip- des, inquil, iua le salvum fecil (Marc. x, 52). Et
piam nihil est necessarium.Ampleciimurautemeum, ideo maneal Chrislianus intra fonlem fidei, ex qua™
quia unus est, et cerloedevotionisaffectuinunaeadem- renatus est in salutem. Et si quidpiam boesitave-
que fide prolicicndo, sperando, atque amando, quia ril ad horam, tangat manu fidciadhuc Christum in
infinilus est, ipsum scmpcr requirimus, donec b ir fonte, quo Verbum caro descendens, nobis est ba-
senigmate, et nondum in specie, quem « tenendc ptizalus. Deinde Patris vocem desuper, ut nos eru-
quserimus, ardenlissimo amore quotidie perscru- diat per aurem exteriorem, audilu auris interioris
tamur. Sed et cum oenigmala rertim procsentium audiat intonantem : Hic est Filius meus dilectus, in
fucrint evacuala, eliam cerli sinnus, quod non alitis. quo mihi benecomptacui(Mallh. III, 17). Quae nimi-
quam unus idemqne DensTrinitas sibi credentibus, rum vox quasi aliquid ad eum n insinuandum cor-
ut jam per fidem percepimus, apparebil. Per hanc n pus, imo quia auribus scnsibilis, verura corpus fuil.
itaque iidein sigiialum esl ltimen vultus Dei supei ldcirco quia per ea in voce non inclusus Paler sontiit
nos, et ideo ad infidclitates quortimdamhomiutim, jure ° auribus quodammodo, etsi est incomprehen-
et ad tenebras erroresque respicere non debemus. sibilis.dicitur sensibilis exslitisse ; sicut et Spiritus
Ex fiducia igitur probationis, quia tempora pericu- sanclus per subjeclam speciem visibilis apparuisse
losa pronunliantnr d futura, pr.eveniendomonere de- nianifestalur. Verumtamen secundnm proprietalem
sideramus quosdam ultra «, nisi quod in baplismaU naluroe, quia Deus Trinitas, cum ubique tottis recte
credendoperceperunt, idque esse, et non aliud, quot dicitur, non in ioco cernilur, quia incorporcus el illo-
quserere interim debebunt : nam ratio quacrend calis esse alque invisibilis probatur. Neque circuin-
nonnisi in tribus rerum articulis consistere videtur scribilur visu, nec lactu tenetur, nec audilur affatu,
in re videlicet, in lempore, atque in modo nec senlitur incessu. Hinc quoque diciliir : Deuin
In re, ut quid sit qttoerendnm consideretnus nemo vidil unquam, sed unigenitus Fititis, qui esl in
In tempore, ut quando, ne forte f qtiando quse- sinu Patris, ipse narrabit P nobis (Joan. 1,18). Non
rendum non est, aul aliud, aul illud quod qtise taracn ila inlelligendum, quod sono debeat perslre-
rimus non salis inveniamus. Porro in modo quous
pere in auribus noslris; sed quia Verbum et imago
que quaerendum sit aspiratur; idcirco nobis scru- n est Patris, dum se mentibus nostris innotescit, inef-
tandum esl, quod Cbristus inslituit, et tenendus esl fabili luce Patrem declarat alque insinuatmanifeste,
ipse quein invenisse gandemus : quiaomninonequa- juxla quod idem testatus est dicens : Qui videt me,
qtiam, nisi invenisscs primum, credere poluisses. videl el Patrem meum (Joan. xiv, 9). Quoe nimirum
Ad hoc ergo quscsisti, ut invenires ; s inveuisti au- visio non corporeis sensibus deprehendilur, sed
lem, ut crederes. In qua nimirum fide oninem pro- sicut scriptum est : Beali mundo corde , quoniam
balioncm quoerendi et inveniendi credendo (ixisti,
ipsiDeum videbunt (Muith. v, 8). Pracdicat .ergoFi-
dura le cumChrislo in mortcm per sepulcrtimfoniis, lium Pater sensibili vocis sono, et Filius dum se
exspoiiato b mundo, sepelisli. Quod si vere mor- exhibel visibilem,quia VerbumPalris esl, non alium
tuuses, et vita lua abscondita est cum Deo in ctclis, quam cujus est Filius, in se declarat. Porro Spiritus
quid adhuc cum sibi vivenlibus, et non Deo, de iide sanctus, quia <tex Patre Filioqueprocedit, eliam et
quasi dubitis dispulas ? vel quid sxvienle persecu- ipse non divisus in natura substantioemajestatis, scd
tore, de morle fomiidas, qui jam mortuus in sepulcrc distinctus in persona, ut Deus Trinilas hominibus
fonlis cum Christo teneris, et vilam tuam in ccelii panderetur , medius in columbse specie apparuit.
repositam perfecte credis? Nec dubium quin, quoc Nec ideo tamen idem circumscribitur visu,velut nec
si priorem vilam tuam in terris reccperis, novam. j) Pater hic aut alibi audilur affatu, sicut nec, dum
quam in ccelo cum Chrislo absconderas, perdidisli. deambularet in paradiso, potuit iucessu senliri.
Sub tali siquidem te ille determinavil sepulcro, qu; Alioquinquolies per subjeclam se-patribus ostendit
te non vult jam deinceps aliud credere quam quod formara, sensibilis fuisse videri potest, quod absur-
inslituit. Idcirco neqtte tu aliud debes quaerercpro dura est eredere; sed quia invisibilis est, visus est
feclo >, neque tormenlis addictus i, ac si invitus. ttt voluit; non quidem ut est, sed quali specie ilii
quidquam aliud confileri. Novissimemelius censec placuit apparere : siquidem et hic aliter auditus
Edit., sumus: male. In editis deest profeclo.
b Edit., nttnc. i adaclus elsi invitus.
« Edit., et quem. k Edit.,
Edit., manenlem.
d Edit., prwnuniiuntur. 1 Edit., caplivus.
e Edili addunt niliil recipiendum. " Edil., exquo.
1 In editis tolus liiclocusnonitaclaresicrefertur '• » Edit., ejus.
Nec forte quundoquwrendum non est, ne aut illut' ° ln edit. deest jure.
quodquwrimus, nonsalis inveniamus. P Edit., narravit.
8 Edit., invenias. 1 Edit., qui.
b Edit., et spoliuius.
 1413 DE FIDE, SPE ET CIIARITATE. — LIB. I. 1414
cst, non modo a Joanne, vertim alibi et ab aliis in- A. corporaies quasdain imagincs, quas Dei quidem vo-
tcrius : aliter a turba hic aut alibi, qui quodam ini lunlas elegit, non quas nalura formavit; fccit enim
loco tonilruum facliim essc dicebant(Joan. xn, 29). ista Deus quib:is voltiit, quando voluil, ct ut voluit,
Unde nec mirum, si vocem • proedicatoris quam- sua tamen in se latenle incoramutabililcr manenle
plures non obediunt, cum et hanc b vocem mullii subslanlia, et sine ullis locorum aut temporum in-
audientes, nihil eis profuisse probatur. Deus est; tcrvallis omnia implente, ila ul nec minor sit in
cnim qui incrementum sine voce dat inttts : de quoi parte quain in loto : neque major in toto, quam est
bcalus Ambrosius : Quod « cuw absens, inquit, pu- in parte. Yerumlamen quomodo voluit quam saepe
tatnr, videtur; et cum prwsens est, non videtur. Noni apparens b in locis et in tempore, ut eos qui locales
cnim dixil : absens esl; sed ctitn absens pulalur. et temporales erant ad invisibilia proiraheret cre-
Nusquam enim est absens, qui coelum et terrarai denda, ct illa postponerent quibus tcnebantur de-
atque omnia complet, nec spaliis includilur parvis, vincli, et cernebant suis deieclibus quotidic labe-
magnisve diffunditur, sedubique tolus, et nullo con- faclari. Hinc quoqtte certura esl, ut proemisimus,in
tinetur loco. fonte baptismatis ideo tolam simul divinitatcm ma-
4. Hoc itaque qui d excedenle mente intelligit, jestatis in Trinitate sensibus corporeis se quodam-
hic videt Deum, et cum absens putatur, hic sane B J modo sensibilem infudisse, ne qtiando ex lide rena-
inlelligit, etsi dislinclus in baptismo apparuit Deus scentes ad vitam alleram deinccps susciperent, nisi
Trinilas in personis, quod inseparabilis sit, flt • per quam quisque junctus csl Deo, el carnali sensu
ubique tolus propter unitatis substanliam. Non qui- male deceptus periret. Signalus quippc est fons isle
dem in loco, sed totus ubique, Pater in Filio, et Fi- anntilo fidei; et ideo iuillum <'cbetquandoque finem
Iius in Patre totus, alque Spirilus sanclus in Palre adiniHere. Ex cujus niniiriun irrigtto deliciarrum
cl Filio simul tolus, et coaHerousmanel Deus : quia horlus , videlicet Dci gencralis Ecclesia , tindique
nimirum qtiodcunqucPater est hoc et Filius atque satis munitus alque conclusus, llorens viret; quia in
Spiritus sanctus est ; et quodcunque Filius, hoc est se Christum non solum sepuUum,vcrum resurre-
Pater el Spiritus sanctus ; necnon et quod Spiritus xisse gaudet. In istis sane fidei rudimentis iidelis
sanclus, hoc lolum Pater atque Filius. Sed tamen cujusque anima requiescit sectira : in hac quotidie
alius Pater, alius esl Filius, alius Spirilus sanctus : virlulum operibus floret, et contra omnes pressu-
alius, inquam, non aliud ; quia qui Pater est, non rarum impulsus velut clypeum prolectiouis opponit.
est Filius neque Spiritus sanctus ; sic et qui Filius, Ex qtio denique nimia securitalis fortiludine cir-
nequaquam Pater aul Spiritus sanctus : sed nt que ' cumvallata fidenlercanit illud in Canticis : Ego dor-
idem Spiritus est Pater.aut Filius. Qttod volens C mio, et cor meum viijilat (Canl. v, 2). Dorrait enim
Deus Trinitas adhuc rudibus in fide luce clarius spei suoe cerlitudine soporala : > vigilat vero per-
aperire, qui necdum aliud sensu quam corporea f vigili diligentia, ne quod signatum est annulo fidei,
sciunt cogitare, trino distincte ad cognoscendum fraudulentius corrumpatur. Unde suinmopere, sicut
iintira refulsit. specialitatis numero : quatenus visu, Paulus apostolus teslatur :Credereoporiet accedenlem
auditu, et tactu adhuc lactanles in fide tribus istis ad Deiim,quia est, et inquirentibusse remuneralor sit
sensibus intus in se traherent prima fitjei rudimenla. (Hebr. xi, 6). Hoec cst, inquam, intcgra et vera
Unde cooperante ipso, qui 6 exterius senliebatur, fides : Credere quia est Pater, et Filius, el Spiritus
fides perfecta deinceps uberibus Scripturarum ple- sanctns, unus omnipotens Deus, relribulor omnium
nius nutriretur. Non enim prius adbuc animales spi- conlcinncnlium sc, jusloruinqiie remunerator, pro
ritalia potuissent ad plenum capere; et ideo ne- quo cavcrc mala quoevetuit, et bona agere fide firma,
cesse fuit, ut per sensuin exterius tenera credentium quaeper dilectionemoperatur, confidenlcr usque ail
infantia fidem perciperet, el de sensu carnis inlror- finem vitaeconvenit.
sus rediens totus homo conversus ad Deum, invisi-
CAPUT X.
bilia videndo per fiderafieret spiritalis, et tenderet
subUmius per fidem doctrinarum lacle nulritus D De potenliafidei.
ad spiritalia converli. Unde et quamplurimi sancto- 1. Potentiam fidei solus novit, qui Deum ex loto
rum in tanlura spiritaliter profecerunl, ut spiritualia corde, et ex tola aniraa, et ex tota virtute non modo
spiritualibus comparantes, viderunt melius ea videri credit, scd el diligit. Qua nimirum fide tolum ho-
mente, quam sensu corporeo persentiri. Quia etsi miuera immorlalem futurura , qui utique anima
visus a plurimis aut audilus, sicut hoc loco, ex quo constat et corpore, vereque bealum, non argumen-
agitur, in divina auctoritale legilur, sine ulla sui tatione htimana, sed divina auctoritate promitlitur;
commutatione,aut per corpus visus est, aut certe per cujus itaque polestas ex Deo est: de qua sane po-

• Edit., voct... obediunt. putalur, hic sane

b Edil., cumet hanc vocemmullis audienlibusnihil e In edit. deestintelligil.
fit.
profuisseprobatur. f Edit., lemporalia.
« In edit. deest quod. * Edif.., quod.
d Edili, quivis credente mente intelligat, etsi di- b Edit., apparuit,
slinctus,on>*ssishis, hic videt Deum,el cumabsens > Editi separata, sed melius dormit soporata.
 1115 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1416
testate Joannes testatur dicens : Quotquol uulem, A , 2. El ldeo Coiisiderandumel conminieraiidiimost
inquit «, receperunt ettm, dedit eis poleslalem filibs cum Apostolo, quanla, qualia fide poluerunl saiuli
Dei fieri (Joan. i, 12). Sed et quid sit eum recipere Dei priores necdiim adepti reproinissionem,quam
mox insinuat, dum subjungit : His qui credunt in no- jam magna ex parte percepimus. Eniinvcro pcr
inineejus(Ibid.). Credulilas autem norainis ejus vera fidem penc omnia potuerunt, imo sicut Salvalor in-
fides est, per quam dedil nobis potestatem filiosDei terrogat, credendum esl quod omnia possibilia sint
fieri. Et si per eam nobis tantum dedit potestatem, credenti (Marc. ix, 22). Et ideo per fidein mulla et
non dubium est, qttin lilii Deinominemur et simus. magna prodigia, quai connumerat aposlolus Patilus,
Quid ergo quod fides non possil, quam tantam per- operati sunt: Sancti, inquit, per fidemviceruntregna,
cepisse poteslatem non dubiuni esl? A'on enim ex et per fidem operuti sunt juslitiam, per fidem adepti
sanguinibus,neque ex voluntute carnis, nequeex vo- stinl repromissiones(Hebr. xi, 32)t Quid plura? Om-
luntate viri; sed ex Deo renati sumtis (Ibid., 15j). nia per fidem fecerunl, et ideo taiia ac lania polue-
Fide igitur fontem introivimus, quamvis irse filii; runl, quortim fidesvera el invicta permansil. Sed et
sed Dei filii ex aqua ct Spirilu sancto renali exsur- apostoli el sancti martyres qttidper fidem non potue-
reximtis b ; quia Deum in nobis prius per fidemsus- riiiit?Qui,qtiodmajusoinniiiininiraculoruin,eliamper
cepimus. Ergo Spiritus sanctus Deus est, el ideo R ] fidem seipsos coniemnenlcs,pro Christo niori voltte-
quia ex eo, utique ex Deonati sunius. Sed ne infir- rinn. Et idco lesles appellanttir, qui itt aliam in
raitas carnis noslroe, qiiam vidcmuset gestamtis, ad Chrislo meliorem et perpetuam astruerent vitam,
tantam excellenliam vcnisse desperaret, mox adjun- istam cadiicam et leinpotalem acris « cruciatibus
gilur : Verbum caro factum est, et hubitavilin nobis nddicli emillere oplaverunt. Ita et sancti confesso-
(Joan. i, 14): saltem ut a conlrario persuaderclur, res, sancloequevirgines, et sancti omnes fide per-
quod incredibile videbatur. Si enim natura Dei Fi- fusi, magna et ineffabiliafecerunt, quarido et { se-
lius propter lilios boininum misericordia sua factus ipsos et proesens socculuiiicalcarunl, ut in beata
esl filitis hominis; hoc esl enim, Verbuntcarofuclum immorlalitate se iniraorlales reciperent. Qui nisi
est, et habitavit in nobis; qiianlo credibilius est, Christo plus quam sibi credidissent, nunquam talia
natura filios hominis, gralia Dei fieri filios Dei, et et tanla polenter agerent, et patienler isla suffer-
habitare in Deo, potestate accepta, ex quo renali Tent. Unde perpende, o homo, quanta potest, qui
sumus. In quo sane solo, et de quo solo esse pos- suis talia posse dedit. Et si niinor fides tibi est, aut
sumus beati, participes ejus imniortalilalis effecli, nulla, implora iidem, ut libi augeatur: quoniam
propter quos ad persuadendum DeiFiiius particeps fides qua; in Chrislo est, omnia polest. Hinc sane
nostrae immortalitatis dignatus esl fieri. Quid enim IQ Paulus : Omnia possum, inquit, in eo qui me con-
hoc difficilins,quam illud, cum polestas, quaeDeus fortat (Phil. iv, 13). Propler quod Deus, non ra-
et ex Deo est, omnia possit? Idcirco poteslas fidei, tione nos discutere, sed fide in se credere voluit, et
si vera sit fides et inlcgra, qtianla sit nemo qui « pro certo scire, qtii se nobis donavit, quod iu se
noveril, nisi qui ex Deoet in Deo vivit. Unde nec posse oninia per lidem concessit. El quolies non
duhium, fides vera quod ciiin Deo multa possit. possumus, non de infirmitate polestatis, quam nobis
Eadem quippe fide priores sancti sine baptismo in- dedit; sed de infidelitate peccati, qua delinqtiimus,
numera el mirifica poluerunt. Quos cominemorans ut inimis valeat fides, infirmamur. Et ideo memi-
Paiilus aposlolus, Fide, inquil, plurimam hostium nisse debemus charilalis solium g, unde cecidimus,
Abel quatn Cain obtulit Deo, per quam lestimonium pcenitenliam gerere, ut prioca fidei opera per dile-
consecutus est esse justus , leslimonium perhibente ciionein Christi potenler implere possimus.Alioquin
muneribus ejus Deo, et per illum adhuc hodie de- sine ftde impossibile est placere Deo (Hebr. xi, 6),
»
functus loquilur (Hebr. xi, 4). Ecce quid poluil in cur per lidem in Chrislo omnia sunl possibiliacre-
una eademque re : non enim hosliam hanc vcl i.lam denli : siquidem non ul miracula possit suo iion in
magis elcgit Deussed fidem offerenlis: Fide, inquit, tempore, sed ut Filius Deus maneat per adoptio-
plurimam ItosliamAbelquam Cain obtulit Deo. Fitle, ]rj nem post finem lemporis; quoe nimirura potestas
et non subslanlia, quia quidquid sine ftde esl, pecca- plus est, quam sperare aliquis posset.
tum est (Rom. xiv, 23), et qttod cum parva fide 3. Unde succurrat nobis fides, quia naturae ralio
agilur, Deo modicum est; et quod cum magna plu- delicit. Et si ex nobis nihil sumus, ex illo posse
rimum. Unde cuidam (Matth. xv, 28) : 0 mulier, omnia fidcndo, sperando, amando praesumamus:
magnu est fides lua, Et quia magna erat, audi quan- quia sicul in illo omnia posse potenlia est; ita ex
tam retulerit poteslatem : Fiattibi, inquit, sicut vis. nobis, qui nihil, aul partim possumus, magna inlir-
Quanla vi agat quisquc magna, parvave, non am- mitas esl. Sed hwc est vicloria, quw rincit mundunt,
plius pensalur apud Deum, nisi quanta offertur d fidet noslra (I Joau. v, 4). Magna igilur virtus fi-
iide. dei, magua poleslas : nec immerilo, per quam Dco
« Iu edit. deesl inquit. « Edilj, acribus.
b Edit., surreximus.. { Edit., quando setpsot, oraisso et.
» Edil., nemo noverit, omissoqui e Edil., solum.
d Edit., offeratur. b Edit., c«»i per fidem.
1417 DE FIDE, SPE ET CHARITATE.— LIB. I. 1458
foederamur,et Deus in nobis habitare creditur -.si. A queiur me; profecto quia, ut fidelisquisqtie pernia-
ex Deo possil tanta; quia quidquid fides nostra est, neat, Chrisli gralia prxstatur: quatenus juslus ex
sperandorum substantia esl; sperandorura autem fide per gratiam operetur. Arbitramur enim, inquit
substantia Deus est, Deus vero omnipotens est; et Apostolus,juslificari hominem per fidem sine operi-
ideo fidei, quse ex Deo est, et in qua Deus est, jure bus legis (Rom.III,28). Et paulo post ex Genesi: Cre-
prsestitit • majestas divina, ut talia tantaque possit, didit Abraham Deo, el reputatum est ei ad justitiam
ut flrmior sit fides e\ Deo. Nunc autem quid dubi- (Rom.iv,5). Ei, inquit, qui operatur, mercesnon im-
tare possumns de fide, cum solum, quia credidi- pulalur secundumgruliam,sed secundumdebitum.Ei
mus b, tam magna, et ineffabilia potuerunt sancti, vero, qui non operulur, credenli uutem in eum qui ju-
et possumusex fide? Hwc est, inquit, victoria, quw stificat impium,reputatur fidesejus ad jaslitiam (ibid.,
vincitmundum, ftdes noslra. Justum, inquam, est ut i, S). Ecce quid fides possit, quia credit in cum,
talia possit fides, per quam credidimus quac non vi- qui est essentialiter juslus, ut sit, inquit, juslitia
dentur, ut certiores sint fideles quod suinma omni- Dei per fidem Jesu Christi in omnes, et sttper omnes
potentia est, et sempiterna virtus, in quem credit qui credunl, quia juslificetur gratis per gratiam ip-
fides. Potentia igitur fidei exhibitio est majestatis. sius (Rom. III, 22). Omnes enim peccaverunt, et
Habet enim teslimonium fides ex miraculorum ope- " egent gloria Dei. Gloria igitur Dei est, ut appareat
ribus dum nihil ex se, sed totum ex eo potest, quo ipse solus justus, et potens, ex qtioj'ustificantur om-
confortalur, in quem credit. Et quanto plus credi- nes per fidemJesu Christi. Sed quoerendumarbitra-
derit, ex eo quo pluris esl, potentior eflicitur. Nec mur, justificari hominem sine operibus per fidem;
enim plus credi potest quam ipse est, in quem opor- quid sit quod Jacobus ait: Fides sine operibus mor-
tet ex toto credere.Propter quod, ut dixi, irretracla- tua est (Jac. n, 26). Quomodo enim vivificari po-
bilis est fides, quaetanta potest, ut vincat mundum, test, ut justus ex fide vivat, si in semetipsa prius
et plura potuit per sanctos, ut opera quantocies mortua manet. Ergo juslificamur gralis per fidem;
ostenderit Deitalis. Sed et quod majus est, licet sed non ex alia, quam quoe per dileclionemopera-
defuncli, adhuc fides eorum quamplurima quotidie tur. Quia igitur gratis propterea justificamur, non
perficit prodigiosa valde: ita ut magis, qui tanta dico quia nulla fidei merila praecesserant; verura,
queunt, quam viventes, videantur vivere; quia om- nec ipsa fides, qua boni aliquid ageremus, in nobis
nino in illo vivunt, qui polest omnia. 0 fides indu- erat. Et ideo, dum iides in nobis, sine nostris me-
bitata, quse ad tantam pervenis vicloriam; etiam ut rilis refttnditur, gratis fide sine operibus j'ustifica-
iUis defunctis, qui per te crediderunt, tamen plena mur. Sed deinceps vestat, in nobis ipsa eademque
omnipotentia vigeas, et opereris quo certius a timi- fides bonis justisque operibus insistat : ut sit illa,
dis, et incredulis sis credenda : ita ut nihil sit ve- quseper dilectionem operalur, quia juslus ex fide
rius quam qusepromittis, nihil potentius eo, ex quo vivit: alioquin sine operibus mortua mortuum prae-
talia, tantaque possis, nihilque beatius, alque in vo- monstrat, ut jara non justus ex fide vivat, sed cum
tis indefessis victrix cum triumpho tuos, teque se- daemonibuscredal et conlremiscat.
quentes quolidie perducis. Quse non solum in terris 2. Ergo fides vera et gratia est; et ideo nunquam
talia geris, verum invicla virgo cceli templa pene- infructuosa, neque sine illa quippiam operatur. Gra-
trans, regnum polorum tuis congressa virtutum ar- tia igitur Chrisli fides nobis per Spiritum sancltim
mis potenter diripis, et qui fornicantur abs le, ina- datur, gratia nutritur, gratia, ut pcrseverel usque
nes deseris, sine qua nostrum nihil posse, per quam in finem, conservatur. Nihil enim gerit sine gratia
emnia agmina congrediunlur, et calcantur vitia; prorsus, quia et ipsa, ut vival, bonis justisque ope-
quam si quis non credit, nihil inveniet ullerius, quo ribus gratis est inspirala. Rcstat igitur, ut qui glo-
aliquid vitae, vel virtutis possit. riatur, in Dominoglorielur (II Cor. x, 17): quoniam
neque volentis, neque currentis, sed miserenlis est
CAPUT XI.
j. Dei (Rom. IX, 16). Alioquin quomodo volenlis illud
De justitia fidei. honum esse polest, quod vult, aut currentis illud,
1. Justitia igitur fidei est, qna de impiis per fidem quo currit, cum nec velle, nec currere babet, sine
justi eflicimur, sine ullis bonorum operum meritis gratia miserenlis Dei? An ncscis, hoino, quia jam
prsecedentibus,qua gratis quidem justificamur sine magni aliquid, et multum percepisti quando vellc cx
operibus: ut, qui eramus irse filii, sola fide per gra- Dei inspiratione, et currere per fidem ccepisli? Unde
tiam efficiamuradoptionis. Gralis autem ideo, quia ne glorieris, quasi non acceperis; neque applaudas
nec ipsa fidcs in nobis, nisi per gratiam, et justifi- tibi ex te velle bona qusevelis, vel currere per lidem
catio fideiex gratia. Hinc quoque David ait: Mise- ad vilam, quo curris : imo velle, et currere jam
ricordia ejus prwveniet me (Psal. LIU,1)'; et alibi miserentis est Dei: ut gralia per fidem justificatus
ipse : Misericordia tua subsequelur me (Ptal. xxn, misericorditer, nec desinas bona velle, quse non vi-
6). AUoquinnisi prseveniretprius misericordia gra- dentur, et velis : nec currere per fidem ad Deum
tis, nemo Udelisesset. Gratis quidem, quia iides ex Patrem, et Filium, et Spirilum sanctum, quo cur-
gratia : deinde quod ait : Misericordia ejut subse- rebas, in quo sunt omnia, quse non videntur el cre-
*'Edit., persistit. b Edit., credtderunt.
PATROL.CXX. 45
 1419 S. PASCHASh RADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 1420
dis. Velle quippe • tibi Christi gralia concessit : ii- A ipse ambulare, ut ipse ambulavit. Veritas, in quam
des vero bpnis operibus inhaerendo currerc viam, credimus, credendo cognovimus, cognoscendo ama-
quae Christus esl, ministravit b. Hinc crederc ex mus; amando vero fide pelimus, petendo quserimus,
toto corde, sperare ex lota anima, diligere ex tota quserendo pulsamus : vita enim vero est, qua fide
virtute convenit; quod si non desieris veUe, et cur- juslilicamur, cum non nobis, sed ei tribuimus, ex
rere, donec pervenias, quo volendo ibas, credendo quo justi ex fidevivimus. Ergo quomodo nou viyimus
currebas; quia verax esl omnipotens, qui non men- cum vila * per fidem ad ea festinanles quae non vi-
titur, Deus, omnino percipies quod volebas, el vi- dentur totum ex fide vivimus ? El ideo quid de vila
dendo frueris, quae credebas. Interdum « autera pe- dubitare possumus, si jam ex fide jusli suinus ? Usec
tendo desuda : quoerendoinvigila : puisando per- est, inquam, in Christo credere, fide justificari se-
siste, ne deiicias. Pele credendo fide illa quse acce- cundum eum justis operibus vivere. De qua nimirum
pjsti; qusere sperando quse invenisti, pulsa diUgen- fide Salvator inquit: Qui credit in me, etiamsi mor-
do ad quem inlrasti. Jam enim juslus ex fide vi- tuus fuerit, vivil; et omnis, qui vivk, et.credit in nte,
vis d, ne te sublrahas a vita fldei: quia « si le sub- non morietur in wternum ( Joan. xi, 26 ). Quisquis.
traheris, non placebit, inquit, spiritus divinus ani- ergojuslusex fide justificatur, licet prius peccator
maemese. Cave ergo ne sis subtractionis filius, sed B mortuus, qui credit in euiti, qui justificat impios,.
acquisitionis ; emptus enim et acquisitus es Cbristi profecto vivil: et omnis qtii vivit, el credit in ea qu.e.
sanguine : vive interdum justus ex fide, nihilque de non videnlur, quoniam oclerna sunt, procul dubio
te prsesumas; sed fides Chrisli, gratia cooperante, oeterna vita, secundum interiorem bomineui viyit :.
bonis justisque operibus animetur : verum quod f alioquin quomodo recte credit, si non secundum ea
in nuilo deeril, quidquid promissum est, si velle per quae sunt selerna, justus ex fide vivit ? 1'nde constal,
gratiam, currere per fidem ne desieris. Haec,in- non ei, qui ex parte; sed qui ex tolo profeclo.cre.dit,,
quam, est vera justitia fidei, de meritis non prse- fidem ad justitiara reputari.Qusefidesnimirumtania,
sumere, Christique graliam non negligere, eique et taiis esse debet, ut juslificet impiuoi, neultra.
bona, quseagis, ascribere, quaeusquam, et tinquam jam sit iutpius. Quod salis de lalrone factuni awt-
milli defuit, cui fides, quse per dilectionem est, af- stratur, quem de cruce mox jusluin transvexit b in
fuil, ex qua justus ex fide vivit. Unde totum sit mi- paradisum. Sed el Abraham : quia credidit,reputa-.
serentis Dei, quod accipimus velle, et currere, ut tumest ei adjuslitiam (Rom. iv, 3), profeclo, quia,
justi ex Deo vivamus. De promissis autem Dei nihil ex tolo >credidil. Nam el anlea fides ejus inmultis,
hsesitanles diflidenlia; sed confortati fide in omni- 'agendae vitx negotiis praecesserat,quse ad ullimum
bus, constanter Deo gloriam demus, plenissime C suis qdintegralur partibus, et universa coUigjtur»
scientes, qusecunque promisit, quod potens est, et qua Deum ex lolo credidit, et reputalur ei ad justi-
facere. Necnon et fidei bona, quse agimus, tam vo- tiam. Nequaquam igitur de filiis Israel ila legitur,
lendo quam el currendo confitemur, quod sihe ipso quaravis crediderint, sicut scriptum est, quia credi-,
nihil possumus, per quem omnia se posse conforta- derunt Deo, et Moysi servo ejus, quod adiusliliaii),
tus Apostolus gtoriatur : ut el nos, non ex nobis : eis sit repulatum. Et ideo in Abraham fides ex iuul-
sed apud Deum gtoriain habeamus. tis perfecta parlibus coUigitur, quaead justiliamsiu-
3. His quippe duobus justificamur, volendo ex gulis, ut siut fitii Abrahae, debeat reputari. Ergo ta-
gratia, currendo per fidem : quoniam, etsi alia sunt lis, ac tanla fides secundum Chrisli gratiam est, ut
quae volumus, licel necdum possumus; alia quibus promissio ex fide firma sit credentibus, et npn ex
agendo jam per gratiam fide currimus : utraque ta- efficacia mentis. Quaeautem ex gralia est, yere j.usti-
men dona sunt Spiritus sancti. In quibus profecto ficat hoiuinem, ut sit justus et habeat gloi'iatn,apud
pacem habentes ad Deum, reconciliati fide gratis Deum, cujus gratia illustratur, ne cura ejus fide ulla
juslificamur. Ad hoc quippe proposuit Deus propitia- injustitia rcgnel. Alioquin quw socielas luci ad tene-
tionem per fidem in sanguine Christi ad ostensionem bras, vel qtue pariiciptttio justttiw cum iniquitale ( II
juttitiw SUK (Rom. iii, 25); ul sit ipse juslus, et Cor. vi, 44)? Si enim recle credis in Christo, ex Deo
juslificahs eura, qui ex fide est Jesu Christi. M natus esse probaris, et qui ex Deo natus est, sicut
ostensionem, inquil,- justiiiw suw, et non nostrse. Joannes testatur, non peccal (I Joan. v, 18); quod
TJnde ipsius totum esl, quod credimus, quod fide si peccaverit, manifeslum est quia perfecte noncret
viventes justilicamur : equidem raiserentis Dei, et dit. Indicium ergo versefidei est, si non delinquatur;
non currenlis, ne nobis aliquid dura tribuimus, certitudo vero, si opus fideiexerceal ad juslUiam,itf
prolabamur. Cbristus enini, ul ipse ait : Via tantum gloriam babeat apud Deuin. Initium qujppe
esl, et tieriias, et »ila (Joah. xiv, 6). Via; jastificatioiiis apud Deum fides est, quce credit, in
per quam iide curramus; in quaqul currit, deDetet justificatidnem : et hsee fides, cum justificala fueriti
* Edit., outdem. 1 Edit., quidem.
J>Minittravit melius monslravtt. « Edi^y vUee. r .,
« Edit., interim. b Edit., trantvehit.
* Edit., vivit. 1 Edit., agendi.
* Edit., qui,
1421 DE FIDE, SPE ET CHARITATE. — LIB. I. 1422
,4
lanquam radix bonae arboris imbrc susceplo hscret A CAPUT XII.
in animsesolo, utex doctrina Christi surgant in ea Quid sit armalura, velinstrumentafidei, quibus lania
rami, qui fructus operum ferant. Non enim ex ope- possit.
ribus prius radix justilise, sed ex radice justitise, 1. Armatura, vel instrumenla fidei sunt virtutes
fide sciUcet, fructus operum crescunt. Hsec nam- agendaevitae, quibus fides per Spiritum sanclum.vi-
que est radix justitise, qjuam Deus acceploferl sine vificalur, et corroboratur in interiorem homiriem,
eperibus, tanlum, ut ia eadem justitia permanens, ut contra omnia possil. Hsecnamque turris illa estex
fruclus faciat jusiitise. Quaj niniirum fides non Evangelio (Luc. xiv, 28), quae conslruitur virtutum
qualiscunque est; sed talis omnino, quse per dile- sumptibus, in qtia niille clypei dependent, ,et omnis
ctionemoperatur.; verbi gratia, misericordiam,beni- arraalura forliutn. Quamsi quis sine biserigere eam
gnitatem, mansueludinera,uiodestiam, humililafem, voluerit, prolabitur : ita ut otnnes qui.viderint eum,
louganimitalem, patienliam, caelerasque virtuluni incipiant illudere, quod Juc ccepil turrim aedificare
opes, quarum profecto fructus siinul cura sijarad.cc fidei, ncc potueril consummare. Itaque sine virtu-
reputalur adjustitiam omni credenti. Et binc est, ttim sumpiibus nemo fidem aedificat,ut ad ccelum
'
quod de Abraham dicilur : Quia credidit Deo, et re- usque pertingat, et contra omnia possit. Cujus fun-
putaium estei ud justitium : verumtaraen secunduni B damentum, utfirma sit, CUristusrobur omniuravir-
gratiam, et non secundum debitum; quia, juxta eum- tutum loquatur:. palientia vero, et longauimitate,
dem Apostolum, grutia autem Dei, vila wterna esl atque perseverantia constructa lapidibusquadris, a<
(Rom.vi, 23). Inde si quisfidem se putat haberesine finera usque perducitur : spe certa m ccelo, ne mc
gralia cogitet, quia necdura adeptus est viiam, ul vealur in terris inter fluclus teutationum, quasi an-
justus ex fidevivat prorsus; quia iu gralia fideivits chora firmattir.; quara sane spem, Lesteapostolo,
probatur aeterna. Ilinc quoque Apostolus : Si ha- lutam habemus in ccelo : charitate vero, ut sit stru-
buero, iuquit, omnem fidem, ila ut monles-transfe- ctura virtutum compacta,inter Deum et hominem
ram, charilatem aulemnon habuero, nihil mihi pro- vel proximum, et indissolubiii3connexiodeificecse-
dest (I Cor. xiu, 2). Quse nimirura fides, licet om- menlatur ; quoniam charitas vinculuin est peifeclio-
nia credat, lamen, quia per gratiam donura charita- nis, in qua vis ipsius fidei, et fortitudo, quam ei
tis minime percepit, idcirco per dileclionem non Deo habet, manu exerta pugnat clypeo bonse volun•
operatur, ut habeat vitam selernam, qua juslus ex tatis, ne ab hoste feriatur; hinc in Deo coronat.
fide vival : alioquin quomodo nisi, vita vivit, quse « Prudentia atitem, quasi octilus, actilissimc quoe sint
est in gralia Chrisli, quisquis ad seternam festinet ? salutis, et adversa, ut declinentur, contemplatur.
Unde summopere juxta apostoluin curandura, ne C Consiliura vero, quomodo illa effugiamus, vel ista
Chrisli gralia in nobis vacua persistat, profecto quia conservemus, insinuat. Porro justi.Uafidera velut lo-
sine cbarilale, ut nihU prosit uobis, etiamsi nionles ricam induit, el obtegit, ne lsedalur, Spiritus vero
transferat, et daemonia expeUat, vacua raanet, eo saucli gladius, quod est verbura Dei, fortiter,bostem
quod si est omnimodain credendo, nec est tamen verberal. Cselerum humilitas cusfos virlutum, ne
gralia charilatis adimplela in agendo. Et quia deest aura.quse aggregamus, et ventus tenlattonum huc
gratia, ut credent, nihil prosit, deest illi vita seterua, illucquedispergat, ligat, et eomponit, utChristo eri-
utjustus ex fide vivat. Unde cum aposlolis oran- gente, turris fidei gradatim surgat: ubi obeditsntia,
dum : Domine, adauge nobis fidem (Luc. xvn, S); si quo modo possit placere per fidem, qui se proba-
quatenus illa sit fides,quae per dilectionem operatur vil, forliter desudat. Mansuetudo, modestia, beni-
in nobis, quia si quis credil, eliamsi morluus fuerit, gnitas leniter, atque suaviter motus componunl ani-
vivet. Coustat ergo quod omnisqui vivit, etcredit in mi; ne in aliquo charitalem lsedant. Timor quoque
Christo, non morielur in aelernuni, omnino ex inle- compungit, et ad cautelam, currenlem inler laqueos
gro, quia credit, et justificatur per fidem justitia , tenlalionum reducit: sed ne tristibus absorbealur,
Dei, de qua Prophela orat, el dicit : Domine,in tua gaudium Spiritus, etexsutlatio vitoe spiritalis men-
ni-
justilia liberame, eteripe me (Psal. xxx, 2). Quse " tem exhilarat: ita utfides gaudeat magis in passio-
mirum justitia Dei, quiaex gralia est, jure dicitur, nibus quam in prosperis. Uluslralur sapientia et in-
propterea proraissioex fide firmior habetur; ut om- tellectu ; veritate ut fortis sit, viriliter accingitur.
nis qui vivil et credit, non moriatur in aeternum. Quseomniavirlutum instrumenla, temperanlia, quae
Alioquin si credit, etnecdum vivitjustus ex fide, atio noraine discretio vocalur, nulrit ut mater, et
nihil proficit ad vium; quoniam juslitise Dei nec- regit; ne infirnienlur b et distemperantia concenlus
dum est subjeclus. Rursus aUquis prius quodcunque barmoniaque virtutum solvalur.
gesserit, si hac fuerit justitia justiftcalus, jam vita 2. Talibus igitur et hujusceraodi armis praemu-
aelema vivit: vita vero setemaqui vixerit.non morie- nita fides, inimtci jacula repellit, casfilatem custo-
tur in seternura; quoniam aelernum est, quod vivit, dit, pudicitia decoratur, bonis oranibus pinguescit
dum omnino Cbristo, qui vita est, credendo, spe- et ditatur. Unde proesentisvitae paupertatem diligit,
rando, amandoex toto vivit. aeteruaquse credunlur inhial el ambil. Solum ergo

* Edit., q*i. 1>Edit., infirmeiur.

 I42S S. PASCHASURADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1424
habere gaudet, in quo sunt omnes thesauri sapienlisejA nibus propellimini, ad meam respicite victoriam,
atque scientise; quoniam ipse est turris, qusefide meumque implorate auxilium, quia in mea victoria
Christi a fundamento construitur: de qua propheta vestra est fortitudo. Confidite, inquit, non de vobis,
David : Deduxistime, inquit, quia factut et spesmea, sed de mea victoria; quoniam ego vici mundum.
turrit fortitudinit a facie inimici (Psal. tx, i). In hac Mesequidem polestatis est, quod vici, quam sane
quippe turre fides radicala dileclionisamore, ct fun- potestatem, et fidei jure concessi; tantum confidite.
data, omnia virtulum recondit instrumenla. In hac Hinc quoque Apostolus, et hwc est victoria, quw
sibi tbesaurizat thesauros immarcessibiles, quo • vincit mundum , fides nostra (Joan. v, 4). Qusepro-
fures non effodiunt, nec furanlur, quo sunt omnia fecto fides, nisi confidentiamhabeat de Christi vi-
seternorura, quse non videntur, et ideo secura facul- ctoria , infirmalur; et ideo credere oportet ex toto
tates temporalium melius eo recondit, ut seternas corde, quod promisit: Ego vobiscumsum usque ad
eas recipiat; quasi penes hanc vitam illas expende- consummationemswculi(Matth. xxvm, 20). Ad quod
ret; fruitur enim pace per Chrislum, jam Deorecon- ergo nobiscum se pollicetur aflulurum, nisi rursus
ciliata in cceleslibus,quw exsuperat omnem sensum ut pugnet, et vincat in nobis? quod « si vera est
(Phil. iv, 7). Quaehimirum pax custodit corda flde- fides, talibus et hujusmodi firmatur promissis , ne
litim, et intelligentiam, ne sesubtrahat altius ut mo- B 1 deficiat, dum impellitur : alioquin, nisi ea credide-
veatur a fide, quo non oportel. Nara quocunque ra- rit, quanto magis tepescit fidendo, tantoplus offen-
tio deficit, vel inteUectus, fides succrescit, nosque dit fortitudinem fidci, quse Christus est, amittendo.
sinumaterno complectitur, et nutrit, donec perve- Non enim perraittit nos tentari supra id quod
niamus ad speciem, quara ardenter in mente tene- possumus, quia ipse novit vires noslras, sed quoties
mus per fldem. Alioquin multum desipit, qui totum vincimur, propria licet ex infirmitate; voluntatis
de Deo, ratione, vel inteUectu duntaxat comprehen- vitio prosternimur amissa confidentia, et ideo deji-
dere credit. cimur. Propter quod in omnibus perseveranlia fidei
3. Profecto, quia ralio fide inferius agit, dum ubi est necessaria, ne prius detnus manus peccandi,
ratio succumbit, fides divinitus inspirata succedit. quam divina virtus, qura d nobiscumest, ferat auxi-
Qua de causa multi ratione bumana, vel artis elo- lium; sed relinquit ad modicum, ut in his exercea-
quenlia fisi, et volentesomnia Deitatisarcana teraere mur. Quod si amittimus confidentiam, magis inci-
•
comprehendere, longius recesserunt a flde : atque dimusin tentationem qua labimur ; et dum respi-
ita, dum fldem conali sunt per rationem excludere, cimus tenebras peccati, amillimus lumen fidei, in
alieni facti sunra fide; et dura altiora se humanis qua nobis certa victoria repromittilur. Propter quod
sensibus conantur circumscribere, multa sine fide,' " vigeat in fide magnificentia,imploret Christi auxi-
de ftdesunt locuti: sed vera fides tuta semper re- lium confidentia, quse satis est necessaria , et fer-
quiescil in Chrislo, quse quamvis plurima noverit, veat perseverantia usque ad finem. Cerlissimumest
sufficitei,quodChristum,ethunccrucifixum novil1'. enim quod nunquam iu tali ac tanta fide aberit
Hinc quoque Paulus : Non judicavi me, inquit, Christi victoria; quoniam qui perseveraverit usque
scire inter vos, nisi Jesum Christum, et hunc crucifi- infinem,hictalvut erit (Matth. x, 12). Quod, si mo-
xum (ICor.n, 2). In quo profecto ac si fortitndinis ram (ecerit, ul ait Prophcta, et tardaverit largiri,
turre, hinc inde fides virlutibus circumsepta, una quod exoptas, exspecta, quia veniet, et non tardabit
quidem manu eademque credenli aedificat turrim; (Hebr. n, 3). Cave igitur , ne perdas suslinentiara.
altefa vero arraorum apparatibus improbos revincit Vw, inquit Propheta, his qui sustineniiam perdide-
hostes, et eorum repellit insidias, ne falsis decepta runt, et deveneruntin vias pravat (Eccli. n, 16). Quid
oblectamentis succumbat. itaque facient.cuminspicere coeperitDeus conscien-
i. Sic itaque sancti patres nostri de captivitate , tias singulorum? Quaprbpter noUa fide desistere ',
in figura totius Ecclesisereascendentes, deslruetam noli a cospto itinere decUnare; festina quo tendebas,
Jerusalem una quidem manu resedificant; altera . et si cecideris * ob fragilitalem, citius resurge. Noli
vero circumcirca hostibus obsessis, fortiter eadem vitiis succumbere; sed esto invictus mente fldei.
fitle divinitus imbuli, propugnant (Esdr. iv). In quo Gressus tuos non relrahat inimicus festinanlis ani-
namque conflictubene fides etiam suis decerlat par- mae, fides cerla perducat ad Deum. Non enim es
tibus, ut majora semper velit. Unde magnificajure victus, donec sponte jaceas; sed congrederis, dum
dicitur, dum potiora semper, et quse in ea sunt vincere adhuc b per fidemappetis. Nulla igitur virlus
prseterita, obliviscens appetit. Cujus nimirum forti- sine fide pugnat; quoniam quod non ett ex fide,
tudo Deus est, vt ipse clamans ait: Confidite,ego peccatum est (Rom.xiv, 13). Et ideo, quantisper
vici mundum (Joan. xvi, 33). Ac si patenter dicat: fracta fuerit, quaelibetarma fidei resumat, eadem
non in veslris viribus, sed in mea erit fortitudine, fides mox convalescat; quoniam ipsa est, qusepri-
qnod victores eritis. Unde si deficilis , et tentatio- mum cseterasad campum producit certaminis. lpsa
a Edit., quos. " Edit., quam labimur.
b Edit., noveril. { Edit., desiperes.
« si vero est. *Edit., recesseris.
* * EaiU,quw nobiscum est. b In edilis decst adhuc.
Edit., qtuc
1425 DE FIDE, SPE ET CHARITATE. — LIB. I. 1426
quidemprior petit campum,et ad agonempugnatura, A repudiavit. Hinc quoque Paulus : Quoniam, mquit,
exerta brachiis, et nuda humeris prseceditintrepida: ex maligno erat (I Joan. m, 12), utique ex maligno
ita ut nec telorum meminerit, nec armorum suffra- animo. Et ideo apud Deum, qui corda inspicit sin-
gia; sed fidens peciore, omnes animse virtutes ac- gulorum , nullam retulit mercedis laudem. Unde
cendit ad victoriam; quibus suffultaChrislum desuper Paulus : Non qui in manifesto circumcisus est, ait,
astantem aspicit, et clamantem : Confidite, ego vici sed qui in occulto Judmus (Rom. n, 28); et de
mundum(Joan. xvi, 33). Unde si nuda humanis vi- Abraham : Si enimex operibusjuslificatus est, habet
ribus semper • Dei tuelur auxiliis : et ut apertius gloriam; sed non apud Deum (Rom. iv, 2). Patet
fatear, nulli unquam victoria defuit, nisi cui tanta, igitur ex omnibus, quod occulta cordis solius est
vel talis fides vitiorum impulsu defecit; et ideo . Dei nosse. Idcirco ipse per se prsevidet in unoquo-
semper clamandum : Domine, adauge nobis fidem que fidei affectumet iiitentionem cordis, ut exinde,
(Luc. xiv, 4). quod solius Dei est nosse, scilicet ex fide, habeat
CAPUT xra. unusquisque intus gloriam apud Deum solum, qui
occulta fidei solus conspicit, et qualilatem compro-
Quod propria sit unicuique sua, quamvissit omnium, bat ipsius ac quantilatem. Non enim in omnibus
fides. B aequalis, sed una est fides. Una videlicel, quia non-
1. Quamvis Apostotus dicat: Una fides, unum nisi unus est Deus, sed non aequalis,quia non om-
corpus, unum baptisma (Eph.vi, 5), tamen, ut supra nibus perfecta est fides. Profecto in uno eodemque
disi, propter differenliam donorum, specialis et pro- homine aliquando ex parte, aliquando perfecla est,
priaiiabetur in singulis. Hinc itaque in alio modica intantura, ut plerumque multa e.v fide habeat: sed
reprehenditur, in alio vero magna laudatur. Et ta- necdum in ea vivit juslus. Justus, inquit, meus ex
men una eademque in omnibus jure creditur, ex qua fide mea vivit. Ergo quisquis ex fide Chrisli vivit,
unum corpus in Christo b eflicimur, per quam uno tolus Deo vivit, sicuti qui dicebat : Vivo jam non
baptismo consecramur, et in una spe vocationis ego , vivit vero in me Christus (Gal. n, 20). Quod
nostrse, una et sola fldes est qua renascimur. Verum- scientes aposloli dicebant : Domine, adauge nobit
lamen propier gratiam donorum propria unicuique fidem. Nam qui fidem sibi augeri exoptant, jam ali-
largitur, et ad mensuram ipsius fidei, teste apostolo quam fidem habent, et ex fide rogant, ut ex integro
Paulo, caetera charismatum dona prsestantur. Est in fide vivant.
enim iniliatrix omniura virtutum, et ideo prior illa 2. Propter quod nemo sibi applaudat, mox ut
per Spiritum sanctum datur, ut reliquse virtules ad Q quippiam de Deo crediderit, et aliquid ex fide fece-
ejtis mensuram singulis disperliantur. Unde ubique rit; sed consideret si jam totus ex fide vivil :
prius fides aut requiritur, aut datur. Requiritur deinde si fides ejus in charitate radicata et fundata
autem, cum Marlha interrogatur: Credis hoc ? Tum fuerit; ut sit illa quse per dilectionem operalur.
illa : Credo ulique, Domine , quia tu es Christus Alioquin si habuerit, j'uxta Apostolum, omnem fl-
Filius Dei vivi, qui in hunc mundum venisti (Joan. dem, ila ut montes transferat, charilatem autem
xvi, 27). Post cujus itaque fidem mox Lazarus re- non habuerit, nihil ei prodest (/ Cor. xm, 2). Quse
suscilalur. Et alibicum quidam paralyticus a qualuor nimirum fides in Evangelio grano sinapis compara-
ferrelur, VidensJesus fidem itlorum, ait evangelista tur (Matth. xvn, 19), etsi tanta posse videatur, raa-
(Matth. ix, 2), qui efferebairt. Quod satis conside- gna quidempotest, quia ex magno polestatem ma-
randum, quia quodcunquegerimus ex fide, pensatur. gnam accepit : Dedit eis potestqtem filios Dei fieri
Unde Dominusin Levitico, cum de sacrificiis lo- (Joan. i, 12). Sed hi, qui lantummodo montes sine
queretur : Tollet, inquit, sacerdos pugiltum plenum charilate transferunt, et dsemoniarepellunt, virtu-
simila (Lev. vi, 15). Ergo per pugillum fides expri- tesque multas faciunt, licet omnimodam iidem ha-
mitur, ut unusquisque tanlum offerat Deo quantum beant in credendo , quia necdum viscera sunt diie-
fides capit. Affectumnamque fldei divinus arbiter D ctionis Chrisli, degenerantur a Cbristo, et necdum
intus in occulto prius examinat, et tunc ex ea opera plenam perceperunt poteslatem fidei, ut essent filii
compensat. Opera quippe« palam sunt gesta, sed Dei. Tamen nunquam adeo vacua est fides; sed
fides soli Deopatet. Ideo inquit evangelista : Videns qualis et quanta fuerit ipsa, talis et tanta ubique
Jesus fidem itlorum qut efferebant: quoniam quid- d potestas ejus refertur , cui cum desunt viscera
quid Deo sine recta fide offertur, magis dispiicet, amoris, deest et poleslas adoptionis; quoniara omnii
sicut de Cain legitur : Quod respexit Deus ud Cain, adoptio et paternitas charitatis amore plena sunt,
et ad munera ejus non respexit (Gen. iv, 5). Quare et sola diiectione sibi ad invicem conviscerantur.
autem ad munera non respexerit, manifesta ratio Hinc quoque imploranda esl scmper iUa , quae per
est, quia cum eum prius intuitus, reperit in cjus dilectionem operatur, ut si integra et vera fides ,
intenlione cordis, quod non recta fide offerret : sicut in credendo, ita et in agendo, amando, virtu-
idcirco munera ipsius, quamvis recte oblata, jure tura operibus insudando, tantura ut habeat gloriaat
* Editi, semet non male. d In edit. hsec desiderantur, potestas ejus refertvr,
b In editis desideratur in Christo, cui cum sua detunl vitcera amorit, deett, «tc.
•
Edit., quidem.
 1427 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1428
apiid Deum, apud quem semper nuclaet aperta ver- A que grano sinapis; nemo lamen qui sane criedit,
salur. Ipsa est enira sperandorum substantia, et ideo dubitare debet.quod haec.ila sint, <ut Veritas Te-
totum debet in se gerere, quidquid in futuro spera- prbnrisit. Sed non omniumest fides. Nam et Aposto-
tur. Alioquin si aliud in se gerat, non est Christi lus inter coeteraDei dona atqneSpiritus sanctidicit:
fides , non est sperandorum substanlia ; quia quid- Alteri datur fides in eodem Spiritu (II Cor. xn).
•
quid in Chrislo est, hoc totum recte speramus , si Quid putas? nnnqtiid et omnibus non datur, qui
recte credimiis. Unde semper, ut dixi, orandum, ut aut « sermonem scientise vel sapientiasyaut graliam
recte credamu's;-et Si quid in nobisminusessetcre- sanitalum, aut prophetiam, aut gcnera lingnanrm,
deridi, utique supplicandmn cum apostolis : Domine, et csetera hujusniodi { perceperunt; cum haeconania
idauge nobis fidenr, quousque omnia per Christum juxta eumdem apostolum, unicuiquesecundummen-
sint possibilia cTedentibusnobis. Per Cbristum au- 'Siir.imlidei dispertiantur? utique datur his omnibus
tem, apud quem semper, et in quo fides vera versa- prior fides,qui gratiam Spiritus sancti atiquam perci-
tur; apud quem gloriam indefessa requirit, et habet; piunt; sed sunt aliqui, qui ut illi in sapienlia, vel
eo quod Omnisg-ldriaejus ab ifitus; feris vero cuhcla scientia, vel gratia sanitatum, velprophetia pollent;
quae fiunt devota contemnit. Intus autem legit et ila et ipsifidei virtute praecellunt,ut quam pltirimum
orat, inttis operatur et diligit, inlns sua congregat B possint, etsi cuique Suaslt fitles.In qtia nimirum fide
virtutum opefa; intus, quamvis foris pugnet, se- hoc in tempore nonmilli plus fervent, adimplentes
cura quiescit: foris quidempugnat, sedintus vincit: proeceptaagendse vilse, et calcantes eaquaeconlraria
in.quoestintiis impetrat; intus impelTatareportat. sunt saluti: nonntilli vero sic ccelestia-meditantur,
Ad hocergo agit foris, ut inttis ad «e omnia trahat, ut lerrena non relinquant, quos si reqnisieris, omnes
libi stta est confessio, et omnis pukhritutlo,-san- pariler se credere confitentar unum Oeum-Patrem,
-Clitas1-, et magnificentia in sanetificatione ej'us. Quae et Filium, ev Spiritum sanclum; sed eorum non
non sohimpro se agit, verum etiam-pro aliis, qtfibus seqrtalis est omhium fides;et ideo nobis proximi
-deest,'nwllum intervenit : interveniendo autem fides non ex voce tanlum, sed ex operibos pensatur;
quarii saepeprsestantfi compos • eflicitiir. Hinc est quoniam quantum in eo vivit, tantum aut bona
quod ui»Evangeliotegitur : Fiat libi sicut vis(Mallh. volendo, aut piis j'nstisque operibns insistendo ad
xv, ^;- et: Fides ttttt te salvtm fecit(Marc.1L;52) ea quaenon videntur ardenter currit; tahtoque po-
freqwenter auditur. Necnon et aliud : VidensJesus tentior ad agendum, quanto devotior circa Deum,
fidem illorum, qui efferebant, ait paratytico : Con- et tanto validior quaecontraria sunt ad resistendnm,
fide, fili, remiltuntur tibi peccata tua (Malih. ix', 2). quantOcaeterarum virtntum inslrumentis armata, et
Namque ecce filius Altissimi ex fide aliorum/ qui' C confisa fuerit m Deum. Et non' dico quod inseqiialis
erat b antea gehennse filius, segrotum liberat, ubi una eademque, verum nec in uno eodemffiiehomine
mira dispensatiofideiaperitiir,qua«ium in eo valeat, semper oequalisesse probatur; allera enim fuitinPe
cujusest fides, qitse tantum pro altero valttit im- tro, quando interrogatus (JWaWH. xvi, 15): Vosqueir
petrare. Hine etiam Dei Ecclesia, dum ad renascen- meessedicitis? dicebat: Tu esChrislus ViliusDei vivi
dum filii deferuntur, quorum non dico fides; sed Altera,quando abancilla reqtiisitus negavit: Non novt
nuMaest ratio vel Sensus, ut possint credere : tamen hominem(Mattk. xxvij 72); sed et Domirius: Ego pro
credil, quod aliorum fide salvantur. Et si bene per- te rogavi, Petre, ne deficiat fidestua : etiu aliquando
pendis, nihil salutis sine fide praestalur. conversusconfirmafratres tuos(Lttc. xxn, 32). Puto,
3. Est tanien, sicut dixi, modica in atiquibus, est quandonecdura conversuserat perfecte s fidelis^non-
et magna in nonnullis : apostolis dubilantibus etenim dum erat, et cui prceslatur ejfts fides 'ne deficiat,
dicitur : « Quid timidi estis, modicwfidei? (Matth. aliqua fides profecto erat; sed-tiinore pressns male
vni, 26). Centurio vero Iaudatur quod non invenerit negavit, quod intusin conscieritia occulte pressit;
tanlam fidem m Israel (Ibid., 10). Necnon et sed talis fides etiara ab intus periret,1nisl quamcilo
Maria solum quia credidit beata praedicatur. Ait eampietas^suo aspectu pefunderet^^Quiposteacon-
enim : JSeata, quce credidisti, perficiuntut ih te quw '" versus, eliam inter verbera, et ad''moftem usqne
dieia sunt tibi ab angelo (Luc. v 46). Et mirom si intrepidus confltelur. Ergo et cseteri f-tfinmradftuc
»on ita in omnibus qui perfecte credunt, et perfi- confirmandi erant, necdum rn fide perfeeli ersiiit.
«tuntur et prsestantur qiise recte per charitatem Et ideo nemo se •>applaudatperfecte fldelem, mox
idei optantur et quseruntur. UndeDominus: Siha- ut quantisper ccaperit * credere,v;,d6necChristum et
tmritit fidem, inqnit, velut granum sinapis, el dixe- Spiritum sanctuin in se habitare sentiat1per-lidem.
rilis'monli huic: Tolle te hinc, et mitle le in mare, Unde apostoias Paulos : Fleclo-, inqtiit,:genua mea
petutique ('Maith. xvn, 19). Verumtamen quivis d ad Patrem Domini meiJesu Ghrisli, -ut-det vobis
*e;quoiibet' monte dictum accipiat, vel de «ujuscun- divitias gtoriw suw, virtutem corroborari per SpirV-
. ?'<!'U!-'••'
• Edit., eomposefficit. « Edit., qui autem.
J> %$x\.',.qui erant.qntea gehennwfilii, non ita { Edit., 4«i*s-,
berie; atioquin subdere deberet, wgrotosliberat. s Edit., perfeclo, sed me.ius perfecte.
'" -»;' ' b Editi, sibi, sed melius se. ..
,^,-Edi|.»«dt'c»'«'., > Edit. cwpit. ,.,.,.
i EdiU,,aaitutt-s.
 1429 DE FIDE, SPE ET QHARITATE.— LIB. I. 1430
tum ejus in inleriorem hominem, habitare Chrislum fA De pracscnlibus, cum ea quoe nunc ullra btijus vilae
per fidem in cordibus vestris: in churilaie radicali ssecul.isunl, untim scilicet, eumdemquepermanen-
et fundati, ut possiliscomprehcndere cum omnibus tem Deum esse intelligit, per quem omnia. De fu-
sanctis , quw sit latitudo , longiludo, sublimitas et turis vero, cum ca quae ultra hujus saeculi finem
profundum. Scire etiam supereminenlemcharilatem pracleiKluiil,Palrem vitlelicet et Filium, atque Spi-
Christi, ui impleaminiin omnem plenitudinem Dei rit.um sanctuin, unum Deum in Trinitate sine fine
(Ephes. iu, 14-19). Ecce, si fidelis cs, jam ad quid permancre non dubitat, ctim quo omnia. Et haecest,
lendendum, ul fidelis permaneas. Ilinc quoque Do- inquam, allitudo divitiartnn, in quam creditfides.sed
minus in Apocalypsi Joannis, Ecclesise, Eslo, ait, quiaincomprehensibi.es vioeejus sunt, idcirco sine
fidelis usque ad mortem, et dabo tibi ederede ligno ulla disputatione et relraclalione de Christo integra
vitw (Apoc.ii, 10). Consummala igiiur fides usque el inconeussa semper cum ipso, donecIn via sumus,
ad mortem pertingil, cui nulla possunt obsistere et ea non videntur quoecredunlur, vera manet fides.
Dlandavel aspera; siquidem nec mors, quaecunclis Credimus cnim eum mortuum, quod jam praeteriit:
asperior videtur, donec ea quaenon videntur appre- ipstimqticcredimus nunc sedere ad dexteram Pa-
hendal, ad quae » nemo nisi per morlem veni.t tris; quod prasentis est : et venturum ad judicandos
unquam; et ideo, quam bene fides etiam necmor-^^Bvivos et mortuos, quod futurum est. Sed si quaeritur
tem timet : alioquin si fides argumentum est eorum Christiano quid credenduni? ticet ab unoDeojure ora-
quae non videntur, et ad ea venire festinat quse nia creala sunt, non Umen rerum natura itarimanda
nonnisi post mortem comprehendere valet : quo- est, quemadmodum ab eis quos physicos Grseci
modo lides est, si mortem limeat? Quod si b juslus vocant. Non ilaqtie mettiendtim, ne aliquo d deviet
ex fide vivit, qualis est virtus, quae c vita justi est, nttmero clemcntorum , de motu alque ordine et
et vivificat ad vitam, ut mortem paveat ? Timor dereciibtts siderum, c!e figura coeli, de generibus et
enini mortis de poenapeccati est, et ideo juslus j'am naturis aninialiiim : neque existimandum Christianae
fide vivens timere non debet; quia sicut Christtis fidei aliquid obesse, si quippiam ignoramus fruti-
vita, mortem morte peremit; ita et fidep vita j'usti, cum «, lapidum, fontiuro, fluminum etmontium; de
per morlem de morte ad vitam transit : ut jain spatiis quoque locorum ac temporum, de signis
justus non ex fide, sed ex vita sempiterna, quse imminentium lempestatum, et alia scientia de his
nunc in fide est, immftrialiter vivat. rebus quns illi invenerunt, vel invenire se promit-
tunt. Nam et ipsi non omnia repererunt, licet quse-
CAPTJT XIV. dam humana conj"ecturainvestigantes, qusedamvero
Quod fides rectecirca tria versatur tempora, et ultra C historica experientia cognoscentes, plttra vero sua
ad wlerna. opinione confingentes, edtderunt. Salis est enim
1. Profecto fides non minus 'de praeteritis credit Christiano rerum creatarum causas, sive coalestium,
quam depfaesentibusetfuturis. Fide, inquil Paulus, sive lerrestritim, sive visibilium, sive invisibilium,
intelligimus adaptata esse smeula verbo Dei, ut ex intelligere, non nisi bonilate creatoris Dei existere;
invisibilibusvisibiliufierent (Hebr. xi, 3). Quae qui nullamquc esse naturam, qtiaenon aul ipse sit, aut
non credit, infidelisprobatur. Et hsecest fides,quam ab ipso; ipsumque esse Trinitatem, Patrem scilicet,
docet Spiritus divinus per Moysen,dicens : In prin- et Filium a Patre genitum, et Spiritum sanctum ab
cipio fecit Deus cwlumet terram (Gen. i, 1), id est utroque procedenlem , unum Deum,a quo creata
crealurarum omnia quoe stint in cceloet in terra. sunt omnia; nec summe, ncc sequaliter, nec immu-
Unde restat alind nihil esse, quam unum Deum tabiliter bona; sed tamen bona etiam singula, simul
quem credit fides; et ea qnae sunt ab uno Deo, vero univcrsa valde bona.
Creatorem videlicelet creaturam. Siquidem creato- 2. Eam igitur solam appellamus fidem, quam di-
rera ante omnem, et supra omnem, et uttra omnem vina eloquia docuerunt, earum scilicet rerura quae
creationem. Ante omnem, quia ipse sine jnitio cst, non videntur, non quae omnino videntur; et si in
et creatura omnis ab ipso est. Supra omnem, quia D quibusdam fidem a contrario damus.quando non
ipsepotentior atque excelsior, et creatura per ipstim, nbsurde interdum dicimus aliquid nos vidisse et
a quo regitur et gubernatur, ut sit, omnino est. crcdidisse; verumlamen fides nostraereligionis nun-
Ulfra enirii prorsus, quoniam sine fine est, et crea- quam sine spe est, nunquam sine amore ; neque spes
tura infra ipsum finiens, ut cum ipso sit, vere et aut cbaritas sine iide : unde fides de invisibilibus,
indubilantef est. Idcirco nihil extra ipstim; sed ipse sicut et spes, de quaApostqlus ait: Spesquw videtur,
anie omnia, el supra omnia, et ultra omnia ulique non esl spes. Quod enimvidet quis, quid sperat ? Si
cst. Hinc ergo constat fidem de prseterilis agere, autem quod non videmus speramus, per patientiam
nccnon et de proesentibuset de fuluris. De proeteritis exspectamus (Rom. vm, 24). Ergo ea quae adhuc
quidem, dumea credit quaeanle scettila sunt, unum speramus, jam credimus , et quaecunqiiecredimus,
Deum in tribus subsistere personis, ex quo omnia. profecto spe.rainus, sperantes autem amamus. Unde
» Edit., ad quam nisi per mortemvenit nunquqm. d Edit., aliqnis.
b Edit., 7«ia si. v e Edit., fructuum.
« Edit., qua.
 \m S. PASCHASURADBERTIABBATISCORBEIEISSIS 1432
fldes invisibilia comprehendit, Deum scihcet supra A . haberenl harmoniam, et omma tam concordiler ad
omnia, et circa omnia, atquc intra omnia, ubique unilatem tenderent. In nullo enimdissident, ne unum
totum et sempilernum. Creaturam vero omnem ab efficiant. Quse,si essent dii multi, ut gentilitas de-
ipso auctore Deo conditam; quam sane crealuram a lusa mentitur, tam contraria rerum elementa, et na-
Creatore secernens, solum Deum propler seipsum turarum negotiorumquediversitas olimsaeculofinem
credil, sperat, alque amat. Et hsec est, ut dixi, imponeret, praesertim cum et ipsi inte.r se, ul ipsi
ChristiansenormseQdes, quae secundum Apostolum fingunt, diversi moribus, et potentia conlrarii prae-
per dileclionem operatur : alioquin nisi credas pri- dicantur. Nunc autemdum simul omniamundi, unam
mum, nec habes quid speres, vel quid ames, sicut nec hominis pariunt ulililatem, et multiplex rerum ac
est inDeum.imo temporum varietas, unam eflicit ubique, et in omni
' quidinvoces.elideofidescredulitas
substantia, quam sperare et amare propter seipsura, teropore saeculiconsonantiam, et fructus vitae hti-
quia summtimbonum est, oportet. Fides est, inquit, mansesingula tribuunl ubertatem : patet quod unus
sperandorum substanlia; quia profeclo quanta est sit Omnipolens,ad cujusvoluntalerahaecomniafiunt,
fides in nobis, quse per dilectionem operatur, lanla et in cujus sapienlia prseparanlur, ne ab invicem
et spes esse debet. Nisi« ultra speremus, aut aliud prolabantur, sed simul omnia usibus vitae humanae
sine substantia spei sperare videamur aul amare. B 1 concorditer serviant. Qusequaravis visibilia sint, ta-
Sic itaque et in oratione fidescredit, spes et chari- men invisibiliterintus moventurab invisibili Deo, ut
tas orant; sed quia sine fide fore nequeunt, etiam mens per id ad eum redeat, a quo taliaet tanta sine
et fides orat. Alias autem orare, vet invocare, vel nostrisfiunt aspectibus. Unde per fidera ambulamus,
sperare, vel amare invisibitiumnon possumuseorum, et non per speciem, quoniam ea quaenon videntur
in quse non credimus; et ideo imploranda esl ma- fide quaerimus: ea vero qusevidentur, nec credimus,
gna fides,b ut sit et magna spes atque charitas. Quae nec speramus, profecloquia ex dono Deihis ulimur:
licet tribus raoveatur, ut protuli «, temporibus, ex- sed largitorem adhuc suspirantes requirimus, ut qui
tra onmc tempus Deum sempiternum confitetur Pa- tanta dedit, quae videntur, seipsum, quem necdum
irem, et Filium, atque Spiritum sanctum. Ipsa vero vidimus, clementer ostendat suis, ut sufificiat no-
ideo his afficitur temporibus, quoniam sub tempore bis.
CAPUT XV
agitur, ut ad ea fidelis quisque pertingat, quaesem-
per eadem sunt et serapilerna. Non quia in quem De dono gratice, et persevetantiafidet.
credit fidessit sub tempore; sed quia quse ab eo aut 1. NemoigiturChrislianorum aut inilium fidei, aul
fuerunt, autsunt, autfutura sunt, omnino sunt in ' perfectionem se habere exislimet; sed donum Dei
"
tempore, donecevacuelur et ipsa fides, quaepiis ope- esse fidem quo caetera donenlur dona certissime in-
ribus nunc cfedit a Domino quse geruntur. Unde telligat.Aiioquinquisprior dedit ei, et retribuetur illi ?
quisquis es, si needum ea quaenon videntur idonetls (Rom. XII,35.) Ergo quoniamex ipso, et per ipsum,
es credere, saltem operibus crede ; quoniaraab opi- et in ipso sunt omnia, ideo initium fidei nostrseab
fice idcirco invisibiliter verbo virtutis visibilia fiunt, ipso, neque, ut quidam volunt, hoc excepto, caelera
utex his invisibiliacoraprehendas; a crealura ete- peripsum; sedexipsofide initiamur, et per ipsum
nim mundi per ea qusefacta sunt intellecta conspi- augmenlumsumimus, ut in fidecrescamus, et in ipso
cinntur; ab invisibilibusergo visibilia reguntur, et donum perseveranlisesumimus, ut in una eademque
ideo polius semper invisibilia sunt fide quaerenda, permanearaus. Unde Apostolus : Vobis,inquit, do-
quaesitavero amanda, et pio amore sine linefruenda. nulum est, non solumut credatis in eum; verumetiam
Novinius enim pro cerlo, quod ista quoevideiUur-, ul putieminipro eo (Phtl. i, 29). Ulrumque ergo Dei
non ipsa se fiunl *; sed tamen facla sunt et viden- donum insinuat, initium alque finem, ne si ex nobis
tur : non quoraodo fiunt, sed quia omnino existunt, iniliura dixerimus nos habere, jam incrementum fi-
et facta sunt. Propterea credenda est potentia Dei- dei merces sit inilii nostri, et non gralia largiloris.
tatis, et sapientia atque voluntas, quoniam quidquid D Quis enim non videat, quod prius sit cogitare, tum
voluit aut potuil, in sua sapienlia fuit, ob id nihil demumcredere? Quoniam nullus credit aliquid, nisi
reprehensibile fecit; ergo ut habuit non majus prius cogilaverit, illud credendum est; quamvis cre-
posse, quam velle, neque ipsum velle plusquam dere nihil aliud sit, quam cum assensu auctoritalis
ea quaenon videnlur, et ipse docuit, sine percuncla-
posse, ita nec velle aut posse majus quam sapere.
Hinc igilur in ejus voluntate universa sunt posila, tione certius cogitare : Et si non omnino « quaecun-
'
cujus potestatem nihil excedit; sed polentia qua facta que cogitat, credit, lamen quocunque credit, cre-
sunt, continentur, ejusque sapientia, in qtta facta dendo cogitat, et cogitando credit ea, quae pertinent
sunt, regnntur; quse simul omnia unum Deum de- ad religionem calholicse fidei, vel pietatem. Hinc
clarant; quoniam ex diversis et contrariis unus est quoque Apostolus: Non simusidoneicogilareuliquid,
mundus: qui nisi esset unus, cujus arbitrio regitur quasi ex nobismetiptit; ted tufficientia nostra ex Deo
el polentia, nunquam tam diversaet contraria unam ett (II Cor. III, 5). Quod si cogilare non sumus ido-
« Edit., neti. d Edit., faciunt.
b In edit desideratur ul sit et magna tpet atque. • Edit., omnit quwcunque.
• Edit.,pne(u<t.
1435 DE FIDE, SPE ET CHARITATE.— LIB. I. U54
nei, quanto rtiagis nec credere. Verum igitur suftt-1A nem usque servetur. Quod si aliquid virtutum defue-
cientia nostra, qua crederc incipimus, ex Deo est. rit; edocetb apostolus Jacobus, quomodoimpetre-
Et sicut nemo sibi sufficit, ut incipiat, ita nec quod- mus. Si quis, inquit, indigetsupientia,postuleta Deo,
cunque opus bonum ex se habet ul perficiat; sed in- qui dat omnibus afftuenler, et non improperat, et da-
cipiendi et perseverandi sufficientianostra ex Deo bitur ei. Postulet autem tn fide nihil hwsitans (Jac.
est. Verum quodcunque promisit Deus, potens est i, 5-6). Ex quo patet, dum omnia virlotum dona
et facere. Promisit ergo fidem gentium Abrahse,qua nobis in fidesint poscenda, et ad mensuram fideidis-
ejus haeredesessent: quam sane iidem gentibus po- pertiantur, quod ipsa eademque fides magnum sit
tenler- effecit, ut non ex operibus glorietur omnis Dei donum, licet prius non pelentibus nobis sit lar-
caro » coram illo; sed ex gratia, qtiae est in Christo gita, quoniam nemo sine voluntate sua recte credit;
Jesu, saivetur; alioquin jam non est gratia nisi sit et tamen voluntas ipsa credendi a Doroinoprsepare-
gratuita. Quid ergo habes, quod non accepisli (I Cor. tur. Velle quidem et perficere ipsius sunt dona, ut ne-
iv, 7)? puta, fidemte habere suspicaris, quasi ex te: mo de se glorietur, sed in omnibus misericordiseDei
jam ergo, si ila est, aliquid habes, quod non acce- se commiltat; quando quidem juxta illud propheti-
pisti; prsesertimcum fides exordium oranium dono- cum David: Misericordia ejus prwveniet me (Psal.
rum Dei, jure credatur; ut est illud Aposloli: Sicut' B LVIII,11); et alibi orans ipse: Misericordiaejus sub-
unicuique Deus parlilus est mensurum fidei (Rom. sequetur me (Psal. xxn, 6); ut in nullo, nisi de illo
xn, 3). Quod b si fidesnon est ex Deo, jam reliqua, prsesuraamus; quoniam nisi ab illo, nihil est quod
quse ad mensuram fidei dispertiuntur, retributiones habemus. Non enim volentis, aut currenlis, sed mi-
sunt fidei, et non dona : mala igitur talis gloriatio, terentis est Dei (Rom. ix, 16). Prorsusquia jamvelle
cum nihil nisi accipiendo babere possuraus. Unde et currere non aliquod, sed magna sunt dona Dei,
Aposlolus: Si autem, inquit, accepisti, cur gloriaris, secundum consilium voluntatissuse, et non secundum
quasi non acceperis? Non idem donatum sibi excla- merilum voluntalis noslrse. Non enim nos elegimus
niat, ut fidelis esset; quoniam reliquiae per elecUc- eum, sed ipse nos elegit, ut credendo eum eUgere-
nem gratiaesalvsefiunt, et non ex meritorum operi- mus; fecit prius in nobis fldem, quam inspiravit, ut
biis. lpse esl enim Deus, qui operatur omnia in om- per eamdem fidem csetera, quaeipsius sunt bona, pe-
nibus (I Cor. xxvi, 6). Quod « si omnia, ulique et tendo, quaerendo, pulsando acciperemus. Et ideo
fidem, per quam et alia in nobis adoriuntur virtu- quos elegit, non eos electos, sed vasa iraeinvenil:
liim dona : propterea nemo se d applaudat a se fecit enira eos, ut eum eligerent credendo, quos prse-
quidpiam habere, nisi vitia, ne gloriari in homine scivit et proedeslinavit ante mundi constitutionera in
videatur; sed qui gloriatur, in Dominoglorielur (I G i Christo, ut essemussancti, inquit, et immaeulati in
Cor. l, 51); a quo, el per quem, et in quo habemus, conspectuejus, in charitate prwdestinant nos in adop-
non solum quod fideles sumus; verum etiara, ut in lionemfiliorumDei, secundumplacitumvolunlatissuw,
eisdem fidei operibus pennaneamus. Denique omne inqua gratificavit nos in dilecto filio suo»(Eph.i, 4).
dulum oplimum,quod eslfidei sacramenlum, et onrne Nemoigilur applaudat sibi, quasi ex se, sedtolum Deo
datum perfectum, scilicel in • ejusdem operibus per- tribuat, qui nos et praescivit,et elegit: nonquod jam
manendi gratia, desursum est, descendensa Palre lu- electi, aut sancli essemus ullis existenlibus meritis
tninum (Jac. i, 17). Unde dicamus cum Propheta: praesentibus, praeteritis, autfuturis; sedejus miseri-
Non nobis,Domine,non nobis; sed nominiluo da glo- cordia, qui eramus vasa irae, ut essemus sancti per
riam (Psat. cxm, 9): quoniam nihil possumus ex Christum, secundum placilum voluntatis suae,et non
nobis, nisi quantum a Deo accepimus. secundum meritum voluntatis nostroe, in sua quidem
2. Accepimusergo fidemex Deo, si fortejam fide- nosgratificavitvoluntate; ut gratia salvifacti sumus.
les sumus, et ideo Palrem Deum { vocare audemus UndeAposlolus^Grattasa/tii/aettesitsper/Sdem;et hoe
in ccelis: Dedil, inquit evangelista, potestatemfilios inquit, non ex vobis,sed Dei donumesl (Eph. n, 8); id
Dei fieri, his qui credunt in nomine ejus (Joan. i, 12). est quod per fidem a gralia salvamur. Hinc ipse in
Qtiaesane poteslas fides est vera, per quam adopta- D ' Evangelio: Hoc est opusDei, ut credalis in eum, quem
inur in Deum*: sed dala utique, utsitintegra gratia, misit ille (Joan. vi, 29). Quodsi fidescredentium opus
non merces reddita. Hinc alibi Aposlolus : Quicttn- Deiest, jure dicimusjustificarihominemperfldem.et
qtiespiritu Dei ugunlurei sunt filii Dei (Rom.vm, 14). non ex operibus, ut ex ipsa flde caelera consequan-
Kx quo notandum, quo.dnon solum nostrsereligionis tur virtutum dona, in quibus juste vivamus, et sit
lidesaut opera, verum ipsi, ut sunt filii, agunlur secundum graliam juxta apostolura flrma promissio
Dei spiritu, ne ullis sibi applaudanl de meritorum ex fide, ne dum homo suaeinfirmitali plus commiitit,
operibus. Et ideo poscenda est prior fides, qusedalur quam firmitati promissionisDei, prolabalur incau-
in eodem spiritu : demum ut opera fidei per dilec- tus. Sed forte ad hsec aliquis: incerta est mihi > de
tionem augeantur; postremura ipsa eademque ad fi- me Dei voluntas, utrum me per gratiam ex fide sal,
• In edit., deest caro. 1 Edit., a Deo.
b Edit., quia si omnia. s Edit., Dominum.
« Edil., quia si fides. b EdiL.docer.
d Edit., sibi. > In edit. deest miAt, . ..,.
• Edit., de ejusdem.
1435 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1436
«are velit : quid igitur? o homo! cerla ne tibi est. . des nostra cui et a quo credimus : spes quoque, el
dete tua voluntas? nunquid non tiraes illud quod charitas in illo, et non innobis solidius confirmanda;
dicitur : Qut stat, videat ne cudut? (I Cor. x, 2). quoniam et si quidpiam facimus, ipsius dona sunt,
Incerta est etenim de te tibi lua voluntas: cur non dum Deus per gratiam suam ex fide prius operatur
ergo firmioriac polenliori te lotum commillis, qui innobis, ea recte ut faciamus. Quaproplerpro cefto
jam tibi gratis aliquid donavit 1Nam non solumvelle noveris, quod maximum Dei «donum est fides, inmil-
etcredere, cum nec velles nec crederes, nisi dona- loque de misericordia Dei dubitandum, quaridiu vo-
ret ipse; yerum etiam et currere concessit gratis. lunlas credendi, et operandi est, ut sit illa iides,
Idcirco meliusde ilto confidere oportet, quia neque quaeper dilectionem operatur in bonis, sive etiam
volenlis, neque currenlis, sed miterentis ett Det;"tau- in nobis per Jesum Christum Doininum nostrum.
tam ne confidenliamamittas. Ipsius est enira jara Amen.
quod volumus, aut currimus, comraittenda est ei fi-
« Edit., quod maximumDei beneficium stt credere, nec dubilandum quandiu voluntascredendi et ope-
ranii est, orandumquetUsit iUa fidei, etc.

PROLOGUS 1N LIBRUM DE SPE.

Dicato tibi, charissime, quasi praclexlatorio« ha- B
bitus •Chrisiiansefidei negotlo cattfoiicorum Patriim
seusihus elimato, nunc paucis aggrediar, ul pfomi-
iseTainvdespe ? cujuscum fidetanta Christi resultat
.fgratia,iit quotidianis successibus tisque ad cceH•se-
-(ireta,quo Christus pro nobis pontifex facltts introiit,
<penelraniesb,sempiternacoeloriimgaudiaseciiraj'am
possideaft;Oe qua spei possessionePropheta canit
-dicenft':Spet mea Dominus(Jer. xvn, 17). Partim
quippe fere credens, ul libi, qui florida perfectlone
' '* Edit., prwtextario.
harum virlulum quotidie virescis, tanto dignus foe-
dere quasi libellumdolis earum de singulis conscri-
berem, quatenus distincte tui possint agnoscere, qui-
btis roente pacisceris fidei conjugio, vel quale illa-
rumin spe promissionis Chrisli charitate perfecta,
frueris patrimonio. Qua de causa velim nostris di-
gnalus tuis faveas precibus, si quo modo, quid sit
Christianorum spes, digne valeamexplicare.
Explicit prologus.
b Edit., penetrans.

INCIPIT LIBJjft DE SPE.

CAPUTPRIMUM. C anchorisatur; quam tutam, ac firmam, atque pro-

Estigitur spesvitaeDeus, mentisque commercium cederitem ad interiora cceli habemus. Et est mira
vethf 'aficfrofjfintef proeellas saeicuii,juxta qiibd "comparatio; ut navis Ecctesia inlelligaiur; mare,
"feestiis6legreginsPaulusapostolusdicil, etper sub- prsesens saeculum;procellsefluctuumet tempeslates,
jtfttiiri similittidinemliortatuf dicens : Per duas, tribulationes ac persecutiones bujus saeculi;vis ven-
ffiqVif, res immobiles,"quibus impossibiteest men- torum, contrariae poteslates. Quibus collisi, et ap-
tiri Deunl, cerlissimum solalium habeamus, qui pulsi spera nostram projicimus velut anchorara; non
ionfugihius adienentlam proposilamspem,quam sicut ad arenam maris, sed ad Chrislura; ut in eo, qui
aiichdrdm'lwbemus~animwlutam, ac firmam, et in- est petra firmissima, figatur et solidelur ; quam si-
cedehfemusquead iiiieriora velaminis, ubi prwcur- cut afichoram animse habemus tutam ac firmissi-
tor pro HobTs introiii Tesus secundum ordinem Mel- mam. Anchora namquea Grseco; quod est anchir
hhisedempjbntifexfaclus in wternum (Hebr.vi, 18). derivalur. Ancbir quippe manus interpretatur : ita
Ergo friflissimurosolaliiim et iriviolabilenobis pro- ut sicut manus colligit, el constringit, anchora colli-
p:6t#ta^spe1ff^oniam'iuipossiblleest mentifi Deum, gere, vel constringere arenam videatur; et inde est
qui iibBisea qtiaesperamusTepromisit; quam sicut quod ita nominatur : sed quam bene spes nostra an-
anchorairihabemus. Sicut anchoram autem eam di- " chora dicitur, ut quodcunque constringimusopera-
cit.juxta sirailitudinem navigantium; qui dum me- tione, Christussit; pro cuj'usamore etiam nos su-
diis fluctibus hinc inde circumferuntur, solent pro- perimpendimus : etquodcunque colligimus, in eo
jlcere anchoram suam, quatenus solo « circumligata flgatur mens, ut ipse sit spes nostra, sicut Prophe-
iriter medias teiripestatum!proceltas tuta navis atque ta canit: Spes mea Dominus ajuvenlute meu (Psal.
ihimobiiis subsistaf; rie'vi ventorum ad naufragosa LXX,5): quatenus ab eo, nullis divellamurtentalio-
maris loca projiciatur. Sic ilaque spes noslra non in num fluctibus. Ligatur autem fupe fidei, et cijariia-
solo sequoris,sed inChristo, qui est petra firmissima, tis, hisque contexitur funiculu* triplex, aui in Sato-
» Edit., soli.
 *
1437 DE FIDE, SPE ET CHARITATE.— LIB. II. 1438
'A:ximtis e per baptismum, sicuti et consepulti sumus
hibiie difficilerumpitur (Eccli. iv, 1$), quo ariirriaad '}
<£bristttmjuncta solidatur, et nullis dirimilur illu- illi per mortem. Ideo hsec omnia, spe firma, vera
•sionibus.Nihil enim eertius,, quam quaamanu tene- et viva, nobis donata tenemus, tenentes auiem hanc
cnus : manuautem spei, quae est anchora animae ipropositam spera, tuti ac securi suhius;
quoniam in
tuta, Christus tenetur et constringitur,,. de quo Christo eam haberaus, in quo cuncta credimus. IpSe
sponsa in- Canticis : Inveni, inquit, eum, lenebo nainque est sperandorum subslanlia, quam fide->ae-
eum, nec dimillam illum (Cant. m, 4). Teneho, ait, quisivimtis, licet differatur in re; et ideo fam pa-
quavis manu, nisi manu spei, qua seminamus tienter, quse jam dala sunt, devoti exspectamus.
euntes per fidem, et flentes per desiderium. Semi- -Ipse est verae futuraepolticitalionis religiosns assen-
namus auletn in spe; sicut omnis, qui arat semina- •8us, promissse gloriae devota intenlio, 'sanctonim
vil, in ntillo nutantes; quia tenemus eum, et- ma- destinata { possessio, bonorum omnium exspectatio
nemusinillo, in quo qui inanet fruclum .fert pluri- fctturorum. In qtta nimirum spe viVa regerierati,
mum. Unde hortatur Apostolus : Teneamus proposi- qiree sursum sunt sapimus, ubi vita nostra cum
iam spemyquonimnin Ghristospes nostra omnis pro- Christo absconsa servatur. Illucque vivamus, tibi
posita est,quem^proposuit nobis Deus Pater propi- renati sumus. Spes at/tem viva et vera Christus est,
tiationem pro peccatis noslris. Teneamus ergo eum, "I in quo quse sempiterna sunt habemus, imbuti
iwo oremus jtigiter, ut teneamur ab illo, quem sicut' ' -alqueinitiati, festinemus quibus
ingredi sideamdem requiei
anchoram habemus animse lulam, qua ligerntir, ne gloriam, ubi non qualicunque promissione;
sedspe
avellamur ullis aurarum montibus; sed vincti post viva renascendo intravimus. : .
eom currentes immobiles roaneamusj Hsee nimi»-
rum spes inviolabilis est; quoniam elsi ex nobis CAPUT II.
quanlisper aliquando diffidimiis,in eo tuti, ac firmi Quid sit inter spem et fidem.
maneamus, -a-quo manu tenemur et' firmamur. Ipse 1. Quamvis igitur spes cognata sit fidei, et propin-
est enim anchora noslra, qita ligamur; de qua nemo, quitas credendi, ita ut una earum sine altera stare
qui possit nos auferre : tenemus autem illaro, nonpossit; tamen dislinguenda esl altera ab altera
et tenemoT; sed roajus est quod lenemur a Cbristo, sicut vocabulo.ila rationabili dilTerenlia.Quatentis et
qnam quia « lenemus; eo quod tandiu tenere illum spes fide solidetur, et fides, spe certa, jugiter ad ea
-possumus, qiiandiu ab illo tenemur. Ver-mntamen fp» sempiterna suntetnon videnttir, subrigatur. Est
teneamus hecesse est;> ut teneamuf, qualenus -eninvearura prima differentia, quod sperari recte
hinc inde nullis abrumpamur fluclibus. Porro spes nihil potest, nisi quod recte ereditur, tatnen credi
nostra Christus est, et per Chrislum quidquid-in G polest,quodomninonon speratur : quis namquefide-
illo nobis repromissnm est, <nihilaliud- gpTerantes,' lium est,qui poenas et supplicianoncBeditimpiorunt^
quam qtioeab-itto, et in illo credenlibus suntsdonata. tamen e nec sperat, Itcel oranino timeat? quoniam
Siquidem-iHudtotum, quod DeusestPater, etFWius, spes solummodobonarura rerum^sl, timor vero.mala-
atque Sprritus- sanctus-rccte speramus.- 'Spteraiur rnm. Ergo quamvis nonnulli sperarepro timere dixe-
autem etcarnis resurreclio-, necnon et vita aeterna; rint, spes tamen semper proprie in bonis est, sicu-t
atque interminabilis in Christo beatiturio; quoniam qnarasaepein malis : etsi limor sanctus permanensin
haecomnia per ipstim et'ab ipso donata surit nobis. tweuittm(Psal. XVIII,20) per Propbetam dicatur. De-
Credunlur autem haec omnia prhis, idcirco jure spe- nique fidesnon minusinalarum rerum, qiiam et bona-
rantur. Creduntur quod snnt, deinde sperantur per rum;qtioniam et bona credunltir, et mala. Est enira
Christum, quia b donata sunt; et hoeeest spes nostra et altera earum differen.lia; quia lides, et praeterita-
viva, dequa Apostoluscotttreaener«Mf,inquit, inspe rum rerumest, et praesentium, et ftiiurartim : prav
viva (I Petr. i, 5). Viya ulique et vera, quoniam terftann»; quidquid de principio saecUliiitScripturis
Christus vita et verilas est. Maneamus igitur in sanctisiegiimis,necnoniet Cbristum mortuum,qttod
eadem.in quarenati sumiis; quoniam « in sptfviva, « prseterit, omnino-credimus; praesenUura, dum et
el necdum in re sumus. Et quia necdum in rey id- Q n ipstim sedere ad dexteram Patris quod nunc est,
circo adoplionem filiorum exspectantes speramtiSi vera fide credere nos profitemur;' iutitft-mim ivero,
qiiamjam in spepercepimus, habemus, et tenemus. quod*venturum •eum ad judicaitdiim-siyosije.tmoiv
Tenentes autem de ilfcrsecuri sumus; quoniam de tttos, necnoiret camisinoiiroe restrrreclioweiikprocul
his quae dotiata sunt nobis -iit Christo jam certi dubiccreflendo praedicanTiis;AuveTO^-spes^s^lum*
sumus. Undeet orantes dicimus : Pater noster,: qni modo futurarum est; et bonartim rerum T non
es in cozlis.Elsi adlmc in re d necdum snmus, tamen antem aliquid «isi cle 'fulura semper'sperainusj
in spe jam esse ccepimus, quidquid futtm sunlns. quamvis<fides tria in credendo-jiigiter occupet
In spe siquidem, sicut ait Apostoltis,jam comedere tempora : #des namque quanivis"od tria *e super-
nosfecit in cwlestibus (Epn. n, 6), jam consurre- exiendat tempora credendi; non nisi praeseitS"-est
>:>:J-:;»")..i <• :M', -': -r\ . ' -' .- -, "-• n- «f -ry-J
«Edit., quw. d Edit.,;'«re.
b Edit., qua;. « Edit., jum consurreximus.
«In edit. desideratur : Quoniamin spe viva et nec- { Edil., distincta.
dwninre sumus. • '- , -. • * * Edit., quw tamen.
 1439 S. PASCHASIlRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1440
fides; sicut et cum mala credimus,semper dum recte A d quaenobis possunt amando contingere. Est prseter-
creditur, bona est fides. Alioquin unicuique si non ea quando ex usu nohnunquam et fides earum rerum
praesens sit, fuisse nihil prodest; donec veritalis dicitur quaevidentur; spes vero nonnisi solummodo,
visio evacuet, quod ex parte est, et verura invenia- teste Apostoto,quae non videntur; quamvis el ipse
tur, quod in fide est. Unde quia vera, semper cre- fidemdefiniat esse argumentum rerum non apparen-
denti bona est fides. tium: verumtamen quando quisque non verbis, non
3. Porro earum alia adhuc differenlia est, quo- rebus, non denique ullis argumentorum nexibus,
niam spes nnnquam sine amore est, fides vero in- sed prsesentium rerum evidentia credidisse, hoc est
terdum potius tiinore premitur, quam amore le- fidem accommodassedicitur: non ita absurdum vi-
vetur. De qua sane lide Jacobus apostolus ait: delur, ut recte reprehendatur in verbo, eique dica-
Quod « et dwmonescredant et contremiscant (Jac. tur : Vidisti ergo et non credisti. Sed quamvis et
ii, 19), qui omnino nec sperant, necamant. Sed hta possit esse diiferentia, melius tamen illam Chri-
Christianorum fides ea est, quoe per dilectionem stianorum appeUamus fidem, quam divina eloquia
operatur, quaenunquam sinespe alque amore inve- docuerunt, earum scilicet rerum quaenon videntur;
nitur. Unde illi formidant, nos sperantes araamus; sic ilaque el spes earumdemrerum.Unde Apostolus:
etsi quantisper de poena peccati timemus,inquan- I*Spes quw videtur, non est spes; quod enim videt
tum minus speramus. Idcirco homo, desine peccare, quis, quid tperat ? Si autem quod non videmutspera-
ac de praeteritis judicium sume, ut possis sperare mus, per patientiam exspectamus (Rom. vm , 24).
credendo; quoniam sicut nec spes sine amore est, Cum ergo bona nobis futura esse creduntur, nihil
ita nec Christiani [fldes, ut sil ea quae per dile- aliud quam sperantur, et ideo illa quaenon viden-
ctionem operatur, sine charitate : quae nimirum tur et aeternasunt, prius creduntur.cum repromissa
cbarilas foras mittit timorem, ut possit magis spe- speran* sperata vero amantur; quia summa et
rare aliquis,'quam timere. Nunquam igitur imprae- sempiterna sunt •; atioquin juxta Salomonem : Va
senliarum charilas sine spe, sicut nec spes aut his qui tuttinentiam, spem videlicet, perdideruni,
charitas sine fide. Hinc ergo est, quod fidescredendo et diverterunt in viat pravat (Eceli. n, 16). Quod si
quaeritqute non videntur, et eeterna sunt; spes vero spem non amitterent, aurarum pulsibus ad praerupta
praesumendopetit, utperveniat ad rem, quam ex non diverterenl. Nihil enim periculosius quam de-
dono jam in se percepit et secura est. Deinde speratio. Idcirco quisqnis es, nullis deUctorumpon-
charitas infaligabiliter pulsat, et orant duo simul, deribus graveris, nullis cupiditatum vinculis traha-
ut aperiatur janua et evacuetur, quod ex parte est, ., ris, nuUis promissorum dilalionibus fatigeris. Quod
a
ffuaturque rebus, quod perfectum et aeternum est.' si moram fecerit, juxta prophetam exspectaeum; si
Spes igiluret charitas orant, ut dixi, et petunt peccatorum sarcinis ad ima demergeris,resume spei
ac pulsant»; fides vero credit, et quserit quod fiduciam, ut avolare possis ad misericordissimum
sperandum et amandum sit. Non ergo ideo quae- salutis portum; quoniam necdum defecenint mise-
rit, ut aliud requirat quodj speretur aut ame- rationes Christi. Et si in profundum decidisti ba-
tur; sed sicut longe supra exposui, quia im- ralhrum vitiorum, spera firmiter quod inde te, si
mensa sunt quae non videntur, ut ipsa eademque recesseris ab islis, clementer liberabit. Quod si
magis magisque amplius et perfectius inveniantur adhuc his traheris coUigatus, fortior catena spei est,
fide, quatenus plus sperari possintb et amari. Per charitate atque fide corroborata, quandoque volens
fidem enim ambulamus, et non per speciem ac per peccare, si desieris.
hoc cum eisdera et fides orat, sine qua esse non CAPUTm.
possunt. Hinc quippe dicitur: Quomodoinvoeabunt, De participatione fidei atque tpei.
in quem non crediderunt? (Rom. x, 14.) Nihil enim
sperari potest profecto quod non creditur. 1. Sciendum sane, quod fides fundamentumcsete-
. p. Praeterea fides non minus suarum rerum est, ranun virtutum est, et prior procedit in campum :
quam et alienarum; credit enim se quisque aliquando spes vero ad ea quaecredunlur, ipsum bominem, ut
esse ccepisse,nec fuisse sempiternum; credit et alia, perveniat, constituit: illa jjat principium meritorum;
atque alia non solum de aliis hominibus multa quse ad summum isla perducit: illa credendi aggreditur
ad religionem pertinent; verum etiam et de angelis: inilium; ista virtutis perfectionem quotidie medila-
sed spes nonnisi rerum ad eum pertinentium est, tur: illa quse promiltuntur credit; ista quoepro-
qui earumdem spem gerere probatur; alioquin po- missa suntjam cernit.et amplectitur inleriora cceli,
tius credere dicendum quam sperare, nisi processus quo Christus introiit. Per fldem enim ambulamus;
sit ad eamdem rem, et nobis possit contingere. Cre- per spem vero jam pervenimus : beati f igitur et
dimus ergo qusenobis interdum non veniunt«, sed immaculati necdum sumus; lamen per eamdem
et consur-
nunqnam recle speramus nisi ea quae ob beneficium spem, quia Christo consepulti sumus,
meritorum et gratiam ciementiarura indulta sunt, vel reximus, qui sedere nos fecit in ccelestibus, jam in
* Hiditi,quta. dEdil.,t'd esl.
b Editi, pottit. :'' • Edit., wterna.
* Editi, conveniunt. ' Edili, uti igitur.
1441 DE FIDE, SPE ET CHARITATE. — LIB. H. 1442
via utcunque dicimur. Spes enim nec faUit, nec A j dicitur, quod per eam salvi facti sumus. Et illud :
falUtur, nisi prior fidesse substraxerit. Tunc quippe Fides tua te sulvum fecit. Et ideo, sicut Abraham in
vera est ista, si fides servato fcedere irapleta fuerit: spem contra spem credidit; ita et omnes, qui per
nam fides sperandorum substanlia est, qua sublata, fidem filii sunt ejtis, contra spem utique in spem
spes sine substantia est, ac per hoc jam non est credant et ipsi. Ergo de singulis quibusque quae
spes cui sperandi « facullas deest, fides videlicet creduntur, sive de resurrectione mortuorum, sive
irremola, spei .semper ubique b mater et nulrix. de haereditate regni ccelorumb, sive dc adoplione
Constat igitur quod ad invicem inseparabiliter hae- filiorum Dei,etbeata immortalitate carnis etanimae,
rent. UndeetApostolus cum deAbraham loqueretur, quantum ad naturam spectat humanam ; quis un-
ait : quod contra spem in spem quippe crediderit qnam talia sperare potuit, etsi esse illa credere licuis-
(Rom.iv, 18). Quod si tn spem oranino credidit, spes set?Haec enim omnia contra spem videntur esse,
ei rursus via et facultas credendi fuit. Hinc liquido quantum ex nobis est; sed quanttim ad potentiam
colligitur, quod sibi « alternatira ut raaneant, sub- Dei, bene in spem creduntur, ut filii simus Abrahae.
stanliaro proraissorumDei prsebeant. Et mirum quod Jtireigilur in ejus exemplo talia speramus; quo-
Abrahamcontra spem in spem credidissedicitur. Si niam quaecunque promisit Deus, potens est et
enim spesvera fuit, quid contra verilatem spei ve- B facere >; si tamen nobis qui credidimus i ma-
nire potuit? imo cum desperasse in Genesi de neat fides vera, et spes atque charitas illibata.
filio legatur, nisi forte apostoti d iste sit sensus, Unde de Abraham dicitur, quod non infirmatus
quando contra spem, quam « gessit de servo, quodi es( fide ( Rom. iv, 19). Ex qtio liquido demon-
hseres ipsius esset, credidit mutato ordine in spem stratur, quod sit aliqua k fidei infirmitas, sicut
promissorum Dei amplius et perfectius, quod de se et sanitas : hinc qtioque Apostolus monet: Increpa
centenario, et uxore sterili atque anu filium sibii iltos, ul sani sint in fide (Tit. i, 13). Bealus ergo
haeredemsusciperet: vel cerle quia ipsum eumdem- cujus non infirmalur fides, et spes certa contra spem
que fiUumpro certo hostiamet holocaustumfore cre- in spem vitae, fide quolidie virescit et fruclificat.
dens, in mandato Dei speravit, nihil hsesitans diffi- Sed aiia est illa, quse de solo et in solo Deo inniti-
dentia, sed totus pendebat in Deo fide, atque spe non tur, et ipsa est Chrislianorum processus; alia vero,
dubia quodcunque jubebat pio ac devoto animo, ut quae variis et incertis, Iicct optatis, negotiorum im-
fteret. Sperabat enim eum melius victurura cum Deo, plicatur suasionibus ; de qua sane Seneca philoso-
ut esset, quam si huuc sine Deo male servaret, qui[ phus suo Lucilio : Spes, ait, incerti boni nomenest.
dederat utique cura non esset. Contra quam sane. Et miser, qui tali eum committebat spei, quem cu-
spem securus in spem credebat, ut audierat: JVon i C rabat revocare 'a saeeulo.Porro Christianorum illa
enim erit hic hwre* tuus; sed qui exierit de lumbisi certa, et secura substanlia est, quae nori fallit, nec
tuis, ipse erit hwres iuut. Et illud : Suspice coelum, , fallitur. Unde Apostolus : Spes, inquit, non confun-
et enumera stellas, si potes. Deinde inquit: Sic eritl dilur (Rom. v, 5). Et mox, quare ullis non confun-
tementuum (Gen. v, 4). Nec dubium, in * hanc eumt datur erroribus, reddit causam : Quonium charitas
spem credidisse contra eamdem spem, qua filiumi Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum san-
oflerendohosliam et holocaustum fore Deo sperabat. ctum,' qui datus est nobis. Ilsec igitur omnia per
Credebat enim ex toto hinc inde, quidquid ab eoi Christum data sunt veris et feligiosis culloribus.
audiens devotus implere curabat, nibil retractans,, Propterea juxta hunc, quem magnum illo in tempore
nihilque dubitans, nihil reprebendens in illo; nec> putabant, non eis spes incerti boni nomen est; sed
discutiebat quod audierat, hic hwres tuus erit, nec• certior ultra quam dici queat.-Veritas est enira ct
interrogabat cur * eum perimere juberet, quemi omnipotens, qui nobis talia spopondit; idcirco nibil
senex haeredem susceperat. llli quidem totus ad- de illa incertum nostra spe remansit, nihii dubieta-
erat, illi vivebat, iUise totum fide in omnibus com- tis, nisi quod certiores de illo, quam de nobis su-
roittebat, nihil credens de illo nisi verum; nihil[ mus; de nobis quidem infirrai, sed de illo fortes su-
D
sperans ab illo, nisi salutare sibi et proficuum. Et: mus; ex qua eliam infirmitate per ej'us misericor-
haecest indiscussa fides"*deDeo, et spes certa ini diam relevamur, ut fidenles et sperantes ad eum
Deum, quam omnes filii debent imitari penitus : pergamus; et ideo, ut dictum est, nihil cerlius quam
Non enim qui ex carne tunt, ted qui ex fide, hi filiii spem nostram gerimus; quia profecto non in alio
tunl Abrahm(Gat. in, 7). aliquo, sed in solo omnipotente Deo, qui non menti-
2. Quam sane fidem et spem inconcussam invio- tur, incumbit et requiescit. Ergo fides, quia ex ho-
latamque debent servare filii, ut hseredes existant: mine per Christi gratiara operatur, quam ssepe in-
alioquin quomodoquaenon videnlur assequi capacesi firmitale humana prolabitur. Spes eo quod tota in
erunt ? Jam enim salvi facti sumus, sicuti et de fide solo Deo, et ex Deoest, nunquam minuitur: illa
Editi, tperando. BEdit., cum eum penmere juberet.
b Editi, et ubique. •>Edit., regni cwlestis. ''
« Editi, quod si alternatim maneant. > Edit., et servare. ,,
°*Edit., apostolo. i Edit., credimus. ..." .
• In edit. desideratur qitam. fc Edit., aliquando.
{ In edilis deest itt.
1443, , S. PASiCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS .1444
siquidemgeminasagit parles; spes vero nonnisi de A f 31). Current aulem pedibus, eo quod sit eispespo-
solo Deo praesumit,cuiergo«, inquit Dominus, pro~. situsin via recta, ut nulla subripiat desperatao,ae
missa non muto, idcirco prior utrasque impleat iUa non laborabunt, quia in via, quse Chrislus est, se-
parles, ut ex Deo quodcunque credibile recte sen- curi currunl «; imo portantur. Unde Dominos: Ego
tiat, etquodde se promisit, expungatb; cum vere, feram, et ego portabo (Jerem. xxn, 59). Quos igitur
quia ex Deo est, spesplenissime noverit, quodverax ille portal, bi nimirum nunquam deficient; quoniara
omnipolens Deus, quia promissa non mutat, ejus propositam spem fortiter lenenl manu fidei, quam
perficiet vota. ... , sicut anchoram tutam animse in ccelis habent; et
3. Alioquin malediclus homo, qui spemsuam po- ideo certi illuc pergunt, ubi se jam in spe perve-
nit iu homiae : aihil ergo praesumit de horaine, e< nisse lsetantur: figitur namque fides in Christo, et
ideo requiescens in veritate, nec quidqnam parit1 spes inceditf qualenus alternis successibus iter fa-
mendacii. Quod si moram fecerit in aliqtto promis-• ciant, et ducant animam, quo charitas inebriala {
sorum, exspectat devota, requiescit secura, adhor- invitat. Hinc ergo est, quod ait: Mntabunt fortitn-
tatur in cunclis, dum- fides. dimicat, semperque di- dinem, quoniam fortis facla est utmors dilectio U-
gito promissa insinuat et oslemlrt. Est ubiquc irae- "lorthn qui -fideet spe ardenter currunt, sed mox ut
mota comes ejasdem fidci, quarum mira germani- B , cuipiam fides, aut spes defecerit, claudicans lorpe-
tas, semperqtiaenon videntur et aeternasunt ardenter'- scit. Quod si utrbque pede; quinam incessus virtu-
quaerit: ergo dttm ista in terris laboribus fatigatai tum erif? Profeclo quia fidesnon sine spe, nec spes
desudat; illa ecelos penetrat, et quse sempiternai sine fide proficit, sed alterius gressibus proponnn-
suul exbibet. Hinc est quod fides, vicloria noslra,, tur, el uno charitatis vivificanlur spiriltr; altoquin
omnia vincit, quia spem sibi, non earnem brachiii quomodofides, etsi credat Deum, sine spe ad eum
sui, sed Deuin ponit: spes enim fidei Deus est; et, properatg, ad quem pervenire minime sperat: aut
ideo quolies nobis aliquid deest gratiae, spes horta- quomodo spes graditur b; si non esl in fide, stib-
tur, quod nihil abest cui Deus totus est. Unde re- stantia sperandorum, ad quam quotidie propulsando
creamur canfidentia, ut ex Deo sit lotum qood agi- pus gemitibus suspiret? Ad illa igkur spes festinat,
mus, qaod baberaus et quod optamus. Unum ergoi quae fides credit el cltaritas desider-at; et ideo, ut
iniliunlbabent, unumque lnedium et unum finent;; diximus, a sanclis Palribus spes dicta, eo qaod sit
nec allera sine altera quidquam gerit quod perfe-- pes >in Ghristo proficienlibus; sicut econtrario apo-
ctum sit, et itleo orandum, ut quod agimus fide ai- statis et iinpiis, quibus deest pes et facultas gra-
que spe, semper ex Deosit. diendi, desperatio. Quapropter nec currunt, nisiad
C mortem, nec ambulant nisi ad poenas,nec pennas •
CAPUT IV.
assuraunt virtutura, nec mutant fortitudinem; sed
. Quare diet&Mt.spes-. semper inia pelunt, et qttoecarnis stmt, sapiunt.
1. Sicut elymologiaeprobat veritas, et majennnt 2. At vero justi fidentes cuiri David canunt: Pei
diclis annuitur, spes dicta est quasi est pes, eo-quod1 meusstetii invia i recla(Psal. xxv, 12). Qui^siforle
semper effectamhabeat progrediendi ad ea quaecumI corruerint, qtria septies in die caditjustus (Prov^
desiderio exspectat fidttcialiter, el cum afflictioue i xxiv, 16), mox resmnuKtconstantiam et mutant in
aiiimi suslinet patienter. Hinc quoque legitur : Spess Deumfortitudinem dicentes : Dommusrebur meum,i-
qitm differtttr affligit unimam (Prov. xn_, 12); nonl virtus mea, et refugium meum. Quod satis Isaias
quod passibus virtutum ad ea quae inhiat non per- hortalur dicens : Quis ambutavit in tenebris, et non
gat secura, sed quia ardenlius mens aesluat,dum ett est lumen ei? speret ia nonme Domini, et mnitntur
ea per fldem inspicit quaejam in spe percepil, Ucet t saper Deumsuum (Isa. L,40),- Quid enim benignius,
in re necdum apprehenderit, et charitate deguslat,, quidve misericordius dici-poluil? Quod si aliqtrando
quod differtur longius quam exoptat. Unde ferven-- ambulasti, o homo! in-tenebris, et vitiis carnalibus,
tius jugiter inflamniala «, ut ad ea festina in spee hortatur ne frttstra misericordiam derelinquas; sed
perveniat; cuiqudd absit, si spes defuerit, violentai D rursus spera in Deum, ut sit ttbi pes>gradiehdi,et
desperatidne submergitur; unde et desperatio dici-- innitere super Deum luum, ne ullis desperationum
tttr. Nam desperatlo dicla est, eo quod desit iUi pes$ fraudibus abrumparis; quia si vetus error 'abierit,
in via, quae Christns est, gradiendi: sed econtrario) ut idem falelur propheta, pacem .habebis cnui Deo
qutbus ipse est via et spes, quotidie prospeiis suc- tuo: unde conversusad Detun( servabiti inquil, pu
cessibus iiinovattir. J De quibus Isaias propheta •: cem, pacem, quiu in ie tperavimus (Isa. xxvi, 3)*
Qui auterh,inqiiit, $perantinDomino,mutabuntfor->- Deinde subjungit : Speratti* tit Uomino in taculi*
ttHtdifieihtWssumentpenhas'sicuf aquilw, curtent et:( mlernis, in DominoDeoforii.iiupe.rpeiuum.At si pa-
non luborabunt, volabunt et non deficient (Isa. XL, , leiiter dicat: quia speraslis in Doraino, sperate non
«tdit., ego. « Edit., properet.
b Edit., expugnet. b Edit., grudiatur. ''
« Edit., inflammutur. >Edit., Eo quod sit spes, sed meMuspes: '• ''
d Edit., innovanlur. i Edit., in directo adifiturqtSP,'id est in via recia,
«Edit., current. quod est glossema amanuensis.
f E'Ht., ebriata.
1445 DE FIDE, SPE ET CHARITATE. - LIB. II. 1446
in rebus transiloriis, sed in saeculisaeternis. Despi- jA Deo, ut est omnia recte senlire, nihflque ab ejus(
cite nunc temporalia,concupiscitesempitcrn.V;quo- operibus discrepare? falsa vero non de iilo, ut est
niam quae videntur temporalia sunt, et quaenon vi- digna credere; rieque justis fidei operibus iiisistere :
dentur selerna. Quod aulem videt quis,quid speral? sed in alio quolibet malo confidere, De qua sane
Unde sine aliquo desperalionis molimine spcrate in confideiilia Jeremias ait: Malediclus honw qui con-
Doraino Deoforti in perpetuura, Sperate autera, non fidil in homine, et ponil carnem brachiunt suum, et a
sicut carnalis Israel, semper prsesenlium rerura Domino recedit cpr ejus (Jerem. xvn, 5). Ergo ctnn
bona, quanquam et ipsa noi) nisi a Deo « haberc dicit, qui confidit in homine, tale est, -ac si.di-.
possimus, sed in seterna ccelorum bonis tola spes cat, qui sperat; quoniara oranis confidentia de
nostra dirigatur : et mox adjicienlur quse non proe- spe nascitur veritatis, aut vanilatis. Natn quid sit
pediunt, quando b ea quae scmpilerna sunl soluui- vanilas Ecclesiastes dica.t: Janitas vunitutum, et
modo dUigimus.Quod si in isliusraodi teraporalibus omniavanitas (Eccle. i, 2). Quod si ergp omnia va-
nimium deleclamur, pes illico gravatur; dum minus nilas illa qtise transeunl et niulantttr, quisquis in
ad illa, quaesunnna, et imraarcessibilia sunt inten- bis spem suam, vel confnlenliani ponit, vanain ge-
dimus. Undesint nobis hoecin via peregrinandi sub- rit spem, eo quod de vanilate proesumit. Hinc quo-
sidia, illa vero baeredilas in patria. Curramus igitur B que Apostolus audilpres suos monel: Nqlite, inquit,
pedibus fidei speique et charitatis : ambulenius nec sperare in ineerto divitiarum (I Tim. vi, 17): qua-
deficientes «; interdum aulem pennigero volalu an- rum ulique spesincerti boni est, ut ille voluit ex-
choram nostram sublimius consequanmr; ut ubi primere, de quo supra diAimus : sed et David:
pro nobis ponlifex introiit Jesus, et ipsi iogredia- Nolile, ait, sperarein iniquitate (Psal. LXI, 11). Ex^
mur; quatenus ubi est spes noslra Dominus, et nos quo liquet usitalissiine spem in veris vanisqtte rebus
simus : alioquin nullus lulus est locus : proplerea saepedici: illa lamen f salubris et yera Chrisliano-
ergo David orat dicens: Esio mihi in Deum prole- rum esse probalur, quse, post lribulatioi.es et penu-
clorem, ei in domum refugii (Psul. xxx, 3). Felix rias hujus vitsealque miserias, patieutiara operalur :
igitur niniiutn<>,et certissima spei proccssio, quam patientia vero pfobalionem; de qua proliaiione
sicut anchoram tulani animae habemus, ac firinani Christi spes, quaenascilur, iri nullo penitus potest
in ccelis; et ideo quis desperare poterit co iniroire, confundi; quoniam hinc inde Spiritus sancti gratia
quo jam spe gratulamur intrasse? Nihil enim fir- fulcilur. Et hsec est vera et indubilata fidei sub-
mius, nihii validius, nibilque cerlius, quam qui stantia. Substanlia, inquam, profecto quam exspe-
spem suam ex loto corde, et ex tota anima, alque ex clantes, juste pieque vivimus. Hinc quoque Aposto-
tola virlule integram et perfeclam ponit in Domino. C lus ait: Juste et pie vivamus, extpeclantes beatam
Ergo in spe consliluli sumus, ut omne bonura nobis spemet advenlumDomini (Til. i, 2).
prsesenlisvitse elfulurae tle illo peudeat agenduin, 2. Sed quserendum quomodo exspectare jubemur
ne ab illo sperare deficiamus. Hinc profecto David spem, ia qua el cum qua jam in Chrislo renati vi-
gralanler ail: Jn pace tu idipsum dornxiam, et re- vimus; aut nunquid sine spe juste pieque vivimus,
quiescam(Psal. xiv, 9}. F,t tU aperlius instnuet, £tir quitainen e quodagimus boni in spe agiraus ? El si
tam securus in pace ad aomnum venial, conlinuo jam snem babemus, qttomodo quod habemus, ex-
stibjuugitdicens : Quoniamlu, Doinine, singulariler. spectamus ? vel nunquid ista, quaeimpraesentiarum
in spe consliiuislime. In spe igilur, ut dixj, singula- e6t, misera est; et illa, quaein futurd est, exspe-
rileriu Christo conslituU, pergimus devoti ad eum ctatur beata ? Nequaquamigilur hoc dixerfm, quia
mittentes seminanostra, veluii oniiies agii cullores, Christianorum una est spes, sicut el ttna ftdes, Id-
quia sicul Paulus aposloltis ait: Omnis qui a,ralt aut. circo spes ista b, t|ua respergimur, pfo^naest illa,
teminut; in speulique arat et seminal (I Qor. ix,, 10). eademque quam exspectamus : quoriiam ex ipsius
Credamus Creatori nostioj qui leproniisit ea quse clarilate > nostris in cordibus relucescit : alioquin
'
jam data sunt nobis, et speremus totis visceribus; calor, sicut nunquara nisi ex igrie est, et' Iux nuii-
*
quia in hoc constituti sumus ex ipso, et in ipso, et quarn nisi ex lumine i, sic itaqtte spes ista, qua
peripsum, ul e quaeserapiterna sunt capiamus. perfundimur, non nisi ex Deo est; Deusautem spes
nostra est, el ideo spes noslra imprsesenliartimest
CAPUT V. et exspectalur : quouiain, etsi spes tam de fuluro,
Quid sit inter spem veram falsamque, vel si dici queai quam et de absente est apud Deum, qui scmper
spes, nisiin Deum.
prsesensest et ubique, spes noslra seraper in illo
1. Inter spem verara falsaraque eamdem substaii.- est.. Unde donec veniat nobis.quod promissum esl,
tiam, qoam el inter verani falsamque fidem, divinis exspectamus beaiara spem, imniorlaliiaiem videlicet
comprobamus eloquiis: est namque vera fides de carnis et animaeatque adventiim Domini: ut dein-
• Edit., non ideohabere possimits'.' { Edit., llla tum satubris. .- .: ,„ .
fcEditi, qudniam':' i . BEdit., quia jum tum quod agtmus bont.
« Edit., nec deficientesiter; dum aulesn. b ln edit. deest ista.
d Edit., nimirum. >Edit., charitate.
* In edjtis deest ut. i Edit., tttce.
 1447 S. PASCHASIIRADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 144«
ceps semper cnm illo et in illo beati maneamus. A videntur per ista dirigamur. Hinc David de Judaeis:
Haecigitnr est spes vera, quam sicut anchoram tu- dedit, inquit, regionet gentium, et laboret poputorum
tam ac firmam habemus : habentes autem, quid- pottederunt; moxque addidit : «( euttodiant ejut
quid in illa est exspeclamus; exspeclantes vero ex justificationes, et legem eju* requirant (Psal. civ,
dono jam habemus quidquid in Christo nobis re- 44). Nimirum ut de spe jam percepta securiores,
promissum est: et ideo impraesentiarura de futuro et ardentiores essent ea, quoe sempiterna sunt,
beatam et perpetuam spem gerimus, quam deside- pereipiendi: el ideo falsa spes est ex loto, quae sine
rahtes et suslinentes juste pieque vivere monemur. Deo in incerto diyitiarum est, aut in homine, quia
Unde invigilandum ne snstinentiam amittamus: caro est; aut in alio aliquo, quod omnino non est.
sicut nonnulli, de quibus Apostolus ait : Vw his Illa vero firma et tuta, quae tantum in Deuin est, nt
qui sustinentiam amiserunt; sustinentia autem hsec speret quae ndn videntur, et selerna sunt.
inter varios agones semper dulcedine piae exspe- 3. Porro spes percipiendarum rerum temporalium
ctationis refovetur; quoniam spes, quae charitate ad ea qtiae videntur { non recla est; ut ad ea qtiae
fulcitur, in nuUoconfunditur, pro qua fidenter cOn- non videntur, intentione referatur, et propter ipsa *
temnunlnr omnia quae vana sunt, et vincunlur ad- quasi in via ista, spe devota quaeranlur: alioquin
versa. Dirimit enim Christiana spes omnem homi- B sperare tantum >>impraesentiamm magna miseria
nem a cultura deorum; quia omnes dii gentinm va- est. Quod si profeclo omnis qui arat, in spe debet
nitas, et daemoniasunt.Dirimit abhis quaein mundo arare, ipsa eademque spes non in sulcis aut seraini-
sunt, quoniam vana sunt universa. Dirimit ab erro- bus, non in temporis dispensatione, aut illius naturae
ribus et prayis suasionibus, et gloriatur in solo polestate, sed ex Deo nobis omnia prsestita prarsu-
Doraino, ejusque promissionibus, intantum ut nec mat, a quo etiam in laboribus frugum sperare bona
de se, nec de alio quolibet quidpiam prastimat, ne temporalia debemus, et sperata referre ad illa quae
malediclioni subjaceat, qua dictura est : Maledictus sempiterna snnt, ut ad ea perveniamus. Hinc qtio-
omnis qui ponit carnem foriiludinem suam, et a Do- que hortalur Psalmisla cum ait: Spera in Domino,
mino recedit cor ejus; imo tota ingreditur, ubi pon- et fac bonitalem (Psal. xxxvi, 3); quia tunc recte,
tUex pro nobis introiit Jesus, et velut anchora lo- quae promissa sunt, speramus, si qnae jussa sunt
ttim hominem ad Christum solidat et confirmat, ut compleamus; quoniam quascunqueseminavefitJtomo,
ibi cor habeat, quo thesauros sapientise atque hwc et metet (Gal. vi,7). Unde Chrislianorum spes
scienlioeesse non dubitat. Alioquin ti tanium tn hoc sola haecest, ut ex Deo cuncta speremus quae data
twculo in Chritto tperanlet sumus, ut ait Apostolus, sunt nobis, et mittamus semina in iUobonorum ope-
miserafrt/tores cunctis hominibut tumut (I Cor. ^ rum, quse centuplicata repromittuntur nobis; qua-
xV, 19). Taritum in hoc saeculocum ait, nec exclu- tenus et ipsa sit spes, quaeper dilectionem una cum
sit, ul»in hoc sseculo speraTe in illo non debeamus, fide usque in finem inter prospera et adversa con-
sed tamenb quidquid est impraesentiarum speramus« tinna operatttr. Quibus probata impulsionibus om-
lolum referri convenit ad futura, et primum quse nino non confunditur; quoniam charitate diffusa
semptierna stmt qnsrere. Unde Domirius: Primum in corde, infatigabiliter ad ea quae sempitema sunt,
auarite regnum Dei, et justitiam ejut, et hwe omnia sublimatur. Quod si necdum peccare aliquis desiit,
adjicientur vobit (Mallh.vi, 13). Quae omnia?nisi neque ad facienda, quae jobentur erigitur, vana spe
quae praesentis vitae necessaria sunt : adjicienlur . indulgentiam aut roerilum ex Dei pietate praesumit.
quidem, quoniam non propter ista sed pw>pter Non enim est otiosa spes; sed ex fide vera de Deo
iila credentes certamus; sperantes vero vita se- atque fidei operibns subsistentiam > sibi radicatam
mina serimus, amanles ad ea tantummodo mentem mercatur. Est antem ipsa eademque fides, atquc
semper dirigimus. Nam Ut ait Apostolus : Omnis qui omnia fldei opera sperandorum substantia; unde
arat, in ipedebet arare (I Cor. ix, 12), itasi quidem, probet se unusquisque, quantum operalur ex fidc,
et qui boni aliquid gerit, utique in spe debet perci- f.etcredit. Recte igitur per fidem tantum sperare
piendi etiam et seipsum expendere; sed agricola- potest ab illo, qni dedit potestatem credendi et ope-
rum spes, quia impraesentiarum est, debet esse in randi per fidem, nosqne filios adoptionis procreari:
Denm, qnoniam ipse est auctor et largitor omnium, alioquin temeritas est magis quam spes, si amplius,
ne stulta spes inveniatur. De qua ut d dixit Aposto- aut aliud sperat aliquis, nisi quod recte credit devo-
lus: Si tantum in hoc saculo in Christo sperantes su- tionis affectu, et operatur pietalis proeessu. Credtin-
mus, miserabilioresnos esse cunetis protestatur ho- tur autem quae promissa et data sunt in Chrislo,
minibus : tamen jam gradus est eundi ad Deurrt, idcirco jure sperantur, si fides per dilectionem inler
bona saltem imprsesentiarum ad eum referre, a quo prospera et adversa, lemporalibus omissis, est
illa «, esto indigni, percipimus, ut ad ea quae non adimpleta, utprobationem i ex Deo reportet. Qua
«Edit., quod inhoc. "• Edit., tpsutn.
b Editi, sed etiam. h Edit., totum.
« Edit., quod tperamut. * Edit., substantiam.
d lneditis deest «I dixit. i In edilis deestca: Deo reportet. Qua nmirttm
' Editi, a quo ista etsi. probatione.
1 In editis deesl ad ea qnw videnlur.
H19 DE FIDE, SPE ET C..AIUTATE. — LIB. II. 1450
nimirum probalione securus aiebat, qui cum Deo ALdatur. Ideo et Scriplttroemeditandocsunl, ex his ut
dispulans tripudiabat spe,« dicens : Spero in le, Do- consoleniur inter varias tentationum pressuras ; et
mine,quodnonad consumptionemmeam emittis ma- palientia conservanda, dum laboribus fatigamur.
num tuam (Job xxx, 24). Quasi patenter dicat: Unde Dominus: /n patientia, inquit, vestra posside-
nt flagclles,et probes me, mortique tradas. Sed si bitis animas vestras. Celsa igitur spes gloriae, quoe
in profundiiminfernidimerstis fttero, inde me libe- omnibus illustratur bonis, et virtuttim. pennescit
rabis. Ecce quanla spes qtialisve non conftindilttr, alis, ut se,nper ad altiora attollat animam possi-
quaeftrmaet solida, quse secura et devota in Deum denlis.
subsislit. Non enim formidat poenas, non locum in-
ferni; quia nusquam est locus, qtto non sil, qttipo- CAPUT VI.
tens est, omnipotensDetis, et ideo, cujiis est spes De desperatione.
etiam iiiter miserias omnino beatus esse probatur :
Beatns.inqtiitDavid, cujus cst Dominus Deus ejus 1. Desperationismalonihil pejus iraprsesenliarum,
(Psal. CXLHI, 15). Hoc igitur sciens healus Job, in quoniam desperare semper ad ima corruere est:
inferno miser esse non poterat nec confttndi; quo- omnisenim qui desperat, id agil, ul atit gralis coti
niara sihi Deum propilium post lentalionem ubique I15cessam a Dcoveniam amiltat, autsperatam tanlum,
credebal; quem sibi affuisse in eadem minime du- quamvis nec indultam , non requirat. Quare quis-
bitabat. Paler quod non ulla b Christianoruin spcs quis hoc ipsum non desperare amaverit, et habue-
est nisi Deus summus, in quo sunt omnia quoe non rit, quia diligit, nulla desperalio est, sed gradns
vitlentur, neque veram aliqtiem gessisse aut gerere, adipiscendi. Omne quod sperat aliquis, el diligit; de
qtiamvisdicatur, in alio aliquo spem, quae omniuo quibus aulem desperare coeperit, mox et non dili-
vana et falsaest. Hoc quippe sciens sancla illa mu- gere, eo quod ad se non pertinere repromitlit. Por-
lier plaudebat apud cordis judicem : Nos spem, in- ro quseamamus, omnino attt habemus aut spera-
quiens, tn alium Deumnunquum habuimus (Eslher. mus; sperata vero ad nos pertinere pro ccrto confi-
l, 19). Qttodsi haberet, omnino vana esset, quoniam dimus, et ita ea spenon dubia custodimus : alioquin
omnes dii gentium daemonia.Dominusaulemsolus, dcsperare a Deo relrorsum alienari est : idcirco
ccelorum veritas, spes ipsius erat, ex qua omnes blasphemare in Spirilu sancto sola desperalio et im-
beatificantur, qui recte sperant in illum et perseve- poeniludo cordis est, ac per hoe nulla remissio
rant; ideo de illogtoriabatur. Profeclo liquet,quam- peccalorum, ubi desperatio et impoenitcnliacordis
vis dicatur spes aliqua hinc inde, non nisi ex Deo «, manet. Hinc desperare non congruit, ne non atlipi-
ut vera esse possit. Vera autem spes nunquam 'C scatur, quia desperare nihilaliud est agere, quam ne
est sine confidentiaperveniendi; quia sine processu assequatur spes. Nam desperare ab spe fugere est,
est, et adipiscendigralia, jam non est spes, sed et quisquis ab spe ftigit, ab ea ulique re d apostata
desperatio ruinosa : spesvero licet inter adversa, recedit, ad quam per e spem feslinus ire debueiat.
iiunqiiam esl sine gloria, etiam in Iribulationibus, Necesse est autem, qui desperat retrorsum alie-
de quibus permaxime Paulus gloriatur apostolus, nando, ut spem nunquam habeal, sicut qui lenebras
et non solum in eistlem; vcrum in spe gloriaefilio- semper intendit, ul Iumen nunqttam videat. Nam
rum, quaenunquam raisera est. Vera siquidemglo- qui tenebras tucndo f plus incumbil, quid agit, nisi
Tia semper miseriis caret: spes ergo glorioemisera ne lumen videal? Sic et quidespcrat, facil sibi ne
esse non polest, quae a gioria illustraltir, etideo le- aliquid boni contingat. Ergo desperare nihil aliud
neamus spem lucis, netenebris involvamur; festine- est, quani spem a rebus bonis avertere. Unde levei
inusad immorlalitalis spem, ut morte careamus. homo a malitia cor suum; quoniam quanto profun-
Spes igitur omnium earum est rerum, quoenon vi- dius desperando ruit, tanto longius a re optabili re-
dentur, quam si quis sane servaveril spem, bonis cedit.
justisque operibus confertam, his omnibus sine fine 2. Nascitur autem desperalio quatuor ex causis :
fruetur bonis, eliam et in morte bealus. Pascitur Ex tepiditate scilicet vel ignavia, ex amore rerum
aulem Christianorum spes, ut quotidie virescat, temporalium vel oblectatione voluptatum, ex iin-
patientia , consolatione sanctarum Scripturarum, manitate delictorum vel scelerum, ex contemptu
sicut Pauliis apostolus demonstrat dicens : Quacun- superbiaeet cupiditate proprise potestatis. Porro ex
quescriptasunt, ad noslram,inquit, doclrinamscripta lepiditale vel ignavia nascitur, cum torpet animus,
sunt,ut perpatienliam,et consolationemScripturarum et prsecepta Dei impossibilia judicantur, non quod
spem hubeamus(Rom.xv, 14). Ergo per palienliam adeo sint gravia; sed pressus misero Ianguore ani-
et consolalionem Scripturarum spesaugetur; quo- mus nec vult assurgere, qualentis Chrisli per
gra-
niam de patientia probalio nascitur perfeclionis, et tiam omnia possit cum Apostolo in eo qtii menles
de perfeclione bonorum operttm spes Christo com- noslras conforlat. Nec igitttr probat
quod labor
mittitur, aique de consolationc Scripturarum soli- Chrisli omnia vincit, fitque reus, dum aut naturam
0 Edit., swpedicens. «"In edit."deesl re, cujns loco substituit et.
b Edit., nulla. « Edit., ud spem.
• ln editis additur essc. f Edil., lenendo.
PATROL.CXX. 46
 1451 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1451
male « torpore pressus accusat, aut cerle Deumgra- A falsa sicut nihil juvat, ita vera sperantem beati-
via et impossibilia prcecepissejudicat. Ex amore ficat. Magnaigitur securitas spei, cui promissa Dei,
quoque teroporaliumrerum vel oblectalionenasci- imo specialiter Deus ipse praesloest. Et ideo spes,
lur, dum hisce rebus mens quasi beata gaudet ob- juxta Hebraicam veritatem in Psalmis, fiduciavel
lectari, quo bealumdixerunt poputi, quorum dextera, securilas appellatur, ubi ait : Quoniamtu, Domine,
dexlera est iniquilatis; quorum filii sicul noveltw specialiler in securitate habitare me fecisti (Psal. iv,
plantationis, et filiwsunt composiiwut similiiudolem- 10); quippe quia secuiitas magna est habitare ani-
pli; quorum prompluariaplena sunt, ovesquefetosw, mam in adjutorio Altissimi, et commorari in pro-
et bovespinguissimi(Psal. CXLIII, 8). Quibus profecto teclione Dei cceli.Hanc sane spem lutam habemus
illecta, et variis inebriata mens oblectamenlis, sem- ininleriore velaminis Christi, ubi ponlifex Christus
piterna bona non sperat, nec requirit. b Omnemergo introiit. Quia h si peccator es, venia regnat; si ve-
spem sttara in his posuit; idcirco jam alia non in- ro infirmus et segrolus, salus; si aulem mortuus,
lendit. Deindeex immanilate vel enormilate scele- delictis vita datur; et si in tenebris, lux omnia
rum desperatio nascitur, quia majora, fallente dia- circtimlusirat. Nec est ullus desperationis locus ,
bolo, sua homojudicat delicta, quara raisericordiara ubi omnipolentiaviget, tantum si le anima > ne aut
Dei: ubi interdum etsi « de potentia prsesumit,de B ignavia deprimat, aut bona transitoria ne oble-
voluntale dubitat. QtiodDavidbene inlelligens mise- ctent, aut immanilas scelerum ne demergat, aut
reri sibi, non secundumsua delicla , sed secundum contemptus ne absorbeat : quibus propulsis, spes
magnum misericordiumDei, et secundummiseralio- secnra in refugium Altissimi lula, cuncta superat.
num multitudinem (Psal. L, 5) rogat, non tanla sua Unde et beali omnes etiam in miseriis i hujus sse-
reputansfacinora, quanlas Deinoverat miserationes. culi jam dicunlur qui sperant in Domino.Qui aulem
Sedet propheta alius: Novi quod mullw sint, in- sperant, nec delinquunt, sicut Psalmisla canit: Et
quit, miterationes ejus (I Paral. xxi, 13). Patet non delinquunt omnesquisperunt in Domino (Psal.
igitur, quod nulla est culpa, quam Dei non exce- XXXIII, 23). Patet ex verbis Apostoli, quod charitas
dat misericordia, neque ullus est dilectorum nu- nunquam delinquit, quia nunquam excidet (I Cor.
merus, quo numerosiores non sint miseraliones, XIII,8) : siculnecspes, quia omnia incharitate agit.
si non desperalio vel impcenitentia cordis claudat Nulla igilur spes est quse non diligit, et non credil;
januam. Ad uttimum de contemptu nascilur peri- quod si credit et diligit, non delinquit. Hinc quoque
culosior desperatio , in qua semet omnes angeli Veptas : Omnis,inquit.tyui vivit et credit in me, non
satanae corruisse noscuntur, qui etsi possent, con- morielnr in wlernum(Joan. xi, 26). Nam spes omnis
temnunt redire prse superbia. Hinc quoque Scrip- ( 1 Chrislianorum de fide et charilate procedit. Tolle
tura de reprobis : Impius cum in profundum malo- igitur fidem, nec esl quid sperare possis ; quia fides
rum venerit, coniemnit (Prov. xvm, 3). Atioquin si circa ea versatur quse non videntur et aeternasunt.
uon impceniludinecordis in desperationem ruisset, Quod si spcras ea et diligis, qnia sumraum bonum
nunquam in tam profundura malorura venisset, ut et sempiterna sunt, ulique credis, quia sunt, et
contemneret. Quoenirairum culpa immanior est om- quod ad te pertineant; spcras vero, k quia data per
nibus culpis,quaenechic.nec «"in futuro remitlitur, fidem et repromissa sunt. Unde Deus per fidem
eo quod claudit adilum Spirilui sancto ad animam, in nobis habilare dicitur sicut et nos in Deo jam
ne per indulgentiamejus veniam accipiat. Et hoc per gratiam sumus, in quo spem nostram totam
est blasphemare, ut dixi, in Spirilu sancto, per posuimus (Jer. xvn, 17). Alias aulem sicut dicitur
desperationem ruere, ne cor ad pcenilentiainredeat, Deus charitas, ita et spes mea Dominusest.
relaxare «. 4. Sed quaerendum ulrum ipse amor amandus
3. Quapropter etsi immanissimum est scelus, sit, quo Deus araalur, et fides credenda, qua Deus
satis ' ut secundum magnam misericordiam Dei creditur. Tunc inlelligere forte vatebimus, si spes
*
.pcenilentia recepta veniam speret. Si autem in- speranda sit, qua, quae sempilerna sunt, speramus.
numera sint peccata, credal pro certo, quod nu- De qua sane spe Apostolus: Qui regeneravit nos,
merosior sit el misericordia; ne aut magnitudode- inquil, tn spem vivam(I Petr. i, 3), profectoquia est
licti nos absorbeat, aut multiplicitas demergat. et morlua. Atque idem: Juste, inquit, et pie vivamus,
Quod bene inlueus alibi David oral: Non me, inquit, exspectantesbeulum spem el adventumDomini(Til.
demergattempeslusuquw, nequeabsorbeatprofundum ii, 13). Ex quo liquel, quia elsi amandus est amor,
oinnis amandus est, sicut nec omnium
(Psal. LXVIII,16). Quia profecto quos semel absor- non lamen
buerit desperatio, veluti daemones semper ne re- fides credenda. Est praelcrea et turpis amor, quo
deant ad ima trahit. Caeterumspes aliqua progres- animus saepe seipso inferiora sectalur, et jure cu-
sio est, ila tamen si falsa non est: quia profecto piditas dicilur. Sic ilaque et fides falsa, qusenon
> Edit., malo. 6 In edilis omisso recepta legitur iterum veniam
b Edit., acquirit. tperet.
«In editis omissum elst. hEdit., quo.
> E1it., ti te animceaut ignatiw ne deprimat.
•Mnedit. deest nec, qnod taraen requiritur.
• Edit., relucturi. i Edit., tnter miterias.
1 Edit.,saitsesi. 1 Edit., vere.
1453 DE FIDE, SPE ET CHARITATE.— LIB. II. 1454
fides, sed error appellalur. Idcirco sicut nullus rei A spes nostra et amor dirigendus csl, qui non potesl
amor amandus est, nisi ejus qui non potest deesse auferri, dum speralur aut amalur. Aliasautem, &i
cum amalur;et fides ex lolo nulla credenda, nisi non speratur nec amatnrDeus, nemo potestperfecle
ejus rei quae semper idem est et nunquam immu- illum haberc vel nosse. Quis enim potest nosse illud
lalur : ita nec spes indubitanter speranda , nisi summum bonum, quanlum sit bonum, qui non frui-
ejusdera rei qu« jam habetur cum speratur, et tur? Quod si non amamus, neqtie fruimur; nec ha-
speranles in se jam beatos facit. De qua sane bemus igitur quod sperandum aut amandum est,
spe Prophela: Beuti, inquit, etnnes qui sperant in qui nec speramusnec amamus; etiamsi amare pos-
te, Domine(Psal. LXXXIII, 13). Quam niinirum spera sumus quod non habemus, tamen nemo vitam bea-
bealara exspeclamus, et adventum Domini. Sed tam novit, el miser est; quoniam si amanda est si-
quid est dicere exspectamus,nisi quia eamdem spem culi est, hoc est nosse quod habere, et habere pro-
licet habeamus speramus lamen, etsi ex illa jam feclo quod sperare. Quaecum ita sint, qtiid est aliud
beali stimus. Harum igitur rerum nihil est aliud beate vivere, nisi sempilernum aliquid cognoscendo
amare quam nosse; sicut nec sperare aul credere, habere? Unde DominusDeoPatri : Hwc est, inquil,
quam habcre : ut pula quod Apostolus ait: Fides vila wterna, ut cognoscant le solum verum Deum, et
est sperandorum subslanlia. Quod si fides est spe- B quemmisistiJesumCbristtim(Joan. xvn, 5). Et haecest
randorum subslantia, uliqtie cerla res et firmis- vita seterna, de qua recte «dicitur fide, quod speranti
sima, nec spes vacillet : alioquin si fides" fallit, et vel amanti non possil auferri. Nam omne quod spe-
evacuatur res, quaein fide phantasma erat, nec in- ralur aelernumamatur d et credilur ; sed non omne
venitur in re quod amabatur in fide, nihil enim quod creditur recte amaltir, quiaest suppliciumaeter-
est aliud amare, quam per seipsara rem aliquam num quod non amatur. Tamen est modus loquendi
appelere. Cum autem defecerit phanlasma, quae iu Scripturis sanclis, ut omne in quodcunque credi-
crcditur aut amatur res a fit indubitata miseria. tur, jure speralur « et amatur, ac per hoc fit, ut
Unde summopere in Deum cerlissima fides esse non quodcunque creditur conlinuo speramus; sed
debet, utet amor praecipuusconvalescat. Quod bene non in quodcunque, quia non in alium oportel cre-
discipuli euntes in Emaus de Domino: Nos, in- dcre { quam in Deum : fruimur illo et speramus.
quiunt, sperabamus quod ipse esset redempturus Omnium enim reruin prseslantissimum est id quod
Israel ( Luc. xxiv, 21), profecto quia duricordes Deus est. Propterea eum habere non possttmusnisi
erant ad credenduin in omnibus quoede illo scripta in ea re, id est iu menle, qua prsestantiores sumus.
erant > alioquin si perfecle credidissent, et perse- Et quidquid in mente habelur credendo, utique et
veranler sperarent. Cum autem defecit fides, et G sciendohabelur. Id vero quod scitur aut creditur,
spes recessit: et ideo inquiunt : Nos autem spera- quiasummum bonum est, speratur j'ure atque ama-
bamus. Sed cum Veritas eis se de Scripturis coe- tur. Sed nulltim bonum perfecte noscittir, quod non
pisset aperire, mox fides recaluit b atque spes re- perfecte amatur, et prius nec intelligitur, nisi cre-
vixit. Postrerao : Nonne, inquitint, cor noslrum ar- dalur. Fruilio enim summi boni charilas est. Porro
dens erat in nobis dum loquerelur in via ? Ex quo initialrix omnium virtutum, et via ad summum bo-
constal quod nulla earum sine allera valet, neque num fides cst, medium vero earum spes certa est,
diligilur, aut sallem speratur, si per fidemnon ha- omnium autem prseceptorumiinis cbarilas. Sed nec
betur; alioquinimpraesentiarumquomodo ullusbea principium sine fine 8, licel futura sit charitas sine
tus esse potest ? Bealiludovero certa de re nascitur fide, quia cum venerit quod perfectum cst, evacua-
summoebonilalis, quaenunquam potest deesse dttm bilur quod ex parle est. Neque media earum, spes
araalur, aut speralur, aut Omnino integre credilur. videlicetsine principio fidei,neque sine fine perfectse
5. Polest lamen habere homo, quod nec amat, dilectionis; ac per hoc b fide vivificamur, spe rapi-
nec credit, nec sperat, ex quo nunquam nisi false mur, charilale inflammamur. Et qttia qtiaecredimus,
bealus dicitur : ut puta, Propheta felicitatem hujus spe rapimur ad aeterna, inter quae illain posuimus
saeculicum dinumerasset: Beatum, inquit, dixerunt velut anchoram tutam: ceierniialisvero amore mens
populum cujus hac sunt (Psat. CXLIII,3). Sed ne aflicitur, ut circa aelerna semper versetur, quibus
putares, quod vere continuo veram inlroduceret demum, quia > seterna sunt, mens vita beata vivat.
beatitudinem, si quomodofalsam exctuderet : Bea- Et hinc est quod Dominusjubet : Diliges.Dominum
lus, inquit, populus, cujus est Dominus Deus ejus. Deumtuum ex tolo corde tuo~,el ex tota anima lua, et
Rerura igilur lemporaliumnon hoc est sperare aut ex lota mentetua. Ac per boc, quia amor appetiltts
credere, quod habere; neque hocamare quod nosse, esl menlis, et videmus excepla parte rationabili,
el ideo nec speranda sunt, nec amanda. Sed in iflo qua mcns intelligit, alias parles ejus ad appeiitum

« In editis omisso res additur ea fit indubitata.
bEdit., revaluit.
« Edit., recte.
d In editis desideratur. Et crediiur, sed non omne
qttod credilurrecleamatur.
« Edit., speretur et ametur.
f In edilis deesl credere, quod lamen est necessa-
rium.
* In editis deest, licet fulura sitcharitas sine fidt.
t>Edit., ac per hanc fidem vitificamnr.
1 Edit., quw ertemc.
1435 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 1456
tenderc, ctini omnis appelitus conversus fuerit, ut A quantum spes ad alliora menlera subvebit, tantum
in « dilectionem Dei lota niens verselur, erit tran- necesse est limor cor male « praesumentis inferius
quillitas magna, elpax in hoinine; ita ut nihil aliud premat; quae nimirum ita sibi ulililer vicissim jun-
desiderel conteraplari, quam quod diligitur et aeter- gunlur, ut una sine altera saluhriter flare f ncqueat,
num est. Sic quoque mens selernilate aflicitur, indis- quia incassum quisque misericordiam speral, si
solubili pacto, quo lota inebriala viget, quotidie cum non eliam jusliliam dislricli judicis metual: ac de-
Deo inlus spe et vi amoris rapitur. mum periculose de juslilia interdum formidal, si
• non de misericordia Iargitoris firntiter confidat.
CAPUT VII. Loco igitur pignoris mola superior atque inferior
Quod imprwsentiarum nec spes sine timore admodum tolli prohibetur; quatenus nec spes sine timore, nec
agitur, nec limor sine spe ad ulta subrigilur. timor sine spe unquam inveniatur; non ideo ne ali-
1. lgitttr harum duarum virtutum alis roens ac si quis ah spe dilapsus in solo limore remaneat, aut
gemino remigio moderatur, dum limore premitur, certe sine limore proesumplione male deceptus spe
ne altius ad nauiragosa devietur. Elevamur aulem vana depereat. Nam Christi misertcordia sictit non
spe semper ad meliora virtulum incilamenta, ct sine justitia est, ila nec jusliiia sine misericordia.
praesumendo quse promissa sunt, quasi adepta cir- B Et ideo sic formidinem thnoris spes lemperet, ut
cumfusis visceribtts ampleclunlttr ; sed nccessario spci celsitudinem limor sanclus cuslodiat. De quo
timore corapungimur, ne ad vitia hinc inde prolaba- sane timore Propheta ait: Timete Dominum, omnes
mur. Untle limore coercemur, spe vero sublevamur. sancli ejus (Psal. xxxm, 10); alque illud : Timor
De quo sane limorc Petrus b apostolus : Cum limore, Domini fiducia fortitudinis.
inquit, el tremore vestram salutem operamini (Phil. 2. Magna igitur fidticia limoris, sicut et magna
II, 12). Et de spe Isaias prophela : In spe, inquit, gloria spei. Nam spes inchoativum esl laboris, timor
erit Jortitudo veslra (Isa. xxx, 13). Constat igilur vero custos mercedis. Unde confidenter quisque
quod spe corroboramur de Doniino : el in spe bona agil, si merita suflfagantur, ut potiora pelendo slti-
quae agimus operaraur. Timore autem operala, et diosius elaboret, quo tali ac tanta quotidie spe sit
quoerepronussa sunl, quasi sub sigillo reservata vel dignior. Qnis enim athletarum, si «coronam despe-
reposita conservamus. Hinc quoque prophela canit ret, promptus in sladium descendal? attl si eam po-
dicens: Timor Domini ipsethesuurus ejus (Isa. XXXIII, stulet, jure victor offendal? Igitur probalio spem
6). Quibusduobus modis in farina bene redigiraur, facil, spes vero confidenliam. El ideo non confun-
«
quatenus Doinini doclfina in azymis sinceriiatis ditur, quamvis hactentts timore sanclo servetur;
el veritalis conspergatnur et simus azymi. Frumen- G quoniam fitles suo in lempore qtiaeditectionis sunt
tum etenim ex eo quod in terra granum decidil, Do- operatur, in qua tlivitia? saltitis, sapieniiic alque
inini per gratiam stiimts, necesse mola superior at- scienliaeservantitr. El hinc est qttod conlinuo sub-
qtte inferior ex lege nos sequissimojure redigat in jungilur : Timor Domini ipse thesaunis ejus. Locu-
farinam. De qua sanc mola in «ibroNumerorum le- ples igilur thesaurus, in quo divitioe salntis renite-
•
gimus Non accipies loco pignoris superiorem aul in- scunt, et sapienliae alque scientioe opes gloriosius
(eriorem molam (Deul. xxiv, 6). Sttperior quidem at- fnlgent. Thesaurus ergo earum virlutiim titnore ser-
que inferior mola, qua mentes fidelium bene redi- vatur, spe prrcsnniitur. Unde et Apostolus : Qui re-
guntur in polentam, el fit nova conspersio juxla gencravit nos, inquit, in spem gloria fitiorum Dei
Apostolum; tuin recle loco pignoris non accipilur, (Rom. v, 2). Spes quippe semper pnemiorum esl
cum spes et limor a doctrina prsedicatoris non sub- atleptio, vel gloria desiderantis : limor vero resper-
trahilur. JVonuccipies atitein dixit, pro eo quod est sus pndor sanctae dilectionis, ne in aliquo offendas
dicere, non auferes. Unde el accipitresd nonnullae prsemio invitalus, cui placere mente disponis. Non
vocantur aves, eo quod attferant. De quo sane verho enim est pcenalis iste alfectus, sed pudoratus, fide
Paulus ail : Sustinetis enim si quis devoral, si quis victtis et dilectione vcrse charitatis. Alioquin sine
Cor. Ac si diceret: Siistinelis si " limore foedus amoris vix aut nunquam servalur :
accipil (II xi, 20).
b
quis rapit et aufert. Ex quo liqtiido colligiltir, quod sicut nec sine spe segnitiae vel torporis materia
de loco pignoris, itl est confessionis attt conscientiae est; spes vero incilamenlum virlutis. Incitaiiir ergo
alicujus peccali, non est auferenda mola snperior, quisque ad ea quoedesiderat : tura maxime cum illa '•
>
spes videlicet, aut inferior, quoe esl timor dileclio- omnino sine diflidenlia percipere gratiam sperat.
nis. De quo sane timore Propheta canil dicens : Ti- Et ideo nunqnam spes sine loelitiacomitalur : ut sit
mor Domini sanctus permanet in swculum swculi jam in illa fulurse beatitudinis exbibilio; de qua
(Psal. xvin, 10). Non sunt igitur auferendae dtise sane spe Propheta proiniltit dicens : Lwtenturom-
istae viriules de menlibus singulorum, eo quod nes qui speranl in te, Domine(Psal. v, 12). Alioquin
» Editi, «t et dileclioneDei versetur, omisso lota «In edit. desideratur male, quod lamen congrue
mens. hic dicitur.
{ Edit., stare.
b Editor correxit Paulus et bene. . «"In editis male desideralur si. .
« Edit., doclrinam, sed mclius doclrina. b Edit., natura est.
* Edit., accipitri. > Jn editis deest percipercgratiam.
1457 DE FIDE, SPE ET CIIARITATE. — L13. II. 1158
m eo timore qualis beatitudo est, qui sine spe tra- A i tuarum (Job iv, C), ait. Timori quippe fortitudinem
ditur? Jure igitur sine lselilia jucunditatis praedica- subj'unxit; quoniam, nt diclum est, de timore fortU
tur, et tamen a Propheta omnino bealtts esse dici- tttdo menlis gcneratur. Mens namque noslra tanto
tur, quoniam jucunditalis rore refrigeratur. De quo validius lerrores « rerum temporalium despicit,
idem : Lwtetur cor meum, ul timeat nomen luum quanto se auctori earumdem lemporalium veracius
(Psul. LXXXV, 11); atque illtid : Beali omnes qui li- per forliiudinem sttbdit. Ergo mens bene in limore
ment Dominum (Psal. cxxvn, 1). Beatiludo ergo in Domini conslitiila, exlra quod timeat non invenit,
eo jure repromittilur, quoniam per graliam sancti dtim poteslale b quadam interius supra omnia fidu
Spirilus ad spem tisque glorioesublimalur, el duobusi cialiterelevalur.Atiniorequidem,c gradus virtulum
istis ad metiora iiidesinenter ..fliciltir. Unde sicut incipitur, deinde mens fortitudine roboratur, robo-
dixi, quia Dominicumex grano seminis fruntentumi rala verbo palienler mala prcesentiumd tolerat. De
stimtis, hartim virtulum molis in pulverem redacti,, qna nimiruni patienlia perlectio viarum Dei aggrc-
doctrina Christi renovamur. De quo profecto sacri- ditur, ttt ad spem solidius consurgal. « Ila siquidem
licio in Levitico jnbemur plenum pugillum tollere,, Apostolus teslalur dicens, quod patienlia probalio-
quia non amplius a nobis bonorum operum accipitur nem, probalio vero spem operatur (Rom. v, 4). Qui-
virtus, nisi quanlum ex fide offertur. Haec est, in-. B bus itaqtie gradibtts mens divinilus veg :tala profe-
qnam, farina quani Sara obtulit, et in qua mulier cto non confundilur.quia charilas Dei, diffusa in cor-
illa ex Evangelio fermentum doclrinae Christi Trini- dibus credentium, hoecomnia op>ratur. Quapropler
tatis ntimero recondidil et abscondidil. satis sit lanlisper de spe nostroe falulis pnelibasse,
3. Sed interdura qnamvis limor mentem repri- finem libelli qneni sperando quibusqtieprodesse par-
mat et humiliet, nonnunquam vero consolidal ett vulis edidimus, sine ejttsdem spei iine ponamus, ut
conforlal; sicul est illud Saiomonis, de qtto suprai insequenti, sicul tua bealitu.io excgit, de charitale
dixi : ln timore Domini spes fortiludinis; quia sicutt resumplis viribus ardenlius, licet breviter, aliquid
in via sncculi audacia fortitudinem, sxculi timorr dicamus, ipso adjuvanle, qui cum Patre et Spiritu
debililalem : ita invia Dei timor fortiludinem gignit. sancto unus et verus est Deus, Jesu Cbrislo Domino
UndeeiEliphas beati Job virtutes enumerans: Timorr noslro. Amen.
tuus fortiludo lua, palienlia tua et.perfeclio viarum*
» F.dit., errores. <•Edit., prasertim.
b Edit., pielatc. « Edit., resurgat.
« Edit., quidam.

PROLOGUS IN LIBRUii DE CHABJTATE,

Diu intermissis Scripturarum studiis, longo cu- C Sephora illa jElhiopissa venire atque haurire con-
randarum rerum faligatus naufragio, licet agrestis, sueveranl. Bene namque has trcs sepiem donorum
devotus tantlem « amicam repeto quietem; ut quod sorores germanissimas omni dilectionis ofliciosibi in
in torporera ignavi aclus vitae sopilis sensibus de- animo devoverant, quartim potalu quotidie inebrian-
merserant, Christi charitas, de qua loqui desiderio, tes se, semper ilii reperiebanlur. Siquidem et phi-
evigilet et abslergat, ne iners solertia, defecato pau- losopbi eosdem vohierunt fodere puleos, quos pliy-
lisper fruens silenlio, sine fructu remaneat. Fodi sicam, elhicam, logicam appellarunt; sed quia sine
nimirum ptiteos, quos foderat senex Abraham : sed Chrislo aquam inveniunt, sea non vivam; ita et
guia eossemper obstruere gesliunt Philislhiira; rur- Salomon tres condidit libellos de tribus istis virtuti-
sus elaborandum cum Isaac, reperla b in fonte fidei bus, ubi in tertio quanta sit latitttdo et profunditas,
aqua viva, qtiatenus vincere possimus jurgia, et ca- soli amplexus sponsi, et oscula sponsaeprobant. De
lumnias inimicorum. Deinde alium puteum spei pro- quo nimirum puleo mulier Samaritana requisita
fundius egereic; sicque rixas etinimicitias omninm nesciens prophelizat, qtiod puteus allus sit nimis, et
adversariorum superare : sed quia tandera his ex- nemo ex eo bibit, nisi cui Jesusaquara salientem in
hauslis, aquas salienles in vitam aeternam, Domino vitam oeternamtribuerit. Allus quippc fons est, quo
largienle, paululum degustavimus : reslal lertium D nemo allius ascendil; idcirco invocandus est ille,
effodere, pro qtio et conlra qtiem nullus rixari sinequo ad hauriendam aquam illuc nemo pervenit.
qtieat. Vocalur aulem idem puteus latiludo, de quo Nequaquam igitur isti puteorum rivi illius patuli
Psalmista ait : Lalum munduHim luum nimis fltienta, quae fahularum salsura condivit; sed quae
(Psal. cxvni, 96) : eo quod quidqtiid latet, vel Jesus credentibus reseravit dicens : Qui credil in me,
quidquid patet c, omnia conlineal. Ergo ad istos fltimina dc ventre ejus fluent aquw vivw (Joan. vn,"
. aquarum puteos Sara, Rcbccca, Rachel, necnon et 58). Hoecquippe, de qna loqui disponimus d, man-
« Edit., lamen. c Edit., potest.
b Edi.., reperto sonte. d Edit., disvonemus.
U59 S. PASCHASll RADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 1460
datiini dici potest mandalorum, vel donum omniumi A charitale quodcunque donorum habueris, nihll libi
donorum, sicut est Canticumcanlicorum; quoniam prodest.
omnia hoc uno complenlur mandala, sicut et omnia
isto uno consummantur sahitis dona. Alioqtiinsine Explicit prologm.

INCIPIT LIBER DE CHARITATE.

CAPUT PRIMUM. pellalus; sed ila, ut illa simplex Dei nalura non sit
sil charilas ? aliud subslanlia, et aliud charilas, sed charilas ipsa
Quid subslantia sit Palris, et Filii, et Spiritus sancli;
1. Interrogemus Joannem apostolum , et ipse quainvis proprie Spiritus sanctus charitas nuncupe-
narrabit quid « de fonte Christi b pecloris hati- lur. Hinc quoque Joannes Apostolus : Dilectissimi,
sil; dicit enim : Deus charitas est (1 Joan. iv, diligamusinvicem.quia dileclio ex Deo est. Et omnis
16). Ecce quam brevis definitio, et babes quid B qui diligit, ex Deo natus est; qui mn diligit, iw>»
sit charilas. Sed hanc nemo philosophorum pe- cognovitDeum,quia Deus dilectioesl (I Joan.xiv, 7).
netrat, quia immensa et profunda est. Porro de- Manifestat autem Spiritum sanctum intelligendum
finitionum genera apud ilios plura legimus, ul eamdem dilectionero esse, quein dixil ex Deo, quia
puta usialis «, quod est substanlialis, quscpropriae Spirilus sanclus ex DeoPalre est, et Filio. Tamen
ct vere dicilur definilio : secunda, quae Graeceono- el Filius de Patre Deo est, idcirco illud aperlius de-
matica vocalur, quse notio dici potest, eo quod c!c signatur, ubi ait, quott in hoc cognoscimus, quia in
aclibus, de qua quaeritur, rei notitia insinualur. Sed ipso manemus, et ipse in nobis, quia de Spiritu suo
Aposlolus aperle clamat, quia Deus charitas esl. dedit nobis. Et hoc est in Deo.manere, qui manet et
Quippe non relative, neque nuncupative, sicul de in charitate.quia Spiritus sanetus quem dedit nobis,
Domino quaedamdicuntur; sed subslaiitialiter, sicut ditectio est : Et omnis qui diligit, ex Deo est, quia
veritas, et iux, ac caetera quae Dominussubstanlive Spirilus sanclus f, qui est dilectio, Deus est. Ecce
prasdicatur. Unde quaerenduinulrum Deus Paler sit quid sit charilas? Ubi qui manet, nullis inimiciliis,
eharitas, an Dctis Filius, an Deus Spiritus sanclus, nullis caluniniarum insidiis defraudatur, sed ex Deo
an Deus. ipsa simul Trinilas? Nec tamen falendum totus, in Deo 8 securus raanet.
proplereacharitalemDeumesse.quod sit donumDei; Q 2. Ergo qui habet charitalem, in se Spirilum san-
sed quia charitas est illa substautia, quae Deus est, clum habet, quia Spiritus sanctus charitasest; ideo-
sicitt et bonilas, ac vita, et cselera, ul dixi, quaede que talis Chrisli est, eo quod spiritum Christi ba-
Dco substantialiter dicuntur. Dicitur cnira Deo : beat. Alioquin si non spiritum Cbristi, nec charita-
Tu es patienlia mea el refugium meum (Psal. LXX,5), tem habet, et Christi non est, quia sine b Spirilu
ac lnulla talia; sicut el t Tu es spes mea et tniseri- ejus est. Nonmodica igitur virtus charitas, quaeDeus
cordia meu; nec recte dicimus': Tu es churitas meu; est. Unde nec haberi potest, nisi ab ilto, in quo esl,
quin imo dicendum : Deus charitas est, sicut diclum cui credendum est. Et Joannes, nos, inquit, cognovi-
est, Deus spirilus est. Hoc qui discernit a Deointel- mus, et credimus charitati Dei, quam habel in nobh
leclum, et non ab homine quaerat raiionem. Tamcn d (I Joan.xux, 16). Et qui t est, quam habet in nobis,
ncet dicamus: Sapientia, et veritas, et vila seu iumen nisi quia de Spiritu suo i dedit nobis? Ergo cum Spi-
Deus est, ac similia; haecomnia non nisi una sub- rilus datur, Christi charitas diffunditur, sicul Pau-
stantia est. Similiter et cbarilas cum dicimus quia lus testatur apostolus, quod cliarilas Dei diffusa est
Deus est, hoc est, quod vita, quod lux, quod sapien- in eordibus nostris per Spiritum sanclum, qui dalus
lia, et caclera, eo quod Deus Trinitas simplex sub- est nobis (Rom.v,5). Undecum superaposlolos venit,
slanlia est. Recle igitur intelligimus, quia Deus p in fervore ignis apparuit, quia charitas quos reple-
Pater charilas esl, el Deus Filius similiter charitas verit, ardentes facit, Deoque conjnngit.Unde si Deus
est, el Dcus SpirUus sanclus. • Sicut et sapienlia Pater charitas est, et Fitius charitas est : charitas
Deus Pater est, el Deus Filius, et Deus Spirilus san- autem Patris, et charitas Filii unum sunt, et non
clus, non tamen tres charitates ideo dicimus, aut unus. Ex quo consequenler unum bene dicuntur,
tres sapienlias; sed unam sapientiam, et unam cha- qui veniunt simttl ad Deum, qui perfecti sunt in
ritatem; sicut et unum Deum Patrem, et Filium charilale, juxta veritalisassertidnem,et mansionem
atque Spirilum sanclum confltemur. Et sicut pro- apud eum faciunt. Propter quod taiis charitas, quse
prie verbum Deietiam Dei sapienlia Filius dicilur: Deus esl, cum fuerit in aliquo, is nihil terrenum,
ita ergo charitas aptissime Spiritus sanclus est ap- nihil materiale, nihilque eorrupiibile diligit; quia
» Edit., quidquid. ter esl, el Deus Filius est, et Deus Spirilus sanctut,
'b ln edilis desideralur CArtsit. { In edit. deest sanctus.
• Edit., usiodis nielitts usialis a Grsecoowie:quod " Edit., tdeo.
etl subsianlia. b Edit., male, simul longe melius sine.
d Edit., Tum. > Editor emendavit quidesl non male.
i \,,\ cditis desiderattir «tr«( et sapterrttaDeus Pa- i Noo ita bene correxft sancto pro suo^
 - DE FIDE, SPE ET CHARITATE.— LIB. 111. U62
U0l
contra naturam est charitatis quidpiam corruptibile A ctum est enim quod similis siuiilem sibi diligal.
diligere, praeserlimcum ipse sil fons incorruptiouis. Unde dum vitiosi, vitiosos diligimus, non quia hoc
Ipsa esl enim sola habens immortalitatem, siquidera sunt quod creali suiit, sed quia viliosi sunl, nun-
©ettsesl charitas, qui solus habet immortalitatem, quid talis dileclio charilas est appellanda, aut cx
habitans luceminuccessibilem(I Joan. iv, 16; / Tim. Deoest? Absil. Nam omnis qui diligtt, ex Deo natus
vi, 16). Quid aliud immortalitas, nisi vita aeterna est. IUevero qui sic diiigit, uliqtie se primura, ct
credilur? Quam daturum se promillit Deus creden- eura quem diligere videtur, odit, quoniam omnis
tibus in ipsum solum verum Deum, « el quem misit qui diligit iniquitatem, odit unimum suam. Verum-
Jesum Chrislum Filium ejus. lamen licet odium sit, dilectio juxta verbi etymo-
3. Idcirco ante omnia, et super omnia imprimis logiam vocalur, et ideo, ul dixi, non satis ubiqud
hoc amabile, et beneplacitum dicitur esse Deo, ut latinus iste sermo vim charitatis exprimit, quia
diligat quisque Dominum Deum suum ex loto corde charitas nunquam, nisi ex Deo, vel in Deum, vel
suo, et ex tota anima sua, et ex lotis viribus suis, propter Deum jure dicitur. Dilectiovero aliquando
quia Deus charitas, et Filius, qui ex Deo est, chari- odium approbatur, sicut econlrario odium, dilectio
tas est. Unde sui simile aliquid in nobis Deus requi- vera secundum divinarum Scripturarum inlelligen-
rit, ut per hanc cbatitalem, qtts est in ChrtV.oJesu, B liam : ut est illud : Qui odit animam suam in hoc
qui est charitas, vclttt quadam cognata per charitatis mundo (Joan xn, 25), elc, quaeleguntur. Sed Joan-
nomen afUnitalesociemur. Sicul Paulus jam con- nes non de alia diJectione, nisi quae ex Deo, et
junclus ei dicebal : Quis nos separubit u charitate Deusest. Unde absoluteuniversatiter definil dicens :
Dei, quw est tn Chrislo Jesu Dominonostro? (Rom. Omnis qui diligit, ex Deonatus est, el cognovilDeum.
vin, 35.) Haecnimirum charilas hominem proximum Qui d non diligit, non novitDeum,quoniamDeus cha-
in invicemsibi et Deo facit, siculi Veritas in Evan- ritas esl (1 Joan. iv, 7, 8). Et haecest dileclio Chri-
gelio (Luc. x) demonstrat dicens cuidam superbienti, stianorum,ut Deuro,etinDeum,el propter Deumdi-
quod quidam cum descendisselabHierusaleminJeri- ligas. Deum autem in se, propter se, quia summum
cho, inciderit in Iairones; quemcum vulneratum ac bonum est; membra vero Cbrisli in Deum, quia
semivivum sacerdos, ac Levita prseterierint, ample- membra sunt ejus, qui Deus est; et ideo in Deum,
ctitur Samaritanus, qui misericordiam ei fecerat, quia Deus charitas, diffusus in eorura cordibus, fa-
huncque proximum fuisse declarat eorum b, et ab cit eos manere in Deum per spiritum adoptionis, ila
ipsius confessioneproximum fuissemanifestat. Unde ul filii jure nominentur, et sint. Vertimtaraen non
adjecit: Vade, inquit, et tu fac similiter (Ibid., 37); ita quasi summum bonum sint, diligendi, sed quia
ac si aperle dicat : Quisquis secundumDeum proxi- C in summo bono sunt boni filii, per Spiritum san-
mus velit essc, faciat charilalis opera, quse sunt ctum boni prsesciti et praedeslinati, ut maneant in
viscera secunduminteriorem hominem, ul maneant spiritu adoptionis. Reliqui omnes propter Deum sunt
simul unum in Domino.Nam ccelestisilla Hierusalem diligendi; quia boni a bono Deo sunt creati, licet
sola convisceratur charilate; illinc ex qua oranis vilio suo sint mali effecti. Nam et dilectio dicla vi-
germanilas constat, et perpelua societas. Unde jam detur eo quod liget. Duos enim in invicera alligal;
hic anima concorporetur in membris Chrisli.el con- quia non minus, quam inler duos charitas esse po-
ilagretur « coelesliIumine. Hic namque esl ignis ille, test: facit namque unanimes in domo, ila ut pluri-
quem Jesus venit miltere in terram, et quid vult, mi sint cor unum et anima una. Qtiapropter recle
nisi ut ardeal (Luc. xn), ei exural omnia carnalis vinculum perfectionis (Col,- m, 14) vocatur. Ligat
vitaedesideria? Iste quippeignis est, qui de ccek)ve- eliam animas indissolubili amoris vinculo ad Deum,
nit in Veleri Teslamento, quem jugiter sacerdoli quas prius ipse suaedileclionis loro sibi aslrinxerit,
nulriri mandalur, ne exslinguat, quia nullo ex alio utmaneant in Deum.UndeDominus: Volo,Puier,in-
holocaustum, vel sacrilicium Deo dignum cremalur. quit, uletipsi unum sint innobis, sicut ego ettu unum
Si quis vero alienum obtulerit, sicut factum est ii- sumus (Joan. xvn, 22). Alioquin civilas illa Hierusa-
lis, quos ignis exussit, Nadab et Abiu (Num. m), lera ccelestis quoinodo constarel ex tam diversis
morte plectetur selenia, quouiam ignis iste perpe- unita in Deum, ut ullra jam non possit dissolvi, nec
tuus esl. ullo fraudis dolo corruiupi, nisi esset interius, el
CAPUT U. exterius charilate Christi sic perfusa, quatenus nec
inter fluclus sseculi submergi queat. Hinc quippe
Cujuslingua sit charitas. dicitur : Et linivil arcum Noe bilumine inlus el foris
1. Charilas ergo Grsecum esl, quod in Latino di- (Gen. vi). Quae nisi esset linila, inter undas illaesa
lectio appellalur. Sed melius in Graecocharitas vim superferri non posset: quod si inter auras saeculi
suae significationis exprimit, quam dileclio, quse a a DeoEcclesia solidalur ne corrumpi possit, quanto
diligendoquidpiam nominatur. Saepeenim diligimus magis in patria, ubi jam nullus procellarum molus
quod deraum improbandum melius judicamus. Di- eril? Hinc quoque Davidcanil (Psul. CXLVII, 12-14):
» In edit. omissura est Deum. d In editis desideratur qui non diligit, non novit
b Editi, coram.
• Editi, flagretur. De«m:quse tamen verba exstant in Joannis lextu.
 * '
"63 S. PASGHASIIRADBERTlAKBAtlS COUBEIENSIS 1464
Lauda, Jerusatem, Dominum; ac si patenler dicat:, A 5. Consfat f igitur, ut dixi, quod amor qtio dile-
Quouiam confortavil seras -porlarum tuarum, ne clio fulcitur, nonnunquam in mafo accipitur; sed
rtirsus queant infringi. Deinde addidit : Benedixit Chrislianorum non nisi in bono,ut quidquid in Deum
fitios luos inte, qui posuitfines tuos pacem. Exclusis aut propter Deum diligis, ames Mecesse est. sicut
quippe reprobis el maledictionum flliis, omnes una- lemelipstim. Deum vero ex toto corde, et ex tota
nimes fuluri ad dexteram Patris benedicti eriinl, anima, el ex toia virlule diligas et ames; quoniam
. quorum hic animaejam in Chrislo unum esse cce- amor el dilectio convisceratio est patris in filium,
pnrunt, nt illic in unitate Patris plenius colligantur. et filiortimreftisio in patres, fraterna quoque <ger-
2. Denique untLas nunquam dividitur, ideoque manilas. Alioquin lolle dilectionem, quid ftabet
quidqtiidunilatesotidatur, ftrmissimodileclionisvin- pater ad filium, aut filiusad patrera, vel quid fralres
culo tenettir ac tigatur. Hinc naraque Scriptura san- ad invicem? Idcirco tu, homo, dilige, qtiia Deus
cla quasi honestiori vocabulo pro amore, vel cupi- dilectio est. Sed quid est quod non diligeris a Deo,
tline usitatissime cbaritatem ponit vel dilectionem, nisi quia non diligis? alioquin Deusdileclio quomodo
licet nonnunquam et amore fruamur Chrislo, sicnt potest non diligerc, cuni sit ipse dilectio? Quod bene
est in Canticis de sponsa : Quia amore langueo prodigus insinuat filius. Consumplo itaque « luxu-
(Canl. v,2). Nec non et de sapientia in Proverbiis : B riose patrimonio et perdito, tandem ad se rediens
Amaeametservabit te(Prov. n), seu el» in aliis qui- palrem vocat quera deseruerat (Luc. xv). Et bene.
bttslibet locis. Tamen b ubi nuHius lapsus videtur Quia licet ille non amando degener esset factus,
occasio, jure in Scripturis sanctis nomen amoris in- paler in se raanens non amiseral viscera paterni-
serilur : ccelerum ubi celsior dignitas nominis com- latis, quse nimirum viscera charitas cst. Et ideo
mendatur, charilas vel dilectio dicitur. Etsi« nihil sit misit Deus Spirilum suum, qui est charitas poprie
in divinis eloquiis utrum amor Dei, an charilas an vocatus, et ex Palre Filioque procedit in cordibus
dilectio nominetur, tamen nomen charitatis in lan- noslris, ut percbaritatem concorporemur in eorpore
tum extollitur, ut Deus etiam ipsa cbaritas ap- Christi, qualcnns in Palre et Filio, una cum Spirilu
pellelur. Hinc qcoque Joannes ait : Charissimi, di- sancto nos unum simus, sicut el ipsi in se unura
ligamus invicem,quia charitas ex Deo est, el omnis sunt. Quia totus DeusPaler el Filius alque Spirilus
qui diligit ex Deo nalus est, et cognoscitDeum: qui sanclus una charitas, et una vila, atque una Deitas
aulem non diligit, non cognoscitDeum, quia Deus est; et ideo bene qui diligit, cui dalum esl ut dili-
charitas est (I Joan. IV, 7, 8). Talis igitur virtus gat, ex Deo natus esl. Et qni manet in hac dile-
longedifferlur d a cupidine vel amore, de quibus sa- ctione, in Deo manet, el Deus in eo (/ Joan. inL.
pientes saeculiqtiasdam arles, quibus amor in anima CAPUT III.
nasci vel augeri posset, conscriptas reliquerunt.
ubi ail: quod Major est charitas.
Sed profecto has quiqiie carnales ad viliosa et cul- De sententia Pauli,
pabilis amoris incitamenla traxerunt. Uhde sancta 1. Ait enim : Manent autem nunc fides, spes, clia-
Scriptura eharitatem gloriosius commendat, ne rilas, tria hwc. Major aulem horum, vel sicuti noslri
apud nos, ubi quanto plures simpliciores, lanlo im- codices habent, Major attlem his est charitas (I Cor.
periliores hujus occasione vocabuli ad amorem car- XIII, 13). Sed beatus Aiiguslinus, tnajor autem ho-
nalium rernm labantur, sicuti fecerunl hi, qui pro rum, nos dicere debere insinuat. Dicit enim ila, si
his quaj dicta sunt de amoris natura in lapsus car- videreturdicere, Major auiemhisestcharitas : aliam
nalium et inipudiciiiartim prsecipitia corruerunt : cliarilalem b quasi quarlum aliquid inducereviderc-
prsesertim cum illi volentes oslendere vim amoris tur, quod tribus dinumeralis, fidei videlicet, spei et
nihil aliutl essc, quam virlulem, quae animas de charilali praeponeret. Porro comparalivus, quia ge-
terris ad fasligia ccelicelsa perducal, nec ad sum- nilivum pluralem aliquando fegil, videtur melius
mam posse beatiiudinem perveniri, nisi amoris de- per eumdem casum sonare : sicut et cum de tribus
siderio succendatur animus. Multade amoris naltira quibuslibet inlerrogamus, quis illorum prior esl,
dixere qttidam « quoe adurabrata protulerunt; sed w volenles unum de ipsis priorem agnoscere : si dici-
ideo errasse conligit, quia non apprehenderunt quod mus, quis illis prior est? nescio quam personam
Deus charitas esset. Unde non cognoverunt Deum, quarlam videmur inquirere, quae tribus illis prior
neque dilexerunt. Nos autem, quia diligimus, ulique sit. His ita dictis, quaerendum quare dixerit Apo-
et cognoscimus: cognoscentes autem plenius ama- siolus, cum maneant bic tria haec, et simiil omnia
mus, et quia amamus, in omntbus recle obedimus, agant, nec una sine atlera possit perficere, quod
ita uleliam inimicos diligamus : qui profecto ul niajor illarum sil charitas, videlicet fide et spe im-
eorum vitia oderinius, sic sunt diligendi, quia a praesenliarum, sine quibtis nulla est charitas. Major
bono sunt, ul in bonura Deum redeant, et perma- aittem forte charitas ideo dicitur, quia oinnia credit,
neanl boni. omnia sperat, prsesertim cum non facile dixerim
« Edit., sic in aliis. e Edit., quidem.
b Edit. pro lamen babent scilicct., { Edit., reslat.
« Edit., Etsi atttem. z Edili, namque.
d Edit.,' differt. i" F.dil., majorcm, qttasi qHartunia\iquod.
 14G5 DE FIDE, SPE ET CHARITATE. — LIB. III. HG8
continuo, quod omnis fides perfeclam habeat cha-, A charilasest, et regnabiitUin omnibus singuli untim
ritalein. UndeApostolus: Si habuero, inqtiit, omnem corpus cum Deo, alter alterius membra sine fine
fidem, ita ut montes transferam, charitaiem autem beali.
non habeam, nihil mihi prodest (I Cor. xm, 2). 3. Hoec sttnt namque viscera illius civitatis, et
Sed videtur mihi non posse babere ornnem fidem ista compago ac vita perennis gloriae.Unde necesse
qui charitatem non babuerit, ila ut monles trans- est, si quis illuc vult vivere-,bic jam per charitaiem
ferat. Alioquin quomodo hahere potest aliquis incipiat, et per cam operetur; quoniam quidqud
omnia mysteria et omnem scientiam, ul idem ail sine charitaie est aut lit, prodesse ad eamdem vi-
Aposlolus, nisi habuerit charilaleiri; maxime cum tam non polest. Ista ergo est eminentior via, quam
dicat Joannes : Omnis qui credit quia Christus est Aposlolus solis filiis demonstrat, et excelsior. cun-
veritas, ex Deo nalus esl; et qui ex Deo natus est, clis. Hinc quoque magis borlalur dicens : Seclamini
non peccat (I Joan. v, 1, 18). Unde « colligitur charitatem (I Cor.^xiv, 1); profecto quia charitas
[quod] is qui credit quia Christus est veritas, ex Deo plus esl quam omniiimcharismalum dona, eo quod
nalus esl; et qui ex Deo nattis est, non peccat. Qui una ex omnibus adiinpletur, et singula ut prosint
autem peccat non credit, nec diligit, et peccalo ob- exea vivificantur et crescunt. Sunlenimin virluti-
noxiusesl. Conslat igilur quod non diligit qui peccat. B bus principia, sunt media, sunt el summa. Unde sa-
Charitas ergo peccandi excludit affeclum, quando- pienlia de se Ioquens dicit: Dotninus creavilme in
quidem et timorem excludit foras, fidci autem principio viurum suarum (Prov. vni, 2-2),ut inde in-
plenaeperfecta est charitas, sed fides non semper, ciperent, id cst a Christo videlicet sapientiaDei Ps-
plena est. Hincet apostoli: Domine,auge nobisfidem, tris, qui vellent vcnire ad Patrem. Sed et Aposlolus,
scilicet ut infirmanlem sanaret fidem. cum ambularcl in via qua? Christus est, et ad pal-
2. Fides vero velul praevia cbaritalis occupat ani- mam supernaevocationis sequeretur vocantemDeum,
mam, quia credendo tinusquisque diligere ineipit, ea qtioeretro sunt obliviscebalur, extendens se ad
credendo plenam charitatcm possidet. Unde reslat, ca qtiacante sunl, ut ad suinma veniret. Transicrat
juxta illud Apostoli, quod sicut charitas credit om- cnim principiuin viarum Dei, quia non indigebat
nia, ita et perfecta fides improesenliarumfidem ha— aggrediendi exordio; sed ad verilatem in via gra-
beat omnem; qitoniam lides semitas praeparal verae tltens pervenire, atque permanereb in via charitate
dilcctioni; ac per hoc omnis fides est ubi perfecta repletus, el per charitalem adoptione recepla Filius
charitas est; quia charitas credit omnia, id est facit in domo ctim Palre sine fine beatus >. Ex quo liquet
pcr fidemomnia credere, et habere hujusmodi anU quod nulla res in via tenere nos debeat, quando nec
mae b oranem fidem, sicuti et omnem spem, quoniam 6 ipse Dominus, in qiiaiilum via nostra esse dignatus
omnia sperat. Unde nimirum major est charitas, est, lenere nos voluit; sed semper transire, ne rebus
quia per fidem spenique complectitur. Et lalis cha- teraporalibus, quamyispro salute nostra susceptis et
ritas nihil timet, sed excludit foras timorem. Omnia geslis, male hoereamusinfirrai, quiuimo per eas po-
suffert, omnia « sitslinet; et qtii d sustinet omnia, tius curramus alacriter ad eumdeni ipsum qui no-
eliam marlyrium non tiniet, eo qttod ei jam cruci- stram naturam lemporalibus liberavil, et collocavit
lixtis mtiiidtis sit, et ille mundo, ut non timeat quae ad dexteram Palris. Iloc.quippe est quod ipsc alibi
sunt in mundo. Recte eliam charitas maj'or, quo- ail : Elsi noveramus Chrjstum secundum curnem,
niain omnia « virlutum genera agendae viloe com- jam non novimus (II Cor. v, 16), quia exulus om-
prehemlit, sicut suas qttasque species genus. Et nium mortalitate et lentporalilate Deus et homo,
conslat ex oinnibus, sicut el oninia ex ea subsi- unus DominusJesus Chrislus cum Palre coaelernus
stunt. Soliditas f ergo earuin, et perfeclio charitas vivit, manet et regnatDcus.
est, quoniam ex charitate radicanlur universa et CAPUT IV.
fundantur, ut accepla Deo et perfecta maneat *.
Deinde cessantibus aliis, charitas ardentior beata Quod charitas gemina sit.
eril, ut pula fideset spes, cum per visionem Christi " 1. Ex omnibtis cl in omnibus Scriptttrarum locis
evacuatse fuerint, quia cum pervenerit quod perfe- palet, quod charilas una eademque gemina est, id
clum est, evacuabitur quod ex parle esl. Tunc sola est i Dci et proximi : nec una jure sine altera; quo-
charitas major oinnibtis, etiam j'uxta quod imprae- niam Deus cbaritas ila j'ubet, ut qni diligit Deum,
senliarum est, et se gloriosior virebit. Coelerumin diligat et proxinium suum. Una quippe dilectio, sed
hac valle lacryinarum, quia de coalis est, quasi pe- duobus mandalis movetur affectus, ut Deum ex tolo
regrina et ideo rara manet. Porro in supernis lota corde,et cx lota anima.el ex tota virlute,proximuiii
regil et regnat; ac per hoc cum pervenlum fuerit vero sicut nosmet in Deum diligamus. Et boc man-
in sua.-eril charitas omnia in omnibus, quia Deus datum habemus, ut qui diligit Deum diligat et fra-
» In edit. deest, unde colligilur [quod\ ts qut cre- « In edifis deesl omnia.
dit quia Chrislus esl veritus, ex Deo natus est, et qui { Edit., sodalitas.
ex Deonatus esl, non peccal. s Editi, maneant.
b Edit., animam. b In edit. deesl vermanere in via.
r Edili additnt omniusperal. > In edit. additnr permunereciwiebqt.
-' Edil., et quia. i In cditis dcsitlcratur id est.-
«67 S. PASCHASIIRADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 1468
trem suum. Quod si dtcimtts quia tliligiuitis uenin, .(t tertium vero quod juxta nos est; quartum, quod
et fratrem vel unum odiraus, mcndaces snmus, et infra nos esse videtur. Porro de secundo et qiiarto
veritas, id est Deus, in nobis non est, quem nos in Scripturis sanclis nulla praecepta sunt dala a
diligere mentimur. Dicit enim Joannes : Si fratrem, Deo; quia quanlumlibet qtiisque aberret a veritate,
quem vides, non diligis, Deum, qnem non vides, quo- nullus tamcn d qui se el corpus suum quodammodo
modo diligere potes? (II Joan. m). Argiimenlum non diligat. Quamvis ergo fugax animus ab incom-
igilur dileclionis Dei dilectio proxirai est; quia mutabili bono, id lamen setnper agit, ul ipse sibi
proximi dilectio initium Dei amoris est. Diligendus qnaediligit et corpori suo paret. Unde nimirum non
ergo proximus est, ut in proximo diligatur Deus, potesl nisi se et corpus suum, licet raale, diligere.
quia omnis ejus dilectio, si jusla esl,- ad Deum re- Male ergo se diligit, quisquis sibi vult vindicare
ferlur, in quo diligilur proximus, et propter quem quod uni proprie debetur Deo; qtiia talis dilectio
inimicus. Idcirco in Veleri Testamenlo dtiacfuisse melhis odium quam charilas vocalur. Unde Pro-
memoranlur tabulaedigilo Dei conscriptae,quia cha- pheta : Qui diligit iniquitatem, odit animam suam
ritas proximi et Dei gemina est, qua « gralia Spiri- (Psal. x, 6). Et ideo reslat, ut diligatur Deusex toto
tus sancii diffunditurin cordibus noslris. Nam digilo siculi summum bonmn , qncm quicunque diligit,
Dei Spiritus sancli gratia designatur. Undeet Cbri- 1B mandata ejus custodit. Unde Dominus : Si diligilis
stus, in digito Dei, id est in Spirilu sancto dsemonia me, inqtiit, mandata mea servate (Job xiv, 15).
pellebat, ac per hoc unus idemque Spiritus tain in Porro mandala ejus, imo mandalum omniura man-
Veteri quam in Novo est operalor, ut charilais Dei datorum est, ul diligamus siculi nosmet oinnem
et proxfmi repleat corda credenlium. Sed ibi in proximum; quia profecto in his duobus mandalis
labttlis lapideis, quia idem populus cor gerebal lapi- tota lex pendet et prophelse : alioquin supervacuum
deum; hic vero in eordibus credenlium, ubi Dei et videretur ut se quisque et corpus suum diligeret,
proximi vera dilectio servatur. Quem nimirum Spi- mandare; quoniam id quod sumus secundum ani-
rilum Dominus nosler Jesus Christus semet dedit mam, et id quod infra nossecundum corjsus ad nos
adhuc in terra consistens, et semel ccetoprsesidens. perlinel, et inconcussa lege analura diligimus. Quae
Neque enim alio in loco datus aperle monslralur, lex nimirum eliain in « bestias promulgata videtur.
nisi cum inSuhTalioncin terra percipitur, et poslmo- Et Scriptura dicit: Quod carnemsuam nemounquam
dum in linguis variis cum de cceloveniens monslra- odio habuit, sed nutrit et fovel eam, sicnt Chrislus
tur. Cur b ergo prius in terra, postmodum de ccelo Ecclesiam. Hinc ergo oporluit praecipere : Diliqes
discipulismittitur, nisi quia duo sunl praeceptacha- J DominumDeum luum ex toto corde luo, et e.xtola
ritatis, dilectio videlicet Dei, et dilectio prOximi? anima tua, et ex tota mentelua (Luc. x, 27). Deinde:
Ergo prius in lerra datur, « ut diligatur proximus, Diliges proximum tuum tanquam teipsum. In quibus
deinde de coelo idera datur, ut diligatur Deus, ac duobus prseceptis tola iex pendere probatur et pro-
per hoc sicut unus esl Spirilus et duo data, ila una phelae. Quia nullum diligendarum rerura praeceptum
est charitas et duo praecepta. nisi dnobus pfaemissumest; praeserlim cum praece-
dat dilectio Dei, ejusque dilectionis modus prsescri-
CAPUT V.
ptus appareat, ila ut csetera in illud unum confluant.
Quod quatuor sint diligenda. Porro de dileclione noslra nihil videtur dictum; sed
Quatuor ergo diligere ex ipso prsecepfo dile- cum dicit : Diliges proximum tuum sicut teipsum,
ctionis debere comperimus : licel ad illam dileclio- nibil praetermisisse videtur, sed simul in nobis no-
nem Dei earum tria referanlur, quia dilectio ex toto stra dilectio commendalur. Ergo integra nostra di-
corde, et ex tola anima, et ex tota mente, omnes leclio est, ut anima ad immorlalitatem, ad bealitu-
cogilationes, omnemquevilam et omnem intellecliim dinem in Deum diligalur, et corpus nostrum ad sa-
ad se invilat, ut in Deum cttncta conferat homo, a nitalem, * ad incorruplionem, ad immortalitatem
quo habet ea ipsa quac confert. Nullum enim a se , prseparetur. Nam sicut integer homo ex anima con-
rivulum duci extra palilur Deus, ctijits derivalione stat et corpore, ita dilectio plena esl, ul diligatur
ejus dtlectio minuatur. Cum autem ait»: Ex toto corpus proximi ut nostrum, et anima seciindum
corde, et ex tota anima, et ex iota virlute (Luc. x, 27), Deum. Talis quippe dilectio infusio est Spirilus
nnllam vitoenoslrae neque dilectionis partem reli- sancti; quoniam charitas Dei, sicul dicit Apostolus,
quit, quae vacare debeat: imo quidqtiid aliud dili- diffusa est in cordibus noslris per eumdetn Spirilum
gendum venerit, quasi ex prsecepto in animo illtic sanctum (Rom. v, 5J, ul diligatur el proximus. QUOB
rapiatur necesse est, quo totus impelus el fons di- nimirum cbaritas stirsum, ac si ignis, semper anbe-
leclionis manat ac curril. Tamen integra dileclio lal, quia de supernis est. Nam et ignis isle visibilis
Christi, utdixi, ad quatuorse extendit, unum scili- illuc se e attollit, quo substantiam et originem ba-
cet qtiod supra nosest; alterum, quod iios stimus; bere dicitur. Sic itaque ignis iste dilectionis, quem
« Edit., quw, sed melitis qua. « Edit., ad beslias.
t>Edit., cunctis£rgocurprius, sedredundat cunclis. f Edit., sanctilatemet incorruptionemet immorla-
«In edit. desideralur ut diligatyrproximui, de- litatem.
inde de cosloidemdalur. « Edil., illuc atlollit, omissote.
i Edit., nullus tamen est, quo te.
 1469 DE FIDE, SPE ET CIIARITATE. — LIB. HL 1470
venit Jesus mittere in terram, vultque ut ardeat, A turilleccelesiis,recteetproximus, etfraterfratris,etd
semper ad palriam feslinans, quosque inflammave- ipsi ineo,qtti est ccelestis,ccelestesefliciamur.Nullus
rit, illuc oplat rapere, et ea quse desupernis sunl ergo exceptus est homo, cui misericordiam denege-
semper diligere. Quod si dileclio est, non potest eum mus; quandoeliam itiimicosdiligerejubenuii'.Diligite,
a quo est, et se in illo in quo est, non diligere, ac inquit, inimicos vestros, benefacite his qui oderunl
per hoc dum diligit eum a quo est, diligit el se, ut vos (Mallh. v, 44) «. Omnisenim hnmo, atil amicus,
in ipso maueat in quo esl. Quo nirainim fonte aul iuimicus nobis probalnr; idcirco nemo excipiltir
anima renata transit in Deum, nou per immutalio- ab ofiicio pietalis, quia dileclio proximi malum non
nem substantise, sed per renasceniiam affectus, ut operalur; verum etiam praesiantissimos ad omne
ex lolo diligat Deum : sed quia nonnunquam saeculi opus honum nosfacil; unde plenitudo legis charitas
prsepediturobleclamentis, dicit in Canlicis : Trahe appellatur. Manifeslumigilur sub hoc praceplo, quo
me post te, curremus in odorem unguentorumtuorum proximos diligere jubemur, etiam sanctos angelos
(Cant. i, 3). Nec itaque quia diligit sola vult currere contineri, a quibus nobis tantaemisericordiaeimpen-
post eum quem diligit; vult enim ut et caro secum ad duiituroflicia, quanta in Scripturis sanclis animad-
f
incorruptionem transeat, sicul Propheta canit : vertere possumus ; quoniam secundum Aposlolura
Sitivit in te anima mea, quam mullipliciler libi caro n ipsi administraloressunl eorum in ministerio positi,
meuHPsal. LXII,2.) Et dum integre se diligit homo qui hwreditatem accepturi sunt sulutis (Hebr.i, 14).
in Deum, diligit et proximum sectindtim Deum. Et Quapropler jure Bproximi censentur, qui nobis plu-
haecest vera et integra cbarilas, ul diligat ex toto rima misericordise opera impendunt, ex quo el Do-
Deum non propter aliud, sed propler ipsum, quia minus nosler, quia Samaritanus nosler esse voluit,
incommulabile et summum bonum esl; deinde relictos nos a lalronibus semivivosjacentes invenit:
proximum in Deum, et propter Deum, quatenus lo- et quia medicinamsalulis impendit, proximus factus
tus homo noster quam multipliciler sitial ac deside- est nobis, ad nos veniens per hoc quod caro factum
ret Deum. est et babifavit in nobis. Hinc quoque Prophcta :
CAPUT VI. Quasi proximum,inquit, el quusi fratrem nostrum, sic
Qtttd sit proximusquemjubemur diligere. complacebani (Ps. xxxiv, 14): seu quoniam excel-
Proximus noster omnis hoino accipitur vel propter lentior supra nos est divina natura, dislincla est
conditionemnaltirae, vel propter efiicienliam operis, Dei dileclio a dilectione proximi: quoniam ipse sola
vel compassionem misericordiae.Nihil enim magis sua bonitate praebet nobis optts misericordice, quia
proximum, quam hoc esse quod nos sumus, et hoc sumrnum bonum cst; nos vero nobis in invicem
velle quod nobis volumus. Unde Dominus volens i-<propter ipsiusgraliam, ut in illonos inveniamur, qui
nobis insinuare quid sit proximus, cuidam interro- perdili eramus. Ille siquidem agit, ut eo perfruamur
ganti, Et quis est meus proximus? parabolam pro- hono, quod ipse est, nos vero in invicem diligimus,
posuit: Homoquidam descendebatub Hierusulem in ac miseremur nostri, ut perfruaraur illo cui, culpis
Jericho (Luc. \, 29,30), ac caetera quae sequuntur : exigentihus, nobisraet in invicem male abusi su-
ubi inlercselera nullum proximiorem fuisse insinuat, mus.
CAPUT VII.
quam qui curara ejus gessit, opusque misericordiae
circa eum impendit, in tantum, ut ipse » interro- Quid fruendum quidveutendum slt.
gatus ista falealur ; cui Dominus inquit: Vudeel tu Deflnilum qtiippe a sanctis Patribus est, quod aliae
fac similiter (Luc. x,37). Hinc quoque exhibendum sunt res, quibus frui, aliaequibus uti, aliocquibus si-
est qtiidquidvolendo, agendo, circa proximum, pie- mulfrui et ulidebemus.IUaenamqueqtiibusfruendum
tatis ofliciopossumus, ut ille nobis proximus sit vi- est, Pater etFiliuset Spirilus sanctus est,eademque
cissim agendo, nosque illi etiam gratis opus miseri- Trinitas, una el summa res communis omnibus ea
cordiae impendendo. Sed nemo gratis id agit, qui fruentibus: si tamen res dicenda est, et non rerum
propter Deum id agit; quoniam ipse prior dilexil omnium causa, necnon etsi causa praesertim, quia
nos, ut diligamus eum, sicut qttae b de Spiritu suo, ]) nullum nomen invenitur, quod lantoe conveniatex-
qui est charitas, dedit nobis, ut diligere possimus cellentiae majestatis, tamen dicilur Deus Trinitas
et ipsi, Spiritum sanclum. Quod sigerraanitascarnis unus Deus, ex quo omnia, per quem omnia, in quo
habet aliquid gerraanitatis, multomagis adoplio filio- omnia, Pater scilicet, et Filius, et Spirilus sanctus.
rum Dei, quaelota renascilur ex spiritu dilectionis ; Hortim quoque singulus quisque Deus, et plena sub-
et notandum quod nemo sine mercede relributionis slantia, el simul omnes unus Deus et una substan-
diligil, idcirco nemo gralis diligit. Nam proximi tia; quse nimirum res fruendo beatos nos facit. Cse-
nomen ad aliquid est, sicttti palris ac fralris, quia terum juvamur rebus quibus utendum est, tendentes
nemo nisi proximi proximus est, sicut nec filius aut ad bealitudinem, quas omnimonec amare, nec dili-
fraternisi palrisetfralris«.Idcirco sijurepaterdiligi- gere debemus; sed his uti, ut ad illam subslantiam.
« In edit. deest ipse. • In edit. omissum est vosm
b Edili, quoque. < Edit., ipsi udminislrutore'tsunt in ministeriopotitX
« Editi, male, filii. *
eorum, qui.
d Editi, ut ipse. 1 In edit. deest j«re.
 1471 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1472
qua nos bealos faciat «pervenire, atque ei inhaerere A tamurlicitis in superbiam, et miseria in quibusque
possimus. Tcrtio loco nos sumus, qui fruimur et remaneamus. Ergo nobismet et proximis fruamur,
tilimtir, inler utrasque conslituli. Idcirco nobis ca- sed in illo b, ul secundum illum, et propter illum
ventlom esl, ne fruainur, quibus ulendum est, ne nosmet in invicem diligamus, non quales nunc su-
forle prsepediamur in via, ne veniamus ad patriam raus, sed quales fuluri esse credimur, ut lales illi
qua Deusperfecle fruentlusest. Est enim frui dile- summo et incommuiabili bono nosinet melioramlo
ctione perfecta, vel amore alicui ei propter seipsum quolidie in via, qtioe Cbristus esl, ambulando sem-
inhaerere, atque eamdcm rem ex corde diligere : uli per inhaereamus. Deindecaeteris rebus nec frui, sed
aulem, quod in usum venit nostraenecessilatis, ad id uti debemus. Qiiarumque l usum ad ejus gratiain
quod diligimus, aul aniamus obtinendum, si tamen referre, qtiem diligimtts; et isla est vera dilectionis
amandum sit illud, profecto ciiin nihil propler seip- rcgiila,ut diligattir Deus ex tolo propter seipsum,
sum, sed propter Deumamare debeamus; quia stim- qtiia nihil illo melitis, nec sine illo boni quidpiam
mum bontim est; et proximum, quia a summo ita invenitur. Deinde diligalur proximus, sicut seipsum,
constilulum est: alioquin usus illicitus potius abusio homo secundum Deum, el propler Deum diligit.
nominatur. Unde Apostolus : Quicunque volueril Nemoesl tgiltir qui ex toloj'am perfecltisinvenialur;
amicus essehujus swcuti(Jac. iv, 4), id est his frui, B sed in quanlum secundum Deum se perfecte credit
qnaesaeculisunt, et diligere propter se, quia bona vivere, diligal se homo, in illo ut permaneal: in
sunt, inimicus Dei constituelur. Bona sunl quidem quantum vero peccator est, diligal se propler Deutn,
recte titentibus ;"sed abtilentibus vere b in superbia ut pervenial ad perfectionem el graliam, ut totus et
valde « perniciosissima comprobanlnr. Porro recte inleger hoino incommutabilis quodammodo, alquc
ulenlibus sic sunt, quasi si aliquis peregrinando incorruplibilis perseveret. Ad hoc quippe et proxi-
fcstiniis ad patriam venire anhelet, onustus cibariis mum deberaus diligere; sed quia nemo lam bonus
incedat, quibus nimirum praegravalusnon propterea, in hac vita, qui roali quidpiam aliquid non admitlat;
quia diligit, sed his utendq ad illud d quo tendit iiemo tam malus, qui boni aliquid non haheat, sic
pervenire possit, licet invitus utendo portat: alio- diligendistinl hinc inde in Christo proximi, ut ma-
quin quisquis ea quibus ulitur fruendo diligit, miser litia exuti ad eum omnes pervenianl praesciti, et
illeclus,atque a bonoabslractus invia lorpescit. Sed prsedcstinati pergraliam, sintque ul angeli in ccelo,
si animadverles, nec se homo frui debet, quia nec fruendo clarilaieloci, semper beali, et in IaudeChri-
scmeiipsum prnpter se, sed propler eum debet di- sli,gloriosi.
ligere, qtio fruendtim est. Alioquin non se referl ad CAPUT VIII.
e
Deumsed ad seipsum conversus, jam cum defectu G
De ordine charitalis.
se fruendo miser remanet; quia non ad beatiludinem
ereclus, sed ad miseriam depressus jacet. Unde si Legimus in Canlicis sponsamgloriantem, ubi ail:
nec se hoino qttodammodo ad se conversus frui Inlrodttxit me rex in celtam vinariam, et ordinavit
dcbe.t, quanto niintis nihil alitul quid diligere ; sed in mecharitaiem (Cunt. i, 3). Quod nimirum magnsc
eo uti dehei ad necessitalem, qualenus illuc per- laudis est, magnaequedilectionis afliectus, dum in-
venial, quo fons dileclionis manat. El ideo nemo quit : Ordinavit in me charitatem; alioquin, nisi
se f applaudat,quilibet bomo quamvis bonus, ulruro ordinata sit cbaritas, omnino vera esse non poterit,
propter seipsumdiligere debeamus ; quinimo in Do- vel perfecta ; quia ille juste el sancle vivit, qui de
miho, vel propler Doininum, ut ad Dorainum tola singulis quae sunt, prout sunl, jusle sentit, eaque
dileclio nostra referalur, ut in illo nos in invicem quomodo diligeiida sunt diligit, vel quomodo bis
diligamus, in qtio, ct ex quo bcati esse possimus utendum ulitur. Nam ipse ordinalam habel chari-
alias B autem bcaltis apostolus Paultis Philemoni : tatem, qui autdiligil quod diligendumest, aul omnino
Ego, inqtiit, te, fraler, fruar in Domino(Phil. xx), non diligit quoddiligendumnon est, neque minus di-
nisi addidissgtin Domino,viderelur eum proplerseip- ligitquod est ampliusdiligendum, nec plus quod uti-
sum diligere. Sed doctor egregius in illo eum dili- **que minus diligendumesse cognoscilur; sed sequissi-
gereoptat, illoque frui, in quo eorum ulerquebeati me diligit quod niimis vel quodamplius diligendum
esse possent. Quapropter diligamus Deum, non pro- esl: anhelat qtioqtiene aul minus vel amplius de his
i
pter aliutl, sed propier seipsum; quia stimtniimbo- amando scntiat, quae debel sequissimediligere, ul
num est, ex lolo corde et ex tola anima, et ex tola pula omnis peccalor in quanlum peccator est, non est
menle nostra. Nullaque res ftl, qua frui, nisi illo uliquediligendus; omnisvero homoinqiiantum homo
debeamus. Hinc restat, ut tola dileclio nostra illuc est, diligendus est propler Deum: et omnia membra
se rapiat, ubi summum bonum est, rcbusqtie illis Chrisli, in quanluni membra sunt, diligenda sunt in
vero pro-
fruainur, quibus beati esse possumus, ne forte ab- Deum, quia membra Cbrisli sunl : Deus
« Edit., facit. { Edit., sibi [applaudat quamvis bonus, omisso
b In edit. deest vere. qtiilibelhomo.
« hem valde desideralur. B Edil., atiud.
d Etlit., ad aliud. b Edit., sedin Domino.
r Elit., ad ipsum. > Eii\i., Eurumque.
i Etiil., dccet.
1473 DE FiDH, SPE ET CIIARITATE.— LIB. III. 1474
pler seipsum, qtua summum bonum est utiqiic ex A dicam) eamdem charitatem queeDeus est, cx tolo
toto diligendtis est; tinde si Deus omni homine am- corde, et ex tota anima, et ex tota virltile; dcinde
ptius diligendusest. unusqtiisque nosirorum vere proximos sicut nosmet, ul quotl nohis volumus
amplius Deumdiligere dehet, qiiatu seipsum; id est fieri, raciamtiset aliis, et quod nolumtis nobis, non
plus quam animam suam; quia qui diligit aniniam irrogemus ttlli. Isla namque est ordinala charitas,
suam plus quam Detitn, non cst illo dignus; unde iste est ignis ille perpeluus, quem venil Jesus mit-
sancti marlyres plus Deum dilexere « quam seipsos: tere in tcrram vultque, ut ardeat. Ista est eminen-
idcirco deposuerunl corpora Biortalia, tradenles lior via qtiam demonslrat Apostolus, sine qua nihil
animas suas, ut eas in vilam, juxla promissum Dei, proftcit, contra quam nihil valet; qitoniam ila est
invenirent seternam. Deinde amplius homo alius ut mors inexpugnabilis forlitudo charilalis; quam
diligendus est, quam corpus nostrum; qnia secun- profecto quisque charitatem debet ntitrire, Dci im-
dum interiorem hominem anima ejus ita diligenda plendo mandata, ut cuncta quae agimtis hoc igne
est, ut anima nostra. Tamen ita onmia propter cremenlur in conspeclu divinaemajeslatis, qualenus
Deum et in Deo diligenda sunt plus quam corpus; accepla liant Deo. His itaque anima renata affecli-
quia polest nobiscum homo inlerior Deo perfrui; bus fitholocauslum, Deoexhibens corpus, quod vi-
quod non potest corpus. Corpusnamque per animam |{ vificatur ab ea f, hosliam vivam, sanctam, Dco
vivit, qua frtiimur Deo, et ideoanimam proximi se- placenlem, et fit ralionabile obsequium noslrum,
cundutn interiorem bominem diligamus tit nostrarn; profeclo, quia charitas ordinala pritis per Spiri-
et turpus ad incorriiptionein, sicut el nostrum. Con- tum sanctum in cordibus nostris diffusa jugiter
stat igitur quod oinnes oeque sinl diligendi; sed aspiralur.
cum b omnibus prodesse non possumus, his potfs- CAPUTIX.
simum consulere debemus, qui pro loeoruniel tem-
porum, vel quarumlihet opportunitaie rerum nobis Quid sil inilinm charitalis, quidveperfeelio.
conslrictius quasi quadam sorte junguntur. Nam et Nemo igitur continuofit summus : et ideo quae-
ignis iste corporeus magis eos tam calore quam et rendum est principium charitalis, ut ad ejus per-
lumine langit, quos proximiores esse constiteril; fectionem, Deo inspirante, venire possimus. Nara
sed ignis iste dileciionis omnes in Christo vel pro- ofiicium ejus nihil aliud esl quam diligere, et dili-
pier Christum amplectiiur, praesentes absenlesve, gejido mandata Christi adimplere. Priiicipinm vero
dtimet propter delinquentes gemit, el proplcr san- ejus ab his incipit rebus (licet intus s vivificentur)
clos Deuni c laudare meminit, cum quibus et in quoe foris sunt; quoniam sicut clamat Aposlolus :
quibus se participein lsetalur. Tunc Patrem simul C Qui babueril substantiam hujus mundi, cl clauserit
€um eistlem invocal, dicens : Puler nosler, qui es in viscera misericordiae,ne indigentiijus largiatur, non
rwlis. Qnis enim de tanla adoptione non gattdeat? dico charitatem, sed nec principium habere putatur
quis de lanta germanilale ubiqtie diffttsacongralu- dileclionis. Dicit enim ita : Qui habuerilsubstantiam
letur? sed inler omnes qui fruuntur nobiscum Dco, hujusmundi, viderilquefratremsuum necessituiemhu-
partim eos diligimus, qttos ipsi adjuvamus; partim bere patientem, et cluuserit viscerasua ab eo, quo-
a qtiibus atljiivamur,parlim quorum indigemusprae- modocharitus Deieslin illo? (I Joan. m, 17.) Ac sic
sidio, eorumque d indigentioe subvenimus, partim patenter dicat: Quomodo diligere poterit intrinse-
quibus nec ipsi conferimitsaliquid utilitalis, nec ab cus qui ea quae extrinsecus sunt non inipendit?
eis, tit nohis conleraiur, attendimus. Et oinnes la- clausa quippe viscera manare non sinunt picta-
men diligere debemtis, ut et nobiscum diligant et tem ad proximum; dttm se et res transitorias plus
velle orare ac desidcrare; idcirco omnis dileclio no- diligil quam proximum. Quomodoergo dare poterit,
stra in invicemad tiiinn. illum finem referenda est, quod praecisumdolel, quando id non impcndil quod
ul omnes friianlur Deo, et nobismet in Deo, licet omnino exlrinsectis amissumnon dolet? Conslal igi-
intcrdum utamur proximis siculi et ipsi noslris lur esse principium charitatis atque indiciumb,
in invicemutiintur suffragiis. Ulimur autera eornm D si proximo non negeraus , qnod sine dolore amitti-
temporalibuspraesidiis,fruimur vero eisdem in Do- mus, et superfluo possidemus; deinde ut ofBciose
raino, secundum interiorem hominem, ut omnes re- quaecunquepossumus beneficia aclu impendamus :
novemur in agnitione filii Dei, et reforniemur ad alioquin dilectio, quaevidelur esse, dum torpel clau-
imaginemglorioeclaritaiis « suae. tjuibus nimirum sis visceribus, non est tlilectio, dum negat proximo,
sponsa iuebriata poculis cxsiillal dicens : Introdtt- quod nec praecistimdolet. Ergo aperiautur viscera,
xit me rex in cellum vinariam (Cant. l, 3). Isla sunt ul habeat principium, el quaehujus mundi sunt sal-
namquc pocula charilalis Christi, quibtis transmu- tem proximo non negentur; qiioniain haec omnia
tamur ad formam incorrtiptibilisDci; quoniam Deus conimuniter data noscuntur. Unde Dominusinquil :
charitas est, ul per charitatem diligamus (ut ita Quod si in alieno fidelesnon (uistis, quod vettrvm e$t
» Editi, diligere. . « Edit., charitatis suw.
b Edil., sed tumendum omnibus. { Elit., ab eo.
« In edilis desideralur Deum. * Edil., licel Detts vivificel. - -.
d Edit., anorumqtie. b Edil., inilittm.
1475 S. PASCIIASIIRADBEUTIABBATISCORBEIENSIS 117*
*
quisdabit vob.s? (Luc. xvi, 12.) aliena quippe sunt A charitale omnia pendunt mandata, et varia sunt
in nobis, quse hujus mundi sunt, licet in usu data circa Deum et proximum cjus negotia, varius est
sunt: idcirco proximis, quod omnibus in communc el ordo beatorum, mullaequemansiones in regno
daium est, negare non dcbemus. Quod si foris nega- ccelorum : alii namque stint qui subsiantiam mundi
mus quod alterius est, intus clausis visceribus amit- possident, et proximis targire ( contendunt, alii
timus quod nostrum est sed quia principium chari- qui cuncta relinquenles , et non solum corpus,
talis esse diximus, substanliam hujus mundi largiri sed etiam animam pro Deo et proximis tradunt,
liberalissime proximis, quaerendum est quid sil omniaque qusecunquc possunt, pro communi sa-
quod ait Apostolus : Si dittribnero in cibos paupe- lutegerunt, adeo ut unus in Veteri Testamenlo
rum omnesfacultulesmeas, ettradidero corpus meum deleri se oplat e pro fratribus de libro vilae; aller
ila ut ardeam, charilalem autem non habuero, nihii vero in novo anathema fieri gaudet b. Unde liquido
mihi prodest (I Gor. xm, 3). Fortassis ergo aliquis constat, quod nunquara charitas excidet, licet ti-
dare potest facultates suas sine dileclione pauperi- midis et incredttlis quae dicimus difliciliavideantur.
bus, aut corpus tradere pro aliquo « negotio ita Caelerumiis qui proescili et prsedestinati sunt con-
ul ardeat, sed cerlissimum quod sine charilate ni- formes fieri imaginis Filii Dei, cuncla videntur Ie-
hil prodesl. Porro, ut dixi, charitatis oflicium est B via, quibus nec substanlia raundo in menle est; nec
diligere; unde qtiidqttid sine dileclione agitur Dei et labor aliqtiid esse; quia spiritu Dei agunlur, ex quo
>
proximi, nihil prodest. Nam dilectio proximi germa- renali, et filii sunt Dei appellali. Unde habeat
nilatem servat, germanitas autem in adoptionem quisque sallera initium charitatis, quaienus bona
transit, adoptio vero per graliam filios Dei nos effi- saeculiproximis impendat pro viatico.jChrisli amore
cit. Hinc quoque quia fralres et filiiuni b Palrifami- ductus : fide charitateque succensus flagret, ut au-
lias sumus, haeredilascceleslis fide et subslantia hu- diat a Domino : Quod uni ex minimis islis fecisli,
« mihi fecisti (Matlh. xxv, 40). Festinet opus miseri-
jus mundi communis nobis esl. Sic ergo largire
debemus proximis, quasi cohaeredibus, et quod eo- cordiaeinslanler operibus exhibere; quoniam labor
rum est singulis non negare ; quia secundum Apo- omnia vincit, ut sibi ex proximo gaudeat in omni-
stoluin, nihil aliud debere debemus, nisi ut invicem bus subvenire, ac per hoc ad ultimum, si res ita
animam ponere non metuat pro fratri-
diligamus. Hinc quoque charitus non inflalur , non decreverit,
est ambitiosa, non quwrit qum sua sunt (I Cor. xiu, bus.et araicis, ut illa comprobetur charitas, qua
nulla est major inter proxiraos. Varia quippe sunt
5); qui profecto novit jus naturse, et bsereditatis ac
graliae consorlium. Sic ilaque singulis quae hujus dona, varius labor, varius et ordo merilorum. Unde
mundi sunt largire d satagit quasi debitum; quia non G Propheta : Astitil regina, inquit, in vesiitudeauralo
sua sunt quse httjus mundi sunt; sed illa charitatis circumdala varietale (Psul. XLIV,10): sed sicut fe-
propria noscuntur, quse seterna sunt. llla namque licior esl, qui ponit animara pro amicis suis, ila et
debentur in via, quae htijiis saeculi sunt ad usum infelix nimium i, qui claudit viscera pietatis pro-
itineris. Caeterumilla ad perpeluitalem et aeternita- ximo, ne indigenli subveniat; quoniara talis quilibet
tem quibus fruamur, prsedicanda , exoranda simt in tenebris et umbra mortis manet.
proximis, quia nobis propria, largiente Domino, per CAPUT X.
graliam jam facla sunt. Unde seu substantiam pro-
ximo prsestemus, seu officium misericordiae aga- Quomodo diligat nos Deus? ut frualur nobis, an ut
seu bona seu ccelestia ulatur?
mus, exoremus, prsedicemus;
liberalissime raandat Apostolus: Nihil aliud debe- Manifestumest ergo ex divinis Scripiurarum sa-
mus, nisi ut invicemdiiigamus. Dileclio quippe sola cramentis, quod multum nos diligal Deus, qui pro-
pro debito est, quam quotidie sotvendo debemus, ut prio Filio suo non pepercit; sed pro nobis omnibus
debendo persolvaraus : sed quidquid possumus, tradidit eum. Quod nisi diligeret, cum inimici esse-
proximis non negemus; alioquin quisquis claudit " mus, non nos sibi reeonciliaret per mortem Filii
viscera pielatis proximo, nec inilium charilatis ba- stii, ut de inimicis non solum amici, verura eliam
bere cognoscilur, quomodoergo animam dare pro filii essemus : sed si fruitur bono nostro, cum jam
amicis potest, qui nec subslantiam impartiri gau- adoptali sumus, videlur agere, quod nemo sani ca-
del? Nam sicut Dominus ait : Majorem charitutem pitis homo dixeril; profecto quia omne bonum no-
nemo habet, quam ut animam suam ponaf quis pro strum, aut ab ipso, aut ipse cst. Hinc quoque liquet
amicis suis (Joan. xv, 13). El haecnimirum esl cha- nullius egere bono; quia ex ipso, el per ipsum, et
rilas, quaeforas mitlit omnem limorem, qua chari- in ipso, non solum bonum nostrum subsislit, verum
lale sancti perfusi non timuerunt omnino mori pro et omnium, angelorum : unde propheta conversus
Christo, ut et amici Dei sint appellali: sed quia in ad eum implorat dicens : Conserva me, Domine,
* Edit., alio. ' Edit., targiri.
b Edit., unius patrisfamilias. e Edit., optel.
« Edit., b Edit., gaudeat.
d largiri. > In editis deest sttnt.
Edit., largiri. 1 Edit., nimirum.
• Edil., pendent.
U7J DE FIDE, SPE ET CHAitlTATE. — LlB. IH. 4478
quonium speruvi in te. Dixi Domino: Deus meus es A . diendura et exordiendum est omnibus, qui ad vitam
tu, quoniam bonorum meorum non eges (Ps. xv, 1, et veritatem optant venire et in Christo permanere.
2); ac s.i patenler dicat: Idcirco tolam spem meam Ex quo colligilur quod iiulla res in via nos debeat
in te posui, quia stimmum bonum tu es; alioquin si refinere, qtiando nec ipse Dominus, in quanlum via
ullius egeres bono, utique Deus non esses. Modo noslra esse dignalus est, tenere nos voluit; sed trans-
quia bonorura meorum non eges, nec ullius alterius irc, ne rcbus lemporalibus,quamvis pro salule noslra
bono egere probaris, obsecro, conserva me, ut per- ab illo susceptis el geslis hoereamus infirmiter; sed
maneam bonus. Unde liquet quod non fruilur nobis per easdem potitis curramus, ut praemisi, alacriter,
Deus, sed utitur; alias autem, si nec fruitur, nec ut ad eum pervenire possimus, qui formam servi
utitur, non patet quomodo nos diligat Verilas. Ve- suscepit, nostramque naturam ad dexterara Patris
rumtamen non ila ul nos ulimur rebus, quia nos collocavit.
res quibus utimur ad id referimus quo bonitate CAPUT XL
Dei fruamur. Deus vero ad suam bonilatem usum De nutrienda churitate.
nostrum refert, quia malis noslris bene utitur; quo-
niara ipse summa bonitas est, siculi et summus Nulrienda ergo charitas est, elsi de ccelo cre-
Deus, et summa charitas. Nam el nos in quanltim B dalur data, quia ignis isle perpetuus est. Unde et
ab ipso sumus, vere boni sumus. Idcirco, quia ipse in Levitico jussum legimus de igne illo ccelesli per
justus esl, non impune mali sumus. Ergo ille usus singulos dies a sacerdote ut nutrialur. Quia profeclo
Dei, quo nobis ulilur, non ad ejus, sed ad noMram Ttonlicebat in saerificio Domini alienum ignem of-
referlur ulilitalem, el ad ejus tantummodo bonita- ferre, ne forte, sicut Nadab et Abiu, periret qui ob-
tatem. Nosvero cum subvenimuscuilibet miserendo, lulisset; sed supponebant per singulos dies niane
ad ejus id facimus « ulilitatem cujiis miseremur, et vespere lignum in pabulum ignis, ut nutriretur,
et ad nostri ntercedemcum miseremur; quaenimi- et essel semper in altari perpetuus. Ipse namque est
rum merces summa est, ut fruamur Deo; deinde ignis ille quem venit Jesus mitlere in terram, et
qui illo fruimur, ut nobismet in invicem perfruamur vult ut ardeat; idcirco quaerendumquibus alimenlis
in ipso diligendodeposciinus : alioquin, si dilectio- charilas nutriatur, qua amantur quae sempiterna
nem nostram in nobismet tantum ponimus, rema- sunt et proximus, ut ad ea proficiat quae semper
nemus in via, quia spem beatiludinis nostrse in an- idem stint. Deus igitur el proximus unde amantur,
gelo aut in horaine quamvis sancto posuimus. Ora- cbarilas proprie dicitur, nec ultra procedit; sed tunc
nis igilur dileclio noslra ad eum referenda est, ex consummata ac purgalissima est, si nihil aliud
quo el per quem, et in quo solummodo boni esse C amatur. Hanc quippe, ut diximus, et dileclionem
possumus; quia neque qui plantat, neque qui rigat dici placuil; sed lunc recta est, cum Deus magis
est aliquid*;sed qui incremenlum dat, Deus. Qua- diligitur quam animus, ut malil homo Dei esse
propter cura homine frueris in Deo, Deo polius frue- quam suus, et secundum voluntatem Dei cunctos
ris quam b homine. Illoenim frueris quo beatus ef- animi motus dirigere; deinde ofiicia carnis acie
ficeris, et ad eum le pervenisse gaudebis per dile- mentis suaesubjicere : ila ut nihil aliud quam Deum
clionem amoris, quo spem tuam posueras. Dicunt« et proximum secundum Dei volunlalem diligat.
tamen frui posse, cum aliqua utimur deleclatione; Cbarilatis vero venenum rerum lemporalium est
quam nimirum deleclationem nobiscum gerimus; cupiditas. Nutrimentum ergo ejus imminutio cupidi-
sed si referimus eamdem deleclalionem ad illud talis; deinde perfeclio nulla cupidilas, quia radix
sumraum bonuni, ubi permanendum est, ut delecle- omnium malorum sola cupidilas praedicalur. Quis-
mur in iUo, jam non fruilio proprie potest dici, sed quis igitur charilatem nutrire vult, insiet mifiuen-
usus, quo nosmet in d invicem diligiraus; quia di- dis cupidilalibus, gloriain vitaeprsesenlis fugere, vo-
lfictio nostra ad iflum referlur, cui cx tolo adhae- luntalemque propriam abnegare. Est autem cupidi-
rere gaudemus, ct in quo finem laetilisenostraepo- tas amor adipiscendi aut obtitiendi carnis praesen-
suimus. Nam et Chrisius verbum Palris iniliura D tisque vitaeoblectamenta. Itujtts inilium minuendsef
viarum Dei appellatur, ut ab illo inciperent omnes, est Deum timere, sicul scriplura est : Initium sa-
qui vellent venire ad Deum; quoniara ipse est Deus. pientiw timor Domini (Ps. cx, 10). His anima ini-
Sed sicut ait Apostoius, Si noveramus Christum se- tiala gradibus, reslat ut ad sapientiam pertingat,
cundum carnem, jam non novimus, profeclo quia quatenus pro sempilernis omnia quae in hoc mundo
secundum carnem viam se voluit prsebere venien- bona pulanlur et mala conlemnat. De promissio-
tibus, ad principium viartim e congruil transire, ut; nibus quoque sanctorum et certaminibus nemo de-
perveniat ad vitam et veritatem qua permaneant speret. Placendi ergo gralia nihil aninia nisi secun-
beali. UndeApostolus,quaeretro sunt obliviscens, adI dum Deum agat; sed quia in hoc ilinere charitatis,
ea quseante sunt se exlendit; quia jam principiumi qtianla pericula quanlseque diflicullales oecurrant,
viarum Dei transieral, non indigens eo a quo aggre- non est disserendi nunc ratio proposila; sed quibus
« Edit., faciamus. i Edit., invicem,omissot».
b Edit., c«tn homine. • Editor addidit ad quod hominibus.
« Edil., dlcendum. ' Edil., minuendi.
,47<3 S. PASCHASIi RADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1480
nulriatur charitas initiis, veritas requirenda : restal A et conscientia non ficta, quatenus spes m nullo con-
ul dilectio Chrisli plenissime mandatorum ejus prse- fundatur erroris naufragio. Omniumergo Scriplura-
cepta inlendat, sicut discipulis suis ipse auctor Ve- rum inlelleclus ad isla tria refertur; quoniam quid-
rilas ait : Si diligitis me, inquit, mandata mea ser- quid est quod in divinis lcgiinus lilteris, his tribus
vale (Joan. xiv, 15); observatio ergo mandatorum comprehenditur donis, et in his omnium Scriplura-
Dei adimplelio est cbaritatis; sed in ipsa eademque rum terminalur finis. Et nisi propler erudilionem
charitate per iidem ambulamus, a qua incipiraus; aliorum, his adeplis ad plenum, Scriptura sancta ne-
alioquin infirmante fide charitas languescit; quia cessaria non esset. Unde ul nutrialur charitas, sae-
quoliescunque Scriplurarum sanclarum in mente va- culi araicitia etcupiditas carnis appellanlur primum;
cillat auctoritas, iides titubat, uude cum fides ceci- deinde supponantur jugiter Iigna virtutum, circa
derit, etiam quisque a charitale cadit conlinuo. Non Deumet proximum ut ardeat; qtioniam quisquis ve-
enim polest diligere, quod esse non credit; idcirco nenum ejus primum a se non expulerit, nori dico per-
Scriplurae sanctae diligenlius scrulandae sunt et ple- feclionem charilatis, verum nec initium habet.
nius credendoc, ut fides sancla succrescai, el prae- CAPUT XII.
cepta Dei copiosius intelligantur. Qnisquis igitur De differentiacharitatis, utrum sil aliqua eorum qui
Scripturas sanctas vel' quamlibet parlera earura in- B primamfidemcuslodiunt, et qui postlapsus ad poz-
lellexisse se puiat, ita ut co inlellectu « fnlem et nitentiam redeunt.
geminam charitalem Dei el proximi non aedificel, 1. Hinc sane per JeremiamDominus ad Hierusa-
nondum omnino inlellexit. Et si ex ipsis Dei Scri- lem: Recordalussum tui, inquit, miserans adolescen-
pturis jam fidera percepit, et diligit, bene agendo tiam tuam, et churitutem desponsationisluw, quando
efflcit, ut etiam sperel ad id quod diligit pervenire. secuta es me in deserto(Jer. n, 2). Et deinceps : San-
Itaque tria haecsunt, quibus omnis scientia et pro- ctus Israel Domino primiliw frugum ejus (Ibid., 3).
phetia mililat in hac vita. Sed fidei succedit spe- Quibusprofectoverbis gloriosiorem insinuat charita-
cves b olim credila, quam videbimus siculi est; spei tem circa perseverantem aniniam, cujus adolescen-
vero succedit beatitudo ipsa ad quam perventuri tiam miserans Dominus eliam cum Iapsa fucrit arao-
sumus : charilas autem islis decedenlibus augebilur rem desponsationisejus recordatur. Tenera quidem,
polius. Si enim crcdendo diligimus quae nondum et duleisest cbaritas virginalis, prsecipue in spirita-
yidemus , quanto magis cura videre coeperimus! libus, ubi sola dilectionesponsusel anima foederan-
Et si amando speramus quo nondum pervenimus, tur. Comparatur enim anima saiicta primiliis fru-
quanto magis cum perventum fueril! quoniam prae- gum quae Domino consecrafitur; et ideo a sponso
senlis vitae bona, sicut cum non habentur in desi- G tam tenere diligitur virginitas, utsequanlur agnum,
derio sunt, ila profeclo habila mox verlunlur in quicunque eam fnlegram illibalamque servaverint,
faslidium: coclesliavero et sempiterna, e contrario, quocunque ierit. Alioquin animae quae corruerit per
cum non habentur, faslidio sunt, et cum percipiun- Joelera diciliir : Lamenlare ad me super sponsam
tur, magno in desiderio. Sed interdum quia per fi- prwcinctam sacco in virum ejus virginalem(Joel. i,
dem, qualia sunt creduntur, in spe jam, quia donata 8), dolens eam, eo quod de tam bonis decidissel me-
sunt nobis, babentur; habita vero diliguntur et prae- ritis; ita ut odia contraherel, pro flagitiis habens
guslantur. Pro quorum dilectione omnia praesenlis offendiculadelictorum. Hortalur ergo, imo mandat
vitaenon minus prospera quam adversa conlemnun- sponsus apud se pro ea lamenta fundere, vel etiam
tur, lantum ut illa adipiscanttir. Omnium ergo virtu- ipsam plangere animam ; unde et nostra interpreta-
lum instrumenlis utitur charilas, el ipsa sunt ligna lio plange habet, quasi virgo accincta sacco snper
quaesupponunlur in pabulttm Dominici ignis, ut nu- virum pubertatis suw. Utique quia pro maleficiisjam
trialur in allari. Allare ergo illud Dorainicumcorpus sponsus virginalis Chrislus abscesserat ab ea qui
est, DeoPatri satis placabile, in quo cuncla offerimus dixit: Sponsabote mihi in fide,in juslitia et miseri-
vola, et charilatis igne cremantur. Alioquin ignem cordia (Ose. n, 19). Sed quia primam desponsationis
alienum qui obtulerit, concupiscenliam scilicet car- fidem irritam fecit, et sanguinem testamenti pollu-
nis, cum Nadab et Abitt peribit; quia ignis iste coe- tum duxit, jubetur plangere accincta sacco, super
lestis est, et non aliunde; neque alibi quam ex vir- virum pubertalis suae,quoniam ablalus est ei. Jara
tutibus et in Christo nulrilur. Mane igilur ac vespere enim non est mollis et tenera, idcirco debet plan-
ligna supponunlur in pabulum sanclaecharitalis, ut gere praecincla sacco; alioquin si fccdus virginilatis
ardeat jugiter in allari, quando per charitatem reli- servasset, nec lugeret, nec ab ea sponsus recessissel.
qnoevirlutes operantur. Sin alias exslinguilur, quia Hinc Dominus in Evangelio : ATonpossunt, inquit,
char.tas nunqtiam esl otiosa. Suppositis ergo virluti- lugerefilii sponsi,qunndiu cum illis sponsusest : ve-
bus ardel in Christo, et lunc demum omtiia nostra, niel autem tempus cum auferetur ab eis sponsus,et
vota hoc igne concremala, fiunt accepta Deo. Ftnis, tunc jejunabunl ac lugebunt(Marc. n, 19). Habcl ila-
ait Aposlolus, prwcepti,charitat de corde puro et con- que anima loetitiamel exsultationem suam, quandiu
tcienlia nonficla (I Tim. i, 5). De corde, inquit, puro, cum ea Chrislus est; quia dies sunt epularum, et
ot nihil aliud quam id quod diligendumest diligatur: refectionis ac gaudii. Suscenit enim fedus nerpe
« fcdit., eo tnlellecto. b Edili, spes.
 1481 DE FIDE, SPE ET .CHARITATE.— LIB. III. 1482
tuum a Deo, idcircodeliciis aflluit; fruitur ccelestiumA ium (Luc. vii, 47). Ex quo patet, quod « charilas
alimentorum copiis, inebrialur vino quo corda san- aniraarum quasi alterbaptismus est. El si estin mente
ctorum Iseliflcantur; sed posleaquam sponsum faclis unde cecidimus.ut quidpriora opera agere jubemur,
amisit suis, jubelur in cilicio peccalorum suorum nisi ut per eam charitatem ad ea redeamus, a qui-
agere pcenitentiara, et deflere semetipsam *, quia bus prius decidimus?
perdidit virum, el sprevit eam sponsos propter foe- 3. Sed lam multum distat inter primara et cor-
ditates ejus, qui non solum diiexerat illam gratis, ruptam animsecharitatem, atque inter eam, quam-
verum crucifixus est pro ea. Unde et a principio vis et ipsa sit una eademque charitas, quae post
aniraa b cujusque virginalem vitae suse florem de lapsum animse reformatur ; quandoquidem nec spe-
fonte Christo dicavit «; sed cum ad ignominias hu- ciosa videtur anima, quaesuis defuscatur criminibus,
jus ssecuiise divertit, neglecto fidei susc paclo, mox etsi multum diligat Deum;quia sicut quidam au-
virgiuitalis suaesponsumperdidit, et diabolo suisque denter ait : Cum Deo loquor; cum Deus omnia pos-
pravis operibus se miscuit, cui renunliaveratprius. sit, suscitare virginem quamlibet corruplam non
2. Tamen misericorsDominusnec sic deseritani- potest post ruinam. Potest quidem liberarc a poena,
inam pravis constupratam flagitiis, cum per Jere- sednon valel coronare corruplam. Qux nimiruin f
miam increpal dicens: Fronsmulierismeretricis facla B senlentia salis formidolosa probatur, si forte vera
est libi; noluisli erubescere. Ergo amodo sallem conviucilur; praeserlim cum legimus, Afram et alias
voca me : Pater meus es tu, dux virginitutis mew quamplurimas martyrio coronatas. Unde aut dc co-
tu es (Jer. m, 3, 4) Et, bene inquit, dux virginitutis rona virginitatissolum intelligendum, autcerle aliter
mem, quia quandiu virgo voluit permanere anima, legendum, quam nostri codices babeant, ut sit sen-
fcedere servato amoris, ducem habuit Chrislum; stis quod non valeat coronare incorruptam. Manet
quo relicto, coepit per prserupta gradi, et ad ima enim facti causa, etsi corona tribuittir pro ardore
corruere. Igitur quomodo mulier, si contemnat vi- deinceps magnae dileclionis. Lcgitur ergo : Virgo
rum, sic contempsit infelix Dominura; quapropter Israel cecidit, et non est qui suscilet eam (Amosi, 2).
revocans eam Dominus per prophetam : Nunquid Non ita tamen intelligendum quod nullus sit, sed
iratceris, inquit, tn perpetuum; aut perseverabisin dolenlis affectumet iroplorantis Deiauxilium *, quod
finem? Ecce loeuta es, el fecistimala, et potuisli (Jer. nemo nisi Deus proslitutain possit reerigere, idem-
v, 6). Mullis interea modis ulilur sermo divinus ut que ipse ab ea quaececiderat, peccatis intervenien-
miseram compescat animam a suis fiagitiis; sed fe- libus, eratprohibilusnefieret suo justojudicio, quod
lices qui charitatem primam custodiunt,ne fcedusfidei posset per potentiam. Alioquin quomodogaudium est
irrumpant; aliter autem, nisi esset prima gloriosior C in ccelo,Domino atlestante, super uno peccatore pw-
a principio conservata, nequaquam Spiritus sanctus nitenliam agentequam super nonaginta novemjustis,
in Apocalypsi per Joannem angelo Ephesi Eccle- qui non indigent poenitentia(Luc. xv,7), si nemo de
sise scriberet inter caetera : Sed habeo adversus te ruina polesl redire ad gloriam?Quod si Spirilus
pauca, quod charitatem luam primam retiquisti sanctusignecharitatis ita inflammaverit animam cu-
(Apoc. n, 4). Haec enim prima ideo dicitur, quia jusquam h sceleribus prostitulam, ut numerosiora
altera vel quia sit ipsa primordialis, quando Spiritn virtutum opera seu prsestantiora faciat quam fecis-
sancto in fonle refundimur, et praecipua.Memoresto, set divinilus inspirata. Et quis est qui seslimal, ubi
inquit, unde excideris et age pcenilenlium(lbid., 5). tanla Dei superabundat gratia, quamvis prius abun-
Profecto, qnia nemo recte pcehitet, nisi prius intel- darent delicla, qui gratiam dedit, quod non possit
ligal exceUentiamcharitalis, et gratiam quam ami- recompensare laboribus mercedem? Tamen adeo
sit, quove perveneril, ut portet confusionis suae non estspeciosa charitas in anima laborantis, quae
ignominiam, et respiret ad ea quae amisit. Sic tantam portat confusionem ob recordationem, et
demum priora, inquit, opera tuafac. Etquae sunt prislinsedisrupta charilalis foedera. Unde etsi magis
opera priora , nisi dilcctionis, ut servet omnia. jam flagrat in animo ardore dilectionis, j"ure> dolet
mandata? Qusenimirum opera cbaritatis intelligun- pro confusione sui reatus. Hinc ergo cujusque recte
tur; imo ipsa charitas; sed propter ignominiam se plangentis anima sibi sordet per culpam, quse
sordis d tantum opera dicuntur, immutato nomine, jam Deo redolet per ventem. Illinc aestuat apud
elsi priora sint, ut sil aliqua distinclio eorum qui sponsum amore dileclionis juslis bonisque operibus
- permanserunt, vel qui naufragaverunt a fide dile- . jugiter salisfacere : hinc suis obfuscatur
flagitiis;
ctionis Christi; veruratamen etsi multi deincepsplus illinc siiis rebaptizatur lacrymis; hinc lenebricatur
diligunt, tacetur de gloria inlerdum, tacetur et de peccatorum suorum aspeclibus ; illinc resplendet
speciepulchritudinis, solummodo legimus de Maria, gratia Dei respersa, et virtutum muneribus. Hinc
quod dimissatint ei peccata mutta, quia dilexit mul- tristis, quod cicatrices suoruni vulnerum vel facti
• Edit., seipsam. 1 Edit., quw quidem sententia. ,
• Edit., male, animam. * Editor addit innuit.
« EdiL, ditavit. b Edit., cujusque. "
3 Edit., cordis. > Edit., eliam dolet, oinisso
• Edit., quia. jure. \
P-TBOt. CXX. 4?
 1483 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1484
sui causa maneat; illinc Isela, quod jara per charita- A se sunt sirie sensa. Deinde prophetia, seu scientiae
tem ad amplexus prioris viri redeat. Plus igilur gra- dolibus qui pollent, * aut mysteria norunt; jam in-
tulahunda de venia quam tristis de culpa; qusedis- trorsus aliquid habent, sed niltil sunl; quia istis
cessit, festinal ad immensa gaudia quandoque'per- omnibns inflati, charitate sola, quae sedificat, ^ntus
ventura, cura mors absorpta fuerit in victoria. carent. Gseterumsi sint ofliciosi, et in cibos patipe-
Interdum tamen «, sicut propheta monet, accingitur rum cuncta distribuant, et si tradideriut sine cbari-
cilieio, et conspergitur cinere , planctuque araaro, tate corpus, ut ardeat, nUiUprodest; quia nullum
quia peccavit Doraino, quotidie majori innovata est sacrificiura Deo acceplum, quod non igne cre-
amore dupliciter vulneralur. Talis igittir charitas, matur charitatis. Deus igitur cbaritas est, et quid-
quia squalida et respersa confusionis amaritudine, quid sine charitate oflertur mercedevacualur '. Unde
quasi secunda dicilur, eo quod non est pulchra tribus istis Apostolus simul omnia comprehendil.
aspectu, ut Rachel, in qua renitet principium visio- Namfion nisiore, aut animo, aut aclu aliquid geri-
nis; sed lippet oculis obfuscalis caligine peccati. Ta- mus. Sed ore nihil inajus, quam angelorum atil ho <
men quia multa donata sunt ei, merito plus diligit, minum si linguis loquamur ; aniino vero quid excel-
et diUgendopturimos quam Racbel filios facit. Gra- lentius, quam si prophetiam apprebendimus, vel
tias Deo, quia utraque uxor et fecundkate jam re- '.B nosse omnia mysteria, ita ut symmista Dei dicatur *
compensatur despecta b quidquid in ejus pulchritu- animus? Deinde si polleat omni scientia, omniqne
dine minuitur. Hinc igitur et per Jeremiam hortatur iide, ita ul monles.lransferat, quid praestantiusprge-
post ruitias : Sattem amodo voca me vir meus (Jer. dicatur? Poslremum aclu qui facultatem pauperibus
ni, 4), quamvis esset prius repudiata.Et Lia cum pe- omnem distribuerit, corpusque igne cremaverit, ul-
perisseiprimum, gloriaturquod respecla sil humilitas tra quid faciet, non habebil. Et liis ila exagcra>Lis
ejus a Deo; deinde quod illam Dominus viderit « ha- charitas excellcnlior jure praedicalur, sine qua Qeo
beri contemptui; ac siccumpeperisset lerlium :Nunc, nilitl acceptum; quoniam radix omnium bonorum
inquit, copulabitur mihi maritus meus (Gen. xxix, chartlas, el vinculum est 6anctae perfectiouis. ^lgta
54), eo quod pepererim illi tres fllios. Et tu igitur, naroque est via munda, quaeprofectp sancta voca-
anima, licel laboriosis insistas operibus, feslina vir- lur, per quaiii nemo aljenus transit; sed jusli lan-
tutum adimpiere numerum, quatenus amare possit tum ingrediiiiilur ;.unde nihil excellentius i!Li,<qimru
te sponsus, et rursus recopttlari, qui prius te despe- soli saucti accipiunt, el nemo exterorutn intral; alio,-
xerat db fosditatem tui sceleris, donecex te pura quin sacramentumbaptisuii.non minjis roali, quam
nascalur dilectionis confessio. Satage dotari dote etboni quolidie intrant, simul omnes Eucbaristiatn
bona, nt lecum semper sit per charilatem sponsus ij in Ecolesia sumunt, propbeiiam .babent, linguis lo-
luus, comparetque te cum sorore quae mansit put- quuntur, mysleria noruut, scieujia J>pllent,iidei si-
chra aspectibus, ut quidquid in te fcedavit cor- gua Qperantur, et alia quampbiruna ^erunl, trans-
ruptionis macula, totum recompenses virtulum ex figuranles b se in angelum.Uicis:.sed sola charitas
prole. est, quam non nisi boni perctpiunt. Unde Domiiius:
CAPUT XIII. lnhoc, inquit, cognoscenl omnes quia > met eslis
De eo quodApostolus;mperemineniemviam Corinthiit discipuli, si dilectionemhabueritis in invicem (Jqan.
insinuut charitatem. xa, 35). ToUe igilur dilectionem, et omnta siniul
1. Adhttc, inquit Aposlolus, cum charismalum fructu evacuantur operis; quia sola charitas Chri-
dona dinuraerasset, suvereminentioremviam vobisde- stum exinanivit, ut forraam servi accijperet; sola
monttro (ICor. xn, 5* •. Deinde : Si linguishominum rursus per adoptionem, etde servis filios facit. Forma
loquar el angelorum , charilatem autem non habeam, discipulatus Cliristi et agnitio dileciio es.t, quam
factus sum velut ws sonans, aut cymbatum linniens. nimirum formam, qui amiserit, alienus est.a cor-
Et si habuero prophetiam,et noverim nujsteria omnia, pore; quia nulla Christi compagine lenelur astui-
el omnemscienliam; et si habueroomnemfidem, ila ut clus, nullo decore indutus, nulla intus specie deco-
montet transferam, charilutem autem non habuero,! ) ralus. Unguenlum ergo exinanitum nometi Chrisli
nihil sum. El ti dislribueroin cibos pauperum omne* per charilatem fulsit, sicut in Catilicis legilur; et
facultales meat, et si trMidero oorpus meum, ita ut ideo adolescenlulsediligunt eum (C«n/. i, 3), quia
ardeam, eharilatem non habuero, nihil mihi prodesi profecto dilectioni i Deisola dilectio noslra vicem
(1 Cor. xin, 1-3). Tria quidem proposuit : linguas rependil, cum et ipse prior dilexerit> nos, ut irae
priinuin angelorum et hominum, ut nihil prodesse fiiii qui eramus, faceret sibi pcr adoplionem et ipse
insinuet loquenli quidquid sine charitate ore pro- filios.
fertur; sedsicutaes, aut cymbalumd sunt pulsanlis, 2. In solanamque dtleclione summa uerfectipnis
ita qui linguis, sibiraet nihil prosunt, sed vacui in consislit;-quia cbaritas nihil iniquilalis ad«ni,t|#-
* In edilis deest lamen. ' Edit., vacatur
b Edil., despectus,tnirins bene 8 Editi, vocatur.
« Ettil., videret. b Edili, transfigurunlem
d Edilor addit linniens. > Edit., quod.
• ln editis desideralur : uut mysteria norunt, jam i Edit., dileclio in Deo.
introrsus aliquid habent. b Edil., dilexit.
1485 DE FlDE, SPE ET CHARITATE.— UB. III. 1486
ITincnemo pollutus transit per eam ; quod si semel i^ lio myslicedesignat : Domine,puteus ullus esl, et iir
ad eam intraverit, jam non pollutus; sed renalus in quo haurias non habes (Joan. iv, 11). Profecto quia
Christo i« ejus corpore consecralur. Et juxta illtid non noverat cum quo ageret, el signanter insiutiat,
Jeretmae,invenitjam sibi gratiam, quia longe Do- quod Christi charitas allissima sit, de qua nisi qui
mimts apparuit ei, atqtie dilexit charitale perpetua, accipil, in quo hauriat nullus habet; quandoquidein
et melius esl quod acquisivit omnibus vitae bonis. charitas semper ad Deumlendit, a quo et originem
Est enim quasi hortus irrigttus cunclis donorum re- ducit, et ad proximuraardenter respicit, cum quo
pteta muneribus, et ideo in Canticis a sponso gra- participium creationis, et recrealionis habere novtt-
tanter canilur : Horlus conclusus soror mea, horlus Ergo sicut altissima virlus, ita ef uomen; quoniam
conclusus, fons signatus, emissiones luw paradisus nunquam recte quidquam aliud praeler De.uw,etpro-
(Cant. IV,12). Ecce quam bene rebaptizatur, qui ximum per cbaritatem Uiligeremandamur, quaflivis
cbaritate nulrilur, in cujus nimirum anima jam pa- ssepeabusive dicatur, quia semper chacitas exceUit
radistisfiorct. Habes igitur, anima, fontem quo rena- in divinis rebus, ut puta principaliler Dei nomeu Jui
scaiis. Et si primam fidem irrilam fecisti fontem eo est, ex quo ouinia, et per quem omnia, e.t iti ,quo
ilaque * signatura sigillo Christi, quo nullus, qui omnia, et virtutem, ac naturam trinaemajestalis, atc
intrat, est alienus. Nam baptismi fontem, non dico » sing.ularitatisenunlial; sic itaque secuAdoi.n Jgco
quod Simon Magus felle amaritudinis obvolutus in- pergratiam etiam homines dii appcllanlur, ad quos
travit, verum et omnes reprobi; sed nemo illorum sermo Dei faclus est, nuncupalive lamen, sed non
charitatem adiil, de qua nullus qui intrat, exit. Illi fic.le.Jam tertio daemonesdii gentium non substari-
vero foras exierunta sacramenlo muneris, quianoa tialilcr, nec vere nuncupaiive per gratiam; sed falso
fuerunt ex nobis, el una nobiscum in charilate re- appellanlur, cum Scriplura dical d : Omnesdii gen-
nati; quod b si essent, profecto ab ea nnnquam exis- tium dwmonia(Psal. xcv, 5). Ita et tjiarilas jnoinea
senl, unde bcattis apostoius, videns se Cliristi cha- primum et principaliter est in Deo, propter qupd j,u-
ritate devinctura : Quis nos, inquit, separabit a cha- bemur ex toto corde, etex tota anima, el ex -t^tft
ritate Dei? Tribulatio? an angustia? an perseeutio? mente eum diligere, a quo habemus ut diliger.epos-
anfames?annuditas?anpericulum? an gladius (liom. simus; quoniam ipse prior « dilexit nos. EtJiQC.cst '
vui, 35) ? Et ut indissociabile oslenderet charitaDis diligere Deura quod Ct diligere sempiterna bqija;
connubium, indubitanter ail: Ceriut tum enim quod deinde secundojn loco per eamdem charitatem pljaja
nequemort, nequevita, nequeangeli, nequeprincipm- proximum diligerejuberaur lanquam nosmetipsog,
tus, neque inslantia, nequefulura, neque (orliludo, jam lerlio aliud quid falso sub cbaritatis lilulo diU-
neque aititudo, neque pro(undum, neque creatura 'C gere f dicitur, quando e pecuniarum, vel vo-j]upf.a-
atia poterit not separare a charitate Dei, quw est in tis, seu quarumlibet potius cupiditas est appeilqnda.
ChristoJesu (Ibid., 38, 39). Ergo qtii tam fiden- Non eniin hartim dilectionemDeus bominibus cori-
ter loqiiitur, nihU de charitate dubitat; quoniam cessit, sed usum dedit: inest ergo in omnianima
conclusus et signatus est deliciarum omnitunque ralionabili ntytus aniandi; sed yariuseyento .pera-
vjrtulum hortus. Siquidcm facilius fuit hoslem ir- piendi ut ad virtutem cliaritatis tendat animus. Si-
ruere ad iUumparadisi prioris Adoe locum, tle quo qtiidem et ipse affectus amoris beneficio condi^p/is
eum sua expulit fraude; quam adfonlem charilatis, rationali aniraaeesl indultus; quamvjs interduni ad
qtto tnillus polest accedere, nisi ex ea sit renalus. amorem pecuniseet avaritiae studium divertat, aut
Alioquinetiam diabottis, si ad charilatem intrasset, erga gloriam inanem sectandam, ut fiant hpmines
jara non hostis, sed civis sanclorum, et domes,ticus inanis glorisecupidi; aut certe circa scortum, u,t
Dei esset; apud Deum quippe charitas est, sciflicet inveniantur impudicitiaelibidinisque captiyi. Nec-
apud Patrera, quouiam Detis Filius ex Deo Pah;e non el ad aliant virlutem tanli boni, his similia dum
charitas esl. Undedicitur, upud teest (ons.vilwi(Psul. fornicantur a Deo, periculosius effundunt; sed e,t
xxxv, 10), fons utique signalus signo.Patris; vqup-n cum ad diversas artes, etiam quas liberal.esvocant,
niam imago Dci Patris est. De qtio nimirum Jonte' d.urase his illicitint, non principale bonu.m inlen-
haurjunt omnes aquam v*laegralis salienlera ,in vi- dunl; qtioniam aniini virtules ex ipsp inlelligantur,
tam aeiernara.Nerao igilur, ,nisi J.esusChristus, dat ex.quo sunt. Unde et Dominus, ut cuncta ab animo
hanc aquam, qtiQiiiampitteus altus est, p.uteii^ao.ua' qtiasi superstiliosa remoyeret : Diliges Dominutn
rum viventium.De ,quo si quis sitjt, veniat ?d Chri.- Deum tuum, inquit, ex toto corde tuo , et ex iotq
stunj, *t dabitur ei gralis .fons aeternus; sed nemo unima lua, et ex omnibus viribus tuis; deinde pror
Ut atjcipiatyenit, si non Pater euni attraxerit. %imumsicut te ipsum : in quibus duobus mandalit
3. Ex qjio liquet, quoJ jure supereminentior via tola lexpendet et prophetw(Matth. xxn, 5,7-40).Tste
charitas vocetur quatn nemo, ut protuli « , nisi qui est.puleus viventium aquarum altps et profundus,
'ccipitnovit. Ho«sane Samari.tanaiUa ex Evange- iste est fons vilae,et supereminentiorvia, per quam
« Edit., dicet. e Edit., pater propnor.
b Eflit., nempe. * Edil., obligare.
« Edit., quia. r Edit., quoniam.
<LEi\\l.,vrwtnli.
 1487 S. PASCHASIIRADBERTIABBATIS CORBEIENSIS 1488
nemo pollutus transit, ex quo qui renascilur, factus., A quia velut anchora tuta commoratur in adjttlorio
est filius adoptionis; quoniam fons vitse roanat ini Altissimi, et proteclione Dei. His inflammata anima
eo salientis in vilam selernam. Iste est hortus con-- luminibus indesinenler salagit mentis oculum non
clusus, fons signalus, in quo emissiones sunt para- avertere a summo bono; quia quoties ad ea respici-
disi. Hinc quippe in sanctorum menUbus jam floret, mus, quse sensibus comprehenduntur et corporea
nt fructificarent Deo, in charitate radicati, ei fun- sunt, quasi depulsi a lumine in tenebris versamur,
dati. Idcirco quisquis ad vitam festinat, charilaleni nec spe tamen ab illo avellimur, sed manemus, quia
desinenler sibi dari exoptet, datamque cxcolat, ut Deus cordis noslri pars noslra factus est in aeter-
et ipsam dileclionein suam, qua Detira diligil et num: alioquin recedere ab igne tanti amoris fri-
proximum, quotidie ardentius ad Deum referat, quia gescere est; aliud vero amare, fornicalio; unde
Deus cbaritas, nihil negat charitati nostrae, qua ipse Propheta : Ecce, inquit, qui elongant se a te peri-
diligitur. Hinc quippe Paulus inquit: Churitas coope- bunt (Psal. LXXII,27); aliud quippe paulisper rece-
rit multitudinem peccatorum (I Pelr. iv, 8). Et ut dere est, aliud elongare. Nam recedere, aliud inten- .
evidentius loquar : Ubi charitas regnat, nulla valent dere est, elongarevero non solum lerrena desiderare,
delicta, quoniam ipsa est fons vitae, et ablutio om- sed etiam aula dsemonibus expetere, aut ea quasi
nium criminum. 1 summum bonum diligere. Tamen etsi recedere ab
B
intentionc amoris languescere est, quia spes non
CAPUT XIV.
abrumpitur inler procellas sseculi, sub prolectione
De eo quod scriptum ett: Mihi autem adhaerere Deo Dei commorari tulissima anchora est: sed b quanto
bonum est.
tepidius amamus «, lanto minus allendimus, et
1. Quia de charitale aliquid diximus. bonuin ejus quanto roinus atlendimus, tanto plus elongamur.
praegustare debemus. Bonum ergo charitalis Deus Unde cavendum ne dum plus elongatur animus,
Trinitas esl, et ipsa Trinilas Deus charitas est sem- fornicelur d : Perdidisli, inquit, omnes qui forni-
piterna: quod nimirura bonum solum et singulare cantur ubs te (Psal. LXXII,27); quia profecto forni-
bonum est, cui adhserere vivere est, etc, intel- catio caslo amori contraria est.
ligere degustare. Unde Propheta : Milii aulein, in- 2. Nihil enim anima Deo digna ab sponso quem
qnit, adhmrere Deo bonum est, ponere in Deo tpem diligitaliudquam ipsum requiril, non divitias ', non
meam (Psal. LXXII,28), cl boc est bonum. In uno honores, non aurum, non proedia, non voluptates
eodemque bonoquasi interdura sibi dislinguit bona* saeculineque alia quse sunt in mundo, quoniain f
qiiia aliud est adhaerere Deo, oer famorem mtelli- "G solura amat in quo habet oinnia, per qnem, sicut
genliac, aliud per desiderium spei. Quod enim inlel- credit, facta sunt omnia. Hinc quoque semper castus
ligitur certum etverum est; sed non omne quod amordevotus dical: Milti autem adhwrereDeo bonum
credimus veruro, quamvis supra dixerim in hac est, ponerein DominoDeospem meam(Psul.ixxn, 28).
peregrinatione, quod intellectu fidesprseslantior sit; Hoc igitur est tolum bonum, quo nihil ampUusinve-
non quia certior de se; sed quia instituta a veritate, nilur; sed tunc ei adhaercbimus indefessi, ctun vide-
interdum * quousque evacuelur quod ex parte est, bimus eum facie ad faciem; nunc vero in quanlum
praestanlior est. Tunc demum intelligentia erit sola, possumus, quia semper non possumus, adhaereamus
per quam semper cohaesiac praesentes erimus. Nunc ei per desiderium, adhsereamus et per intellectum,
autem quidquid est, quod minus intelligimus, cre- ne forte, dum recedimus, refrigeremur; aut certc
dimus peregrinando et speraraus. Unde duobus istis aliud amando fornicemur. Sed quia continui esse
jam beati sumus, intelligendo scilicet, et sperando; non possumus in fervore charitatis, eo quod minus
*ed intelligendo cohaeremus Deo, sperando vero adhaereamus, praegustando in inlelleclu, ponaraus
jieregrinamur, quia intetligit admodum ex parte spem nostram in DominoDeo,velut anchoram tutam
anima rationalis Deum et quidquid est quod inlel- in ccelis. Pone, quaeso, anima, spem tuam in Do-
ligit Deum, m quantum intelligit, junctuin est, et _. mino, quia necdum haeres ei per prsesentiam, qua-
hseret Deo. Nam intelligit anima, quod Deus sum- lenus spe firmissima tota inhsereas. Allissimura
mum et incommutabile sit bonum, quia semper ergohabes positum refuginm tuum in adjutorio Dei,
ejusmodi est, et nunquam patitur mutalionem ali- sub prolectione ipsius comraorare; sursum tc attolle,
quam : idcirco qui se mutabilem sentit bonura est quia gravilas iniquitalis in talento plumbi sedel, gra-
ei inhserere bono incommutabili, ut exinde bontis vitas vero charitalis semper velut flamma ad Deura
permaneat; caelerum quod minus intellieit. in illo intus anhelat. Micantes ergodilectionis, ac vibrantes
transponere oinnem spem suam debet, donec pur- sursum semper affectus movet; sed inter secura
getur oculus iiitelligentice,etevacuenlurmala. Quibus fluctivagas mundi auras spes fixa in Deum manet;
duobus anima jam beata eflicilur, re videlicet atque quoniam hsec sunt, quw nec oculut vidit, nec aurit
spe. Re, quia videt et cognoscit Deura; spe vero, audivit, nec in cor hominit contcenderunt, ouw prw-
• Edit., interim. d Edit., fornicatur. ;"'
h Edit., teilicet. •' Edil., delicias.
" In edit. deest lanio miutis atlendiinu», cl qttuitlo ' Etlil., qnia.
minui attcndimus.
1489 DK PASSIONESS. RUFINI ET VALERU. 1490
parauil Deushis qui dUiyunteum (I Cor. n, 9). Ergo i tle his, quod dixi; setl ul iiabeat beaiiliulolua adhtic
dilige tantuin, et invenies, quoniam praeparata sunt tyronibus quod exhibeal de Iribus istis virtutibus
ante tempora saecularia diligentibus. Dilectionam- sine quibus nemo est « Christianus. Quarum igilur
que sola inveniet per desiderium, quod spes jam summa omnium Scriplurarum sanctarum explet elo
lenet per fidem dilectionis. Magna igiltir vis dile- quia. Quasqui habuerit non atramento, sed Spirilu
ciionis, quae lalia comprehendit, qualia nec oculus sanclo scriptas in praecordiis, habet oranem intelli-
vidit, nec auris audivit, neque in cor hominis as- gentiam rerum spiritaliumin lerris. In terris quippe,
cenderunl; sed dileclioniparala sunt ab aeterno.Quse quia peregrinamur, sed secundum spiritalem homi-
nimirum dilectio, quae in corde venil, omnia ista nem quolidie fructificanles per agnitionem Dei re-
apprehendit; apprehensa vero diligit: quam pro- novamur in ccelis. Per euradem largitorem omnium
feclo dileclionemauima si non amiserit, sine fine bonorum, et auctorem harum virtutum Jesum
beata sui sponsi dulcisfruelur amplexibus. Christum, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et
3. Haecproutpotui, Pater, quia pelisli olim, licet regnat Deus per immortalia saecula,et in seternum
in raullis occupalus, devolus obluli; non ttl sufliciat benediclus. Ame
« In edit. deest est.

S. PASGHASII RADRERTI
CORBEIENSISABBATIS

DE PASSIONE SS. RUFINI ET VALERIL

(Juxla ediiionemSirmondi,Opp.PaschasiiRadberti.)

R/UIBERTDS Corbeiensis abbas, ConfessoribusB janua supernaecontemplatiouis.Quaequanto majora

Christi. sint quam vestis aut pulvis corporum, quanquam
Ad memoriam sanclorura martyrum Rufini ac sanctorum, facile comprehendit, quicunque pruden-
Valerii >. Cumnos supplicationis detulisset affectus, ter advertit. llla siquidem corruptibilia, haec per-
oblatus est nobis certaminis eorum libellus, cujus mauentia; illa lerrena, hsec ccelestia; illa mortalia,
hjsloriae depravatam videns seriem, seu propter bsec sempiterna; in illis primaetrahsgressionis sen-
antiquitalem, seu propler scriptoris imperiliam, ad tentia prsesentalur,in istis novselibertatis dona com-
emendalioris slyli formam transferre conatus sum, probantur; utque, quod est, dicamus, iUi quou ho-
petenUbusid ipsura loci ipsius habitatoribus. Reli- noris sunt, quod gloriae ista contulere, haec aulem
giosum sane, ut credimus, obsequium, ac sanclis ab illis defecltim potius perlulere, quam suscepere
raartyribus dignum, ut quorum doctrina vitaenobis profectum. Corpus namque quod corrumpitur, de-
iler oslensum est, quorum exemplis ad virlulum prirait honestatis ac sapientiaemeritum, non elevat,
studia imbuti suraus, quorum precibus salvamur ac et carni et sanguini amica sunt vitia, conlrariae vir-
prsesidio prolegimur, eorum quoque victorias, ad tules. Cimihaec ita se habeanl, nonne videtur indi-
nostrae fragililatis institutionem, raonimenlis inse- gnum, dum illa thecis aureis vestianlur, prelioso
ramns, nec perire per negligentiaetorporem patia- C lapide adornenlur, si sordide isla et negligenter
mur ulilem nirais alque salutarem cunctis pic legen- habeantur? Quod fit, quando vel ad memoriam po-
tibus provectum. Si enim vestis exiguae parlicula, slcritalis non statuuntur, vel sententiarum atquo
vel modicusresoluti corpusculipulvis, de sanctorura verborum vitiis violata, ad dignitatis habitum non
memoriis coraparatus, ineffabile fidelibus praebere reformantur. Non quod virtutum insignia et gesta
patrocinium credilur, quis digne vel explicare vel sanctorum stupenda, fucos verborum atque orna-
cogitare valeat eorum vila virtutesque quanlam menta requirant orationis, sed quod simplex eorum
salutis materiam conferant devolis mentibus, cuni atquenaturalisprolatio, distincta tamen et honesta
replicantur? lnde namque fides iirmatur, pietas nu- debet specie enitere, ne sermo confusus et horridus
trilur, mundi contempttis nascitur, desideriumsu- non inslruat, sed offendatauditorem. Porro quem-
pernorum generatur, et, ut lolum breviler dicamus, admodum vila sanctorum diligenler atque apte
mors aufertur, vita largilur. Sic enim Salvafor, qv.t descripia laudes eorum dilalat, ita quoque negli-
eredit, inquit, in me, etiam si mortuus fueril, vivet geulius habila , gloriam eorum dimjnuit, Ec-
(Joan. xi). Ad resurreclioncm denique ex morluis, clesieefamam obnubilat, Christi victoriam abscon-
ad immorlalitatis bonum perpetuse,bistoria sancto- dit. Neque haec loquentes sanctis pignoribus
rura.incentivuni est sanctilatis, gradus proveclionis, derogamus, quandoquidem cunctis pie se vene-
• xmijial. Jul.
 1.91 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIEINSIS 1492
ranlibus , et peccalorum obtineant veniam , ett A j rum procuraliones administrabaiit, cernebatur ubi-
virttilum prsestent suffragium, et immortalita- que sacer convenlus, sanctitalis slolis et probitatis
lis .conferant gaudia. Sed ut ista suspicientes,, insignibusradiare; in foro, in plateis, in urbibus, in
doctrinam vitamque eorum, quorum sunl in sanctis5 agris laus Christi personabat. Deslruebanlur fana,
cineribus memorise, et audire desideremus, et au- simulacra confringebantur, luci succendebantur;
dita cordis secreto roandemus: tit quorum cineress templa vero superno Regi fabricabantur, aitaria
devolo reveremur ohsequio, eorum vultus menss erigebantur, catervse populorum ad ecclesias innu-
- nostra viva semper conleinplelur specie, quatenus5 merabiles confluebant, Jiymni cum gaudio celebra-
- spiritus noster eorum semper spirilui junctus, quos5 bantur, lectiones sanctoe,ctini tirooris horrore divini
mundus habet occiduos, not amplectamur vivenles. recilabantur. Interea verbtim Dei.omni aelati, omni
Nec enim jure putantur absenles, quibus per memo- sexui, universaecoudilioni,seciindum uniiiscujusqiie
i iam prsesentamur, per amorem cohaereinus, per. intelligenliae mensuram, a pi-incipibusEcclesiartim
itspeclumcordiSalloquimur. Qua de re, merito nosj dividebatur. Dies festi cum spiritualis voto helili:e
rcdarguendos non scslimo,quoniam sluduinius de-. ducebantur, memoriae sancioruni ccelesli jam sede
pravata corrigere, inveterata reparare, quandooui-. quiescentium agebanlur; meditabatur in terris su-
dem perhaecutilitatilegentiumdeservirequeesiviinus. ,B
I pernorum civium vila, et, ut ita dixerim, tenena
Non enira geslorum fidem corrupimiis, sed noslro> conversatio in ccelestemmigraveral formani. Quid
sub eloquiopriorum scriplorum texuimus historiam. mirum, cum ccelidegebant in terris? Cwti, inqtiit,
Quod si quis nollfffl tflfft^f SJit^em, legat, stf eharfflntjjloriam Det^Pfa^.\vi\t).^lus inferam, non
maluerit, antiquam. Nobissalis esl nostfoedevotionis| jam in tems, sed iri cceiis morabanlur, de qtdbns
studium sanclis martyribus obtulisse, cr^deniiitrriint Aposlolus : Vestra autem conversatio in cwiis esl
Christo provectibus consuluisse, petita roganlibus-, (Philip. III). Ergo homines, cceli effecti, in coelesli-
praestitisse,agones mifabiies pro Chrislo desudatosi bus erani, terferfaicalcaverant, ad supfefnaconscen-
non occuluisse. Caeterum imperilorum calumnias,( tleranl, mansuris inbaerebant,omnibusper circuitum
malitia seu livore conflalas, sufcta' dibefrilis aurej naliorfiiMiset terrori erant et admirationi. Inter eas
transire. Sed veniamusad narratiotiem enim positi, tanquam luminaria in mundo radiabant,
Imperanlibus Diocleliano el MaximianoAugustis, ul digne Spiritus sanctus super Ecclesise suae laTude
persecutionis procella Christi Ecclesiis est excilata. praecinuerit: Quam speciosa est amtca mea! qunm
J^iri quidera Romaniorbisfinesveritatis Eyangeliumt decora! pulchra ut luna, electa ul sol; terribitis ut
illuslraverat, jam coelorum regnum fere geulibus castrorum ucks ordinulu (Cunl. vi, 3, 9). Revera
literat prsedicatuiri,jain Chrisli laudes ommslinguai C eniii) speciosa erat, quando sanclis coraponcbatur
iesouabat, oranis nalio celebrabal, completa pro- moribus; decora, quando virluluin illuslrabaiur in-
phetia quae dicit: In omnem lerram exivil sonusi signibus : unde in vila plebis honesta lunari nitebat
eorum,et in finesorbisterrwverbaeorum(Psal. xvm). pulchriludine, in reclorum meritis solis splendore *
Jaui Parlhus recti trainilis callem didiceral, jara, fulgebat, el per qrnatissimam diligentissime rclieio-
. ^Eihiops culem mutaverat, jam salutis telo Libya, nis inodesliamadversariis cunctis inciiticbai liemo-
Afficaque vulneratae medelani capiebanl, Aquilo, rem. Tanta igilur sluporisadmiraiione capti gentiura
rigorem glacialem clemenlia temperarat auslrina, populi convertebanlur, et relicto daimonum cuttu,
divinse servilium religionis proiilcbanlur; niqiie
pccasus lucis suae defeclum in ortuin porrexerat,r.
bellaces Galli gladios in vomeres, lanceas in ligones ccelestis parlicipes regni redderentur, sacri fonlis
conflaverant. Non Scylhse ferilalem, non Thracesi desideranter lavacrum expelebanl. Sic per lenipus
immariilatem, ovina mansuefacli simplicitate, j'am, plurimum Ecclesiarum status incrementis prosperis
iiovefanl. Ipsa rerum domina Roma stiperba dudumi augebatur, et glpria earum terris excedens,et cuncla
colla Christi subdere gaudebat htiinililati, lotus pene. supereminens, fcstinare videbatur ad cceliim.Nulla
inundus in. Chrisli gloriam resultabat, universusi p enim occurrebat invidia, nullus livor neqiiissimi
brbis mortis de tenebris oculos ad novaelucis gau- dsemonisobviabat, quandoquidem cceleslisdexterac
dia felevabat. Eral videre lsraelem Jordanis fltienlis fulciebatur auxilio. Populus cliam lunc bene de Deo
iii npvi^atis gratiam superfusum, et per Jesum se- pro pictalis cultu et justilise observalione promere-
cundacirciimcisionegloriuoalumIlierichiintina mce- balur. Verum ubi ex niulla libertale muliaque in-
nia tubarum sonitti subvertisse, Ahin concreraasse, dulgentia vitiati sunt tiiores, et disciplinacoirupia
habitatores urbis sylvarum labernaculi usibus tlele- esl, dum aiter alteri invidet, el alter alleri derogal,
dum se invicemmordenl et incurrtint, et advcrsum
gasse, civitatera quoque liilerarum, s<cculividelicet
sapientiam destruxisse, omnemque Chananaeorum semetipsosinleslina praelia commovent,dttni verbo-
ruiii jaculis proximorum corda terebrant, dum prin -
fegionem triumphaiis regibus possidere. Parumque
fnerat Christianorum plebem suos ritus suamque cipes cuni principibus,populi curo populis, sediliones
el certamina commovent, dum simulalio in vuiiu,
religionem lueri, nisi etiam pro lidei sinceritate, pro
viftultim studio.pro pietatis cullu, reipublicsecuris dolus in corde, fallacia profertur in verbis, et malo-
ruiti per singula cumulus intumescil, tlivina Provi-
praeficerenluf. Palatinas igitur aedes Chrisii mililes
pbliuebant, urbana negotia disponebant, provincia- denlia jacturam disciplinaepopulo suo illatam ex
1493 DE PASSIONE SS. RUFINl ET VALERII. 1494
plurima pace et nimia sui lenitate perspiciens, ,A poris proponuntur et alia, ut Christiani diversis
aggredittir primo sensim refrenare -lapsanles, et suppliciis addicti sacriflcare cogantur. Hic vero san-
inlegro adhuc Ecclesise statu, congregationibusque cti marlyres ingens spectaculum et angelis et homi-
manentibus, indulget inlerira eos qui erant in mililia nibus efliciunlur (7 Cor. iv), cum persecutorum
tantum gentilium persecutione pursari. Sed cum crudelitate adsupplicia traherenlur, ut agones mi-
nullus ex hoc clernentise ejus intellectus populis randos omnibus desudarent. Per universas civitates,
redderetur, quin potius, velut ignorantes Deum, rcgiones, provincias, impietalis decrela peragunlur,
absque divina Provldenlia res agi ducercnt, et per nova et exquisila diversi generis lormenta Christia-
hoc eo magis persisterent in malis snis, atque ipsi, nis infcriintur. Aliicarceribus claiidunlur, alii flagris
qtii duces populi videbanlur, et principes divini afficiunlur, alii eqitulcis distenti ungulis abraduntur,
mandali innnemores effecti, adversus se invicem traduntur in exsilium, besliis subiguntur, aquis
contentionibus, zelo, livore, superbia, inimicifiis, praefocanlur,ignibusconcremantur, gladiisferiuntur.
atqtieodiis inflammarentur, ila Ul lyrannidem potius Nec ipsis quoque mortuis cadaveribns impiorum
quam sacerdotium lenere se crederent, Chrislianse manus parcebant,qtiin aut inhumatabestiis avibus-
btimilitatis el sinceritatis obliti, sacra mysteria que laceranda projiciebantur, aut fluclibus immersa
profanis raenlibus celebrarent, tunc deraum, secun- •B piscibus voranda tradebantur, aut in favillam re-
dum voccm Jeremiae prophetae (Thren. i et seqq.), dacla, in pelagi profunda dispergebantur.
obscuravit Domintisin ira filiamSion ; et dejecit de Hac tempestate insignes viri, et fldei constantia
ccelo gloriam Israel, nec rememoratus est scabelli morumque sanctitaie praeclari,Quinlinus, Vicloricus
peiltimsuorum in die iraesuse.Et sicut ilerum dicit, et Fuscianus, Rulinus el Valerius, Crispinus et Cri-
submersit Dominus omnem decorem Israel, et spinianus, cum caeterissuorum sociis Romanseurbis
omnesmacerias ejus destruxit, evertit lestamenliira oriundi, Belgicx secuiidsc populis, gentili adhuc
servi sui, profanavit in terram sancliraiiuni ejus, superslilione tlelenlis, verba vilse praedicantes, eoj
destruxit eum ab emundatione et sedem ejns in a jugo dsemonum ad Christi libertatem vocabant.
terram dejecit, minoravit dies teinporis ejus, perfu- Qni doclrina mirabiles, virtutibus illustres, tanquam
diteum confusione: quandoquidemgtoriamEcclesiae, laetissima sidera Gallias illuslrabant. Faroa est hos
qusevelul astra cceli in hujus mundi noctc lucebat, cum bcatoDionysio, qui a beato Ciemenle Romanae
in opprobrium et confusionemdeduxit, nec in corde sedis pontifice missus fueral, ut frigida gentiliutn
posuit, quod populus olimdilectus fuisset, quod agni corda fidei calore animaret, Galliarum fines pene-
inconlaminati sanguine redemptus; quod multis , trasse; sed teniporum series repugnat. Sanctus
signis et prodigiis de ^Egyptoliberalus (Exod. i et' ' namque Dionysiussuh Domitiano Caesareanno ejus
teqq.), qudd per fluenta Rubri maris siccata, spiri- imperii secundo, martyrio coronatus est: isli vero
tuali Pharaone submerso, transposilus, quod vocem Diocletianoet Maximiano Augustis , iminorlalitatis
loquentis Dei de ccelo audierat, quod pane vitae gloriam perceperunt. Quod temporis spatium, deceni
pastus, quod salutari Spiritus sancti torrente pola- el dticentos non ininus conlinet annos, qui numerus
tus, quod oeternaevitoe mysteria el nosse meruit et annorum, et noslri et alius sevi homines, non soluin
accipere : borum nihil inemoralus, in die furoris certaminis tanli habiles officiodenegat, verura ipsius
Allissimus projecit omnero sanctificalionissuaeple- corporis vila fungi penilus recusal. Ut ergo verisi-
bis decorem, ut quae ante fuerat honori fieret in milis ralio demonstrat, ille, id esl Dionysius,cunt
contumeliam, quaepritis veneralioni manebat dare- adhuc Belgicos caligo gentililatis perpettia nocte
tur contemptui. Angelorum praesidia submovit, vexaret, illuxit, el perfidiaetenebras ab incredulo-
pastoralem munilionemdestruxit, lestamentumvitae rum mentibus lanquam Lucifer matutinus amovere
gentibus dedit profanandum, et omnem religionis coepit. Isti vero cum jam lucis serenum nocturnas
decorem sordibus et abominationibus profanavit; dissipaverat umbras, nec tamen perfeclum fidei
quantoque fuerat prius gloriosa cunctis, tantum i-vdiem proeleritaeinfidelitalis crepusculum praesenta
obscura et vilis dedita est universis. Etenim templa bat, lanqtiamclarissimiet verisolisradii fulgentesap-
Dei vivi ab ipsis ftindamentis destrtiebantur, Scri- . paruere ; el advenlussui exortu perfectura credulita-
pturaeSacrse in plateis publice comburebantttr, sa- tis lumen pollicentes, noctem lolius gentilitatis ex-
cerdotesetprincipes Ecclesiarum ntidaliet viitctiper pulere. Ule igitur cura sociis suis, veritalis viam
foros et plateas trabebantur, et carceribus trade- Gallorum populis quibusdam iniliis retexit, at isti
banlur. Effusa est enim conleniio super principes, firmis plantis et stabili gressu per eam mcedere
et facti sunt opprobrium vicinis suis, subsannatio docuerunt. Nec minus lamen est meriti principium
et illusio cunctis per circuitum nationibus. Nonus gratiae caecis adhuc mentibus aperire, quam per-
decimus igitur agebatur annus ilnperii Diocleliani, fectionis plenitudinem dedicare , quoniam luminis
mensis Marlius, dies solemnis Paschac, ut Eusebii ortus omnem claritalis auspicatur integrilalem, et
narrat historia, cum edicla principis peruniversum plenitudinis summaprincipii semper ad captil refer-
orbera proponebantur ut cnnclaequoetisquam erant tur. Sic auroraeroseus fulgor meridianum consecrat
ecclesiaeusque ad solum deslruerentur, Scripturse splendorem, et bujus dignilas candoris orienlera
sacrse igni exurerenlur. Post non multum vero lem- Veneraturilluminationem.Alioquin Paulus plantat,
 1493 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1490
Apollo ngat, Deusvero dat lncrementum (/ Cor. m). A sseviliaecumulus adversus lnnocentiam seinel adJt-
Non igilur discernamus merila, quorum non largi- . clam, etiam famulatus torraenlis disquiritur, qui
mur honores, nec de coronis litem constituamus, primo lenocinanle favore suadebalur, sed Christi
quorum nescimus agones sestimare. Sed Uli judi- militibus eo gloriosior victoria prseparatur quo
Cium relinquanius, qui marlyres suos et vincere forliora cerfamine appetunlur. Et inde triumpbus
fecit, et triumphantibus reddidit coronas. Equidem vincentibus major assurgit, unde hoslilis manus
filii patribus ofliciosam rependant venerationera, et acriori ssevitia pugnat. Satanae igilur cxseculor in
famuli patronos religiosis studeant obsequiis hono- Cbristi exercitum fremere potest, superare non
rare. Speclent agones, non discernant; mirentur polest; impugnare valet, sed victus recedit. Cum
victorias, non aesliment; slupeant coronas, non ju- ergo piuriinas urbes Galliarum roseo martyrum san-
dicent. Cum igitur sseva barbaries cruenlis manibus guine decorasset, civitatem Rhemis advenil, ubi
aras dsemonumantiqua non religione, sed irapietate multos sanctorum suppliciis pro Chrisli coufessionc
'
venerarelur, et pari consensu una superstitione, diversis interemit At poslquam qttos in codem loco
numerosas deorum catervas senescenle jamjam hujus nominis dignitate nobililatos repererat, acer-
rnundo suspiceret, nec aliquis veritatis splendor le- bitate pcenarum consummasset, fama beati martyris
nebfosa Gallorum corda illuminaret, tandem divina B Quintini permovelur, quod virtuluin signis el pra;-
pietas indoluit, el ad depellendam mortis caliginem, dicatione sublimi multa diversorum millia populo-
novaegraliae praecones destinavit, per quos Belgica, rum a simulacris averlerel, et ad veri semperque
deposilo errore, verum fldei ltimen ccepit videre, viventis Dei religionem manciparet. Ilaque tanttim
indeque quotidianis provectibus augmenla capiendo animarum salulem et dicmonicaesuperstilionis tle-
salulis, usque ad stipradictorum, Quinlini scilicet, trimentum aegre nimis ferens, ab urbe digressus,
Rulini acValerii lempiis, dsenionum cultores, quam- Viromandis iter invadit. Siquidem libellus passionis
vis Cbrisli Ecclesiis ornala, compleclebalur. Sed ut sanctorum Rufini alque Valerii conlinet, in ea civi-
a profana superstitione provinciam sancli marlyres tate venerabilem diebus illis fuisse Quintinum. Ipsius
Iiberarenl, ab urbe Roma profecli, Gallias pelierunt, autem historia passionis uisinuat Ambianis civitate
non persecutionis limore, quse tunc per orbem sae- primo a Rictiovaro praefecto convenlum, et variis
viebat universum, sed zelo charitalis accensi.ut pcenis excruciatum, quique insuperabilera Chrisli
homines a mortis doininalione libcratos in vitae marlyris animum deprehendens, ad Auguslam Viro-
restiltierent dignitalem. Quid enim uno in loco mandorum ferro manus coUaquevinclum destinavit.
vitarent quod ubique detonabat? Aut quid conse- Quo perductus, eodem saevientepraefecto, dirissimis
quenlia tormenta metuerent quse libenter pro Chri- " est lormenlis appelilus, ad extremum vero capite
sti amore suslinuerunt? Non igilur corporis ut caesus, atque in fluvium praecipitatus. Verum ubi
rnorlem fugerent Gallorum adierunt feritatem, ma- primo fuerit audilus, non estnostrum judicare, cum
gis vero qtialenus per marlyrii palmam properarent iides sepulturae locum confltealur passionis, nec
ad Chrislum, saevitiamferocissimse jjentis expetie- repugnaus esse videatur, si prius Ambianensem de-
runt. coraverit urbem, non solum praedicationis, verum
Hac itaque tempestate Rictiovarus in Galliis prae- quoque gloriosae litulo confessionis, ac postea Viro-
fecturam gerebat. Vir animi ferilate crudelis, et mandis profectus, non minoris famse celebritate,
impietatis immanitate ipsis truculentior legibus im- propter signorum claritatem et praedicationis instan-
peratorum. Qui cupiens imperialibus satisfacere tiain, aures impii sollicitaverit praefecti. Neque enim
decretis, et vesanisesuae furorc accensus, gravissi- tantus Christi roarlyr esl carcere susceplus, etsi ferro
main in Christianos perseculionem coepit agitare; ligatus, a praedicalione linguam tenuit impedilam ;
et"ut culluram simulacris exhiberent, nunc terrori- imo lunc conslantius, luncardentius eum prsedicabat,
btis, nunc blandimenlis suadere, non acquiescentes cttjus cbaritale succensus inter flagellaridebat, inter
vero diverso lormentorum genere necare. Certabat, equuleosexsultabat, inter figenteslaminas tripudiabat.
enim daemonis minister, impielatis arbiter, fomes Egressus igiturab urbe praefeclus, Rheroensead pala-
fitiorum, qualenus animas ad coeli palalium prope- tium regium quod fueratsuperfluviumVuidolaesitnm,
rantes, ad tartari profunda deponeret, et Chrisli divertit. In quo loco sancti viri Rufinus et Valerius
sangtrineredemplas, denuo daemonicaejugoservitutis plebem credenlium non modicam doclrina mstitue-
jddiceret, diaboli nimirum, cujusvas manebat, imi- bant, raoribus exceUebant,virtutibus irradiabant. At
tator. llle namque in paradisi sublimitate conslitutos ubi praefectode eis indicalum fuisset, missis apparito-
ad lacrymarum foveam dejecit, iste in virtulis arce ribus, jubet illos praesentise suaesisli. Quo cognito,
tocatos, ad iraa viliorum proturbare quserit. Expulit marlyres Christi non terrore poenarum, sed gravi-
dle de amcenitate vernanti, hic avertere lentat ab tatis consilio, atque humililatis magisterio, abscon-
immortalitatis regno. Et quamvis simili proposito dere se a tyranni conspectu voluerunl. Ccelesti
et eadem sludeant inlentione, diversa pugnant arte namque magisterio docti, quo ail: Nolite timere eo»
decipiendi. Diabolus eniin, ut faUat, serpenlina qui occidunt corpus, animam vero non possuni ocei-
fraude hlandus seduclor accingitur, hic vero, ut dere; sed potius eum timete qui potesl el animamet
perdat. dolis violentiaque circumdatur. Crescit enira corpus perdere iu qehennam (Matlh. x, 28): lempo-
 1497 DE PASSIONE SS. RIIFINI ET VALERH. 1498
rale suppliciumet Ieve ac momentaneum tribulalio- A urbes populosae, castella muniia, vici latissimi
nis nequibanlpavere, conlemplantes proesentiumpa- conviciis lacessunl, odiis insectanlur, opprobriis
vore cruciatuumnon evadi pcenas, sed mereri, nec a defatigant. 0 humana inclementia peccati semine
mortis supplicio liberari, sed seternaedamnationis propagata! o feritas animorum, seroentino diaboli
discrimina comparari. Magisveropassionibus Christi generata! Lustra ferarum suscipiunt quoshominum
per palientiam communicare gaudebant, ut ejus glo- doraicilia rejiciunt; interbeslias sunt securi, quibus
riaeconsortesefficerenlur.Non igitur qui fuerant fide inter homines nullus est locus tiitus; servos Allissi-
roborati, spe certi, cbaritate succensi, lalebram ler- rai juslitise servatores, pacis amatores, pietatis insti-
rore victi petierunt; sed evangelicoinlenti constituto lutores, iniquilatis expugnatores, homines expellunt,
praecipienli: Si vos persectttifuerint in hac civilale, bestise suscipiunt; populi debellanl, feraevenerantur;
fugite in aliam (Ibid., 23), teroeritalis audaciam reges, ut perimant, insequuntur; belluae, ut conser-
gravilalis huroilitate vitarunt. Denique quam multi vent, sequunlur. Verum non homines, sed besliae
temeritalis abusi prsesumptione, dum vicloriae pal- deputandi, quos ratio non regit, sed furor impellit;
mara audacter invasuros se crediderunt, pcenis de- non modeslia coercet, sed libido submergit, Scriptu-
faligaUmiserabiliter ab arce confessioniscecideruiit. ra loquenle: Homocumin honore essetnon intellexit,
At vero qui suis viribus nihil attribuerunt, sed in B comparutus est jumenlis insipientibus, el similis fa-
Domino cohfisi cerlaminis campum sub humililatis clus est illis (Psal. XLVHI, 13).
signis expetierunt, gloriosam de lioste victoriara Dum ergo athletae regis selerni, in penelralibus
retuiere. Elenim columna iidei Pelrus, dum temere secrelse telluris degentes,. turbarum lumullus, cla-
praesumit, unius mulierculoe voce prosternilur. Ubi mores aulicos devitaut, dum solitudinis incolunt se-
vero didieit nec-velociumesse curstim, nec victoriara cretum, duro quielem supernaecontemplalionis am-
robuslorum, temeritalis audaciam modestamansue- plectunlur, dum volatu mentis temporalia negligunt,
tudinis bumilitate correxit, et dum suae limet infir- et ad oeternacontendunl, dum ccelesti pasli dulcedine
mitaU,victor efficilur, qui prius supra conditionis deleclamenla mundi despiciunt, et ardenlibus votis
suae merilum sibi arrogans superatur. Namque in- regis sui praesenliamconcupiscunt, satelliles crude-
consideralae militis confidenliae, spes victoriae ne- lis lyranni landem famulos Chrisli reperiunt, et ca-
quaquam est conferenda, sed virtuli. Cujus comites tenis vinctos ad tyramii prsesenliam ducunt. Quos
semper existunt, et spes de prosperis, et cautela de suis tribunalibus assislenles, hujusmodi verbis ag-
adversis. Propterea in Parabolis dicitur : Palpebrm gredilur : Rufine et Valeri, quos deos coliUs? aul
tuw prwcedanlgressus tuos (Prov. iv, 25). Per palpe- cujus religionis sacra veneramini? Sancli marlyres
bras enim subtilitas itilelligilur discretionis, qua '« dixerunt : Unum Deum colimus omnipotenlem, im-
quisque sapiens gressuum suorum debet iterdirigere, mutabilem, sempiternum, creatorem visibilium oni-
ne securilatis planitie caplus per imprudentiam de- nium ; omnia implenlera, orania regentem, omnia
cidat in voraginis prsecipilium. Christi ergo miUtes conlinenlem; el unum Dominum Jesum Christum,
allioris contemplationeconsilii, a facie turbinis Ec- inslaurantcm omnia quai in ccelis sunt, et quae in
clesiam Dei ventUanlis declinare cupientes, abscon- terris. Deos vero, qui sunl siinulacra, hominura
sionis subsidium quaesierunt. Erat aulem haud pro- arle formata, non veiieramur, quorum substanlia
cul spelunca spinarum ac veprium densilate vallata. lignum vel lapis est, aut fulgens metallum, maleries
In eam se famuli Christi lalere volentes contulerunt, videlicel corruplioni subjacens el passibililali, qui-
quatenus vel vim persecutionis detonanlem decUna- bus dedit ars formam, ingenium conlulit decorem.
rent, vel si ccelestisdispensatio juberet, ad agonis Divina porro substantia, non aliunde, sed cx se du-
sludium de virlutum oflicina properarent. Interea cens inilium, nec tempori est obnoxia, quoniam anlc
donec suspensis animis imperatoris superni susli- tempora semper existit nec diminulionein recipit,
nenl jussum, hymnis vacant et oralionibus. Spelseum in pleniludine sui selernaliler perseverans, nec per-
migrat in Ecclesiam, besliarum cubile convertitur . mutationem novit, uniformis, siniplex, constans,
inoralionis domum, servat specus quos fugat pala- perfecta, perpetuo subsislens. Cujus verbo facltts
tium, anlra defendunt quos forum persequitur. Sic est muiidus, el mundi ornaltis universus, cujus Spi-
olim prophelas et prioris sseculijustos, speluncas ritu omnis creatura stabilitur et moderatur, huic
cavernasque terrse ad munimen sui recolimus hostiam laudis et sacrificium spirilus contribulali
expeusse, qu6s urbes vexaverant, regia proturba- quolidie lilamus. Praefeclusait: Principes invictis"
verat, mundus conlempserat. Denique Loth patriar- simi decreverunt, ut relicla superslitione qua ho-
cham ne Sodomitana vastent incendia, spelunca re- minem crucifixum et morluum colitis, diis ontnipo-
ceptal, et quem Segor tremore concusserat lerrse tenlibus quos Romana respublica colit, adoretis.
defossumsecurum facjebat (Gen. xix). Eliam rega- Nefas est enim a majoribus susceplam religionem
lis ut perimat aula decernit, et fugitantem speluhca deserere, quae Romani statum provexit imperii,
complectitur, et quem civitas vivere non sinit, hunc regil atque luelur, et ad novitatis pueriliter inven-
spelunca usque ad divinsesecretum alloctttionis al- tum menlis levitate transire. Sancli marlyres re-
toUit (/// Reg. xix). In monlibus, in specubus, in sponderunl: Non erubescimus crucem Christi quae
abditis terrarum filii prophetarum demorantur, quos salutem tribuit mundo, nec mortem coroows eum
1490 S. PASCHASIIRADBERTlABBATISCORBEIENSIS 1500
peftulisse negamus,per quara nobis donata resttr- A t Uaesunt quantara vermiculo vel cimici conspicimus
reclio vitae est. Sed qui crucis improperitimjactas,, inesse? Haecenim vivere se senliunt, illa nihil no-
atlemle quia Dei Filio supplicium ligni perferente,, verunt; hsecvoluutale sua ultro citroque feronlur,
sol Caligihe vclalus aufugit, terra contremuit, saxai illa nisi aut clata, vel impulsanequeunt moveri, ut
sotdfa sunt (Luc. xxm). Et cujus patibulum elemenlai puta quibus nullus voluntarius inesl motus; haec
non poterafff suslinere, suum professa sunt creato- appetunt sibi convenienlia, declinant contraria, illis
reM. Qtii morfuum calumniaris, agnoscequod tertiai nullus est appetilus, quas insensibililas omni privat
dle in luniirils"auras remeavil, et auclore niorlis su- affeclu.Nullum igilur valenl auxiliumpraeslare, quae
perato, inferdTiimregno spoliato ccelosasceudit, ett suidefectus nequeunt inopiam.sentire; imo magnae
gaudentibusangelistriumphuraIselitiaePalrisconspec- dementiaecomprobalur vila raiionequo frucnlcs ab
tibus repdriavit (Luc. xxiv). Ilaque Deusctira essett inanibus subsiditim sperare. Quod si placeat illos,
ante saecula, Verbuni siquidem Patris per quodI quorum haec feruntur imagines, considerare, quid
condita Sunt sahcula,iit noriiinem liberaret, homo) virtutis, quid juvaminis, quid divinitatis pos-
fleri misericorditef delegit. Et ul peccali jugum,, siinl habere, qui homiues fuisse comprobantur,
mortis aculeum deslrneret, Patris obtemperansjus- atque morlis debilum solvisse ? Nec houiines
sioni, crucis conlumeiiam, mortis injuriaiu, propriai B illi, quos honos viitntis alque decus bene ge-
volunlate suscepil. Et crrix quidem Christi sapienti- stae vilse reddideril claros, sed quos telra de-
bus mundi slullitia est, sed Dei sapientia slultami formilas vitioruni omni infamia lurpiludiiicque
fecil sapientian. saecuii (I Cor. i), docens se huini- comniaciilaiiu? Denique ille maximus opliinusqiie
Tiando usque ad moftem, qiiod humililas esl ascen- Jttpiter, ex Saturno sive Rbea procreatus, alque
sus qua pervenilur ad ecelos, et palieiitia virltis,, Cretae lumulatus, nou tleum se, sed hominenina-
cii! poiestas oninis succumbat inimici. Nec cceleslei scendo moriendoquefuisse deinouslrat. Cui ergo po-
magisterium decebat, nisi humililalis ac palienliae • tis esl largiri salulein, qui nou poluit a se raorlem
afniis accingi, ut superhiam diaboli humilitale de- propellere ? Vel cui vitaedabit ortum, qui priusqttam
jiceret, el praesumplionis audaciam palienlise gra- nasceretur esse non valuil? Aut qualiter aliorum vi-
vilate caicaret, quaterius ad ccelestepalatium fesli- tas tiiebitur ille, qui mox nalus ne perinierelur,
naiites perdoceret hoslis antiqui coiilrarus esse ja- furlim sublalus, fauces aufugil paternas ? Quod si
ctitis vulnerandam, et uhde superbia prostraverat figmentis Uderapoeticisdicalis non esse prsebendam,
iiluc liumiliialem conscendere, unde levilalis mobi- hislorise veslrse certseconleslantur esse celalum, ne
litas deturbaverat eo stabililalis gravilatera re- gladio paterno ferirelur, quoniampater Salurnus, ut
mearc. Hanc igilur divinsereverentiae disiiplinamt *" regni solus sedem teneret, fidem fratri delulerat,
mundariaephllosophiae,lumor non apprehendit, quae ! omnes qui sibi nascerentur niasculos, se peremptu-
se non novit humiliare ut surgat, non novit slultarai ruin, quodqne servalum fuit in lllo qui nativilate
iiefi, idesisiultitiam suam nosse, quo veraephiloso- Jovem praevenit.Alvero Jupiter et Juno geminicum
phise radios apprehendal, atque ideo crucis oppro- fuissent editi, palernis vultibus Juno praesentatnr;
oriuiri ridet, mortis subjectionem in Dei Filio re- Jupiter autem subtrahitur, et in Crelam notriendus
prehendit, tanquam possit humililas esse vera nisii exportatur. Qusecuncta cnjus indicia prse se ferunt,
vilitatis contemptui paluerit, aut palienliae plenitu- nisi infirmi et imbecilli? Quemadmodumigilur in-
dinem riisi mortis terminus oslendere possit, sedI firmus prsestare potesl quam non habet forlitndi-
somniet bumana quas nescial scienlia virtutes. neni, aul irabecilluscui dabit solamen, alterius ipse
JSterna vero sapienlia mortales insinuat, qualilerr cum sil opis egenus? Sed vitamconsideremus, quam
perfectain virlulis arcein et videre et ascendere prae- sancla ftterit, quamqtte pudica, utpropterea diviuos
valeant. Non ergo, sicul iinputas, inanis supersttlio• jure meruerit honores, nonne ab incunabulis impius
es( religio Christiana, sed doctrina vitae, magisle- et inrpurus reperilur, qui palrem non minus crude-
rium salutis, cullus sanclilatis. Quamobrera iu Do-• ._ liter quam violenter regni sede privavit, el parvus
mini Jesu Christi crucem credere lidelibusliberlalis> aelate,sed malitia magnus, decrepiti senis non susti-
esl gloria, morlein ejus pielalis oilicio venerari,i. nuit annos, fratres nepotesque debellavit, et princi-
vila est ex mortuis. Deos vero quos magnificeulia t palus monarchiamsolus invasit, turpitudine nulht
vestra vocat omnipoteutes, el miseroerrore decepta> abslinuif? Nanique germanam conjugemduxit, ne-
Romana respublica primo coluil, iitinc aulem su- que maritalis aul virginibus pepercif, sed stupris
perna coruscante verilate, majorem illius parteral adulteriisque oinnia fcedavit. Nec proprio quoque
coustai illuminalam,non solumRomani orbis impe- sexui servavit honorem, quin libidini suaecorrupte-
riuui non sublimant, moderantur el servanl, sedI lam congessit masculorum. Videris quidem, lalia
nec quidetn semelipsos vel defendunt, vel juvaree qui gesserit an sit maxiraus? Optiinuscerte non est;
possunt. Deniquesi staluas iii delubris speclcs loca- nisi forte desipiamus.hominesqui lalia geruiu, sce-
tas, quid divini rihrainis queiint habere, quibus necz leralos ac perditos vocamus, ac omnibus pcenisdi-
vitoe, hec sensus aticujus inest munus? QuamI gnissimosjudicamus. TiiUinsVerri adulleriaobjecit:
iargiantur opem.ne dicam regno, civilatibus, popu- hsecJupitcr adraisit vesier. Publio Clodiosororis in-
Iti, saliein rainirae bestiolae, qusenec lantac poten- ceslum impulavil: Jovi optiino maximo eadcm ct
 1501 DE PASSIONESS. RUFIM ET VALERH. 1502
soror el conjux fuil. Quid paler illius Saturnus ?1A et simulacra venerari? Non est hoc religionein le-
nonne mortaUs detegitur fuisse, qui femineo de nere, sed superstilionem defendere ; nec pielatem
coitu filios pfocreavil ? Et parricida, qni natos pro- sequi, sed impielalem nutrire. Recte igitur Seneca
prios jiigttlabat? Et vitiis deditus, qui regnandi cu- tales vituperans cultores: Siinulacra, inqitit, deorum
pidilale oblitus fuerat ipsiirs jtira nalurae? Quando- veneranlur, illis supplicantgenu posito, illaadorant,
qtiidem ut solus imperium oblineret, fralre siibmoto, illis perloliim assidentdiem, aut astant, illis stipem
de sangtiine natorum ieedus percusserit. Aut illi me± jaciunl, viclimas caedunt,el cum hoeclanlopere sus-
rilo forlitiido tribiienda, qui victtvsperditlil regnura, piciant, fabros qui illa fecere contemniint. Quid cla-
et ul Jovis evaderet iram, in Latio se abscondit? In- rius, qitid apertius potest dici, quod eorum non re-
felix itaque deus et miserantltis, qui regno vacuatur, ligio, sed vana superstilio destrualur? Quid enim
domo dclrndilur, nec babet quo quicscat, sed aliene habent numitiis, quae praetereffigiem nihil rejiiient
servalur exsul hospitio. Pudct coinraemorari Martis animanlis? Aut quemadraoduinqueant auxilia prse-
adulteria, sanguinis effusioneni,pro quo realu homi- slare, quibus artificis mamis nuilum valuit sensum
cidii mortis sententiara stiscepisse, poenamvero eva- conferre ralionis? Aut quid valeant virtutis possidere
sisse Aiheniensiumdeprecalione. QuidJunonis nefa- ex fragili compacta materie ? Iu illo ergo plus po-
riuni ihorum?quid femineamin pellices efferationem B tenliae, qui formavil illa; ille namque fabricavit illa
coniraemoreinus? An sanclissiraam Venerem, puhli- cum non essent; haecvero nec fuissenl quidem, nisi
cum scorlum, diviuis honorjbus exhonorabimus, ger illiiin, nec aliud esse poluertint quara quod
quoe nitllis aliis pro merilis cceleste fieri numen fictor eoriiin coiistiinil. Aliamen lottim quod ipse
emeruit, qtiam quod prima merelricihus formam inanebat non potuit illis dare, qtiandoquidem nec
prsehuil, legem tlecrevil?Si ergo meretrix dea csl, ralionem nec vitam, quae habebal, conferre potuit
cur caslilas in niulieribus laudalur? cur adulleria illis. Sed quid liunc lairlum in meditim adduximus
condemnantiir? cur prostibuhim succurnbilinfamiae? philosophum, simulacra deorumridentem, cum uni-
Cerlaevirlutes sint ppprobrio, quoniam crimina et versi fere vestri sapientes similiter intellexerunt at-
vitia in diis praedicantur. Quod si stullum videlur, que scripsernnl? Quse elsi colnerunt, vel consuetu-
non stinl dii quos vitiis expositos fuisse conslat. dine inducti, vel pavore compulsi, quod tamen dii
Deus autcni virlutis auctor, et sanclitalis amalor non essent sive simulacra illa, sive quorum dice-
est, totitisque bonitatis fons et origo. Virltili vero bantur cfligies, homines videlicet nali, el inortui, et
adversantur vitia, sanclitali non convenitimmundi- senserunl et litteris ad posterilalis memoriam in-
lia, bonilati malitia constat inimica. Quanam conse- seruerunt; at idcirco tantura deitatis nomcn illis
quenlia viiiosi, impuri, maligni, divinitatem sint ** attribulum, quod reges polenlissimi fuerunl. Quod
atlepti, cum nullum vitium cadat in Dcum? Quod si mortales, ex besliali ferilate ad humanos mores
facinorosi stinl pro Deo colendi, non puniantur adul- translulere, non divina quidem virtute, sed humana
teri, non parricidsedamnentur, nonfures plectanlur, induslria. Quod artes, quod heneficia illis plura con-
non meretrices criminentiir. Horum denique et si- lulere, quibus ad vitac disciplinam el negoliorum
milium reos scelerum qui incusat, judicat, punit, couimoditalem gerendorum provocarentur. Et ruiles
Deos quos huuiana res publica colit.dignos supplicio quidem bomines facile hunc errorem iinbiberunt,
non divinilalis honore demonstrat. Philosophiveslri qui omnes potentes deos esse credebant. liinc deri-
virtiitibus docenl sapiemiaequestudemlum, naturam- vatus in posteros error, omues fere morlales impli-
qtie boniinis a summoDeo proplerea ralione dicttnt cuil, ul dcos venerareulur, quos antiquilas indocla
adornatam, ut ea ducevilara moresque moderentur, sacravit. Sed Deus hoc veterno morlales volens li-
nihilque aliud fore legem, qiia damnantur criuiimi, bcrare, Fiiium suum incarnari cbnslituit, ut honio
virtutesque laudantur, quanl nalurae rationem, hoc- inler honiines positus, ad veritalis eos viam revoca-
que solum homines bestias superare, si regantur iri- rel, quatenus falsilate relicta, verum Deuin nossenl,
telleclu; eos vero qui legem naturte corrumpentes vcncrarenlur, adorarenl. Qua de re, non puerilia,
confusionemseclaniur viUorura, non bomines, sed sicul insullas.rquae lenemus, sunt dogmata, sed di-
belluas, quorum tenent exem.plajdicendos. Qualiter vina. Nou enim haec humana ralio excogitavit, sed
igitur diviuis quasi ccelcsteslaudibus prosequuntuiv coelesiissapienlia revelavil. Haecsuscipere,ad vitam
quorura lurpissima legibus gesta condeninaiitur? ex moriuis est remeare. Hoectenere.inoeteriiuni est
Non ergo sunt divi qui convincuntur esse sceleribus vivere. Non ergo susceptus a palribus error praefe-
infecti, iion omnipotentes quos corruptela vilialse reriJus est verilati, sed magis damnalo errore se-
naturaecoarguit infirmos.Nec Romani culmen inipe- quenda veritas. Quoniam quo lougius paterua per
rii servant morttti, qui viventes propiitini sibi re- filios vitia propagantur, eo deformilas cornm diutur-
gnum servare neqttiverttnt. Qtiara cernens insaniara nilate ipsa cumulalur. Nec de antiquilale falsorum
poeta exclamat : deorum auctofilas roboranda, quando nemo dtibiiet
0 curjs lioiniiiuin,
o qiiabtumest in rebusiriaiieI falsilalem semper fore damnandam. Alioqtiin de re-
ligionis rritiquitate si ralioqtiaerilur, vonslatpriorein
Qtiid enini valei inanius deprehendi qnani facinorp- fnisse unius Dei, qui cummuudi cuepitexordio, cui-
sis divinitatis bonoresascribi, veruinDeiiinnegligere tum, <{uammultorura superstilionein deorum, quat»
1503 S. PASCHASURADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1504
Jovis temporibus est inchoata, multorum poslhorai- A piens splendida gesla conlemnens
lioneslatis, volun-
ntim sxcula mundmn violavit. Qusedivinis perfacile tarius infamise sttbiit deformitalem? Quis
unquam
esl litteris comprobare. Sed veslras tantum percur- generosus, vitae gloriam spernens, abjectus
alque de-
rife historias, et reperietis Jovem vestrum post pa- formis esse delegit ? Reddite vos igitur claritati
pa-
trem Saturnum regnare coepisse,lucisque exordium triae, reddite vos sapienliae, qui vos irradiat splen-
non ante mundumvel saltem cum mundo sumpsisse, dori, neque mentes vestrassemcimale cueptasenten-
sed pluribus posl eorum conditionem saeculis,cum lia perpetui erroris laqueis pervicaciler teneat ad-
jam mortalium multitudo terras replerat. Unde con- dicias, sed ut docli homines atque urbana modestia
stat non ipsum rerum horainumque repertorem, ut instituli, faciles ad id quod honestum est animos re-
a vobis prsedicatur, sed ipsum uiiurn foremortalium, vocate. Caeremoniasavitas suscipite, sacris deorum
sicut litterse vestrae testificantur, neque illum fore immortalium religionem deferte; ego vos mullis ma-
sempiternum, qui post multos se priores regnare gnisque muneribus donabo, ego maximis honorihus
cccpit in lerris, verum bominem superbissimum vos subiimabo, ego vos potestatibus amplissimis
qui sibi divinos ascripserit primus honores, brevi magriiflcabo,ego vosinvictissimis Augttstiscommen-
tempore principaturus. Non dicas itaque hos Ro- dabo. Ad haec sancti marlyres, non emollili, sed
manam rempublicam provexisse, regere, atque B I hostis antiqui sentientes fraudem, responderunt: 0
servare; quia homines fuerunt, morlis lege in venenum mortiferum serpentis ore prolatum! Omor-
piilverem, de quo sumpti sunt, olim redacti, aut tis poculum Babylonico fulgore politum! Sic olim
simulacra vana sine ratione, sine sensu, sine diabolus paradisi colonos per anguem fefellit, sic ge-
vila. nus humanum per purpttrataemeretricis pulchriludi-
Ad hsec prsefectus : Diu vos modestia nostra in nem decepit. Et quidera beatse quielis incolas, pollt-
deorum calumniam sustintiitobloquentes. Sedsinon cens divinitatis honores, dum supplantat, immorlali-
praeceptisAuguslorum obtemperantes diis venera- talis veste nudavit, et a deliciis placidissirase suavi-
tionem tlebitam reddideritis, suppliciis diversis vos tatis ejectos, ad labores et serumnas deflendse muta-
faciain consummari. Et jussit eis colla manusque bilitatis adduxit. At vero genus hominum, dum prae-
gravibus vinculis aggravari, et in carcerem claudi, sentis prosperitatem vitae gloriamque fragilis potei:-
ttt nexibus vincli, pondere pressi deficerent. Sed tise captare suasit, sempiternae mortis carceri man-
sancti martyres exsultabant quod Christo per pas- cipavit. Sed neque adhuc anliquse fraudis oblitus,
siones fieri comparticipes merebanlur, et divinse dolosaecaptionis innectere retia cessat, dura ad suae
cbaritatis igne succensi, molestiam corporis in men- malitiaebellum gladium linguae judicis corripuit. Et
tis laetitiamtransferebant. Nec divinitatis favor ab- *C in pafadiso quidem bruli animantis fauces lanquam
fuil pro se palienlibus ; sed sancti Spirilus eorumi hominis linguam vibravit, hic vero ralionabilis lin-
pectoribus munus infundens, infirmitatem corporisi guaegladium strinxit; quo Chrisli prudentia prae-
in fortitudinis convertit vigorem. Imraane deniques structos, callidus inimicussubtilioris astutiaemucrone
catenariim pondus veluli lenissimas plumas sustine- confodiat. Sed qui Christi potentia victus alque cru-
bant, stupehlibus universis quod parva corpusculai cis telo confossusest, frustra contra mitites ej*usar-
jejunio vigtliisque exaesa tanlam gravitatis molemi ma conquirit, gratis bellum prsestruit, non percepttt-
perTerrevalerent. Tradunturigitur ergastulo dieiilo, rus palmam triumpbi, sed exitu lapsum Ipso nunc
consequenti nocle servandi. In quo temporis spatio,, auctore beltum geritur.quisuis militibtisproclamal:
non mcerore corda deponunt, non timore conlrahunl, Confidite,ego vici mundum (Joan. xvi, 35). Qna de re
sed per suavitatem spiritus, in charitatem Chrislii signifer mortis, altende. Sequentes Christum non
dilatant. Laudes Patri ccelesti celebrant,!hymnos li-. meritorum reUquimus insigne, sed invasimus; non
bant, gratias agunt, et inter carceris squalores ccelo- virtutis arcem deseruimus, sed ascendimus; non
rum gaudia meditantur. Catenis membra vincti, sedI vitae gaudium perdidimus, sed mulavimus. Qnas
liberlate Spiritus supernis agminibus sociali, supre- ergo praeclaris gestis remuneraliones extollis, quan-
mum postulant regem, ut fidei plenitudinem athletis. D do persaepeinfelix eas calamitas confundil ? Quam
suis largiatuf, patientiae virtutem tribuat, perseve- fortium gestorum praedicas famam, cnm vita brevis
rantiaepalmam donet, triumphum victoriaede hostis. veloci flne cuncta dedat oblivioni? Ant quam vilac
irriraanitate concedat. lsetitiamjactas, quando cuncta quae cernis vanarum
Altera vero die, rursus tyranni tribunalibus prae- gaudia rerum umbra velut tenuis celeriter elabun-
sentantur. Quos sestiraans oblalis muneribus facilius5 tur? An splendida gesta Pompeium totius orbis im«
supplantari, blando sermone, tanquam compatientis, peratorem juverunt, quando gravissimo superbi vi-
affeclu, eos alloqui ccepit: Cum videam vos nobilesj ctoris timore confectus, legionibus desertus, militi-
atque prudenles esse viros, doleo nonparum tanlam, bus nudatus, ad hostilis gloriaepalmam capite ctedi-
dignitatem per insaniam sine fructu deperire. Dese- tur, et sine nomine corpus relictuin tumultuariam
rentes equidetri ccelestium culluram dedrum, reli- in arenis meruit sepulturam? Vel melior forle Csesa-
quistis sanctitatis meritum, virtutum decus, vitaeju- rem fortunaerota sustinuit, qui postGallicos triuin-
cunditatem, et aniles ineptias sectando, turpitudini, phos, post civites victorias, post imperii purpuram,
infamiae,egeslali vos tradidistis. Quis aliquando sa- mullis vulneribus confossus, gratum suis bostibus
 ixnx riR PAssmNF. ss. RUFINI F.T VALKRIL . isn«
super crudeli nece spectaculum fecit? Ubi nunc igi- A interior ad incorruptionis integritatem augmenlasu-
tur'horum virtutes, quas lolum per orbem Roma- mebat. Postquam vero diu cruciatos in Chrisli con-
num magno labore summo studio pepererunt ? Ubi fessione cernit iramobiles permanere, jubet eos rur-
divitiarum pompa, quas de tolo mundi spatio popu- sus carcere claudi, donec inveniat quibus eos tor-
Us gentibusquesubaclis congregarunt ? Ubi trium- menlis deficere compellat. Sancti autem martyres in
phorum gloria, quibus sublimes elati sunl? Haecigi- tenebris ergastuli constituli, mentis aciem ad super-
tur cursu breviore finiia, quam nihili fuere deinon- na sustuleranl, el quibus lemporale negabatur in-
strant, quaetanta velocitate prsetervolarunt. Non igi- comrautabile atque sempiternum Iumen contueban-
tur magna repules quae sttnt lara parva, nec slabilia tur. Erant quidem corpora flagris lacerata, pcenis
credas quoe vides tam vana, nec ducas laeta quse abrepta, tormentis avulsa, sed animus flde forlis,'
cernis tam tristia. Propter quod monemur non dili- spe solidus, charilate robustus divinas laudes me-
gere mundum, neque ea quae in mundo sunt.: prse- ditabatur.Nec horror carceris, atque noctis tenebrae,
ferunt enim speciem, sed tegtint vanitatem ; polen- superni fulgorem luminis quiverant oburabrare; sed
tiam simulant, sed abscondunl infirmitalem ; gau- lucis corporeoedefectus, et letra domicilii deformilas
dium promitlunt, sed exhibent dolorera. Non igilur in menlium migraverant majestatem, et cabgo quoe
felices hoecqui possidere videntur, sed miserabiles g corporis texerat visus, cordis oblutus revelaverat,
qui pro veris falsa complectuntur. Qua de re munera quoniam spirilualis fulgor non sole succenditur, ne-
tua contemnimus, dignitates respuimus, promissa que nocte csecatur, magisautem claritalis suaelam-
pro nihilo duciraus. Servis elenim Christi, quidquid pade et diem vincil, et nocturnas tenebras repellk,
sublime mundus repulat contemplibile est; quid- Prophela de se loquenle : Et nox iltuminaliotn deli-
quid gloriosum vile, quidquid blandum exsecrabile, ciismeis (Psal. cxxxvin, 11). Tandem ergo quieli
qponiam non appelunt iu terris divitias perituras, membra dimittunt, et soporis levamine fessos artus
qtiibus incorruptibites in ccelis parantur, qaoniam reparant ad laborem futurura. Nec taraen somni gra-
gloriapraelervolans muudi non veri boni possessio vedine mens obruitur, sed divino igne succensa cce-
est, sed viliorum materia. Si quidem quidquid habet lestium mysteriis secretorum inseritur. Sensus qui-
mundus blandimenta carnis noxia sunt, et conctt- dein corporeis officiis obturanlur, sed supernis re-
piscentia oculorura, et superbia vitae, qux omnia velationibus reserantur. Ecce denique propinquante
uon a Deo Palre sunt, sed ex diabolo ( / Joan. n ). jam luce, angelus Domini carceris clauslra ingressus
Propler quod certissime teneas quod nos a charitale apparuit, ct totius spatium cellulse magna luminis
Cbristi nuUapromissio, nullae divitiae, ntilla gloria, claritate perfudit, et ait ad illos : Rufine et ValeFi,
nulla prospera, nulla contraria poterunt separare. C constanles estote, robtislaque mente omnem pcena-
Ad haecindignatus praefectus, j'ussit-eos equuleis rum timorem superaie; in proximo estut vos Domi-
extendi, et plurabalis caedi. Sancti marlyries inter nus cum martyrii palma ad se suscipiat, et ccetorum
flagellacruciatusque dirissimos, spe supernaegaude- civibus faciat cohaeredes, ut ibi j'am paratas a Do-
bant retribulionis, meraorantes quod ,non sint con- mino coronas percipiatis, quas vobis impraesentia-
dignaepassiones hujus temporis ad futuram gloriam, rum videndas osteridam. Quibus dictis, coronas su-
quoemanifeslabitur in sanclis ( fiotn. vni). Et item per eoruin capita ccelo lapsas deposuit. Erant enii»
quod Jacobus apostolusfidelibusdicil (Jac. i): Omne supra solis claritatem mirabili splendore micantes,
gaudium existimate, fratres, cum in tentationes va- et in similitudinem lapidis smaragdi vernantes, ui
rias incideritis, scienles quod tribulalio patientiam utraque nimirum qualitate, id est splendida et vi-
operatur, patienlia vero spem securam atqtte fidem, renti, eorum quibus delataefuerant meritum signaa-
quam cunctorumfructus bonorum decorabit. Qua de les, quoniam et per immarcessibilem ionganimitatis
re laetiliammentis trabenles Domino gratias agc- perseverantiam virerent, et per candidissimam w-
bant, ulque suis famulisvirtutes constanliam con- lutum speciein refulgerent, quatenus divinis donati
ferrel, usque in finem postulaljant. Cumquetyran- muneribus; et depromissis cerli redderenlur.et ve-
nus cemeret sanctorum inter tormenla perseveran- O lut in vitaespeculo, sic in eis et palmam Victoriae
cru- suae et praemiorumcontemplarentur insigne.
' tiam nec flageUisposse superari, poenas auget,
ciatus multiplicat, et quidquid malignilafe diaboli Mane vero faclo, jussit praefectuseos sibi praesea-
excogitare in vexationem potest sanctorum, inferre tari. Qui cum fuissent adducti, vidit facies eorum m
non cessat. Cumque compago membrorum vi pcena- similitudine rosarum, ruboris pulchriludine per-
rum nimia solveretur, el totam corporis speciem fusas, ac totius corporis ciitem liliorum candore
unum vutnus obduceret, caro deflueret, secreta vis- fulgentem. Nec mirinn : coelestisnamque minister
cerum parerent, spiritu tamen forles in Cbristi con- ornanientorum insignibus capita martYrum deco-
fessionemanebant. Erat denique res plena stuporis, rare jusstts, secreta mentium exornavit, et in fu-
qualiler membra fame sitique confecla, jejuniis alle- turae gloriaetesliraonium exleriores eiiam corporis -
nuata, vigiliis fatigata, lol atque lam magnos per- artus irradiavit. Simile quoque de protomartyre
fcrre poleranl cruciatus. Sed unde corporcis defece- Stephano gesta leslantur, quod stans m concilio
raiit viribus, inde mentis virtule fortiores exstile- plenus Spiritu sancto angelico refulgebat aspectu.
rant; ct ttnde exlerior homo coriumpebaiur, inde Ule siquidcin deitatis fttlgor horum peetora illumi-
 1S07 S. PASCHASHRADBERTlABBATtSCORBEIENSIS 1S68
nabat, qui Moysemolim tanta majestate repleverat, A pielalis itaqne circumfusus umbra, innocentes et
ut in ejus faciem respicere plebs IsraeUlica non au- pios, sceleratos et impios conclamat, mullos fore qui
derel (Exod. xxx). Sed priora lempora solum legis- niultis raagnisque suppliciis puniti, crudeli merte
lalorem tanta gratiacoruscantem meruerunt habere, tollantur, ne per eos amplius Christiana religio con-
at vero noslra sseculamultos. Non enim nunc mini- valescat, et cultura deorum depereat. Tunc officio
sleriorum formas ccelestiumper figuras aique uni- suo praecepit, ut vinclis pos tergum manibns, eos
bras inspicimus, sed revelata facie gloriam Domini abire secum faceret, qtioniam inde properabat uf
spectilanuir, in eamdejn imaginem per sancti Spiri- convenienti loco ad lerrorem necarentur. Ducti snnt
tus graliam transformati. Majoris ergo gloriaepon- autem ab eo loco quasi septcm millium quingento-
di.s non unum, sed plurimos illuslral, ut deprehen- rum passtium spatio, quo cum perventum est, juxta
dalur in universorum commuiiionemper noyitatem pervium publicumsuperripam fltiminisVuindolaeca-
Spiriltis esse diffusum, quod ante numerosa pauci- pile caesi sunl; sicque roseo sanguinis sui cruore
tas propter veteris hominis carnalitalem suscipiebal. pcrfusi, lerrae corpora reddentes, beatas coeloani-
Videns itaque praefeclus admirabili sanctoruin vul- mas intulerunt. Non longo vero post lempore, pcr-
tus majestate cpruscare, non divinae virljitis gra- sec«tione cessanle, ad proprium locum digno cum
liam veneratur, sed nequitia repletus magos et ma- B honore psallentium sublali, magna populorum fre-
leficps crirainalur, et propterea illata sibi tormenta quentia deportati sunt. Ubi sepullursepia cum vene-
viiicere, atque diis honorem non exhibere. Omise- ratione traditi, congesta desuper mole muniunttir,
rabilis httmanse caecitas meutis, quaede ipsa luce sive propterea ne possint postea moveri, sive pro-
semper obscuratur, et medelam salulis in perniciem pter insigne memoriaeposlerioribus saeculis relin
viilneris converlit. Hinc est illttd Apostpli : Aliis quendum, ut quod prior aetas turaulortun lilulos fa-
enim sumus odor morlis in mortem, aliis odor vitw bricando clarissimis viris exbibebat, hoc sanelie
in vitam (II Cor. n, 16). Eadem qiiippe causa pro martyribus novi saeculiplebs devola praestaret. Nec
varielate diversae qualitalis, huic salulem, alteri tamen sine divina disposilione locus ille sanctorum
exitium praestat, non quod periculi materies una sil, promertiit sepulturam, ut ubi Chrisli gregem verbi
sedquod dissimilisquisusceperecondilionis exislant. dapibus pavefant viventes, ubi pluribus vitaej'anuam
Sic solis Tadiussanis corporibus conveniens proba- reserarant, ibi quoque post mortem quiescant; ut
lur, aegrisvero contrarius. Quaeralio in praesenlifa- quos ante doctriria imbuerant, virtutibus informave-
clo praebetexemplum, dum lyrannus ccelestimira- rant, eos nunc precibus, munianl, suflfagiis defeti-
Cnlo non inforraatur ad salutem, sed ad deterioris dant. Passi sunl aulem octavo decimo Kalendas
cumulum provocatur, et inde caligincm coacervat C Julias.
perfidiae, unde percipere fidei lumeu debucrat. Ira-

VITA SANGTI ADALHARDI

CORBEIENSISABBATIS
AUCTORE vS.PASCHASIO RADBERTO.
(ApudMabill.,ActaSS. ord. S. Baud.

I. Pretium operis est viros quosque doctissimos post morlem, sed beatius iramutatos, ut moriendo
imilari, qui pio meiilis affectu, charorum in Christo D ad inin.ortalia sunimae felicilalis gaudia pervcni-
funera pietalis opere deflevere, flendo quoque miris rent. Idcirco non omnino penitus oblitterandi sunt
[al., iiinllis]eos proseculi sunl laudibus. Qttoniam, a memoria, prsesertim tales. quorum non desiisse
sicul beatus Ambrosiusin opere super Valentinia- binc mortis evulsiofuit, sed in melius commutasse.
num dixit : i Etsi incrementum doloris sil id quod Neque enim fatendum est, j'uxta quorumdam perfi-
doleas scribere, tamen plertimque in ejus, quem dorum insaniam, quod Scriplura inquit : Exiguum
amissum doleimus,coramemoratione requiescimus ; et cum tadio esl tempusvitw nostrw, nec est refrige-
et dum scribendo mentem in eiim dirigimus, inten- rium in fine hominis, el non est qui agniius sit regres-
tionemque deflgimus, videtur nobis in sermone re- sus ab inferis (Sup. n, 1). Neque hoc dicendum,
viyiscere, et totus medullam mentis nostrae in- quod ex nihilo nati sutntis, et post baec futuri su-
fltiere. >Caeterum posleritatis negolium est ut eo- mus quasi non fueririius. Verum igiWr esl et incun-
riim exempla virtutum litleris commenderaus,qua- clanler profitendum, Chrislum resurrexisse a mor-
tenus et nostruu; charitatis debitum proximis pcr- tuis, et mortera moriendo vicisse, ut simililer om-
splvamus, et Patrum exempla, quos imitari debeant, nes, qui in Christo moriuntur, non jani mortui, imo
fi.iis nnn nogemus. Novimus igitur cos non periisse in Christo vivi alque beati fnveniantur. Deusenim
 1509 DE VITA 8. ADALHARDL 1510
vivorum est (Afarc. XII; Luc. xx), et non morien- JA carminum ad fletus et gemitum audientiiitii pectora
limn, eo quod in illo qui vivit, omnes qui in ipso concitent; sed veritalis jura mihimet torpeiilis olio
sunt, vivi inveniunlur. Unde et Scriplura eos-dor,- ne abdicentur, litlerarum fldei commendabo, atque
mienles appellare consuevit. ita tuo refrigeratus alloquio, tui per saeculamemo-
2. Quapropter officiosissimumest, sicut.dixi, san- rabor; neque a meo poteris evelli animo, nisi nomen
ctos imilari viros, videlicet prsefatum Ambrosium, tuum laudcsque depiomam. Fidelis est mibi con-
et bealum Hieronymum, reliquosque sacros imi- scienUa,quodquidquid dixero a tua minns esl laude;
labiles viros, qui suis epitapbia charis facuudissime ideo persuadere inibi de le talia minirae erubesco.
condiderunt. Et si non assequi eortim jura facundiae Unde lua praesensabscntia mihi manens, novos in
queo, maleriam tamen loquendi scias non deesse; me generat lacrymarum affeclus : ila tamen utp.rae-
quia eum recolere scribendo cupio yirum, queni san- sentia absens faciat gratulari, quajn jara perveneris
ctura et.admkabilem tinivorsuspene pracdicat orbis; ad diu promissa gaudia feliv.
quem quia vidimus, et usi famUiaritalisejus amore, 5. Ne, quaeso,lacrymanti dicas ' Gratutari de me
licet indigni sumus, omnino tacere, quamvis indocti potius quara flere, oharorum fili, debueras; praeser-
nequimus; ut dum eum oculis videre negamur, sal- tim cura scias me evasisse mmidi lut.lib.ria,et perve-
tem menlis officioprosequi raerearaur. 1 nisse ad fontem aelemseviise; qui si me diligeres,
B
3. Sed dum boc cogilare incipio, diiobus valde gauderes ulique etcongauderes, ,quia jam.fruor im-
cotitrariis aflicior iutus, mceroris videlicet atqtte morlalilatis slola, et satior intuendo ntajcstatis glo-
gaudii. Sed conlristari Apostolus pro tali negotio riam. Scio, mi Pater, scio, inquam, quia exutus
velat; gaudere vero non solum mea, vertini oinniuni carneis indumentis, ccelestijam frueris visionejsed
noslrorum subita desolalio prohibet: qttibus ufrisque vincor ilaque pio perfusus amore, proesentemtuara
taxatis [al., taxatus] slipendiis pielatum, gaudere flere absentiam, quo mihi trisle videtur omne quod
magis, muliumque congaudere profecto spe pro- intueor, dum te suspirans abesse sentio. Et ut verbis
missionis aeternsede lanto patrono oporlel. Itaqtie Fortunati utar :
per felices eura jam transisse agones, quem procul
yualiter agnusamansgenilricisab ubere-"•'
dubiorequievisseinChristo sinefinebeate ntansuruni, Tristiset herbosisanjius errat agfls: pulsus
miniine dubitalur. Sed quia fletu amoris vincor po- Nuuclugit ad camiios,(eriensbalalibusauras;
tius quam desperationis ignavia, mibi parcendum INuncredit ad caulas,pec sine malreplaceut.
non ambigo ; prsesertim cum Apbstolus non flere Sic me de tuis, Pater, absentem suggero verbis;
prohibeal, nisi tanlum utde dormientibus, tanquam dies, inquam, obilus tui mihi ulinam nou Iuxisset,
caeteri qui spem non babent, non contrislemur C I quia nec polerat pej'or esse riiihi exiguo, neque sae-
(/ Thess. i.v).Ergo longe aliud est cum desperatione vior ulla tuis omnibus illuscescere; quo qtiid agam
contristari, aliud vero dolere etcondolere, quod sic quidve faciam perpendo, sub mcerore amartts non
peccali causa huc venimus, ut ad modicum vix pa- invenio, prohibente, ut dixi, Apostolo, inullum flere
rum aiiquid esse videamur. Unde procui dubio cha- volens non audeo; gaudere vero, quamvis invitus,
rorum lacrymis abluere sepulturam dcbilae pietalis tuse clarilalis gloria persuadeor; jam euim libi
affeclioesse debet, non erroris, hieins, nii Pater, abiit, et recessit imber. Ergo vene-
4. Qua pietale, licet menlis ingenio segnis, tui runl nuplioeAgni, inter delicias paradisi frueris, vox
recordor, virorura charissimeAdalharde paler, sene- tua sonuit jain in auribus meis, et audita est vox
ctutis decus, species sanctilalis, forma virtutum; in turluris, ila dicens : Sicut audivimus, «Mi,^ic vidi-
tantum, inquam, tui recordor, anioris vinculo, ul vix mus in civitate Domini. Audivimusquidem glorjosa,
admodumme valeain inler utraque temperare nego- sed cerninius potiora, in civitale Domini virtulttin..
tia : qui dum video Doiniiium Jesura Christum, Virtuttnn ergo, et non viliorura, quia Deus fundavit
Lazarum quein diligebat flevisse mortuum, et non eam in aeternumfundamenlo perpetuitalis. Inlelligo
solum flevisse, verum lurbatum fuisse spiritu, ni-. n quidem plane lalia te canentem, sed suspiro dotens,
miiun flere cogor, tali ac tanto cceli destilutus ora- et gcmo anxius, longe inlerdum a luo sejuiiclus con-
culo. Caeterum ipsa nalura docet cbarorum non sortio : et quod serius est, orbis le virtutis virurn
oblivisci debere, sed quibus possumus eos commen- praedicat, nec contingimus, nec videinus
dare ingeniis; ut et dilectio in mente firma teneatur, 6. Novi igitur quod neque has velis accipere lau-
visione carnis sublata; ,et amor in menle qui duclum des, qui luas jam in coeloscriplas procul dubio tenes.
accensus fuerat, dura melius vivat quem «iiligimus, Ibi tuum prorsus feceras horreum, ibjque luiiin setu-
non niorialur. Unde, mi votorum charissime, lui per erat mentis habitaculum. Uud.e quani.vismihi
superspargomore vulgi sepulcri jura floribus, ornare exigam quod impendo, tibi exinde gratulor, quia
cupiens funus liueraruni olliciis : qualenus tuaruin frueris quod amasti: roihi doleo, quem deptilsum a
aromata virtutura non luniulo teneantur ciausa, sed lacle velocius amisisti; jucundor.tui causa, sed niei
Iongelateque in exemplum fuluris fragrent terapori- plango; tuis ilaque gaudiis suporalus, landem gra-
bus. Neque enim more quorumdam censeo pueros tias Deo agere non recuso. Agoquidem gralias, quod
hinc inde super tumulum constituere, qui tttas fin- talem te habuimus; vincpr yerp affectu, quia prius
geudo laudes debeant decantare, ut inslar lugubrium le caruimus, quam comites paradisinos tuo asciveris
1811 S. PASCHASURADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1512
consorlio. Propler quod obsecro, mi Paler, prospi- A leges Christi, quas violare non ferens sibi in animo
cias per cancellos, per feneslras quoque Dorainc prseponebat.Unde et voluitmagis cum Christo mente
concedente voti inluearis fllios. Novi igitur qus ingenuus crucis ignominiamferrc, ut fortia quseque
fueris charitate praeditus,quave fidefirmus, qualiquc confunderet, quam si etiam adoptaretur in regnum,
spe diu velut anchora Domino religatus; certissi- ut esset regis fllius.
nium idcirco teneo, quod triptex iste tuus funiculus
difficile,imo nunquam resolvitur. Miraris non motk Corbeiwestatevicennis fil monachus.
sub pedibus mibes ac sidera, sed etiam altam plani- 8. Despiciensitaque Pharaonis regni divitias, per.
tiem cceli, niveo candidatus habitu; ideo precor ne venit tandem ut monachus, velut Moyses in eremo,
differas misereri humilium, quos dudum ad talia Dei fruerelur aHoquiis. Neque enim adhuc saeculo
provocabas in certarainis campo. Fortis, mi Pater. ila calceatus, poterat ccelesle visum in monle vi-
fuit ut mors dilectio tua : ideo nullo viclus es hoste, dere; sed exutus his omnibus et sanctificatus, Dei
nullo superatus agone. Vicisti oblectamenta mundi agente gratia, discipulusfactus est Salvatoris. Lege-
forliter; et ideo coronaris, credimus, gloria trium- rat ergo:iVist quis renuntiuverit omnibusquwpossi-
phantis indubitanler. Venite, filiaeJerusalem, et vi- det, non potesl meus essediscipulus(Luc. xiv, 53).
dele diadema quo coronatus est senex nosler solem- "Neque igitur ignorabat quod facilius sit caroelum
nilate aeterna! quibus itle inauratus est indumentisl per foramen acus transire, quam divilem in regnum
perpendile quomodoadhuc juvenis malignfkn vicerii coelorumintrare (Mullh. xix); et ideo deposuitaselU
hostem, quomodopuer iriundumpedibus olim calca- onera, ut facilius arctam atque strictam viam man-
verit! dalorum Dei curreret. Quibus depositis, Corbeiae,
VITiE EXORDIUM. imo Christi ibidem expetiit fontem, velut cervusille
Davidicus (Psat. XLI).QUOcum parum fuisset im-
AdelhardusCaroli propinqui tui illicilo conjugio raoratus, subito humilitalis discipulus factus est
commovelur.
magister virtutum; el qui pridie pedissequus vide-
7. Qui cum esset regali prosapia », Pippini magni batur, aliorum inventus esl dux et praevius suorum
regis nepos, Caroli consobrinusAugusti, inter palalii in Christo commilitonum.Elegeras enim, bone Jesu,
lirocinia omni mundi fprudenlia eruditus, una cum tibi lironem et puerum ; non quidem iUe te, sed tu
terrarum principe magistris adhibitus; etegit magis illttm elegeras et praeelegeras,tua praevenlammise-
justitiae fore et veritatis amicus quam in iUicita con- ricordia. Elegisti eum ferme cnm viginti esset anno^
sentire, eliam multis oblectatus blanditus. Unde rum, quando infelix nimiumaetashumana fragilis et
factum cst, oum idem imperator Caroius desidera- ^ vatde proclivisest ad peccandum; tunc quando om-
tam Desiderii regis Italorum filiam ^» repudiaret, nes tirones tui, cum exirent de lerra ^Egypti, a vi-
quam sibi dudum etiam quorumdam Francorum ju- ginli annis et supra in libro vitaete conscripli sunt
ramentis pelieral in conjugium; ut nullo negolio praemonente(Num. i); necnon et cum rursus a Jo-
beatus senex persuaderi posset, dum esset adbuc sue rececsentur omnes hac aetate, et deincepsqui
tiro palatii, ul, ei quam vivente iUa rex acceperat, possunt ad beUa procedere (Jos. vm), in coeleste
aliqno communicaret servitulis obsequio; sed cul- collegiunisupputantur, hi lanlum in castris Domiiti
pabat modis omnibus tale connubium, el gemebal figunl tentoria, hi soli procedunt ad bella. Sane quia
ee mirum ad modumest tunc vincere, cum oblectatur
puer beatae indolis, quod et nonnulli Francorum
essent perjuri, atque rex illicito uterelur tlioro, pro- variis blandimentis; triumphare, multis cura impel-
pria, sine aliqup crimine,repulsa uxore. Quo nimin litur argumenlis. Viginti elenim fiunt quinque qua-
zelo succensuselegit plus sseculumrelinquere, adhuc ler ducti, aut quatuor quinquies supputati; quibus
pHer, quam talibus admisceri negotiis, ut propinquo ita colleclis, constat eos tantum ad bella fore
quem contraire prohibendo non posset, non se con- promptissimos, qui Veteris ac Novi Testamenti
sentire fugiendomonstraret. Nec minus igitur Joanne n aetate senuerint, et ejus sapienlia fuerint educali.
pro juslitia mori paratus fuisse creditur, qui pari Uorum igilur virtus est ad beUandumaptissima, et
adnisn illicitam reprehendebat regis audaciam, et ut se vincant primum monenda; prsesertim cum
spernebat hujusmodi nuplias; nec considerans pro- tunc hoslis, quantura in carne est, raajoribus utitur
pinquitatis jura, ut carni assensum prseberel- sed decipiendjingeniis.
Bernardi scilicet filius, ut ait Radberlus infra ex Francorum genere duxerant, quas reptidiare, ct
num. 61. Lege observaiiones Vitaepraemissas. earum loco filias Desiderii accipere votebant, ut
*>Huc spectant verba monachi sancli Gallensisin patet ex episloia Stephanipapaead eos scripta, quae
lib. n de Vita Caroli Magnicap. 26. Carolumscilicet est ordine 45 in CodiceCarolino, et Carolomannus
post morlera Pippini palris, cum iteralo Longobardi biennio post palrem morluus, jam liberos ex fdia
Romanos sollicilarent, in ltaliam proleclum eos in Desideriisusceperat. Ex quo verisimile efficiluram-
deditionem accepisse, ei in firmitatis gratiamfiliam bos fratres staUm a morte palris, lamelsi jam con-
Deiiderii Longooardorumprincipis (Erraengardem jugatos, de noyisnupliiscogilasse,et conlra Stepbani
vocant) duxisse uxorem; quam non multo post, quia interdiclum Desiderii filias obtinuisse: ac porro
clinicaestet et ad propagandamprolem inliabilis,ju- Carolum, rejecla eliara Desiderii filia, Hildegardem
dicio tanctissinwrumtacerdotumretiqueril. Et tamen superduxisse, repngnante Adalhardo.
Carolus et Garoloniannussuperstite palre conjuges
<t5i5 DE VITA S. ADALHARDI. 13U
Hortulanus consiituitur. A slilatis, et videret si jara jnala Punica. gerniinas-
senl.
9. Tunc ergo tuus, Christe, setate puer, mente in-
mundi illecebras : tunc Eloquiisuavilale nitet.
genuus, prostravit deposuit
arma Saul regis, ut le solo lapide, quem gestabat in 10. Est autem boni viri animus, ut dixi, bortus .
deliciarum virtutibus, alque ita alter deniqne
peclore, proslerneretur [aL, prostraretur] ingens plenus
animarum delusor. Te denique elegit secum in prae- paradisus. Metitur [nf.,messuitur] ibi niyrrha, mern-
cordiis ferre : te auclore conlra spiritalia nequiliae brorum scilicet morlilicatio, cum virtuluin aromali-
in cceleslibus dimicare (Eph. vi). Qtiid plura? ita bus; colligitur rosa martyrii sanguine rubricala;
certaminis campum ingressus, pervenit ad coeno- nitent poma convallium, coalestibus disciplinis irro-
bium « : ubi annuo pulsans volo, landem introivit rata ; germinant maia Punica propter odoramenta
bonorum ^ictuum : absquc co si quid -intrinsecus
portas juslilioe, per quas soli justi ingrediuntur. .
Deinde pervenit ad porlam virtule mactus, quoesela latet Dei flagrans pius ardor amoris. Jnde est, fra-
suos quosque ducit ad ^itam. lngressus namqueest ler, si velis advertere, quod nostcr senex totus ama-
arctara et strictam viam, quaepaucorum est (Matth. bilis et suavis erat : inde quod aptus omni eloquio
ut dilatalo animo viam inandalorum Deicur- ptiritalis. Nonne tibi videtur mel el lac ex ejus lin-
vn),
reret sagacissimaeartis ingenio : atque cum jam diu *Bgua manasse, qui ita se stto influebat eloquio, ut
ita totus efiloruisset inler monasticara disciplinam, nonnunquam aliquos ac si ebrios redderel sancli-
ul magis inesse cceleslibus quam terrenis credere- tate; omnes vero sibi connexos prse dulcore nimio
tur; nescio quo ducli patres ailectu, quasi ex jussu facicns? et quid aliutl erant ejus labia, quani favus
et utaltiiis dicam,qiiid aliud quatn orga-
Tcgio, horlulanuin eum constiluunt. Quigaudens ut distillans?
bonus atblela Christi, ac si inter.paradisi delicias, niim sancli Spiriltis? alioquin humananon poluissct
ita obedieus loetabaluranimo. Sciebat -namque Do- apprehendere siipienlia qu;e loquebatur : plena de-
minum in hujusce scptillum fuisse spcloco,ibiqtie nique sanctiiatis munere verba ccelesli raanabat
Marioeut hortulanum apparuisse (Joan. xx). Seiebat [at., manabanl] oraculo.
eodem in Jocoeum resurrexisse, etiam inibi visiones S»or«i« congressusfugil el Casinumse recipil.
angelicas apparuisse. Unde profecto thesatirum effo- 41. Qui cum idem ita longe diuque a sancto age-
diens in hortis animi mulliplici corpus aromalc un-
retur Spirilu, recordalus praecepti Abrahse fuisse
.guebal Jesu.
dicilur, ubi inquit Scriplara : Exi de lerra et de
Ammoexcolendooperum dal. cognulionelua, ei de domo palris tui, ac veni in ter-
Quid tunc, putas, diccbal, lali astipulaltts officio? Qram quam monstravero tibi (Gin. xn, 1). Qui cum
Ni fallor, dicebat, (si non voce, mentis lamen af- secum lalia^ontulisset, cospit intra se medilari et
fectu) dicebat, inqtiam : Venial dilectus meusin hor- dicere, quod nondum hoc praecepti genus opere
tum suum virtute consitum, et comedal fructuspo- complevissel : qui si mente reliquerat naliviiatis
morum suorum (Cant. v). Erant igitur illi in animo solnni, reputabat quod adhuc corpore interessel, et
diversa virtutum olera; et idcirco dixisse non am- si juxta Evangeliiprseceplura(Marc. x), patrem aut
bigitnr, nt comedat fructus pomorum suortim : suo- matrem aut cognalos jam reliquerat, ut Deo dignus
rum, inquam, quia non sibi, sed Domini applaude- baberetur discipulus, adiwc etiam amplius molesta-
bat gratiae, si qtiid boni menle geslaret. Alii labores batur : quia, licet pro dignitalis genere, ssepiusta-
agrorum super excolant quam virtutes animi obe- men eum invisendo propinqui et noti frequeutaront,
dienlisecausa defensi: isle talia non omiltens hor- quam quieli viri animus poposcisset.Quo facttun
lum deliciarum animam suam Domino consecrave- est, ul illicoalter Elias ftiga laberetur, non Jezabcl,
rat. Feccral enim quod ab eo sili diclum memine- sed carnis fugiens voluplate.m.Quaerebatenim seve-
rat : Pone me sicut signaculumerga cor tuum (Cant. rus Chrisli miles efltigerc, ul sese fugiendo plenius
VIII,6) : quopraesidio vallalus secum in animo Do- inveniret: alque ila qui dudum fuerat mullis fulci-
mini ntagis deleclabalur colloquio,quara reruni ne- D tus blandimenloruin obsequiis, factus esl bospes
gotiis temporalium. Descenderat enim profecto di- peregrinationis : non babens cum Christo (quod
lcctus ejus Christus horluni animi illius inviserc : egregium habendi genus est) sallem ubi caput re-
tlescenderal utique ad areolam aromatis, et in co clinet. Itaque sic se fugiens ul se inveniret, pcrve-
virtutura deliciis pascebalur : hortus autem delicia- nit secum in forlitudiiie verbi ustpie ad montem Ca-
rum eo vocalusest paradisus, qtiod intelligitur mens sinum, nolens patrioecognoscerc curas, neque proc-
hominis, quia Eden horlus deliciarum interpretalur; dicari de se vento jactanlise laudes. Cogitabat autem
unde et quidam florenlera eum dixerunt. Descen- solum se velle tanttim percepisse, nccdum divisum
derat ergo in eo Chrislus, ut lilia colligeret ca- a vitiis, quousque morarelur infra patrise fines. Et
a Adalhardusin Corbeiensemonasterium adratssus cesserat Leodgarius seu Leudgarius Leudhariusve,
a Mordramno dicilur in fusiori Gallia Cbrisliana. qui anno 865 synodo Altiniacensi subscripsisserepc-
Malim ab Adtlone ejus decessore, is qui Corbeiam ritur in Labbeana editione Conciliorum. Hic est Leu-
regebat Caroli Magni anno primo regni, ut consiat . charius abbas, qtii scribcre jussit Commentarios
ex regio dinlomale Addoni concesso.Addoriemproe- sancli Ambrosiiin Lucam.
PATBOL.CXX. 18
1515 S. PASCIIASII RADBERTIABBATIS CORBEIENSIS 1516
ne rursus novis diaboli retibus ligarelHr, exivit ultra A i ular, sint nonnulli diliores monachi, qtiam fuerint
•e vadens si quomodo possel relatu veritalis edi- saeculares: possideanl opes sub paupere Cbristo,
eere : Vivoautem jam non ego, vivilvero in me Chri- quas sub locuplete et fatlace diabolo non habueranl:
stut (Gal. n, 20). ut suspiret eos Ecclesia divites, quos mundus tenuit
Abanaeltoreta delegitur ante inendicos. Adalhardiis vero nosler, mundi om-
tolius . nia calcans, vicit in schemale, et cuncta qusc mtindi
12. Al ubi ita tonsc.its venil Casinum, quo sunt sub pedibus atlrivil.
fons rcligionis et origo putabalur; susceptus quidera
a Palre » monasterii : sed Dei disponenle judieio Abbas eligitur. Augustini imitatorem se exhibel
ibi cum pautultim licuit immorari. Fertur namque 14. Et dum ila quiclus j.m viclor celsa sederet
quod illico quidam ei anachoreta in spiri u Dei prse- in menlis arce, dispensanle Dei providenlia, rursus
diceret quinam et unde esset, et ob quara causam ei novus consliluitur pugnandi ordo. Agitur namque
co usque advenisset : ac deinde posl modicum prae- non longe postquam retiierat, proprio eonsentiente
dicit adventuros regis nuntios, qui eum repelerent, nionasterii patre t>, ut ncc mutlum longe dispar, id
suoque in loco resliluerent. Quod ille audiens turba- est alter Augiislinus vivente proedecessore successor
batur.pturimum quod volis prospera non succede-jg eligatur : nisi qnod ille episcopus fuerit, iste vero
rerit : qui assumens illico abbalem loci illius, retulit abbalis loco subrogalus sit; ulrique tamen perfecti
ei sua quoeque, rogans atque obsecrans, si quo Dei dispensalorcs inveniiiiiliir. Erat autem idem
motla possct effogerel, clementer annueret, quo no- bealus praefalipalris Atigustini velut pedissequi»
men iUius ullra eliam nec alonge audirelur operum clarissimus imilator, salis acutus ingenio,
Reducilur in Galliam, volunlale promptus, eloquentia dives, dulcifluits
auditorem lanlo afliciens fruclu, ut lmguam
15. Sed praeoccupavilDeus mox eorum consilia : affalu,
vix aliud quam calamum sancti Spirilus credere
el dum.moras faciunt evolvendi, ooniinuo prxoccu- ejus Proedicationisejus oliicium lacrymaecom-
lenentes cum redtixerunt in poluisses.
patur nunliis, qui pa- et cordis duritiam gemitus molliebat.
triam. Quid pulas? quam amarus eral animus, quam inendabanl,
Fluebal ilaque lacrymaruin ab eo serotinus imber,
ad
moestus, quia palriae fines el dulcia proprii soli
quatenus mcntes uberitis semen fruclificandi capc-
arVa invilus rediret! Audiant igitur hujusmodi vi-
lenti rent, el cor audienlium liujusmodi sensu charitatis
rum nostri concives monachi qui requiesctint amore mulcerel.
umbrarum delibuli fuligine : audiant quipost se sae-
t-ularium greges tratinnt : audiant, inquam, quod Eximiarnm Adalhardi virtutum encomia.
non salis ttilum sit suorum se deliniri parenlum ( 15. Vox cjus plena viroris gratia et omni conslan-
affe.clibus.Clirislus ergo malrem nescit et ignorat lia fortior videbalur : ipse vero vultti corporeo ni-
ffatres, ut veram nobis menlis ostendat fralernila- tens, plenus pingiiedine sancti Spiritus credebatttr.
teiri : Siquis, inqtiit, fecerit votuntatem Palris mei, Erat atitem juxla illud Horalii (lib. n Serm,, sat. 7)
iyttttn cwlis esl, ipse meus (raler, soror et maler est quod magnis laudibus prsedicalur,
(Matth. xti, 50). Deinde revocat disciputum ab offi- Fortis, et in seipsololusteres atque roluoius.
cio funeris ne patrem liceat scpelire debilo carnis
jure : Stne, inquit, mortuossepelire mortuos suos, lu Forlis siquidem fide, constanlia el virttrie solidus,
auiem sequereme (Matth. vui, 22). Hoc igitur lotum intantum ul nil trepidans nibilque dubitans videre-
noveral pius scnex nosier : cl ideo ftigere festina- lUr, eliamsi tolus terrore infractus orbis laberelur.
lial c medio civium suoruin. Recordabatur namque Verumtamen si atiqtia lerroris procelia impulsus
quod Jesus non sit signa operatus in palria : neque esset, aliquando spe superabat, aliquando vero ra-
prophela sit sine honore, nisi in proprio solo (Matth. lione vincebal : timor autem mundialis ettm nus-
xni). Hic aulem honore mundi exspoliatus idcirco quam potuit subrigendo transverberare. Teres au-
feslinabat exire charorum vinculis, ut vere possct tem el rolundus ideo in seipso, imo in Deo fuisse
sibi mentis honorem asciscere, atque (ut altius di- dicilur, quia non sotum sibimel virlutibus ac mori-
cam) angelicam in lerris degere vitam. Videbalur bus aplabatur, verum eliam omnibus congruus crat
noii satis pauper posse fieri in medio parentum suo- el amore dignissimus; intantum ut omnia omnibus
niin, qui regni pollebanl honore, et diviliarum co- esset et pene cunclis lucrifieret. Erat siquidein
piis renitebant, el ideo disruptis vinculis clari no- carne nobilis, sed nobilior moribus : plenus Dei sa-
ininis, voluil pattper fieri sine ambitione, quondam pienlia, sed opere non vacuus : pulchra facie, sed
locuples.Sed sui conlemplor eximius pauperlate fit fide ac sanclitale pulchrior : dives progenie, sed
nrnatior, fuga clarior, vilifate humilitalis subiimior: ditior almitale, quia propago erat natus de propa-
et ut beali Hieronymi verbis (Epitt. 2 ad Nepot.) gine cceli.
« Nimirum a Potone, ni fallor, qui ab anno ferei sit, exponani eo loco.
771 in annos sex Casino praefuit, Theodemarumi b Is eral Mordramnus abbas cujus obilus xni
sortilus suceessorera. In libctlo tle Translalione san- Kal. Julii reponilur in veluslo Indice abbaluin Cor-
cti Viti Adailiardus alter ctini Adalhardo nostro Ca- beicnsiiim.
l
sitiuin secessisse tUcilur. Qtiod cur inilii stispectttra
15J7 DE VITA S. ADALHARDI. 151»
Deprudentia, et jutlitia ejus in Italiw udtni- A Lothario Attgustoscribil.
nistralione. 18. Sed quantussilplurimutn produnt opera pro-
16. Totus igitur novo homine indutus erat, ct missionis impleta : et leslantur litterse quas de hac
qianlum hic morlalibus fas est, in intimo Dotnino quae inler homines est lenenda fines, Lolhario im-
recreatus. Equilalus ejus erat quadriga virlutiim : peratori nuper direxit, inler reliqua ita dicens : .
rolaevero quadrigse illius, prudenlia, juslitia, forti- « Quid putas, inquit, o princeps, si fides saepeinter
ludo, et temperanlia. Porro prudentia tanta illi cruores et saevientiuin arma, etiain inter paganos
inerat ut fons consiliiex ejus animo manare videre- lantum valuit, ut quisque se cominilleret alterius
lur. Cernebat enitn simul praeterita, praesentia et iidei sacranienlis : qiiantum valere debeat fceJus
fulura : ut de singulis prsevideret quid agendum, Christiani in verilate promissum? non te decipiat
quidve seqtiendum Dei consiliomonslraretur. Jusli- aliquis, obsecro, inquit, imperalor, quia fides cum
liam vero qtiantum sectatus sit testis est Francia conlra aliquem violalur, non bomo, sed Deus lcslis
et oinuia regna terrarum consullu sibi submissa : el verilas mea conlemnitur. i Talibus diclis procul
maxime tamen Ilalia, quae sibi commissa fuerat, ut dubio liquet, quod facilius fuerit ferri violari vin-
regnum et ejus regem Pippinum «j'uniorem ad sta- ctila, quam hiijns viri fidei contaroinari promissa :
tum reipublicaeel ad religionis cultum utililer, jusle " praesertim cum in ejus peclore nil lolo nisi fons
atque discrele honeslius informaret : ubi tantam veritalis el raira simplicitas radiabat. Quemsidili-
promeruit laudem, ut a quibusdam, ila ut fcrlur, genler inspiceres. erat in eo animus sigillo Cbri-
non bomo, sed pro virlutis amore angelus praedica- sli impressus : ideo in ntillo penitus corrumpi po-
relur. Fatentur enim quod nttnquam in judicio ali- terat.
cujus personara inspexerit: neque j'uxta proverbiura Aliorumvirluteswmulatur Adulhardus.
vulgi, aureo pugno sit murus ejus animi fractus. So-
lus, ut aiturt, poluit illoesus fluvium transire Acbe- 19. Animus vero ejus erat velut hortus paradisi,
routis avari, el sine discrimine caecilalis ex Alpibus fidei muro conclusus, universarum coiisilus virlu-
remeare per annos. Anle quem Iremebat in prompiu lum generibus. Hjujusviri iraitabatur huraililalem,
supcrborum alliludo, gloriabalur buinilitas inansue- istius lenitatera: sequebatur autem alterius parci-
torum: deposuit cnim illico in ingressu omnem inde moniaeviclum et mediocrem vestimentoruni habj-
Ulius quoque habebat patienliam, huut^^^/Q
tyrannicam polestatem, qui velut prscdones iniqui lum.
in populo lerebant : lanloque audentius quanlum mansuetudinem. Cum ftequeiiti autem siufchvio^ibl"
licili auxitiabantur domini jure. Unde et omnera mihi verbura pielatis ore dicebat: SupewMfcm^r^ "y
terram pessima poleslale vastabant. Primura ergo C quiescam, nisi super humilem et qtiielim\ai^fe-.'
his paccm reddidit; deinde sua cuique pius arbiter mentem se/mones meos? (Isa. LXVI,2.)^iras}i)«&t{,.
jura restituit. Ergo lanla inerat ei sapieuliacvirltis, bone Jesu, ut quid talia sibi sedulo replicabatSagg^^
ut pro virga censoris judicis uteretur verbo, neqtie affeclu. Habebat enim sibi dislincte et apposile
morara faciens sua cuique quae jusla fuerant desi- ad persuadendam hominis sanctilatem : universa
sibi animo cotnmissa lenebat, ct inde
gnando. Fecil igitttr ut suum quique adimplerent tua praeccpta
oflicium,et ntillijus usurparent alienum. Erat autem conferebat secum, habens tuorum dicta inaiidato-
tbesaurarius pauperum, viduarum patrimonium, pa- ruin suos anle oculos : atque ita oranium sanctorum -
ter vero orphanorura, mcerenlium consolalor, bra- vilas uno menlis intuitu considerK-bat,quorum se-
chium infirmorum, et forle superbientium flagrum. dulo ruininabat virlutum exempla, ut cx his omni-
Verumtamen omnes de supercilio mentis artificioso bus unum colligeret virum perfectum Deo plenuro,
deponebat ingenio, et nullum peniltis frangebat, nisi et religionis ofiiciodecoratum.
quem conspicercl irrevocabilem esse. Similitudoex Tullio.
A Leone papa III laudatur. 20. Scribit namque Tullius, rex eloquentiaSLatinse,
17. Atque ita virlute validus mitis el mansuetus •Qin libro secundo de invenlione rbetoricae arlis, quo
Romanorum pervenit ad iines, ubi a domno Leonc tempore Croloniensesflorerentopibus,atque ita cuni
tunc temporis apostolico, lanlo familiaritatis oflicio beati numerarenlur, et templum religiortis suae pi-
est susceptus, ul neminem constitcrit Francorinn cluris egregie locupietare vellent, vocasse Zeuxim
antca suscepisse. Unde nostrorum quidam narrant quemdam, qui omnium pictorum ingeniis videbalttr
sibi jocoso dixisse animo: < France, inquit, sciemlo excellere : quem magno pretio conduclurata'dhibuc-
scias, quia si le aliud invenero qtiam le credo, non runt, ut sibi pingerel cujusdam Helense liriaginem
ullra nccesse est Francorura aliqnem huc venire sseculis opus mirahile permansurura. Qui iUicoquae- .
cui credere debeam.» Quo profecto palel quanlum sivit ab eis quasnara virgines formosas baberent. Uli
•
pondus habueril idem vir.cujus evac^atio lideiFran- autem stalim deduxerunt hominem in palsestram,
corum genus onine probaverit non credenduin, cu- atque ei pueros oslenderunl multos magna praeditos
jusve firrailatis fuerit. dignitale : deinde hoi-iestissimasex gymnico certa-
• Pippinus ab Adriano papa baptizatus, et Lan- habtiit Bernhardum fiUum,sub quo eliam Adalhar-
gobardorum seu Italiae rex coronalus est annd 781, dus Italiam administrasse fertur in libello tie Trau»-
estante F.ginhardo: mortttus anno 810 successorem lalione sancti Vili, infra.
 1519 S. PASCIIASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSiS 1520
niiiie viclorias donuimcuiii lattde maxima retule- A largusne videaris? scias prorsus quod si limueris
ntiil. Cum puerorum igilur formas et corpora magno quis magis te dedisse quam oporluerit, avarus con-
Iiic opere miraretur : Horura, inquiunt illi, sorores vinceris; quod si minus quam debueras, largilalis
sunt apud nos virgines, quse quauta sint dignitalc, cst ulique signom. Et ideo te, fili, moneo ut magis
poles ex his suspicari. El iile: Prsebete illas mihi, si neglexeris, in hoc reus appareas, ut de nostro
quaeso,ut ex his dum pingo forraosissima quseqtie, pltis censeas tribuere, quara minus aliquid ero-
transferam super unius imaginem rei quam petere gare. >
censuislis. Qnod iUi obtemperantes, pictor quinque Sua liberaliter erogans swpius eget.
delegit, quarum formamsuo probaviljudicio pulchri- 23. Novit allissima virtus, quod frequentius in
tudinis esse. Nequeenimptilavitomniaquae quaereret lantum liberalitei
ad venuslatem uno se in corporereperire posse, eo tribuebat, ut ipse pauper ac sui
simulviderenturegere. Sed tunc laelus,lunc gaudens
quod nibil simplici in genere omnfbus ex parlibus exsultabat in Doraino. Aiebat
natura cxteris non namque : Utinam vei
perfeclum expolivil, tanquam in modico pauperlate Chrisli participaremur'. sed
sit habitura quid largiatur, si uni cuncla conces-
nunquam ei vistrm est aliquando ad hoc potuisse
serit. _ pervenire negolium, eo quod Chrislus magis in eo
-06 magnam quam habuit vinutum wmulationem pusillanimes ammaret assidue, ut sua liberaliter
. Adalhardus Anlonii et Auguslini cognomineguu- discerent
det, erogare; et de Dei largitate praesumere;
enim cnm divina clementia mini-
21. Ita si qnidem et scnex noster ingrediens pa- praeoccupabat
slrando. Unde cum die omne pulmenlum
Iscstram lmjus vilae, poslquam ablutus est baptismi casei de monaslerio quodam ex
hospitibus integro expendis-
fonte, post abrenuntialionem saeculi; quo puro men- set, ita ut nihil fratribus reservaret,
tis intuilu conspexit dtversos ad diversa tendentes? dam cura esset contigit ut qui-
vidit sudare ad mtindi honores et ceHerarins, quasi voce minaci quo-
Alios qnidem prae- dam mentis alfectu diceret: <
senlis vitsegaudia, alios vcro ad luxum et libidinem tiia velil Miror, ait Pater, qtiid
nonnuHosatilem scctari necnon ingenlis rei cxpensio. En hihil residni per-
eariiis; jusliliam, miltis esse fratribus, quo vesci libeat. Tum ille, ut
et aliquos fuluram respicere vilam. Elegit tamen
erat saavis eloquio, arridens: Dominusdabit, inquit.
ex omnibus quos potuit inielligerequinquevirgines, Et ille : Tu semper, inquit, ita polliceris; sed non
.quse pio charrtalis oleo suas indesinenter ornant
sic extemplo dabitur, quod lu indifferenter effttndis.
lampadas, et parant exire obviam et
sponso sponssc; Interim autem dum haec
aguntur, ecce duo adsunt
cst
et has irailatus vigilanti anirao, ne forle fur ndcte
Audivit etiam ex p plaustra pro foribus, umim ncscio quid ferens
Veniens dormienlem subriperet. piscium, et aiiud plenutn caseis. Quod bealus Paler
gymnico carmine sanctorum quam dignas honore
audiens, laetus pro fratre, jussit eum adesse conti-
«victorias, atque ex his omnibus unam in se Christi nuo. Ecce frater, inquit, el quod limebas argueris,
refonnavit imaginem. lltic in nno videlicel Deo et ecce convincitur ignavia. Tum iUe, ut
homine Christo Jesu omnia quse sunt venuslatis et erat imprudens
simplexanimo, videns se argni beneficiis, Da,
decofis aeternaeviue ultra quam intelligipossit adin- mi Paler, inquit deinceps, da qtianl.umvolueris. Jam
venit: sed perfeclum quod in omnibus Ecclesiaepar- enim non dicam ulterius : Non dabit
Dominus; sed
tibus natnra prohibuit, gratia concessit, ul sit Deus dfcftm
prorsns, quia dabitur quanlum volueris. i
oninia in omnibus. Idcirco ex omnibus per afiniia
Satagebat, ut jam Christum in omnibus inveniret. Exemplo Adulhardi aucior durot corde sugillat.
Ob hoe aulem ab aliquibus, ut epistolae roagislri
24. Neque igitur tantus vir prodenli affectu po-
Albini * femnt, Antonius vocabatur; a nonnullis
terat quid, eni et quanlum daret. Hoc so-
•vero, ut supra dictum est, AureHus Auguslinus : lum ignorare, si Hbeat; depuletur quod aiebat, dicebat
agebat namque istud Greeoru, aliud vero beati Sil- cnimvilii, ita : < Si ad dandum mihi iia exiguum fuerit,
vestri.
D ut non babeam quodduobusimpertiamiiidigenlibtts,
Ejus in egenos liberalilas. quo solum eorum aliquisadjumentumcapial; bonura
22. Testis est mihi conscientia mea quod saepe mibi videtur, euijure magis compelil ut ei tolum
rairabar, cur tantum mutuo vellet accipere, ut indi- tribuam, quani utrisque nil pene impcrliani, aul eos
gcntibus vel suorum erogaret usibus, donec vitam ex lolo vacuos relinquam. > Unde uni impendebat
beati Silvestri inspexi, cujus in hoc imitabalur utrumque benevolentioemunus, alleri pietatis affe-
excmplum, ut semper raagis muluando pauper quam clum. Videte, duricordes, videte viscera pielalis.
dives invenirclur. Dioebat namque sibi saepe coboe- Ecce bic, licet non posset largiri omnibus, tamen
rentibus : t Vis nosse, o, inquam, lu, utrum avarus omniuradoloribus ct penuriis atque casibus variis
» Exstat Alcuini epislola 107 ad Anlonium scri- nitnn scriptae,quscnon exstat. Stint quiAdathnrdum
pta, qttae boc loco sine dubio a Pascbasio designa- Arseniiet Jeremiwnominibus a Paschasio dcsignari
tnr : qua borlalur Adalhardum, ut Homeri seu An- exisliment initio libri de Corpprc et Sanguine Do-
gilherti salutem procuret, Volens,inquit, per le fieri, mini. At Walam signi(icari deinonstrabo ad annuui
«quodper me non posse fieri ugnovi.In hac epistola 825, qno WalasVita referenda est.
^meminit Alcuinus allerius epislolx ab se ad Anto-
 1521 DE ViTA S. ADALHARDL 15i*
coiiipassionis affeclu, quasi propriis afficieba- JA neret. »Inde erat, mi Pater, qttod in morlis arliculo
tur. nnn recedebat ab ore pius affeclus, ac diccbas :
Lucrymisdeditus erat Adalhardus. Sitivit anima mea ad Deum vivtim,quando veniumet
25. Vere tantus ac lalis erat, ut de se quippe re- appareboanle faciemDei? (Psul. XLI,3.) Jani enini
latu veritalis potuissel asserere : Vutneratuschari- cupiebas ingredi tabcrnaculi locum admirabilis, jam
vox exsultationis in auribus erat et confessionisin
tate ego sum; qut nisi vulneralus esset a charilale,
omnium casus continuis lamentis ut proprios non ore; jam sonus epulantis audiebalur; jam quodam-
modo intereras his habitalio est sicttt loe-
Itigeret. Flebat aulem diebus singulis, si non am- lanlium omnium. quorum
Talia quippe dum fleres, tibi anle-
plius, semelin die aut secundo, mane videlicel el oculos. assisteba-nt: et ideo
amore lotus elangueras
vesperi. Ignis ergo eral isle in eo perpetuus non ac dicebas :
deficiensexaltari aniini; sed jugiter lali ardebat Adjuro vos, fitia Jerusalem, si inveneri-
volo. lbi enim fiebatsuave holocaustumDomino; ibi tis dtleclummeum, «t nunlieliset,quia amorelangueo.
viclimsem.aclahantur,prseciptiein noclis medio; erat (Cant. v, 8). Noveritpius lector, quod si se a talibus
enim pervigil in orationibus. Omnem carnis adipem pauiulum pro quibiislibetnegotiis segregasset, quasi
ct concupiscentiarum illecebras tunc cremabat a sanctis exiens feslinabat ocitts ttt redirel; sed
fiamniarumincendio; et omnia intrinsecus vitalia U ' continuo tolum se inveniens, 'totus aderat quasi in
die nibil alitidinter mantts habuisset. Mox etenim
i.-aputquecum pcdibus, id est initium vitaeac finem
Dominiin sacfificiumadolebat. Lavabat enim quse- aderant lacryroae,mox gemilus, atqueomnis devotio:
revirehat quoque animus illico, et omnis sensus
q:te lacrymis primum, ut deinceps oinnia Domino
mundius creraarenlur. Fateor plane nunquam me corporis continuo mundo moriebattir.
i.ivenissevirum, cui fons lacrymarum tanlus ines- In officiodivinoquampius.
set tantusque gemilus. Putares enim intrinsecttsom- 27. Quod si ad Dei intrassct officium,ut idcm ju-
nia flelibus resoluta profundis suspiriis peclus dis- cundo animo solilus erat
Videbanlur dicere, mox omnes cogi-
rumpere. in eo ac si lonitrua resonsre, lationes et causas rerum
dum se crebris lunderet ictibus, ul lacrymarum im- leniporaiium anle oslintn
reponebal, el secum lolus ingrediebatur, ut tottis
bres uberius eliceret. Haud dubium quin tonitrua Dco ac sibi adesset.
Quem si conspexisscs, subito
ftiisse rectc dicaraus, quia tu inlus eras, bone Jesu, videres cum introiresuoesecrcliora
menlis,elnescio
ttt flelibus virtulum rigares semiua, el agrl pleni
fructum quid verenti vultu respicere. Tingebat quippe ca-
quem benedixeras, fonte aspersionis lamum lingiisefonlesancli Spiritus, ul miindus Deo
ablueres.
Quam ob causam. 'P latides dieeret: inter ipsas laudes nescio quid miK
26. Qui cumexiguus ego aliquando ab co require- sicutn percipiens, aliquando abui.danlissiine flebal.
rem hujusce lamenli genus et lanli fletus graliam El quitl inirum? cura ut audivi quodam refereiite
iiittilit ila dicens : < Plango, inquit, fili mi, plango, episcopo, inler ipsas palalii populorum frequenttas.
non quasi humiliandoflere me conveniam, aut ul dum rex el consiliarii ejus aliuil quld inlenderent,
et turba more solito undique perstreperet, soepe
alliora cceli sacramenta conspiciam? sed me, in-
eortim in medio positus tugebat, qtiasi ad agonem
quam, quid sim considerans, plangendolugeo. Plan- flendi liuc venisset.
go quidem, non quia sic me vellem plangere : sed rum Itaque ibi residens aliubi ccelo-
quia me ita plangendumnovi,procul dubio plango. » regi secrctius assistebat.
0 profunda humilitas viri et allissimum men- Exlra monasterium ut se gerit.
tis ingcnium! dicebas enim bccc, non qucid
28. Quod si inter mundi discrimina huc illucqua
te lalem scires, sed ut me, quem lalem forte Ecclesisenegotio occupatus esset, inslittila la<-
noveras, ad plangendum saUcm serius invilares pro nien reguloeminime deserebal, sed pro Ieclione va-
et pectus saxeum sic tttis ftelibus emollires :
cabat flelibus, et pro rcliquis ofliciis menlis jtibilo
alioquin tu ideo fleb.as,quod velut intra sancla san- rv Domino fainulabatur. Noveranl igilur omnes sui
clorum ingressus, nontlum conlinuare poteras quod '
! cernebas. comites et ilineris socii continuo eum se nolle ap-
Spes namquequse differturaffligitanimam. propinquari : idcirco pro.cul ab eo gradiebantur,
Ergo cernebas mcnlis oculo ccelcstemillam patriam,
qualenus ille soli Deovacaret. Venerat enim ilU
qtio hymnidici chori Deolatides concelebrant : et ul in in
fruebaris bealum illum et fclicem cceli concentum, jam lemptis, neque monte, ncque Jerosoly-
ubi indefessavoce resultanl prae gatidio jubilalionis mis, et, ut ila dicam,ncqtie in aliquo loco, sed ut
in spirilu et verilate adoraret Palrem. Templuin
et
organa; quod majus esl, adhuc feceras luam ip- autem ejusdem
sius animam sancti Spiritus babitaculum. Sed cuni Spiritussuamfecer.it animam veri-
:
idem Spiritus paululum aliius evolasset ut eum re- talisque habitaculum idcirco, ul mibi visum est,
tolus secum lolusque cum Deo erat, ac sol-
quireres, flebas praeamorc nimio, multumqueflebas licilusubique cum eo gradiebatur
iia dicens: < Anima mea liqtiefacta est ut loculus
est mihi, si quidem locutus est et abiit: abiit ut Dissidentesrevocatad pacem.
mens avida fruendi felicius inardesceret, et flam- 29. Inde erat quod profeclo semper hilaris sem-
mam cura invenisset, in eo cliaritalis firmius reli- perque milis ac laetusinveniebalur : inde qttod tam
 1523 S. PASCHASIIRADBERTlABBATISCORBEIENSiS 18«4
patiens, tara longanimis, tamque benignus in omni- A lriumphabat, in adversis ettara triumpnaret, ut qnia
bus babebatur. Erat enim filius pacis charilaiisque jam gralia Dei septem Evangelii beatiludines vita
catena, tit fraterna sibi viscera invicem cohsererent. et moribus sibi acquisierat, octavam quaj stipererat
Novit hocSpotetum ctBcneventum : qui cum hostili bperibus adimpleret. Beaft, inquit Evangelium, qui
gladio se invicem indesinenter caederent, faclum est perseculionempatiunlur propter juslitiam, quoniam
,tit idem beatus illuc usque ob boc progrediens deve- ipsorum est regnum cwlorum(Matth. v, 10). Passus
niret, ct Beneventura intraret. Porro ibi cum esset, esl igittir idem malignorum snpercilio et acetisatus
inler eos lantam reslituit pacem, ut nsque hodie fraude hiimanitalis, qui amore jusiitiae ac verrtatis
.connexi et confcederati sibi mutuo in pace Chrisli in promplu nil sibi tutum servaverat, nisi se pro ea
cohaereant. Unde non soltim aptid eos, sed etiam usque ad morlem modis omnibus tradidisscl. Ntm-
apud Graecoset omnes maris insulas, nimiam pro- qtiam enim timore occuluerat verilatem, nunquam
weriiit amoris graliam, famam virtulis. Perpende- mendaciura locnm habere concesserat: sed miseros
bat autem in boc dissitlio, quod utrique Christiani objecta veri [ut., verius] purilale cleraenler legebat,
ei fratres essenl: neque censuit eos ita Deo placere quos proeseriim avaritia et crudelis imperitorum
posse, ut lanla cruentarenttir coetle,et suarum prse- vexabat ignavia. Unde cum csecitas iniquorum do-
das facultaltim facerent: qttia omnis, inquitAposto- B losius aranearum telas quam cautius venantli retia
lus, qui odit fratrem suum, homicidaest; el scimus texisset, noluil ante faciem apparere, ne forle pra-
quod ornnit homicidanon habet vitamwternam in se vitatis lurpitudo justilia rediicente fcedius monstra-
manentem (1 Joan. m, 15). Unde se medium inter retur. Quo faclum est, ut sine aecusatore, sine cnn-
eos pius Paler iiwecit, et qnam diabolus pacem gressu, necnon sine audienlia alque sine judicio,
Chrisli violaveral, sane ad plenum reslilnit. lgiltir juslitia plcclerelur in eo. Qtii pnlsus pracsentibtis
hujuscemodi negotio infatigabilis videbalur, et pro honis, dignitai.c exulus, vttlgi existimatione fceda-
jnstilia cerlator eximius. lus, ob beneficium reipublicseexsilium b ttilit. Sed
quam cseca et slulla perversorum calliditas iuit!
Verilatis et juttitiw causa exsulat Adalhardut.
cogilabanl enim iiificere bonorura semper et com-
30. Unde et factum est cum imperator Caroltis maculare virtutis famam ob dignitatis ainbilioncm,
dum viise fecisset exlremum, et Ludovictts proles praesertim cura eo magis alterius lorqueanliir glo-
ejus Augustus successisset in regnum, ut diaboli ria, quo nolunt assequi eam qua clari nominis bn-
agenle invidia in eo veritas pravorum rursus sotiiis nore tligni babeatur. Sed si Deus pro nobis, quis
agitarelur insidiis. Nec novum aUquid, qnia apud contru nos? (Rom. vm, 31.) Ergo mentiii snnt se
improbos semper inimica veritas fuisse comperitur, C posse polluerc dccus ac feUcitateineorum, qnia sua
et justitia stuHorumcriminibus lacerata. Jam enim in cceliim facultaltim tulerunt prnesidia. Iltic cnim
annosa perversorum improbilas, juxta illud Plato- neque fures effodiunl, nec furantur (Matth.vi). Nemo
nis, beatas et felices respublicas esse ingemiscebat, enim aliqttid habet post Deum seipso pretiosius. Ideo
si eas sludiosi sapienliaeregerent, vel si earum re- qni semelipsum bene operando cuslodit, necesse
ctores studerc sapientiam contigisset. Uhde doto est se totuin et Deum possideal. Nunquam enim sno
accensi atque invidia, excogilaverunt quomodo ac se vactrare honore ac facultatum pretio, quo nihit
si Banielem ex regis latere amoverent [ilfss., face- ditius »sl, privaricari polerit, si se quisqtie cxlra se
rent], ul justitia ullerius non habendo defensorem non projecerit.
statum amilteret; et iniquitas suis perempla frau- Virlus, possessiopolissima.
dibus locum dominandi reciperet. Noveras enira
omnium animarum Deus inspector, qtii hoc consi- 51. Pretiosissimum ergo genus possessionis est
liiim ilRus cordi"inseveras, ut regis et Ecclesiaece- virtulHiii decus, quibus nibil gravius acquiritur,
deret jussionibus, quod non nisi ob commuue oin- nihil suavius araando percipilur, nUiit felicius pos-
nium bonorum sludiiim hoc fecerat : videUcet ut sidelur. Hunc Ihesaurum sibi senex nosler laborando
liberlas potentiorum lyrannide relevata propensitis ^ quaesierat, quaerendofelicius adinvencrat, inventum
Domino mililaret, et universarum jure laudes Eccle- autem quocunque iret secura possidendo ferebat:
sianim devotius Domino redderentur. Sed Deus.qui atque ita quanto exoccnpatus rebus mundi fueral,
Ruos ad altiora semper invitat, voluit hunc virum lanto suse possessioni inlenlus hinc inde locupletius
nianifeslius approbare, quanlusque esset in adversis et se cealo reslituebal. Noveras jam impudens con-
ostendere : ut qui lanlus Deo viclor in prosperis cupiscentia? qusestus, quia miles Chrisli non tuis
» De quodam reliquiario, quod Carolus ante ob- exsilium hoc Adathardo ejusque propinqiiis infli-
ilum concessit Adalhardo, in appendice hujus Vilae clum videtur non aliam ob cansam, quam fuere quia lio-
mines potentia et ingeniopraediti stispecli Lu-
dicendum. . ac me-
. »>Adalhardo qose causa exsilii fuent, rion liquet. dovico, pio quidem Auguslo, sed suspicioso nhi
Cerle non Bernartli ltaliae regrs factio, cura ea. cce- ticuloso. Id colligilur ex Vila ipsius Ludovici, :
perit anno terlio exsilii Adalhardi, qui proinde non htec de Wala ad annum primum imperii Ludoyici
ob id relegatus est, quasi particeps ejus fuerit. Ne- Tbnebatur quammaxime Wata, summi aptid Caro-
que porro usquam inler lstius conjurationis reos lum imperatoremhabilus loci, ne forte aliquid sinistn
tiorainatur, tametsi anctores praecipiios memorant contra imperalorent molirelur.
Eginhados, auclor ViiscLudovici Pii, aliique. Cerle
1525 DE VITA S. ADALHARDI. 132«
lenebatur vinculis, neque tua ofluscabatur caligine : A K propagati : quorum liium imperator Augustus fa-
sed celsa pr*sidens charilalis arce, mundum quasi miliari tisus consilio, una secum fttndabHiquadra-
sab pedibus suo Hberalitalis dominio subjtigarat. tura Francorum imperium salis admotlum tlisposi-
Idcirco nou quocunque invidenlium zelus, sed quo luin regebat reipublicae augincntattim. De his nam-
Dci agebaltir spiritu, quasi ad epulas invitalus satis que equis Habacucnon incongrue Domino cccinerat
admodumultroneus ibat. Dic, qtiaeso,misera mtmdi dicens : Qui ascendis super equostuos, el equitatiis
cupiditas, quid inanibus gaudiis raperis? quid ex- lua salus (tlab. m, 8). Qtiorum qtiidem inipar cttr- •
terna bona et momentanetim luxuin pro aeternis sus, sed par animus ad palmam in primcnlie fere-
vitaedeliciisamplexaris? noveris quod nunquam lua batur. Porro jam deinceps prsesidente eis. Spiritu
facias esse, quaea te nalura rerum fecit aliena. Quod sanclo «qtto volo in bis unum proposilum consuuv-
si naturse saltsfacere quaeris, scilo quia partim est malur : qui primo quidem discolores vidcbanlur
quod requirit. Quod si cupidilatis luxui nil salis equi currere, sola voluntatc coucordes; poslremuni
esse poterit, o misera morlalium prsesumptio el te- vero, ut beatus Hieronymusait, iidem in hoc operc
merarra virlntum imitatrix cupido, ut quid tantis unum aurigaej'tigumtrajiunt acquacervice et propo-
Imraergeris fluclibus? quid morlis aeternaeprscoc- sito pares, non exspecianles flagelli verbera, sed ati
cuparis casibus? ut qtiid ultra te inconsulte trans- R 1 vocis Christi hortamenta ita ferventes, ut magistri
cendis, cum inde si quid esse poluisses, totum amit- ac duces exercilui fierent sanctilalis. Erat auteni
tas? Ecce cum justitia et veritate bellum te semper roajor nalu senex noster sanctissimus, aetate ac gra-
liabuisse novimus : et inde est igitur quod adhuc lia jam Dominoconsecratus; maturior consiio, exir
livore lorqueris. Tu prirao raundum in A-belfratri- mior omnibus sanclitale. Deinde Wala virorum cla-
citlio cruenlasli; deinde per omne tempus sanclo- rissimus, qui ei successit poslea monacborum Pater
rum millia iniqtiitatis gladio trucidasli : et, qnod eximius; nimia familiaritate regi inhaerens [al.,
sceleslius esl, Dominum cupiditalis prelio vendi- inhaesus]•>, et maxima prafeclurac dignilale sttb-
disti. Porro adhuc vincendo vinceris, qusejam san- veclus; in senatu clarior cunctis, in militia vero
ciorura pedibus conculcaris.Quare non audis, infelix, prudenli aniino fortior univcrsis. Quem tanta laus
adversttm te sanctorum querimonias sub allare Dei sequebattir in omni vitoenegolio, ul longe plus ceiv
clamantes: Vindica, Domine, sanguinem nostrum! seretur amore posse, quam omniuin fastus eliam et
(Apoe.vi.) Forle cogitas quod in islo sanguinem non lyrannis reliquorum. Eral enim juslitiae cuslos et
fuderis,ideo te exctisalnmiri? fateorplane quia men- decus honeslatis, oppressorum quoqtie justus op-
lita est iniquUas sU». Audisne dicentem Dominum: pressor.
Jfi/ti vindicta, et ego retribuam? (Rom. xn, 19.) Sed
De Gundraduet Theodrada sororibus ejus et Bernario
quod tu excogUaverasimprovise, ut senem nostrum
lerrarum sedibus exsulares, Dominusejus boc usus fralre.
est ad coronam, lgitur raore solilo luum csccitatis 33. Quibus inhserebat ex lalcre sexu soror Gunr
malum converlil in alterius bonum. Ecce rursus drada, nomine dispar, sed virtulibus procul dubio
ponitur aurum in fornace : ecce lenlationis igne compar, fratribus assiduilale praesens. Si quideni
probalur : tunditur ac limatur : igitur, ut spe- virgo familiarior regi, nobilium nobilissima, quae
ciosum vas in honore formatum possit clarius reni- inter venereos palatii ardores et juvenum venusta-
tere. Sed dum prsesensquisque lalium conlemplalur les, etiam inter inulcenlia delitianim el inlcr omnia
rerttm evcnlum, forlassis censeljuxla illud Virgilii, libidinis blandimenta, sola meruit, ut credimus, rc-
Neccurare Deutnmortaliaquemquam. porlare pudicilisepalmam,ct poltiit, ut dicitur, car-
nis spurcitias illseso calle transire. Pudiciliae, iu-
Justus enim aliquando ecce in stta peril juslitia, ca-
lumnianlium fraude perimitur, et pravus sibi quis- quam, sceptra secum lenuit: quia prorsus sihi lo-
vindicat laudem. Verumtamen utra- cupletius fore credidit inlegrilatem servasse carnis,
que sapientise _ quara roseos castitatum flores violare. Est autem
rumqtie rerum finem rei probavil eventus.
pudicilia virtus, qua feliciler ul probalur coronari
Ad Heri insulam relegatur Adalhardus.— De reliquis meruil, velnt Terliillianus facundissimus aitita di-
ejus fralribus et sororibus. cens (de Pud.,c. 1): t FIosmorum, honor corporis.
32. Inlerim vero senex noster, sapicntia probus, decor sexus, integrilas sanguinis, fides generis, fiin-
niittilur quasi unus ex ignobilibusad Heri insulam. daraentum sanitatis, praejudicium omnibus bonm
Missusvero illttc omni humano privatus bouore «, mentis. > Ae deindc : < Quanquanvrara, inquit, nee
scd ccelesti inlerim undique vallo fulcilur. Dissol- facileperfecla vixqtieperpetua.»Hujtisce igitur Chri-
vitur autem ad tempus quam felix quadriga germa- sti famtilainter omnia castitalis discrimina delegit
nilate in modum illittsEzechielis conjuncta : super expetere campum certaminis, et meruit tritim-
quos Jesus lorica virlutum succincliis decentissime phiim obtinere pudoris. Reliqui vero duo, videlicet
prsesidebat.Eranl igilur quinque uuitis viri semine Bcrnarius nosler, et Thcodrada soror ejus Deo de-
Adalhardusjunior, ejus alumnus ac discipulus, b Waloe Vita duobus libris scripta cxstat intra aeV
vicem optimi parenlis gessit toto illo septennio, quo annum 855.
exsulavit Adalhardus senior, infra iitini. 60.
 *321 S. PASCIIASIIRADBERTI«4BBATISCORBEIENSIS 1528
vola, quaejam reddilo fruclu nupliarum secundum mA . trem habere. 0 providenlia Dei et parati oculidis-
castimonix gradum arripuerat, ad pedes Jesu cum n currere in omnem terram attingens a fine usque aj
Maria domi sedebant: ilia quidein Suessionissancli-i- fmem fortiter, disponensque omnia suaviter! quatn
nionialium regens vilam; isle vero Chrisli disci- i- incomprehensibilia sunt opera et jttdicia tua uni-
pulatus nohiscum habens formam; utrique taraen n versa, qtti csecitatehuroanauleris inaestimabUtmeis
ad unura bravium supernsevocalionis currepe fesli- ir consilio! Flagellasenim ad tempus filios,, quos eo-
nabant. ronare disponis. Intle igittir «st, mi Pater oninrpo-
De eorutn unanimitateet concordiafraterna. lens, quod Bernarius noster Lirinum » remittitnr :
34. Video igitur in hoc eorum quinario nuraero Wala vero luus Corbeia, ut dixi, tiro recipitur. Qni
dulci, sonum utrisque partibus revolutum personare deponens mililiae cingutum, ut te lotum velle san-
clitatis induerel, arripuit primum lirocinia para-
musicum, et ad atiquid harmoniae Uorum quanti-
tates concinere. Porro si primum inspicias viros, et disi, ut consummaret in se merisuramChrisli. Theo-
scciintloduas sorores, erit diapenle Grsecumet pro- drada namque quasi fnnocens sub sancta profes*
sione Suessionis relinquitur: porro praefala Gun-
portio sesqtiailerse quantitatis, tres enim duplum drada
medietate sui ad aiiquid vincunt: et concinit unus,'' B ad sanctam Radcgundcm quondam veginam,
] miltitur, idcirco ut cui communicaveral ex parlo
videlicet beatus. senex noster, inter duos et duas :
ilorens inler palatii discriraina, imitaretur viriutuni
atque ita mellifltiam musicse symphoniam arlis et
ejus insignta : el cum ea die nocluqtre Deum ex-
pyramydem geometricsedisciptinseformam reddnnt.
Sed quod operatur urius, id est Adalhardus senex,' orans, de se suisque interdum eonsolalionem.obsc-
inter quatuor, ut bene concinanl; hoc vero isdem crando reejperet.
a.
supereminens, ut in modum ignis quadrati cceleslis Exsiliumtwtoanitriotubil vir sanclus.
palrise~amoreardeant, invitut.. Alioquin si respiciass 36. Sed cum iitlem quasi exhonorali secedunt a
eos in negolio reipublicae praelalos, erunt rursuss palatib, procedit senex noster quasi ad epulas in-
tres pubiicis, velut Marlha,. mancipati ofliciis, ett Vitatusinter cos, ut aiunt, forlis fide, menie- alacer,.
duo ad pedes Jesu intenti, tantum nt audiant ver-:_ conscius pnrilate. Agebat namque gratias quod di-
bum. Atque ita medius est pater uoster senex, qoii gnus invenlus fuerit pro verilate contunieliam pati
inler utrasqtie vitas, activam sciiicct cl contempla- (Act. v). Dcinde nnnc fratrem osculo dcliniens la-
tivam, interdum medie leinperatus incedit. Denique e crymantcm, nunc sororera blantlitiis et saricloriuu
si eos rursus- diligenler altendis, tres eorum si qui- afficienshortamentis, amicis persuadens menlis for-
dem sunt qui continenUaetriumphum sorliunlur, ett Y' ( trtiidinem, proceribus vero palalii exhibens virlu-
tluo qui primum caslura meditanttir connubivm; tum exempla, porro in omnibus niirabilem mentis
ad postremum vero utrique par jiigum nionasticae 3 siise conslanliam demonstrabal: ila. ut quidam ar-
disciplinaetrahunt. ln omnibus igilur vesliti du- cbiepiscoporumduo flentesab eo regressi, ut lerlur»
ptieibus, in omnibus consoni et concordes atque; imperatori Augusto interroganti dicerent : Quid
conceleres [Boll., coucolores]praedicantur.Conspi- putas, o, inqtiiunt, imperator? nunqtiid vindicare le-
cio quidem. eos cum Benjamin singulos inter jia- cupis hunc virum exhonorando,et qualibet lerrarum
triarchas quinque indutos slotis; sed a Jesu nostro, parle eum exsiliando?Fatemur planequodnunquam
vesle simpUciternupliali postmodumgloriosius de- ei gaudium huic simiie facere poluisses, quo nunc
eorari :. contueor- aulem quoque latenta cretlita, ei probala patientia ccelitus condonatur, praeser-
sed his omnibus unum praemium lego super. ap- tim eum hodie sibi nimium gralulalur, prislinam in
pensum. Christo recipere libertatem. Uude scias, quod nun-
Alio relegantur. quam laetior,nunquara jucundior a nobis visus est
nullum ferientis spe sancu sub-
35. Qiti cum ila his avidius in invicempro se et aUquando, itaque
nixus pavet occursum, neque eum ullus hinc pe-
in omnibus decertarent, venit invidise ventus,, et
ab in D netrat dolor. Quod audiens iroperalor, pudore sufr
dispersil eosprocul invicera, quibus prseserlim1 se tecisse quod jam ruboris eral inhi-
florebat lotuis regui decus : ut et ipsi probati ma- fusus,. doluil
bere.
ntfesli fierent, et ad quos devenirent, eorum virlu-
"<busfulcirenlur. At vero Corbeia lunc, mullorum Imperatori non indignatur.
«•itoqtteore jam diu laudala, moarensac flens cumi 37. At vero pius Chrisli famulushocCsesariquasi
«e tanto viditataj^atroiio lugeret; in consolationemi pro crimine imputanlibus aiebat, dicens : Nolite,
ftni, Doniino dispensanle, raeruit suscipere Walam, quaeso,fratres mei, noiiie attendere, quasi quod de
clarissiraura vimm, inler. reliquosquos habebat no-. nobis agitur, in hominis sit poleslate. Ealeor enim
biles, vclut tironem Chrisli, qnem postea post de- etiam si idemaliud delegeril, quam quod a Deo se-
cessum fratris vice Christi gaudens sibi exsulal pa- mel prolalum esl, non posse penitus relractari, nisi
« Et lamen in Vita LudoviciPii •Bernarium,nont sleriosancti Benedicti evocatumet reconciliattim,ci-
Lirinum, sed Floriacum exsulasse, aul certe Lirino> dcm cum Adalbardo fralre fuisse restituluro loco,
in Floriacense monasterium abducluin fuisse, colli- nempe monaslerioCorbeiensi.
gilur cx verbis aucioris, qui ait Bernaritm a mona-
1-.23. DE VITA S. ADALHAKDi. 1530
priiiram lioc opcre compleatur: neque pqssunt com- A votum diu desideratum concedittir, quasi ut quem
pleri disposila, si non idem annuerit. Idcirco moneo prius Dens labore hrjusce honoris lx-serat, tandem
vos, charissimi, atlendile Deum in nobis, licet per posleiius concessu rperis deliiiirol.quem si vel te-
cnjus non optassem manus, voluntatem suam ex- nuis pulveris inler hujtis mundi discrimina maculae
plere; quia, secundumIob, cum isla expleverit, talia sordidassent, angelico assuefaclusconsortiofonlibus
ei praeslo et quam plura sunt mulla (Job xxm). lacrymarum ablueret. Qtiodfaclutn procul dubiocre-
Alioquin, cum explelum fuerit quod pran.fixumest, dilur, ut septem annis, qui ad hoc sacratus esl nu-
non quod in islius crit volttntate, sed prout suo merus, sancto ibidem spirituageretur, si quomodo
ciemenier annuerit nulu, quandoque revocabimur. septiformem ejusdem spiriltis graliam ex integroac-
Inlerim vero, quaeso, parcite a Deo collalo nobis ciperemeruisset: alioquin non talis rc lanla fuisset
priucipi, quod non sua quodammodo, sed Domini collala virtulum fama, nisi quia divino arbilrio con-
noslri cui peccavimus, iiiierdum utilur voluntate. vcntum est, ut-qui pene omnibus Europaepartibus
Coeterumjuxta beali David vocem, si Dominusinci- jam clarus inerat, eliam Aquitaniaesolum extremis
tal eum adversum nos, precor, stippliciler exorale finibus illuslraret: ut qui sibi pollebat ubique san-
ut sacrificiura buroilitatis noslrse odorelur (/ Reg. ciilalis r.omine, illuc usque cunctis clarior reddere--
xxvi), et suos suscipiat poenilentes in omnibus : ita P tur, ac deinde ubique fullus Dei auxilio praemiis
tamen ut ejus fiat voluntas. Ecce quanta et quam meritorum uberius abundaret.
immobilis palienlia illi inhseseral! quanla doclrina,
De mugno Ilericnsiummonactiorumper sanctum
quantaque viscera pielalis! Igilur inler omnia haec virum profectu.
et inter oinnium voces gemenUum et lacrymarum
ailoquia, medius de se consolalor erat el persuasor 40. Hujusce rei lestes idonoi sunt asserlores san-
virlulum. cli fralres, inter quos idem beatns, ut ipsi fatentur,
vila angelica per sepienniuin visus est habitasse.
Viro sanclo proficiscenteomnes ingemiseunt.
Qnos fralrcs idem ad omnia quse Dei sunt, sancla
38: Erat enim quasi speculum sanctilatis et intcr dcvotionis flamma movebat; quoniam lanla cbari-
omnium querimoniarum jura catisidicus irrogan- latis virlus in eo erat, ut omnibus se posset influere,.
tinni. Dic, rogo, quis tunc velsaxeum pectus habcns el stto eos amore in Deicausa firmius solidare. Dei
non fleret? quis praecisusvel de silice non dolcrel? quippe allissiina virtus asperos ei quosque secunda-
aut quis vel ferreis continere se poterat oculis ne lu- bat ubique casus, qiisetribus pueris mediura forna-
geret?maxime ea hora, cum omnes una voce plan- cis feceral tanquam spiriluin roris flanlem. Unde
gendo etaraarent: Pessima coecilasmalumqueconsi- C nec procellis allidebatnr, neqtie vi venlorum impin-
lium ut fons consilii exsilio deportetur. Istud, in- gebalur. Chrisli enim eral fundatus amore, el, ut
quiunt, non recuperabitnr, neque Francorum quis- cum Aposlolodicam (Rom.vni), quis euin separaret
qnam ei similis tanlusque chaiilatis ac veritalis a charilate Chrisli? tribulatio, an persecutio, an fa-
invenietur asserlor. Plane, fatemtir, pessima fraus mes, an nuditas, an gladitis? vere, ut evidentius lo-
el callidus veneni dolus! Ecce quam iniquissimum
quar, neque mors, neqtie vila, neque instantia, ne-
instat tempus, dum jusli et boni exhonorantur viri, que fulura, sed neque ulla crealura poteral eum se-
et nemo est qui interdicat. Quid igitur, pulas, erit
parare a charitale Dei, qtiae est in Chrislo Jesu ;
denohis? Ecce, aiunl, tollitnr pravitalis interdictor; fundali enim eranl pedes ejus supra petram, ol ideo-
et quis ullra justiliae locus erit?quae consilii sani- non
poteral eommoveri.
tas? praesertim cum omnes sua quaerant.Nemo igi-
lur reipublicae,sed pessime sibi quisque consulit, i)e eorumaem m Adatharaum amore el veneratione.
eonsilium pro muneribus venditur, sequuntur relri- 41. Unde cognoscenteseum beati viri, inlerquos
buliones, propria lucra considerant. quasi subcustodia degere primum videbalur, ccepe-
Seplem unnosin Heriensiinsulu exsul egerat.. runt raagno ejus amore inardescere, el nimium ve-
non ob regiaa quidem propinquilatis bono-
39. His et hiijuscemodi querimoniarum vocibus D nerari,
rem, sed pro venustate morum et sapienlisedocu-
usi, generaliter omnium corda singulorum fletibus menlis, necnon et pro sublimitalevirlulum in lanlou
ingemiscere cogebanlur. Ignorabant ergo quod Dei eum honore
occullo judicio factum sit, ut senex noster mala praeferentes, ul eliam ejusdem loci Pa*
ter et omne illud collegiumsanctum Pairis enm ve-
eura fierent ne vitleret, et pcena peccati inierira
nerarentur obsequio, et secundum cjus consilium-
[inss., interdum] in quosdam liberitis desseviret. sua cuncta traclarent.et obedirent ei in omni&us^
Tunc ilaque quasi ei hoc sotum deesset quod pri-
is seniel ore aliquid protulisset. Tu enim Jiaec
mum concupiveral,Domiriodispcnsanfe ab humano prout
orbe. Et credirhtis omnia, Deus Pater incomprehensibilis,tuo dispone-
pellilur quod cceleslibus pastus bas nutu, ut et devolus luus famulus tandem ali-
sit sacramenlis, ut cui velitumerat solura terrarum diu oplato potirelur otio, et devoti inHiles..
quando
cernere, Joannis excmplo ccelestis palrioeinquisilor tui ejus fulcirentur consilio.
fieret. Quid putas? nunquid Deus oblivisci poterat
qtiod primum conlra ejus decreli volunlatem (ali De ejusdemin Heriensi insula mantione.
eum ab ofliciorelardarat? Scd minc foriassis idco ci -12. Vacabat igitur illic iam ccelesti sabbato frui-
 1531 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCOKBEIENSIS 1358
trone perenni, cl gustavit [al., potitusestl quam sua- A de suo quaercnti exsulatu , ovium se vclte imitari
vis sit Dominus. Unde quam immensoelaudes et simplicitalis excmplum, et ad inslar leporis rauta-
gratiarum acliones ibidem ejus resonarent ab ore, lionem loci non curare. Ovis enim, dicebat, propler
pulo, iiemo est qui possit ad plenum edicere. Si- aliorum caloris indumenttim suo sine invidisezeio
quidem erat ei felix illa habitalio in moilura para- nudatur vellere, et de sui indumenti exuviis allerius
disi, ex quo serpentis invidia priraus ejeclus est fovetur nuditas. lla siquidera et iu me aliquod si est
homo. Et mirabilis satis admodum ordo: Hle qui- ulilitatis prudeus opus, velim ut quilibet id gratis
dem projeclus inde confusione tegitur, isle vero sine ineo percipiat quaestu; atque ita, si fuero huc
ejusdem suasu quasi revectus ibidem gloriatur, eo iliucqiie, addebat, pro insidianlis iinpulsu more
quod jam consorlio fruerelur angclico. Erat igitur leporis fugalus, neque locum quietis quo dudttni
ei, ut quidam poetarum eximius ait (Virg. n Geora.): prorsus insederam, cnm mcerorerelinquo, neque ad
Quamseouraquies,et nesciafallerevita, quem propellor, cum amore leneo. Nostra autem
Dtvesopuiuvaiiaium,et lalisotia fuudis. conversatio in ccelis esse crcditur ( Philip. m) :
Alque ita nimiuni jucundus intcr mulcenlia sancli- idcirco quae sursum sunt sapimus, et non qtiqe
tatis otia laelabalur , quasi iuter florigeri para- super terram (Col. m).' Mortui enim sumtis cum
disi amcena; nec dubium verilatis odio cum beato B Cbristo, et vita nostra cum eo in ccelisest abscon-
Joanne adeo usque exsilio dcputatus, sicut vencra- dita; ul, cura Christus apparuerit vila nostra, tunc
Lilis a Beda presbyter ail (tn serm. de S. Joan). et nos siraut cum eo appareamus in gloria (ibid.).
Exsilio uj proficil. His ct hujuscemodi verbis ad pelram quoe Christus
Cor. x), fratrum animos solidabat, ul quia
43. Quin licuil cernere fluclivagas ubique mundi est (/
et ac mistim con- inter fluctus raarinos extra imindum posili vide-
rolas, Babylonis Hierosolymorum
caslra, hinc inde vicibus tela atque fugam banlur, spe quara velut anchorara habemus, ccelo
fligere firmarentur b.
capi. Inde erat, mi Paler omnipolens Deus, quod profundius
tnus alhleta tantum pro discrimine hujus vitsefluens Honoribus tandem redditur
litgebat, ac dolore suffusus niinio laraento gemebat, 45. Quibus palerna ex acie per septennium ita
rogans ac pelens praeserlira ut suorum parceres
caecitati. Videbat enim et discretione virltitum vallatis, factum est, Doraino
bostium praevidebatjam ut sui exsulatus jam finem faceret, et
senex paler boc in terapore raiserara humani generis annuente,
clarior propriis honoribus reddereltir. Propriis ergo
vitam deliciis annullari, el Jezabel propheten se
et seducere servos Dei, fornicari et mandu- , dico, quod merilo sibi compelerent,etidemsummum
dicere, J meritis iUuslraret. Alioquin
care de idololhylis, venlris ingluviem sequi, et paternilatis officium
monstrum videri honoribus dixi reddendum, quein proprius meri-
Hbidine coronari; quia, inquain,
sine aut luxus sine lorum honor ubique et sapientia decorabal : non
si
posset, gula luxu, gula regna- reverentia dignus ccnseri posset,
ret. Heu quam misera conditio venlris, qui laliura quod amiserit, quo
aflinilate parlium cohaerens, ulroque cluditur fine, sed seslimalionevulgi privalus honoris officio,quan-
cl malaefelicilalis fastu casso veslilur honore! Unde, tum in ipsis fuit, dignilatum falcibus redhibetur.
Caeterumexhonorari, Sicul consulia verilas palcfa-
quaravis voce poelica ular, moneo vos
fforeset buniinasceniia fraga, cit, non poteral, quem coslestis gratia illustrabat,
tjui legitis cum indebilus honor poUus turpet insi-
praesertim
hinc ftigite.quoniam serpenshis usibus latet. Al vero pienlem, dum summis sedibus inciarescit, quatn
praefatus senex noster interim eos ilere uon cessabat decoret; quia minus ejus dedecus paluisset, si non
quos aviditatc ditescendi [mss., dilandi] velut quas- alfis sublimaretur ofliciis : qtio velul slruma (ni
dain aves nox iliurainat et dies caecat: qui, dum non quidam ail) in supcrficie cutis eminet, unde indignus
disposilionemDei, sed suos inluentur affectus, licen- praelatus videri possit. Sed senex noster non tam
liam vel impunitatera scelerura omuino putant esse >alienis quam propriis merilorum honoribus ubique
fclicem. Sed eorum intctduin immanitale flagitii ab oninibtis veneratur, ab omnibus interim dignus
coelesti viro beneficia cumulantur, in tanlum ut honore censelur. Verumtamen qttia improbos, ut
omne sibi gaudium sestiraaret affuturura, dum len- dixi, dignitas reverendos nequit facere, duni pluri-
tatione ad vicloriam functus sil invidorum. Idcirco bus eos ostenlat, sed despectiores, imo indignos
quocunquese verteret, proficiensultra alque crescens eadera dignilas facit. Caelerum senem nostrum
ibat. lanla procditum£ignitalis inagnificentia fuisse con-
De ejus in udversis patientia. slat, ul non solum per sublimitalis gradus .illum
44. Gaudebat ergo ut Dei in eo complerelur vo- contirigeret videri honorandum, sed quia raullo erat
lunlas, quia totus Deo subjeclus esse parabalur. fultus consullu, idcirco eliam inler ignolos nimiura
Aiebal namque, inter reliqua patienliae suoeverba, videretur honorabilis.
* En Bedavenerabilisdictus a Paschasio Radberto, b Adalhardus, dum in illa insula exsularet, jnssit
quo lempore etiam Jonas eidem boc cognomentura describi Hisloriam triperlitam.qualis hactenus inter
tifjuit, ut diclum esl in ipsius Bedoeelogio ad an- mss. codices BibliothecaeCorbeiensis aptid nos as-
num 735. servatur sub iiuinero5'J7.
 1535 DE YITA S. ADALHARDI. 1531
Applaudenl el congratnlanlur. \ pervenit ad palalium : ubi susceplo eo amhitiose ab
46. Quo faclum est ut, peraclo tempore, cum omnibus, quxsiltim est quomodo ei celsitudo regia
6ummo landem revocarelur obsequio, ut pristinam salisfacerct, quia timebant pro tanti viri injuria
reciperet dignilatem «, passim omnibus exsullanti- fulurum discrimcn incurrere. Tunc bealus senex
bus et congralulanlibus pene cunctis. Unde kjctitise videns pudore animi talia meditanlcs , proruit ad
voces liitic inde ad coelum visque tollebanlur. Gra- medium, ct verecundam regis menlem blandis delini-
tulabantur monachorum coenobia, resultabat ju- vit aflaiihus. Persuasil autem nil eum tle hujusmodi
cundilate clerus ecclesiarum, vulgi quoque gaudia faclo in animo relinere, sed omnia se Dei judicio
ubique ridebant; faelus est autem concursus populi, deputare debere.
quasi si in communi omnium feslo cceli praeconio Ccenobiosuo resliluitur.
insignis redderetur 49. Interea tum, eodem cogente prmcipe, com-
Henenses soli dolent. pellitur recipere suum sanclse viue coenobiumflagi-
47. Fratres auteni cum quibus interim deguerat, taniibus filiis suis, ut eum sallem quocunque modo
andito suse regresslonis die, coeperunt profecto recipere meruissent. Ad quos cum advenissel diu
contristari et moesti esse, atque quodammodogra- j desideratus, ut piis eorum complecleretur jam jam-
tulari: conlraque pnc nimio amore ingenli animo que amplexibus, vexabal eum salulis inimica febris,
lucrymabant, lacrymando quoque vix eum dimittere ila ut gemini aflectus singulorum animos saucia-
cogebaniur. lnter quos viriute venerabilis Ragnar- rent. Pugnabat siquidem in singtilis moeror com-
dus, qui postea abbas b eligitur, proecipuo fervebat passionis et laelilicefervor, eo quod viderent mem-
inentis spiritu, flens moerore animi, ct flendoquoque bra charissimi viri soevissime laniarj, pro quo li-
liclabalur. Lselabalur quidem, quia veritalis amalor benli animo etiam vitoe quam forles dispendium
locum taxali meriti recepissel; sed ,dolebat valde sustinerent. Vincebat aulem omnes nunc jucundita-
quod tanti viri prasenlia privabalur. Unde factum lis magniludo, nunc lacrynrarum effusio ; et ex-
cst ut, cum pius Dei cultor jam jamque inde ab- tollebant simul mislim usque ad ccelum laHitiae
iret, et omnes fralres ardenti animo ejus vestlgia laudes, ut in eo Dominum illuc advenisse nullus
gressusque osculando lacrymis abluerent, eique ambigeret, cui ila suscepto ila congralulabantur
valedicerent, prsefalus vir Dei domi infra lacryma- omnes ; idemque benigne alloculus est universos.
rum cubicula sese reciperet, ne proficiscentem
In palatium revocatur.
videret, quem plusquam se manere secum vellet,
pro quo mori etiam procul dubio paratus esset. Sed / ,4 50. Sed cum ihidem aliquantisper dulciter quie-
cum senex eum mullum diuque exspeclando requi- visset, charilalis oflicio jucundatus, iterum ab
reret, invenlusest in quodam obscuritalis loco flens Augusto gloriosius accersilur, et redit ad palatium .
et ejulans, multaque trahens suspiria. Qui cum uhi cum introisset, velut quitlani ait, virtutum ra-
vocatus esset ut seni vatediceret, illeque nollet diis illuslralus, quia venit Titan, marcescunt side-
exire, precatus est internuntios ne eum ibi pioran- ra. Apparuit aulem illico nutlala insipientia, quae
tem detegerent. Quod audiens charitas sancti viri, tegebatur pallio caliginis, el factus est sttipor ni-
regreditur jam de navi, ne fratrem quem san- mitis, qtiis senatum populi ad tantam itiepliam t!e-
ctum noverat, inosculantem omitleret. Veniente duxisset. Qui compertonon parum eos [al., se] in-
autem ad eum sancto sene, ccepit idem magnis vo- vidia fuisse delusos, duxerunt in irritum, pene
cibus inclamare ac dicere : Quid hic qucesisti, felix quidquid per hoc tempus, ut eis visum est, argn-
Paler? vel cur te mihi nunc ostendere voluisli? mentose tractaverant. Solvitur itaque sseva mullo-
Testem, inquii, Deum babeo, quia mallem te hic rum caplivitas eorum, maxime qui ex regio polle-
morluum sepelire, quam me reliclo hinc vivum bant semine. Reddilur ergo in uno libertas omni-
habere. Tunc omnes fratres et famuli magnis eum bus, quocunque in loco lenerentur, nisi qnos vita
prosequuntur fletibus ; levantur vela tandem, re- t ) prius mors privarat. Tum deinde quorumdam lon-
migia impelluntur; dant omnes gemilum, et ad Iillus sura propler furoris soeviliam illata transiit ad co-
eo usque cxspectant, quandiu eum possent conspi- ronam, et dant Dco sponle quod dudum invili
cere; fervebat vero in eis unus spiritus amoris, et quasi ad ignominiam susceperanl.
ideo non se poterant continere.
vir sanctus. Imperator publice cum aliis poenitenttamagit.
Imperatori parcit
48. Ille vero solutis carnis quidem, non cordis 51. Quiil pltira? ipse gloriosus imperator publi-
atlenuatus tandem cam ex nonnullis suis reaiibus poenilentiam c susci-
aspectibus, longa corporis macie,
» Istius reslilutionis meminere Eginhardus et cujus historia in consequentibus referenda.
<••Nenipe.in convenlu Attiniaci habilo, ubi lesle
scriptor Viiae Ludovici Pii ad annum 821 quo ac-
cidit. Eginhardo, de iis quiv erga Bernhardum filium fra-
abbutem
i>Si Heriensis monasterii omissus est in vulgalis tris sni Pippini, necnonet circa Adelliardum
abbatum Heriensium indicihus, locandus inler Ar- et fratrem ejus Watachum gesta sunt, publicam con-
niilfum, qui lum ahbas erat et Heriboldum: quo fessionemfecit,etim et paenitenliamegil. Lege \iiam Lu-
abbate facta est corporis sancli Filiberti translatio. dovici Pii ad annum, nenipe 822, et Agobardi
 4353 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENS.S *536:
picns, factus est omnium humillimus, qui quasi re- K ille sui videbatur?Fateor p.ane^quoa nunquam nisi
;
gali elatione sibi pessimus persuasor fuerat: ul qno- de se quod durior esset, necessitatem corrigendi
rum oculi offenderant in delicto, satisfaetione regia habuit. Unde cum a suis fralribus et filiis quam saa-
sanarenlur; prseserlim quod ejus velle cunctos con- pe corriperelur publke, cur sibi tam infensus esset
siderare, ejusque nolle conspicere manifestum uon qtii sic discrelus omnibus habebatur, aiebat ila di-
-.
ambigitur. Sed nisi reversus esset veritatis asser- cens, ut kesos eorum animos mitigaret Ego mei
tor, inlerea minime paruisset, quo lethargico spi- curam habebo, et prorsus vestro providebo famulo,
rilu premerenlur. Unde etiam matura senectus cse- ne fame aut laboribus fatigatus pereat. Sed hoc-
cilalis eorum vulnus salubri Christi aniidolo mederi. peraclo paululum [al., paulalim] delitescendo non
din post resumebat esuriem et laborum negotia, ila
persuadendo curabat.
Slatus regni reformalur. ut vix juvenilia membra ferre possent quibus se
parcimoniis et vigiliarum operihus aflligebat.Aua-
52. Ac deinde studuit ut justiliae virtus et sa- inen semper erat viroris gralia plenus, semper dis-
pienliae suas reciperenl sedes, ut unusquisque ser- creta macie satis admodum rubicundus; vultu quo-
varel sibi commissum negotium, etsua cuiqtie lar- que decorus, et venuslus aspeclu. Neque enim fa-
girentur jura. Porro novilates vocum et lemerarias B ciem ejus ac frontem ignavus rugabat furor; sed
juxla Apostolum praesumpliones, velut pestem in totum eum maiura hilaritas decorum componebat
omnibus reprimebat (I Tim. vi). Gmne igitur quod et aptum. Canilics vero sancla eum candore niveo
in lege charitalis non invenisset inimicum acsiima- cxornahat; el velut lilium super roseos amictus,
bal Deo, et vehil venenum repudiabst. Ctimque his binc inde coma quasi elaUcpalmarum, su-
capilis,
et lwjusmodi praeconiis velut aurum probatum per per cutem renitebat, eratque, sicut scriptum est
ignem, clarius ehituisset, faelus est omnibus decu- Canticis, senex nosler candidus et rubicundus, ele-
plo honoratior, ita ut ore omnium egregie resonarel. ctus ex millibus (Cant. v) : ita ut culparetur in eo
Amplectebalur autem cunclorum manibus, et quasi natura liumana, oiuod antequaiu adulta sit, vilii*
pater ab omnibus colebatur; eratque Ecclesiarum corrumpatur.
magislris » velut liumilkale filius, consilio vero et
Laudatur a dotibu ,
pruderitia qiiasi subvector indytus. Qui cum ita
satageret indefcssus, ut perfecti omnes et Deo digni 55. Et si b velim laudare tantisper glebam cor-
invenirentur» videtur demum novus renasci Fran-
aurora ab ortu sur- poris ejus mullo confeclam nitore, erit exiguum
corum ordo, et juslitiae quasi
enim ex straiuni furoris quidquid impendo; quia pulchrius in eo renituit,
gere. Siluerat jam parte Z quod virlulum splendore ornalus velut lilium inter
sequdr, et vertosi ut
ceciderant, Virgilius ah, mur-
roseos colorcs, Christo repersus emicuit. Nec du-
muris auroe(Ecl. 9). Redierat, ut idem inquit, virgo bium omnis caro fenum, et omnis gloria ejus
et quin
cupidinis (si parum liceat immutari); redieranl flos feni (Isa. XL); virlus autem Chrisli, quae sem-
Saturnia [al., lyrannidis] regna, quia progenies bo-
coelorefulserat allo per in eo viguit, manet in aeternum. Cacterum, si fi-
naemeiilis jam quasi {Ecl..i). gurai» nobilitalis ejus a puero describere voluero,
Abbalis munus invitus relinet Adalhardus. quae Gracce xaPax'"tPl'IF'>sdicitur, ero inefficax;
53. Omnibus igilur circumcirca eatenussatisfa- quia, etsi secundum rhetoricaearlis tacundiam ipsius
ctionis studio illustralis, et suis cum eo summo persona consideretur, possilne laudis idonea com-
fruentibus otio, voluit se demum his exuere curis, probari, mullo excellenlius in eo illud antefertur,
ut esset sibimet et Deo intenlus. Sed nequaquam quod lotus de carne in spirilum convolavit. Personae
artis pentiam plurima sunt
passi sunt sancli fratres, licet muliam eis excusa- quippe juxta praefatam
tionem seneclulis suae prxtenderet; quoniam quan- altributa, ex quibus oplime dignoscalur. Considera-
to aetate maturior, tanlum ad virtulum culmina ten- lur enim perfecli viri qualilas, juxla oratores, no-
dentibus salubrior videbatur, praesertim cum vi- , mine, palria, genere, dignitate, forluna, corpore,
' ' inslilutione, moribus, viclu; si rera bene admini-
gore sancli Spirilus el viridiiate adhuc non exhauslae
carnis satis vigeret, curans se lahoribus et vigilia- slret; qua consuetudine domestica leneatur; afle-
rum negotiis fatigari, eliam phis quam juvenum con- ctiooe menlis, arle, condilioue, habilu, vultu, iu-
slantia sequi posset. cessuque, oralioue, affectu. Talibus igitur et hujits-
modi circa eum consideralis, videre juvat, luculen-
Aspectu hilaris, sibi soli se durum exhibet. lus senex nosler si lot floruit virlulum praeconiis,
54. Quis enim unquam tam fervidus quam idem quot sunt artis hujus ad laudem ipsius insignia prae-
fucrat? vel quis allerius lam crudelis arhiler quaiii conatus documenta.
Hbrum de dispensatione, ubi Ludovicum ob res eo et Helisacliaro porrecta, de baptismo Judaieorum
in convenlu sancilas venerandus senex Adalhardus mancipiorum.
laudibus extulisse perhibetur. Anno sequenti in b Mirum quantum sibi permisit interpolator in
Compendiopalatio jussu imperaloris rursus conve- hac sectione et sequenti, utpatebit confercnli libros
nit Adalhardus cum aliis, tesle ipso Agobardo. ciim hac editione, quae ad velus exemplar
» Argumenlo est in primis Consullatio et Suppli- vulgatos exacta est.
calio Agohardi, Palribus sanclis Adallmrdo, Wala:
 1537 DE VIIA S. ADALHARDl. 1558
De nomine,naiione, genere et fortuna ejus. A De sapienlia el moribusejus.
56. Quorum ex calalogo primum de nomine, fue- 58. Jam si de instilulione agilur, erudilus fuit
ritne sapiens, rectc quaerilur. Sed, si ccelesli ma- idem aller Moyses omni sapienlia praesentis vitae,
ex
gisterio fuil magis quam arlis eloquenlia instilutus, quasi unus filiis rcgis; deinde perductus ad Sina,
quomodo non sapiensfuit? Nam sapienlia est hu- in quo ipsius Domini praesentia illustratur et fami-
manarum rerum divinarumque cognitio cum studio liaritate conlinua fruiturus ingreditnr. Moribusvero
bene vivendi. Unde nec dubium eum verum philo- quibus fueril exornatus teslis est vita ejus, qnai
sophum aut certe sapientem, quantum fas est, posse summis redolet meritorum insigniis , et prseconiis
appellari, qui, et quae Dei eranl, prudenter per Dei quam maxiinis praedicatur : viclus namque quem
graliam sectabatur; et quaehominum, non ignaviler philosophi definiunt consummati operis esse frui-
procurabat. Atque omne studium vitae suaein bis tfonis exercitium , ut perveniat ad quieleln, Domi-
duobus praeceptis superimpendens , ipsc tolus im- niis crat quem dilexeral, quem amaverat, quem
pendebatur. Natione aulem, quod cunclis liquel, jngiicr desiderabat. Gradus aulem haruni virlulum
Francorum erat ex sunimorum genere ; sed renaius siint, cutn apud eos primtim ponitur affectio menlis:
in Christo, ubi et spirilu versabatur , toius naiione , porro eadem affeclio est, animi aut eorporis ex tem-
coe'estis omnibus renitebat. Unde et illi palria, pore aliqtia causa commutatio; deinde ex hoc quod
quamvis hic came natus esset, ccelestis ilia Hieru- afficilur, verlit se in sludium, tit effecUimsui obti-
saiem juxta Aposlolum (Hebr. xn) fuisse non du- neat. Studium, inquam, ad aliqiiam rem assiduam
bitalur, per eum qui nos jam speconsedere fecit in et vehementem animi cum magna volnnlate occu-
cGeleslibus.Genere quidem nobilium nobilissimus patidnem esse, poslquam habitus induittir acquisilae
Francorum, ut paulo ante praemisi, piosapia orlus, rei, cum ad plenum id quod perfectum est obtine-
sed demum per Christi patriam Deo in filium est nius, de quo scriptum est: Sacerdotestui induaniur
adoptatus. Qui, licet dignitale regia magnus vide- juslitia, et sancti lui exsullent(Psal. CXXXJ, 9).: felix
rettir, tamen major effectnsest suhiiir-.italeperenBis quippe indunientum virlutis est, quo quisque indui-
vitae.Fortuna qua fueril auclus, ipsius vila designat, tur, et cuslotlii vestimenta sua, ne nudus ambulet.
quo cuncta reliquit; et juxta illud.pauper in angusto Hic nupliali veste indiilus foras non ejicilur (Mattli.
reghabat babendo Deum. Propter quod, ut credimus, xxn): quam si primus parens nosler in paradiso
ut oplanras, supra mulla constitutus, jam ei vilse denique reservasset, nequaquam apertis oculisnudus
gaudia famulantur. inveniretur (Gen. m). Unde, sicut scriplum est, dum
eum latrones, et
Forma quoquenitet. i„ idemdescenderet, exspoliaverunl
plagis imposilis abierunl (Luc. x); sed senex nosler
57. Corpore quam decorus fuerit, etiam et morum floridus, tali recoopertus habitti, jam credimus
quod
«ximietas patefacit: cui illud de Canticiscanlicorum audit : Ambulabit, inquit illi Christus, niecum in
non immerito coaptatur (Cant. v, 11 el seqq.) : albis, quoniain dignus est, etnon delebonomen
aurum coma vero sicul ejus
Caput ejus optimum; ejus de lihro vitae (Apoc. III); lalique indutus habitu dum
elatm palmarum , quoniam sursum quolidie ad Detim esset
paler eximius, exercebat se plurimum, ut
conscendere procurabat. -Oculi ejus velut columbie
: pro vktus alimonia '.fruerelur Chrislo quem in-
desuper rivos aquarum, qum lacte sunt lolm quia duerat.
simplex ejus aspeclus doclrina Christi tolus inten-
tuserat, ex qua nos velut parvuli lacte nutrieba* De recla ejus adminislralione. Xenodochium
mur; neque felle concupiscentiarum immistus, sed inslituit.
vera innocentia mentis lolus. Porro genmillius sicut 59. Porro restat juxta praefatam disciplinam re-
areolmaromalum, qum consilmsunt a pigmenlariis, quirere, quoinodo rem suam administrarit. Quid
videliceta sanclis doctoribus omni flore doctrinaeet dicam rem suam quomodoadministraverit, qni nec
virtutum exornataeoleribus. Manus illius tornaliles, se sibi relinuit ? fecerat enim quod audierat a Do-
sanctitatis formam exprimenles, et motu sphaerico'" mino : Si vis , inquit, perfectus esse , vade , vende
celeriter ad omne bonum insislentes; plenm hyacin- omnia qua? habes, et da pauperibus ; el veni, sequere
ihis, cceli specie in coelis thesnurizando renitenles, me (Matth. xix , 21). Hoc impleto, caeterum res
quaemultis replebanttir muneribus. Vqnterejus ebur- ecclesise suse quemadmodum adininistravit, testes !
neus, virlutum disliuclus ordinibus. Guttur illius idonei sunl sancti fralres, quorum consilio usus est
suavissimum,ob favum eloquenlias: et totus deside*^ et obsequio; per quos ita cuncta disposuit, ut et
rabilis, probabililale morum alque charilate eximia. dmnibus salis esset, nec mullum alicui superflueret,
Idcirco quaerimus te, Pater, dum pascis inter lilia; neque in vacuum qnid pcriret; sed omnia ad Dci
quaerimus quein diligit aninw noslra~(Con<.vi). ln laudem bumanius largirenlur. Fralribus salubria
lectulo enim per nocles quaarimuste cuin lacrymis : prassentis vitx tribuens , et nociva quaeque ac su-
sonet vox lua.obsecro, in auribus noslris : vox enim perflua resecans; hospilibus abundanter omnibus
tua dulcis, et facies lua decora; neque enim possu- administrans ; familiam quoque saiis illaesama jugo
mus te patrem non amare, quem pro nobis credimus servilulis conservans. Siquidem vidtias hnjusce fa-
adfulurum. miliae destitulas et coDlibcsviros per singulas villas
1533 S. PASCHASHRADBERTl ABBATISCORBEIENSIS 1540
constilucns, eis slipendia jugiler ministrabat. Or- .A habitus vix suffieiensmonasticus fuisse ostemlittir,
phanorum quoque el debilium, necnon et hospilum pro frigore potius mcmbra muniens, quam honoris
in iisdem locis opporlunitis velul xenodochium con- aliqtiiu gerens. Diccbatur quippe a quibusdam pro
Slituerat, ut rcs ccclesiaehujus suum omnes quasi ludo, lorica frigoris ; quoniam erat pelliccus el
patrimonium possiderenl. Teslein Deum habeo, quod quasi thorax circa viscera fomenlum caloris, vultn
idem ipse hujus minislros ofliuiivelut medicus saepe aulem suavis idem et stalura palmae assimilatns
insliluebal, ut et ips) excogilarent arlificiose, quo- eral: eo quod pulcher aspeclu el decorus esset,
modo rerum aliquid eis ad comedendumpararent, velut paradisi deliciis enutrilus. Quampulchri gres-
ct in hujuscemodi cibis eorum sanilas nc periret. sus ejus, et quam speciosi pedes ad evangelizandtim
Porro regi et divilibus noslrorura nullus tam largus (Rom. x) ! Qnippe quibus expedilior damis, in cal-
erat, idcirco ul in omnibus Deus largitdr omnium ceamenlis ornalior filia principis
glorificarelur, beatius, inquam , mullolius judicans Ilem eloquentia.
dare qtiam accipere; atque mcJium inier pauper-
63. Porro cjus oratio qnam facunda, quam plena
lalem, quanlum ex se erat, et divitias propter alios suavis auditu manavil ! Exstanl ejus
ut habent non sensibus, quain
semper incedere, ilaquc qui lanquam ad et omiiium voces, qui
habentes fore [esse] instruerenlur. Juslum etiam R episiolai plurimos directae,
nunquam se uberius aut expressius loquenlem au-
percensuerat, ut omnes hujus ecclesiae famuli sic disse leslanlur. Voce canorius cygno mul-
lanquam patrem cum scntirent, ul tumidi quidem
quoque cebat atiditum sed ct melle dulcius
Dominum eum fore non ambigerent : insuper ila ; palalui cordis
Erat aulem oranis narratio ejtis
eorum virtulibus faulor et inslitulor esse profligens melodia sapiebut.
aperla valde, brevis ac lucida (quod dictionis ge-
[sic], ut vitiorum quoque dominus, .quamvis discre- nus oratores summis exlollunt
laudibus), nil feci-
tus, ul crudelissimusfieret persecutor.
lenlum, ueque dubium quid in sensu reservans; at
De consuetudineejus domeslica. vero plano in clausulis procedens gressu, sensus
60. Jam crgo juxta qunm normatn consueludinis ejus favifluus pinguissimo claudebalur fine. Erat
assuetus fuerit, novit mensura sancti oraculi, in quo igilur sonus asserlionis expositio diclionum, iia
fuil manna abscondilum et urna aurea; allare quo- ut voce formaretur proprius verborura inteUeclus,
que incensi aurcum, et virgaAaronquae fronduerat: et suis singulx pariium qualilales resiiluerenlur
habcns illud viginli eubilos [mss., cubilorum] in sensibus, habens omnia mcmbra narrationis capi-
longitudine, et viginli in lalitudine, viginli quoque tulalim dislincla, el ad retiiiendum facillima; ad
in allitudine (Lev. xvi, Num. xvi): utex omni parle in persuadendura vero vcl dissuadendum promplissi-
gemino denarioconsummatus,charitale Deiac proxi- ma : semper avidius ad intendendum promovens
mi quadralura perpelua fulcirelur. Nec dubium audienles, igne calidiusad dcsiderandum, torporcm
qtiin Dominus ei fueril fundamenlum, infra quanv disculiendo, incitans desidentcs. Qux si facundia
mensuram allitulalus, sola novil contempialio di- darelur mihi, luculenlius explerem quod conalus
vina quid nosler senex pro suo more domeslico sum ; nunc autem excusalio pro ignorantia, venia
iractaret. pro votn debelur, pr.Tserlini cum stylus nullius ad
De ejus affectione,arte el genere. hoc negotium melius expediret, quam ejus cujusut
id
61. Affectionevero ita illcclus omnium bonorum vila prseeminet, ila el sermo antecellit; sed quia
voluisse charitatis jura tan-
incitamentis, ut super fralerna viscera charilatis ingenii unda denegat,
oflicioseu faculis urerelur. Deincepsigitur arte qua lum implesseprobabitur.
fuerit cruditus, palet quia fecundusinveulus est eru- De ejns-affectu.
dilionis consilio. Prudenliae namque , ut dicilur, 64. Reslat nunc affectu qualis fuerit inlimare.
mille oculis adinspector, virlutum quoque discr- Sed quo arlis ingenio pandamejus affeclum animi,
tissimus dispulator , liberalium artium adeo usque qui uno semper mentis ardore afliciehatur in otnni
sanclissimus instilutor, ut prohares in eo illud beati vitae negotio. Jugiter enim cupiens dissolvi el esse
Antonii, quod sensus adinvenerit artem ; et qui cum Christo (Philip. i), se laboribus faligabat :
sensu sil inleger, eum arte non indigere. De condi- pennanere aulem in carne propter nos necessarium
lione jam ullra quid loquar?qui, ut praefalussum, licet aliter faleretur, penilus sentiebat. Unde lolo
regali cx progenie clarus effulsit : necnon et de al- adnisu vitausatagebat prodcsse omnibus, mille (ut
tera conditione, ulrum proprius , ut ipsi dicunt, ila (licani) charilatum semper negotiis occupalus ;
adoptivusve, an abdicatus fuerit, quid ingeram?cum piaesertimquod esset consilium totius patrix, et
et Bernardi filius fuisse, fralris magni Pippini regis, patcr omnium indigenlium, qui ore ac manibus,
el Dei esse adoplivus non abnuitur. cum omni circumslantia facultatum, pro libertate
Vullu et habitu prmslat vir sanctus. Christierat omnium servus.
62. Habilu autem quo fuerit infulalus, constat CorbeimSaxonicminilia.
paulo anle me dixisse, quod Chrislus ejus tunica 65. Qui cum esset semper accensus ardore, per-
talaris fuisse proliatur. Cacterumvestimenlorum venit usqne ad Saxonix fines, ubi jam parvisslma
 1341 DE VITA S. ADALHARDI. 1542
tellula a sanclo viro, suo xqnivoco, Adalhardo no- A Dei mandalum nimis nonnisi dilatato corde pcrfici
mine, sumpiu hujus monaslerii aedificaii coeperat, possc ; quod vero omnes superficies in se resolvii,
eo quod idem healus vir, quia stitis fuerat nutrilus liqtiido signatur, quod omnes reliquse virtutcs ejus
ct familiaris filius, intercesserat loco ejus, dum ipse lalitudine consiinimanlur : et ipsa charilas noiinisi
Hero insula exsul baberelur, mundi et paradisi civis. Trinilatem colendo in ttnilale perficilur, ut vera
Vitlensigitur pius paler ac senex sanctissimus coep- perfeciio in bis tribtts unilas individua lenealur.
lum opus quod pietatis essel officium, regem adiit, Haecidco ntc dixisse sufficiat, ut monstrarem quam
et petivil ab eo, ut darelur ei locns aedificandi; qtiia prudens idem acsapiens fuerit, quantoque charita-
ille in quo a situm fuerat, non uiilis aui aplus esse tis ardore fervebal, qui talem ac lantum discipulis
probahatur. Quod audiens imperator Augusiiis,ga- habilandi locum pararal, irriguum aquis, velut si
visus esl valde, volens ei multa largiri, nisi reline- minor ,/Egyplus csset et alier paradisus Domini
ret eum ipse, qui nulli unquam concedebat sibi venientibus de fonle Palris in orlum solis. Vere de
dare.quanlumquilibet voluisset; sedquanlum idem, fonte PiUris dixi, quia in Cbrislo renali, creduntur
vel si modicum, censuisset ; agens semper illud exinde non solum ad orlum solis, sed etiam ullra
Aposloli, quia beaiius dare quam accipere. Accepla solem usque transcendere. Quem locum bealuspaler
autem potestate a rege ut ubi vellel illud acdifica-IB Corbeiain allerius de nomiiie vocitavii, ut signum
ret, elegil locum valde amoenumel monachis nimis esset in poslerum, a quo prius illud esset fun-
cougruum ad habitandum : ubi el rex poslca plu- dalura.
riina propter Dei omnipotenlis amorem contulit
bencficia. Adaihardus suos ad studium pauperlatis horlatur.
Srtus et figura loci. 68. Quis, mi Paler charissime, narrare sufliciat
66. Est autem locus pergentibus ad orlum solis providam doctrinam luam in omnibus? vere fateor,
de Fonle » Palris situs supra litlus Wiserae, in mo- qttod quolies tui recordor ad liquidum, miror salis
dum A litlcrae, vallis planilie collocatus; habens ad quara providus erat in omnibus. Uecordorenim doc-
orium solis praefalumalveum, et montemporreclum triiiarumtuarum,quibuseosaIebas,et instiluehaste-
in facie juxla fluvium. Porro a meridie mons alius nellos de fide et charitale, intcr quas etiam spem
egrediens e fluvio sinu tendit ad occasum; a sep- mediam collocabas; de moribus el de omni doclrina
tentrione vero alter e regione pari situ pergil, vitae; qualiter etiam oblatas sibi res a qu olibet sus-
cum ipsis intcr solliciludinis ne-
quousque se invicem viam per mediura dantes co- cipere debuissent,
pulenlur. Atque ila in medio fil vallis, figuram A rj gotia peragebas, commendans eis per omnia, ut in
^ nullo lerrenorum cupidi essent,
hoc modo, quanlum recordor, exprimens. Necim- neque quidquam
ulide alii gravarentur; et si haere-
merito; nam magister verilatis divinonutu edoclus, vellent accipere
talem elegit locum, qui et Chrisli ntttriret discipu- des essent rerum largitoris, caule considerarent,
los, et suo eos describeret characlere, et signaret ne forle ipsi, qiiormn erat haereditas, postmodum•
situ. inopes fierenl. Haeceral ejtis sollicila el pia consi
deratio in omnibus quibuscunque pracerat locis, ut
Mystica abbatimCorbeimdispositionisexplicatio. neque inhonestum quidquam acciperet, neque ali-
67. Nibil enim in omnibus geomelriaefiguris trian- quis quasi causa misericordise poslmodum pceuilu-
gulari consummalius aliquid aut perfeclius inveni- dine premeretur. Dicebal enim quod mtilii non so-
lur. Esl enim numerus hic lotius latiludinis et su- lum reclores ecclesiarum, sed etiam ipsi ibidcin
perficiei in arithmclica solus principium, in geome- Deo degenles qui saeculorenuntiasse videntur, ob id
trica idem planior invenitur; et quisquis diligenter decepti essent, quod rebus nimiis abundarenl, in
inspexeril hanc figuram, neque in his artibus ali- tantum ut saeculo servire dentw cogerentur, qui
quid mirabilius reperilur, neqtte in nostra disciplina morlui rnundo esse debuerant. « Quid, inquiens,
quidquam majus aut melitis praedicalur quam Tri- prodesse poterit rebus propriis fuluros exspoliari
nitas Deusverus. Igitur sine lioc numero formatum hseredes, el rursus eos [«/., eas] mancipari negotiis
sliquiil nihil perfeclum innuitur, videlicet sine prin- saecularibtts?Conslal igilur nos in praesenii tempore
tipio ac fine et horum medio inter principiuni alque ideo reipublicae deservire, quia ipsa nostris alle-
linem. Haecvero figura princeps est (ut dixi) lali- nuata cupiditatibus ex se subsistere non posse ma-
tttdinis, eo quod caeterseomnes superficies in hac nifeste causatur; et idcirco nos infelices, qui iiberi
resolvuntur; ipsa vero quoniam nullis principiis est esse in Christo debuimus, facti sumus turpissimae
ohnoxia, neque ab alia laliludine nisi a se sumpsit servitulis, etiara invili, servi. Occasione itaque ac-
inilium, in sese ipsa resolvitur : quae si ita sursum cepla, quasi in Dei causa mundi militiam bajula- s
erecta fuerii, ut ostensum est, igne charilatis flam- mus, cum Apostolus dicat: Nemo militans Deo, im- i
mare ibidem habilantes debere monstratur. Quod plicat se negotiis smcularibus(II Tim. xxiv). Neque
aiitem ipsius a lalitudine fit initiuin, oslendil latum enim a nobis exigitur quod necessaria lanlum reli-
» De illa cellula ejusque silu et 1 Id est Paderborna, inqtiil Bollandus , quod
origine, ac de
Corbeise novaeprimordiis dicetur inferius in his- Padi fluminisfontcm sonat.
loiia iranslaiionis S. Yiii, et in Vila Walae abbatis.
 1543 S. PASCHASn RADBERTIABBATISCORBEIENSIS 4544
neinus, sedquia superflua (ut ab ipsis^dicilur)pos- A mur charilalis visceribus : ita ut si saxei csscnius,
sidemus: et unde miseri Iati in possessione esse tua nos molliret pielalis oratio. Orania enim nobis
cupimus, inde angustamur in omhi opere bono. omnihus faclus eras, ut Christo nos lucrifaceres.
Quapropter, filioli, estote eonlenti paupertate Chri- Quod si ad speciale quorumdam tc vertisses nego-
sti, sine qua nemo est dives. Noverilis enim.quod tium, uni in momenlo dabas vitae consilium, alium
beati sunt pauperes spiritu, quibus regnum coelorum inlerdura deliniebas osculis; porro illius manura
repromittitur (Matth. v); et ideo, fralres mei, noliie slringens, alterius aninium iuiro demulcebas affe-
qttasi proprietalis opere sectando avariliam, posscs- ctu ; atque ila omnibus unus eras, et totus sin-
sionert aelernam perdere. Eslote igitur quod vos gitlis.
seterna Christi vocalio esse voluii; ut paupertale Hos in tabelta descriplosliabebal,el tmpecomeniebai
Chrisli parlicipando, divites esse cum eo -sinefine singulos
mereamini. i 72. Fratrum vero nomina licel scripta infra vi-
€b CofbeiwNovmconditionemImtatur. scera sanctsesollicitudinis semper leneres, de manu
tamcn eerius eonim numerus diligenter scriptus
69. His et hujusmodi cum eos quolidie corto!»-
raret ac confirmaret, conslruebalur ihidem, Dco B pene nunquam aberat : ka tit omnes sedulo inspi-
non solum monasterii, sed eliam coelesiis ceres, et mores singulorum apud le soHicitus per-
agenle, tractares. Jam enim de singtilis lcctim in judicio
palriae fundamenlum. Quid pulas qttanlo Umcgau-
dio afficiebatur ejus apimus, quantaque loclilia,cum disccptabas, ne damnum poslmodura de credilis
Dei omnipoteotis.amor ila flagraret in eis, ut etiam ovibus susliiieres. Bene igitur noveras quid cuiq>;e
omnis illa regio Detimper ipsos benedicerel? Fateor cxpediret, el ideo omnibus exhibebas quod saluti
Erat .ergo discrelio tua in
itaque, ad nosnonnunqiiam rediens quod-pracamore singuloruin congrueret.
imllo, qtftr.ttumdiu Tasest, exorbitans a proposlto,
pio el spiritali gaucliovix se polcirt eontkicre, htnc facilitale
fnde~eitstiffans atqiie gaudens, quod Chrislus per complendi singulis expedila, generaliler
cum glorificaretnr iu multis. Nos quideiu rigans KC vero fiendi cunctis congrua. NuUumferine pcr heb-
domadam familiarilatis affeclu inallocutnm relin-
pascens coelesti pabulo, illos plantans in Christo ac
niillumqiiem in die generaliler, nisi ex ali-
propagans, agebal ut fructum plurimum Deo fer- quens;
rent: in omnibus se exhibens Chrisli vices agere, qua impossibililalis causa, non inslrueres : omnibus
eliam el fornia humilitatis omnibus anteire. jtraibens salubria, nulli prorsus denegans (ut credi-
mus) necessaria. Idcirco filiacJerusalem, prout coni-
De septemgradibusperfectionis. petlor dicere, flete hunc senem noslrum, et lameu-
70. Sicque jitgiier uno jubilalionis afliciebaliir^ lum sumile ; flele virum qui vestiebat nos charilalis
sptritu, et appelebat ingressioniscampum : quaein- coccino desuper totum delieiis intextum, qui praebc-
gressio secundum bealum Augtnlinum in libro ubi bat cultui ornaraenla virtulum. Induite cilicium et
de animse quaniilale loquitur, una de septero, et amare plangite : quia qui consolabatur nos et fove-
sexta perfectionis est virlus. Quintus siquidem ea- bat quasi nulrix in gremio, sublatus csl et recessil.
funi gradus est tranquillitas; sextus ingressio; se- Unde plorans plorahit anima mea, et erunl lacrymae
plimus conleippktio : qua; ita deeeiUissimepossunt in maxillis meis, quandiu non inlueor quem difigit
edici, in seipsa dum anima quaclibetsecura mgredi- anima mea. Putasne veniet mihi, Pater, tetnptis,
lur et versatur Ad Deum, dum quotidie ardenter quando vel si quoquo modo liceat facicm speciem-
desider.tndo, ad eura ingreditur, ila diceus : Sitimt que vultus tui conspicere?
anima mea ad Deum fortem vivum: quando veniam
et appareho ante fnciem Dei (Ptal. xu, 5) ? apud lngens sui desidenum rcttnquit.
73. Sed quid interim jam deincepsagiraus anima?
Deum, ciim jam claro lumine indesinenler contem-
eccc nunc usque quasi inter roseos versali sumus
plando ei inhaeret, in quem desiderant eliam angeli
el amoena virtutum, de fonlc
pnospicere. Quo nunc senex nosler se pervenisse campos, conspeximus
l«!tatur, meruisse. gralias agit, atque comprehen- D sancli Spirilus uberius irorata. Nunc vero inslat ut
dissc summo alacritatis.animo ampleclilur. morlis ejus finem pandamus, quem habuisse talem
glorificandum est, amisisse flendum, pervenisse
DeAdalhardi in suos charitate. vei-o ad beatorum gautRa congralulandum. Sed
71. Uude quid aliud dicam quam illud Elisaei(IV quanto nohis jucundius est in id quod amatur ver-
Jleg. n): Palcr mi, pater mi, currus Israel, et au- sari, tanto gravius est ejus absentiam, quam sera-
riga virlulum! ecce nos quam subilo desolatos re- per praeseniem cernimus, lolerare. Unde seu re-
linquis! et ideo qttaeriinus te lacrymosa voce, et spersum nebula, incesliini est orane quod inspici-
scrulamur mellifliiosmores luos mane iq praecordiis mus : caligant oculi noslri, operiuiur singultibus,
noslris; nec usquam ptipilla oculi nosiri silet nequc tremunt digili, rolalur caput, fundunlur lacryma?,
1consolaltir, nisi cum sibi 1«
pro nobis melius adesse et insuper esl pio amoris affeclu quaedamflendi vo-
promisit. Rccordamur enim qttibus nos lactabas lunlas. Unde el quanlo haecprolixius ad consolan-
iiberibus, velquanto in le Dei fruebainur oraculo, dum cudinius , taoto ardentius amore aflicimtir,
quantisque ferebamur alartim remigiis, et nntrieba- amando quoqtiedolore premimur. Idcirco, rai Paler
 1545 DE VITA S. ADALHARDI. 1546
charissime, ocius transibo obiltts tui paginas, in quoo A
J Aclus suos discutit cum senioribus; fidem suam ex-
diutius immoranli vchemens languor ingruit. Hinc c ponit.
quidem interim aslillat Iugendi facullas, sed paulo 0 76. Qui totum se ila disculiens , atlhuc invenit in
post consolabimurde perventu, quo tu nunc laelaris s se qualiacunque quasi nondum exhausla, el pracce-
in gaudio. Unde quaesumuspnusquam incipiat cala- i- pit ca coram quibusdam fralribus exponere (quo-
mns pulsareexiltis tui horam, reveriere, Sunamitis,:, rum unus, e(si indignus, cgo cram), inlcrrogans, si
revertere, inquum, paulultiin til iiuueamur le : reci- de his se in judicium merito venturum fore perti-
piet enim inde spiritum linguae calamus, et levius s mesceret. Quibus audilis, juxta divinam Scripturam
transibimus amaros legendi cursus. Reverlere, re- percensuimus non ad eum pertinere, quae ipse quasi
verlere, mi charissime; et quid videbimus in te,i, sua longe diuque plangebat. Quid putas qiiam subli-
nisi ut caslrorum acies quomodo sis ordinalus ? add liter secum reliqtta [aL, omnia] disputabal? qtiaiii
nos saltem semel qucestimus converlere, ut omnes s sibi severtts erat, qui pro alienis eliam ul pro suis
qualcm le prius habuimus, el modo quanliisque siss se puniebat? Interea siiigulosde singulis monens et
videamus. Ecce ascendisii, novimtts, per desertum n inslruens aiebat, ul post ohilum suum in electiones
quasi aurora consuigeus, pulcher ul ltina, elecluss pace, caste ac recle secundumDeum inter se con-
ut sol, lerrihilis in Deo, velul caslrorum exercituss B I venireni. Exposuit eiiam fidemsuam coram quibus-
ordinatus. damexnobis, pene et omnem doclrinam quam do-
Morti proximusverba facit ad suos et ab iis veniam , cuerat, ut ex boc etiam firmiuscommendarct peclo-
pelit. ribus nostris. Hinc est quotl lali abscnles niccrorc
74. Quid igilur lerribilitis humanis aspectibus5 suffundimur : inde [al., islinc] vero gaudenlcs
videri potesl, qttam lui vullus eranl aspectus ini sumus, quia de patre talia recolunlur : hinc ad hoc
bora, cum nobis indulgentiain dares ? Praeceperass afficimur, ad aliud hinc prolrahimur : plangimus in
enim petcnlibus nobis, Pater, ul omnes htimi sede- eo siquidem maluritatem morum, fidei firmilatem,
remus : qoatenus tuos noslrtun ex integro, et noss soliditatem spci, charilatis fundamenlo ex inlegro,
tuum erectis oculis potuissemtis conspicere : quo! altissimara Christi humililatem, el dilissimam in
fateor nil me ordinabilius a magislro audisse indul- omnibus largitalem : nec ut Salvator, inquam, mi-
tum, nilque flammantius aul horribilius aliquid me! seram Jerusalem ego lugeo; sedploro in unius morle
vidisse, quam in luis oculis. Pressius iiaque enu- pariter omnes virtules occubuisse, non quod nobis
cleans sensum , ila affatim cunctis es locutus : desit ille qui abiit, sed quod talem videre desivimtts,
i Ecce de crediiis ego ovibtts rationem reddilurus; quem sine lacrymis vix aut nunquam recordari va-
venio. Vos autem, o mihi commissus grex, de obe-. C leraus.
dienlia el inobedienlia veslra seiitentiam excepluri,
Auctorsublevandumdoletlam charumcapul. — Quam
altendite quod idem qui nunc assislo, in tremendo1 eloquensfueril vir sanctus.
judicio vohis coram adero, et quid de talentorum
77. Quis enim siccis oculis ejus recordabilur, in
pecunia sim lucratus, velquomodo illam cxpenderim
omne honestalis decus suhlatum esl ? Aut
pracsentabo. Atiamen interim si quid est in quo qtto pene
excessi in vobis scier.<3aut nesciens, nolens volens- quis non doleat praesidiumlotius Europae subilo de-
ve, indulgete , prout ego juxta quod oporlet, si: periisse? vel quis sine mentis scrupulopoterit episto-
quid est quod meum sil indulgere, vice Christi larumejusnitoremeloqueiitiae recilare?quemsivulgo
relaxo. > audisses, dulcifluusemanahat t si vero idein barbara,
Spem ponil inDomino. quam Teutiscam dicunt, lingua loquerelur praeemi-
75. His igilur tum ita praemissis,plenus fervore nebat clarilatis cloquio; quod si Laline, jam ullerius
non erat spirilus. Idcirco,
spirilus recessit, quasi jam fiiturus arbiter in suo, prse avidilate dulcoris
ut inslrueret se, quasi conlra spirilalia nequiliaetunc mihi charissimi o vos omnes, qui nostis quid boni
in coelestibuspugnalurus, ralionem villicalionissuae habeat lanti viri praesentia, et transitis per viam,
redditurum : licet semper quasi in mortis arliculo -D Dattendile et videte, si est dolorsicut dolor noslrum
pertraclasset, tunc tamen velut contra legiones omnium. Videle igilur quam subilo vindemiavit no3
iturus, diligentius mentis aciem disponebal, si forle Dominus,et faclisumtis squalidi venustate sublata :
ludibriahujus vitaesine impcdimentoposset effugere. aurugo possedil nos, quia decus roseum versum est
Sed quia obcursor decuplum ejus viginti millibus . in favillam.
superare legittir, semper quse pacis sunl Dominum Triduo anle Natale Christi febri corripilur Ade-
precabalur. i Domine, inquit, pone me juxla te, at- Ihardus; quotidie tamen missam audit el comniu-
que ila cujusvis manus pugnet conlra nte : alioqttin nicai.
turmas non effugiamiuiquoruin, quia lu solus inven- 78. Paraverat ergo se Simeon senex ad nalaljm
tuses inter morluos liber. Venit enim ad teexacior, Salvaloris accensis lampadibus occurrere, ct Regem
et in te non invenit quidquam quod suum es- regum Dominum Jesum Christum procedentem do
set. Idcirco fac nie firmius in le inhserere, ut et Ihalamo suo ulnis suis laelus suscipere; sed tcligit
ipse per te luo in corpore mali lotius inver.iar eum triduo ante natalem Dominivalidissima febris,
liber. dum juxla consueludinemnoclis medio in basilica
PATIIOL.CXX. 49
*5i7 S. PASCHASIIRADBERTlABBATISCORBEIENSIS 1548
fleret. Qui ita pcrdurans ad vigilias, una cuin fratri- A t jocosavoce,plenus gravilate fideifrequenter dicebat:
bus hosliam jubilalionis in peclore Doraino conse- i Hinc ibo, et ad Deummeura veniam; lsetus, in-
crabat: el quaulo, utmiilti testes sunt, altius voce quam, veniam, laetus moriar , hclusque transibo
cancbant chori, eo amplius idem flebal in jubilo; ingenles hujus vitae foveas : quoniam ad gaudia
sicque se pertrahens ad malulinorum usque laudes, pervenlurus sura sempilerna, longe mihi diu pro-
ncc minus araoreChristifebricitans elanguebat, sicut missa. >
scriptum est in Canticis : Fulcile me floribus, stipale Chrisluma se visum dicit.
memalis, quiaamore langueo (Cant. n, 5). Et dttm 81. His et hujusmodi dictis sedulo se armabat
quolidie magis magisque multis preraeretur dolori- Christi miles, donec
ingrcssus est loeum labernaculi
bus, spiritum non relaxabat semper Deo inlentus.
admirabilis in voce confessionis et laudis : ubi et
Disponebatigilurita omnia providus, ac si uihil mali
invenlus est exercilusmullitudinis feslacelebrantis;
ferret in corpore, instituens et ordinans ita singulas
ut nil finis ibiquejam senex noster tripudians creditur praeci-
offirinas, ejus iinperfeclum inveniret; nere : Nox prmcessit, dies autem
appropinquavil
prsecipueut et sanctus dies dignis celebraretur hono- XIII,12). Qui cum quolidianis diebtts adhuc
ribus. Quo peracto vehemenlius ccepit urgeri febri- (Rom. in carne febriciiansimmcnsisse Deotaliter commen-
bus : quotidie tumen ad oralorium a beati Marlini p
daret laudibus , contigit subito, dum solus apud se
veniens, quem copioso amore in vita seniper dilexe-
missas communionem san- ageret, ad eum ingressum fuissesanclum episcopum.
rat; ibidemque audicns, Ad quera continuo exclamans ait : i Curre velo-
ctam percepit, donec ullimus dies vilsea noctis bu-
eum citer, o episcope, praecipiolibi, et osctilare pedes
jus eduxit caligine. Domini mei Jesu Chrisli, quoniara ecce adest. » At
AdvenienleHildemannoepiscopoS. Pater gaudio ex- ille audiens valde contremuit, qttia quo iret, vel
sultal.
quid ageret penitus ignorabat. Hlevero hoc diclo
79. Interim vero audiens bealus vir Hildemannusb recepit se sub silentio, et qttievit.Tum deincepsper-
•episcopus,qttem ipse monachurn nutrierat, ct per aclo die oclavo nalalis Christi, alacrius coepil insi-
-concessumregis tanlo Belvacus suhlimarat houore, slere, utjam liinc ei celebratis diebus liceret abire,
sanctum aegrotarePatrein; advenit illico, el excuba- si quo modo ipse tandem perveniret ad festum,
bal jugiter ante eum, donec vivendi finem fecit, et quod nox non inlercipit, neque morbo corrumpi
eum propriis manibus una cum cunctis fralribus se- potest. El peracto igitur jam noclis mediae spatio
pelivit. Qui dum advenisset, gavisus est sanctus ita adorsusest, et fratribus dicebat : i 0 filii, sem-
Pater alacritate maxima et Lclalus, ul vix se ferret r per mihi in Dominomullum cbarissimi, scitote qtio-
prae nimio exsultationis gaudio. Agebat namqne Deo niam hodie hinc ibo : datum esl enim mihi jam hinc
iinmensas gratias, quod de hujtis etim consolarclur exire ac videre (quod utinam fiat), et apparere con-
adventu el dicebat:« Deus omnium instilutor et re- spectui Redemploris mei. Finitus est ergo jam cur-
ctor, gralias tibi ago : quia non sura fraudatus a de- sus certaminis mei, et reslat penitus quid accc-
siderio meo. > plurus sim pro vocationis praemio ut ignorem. >
Serena fronte mortem exspeclat. Credimusnos lamen, Pater, quod nec oculus vidit,
nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit
80. Interea cum coepisset idem sanclus episcapus
vacuusest labor fidei) : praesertim qui di-
anobis percunctari, utrum benediclionisoleo, sicut (alioquin
cere cum Apostolopoluisses veracitcr : Cursumcon-
a bealo apostolo sancilum est (Jac. v), deberel per-
utrumne summavi, fidem servavi. De reliquo, quid aliud quam
ungui; interrogavimus eum, vellet, quem esl mihi corona justilia', quam reddet viilii
dubio scieramus peccatorum c oneribus non reposita
procul Judex in illumdiem? (II Tim. iv, 7, 8.)
detineri. Quod ille audiens, erectis oculisin coelum, juslus
cominus obsccrabat ut fieret. Quid putas tum san- Malutinisdiclis, viaticomunilusobit.
clus agebat animus ! quantis tunc replebatur lacry- 82. Tum mane jara faclo, accersilis nonnullis ex
mis! Erant igitur oculi ad Deum defixi, manus veroi " noslris, coepit idem beatus Pater urgere, quatenus
ad cceloscxtensse; invilaiisqiiesanclum Spiritum di- matulinos ocius praevenirent.Quibus diclis, in laude
cebal: <Nunc dimitlisservumtuum,Domine, secun- Christi coelestisejus lingua obrauluit. Tunc vero si-
dum verbum luum in pace, quia percepi omnia luii niul convenientibusomnibus sanctis fralribus, com-
mysterii sacramenla. Et nunc quid superest, nisi utt raunionemsanctam percepit ferme in hora diei pri-
ad te veniam? Verumtamen non sicut ego volo, sedI ma, et coeperunteum hymnidicis laudibus Doraino
sicuttu vis, tanlumfiat voluntas tua. > Alioquin siti- commendare,atque ita perduranles in ejus exsequiis
verat jam idem diu venire ad fontem; unde et quasii usque in horara diei nonam. Tura idem [al., inde],
* Istud oratorinm patrum nostrorum memoriai lempons persuasionem fttisse unclionem infirmo-
cxslabat eo in spalio, quod modo ad muros oppidii rum potissimumvalere ad expurgandapeccatorum
vacuumest inter horlum etamnisCorbei influxumini onera : paletque ex Adelhardi responsione, eum
opnidum. non sanilatis gralia, qui etiam istius sacramenti
t> De sancto Ilildemannoagenduminfra ad annmni cffectusest ac finis secundarius , hoc sacramenlum
842. postulasse, ut dicttun est in Praefalione sseculi
Hinc patet, Radberli, ac proindc fideliumsuii primi.
 1549 DE VITA S. ADALHARDI. 1550
quandoet Chrislus in cruce, emisit spiritum a : ul A le semper sanctissimae vitae, nosqtie lua nunquam
darelur indicium, quod cujus crucem in vita lule- immunes eriraus a laude. Tu atitem, qusesumus,
rat', quemque secutus fuerat, ejus et in morlis arli- trahe nos hinc post te, curramus in oJorem unguen-
ctilo sequeretur vesligia, donec perveniret ad eum torum luorum; qttia meliora sunt uhera lua vino,
quem quaesierat, quem oplarat, quem et diu de loto fragranlia unguentis opiimis. Recli enira le diligunt:
corde desiderarat. Qtiis putas tunc ea hora luctus ,et ideo quacrimus, quousque perveniamus ubi pascis,
omnium erat, et quam praecipua fuerint lamenla ubi cubas ; sciinus namque quod in meridie.
monachorura ! Attollehatur aulem sursum vox una Obiler de Orphei ad inferos descensu.
canenlium in excelso, et flelus omnittm deorsum 84. Neque igilur, juxta quod fubulaeferunt Trei-
singulorum scindebal peclora : qiioniam, sicut alibi cium fecisse valemj.gemimus apttd inferos conjugis
dictum est, et pium erat tanto viro congaudere, et mortem : sed astra lollinius Palris nomen,
super
pium erat ab ejus abscessu flere. Qnis enim non fle- qtto te solemuiler conscendisse falemur. Ergo etsi,,
ret, etiam si de silice natus esset, ea hora cum in- felix fuit ille, quijicte potuit lucidum boni fonteni
clylus Dei pastor hinc abienscoelos expeterel? Ipse visere, et felix qui potuit vincula gravis terne sol-
entm erat, bone Jesu, quem in tolo ex omnibus so- _
vere; feliciores suraus nos, qui possumus post te pa-
lum abbalem reperi; ipse ex universis, quem alte- trem talia el tam sancta vola enim
dirigere. Fingitur
rius plus quam stta quaerentem inveni. Qui sicttt ille vates flebilihus modis flendo post con-
mater amat unicum filium, ita quosque tenerrime prsefalus
ut solidiora invilabat. jugem silvas currere fecisse, amnes stare inmobiles:
diligebat, alque caperenl
junxiiqtie intrepidum lalus cerva saevis leonibus;
Auctor ejus mortem luget. nec timuit lepus jam cantu placidum canem. Cujus
cum fervor intima corporis flagrantia ureret, nec sic
83. Quapropter, quaeso, allendite, viri, et vid te,
mulceretit animum cuncla quaesubegerat; it mites
universi populi, malrem Corbeiam flenlem (quod
ad superos quaerens conjugem : nec reperla infernas
esl alveariummonachorum) flentera, inquam, ac di-
adiit domos : illic sonanlihus chordis blanda car-
centem : Ablatusest magnificus meus mihi, et nullus
mina temperans, quidquid de praecipuis musarum
est qui consoletur me ex omnibus charis : quoniam
in rae Dominus furorem et fecit fonlibus hauseral. Ad cujus voces umbrarum dea
complevit suum, miserans: Tandem, inquit, vincimur arbitcr; etideo
quse cogitavit. Complevit ergo quae praeceperat a
donanius conjngem viro emptam carmine. Quid pu-
diebusanliquis : Terra es, et in terram ibis (Gen. m); tttm ille jttxta poelicain narrationem luctus da-
idcirco abiil cbarissiraus mihi, et recessit. Reversa (as,
bat? qttanlosqtie threnos geminans amor moverat?
est ergo virgo lsrael ad civitales suas, et deinceps p veniam implorarat, cujus nova
ambulat gloriose super aquas redemptionis aeternae. quanlisve precibus
carmina stupuerat infernus, ulirices scelerum deae
Ipse namque esl qui eral mihi votorum charissimus :
jara moestsemadcbant lacrymis ?
ipse convertens animara meam et cusios viiae meae :
ipse qui consurgens pro nobis in principio vigiliarum Honores mortuo Adalhardo exhibili.
effundebat velut aquara cor suum ante conspectum 85. Sed nos, Pater charissime, talia non ideo
Domini, nunc veroposuit nos Dominus ad modicum inferimus, quod ignoremus neminem ab inferis sine
desolalos, propler eum moerore confectos. Ideo ergo Cbrislo regressura fuisse; sed quid boni habeat araor
ponimus in pulvere os nostrum, sperantes in mise- volumus aperire. Amor cnim raaxima lcx sibi est,
ricordiis Domini, si forle sit spes ut pervenire pos- et ideo imitando quaerimus le quasi per legem, quia
simus quo jam pius Palronus nosler pervenisse omnis vita lua lex vitae fuil; ut mereamur perve-
creditur. Quod donec fial', donec optata venial dies, nire ad te, imo ad te, quia ad Chrislum, quo te
haereat lingua mea faucibus meis, si tui non merai- pervenisse credimns et optamus. El precamur, ut
nero, pater Adalliarde, si non le proposuero in Detts nostris precibus molus exaudiat, et doneris
principio recordalionum mearum ; alioquin oblivi- feliciter nobis, imo nos libi, quia te paradiso dalum
scalur me dexlera , nisi nomen luum l.tudesqtic petimus. Credimus naraque quod ibidem coronaris
paodam. Credo, mi charorum charissime, quod jam de capile Amana, de vertice Sanir, de cttbilibus
prius maternus amor perire possii, qttam nos te non leonum, de montibus pardorum. Isla quippe omnia
diligere; quia etsi illa suorum obliviscitur, nos tui triumphando vicisti : idcirco factus es suavis inler
nunquam obliii erimus. Sed dum ssecula manent, delicias paradisi et decorus, nec est in le macula.
el nox cum die partilur vices, fama proedicabitur de Dextera igilur Christi amplecteris, et laevam suh
11Nempe IV Nonas Januarii, et quidem anno accesisse ad annum aelatis octogesimum, ut in se-
'
oclingentesimovigesimo sexto ineunte. Ilunc annum quenti Ecloga legilur : cum adolesccns viginti anno-
colligolum ex ChroniconovaeCorbeiae,cui quamor an- rum faclus sit monachus non anle annuin Christi
nisprxfuil ab anno822, lum ex Chronico Saxonico 770, ex notatis supra in Martyrologio Nevelonis Cor-
ms. in quo ejus obilusreponiluranno 825, secundiim heiensis monachi, qui soeculoxn vixit, legunttir hscc
velerem calculum, his verbis : Sanctus Adelhardus verba : iv Non. Jan, Corbeia monaslerio natalis san-
Corbeiensis abbas obiit, cui Warinus successit : lum cti Adalardi confessoris et abbalis, cui Christus in
deuique exVitasancti Auschaiii, qui, mortuo Adal- transitu mortis apparuit. Wala cl TJvarinusin utraqno
hardo, a Wala abhale ejus sticcessore in Dauiain Corbeia succcssores.
niissusest. Ex quibus inielligilur, Adalliardum prope
 4531 S. PASCHASII RADBERTI ABBATIS CORBEIENSIS 1552
capite pacis som.-o dormiens premis : et ideo factus A Fulci igitur istum jam in capite inter plurimos diini-
cs coram eo quasi pacem reperiens. Lectulus ergo cantem : altende ct illum in monle jam Domino
tuus, quia ia pace Christi versaris, floridus juxta palmas ad subliraia porrigentem ; hic pugnat, ille
meriti qualilatem : ligna* domus luse cedrina : la- orat; hic hoslem premit, ille vincit. Iste namque
quearia vero cypressina. El nos quidem, Pater ami- est, charissima mihi mater, fratrum amalor et po-
cissime nobis, juxla quod inlelligimtis gaudemus et puli Israel. Hic qui mullum orat pro suis, charitate
gralulamur tibi:quia, eversadomo, invenla est in le perpetuus. Hic qui jugis, ut credo, intercessor erit
drachma quseperieral. Pei ierat enim noclis caligine pro civibus. Unde et, Domine, juxta beali Ambrosii
circumfusa , sed accensis lampadibus tihi felicitts vocera, quia nerao habet quod aliis plus deferat,
denuo invenitttr. Unde inleriin quando aliud non quam quod sibi optat; non nos ab illo post morlera
valemus, jura sepulcri tui flentes circumsedemus, separes, quem in hac vila charissimum sensimus :
et; superaspergimus orationum flores. Legimus sti- sed ubi es nos facias esse simul cura illo, ut vel sic
per illud nomen bonura , qtiod melius acqttisisli, ejtis perpelua visione apud le fruamur in Chrislo,
quam divitias inullas. Nara nostrum alii pallentes quem propler le in hac vila charissimum dileximus
violas tihi el candentia lilia carpunt, alii narcissum valde, nunc in Chrisli pace sepultum.
et florenles rosas : alii serpillum bene olentem Adaihardi epitapliium.
spargtint, isli colocasia el mollibus illud vacciniis 87. Sepulta sunl aulem decenler raerobra charis-
pingunl : quidam et suaves inlermiscenl odores,
simi senis in basilica beali Pelri apostoli sub l'a-
nonntilli vero salsis lacrymarum rigant fonlibus : et
litlerarum pallas, quatenus sevi tem- stigio inter ejusdem medioximae qualuor ecclesiae
ego superinlexo centra «, lectus polito lapide : super quem octonis
poribus futuris sanctum servetur nomen : neque versibus musici carminis haustu digne le-
enim fucatae arlis eloquenlia texo; sed sindone sculptum
:
muhda purilatis opere illud involvo. Alioquin si quis gilur
Hic jacet eximiusmeritisvenerabilisabba,
plenius hunc Virum nosse desidcral, quam fortiter NosterAdalbardusdignushbnoresenex.
Hae mundum vicerit, legat illud ubi inscribilur ei Regia prosapies,paradisijure colonus:
noraen novum, et nomen civilatis novaeJerusalem : Vir chariiate probus,morilnisalquefiJe.
Quemdumsub tuniuloreeolislu quisqueviator,
etcum inlellexerit quibus civilas fulgcat ornaraenlis, Cernequid es, quid eris, morsquia cuncla rajjit.
hoc lotum illi conferat: eo quod ibidem quodam- Kampbst oclavasDominihic caine solutus,
Succedentedie astra petivitovans.
modo ipse civitas et possessor hujusce civilalis a
Deo creditur esse factus. Medius inter quatuor abbales Corbeimjacet.
^ 88. Et sunt ibidem perhumati quatuor circtim-
Cui succedit Wala, frater ejus.
quaque venerandi viri, qui fuerant uno ejusdem offi-
86. Unde gaude et laelare, virgo fidei, felix Cor- cio servilulis a Domino propagati: quod factum non
beia ex anliquo vocata : quia meruisti lalem in casu conligisse puto, sed ut quorura tina in Christo
Christo frui et possidere patronum. Quaesote, mater fuit militia posl Jesum crucem sublimius eodem in
religionis inclyta, amplectcre hunc viruin, quem lu loco iierre propriam, unus esset et sepulturaelocus,
lironem coeleslibus sobrieac discrete instituisli mo- qui eo duntaxat secundum simililudinem ejusdem
ribus ;5et imilare illum, qui te poslea mullis am- crucis insignius cohaereret. Quorum medius senex
pliavit honoribus. Quare igilur moerore consnmeris, noster cernilur, super ([tiem signa b ad horas divini
virgo el filia Dei summi, quasi non sit tibi consilia- officii pulsanlur : ut ex hoc clareat juxla quod pro-
rius? Ecce fratrem reliquit tihi haeredem, qtti multis venisse creditur, quia fueril lingua ejus cymbalum
adhuc pro te sudabit laboribus. Absterge, quaeso, sancli Spiritus, et invitaiorium ad divini operis
lacrymas : quoniam miltes obviam de medio tui officium ibidem dedicatum. Unde et octoni versus,
etiam hunc senero, cum- universae terrarum partes quod posl octavas Domini obieril, litulantur : qtta-
miserinl eximios quosque viros. Porro vicina mona- tenus monstretur eum opere consummato, quo du-
steria cum dederint, videlicet Vedaslum Atrapis, ct dum omues invitaverat, ad oclavam Domini, nullo
Cenlulura snnclissimum Richarium,ct circumquaque liltcrarum imminulo numero, feliciter pervenisse.
viros religione nobiles; dabis fortisan et lu non Sequitur ECI.OGA DUARUM SANCTIMONIALIUM, uno
impari volo virum Deo dignissimum; neque infe- favoris planctu complosa, quas idem velul unam sibi
cunda tunc eris, cum inler reliquos istum etiam in conjugium vice Chrisii Ecclesiam (id est Corbeiam
Domino de terraepulvere generabis : imo laelabutida Galliae) enutrisse ; aliam (Corbeiam Saxoniae) vero
et gaudens veniendo venies saltem paticos ferens ex eadcm secundum monasticara disciplinam miro
manipulos. Idcirco confortare et robuslius sge, do- libramine admodum genuisse peroratur. Quarurn
nec Amalech occurrit in via, quoniam aller Josue quoque unam propter candorem vultus Galatheam
jam lecum dux el prsevius virlute pugnal in acie. vocari, porro aliam propter araorem charitatis Phi-
" Vulgo cinlres, id est, axes fornicem siislentan- b Et qnidem anle gradum cancelli inferiorem, ut
tes, ul (iictum in prima parte saecitli secundi. Qui nolat S. Gerardusin Praefalionelibri miraculorum,
fuerint quatuor illiabbates CorbeiaeGallicae,in quo- hoc est ad.cancellos qui separabant piesbyterium a
rum medio sepullus est Adalhardus, non constat. choro ecclesiae.
1553 DE VITA S. ADALHARDI.
lidis nomine consecrasse taxalum iri non ambi- A
gilur.
CALATHEA.
Planglte, quaeso,viri, mecum pie plangite Patrem, Sancla locavit monachis ccenobia plena.
Omniset imploret veniam provectior setas.
Spargite humum lacrymis, componileflofibus arva:
Palris ad excubias hinc fletibus omnia sudent.
Officiolinguaeprodant sic corda vagitus,
Ut passim resonent etiam simul aslra mugitum.
Rustica concelebret Romana Latinaque lingua,
Saxo quo [al., qui an quoque] pariter plangens, pro Te Patrem esse novit etiam Saxonica cespis ,
[carmine dicat :
Vertile huc cuncli cecinit quam maximus ille,
El tumuium facile, et tumulo superaddite carmen, UUi[/".,illi,] necnobis: nec tu quoque munera curas.
Membrabeata senis celebri conferre locello ,
Qui nobis studuit venas aperire calentes.
Hujns ad exsequias clerus, commista caterva
Vocibus alternis divina poemata narrent
Pastores, fuerit quod magnusversibus edent,
Formosi pecoris custos formosior ipse.
Vulgus et e conlra rcsonet. Deus alme crealor,
Da veniam famulo, paradisi regna precamur,
El pelimus. Miserere senis, miserere tuorum,
Tu quam dignus erat misereri denique nosti.
Hincrogocordisamorque,dolor,gemitusqueresultet,
Hinc pueri virtute, senes de nomiue cernent.
PIIILIS.
Quis, rogo, non plangat hominera super astra le- Sed ego virgo ferox, mullis sanguinea bellis,
[valum.
In cineres redigi, quam duro marmore tegi ?
Cujus in orbe volat virtutum fama per omnes ,
Prosapies Auguslorum est quod vermibus esca.
Ileu quid buic faciinus miseri sub morte locali!
Ploraiiius, gemimtts; sed nec revocare valemus.
Ergo vocatus abest, sed nec exaudit amanles.
Pectora rumpuntur, lacerantur viscera luctu :
Ule nec exaudit lacrymas, nec.threna dolenlum.
El quia lorquemur, laceramur, corde, tumultu;
Luctus adest aniniis, nec mors surdissima curat.
Pulveream servamus huic de corpore glebam;
Clarus at ille ehoro laetatur ad astra relatus.
Unde velim virtule viri, puerique, puellae,
corde salsos
Plangite pio, producite fonles;
Ut quia tristis origo dedit quod patimur omnes,
Atque una ex antiquo est hsec natura priorum,
Una sit et cunclis etiam compassio menlis ;
Maeslitioe
fletus, lacrymaesimul aethera pulsent.
Hinc inde unus in ora fluat fletus monachorum.
GALATHEA.
Oro senem senior tumulo Corbeia condas.
Porro minor ego, mox tali viduata patrono ,
Vocibus allernis gemilum pro carmine dicam.
Quam dtidum generans felicem mater, ab uno
Atquc tuo vocitans pridem de nomine faris.
0 formosa ego lu niihi nunc eris alter in sevum,
Quam fundavitovans manibus ler ille beatus,
Plura saluiiferis tribuens oracula verbis.
Nam quo sic dsemonsucviebat iniqua poteslas ,
1551
J Et cultus fani lolam fcedaveratarvam;
Vertit aras pecudum, sacravit ovilia Christi.
Fttndilus inde procul luci radice reclsa,
rniLis.
0 felix nimium! quos cogor inire dolores :
Munere divino quamvis cumulenlur opima.
Ambianense prius qui Bum meruisse videris
Corbeio'praeessegregi, sanclissime paslor;
Ut commissaDeo duplicata lalenla reporles.
Sed lu, mors malefida,venenis parcere nescis
Nescis amare viros, nescis servare patronos.
J« Omnibus una manes sors irrevocabilis horae,
Quaenobis stimplo rapuisli morle bealuin
llhira, quem pariler qtterelosis vocibusomnes
Plangimusac geinimus,fleraus,lacrymamus.amamus.
Sed nescis misera miseris miserans misereri.
Proh dolor! ecce trahis omnes sic invida tecum,
Ut quidqiiid jam viximus hactenus, omnia sorbas.
GALATHEA.
Tum veneranda soror nostrum parvissima dixit:
0 verbo quam mitis eral blandusque magister,
Cttr nos tam subilo liqttisti valde lenellos.
Tu siquidem moreris semper per saeculafelix.
Imbrifero post te lacrymarum fonte madesco,
. p( Atque sub ingenti gemitu rea pectora tundo.
Hinc faciem gullis diluo salsis maculosam ,
Quamvis nigra meis maculis sim et fusca venenis :
Ut niveovultu respersa colore rosaruni,
FIavescarn,niteam,fragrem,simul alquemadescam:
Atque tui nimium felix in tempore plangam ,
Quandiu maneat flebilis pars ullima viue.
PHILIS.
Tum quoque, mater, ait, cujus de nomine dicla :
Non me tu lacrymis vinces aut fletibus unquam.
Non cantus resonare leves, non pandere vola.
Unde velim lu misce favos, ego floribus ornem.
Tu quoque pallentcs violas, ego lilia car.pam,
Et super aspergara tumulum quam suavibus herbis :
Hic quoniani condignus erat muneribus istis,
" Delicias nobis qui inulias
praeslitil ipse ,
Et lolam roseo te pinxit sanguine Christi.
Isaias valis quod jam prsedixerat olim.
Sancta libi binc veniunt plaudentia ligna decoris,
Exsultant inibi myritts, abies, sive pinus ,
Vilis el uva niiens; etiam pinguescit oliva :
Ac lanquam paradisus et horlus deliciarum ,
Irriguis nulriris aqtiis de verlice coeli.
Qtiseftieras regio sterilis, descensus averni
Porta poli jam facla pates sive janua vitae.
Nec valet aequiparareprior perfidia mortis
Tam celerem cttrsum, quo nunc gloriosa superbis.
Jam caput excelsa coalorum sidera tangis ,
Atque nitore tuo nimium splendescis in orbe :
 1555 S. PASCIIASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS
Ut citius quam nulla prior nutrix monachorum
Cardine sub quadro polerit fecundior esse.
Linde,soror, facias planctum pro carmine posco
Octoginta» Pater quod vix compJeverat annos;
Et necdum lua forle manarant ubera lacle ;
En subito periit vel fracta est hydria fontis,
Consiliumpalrise, Christi sapientia plenus.
GALATHA.
Ah! mater submxa Deo, tum filia dixit,
Quid tantos renovare velis narrando dolores?
Aut meraorare diei, qtia nec sseviorulla
Vel fuit, esse potest, poteritque aut esse futura.
Quaesimul abslraxit nobis, pereunte patrono,
Omnedecus vitae, virtittum vota recidens.
Heu! nos quam miseri, absentes qui vivimus illo ! _ Quanquam
sumus in niraium sorte
Quod depressi maligna,
Qui pariter ccelum nequivimus ire locati,
Cum qtio namque mori meliusquam vivere duxi.
PIHLIS.
Quapropter populis Chrisli quos abluit unda ,
Flumineos latices producile pectoris imo,
Virgineumque meum plangamus sorte raarilum ,
Prudenlem, sobrium, caslum, charilate replelum,
Mausuetura,humilem,necnonjus(umalquebenignum; Quo Deus semper adest prsesens, reserantur opima.
Nobilitate probum, quo nec sapienlior ullus.
Cujus in eloquio micuit sapienlia Christus.
Fons patuit saliens, vitse doctrina salitus ;
Moribus insignis, virtutum dogmate plenus;
Milis, pacificus, clemens et valde modestus.
Isla fuere sui cognoscaspraediajuris,
Ista meae redolent virilim sponsalia dotis.
Undebealus amor lantum milii crescit in illo,
Quantum vere novos e mundis floribus auget.
Sed proinde magis luctus succrescit in oris ,
Quod nimium flagret in eo insatiabilis ardor,
Et quodnulla mei sit abhinc medicina doloris,
Si non vel liceat mihi sanctum pangere nomen.
GALATHEA.
Ad quod quam nimium felix Galathea fatetur
Incipe sollicilos tales jam poncre questus.
« Non integros annos octoginta vixit Adalhardus , Caroli magni, non anle annum 770, proindeque vix
siquidem vicennis faclus esl monachus initio regni attigit annos aetatisocto et sepluaginta.
1556
A Forte mirantur enim tanlo pro funere musse,
Et stupefaclas vos liquerunt carmina, melos.
Omnia congemuere luis et saxea threnis.
0 si, inquit, veniat tunc ille recursus amoris,
Quse tanlis in eo lacrymarum cogimur undis,
Ut tandera renovemur eius dulcedinis hauslu !
Inlerdum manibus juncli pergamus ad arcem,
Ad thalamos regni, quo dudum nos vocal idem.
jEthereis pascamur eo quam perpele campis,
Quo mcruit senior felix intrare Menalcha,
Qui nostros secum quam longe duxit amores.
PHILIS.
Et trahit e noslris post se suspiria fibris.
Illo eteniin voti debenlur jura coire.
adeo nobismedia est via triste sepulcrum.
Sed si constanler pulsamus, quaerimus,inquam,
Post cineres quin haud dubium veniemus ad urhem,
Qua pietas, bonitas, pax, lux, opulentja regnant:
Laetitisefructus, requies et gaudia fulgent:
Omne bonum renitet, dulcis concordia mulcet:
Gloria, laus, et honor uno de fonte manantur :
Vita perennis ovat, virtutum pascua florent:
Angelicsegratulantur oves, coelestiavernant
Praemia, perpetuis firmantur denique donis.
Inter apostolicas palriarcharumque cohorles
Spirat odor quam dulcis, suavior omnibus herbis.
Marlyreo splendente choro muscosa patescunt
Castra, prophelarum redolent dulcedinishaustu.
C Candida virgineo flavescunt agmina flore,
Orania concelebrant inibi pia gaudia passim,
El resonant omnes uno de corde eanenles
MeUifluasvoces, hinc lalia carmina quisque.
GALATHEA.
Desine plura soror tu, mater ait Galathea.
Isla quidem inspecta mclius tum forte canemus,
Cum paradisus ovans nobis quoque sorle virebit.
Haclenus agrorum flores et lilia carpe,
Donec alleluiatica circum gaudia ridant *.
Sparge viam violis, virlutum florrbusarva,
Pinge rosis callem, plaleis lilia sterne.
155T .DE VITA WALJE, SEU EPITAPIHUMARSENH.— MONITUM. 155»

EPITAPHIUM ARSENII,
SEU

VITA YENERABILIS. WAL^E

ABBATISCORBEIENSIS1N GALLIA,
RADBERTOduobus libris scripta dialogico modo.
A PASCHASIO

(ApudMablll.,Act.SS.ord. S. Beoed.,tom. V,pag.4S5,.ex pervetuslocodicems.mouasterliS. Marlinid£

Cantpis.)

OBSERVATIONES PRiEVIiE.

Opus ubi repertum.Quis Arsenius. A pererant, homines potcntes, visum estilli totam hi-
1. Aureum hoc opus de gestis WAL^Sabbatis, invidiam storiam ficlis nominibusadumbrare, neresscmulorum
quem alii WalonemWalachumve appellant, feliciter libris provocarel. Et certe cum Vita hsec duobus
inveniinms. codice Parisiacensis monaslerii'sancli constet, et in primo quidem de Walae rebus
Marlini de Campis, qui codex antea fuil bibliolhecae geslis ante LudoviciPii exaucloralionera, in sccundo
sancti Arnulfi apud Crispiacum. Scriplurae forma vero-de ipsa exauctoralione agatur; lubrica res erat
facile persuadet codicem membraneum exaratum id argumenli pertractare sive LudovicoPio vivente,
esse aelatePaschasii Radherli: cujus fuisse autogra- cujus principatu scriptus est primusliber, seu re-
Carolo Calvo, ipsius Ludovici filio, quo re-
phtim, aut cerle primarium exemplum manu ipsius gnanle conditus est secundtis.Hinc est quod Pascha-
recognilum correclumque, inde conjeclabar quod gnante
inilio correclor apposuit, LEGI,nec aliiid exemplum sitis ficliliis nominibus ubique ulitur, ut imperilis
superest in bibliolheca Corbeiensi. Inscribitur hoc senigmapotius quam hisloriam exhibere videalur.
opus EpitaphiumArsenii: quo viso litulo, et decurso Clavishistorim.
avide codice ms., exislimabam in eo agi de Adal- 3. Quapropter in eorum qui in hisloricis
hardo abbate, quera Arseniura dictum aliquando rehus minus versatigratiam sunt, hic appono clavim hislo-
fuisse viri docli colligcbant ex libro Paschasii Rad- riae, explicando propria nomina, qnibiis totius rei
berti de Corpore et Sanguine Domini. Verum tolo arcana reteguntur. Walae nornen ARSENIUS; Adal-
hoc epitaphiodiligenliusperlecto, animadverliArse- hardo ANTONIUS; LttdovicoPio JUSTINIANUS; Judi-
nium esse Walam, Adalhardi fratrem,'atque in Cor- thacAugustae,Ludovici uxori, JUSTINA; Lothario Au-
beiensi regimine successorem; et Adalhardum hic B guslo, ipsius Ludovici filio, HONORIUS ; Ludovicoal-
uli
Antonium appellari, appellatum fuisse tradit Pa- leri lilio, Bajoariaeregi, GRATIANUS ; Pippino ilidem
schasius in ipsius Vila. Et lamen Arsenii nomcn filio, el Aquitaniaeregi, MELANIUS ; Bernardo, Septi-
Adalbardo aptatuin veteri errore fuisse intelligo ex maniaeduci et camerario palatii, NASO et AMISARIUS.
Corbeiensilibro ms. Paschasii de Corpore et San- Est et alius, PHASUR dictus in lib. n, cap. 16; sed
in
guine Domini, quo post ea verba quae inilio edi- quis sit iste divinare non poiui. An forle Ruadbcrnus
lorum ila jacenl: t Novit igitur, nec ambigo, tua seu Rotlbernus, qui Juditham ex Italia reduxir>ob
experimenlo disciplinarum solerlia, quod Arsenius id carmine laudatus a Walafrido Strabo, is qui pos-
noster, quem nostra nunc nobis saccula Jeremiam tea CaroliCalvi cubiculariusfuit,ex Audradi revela-
alterum lulerunt ah illo, in fidei te mihi commiserit tione.
ralione : propter qtiod a primsevo indefessuscuravi Historia hmcquando scripta.
le rapere de inler undas; sed fateor non in vanum
cucurrisse: i post ea, inquam, verbahsecsequuntur i. Hujus Hisloriseliberprimus a Paschasio edkus
in ms. codiceCorbeiensi : « Praefalusautem Pater, est statim a morte Walse abbatis ante annura 840, id
scilicet Adelhardus,uli juslilise faventihusmoris esl, est, superslite Ludovico Auguslo: secundus vero
exsilium ferl pro fide, illo ut utar Comici, quiaple- post abdicatuma PaschasioregiinenCorbeiensismo-
nus rimarum veritatem sciens silere noluit. Unde nasterii, quod anno 851 conligisse in ipsitts Elogio
adhuc suspecti sumus, quid Dei dispensatio ex eo demonstratum esl. Quia enim liber posterior loius
ulterius velil, quem jam inspicimus promissionibus est in exponendislurbis quaein dupliciLudoviciAu-
nieriloruin hinc inde divinitus agiiari. Tu lamen _ gusli vexaiione acciderunt, his scribendis superse-
non es secutus juvcnilia. » Et caeleraul in ediiis. ^ dere visum est Paschasio, ne lubrica ct invidiosares
Quodadditamentumut Paschasii sit, certe illa ver- alterutrius pariis fatttores exasperaret.
ba, scilicetAdelhardus, inserta sunt a quopiam in- Paschasio asseritur.
terpolalore, qui hic de exsilioAdalhardi agi opina-
tus esl, ctim sermo sit de exsilio WahtTabbatis, 5. Hujus porro lucubralionis auclorem esse Ta-
quem Paschasiushis in libris perpetuo Arseniumet schasium Radbertum, qui unus ex interloculoribus
Jeremiamvocat. est, diflitebilur nemo qui eant legerit; legel aulein
Historia hmccur mnigmatica. nemo, qui non multum profecerit sive exiralis virlu-
tum exemplis, sive rei historicsesingularibus faclis,
2. Constat ergo hoc opus esse de gestis Walaeab- qua plurima hic referiintur: adeo ut vix ulla, meo
baiis, cujus Historiam cura scriberet Paschasius eo quidem judicio, historia sit de geslts sanctorura, in
lempore quo Walseaemuliel adversarii in vivis su- qua plura scitu digna referantur. Nescioanboc opus
 1559 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 15(50
videral Jacobus Baro, chronographus ac monachus A missis qusecunquein eos commiserat deliclis multa
Corbeiensis, qtti superiori sscenlo scribere desiit. alacritate ct benignitale cordis; mandavitque per
Nam de Wallonc figens ait: « Citjus Vilam compo- eum et caeterosfilio (Lolhario) missos, ut quantocius
suit beatus Radberlus Paschasius cum Vila beali veniret: quod si facerel, consullissime sibi fulorum
Adalardiabbatis. » Multa peccat isle chronographus sciret. Qui redierunt, et filiorem relulerunt. Sed ne
in rebus anliquis, in recentioribtts probabilior. Hsee mandalum imperatoris ad effeclum perduceretur,
de Walae Hisloria fusius praefari necesse fuit, lum morbus febrisque inlercessil: el Walam quidem re-
ad illusirandamlucubralionerahactenus ignolam, tum bus humanis abduxit, Lolharium vero Iectule deji-
ad commendandam gratiam R. P. prioris monaste- ciens, maximo lempore languere fecil. • Hujus con-
rii sancii Martini de Campjs, qtii codicem oplima: cordiaecum Wala factaeper imperalorem Paschasius
notsemihi uleiiduin hiimanissinieconcessit. non meminit, qui tamen plerisque Walaegestis prae-
'
6ens inlerfuit.
Wala vindicalur a calumniis.
6. Paschasius in secundolibro totus est in vindi- Walm annuset dies obitus.
cando Wala abbale a calumniis adversariorum, qui 7. De morte Walaeiterum agit idem auclor Vilse
euin violataefideiin Ludovicum Auguslum accusa- Ludovici ad praedictum annum : « Ea lempeslale
bant. Tria fere erant accusalionnm capila. Primum, quanla lues morlalis populumqui Lolharium secu-
quod raonachusse civilibusreipuhlicaenegotiisimpli- tus est, invaseril, miserabileestdictu. In brevi enim,
caril; allerum, quod Ludovico Augusio ftiissel au- id est a Kalendis Septembris usqtie ad MissamS.
clor repitdiandsc JudilhseAugiislse; terlium, quod R Martini, hi primores ejus vita excesserunt: Jesse,
exauclorationis ipsius Ludovici parliceps fuisset. " olim Amhianensis episcopus; Helias, Trecassinac
Primse objeclioni respondet Paschasius in lib. n, urbis episcopus; Wala, Corbiensis monasterii ab-
cap. 15 : Walam nempe ejusfuisse dignitatis et au- bas, > etc. Ilinc conslat Walam humanis rebus ex-
clnritalis in palalio, tit cum antc moiiachatum inler cessisseanno 835; at quo die, non meinorat Pascha-
priraores palatii fuissct postea monachuset Abbasfa- sius. In velusiissimo indice abbatum monaslerii
<lus, consiliariuslotiusimperii constitutus sit ab im- Corheicnsis ab annis fere . seplingenlis ordinalo,
peralore, qui antca ipsum Lolharii filii sui paedago- Wala abbasn Id. Septembrisobiisse dicitur, et apud
guin essejiisserat ex lib. i, cap. 25. Sane quaiilae chronographum Corbeiensem superius laudalum,
auctoritalis fuerit, docent nos illius teraporis raonu- duodecimadie Septembris,quod in idem recidit. Et
nienla, in primis Agobardi, Lugdunensis episcopi, tamen in indice Pasluum ejusdemmonasterii, qui
Consultaiio et Supplicalioad Proceres palalii de ha- saeculo nono itidem scriptus est, de Wala ha;c ha-
piisnio Jtidaicorum mancipiorum, beatissimisdomnis bentur : Prid. Kal. Seplemb.obiit Wala abbas : de
el dominis, et Palribus sanclis Adalhardo, WAL<E, et Busco debet fieri ejus memoria. Et ne quis pulet
Helisacharo inscriplas ejusdemque epislola contra mendiim irrepsisse in hunc locum, subjicitur obilus
prscceplum impium de baplismo Judaicorum manci- Isaaci abbalis v Idus ejusdem mensis. Obiit ergo
piorum : Dominissanctissimis,beatissimisviris illu- Wala ante hunc diem : ac proinde corrigendus vi-
stribus, Hilduinosacri palaiiiantistiti, et WAL.Eabbati delur calalogus ahbalura, qui in eodem codice ms.
directa, quos prwcipuosel pene solosin via Dei adju- reperitur; corrigendus etiain chronographus, qui
tores Christianissimiimperatoris esse dicit: etpro- praedicto catalogo deceptus est. Nec refert quod in
pterea iii palalioesseunumsemper,scilicetllilduinum; p Vita LudoviciPii Wala dicitur cum aliis obiise a
et alterum frequenter, nempe Walam, ut in operibus Kalendis Septembris;nam id de pronunliaiione Ka-
pietalis prudentissimissuis suggestionibusimperatori lendarum, quse(it a die 14 Augusti, rectc explicari
exhortatoresel adjulores essent. Ut veroejusmodi ne- potest : quo modo Kalendas Oclobris usurpavit
eotiis adhiberelur Wala, faciebat in primis voluntas sanclus Benediclus in Regulsecap. 48, ex notatione
Ludovici Atigusti,cnjus ipse consanguineuserat. Se- Menardinostri in Concoi'disecap. 55. De Walaesan-
cundseaccusalioni facit salis in lib. ii, cap. 8, et se- ctilale coelitus approbata quaedara indicia refert
queniibtis. Terlise cap. 18 et aliis, uhi probat Wa- Paschasius in fine libri secundi quae non ejnsmodi
lam cxaucloralioniLudovicisemper restitisse, ac de- snnt, til ex his eum absolute sanclum aul bealum
muin, ubi nihil se proficere intellexil, a factiosisse- dixerint veteres, nequidem Pascbasius ipse, aut
cessisse in Italiam. Sed quia difficileesl in ejusraodi Bobienses monachi, apud quos sepultus est. Qua-
lurbis ila modum tenere, ul ne aliquid peccetur, aut propler venerabitemappellare satius duxi. In prseci-
saltem adversse partis non proritare animos; anno tato iibro Pasluum praecipitur, ut in die obitus Wa-
855 nobilitim Francorum convenlus Aquisgrani ab lae procuralio fratribus fiat de Busco, Bus, quae
itfiperalore Ludovicoindiclus est, ut in ipsius Yita cst exemptionis Corbeiensis prope
legitur,« quatenus reconciliationis mutuaeinter se et Srscpositura
loniem Desiderii.
illum ratio invesligarettir. Causa aulem prsedicta 8. In fine hic moneo Jibrum hujus Vitaesecun-
ventilala, alque ad calcem perducta, imperalor cum dura longe prsccellere primo, in quo Paschasius
conjuge reconciliari voluit primum ipsi Walse,di- dialogos aliquando inutiles inlerserere videtur.

LIRER PRIMUS.
Interloculorcs : PASCHASIUS, ADEODATUS,SEVERUS, CHREMES,ALLABIGUS,monachi
Corbeienses.

INTRODUCTIO. D imaginem saecttlisin memoriammore Zeuxi pingere.

PASCHASIUS.
» Sacpe mecum, frater Severe, tacilus mullumque
admiror, Iiminio tanli luclus expleto, qtiid novi ac-
t.iderit Adeodali nostri, quod rnrsus juxta illttd Ma-
ronis, le horlante, ul rcor, infandos jubel rcnovare
dolores : cl rogal Arsetiii nostri inortim liniaincntis
Nec satis igitur cogitat, quod confundor foedus pi-
clor iconiam lanti viri, suis virtutum floribus glo-
riosani, lilleraruin in speculoposteris, ne foediorap-
parcam, exhibere. Tamen solatii est licet pro mul-
lis confnndar, quod ejus illustror virtutum merilis :
clsi hartim rcruiii inilium ullura neqticam invcnirc
 1561 DE VITA WALJE, SEU EPITAPHIUMARSENII. — LIB. I. 1562
idoncum. Unde exordiar narrare parlim quseper- A rens, maluit flammas ejns exslinguere : sed vicit
spexi his octilis,panim quseaccepi auribus, el mente peccatis exigenlibusamaritudo ahsinthii dulcedinem
plenius inlellexi. lanti viri hiitc inde, ne contra improbas plebium
SEVERUS. voluntates prsevalerel.
Mirabile quidem quod miraris homo.'.*, si ejus PASCHASIUS.
imaginem morum probitale venustam erubescis pro- Niliil,ut senlio,hercule de hujus ambigis conscien-
dere, cujus imitator esse, et paternos (ut aiunl) tia : sed tuis ad me reduclus verbis referam, quid
vultus refundere debueras : quamvis et ego eisdem prius quam haecagerentur, per visum vidi. Videbam
discipulalus gralia astringar votis, praeserlim cnnt enim eminus quasi monlem de materie lignorum
nihil timidius sit nihilque ignavius, quod doleas non congeslum pene usque ad nubes ignibus succensum :
sentire; vel quibus opprimaris miseriis, plangere anie quem nescio quis stalura procerus, si quo modo
non audere. magis magisque cremarentur, omnia jam exusta
PASCHASIUS. virga decutere moliebatur, cujus incendii finem
Nitar, faciam, experiar quod hortaris, Severe, dignoscere nequivi. Haec sestimo, talia praesigna-
cum neino quod doluerit, qui nesciat deplorare': bant.'
nemo inter tormenta, qui non audeat ingemiscere. B SEVERUS.
Unde polius animara hinc a corpore relinquam, Ut video, tbrenos edere noster Adeodatus petiit:
quam illum amare; et cui expedierit, commendare e contra tu risum excitare velis. Alioquin nisi dor-
volis prselermiltam. misses, ea quse dixi et cernis ipse minime dubiiset
ADEODATCS. somniorum phanlasiis approbasses. Nunc autem
Optimumest de aliquo, corpore cum abscesserit, velim expergiscaris, et qusepetimus insistas.
qttae virtutis sunt ejus, in animo replicare : ut revi- ADEODATUS.
rescal in nobis, quod inillo deperisse videbalur. FIG- Uteris frcquenter, Severe, Crisippi acumine, et
ridaeenim seraper virlutes sunt ad prsemium,etviri- jocose [f. jocos] etiam eximios eloquii tui refellis
des: necmoriunlur in aliquo,nisj vitio perimantur, etsi mucrone. Quscso, ne juxla tui prasagium nominis
pcrimi queant unquam, vel infirmari. Fiducia quippe severius agas; quin imo nobiscunt age, utimaginem
fidci est etspei solalium, de aliquo quem benenosti, patris stylo formemus modeslo.
in Deum obisse praesumere, et debitum charilalis SEVERUS.
• votis prosequi et diligere; alioquin nunquid velut la-
Placet quod mones. Sed hujus non unius ex vultu
nugo sumus, qusea vento lollitur, deputandi? absil. plene formabitur, reor, morum imago, qui gessit
Sed cum tales praecesserint, credere oportet, quod r suis in aclibus multorum illustrium
probilatem. Vi-
in illo melius adsint, qui ait: Omnis qui credit in debatur
namqtie mihi quam saepe conspersionem
me,nonmorieiurin wtemum (Joan. xi, 26). Propter mortim habere prioris Arsenii; nunc vero personam
qtiod non sunt quasi morlui dcplorandi, sed quasi gerere Patris Benedicti; interdum aulcm, utprseli-
patroni precibus commendandi. batum est, officio Jeremise frorite adamanlino (sic)
PASCHASIUS. acrius insistens fungebalur, cum esset' mansuelus
Omillamus isla, mi fraler et fili. Erit enim ut his spirittt ct virorum mitissimus.
digni elliciamur donis Spiritus sancti munus (sic), PASCHASIUS.
qui eum ita vernantibus decoravit virtulum floribus. Satis utique oslendis in animo tibi, dum superes-
Sed liineo, ne dum vobis placere procuro, multis set, illum pietatis calamo depinxisse, quse ad omnia
offendam.An ignoras, Severe, quod nostrsehunc in- ulilis est, juxta Aposlolum. Verumtamen si velim
felicissimaevilae sseculaJeremiam alterum tulerunt ista prosequere [al. proseqtti], nulltis vix aut rarus
ab illo? Audisti namque et ipse quam soepe,ut reco- qui credat.
lo, bunc Arseniura fusis lacrymis proclamare : Vae ADEODATUS.
mihi, maler mea, quare genuisli me virum rixse,. Quisunquam abhistorico juratores exegit? Tamen
virum discordiaein universa terra? Jubesque super ' si necesse fuerit, sunt plures quam probi viri, qui
lumuliim, quod tempus adduxit, condere luclum, tuis assertionibttsjuramenti dextrasdabnnt: quo sa-
epitaphiumscilicet more priorum Iacrymis irrorare, tis indignum est sublerfugere veritatis amico, ct de
et nunc sopitis discordiarum jurgiis excilari vis ex veritate aliquid petenlibus timide reticere.
cinere vaslilatera incendii. Necne vides, Severe, PASCTIASICS.
adbuc in tola terra, quod omnia fkimmis cupidita- Nonne legisli quod inefficacem[/. ineflicax]petat
tum conflagrantur, et cuncta vorax invidia vastat? sludium res quae caret effectu? quoties ergo veritas
SEVERUS. sit calcata, islisque de sedibus pulsa plenius nosli.
Video plane, quoniam juxta illud Apocalypsis, ldeo si probavero nulluin amplius nostro in tempore
Mons Magnuscoram oculisardens missus est in mare Patris Benedicti formam gessisse, etsi sol iste qui
hujus raaligni sseculi nostris crescentibus culpis; et cuncta respicit fuerit atteslatus, ralus est, qui audial,
slella de cmlomagna ardens, tanquam facula (Apoc. licet verilas tula maneal.
viu), discurrit, ct redigit mentes singulorum in fa- ADEODATUS.
villam. Contra quos Arsenius iste pacem Christi fe- Non crcdo quod carcat res effeclu, si dilcctionis
4563 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1564
pielatisque fert affectum. Unde absurdum non est, A viam praebuit,januas reservavit, peccata remisit, gra-
eliam invidi si surdi fianl, paulisper relaxare amoris liam indulsit. et posse per fidera dedit? Sed quid
affectum, qui lacrymis bene pascitur, fletibus deli- esl quod quidam non credunt, plures operibus con-
nitur, obtutu in eum quem diligis, revirescens de- tradicunt, et pauci veniunt? ubi tot coruscant mi-
figitur, et tanti Patris turaulum saltim lamenli flo- racula, tol patriarcharum concurrunt exempla, et
ribus irrorari. prophetarum quasi digito quod faclum est, prseco-
FASCHASIUS. nia demonstrant, elcmenta scnliunt, Angeli obse-
Verum, inquis, et religiose satis horlaris, sanctam quuntur et prsedicanl. De quibus uimirum promissis
Dei hosliam Deoque placenlem cunt lacrymis ad et geslorum eloquiis tesles sunt omnes aposloli,
coelipalalium prosequi : non qttia talem eum habui- lestes eliain martyrcs Christi, testes innumeri con-
mus, sed quia talent atnisimus, et cum Ulodelictis fessores el virgines, quorum fidei miracula meritis
praegravali necdum comilari quivimus. Sed si pro- proteslantur. Etenim quando tol prscconiaet lestes
verbium illud antiquius vertim esset, quod sola mi- de lam bono nunlio conleranuntur, non habes quid
seria invidia caret; tum eum libere votis proseque- queraris, cum plures suse sahilis prseconiis non
remur. Nunc auiem novi in noslris lacrymarum mi- crediderinl, et sinl qui de illo satis bona sentiant.
seriis multam quoruradam invidiam non dcfore, ex- B PASCHASIUS.
serlisquebrachiisobjurare, maxime si adverterint, Verum illud Salomonis,quod ferrum ferro acuitur
fabula de quo lexilur. (Prov. XXVII,17). Sic et lu, mi frater, saepiusamicos
SEVERUS. quos diligis exacuis, ut diligendoproficiant. Hinc se-
Hoc est quod supra nolavi. Videris mihi quasi li- quor devolus quocunque duxeris : taraen cave ut, ubi
targo [/. lethargum] pali. Nonne dixisti morumima- emdlumeiUumdeest, salutis causa cessel inquiri.
ginem te piclurum, et quasi rei gestam [/. geslse] CAPUT PRIMUM.
historiani texere; uunc autem nohis fabulam ad-
ADEODATUS.
portas.
ADEODATUS. Quaeso, conspersionem morum ex quibus inte-
Mirum, Severe, quod tam assuetis uteris semper rior integer conficilur homo, pandas, quia facie
verborum acrimoniis. Nam mihi videtur fabulam penc cunclis ac genere nolissimus.crat; vel qui-
dixisse, non libi, sed illis quibus tolum fabula est et bus sit, sicut Severus meminit, comparandus.
ludus, quodveritate fulcilur. Historiam autem hujus PAScnAsius.
lua in couscientia legis : unde non fabula libi, sed _ Verum quodprioris Arsenii a puero exmililia et di-
veritas declaralur. gnilate gloriara ampliavit. Fttit enim consobrinus
PASCHASIUS. maximi Augustorum eique prse cunclis acceptior, in
Jure, Adeodate,agis, quem precibus faligas, tuissi serraone verax (ut de illo b dicitur, ctijus apud nos
faveas votis. Sed quid ignoti facient, cum a conscio nuper delati cineres, lantis coruscarunt miraculis),
criminamur? aut non legisli, quid nuper altulit gen- in judicio juslus, providus in consilio, et in com-
tilium thema *, quod quidam Drusillam in ccelum misso fidelissimus.In senalu quidem prse cunctis
euntem viderit? Forlassis idem vidisse Arseniura pollebat ingenio, ut si inlerrogaretur de quibuslibet
habentem iter in ccelumnarrabit. Quapropter eum rerum negotiis, quidquid melius dici aut inveniri
interrogate, si vobismet non credilis, velit nolilve, polerat, mox in eodem momenlo sine ulla dilalione
quae in ccelo aguntur, quia divinis non crediraus, quasi de fonle mairabat consilii. Eratque jam in illo
forsitan se vidisse monstrabit. Quem si interroges, lunc temporis virlus summa, mullis ex rebus ampli-
vel soli narrabil; coram pluribus, ul aestimo, nun- ficata auctorilas, quem et bonilas ac nobilitas nio-
quam verbum facturus. Nam idem ex quo in Senatu rum generisque commendabat. Illustrabalur autem
juravit eamdem se vidisse ccelum ascendere, eique sapientia, adeo ut et in divinis proficeret, cum in
pro tam bono nuntio nemo credidit; quidquid vi- j. humanis caeteris praecelleret. Eloquenliam quoque
derit, verbis conceptis firmavit se nulli dicturum, utrarumque linguarum , qua sapientia plerumque
eliainsi in foro hominemvidisset occisura. juvatur, el copiam dicendi ad persuadendnm quae
ADEODATUS. vellet, modestam nimis habebat. Unde dum hu-
Sentio quid prsetendis paulo tifnidius quara expe- juscemodi reniteret bonis, ab omnibtts amabatur.
diat. Putasne narrare quidpiara , quod omnibus ADEODATUS.
aeque placeat, cunctique credant? Quid igitur illo Velimtalis cum esset, mihi replices, quid sit quou
nunlio clarius, quidve felicius, et (quod majus est) virum rixae, virumque discordisese progenitum fre-
quid verius, quod Chrislus victor ab inferis cura quenler ingemuerit, praesertim, ut ais, dum ab om-
carnecoelos pctivit, omnibusque illuc volenlibus ire nibus amabalur.
a In ras. codice, lema. Quaesit illa Drusilla, an silio providus,in commissofidelis. Unde quod subdit
ficlum nomen, ignorare me fateor. Paschasius, cujus apud nos nuperdetali cineres,etc,
i>Nempe de sancto Sebasliano, de quo hsecverba intelligendumest de ejus translatione in Galliam,id*
leguntur in ipsius Aclis : Erat enim vir totius pru- esl in Sttessionense sancli Medardi nionasleriitm
dentiWfin sermone verax, in judicio justus, in con- qua in nrbc Paschasius eductus a puero fucrat.
1565 DE VITA WALJE, SEU EPITAPHIUMARSENII. — LIB. I. 1566
PASCHASIUS. A esset mori paralns, nostrorum nullus est qm nesciat.
Fateor quia de religione zelus ei accrevit, et de Agebant enim quasi dicerent illud Jeremise in euin:
gratia uberior virlus. Necdum euira prsesentiarum Venile, psrculiamus eum lingua, et non atlendamus
reipublicse delrimenta noveral, quam augmentari ad universos sermones ejus (Jer. vm, 18). Quorum
gaudebat. Et ideo plus firmissimas nobilium socie- tali tanloque affeclus taedio, petiit interdum com-
tates, sanetissimasque plebiuni amicitias studebat, morandi locum h in adjulorio Altissimiet prolectione
quam, secundum Jeremiam, peccala et detrimenta Dei cceli, quo nullus •inimicorum violenter posset
rerum, quse necdum adeo excreverant, deplorare. adire. Sed nos, dumsibi consulttit, ad horam deso-
An ignoras, Adeodale, quod vir bonus non plus sibi lalos et mcerore plenos reliquit. Unde turbata sunt
quam patrise consiilil el civibus? Scipionem quoque salis viscera mca, effusumest in terra jecur nieum
nosli, et reliqnos ejusilem saeculiviros, qui pro maxi- super abscntiam tanli Patris, et nequeo moruin ima-
mis patrise ac plurimis virtutum beneficiis odia tu- ginem respicere prse lacrymis. Sed plorans plorabo,
lerunt, et varia mortis discrimina. donec tabescant oculi) ul vcl sic rneis consoler mi-
seriis, qui subito consolatoremaninii talem amisi.
CAPUT II. SEVERUS.
ADEODATCS.
B Precor, pattlisper quiescas a ploratu, ne rursus
Proh dolor ! quod innumerosior pars ima petat, cornmoveanlur recentius viscera fletibus, el non
ulinam inter religiosos nostraesetatis viros ista non possimus expungere quse novimus. Sed anteqtiam
nossem! Nunc is qualiter ad monasticam venerit obducantur octtli caligine, morttm imago suis venu-
disciplinam requiro. slioribus pingalur coloribus: tum demum plena
PASCHASIUS. clari recordalio vullus calentes lacrymarum aperiet
Verum sseculi gloria nunquam sine invidia est, fonles, et sic in jubilo illo inspectante desuper da-
nec prosperitas sine discrimine alicujus adversitalis: bimus fletus, Wnc quidem gaudentes, hinc tristes;
sed vir probus ulrisque parlibus iililur ad salutem. binc moesti, hinc Iseti ; hinc quoque destiluti, hinc
Unde Arsenius cum pulsarelur quorumdara insidiis, subvecli : quoniam etsi doloris esl quod amisimus,
videns violentorum impudentiam sedes occupare in- gaudii esse debet, quod lalem eum ad cceli palatium
dcbitas, quod prius in mente Deo voverat, optatum intercessorem prsemisimus. An nescitis Jeremiam
sibi tempus invenit: et qttod callidi dissertorum loca illum, cujus iste fert typum, licet in Iacum satis
tenerent, el infimi notissimos populo atque amicis- ccenosuma populo dimersus, qttod demum levalus
simos marsa (sic) manu prostrarent. Ergo cum tales ad astra multum orat ? Quod si ille pro his ad Deum
cerneret adversus sapienles potestate polius agere, C preces indesinenler fudit, pro quibtis ei interdictum
esseque superiores, et vulgi aeslimalionedignissimos; est, dum superesset, ne assumatoratiotiem et laudem;
praenionuilmulta incommoda, multaque naufragia quid pulas iste pro bis faciet, quos lilios utique sibi
populo provenire. Tum vero, raultis contradicen- charos tani subilo desolatos reliquit ? Driclumnam-
tibus, sseculumel rnundi illecebras sine dolore de- qtte de illo legimus : Hk est (ralrum amator, Jere-
posuit, quantum ea sine amore tenuerat: qui cum mias propbeta Dei, hic est qui mullum orat pro po-
esset divinoainore succensus, relictis omnibus, coe- pulo, et universa civitate sancta Jerusalem. Quod si
nobium * peliil monaslicae disciplinse, ne suis, sed ille pro civilateel populo laudem et orationem eliam
Chrisli legibus, et spiritu ageretur divino. Legerat prohibitus assumit, quem olim vivens sic deflevit,
enim, quod qui spirilu Dei agunltir, filii Dei sunt cui threnos coxnposuit, lamenta insliluil; quid
(Rom. VIII,14); et ideo cerlatim non se sibi, sed faclurus iste pro suis, qtios dilexil ? Faleor quod non
Christum praeferebat in omnibus. Ubi qualiter sit lanltim pro nobis, verumeliam etpro his, utielille,
conversatus, Severum inlerroga : quoniam mihi quos inimicos pertulit, inlercessor erit : quia ulro-
haclenus dum vestra curavi audire, Ievius tuli quse rum quc invectioillorumtam severa conlra populum,
tolero.Nunc aulem mox ut eum attigi quem videram, non de odio, sed de amore fuit. Ista licel minus cre-
qualemque habuerara, novos inveni dolores recen- D dant, tamen nos qui eum agnovimus, dubilare ne-
lesque, quos abisse pulabam. Idcirco paulisper si- quimus, quod bis qui pro veritate tanlos pertulit
Ieam,donec oculimei fontem inveniant lacrymarum, agones, Christi proinissis minime privatur. El si
et deducant aquam ; quia ionge faclus est a me con- pretio fides emi posset, daremus quatenus cessarent
solatur meus, convertens animam meam. Longe odiis inseqtti, qtiem charitas enutrivit, justitia pro-
igilur factus, quia recessit hinc ad Deum mullo mi- vexit, elpietas decoravit. Unde moneo quiescant, et
seriarum fatigio pro populo et religione Chrisli con- desinant maledicere, malefactane prodant sua: quo-
feclus : qtti quanlorum lacerarelur morsibus, cum niam httjtis (ttt criminantur) versutiam et infide-
« NempeCorbeiaeGallicsemonasterium.ulconstat quod isin synodoAlliniascensi anni822pcenitentiam
ex Paschasio ipso in sancti .Adalhardi Vita supra. egerit eorum, quse circa Adelhardum abbatem et
ld factuni post annum 814, quo Ludovieus Au- frairem ejus Walachum gesla sunt, tesle Egin-
gusius WY.am cum Warnario, Lantberto et Ingo- hardo. b Existimo id per anlicipationem dictutn de coe-
berto misit Aqtfasgrani, ut regisefamiliaescandalttm
eraendaret, ex Vita Ludovici Pii. Hujus seccssus nobio Bobiensi, in quo Walam obissc testatur auclor
auctorein fuisscLudovicum Augustum inde colligo, in fine libri n.;
1567 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1568
litatem aemularioportel plus quara eorum perversam A testas ludibunda hinc inue tumet, ac per tioc omm-
fidem. bus fit illud quod Comicusait: Volo, nolo; noloque,
PASCHASICS. volo ; el est singulis infelix nimium ac puerilis ver-
Acriter invehis, frater Severe. Velim caveas illua ligo.
Terrentii: Ne quid nimis; quoniam omnes quibus PASCHASICS.
mintis est conscientia tuta, plus sunt nescio quo Hinc sane eorum aliquis ex senatoribus prior,
modo suspiciosi, atque ad conlumeliam omnia acci- cum conlra etim ut se corrigerel ferme ante bien-
piunt, et propler sua quseque se semper culpari nium depromerem, ralioue superatuset sentenliis
credunl. divinis : Audisne ? inquit. Profecto isla quae narras,
CAPUTIII. licet divina, in eo sseculo, quo naii et quando nali
ADEODATUS. sumus, locum agcndscvitsehabuereelvim dictorum :
iEslimo qttod si ostenderis quid sit fidesvera proxi- nunc autem in isto quo nunc sumus, scias nihil uti-
litatis et ralionis inesse. His ilaque dictis disces-
mi, et qualis sit, dominis qusepromillilur, servanda;
ille post suum velle desudans, cgo a meo
polerit unusquisque nostrum lucidius intueri, et sin- siinus;
guli de propria conscientia jodicare : quoniam huic posse quiescens. ADEODATCS.
haecimpingilur nola, quasi Auguslodebitam rion ser-
lsta quippe res non tantum [ /. tam] caecitas esse
vaverit fidem.
videlur, mi Paschasi, quam mira mentis amenlia.
PASCHASIUS. Hicenim senlire quo sit; quidve agat aliquis; re.
Optime hortaris, til eluceat, quam mulli adulle- cordari vero quo fuerit, qualisve nutabundus eat;
rant fidem verara, et corrumpunt, nescii quid sit
nec tamen redire posset aut velle in id quod fuit,
quod piomiltunt. Est igitur Christianorum fides* sed
dileclionem Alio- agendo insensihiliter ire post suum velle, ne ad
juxta Apostolum,qua?per operatur. se redeat qui fuit,
quin lolle dilcctionem, et fides abolitur [abolctur], SEVERCS.
quoniam dilectio jura fidei omnia circumscribit.
Porro dilectioChristi et proximi nihilpeccaii,saltem Quis, inquam, plus sensu deficisci [deficere] po-
ex consensu, admittit. Unde conslat qttod omnis qui test, quam qui nec se senlit, vel quid dicat ipse non
audit ? Sed forte, ut reor, putatis vos clarius dero-
diligit aut consentit quod injustum est, inique odit
gantes nec ipsa furibunda silentia possint audire.
animam suam, eteumquem ad iniquitatem favendo
Idcirco loqui libere lalia minime formidatis.
consentit. Ex quo liquido colligitur fidem non quod
PASCIIASICS.
velit quisque, inlendere debere, ut ad voluntalem
de fide qualis esse debeat circa proxi-
eliam domini terreni conlra Dei praecepta assurgal, ^ Loquimur
servari. Et ideo minime silendum pu-
ne forte male consentiendo, fidem quaeper dilectio- mos, qualisve
ut nosli, hanc Arsenius noster tenuit
nem in proximo operatur, infideUsamiltat: sed quse lavi; quia,
vere, hanc exhibuit, hanc servavil, quoe cum di-
dileclionis sunt impendere~;et per fidem qucesalutis
leclione operatur, in cunctis veritate fulcilur, jusli-
proximi sunt, constantius et circumspeclins adim^ tia
Herodes roboratur; non qua? assenlationibus male de-
plere. Alioquin ille, ejusque complices,quia
erat alieni a si fides cipit, et qusecuique lihuerit viliorum extollit: sed
juramento astrictus, crimine, in omni negotio et verbo, in omni re et consensu,
praescriberet quodcunque velle, et quod promi- amicain sibi scrulabatttr inesse veritalem, et
seris adimplendttm. Unde prius cavendum, ne quid quasi
ab ungue singulas rerum disquirebat negoliorumque
fide pollicearis incautus : deinde si voveris, ne ad
declina. Nihil enim ait causas, ne forle rimam in aliquo falsitas proecidisset.
pejora provenias debeamus, Deinde ut singuloe fidei partes justitiae harmoniam
Aposlolus(Rom. xm, 8), nisi ut invicem diligamus. uno conccnlu
Idcirco quisque quod debet solvendo adimpleat, et praecinerent, sibi coram oculis omnia
fidera dilectio- assignabat, atque ut omnia intrinsecus charilas
iraplendo debeal, videlicet, quseper Domino commendabat.
nem operatur. Alias autem, fides non est fides; quia ageret, quotidie precibus
non est ex dilectione Dei et proximi, sed lerrena D CAPUT IV-
objuratio animalis et diabolica devinctio. Nemo ADEODATCS.
igitur bene servat fidem, ubi contemnilur Deus, et Miror quomodo inler varias et innumcras, ut
negligitur futursevilseproximi salus. audio, causarum occupationes tam intenle Deo va-
ADEODATCS. cabat, atque ubicunque sibiproesloaderat, praesertim
Ileu quam misera setatisnostrae ssecula,in quibus cum nos quanloties dum vacare Deo volumus, ab-
semper omnium praeceditvelle : deinde quiquid sapit ducimur; et cum quserimus nosmet, vix invenire
quisque et potest, ad hoc confligere, ut compleaiur, possumus.
licet prava affectu praeserlim cum sapere prius esset PASCHASICS.
neccssarium quod velle deberes ; deinde velle qttod Fateor, Adeodate mi charissirae, quia ubique
saperes; sicque demum agere bonsevoluntatis quod secum sempcr cum Deoerat. Non enim se.utdicitur,
posses. Nunc aulem monstra omnium pariunt men- rebus tradebat, sed commendabat: suasque cogita-
les, cum quod sequi debuerat, prsecedit; et caput tiones inter frequenlias hotninum traclans, aliqutd
quod prxcedcre, passim sequilur; mediaque po- sibi salulare semper in anirao gere1<ul.Et ul infuli
 1569 DE VITA WAL.E, SEU EPITAPHIUMARSENIL—LIB. I. 1570
fidem rccipiant, lcstor nuuqtiam me vidisse aliquem, A Aposlolum, quod a Domino ulterius justomm ex-
qui sibi ubiqtie lam prnestoesset, lamque sollicile torris a consilio judicetur? imo Christo cui adhxsit
passim incederet: ita ut vix, vel nttnquam se abdu- in vita complanlatus in corpore, gratulabundus ca-
cerel, licet rebus occuparetur innumeris et maximis. nit: Liberasti me de laqueo venanliumet a verboas-
lnterepulas auiera cum aut ipse hospites, aut euin pero (Psal. xc, 5). Sed ipse dum lalibus et lantis
magnorum aliquis vocasset; nunquam lam sobrie evacuatttr malis, nos miseros reliquit: quo velim
potui continuis lemporibusdignoscere sumentera, ita ignoscant, si prolabimur ad lacrymas secrelius in
ut refectio prandii a plurimis summa putaretur ab- secessu, qui prius repressimus, ne videremur de-
stinenlia et parcimonia viclus, si ad lantam, sallem flere, quem gratisoderanliniqui.Nunc autem tandem
Quadragesimsetemporihus, possent contingereabsti- illis quiescenlibus Iamcnla relaxabimus , quoniam
nentiam. 0 infelicem me, qui nunc ejusprivor aspe- fletus et lacrymoefomcntasunt desiderii, desiderium
ctibus, nec erubesco agere coram pluribus, quod aulem jucunda recordalio amissi ; quoniam, elsi
tunc verebar coram eo. Sciebam enim quod non mors aspera delerret, blandi nominis memoria de-
parceret, si quidpiain immoderate admitlerem. De lectat. Unde quidam ait quod amicorum mors quam-
quibus Severum velira interroges, quoniam et ipse dam babcat voluptatcm, eorttmque memoria silju-
quam ssenemecumistam perlulitdisciplinam. -B cunda, quomodopoma quaevidentur suaviter aspera.
SEVERCS. Cum ergo intervenit spaliura, pura ad nos spei ju-
Salis ulique adverlor [adverto] quse intendis, ut curidftas redit, Qhia sic qttos Labuimns, dilioimtis,
pateat aliquando, fojsitam quod manum avidius ori tanquam el nos hinc subito ituros, sicque amisimus
porrexeram : unde quid invexerit inler nos fre- tanquam habeamus. Gloriosa qtiidem spes beata
suavis. Idcirco, mi pater Arseni, gratulamur
quenler habuimus,et adhuc hodie pro quam plurima et
sua invectionesallemconscientia verberamur.Tamen lui, solamur noslri; quia et te ad spei bea-
de quibus dicis, leslessuntpalres ac fratres et con- titudinem praesumimuspervenisse, nosque tuis illuc
discipuli,qui norunt quod in modum agriculaesa- meritis credimus adjuvari, licet hinc ad horam ince-
rientis, verbum et correptionis senlentiam mox in sli, tamen gaudentes : quia libi felicior successus,
initio peccali pro sarculo fcrebat, quatenus Christi quara nobis maneat exitus, nisi prior luus interve-
messis uberior pullularet. Namque non ut quidam, niat recessus. Forte expedierat ut ires, quatenus pa-
usque ad excrescenlia delicta deliberans agebat: sed raclesis Christi veniat, ut fesiini, relictis omnibus,
mox in singulispeccati originem verbi gladio peri- tecum simus menle, et indefessis precibus facultas
mcbal. Quomodoigitur suis ignaviler parceret, qui , capessendisit veniam, et perveniendi fiduciam acci-
J animus. Non igitur, mi Pater, miseii de le,
nusquam et nunquam sublimioribus, nisi moneret, piat
cessit? Fecerat enim sententiam Salomonissuam, sed beati, quibus nec praesentia in spirilu deficil,
nec cura minuilur pastoris, sed augetur gratia. Quid
qtiod verba sapientis sirt quasi stimuli et clavi in
allum defixi; quia defigebatcuspide verbi viliorum enim est mors, nisi somnus? sicut ex multatum
si in
cremenla, et virtutum exordia in allum firmius so- Scriplurarum locis possumus approbare. Quod
lidabat. Felix nimium bealusque, qui tanlis rerum noctis quiete corporeis adhuc vinculis inhsercnles,
et quasi membrorum in carcere religataeanimsepos-
alleriiisque decursibus occupatus, sibi unus idemque
cnnlinuus erat censor eximius, qui se lam in alto sunt altiora et quseque suis discrela imaginibus
secessu sludiis, Deo charitatique vacabat. Hoc igi- perspicere : quanto magis exuti omni corruptionis
tur negotium ejus et causa negolii, hoc olium et labe spectanl, ul quidain sanclorum ait, jam puro
labor, hsec jejunia el vigiliae,hseccura et perpetua oetherioquesensu?Undep!us prseslote nobis Patrem
mentis solliciludo,ut nunquam desinerel, quod se- confidimus,quam in islius vitse usu habere nostri
mel cceperat in mililia Cbrisli. Unde plurimum aliis prospiciendi ad invicemcopiam potuimus. Est enim
eniluil, quod sihi ait Deo ac proximis lantus idem- nobis, ut credimus, ubique praeslodulcisqueabsentia
que semper fuil; nec ulli plus quam sibi severus.nec j proesens, quod lunc illius omnia esse non pole-
alium magisqtiain seinel judicavil. rant, sictiliest nunc, insuavis ejtis vakle proesentia
absens ; quoniam in eo esse creditur, cui patent et
CAPUT V. pracsto stuit omnia. Magna igitur polestas et virtus
' PASCHASICS.
ineffabilis,ita ut nec mors, nec tempus avellere pos-
Pefpendo,frater, et recolo qtioesentis:sednecdum sit, quos ipsa eademque majeslas Pei beaverit. Unde,
esl locus, * licet invilus quse proponis. Tamen de mi Pater, polius credcris nunc vivere nobis, qui
his fateor aliquando me illum intertogasse, cur sibi libi melius vivis. Fiunt jam lacrymsedulces, jucun-
tam severus, el, dum solus essel, lam tristis ince- dior fletus ; quoniam, etsi mors odii est, vila nobis
derei. Ad quod ille : Noveris quia mecum sum, et ttta dilectio. Namque mors ebibita absorpta est in
quod in me est, decerno. IJcirco nullis adhuc, nisi vila, et ideo vivis, Pater, beateque vivis. Quaesumus,
de sola spe, hilaresco gaudiis. Perpendant igitur adsis nobis, apud quem melius vivis, in quo viviint
nostri qui eura rodere conantur, et alienis crimi- orania, nosque movemur in rllo et sumus : cnjus
nantur culpis, qui se ita percensuit. Putantne contra nimirum spei proinissis refrigeratur ardor animi,
« Videturhic decsse, et ideo prwtermitto, vel qnid simile.
4571 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1572
rclaxatus quoque paulisqueevaporatur affectus.Quo ,\ PASCHASIUS.
rogo ut advolet assidue tui animi imago, dulcesque Quaeris,Adeodate, quaerisde his forsitan, quando
perfundat veri (si fas sit dicere) sorani visiones, ut non eram; laraen relalione verorum, quia ab utero
totus adsis, qui solis corporeis aspeclibus defrauda- nolissimusfulsit, plura memorisedignissimapercepi.
ris. Nam quotidianus tuus usus jugem recordalio- Fuit enim a puero inter tirocinia palalii liberalibus
nem excital, affeclus imaginemrepraesentat: quibus mancipatus sludiis, pollens morum nobiliiate acpro-
allatis dolorem renovanl. Et ideo, mi Pater, inter- bitale sensus. Cujus Augustus eflicaciam auspicalus
dum ades, ei mente atque animo amplecteris. Oscu- ingenii, licet consobrinus ipsius esset, patrui ejus
lamur enim te quantoties, alloquimur, comprehen- filius, decrevit humiliari cujuslibet instinctu, et re-
dimus. Infelix nimium ego, qui ultima verborum digi inlcr infimos, non quidem fortuitu, sed divino
tuorum monita tam longe absens hausi. Ais nam- dispensanle judicio, ut tenera aelas fornace tenta-
que, ut noster mihi Chremes attulit, aisque: Ita, lionis lanquam aurtim probaretur, quatenus edisce-
fili, fac, si quomodo, qusecunquescis boni, opere ret adbuc juvenis, non minus adversa fortiter, quam
agas, ne lui minor inveniaris. Haectua, mi Pater, et prospera acquanimiter tolerare. Scriptum qtiippe
mihi novissima verba, haec tuaeaestimalionisman- est, quod sicut fornax aurum, ila lentatio probat
data. Non quod scierim quod perfectum sit; sed ut " justos (Sap. ni, 6). Et ideo jam jusliliae ejus testi-
sciendo proficerem, sollicite procurabas. Cui ne- m»nium renitebat, ut amplior gratia praestaretur.
scius mox futurum quod non praeterire licet, lon- Ubi diu mullumque camino humilitalis delritus,
gius differri possel, verius quam jocose remiseram, valde claruit mitissimus : et nescio cui optimalum
quod oeqttetria in horaine continuis temporihus non commissus libera sub cuslodia probus atque ido-
inessent, videlicet scire, velle, ac posse. Quoniam neus, plurima ejus quotidie crescebat fama, vitse et
multa quse boni sciraus peccatis exigentibus, quan- laudis prseconia cumulabantur. Quis igilur non
dbque nolumus; quod si jam velle adjacuerit, posse agnosceret, quod jara divino probarelur tirocinio,
interdum non habemus. Deus est aulem solus, cu- qui nullis existenlibus deliclorum culpis a proximo
jus nec major scienlia quam voluntas, nec voluntas sic premebaiur innocens et juslus, quasi esset reus,
amplior quam poteslas : sed quidquid scit, vult et Augustique nalurae alienus^ Ferunl quidam, quod
potest; ideo in sapientia sua omnia operatur. Porro idem lunc temporis cum essei in via mceslus, bo-
hominibus nihil horum sine gratia Christi. Et ideo vesque cuni plaustro rainaret, quemdam ruricolam
quseso precibus instaures, votis adjuves, quoniam obviasse, accinctus [accinctum] balteo et armis. Ad
tunc doctoris perfecta esl monilio, si precura quos quem ipse : Visne, inquit, o homo, arma quaegeris
monuerit, adjuvet sumptibus. Hoc enim laudis tuae <--patiper deponere, istaquc quibus astringor assu-
oflicium est, quia sine offensione in nullo subter raere? His ila dictis tandem vixcredulus vialor sine
fuisli, tuis ut minus annunliares volunlatem Dei, damno, suis se viduavit armis, et munera insperala
nodo si commendes oratione ac merilis : ut quibus reyexit. Tuncnoster Arsenius : Meliusmibi, inquit,
per te scire licuit quod expediat, velle ac posse tri- vilia decent cum plaustro, quoniam non militisenunc
buatur a Deo quod placeat. soeculi,sed communisvitoe negeliis vaco. Quid igi-
CAPUT VI. tur iste, fratres, nisi David usus exemplo aiebat:
ADEODATCS. Adbuc vilior fiam, et ero in oculis meis humilis
Vellem altius a puero lanli viri tirocinia repele- (17Reg. vi, 22); praesertim quia cum sibi quisque
res, quoniam merita tantse perfectionis cum eo cre- pro Deo indignior apparet, Deo acceptior fit : et
visse credimus. Non"enimverae virtules sine inno- cum sibi magnus sufficiensque,utique, sicut legi-
cenlia proficiscuntur : innocenlia vero virtutum tur, parvulus aestimatur. Quid plura ?His ila expletis
eflicacia solidatur. Porro soliditas longa boni operis paulo post divina virtus multis eum provexit hono-
consueludine crescentibus meritis firmatur. Allerna ribus, fitqueacceplior cunctis, quanlo probior. Re-
quidem proportione perlecti viri ut prudenlisesim- n sliluitur palatio, gratia sublimatur. Siquidem quoli-
plicilas respondeat, et simplicitatemprudentia in- die proficiens alque succrescens, conslituitur ab
stauret: quatenus quotl est in flore, fructus exhi- Augusto oeconomus totius domus, et venerabatur
bcat, et fruclum bonaespei prius flores promittant. passim secundus a Caesare, quasi pulares alium
Potest utflos nonnunquam sine fruclu decidat : fru- Joseph sceptra a regni movere. Erat enim in ore
ctus tamen non sine flore pullulat. Idcirco pandas omnium, et ad omnia quseque proecipuus,maxime
velim prius flores, quatenus fructus dulcior exube- jusliliarum exactor : cujus solertia jus civile bonis
ret; quoniam, etsi utilis fructus, tenerse vilsepul- sine tergiversalione dabalur, et praesenlia non mi-
chrior flosredolel. Unde huic quod etsi anle floruit, nus terrebat reos, quain mulcebat pios. Senator, til
ubcrior virlus florendi, Christi gralia fuit. ita dicam, senalorum, a secrelis jam tunc efficacior
a Hinc est quod misso in Ilaliam Bernhardo Wala summi apud Carolumimperaloremhabitusloci,
Pippini filio, nepote suo, Carolus Wallonemfilium ne forle aliquid sinistri contra imperalorem molire-
Bernhardi patrui sui secumesse jussil, quousque re- tur : qui tamen citissimead eum venit, el humillima
rum eventussecuritaiemnosiris afferrel, inquitEgin- subjeclionese ejus nului secundum consnetudinem
hardus ad annum 812; el auclor VilseLudovici Pii Francorum commendanssubdidii.
ad annum 814, Timebalur, inquit, quam maxime
1573 DE VITA WALiE, SEU EPITAPHIUM ARSENII. - LIB. I. 1574
cunclis, eo quod nihil vellet, nisi quidquid praestan- A rant jucunda. An ignoras quod qui mundum colit,
lius scire potuisset: ubique providus, ubique prom- pretiosa perdil? Pompam namque sseculi repetere,
ptus ; ac devotus, ubique strenuus ; ita ul nullus de quid aliudesl, quam fidem abnegare Chrisli?
se coram illo aliud, quam justum velle significare PASCHASICS.
auderet. Ante quem jus civium venale nunquam Ita plane sentio; sed probi viri, licet videantur
venit: sed liberaliler in omnibus agens, ultroneus agere quse mundi sunt, intenlum gerunt animum,
petentibusapparebat. Nonnunquam igitur ad ea quse nec se ad externa omnia sinuiit evocari, licet foris
Augusto prqprie agenda fuerant, specialius mitte- universa resonent, et magnis fulcianlur [iimultibus.
batur. Unde jam idem ducalum gerens, exercitum Quid igilur putas fortius purpura uti, et vasis auro
vice Csesarisin hostes a duxisse satis ferlur egre- argentoque confeclis, quasi testaceis, vel cilicio; nec
gie : Quem feritas gentium barbararum suis edo- moveri ? An iisdem licet vilibus sic uli, quasi pre-
mita beneficiis, nimium, ut nostis, diligebat, et ad liosissimis, nec paupertate aflici?
eum demum jam cum monachus forei, quantoties ADEODATUS.
devoli confluebant. Utrumque magnse virtulis dixerim virum : sed
CAPUT VII. talis vix aut rarus invenitur, quem non dejiciat
B allitudo, quem vilitas non moveat, quem non ex-
SEVERCS.
tollat divitiarum atque honoris sublimitas, qtient
Fateor nos saeperelractassequid esset, quodeasdem non pauperlas aflicial, et variaruin rerum negotia
gentes diligeret, eliam ut soepeoinissis primoribus no- non extenuent.
stri Ordinis ad eos alacrius se conferret, et tolum PASCHASIUS.
se illis infatigabililer pracstaret. Sed facile patel
ut Ita, Adeodate, ita est, sed vera virtus in utrisque
sensus, quod pietatis affectu hsec fecerit, eossuis bona mens explicat et devola : ubi nec
est, quam
provocaret exemplis, et ad morum instrueret hone- cupidilas, vel avarilia fomenlant aniuium; sed libe-
stalem, qui nuper ad fidemChrisli venerant. ralitas honestat niorttm, et probitas commendat
PASCIIASIUS. vitse. Non virtutes dissident, non vitia premunt,
Ita est, mi Severe. Idcirco aputl eos prse cunclis non ailera affectionumpassio alleram vexat, non ca
acceplior erat, qtiod ipse soepeprobavi, et prse om> quoe sunt exterius devastant. Alioquin eliain in
nibus charior. Forte recolis, quando illuc causa cremo quid prodcst universse regionis asperilas ct
coenobiinovi * cum Antonio noslro simul fuimus, silcntium, si affectus improbi fremunt intiis, et vitia
ubi qualis quantusve haberetur, probavi, quasi, ut permutant animum? Ergo placida quies et vera illa
ila dicam, si advenissel ccelitus, magis quara oliw C est quam ratio ubiqtte componit, el serenitas reli-
ex palatio, profecto cum esset monachus, venera- gionis commendat. Idcirco quidam, ut comperimus,
batur. Unde cum ad quosdam devenissemus, qui e soecttlo recedenles, adhuc versanlur in fluctibus :
eum mutato habitu non agnoscerent, vastarentquc
quia non satis mente exisse probanlur. At vero
iidem hostiliter suorum agros, et depopularentui nonnulli, quos tirocinia virtutum enulriertint in
finilima; voluit eos Antonius noster, ut erat beni- mililaribus rebus, postmodum ad Christi miliiiam
gnus, corripere Ienitale sua; nec tamen est audi- puriores ac perspicaciores veniunl, quam si essent
tus. Tum quidem proposuit eis Arsenium, et fecil
inexperti.
alloqui, ul se a talibus compescerent. Quo atidilo, ADEODATUS.
illi coeperunt prospicere altenlius, is si esset quem Tamen esse debet in his virtutum experieniia,
fatebamur; qui etsi raultis persuasi, minime credi- pro quibus egregii censeantur, quoniam et pagani
dere, quod lam eximius et prsepotensad tantam ve- duntaxat inter suos idonei probique videbantur,
nerit humilitatem et dejeclionis formam. Quorum vulgique sestimationenonnulli inler dcos allali di-
unus ad eum : Tu es, inquit, ille quem noster tam cuntur.
inclytum celebnit orbis ? Tum ille : Ego, inquit. PASCHASIUS.
Deinde, fateor, aller ait, quod saltem nec minime D Videris milii ad omnia quae conferimus, nutabun-
extrema digiii ejus vales, quanlo magis ul talis tan- dus, et qttasi plebeio infecliis colore, nullum alium
tusque diearis. His ita diclis, nos omnes subrisimus .deincepsposse recipere mentis effectum : proesertim
ac discessimus. cttm varius rumor varias rerum conspersionibus
ADEODATCS. inficiat menles. Fortassis ergo et tu ita infeclus plu-
Velim serius agas : quia lalia in quibus faslus rium infamiis, nt non queas de hoc aliam jam re-
commendatur sseculi, non inlueor quid prosint, pe- cipere fidem, quem plures ita laniaut, et vulgi im-
nilus cura raors etiam nostra aboleverit, si qua fue- periiia corrodit.
" Nempein Abitrices, infra cap. 11, quo nomine cum comitumque vocabula fers promiscua erant.
Abotrilos significalosexistimo. Pace facla inter Ca- His adde Walam fuisse conjugatum ex sequentis
rolum Magnum et Hemmingum Danorum regeni lib. ii, cap. 8.
anno 811, concordisesubscripserunt sex de primori- •>Id cst CorbeiseNovoe: quod monaslerium Anto-
bus Francorum, in quibus primus norainatur Wa- nius seu Adalhardus abbas adiit anno 822, ut operi
lach filius Bernhardi, dein alii, omnes comiles,uli jam coepiosupremam imponeret manum.
scribit Eginhardus in Anniuibus, quo tempore du-
 1575 S. PASCHASIIRADBERTIARBATISCORBEIENSIS 1576
ADEODATCS. A sed ad hoc sibi commissa distrihuere. Qui post an-
Nonne recolis illud Catonis, quod multi mulla lo- nualem decimationem, quolidianamindesinenter lam
quuntur, et ideo rara est fides? Veritmtamen de ex omni reddilu ac dispensatione victus, quam et de
isto, faleor, optimara habeo fidem, cui adhaesiin variis donorum sumplibus Christi pauperibus impen-
novissimis, quem cognovi, licet sero, et dilexi ni- debat, hanc sibi haereditatis compulanspartem, hanc
mium virlulibus decoralum. Sed non oranibus rebus lucri pretium, hanc justitiae susemercimonium. Sed,
facile fides adhibenda. Unde el Aposloli lardius ut video, Allabigusnosler, quasi conviciatus, irasci-
credidisse leguntur, ne forte fides eorurn temeraria tur, ideo forle uudam manu,inlerdum confricat, nec
videretur. Ita et nos nihil prsecipilanler, nihilque bene senlit de his quse proponitis.
inconsulle agere oportet: neque vulgi aut alicujus Tum ille : Quid igilur ludicrajocose seritis?elsi
impressione ita infici, ne meliora recipere valeamus; calvus vobis videor, Hoelisaeum quid conlemnilis? An
neque, ut ita dicam, molliri ac si cera, ut omnium nescis , Chremes, quia multi me venti flaverunt?
sigillorum signa super sculpluram recipiamus. Pro- Fortassis ergo jurando per hoc caput ista contraxi.
banda est igitur imago cujusque, probanda et fides : Nuticautem quia non credunt, hoc novum reperi
ut quod semel ad liquidum probaveris, iterum de juxta Terreniium, ut consecter eos, qui se primos
illo non judices. B omnium esse volunt, ncc sunt; et cum riserint, ar-
PASCHASICS. rideo, eorumque ingenia admiror; vel quidquid di-
Recle fateris : sed velim perpendas, qttam probi cunt, laudo; el si negant, laudo; quid quisque ne-
viri inler summos sseculi honores vixerint, quam gaverit, nego; aiunt, aio. Deinde imperavi mihi
idonei mox de militia ad Chfisti gratiam pervene- omnia assenlari, quia is qusesttis nunc est valde
rint. Taceo igitur el David, quem nec regalis digni- uberrimus. Taraen saltem parvam adhibeam fidera,
las multis rerum copiis iilexit, nec occupatio nego- qui mibi de illo quam bene sura conscius, uihilquc
liorum a dono gratise relorsit. Taceo de cseleris falsi fiugam, quoniam ineo cordi nullum chariorem
omnibus, qui in culmine celsitudinis virtutum flori- invenio. Fuit enim suo in lempore acceptior cunclis,
bus exornati, Deo placuisse leguntur, et multis my- licel prodigiosa hujus sseculioetas ullitna eum insi-
sleriorum sacramenlis refulsere. Veniam ad nostros, pienter et maligne oderit, atque mendaciis sit inse-
quos de mundi mililia Chrisli Ecclesia gloriosos sus- cuta. Verumtamen quscso me non adeo ignavumpu-
cepit proesules. Ambrosiura loquor, qui de prsefe- letis, non ingratum, neque inhumanum aut vecor-
ctura raox cathedram episcopalus est adeplus; el dem, ut rae non consuetudo tanti viri nou irreraola
Hilarium, quem doclorem eximium Gallia concele- vitae conver.-alio, non amor, non pudor oblivionis
brat. Tales ergo et hujusmodi viros saepesaeculum,C commoveat, ac raoneat, illi ut servem ftdem, cum
imo de saeculoChristi gralia provexit. Et ideo nulli quo multa perluli, a quo plura didici, el ex quo
dubium, quod et istura inter senatorioe dignitatis quaeque optima virtulum etiam in saeculocognovi,
infuias virtutum gemmis insignitum providenlia pro cujus amore priinum post Deum sseculum reJi-
inslituit divina, et clemenlia decoxit, ut fieret vas qui. Unde si quis vestrum mibi de cornu quidpiam
honoris de tanlo culmine ad monasticam transmu- opposuit, tubam audiat veritatis; quia quamvis
talus. obsurdescant invidi, Arsenius iste verus Chrisli
CAPUT VIII. athlela fuit: et si plura enumerare nequeara sermone
SEVERCS. imperitus, lugere tamen etsi corara non erubesco,
Diuest quod exspecto, quid de illodubia proponere quoties ad raentem ea reduco, ut vel sic refrigerer
velitis, quem plusquamnosmet (ut ila fatear) cogno- plenas miseriarura noslrarum doloribus. Quia etsi
viintts, cui conscii fuimus, quein seciatoremjustitiae gaudendumcenseo, quod talem eum habuimus, salis
ac verilalis non dubilamus, cui quam nobismel am- quoque dcflendura, qui cum eo semper viximus,
plius credidimus. Fortassis ergo ut quidam philo- quod abseiites in extremis fuimus. Fortassis ergo si
sophorum omnia dubia tenemus, nihilque ceritim cum eo essemus, de spiritu ejus ampliuspariicipa-
posse comprehendi philosophamur. Alioquininterro- D remur. An non legistis, Elias Elisoeosuo petenli, ut
gale Chremem noslrum, aut istum Allabigum, cujus spiritus ejus in eo duplex fieret, quid dixeril? Si vi-
clangor buccinoeforle surdis eiiam lidem proestabit, deris, inquit, quando tollar, erit quod optas (IV Reg.
quod adhuc in saeculomorum honestate ac viriutum II, 11). Ita et nos, fratres, si essemus cum eo, liinc
cseterisclarior vixit. ad ccelosquando ahiit, pignus nobis forte refunde-
CHREMES. ret sui spirilus. Nunc autem quam miseri, quibus
Nuilus qui hoc nesciat, pcne qttia nulli fuit igno- nec horam scire licuit sui exitus, quem vivere pula-
tus : sed livor abnegat, pluribus quod conscieulia bamus!
probat Hinc profeclo liquet, quamvis offenderit, PASCHASIUS.
quod etiara ab aemulis proestanlior oranibus noslri Ut audio, glaber iste qui videbalur idiota, factus
sseculi primoribus fuit : et si eisdem non placeat, cst in subilo queriraoniarum philosophtts, nec du-
bonus tamen ab omnibus proedicalur. Fuil enim in bium quin spiritu ejus quem plangimus afflatus.Alio-
saeculo eleemosynarum largilor, et decimaruni ila qttin nisi eo essel attaclus, quomodo talia
proeoccu-
liberalissimusdispensator; ut probares jain non sna, pavisset, anleqiiam lilius eo veniret, quo circtimfu
1577 DE VITA WAL^E, SEU EPITAPHIUMARSENH. — LIB. I. 1578
sis visceribus lamentandi erit tempus? Non enim A . tonura, el sola quse Dei et sancta stuit, ab oumibus
assenlalor esl .alsi, ut se linxerat; sed invector, ul . medilantur.
sentio, praecoqueveritatis. Parvipendel enim aliquis PASCHASIUS.
quid aadiat; proesertim cum nemo amicorum Si quoeris, Adeodate,qualis veneril, faleor laiis
meorum est hodie, apud quem omnia mea occulta
hic nostra etiam inimicis qualemVirgiliusille tuus Marodescribit, totus teres
exponere audeam, quamvis rotundus. Qui nimirum versns, licel in Virgi-
di- atque
detegat; quia nonnunquam apud alium probibet liovestro magnis exlollatur laudibus, longe antiquior
gnitas, apud alium ipsius facti piget ineptia, ne infi-
ue videar. Idcirco nostrum est legilur in Horatio, qui dum de viro sapiente loquere-
delis, protervus
sit assen- tur, ait, quod sit ibrtis, et in seipso tolus leres alque
intelligere,utcunque alquc ubicunqucopus rolundus. Unde profecto liquet, sicut el in quam-
tari vel obsequi, dc isto si quomodo vel lacere. Ergo
pluribus locis, quia Maro vesler callidus ingenio de
quia nec praemeditaripotuimus tanti viri obilura, nec
caelerorumsententiis laudem tulit, ct de mullis, ac si
prsescire; nttnc preemedilandum,quid vel cui quan-
Noster enim salis animus mendicus, philosophorurafragmentisconviviumvani-
doque loquamur. pavebat saltem pueris, fecit. Sed laudabiliorhic noster
de illo prius tale aliquid cogitare, qualia demuin tatis,
T.illo fulsit mox de saeculoChristi gratia illustratus,
conligissc doluimus. Non quod conditionera ignora-
sed votorum usus sensum nostrum qui fortis in Deo atque leres seu rolundus, ut aiunt,
remus; quidam
communisfragilitalis obduxerat, ut de illo nisi se- venit; sibi quia nihil ex omni parte rolundiiis a puncto,
cunda cogitare nesciremus. Unde cum olim ab Au- quara [(. si] virtutes rationi Deoqueconsentiunt.
Nonne virtus jure tibi videtur quaedam ocqualitas
gusto direclus causa negotii quod nostis, anlequam vilae, rationique consentiensundique? Quod si aliud
in remeando Agrippinamvcnissem , comperi quem
ab alio in vita discrepat; magis, ni fallor, offendit,
nunc deflemus, exsilium tulisse pro munere, ubi
ut ille egregius ait, quam si aliqua pars circuli ma-
quamplures monachorum simul reficiebamur; erat-
lectio in medioIsaioe ubi : Concur- jore minoreve inlervallo quam alioe partes, dislel.
que vati», legilur illa est virlus et ratio vera, qtise vitam perfe-
et
rent JEgyptiiadversusjEgyptios, disrutnpeturJZgy- Igitur
ctam faciunt; vita vero perfecta undique, si verilali
ptus in visceribus suis (Isa. xix, 2). Tunc quidem
lunc inundansomni imbre congruat, et virlutibus sequetur. Unde profecto ido-
infremui, quasi Iacrymarum neus in vita et probus jure is censelur, qtti lam bene
perfusus, atque dolorc disruplus emarcui, ila ut
et honeste vivit ut secundumDeum virlutibus vivere
omnes mirarentur, alii quidem quid contigerit di- videatur.
Sed de isto vix talia creduntur, quoniam
centes, alii quasi realui iilius conscius essem.opi- odiis et invidia de causa par-
nabantur ; nemo tamen mihi eorum hodie quod heri, Q cius laudandumubique jugulalur. Qua
licet consolatores optimi viderentur. Fateor tamen censeo, ubi veritas conviciis suffo-
et invidia justitia perimitur.
eademhoraomnia mihi in animo venisse qusepostea catur,
conligerunt. Unde non dubitandum quod divinus; SEVERUS.
Spiritus ubique omnia repleat, etiam et ea quaenon1 Forsitan persecutorum tempore si esses, de Chrislo
possidet. aul nescire quidquam le assereres, utique aut nuilus
SEVERUS. esses. Nuncautem, quaeso, pone metum : nihil hic
Dicam de his quaemihi in mente sunt, vos decer- ilerum jurabis poscenti. Alioquin dic illud , quia si
nite. Dum ille fuit solus, dum nulla alia spes, dum1 noceo quod amo, sine fine nocebo. Salis enim inihi
posseviguit; favebant plurimi, sibique dabanl pal- est amoris, quod semelde illo ebibi, quod aliud reci-
mam; nunp postquamres inventa [inversa]est, in- pere non possum. Idcirco si non proficiunt visa, ve-
venti [inversi] sunt et ipsi de quibus quaereris. Sed' niamus et ipsi virtulum ad arma : quia pro lalibus
non adeo dixerim forluilu talia contigisse, ut et' tantisque Deum si digne laudare non cesseni, bea-
leclio simul ac lacrymse prodiderint, quod nostra in1 lior ero, licet monitis ejus et moribus sim ipsc
visceribussuis disrumpenda esset yEgyptus : forte D niinor.
jam tunc venter proecordiorumcontra nefanda futu- PASCHASIU3.
rorum, quasi cythara threnabat.
CAPUT IX. Magna molimur, frater Adeodate, sed nulla nisi
ardua virtus. Unde narremtts, ut fertur, fabulam tolo
ADEODATUS. notissimam mundo. Quoniam, ut ais, exigua virlus
Dum varia rerum incidunt negotia, in colloquioi cst praeslare silentia rebus; sicut e contrario gravis
confunditurstylus, nec ordo dicendi servalur, nec culpa, quoetacenda sunt loqui; quamvis ulile mul-
flendi copia pectoris de fonte uberior hauritur. Ex lis dissimulasseprodenda fuerit, tacendaque prodi-
quo velim fontem aperias nobis calentem, et qualisi disse. Venit enim hic noster Arsenius, sicul melius
quantusve venerit ad monastica, insinues : quia etsi. nosti, ad monasterium [/. monasticam] vitam jant
pulchrsesunt virtutessub absconsochlaniyde [/. chla- pene perfectus, licet demum major meliorque cre-
mydis], easque inter mundi illecebras vernare; pul- visse credalur, quia nemo qui virlutibus hac in vila
chriores tamen in schola virtutum fiunt, ubi reseea- proficere nequeat. Venit, inquam , sicuti proefalus
lis vitiis Iragrat ager aliorum odoramcnlis commili- poela tuus ait jam,
PATROL.CXX. 50
 1579 S. PASCHASURADBERTI ABBATlS CORBEIENSIS 1580
Vir bonnset sapiens,qualemvix repperit unum A CAPUT X.
Millibuse cunctisbominumconsnltusApollo: ADJSODATCS.
Judex ipsesui lolumse explorabatad unguem.
Quid laudis est, quod monachum eum prsedicas?
tTateor me neminem sui exploratorem vidisse simi- Nonne et nos ac quamplurimi monachi censemur
lem huie , qui non dico quotidie , verum jugiter sua nomine ?
tanlum rimabat gestorum inlima , quantum nemo PASCHASIUS.
solertissimus judicum discutit aliena. Vere censemur tantum nomine, sed falsi inveni-
ADEODATCS. muropere. UndequidamdePatribus benese inluens:
Quaero abs te, quomodo si jam teres atque rotun- Vse, inquit, mihi, qui nomen monachi falsum porto.
dus venit, sui major meliorque demum fuit? Ntin- Unde si diligenter consideres, rari inveniuntur. Sed
quid rotundo aliquid rotundius esse potest ? quod si hic noster unus erat e millibus, qui solus digilo mon-
omnino polest, restal rotundum non fuisse , ut ab strabalur.*Annon recolitis oculos ad nos omnium
immobili puncto, scilicet divinitatis opere, circulus venientium ? nam mox inter omnes eum intueban-
formaretur virtutum. tur, et quasi ad lumen erant defixi, eumque requi-
PASCHASIUS. rentes, soli loqui desiderabant; etiara et cum ulii-
Quantum ad formam geomefricaeexspeclat disct- fl mus esset a primordio, a cunctis prse omnibus vene-
plinae,videtur fore quod ais; sed si ad virtutum, quia rabatur. Nemo igitur, ut assolet, etiam apud Palrem
semper ex omni parte Christo introrsus modificante levitatis causa quispiam apud eiim reprehensibilis
in sphoera sequissime circumagiintur, binc inchoatio voluit inveniri, Gravitas enim eju? et morum prpbi-
ad formam incipitur; illinc ubi civitas virtulum est, tas illuslrabal pmnes ; et ideo pudica menle vultum
consummatur. Unde in comparatione Dei, sicut nemo singuli coram eo submillebant. Licentius enim coram
bonus, ita nemo perfectus; et stcut nerao perfectus, sole quam coram eo aliquid admittercs reprehensi-
ita nemo teres seu rotundus. Tamen dicitur et bonus, bile. Nunc vero quam roiseri sine illo vivimus, mul-
et perfectus homo : et si perfectus, utique teres, tis allecti illecebrarum usibus! Omnes enim licenlia
quia in Christo conformatur, in cujus nimirum cir- deteriores suraus, quoecum alicui in ntente inciderit,
cuitu iris esse legilur (Apoe. iv, 5), ex quo omnis frequenter frena gravitatis amiltit. Unde Severum
perfectio virtutum designatur. Cseterumnemo profi- inlerroga , si quid de illo nosse desideras. ,
cit ad ista, qui se quotidie major meliorque non in- SEVERCS.
vehitur. Hinc quoque propheta: Beatus vir, inquit, Iratres, natres, quid dicam, quove inveniam di-
cujus est auxilium abs te, aseensiones in corde suo cendi copiam , cum in me nihil remanserit de illo,
disposuit (Psal. LXXXIII , 6). Quid sit aulem ascen- C nisi flendi ac gemendi facultas ? Bonum namque mihi
siones dispohere, subjungit de singulis : El ibunt, erat, cum eo dum portabam jugum adolesceutioe
inquit, de virtule in vixtutem. Ita ut omnitim virtutum me;e, coram illo quasi solitarius ae tacebam, magis
forma, propria cujusque charitasefficiat animaequan- quam nunc, cum loquendi licentia relaxalur; et oes-
titatem aut qualitatem. Constat igitur animam virtu- timo impunius licere tunc quee verebar ne admitte-
tibus crescere; decrescere autem vitiis , et ad non rem. Patior usu, qui pene jam omnium hominum e&t,
esse tendere. Iste vero noster quotidie sic de virtute ut melius aliena videam et judicem quam mea. Idcirco
ad virtules, ila de esse ad majus esse tendebat; et inhonesta quam saepe commiuo : prsesertim qttia
sicut ad majus el melius, ita licet jam virtutibus cum iUis frequenter ago, qui neque jus, neque bonum,
teres, ut formalior atque rotundior esset, jugiter aut aequum sciunt. Melius, pejus, prosit, obsit, non
Christi manu formabatur. Sed qualis quantusvejam curani, neqtte vident; nihil enjm nisi quod libuerit,
esset, quando saeculi deposuit mUiliam, testes sunt placet; nihii nisi quae voluerint, scientia defendunt,
praesens Paler et fratres, qui satis inlenti ac solliciti, etsi eos esse res non sinit ut volunt. Porro nos illi
mtUtis eum, dum pulsaret novitius ad oslium mona- palmam damus, eumque magnifice efferimus, qui
sticoedisciplinoe,perscrutati sunt probationum argu- -. vim tantam habeat et polestatem atque efficaciam
mentis et solertise disciplinis. Tesles quidem, quod fallendi, ut falsa pro veris valeat astruere, et impro-
velut aurum in fornace fuit probalus, inter omnia bos optimos judicare. Idcirco oon est nunc tenraoris
increpationum dura el aspera, in tantum qui uecdtim de isto quidpiam laudabile prsedicare; tamen quia
tiro, ut perleclus jam Christi miles baberetur. Erat omnes norunt, licel oderint et invideant, non mulla
in iUo Spiritus Dei; et ideo, ut ferlur, in nullis fran- facundia opus est ad laudem, dum religiosior omni-
gebatur molestiarum spiculis; sed seipso quotidie bus nostri temporis a singulis proedicatur et perfec-
probatior renitebat. Quam vera igitur Apostoli sen- tior. Fuit enim in omnibus discipulus monasticoe
lentia, quod omnia cooperantur illis in bonum, qui disciplinae, militans diutius sub Regula vel Abbate.
secundura proposilum vocati sunt sancli (Rom. vm, Discipulus, inquam, quia in cunctis subditum se et
28). Nam ei et quae pro malo iuferebantur, prefeclo ltumilem exhibuii, magisque subesse gaudens quam
lucrifiebant. Psallebat enim cum propheta Dpmino : praeesse; prodesse tamen ta,msub jugo magistri, quam
Propter verba labiorum tuorum ego custodivi vias prselatus postea curavit. Et ideo demura perfed^s in-
duras (Ptal. xvi, 4). Fateor, quse multis dura viden- venitur Paler et magister, quia discipulus perfectior
tur, illi levia erant; erat enim monachus. cseteris approbatur el filius; auod atenusrarissimum
1581 DE VITA WAL;E, SEU EPITAPHIUMARSENH. — LIB. I. 1582
invenies, dum singuli raagis proeesse gaudeant quam A susesudoribtts. Utrasque namque vitas suis gerebat
subesse et prodessc. Alioquin non tanla prselatorum temporibus,practicam scilicetin die, theoricam vero
penuria perfectorum esset, neque proficiendi magna in nocte ; hinc inde.earum respersus floribus nove-
difficullas; quia plurimi, etsi prsesunt, prodesse vix rat cum Maria, elsi frequens esset cum Marlha,
paucis appetunt, obesse multis. Hic auteni quantus quod unum esset necessarium : et ideo singula ad
sub disciplina fuerit obedientise mullorum ore lau- hoc unum jugiter solidabat; illuc suspiriis anhelans,
datur. Et inde est illud, cum novitius adhuc esset, hac dilectionis oflicio ad ea propulsans, satagebat
tumescenle alveo fluminis, jussum est more solito, in die agrura corporis sui refundere sudoribus, in
ut fratres irent turgentia resecare herbarum, ne am- nocte vero flelibus. Vi<!issesenim mane illuin quasi
plius inundaret. Tum ille coepit reliquos exborlari, rore purpureo perfus'im, lacrymarumque imbribys
ut lunicis tanitnn induti intus introirent, quatenus irroralum. Unde si velis plenius cognoscere verila-
melius proficerent, Quo dicto, plures una cum eo tem, Severum interroga, qui semper plus quam ego
introiere. Ubi raulto perpessi frigore, relatum est vigilare siuduit ac potuit, et ideo de his omnibus
Palri ad monasterium; quo jubente mox exlracti potiora cognovit.
sunt, atque coerciti, ne ulterius talia audcrent. Unde SEVERDS.
constat, quod ssepe de fervore boni amoris, si dici B Elsi ficte de me ista dicis, tamen, licet qualiter-
fas est, contingit excessus culpse, dum mens minus cunque, multa de illo percepi, quae jure debeant
deliberat compellente amore charitatis, etsi Paulus praedicari. Annon recolis cum quanto frigore Do-
apostolus dicat : Charitas nunquam excidit (I Cor. mino psallebat, qui pene a sanctis allaribus vix se-
XIII,18). Hine quoque quam ssepe talia Petro legi- mel in noctibus recedebat, ut ad lectum veniret?
mus accidisse, minus considerans, ore quid expri- Quem si interrogasses, an pervigil canendo, pe-
meret. Porro excessus iste, ut ita fatear, non est tendo, quserendo,pulsando, noctemque gemitibus et
amoris, sed inscientise nota : unde ipsitis flamma le- fletibus vincere vellet, responderet illud Calonis: Si
vius purgatur. Nonne vidistis eum jam cum hospi- velim, aut nolim ; etsi possim, atH non possun; me
talilati nostrse prseesset, qualis quantusve erat? tamen vigilare juvat propler illud : Beati qni vigi-
quam hurailis, quam devotus ! Quem enim aliquando lant ad fores meas, quoniam si mane me quaesie-
nobilium vidistis tam vilia semper appetere, tara runt, invenient me (Prov. vni, 34). Alioquiu, nisi
aspera tolerare, tam horrida et foetida diligenter at- ob beatitudinem perfecii laboris, nunquaia talia et
trectare? non dico vilia calceamenlorum hospitum, lanta sustinuisset vigiliarura officia. Praesertim nul-
verum vulnera pauperura, eorumque foetida vesli- _ lus mane qui non possel videre roscida humi pavi-
menlorum, nonnunquam sic quasi aromala bajulans menta, quibus in nocte Doraino militabat. 0 quale
abluebat: omnia quippe eorum sic non lassescens tunc tempus! viiiisses enim quasi ad unius galli
infatigabiliter sustinebat. 0 Domine bone Jesu, quam canlum continuis noctibus reliquos omnes excilari,
infatigabilem eum fecisti ad omnia dileclionis ofli- etpassim hinc inde altis crepitare gemitibus. Nunc
cia! quam strenuum, quam efficacem, quamque de- vero quanto plus soporamur, lanto plus raoriui vi-
votuin! Salagebal enim circa frequens ministerium vimus; quoniam dum somno serviinus, elsi vivi-
ita sollicitus, ut pauperum curam et hospilum at- mus, morlui suiuus.
que infirmorum ante omnia el super omnia gereret CAPUT XI.
in die; noete vero somno explelo parvissimi tempo- PASCHASIUS.
ris, non minus ante vigilias Fratrum, quanf post
Tu tantum de vigiliis narras; cseterum quantu.s
vigilias una cum Maria iudefesstis ad pedes Doraini
Jesu coram sanclis altaribus prostralus humo jace- qualisque vixerit, aut non recolis; aut certe quod in
bat. Tu nosti, Dpmine Christe, quo lacrymarum im- me repreheudis, pandere non audes.
bre solum rigabat, te rogans, teque suspirans, te SEVERUS.
Audeo plane, sed de nullo temere loquendum.
quoerens, ad te pulsans, ut aperires ei januam pie-
tatis tuse: aperires quoque, ubi ei haclenus clause- D PASCHASIUS.
ras; et susciperes, ubi clementer illi aperueras. Cave, irater, ne comicorum notam incurras.-quia,
neminem liberum, neniinem obsequenlem,
Quibus januis apertis, ut credimus, tunc penetrando ut aiunt,
pulsabal (ide, nunc fruendo amplectilur charitatis neque qui recte tractare verum possit, neque nosse
amore. Poteral eniin dicere cum Propheta : Defece- aliquem, neque ab aliquo ubi non recte vivitur, co-
runt oculi ntei in eloquium tuum, dicentes: Quundo gnosci. Et ideo forsan nec lu illura ostendere vis
eonsolaberismet (Psal. cxvm, 82.) Fateor ergo saepe quanti penderes, nec ille tibi credere est ausus quod
me vidisse loca suis inane madentia lacrymarum aequum esl patri. Quae si essenl, forsitan nunquam
etiam volens posses.
imbribus, el conspexisse octtlos pene consumptos a illum silere
fletibus. Vidistis et vos eum, ut reor, frequentius SEVERDS.
squalenlem vigiliarum angoribus, vidistis maden- Plane cupio de illo quse virtulis sunl ostendere,
tem fletibus, vidistis affectum gemilibus, vidislis quem plus me credidi : quia de se sibi nec ipse quid-
utique raacie tenttatum et pellem ossibus haerenlem quam retiuuit quod non nossem. Transfudit se ad
victus parciinonia, et labentem faciem laboris vit liquidum, ut paternos in me formaret vultus. Non
 1585 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1584
enim sibi reraisit tempus, nec respexit; sed lolura A de quo proposueras senigmaticeloqui, clarius proe-
se Deo commisit, et transposuit ad ea quse non vi- dicari.
dentur. Hinc ergo claruit, si quando vice sua hie- PASCHASICS.
malem fratrum calefiebat [/. calefaciebat] domum, Non invisa dicimus, neque incognita. Idcircoelsi
quantis augustius virtulibus renitebat, quantisque adumbratur litulus, iiniamenla tamen gestorum pro-
acrimoniarum fumi nitoribus pice pressius denigra- dunt; uti pictoruni mos est, qui bene pingere no-
tus sestuabat. In tanlum igitur illo cremabatur.igne runt, qut saepe ita vultus exprimunt, ut sine litte-
et fornacis incendio, ut videres eum jam non carne ris et voce loquantur. Sed talibus quia necdum ap-
vestiri, sed efligien)quamdam fuliginis spiritu vege- posui labra, et condita sub sitentio servo, erit, ut
tari. credo, illa dies, mihi cum liceat ejus aperte dicere
PASCHASlOS. facta, et quaepotiora sunt de illo, manifestius expli-
' Recolo safis et
recordor, quoniam tanquam au- care. Interdum [ interira ] vero, sicut mones, ne
rum in fornace probabat eum Dominus, ut eum de- quid nimis fiat, cautius loquijuvat, et uberius de-
mum quasi in holocaustum acciperet; ipseque se plorare, qui sine illo vivimus, cum quo melius mori
sua sponte Jaboribus defecabat, plus appetens mala duxerim; quia mors ejtts transposita est in vitam,
mundi quam quse suavia sunt, pro Deo in omnibus '.B forte ante tempus nobis optatum, ne malitia mula-
tolerare. Macerabat se jejuniis, et victus parcimonia ret cor ejus, quod si non est ita, mentepertracta.
temperabat. Gerebat quoque curam de omnibus, et ADEODATCS.
multa fralrum sollicitudine sancta premebatur. Ho- Vere credo et pertraclo, quia veridica vox est,
spitibus vero et fratribus infirmis sedulo serviebat Quicredit in me, etiam si mortuus (uerit, vivet (Joan.
obsequio ; cujus cura plures venerationis affecture- xn,44). lste vero non perfunclorie, sed ex tolo cum
fugissent obsequium, frequenter aiebat dicens : Heus dileclione credidit : quoniam ea sola est fidej qua
tu! cur evacuare vis oflicium meum, et obedientiam vivitur, quoeper dilectionem operatur. Et ideo quia
mibi commissara tollere? Ad cujus nimirum vocem sic vixit, et credidit in eo qui vivificat morluos, non
mox quicunque ejus sc manibus proebebat tractabi- morietur in oeternura.
lem. Unde quolidie magis ac magis eum fama fere- PASCHASIUS.
bat ubique per aures, et praedicabilemcommeuda- Etiam et tibi, quia sic credis, suppeditat fides.
a
bat. Quid plura? defuncto Antonio paulo post sub-
Quanlo magis qui tautis yirtutum redolet operibus,
slituitur Paler eximius ejus in loco. Ofrcujus nimi-
credendum, quod jam exinde immarcessibiles ca-
rum elecliohem a fratribus egomet directus, mox fructus? Nam a die professionis suae mortifica-
,, piat
ODtinuiapud Auguslum quod olim plures optabant. IJ tionem Christi tulit in corpore sue; et
deinceps
Perrexerat enim prius dilitescendi gralia fratres in- cum jam Pater csset eleclus, quasi ejus
illam secundam b signifer ad
visere nostros, et excolere, quae aciem contra immanissimos hostes
et mater sed primus ubique
de nomine matris ipsa est, quoe ipsa, processil-ad campura. Mutala siquidem mililia mu-
altera; altera, sed ipsa. Unde revocatus, mox occu-
tatus est et miles ; et qui primum arma lulerat con-
pavit eum nostra electio. De cujus nimirum vitaeab-
tra Abitrices c gentem indomabilem, demum con-
stinentia et rigore casligationis tunc mihi a quibus- tra vitiorum portenla virlutum vexilla tulisse
glo-
dam optimatum, ut persensi, Augusto jubente, sua- riosius praedicalur. Unde nunc palmam-
gestat pro
sum est, quod non eum ferre possemus, neque vilae munere, olim honores conlempsit sseculipro re-
arridens : An qui
vesligia imitari. Ad quod ego quasi ligione.
nescis, heus lu, nos qui sumus? nunquid caudam CAPUT XU.
pro capite, ut quidam assolent, monstruose volumus ADEODATCS.
eligere ? quid putas si tanlus esset, quantus excel- Novimus hsec omnia; sed quoiribdo conversatus
lentior aliquis Sanctorum? nunquidquia commeare sit sub Antonio noslro velim edicas, maxime pro
nequimus, eum praeferre oportet, qui post tergum fratribus nostris Saxonia degentibus, quorum fuit
eat, et non potius eum qui praecedat?Tum ille pau- J9 ex genere d, ut scianl ad plenum quales habuerint
lisper subridens, Augusto hoec, ut credo, relulit, fidei suse fundatores.
quibus ila dictis, cuncla quse volui, et ut volui, pe- PASCHASICS.
nilus impetravi; atque cogente illo, noslris, licet Si hoc profecto uarrare coepero, non invenio quo
invitus, paruit volis, qui dudum subterfugerat quan- incipiam, quo me primum vertam, vel quo progre-
tisper praelalus. diar : quia eorum vita eorumque actus sic indisso-
ADEODATCS. ciabilis fuit, ul non invenias, postquam eos agnovi,
Timeo ne forle qui talem eum oblatrant, sentianl, quid unus eorum sine altero gesserit. Quia etsi opus
a Adalhardo sutfeclus est Wala anno 826, ut supe- c An Abotrilos Septentrionales populos, trans Al-
rius ad Vitam sancti Adalhardi dictum est. Qui Wala bim prope Rugiam insulam incolenles, quos Caro-
Ludovico Auguslo fuit auclor miltendi Anscharium lus Magnussibi subjecisse dicitur in Vita Ludovici
ad populos Septentrionales. Pii ad annum 815.
b Id est Corbeiam Saxonicam, cujus inter mona- d ldera ait Paschasius infra cap. 13. Lege Obser-
chos sub AdalhardoAbbale ibi degentes Wala nti- vationes praevias in Vitam sancti Adalhardi supra.
meratur in Chronico Corbeiensiaptul Meibomium.
1585 DE VITA WAL.E, SEU EPITAPHIUMARSENII. — LIB. I. 1586
quodlibet proprium, aut quasi pro viribus, pro tem- A neccssitas tanti doloris recordari conipellat, quorum
pore, pro oflicio in aliquo dispar fuit, commune ta- fraterna clarilas [ f. charitas ] et amcenitas vitoe,non
men votum et voluntas una fuit; ita ut videres eos tantum nobis, verum in omni imperio regni sic
quasi sub uno jugo aeqtianimiter in hac agricultura emicuit et resplenduit, quasi videres duo coeli lu-
Domini aratrum trahere, atque invicem onera sup- minaria ubique clarescere : quamvis iste minus, ut
portare. Et si quando conligisset eis pro loco, pro ita falear, et ille majus : quia ille pater erat, et
tempore quantisper abesse, videres unum eorum, iste filius: ille senex senior, et iste forte agilitate
alterum, ac si bos bovem, cum gemitu et desiderio morum acrior, sicut el aetatejunior. In quibusnulla
requirere ; quia nemo eorum se lotum putabat ades- adulalio fuit, sed hinc inde expressa pietas, nulla
se, cum alter deessel. Quin imo ibi magis affectu ad invicem dissensio : ila ut non invenires ad eo-
qttam secum quisque eorum erat, rtbi alter esset. rum proposili simulationem (id est sirailitudinem)
Et sicut bos frequenti mugitu quam saepe pium al- quid adderes, quoniam unus spirilus erat in eis
terius testatur affectum, si forle defuerit cum quo et una fides, unaque concordia pacis, et vera in
trahere aratrum a lalere consueveiat, ita sibi ad omnibus religio sanctitatis. Et ideo inler eos nihil
invicem solliciti congemiscebant proe desiderio, co- aliud quam totum quoe charitalis sunt el pietalis,
gitantes quid alter ageret, donec se sibi ad invicem B deprebenderes ut nec vices mutarent, nec ad invi-
redderent. Licel enira unus eorum esset setate se- cein aliud velle cognosceres : quorum erat pulchra
nior, et aller admodum juvenis; par tamen in eis morum proprietas, ut si qua alter allerum virtule
desiderium. Quia elsi iste robuslior corpore, ille excelleret, unam in eis ad invicem intelligeres har-
ardore charitatis sublimior; una lamenin eisinten- moniam honestatis, unumque virtutis temperamen-
lio, unumpropositum, unaque voluntas ; siqttidem tum. Eratenim sicproprium in eis qttod erat uni,
iste»acuiior sensu, sed senex noster in consilio et ut commune probares esse ambobus : ita tenus,
charitate latior. Isle quasi pro justilia ferventior, ut vere iste dimidius alterius diceretur, sicut et ille
sed ille maturior circumspectione, et providentia integritas islius putabalur. Hinc est, charissimi,
profundior : ita ut iste in subito aculius responde- quod in Saxonia tam unanimes, tamque devoti novse
ret adsingula, sed ille Iongius et simul ad prsesens plantationis germina plantaverunt; et utriusque
considerahat profutura, et quaecunque evenire pos- sexus» a fundamenlo coenobia,'faventeDomino,con-
sent- econlra. Quamvis ergo carne essent fratres, struxerunt.
et germanissimi fideet volunlate, moribus tamen in CAPUT XIII.
hoc dispares videbantur, quod ille egregium in se ADEODATUS.
omnibus reprsesentabat patrem; iste atttem discipu- C Miror cur velis eos cosequare, cum non iste, sed
lum monaslicaedisciplinoe,et charissimum in omni Antonius, quia loci hujus pastor erat, cui facultas
subjectione filium. suppetebat oedificandi,ea aedificaverit; hic autem
SEVERUS. ac si unus erat ex plurimis : licet acceptior in gra-
De his ergo nemo ambigit, quoniam ipsi, ut om- tia, quia frater; profundior in consilio',prior in vo-
nes fatentur, ex omni regali prosapie singulares es- luntate, major in adjulorio, sollicilior in voto. Et
sent in sanctitate ac religione, alque in bonitate ideo quamvis semper plurimum se diligerent, labo-
studiosissimi. Idcirco nec mirum, si se mutuis fove- remque suum alter eorum alterius esse vellet prse-
bant virtulibus, qui se etiarn aliis imitabiles prae* mium, tamen illi merito deputatur merces operis,
bebant exemplis. Sed qtioniam Antonius noster jam in cujus quse gesta sunt, dedicantur labore : quia
senectute fessus laboribus et curis videbatur infe- etsi nunquam alteri eorum sine altero fuit voluntas
rior, erat tamen in charitate amplior. Cujus semper agendi quod pium et sanctum est; illius interca
lalus sollicitior iste affectu pioedevotionis suo fove- jure depulatur meriti, cujus fuit potestas agendi,
bat studio, et curas regiminis suis humiliter comple- quamvis commune fuerit opus laboris.
bat ofliciis.Ita ut videres eum omnia procurare ut PASCHASIUS.
filium, cui exhibebat reverentiam ut junior, famu- D Quantum exterius exspectat in humano judicio,
lalura ut servus, diligentiam ul frater charissimus, ita fama quam ssepe concelebrat laudes in vulgo.
teneritudinis amorem aliquando ut pater; imperio- Sed divinus Arbiter intus discernit gratiam unicut-
siim qtioque consilium cttm omni humilitate ut se- que quam dedit, et laborem deinceps post gratiam
nior; cui erat tanta in cunctis palientia, ut nullis quisque quem impendit. At vero istorum voluntas
moverelur molestiarum injuriis. qttia una erat, et utraque eorum ex alterius pende-
PASCHASIDS. bat volttntate, sermo cum ab ore prodiisset, mani-
Bene recolis, frater, ita ut unius necessitudinis festuin est omnibus, quod huic primum divinitus
gratia compluriumnobis necessitudinum officia con- inspiratuni est, occasione accepta pro quibusdam
nuraerare videaris : quatenus in uno eodetnque non sui generis b, qui ad nos conversionis gralia vene-
unitm nos amisisse doleamus, sed plures. Proeserlim runt, et de rebtts suis nobis tradiderunt, quo locu»
cum ei in isto, et jam in Antonio quid amisimus, oedificaretur ccenobii. Unde ut erat iste amore fer-
a Virorum quidem Corbeiam novam : virginum translalione S. Viti.
autem Herefordiense. De ulroque in historia de b Id est Saxonici, supra cap. 12.
 1587 S. PASCHASURADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1588
vens circa Denmel circa religionem sanctam, circa>A j videres eos recreari ab mvicem, et proficere iu
propinquos sui generis et patriam; ccepit instantius3 cunctis. Quoeomnia melius fortasse Paschasius no-
persuadere,.ac crebris Abbatem egregium aeqtiivo- . vil, intus forisve quae et qualiter egerunt, qtii eis
cum a senis, hujus operis ut laborem impenderet,, comes fuit in omnibus specialis, et quasi lertius
et sumptus praeberet; quia ipse jara ttinc erat, ini inler eos in omni negotio.
quo domestica monasterii, nostri sollicitudoet cura1 CAPUT XV.
residehs publica requiescebat. Quibus Pater illeii
PASCHASIUS.
anditis, Arsenii nostri votum et voltintatem suam
esse fecit. Sicque coeptum est opus vrrtutis, et pro- Non aonuo quaeastruis, raaxime qualiler in genle
ilht praefata cooedificaverintccenobiaulriusque se-
speratum tanlisper, donec senex Antonius ab exsi-
lift regressus, in gratia est restitutus. Quo regressot xus; cnm quanta devolione et fervore charitatis,
istius voluntas mox facta est serris : ita ut videres, eum quanla humilitale et sublimilale virtutum, ila
filium Jn hac gratia patrem eximium genuisse, cujus, ul in se monslrarent formam sanctse religionis et
crebrior adhortatio in hac parte unam duorura in- exempla perfeclionis, ut haberent diebus sseculi
lentionem fecit, unuinque vestigium voluntatis, qui- sequaces discipuli sub monastica disciplina in eis
bus Deusunum velle, unumque nolle dedil; quoniam B * quae imitari deberent, quoniara sicut Dominus ait,
et ipsi antea in reliquis indivisi erant, quatido alter magisler veritalis : Perfectus erit omnis disciputus,
nemo sine altero vivere cupiebal, qttorum unus erat si sit sicut magister ejus (Luc. vi, 40*).Et.ideo isti
affectus mentis, unumque desiderium, et una solli- vere imitatores facti sunt Chrisli, ut securius ln
citudo sanctae religionis. Quapropler videat pruden- fundamenlo positi fulurus grex construeretur in
tia filibrum, maxime quos pariter eorum fides ge- Domino,ne aul culmen erigerelur sine quadratura
nuit, et charilas in hac gralia Domino dedicavit; virtulum et flrmitale fidei, aut fundamenla locajteu-
utrumne ulli amplior merces esse debeal, quam ei tur sine culmine summoeperfectionis. Quapropter
qui et alios hoc posl Deum priinnm velle fecit cre- quia imilabiles se proebuerunt, vere proe oninibus
briori exhortatione; deinde ut perficerent coegit. sequendi sunt, et eorum monita et-exempla servan-
(Jui suo fortissimo adjulorio plus quam propriis hu- da : ne malevacillet in culmine,qtiod beneconsla-
meris subvexit, et consilio sollicitius roboravit, et bilitum est in fundamenlo; et pejus pullulel in ger-
in omnibus apud Csesarem, apud eximios tolius mine quod oplime jactalum esl in semine. Deinde
regni, et apud omnes quosctmque poluit, hoc egit eommuuis sil noster gemilus pro amissis palribus:
omni ingenio, omni arte, omnique sludio, ut com- quia eommuiie nostrum fuit lucruni, quia cum eis
pleretur Opuslaboris, ipso exhortante quod ccepttiniC sub tauta disciplina viximus. Nam in rcpelendis
erat. eorum ofliciis,recensendisque virtulibus non potest
CAPUT xrv. non aflici animus; sed laraen in ipsa affectioue
SEVEHOS. animi et moerore recreamur, et renovaiur affectus,
Hoc nos non tatet, quia valde persensimus his maxime qui eos vidimu*.P»aeterea mibi, qui cum
universa, et conspeximus oculis quoeegit : ila ut eis fui, quando eadem inchoarent, quasi reflexa
plures clamarent, quod bona monasterii noslri cun- eervice absentiam eorum semper praeseiiiem in-
cta diriperet, tantum ut loca illa nostris dltaret tueor, cum irent in via, cum essenl in loco, cum
sumplibus.Sed hoc laudis ejusportio est, quod sine disponerent singula, cum essenl in consilio, et fabu-
oflensione bonorum, illa ex omnibus ditavit bonis, larenltir ad invicem ; cum haurircm oeubs eorum
el locuplelavit copiis; nec tamen nostra multum gratiam, et auribus perciperem sermones quos pro-
minuil. Gubernabat autem fratris domum, ct cora- ponebant, el exciperem verba quae dicebant. Quod
luendabal jam in se officiumabbatis, quod futurum si mihi nunc jticundilas est mentis ea respicere.
erat, quando intus prseslabal solatium et formam quid pulatis, charissimi, quanta erat tune gralia,
sanclae religionis, foris vero sctilum defensionis et quanla laelilia, qoam beata tempora, cum eos vide-
munimen praestabat ac decus tolius honestatis. Por- fj rem tanta et talia meditantes? Fateor quia non pos-
ro» ut dixi, jain tunc cum Patre curam monasterii sum relexere, quautum virtutes eorum ipse roecum
gerens, quasi arbiter in consilio eratj atque ordina- tacitns admirabar, quanlumque mihi applaudebam,
tor rerum, curam habens de omnibus. Provisor quod tales mihi Dominus dederit patronos, quorum
quoque sollicilus animarum, ne displiceret sanctus in consortio, etsi indignus, terlius eram. Non raeri-
senex noster in aliquo Deo, sicque ut placeret in tis quidem, non gratia, non ullius dignitatis honore,
omnibus laborabat. Depulsor enim moeroris erat, sed eorum dignatione, tanlum visu el audilu inler-
et baculus seneclutis sanctissimi senis, necnon et eram pro numero ; tamen eis pudice satis adhoerens,
omnium nostrorum incitamenttim virtutum : in quo simplicitatis et innocenliae salieui efficaciam mihi
sibi sanclus senex pro virore gratioegaudebat pluri- non desperabam. Quorum cum prudentiam cerue-
mum et congratulabatur, quem ipse suis sanctis il- rem, simplicitalem columbae in eis valde mirabar;
Instrabat monitis et virtutibus : ita ut hinc inde et si ad simplicitatem respicerem, admirandi pru-
« Adalhardum scilicet juniorem, qui Ailaihaidi senioris
si exsulantis vices egit in regimme cocnobii
Corbeiensis.
 15S0 DE VITA WALiE, SEU EPITAPHIUMARSENII. — LIB. I. 1890
deiilise [f. prudeiitiam] spiritus in me pene nullus A ipse hsec menle conciperet; deinde, ut rcs claruit,
eral. Quam semper simplicitatcm miris jungebant in hoc plus fecil, quia prae omnibus plus voluit; et
virlutibus; el quae dicebanl verbis prudenter coae- sua permaxime prior volunlas omnium voluntates
quabant exemplis; et ea quoe ambo vix poterant in hoc negotio genuit, excitavit, suisque precibus
prius,.tunc unus eorum complebat solus ; et si ali- alquc assiduis persuasionibtts una cum prudenti
quando aller agebat aliquid sine altero, jam pro consilio enutrivit. Ac per hoc, licet in Antonio fue-
consuetudine simul agendi quasi cerneres ambos. rit poleslas, et eximia sapientia peragendi, et virtus
Qtti licet interdura unus inlectum lattis exhiberel, magna perficiendi; in isto tamen quodammodo vi-
allerius lamen affectum in moribtts et in oflicioprae- detur excellentioi gralia, quamvis communis fuerit;
monslrabat: ila ul mirareris in eis unam sollicilu- quia quidquid ille egit, aul voluit; totttm ab islo
dinem raentis, unam sanclan. el irrefragabilem gra- exorsum est una cum Dei gratia el enutritum. Et
tiam; etsi non corporis, unum vigorem menlis, iion solum qtiod ille voluit et fecit, vertim eliam
unumque proposilura et unam modesliam medifa- quidquid alii suis prsesliterunt suffragiis, ut puta si-
tionis. Qui cum lineas manu tenderent ad opus,'et tus loci amcenissimus et locuples valde ac fertilis,
arundine melirent, ac disponerent utraque loca, quo dedicalum monstratur coenobium, et omnia
quibus in locis singula fierent; Videbatur quod sedi- B quseque sunt, quibus in gyro vallatur ille locus.
ficium metirent structurae, juxta Ezechielem (XL,2), Igitur nenio noslrum ignorat, cirjus a fuerit haeredi-
vergentis ad austrum, ut fundamenta et culmen in tas, quam nullialteri omnino cessisset in vita, etiam,
ccelolocarent. Qui cUm atlollerent pariter gressus, ut ita fatear, nec regi; nisi divinis ab isto fuisset
illuc vultum oculosque levabant, ut probares illis compulsus persttasionibus, cui nihil contradicere
commiltere Deo in ccelis, quodcunque fieri dispone- poterat; quia ab ineunle setale ejus charissimus
bant in terris; et illuc locare katabula fundamenii, atque familiarissimus fuer-at proe omnibus. Ctijus
qtio vix aliorum culraina surgunt. [/. hujus] itaque precibus et consilio appulsus, pro
ADEODATOS. ejus hortalu libenter tradidit Deo quidquid in lerra
Ut video, more Thomaeapostoli, isti locorum fun- charius possidebat. Ujide jure illi hsee gratia depu-
damenta et domoram structuram ponebanl, quoe tatur, qui et Iocttm talem a Domino electum olim
nunquam veteresceret; aedificabantofltcinas, et cul- huic operi aplum elegit et impetrare potuit; quia
roina erigebant, quae nunquam corruerent. Aiioquin nescio si ullus alter morlaliura potuisset. Erat enim
non credo, quod in tam longinqua regione haec illi iu eadem gente idem valde dileclus, ei nimium
tentarent, nisi, quia nova lux Christi in eadem gente famosissimus. Quod claruil, cum ad quoddam pla-
nuper refulserat per Spiritum sanctum, visum est C cilum non mullum longe ab eodem loco Antonius
eis, nt coelestia inler eos oedificia conslabilirent in venisset, ubi mullitudo eorum propler eos eonflnxe-
terris, qualenus et ipsi possent dicere in spiritu cum rat. A quibus cum suscepti essemus venerabiliter,
Joanne: Vidimus Hierusalem feliciter nostris in lo- cceperunt omnes post Arsenium nosirum vultus in-
cis novam descendentem de coelis, in utroque sexu tendcre, eumque pro nimio amore ct admiratione
ornatam monilibus suis. Sic namque ab universis pressius circumvallare; ita ut prse gaudio et desi-
de eisdem locis praedicalur, ut nemini cunctari li- derio abducerent illum a nobis : quia-nulius eoruin
ceat, quod in eadem gente baec divina sint castra Antonium, cujus erat potestas, respiciebat, quem
cum suis gemellis fetibus Dominodedicata. omnes fulciebaraus hinc inde, et venerabamur pto
viribus constipali ut dominum : sed nemo eor.um
CAPUT XVI.
nos, nec illum, quinam esset, consideraliat. Tum iile
SEVERUS.
gavisus pro sua hurailiiate, quia nos omnes exclu-
Quamvis haec omnia ita sint, ut asseritis, veUem serant, et exsultans pro fratris susceptione, conver-
lamen scire quid Arsenius uoster eo in facto plus sus ad me subridens ait : Bene possumus nos hinc,
lecerit, quam unus eorura, qui cooperatores fuimus frater, abire, quia nemo nostrum [f. nos] hic eurat,
sancio seni, praeseirtimcum tunc temporis nulla erat; D ncque aliquid esse attcndit. Sicqite acceptis duobus,
ei potestas, nullaque facultas amplius agendi quain aliis rclictis omnibus, ac si soli, gaudentes et jucun-
caeteris suis commilitonibus. Propterea cavendum danles regressi sumus ad jam proesignatum locuui.
ne aliquid ei plus tribuainus quam oportet, et ipsa lloec idcirco dixerim, ut sciat nobililas fiiiorum
verilas se habet. Fortassis ergo, ut proemissumest, quales habuerint fundatores : quia et humiiia de se
iu eo divinitus aspirata est talis lantaque voluntas; sentiebant in omnibus, et nullis, ut alii assolenl,
«kinceps vero commune habuit velle cum caelcris movebantur miindi favoribus. Et ideo ucc iile pu-
fratribus suis; commune posse, vel non posse; ali- dore confusus esl, nec iste honore insolens effectus :
quid commune agere, et obedire in singulis. quia islius acceptio et fama in populo, illitis erat
PASCIIASICS. gaudium et exsullalio; noa tantum quia gratus
Primnm praerogativam meritorum, ut asseris, eral, et amabatur ab omnibus, sed quia dignus erat
hanc habuit in hoc opere gratiam, ut prior omnibus araore atque acceptione, ul bene secunduin Deum
» Gerardns in Vila sancti Adalhardi scribit, lo- Saxonict, qui Corbeise in Gallia monachus factus
cmn iUam eoncessum fuisse a parentibus Theodradi est.
1591 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1592
prosperaretur in cunctis. Alias autem in humilitate A solummodoin hoc faclo se imilabilem proebuil laiu
nescio quis esset sublimior, nisi aliquis in faclis sanctus Pater; yerum etiam in omnibus, in quibus-
eorum hoc voluerit deprehendere. Nam cum esset cunque Christi religio commendatur. Sed forlequia
titerque secundum soeculidignitatem eximius, vicis- rari sunt qui de se lale aliquid exhibeant, quoniam
sini tamen decertabant ut inveniretur quilibet eo- omnes pompas sseculisectanlur, lu ideo isla dicis.
runi humilior. Inde igilur est quod Antonius, quara- Sed iste de se ampliora oslendebat filiis virtutum
vis paler essel et dominus, tantam reverenliam mo- cxempla, licet ex occasioneitineris ista dixeris.
deste salis impendebat filio et fratri juniori, quan-
CAPUT XVII.
tam nescio si ullus impendere velit aut possit co-
PASCHASICS.
aequali. At vero econtra quantam iste diligentiam
adhibuerit, ne ab ullo praevenirelur in obsequio, in Quid si omnino in repetendis eorum ofliciis,recen-
reverentia debiti honoris, in cura et solUeuudine, sendisque virlulibus animura appulero? lpsa recor-
atque in omni famulatu debiloe servitutis, in ser- datio, ut sentio, renovabit dolores noslros, quorum
mone et habitit, necnon et in incessu; nescio si ali- memoria voluplas esl animi et incitamentum virlti-
quis dicere sufficiat,cum nemo imitari queat. Cse- tum. Et ideo eorum meminisse gratia est suavitatis : '
lerum ad exemplura aliorum quantam de se prsebue- B quoniam jucundior in mente est alque alacrior eo-
rint abjectionem, vel unam de pluribus pandam. • rum sancla recordatio, quam uUa imprsesenliarum
Iste cum in cibo vilissimoesset parcior cunctis, vo- oblectatio deliciarum ; profecto quia instanti tem-
luit et usibus patrise esse contenlus, dicens quod pore jure nulla laetiliaest sine moerore,nulla dulcedo
non esset dignum, ut monachus qui vilioribus juxta sine amaritudine, nulla . honestas sine confusione,
usum provincisein qua degunt, [/. degit, contentus nuUa jucunditas menlis sine tristitia. Nam ubique
esse debet] cultioribus vestiretur indumentis, vel luctus, ubique dolor et gemitus ; quoniam, non dico
lautioribus ulereiur cibis quam comprovinciales quotidie, verum omni hora ubique mala audiuntur,
inler quos degunt [/. degit]. Unde et calciamenla neque aliud quam confusio nuntiatur. Porro duo
sibi parare jussit juxta ritum patrise, quos Ruhilin- isti, quamvis jam mala crebrescerenl, quia viri vir-
gos dicunt, ct portare voluit'; nisi a Patre discre- tutis erant, non poterant nos admodura meestos re-
lionis causa prohibitum esset. Sed miror cur ille in linquere, qui nos suis consolabantur verbis, instrue-
hoc faclo lam discretus esse voluit, qui in suo (si bant exemplis, roborabant consiliis, et piis nutrie-
dici fas est) superstitiosus potest judicari. Nam eo bant discipUnis. Et ideo hodie adhuc manent nobis-
''i tempore in itinere positus, nullum in noctibus cum, et semper manebunt, si veri eorum iroitato-
«pparatum sibi sinebat fieri, sicut solent viantes C res fuerimus et amatores virlutum; quas si vere
facere, quo tegeremur imbribus; neque tenlorium amamus, jam hic non esse coepimus,sed peregrina-
aliquod sibi permittebat exigere die et nocte; sed mur, saltem ex desiderio, quo melior nostra portio
fusi super terram quiescebamus, et juxta illud quod cst. Nunquam enim in nobis toti sumus, si eos vere
qnidam canit, salubres nobis herba dabal somnos : dileximus; sed in illis, quia caput erant, in quibus
nisi quod beatus Pater sibi ac mihi providebat egre- nostri pars major fuit. Et quia uterque eorum in
gie salis profundos atque amplissimos (ut assolent Christo vivit, propterea melius illic nos devote pe-
fieri illit in terra) agri sulcos, ubi jubebat mihi no- regrinari oportet, in quo summa universitalis est
strum sternere lectum, quorum latera hinc inde et portio singulorum. Hinc eorum recordalio jucun-
pulchris nos ambiendo fovebant fulcris, dum equi dior cttnctis opibus, et gratior improesenliarumqui-
sella in medio posita, quaeunam mihi alpem ad ca- buslihet bonis, in quo nostrorum universus esl fru-
put praebebat,alteram illi. Nec aliud quid habentes clus. IUucnamque et ipsi antequam irent, sua om-
in eo, nisi quod in die supra et deorsum habuimus. nia transplantarunt, ut nos sursum altollerent, quos
Hocctota niollities lecti erat, et ambitio satis ho- parvulos in Christo nutriebant. Quanto magis eos
nesta. illuc conversari oportet filios, qnos ad hoc genue-
SEVERCS. runt, ut in coelestibusquasi lilia florerent, ei quasi
Nec hoc superstitiosum videtur, ut aestimas, prse- cedri Libani in altissimis crescerent ?
sertim cum Jacob dum iret multo labore conjugem
in via nihil aliud ad ba- CAPUT XVIII.
cmere, caput quam lapidem
buisse legitur, nec ullas secum delicias vexisse prae- SEVERUS.
ter baculura. Quid igitur mirum, iste dum vadit uni Ut audio, aliter aedificataest Roma a duobus fra-
wovirginem despondereChristo Domino, etcastam tribus, et aliter nova nostro de nomine. Ula siqui-
exhibere uxorem, si nullis fulciatur honoribus, nul- dem carnaliter in terris, ista spiritaliter, ut dilata-
loque ornetur apparatu, dura totum in se proemon- retur in coelis; illa ut edomaret gentes sub suo im-
strare debuit et in nobis, quidquid sponsam servare perio, isla ut extraheret suos de mundo; illa ut
voluit, quam dttcebat Christo? ut sanctissimam pau- cresceret rebus, et ditaretur rerum copiis; ista vero
pertatem raagis semper sectaretur quam delicias ut beata paupertate locuples, fundamentum haberet
mttndi; ct amplecterelur dura et aspera, per quoe in ccelis. Illa itaque a sanguine ccepit aedificari,et
omnino ilur ad Christum. Novimus enim quod non cum sanguine rebus bellicis crevit; isla til pauper-
1595 DE VITA WAL;£, SEU EPITAPIUUMARSENII. — LIB. I. 159*
tatem amaret prsesenlisvitaein spiritu, et ditaretur A est, ditescere rebus magis magisque non velit, ut
iu coelestibus. valeat amplius dominari et dilatari, quasi pro reli-
PASCHASICS. gione, fastu potenliae.Isli autem e contrario nonso-
Quantumvideo, luo more agis, qui severe alios lum locum, cui prseerant, ditescere rebus, cum pos-
antequam corrigas, culpas. Forte percenses eos, sent, noluerunt, verum collalas distraxerunt, et re-
quos isli unanimiler duo plantarunl fratres, ut cre- degerunt in libertate usibus fratrum, ne ad nos per-
scerent et dilatarentur in coelis. Jam tibi contra eo- tinerent.
rum praeceptaet instituta, contra eorum provida PASCHASICS.
satis monita videnturire, et rebus crescere, deliciis -. Hoc igitur quod docebant verbis, faciebant ut
aflluere, et bonoribus ac pompis saeculi dilatari. confirmarent exemplis. Monebantenim, ne aut nos,
Alias autem superfluum esse puto menlionera duo- aut illi res non necessarias susciperemus, neque
rum aedificiorumfecisse, nisi quia illa in sanguini- facullatem habere amplam ambiremus ° , quasi pro
bus terrena oedificataest; islud vero quod ab islis Dei religione : sed rebus et possessioni Ecclesiaemo-
Dominodedicatum est, construitur juxta illud Eze- dum imponeremus, ne digituin illi ultra exlende-
'
chielis, quasi sedificiumvergentis ad austrum. Eis- rent, monente prophela, aut agrum agro usque ad
dem itaque mensuris super eadem fundamenta, ea- B terminum loci absque concupiscenlise fine copula-
dem latitudine et longitudine, totidem habens por- rent. Sed ne injusla vobis videatur hujusce Iiberlas
tas, easdemquefenestras, et nullam crescendi aliam facti, noveritis , quia fructuosius atque honeslius
rerum magnitudinem. Ad hoc quippe duo isti eximii est, eo quod justius et utilius esset, eas per se in
fundamenta in gentibus ad boream civitatis eum po- usibus ccenobii Domino sub libertate deservire,
nerent una cum turribus et propugnaculis suis, quam nostro eas inopporlune satis atque superflue
tria ista omnino monebant: ne rebus mullum dite- dominari hsereditatisjure; quia ubi vel ubi Domino
scere gauderent, neque divitias soeculiappeterent, seu Ecclesiaesusehaeredilas deservire comprobalur,
ita ut in eis cor apponerent, sed omnino delicias et cum iu usibus servorum suorum religiose satis cum
voluptates, ac si venena fugerent. Ad ultimum ne charitate expendilur. Unde valde Jocupletaturdonum
ullis, ac si pro religione, bonoribus et fastu delecta- gratise, cum ex una radice perfectac dilectionis duo
rentur superbiae, ne forte ex toto fatescerent, et in coenobiamonaslicaedisciplinoegeminantur.
vacuum deperirent, sicut in Galliis mullas deperisse
a religione ecclesiasbene olira fundatas cernimus. CAPUT XX.
Quapropter isli multis jam edocli exemplis, suos ADEODATCS.
prsemonebant filios, ne rebus aflluerentur [afllue-C Satis sit quod hactenus seque ambos replicas,
rent] humanis, pro quibus sseculo deservirent, sed quorum una fuit virtus operis, una mentis intenlio.
ut essent pauperes spirilu, humileset mansueti, mi- Sed quia Arsenium in hoc opere lamenlis prosequi
tes ac misericordes, et justitiam semper in omnibus decrevimus, qui in islis etiam amplius laboravit,
csurientes, quatenus de illis omnes bene vellent pro- solus flclibuscommendandusest: quoniam nisi lam
pler mundiliam cordis eorum; bene optarent, ne cito hinc abisset, forte fratres de quibus loquimur,
propter invidiam rerum et felicilatem eis inviderent, coeli cives effecisset,'qui contemptum sseculieis in
et opprimerent eos sseculiservilute. De quibtis adhttc omnibtts exhibebat. Fecisset sane etiam eos semet-
favenle Deo omnesbona nunliant, bene existimant; ipsos contemnere pro fide, sicut el ipse prius semet-
etsuntadhucvirtulibusillustres et mirabilesprobilate ipsum contempserat. Redegissetergo omnium corda
vitoe: quoniam adhuc in eis eorum odor respergitur, in unum gralia charitatis, ne ullus ultra normam et
etvirtulesvigent, cfferunturIaudes, magnificatur reli- mensuram monasticsc disciplinoead eas quae foris
gio et praedicatur excellensnobilitas : quorum adhuc sunt, se extenderet, quod satis ostendit in prselatob,
bencdictioin eis floret; et amplissima vitoe dignitas quem ibi praeesse maluerant, cum redissel, si non
commendalur; crescit quoque uberriinus meritorum lam cito riirsus propulsus Italiam petisset. Pro ccrto
fructus, ac praeclarapullulat et extollitur gratia. •" namque comperimus, quia ultra nequaquam ibi
CAPUTXIX. preeesset, priusquam de se humilia sentire didicis-
SEVERCS. set; et non inflari pro genere, non delicias amplecti,
Esset laudabile, fratres, quidquid de eis amplis- non lascivire nugis saeculiet vanitatibus, neque quoe
sima virtutum fama ubique concelebrat, nisi prius mundi sunt, sectari. Vidissesprofecto hinc inde quasi
res solemnilermonasterio nostro delegatas, et om- oedificiacoelestispatrite consurgere ad normam illius
nia ilUs in partibus quoenobis collata sunl, de jure civitatis, quam sttpra commemoravi: quse semper
proprietatis coenobiihujus (quod valde mirabile est) vergit ad auslrum, et mensuris coelestrbusmetitur,
alienaverint, et in sua eos proprietale per sese esse et non humanis in saeculo dilatatur. Vidisses hodie
voluerint.Praeserlimcum rarus qui locura cui prse- turres ibidem et propugnaculafidei usque ad ccelos
a Eadem Adalhardi monita pro Corbeia Novame- cui superbiam ct tumorem auclor hicvidelur iniptt-
nioral Paschasiusin Vita ipsius Adalhardi, supra. tare, tamelsi Warinum egregie commenoat libellus
'» Warinura, ut puto, intelligit, Adalhardi in novoe de translaiione sancti Viti.
Corbeioeregimine successorem•in annos triginla.
1595 S. PASCHASHRADBERTlABBATISCORBEIENSIS 1596
bumiliter exallari, omniaque virtutum genera con- Afavorem malorum bonos consectari non audere.
surgere,-. et non pro fastu superbise locum rebus Idcirco velim convalescas, fac ut audeas : el, si fieri
dilatari. Vertimtamen, quamvis ita fatear, ejus odoi potest, Severum revoca, ne mullum timeat, et nc
adhtic hodie ibi fragrat, virtutes vigent, doeirins bona quse didicit, simul abligurriet [/. abliguriat]
morum pollet, nobililas conversationis manet, gra* spe vana deceplus.
vitas admiratur, collaudatur charitas, et proedicatui SEVERCS.
in omnibus disciplinae honestas, itatenus ut de fe> Ergone istum laudare prsetermittam, quem die
cunditate filice, matris ubique fama annunlietui hoctuque desidero, quem cogito, quem admiror,
valde gloriosa, et uberlas hinc inde dilatata pei cujus etiam mihi phanlasma visu videre refrigerari
omnes accrescat prolis. Hsec igilur, fralreSj Arsenii est? quem cum recolo, amore acrius inardeScO;
nostri simt prseconia, hsec ejus operis lieneficia el cum commendo, veritate participor. Kuncne apud
virtutum insignia : cujus dura ssecula manent, el probos laudare desistam, qui eliam apud eos, quo-
religio Ecclesiarum erit; ejus laudes famaque bonse rum inficitur odiis, laudandus convincilur? Gestat
viloeab ore hominum nunquam deficient.Nec imme- enim palmam laiidis, etsi contradicitur ab his, ut
rito igitur, quia fructus redundabit in semine mul- Jeremias sanctus, qui de corde sibi falsa loqtiuntur :
tiplici, dum laus satoris crescit rursus in messe, el B quoniam jam prselatus, sicut lestis est non solum
messis per annos multiplicatur in plures. Unde veri totius, qui prsefuit, coenobti congregatio, veruin
Dei sentenlia confirmatur, qua ait : Quicunque reli- plurium familiaris notitia monachoriini, absque utla
querit omnia quie possidet, propter nomen meum, excepliohe domnus delinquentium, et abbas omnium
cemuplum aceipiel , et vitam asternam possidebi) noslrum fuit. Abbas quidem, quia cunctorum pater,
(Mattk. xix, 29). Reliquit ergo iste plura, sed ma- eirca singulos viscera charitatis rore Christi repleta
jora in saeculo acquisivit, qui omnes facultales gerens, affectu pietatis exhibuit: domnus vero, quia
Ecciesioe, ipsam amando Ecclesiaro, suas fecit. nulli lascivire, tit assolent qni curam pastoralem
Reiiquit innumera, qui semetipsum el omnem oon- parvipendunt, ignaviter indulsit : sed inspector
cupisceniiam prsesentis vilse ad liquidum calcavit. omnium moribus et vita smgulos prsecessil. Ila
Reliquit cuncta, quando semetipsura sic dejeeit, ul tameh ut extremos quosque suis traheret hortalibus,
eiini vidimus quolidie laboribus faligari, innumeris et fetahtes cnm Christo suis virturum levaret ac
vigiliis excruciare, jejuniis et abslinentia indesinen- porlaret humeris. Nullum igitur, qiiem non suis
ter corpus macerari : ila ut videres cum prophets calefieret [t. caiefacerel] fdmentis, tepentem reli-
David ejus pelles ossibus hserere, et virlutem carnis quit; nulhim quem non sapientiaesale condierit; nul-
prae nimia inedia jugiter tabefieri. Sic denlqitepau- * lum quoque ijuem acrfmoniartlto non curarit dOctri-
pertate Christi vestitus, felix elbealus jttre emicuil, nis, sifacultasmorbi, Christicooperantegratia, per-
qui habitos lionores contempsit sseculipro religione: misit. Verumtamen apposite ad curandum peccali
s«d qnani strettuus fuerit operum ad virtutes, testis ttrffiera medici diligenter ofliciaperegtt, et ad per-
esl Severus, qui eiun eo mulla egit, ut eortim fratres suadendttm virtutes mm minus vita?proebuit exem-
exemplo proftcerent. pla, quam et documenti importune, Opportuneve
CAPUT XXI. diligentiam. In omnibus unam tenuit charitatem
SEVERUS. unamque disciplinam; nihil negligens , nihilque
Hac lege vobis irieam astringo fidem, tit qusenovi parvipendens, qusead salutem animarum sibi com-
de illo plura reticeam, et niemoriam oplinte inrsti- missarum videbanlur proficere. At nunc velim cae-
tuam -. nt cum tempus venerit, sopitis jam inimici- tera Paschasius prosequatur, qui magis eum semper
tiartim faeibus, palam volentibus audire edisseram; assenstr consilH, traam exemplisoperum consectatus
licet me nuue assentatorem dicat : quoniam
quia si falsum aut vanum vel ficlum nunc ex eo est;
comes irremotus ubique ciim eO fuit.
aliquis palam enarrat, magis ulique placel. Et ideo,
uli Allabigns iste fatetur, ego adeo hanc priraus PASCHASTOS.
inveni viam : quoniam est genus hominum, qtti se Ego hon»inemcalfidiorem te vidi neminem. Nun-
non lu ila fassus modo ea refugis, quaecon-
primos esse omnium rerum volunt, ctim nec sint, qnid
hos conseclor, nis ego me comparo : ut rideant, sultum iri tibi plaudebas-? tamen ne reticeam quae
ultro arrideo, quoniam nullus de bonis IIIIIH plures nornnt, ad regimen huic similem vidl nemi-
hisque
locus dicendi est, quia tales se detrahi putant, cmr nem, qui tanta virtulum polleret industria, et sanctae
alios latidari atidiunl. soUicitudinis cura tam indefessus ubique vlgerel;
PASCHASIUS. qui gregem sibi commissnm absens praesensve ita
:
Bone Jesu! homini homo quid praestat, quod istc intenderet qui pene nibil aliud cogitabat, qualiter
de singulis ante tribunal Christi rationem reddilurus
sibi virtutem cuin re amisit, neque audeat fari qust
esset. Undequam soepecunctosgeneraliterBonminus,
novit. Fortassis ergo hunc omnes noti omnesqw
voluntate liberi arbitrii,
aaiici et commilitones ita deserunt, ut nullus de ec quam plurimos specialiterde
et poteslale proprii corporisjuxla professionemmo-
audeat loqui.
ADEODATUS. na&licaedisciplinoe salis argumentose monebal, iw
Fermidolosa res esl, Paschasi, quod audio, ol noatrum aliquis voluntatem proprwm sequeretur.
1597 DE VITA WALvE, SEU EPITAPHIUMARSENH. — LIB. I. 1598
t Alioquin, aiebal,quomodoralionem proaliquo red- Aluptatis; nulli lsedere reo ausus pro verilate, nulli
diturus ero, nisi et polestatem sui corporis, et volun- contradicere consuetus; arridere omnibus, nullura-
tatemproprii arbitrii inihi relinquat? quod siipse sibi , que redarguere; sibi quidem vivere, sibi sumplus
in sua se relinuerit poteslate vel voluntate, noverit facere: et ecce bunc omnes benedicunt, ainant et
raiionemseredditurum.iionsolum pro suisverborum glorificant. Nos autem denotare quam simus agre-
aut cogitatienum vel gestorum factis, verum etiam sles consuerunt, quam soevi,quam tristes, quam tru-
quia contra professionem monaslicae legis in sua se culenli, quam lenaces, quam caeteroruminfamatores.
retinuit poteslale vel voluntate cordis. Tanto profe- Ergo talibus dum studemusbsalisfacere,conterimus
clo, inquiens, liber ero, quanto non mihi debita in quserendo vitam, aetalem; et capimus ab his
polestas concessa manet, neqtie voluntas sui relaxa- odium interdum pro fructu'Iaboris,dum sttis potiun-
ttir arbitrii. Attamen qusecunquepolero, charitative tur commodis: eosque amant cseleri ac diligunt, nos
superimpendam, ut de potestate et volttnlate liber quoque fugitant, talesque ut vivant, optant. tllis
inveniar, ne aut perfuncloria fallar potestate, aut quidem sua credunt consilia, apud eos sua commen-
voluntate meseconsectationis decipiar. > Bone Jesu, dant vota : nostram autem exspeclant mortem, el
quanta ovium cura et sollicitudine animarum inde- liberos se promittunt futuros, si desierimus ista
sinenter afflciebatur, nunc generaliter erudiens om- B culpare, ac nullis eos redarguere posse ofliciis. Unde
nes, nunc specialiler monens singulos; hunc minis, si velimus islum laudare, se quoque reprehendi pu-
htmc doctrinarura deliniens bkndimenlis! islum, tant.
juxta quod Propheta dicit: Infrenabo te laude mea CAPUT XXII.
(Isa. XLVIII, 9); quasi adulatorie laudibus revocabat; PASCHASIOS.
Ulum repriraebal conviciis : omnes lamen suis sem- Age, age, nunc experiamur econlra quidpiam
per provocabat exemplis. Eraut auleiu verba ejus, blande si possimus dicere, aut benigne facere; sin
ut dixi, quasi clavi defixi in altum : et dum oinnibus autem, quoeramus nos a nostris reamari; et quoe
proponeret in convenlu, videbatttr unicuique quasi digna sunt laude, commendare posteris, etiatn et
specialius aflari. Nihil eniin ex omni contextu reguloe ista dando, obsequendo, suadendo, diligendo tente-
relinquens intaclum, nihil indiscussum; etsi quid mus emollire, ut et bona diligant, quamvis nequeant
omnes quod minus agerent, invenisset, illud coram imilari,aut nolint; et quae proponiraus veritalis,
muitis apponens suasionibus, divinis, quamvis parum non spernant. An non recolis tu, quid Ansenius no-
viderelur, non negligere commendabat mandalis. ster egerit, quando quidam e nostris alterius praeia-
Quod si quispiam ex omnibus sanctae regulae verbis tionem invidens tumebat, dum se vilissima obsituui
aliquid excedens nou satisfaceret, hunc coram, hunc C cucuUa hiemali conspiceret, eumque anteposi-
secrelius arguebat, et sale condiebat doctrinae. Nibil tum?
enim parvipendebat, sed salutem animarum ante SEVERUS.
omnia et snper omnia gerene, etiam minima quaeque Recolo plane, et satis reminiscor, quoniam mox
sumraa ac praecipua-judicabal. Omnis ergo sermo de sua uliiilate invenit antidolum.' Induens ergo se
ejus sale condilus erat: idcirco aut curabat vulnera, cuculla optimi subtegminis praecipua, post triduum
ne morbidis actibus grex periret; aut sanilalem jam illo vaniscente tttmore, fralri Pater obvius ve-
ctislodiens animarum, virtutem animis inserebal: nit, irruensque super colluln ejus deosculabalur;
ut semper oves sibi commisssein herbis virentibus accipiensque exutus induit eum cuculla sua, illius-
accumberent juxta aquarum fontes, et inde uberius que veslivit. Tuncque frater blandifiis delinitus
pinguescerent; quosque corporeis provocabat etiam alacris, samtsque recessit. .Tum porro Pater gloria-
beneficiis, ut cuslodirenl legem regulee, el mandala balur sui, jucundabatur illius; eo quod talem [lale]
Chrisli exquirerenl. reperissel vulneris medicamenlum, quo el sibi me-
SEVEROS. riuini, illi quoque sanitas augeretur. Multis itaque
Quidara aita, quod nunquam ita quisquam bene diebus illa indulus veste, nostram conveniebat su-
stibducta ratione ad vilara fuit, cui non res, aelas, " perbiam, qui de habitu pretiosiori nonnunquam,
usus semper apporlel novi aliquid, el moneal ulilla ttiide nos humiliari congrueret, extollimur. Imitatus
qtiae le scire credas, nescias; el quae tibi pttlaras esl ergo summum palremfamilias, qui redeunli filio
prinia, in experiendo repudies, quod nobis sntis nunc prior occurrit, euraque stola prima vesliri fecit; ut
dolendura eveitit. Nam nos vitam duram olim qua charitas invitaret ad amorem, quem luxus expulerat
viximus cum eo, prope jant excurso spalio amisi- ad exsilium. Ecoe in ttno eodemque facto tria con-
mus. Quamobreinrem ipsaut jam censemtts facili- speximus, medicinam fratris, Patris atigmenlum, et
lale:el niliil esse homini melius, juxta proverbia omniuin nostrum religionis exemplum. Sed quia ta-
Salomonis, quara deliciis aflltti [aflluerej, et snis .les non sumus, valde nobis ingemiscendum, quia de
unicuique frui laboribus. Quod nunc nosse perfacile cultioribus dum deleclamur rebus, etiam a sseculari-
est, quando aliquis suara semper agit vitam in otio, bus despicimur, profecto quia sciunt quid esse de-
in conviviis, clemens sibi et placidtts est luxu vo- buimus.
» Terent. in Adelph., act. iv, sc. 4. abbatem, an Heddonem, qui Corbeiam rexit post
b Ex his aliisque verbis conjeclor Severum fuissts Walam.
1SB9 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1900
CAPUT XXIII. A prodigum filium revertentem, exsultantemque pa-
ADEODATUS. trem. Flebat ergo ille prae gaudio, flebat et filius
Miror, cum tantse charitatis fuerit tantaeque san- jam mansuefaclus. Nam et ego cum vidissem eos
ctitatis, cur etiam aliquando quasi summitatem la- plurimum flentes, infremui, simulque mullas per-
cinii praecidentes de ora chlamydis, austerum eura miscui lacrymas, Deo gralias agentes, ac si de mor-
fuisse seu durum inculcant: praesertim cum in re- tuis eum reciperemtis. Talis quippe Patris erat
liquis vitae virtutibus multis attollant laudibus? austeritas, talia viscera rigoris, talis voluntas, ta-
PASCIIASIUS. lisque affectus. Sed nunc quam miseri sumus, qui-
Ne mireris, quaeso,quod ex Evangelio recogno- bus peccandi libertas datur! alioquin si tunc nemo
scis. Nam piger servus dominum durum vocat, non impune peccabat, et lamen recidivi surgebant casus;
quia dttrus sit; sed piger servus, quia torpet culpis quanto magis cum nunc malis blandimur nostris.
exigenlibus suis, dominum infamare laborat. Hinc CAPUT XXV
redeanl tales ad conscientiam, ne forte dum durum
istum prsedicant, atrociora sibi augeant flagra, ei ADEODATUS.
vindictam cumulent. Nara etsi Dominus colligere Ut video, iste perfeclae charitalis fuit, qui ad
dicitur, quo non sparsit, exigit cum usuris ubi non B quod Christus dilexit, diligebat suos; et quod in
seminavit. Quid putas austerum eum fuisse, cum, divinis invenitur disciplinis, operibus exigebat. Sed
pius ac mitis probatur, nisi quia torpentium ignavia aiunt, quod non salis couformis erat; idcirco minus
id facit severum? Probant igitur se pigros, qui sequi redamabatur, minusque frequentabatur a multis.
nolunt: eumque durum vocant, qui vitia leniler vix PASCHASICS.
compressit, et ad virtutes suo provocavit exemplo. Fateor quod ei saepe ista intuli verba, licet scis-
Alioquin si durus videtur, duriora erunt tormenta sem, quod pene omnibus omnia factus esset. Sed
deceptoris : quoniam nihil nisi vilia cubpavit, et vir- ipse, non ut assolent quidam, excusatorie, imo hu~
lutes coluit, ne talentum sibi collatum vacuus re- militer respondebat, non tantam se Iatitudinem cor-
portaret. Quod si Jeremias talibtts prseessel, nec: dis habere, quanta est arena maris, utomniaposset.
duDium quin durior culparetur, quoniam frontem Ac deinde : Quihus me conformari, inquiens, optas?
ejus Dominus eorum fronlibus duriorem posuerat. nunquid ignavis aut vitiosis? nunquid vaniloquis et
Luxus quippe vinutum viros duros judicat semper jocosis ?Annon legisti quid Apostolus clamet: Nolite
et agrestes. Verumtamen lste benignus ac pius fuit, conformari huic smculo, sed reformaminiin novitate
qui plus aliis unquam quant sibi indulsit, sed vitia sensus vestri (Rom. xn, 2) ? Talibus ergo et hujus-
aut repressit, aut funditus ex initio resecavit. Unde C cemodi exemplis altius se jugi conattt erigebat ad
si durus fuit, illis ulique, qui nec suppliciis a sttis virtutes, ne levitas dissolveret mentis, quse gravitas
reflectebantttr conatibus, nec praemiis moliebantur, Dominocharitatis offerebat introrsus. Miror, frater
quorum profecto cor obtorpuerat, ut nec ejus, nec et fili, quid velint lasciviis et voluplatibus dedili,
Christi pia monita senlirent, quia quibusque inter- perfectiores quosque sibi conformes fieri, cum ipsi
dum pltts proficit timor quam amor. Hinc quoque poiius transire deberent ad formara virtutis : alio-
scriptum est: Inilium sapientiw limor Domini (PsaL quin adoptionis filii non erunt, nisi praescili et proe-
cx). Et ideo Arsenius nunc minis, nunc plagis, nunc destinali fiant conformes imaginis Filii Dei. Ad hanc
rerum beneficiis, nunc blandis persuasionibus age- igitur formam praescitus et praedestinatus Arsenius
bat, ut filios nos adoptionis Christi faceret. Omni iste, idcirco ptierilibus non se multum coaplabat
namque industria et sagacitale curabat circa singu- ludicris: licet interdum celsa in pclra stans, rari
los, ne deceplus diaboli astulia aliquis periret. Ani nantes a quosque pueros suis ad littus hortabatur
non vidislis circa fratrem illum quid egerit, qui ve- facetiis cominus venire; quibus licet risim mo-
cors recedere gestiebat nolens pati, culpis exigenti- ventia parum diceret, gravitate tamen agebat, ne
bus suis quod commiserat? n dissolveretur virtus argumentosa : sed ut lactans
CAPUT XXIV. infautia, suis exuta crepundiis, paternis laclala vi-
SEVERUS. sceribus, perfectoria appeteret. Nullus tamen eorum
Vidimus plane, et cum eo egimus, is ne sic effe- vultui credebat risibili coram eo, nisi gravitate se
ratus hinc abiret, ponentes ad portam milites, quiI reciperet; quia juxta quod Job ail: Etti ridebatad
eum deterrerent. Unde ille timore compulsusintror- eos, non credebant ei (Job. xxix, 24). Quoniam etsi
sus rcdiit, atque prostratus ad pedes cecidit suffusus resolvebat gravitatem eloquii, lux vultus ejus non
lacrymis. cadebat interram, agensargute, ut sibi colloquentes
PASCHASIDS. ad virtutum sttidia provocaret. Porro eum cum au-
Gaudeo vere quod recolis, et jucundor nimium :: * dirent, exspectabant sententiam ejus, et inlenti
quia de quo loquimur, perfectioris vitae modestiami tacebant ad consilium. Licet Job virtutibus longe
tenens, plurimum, ut reor, proficit ad virtutes. Bone: inferior esset, auris tamen audiens beatificabat eum,
Jesu, quanta tunc ketitia fuit! Elenim quasi vidissesi et oculus videns testimonium reddebat ei quod libe-
a Sic in ms. codice legitttr. Auctor alludere vi- cabulo:
detur ad illud Virgilianum, facto ex duobus uno vo- Aooarentrari nantesin gurgite vaslo.'
 1601 DE VITA WAL;£, SEU EPITAPHIUMARSENH. — LIB. I. 1602
rasset pauperem vociferantem, ct pupillum cui non ,4. dias in morte feminoc: quia cernebat venire, quem
erat adjutor. Benedictio namque perituri super eum muneribus posse corrumpi non putabat. His igitur
veniebat, quia profeclo a puero justitia sicut vesti- armis omnium consuevit infriugere mentes, et ad
mento est indutus. Unde et causam quam nesciebat, suos illicere concupiscentiarum amplexus : quo
diligenlissime investigabat. Quapropter cum pseda- [/. quoniam] pene omnes sequuntur relributiones, et
gogus esset AugusliCsesaris a ultra Penninos (sic) diligunl munera. Sed cum in istonihil ad impietalem
Alpes,quid egerlt in judiciis, quidve in dispositione proficereposset, vertil se ad fraudes facto iniquita-
rerum et juslilioe disciplina , Chremem inlerro- tis. Cui cum jussisset saltem partem aliquam red-
gcmus. dere de rebus, quas injuste per dolum subripue-
CAPUT XXVI. ral; sciens se circumclusum, mox iramisi clan-
CHREMES. culo quadam in via tres de suis qui eam occulle
Vereor laudare virum, ne id assentandi magis perimerent. Sed quia tres erant in negolio, vide-
quam quod habeam ex illo, et gratum facere exis- battir non satis tutuin ad silenlium. Junxit scelus
timer. Tanienex toto ne reticeam, qualis quanlusve sceleri, ne forte inlerrogati facinus detegerent. Se-
investigator veritatis fuerit, quam slrenuus in sen- positis longe ab invicem, uni eorum duos interfi-
tentia, quam fortis conlra summos judices iniqui- B cere jussil, ut jam nullus essel in superficie lerrae,
tatis, quam efficaxingenio contra eos qui corrum- qui sanguinem innocentem dolo perfusum reseraret,
punlur muneribus; unum e pluribus pandara, quo parvipendens miser, quid divinus arbiter sentiret,
faclonihil iniquius hoc in tempore didici. Nam cui- tanlum ut humanum judicium evaderet. Sed Arse-
dam judiciario viro vidua quoedam nobilis, quasi nius nosler Dei succensus zelo multis usus est ar-
defensori, sua seque commisit, cui et per teslamen- gumenlis, ne lateret occultum, quod manifestuiu
luni traditionis, eliam pene dimidium rerttm sua- conslabat: quanquara nec judicio, nec testibus com-
rum assignavit, ut caetera sibi tuta manerent. Ille prehendiposset, a quo esset 1'actum.Rcperitur inter-
vero niox callide ad integrum omnia in eodem te- dum tamen unus eorum in cujusdara specu subter-
stamenta apprehendit, et testes adhibuit. Undeproe- raneo defossus, et fit inde conjectura dissimilis.
fata mulier ad sua reverli volens suisque rebus uli, Tenctitr is quidem reus, in cujus invenitur specu :
adsunt prohibenles ne ad sua ingrederetur, quasi sed criminatur alter, cujus gestum suspicalur in-
defensorisuo omnia tradidisset : et bene (ut aiunt stinctu; nullus tamen eoruin convinci polest ab
jocose) cmnia defendit, qui possessori nihil relin- aliquo. Qui, pulas, dolor tunc erat in mente Arsenii,
quit. Tum illa infelix vidtta suis viduata rebus, im- quive gemitus? Vidisti, DomineJesu, quantas coram
"
peratorem adiil: illeque suis eam cuidam episco- te profuderit preces, , quantasque lacrymas , qui
porumuna cum reliquis judicibus lerroe sacris com- sanguinem Abel jtisli de lerra clamanlem olim
inendavit scriptis , ut causam ipsius diligenler quse- audicras, etiam ut horura a quo fusus esset, aperi-
rerent, judiciumque rectum agerent. Sed quia decli- res. Contra quem tota Auxonia una cum suis sena-
naverat unusquisque post avaritiam suam, causa toribus corrupla rauneribus decertans agebat, ne
viduaruranon ingrediebaiur ad eos. Hinc sibi fabri- inveniretur reus ab uno, qui omnibusnolissimus erat
canles mendacium, applauserunt una cum teslibus, raptor et homicida. Tu aulem scrutans corda el
ut populus non intelligeiet talia, et universi usquc renes, Deus, omnia noveras, et tamen athletam
ad sacerdotes Christi facerent dolum. Quibus ita liiuin multo afliciebaris [/. afficiebas] zelo, nec illi
patratis, suis illa rebus jam explosa, defensor ille a demonstrabas quod patebat plurimis, sed suorum
senioribus populirelalum accepit, ne ulteritts de bis complicibus. Moliebantur omnes pene usque ad
ulla rerum conlroversia lieret. Verumtamen illa uniiiii, ne invenirelur reus : quia inunojam coram
multis vexata malis et molesliarum doloribus, tan- le, Deus, eranl plures rei facti. Quantis tunc militcm
dem per Alpiumaspera juga montium longoconfecta tuuni iniqui lacerabant infamiis, quanlisve derode-
ilinere, repedavitad Gallias, regemque suis pulsare bant calumniis, quasi solus pree omnibus esset in-
fletibus coepit.Tum rex tantis miseriarum gemilibus * credttlus, solus innocentiumcontra legem afflictor!
perinotus, Arsenio nostro eain commisit, qui tunc Legem igitur proponcbant, quijustitiam non metue-
una cum Auguslo filio ejus ob insliiulionem ct dis- bant infringere : sed sanguis innoxius de terra cla-
positionemregni a patre quasi fidissimusniittebatur mabat: etiam et perempti, quod eum injuste fudis-
et propinquus. Quam ille prsemitlens, ad sua ut sent, jam apud inferos recepti publicabant. Quid
rediret jussit, donec veniret idem in palria, ut tunc plura ? etiam ornnes procercs palalii nunc legibus,
coram cum suis.se prsesentaret teslibus. Quibus au- nunc testibus, nunc vero multis argumenlorum in-
ditis, Italia omnis contremuit, et ad sua callida se geniis agebant, ut eumdem reum quasi innocenlem
converlit fraudis argumenta; coepitque moliri insi- dimitteret: interdum autem precibus eum fatigabant.
a NempeLolharii, filii Ludovici imperaloris, de in negotns ad regm commodapertmentibusuteretur.
quo Eginhardi Annales ad annum 822. Lolharium Huc spectal id quod Amalarius in praefalione Anti-
vero filiumsuum in Italiam misit, cum quo Wala- phonarii meraorat de legatione Waloe abbalis Ro-
chum monachumpropinquumsuum, fratrem videlicel inam, qui exinde Antiphonarii Romani libros in
Adclhardiabbalis, et Gerunijumosliariorum magi- Franciam, hoc est in monasleriuni siiuni, seatm
siritmuna misit, quorumconsilioet in rc familiuri, et (ibiluxit.
 1605 S. PASCflASH RADBERTIABBATB CORBEIENSIS 1604
Ipse vero nullis infatuabatur fallaciis, nullis frange- A CAPUT XXVII.
batur opprobriis : sed invictus agebat quodcunque SEVERCS.
poterat, si quo roodotandem aliquando veritas ma- Quid se de his rerum negotiis Chremes tantum
nifestaretur. Tunc ad ultimum videntes ejus con- permovet? cum et apud nos degens pene quolidi»
stantiam, decrevere, quod nisi judicium de eo acci- de abditis cordium reeeptaculis secreta judleiorun»
peret, nihil amplius, licet lex pro parte manifesta conjiciendo protrahebat ad publicum, ut jam vii
esset, in hac controversia facerent. Applaudebat esset qui ei sua celare auderet occulta : sed perscru-
autem populus, quasi miles Christi nec judicium tatis delictorum admissis, lenissimam Chrisli medi-
vellet recipere. Quibus ille auditis, solita repetit cinam mox superponebat aegrolis.
arma, sibique jejunium indixit et nobis qu! cum eo CHREMES.
eramus, ne forte, utassolet, in eodem judicio aliqua Vere ila est, ttl recolis : sed hic plures erant, qui
fraus inimici praevaleret. Totam igitnr noctem per- cum eo talia perquirerent ad salutem: illuc vero
vigilem duximus in oratione precantes, ut prius nullus aut rarus inventus est, non modo qui veri-
Dominus tanti sceleris reum detegeret. Mane autem tatem vel jusliliam non corrumperet, verum etiara
facto, confisi de Dei pietate processiraus quasi ad exsertis brachiis contra eum qui scelera iniquitalis
spectactilum, ubi omnis populus jam eonvenerat. " non defenderel. Hinc quoque quidam cum testa-
Erat quippe tunc magnorum multa insultatio, ita ut menta haereditalis altertus fraude detulisset, testes
plures episcopi ducerentur in hac infestatione : quia adltibuit, et in quadam gladii theca ea occulte po-
profecto caiisa tanti discriminis non ingrediebatur suit; sicque causatori suo dolose reddidit. Ille vero
ad eos. Tund verus athleta Christi coepit impellere, nesciens quid acciperet, mox ibidem casu praeter-
ut jam judicium parareiit; quorura posilus in medio, mittens, repetebat paginam hsereditatis suseut red-
expansis manibus, preces ad. Deum tfuntlebat cum deret. At vero e conlrario cum testibus alter agebat,
lacrymis, ne tanta fatuitas judicii etiam probos quod ei omnia sui juris instrumenta reddidisset.
quosque maculis aflieeret. Quibus ita profusis mox Sed quia omnis controversieefinissacramentum est,
de roaxiUa, coelum penetrant : el quia tribunal juranlibus illis miser non habuit quid repeteret:
htnnani judicii munus subverterat, thronum grotioe tamen veniens ante proesentiam, querelosis aiebat
Cbrisli assislunt lacrymoe, cum quibus pariter de quid geslum esset vocibus. Tunc noster subridens
terra sanguis innoxius clamabat. Siquidem iiiternus Arsenius, jussit venire reum, ac si conscius esset
aruiter, quasi Cain rursus vetustam increpans con- ordinem tanti criminis : Infelix, inquit, nimium ,
scientiam, coegit eonfiteri quod male tegebalur quomodo hujuscemodi callidilatis slropham Untam
oecultum; et corrtiit mox ad pedes Arsenii tremens **taliterve excogitasti? At ille videns se quasi de-
ac gemens : quia judex divinus miseram conscien- prehensum , corruit ad pedes, et quod latebat ape-
tiata intrinsecus puniebat. Unde novo limore per- ruit.
culsus, coepitetiam omnes denotare, quorum prsesidio ADEODATUS.
est usus, ista nt auderet: nihilque sibi ex omnibus Ul video, sapienlia Salomonis in isto fuit, el ideo
quse habere poterat, nisi ut astabat, solummodo ad investiganda secreti negotia tam sagax eral.
remansisse, praesertim circumstantibus omnia con- CAPUT XXVHI.
tulisset. Uiide profeclo illi exeaecati pervertebant
intanlum Arsenium suis aflicerent P4SCHASius.
judicium , ut
et tsediarentinsidiis : sed divino convicli Ssepecontigit, quod P&rmenusait a, ut homo qui-
odiis, jam libet imprudens plus boni interdun» nesciens, quam
judicio, confusi omnes discessere; ac miserclemen- sciens unquam agat. Sed hic nosler nihil
ter reddilus est poenilentiae. prius
imprudenter egit a professione stta, qui ssepelalen-
PASCflASIUS. lia suis comprehendit conjeclurarum retibus, quod
Infelix nimium tempus, quando aliquis, si quid et ipsi quam saepevidemus in quorumdam Fratrum
benc velit aul judicat, nemo obtemperare disponit; j) delinquenliis. Ab inilio enim semper peccanles um-
sed unusquisque suum velle, et non Dei inlendit. bras adeunt, et gestiunt subterfugere, ne appareat
Omnes diligunt mnnera, sequunlur retrihutiones; culpantibus, quod divinis patet aspectibus. Sed quia
aeque cunctis studium, similis pertinacia. Uno eo- longe diu Italiam ingressi, eis Penninas Alpesexsulati
demque videntur ludo ad maliliam prospicere, et sumus, ubi aurea vidimus Saturnia regna artesque
si hujusmodi ullus est lusus. Hinc sane forsitan malignas, seu in quibuscunque mundus regnat et
parvant adhibeant fidem.quia ex suis studiis no- meretricatur Auxonia cespes; Gallias tandem;pene
strum judicanl Arseuium, quasi nihil aliud possit omnibus correctis rebus, et Eugenio sanctissimo
esse aliquis, nisi quod ipsi sunl, prsesertim cum apostolicoesedis ordinato antislile, in cujus nimi-
apud eos nulla sit veritas, quia corruit in plateis, rum ordinalione plurimorum laborasse dicitur, si
et sequitas non potuit ihgredi. Unde sanguis viduse quo modo per eum deinceps corrigerentur, quse
non ingrediebatur ad eos : sed quia innocens erat, diu negligentius a plurimis fuerant depravata, re-
prsedaepatuit. grediamur.
a Apud Terent. in fine Hecyrse.
 1605 DE VITA WALJE. SEU EPlTAPHlUMARSENU. — LIB. II. 1<30C
CAPUT XXIX. A a nobis, neque pro aliis quibuslibet beneficiis, ab
ADEODATUS. exlraneis inhoneste saltem gratiam requisivit, sed
Fortassis ergo, Paschasi, non minus occulte, quam consciussibi semper in omnibus Deo placere stu-
calltde seu ingeniose, quem laudare decreveras, duit.
acriler culpas : qnasi videris quse detulil fratribus PASCHASIUS.
oblata munuscula, universa pene quibus divitiarum Ita est, mi fraler, ut asseris, iiUanlum ul qui-
genera vel ornamentorunVmundusregnat ;}talianam- dam ex noslris non intellexerinl tunc temporis ea
que vel tanta, qualia nullus nostrum se vidisse si- illi pro munere data, sed nobis a quamplurirais ma-
mul testamur. gnortim, aut a summo Ponlifice sedis apostolicae,
PASCHASIUS. qui ei quampluriraa largilus est, transmissa. Uiide
Nunquamitaque crediderim quod tam suspiciosus contigit quadam ex die, cum quidam e fratribtis
esse tamque nemorosus [/. morostts], intantum ut eum pro talibus et hujuscemodi faclis iaudaret, alius
ea quaesinceriter dicta sunt, mei ad calumniamver- respondisse fertur : Quid de illo lalia in laude fer-
tas. Nam de his ttt forte moverismore quorumdam, tis ? nonne nobis ea quae delulit, fuere directa ? ad
ex quibus alium nolas. Tamen illa omnia benedi- quod, cum dixisset, risimus oinnes. Tiinc alius : Te
ctiones (id est munera) fuisse caslae dilectionis, aut B forle decet, inquit, libi talia taulaque mittautur.
obsequia magnatorum, quia procurator regni etma- Misera, inquam, plane buinana conditio, quse tam
gister imperatoris erat, debitae venerationis, nemo est hebes, invida, vel ingrala; alias aulem eorum is
qui dubitet, dum recle de proximi conscientia cen- nisi in aliquo laborasset, nequaquam ila fassus
seat. Qua profecto conscientia lutus coram omnibus esset. VeruitUamenconstat noslrum Arsenium tan-
nobis : Ista, inquit, oinnia quoecernitis, tam secure tiim tunc temporis dilectttm fuisse alque famosum,
sine alicujus discrimine potestis accipere, qtiam ego quantum nullus eo in regno. Idcirco tuiibus lantis-
sine concupiscentiarumelogio, vel sine ullius rerum que obleclabatur muneribus, intantum ttt nolens
dispendio gratis Deo et vobis in me suscepi oblata cogeretur accipere gratis, ne lsederetur amordile^
causa honesloe acceplionis, et honore Augusti, ve- ctionis. Agant alii quod possunt; insidientur et ter-
strseque utilitatis. Alioquin pro his niillus injuste reant quantum possunt; vendanljusliliam pro mune-
aliquid aut acquisivit, aut perdidit; neque accepla ribus; sseviant fraude vel dolis, et omnia cunctis
vel dala doluit: imo, ut veruro est, a plurimis cum . venalia prsestant: nulli lamen eorura lam mulliplicia,
nollem accipere, vobis deferri quasi in eleemosy- taraque praecipua, quam isti solummodopro amore
nam precati sunt. Quapropter his ita susceptis, pa- ac venerationc gralis offerebanlur. Quibus ita diciis,
let, non, ut opinaris, a me dictum fuisse, sed usus 'C quia tandem ad Gallias rursus stylum verlimus,
patriae et regni delicias prsenotasse; quia omnino finemlibri ponamus ; quoniam ea qusedeinceps cum
hunc tam liberalemet inundi contemploremin omni- gemilu prosequenda sunt, lam dira sunt, lamque
bus noveram, ut semetipsum juxta Domini vocem immania, ut vix aut nullus qui mente valeat com-
reliquerit. Ergo qui semetipsum tam perfecte, ut prehendere, quia formidolosasunt nimiuin et cou-
oranes scire licuit, dereliquit; quid sibi, non dico fusa. Quoecum atligerit calamus, quamvis lapideum
iniqueaut cupide, verumetiam licite sibi acquirere corgerat scriptor illarum rerum, nescio si litterae
poluil? Imo, ul fassus sum, et res patuit nobis, ea praelacrymis possint formari, neabluanlur lletibus:
magis suscepit, ne forte aut ifli (ut assolet) qui dare quanto magis ul formetur narrationis ordo et status!
volebant, Iaederentur offensi, aul nos, nostris ex- Hinc consolemur interdum [inlerim] nos gaudio
pensis vacuus si rediret, his auditis, quod sprevisset conscientioe,quod talem eum tanlumque cognovi-
quae nobis mittebantur, calutnniarcmur. mus et habuimus, de quo gaudere in Domino non
ADEODATUS. veremur. Et ne ullis frangamur infamiis proeviden-
Placet quod objecerim eum te culpasse, quia au- dum : quia nunc in tempore plurimi etiam lioneslio-
dilum erat de his quse allulerat : ut omnes inlelli- res obloquuntur bonos, ila ut liullus exire iniacius
gant, quam liberalis fuerit, quam alienus a saeculo,iD possit.
quamque mundo mortuus, qui nec pro bis omnibus

LIBER SECUNDUS.
Interlocutores : PASCHASIUS,ADEODATUS,THEOPHRASTUS.

1NTRODUCTIO. longa huc illucque diversi ilineris fatigia et concur-

ADEODATUS. sus ubjque, post indefessasomniuui pressuras; tan-
Post innumeras intus oflicii curas, post lipmen- dem divino dispeusante judicio, reliclis oinnibus,
sas exterius occupalionum causas, post varios re- quia tibi, Paschasi, reddita est quies et libertas
rum negotiorumqtieeventus et vitoedispendia, post animi, recordari oportet quod omisimus olim, qua-
 1607 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1008
tenus deinceps aliquando epitaphii Patris formam A bi verbum veritalis libere loquebatur. Ex quo fil,
explearaus, quam commendare iitteris coepirauspri- antequam hsecmala totius lmperii apparerenl, cre-
dein : alioquin esset honestius non inchoasse, quam brescentibus jam jamque quolidie Dei justo judicio
inchoata non expiere. in populo diversis calamitaiibus et flageUis, ut im-
PASCIIASICS. perator una cum suis senatoribus el proceribus ler-
Conflteor ita esse, mi fraler. Sed vereor post roerequireret, quid esset quod divina majestas offen-
surda vitse silentia, post omissa litlerarum studia, sa lot laliaque longo in tempore isto prsemonstraret
repetere quod aut oblivio abduxit, aut levilas mo- in populo : quia jam, Scriptura teste (Isa. xxvm, 19),
rum jam audire fastidit. Insuper etsi esset de lali- sola vexalio intellectum dabat auditui. Tumqueprac-
bus tempus loquendi, praesertimjam nulla est mihi, cipitur, ut singuli de hoc diligenlius quaererent
etsi quandoque fuerit litlerarum facundia scribendi. usqtie ad alium Placitum b, quid esset in quo Deus
Tameu ne quod coepimus, infectum veniat in op- offensus esset, vel quibus placari posset operibus.
probrium, inimicisin gaudium, et desidiosisin exem- Ilis ita quidem jussis, slatuit mox Arsenius noster
plum, experiar quod liortaris, et incipiam, licet in- corara oculis miserum orbem, et divinas lcges, si-
explebiliasint gestarum rerum lamenta quaerestant. mulque Patrum decreta : in quibus conspexit illico,
Sediquia interdum Severus ingressus est felix viam B quanlis EcclesiaeChristi depravalse forent modis,
universseterrae, el Chremes inler discrimina a nostra qualibusque populus universus carnalium rerum
jam discessit, necesse.est unum eligamusde hismore operibus corruplus. Qua de causa parvam edidit
sanclorum Palrura, qui nobiscura cum eo versati schedulam quidem sibi ad memoriam, in qua litte-
sunt: quatenus per eum et verilas, quasi sub tribus ris depinxit universa regni hujus efficaciter vitia,
teslibus, melius comraendetur; et noster planclus sicque circumspecle, ut nullus adversariorum om-
non diversus vel numero inveniatur. Idcirco, frater, nia ita non esse negare posset. Inde ad comitatum
quia tuum fuit quse coepimus reincipere, tuum sit rediens, omnia coram Augustoet coram cunctis ec-
consortem in hac parte eligere. clesiarum praesulibus et senaloribus proposuit sin-
ADEODATCS. gillatira diversorura ordinuro ollicia, excrescenlibus
Quamvis ergo minus idoneus sim prsejudiciodis- malis, et ostendit cuncla esse corrupta vel depra-
cernendi; quia devotus tuis exislo jussis, non abnuo •vata.
quod exigis. Non enim philosophum ad lamenlura TIIE0PHRASTUS.
rile quserimus, sed eorum aliquem, cujus aut rae-
moria pise recordalionis, aut affectu ad lacrymas Obslupesco valde, cum ejus tantis provocamur
incitemur. Unde si libi videtur, licet glaber sit, ex C exemplis, quod nemo nostrum qui ad plenum veri-
omnibus eligamus Theophrastum. tatem de illo audeat posteris narrare, licet audeat
THEOPHRASTUS. detegerepeccata populi longediunccumulata, clades,
ludo peslilentias, fames, insequalilates aerum, terrores-
Nequaquam igilur cogitaverim, quod jocos que eliam visionum. Quibus profecto malis prseccs-
velitis serere, aut puerilia sectari. sit prior pulverum fallax adinvenlio, sub qua tanta
PASCHASIUS. fuit vexatio et prodigium mentlacii, ut prudentibus
Noli mirari, frater, si te glabrum ad hoc Adeoda-
lus elegit, cum me decrepitum longe diu talibus ob- esseldareturintelligi, quod universus orbis ad tentandum
lilteratum studiis non omiserit: quoniam threnos et expositus in manibus iniraici. Ex quo liquet,
pro lalibus et hujuscemodi causis peccata regni, quse
verilatem audienlibus maxime probi et bene conscii necdum
in pejus cu-
amanles commendare debent. Ideo nos duo in roul- mulentur.complela sunl, quod quolidie
tis possumus jam diu vexati quam bene filiis et Sicquerestat, quod in mullis faclumcom-
perimus, ut deslrualur. Unde timendumne fiat in
amicis nostros pandere fletus.
nobis, quod in mullisjam genlibus actum legimus.
CAPUT PRIMUM. Nequaquam igilur dixerim sine causa miracula san-
ADEODATOS. 'D ctorum longe diu in Christo quiescenlium
nuper co-
Sed anlequam veniamus ad lamentum, rogo, in- ruscasse, quanla et qualia nunquam sunt audita a
dices nobis initium tanti discriminis : quia nullus . saeculofacla uno in tempore ad reliquias sanctorum :
est sani capitis, qui credat hsec sine offensa Dei in quia omnino, quasi in gallicinio,sancti hoc in regno
populo conligisse. huc illucque delati, se invicemexcitarunt quasi ad
PASCUASIUS. . concenlumcantus. Uldaretur inlelligi, quod nostra
Verum, nercule, quod ais: sed necdum omnia li- infidelitas,juxta Apostolum,id exigeret, quia signa
cel omnlbus reserare, maxime quibus veritas odio non fldelibus, sed infidelibus, ipso teste, verissime
est, et scelera placent. Tamen elsi minus bona eis- danlur : si quo modo post tenebras caecitatisno-
deuiplaceant/veruin non semper occulendum est: slrae ad veram lucera, quse Chrislus est, tandem
quia hic de quo loquimur, etiam exprobrantibus si- expergefacti resurgaraus.
« Id esl inler.turbas quaePaschasio abbate conti- b Placilum hoc anno 829 habitum fuisse lego in
in monaslerio Corbeiensi,de quibus in ipsius epistola LudoviciAugusli, quse Concilio Parisiensi
ferutil
aschasii ElOgiodiximus suprai sexto praefixaest.
1609 DE VITA WAL;£, SEU EPITAPHIUMARSENH. — LIB. II. 1610
ADEODATUS. A sueludines, officu sui negotia, cum esset prseocett-
Fortassis ergo iste prius si vocatus esset ad collo- patus vams rebus, praetermisisse.
quii lamenlum, quasi prodilor nos delegeret, non PASCHASIUS.
valens cohibere spirilunt in loquendo. Idcirco elsi Acriora sunt, frater, quse lunc prolata sunt, de
vera sintquaetangil, suo in locodicere non exspectat. quibus pauca pandant. Ait namque Csesari: « Ve-
THEOPHRASTUS. lim, reverenlissime imperator Auguste, dicas nobis,
Nequaquam igitur quseproposui, alio in loco re- tuis quid est quod tanlum propriis interdum reliclis
ctius proferunlur : quoniam mala quae pcr partes officiis, ad divina te transmitlis ? vel quid est quod
creverant, primura islo in tempore feriuntur. Cre- das, quando honores ecclesiarum, imo, ut senlio,
vit enim hoc imperium prosperis successibus usque onera quoe largiris? Quod si res Domino jure elec-
ad praesens, quasi perfectam aetatem plenitudinis: mosynarum legilirae consecratse sunt, ecclesiarum
sed vitia quoeper partes, ul assolet, in prosperitale ejus sunt : quia suis pauperibus ct specialiler sibi
commissa sunt, coacervata inoleverant; justo Del servientibus legaliler dataesunt. Si autem benedic-
judicio, non minus flagellis quam et novis virtutum tioncs et Spiritum sanclum, quem digne Deo elccli
miraculis arguunlur. Propterca igitur, ni fallor, deinceps a Dominoet a sacris consecratis praesulibus
islo denotanda el plangenda sunl loco : ut si non no- B pcrcepturi sunt, auctorilate divina dare te exisli-
bis, sallemposterisveniantcorreclionisad exemplum. mas, -noveris, quod extra oflicii tui est quod prae-
CAPUT II. sumis. Coeterumauclorilate sanctorum Palrum si
PASCHASIUS. circumspectius est agere secundum Deum quod agis
Ita esse negare non possumus : tamen quaenoster el fructuosius quod largiris, ita temperandus est
Arsenius coram omnibus et suramis proceribus tum modus una cum clero, et plebe Dei, et sanclis pon-
proposuit, omilterenon debemus; quoniam ista et tificibus : ne aut tu tibi tua, eligas, tibique divina
hujuscemodialiaeum ad hoc impulerant, utcunclisex usurpes, aut vulgus tantam graliam, seu quilibct
divina auctoritate, acsi Jeremias alter ostenderet, in personarum in aliquo confundat : quoniam ir» his
quibus Deum omnes offenderanl: et monuit con- non nisi divina consideranda sunt, et salutis nostrae
slanter charitatis oflicio, ut mala quae admiserant, documenta. Ideo identilas esl pene et in rebus eccle-
destruerent, dissiparent et eveUerent; bona vero siarum : quia faculias earum nihil aliud est, quam
praelermissa deinceps aedificarent, ac plantarent in prelia peccatorum, vola fidelium, patrimonia pau-
reliquo. < Inlerea noslis, inquit, quibus ordinibus perum. Idcirco quod semel legilime consecratum est
Christi constat Ecclesia. Certum quippe quod secun- Deo, in suis mililibus et pauperibus ad usus militiae
dum singulorum oflicia requirendus est ordo disci- C suae Ubere concedatur. Habeat' igitur rex rem-
plinse, et stalus Reipublicae.Unde primum conside- publicam libere in usibus militioe suae ad di-
rari oporlet intus divina, tum exterius humana: spensandum : habeat et Christus res ecclesia-
quia procul dubio his duobus lolius Ecclesiae status rum, quasi alteram rempublicam, omnium indi-
administratur ordinibus. Ut sit imperator et rex gentium et sibi servientium usibus, suis commis-
suo mancipalus officio: nec aliena gerat, sed ea quse sam ministris fidelibus : et hoc sit regis officium, ut
sui juris competuntpropria; neque proetermittat ea, talilius coramillatur, qui et fideliter dispensent, ot
quia pro his omnibus adducet eum Dominus in ju- sapienter provideant: quatenus omnes glorificent
dicio. Episcopus vero el ministri Ecclesiarum, spe- Deumet gaudeant in Christo, non minus ex futuro-
cialius quaeDei sunt, agant. Deinde rex reclores in rum promissis, quam et ex praesentiarum consolalio-
regno tales consliluat, quales eos Dominus diligen- nibus. Sin alias, ut Apostolus ait, qui aUena diri-
ter in lege perquirere jubet, et in quibus rex el pro piunt, regnum non possidebunt seternum : quanto
quibus securus maneat, quos utique probos ad re- magis qui ea queeDei sunt et ecclesiarum, defrau-
gendum populum sanclura Dei et idoneos cognoscat, dantur [defraudant ], in quibus sacrilegia [f, sa-
non secundum proprios libitus qui ei faveant, sed n crUegis]copulantur? i
qui avariliamoderint, el Deumac juslitiam diligant: THEOPHRASTUS.
cujus profeclo ofliciumest, semper quse recta et ju- Quod si ita est, ut asseruit, el de his ulla provi-
sla sunt disponere, et quoedepravata corrigere. Alio- denlia apud Deum, nescio princjpum nostrorum quis
quin tu, rex, nisi servaveris quod praeceptum est, salvus esse possit, quibus nihil tam dulcia (sic)sunt,
forlior libi crucialus instat, et omnibus in te, si quam prsedia ecclesiarum, nihilque tam suavia, sicut
avertalur Deus, unus interilus. Ideo providendum scriptum est: Panis abtcondilut tuavior ett, et equa;
nihilnegligas:quia in teuno, secundum Salomonem furlivm dulciores (Prov. ix, 17).
(Sap. vi, 26), totiusstabilimentum esl regni: indivi- PASCHASICS.
pis autem neultra te ingeras quam expediat. i Verum, mi iraler, et ideo ira Dei eflusa est super
ADEODATUS. principes nostros, qui errare facit eos in invio, et
Ut sentio, non immerito tu alterum eum Jeremiam non in via : dum et saecularesad divina diripienda
dicebas, ob conslanliam fidei et frontis duritiam, qui indebite se ingerunt. Sacerdotes vero Christi el mi-.
tam audenter Augusto invexit, tanta quae vidimus, nistri altaris una cura divinisad exteriora de intimis
ob luxus desidiam, necnon et pessimas regum con- se ejiciunt, jam quod pejus esl sine pudore el tranv
PATROL. CXX. 81
 1611 S. PASCHASII RADBERTl ABBATIS CORBEIENSIS 1612
fundunt: quamvis scriptum legant, quod nemo mi- A cunque ligaverint isti sancti ponlillccs super lerr.im
litans Deo implicat se ncgotiis saccularibus (II Tim. ligala erunt et in coelis, timcndi sunt tot analhema-
II, i). Ilinc pcssima prscsumplionascitur et confusio, lismi sanclorum P.ilrum qui leguntur pt-o lalibus
hinc vorax concupisceniiarum flamma, hinc virtu- prolali in sacris canonibus : quoniam non minus co-
tum evacualio et pcccali fomes, dum aut minislri rum viget auctoritas, quanlnm aesliir.o,qui jam cum
Chr.isli facullatihus rerum, ne amitlant, illecti, ad Deo regnant. Idcirco, nl dicilis, si respublica sine
ea quaesibi non cxpediunt, expellunlur [f. impellun- suffragio rerum ecclesiarum subsistere non valet,
tur] *aut soecularesconcupiscenliarum succensi aesti- quaerendusest moduset ordo cum summa reverenlia
bus, quae Dei sunt, quasi auclorilate regia defensi, el religione Chrislianitalis : si quid vos, veslrique
temerario jure conlra Deum erecti diripiunt. Quibus ab ecclesiisob defensionem magis, quam ad rapinam
ita coram rege, et coram Christi prsesulibus et prin- accipere debeatis : ne cum malediclionibus et exse-
cipibus lerroe ad liquidum explicitis, nulltis eorum cratione sanctorum Patrum italenus praesumatur.
abnegavit. Porro isti sancli pontiflces, si quid ad usus mililiae
ADEODATUS. exhibendum est, sic exhibeant : et sic fiat rationa-
Miror quid negari possel, quod omnibus in propa- biliter in quibuslibet rebus, ne ipsi cogantur ad sae-
tulo est, et pene nullus qui contradicat: imo ad in- B cularia transvolare, et pompis soeculiquibus abre-
vicem provocaii deterioranlur omnia hinc inde, et nuntiaverunt, irreligiosus deservire : quia juxta Apo-
ad usus converlunlur pessimos. slolum, ul dixi, nemo militans Deo implicat se nego-
tiis soecularibus. Sin alias eorum aliquis, nec verus
CAPUT 111. est Christianus, quia adhuc pompis et operibus de-
PASCHASIUS. servit diaboli. Quo diclo, quaerere coeperunt quid
Proh dolor! quod lalis quotidie crescit insania essent pompse. Ille autem : Veslrum est, inquit, hoc
imprcesenliarum, ila ut omnes pro lalibus gestis et decernere, et virum magis evangelicum exhihere,
diclis convertanlur ad pejus magis, quam ad corre- quam in quibus saeculum regnat et glorialur in-
plionis aiujraentura. Hinc igitur tunc omncs coepe- hiarc. i
runt, maxime ecclesiaslici viri, quaerere el conlra- CAPUT IV.
dicere, quomodo aliler dignilas et honor ecclesiarum THEOPHRASTGS.
stare potuisset, acsi decreta sanctorum Palrum non Hoc quippe est, ul audio adhuc hodie, quod de eo
legissent. Quibus Arsenius nosler : « Considerale, nonnulli calumnianlur; quia voluerit res ecclesiarum
inquit, quge contra auclorilatem divinam veniunt, dividerentur, lantumque remaneret ecclesiis quan-
quatenus ea ipsius auctoritate Dei corriganlur. C tum admodum sufficerel; caetera vero militiaesoeculi
Vestris enim in manibus sunt jura non minus hu- deservirenl.
mana, quam et divina. Tum sseculares viri : Licet PASCHASIUS
ita sint omnia, inquiunt, quia rcspublica multis at- Nequaquam igiltir ita est, ut male sentis, siculi et
tenuala de causis per se sufiieere non valet; nobis tunc temporis plurimi sensere : quia ille super hac
cura rebus ecclesiasticis et militibus agendum est, re nihil temcre praefinivit,vel significavit : sed hor-
nosque suffragio facultatum earum juvandi. Qua- taius est solummodo, quodcunque fiendum essel, sic
propler pande, aiunt, quod moliris. At ille : Miror, omnino fieret, ne utri eorum pro rebus terrenis in
inquil, quid requiritis. Ecce rex noster, ul soepe Deum peccarent. Unde citm a quibuslibet tentarelur
ostensum esl, de facultalibus ecclesiarum niulia in episcoporum, quid exinde vellet; nihil aliquis aliud
suis suorumqne proesumil usibus : sanctorum aulcm rescire poluit, quam quod omnibus coram Auguslo
Patrum anathemata multa sunt nimis divina auclori- siinul dixii. Monasteriorum inlerea, dum haectracla-
tateprolata, ut ipsi proe manibus quam ssepe relecta rentur, ostendit et enumeravit pericula, cum jam
scilis, quse penilus condemnant, si res ecclesiarura lunc temporis nonnulla jam a laicis tenebantur:
vi aut poteslale fueriiit usurpalse nllius judicis. etsi hodie multo minus inveiiiunltir, quae de proprio
Proplerea rogo, cogitale si aliquis fideliura sua vota D reganlur ordine, sed sunt pro pceita peccaii omnia
super altare Deo deluleril, parum multumve sil; pene mundi usibus et studiis occupata vel depra-
veniens aulem quilibet lemere vi aut furto ea quae vata : quia cum bene coepisset rex de his, in fine
delata vel consecrata sunt, rapueril; super hoc, quae- crebrescentibus malis a saecularibus sunt pervasa.
so, vitium luijus facli quale sit, censealis? Qui simul, Idenlidem atttem et lunc plurimum detestalus est,
ac si novo inlus tacli oraculo, sacrilegium essesanxe- quod episcopalus secundum canonieamauctoritatem
runt. Tum ille : Nemo te, inquit, Augustorum cla- non rite darentur, neque eleclio servarelur. Quibus
rissime, fallal: quia valde periculosissimum est, res ilaque omnibus ila hinc inde ostensis, ctim nullus
semel Deo fideliter dicatas, ad usus pauperum et eorum ncgare posset, quod ordb ecclesiaslicus in
servorum Dei, violenter poslmodum diripere, et ad omnibtis corruptus non esset, excogitaverunt ut tri-
saccularcs usus contra aucioritalem divinam relor- bus in locis a synodi fierent, In quibus de hoc dili-
quere. Quod si secundum senleniiam veritalis, quse- centius qu33rerent, non quod (quantum exilus pro-
» Imo qualuor in locis, nimiritm in Mogunliacensiurbe, in Parisiorum urbe, apud Lugdunum et apud
T-elosam,ut legitur in Ludovici epistola mox citala.
1615 DE VITA WALJE, SEU EPITAPHIUMARSENH. — LIB. U. 1614
bavit) emendare lalia vellenl; sed ut regi interdum .A magniludinem lanti imperii, nec inlelligere aut in-
faverent: quoniam jam tunc ea quae postea mon- tueri, nec capere aut sustinere potuissent. Unde
strata sunt, moliebantur humana; idcirco minus non consules, sed mercatores ac venditores tantse
procurata sunt divina. dignitatis, et perlurbatores ecclesiarum sunt dicendi,
CAPUT V. qui non modo isto monente non consuluerunt, ve-
rum subterfugerunt, everterunt et prodiderunt in
ADEODATUS.
ne aut talia corrigerenlur, aut etiam dete-
Miror absenlem, cum ejus commemorantur dicta, invicem,
Nam riora quaeimminebant, obstarent cum potuissent. Et
quem non mirabamur praesentem, cum esset
sicuti Paschasius paulo superius doluit, non
tam humilis, quo nullus humilior, nullusque magis ideo,
immerito talia contigerunl, imo quia noluerunt reci-
morluus mundo videretur, quid est quod tam inler veritatis ad correptionem, receperunt
summos ecclesiarum, prsesulum videlicet et senalo- pere spiritum ad
spiritum erroris verliginem. Inde est quod adhue
rum, consules, in senatu coram Augusto consulie
hodie nemo principum explicare polest reipublicoe
constanterque loquebatur ?
vias ad juslitiam.
PASCHASICS.
Non ignoras, frater, quod is erat iste, quem nec PASCHASICS.
terror minarum, nec vis rerum, nec spes prsesen- Nec immeriio, quia pro Deo stare noluerunt, ne-
lium, nec melus fulurorum, nec promissa faculta- que quaeDei sunt, primum quserere, utcorrigerent
tum, aut inlerminata suppliciorum genera, aut ulla quaejam dcpravata erant; si Deus ab eis recedens,
aucloritas poterat revocare a charitate Christi a di- consilium palrise deperieril, fides evanuerit, pax au-
lectione patrise et populi, ab amore ecclcsiaruin et fugerit, et prosperitas ullarum rerum hodie despe-
fide imperatoris. Propterea igitur talia et quam- rata jaceat. Jam rarus qui regibus fidem exhibeat,
plura, veluti aller Jeremias, conslanter loquebatur. nulltis patrioe aut civibus qui rectc consulat, nulltis
Prseserlimet mililiara clericorum in palatio, quos ca- qui sociis et amicis debilam charilalem impendat.
peUanosvulgo vocanl, quia nullus est ordo ecclesia- Judices non nisi venale aliquid agunt, populus im-
slicus, denolabat plurimum : qui non ob aliud ser- perialibus non suffragatur officiis, auctoritas non
viunt, nisi ob honores ecclesiarum et quscslus a soe- viget prselalorum, quoniam imperialis et regum
cttli, ac lucri graliam sine probalione magisleru, deperiit: respublica et ecclesiarum pauperrima est,
atque ambiliones mundi, quorum ilaque vila neque quia prsedones ea diripiunt: eloquentissimi omnes
sub regula est monachorum,.neque sub episcopomi- muti facti sunt, quoniam evacuata est virtus agendi
litat canonice ; praesertim cum nulla alia tirocinia et loquendi. Nam a soeculohas inparles nihil majus
sint ecclesiarum, quam sub his duobus ordinibus. ^1 scitura est, neque argumentosius ardexcogitandum :
Aiebat namque idem, quod aut canonicus quisque sed posse ac scire post uniuscujusque velle desudat.
esse deberet, aut laicus, aul monachus. Quod si Idcirco, quantum credo, quia tunc vocem hujus, imo
neutrum, jam sub nullo monslratur ordine, quia vi- Dei non audierunt, versa est oranis prosperilas eo-
dentur esse sine capile. Quaeprofeclo haeresis,quam- ruminconlrarium, el confractsesunt vires; consilium,
vis aliunde sibi hoc nomen vindicaverit, lamen ut aufugil, et omnis sapientia, juxlaprophelant, devo-
fassus idem est, nulla alia islo in lempore pejor iit- rataest. Quod sane ipse, jam fulura proevidens, in
venitur ecclesiarum scabies : quse omnia ejusdem eodera Placito his evplicitis praemonuit. Ubi raox
jura, ex quo ccepit, corrupit, inlantum, quia mulli eum vehemens infirmitas, quam lienleriam medici
eorum vitiosi erant, ut a laicis pene omnia mona- vocant, apprehendit, quatenus virtutem in infirmi-
cborum et canonicorum, necnon et feminarum mo- late perficeret. Hinc quoque deinceps conlicuit, do-
nasteria occupentur, et sint omnia depravata. Pro- nec Dei judicium nos apprehenderet, et peccala quae
pler quse nunquam, quia futura prseviderat, dubi- jamjam consummala erant.clarescerent in facto, in-
tavit senlentiam pro slatu regni, pro salute populi, tantum ut, quse agimus, solummodojara non peccata
pro slabilitale ecclesiarum , et religione pacis di- j) sint, sed pcena peccali.
gnam dicere elsi quibuslibet displicuisset.
CAPUT VII.
CAPUT VI.
THEOPHRASTCS.
ADEODATCS.
Quantum datur intelligi, tales qui lunc iuere, non Cur talia acciderint, jam luce clarius manifesta
consules, non provisores patrise fuerunt, sed latro- sunt: sed quod habuerint initium, non ab re quseri-
nes : quorum mentes angtistas prsesentiarum caligo tur, quoniam jure aclum credimus, ut eorum corda
caecavit, humilitas prava lenebris opplevit, concu- obdurarentur, ne audirent culpis exigentibus; divina
piscenlia sordibus maculavit, in tanlum, ut ipsum ultio postmodum ut araplius in nobis peccaloribus
consulalus nomen, seu splendorem illius honoris, et juste desseviret.
a In ejusmodi clericos aulicos invehitur Walafri- palatii diversorum cmnobiorumsibi dominium optare
dus Slrabus in carmine de somnio Welini, supra ad atque poscere: quibus nulla sit alia cura, nisi ul sum
annum 821. Hinc Lupus abbas -Ferrariensis in epi- avarilim oppressioneservorumDei satisfaciant. Con-
slola 25 : Cwterum (ama versatur inter nos, ctericos fer Vitam Benedicti Anianaeabbalis, nura. 54, supra.
 1615 S. PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 161«
PASCIIASIUS. A nis. 0 dies Ula, dies (enebrarnm et oaliginis! o dfes
0 dies illa , quaepene oclernasbuic orbi tenebras exsecranda, quando lale cceptiint est cousilium! Et
altulit el discrimina, qtise pacatum imperium ct hsecest hora fureris Dei, hora noslraead viiufictam
unitum conscidit parliculatim ac divisit, gcrmanita- retributionis, in qua aperli sunl ocufi omniumcum
les violavil consanguineosdirempsil a, inimicitias Balaam ariolo; ubi cectdimus omnes, et cvigilavit
ubique procreavit, et concivesdispersit, fidem ex- virga furoris Dei; ubi violata sunt omnia jura
lerminavit, cbaritatem delevit, ecclcsiasquoque vio- legum.
lavit et omnia corrupitl Unde quotidie civilia suc- CAPUTVIII.
gunt bella, ut ila loquar, el plusquam civilia. Exer- ADEODATUS.
citus totius palriae pene huciilucque perimiltir : Proh nefas ! quod in subito lam immania, tam
provincioe,pagi, et urbes passim depopulanlur. Si horribiliacrevere in regno detrimenla, licet perpar-
qui residui sunt, sine viribus ubique aiU fugiurtt, les peccala coaucla id exegerinl.Unde pelimus quid
:iiit caeduntttr gladiis. ilinc undique paganorum et fuerit, quod rursus Arseniusad lam aeerrima, lam-
hoslium incursiones, hincquod orone vulgus conci- que perniciosa periculorumgenera se injecerit: nec
dilur, villoe,civitales innumeraecremaniur. Heu! mi- potuit fortassis providere quem finem haberent, qui-
sera dies, quam infelieior nox sequilur! sed nulla B bus oltviamvenire voluil, quaesumusut aperias.
infelicior illa, quando'sceleratus NASOb vocalus PASCHASTOS.
cst ab Spaniis, Amisarius ille, qui ctincla reliquit Verum, frater, quia videbat mala quse quotidie
honesta, in quibus erat ordinatus c; et immersit se surgebanl innumera et immensa': sed proenoscere
falHiisad omnia coenivolulubra; siquidem ut adve- non valuit quae fulura erant: quibus, quantum ex
nit, acsi ferus aper everlit palalium, destruxit con- se fnit, obviare voluit, et resistere pro fide regni et
silium, dissipavit omnia ralionis jura; consolesora- regis, pro amore patriae ac populi, pro religioneEc-
nes, divinos, humanosqtiecxpulit, etallrivil; tho- clesiarum el salule civium : quseomnia ehariora HH
ium occupavit,alque factiose, ita ul insidisevideren- eranl, quam-sua vila. Sed quia in initio haec non
Jur, manifesiius omnia pervasit; sicque caccus, ul ftierant repulsa et refulala, culpis exigenlibus im-
jiiliil -aliudesse posscl, quara quodipse invenerat, pune ad omnium perniciem proevaluere,ila ut nul-
.postposuitdivina, ad humana se immersit per fas lus jam esset fortis'ac sapiens.qui obviaret. Nam
uefasque, •cunclain subito convulsit ac commacula- idem cum jatn de sua infirmitate-convaluisset,ccepit
vit, ct omnem dignitalemregiam evacuavit; fuedera audire undique flagitiosa et obscenissima,turpia et
disrupit, cdufudit ordinem; ut nullus esset slatus, inhonesta; non qualiacunque, sed qualia nunquam
singula immutavit; diemconveriit in noclcm, rursus J in isto tioslro audira sunt saeculo.Pro quibus pro-
jioctem commulavilin diem. Patriabdicavil filios, el feclo mox commota sunt oinniaviscera ejtts pieia-
palrem filiis,sicquetyrannidis ejus profecit, utexce- tis affeclu, eo quod csset thealrum, honestatis olim,
deret ullr-aornnes, et nihil integrum reliqueril. Ho- palatium factum, in quo lanta sorlilegarum praesti-
nores debilosqui habuerant, amittebant; qui nec- gia recidiva scalurierunl, quantainomni mundejam
dum indebite qualescttnque assequebanlur oplimi non credebanlur esse. Nec enim poterat se continere
qnique virorum, amplissimiel nobiles alquc dignis- prsedolore el amore a fleiibus, cum haecilli a bonis,
simi, jam auctoritalem agendi omiseranl [/. amise- et summis, ac veracissimisdie nocluque nunliaren-
rant]: quia profecto nullus aliam lunc lemporis ha- tur viris : quia quanlo plos EcclesiamChrisli et Au-
Luit viam expediliorem ad honoresretinendoset ac- gustum ona cuni populo et prole 4dilexerat, tanto
i-uirendos, seu ad ea qusevellet vel concupierat, magis afficiebatur doloribus. Veniebant auiem et
quam illa sequi, quoe lunc tyrannus Naso mallet. primi palatii ex utroque ordine, qui omnia ila esse
Inlerea confregerat omnia ossa virlutumvis feminea. asserebant, imo pejus quam vulgo dioebatur. Tum
Ideo slullus, sine ocitiiset sensu, ad omnia se im- ipse per se delegit illuc qualitercunque veRire, si
merseral. Movebalurenira jam verligo lotius impe- . forle quivissel suis argumenlosepersoasionlbus ant
rii, ne uUusacquireret polenliam, ne ullus honorem,' consiliissubvenire : furia illa ut rediret, antequam
ne ullus facullales, sine scelere, aut sine-aliorum perturbaret omnia, et subverteret. Qui veniens egit
damnalionis dispendio. Iste quippe fruclus esl infi- quodcunqttepoluit; et cum Augusto,et cum proce-
d.iitalisetdiscordiae. Ideoconsullissimumest seinper ribus locutusest quod intellexerat; et praemonuit,
sercre prudentiae, juslilioe,fortitudinisac temperan- in his quse fiebant, quod senserat. Nam etbelluae
tiscsemina,ul melere possis centuplicammfructumIa- factiosissimse,quia prius ei palerejus et ipse amicis-
borisjquam concnpiscenliaruraelvitioruinmolimina, simi fuerant, affalusest fideliler cumomni amicitia-
ex qjo remetialur judicium.et crescat ultio perditio- rura obseqttio. Nec imraerko igitur, eo quod olim
» Sic legilur in codice ms. pro diremit, eum ad se de objeclostupro, postquamnullus inveniusest qvi
modum quo Alcuinus in epigrammate 163 scribit ausus fuisset cumarmis jam diclam rem et imponere.
tmpteral pro emerat. Et tanten Bernardura inconsiilie republica abiisiiin,
k Bernardus hic cst inarcoeHispanicaepr.v.feclus, penitus eam everlisse teslatur Nilhardus, quantum-
'Septimaniscet Tolosaecomes, Willelrai comitis seu vis CaroJoaddictus, in lih. i el u.
«hicis filius, Theganus in libro de geslis Ludovici, c Id est edticatus et instiiutus ab optimo patre
cap. 58, auctor est, ducera Bernarduni purificasse Guillelmo.
1617 DE VITA WAL^E, SEU EPITAPHIUMARSENII. — LIB. II. 1618
uxorem « sibi sororem ipsius, filiamnobilissimiviri JA vel quomododecrevisset fieri quod molicbaliir: et
<jt magnificeiUissimiduxerat. Uude ab htcunabuUs quod pro certo jani qui conseii eranl hujiis consilii
qtiasi paler circa eum in omnibus pium gerebat af- talia mandassenl, retulerunt. Tunc una cuin suramis
fectum, curara ac sol!icili*dinem,pluseliam quam consulibusct sanclis quibtisdam episcopis, necnou
si paler esset. Sed cum vidisset, quod csecusjam et cum summisofficialibuspalalii coepilquoerereiu
mente alienatusesset, el per prseceps ruerel; dixit lide Christi, ne talia perficerenlur ad subversionein
quodcunque poluit : licet jam moribus efferatus, tolius imperii, quid agere debuisset. Tunc omnes -•
quia felle concupiscenliaruniinebrialus erat, audire una voce, flentesel ejulantcs, magniet summi, ctim
nolui-set, sicque cum in nullo proficere se vidisset, omnibus qui aderanl servis Dei, conslanler [ supple
prospeclis omrtibns dolens ac gemens ad monasle- dixerunt], quod non esset Deo fidelisel sancise ip-
rium siiie effectu remeavit. Quem mox, dato parvis- sius Ecclesise,qui in lalibus subvenire posset peri-
simo lemporls inlervallo, secuti sunt jam expulsi et culis, nec fecisset. Ila siquidcm .mullis exhortanti-
dejecti rectores et primi palalii, flentes el lugenles, bus, accepto consilio, una cumeleclissimis elclaris-
quod ab uno impudico violarentur omnia jura to- simis viris misii se pro fideChrisli, pro slalu impe-
tius impcrii, pellerenlur oplimi quique, et opprime- rii, pro pace Ecclesiarura, pro amore regis et regni,
rentur ubique forles et clarissimi viri, non illius vir- B. ] pro salute liliorum ejus, zeloDei sttccensus, ne fraua.
tute constupratoris, scd doto et fraude pessimoede- praevaleretadversarii, ut dignitas servareturpalrise,,
ceptionis. Nunliant autem singulipejora pessimis, et salus maneret civibus, in magoumdiscrimen ; el sa*
omnes confluunt hinc inde ad Arsenium, el requi- lutem suam pro justilia el fide devolus-obomnium
runt quasi de fonteconsilium. IJIe aulem raoerens libertatem obtulit .*alioqtiin si vellet favere in parti-
ac lugens, lotus animo pendebal ad Deumsuspeclus, bus, acceptior esset omuibus, el honorabilior habe-
si forte Deus in talibus suis subveniret periculis. retur universis. Sed is cum esselfortis anitno, sun-
Horlalur omncs singillulim, ut. suslineant et exspe- ctitale proeclarus, juslitia veslitus, fide solidalus,
ctentDei judiciura. DciniJesinguli ut redeant adpa- charilale fundalus, virlulum armis indutus, magis
.aiium, ct videant, el intelligant, persuadeant quo- elegit roori, quam lale facinusel lam crudelissimum
quemeliora salutis ; conenlur nisuquo possunl, ob- sustinere scelus, quod omnibusesset ad ruinam, ad
viare lalibus tanlisque perturbationibus. Quo faclo, perdilionem, el ad exitium, si consentirent, oeternas
repelluntur summi, dejiciunlur eximii, colligunltir damnalionis.ldcirco nihil jam de se timere coepit,
improbi, honoranlur vanissitni, cl introducuntur lanlura ut praevenirepoluisset christianissiinis priu-
scelesti. Tunc itaque, his ita comperlis, renuutiant cipibus, prsesulibus Ecclesiarum et omni populo, ac
Arsenio mala in sseculo,qux unquam vix sunt au- C liberare omnes de tam atrocissimo mortis periculo :.
dita, ut in tam gloriosoimperiosubito sic omniafue- quoniam omnibus bonisunus imminebalinterilus.
rintpermutala. Fit palatium proslibulum, ubi moe- ADEODATUS.
chia dominulur, et aduller regnal: coacervantur Unumdebuimus deplorare : sed valde-diriora nos
crimina, requiruntur nefania el sorlilega maleficio-
cogunt quoeconligerunt, quia nimium amariora et
rum oninium genera, quanta nunquam credidi in. crudelissima sunt,
quam quaeproposuimus lamen-
soeculoremansisse : nihil de universis proetermis- lari. Unde
oportet ea retexere plangentis affeclu.
snm malis, nuntialur ubique omnibus.Vcrumtamen.
Neque enim ille tam plangendus est, quam jugitcr
vir gravis et cautus, nec sfc interdum movebatur, avertalurira Dei a nobis. Verum-
isladeploranda.ut
nisi ad lacrymas, donec eorum proderetur factio, et lamen sic
' quse dolemus,fletibuscommendandasunt,
firmaretur ab ipsis, qui erant de tam pravissimis ne hic noster ullis involvatur adversariorum crimini-
consiliis plane conscii, quod vellet idein tyrannus bus : etsi
clam sua 1 singulis, quamvisfacultasesset-perorandi,
Angusturaperimere quolibet paclo.quasi respondere nequimus qtiaedicantur ad singula. Id-
rnQrmitale subito mortuus videretur : deinde filios circo petamuspoiius pielaiis gratiam, quara ingera-
ejns, una cum optimis regni principibus, quoscun- raus ititerdum reprehensionura querelas : offera-
que' dolo prius proeoccupare poluisset. Cum autem p. mus prsecordiorum noslrorum dolores,
haec nuntiantur a gravissimiset veracissimisvirisila nii nostri ad defensionem. quam inge-
ejus suscipere partes.
absque dubio esse; nimio moerore perculsus, misit Deindesi acrius
iteruni rursus atque ilerum idoneas et sanclse reli- aliquid constanter egerimus, aut li-
occulle veni- berius quam debemus, et ipsi velmt; obsecramus
gionis personas, et probatissimas, qui tantum
rent, et essent tantisper infra palalium apud quos- tum imperitisevelintemperanlioe ignoscant,quan-
dolori vel jusliiise concedendum pulanf.
dam, qui eranl in eisdem consiliis : pio
qualitercunque
verum Nainquenullus raajor esse polest dolor, quara bie
quousqiiequid esset, diligenliusperscrularen- noster, in
tur. Qui mox omnia ut dicta erant, a secreto vere quo laiilus Paterin subitosublatus deplo-
ratur, tantisquca maiis dilaceratur infamiis et odiis,
pertractata compererunl,qualiter tyrannus, quando
qui mullo dignus fuerat amore, quolidie et insequi-
" Hinc duo colligimusunum, Walam anle inilami Gerbergaposlea sanctimonialis facta, Cabiloncdolio
vitara inouaslicammatrimonio ligaium fuisse; alte- inclusa, in profluenlemArarim jussu Loiharii, tan
rnm, iixorem ejus sororem fuisse Bernardi, Willel- quam venefica,projecla esi, leslc The.ano.
mi comitis filiam,Ilelinbrugam, an Gerbergam: qux
 1019 S. PASCHASIlRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1620
tur. In quo et cum qno excidium painae, hcclesiarum A promovisset, et iret nesciens ad mortem, facla est
eversiones, calamilatespauperum, divitum oppres- manus Domini super omnem popttlum : qui simul
siones, barbarorum incursiohes, csedes vulgi, bella omnes, ac si divinitus coacti, venemnt in unum pro
superbientium, insidias univcrsorum, et (quodatro- fide regis et regni, pro salute populi et patrioe, pro
cissimum) perditiones animarum simul immaniler stabilitate imperii, et filiorurasuccessione : quoniam
deploramus : quia illo spreto, cum non est auditus, audierant omnes, et compererant sihguli de locis
hoec omnia contigerunt. Quapropter rogo, ne defi- suis unum esse inleritum omnibus praeparatum. Ubi
cias, etiam minis insectatus, et blasphemiis lacessi- ac si divinilusevocati cum simul essent, retulerunt
tus. Et ne dicat aliquis, in threnis quod talia non singuli mala qttseaudierant, nonnuUiquaeviderant et
sint coacervanda neque replicanda : sciat quod cognoveranl, aut inlerfuerant: quibus undique iia
nullo in loco amplius, maxime quando talia crebe- explosis ad liquidum claruil, quod Augusto et filiis
scuiit mala, quando veritas insectalur odiis, quando una cum universis princtpibus unum immineret exi-
justilia debellatui'. Sic ilaque Jeremias propheta tium alque interitus vitse. Nam et Melanius filius
post increpationes, post persecutiones et impulsio- piissimi Csesariscum his confluxerat, et periclitaba-
nes, ad lamenla se converlit, et omnia quse accide- lur rex, cum esset una cum suis omnibus; quia con-
runt pro deliclis, amarissime deflevit. B tra ettm iter arreptum erat inscio patre, ut ipse prior
CAPUT IX. post patrem perimerelur. Deinde cum pro his uni-
PASCHASIUS. versi quid agerent, nularentur moerore perfusi, ad-
Bene nos horlaris, frater, nisi tanta essent,quanla volavit extimis a custodiis, etsacramentis diu deten-
rememorare non sufficimus, nec inlueri : non dico tus, quse cum patre eo in temporepertulerat Gralia-
quse olim aeciderant, sed de his tantum, ex quoiste nus, et retulit voce propria quse dicla, quae gesta,
impurus atque impitis hostis omniifm religionum qusevefutura cognoverat: quia in his longe diu com-
confudil, conlurbavit et pervertit, honesta omnia moratus, nihil aUudjam quam morlem iraminere
dbscenis permiscuit, et religiosa vanis : intanlum, sibi videbat: adquoscumfugisset, narravit omnia,
nec mens, nec lingua, nec vox, quse narrare queat quse inttts detenlus resciverat. Ubi de adulierio nulla
istitts vecordissimimolimina quoeccepit, ex omnium universis remansit dubilatio, de prsesligiis sortile -
scelerum colluvione vallatus. Arbitrabatur enim gorum et divinationibus : tuncque per eum audila
diabolicis omnia prseoccupare maleficiis; superare, stinl, quanta et qualia nusquamjam remansisse cre-
non consilio, sed auspiciis; praeripere et auguriis : debanlur, quaetunc ex omni parte orbis ad. palalium
eo quod sacraiissimum Augustum sic haberet suis coierat[/.coierant],acsi Anticltristus cum suis male-
delusum proestigiis, ut omnes repelleret, quos aut C ficiis apparuisset. Ad ultimum vero de nece patris et
ipse, aut magnus pater ejus imperator nutrierat a de lolius imperii edixit subversione, qualiier auspi-
secreto, a colloquio,a familiaritate etconsilio, afidei ciis, auguriis, consiliis,atque insidiis, necnon et om-
fide, ab honoribus, etabomni consortio prioris vitse. nibus malignis artibus esset praefixum.Tunc omnes
Qui furia et auclor sceleris, cum essel munitus po- hi proceres et filii duo, Melaniuset Gralianus, qui
lestate regia, prseniluit quod esset ultio praeterito- aderant, decernunt potius mori debere eos, quara ul-
rum scelerum, et incremenlum mali. Unde faclum tra hoec quoque consentire, ut unus eis sceleslus,
est, ut in regno nullus aliud posset, nisi quod ipse flagitiosuset auctor lotius raalitiseomnibus esset in
-vellet, aut mandaret. Ita omnes siquidem oppressi conlumeliara, in ruinam, et in opprobrium sempi-
sunt, quasi ex indicio furoris Dei, ne ullus auderet ternum. Quod sane consiKum et deuiiitioiaem tunc
resistere vel contraire : quia potestas et volunlas pii Arsenius cum divino timore moerens ac dolens con-
imperatoris, ac si innocenter, cum spurcisSimoerat. sensit : quia nuUum jam alium evadendi ingenium,
Quod factum ad memoriam sempiternaeturpiludinis invenire potuit: non ut Augustus imperio privare-
factum esl. Quandoquidem cum jam incboarentur lur, aut inhoneste (quantum rei eventus sinebat) in
quae dudumccepia erant, quoeinierant consilia, cum n aliqtto aut ab aUquo tractaretur; sed ut hostis pel-
iter arriperel rex et regina,. illius ssevissimoebeslise leretur una cum suis compficibus; et moeehia quak
ducatu ; ibat Augttstus quasi innocens agnus afl vi- jam publica erat, in conftisioneraomnium ne diutius
. climam ; ibat imperator magnus et clemens, dece- celaretur. Sortilegaeibidem aggregatse, divini, con-
plus a qua eum Salomon cavere monuerat, imo Ie- jectores et muti,nee non somniatores, et hi qui exla
nonis ejusdem insidiis, ad mortem : quinon ob aliud consulebant; vel alii quamplures malignis insti-
servabalur, nisi ejus poteslate jus diriperetur impe- tuti arlibus, a sacro pellerentur palatio : quorum
rii, et fraus inimici redundaret in omnes. Nemo igi- tanta et lalia erant nefandissimoe artis prsesa-
tnr est qui credat, nemo qui recogitel quaegesta sunt, gia, etiam ul plurimos traherent itt errorem:
quoe acla, qualiieraut quanta : idcirconemo esl qui quia videbanlur omnia diabolicae-arlis figraenta
intelligat, cur aut quomodo acciderint, quive aucto- in mundo repullulasse, inlanlum, cura hsec omnia
res fuerint mali, vel qui boni. Propterea omnes in- ila fraude seu dolocirca Augustum agerenlur, ut in
scii, mali et pessimi, Arsenium culpant, quasi incen- nullo penilus senlire posset quotidie quae fiebanl.
torem raalorum. Interea cum hsecila aguntur, impe- Alioquinmalitiosis nisi esset praeventusariibus, ne-
rator, ac si agnus iniiocens ad viclimam, cum a loco quaquam fieri posset, ut fidelissimosquosque consu-
G21 DE VITA WAL.E, SEU EPITAPIIIUMARSENII. — LIB. U. 1C22
les etsanctissunos proesulesnon auotrei, veicreuerei A quam popuius unquam lecisse cernuur : quia et
sibi talia narrantihus, quos olim semper in consilio ego prior admisi cl fcci, qualia nulliis ante nie rex
habuerat. Non enim alium in fide recipiebat, nisi fecisse invenitiir. Et ideo, inquit, gratias omnipo-
quem Justina vellet : neque alium autaudire, aut tenti Deo, qui tam immineiis malum ad tam pacifi-
ditigere valebat, aul assenlire, qtiousque isla vi- cum deduxit exilttm. Porro deinceps nihil tale,
guerunt, nisi quera illa ei in fide commendabat: et, nihil sine veslro consilib me aclurtim ullerius pro-
quod prodigiosius est, ut aiunt, nec alittd velle, fiteor. Imperium namque a me, ul olim ordiiiatuiu
prseler quocipsa vellet. Unde quidam episcoporum, esl una vohiscum, et conslitulum, ila manere de-
cuin corani eo astarent omnes praesules Chrisliet cerno el volo. Feniinoequoque liuic, quam adjudi-
senalus lotius imperii, nec non ct omnis populus, castis, qtiia mea est in illa ukio, juxta communes
eumque jam arguerent coiislaiili fide pro lalibus : lrges, sicut dcposcilis, vitam coucedo: ila tameit
Scio, inquil, quamvis talia et tanla quoedicunlur, -' ul sitb sacro velamine,a deinceps degeat (sic), et
male deceptus his arlibus hactcnus assensisses, pceiiiteiuiamgerat. > Quibtts ita pacifice in cadem
cura his exulus fueris quibus vesliris, quia tereci- concione dispositis, relevatur in throno gloriosus
pies, et eris optiinus imperalor, quod semper ante imperator, et erigitur cum laudibus, el subditttr ei
fuisti. * omnis populus in fide amplius lidelis, si posset fieri,
B
ADEODATUS. qiiam prius. Talis quippe est infidelitas Arsenii,
A sseculo hujusmodi res gesla, quantum video, falso ut opinantur, qtiibus non est praecognilum,
non legitur, ut populus pro principe contra princi- quod suo sapicnli consilio lyrannum praevenerit,ne
pem sic agerel. Fuit eniin,seslimo, aulnimia dilectio perficeret quoeraoUebalur,ut perimeret Augustum,.
senatorum el praesulum circa Augustum et ejus prolemque ejus oninem exslingueret, et uxorem
prolem, clarescentibus cattsis, quod eum lam reve- quam infideliter coinquinaverat, acciperet'. Cum
renler rursus erigunt in regnum ; aut caecatemeri- qua, si cederetur, imperium pervadcret, et omnes
tas, quod talia praesumpsere niillis exstanlibus, nisi seniores terrae aut iiiteificeret, aul male subjugaret
vulgi aeslimatione, causis, moechisesortilogorunique oppressos ; sin alias, ad Hispaniam ctim ipsa se
et aliis quibuslibet qtidnimdam offensis.Uude nou transponeret. Propterea ergo dedit se periculo Ar-
milii videlur, quod pro lalibus deberet omnis religio senius, et liberavit omnes aianli sccleris malo. Ni-
ecclesiastieael ordo lotius populi italenus iiisnrgere hil itaque idem contra Caesarem, quamvis aliter
el commoveri adversus Caesarem, nisi forte aliud inscii malignantes senliant; sed pro Csesarefecil et
lateat, quod gravitts videatur. Et hoc petimus, quia iinperio, pro patria et pro omnibus majoribus nalti,
in cadem concione et negotio fuisti; pattlo cla- C pro fide et zelo Dei, pro religione Chrislianitaiis et
rkis aperias, ut Arsenius noster magis excusabilis salute civium. Rcscinduntur ergo co in faclo paula
vi;!e;ilur. post jura leguni omnia, divina scilicct et humana.
CAPUTX. Occultabatur aulem nimia fraus, quasi sub fidei
PASCnASIUS. schemalcel voluntaie regia. Hinc hercule est, quod
Veriim,utais, ineadem concioneme fuisse.quando adhuc hodie plnres in eo errant, et dicunt boniuu
miiversi principes simul pacifice, quanlum inlelli- malum, et malum quod omnes lunc detreclabant,
gercluncpotuimus, aggregati, de his altercali sunt bonum. Ex quo sane malo innumera creverunt, et
conlra Auguslum,non abnuo : sed omnia retinere quotiilie atrociora crescunt mala. Tunc tamen etim.
quse dicta, quaeveresponsa sint, omnino nequeo. quasl liberatorem omnium omnes iiiagnificabaiu,
Nec ilaque mirum, cum etvosea non recolilis,quoe et exlollebant ubique laudibus- maxime cum Caesar
in hrcvi paulo superius connumeravi. Alioquin nisi Augusius Honorius ab Italis evocalus b venisset, eo-
immemor esses, certe aul calumnialor ; nunquam! quod consortem imperii Juslinianus sibi olim et suc-
parva quse dolenda rcluli, existimasses : quoniam, cessorcm lotius monarchiaecum voluntate et con-
nihil sceleslius esse posset, si proceres regni, et., sensu omnium cum fecerat; quem una cum patre
crcaii jam regcs lilii, fieri permisissent quse con- praefatusexierminare et subverlere conabatur, cunt
numeravi. Unde rex in illa concione, cum populo, reliquis fratribus sttis regibus : in cujus nimirum,
gralias pro his referret; qnamvis in corde aliudI adventu delecli sunt plurimi, et quse dicebanlur
occuleret : « Voseniin, inquil, fecistis, qualia nun- reserata. Pro quo consilioillius furiaefrater °, quia
! a Vila LudoviciPii ad annum 830,
quo hoeccon- atlonsione porro sua imperalor tcmpus deliberavdl
ligerunl : At vero imperalor ut eornm couspiralionem poposcil.ConferAnnales Bertinianos, iu quibus Ju-
contra se et uxorem Bernurdumque obslinatissime ditba ad nionasleriuin sanctae Radegundis Picla-
comperitferaliterarmnlam; Bernardum qnidemfugoe vos missa fuisse, et Bernardus Barcinonam refu-
prwsidiose commillerepermisil, uxorem aulem Lnu- gisse liicunlur.
duni esse, el in monnslerioSanctmMaria; consislere b Ncmpe circa mensemMaium, ex Vita Ludovici
voluit, ipse aulem Cotnpendiumpeliit. Addit Auctor, jam citala, quam lu consule et confer cum hac
Judith posleaper Warinum et Lanlberlum compul- historia,
sara fuisse, titvelum ipsa sumeret, persuadereique «Ileribertus scilicet, de quo Vila Ludovici Pii ad
imperalori, ut coinam recideiet. Hoecveio cum im- anntim jam dictuin : Ileiiberlus Bernardi fruter lu-
peratoresecretocollocuta, permittenteilto,utmorlem minum amissione mullutus esl conlra voium Impe-
evadereposset, ipsa velitmsibi capiii sitperposuil: de'. raloris : Odo consobrinusillius armis ablalis exsitio
*62$ S. PASCIIASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1624
conyidtuset confcssusest consensisse, in eodempla- A Idcirco te oportuerat amplius me pro Justilia per-
cito caecatusest judicio publico, vita sibi clementer suadere ceriare debere, quam vet in modico tepe-
concessa. Sed quia ctincta quse fiebant, non erant scere; vel contra verum quidpiam, vet conlra quod
excorde Justiniani, neque ex animo, quoniam ab honestum est, assentire vet confileri. i Tum ego:
semulis veraefidei etjustitise instigabatur et adula- Nequaquara,inquam, dubito: neque amplius vellem
batur; femineo rursus devictus instinctu, quasi in hac parlc, quam excessus verbum, et assensus
multa contra eum inhonesta, non pro fldefacta fuis- de vobis habere : quia in his duobus credo amicos
sent, qui nisi se de his vindicaret, bene deinceps et me obtinere posse, non solum veniam pro offen-
regnare uon posse; rursusque si ablatam sibi uxo- sis, verum et ampliorem graliara, honores quoque
rem non reciperet post velamen. Tegitur interdum proprios et majores; insuper quidquid deeo et ab eo
vulnus in corde valde defixum, augentur comptices vobis placuerit. Tunc ita ille subsannando paululum
iterum, ut rescindaturimperium. Honorius, qui erat subridens : « Tu forte, inquit, eum et omnes eos qui
longe diu consors a patre, et ab omnibus procreatus eum favent, in tua aeslimaspotestate? NunquidDei
imperator, removetur a poteslate, repellitur a con- judicia non penimescis? Quid si ego fatso contra
sortio; sacraroenta universorum , qose illi facla me protulero sententiam confessioniset realus men-
fuerant , auctoritate paterna violantur ; boni B dacium, relicta justitia veraefideiel puritate cordis?
quoque atque inclyti viri , qui «hidum pro fide Potesl igitur contingerc, ut in contrarium vertalur
certaverant, tyrannum fugarant, moechiaro, et sententia, divino exigente judicio, quara tu existi-
universa turpia a conspeclu palaiii pepulerant; mas ; et si ego pro uilius graiia, aut-pro honoribus,
qui patriam et populum salvarant ; qui etiam vel tknore, vet favoribus, veritate relicla falsum
Augustum, ut dixiraus, el filios liberaranl; qui conlra me dixero aliquod; et in his deprehensus Dei
seipsos cum mulio discrimine, post talia, quibus justo agenle judicio, proprio condemnalusore, mor-
eum reslituerant in throno imperii, una cum fitii tis sententiam excepero; dum leviora vilare me
consortio in fide, qui pro fide egerant, subdiderunt; rogas pericula, et honores quaererevel gratiam; ca-
ita ut in eis nihil nisi fides et verttas appareret. Sed vendum, ne crudetiora excipiam : et dum tempo-
insidianlibus malis quaeritur opportunitas lemporis, rales injurias fugere, vel honores quserereme rogas;
el locus eleetus; disperguntur universi, qui ei prius ineflabili dispensante judicio, sempiternae morlis
fidem servaranl : senatus exsihatur, et magnati damnationero acquiram. Quapropter, fraler, sleraus
omnes, atqne olim charissimi et primi damnantur in via veritatis ingressi : et spem habeamus, quia
palalii: intcr quos etiam Arsenius noster rapitur, hsecnos ad vitam sempiternam, quoe Christus est,
pontificum lamen ofiicio, jubente Augusto, ac si ^ admittunt. i Undehis dictis confusussilui. Etconstat
eum honore ingenti, exsilialur. Retruditur au- quod in eo nulla conscientia erat, nisi secundum
tcm et clevatur in quadam tongissimo terrarum Deum et propler Deum, circa Augustum et filios,
spatio akissima et arctissima specu a quo nut- circa patriam et Ecclcsias, circa proceres et ma-
lus esset accessus, divino agenle judicio, nisi ange- gnatos, circa religionem et saltttem populi : quia
Ucus: ubi cum non post diu ab Augustodireclus ob non sua in ullo, sed quaeChristi erant, qitaerebat.
ecclesiasticarum rerum el monasiicarum negolia Idcirco errat, qui arbitratur Arsenium in periculum
devenissem; quanquam non sine pericuto, ob suum exsilii vel capitis vocari, quod deliquerit in ,his ne-
solamen, ad eum visilandumascendi. Ubi simut in- gotiis aliquid sciens vel volens : quod patriam lac-
ter salsissimas abundantissime gaudii et moeroris sertt, quod majeslatem imperii violaverit, quod Au-
lacrymas, Isetum, etsi tristes, duxiraus diem : tseli gustum et filios exinhonoraverit (sic), quod fidem
quidem de mutua visione et conscienlia pura, quia corruperit, quod pacem perturbaverit. A bonisenim
in eo nullaerat reatus culpa : trisles vero, qttodpro et prudenlibus non accusatur, quod ecclesiaslica
tanlaevirlutis beneficio exsilium tutit et odium, el jura non dilexerit, regis gloriam et imperri ampli-
custodiam carceris, el injuriam dirae calamilatis. ludinem non amaverit : sed quia nimium"ea dili-
Cum quo cum essem, inler dulcia amaraque verba, gendo in aliquo deliquerit. Propterea merito non
voltii ei persuadere, ut in aliquo se excessisse fate- reus citatur [accusatur] malcvolenliaeIn his om-
relur, et deinceps, quscAugustus vellet, in omnibus nibus, sed reus virtutis ; quoniam beati qui perse-
assenlire : si quo modo una cum quibusdam amicis cutionem paliunlur propler juslitiam. Vocatur au-
agere ^uivissem, ut in gratiam rediret; quod el tera jure novus virlutuin homo, qui perniciosura
Coesarsatisoptabat,si ei sotummodoconsensisset.Ad fraudis el doli restinxil insaniam et furorem; Cse-
quod idem : <Miror te, inquit, si de mea in aliquo . sarem liberavit a morte, filiosa perditione, regnum
dubilas conscientia, qui nihil mihi de his negoliis, el imperium ab invasione tyranni. A patalio nam-
pro quibus culpor, magis quam tibi sum conscius. quc sacri imperii pepulit omnes abominationes,mce-

deportalus, tanquam eorum qum Bernardo et regina1
acelamabanlur,comcii et fautoret. Lege Nithardi li-
brumet AnnalesBerlinianos.
" El quidem ad lacum Lemanum, infra cap. 12,
Walse exsilii mentio est in libro de translationc
sancti Viti infra, et apud Nilhardura in historioelib.
i. In vita Ludovici Augusli laniura dicilur Walach
abbas jussus ad monasterium redire Corbeim,ibique
regulariter obversari.
1625 DE VITA WALiE, SEU EPITAPHIUMARSENH.— LIB. II. 1626
chiam fugavit, sortilegas damnavit personas, bo- j\ lunt et inlelligcre? praesertim eum et ipsi eisaem
nestalem reslituit; patrem filiis, et fiUospatri red- vexantur malis, nec volunt animadverlere nec sen-
dtdit, monarchiam tunc ire in partes non permisit, lire, unde vel a quo haecexorta sint, a quibus pror-
sacramenta filio Augusto facta violare veluit. Omnia creata, vel a quo nutrita el propagata : quia si hu-
qnippe bona servare voluit, et mala dejtcere, ac jns auditum esset consilium,-longe aliud foret quod
proterere : quatenus tutam et tranquillam secundura omnibus profuisset, el omnibus hodie placeret. Sed
Deum vitam omnes viverent; electio quae solem- ne proevaleretconsilio contra insidias malignantium
niter facta fuerat in filioa patre el ah omnibus; et oppugnalor malorum, contra improbilates iniquo-
consecratio imperiatis, apostolicoesedis auctoritate rum, imo contra ipsumque Auguslum, qui contra
firmala, inconeussa maneret, ob pacis concordiam, filios, contra imperium, contra palriam, conlra sa-
ob nionarchiaefirmitatem et principatus laudem, ob luiem populi, ut manifestum est o/iotulie potestate,
honoremet gtoriam Christianaereligionis, quaepene honoribus, ingenio, arte qua poterat, armis, mulli-
J.im ubique a perfidis et inimicis tanti nominis con- tudine mililum decertabat; expellitur, deUcitur, ex-
culcaliir, alfligitur, et tenetur. Volnit enim sui con- silio mancipatur, religalur [relegalur}, ut asseris,
silii vigilantia providere, tara gloriosum regnum et allissima in specu; ne tilli morialium jam uJtra
Christianissimumne dividerelurin partes: quoniam, B consilium salutis porrigere posset, qued voluntali
juxta Salvaloris vocem, omne regnum in seipsum pessiraaeobviare posset. Quoniam non praecedebat
divisum desolabitur (Matth. xu, 25): quod bodie sapicntia vel consilium, ut voluntasbona duceretur
omnes faclttm salis dolemus, momentis singulis et ad prospera et salubria : sed prseibal inlentio pravse
plangimus. Voluiljuramenla, ul dixrmus, quaefacta voluntalis; et agebatur astulia, ingenio et potestate
fuerant Honorio• et fides promissa integra servare- iniqua, ne frangerelur semel deliberata crudelitas el
tur, ne tantis populus universus fuscaretur perjuriis. coepta voluntas.
Voluitut unitas et dignitas lolius imperii maneret CAPUT XI.
oh defensionempatrise et ecclesiarum liberalionem, PASeHASlUS.'
ob inlegritalem rerum, et dispensationem faculta- Animadverlis, frater, vorax incendii flamma qu»
tum ecclesiarum: nune' auieni, ut cernimus, orania veniat:
quia nisi esset quibuslibet praestigiis raens
sunt hnmutata vel perturbata. Quapropter advertat male
delnsa, et inflammata poteslas, conservata vo-
quilibet iuimicus, et intelligat, quara praeclaris Ar- luntas invicta, fideliumfides cum omni reverenli»
senius ornalur virtulibus; quam raulliplicibus pro humilis et devota; nequaquam agere potuissel tam
jusiiiia commendatur testimoniis : quem non boni perniciose contra suam et omnium salutem, partim
et probi viri dilacerant vel infamant; sed nocentes
pcrsuasionibus, partim potestate et ingeniis. Sed
et maligni vel inseii, rumoribus decepli, inseciantur
quia fides eorum fuit inlemerata et incontaminala;
odiis : qttem honeslissiraa et lautissima ubique com-
qui boni erant, nimia decepti reverenlia, noluerunt
mendant acta, et protestalur vita. ldcirco qui cu-
injuriose contraire ad primura : ideo incurrerunt
piunt ejus detrahere vitam, et iraminuere laudes, daranationis discrimen, et facta est ruina pene om-
seipsos accusant quod aut non habeant sensum, nium una. Unde idenlidem, cum esset in eadem
certe aut noluerint virtutibus decertare, adulalores specu, plurimum de se laetabalur, quod pro juslitia
cffecti, ne talia quoeplangimusdevenirent; alioquin injuriam pateretur : sed dolebat pro periculis quae-
gloriam quoererc cl honores, vanum est, sine labo- imminere jamjamque videbat. Dolebat quod boni et
ribus et virtule. Uiide habeat noster Arsenius lau-
optimi oppugnahantur; viri innocentissimi,et fideles
dem, quia ipse una cunt Christi gralia seternoevitae quique premehantur el exhonorabantur, iradeban-j
conquisivit honores; habeat faniam et praeconia, turque exsiliis, carceribus, et diversis injuriarum
quia jam ei post inhonoraliones, post exsilia dalur faligiis. Qui cum pene inler nubes iste elevalus vi-
vila et immortalilas. tam agerel (quanlum mortalibus fas est) angelicam
ADEODATCS. _. non satis tuta visa esl Augusto et suis, fauloribus-
Obstupesco satis, nec admirari queo virum, qui que Justinae, quse redierat in conjugium, ejus cu-
tantis et manifeslisaltollilur prseconiis;qui omnium stodia, propler Honorium, qni illis in parlibus et
ore laudatur; de quo conscia est omnis Ecclesia, ipse rejectus rex a consortio imperii morabatur. Ve-
omnis populus, quod mala quae lunc vigebant et rebanlur enim ne consilium salulis ilaret eidem vel
augmenlabautur, semper suo depukrit consilio; glo- primoribus, per quod iniquitas frangerelur, et ces-
riam regi et imperium ac filiis servaverit; tantis- saret coeplavirlutibiis superala crudelitas. Propterea
que obviare malhvvoluerii, ne provenirent, quibtis quam cilo deponitur de specu prsecelsa, et transpor-
nunc omnis Ecclesia, omnis populus, omnis aetas et tatur ad Herum b infra Oceanum insulam, omnium
ordo patilur et plangit. Quid est, quod senlire no- terrarum ultiioam : si quoraodo cum'beato Joanne
« Lotharium imperii consortemdixerat Ludovicus 5 b De hac insula dicttim est in Vita sancti Adal-
Augustus anuo 817, idque Romoe per Pascbalem i hardi, qui ibidem relegatus vixii annos septent; et
conflrmari cnravit anno 823, datis pro more novo j inferius dicetur, ubi de translatione corporis sancti
imperatori sacramentis.Adi librum de Vjta Ludovici i Filibcrti.
Pii, Eginhardum et alios.
(•27 S. PASCHAS» RADBERTiABBATISCORBEIENSIS 1628
solummodoquoc divina sunt cernat, nee valeat nu- A consilia : quoniam innoeens et optimus non ob aliud
mana contingere sensu, vel recuperationis ulli por- sic vexabaiur, nisi ne contrairet bonis consiliispessi-
rigere verba. mos conalus. AgebaiU ergo, quod omnes olim per-
THEOPHRASTCS. fidi contra sanctos exercuere : unde et iste similia
Quantum menle concipio, calamilas illata viro et perlulit, compassus, ut conregnaret.
cxsilitim sine Iege, sine judicio, sine culpa, imo pro ADEODATOS.
fide, pro defensione, pro juslitia, non pcenapeccall 0 prodigiosa inlenlio et nefanda! Quis unquam
est, sed praeconiumlaudis : quia non imminuilcla- audivit ul aliquis eos odiret quorum consilio et
rissimi nominis gloriarn, verum eliam illuslravit, et providenlia reservalus esset ad vitam, suique ac sua
honestam ubique aspergit famam. Nam si quis hodie eortim -salvaiafide el auxilio? vel quis ita sapnit, ut
illuc venerit ubi fuit, sentict odoramenla virtutum illos diligerel ad consensum qui hostes sui erant
quae rcliquit : quoniam omnis vita ejus plena gravi- suorumque, quorum conlumclise spurciliarum ho-
talis, plena operibus bonis, plena religionis fuit : nestatem ejus omnem suo scelere fcedaranl? Heu
ideo ei laudem ubiqtte ad sempiternam memoriam quam novoeohscenilatis dementia, ubi omnia vilio-
lemporis pressura vel tribulatio propagavit. Qtiia " rum oslia aperiuntur! quando Justina, etsi polluta,
etsi optabilius est cursum viloeconficere sine dolore recipilur: quod non corrigitur, neque datur locus-.
et sine injuria, tamen ad immortalitatis gloriam et timori, ut corrigatur. Unde buic paranlur insidioe,
fructum acternae retribulionis plus affert prsemiila- et removetur de loco ad locum : quoniam viliis ubi-
bor pii certaminis, quibus nullus est finis, quain de- que virtutes displicenl; nec salis Uile credunlur a
licata quies. Proplerea idem semper fortis et con- viliosis, dum alicubi esse credunlur. Idcirco vir-
stans in omni optima ratione et labore pio fuil, tutis vir, caslilatis amator, justiliae defeasor,
semper mansuetus et paliens; paratus excipere cum ejicitur lutc illucque sine testibus : qnia publica
omni devolione quidqtiid virtus divina decrevisset. erat ejus virlus, sine judicio, sine crimine, sine au-
Non enim exsilittm sibi, ubi-vel ubi cum esset, quia dientia, et sine scelere. Quapropler velim ad He-
cum Deo erat, sed patriam depulabat. Erat igitur rum deporlatus, ultimam lerranira insulam, quid
ki omni lococum Apostolobonus odor Deo: et ideo egeril paiulas.
ad famam et gloriam sancti nominis huc illucque
CAPUT XII.
deporlabatur.
PASCHASICS. PASCHASIOS.
Ita esl utasseris : et ideo non exstilem eum ap- Faleor plane, quod aromata solent, quod in prae-
pellare licet, sed eos qui eum exsulare cogebanl; C *- dicta specu : nisi quod ibi ccelum cl Peiminas Alpes,
qnoniam ipsi in quocunque loco essent, exsulaban- nec non Limanium lacum cernebat : hic vero so-
tur a se, a sensu, a consilio, cum omnem palriaini Iummodomare cuelumque; hic aulem el illuc Detim
civibus et optimis curis [/. viris vacuam] simillimami meditabatur in mente, secum semelipsum sempcr
cxsilio suis seeleribus reddebant. Quid est enimi sibi praesenlemferebat. Cernebat antem, juxla Da-
exsttl ipsum per se nomen? calamitatis iiliqiie pcenai vid, mirabiles elaliones maris, cernebat meiile in
et lurpiludinis. Quando igilur est lurpe? Revera, altis Dominum. Ergo considerabat rotas et volubili-
cum est pcena peccati. Opinio est etiam hominum, tales, quibtts verii:nr saectilum; se autem gaudebal
siculi huic, cum est pcena injuste damnali. Alias au- in solido conslabilitum, et congralnlabatiir pluri-
tem hic non in peccato suo nomen tulit exsilii, sedI mum, quasi in paradiso deliciarum prse amcenitate
decrelo injusto, juste Deo agente. Quia nemo lam nimia constitutus eo quod evasisset de profundo
insanus mente, qui peccatttm dicat agere sa';iclo' iniquitatis, ubi indesinenter elevant flumina sibi
consilio, pro fi\!e, pro vita Cxsaris, pro filiis el im- compugnantium fluclus usqne atl cceJum, ab impul-
perio, pro salule populi, et salvalione palrisc, proi sione dsemonum,nec lamen operiunt terras : quo-
justitia el legibus Auguslorum, pro Stabilitate et; rum fluclus et elationes, sicut nemo qui dinumerare
unilafe regni, pacisque concordia, pro depulsionet possit, ita potentia divinoedispensationis nemo qui
vitiorum el abotninationum, pro adulterio, quod ul- apprehendcre queat. Unde fidelis quisque audiat
limtim est, et pro conlumelia tolius imperii. Adco» vocem Domini cum Arsenio dicentis mari et sseculo:
igilnr nemo ftiriosus, nerno insanus, nemoque tami Usque huc venies, et hic confringes tumenles flti-
imperitus, qui felices eos censeat vel sensalos, qui ctus luos. Alias autem, nisi his solidatus esset pro-
talia contra conscientiam, conlra salulem omniunti missionibus, el ftindatus stiper firmam petram; iu-
facla laudanl, et huiic vituperant. Quasi non felices; ler tot volumina injuriarum, collisiones et fragores
fucrint hi omnes, qui pro juslilia agonizanles tales; teiitalionum, tam immobiliset inconcussus non per-
suslinueriiiUinjuriarum triumphos : de quorum om- raaneret. Ubi non tliu, proh nefas! cum bealo Joanne,
niuui collegioelectus est suo in lempore isle, qui proi etsi inferior, cum exsultatione et alacritate cor.dis
eximiis beneficiis et innumeris, coiUuraeJiaruinho- divina cernere licuit mysteria, tamen quantisper
nores perciperet. Hinc eiiam novo genere ad Ilerum; jucundiiaie refectus aeternaeconteraplationis,r.eliquit
magiiiliceniissimehonoralus ad exsulandum deduci- bonum exemplum fratribtis, el posteris famarh san-
tur, lesle conscienlia eorum, qui lalia ministrabant clae rcligionis. El quia nullo in loco satis credilur,
 1B29 DE VITA ViXLJE, SEU EPITAPHIUMARSENH. — LIB. II. 1650
quod timidius formidatur : ldcirco nec lnc exlra so- A noslrarum insidiae, quac ad lanlam civilium debac-
lum, ac si exlra mundum, retrusus permanere pa- chationem perduxere pacatissimum regnum! Sed
tilur; nam et Joannes in carcere religatus pertime- felix de quo uhique tanta virtutum respergitur fama.
scilur. Unde et Justina jam enixa, ctim ad conju- Puto quod niilla sit regio, nulltim terrarum nostra-
gium redisset velamine conculcato, requisivit quo rum solum, eliam tilliimirum; non ponlus, non in-
idem esset, quem nullo in Jocovivere, qunnlum ar- sulae, non littora ; non locus, non domus, non civi-
bitror, voluisset. Sed et invidus omnittm bonorum tas, in qua non exslent hujus viri laudis proeconia,
diabolus, invidit diulius eum frui tanlis virlutum et ubi non nianeanl impressa casli consilii vestigia,
oblectamenlis : quia nullo in loco esse polerat iu quoe cunctis prseslitit cuin incredibili gravitate,
hac vita mortali, quo magis delectarelur; ideo re- virtute, atqtie constaniia, el purilate cordis. Erat
movelur a tam amcenissimo deliciarum loco. enim in 30 integritas mentis. religio sancla, dili-
CAPUT XIII. genlia rertim, modcratio virtutum, quibus auclori-
tas in co plurimum commendabatur. Idcirco, ubi
ADEODATCS.
vel ubi, quasi eximius venerabatur palronus, et du-
Quoesopandas nobis quid fuerit, quia jam niillus
cebatur : quia in eorum eliarri conscientia venera-
tulior invenilur locus, neque remotior, quod inde
B bilis erat pro vitoe merilo et virtule, a qttibiis,
expeUilur, ubi nullus accessus hominum videlur,
quantum in ipsis fuit, exsilio damnabalur. Sed
neque recessus, hisi longo maris navigio. Nam et
omnino illi non erat exsilium, imo augmentum me-
ibidem olim Anlonium a positum fuisse ob firmissi-
ritorum : quia, sicut in psalmo canitur, eundo ibat
mam constat cuslodiam. Uudc et iste ab omnibus
de loco adlocttm, mitlendo semina sua (Psal. cxxv,
plurimum amabattir, licet suis satis jamdudum bonis
et beneficiis amarelur. Qui profeclo Aiitonius mulla 6). Ubique confessoresChristi rntercessores habuit;
virtutum deposita ibi reliquit, apud Deum merila ubique eorum exempla exhortalionis gratia sibi a
Deo proeslita invenit; ubique et ipse confessor sua
commendavit, et secum ubique aromala virtulum
reliquil; et monachorum calervam, inter quos-fnit,
portavit. secum habuit, quorum commendaretur precibus,
PASCHASICS.
Quod inlerrogas, qualis occasio fueril, prius foveretur solatiis, et solemnibus mulceretur officiis;
ostendi, qualem et Joannes habuit in carcere, ut quos et ipse suis instrucbat exemplis, exhortabatur
feriretur gladio. Tamen Melanius rcx illis erat affi- oraculis, proestruebat consiliis. Unde adhuc hodie
nis in partibus, super quem manus mittere decreve- in eisdem Jocis, quocunque fuit, plnrimum diligilur
rant. Ne consilio juvarelur, proyisum est, quia idein elamalur; praedicatur quoque et commendatur in-
mullis caecabalur peccali actibus. Hac quippe occa- C cessanter, etiam ab his qui eum non viderunl, qua-
sione, quamvis cum honore, qnia venerabatur me- tenus ejus semper fama vigeat et prseconia.
rilis, et limebalur consiliis; relevatur cum injuria CAPUT XIV.
ct
exsilio, deportatur ofliciosissime, quasi incensum
edoriferum, per medias Gallias ad Germaniam. Ipse PASCHASIUS.
vero semper ubique secum patriam ferebat: quia Verumlamen in eodera , ad quod pervenerat
ubique notus, ubique dilectus, ubique ab omnibus monasterium, non diu rursus licuit permanere, ne
quanto innocentior, lanlo charius amabalur. Eqtii- forte Gratiano illis in partibus inisceretur consilio
dem jam pcrfunclus lentationibus, nullam vim, nul- vel colloquio : quoniam ipse ubique idem eral; et
lum metuebat imperium : elsi necdum expleverat secundiim Deum quoc semel velle debere deliberar
animos adversariorum, neque placaverat odia im- verat, infaligabiliter tenebat, ne virtus animi ullis
prohorum; saluraverat laraen tanlisper perfidiam frangeretur molestiarum injuriis. Qtiid plura ? re-
el scelus proditorum; quamvis non ad plenum, quia ducitur ad proprium eisdem privatus honoribus
reluctabat [reluclabalur] animo quod volebant. Et coenobium, quia venerabatur ubiqiie.,ne locum lia-
ideo timore aflicicbantur, ne bonis subvenirel con- ,r, beret contra voluntalem semel illapsam agendi. Qtia
siliis, et fraus detecta deperiret. Non enim ei hostes de causa, cum redisset, non minus moerore, qnanii
erant jam expulso , sed virlulibus, quas ubique gaudio suffusi sumus : quia hinc moesli, quod suo-
amittere non valebal, Dei prolegente attxilio. Quid privabatur officio; hinc vero laeli,,quod eum sallem-
plura? reliquit monachortim alvearium virlulibus videre meruissemus, nobiscumqtie babere licuisset.
meUificalum; et ecce cum gaudio rursus, ubi per- Ubi cnm quanta humilitale et sttbjectione inlerdum
ducilur ad Germaniam, monachorum chortis b euin [interim] fuerit, quam devotus et paralus ad omnia,.
suscipit, rursus episcoporum ducatu ad eumdera credo quod a memoria non delebitur. Etenim paulo.
Iiicuntet abbatum, quamvis inlioncsle, quodammodo post, quamvis multis fatigatus injuriarum molestiis,
honestalur. advenerunt missi aposlolici c, regumque filiorum et
THEOPHRASTUS. seniorum, quod omnes simul cum eodem sanclis-
0 misera nostra lempora! o stultaediscordiarum simo advenissent, pro pace el unitale, pro indut-
a Id est AilalhardumWala? fratrem, uli superius veteres, quod sciam, memoria.
dictum in ejus Viln. < Id facium anno 853, quo Gregorius Pnpa IV i'n
b An Fuldensis inonaslcrii? Nulla ejtis rei apud Galliam vcuit pacis reformandse causa. Hinc coll,-
 4631 S. PASCIIASIlRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 163!*
gentia et salisfaclione patns: ut vemam impetra- A i com|iIeanlur. Qua de causa,. ctu non ucet sine jns-
rent aucloritaie Ponlificis, et salvarelur imperium. sionc abbatis quidpiamagere, providendum^si licuit
Qui delulerunt epistolas ex omni auctoritate diviua ad Inn grandia et.incerla siuc transgressioueinsi-
valde gravidas, et praecipiunlcum omni adjuraiione,. lire : quia pcriculosissimumest quempiam suum
quamvis nro his multis jam perpessus, ut in adjuto- relinquere propositum, et ad ea quaenon expediunt,
rium surami antislilis obviara. vcnirel. Quad si ncque suo congruunt officio,inconsideratese admit-
nollet, jusserunt Augusti vi euni abducerc, cuin lcre b.
omni tamenhonore et reverenlia. Quod cum audis- PASCHASIUS.
semus omncs, perlimuimus valde, maxime quia to- Mulorum vox ista csl : sed eorum qni non allen-
lnm a ruililibus nostrum occupabalur coenobiiim. dunt ctijus diguitalis essel islc, vel ordinis. Nam
Nos lamen priinum nesciebamus quid sibi vellent. poslquamelectus ab omnibus esl paslor, et rectoris
Undeplurimumexpavimus,et qusesivimusquid essel. ofliciumvocatus a Deo susccpit, ut credimtis , con-
Tum illi rei verilalera panilenles; sed idem ire cum siliarius lotius iinperii una cum cseteris praecleclis
eis,reeusavil. At illi in nos irruentes.dicebant, qiiod consliluttis , eliam in fide ac consilio reliquis ante-
si aliter non possent, vi eum auferre deberent. positus; quod et tntea jam erat etiam quam idem
Quibus profecto dictis, hinc inde valde niocroreac •B essel electus : quia pro gcnere, pro vitaemerito, pro
terrore afliciebamur, quoniara mullum nobiset illi insrituiione, quam perceperat jiene ab ineunte oelale
pariter iniminebal periculum, facere, aul non faccre infra senatum et sapicnles regni; pre menlis effica-
quod rogabant: siquidein pro mullis ejus jam peri- cia et nobililale sensus plurimuin ab omnibus au-
culis nimium irislabaraur; el quia in nullo pritis diebalur, et venerebalur a-singulis. Idcirco qui jam
profecerat, ne rursus repeteret, deterrebaniur. cum esset proelatus una cum caeieris ecclesiaruin
Ostendebatur coram auctoritas, et legebatur, summi pasloribus, est ordinalus senator cum eisdem ipsis,
pontificis,pro pace, pro reconcUiationepalris el fi- et cttmaliis quibuslibetpalalii vel regni senaioribus,
liorum, principum el seniorum, pro slaln ecclesia- ut consiliumdaret de singulis; non inihi videtnr,
ruui, pro adunatione populi et salvalione lotius im- quod sine wriculo sui proelermiliere posset, prius
perii. Eranl autem et alii ex parte filiorum pro eis ne consilium de his inveniret quaeannnmeravinius,
roganles ettm, ut illis suis succurreret consiliis, in quibtis unus omnium proleclo imminebat in-
qtii jam pro eis multa perlulisset, ne eos in fine de- terilus. Alioquin nullus nionacliorum major vel
sereret discriminis. Nunliabatur e.t virtus divina,. sanclior Joanne , qui ideo decollalus est : iiulliis
quae proeruplam viam Alpium Penninarum obviam ^ acceptior Elia, ntillus religiosior Eliseo, seu cacleris
coram sacrosanclo complanasset apostolico, qtiae •*sanciis et prophetis, qui virititer regibus restiieruiit,
obslrusa multis fuerat arguinentis, ne ullra de iJlis. et pro justitia decertarunt usque ad morlein. Nam
in parlibus ullus amplius huc transiret exercilus: Zacharias ideo peremptus, Isaias secatus, Jeremias
quie ultro, ut fertur, aperta esl eis. Quibus ila pro- in lacum demersus : sed iste longe inferior in specu
latis, et aliis innumeris diclis, ccepimus exhorluri atlissima est levattts. Errat igilur qnicunque dieit
enni, ut obediret pro pace stimmo Dci ponlifiei, quod pro juslitia non debuerit stare, pro fide non
et-iamsieum nioricumeoconiingeretjquoiiiaiiimulta deceriare contra lot mala taliaque quse occiderunt,
est, inquimus, auclonlas, qua vocaris; miilta eiiara non debueril, quia armis non licebat, saltem con-
necessitas et justilia, pro qua vocaris. Nec minor silio," exbortalione, persttasionibus non resistere.
itaque obedienlia, sub qua devotus Deo bdnis et Quse profecto mala omnibus tunc et deinceps fu
sanctis obedire congruit tanli ponlificis, una cunt manifeslo venerunt majora et alrociora, quam quoe
coeierissanctis Dei fidelibus,jussis. nosler styltis fltiendoprosequi velit aul possit. ldeo
CAPUT XV. quicunque ea dissimulalse scire, qualia quanlaque
fuerinl, vel quam pessima quse de his orta sunl et
ADEODATUS.
^permanent, omnino aut desipit, aut insanit. Pro-
Hoc est quod ntulli caliimnianlur, quasi non plerea neino sani capitis qui htinc infamare vult,
oporluerit de his eum ultra curarc, neque talibus quod talia sapienli suo consilio volueritcontraire.
se admiscere ncgotiis. Cum omnino Spirilus sancti THEOPHRASTCS.
gratiae nulla prsescribilauclorilas cujuslibelregtiloe; Mirabar niraium, et mirantur plurimi qiiid esset,
imo ctincla Christi dispcnsat providenlia, singuli quod pro tanto imperio, pro lanta dignitale regni
quanlum in singulis, vel quomodo proficiant ofliciis. el ecclesiarum, nequaquam satis multi proesulesvel
Siquidem consideraudum quid quisque agat, vel senaiores forti et magno animo invenirenittr, qui
quomodoet ubi.Quia, sicut in eadem legilurRegula, auderent se et salulem suam in discrimen oflerre
claustra smit monaslerii virliitum inslrumenta et pro stalu totius imperii, pro communi salute. Hoc
bonorum operura, quo diligenlius omnia regulariter tempore mirelur potius quilibet noslrum, si quem

gitnr Walam exsilium passum esse ab anno 830 in Malfridum,cajlerosque, qui in exsilium retrusi fue-
id fere lempus, quo jam revocatus erat. Cerie Ni-
lliardns in lib. i, ipso anno revocatuni Walaiiam a ViJc Regulx S. Bcncdiclicap. i.
scribil, Elizadiarcin eliain abbaicm Cciitulcnscm,
 1633 •• DE VITA WAL^E, SEU EPITAPHIUMARSENH. — LIB. II. 1034
bonumet loriem virum viueru, quam si qitem aui iVuei assumpserai iat:oreni; si lorie cuiii eo pacem ln
limidum, aut sibi potius quam reipuhlicse, quia aut regno restiluere posset, et discordias removere.
nulla aut parvissiraa est, consuleutem ; itaque Quapropler dctrahendi nullus est loctts, imo major
neque ecclesiis,neque populo, quia omnino non est csset reprehensio, si desereret tanta? auctoritatis
qui audeat, vel qui corrigere quoe depravata vel jussionem pro ullius discriminis prsesenlisvitaeperi-
perversa sunt, possit. Nam ul omitlamus de unitis- culo : quoniam laudabilius'esl bene mori, vel peri-
cujusque casu recordari, uno aspeclu inlucri possu- clilari cum bonis ct optimis, quam male vivere, aut
mus eos qui cum consilio, vel cum bonis omnibus consentire cum pessimis. Aliud quippe poena judicii
tunc liemporis dignitatem regiam, et ecclesiarum, est, aliud vero augmentum peccali. Et ideo non
afflictamet dejeciam,vel conslupralam reerexerint, inconsulle, ut aiunt, neque contra proposilum verae
et a latrocinio domeslico liberaverinl; deinceps eos religionis rursus idem tradidit se discrimini : sed
moestOs,exhonoralos, infideles adjudicatos, et reos valde officiosissimumel laudabiliter se obtulit, et
capilc, fama, carceribus elexsilio : eos autcm qui medium pro utriusque partibus, si reciperelur seque
omnia divina et humana violarunt, vexarunt, per- ab omnibus; neque suis delerreri poleral pcriculis,
turbarunt, everlerunt suis rapinis , non solum qui se multolies ingesserat pro alienis. Unde dein-
exsultantes et lselos , fortissimos aique optimos ]} ceps Paschasium prosequamur, qui cum eo comes
[ f. opimos], honoralos honoribus el gloriosos; fuil irremolus, quem nullus deterrere potuit prae-
verum inclytis, et sapienlibus, atque lionesle zelan- sentis vitae castts, ne sequeretur quem amaveral in
tibus insidias moliri el pericula; sicque de se nihil Chrislo, quem imitari proposuerat; cum quo ctiam
limere. In quo ninvirum negolio cum multa' sint bene conscius de eo niori optarat pro fide Chrisli, si
indigna el detestabilia; niliil minus lamen pcrhor- tempus immineret discriminis.
rescenda, quod jam non per lalrones et rapaces CAPUT XVI.
tantum, atque egestate confectos, facinorosissiinos
PASCHASICS.
quosque, seu suo perditos scelere; verum et per
optimos qui fueranl olim viros, per eximios aucto- Faleor plane, quocunqiie affectu id dicas quotl
ritate religionis, per sublimes nobilitate carnis, dicis, quia iia est ul dicis. Quod satis probat iter,
pericula morlis et degradalionis calamitates infe- quod suscepimus inter medias concursiones insi-
runtur, a quibus etiara rapina?et oppressionesinfe- diantium, inter legiones huc illucque qui nobis
runtur; quia jara pene nullus, qui suis juslisque advcrsabantur discurrentium : inter quos, donec ad
stipendiis ducat post se mililes, sed de rapinis et Augustos reges et ad ipsum sacrum ponlificem ve-
violenliis : quod. Naso ille spurcissimus omnium (l nimus, satis periculosissime semper cum raetu ac
primus docuit, el ad finem a usque seraper publicus tremore incessimiis, limenles ne non venire ad
praedo vixil. Nunc veroet isli, quanto sunt araplius deslinatum licuisset : quia ornnino, si coniDertura
ktlronibus constipaii, tanlo potenliores, ne ullus ad esset, arctior nos susciperet custodia quam olim ei
rapinas eis contradical. Sed quamvis militia augea- esset illata : quia erat cum Angusto Jusiina tunc
tur pro lalibus, nemo tamen eorum, nisi ad civile temporis , quae movehal totitis monarchiae rursus
maluni, vires habere videtur. Mcirco nec miriim, sceptra, concitabat fluctus et maria, inipellebat
si iste vocalus a suinmo antislite talibus conlra- ventos, et corda virorum ad omnia qusevellet con-
dixerit, qui primum optabat deleri de iibro vitae vertebat: a qua quia unum ejecerant, de quo dixi-
cunt Moysipro populo Dei, pro Augusto et filiis; mus, flagiliosissimumb, alii serviebant facinorosis-
nec non et cum Paulo pco fratribus et ecclesiisana- simi. Nos autem, quia declinare, nisi inter medias
thema fieri. eorum cohortes iremus, non potuimus, per medium
ADEODATCS. prolegente Deo prospere pervenimus : ubi cum
Nec mkum itaque, tanlis fatigatus exsiliis, tan- venissemus, cum nimio suscepti sumus gaudio a
tisque sordidatus infamiis si restitit ad primum: regibus, a principibus, et ab omni populo. Deinde
quia, sicut vidimuset cognovimus, nisi ab oranibus ]9 oblati sanclissimo Pontifici, satis venerabiliter cum
nobis violenter cogeretur, et tanta auclorilas summi magna alacritale uos excepit: quia cruciabalur et
ponlificis eum non premeret, jam ulterius nihil tale ipse animo pro lalrbus quserepererat, quatia nun-
assentisset. Nuncvero a fralribus impulsus,a summo quam pritts credere potuisset. Terrebalur antem
ponlificecum adjuralionibus vocatus, a filiis Augusli (quod valde dolendum est) ab Auguslo, et ab omni-
regibus imptoralus ; a populo et praesulibus, cum bus suis, etiam ab episcopis, qm sibi pridie quam
quibus olim fuerat in causa hujus exordii, depreca- venissemus dexlras dederant, quod unanimes essent
tus, pro concordiaet pace tandem censuit aliquando ad resislendum his qui ex adverso erant, regibus
coaclus illuc venire, suinmoque antistiti obedire, filiis, principibus et populo : insuper consiliabantur
seque illi conjungere, qui lantum pro omni populo firnianies, proh dolor! quod eumdcm apostolicum,
• Bernardi finem csedemquead annum 844 refe- anno 834 in pristinum gradum cedire conatus est,
runt AnnalesBertiniani. Hinc palet longe post id ejiciendo Gunlbaldo monacho qui eum mnllum in
tempus scriptum esse huuc secundum librum.
b Nasonemscilicet
rcstitttlione Ludovici A-ugustilaborasset, tecundut
seu Bernardum, qni in Septi- in imperio esse votebat.IsccenobiiS. Medardi mona-
inaniamse recepit, teste Nilhardo in lib. i, tametsi chus fuit, ut ex Mthardo inlelligitur.
 1635 S. PASCIIASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1636
quia non vocatus veneral, deponere a deberent..A ulruinque servaluin providenter esscl, tantum ma-
Erat enim ibi Phasur, et reliqui eadem cum Justina lunt non accrevisset. Tamen ut elucescant quaepro-
senlienles. Quibus audilis, ponlifexplurimum mira- posui, commemorandasuntCapilulab, quoeAugustus
batur, ac verebatur. Unde et ei dedimus nonnulla pater quasi pro querela filiis direxit, ut enunliaret
sanclorum Patrum aucloritale firmala, praedecesso- quid conlra requireret.
rumque suorum conscripia, quibus nullus contradi- Primum rememorari eos monet, quod filii ejus
cere'possit quod ejus essel polestas,imo Dei et sinl, et ipse eos Deo auclore genuerit.
beati Pelri apostoli, suaqtte aticloriias, ire, miltere Ad quod ipsi : « Gratias omnipotenti Deo, in-
ad omnes gentes pro fide Chrisli et pace ecclesia- quiunl, qui, quod verum est, de nobis talia recogi-
rum, pro praedicalioneEvangelii et asserlione veri- tare vobis concessit: ct quia non solum recogitare,
tatis : et in eo esset omnis auctorilas beali Petri verum eliam mandare dignali estis. Nos enim,
excellenset potestas viva, a quo oporteret universos prsecellenlissime Auguslorum , in vita nihil post
judicari, ita ut ipse a nemiue judicandus esset. Deura charius, quam vos sacratissimumgenitorem;
Quibus profectoscriplis, gratanter accepit, el valde nibil gloriosius possidemus, quam quia vestri filii
conforlalus est. censemur et sumus; nihil locupletius, nihll ditius,
THEOPHRASTUS. B nihilque nobis magnificeutiusad honores, ad excel-
Qualem pulamus Auguslumtunc fuisse, qualemve lenliam et dignilalem, ad laudem nominis et splen-
Justinam, quae suo tunc cuncla vertebal nulu; dorem glonse. Idcirco, gloriosissime, veniraus hu-
qualesque principes, quando tales inveiiti sunt prae- miles et devoti, subditi, ul decet, et subjecli:
sules Chrisli, ut sicut illi in humana, ita et ipsi tantum dignelur pietas vestra et raansuetudo re-
consurgerent in divinaI Ventilabant enim suis cor- cogilare dc nobis ,"ne condemnemur injusle, ne
nibus, ut olim pseudoprophetae,in onmem venium abdicemur sine criraine, ne exhseredemur sine
populum, et insurgebant conlra caput lotius Chrisli culpa. Non enim insurgimus conlra vos, sicut
Ecclesise, ne pacem ferret inter patrem et filios, loquuntur et accusant nos, qui nos perdere inimici
inter Auguslura et principes, ne rcconciliarentur, moliuntur : sed supplices veniam, indulgenliam et
qui dispersi, et exsiliati, alque dehonorati injuste; misericordiam postulamus. >
eranl; ne pax redderetur ecclesiis, ne slatula prio- Deindeinalio capilulo : <Memenlote,inquit, eliam
rum lemporum, et divisa inter filiosregna manerent; quod mei vasalli estis, mihique cum juramenlo
inconcussaet indiscussa. Haec erant, quia Justina fidem firmastis. >
sic inflammabal sludia eoruin, neque principi con- Ad quod rursus idem : « Bene, inquiunt, recolimus
silia ex corde aul ex animo dabant : sed asseniandoi C ita esse uli mandasiis : quoniam et a nalura, et a
et adulando pro favoribus, verilalem, justitiam, promissis, el ab omni vere fidei sacramento profecto
pacem ac concordiam conculcanles, conlra eos quii Udeles sumus. Unde sicut nunquam deseruimus
pro his decertare videbantur, pro viribuSrepugna- roililise veslrse servitulero, ita donec spiritus in
bant. Verumlamen quam juslitiam habuerinl filii et; nobis superest, nunquam deserlores eriraus : quia
populus, quia hinc inde sibi invicem adversanles; nobis gloria veslra, honor el prosperitas charior est
pater moliebatur in filios, et filii consurrexisse vi- quam vita noslra. Et ideo non contra vos venimus,
denlur contra Patrem, alque ideo iniroici omnes : sedpro vobis in omuibus parati sumus : tantum ut
quia interfuisti, rogamus aperias nobis. gratiam pristinam et misericordiam impelremus.
Neque contra vos, hos qui nobiscum sunt, conduxi-
CAPUT XVII. mus : sed quia, ut docuerat, simpticiter venire non
PASCHASICS. audemus, pro his qui nobis insidiantur, volenlcs
Justitiae partes cOnstat qoia plurima sunt. Aliai nos perdere, et imperium gloriaeveslraepervertere,
siquidem est justilia regni Dei, alia regni terreni: eliam animum veslrum serenissimumpium et ntan-
alia inter parentes et propinquos, alia inler exlernos> suetum, a natura suramaegenerositalis bonis omni-
et alienos intanlum, quot sunt leges ct consuelu- " bus repletum, et Chrisli gratia illuslralum, conantur
dines genlium, tot dicanlur ex usu justitioe parles. conltirbare et corrumpere contra nos el contra
Propterea ex lege Dei, non minus quam ex legei fideles quosque, ac permulare in araaritudinem
palrioe,de islis colligendusest modus justitiae,etiami nalurse alienoe: quia nihil aliud olim egerunt, nisi
et ex lege naturse : quia, sicut scriptura est, filii,, eliam ut vos perimerent. Conlra quae sic venimus
obedite vel deferte parenlibus, ila el patres, nolite> ad veslram clementiam, ul et ipsi detegantur, et
ad iracundiam provocare filios veslros. Quod sii thronus imperii vestri ct majeslas, eorum clarescen-
a Alibi hujus comminationismentio nulla, si non dixisse, pontificem, nisi secundum voluntalem
fallor. Auctor quidem VitoeLudovici Pii testaltir ipsorura venisset, non habiturum ecclesias suas
episcopos quibus ponlifex interminabatur excom- consentaneas,sedinlantum contrarias, ut nihil mihi,
municationem, si qui inobedientesessent sum filio- inquit, in vestris parochiisagere vel disponereliccat,
rumque imperatorisvolunlali,respondisse: si excom- nec quempiamexcommunicarevobisobsistemibus.At
municaturus adveniret, excommunicalusabiret. Et de interminalione deposiliohisnulla querela.
GregOTiusjpse in epistola ad praediclosepiscopos, b Hsec Capitula nemo , ni fallor, haclenus re-
quaeinler Agobardinas edila est, conqueritur, eos tulil.
 |b57 DE VITA WAL^E, SEU EPITAPHIUMARSENII. — LIB. II. 1638
libus culpis, admodura gtoriosius confirmetur : A J pliciter in causa Dei ei nosira humiliter depreca-
>
nosque reconciliemur ad veniam, qui in nullo, quan- mur.
tunt in nobis est, unquarn. volendo contraximus Iterum Augustusinquit: «Injuste agis, quod filios
culpara. > nostros,fralrestuos, tecum relines, et eos conlra me
Addidit quoque : «Scire vos, inquit, oporlet quia insurgere facis. >
longe diu defensionent sedis aposlolicaedevolissime « Absit, absit, Honorius inquit, mi domine, siqui-
suscepi, quamvis nunc indebite usurpetis contra me dem quia fugati erant el abjecii, longeque persecu-
illud, ut excludalis rae ab hujusceraodi officio, quod tionibus expulsi, ad vestram eos clemenliam redu-
quandiu advixero, praetermillere non queo. » cere decrevi, rogans suppliciter dignetur sancla pa-
Unde Honorius una cum fratribus : « Perpendat, ternitas veslra recogitare quia veslri sumus filii, ne
ait, sublimitas vestra, et recordari dignetur, quod nos sine culpa abdicare, vel perdere dignelur maje-
ccque me prsestantissima in Christo providentia stas veslra: imo movcat viscera pietatis vesirse af-
veslra suscipere fecil banc curam et defensionem feclus carnis, et justilia non minus legis nalttrse,
ipsius permaxime , caeleiarumque ecclesiarum , quam et legis Dei; nostriqtte misereri dignemini.»
quando me consortem lotius imperii celsiludo veslra Tunc ad ullimum: < Vassallos quoque, inquit,
una cum voluntate populi consiituil in' omni pote- B 1 nostros indebite recepisti, et eos tecum reliues.»
.slate et honore , in omni conscriptione a et nu- Honorius: « Non itaque, sciat beatitudo vestra,
mismate, in omni dispositione, veslro conservaio ita est: sed cum essenl et ipsi dispersi, fugali, aut
honore ei providentia. Equidem et ad eamdem sedem in cuslodiis et exsiliis delenli, fecerunt ad nos, et ad
clementer me vestra imperialis eximietas misit, ad istum bealum antistilem confugium, quatenus pro
confirmandum in me quidquid pia dignalio vestra illis apud vestram serenissimam clemenliam inler-
decreverat, ut essem socius el consors non minus cedat, ne injusle damnentur, qui pro fide vestra et
sanclificalione quam polestate et nomine. Unde juslitia exsliterunt, ne fraus prsevaleret et dolussce-
quia coram sancto altare, et coram sancto corpore lestissimorum. Hoc semper audivi in vestro sacro
beati Petri principis apostolorum, a summo ponli- concilio, et in clarissimorum senatu virorum, hoc
fice, vestro ex consensu et volunlate, benediclio- semper in vestris recognovi faclis, hoc a vobis an-
nem, honorem et nomen suscepi imperialis officii, divi, hoc Iegimus in gestis antiquorum, fortes viros
insuperdiademata capitiset gladium ad defensionem et clarissimos, ac bene meritos honorari magis de-
ipsius Ecclesise et imperii vestri; nemo vobiscum bere, et gloria illustrari quam depelh; qui pravorum
magis, qui eam quamego defendere velit aul debeat. 'C hominum impetus et conatus provide represserunt;
Et quia audivi quod plurimi insidianlur huic, ma- qui aucloritate, qui fide, qui conslantia, qui magnitu-
nifesltiin esse omnibus v.olo,quod ei sine me neroo dine aniini el consiliisinsidiantium audacise reslite-
nocebit, quem pro pace et concordia conduxi vica- runt: eorum scilicet hominum, qui levitate sua et
rium beali Petri, ad vestri reconciliandam serenis- pernicie vestrura cum omni improbitate foedaverunt
simam animi pietatem. > imperium. Quos quia isti detexerunt et fugarunt,
Mandavitnamque gloriosus Caesarrursus, non ju- honorandi essent et glorificandipotius qttam a pe-
stum esse quod eumdem apostolicumad seveniremi- stilenlissimis viris criminandi: quia et ipsi primum
nime permitterent, eique vias veniendi prohiherent. vestris sunt enutrili discipliiiis, vestrisque edocti
Ad quod Honorius : « Nequaquam igitur, serenis- consiliis, veslra subliraati dignitale, et illustrati ho-
sime, vias ei prohibuimus veniendi, sed auxilianle noribus, semper habiti sunt primi et eximii palalii.
Deo reseravimus, cum essenl jussu vestro obslrusae Unde censuimus eos reducere ad veslram miseri-
inter angusiias Alpium et prseruptae,ila ut nemo cordissimampietatem,vestrisque reproesentare aspe-
mortalium libere transire posset, donec virlute Dei clibus : et ideo non debemus offensam contrabere,
noslroque labore complanalse sunt: ita ut queam si quos fraus facliosorum perdidit, vestris restitui-
dicere cum propheta, quod factsesint pravae in di- . mus et reconciliamus profectibus. >
u Hsec
et
rectas, asperae in vias planas: ad hoc quippe ut' siquidem est allerna altercalio, hse querelse
ad vos tam ille quam et nos devotissimi veniremus, ad invicem : hoec propositio palerna, et responsio
quem profecto hunc ideo laborem assumere coegi- filiorum. Cum nec sic ullum assensum obtinere qui-
imis, ut ipse vobis summus intercessor vice beati vissent venise, millitur sanclus et summus ponlifex
Petri occurreret, cujus potestas in eo vivit et auclo- intercessor, vicarius beati Petri: qui cum venis&et
rilas excellit. Propterea non prohibemus, ut culpa- nnllo susceptus est honore b condigno: lamen niore
mur, sed officiosissimeexhibemus, quem auditi sup- suo data benedictione, proposuil pro qtiibus venerat.
a Agobardus Dugdunensis episcopus in flebiliepi- pax postea in Francia, ut anlea non fuit, el ipse papa
slola ad LudovicumAugustum : In processuquoque B cum tati honore, sicut decuerat, el sui anlecessores
temporis,quotiescunqueaut quocunqueimperiales lit- fecerunt, data Romamnon rediit. Et tamen niunera ultro
term mitterentur,amborumimperatorum nominacon- citroque fuisse lestatur Theganus in cap. 42,
tinebant: poslea vero muiaia volunlale, convulsasunll Lege epistolam Agobardi de comparalione ulr.iusque
statuta, el de titleris nomen omissumesl. regiminis. Locus ubi Ludovicus cum filiis convenit,
b HincmarusRhemorum episcopus in epislola'41I diclus est Campus Mendacii, inter Argentariam e\
ad AdrianuraII: Et quomodoGregoriussubrepluscumi Basileam, ex Tliegano.
Lolhario,putre sno repugngnte,in Franciam venil, el- I.
1639 S. PASCHASII RADBERTI ABBATISCORBEIENSIS 1640
Cui imperator inqttit: « Nos ideo te more antiquo-. A.terrore Dei concussi ac tremefacti omnes. Unde in
rum regum, sancte pontifex, non suscipimns cum eadem nocle reliquerunt Augustum sine ullius (quan-
et luaeet religio- tum rescire polui) persuasione * aul exhortatione;
hymnis laudibus, alioque dignilatis
nis honore, quia tu noh sic venisti, sicut tuipraede- adieruntque ontnes, a minimo usque ad maximum,
cessores ad nostros vocali venire consueranl. > Cui Honorium, suisque castris se junxerunt, et apparue-
ille : « Nos, inquit, benevenisse scias.quia pro pace runt in mane omnium eorum circa eum fixa tento-
venimus et concordia, quam auclor salutis nostrae ria : ita ut siuguli dicerent a parle filiorum ct pon-
nobis reliquil; et mihi prsedicanda universis com- tificis : Manu b ! quod interpretalur, quid est hoc?
missa est, el proferenda omnibus. Idcirco, impera- Quia omnino nescienlibiis cunctis valde mirabile fuit.
tor; si nos et pacem Chrisli digne susceperis, re- qui pridie tam fortes erant et constantes, confisi in
quiescet in vobis ipsa, nec non in regno vestro : sin multitudine, in promissis omnium, in consilio pon-
autem pax Cbristi ad nos revertelur, uti legistis in tificum et senalorum, inaucloritate paterna, in pro-
Evangelio, et nobiscum erit. > missionibus muhiplicibus; quod tam permulabiles
THEOPHRASTCS. invenli sunt et infirmi, ut sine consultu et sine sesli-
Proh dolor! quid conligerit, quod tam religiosis- matione alicujus, Caesarem soluin-relinquerent cum
simus et devotissimus iraperalor prae omnibus qui B Justina sua : et ad filiuni, contra quem venerant, et
ante se fuerunt, sic insipienler et inconsulte egit, firmarant, circurocirca , quasi pulli sub alas, tota
nec honorem Deo dedit, nec beato Petro apostolo. in nocte convolarent; et mar.e castra metali, unus
Mala, iuquara, et pessiina menlis obstinalio ac du- populus appareret. Unde valde dilucuto ad eumdem
ritia cordis mala; et persuasio feminea, quae pri- ponlificein venimus pro miraculo , quod acciderat:
mum decepit parentem, baec el hunc male decepisse et ecce in medio unus Romanorum exclamans, ait
cognoscitur quod dolemus. Et ideo lantse auctorita- voce canentis : Dextera Domini fecit virtutem , et
tis et sanctitatis virum plangimus multa caligine caetera quaesequuntur. Tunc ab eodem sancto viro,
pressum , non recordatum quod Veritas ait: Qui et ab omnibus qui convenerant, adjudicalum est,
vos recipit, me recipit; et qui vos audit, me audit quia imperium tam prseclarum et gloriosum de manu
(Malih. x, 40). Heu! quse et qualis tunc fuit fasci- patris ceciderat, ut Augustus Honorius, qui haeres
natio et menlis obcaecatio,quse talem et tantum vi- erat, eliam consors factus et procreatus- a patre et
rura, inter tot tentationes et pericula, inter lot scan- ab omnibus, eum relevaret, et acciperet. Alioquin
dala sic decepil, ut nunquam revocari potuerit, ne- nisi fecisset, dixerunt omnes quod sibi eligerentuna-
que nllis mederi Scripturarum sanciarum consiliis. nimiler, qui eis auxilium el defensionem ferrel. Qui-
"
Qui qtiolidie visus est meditari in lege Dei, et lam bus dictis consensit Honorius , et suscepit, nescio
longe a lege veraedileclionis indurato corde recessit. quo judicio, palrem dncens secum, tolius roonar-
Alioquin filios nunquam tam pertinaciter conlra cbiam iraperii. Quaecum vidissem, interpellavi pro
mandalum ad iracundiam provocasset, nunquam eos his Arsenium , ac dixi, quod malum mihi viderelur
gladio hostiti abdicalos tam frcquenter et crudeii- tam fortuita res sine majori consilio et ordinatione
tcr insectitus esset: cum ipsi nihil conlra eura mali diligentiori, tanlum imperiura in subito permutari,
vellent, nisi ea ut inconcussa manerent, quae ipse «jui erat consors factus in fide, ut mox omnein mo-
priraum et populus universus ordinarant, et jura- narchiam ex casu patris sibi evindicaret. Ad quod
mento firmarant. Quod si aut populum, aut Eccle- idem : « Nostrum fuit, inquit, huc venire, pro om-
siarn Christi sihi a Deo commissam, cerle aut rera- nibus bona volunlate labore, pacisque consilium
publicam diiigeret aut procuraret, nunquam pro dare, intestinum bellum, quod imminebat, sedare.
unius feminoe volunlate vel persuasionibus tanla Nunc aulem , sicut nemo nos auilit, ita nemo quoe
admisisset mala in regno quaeacciderunt, quse nun- didicimus qui attendat : quia omnes, ut Jegisti, aut
quam fortassis in perpeluum non ingenio, non vir- meluunt, aut cupiunt, aut gaudent, aut dolent. Me-
tule hominum, non consilio, non polentia alicujus luunt pridem quod accidit, ne rursus quod factum
cessabunt. Interea quia multum dolerous, rogamus est, vindicetur. Cupiunt aulem omnes, et unusquis-
quid sumrous pontifex cum eo egerit, vel quid obti- que eorum, dum tempus est, ad ea quaehabuit, ocius
nueril, pandas. perlingere; vel quaenundum habuit acquirere.» Gau-
CAPUT xvm. dent vero pro eis de honoribus avidius, et exsultant:
PASClIASICS. quia sua omnes quaerunt, pauci quae Dei sunt, et
Quodsaepelegislis,legati.non impetrata pace, unde utilia. Ergo dolent reliqui, qui liment perdere : qun-
venerant, rediere : ita et iste sine effeclu , sine ho- rum audacia vel consiliis talia CaesarAugustus con-
nore, et sine fructu tanti laboris regressus esl. Ve- *tra filiosgessit.
rumlamen post diem qua rediit, insequenti nocle CAPUT XIX.
facla esl manus Domini super omnem populumjuslo ADEODATUS.
Dei judicio, et immutataesttnt mentes singulorum, Quantum intelligo, et isli potius milvi fuerunt,
a Theganus tamen ail id comrauni consilio faclum filios Ludovici.
fuisse , et auctor VilaeLudovici Pii partim donis , b Lcge Manhu. Quse fuit vox filiorum Israel viso
partim promissis et minis populum defluxisse ad primum raanna, Exodi cap. xvi, vers. 15.
 "
1641 DE VJTA WAL^E, SEU EPITAPHIUMARSENH. ~ LIB. II. 1612
quam consules, qui nihil aliud qtiam de honnrihus .Anum imperii. Concitanlur hinc inde seditiones, et
propriis arbitrati sunt staluere , unusquisque sibi augentur discrimina, in lanium ut nulla sit dotnas,
quanlo amplius rapere potuisset: cum deberent jam, nulla civitas, nuUumque municipium, nullus pagus,
quia ceciderat imperium de manu patris, cogilare et nulla provincia, in qua non regnet hactenus dis-
atque perquirere cumeodem pontifice, una cum Ho- cordia. Sed tunc vicissira majora augebanlur peri-
norio et fratribus , cur ceciderit: deinde simul ea cula, qiiousqueAugustuspaler resuscitarelur in sede
corrigere, ac firmare, et constabilire, quomododein- regni, et filius pelleretur.
ceps unilum et inconcussum maneret. Mulla siqui- CAPUT XX.
dem providentia primos et summos, multoque con-
silio invigilare oportueral, ne respublica et status PASCHASIUS.
totius imperii collapsus, rursiTsper discordiam depe- Non itaque pulsus est, ut asseris, neque tam insi-
riret : quoniam nullus discordiarum alius solet esse pienler egit, ut tuplangis : quoniam regnum et im-
exitus inter claros et potentes viros, nisi aut univer- perium quod ceciderat, comitanle secum Augusto
sus interitus, aut victoris dominatus, et regni rursus palre sustinuit, et servavit: neque in eo quidpiam
unitas, pacisque, ac coucordiaereparalio. Sed quia admisit, nisi quod universus senatus coegit et popu-
nec isle consulte constabilitur in solio , nec viclor B • lus, in potestatis privatione et judicio proesulum,
qui
dominatum, quia ex Dei judicio paler cecidit, cum eum sub poenitentia redegerunt. Haecomnia quidem
De» tenuit; neque pax , dum singuli sua quserunt, Arsenius noster una cum Dei gratia temperabat, ne
ad-plenum reslituitur : et ideo regnum iterum depe- utraeorumparsinalterocrudelius quam natura sinit,
riit in raanu filii et relabitur, sicque allernatim dum autscelestiuspro tanto discrimineageret. Sedcum vo-
neuter eorum sinceriter coram Deo incedit, Jabe- rax flammadiscordiarum ampliussseviret, nec pater
factatum adhuc hodie jacet et divisum. Manet quo- Augustus in aliquo acquiescens sponte emollesceret;
que obscurum odium inter fratres, atque in peclori- ne fbrte parricidium proveniret, fecit suosancto con-
bus insitum vulnus penitus , et inustum animis ho- silio, Augustus filius relicto patre rursus in solio
minuro amplissimorum : pro quibus indesinenter ad imperii, petita venia, cum suis omnibus qui cum co
pejus lendit respubtica, et collabilur. Quaerunturoc- consenserant, liber ut abirel : quia hinc inde super
casiones, singuli et exspectant tempus : quia cecidit omnem populum furor Dei effususeflerbuerat. Nam
auctorilas regum, quse deceat, et expedlat ad regi- secundumJob (n, 6), tabernacula abundabant prae-
men, et consensusoranium divulsus habetur et dis- donum ex utrisque partibus, qui salis audacter pro-
ruplus. Perierunl judicia, rectaque consilia. Suffra- vocabant suis pravis operibus Deum. Et ideo jam
gia namque virorum coacervantur : sed effeminali **"minus Arsenius suis proficiebat consiliis. Erant enim
viribus non proficiunt, in tantum ut vix invcnialur• ostia concupiscentiarum ubique aperta, et confla-
vir, qui se pro patriae salute opponat, aut pro civi- grala cupiditas. Idcirco suspendiumelegit, de medio
bus offerat se periculis. Idcirco juxta Verilatis sen- eorum ut recederet: quia cttm Deusomnia dedisset
tentiam, divisum regnum quotidie desolatur, et cor- in manibus eorum, nemo tamen Deum ex corde
rumpilur : quoniam ubi non est gubernator, populus; quaerebat, apud quem est sapientia et fortitudo :
corruit. Gubernatorem autem Deum hinc inde ami- ipse quidem habet consiliumet intelligentiam. Unde
serunt singuU, quando ficto inter discrimina requi- liquido constat quod quem ipse omnipolens destru-
sierunt corde. Unde cum quadam die primi el con- xerit, nemo est qui oedilicet;quem concluserit, nemo
sules palaUi secretiusinsislerent, ac vigilarent; cumi est qui aperiat. Et ideo, quia hos ahernatim destrue-
Augusto filio totum sibi diviserunt imperium, noni bat quos erexeral, et reerigebat quos concluserat,
attendentes praerogativa (tic) parentum , nec cooe- • ,r maluit abscedere liber, quam inter eos manere ser-
'
qualitatesmagnorum, non innumerositatem ,
nobilium, vus peccati. Considerabat enim jam slupefaclus,
non bene meritorum retro fidelium, non ecclesiarumi £ quod fortiludo horainis el ingenia nulla essent, quod
(quod majus est) dignitatem, non Deiex corde reve- |> sapientia magis stultitia recte videretur; nara, lesle
rentiam. Quod cum subilo factum esset, supervenit; Scriptura (Job xn, 16), decipienlem et eum qui
Arsenius. At illi confusi, quia conscii, oblulerunt ei decipitur, ipse novit.Propterea cum vidissetdiversos
dislributionis sortes, si quidpiam esset quod dis- dolos et fraudes hinc inde compugnare, fecit ut
plicere potuisset. Tum ille, ut erat sagax in respon- filius patri deferret, et cumsuo exercitu ill-esus abi-
sis : « Totum, inquit, bene dispositum est, nisi quod ret; ac pater cumhis qui cum eo veUent, in imperio
Deosui juris nihU reliquislis, neque quod bonis pla- remaneret, ita ut daretur omnibus intelUgi quod
ceat ordinastis.» Quibus ita illalis, magis magisque ipse sit rex sotus omnipolens, qui adducit consilia-
conlristari coepit : quoniam pene in nullo jam au- rios in slultum finem, el judices in stuporem : bal-
diebatur, csecorum cupiditate superatus. Unde fa- teum quoque regum dissolvit, et praecingitfune renes
ctumest, momentissingulisregia potestaslabefactata : eorum, quod huic sane contigisse vidimus. Sed quia
'
polius deperiret, quam cresceret. Augmentanlur ' neutra pars eorum ex toto digne Deum requisierat,
scelera , intlammatur rursus discordia , concitantur vicissim alternis successibus commutantur, et fla-
jurgia, nutriuntur insidiae: reanimalur Augustuspa- gellatur populus: ut intelligant omnes quod ipse sit
ter plurimis exhortantibus, recreari debere ad thro- Deus, qui adducit sacerdoles inglorios, et optima-
PITROL. CXX. 52
 1643 S. PASCHASIIRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1644
tes supplantat. Alioquin nunquam, nisi eorum ex A Luxovio, hunc rursus [pro item] cooedificavitlocum,
culpis, tanla esset vexalio ct confusio omnium. ct proefuitihi multis frairibtis laudabiliter usque ad
Commutatumnamque eral labiumveracium, et ablala finemvitoe.Nonenimlalenlum sibi creditum abscon-
doclrina senum. Proplerea solus iste non poterat dere in terram debuitc, sed erogare fratribus, quod
jam contra omnes, nisi tanlum quod egit: ne tunc beatum Benedictum et aiios quamplurimos fecisse
rerum eventus in pejus deveniret, quod hinc inde legimus. Nequaquamigilur mhius videlur etim de-
plurimi hortabantur : quoniam effusaerat contcntio fendisse ab hosiibus, et religiosissime rexisse sub
ac despecliosuper principes. Sedquod tunc obstitit, sancta Regula, ei augnienlasse studiosissime; in ipsa
proh dolor! postea factum vidimus, ne civile bellum cadeinqiie professioneqtiam primum illudinchoasse.
inter eos surgeret. Verumlaraen hic noster polius Namque in suo quia non satis se credidit quiete
mori, quam tale aliquid assentire , aut interesse vivere posse, neque in oflicio regiminis proficere;
vellet. Hinc persuasit filiusut abscederet una cum creilo quod iiullus sanae mentis eum reprehendere
stiis omnibus; el paler olim male tractato polirelur velit, si ad quietem et ad ulilia valde fratribus sub
imperio, quandoquidem Deus, quia indurarat cor eadem religione se contulil, plurimis profuturus:
ejus qui commutat corda principtim lerrae, et de- qui nescio si se salvare possel nobiscum inter tot
cipit eos, ulfriistra incedanlper inviuiii; ejus lotum B discrimina, ubi jam iiulla fides, vel vix rara inveni-
commisit judicio, ne aliquid quod scelestitts essel, lur, maxime inler eos, qui summi esse cupiunt, vel
proveniret inler eos. Erat enim trisie tunc videre, videntur : inter quos, honores contemnere sseculi
culpis cxigentibus, quod Job ait: Palpabunt quasi pro religione, ignaviaputatur.
in tenebris, et non in luce; et errare eos faciet quasi
CAPUT XXII.
ebrios: quoniamipse solus est, cujus nemo avertere
ADEODATUS.
potest cogilalionem; sed faciet qumcunquevoluerit,
suo justo judicio (Job xn, 25). Qusenimirumjudicia Novinius hsec omnia, quomodo conversalus sit
considerans hic noster quoe acciderant, qucequo- inter eos : et si honores cotttemnere criminis est,
lidie fiebanl pejora, el augebanttir; idcirco, licet paupertatem Christi amare, imprudentia judicatur.
Sed quoniam retro qusegesla sunt, qtiseconligerunt,
sero, prsevidilfutttra, quoehinc inde ad praesensjam
cernunlur. Unde elegit magis aufugere, Paschasii.doluimus, rerum discriminaetvarios even-
complela tus deflevimus,tentationes quoqtie recensiiimus, et
quam ciim aliquo eorum remanere. Nam pater voluit
varia cansarum
eum, me lesle, multum instanter secttm luiic cum nunc restat ad negolia plangenies ennmeravimus;'
finem iniendere, ejusque obitum,
0113111honestale et rcverenlia summi honoris reti-
non ftiimus; nec ad excubias e]ns,
nere, etiam si vellel juramentura a suis lidcnique r quia proesentes
facere : deinde Aitgiisttis filius secum abducerc. et circa tuinuliim lacrymas pro floribus sparsimus;
Verumlamen illc neiilruro eornm audiens , imo saltemlongc postabsentesprecibusDomino commen-
forliler resistens, ab utrisque discessit, pennigero- demus : nosque quia dies [/. diem)sepulturse ejus
vel diem anniversarium, dum vita nobis
quegresstt Italiam ingressus, infracoenobiuma, sancli nescivinms;
Columbani se recepit : quod sane ccenobitim ne manet, commeraoremur. Quaeprofecto dies, fuluras
invaderetur a raptoribus, ut coeleraomnia sunt per- quielis est nostra in mente repraesentatio,inqua vjvit
vasa, ipsis pelentibus fratribus suscepil ad regen- qui morliius pulalirr;ejusqueniemoiiae commendatio
melior est dies mortis, quando perpe-
dum; et quandiu advixit, nobiliter ac pacifice etim declarat, quod
ttiam ingressus est vitam.quatn diesnativitalis ejtis,
[id] rexit.
CAPUT XXI. quando ut vivere ccepit, mox morli obnoxiusfuit.
TIIEOPHRASTUS. PASCHASIUS.
Hinc est quod multi eum reprehendere conanlur, Bonenos hortaris, fraler, qui ejus obitumsic ado-
qnia stuim in qno professus et electus est, reliquit; riri jubes et retexere, ut nostrum doceasnon lugen-
ct aliuil, qttasi cupidilate dttcliis , quolibel paclo dum : quoniam sicul per unius peccalum mors in
praeripuit. Fortassis ergo religiosius esset, aut in D omnes honiines perlransiit, ita el per unum resur-
suo permanere, paulo ante quod fassus es pacifice rectioprrestatur, apud quem omnes qui pie moriun-
facere potuisse : aut in eodem sine regiminis onere tur, beate vivttnt. Et ideo quia auctorem non refu-
subsistere. Esset quippe in uno eorum voti adimple- gimtts generis , auctorem non valemus effugere
tio, in altero vero humilitatis cum laude exseculio. morlis : et si eum non effugimus,nec vitare possu-
PASCHASIUS. mus quod commune omnibus est; indecens est ut
Forte non legisli Vilamet Aetus ejusdem beati Co- desperemus de vita , quse in Chrislo est, quo-
lumbani, qui expulsus zeto cujusdam feminseb a niam ipse unus auctor vitoe«t resurreclionis esl.
» Bobiense scilicet, ctijns monasteru cataiogus patet ex Aciis S. Columbani.
abbatum exstat impcrfecius apud Ughellum in ltaliae c Totus bic locusvalde inlricatus et obscurus est,
sacroe lomos, omisso Wala, qui non solidoanno loco qui prima fronte Columbano tribuendus videlur:
prsefiiit; et Ehone Rhemorum archiepiscopo, cui lamet-siaiientius rem expendciiliperspicuum fit, ab
noecabbatia commissa est, testante Frodoardo in hoc loco, aui certe a seqiienle periodo, sermonem
Historise Rhemensislib. n, cap. 20. osse de Wala, non de Columbano.
b BruneChildis scilicet , Francorum reginoc, ut
1645 DE VITA WALJE, SEU EPITAPHIUMARSENII. — L1B. II. Vm
Ac per hoc sicut per unum mors, ita creden-. A expleturus ante conspeclum aelerniRegis, et pro la-
dum verissime, quod et pe$ unum Jesum Chri- boribus gratiam accepturus : ita ut Arsenius noster
stum vila ; et non qualiscunque vita , sed beata et ei diceret, eliam antequam febrem a incurreret
sempiterna vita. Idcirco, dilectissimi, dies obitus morlis, qtiod paulo post hinc ilurus per mortem
IJalris~nosiripotiusdiesvitscestquaminortis, quando esset. Et, tit ipse prsefatus intelligere potttit episco-
sempilernam hanc per mortem intravit vitam. Hinc pus, alacrior in spe deinceps vixit , et securior in
nos magis consolari decet quam plangere, quia mors febre non diu laboravit : qua correplus sollicitior
isla usus omnium est : nec debemus durum putare. pro Augusto imperatore , apud quem lunc agebat,
quidquid universorum esl. Unde nec l.ugendaest, quam pro se erat: ne forte quod nuper patri pro-
primura quia coramunis est et cunclis debetur; miserat , oniitteret occasione accepta : quia ipso
deinde quia nos ab omnibus soeculi aerumnis absot- febribus vexabalur. In quo patet quia invictus per-
vit; poslremoquia species sbmni est, dum ab islius mansit in fide , et in charitate devotus, spe conso-
mundi laboribus seu curis nos liberat, et quielem lalus suoevocationis. Quo profecto triplici funiculo
post miserias et dolores praesentis vitse praestat. El, religatus ad Christum, securus animam ccelo reddi-
ideo nobis annua haecdies jure vigorera tribuit fidei, dit b : cujus corpttsculum in basilica qua beatus
spem dal perveniendi, et charitalem refundit amo- B Columbanus requiescit, ad latus terra suscepit. Nec
ris. Quem enim non soletur resurrectionis gralia ? igitur ab re factum crediderim,utpariteruna domus
quem non sustollat spes., et non corroborel perve- ambiret, unaque vicinitas sepulluroecomrnendaret,
niendi fiducia? quem non accendat charitas, et quem quos una religiotenuit, oequapenetentatio a suis quasi
non vivificet tanlus amor interius , qui nonnisi de peregrinosexpulitsedibus,elItaliam fiigavit.Fuerunt
Spiritu sancto nascilur ? Propter quod etsi varios enim reginaenon dispari ncquitia, q*aehoc fecerunt
accidentium casus et miseriarum labores hactenus duse,nonunointempore, sedsubunoimpietatisscelere
deflevimus,restat nunc mentem illuc dirigere, dicm- conjunctse et consociatse: quse pro consimili zelo
que illam conspicere, in qua Deus vivit; intentio- non ferenles sanctos viros earum consimilemrepre-
nem nostram post eum refundere : quia melior est hendere nequitiam nefandam salis, neque in aliqtio
dies illa, quamvis una et singularis, in atriis Domi- contraire; idcirco coegerunt dolo el fraudibus eos
ni, super millia ; ita ut non totis sensibus defigamur insidiando , ut relictis in quibus prseeranl propriis
in Patrem, ne obrepat mccslitiarursus pro abseutia. coenobiis,Auxoniam pelerent. Qua c dcmuiiiquorttm
Sed ne exsttles simus tantoepietatis et graliocab eo una fuit conversatio, etsi parum dispar caitsa; una
quem diligimus; mente cum eum commorari opor- C religio, unaqiie fuga insidiarum duarum mulierum ;
tet, ubi tanta prsedicanlur gaudia* ad qtise nimirum una es-sel qtties laboris et septiliura fiineris. Ule
invitatus venit, et ipse ad ea cum gaudio introivit. siqnidem ttt sanctus confessor Christi virlutibus
THEOPHRASTCS. approbatus; iste ut cjus pcdisequus meritis fulcire-
est invilatum eum dicis ? tttr, commendaretur prseconiis, et auxiliarettir pre-
Quid igitur quod Nunquid cibus. Nec
non omnes invitati sunt, qui regenerationem per igilur absque providentia Dei factum
zelo Dei, pro religione, pro
fidem susceperunt baptismi ? Omnes quidem ad eam- credo, qui pro fide, pro
intentione virtulum se discri-
dem iramortalitatem sunt vocati, et ideo absurdum oequitatejucliciialque
mini obvios obtulerunt, quod uno in loco finem
est hunc quasi mortuuro deplorare : quamvis etiam
laboris. Et ideo dubitare non licot, quod
Stultum sit id specialius deflere, quod scias omnibus percepertinl
Pater egregius cum sancto confessore Dei togalus
praescriptum esse, quia hoc est animum super con-
in oeterna requie, qui pari excmpio exsul
ditionem extollere , Iegem mortis communem non requiescat est de coenobio suo, dejcctus a patria el ab
mensuram pulsus
recipere, r.aturse consortiura recusare, oflicio regiminis : ut quorum fuit una tentatio , una
carnis ncscire. Si autem ut ad
iste, ais, hanc invita- eos refoveat consolatio
tus venit, ut volens eam sttsciperW, causam exponis tate quietis in seternapro qtiali-
meritorum, et exornet alterna proportio justitioe
justi debiloris, qui quod debet, sponte occurrit, pa- " in ccelo.
ratus reddere quod debet.
Unde oportet pro tanta spe nos ad invicem conso-
CAPUT XXIII. lari potius , quam dolere : quia mcesliliam lanti
PASCHASIUS. luctus non solum fiduciabeatitudinis ejus lcnivit;
Nequaquamigitur sine causa invitatum eum ve- verum tempus oblitteravit, et ratio devicit, necnon
nisse dixi : quia quodam sancto narrante audivi et prudentia jam olim mitigavit. Etsi plaiiximus
episcopo, antequam dies obilus ejus appropinquas- jure, dum varias ejus deflevimus impulsiones, et
set, non solum semel, verum et secundo per visum tenlationes mulliplicesdinumeravimus,casus quoquc
vocatum fuisse et invitatum, quasi legationem suam exposuimus; decet nosdeincepsiam congratulari illi,
a Luem vocat auctor VitaeLudovici Pii, ut signi- auctor VitseLudovici Pii, ctijus auctoris verbn retuli
ficaret eam in plurimos saeviisse. Sane febrem ap- superius in Observationibuspraeviis, ubi de die obi-
pellat agens de Wata et Lolhario, quem febris ista tus ejusdem Walseactum est.
lectulo dejiciens, multo tempore languere fecit. De c Id est in Auxonia, seu in Italia, ubi ti.noin loco
Lolhario Paschasius idipsum atteslaturpaulo infra. ambo conversati sunt, etsi pro dispari causa.
b Walam anno 833 obiisse tradit saepe laudalus
1647 S.£PASCHASHRADBERTIABBATISCORBEIENSIS 1G48
et gatidio refoveri pro luctu, laeiitia bonae spei re- A Eece poenarumgenera, cum maledicilur, et in ope-
cre.iri pro mcerore, et exsultalione intus indui pro ribus ejus spinoe et tribuli germinanlur : quaespinae
tristitia; eo quod pro cerlo sciinus, quia Paler egre- et tribuli verbum suffocant vitse; cttras quoque ac
giuscorpori supervivit. Qui licet absens fuerit a no- sollicitudines generant, qttibus necalur et excluditur
bis , quando obiit, prsesens lamen est: qttia in eo cibus qui de coelovenit : quo vivit omnis homo, qui
qui ubique est, beate vivit. Nam depositis proprii Deo vivit; et includitur mors, qua anima pcenaliler
aensus anima ejus repagulis expedita, jara libero vivat. Unde a pio Domino mors ista pro remedio
cernit oblutu , quse ante sita in corpore videre non data est , quasi finis malorura. Hinc quoque Adae
non dicilur : Quia audisti vocem uxoris tuse, rever-
poterat. Si enim dormiendo anima ad altiora se
in si
subrigit, velut sepulta in corpore, et renuntiat non- teris terrain; haecenira dixisset, esset pcenalis
nunquam corpori rerum absenlium vel eliam cce- sentenlia , quemadraodumesl illa : Matedicta terra
lesliuin visiones; quanlo magis cum absoluta est in opere tuo, et csetera.Habes igiturmonem aniinse,
aerumnis saeculi, et tota vivitin Domino, qui ubique pecca(,um; habes et poenam, quse vera mors jure
vivit, et ubique omnia complel et regit ? Non enim voealur; habes et mortem , qusemagis poenarum
alicubi longe peregrinalus est Pater noster, nisi ad noslrarura finis est et remedium , qua cursus hujus
eum, cui et in quo vixit, qui ubique in se est, et B vilaead horam prseciditur. Hinc ergo mors isla, qua
ublque vivit. Ad hoc quippe quotidie moriebalur mortiius est Abraham, mortuus est et Pater noster,
cum Aposlolo, ut perfectius viveret Deo : quia, ut qua morimur omnes, non solum malum non esl,
philosophi dicunt, sapienlis viri vita, medilatio mor- verum etiam bonum est. Et ideo eliam beatus Ara-
tis est. Meditabatur autem pervenire ad id quod brositts cle Bono mortis edidit Iibrum satis pernc-
perfectum est, quando revelata facie, non ex parte, cessarium. Quapropter si planxiinus in obitu lanli
neque in senigmate vel in umbra, sed in veritate , Patris, varios rerura moerores et ejus labores pkiri-
prout est, speculanti appareret aeterna visio mani- mos, gaudearaus cum eo, quia ei vivere Christus
festa, quod imprsesenliarumesse non poterat, quia, fuit et mori lucrum. Commoriamur autem cuin eo ,
juxla Apostolum, impraesentiarum ex parte scimus, ut vivamus in Christo cum eo; discamus quotidianis
et ex parle prophelamus. Cum aulem pervenerit in usibus mori sseculo, ut segregemur a carne, et tan-
nobis quod in ea vita perfectum est, evacuabitur quam in ccelo meditatione vivamus. Suscipiamus
quod ex parle; elerit tunc perfectura, quod nunc ex interdum imaginem mortis, ne pcena nos invadat
parte est (/ Cor. xni, 9). Nam nemo festinaret ad morlis : ut per bonuin mortis ad vitam possimns
iinem fideconfisus in Domino, nisi vitaeistitis fugeret pertingere sempiternam, in qua mors jam ullra non
incommodiiales, pro quibus David plangit dicens ad C erit, neque luctus. Moriamur aulem morte justorum,
Deuin : Ecce dies meos veteres posuisli coram te, et ut cum illis vivamus; moriamur et morte tanti Pa-
substantiam meam lanquam nihilum ante te ; verum- tris, quia ipse, ut credimus, jam beate vivit, ut cum
tamen universa vanitas , omnis homo vivens(Psal. eo et nos vivere valeamus : quod ipse semper ora-
xxxvin, 6). Et ideo iste, fralres.poslquam cognovit, vit, et docuit. Offeramusin nobis vola ejusdem
poslquam didicit, nunquam moraius est fugere vo- Palris , quia ipse nos Deo vovit et obtulit, ac si
lunlalcm suam, neque voluit in saeculovane coii- hosliam, maxime fratres nostros, oblationemnovam
turbari, neque sperare in incerto divitiarum : sed in sacrificium, quos Dominodedicavil. At non solum
speravit iit Deo vivo, ad queni pervenit; ct ideo quos ipse instituit et collegit, sed ct eos quicunque
dum mortem guslavit corporis, vitam invenil, quia fuluri sunt ibidem ad eamdem institutionem, quam
non primam aninise incurrit morlem. Triplici nam- ipse Domino dedicavit : qui non solum sibi vixit et
<jueinodo niors dicitur : uno cum morimur peccalo Deo, verum omnibus nobis vixit ad exemplum et
et vivimtis Deo; alio cum peccamus ad morlem, de dbclrinam , ut nos doceret vivere Deo. El ideo ejus
-
qua dicilur : Anima qum peccaverit, ipsa morielur vivere nobis profuit, cui cum Aposlolomori lucrum
(Ezech. xvin, 4); lertio est vilaehujus excessus,qua fuit. Hinc supplices exoreraus, ut Christus qui Deo
mornius est eliam Chrislus; et omnis quicunque B Patri sanclorum offert vota, ipse in nobis pro ejus
vitam guslaveril istam, morielur, ne ullra pecca« augmento meritorum sua conferat dona,quae!argius
possit. Undeuna spiritalis vocatur, allera naturalis, ad cumulum mercedis ejus offeranlur Deo Patri pro
tertia quoque poenalis. Sed quae naturalis jam vo- eo, ut simul nostra atque ejus in nobis oblatio per
catur, quamvis quibusdam poenalis videatur, non Chrislum accepla sit in sacrificium sempiternum :
eam pro poena Dominus dedit, ut ipsi volunt qui quatenus quorum in sacramento sacrae confessionis
de bono mortis scripserunt libros, sed pro remedio una fuit professio, una sil et seternoeremunerationis
datam dicunt, quoniam Adse aliud praescriptum esl parlicipalio in gaudio.
ad poenam, et aliud ad remedium. Nam pro poena CAPUT XXIV.
cuni dicilur : Quia audisli vocemuxorislum plusquam Quod aulem ad aeternaevitae gaudia angelicis sit
m», et manducaslide quo prmceperamne manducares. ipse deportatus manibus , venerabili referente Er-
malediela terra in opere luo , seu csetera , donecre- mengardi regina omnino cpgnovimus. Quoe quam
vertaris tn terram, de qua sumptut et (Gen. m, 17), • ssepe piae recordationis affectu aiebat a , in cxitu
» His verbis satis innuit auclor hunc librum scriplum esse post mortem Ermengardis reginae seu
1649 INDEXIN PASCHASIICOMMENT.BIBL. !<#©
tanli viri, et in hora obitus ejus misisse sc per di- J1 et die eadem eum obisse iu qua ipsum angeli detule-
versa llaliae loca, ut singuli beati viri animam pre- rant cum laudibus. Unde constat verum esse quod
cibus Doroinocommendarenl.Inler quae,qtiod mise- Scriptura testatur: Beatus vir qui suffert lenlalionem^
rit etiam ad monasterium suum valde cgregium , quoniam cum probatus fuerit, accipiel coronam ntcs
quod est infra mcenia Brixae a civitatis Domino (Jac. i, 12). Et ut hoec ita esse manifesta fierent,
dcdicatum, dislans a Ticino ferme quadraginta mil- verissimo relatu ab omnibus mandatum est reginae,
libus , in quo sanctimonialium multiludo Domino quod duae tantumraodo htec lalia el ineffabiliaalia
famulatur, simililer eis prsecipiens obnixius et ob- audissent.
secrans , ut beatam animam viri Dei Chrislo Deo Sed fbrle ad hscc sycophanta quiiibet incredulua
precibus commendarcnl. Ad quod municipium missi dicturus est, virum tantis exposilum tentalionibus,
cum pervenissentdirecti, invenerunt easdem Christi etjactalum pressuris, talia non promeruisse , prse-
famulas de obitu praefati viri jam pertrnclanles, at- sertim cum ipse judex Chrislus , qui exposuil et
que horam et tempus exitus ejus praescias,loquentes probavit, probalum autem, nt credimus, remunera---
ad invicem. Tuncque relectis sacris litleris quas vit, sicut promisit iu Evangelio.dicens: Euge , serve
regina miserat, invenerunl omnia de eo, ut illis ab bone et fidclis , quia in pauca fuisli fidelis, supra
angelis declaratum fuerat. Nam exstilerant inter eas -B mulla le constiluam , inlra in gaudium domini tui
duaesacratissiinae virgines, qusehsec omnia illis, ut (Matih. xxv, 21) : fac crgo falsa esse quaedico, cum
praedixerant, testabanlur, eo quod audisscnt choros sint vera.... quae dc eoretro narrantur. Idcircopro-
angelicos, in coeltim, quasi per eumdem locum , priis juslisqiie... est a Deo, oelernaeviloeproemiaper-
animam beati viri deferentes. Ad cujus cxsequias cepisse... pro eo ex Evangclio dicentem (Matth. xx,
inler coelcrahymnum Te Deum laudamus, le Domi- 25) : Amice, non facio libi injttriatn... gratis dono.
num confitemur,allernis vocibus more ecclesiastico Nonne el lu convenisli meciim ex denario vitae
decantabant, et symphonizandobeali viri exsequias aUerna:? Annon licet mihi facere quod volo? quo-
pio Dominocoramendabant. Quas cum duoe tantum niamnon nisi gralis alicui aliquidrependo mercedis,
Jonge diu laudcs inlenderent, demum convocarunt . quia ego bonus stim. An oculus luus neqttam esl,
reliquas omnes, ut el ipsae easdera aucliienl: scd quod gralis impendo... nulli nisi quia... ex opere
nemini earum admodum concessum est, ni illis Deo. Unde, quseso, gratis aganms Deo, fratrcs, qui
duabus solummodo, ut tcstcs exislerenl vcrilatis. huic isla concessit, ct nobis se promisit, talia ei
Quibus.ut dixi, ita loquentibtis, relectis sacris litteris prsestitisse...b..
quas praefaiidelulerant veredarii, invenerunt hora
C
imperatricis, conjugis Lotharii Augusli, quae anno Radbertus superiores de Waloe gestis libros duos ,
851 decessit. ul inilio prsemonui, iuscripsit, eum ad niodum quo
a Sic veleres, ut RiculfusSucssionensisepiscopus Ursus S. R. E. subdiaconus, ejus temporis auclor ,
in Constilulionis cap. 19, ex Grcgorio Magno. Nos Basilii Magni EPITAPHIUM appellat orationem fune-
Brixiam dicimus. Brixiaemonaslerium sancli Salva- brcm quam de co scripsit Gregorius Nazianzcnus.
toris ct sanctoeJulisccelcbre jam lum erat, ab Ansa, Locus habelur in Ursi prsefationead Vitam Basilii
Desiderii Langobardorura regis uxore , aedificalura: Ainpbilocbio ascriptam, his verbis : Sane notandum
quod Hermingardaeuxori suoe, ct post ipsius mor- cst quia cum quidamlegunt in his actibus qum sanctus
lem Gisloefiliaecommcndalum esse voluil Lotharius Amphilochius scripsit, discrepasseaulumant ab his
Auguslus, dalo diplomate quod exstat in Bullarii qum sanclus Gregorius Nazianzenus in EPIHTAP.UIO
Casiuensis tomo II, pag. '24; et pag. 55 haheiur hujus magni viri commemorat.Quem lociun ila com-
aliud Ludovici II imperaloris pro anuivcrsario ejus- meniatiir Rosweidus : « Basilii EPITAPHIUU , seit
dem Gislaesororis suse, ejusdem loci abhatissoe.In oratio futiebris, a Gregorio Nazianzeno conscripia,
eodemmonaslerioEngilberga,ipsius.Ludoviciconjux, habetur lomo I Operum Gregorii Nazianzeni. ora-
ltiortuo viro suo sanctiinonialis effccla est. tione 20. ldem quoque Epilaphium seu carmen fu-
b Paucula hsec, quoepunclulis notata oinisi, om- nebrc de eodem composuit», elc. Sic WalseEpiTA-
nino corrosa exciderunt, nec sane magni sunt nio- PHIUM Radbertus vocal suum ipsius de Wala lauda-
ineiiii. ln fine hic unus tanlum versus deest, in torium opus , quod slatim ab ejus morte, oratiouis
quo desinit WAL/EEPITAPHIUH. Sic enint Paschasius j) fuucbris vice, aggresstis est.

INDEX

RERUM ET VERBORUM NOTABILIUM

EXPOSITIONISIN MATTH., IN PSAL. XLIV ET IN THRENOS.

(RevocaiurLectorad numeroterassioricharaclerein lextuexpressos.)

A Abelin figur.iChrislioccisus,820. Abraliamquidsiguiflcat,65,66, 67.

AbbreiiatiJICJquidicanlur,cl qua- Abiuquiusonat,79. Abraham cur in priucipiogeoe itogiaa
liter, 993. Abouiiuaiiodesolatiouis,u,uid,989. Ciirisli'oonitiir,-2'i.Abrahamcur da
 1651 1NDEX1N PASCHASIICOMMENT.BIBL. 1652
' terra suaet.de
cognalionefuil a Deo Arbortimmalorumfruclus quinam, acceptiin ccena,quid designent,1096,
separatus,6i-,65. 374; per arborcsauimorumstatus si- 1097.
Achazquidsignilicat,78. gnitjcatusin Scripluris, 166. Calvariaelocusunde diclns,1161.
AcusIbrainen,quid,808 el seqq. Arca Noe, Ecclesia:lignra,908. Canesquinamilicunlui,365.
• Adaitiin tribusviliis tentalus, 211, Arca prseseutisDeiEcclesiEetypus, Canticiiuiamanlissiuiiqui I, 1245.
AdoptioflliorumDei, 323. 173, 174. Capliliilera, quid siguificat,1337.,
AdvenlusCUristiduplex,979, 991, Archelaus Jiiaseorum rex, 150. 1365,1444.
993. Lugdunumexsiliodeportalus,ibid. Capharnaumquidsignilicat, 465. Ca-
Adversarius,cul in via consentire Arcusextensus quidsignilicat,1426. phamaumubisita, 328.
ArianorumIraeresis,533, 801, 827. CapibiuostriqualiternumeratiDeo,
jubemur, quis sit, 270. Adversarius Aridiiasmanuiim nostrarumqualiter 506.
noster quomodonobiscumgraditur io a Deo Cliaritas|ier Jacob signiflcata,67,
via, 272. curatur, 5i3, 544.
jEternitas vera, quid, 1261. Asinaet pullus ejus ad Christum 68, 69,409. Cliarilasquanivislaiadi-
yKiernuinan aliquidest, quodtamen adducti,figura Judieorumet genlium, calur,angustalamenesl, qualiter,571.
circumscriplumquibusdam tenealur 855, H.>'telteqq. Asiuasuomine genti- Cliaritasper oleum signilicala, 1031.
lineis, 302. lttas designata,732. Spiritus sanctus, 1032. Ctiaritasper
Agnusbabens cornua septem qnid Asinus,geiitiliumfigura,536. aurumdesignata, 1284. Cbaritascur
in Apocalypsidesignat, 15. Asir quidsiguiticat,57. maiorappellaiur,68, 69.CuarilasDei
Asrumsiium quisqueexcolere debet, Anditusiu Moysea Dominodedica- diffusa,1095.
1019el 1020. tus, 82"!. Carosaepepro uxore in Scripluris,
Ain liltera quidsiguilicat,1347,1455, Auruin a Magis Clirislo oblalum, 762, 765. CaroCliristi. Vide Corpus
1416. quid designat, 135. 136. Aurumob- Cbristiet Christicaro, infra.
AlaeChristiquse,968. sciiramui,quid, 1478.Auruinsanclum Casiaqnici,el ejus proprietas,1276.
Alephquidsignifieal,1409. quoduain,951. Ceniesimnsnumerusad virginessea
Alma quidsiguifieatapudHebraeos, 966. AzariastiliusJoiadae.lapidalus,965, mariyresrelatus,quare,58i.
198, 199. Centurio,lignra genlililalis,406.
Alph-ctisquidsignificat,478. Azurquidsiguificat,79. Cliauanese iidesquanta, 646 et teq.
Altaria,sancli, 1379. Azymorum dies primaquae,1087. 647, 648,649et seq.
Altiliaundedicta, el quiddesignanl, B Cliobarquidsignifical,179.
907 etteqq. Christiauobono nihil est felicius,
Baalidolum ubi 504.
Amasias,quid significat, 77. Ama- liacchioinuevel erat, Baccroperitae, 490.
1613.Clirisliauiunde nomen accepe-
runt, 1300.
sias rex, deos filiorum Seir ado- Bapiisuia q uid signilicat, e t uiuie sic Chrisluscur de Juda nasci voluit,
ravit, 52. dicitur, 8i0. Baplisnia c ur in aqua et prseiermissistribusejusfralribus, 72.
Aminadabquidsignifical,73. Spiriiusanclocnnsiilulum, 178. Cbrisluscur de desponsatanasci ma-
Ahdreasquidsignilicat,225,475. Baracliiasquidsigoilical,962. luit, quamdesimplice.virgine,93, 94
Angelus Dominicur in somnisJo- Barioua,quidsignilical,670, 671. et seqq.Cbrisluscureo leuiporenalus,
sepho apparuit, etnon in alia revela- Barrabas quidsigniiieal,1151,1152, quo lirmapax in ouiniterrarum orbe
tione, lUOel seqq. 1155. existebal, 116,117, 118.Chrisluscur
Angeli iu ministerio uominum po- Barlholomeiis quidsignilicat, 4 76. a Joaune baptizari voluit in aqua
siti, umime praedestinatorum , 738. Barlimaeus, caecus a Christo illumi- Jordanis,175 eiseqq. 176,177.Chris-
Oraiionesnoslras ofTeruntDeo, 738, natus,847, 848. tus cur in ut doce-
739.Angelialii assistenles,alii admi- Bafin,genus domus in Palaeslina, ret turbas,montem,ascendit, 254 el seqq. Christus'in
nistratorii,738, 741.Angeliiu auxilio quale, 1279. tribus vitiistentatus a diabolo, 211,
Kcclesiaedeputati,772. Bel, Beelzebub, et Beelphegor, 212, et curin montemab eo assump-
Angiilo(iu) quinam orare dicuntur, 502. tus, 215.Cbristuscur in Galilxamse-
310. Benediclioinccelestibusquid, 1263, cessit, cumaudissetJoannemtraditum
Ainmaquot modisdicilur,5U. Ani- 1264el seqj. in 219et teqq. Cbri-
ma quandosordes habere dicilur in Bersabeacnr suonominenon ex- stusearcerem,218, gallinaecomparatus,969 el seqq.
pedibus, 1334, el quaudo pretiosa in
priniilur genealogia Clirisli, sed Cliristusunctusoleo
quaequepro cibo dare, 1336.Auima uxor Uriaesoiumdicilur, 41. Bersabea suis, qualiter, 1274,praeparticipibus 1275 el seqq.
qualiter cibo egere dicitur, 355, 354. quidsignilicat,44, 45, 46. Bersabea, Clirisluscur lilius Davidet AbMbain
Animaquandocapliva dicitur, 1313. Ecilesiaeligura, 45 etseiq. 20et'seqq.21, 22 Christus,ho-
Animanomiuaquainpro vita leiuporali Belh, quid significat,1314, 14H) dicitur, mo, !eo, vilulus, aqtiila, 589, 590 et
in Scriplurisposita, 147.Animamuta Belhania, quidsignifieal,852,1074, seqq.Curisluscur praefiliis houiinum
etsurda quae,457. Anima ad niolam 1078. speciosusdictus, 1252. 1253,plenus
pro ita.qualiter eam veriere dicalur, Bellilehem qnidsignificat,121. Suiriuissancli prae participibus
1020.Animaqualiterplorausplorat in BellileliemJudae, qute, 12), 121, gralia suis, 12S5.Clirislusseinel moriuus,
nocle, 1317.Animaquandosuosoinues 130. ullra IIOIImorilur, 1578.Christus cur
magnifieos ablalos ptangere dieitur, Beihlehein tolius Ecclesiae lypus, Emnt iiuelvocatus,110,:111.Chrislus
tropologice, 1 315,1546.Anima quali- 121, 131, 132..
ter ab oculodepraedalur,1457. - Blaspbemiaspiritus , quale delic- in altari visusa Presbytero religioso,
1595.Cliristuscur servus appillatus,
e l
Antemurale,quid, 1382, qualiler lum, 558,559, 560. 540; item piier.Cliristusqualiler.super
Bonasaeculi q uae, 369. Bunaaeterna
lugere dicatur,1382,1383.
Anlicuristicjuidicaulur,977. et spirilaliasemperquaerereac pi tere soliumDavidsedisse dicilur,49el seqq.
Christuscui-Nazaiaeusappellarivoluil,
delieaius, 369. 1,'il.Cliristustegemimplevitiu duabus
AnlipaterprocuralorPalseslinapro- Booz, q tiidsignidcat,40, 74, 75. causii, 261, 262.Chrislusin
vinciae,118 et 119. Clirisli 41. praecipuis
Apostolicur sic dicti, et unde, 480, Booz, liguram leuiiit, Jonafiguratu*s, 662,665. Christus cur
512. Aposlolisalterrie dicli, cur, 255, 536. Bos. Per bovem Judaei designati, quadragesinia secunda generatione
256,257; ilem lux inundi, 258, 259. C natus,64. Christusqualiterde >'pint&
Aposloli,duodecimtundamentacivita- Caecus sanclonalus inlelligidebet, 102et seq.
tis, 471; duodecim boves aeneum juxta Jericoa Cbrisio illumi- Chrislussolfulgens,et iuna pertecia,
mare sustinenles; dnodecim Iribus natus, figura lolius bumani generis, 23.
filiorum Israel; duodecimfoiiles in 848. Christigeneraliocur perJoseph et
Eelim, 472: leones duodecimtliro- Caesareanunc Paneas vocata,547. nonper Mariauidcducta, 59 el teqq.
nuni terentes Salomonis; duodecim Calanmsscribae,quis, 1200, 1261,« Chrislibunilale et intercessionelit,
lapides aliaris; duolecinihoras diei, ser/q. qjiod none vesligioiu coi'[us Domini
480. Apostolorum nuinerusmultisligu- Calceauientaferre prohibitiapostoli, injuriiftmiuiilur,lo77.
ris prtesignatus,471,472. quare, 487,489. Clirisioqualiierdiabolnsomnia re-
Calceimeutaquidmyslicedesignanl, gna mumliostendi!, i-t <)iiare,213.
Aqna,quiddesignatin baptismale, 170, 171. Caleeamentonmieorri^iaui InChrisloouiuispleniiudocorporahier,
178. Aquas propria pecunia bibi.-re, solveie quiddenotat, 171et ieqq! 1601.
quid, 1553. « Calculuscandidus,me.diaiorIJei et Cibus,eloquiapraecepiorum, 333.
Ai-uilae,discipuliCliristi,998, 999. boiiiinum Chrislus,322,3J5. Ciliciumqiiidnamdesignat,157.
Aram,quidsignificat, 7 3. CaUcis et paropsidism-.uidalioquid Civilassupra iiiouteuiposila, quae,
Ararnextendere, quid, 1372. et
figuraledesignat,951,95J seriq. 259.
Arbor , voluntas hoininis, 378, ei Calicesduo norrecii discipulis a Clamor quol modisad aures DeJ
W Cnrislo,1629. Calicesduo « Cbiislo perveuitedicitur,143,144.
 1653 1NDEX1N PASCHASll COMMENT.BIBL. 1654
Clavesregni coelorum,cuiae,674. Dexlera,provirtuiumoperibus, 308. Faustus Manicli.Tusnieulis oculos
Ccelumet terra qnaliterin fine se- Djabolinomen omnes execrautur, perdidit, ut principiumEvangeliiB.
cnli iransibunt, 1012, 1013 el seqq. 552. Matlhaeiattigit. Fausli orrores circa
1016. Didragmaquid, et unde dicitur, generalioneniChristi,83, 86, 87 et
Cogitalinnesex propria nascuntur 721. seqq. ,
voluutate,645. Didymusquidsignifieat,477. Felicianahaeresis,801, 857, 1013.
Coqnoscre, quot modisin Scripturis Diesabbreviati,qui,993,mali,ibid. 1040.
aceipitur,112, 113. DigitusDeiquis, 533. Digilus, Spi- Femur, operanupiiarum,1266.
Columbae simplicitaj,495,495, 497. rilns sancligralia,343. Fenumsuper discumbereet convi-
Columbae corpus,in cujusspecieClir.- Dilectio proximi conimendatur, variquidsignilicat,619.
slus apparuil,quale fuit, 180 et seqq. 570. Fermenlumconspersumct abscon-
Columbasveodere,quidinystice,866, Dilectuscjuis,etquotrnodis quseri- stim,regnicnleslis typus,1)95,594.
8b7.Columbarum privilegia(|iise,.:18l. tur, 1440. Ficusarefacta quid designat, 870,
ommunequid dicalnr,638. Divitesnoufacileintrant in regnum 871el seqq. 874.
Comiuunicare, pro, coinquinareun- eo?lorum,806,807et et seqq. Fides per Abraliamdesignaia,65,
de, 658. DiviLiseblandte, lallaces,582. 66, 67. Fides, quibusoculis in allero
Commutatio animae,quid, 687, 688 D'-lorsuper dolorem,quid, 1546. videatur,426.Fidesut eflicaxsit, quid
et seqq. Domiinquilocus,el quid significat, roquiritur, 420. Fides grano sinapis
ConcubinaeDavidquiddcsignant,lo32. 198. comparafa,592, 717,718. Fides, ini-
Concupiseenlia , omnium malorum Domus nostra qu», 450. Domus tiatrix ac radixoniuiumvirluLuni, 450.
radix, 217. Concupiscenlia,laqueus, noslra,anima et corpus, 1021.Domus Fides"cenlurionisquanta, 405, 406
381.Concupisceotia per Ruben deuo- septeni columnisfirmata, lypus Ec- et ejus fruclus.Fides Chrislianorum
lata, 72. clesite, 13. DomusSimonisLeprosi, qualis essedebel, 876.FidesEcclesise
Coofessioquot modis in Scriptura lypusKcclesiae, 1078.Doniumaedificare in Pelri lidedesiguata,650, 631. Fi-
dicitur, 507. Confessiovera fideiper suprapetram,quid, 381.Domusebur- desgentiumin filiaChananeaepraepa-
foramenacusdesiguala,806Conlessio ne* quse,1279. rata, 651.Fide ad Chrislum venitur,
fideiper Jndamligurata, 71 el seqq. Donec,quid in Scripturissignificat, 427.
Coufessiopeccatorumad verampceiu- 115,114. Filius aequalisPatri, 550, 531 et
tentiamnecessaria,158. Coufessione AO"«, quidsignificat,813. teqq. Filiushominisqualiter in nubi-
omnesindigent,161. AotAela
quid, 215. busccelividebitnr,et a quibus, in fiue
Conlinentiae virlus,quandoperfecta, £ seculi,1003,1004,1005et seqq.
793. Fimbria veslimenii quid designat,
Convivium Daminoquinamrectepa- Ecclesia,Christisponsa,906el seqq. 449,1296.
rare dicuntur,43»,435. Ecclesia,virgo,1233, 1234. Ecclesia Fons signatus,uterus Virginis, 96.
Coph littera quid significat, 1351, per mulieremsanguinisfluxumpalien- Fortunaiiani et Vicioriniopuscula
135*',1565,1463,1466. teni designaia,447,449,155. Ecclesia in MaltliKum, 5.
Core quid signilicat, 1256.Core qualiterpioransploraredicilur, 1315, Frater in nos peccans,oualiter cor-
filii qni dicantur, 1256.t.ore, Chris- Ecclesa cur pulchranl luna, electa ut ripienrius,746, 747,748.
liis, 1257. sol pi*edicalur,196.Ecclesiaquandoin Fulloues,qui dicanlur, 699.
Cornaa Ecclesiaequando confringi terramdejici dicatur, 1368. Ecclesia G
dicantur, 1370. Dei supia petram fuiidaiaqualtter de
Corbnacapitis nostri quandoruere bet iuteiligi, 671,672, 675. Ecclesia Galileae cluae,et quaenamillap,220.
dicatnr, 1545. super omuesapostolosaedilicaia, 672. Gallina,Christi typus,968, 969 et
Corpora cur impraesenliaruntcru- Edomquidsignifieat,1523. seqq.
ciaiitur,536. Eleazarquidsignificat,81. Gaudiumniagnum,quod, 134,155.
CostaAdaein mulierem ardilicata, Electic.ura ChristobenedictiPalris Gebenna, quis locus, et unde sic
Ecclesiaetypus,784,785el seq. sui vocenlur,1059. dictus,501.Gehennaduplex,505.Ge-
Croceisvestiri,quidest, 1494,1495. Eleemosyuaabscousaquando recte hennte Qlii, alii simpliciler, aiii du-
Crnx per litterainTau significala, fit, 308. pliciterprogravitatecriminum,948et
1558,etseq., Cruxquot modisioliitur, Elephasmagnaecastilalis inter alia seqq. GenaeEcclesiaeut turturis, 1316.
510, el teq. 811. Incrucisliouorede- quadrupedia,1279.
dicalaloca, in quibusolim condcban- Eliachimquid signilicat, 79. Elia- GenealogiamChrisliad Evangelium
tur ossamortuorum,quare, 1267. chimrex, qui et Joachim, 54, 55, in perline.re probat Hadberlus, conlra
Cruceuitollere,c|uid,6S5,686.Cru- Babylonemperductus,55. eos qui negant, 8, 9 et seqq.
ceni in angariamporlarequi dicunlur, Eliaset Moysescur cuin Christoin norumscilicetet GenerationesduaunScripturis,bo-
292, 293. monteapparuerunt,700, 701. malorum,964.
Cubiculum quidfigurate,311. Eliudquidsonat, 81. Genesare-ihquidsignilical,el unda
Cubilecordisingredidebent oralu- Emmanuel quid significat, 110, dicitur,632.
ri, 311,312,513. 111. Genesarenorum fidesquanla,633.
Cutisossibusadhaerensquid signifi- Ephesinsesynodout Evangeliocre- Genesis, seu GenerationisLiber.
cai, 1500. dendum,1652. 17, 18.
Epbrala,qnidsignificat,131. Gelhsenianiquid significat,1108.
D Gimet quidsiguilicat 1518,1421.
Esca, doctrinaspiritalis,355. GladiusDeiquot et quibus adum-
Daemonum ssvitia erga humanum Ethniciqtiinam,el cur prolixiusora- bralur 1502.Gladius,
genns,422. bant, 515, 514. siguificalionibus,
Davidquidsignificat,44. David ti- Evangelisiae veuilJesus in terram inittere,
quatuorelecti.quaie,et queniintelligidebet,
guraCurisli,44. Davidcur filiusJesse quo ordine, 781et seqq. Evangelium, quis 1266.Gladius ex
dieitur,42, et cur Kexin geuealogia quid, 10. Evangelium quot modis 508. ulraque parte acutus, verbunt Dei,
Christidicilur, 43 et seqrj. principaliterdicilur,10, 11. Evange- Gladius,quo Pelrususus est,quid
Debitanostra,quaedimitli nobis a iiiim Mailuei,cur Liber generatiouis designat, 1127,1128et seqq.
Deo postulamus,qualia, 336, 357 el Cbristiinscriplumest, 10,11 el seqq. Gloriaomnis Gladiussoliludinisquis,1538.
se.jq. Evangeliiprasdicatiograno sinapis inlrinseciis,1295. Ecclesise,vel auimee,
Dehitorestribusobnoxiimodiste- comparala,591,603.
nemur,537. Eucliarisliae Golgothaquid,1161.
usus,1579,vide Corpus Guiitlandiisuiouachus
Deciinaramoblatio, 951, 952 et Chrislisupra, el infraSacramenlum. saiicli Ri-
seqq. Eulogi*,quae,1264. charii, 1.
Decoromnisquandoex Sion egre- Eunoniiiha-resis,'354. Guslusin AbrauanigraiissimusDeo,
ditur, 1325. Eunucborumtria genera, 793, 794 823. H
Decurionesqui dicebantur,1195. etseqq.
DejicereDei, quid,1567,1368. Expulsioquotmolisaccipitur, 254. Habitusquid, 292.
Denliumolliciavaria, ei quidsigni- Exterminarequidesl, 515. llaedi a sinistris, reprooi, 1058,
ficeut,1555,1356. Ezecbiascur tlelu niagiioflevit,53. 1059.
Desertuuiquid io Scripiura signiH- llcereticivulpibuscomparali,416.
<Jat,196.Per Jeserlum quiuain desi- F He lillera , quid signilicat,1323,
gnantur, 157,1517. Farinaemensuraetres, quidmystice 1426.
Deus ubique esl, 520, et qualiter, designant,595el seaa. Hebioiiitarumhaeresis,442.
ibid. Deus Abrahain,Deus Isaac, et Fasciaruiuusus varius, et quid si- Helenajimagoqualiterdepictafuit,
Deus Jacob,cur dicitur, 70, 71. gniucaul,1296,1297. 6.
1655 1ND£\ 11NRASCHASIICOMMENT.BIBL. 1G.6
Helias, videElias. Jonas Christi typus, 563, 1«, 566, tolis concessa, 675., 676, 780, 781.
Helvidiierror circa conjugiuraJo- 662. Ligna in pabulum Dominici*ignis
sephi et Mariae,112. Joramquidsignificat,77. Joramqna- pretioemere, qnid, 1533.
Herodesrex, alienigena, 53. He- lis fuerit, et cur ejus memoria usque Linguamlacientisadpalatumadhav
rorjesrex non ex Judaeorumgente, ad terliamgeneralionemde ordinena- rere, quid,-1489,1490et seq.
sed ex alieuigenis natus. 118, 119. tivitatisChrislisublatasit, 50. Locustae,Judaeorumfigura,158.
Herodescur Duerosa bimatu occidi Jordanisquid significal,179.Jorda- Lucascur in speciebovis figuratur,
jussil, 141,142et seqq.Herodeslibros nis typus humilitatis,'464.In Jordane 388.
oiiuies,quibus Judaeorumgeuealogiae fluviocur baptismimysleriumcelebra- Lucerna quosnam designat, 260.
texebalur, igne cremavit,quare, 128. tum,176. Lucernacunctis diebus lucens coram
Herodestetrarcha quis, 610. Josaphat,quidsonat, 77. Deo, quae,47, 48.
Herodiadisnuptise cum Herode a Joseph quid significat,81. Joseph Luctusbeatusquis, 240el seq. 241.
JoarineBaptistareprehensae,cnr, 611. cnr liliusfuisseJacoba Matlhaeocom- Luderein Scripturaqnid significat,
in Herodiade Synagoga signilicata, memoratur,cumf.ucaseumfiliumHeli 622.
612. fuisse dicat, 58 et seq. 59, 60. Joseph » Lunaticusqnis mysticedicatur,713,
Ilerodianiqui,916,917. apostolorumtypus, 148.Joseph cur in 714,quorumteneat formam,7lS.
Herus insiila,1673. Judaeamire timuit,cnm 4riiielaumin Lunaticiqui ilicuntor,235.
Helh littera, quid signiticat, 1329, ea regnare audivit,149, 150. Joseph Lupi, hsretici, 495.
1455. cur sponsusa Virgine Maria assum-
Hierusalemquomodoprophetasoc- ptns, 94, 95. Joseph justus dictus , M
cidisse dicatur, 967. Hierusulemler- quare, 98. Magiqninamfuerunt, 121, 122,123,
rena, figuraccelestis,48, 49. Josias rex justissimus,54 et ejus et quomodoveneront ex Oriente,
HildemannusepiscopusBellovacen- mors, 122,125el seq. Magicur Hierusalem
sis, 1680. Jnbilaeusannus,775. intraveruntprxviolumine,125,126 et
Homo.DeusPaterin parabolis,883, Judasquid signifieat,71. seq.
904. Judae cum Thamar commislioquid Malchusquid significat,1126.
Honor tribus modis Deo reddilur, myslicedesignat,31. Malum.A maloliberaripostulanles,
637.Honorin divinis liltens noulam JudasScariolhunde sic dictus, 479. quid petimus,340el seq. Maliprophe-
in salutationibuset obsequiis,quamin Jurlaeatribntaria facla post Augus- tarnntfrequenter,578.
eleemosynis et donis servatur, 635, tum Caesarem,721. Mammona quid, 552.
636. Jugum Verbi mialiler grave, 1141, Manasses quid significat,78. Manas-
Hortus conclusus,utertis Virginis, etqualiter leve, 1422 JugumEvange- ses Ezechiaefilius,54.
96. liisuave, 536, leve 537.Juguminiqui- Manichaeorum errores, 9, 10, 425,
Hymnus post coenam dictus, quis, tatis animce qualiter in manu Domini 455. 586,640,931,912.
1102el seq. vigilet, 1344. Mansuetudinis commendatio,1269.
Hjpocriicequi dicuntur,306. Juramentuman a Christoprohibiluin 1272,1275.
I et qualiter, 283,284,285. Manus,vita acliva,280.Manusarida
(
Juramentafueienda,et quaeprseser- a hrislocurata, cujusrei typus, 542,
lairus quid significat,446. tim, 613. Jtistiliaqnid, et quibusvir- 543,544.Manusetpedes quandoligari
Ididaquid significat,1245. tutibus integratur,241,212,213. Jus- dicuntur,915.
Ignis aeternusqnis, 1064, 1065 el titia vera quae,216. Juslilia Chrislia- Mariaex semineDavid, 86. Maria
seq. Ignis iuexstinguibilis quis, et cur nonimriu;p,263. Christiniaterex stirpe Davidorianda,
tliciior, 174. Ignis purgatorii, 172. Justiiiaeduotermini,initiumet per- 62.Maiiavirgocur desponsata,93,91,
lgne baplizariquid est, 172. fectio,287. 95. MariaVirgo, soala Jacob, porta
Indulgenliapcanitentiae, 366. Justiiiam nostram facere quid est, cocli, 1245.MariaCleophae quae,478.
fnfaiitesquidicanlur,869. 303, 504. S. Marise Monasterium Suessione,
in
Infirmitaset languor quodifferunt, K 1225.
470. Kout* quid,360. Marcionishaereses,429, 455.
InfirmiLates multsepro peccatiseve- L. Marcocur leonis forma tribuitur,
nimit. Inimieushomo snperseminans Laciniastenere quid, 1507, 1808, 388.
zizania,quis, 5'6, 587. 1509. Mathanquid sonat,81.
Inlehtiomala lenebrae,350. Lacrymarumgenera varia in Scri- Malthaeusqnid sizniOcat,431,477.
lod liltcra quidsignificat,1503. pturis, 1309et seq.Lacrymarumvallis Malihseivocatio, 431. Matthaeociur
Iraquid, 266. quae,1309. bumanafaciestnbuitur, 388.
lsachar quidsignificat,479. Lamazabachihaniquid significat, Maxilladextra quid significat,289.
1176. Maxillae animsequae,1317.
J Lameclilittera quidsignificat,1337, Meditatio legis divinae, animarum
Jacob,posteaIsrael diclus,quid de- 1363, 1446. cibus,335.
signat, 67, 68. Lamenlalioneslamentationum, 1507. Men liltera quid significat, 1341,
Jacobus quid significal, 250, quid Lamentalionesvariae in Scripturis, 1447.
designat,67, 68. JacobusAlphaei,ira- 1510et seq. Metissaepe pro viro in scripturis,
ter Dominidiclus,quare, 478. Lamia quid, et unde dicitur, 1486, 762, 763.
Jeclfoniasquid significat, 55, 56. 1487. Meroe,regina Austri,566.
Jechonias prior, Josiaelilius, 55. Je- Lampades unde dicuntur, et quid Messisin agro, genus humanum,
clioniassecundus,pater Salathiel,55. designant,1034. S38.
Jechoniasquosdesignat,78. Languor et infirmilasin quo diffe- MiTt(fij//«i.j« secta, 610.
Jecur (per) quinamrecte intelligan- runt, 231,479. Misericordiaquid,et undesic dicta,
lur, 1589, 1590. Lapispositusin fundamentum,Cbri- 243,Misericordiam vult,Deus, et non
.lejunautesquo decore uii debent, stus,89fi,897. sacrificium,437el seq.
"45, 546. et
Lapides, Gentiles dicti, cur, 164, Mitesquinam, quarebeatiaChris-
Jejunare non posse sponsi filios, 165. Lapidessanctuarii in capiteom- 10Moechia prredicati,238,239.
iiualilcr intelligendum,442. Jejnnare nium platearum dispersi, qitid sunt, quid,277.
Deo, sibi, et hominibus,in quo dilTe- 1479,1480et seq. 1481.De Lapidibns Moiaasinaria, quse,732.Mola, opns
ront, 347. filiosAbrahsesuscitare,quid, 163,164, legis, 1018;duaemolenlesinmola,de
Joachaz filius Josiae, in ^Egyptum 165. quibusintelligidebet, 1019.
translalus,5'». Latitudopopuliquid, 77. Mon%Ecclesia,254,852,975.Chri-
Joachimrex, qni et Jeconias,55. AoTotioquid, 215. stus, 255.
Joannes quid sigmiicat,230. Joan- Leclusinfirmitatis,quis, 430. Morsquidsit, 1182.Morlemgiislare
nes cur se vocem nominavit, 156. LeprosusmanuChristicuralus,394, el morlem videre in quo dilteruaf,
Joanncscur in aquilaesimiliiudinefi- 393, 396. Ad Sacerdotemire jussus 693.Mortesduae,quae,692.
guratur, 588. quare, 599. MoysesetEliascur cum Cbnsto in
JoannisBaplistaeviclus et vestitus I.ia quid significat,67, typusactivae moiiteapparuerunt,700,701.
qualis, 136, 157.JoanuisBaptislaeca- vitae,68. Mulier sanguinis fluxum patiens,
pui in disco,quiddesignat,613,614. Liber generationis cur ulrumque Ecclesia myslice, 447, 449; anima,
Joas liliusOcboziae(jiialisfueril, 5i, Teslamentum inscribilnr,17. 435.
Jonallianquidsignilicat,78. I.ibrosplures a pluribusfieri,utile, Munditiacordis,214,245.
Jobcur in slerquiliniosedisseper- cur, 4. Mutusa Christosanatus,typus gea-
hibetur, 1313. LigandisolvendiqueoolestasApos- lium, 457.
1657 INDEX IN PASCHASHCOMMENT.BIBL. 1658
Mvrrbaa M»gisChriswoblala,quid ot tnanuseis imponeret,quorumprae- Princepspro fllia rogans,qaid typ'r
«tenotat,135,156. tendnnifiguram,793,796,797. ce signilicat,445,451.
Passeres olim venales in Templo, n;onieu«quid inter Graecos, 276,
N 506. 277.-
Naasonqoid significat,74. PassioChrisli signum Jon*e dicta, Prophetiaalia ex pr*edeslinaiione,
Navis,Ecclesia,419. cur, 662. alia ex praescientiaDei, 107.
Nara, quidsignificat, 109 quid, 276, 277.
icatoc Proselyti, qui dicebantur, 947 et
Nazaraeusqnot modisin Scripturaac- Pauperesbeali quinam, 256, 237. seq.
cipilur, ISl. Nazaraeiqui 128. Pauperesspiritnqui, 258. Prudenlia|n serpente commendata,
Nazarenibaereticiqui, et qusre sic Paupertasduplex,237. 495. Prudenlia rectoribus ecclesia-
dicti,151. Pax veraquae, 2 tK.Paxomnemsen- rum necessaria,1025.
Nazarelhquidsignificat,151. sum exsuperans,246, 247et teq. Pulverem de pedibus excuterc,
Negotiatorquaerensbonas margari- Peccalum incredulitatis quale, 1329. quid, 493et seq.
tas, quid,601,602. Peccatacur usqnesepties remitten- Pupillifac-tiabsquepatre qui dican-
Nioivitarumpoenilenlia,565. da putavilPelrns, 754. Peccata car- tur, 1530,1531el seq.
NnmenDei qualiter in nobis sancli- nis stercora, 1494.Peccatorumremis- Q
ficatnr,521et seq., 322. sio nunquamsine contessioneUt,559.
Nomennovumin calculoquid, 323. Peccatorumremissiousque septuagies Quadragintadierum et
jejunium quid
Nubeslucida,Moysen,el Helianiob- septies a Christo praecepta qualiler designat,200, 201 seq. Quadraginta
umbransinmonle.quidsignificat,702, debet intelligi, 755, 756, 757, 769, duae mansiones populiex /Egypto re-
706et teq. Nubesoppositaoculis,pec- 770. denntis, 64. Quadragintaduaegenera-
catorumHensilas,1454. Pelagianorumhaeresis,576. tionesiit nativitateCbristi quid desl-
Nun Iittera quid significat, 1345, Pellis nostra quasi clibanus livida, gnant, 64.
1344,1449,1450. quid 1539. Quadransquidmystlce,275.
NupliaeEcclesiaecain Christo, 906 Pelles arietuntrubricatae,quid si- Cbristi Quaterdenusnumerusin generalione
etseq. 908. gnilicant,1113,1414et seq. quid insinuat,63, 64el seq.
Perfeciioqualis in nobisesse debet, Quis,indivinisliueriscum dicitur,
O nt simusfiliiDei, 300et seq., 301. quid significat,19.
Obedqaidsignificat,75. Persecutionumtria genera, et quae- R
Ochoziasquot annorum erat, cum namilla sint, 251. Raab, Ecclesiaelypus, 39,40.
regnare ccepit,51. Perventoresqu!dicuntur, 400. Rachaquidsignificat,266.
Oculus,mentis intentio, 564. Ocn- Pelrusquid signilicat, 474. Petrus Rachelquid significat,68, 145.Ra-
a
Ins, Magistratus,280,vita contempla- petra dictus, quare, 671. Petrus et chel typusKcclesiae,131, 145. Rachel
tiv.a, 281. Oculus dexter, quid 278, Andreas quando, e t qualiter a Chrislo plorans liliossuosquiddenolat, 146.
ei
280, c|U3ndo,eruuendusac projicien- vocati,224,225. P etrus apostolus vicle Radicesarborum,cogitationes,167.
dns, ibiit. Gculi beati qui dicuntur, Simon Petrus, infra. Petri aposloli Ramaquid 143.
579.Oculi prae lacrymis delicientes. fidesquanta,629,630, 666, 671, 67*2. Rebeccainsignificat,
qui, 1388. Petri negatioquammalea quibusdam designat,67. Mesopotamia nata, -quid
Odilmannus Severus,1307. defenditur,1107et seq. Regesan durius increpandi,velnon,
Oleumacciperein vasis,quid,1030, Pbares, quid significat,36, 73, et 611.
1031et teq. CSeoSpiritussanctiomnes quosdenotat, 57, 38. Regina Austri, Ecclesiae figura,
Chrisliaoiuucti,183. Pharetra palris, Scriptura sancla, 566.
Olivelimons ubi sitns, et quale 1428. Regnnm Dei, vinea, 883, 881 et
conlinealsacrainentum,974,975. Pharisaeinndcdicti, 935. Pharisseo- seq. Regnnm Dei primum quserere,
Opera nostra Regi dicare, quid, rum Iweresis,919. quid est, 367.RegnumDei, quod ad-
1259,1260. Phe liltera quid significiH, 1518. venire poslulamus,quale, 325, 324,
Operaliones d uaein Cbristo,1 115. Philippusquid sigoificat, 4 76. 525.Regnumcoelorum,proEvangelio,
Ophirquidsigniiicat, 1 485. Photini haeresis, 6 01, 801, 951. 523. Regnumcoelorumcur decem vir-
Orebmons,Chrislilypns,74. Pietalis primusgradusquis,959. ginibusceuipar3tur,1028et siq. Ra-
Oriente(ab)etOccideiile m ultos ve- Pip;< nus junior, 1546. coelorumgranosinapiscompara-
niread Chrisium,qtiidest, 409et teq. PirataeEcclesiascremantes, 1506. gnum tum, 589, 590, 591, 592, fermento,
Otannaquidsigniflcat,859,860. 1'iscinaein Hesebon,quid, 1437. tbesaiiroabsconsoin agro,
Osiasquidsignificat,77. Piscis fides. 369. Piscis, qui prior 593,594,
598,599;negotialori,601,602; sage-
Ossa quid significanl,1500. Ossa, ascendit,stateremhaiiensino>e; figura nae,605. coelorumquol modis
virtutesanimae,1416.Ossamortuorum,Christi,723. Stephani Manyris, 724. accipitur,Regnum 590. Regnumcoelorumap-
<raa3figurate,956et teq. Piscesduo,quidmyslisedesignant,816 propinquasse, qualiterintelligi debct,
Otiosusesse nemo debet in vinea et seq. 482, 485. Regnum coeloruinqualiter
Cbrisli,832, 833. Platea unde dicitur, 1479. violentiarapiatur,520, 521. Regnura
OsliumCurUtus,567, 568. Platearum lalitudo quorum est, coelorum claudere,quid,945el seq.
Oviserrans ac perdita, a Pastore 1500. Regnililiiquinam,410et seq.
qua>sita, e t hnmeris ejns reportata, Fluviae, voluptatom illecebree, et RepulsionisdilTerentiaeduae, 1550.
significat,740,741, 742. Ovesa concupiscenliarum imbres, 381. Hejlitteraquidsignificat,1353,1354,
extris. electi, 1058.Oves nonaginta Pceuitentia,Dei donum,159.Poeni- 1363,1468,
3uid 1469.
novemin iiionterelictce,de quibusdi- tentia pro baptismo,apud Auostolum, Respicere,pro eomprehendere,15.
cantur,743,744 elseq. 160.Poenilenliae modus triplex, 159. Rubenquid
Ovum,spes, 569. Prenitentiatvirtusqualis,153,154;pri- signilicat,72.
Ructusqui.l, 1258.
Oziascur tiliusJorama S, Matthaeo musadve amviantgradus.loeiiilentice Ruth quid significat,75.
lnacribiiur,50. (ructusdignusquis,162,adpoenitenliam Ruth, Ecclesice typus, 40.
quinam a Deovocentur,458; sine pre-
P nitentia dona et vocatio, qualiter. S
Pacificorumgradus et beatitudo, 159, 160. Sade littera quid significat,1549,
245, 246. Porciqui, nryslice,424. 1462,1163,1464.
Paleae,peccalores,173. Porta angusla,que, 371. Sadducseiqui, et eorum haeresis.
Palliuni(per) quiddesignatur,291. Portaeinferiplures, 674. 919,920.
Panis,Christus,365. Charitas, 369. Potenlium 151-2. duo genera infra Eccle- Sadochquidsignificat,79.
Panissupersubstanlialis, quis, 531, siam,mystice, Sagena missa in mare, praedicalio
332etseq Panesseptem,quihusplebs Praeceplalegiscur gravia dicantur, Evangelii,603et uq.
a Chrislorefecta,quiddesignant,652, 953. Sagitla?militiaeChiistianaequae,73.
655et teq. Paues proposilionis a Da- PrnedicatioEvangelii gratuita esse Sagitlseacutaequae,1271el teqq.
videconiesti,540,541. debet, 484. Sal prosapientiafigurale, 255, 257
Paralysisanimae,427. PraecJicatoresa Christomittiet diri-
Paralyticiquidicunlur,233. gidebenl, 467etseq. Salalhielquid significal,57, 78.
Parascevequid, 1198. PraescientiaDei quidsit, 107, 108. Salomonisror a Deoavursum,22.
Parisiorumliaes a piralis vastati, Precesbreves an apud Deum po- Salutiselementaquatuor,499.
1506. liores, quam prolixae,314. 315, 316. Samaritanamulier, Ecclesiselypus,
Parvuliinnocenliael simplicilasad Precumgradusseptem,541, 342,513. 45.
exetnplum apostoiisprcposita, 727, Primogenitusquisdicatur in Scrip- Samechliltera quidsignilicat,1345,
728, 729et teq. Parvuli Chrislooblati turis, 114, 115et seq.,116. •«46, 1363.
1659 1NDEXIN PASCHASIICOMMENT.BIBL. lf«0
Samsonfortis,Christi figura,1141. Stercoraquid in Scriplurissignifi- V
Sancli,nubesdicti,cur, 476. 321. cant, 1495,1491etseq.
Slerilitas
Vau liltera, quid significat,1525,
SancliU:atio'iiomiiiis Dei quid, terrae, quid tropologice, 1450.
"?a'nclilicaliodieiseplimiquiddesignat, 1503. Ventilabrum, diviuijudicii typus,
543. Struihionisnatura , et significatio 173.'
Sanctuarium,animafidelis,1483. tropologica,1486, 1 487. Venirem ( per ) qui designenlur,
SandaliaDominiRomae,487. Suessio,1225, 1 288. 1355.
omnis
Sapientiadifinaplussectanda,quam Superbia licui peccaiiinilium,217. Yerbumhonum, quodnam,1249,
eloqueuliahumana,665. Sapienliaet Synagoga comparala,871,872 1250et seq.
sciemiain quodifferunt,341. et seq.,874. Veritasdisputalione qoaerilur,3.
Sargon dux Assyriorum, quidsigoi- T Vesona,1288,1293.
licat, 1378. Vesiimeulumvetus, quid,442.Ve-
Satanas, q uidsijnificat, 682. Tabernacolum, Chrisius, 7 02. slimenta Christi candida,quid desi-
Scaudalaevitanda,731,733. Scan- Tadilaeusapostolus,quis, 478. 699el seq.
dala seminantesquantis involviiiiiur Talenla quinqnn, duo, et unum, gnaiit, Vesiitus deauralus sponssequis ,
culpiset reatibus,731el srq., 735. quiddesignaul,1010,1041,1042 elseq. 1283,1284.
Scharioth,quid signilicat,473,479. Tau siguum,1575.Tau litiera quid Via,Chrislus, 271.Viadeserli,qu»,
Scientiaquirl, 541. sigiiilicat,13o7, 1358el seq., 1'473, 372.Viae Sionqualiterlugeredieunlor,
Scriplurasancla,poluslaclis, 1491. 1525. 1320el seq.
Sidiliajuxla secleniDei, de quibus Tecta(super)praedicare,quid, 503. Vigilianoctistamlougae<sedebet,
intelligidebent, 1055. Teloneum quid, etunde dicilur,452. quam est longa vita hominis,1022.
SemenAbrabaequod,et ejus bene- Teriebra?exterioresqu<e,elquaein- Vigiliaqnarta noctis,qnid, 625.
dictio, 21 et seq. Semen verbi secus teriores, 914. Vindemiare,quid, 1359.
viamseminaiumquiddesigual,.',80. Teniatiotriplex, 206.Tentalioex- Vinea, quid in Scripturis,883,884
Seuesqui dicauturtypice, 1345. plela iiuando dicitur, 217. In teul.tio- etseq. Vinea,EeclesiaChristi, 1246.
Sensusquinque per virgines pru- nem ne Deus nos inducat,postuiare Vinctilerraequi dicuntur,1446
dentesdesignati,1028,1029el seqq quid quaiileriulelligi debet, 338
el Violentiqnaliter regnum ccelorum
359.
Serpenlisprudentia,495.Serpentis Terra hominesdicli, diripiunt,520,521.
astuliain nialo,nouin bono,959. cur, 493, 494. Viperarumnatura, 161.Viperanim
ServiLusDeosoli clebila,quae,215. cur TesiamenLi ulriusque principium progenies,Judatidiciiquare,',l6l,162.
Servusbonuse.tfidelisquisdicalur, generatiouis n umiueappellalur,17. Vir, |-rosponso,in Scripturis,98,
1046,1047,et quis,inutiliset malus, 1362, Teili littera, quid siguiticut,1532, Virgaferenda,et non fereoda,qoa
1018,1049el seq. utqile1055.Servi, 1467. significatione inlelligidebet,485.Virg»
daemones,405.Servi fideleset pru- Thalamussponsaeqiiidmyslice,l301.
Thamarcur in Christi juslorum,
-
el virga peccaloruin,486.
dentes,qui, 1023,1024. generatione Virgo,utChristisponsa ' sit, qualiterse
Sexagesimusnumerusad viduasre- posita,31, 32,etquid dcsignal,52,33. gerere debeat, 1231. irgines, quidi-
Thamar, Ecclesiretypus,54, 56. caniur,1028.Virginescur quiuqneTa-
lalus,<|uare,584. Theodectes Iragrjedus, caecitaiem in- tuae,[etquinqueprudentesinlrodfjcuu-
Sigillasepiema ChrisloSolutaqua- currii, quare,9. tur , 1028et seq. Virginitassem-
I ler, 11, iietseq. Theopompusmente turbatus, quia esse debei armata, ic si m acie,
Simouquidsignificat,225,474,475, irreligiose divinascrutatuserat, 8, 9. fet266. in muudosotaIfber»,
Tbesaurusin agro absconsus,quid 1304.Virginilas vocabulumunde,
SiiiionChananaeus, 479, Zelotesdi> myslice,598,599et seq. Thesaurosin 1233. Virgiuitatis
cius, qnare, ibid. conderequidmorabler,548.
SimonPetrus priraus apostolorum, terra Thomas quidsignilicat, 4 77.
Virtules ssepe fiunt a reprobls, et
578.
;m quoad ordineinet numerum,an Tbusa MagisChrislooblalum,quid proquibuscausis,Viscera,conceptiones cogitalionun»,
quoadmeritum,475. denotat, 135,156. 1390.
Simoniacauceresismultotiesin Gal- Torcular quid in'Sciiplurissiguifical, Vitis,Cbristus,375.
Iiis propugnata,sed nunquamexpu- 1346el seq. Torcular in vinea,qiiid, Vocatione sua
guala, 865. 888. (in) quisqueperma-
Simplicitas nere
incolumbacommendata, Tormenlorumdifferenliain inferoo, quinqueCbristiaclquinque debet, 226 et seq. Vocationes
4%, 497. sensusre-
Sin litteraquidsignificat,1555. 948. latse,825et seq.
Torques in collo quicl{designant, Volucrescceli,daemones,415.
Siuapisgranum,ligura regni cosle- 1343. Voluutasper arborem desiguala,
slis, 589,590,591. Transfiguralio Christi,696,697,698. 375 el seq. VoluntasDei, quam tiavi
Siuistra,pro viliis,308. Tribuli,qui dicantur,373. postulamus, quaenam,et qualis,325,
Socrus Pelri a Chrislosanala,cur Tricesimus n umerus ad r e-
conjuges 526,327ei sea.VoluniaiemDeifacere
uiinislravitei, 412,413. ferlur, quare, 584. , 526. VoluntalemDei tieri ih
Sol et luna qualiter in finesreculi Triuilatis mysieriumin baplismate quid lerra sicutin cuelo,quid,327,528,529
obscurabuhtur,1O00,1001,1002. Chrisli cerlissime praedicatum,186, et seq.
Solariumquid,et undeiiomenacce- 187el seq. Vox quot modisadDeum cl»mare
pit 46. Triticum,sancti, 589. dicitur,145,144.Voxin Ramaaudita,
Sollicitudode crastinodamnalur, Tubacanereaule se quidest, 306. quid signiticat,143, 144.Voxcorclis
qnare, et qualiter,360. Tunicaquid in Scriplurasiguificat, quae,1467.
Spesper Isaacdcsignaia,67. 291,292.Tunicasduasportareaposloli Vulpesqui dicanturia Scriptur»,
Sjiicammab aposiolisconfricatarum probibifi,quare, 490,491. 1546,1547.Vulpes,ttaereticiseu hy-
rei
cibus,cujus ligura,559. Turris, quid myslice, 1305.Turris pccritae,415.
Spiiilussancius i ur in columba ap- in vinea aedilieata quid,888, 889. Wisira,fluvius.1674.
paruit,180,181, 182ef seq , 185,184. Tyrus sifa, ubi 1291. Z
Spirilus sanctus cur in igneapparuisse
legitur, 172.QuisSnirilus• hrislumin U Zabulonquidsignificat,465. -
desertum duxil, 199 el seq. Spiritus Umbramortis,quid,221. ZachariasprophetaaJoa occisus,51.
sancli dona septeui,II, 13. Spintus Uiigueuloquonani jejunantespernn- ZachariasBarachiteliliusquis,962,
seplemiufiliisJob praesignati-, 14. gi debeut, 346. Unguenlorumvarie- 963.
Si-ortaeseplem,quibusciboruuido- tas.quaesuper Jesnuieffusasunt,1079 Zain litlera quid significat,1326,
minicorumIragmeutacondiLa, quid el seq. 1452,1451.
designant,658. Urias quidsignificat,44, 45. Urias, Zara, quid souat, 56, 37, el ouos
Stactequid, 1276. typuspopubJuuaici,46. designat,37 el teq.
Slantesqui dicantur,691. Ursi natura el signilicaiio,1423, Zebedaeusquid siguificat,230,476.
, Staier quid,725. \iUetseq. ZebedaeiUlii Boanergesdicli,quare,
Sielladux et coinesilinerisMago- Utresuovi,apostoli,441. 475,476.
ruin, ubi oila, etqualis exstilit,123, Uxor pro sponsa iu Scripturis,98. Zebubquidsignificat,5588. 02.
124et seq., 125,126,127. Stellasde Uxoresdiniillemiiplures olimcausae, Zizauia,haeretici,587,
coeloca'lerequidinystice,1002. 282.Uxorisdimitteie cur Judaeisper- Zona,miuisteriiapparatus,el eflj-
Stephanusunde dictus, 961. Ste- misit Moyses,786,787. Uxores licet cacia operis, 490. Zona pelliceacirca
phanus, iriuius martyr, per piscem dimiltanlurlicileobcausamfornicatio- luiiibos,nuosiusinual,158.
statereinhabeuiemiu ore desigoatus, uis, rnanel tamen viuculum prioris Zorobabelquidsignificat,79. Zoro
*72*. conjugii,788,789,790el seq. babeltiliusSaiathiel,56,57.
(661 1JNDEXIN OPUSCLLA DOGMATICA. ltibi

INDEX

AD PASCHASIl RADBERTI OPUSCULA DOGMATICA,

Nempe
De Corpore et Sanguine Domini,—Epistolatn ad Frudegardum,—librum de Parlu Virginis,
— et tractatum de Fide, Spe et Charitale.

(RevocalurLectorad columnasnostras.)

B fideviventesjustificamur,1419.Dei naturaqnam nec an-

Baptismi,fidesnonimmutanda,1409. geli appreliendiinla forliorihuminibusimprrvia esl, 1109.
Bouumnostrum auLa Deo est, aut ipse est Deus, Deiiatisarcana temere volenles compreh^niiere,multi
1476. longiusa lide recesserunt, li25. Deo nihil melius, nec
C sine illo boni qnidpiaminveiiiiur,1f72 Deo, qui est ve-
de noarecle rilas, dicenti absque ulla dubietale credendum, 1399.
Carnalitersapere Eucharistia, sapereest, Deum cordecredere ad jistitiam slare esl in substantia
1356. Dei per lidem, 1597.Deusab homine1'allinBquarpiampo-
Caroquaedal vitamin Eucharislianoncarohouiinisest, lesi, qnia superiornostii, seiisibns nostrisnonsubjacet,
quaenullatenusestvivilicatrix, 1556.Caroqus;in Euchari- quiaiinmensu.s, immensiimrcquirit lidem qua capiaiur,
in
siia sumilurea ipsa est quae crucepependil, 1551. 1591.Deusuec niinorin parte qunm in loto est, neque
Charilas,una, sed duo praeceplacharilalis, 1467.Cha- major in lol» quamin parte, 1414.Nonex ar.cidente,sed
de
rilas, etsi ,ccelo credalur data, nulri"nda tamen est, essenliaverilasest, 1599.Quia justus esl, non impune
istc
qnia ignis perpeluus esse debet, 1478.Charitasfons malisumus,1477.Deusubiquetotusnulloconlinetur lo-
vitaecl ablutioesl omuiumcrimiuuui;ubi regnat, nulla co, 1415. Dc-uiunusin Iribus personisquierendus, 1410.
valentdelicla,1487.(Juasialter bapli-musaiiiniarumesl, Deus,via pt-r quamfidecurrimus,veritas in quam cre-
1482.Quosreplel aidentes facitet Deo conjuiigit,1460. dirnus,vitaqua fidojuslilicamur,1419el seq.
Si abestcorde,quidquidore proferlur nihil prodest lo- Desperarc, a Deorelrorsumalienariest, 1450.
quenti, 1483.Cbarilassolanounisibouispercipitur,1484. Desperalioquatuorex causisnascitur, 1450. Despera-
Charilasvinculumsauciaeperfecliouisetradixest oinnium lione rcmoia,nnjor quanliscunque sceleriliusDei miseri-
bonorum,1484. Charilas virginalisleneraquidem el dul- 1451.Desperationismaloniliilpejus,1450.
cisin spiritualibusest ubi Sponsuset aniiua 1'cederaiUur.cordia, DilectioChrisliad quaiuor se extendit, 1467. Dileclio
1480. C baritate pollens anima est quasi horius irriguus nostraaJ eum refcrendaest ex quoel per quemet in quo
cunctisdonorumrepleta muueribus,1485.Charitalemor- solumboni esse valemus,1477. Dileilio recla est, cnni
ainalamhahet qui qnoddiligendumesi diligit: non am- malumnsDei esse quainnostri, 1478.Dilectiosibi vindi-
pliustamenquod minus, neque minus quodamplius dili- care volentisquodproprieDeodebeiur, noncharitas sed
gendum, diligat, 1472.Charitaiem nemo novitnisi qui ac- odiumnuucupalur,1468.Dilectiosola iuveniet per desi-
copii, 1485.CharitatisbonumDeiis Triniias esi, el ipsa deriumquodspesjam lcnet per lidemclileclionis,14$9.
TriniiasDeuscharitasest sempiterna,1487.Cbaritatisnu- Dilectionis Dei , dilectio nroximi argumenlumest.
iriuientumimminuiacupidiiasest, 1478. Charitatisoffi- 1467.
i iumdiligereest, et diligeodomandataChristiadimplere, Diligendusproximus ut in proximo Deus diligatur,
1474.CbaritaiisoperafaciatquisquespcuoduinDeumpro- 1467.
ximusesse vult, 1461.Charitalisvenenumest rerumlem- Diligensse homoinlegre in Deum,diligilet proximum
pcraliumcupidiias,1478. secunduniDeum,1469.
Chrislinativitasel iucarnationonsecus ac ejus passio, DiscipulisduoscalicesporrexitChristus,nempe in uno
mysleriumet sacramentum salulis, 1360.Cbristumex cor- voluitpassionemsuamexprimere, in altero lideliumsuo-
ruplionenaiumasserereimpluinesi, si enim ex corrup- rum pas>ionempraefigurare,1559.
lione,jam ex maledictonalusessel, 1569.Chrisiusex quo Discrimeninler illudtypicumpaschaquoimmolatusest
conceptosest homo, idein semper qui anie Deus luit, agmis,et islud quod secundumordioemMelchisedecin
1382.Cbristus non secundumlegem nalura natus esi, paue et vinocelebratur, 1359.
qui uon secundumusum naturaeest procrealus,1568. fJuointelligidebentTestamentaper duoscalices,nnus
Chiistusvicit morlemmorieudo,ut qni in Christonioriun- ad agnumpertinens,aller ad uiysleriumcorporis,1360.
tur noujammortui,sedviviacbeatiiu Chrisioinveniaiitur, E
1508. Eucharisliain digne accedentibusvilam,in indignesu-
Codesliael sempiterna, cum non liabenlur, faslidio ineiuibusjuilicium danuiaLionis operatur,1336.Euc7iaristia
sunt,magnoauiem in«Jesiderio c um percipiuntur, 1479. non solummodo v irliitemcarnis Christi,sed ip-
Coenaeucharisticaea esl quaeipsi manducaveruntet samquamdam Clirislicarnem continet, 1357. E ucbaristi»non nm-
biberunlapostoli, 1559. bramaut figuramcorporisChristi,sed ipsumcorpusexhi-
Consiliumquae sunlcootrariasaluti ut i n-
effiigiamus, bet, 1567.
sinuat, 1422. F
e t
Corpus sangitinemquae io remissionem peccalorom nisigratispraeveniatmisericoidia,1417.
traditasuntsuminusin Eucharistia, ergoev ipsumChris- Fidelisnemo Fide opprehendilurDeus, apprehensusvero in cordi-
Uunsine quo nullafil reniissiu,1558. noslrisser\atur uc tenetur, 1594.Fidedevotusarden-
Credendumnequaquainin quem sperare non licet, bus ler feslinai ex iis quaeintellecluconspiciunturad ea quoe
1404.
Credentibusin Deum inagna multiludo dulcedinis, nondum iutelligil, 1598.Fide evacuaia,uianet sobslaulia
1409. lidei nempeincoiiiiniilabili3 verilasvisiouefruenda,1596.
Crederesineintelligeotialongemeliussanequam male faclis Fide nosse Deum nihil prorlestad salutern,si moribuset
intelligentemerroribussubjacere,1407. abueges, 1400.Fide,quseper dilectionemoperatur,
Credibiliade Deodicta diviuitus,quae non nisi prius sublata, lioino jam non justns, sed morluusinier iuipios
credauliir,intelliguntur,1405. depuimur,1398.Fidcifunilamentnm Chrislus,1422.Fidei
Credibiliuuigenerasunt tria, 1404. poleniianisolusuovil,qui Deuinex lolocnrdeet creditet
Credit suDeum qni eum spe et cbaritate colit, diligit,!4l4.FideipolestusqiiiiiiUi sil.nemoquinoveril,nisf
1403. exDi-o1'linDeo vival,1415.Fidei spcuudiimiiiensuram cre-
D lera chariMiiatuin dona unicuiquepra?slantur,1425.Fidem
fact priusin nobisDeus,quaminspiral,1434.Fidenihaud
Dei dilectionon inlegre servatur,si fidesproximone- ailer.iiii{'roximodebemusquauiquaeper dilecliooeinope-
geiur, 1404.Dei esl loiuwuusereuiUquodcredimus,quod ratur, 1402.1'ideuiuovimus iu alieroesse « [ruclibusquos
1663 1NDEX1N OPUSCULADOGMATICA. 1664
operari solet fides per dilectionem,1598.Fidemquama Nemoahsquefide, spe et charilatesalvus,nemo Chri-
servari nobis volumus,baiicet talemet tanlam slianusjurc creditur, 1393. Nemoad Chrislum,id est ad
uic servemus, 1401. Fidendo quaulo magis lepescis, charitatemvenil, nisi prius aliraxeril eum Pater, 1485.
Eroximo
lanto plusfideifortiludinemamillis, 1424.Fidesadhiben- Nemo perfectehdelis, donecChristumet Spirilumsan-
da Deoqui nonmeutitur, 1351.Proximo,proptercharita- cltimin se habilaresenlial per fideui,1428.Nemoquid-
lem, etiamsiveritasnonelucescat,nisi paieatniendaeium, quam potest ex se, nisi quantuma Deo accepit,1433.
1402.Fidescaeterarumvirtutuminiiiatrix,1389.Oe prce- Isemoquidpiama se habet nisi vilia, 1433.Nemnrecte
terilis agil, necnonet de praesentibus et de luluris, 142). pcenitet,nisi prinsinlelligalexcellenliamcharitaiiset gra-
Fidesea est perquam vere credimuset conliteinuretiarn tiamquamamisit,1181.Neinoscftieilsibi ul incipiatquod-
si nondumintelligimus,1399.Fidesea qureper dilectio- cunqueopusbonum,neque ut perficiat,1435.Nemolam
nem operaturjusiosnos elfic.il,1418.Fidesest praeslamior malusin hacvila qui boni,nemolambonus qui maliali-
iniellectu,1487.Fidesfalsafalsampraetendilspcm,id<irco quid nonadmitlat,1472.
nnn fidessed error, sicut nec spes, sed delnsiodicifnr, Nullamreperire esl uaturamquasnonsit aut ipse Deus,
1393.Fidesideo sperandorumsubsianliaest, q»ia illaom- aut ab ipso, 1430.Nullussine fideadhserelDeo, 1589.
nia in se gerit quaenon videntur,1394.Fidesintigra est, O
Deuniex tolocordecredere, maiidataqueejusomuiaser-
vare, 1400.Fidesjusliliaeest brigo, sanctilalis raput, de- Obedieutiausquead morlem,nondivinilatisChrislifuit,
volionisprincipium,religionislundameulum,1391.Fides sed humanitalis,in qua officianostrasuscepil ac nomina,
magis iu passionibusgaudelquamin prosperis,1422.Fi- 1360. P
des maximumDeidonuinesl, 1436.
Fides, nisiliduciainhaheatde victoriaChristi, infirma- Pax in bominecui (otamensin dilectionemDei ve:sa-
lur, 1421.Fides nuda sit viribushumanis; nulli unquain lur, 1435.
defuitvicioria,nisicui talistidesdefer.it,1425.Fidespen- Peccanshomononnisijmperfeeiamfidem habcl, 1420.
deat totaex Deoetmaneal in Deum necesse est, 1592. Pecuniarumusum, nondilectionemDeusbomiiiibus de-
Fides proximirara, quia mullimultaloquunlur,1101.Fi- dit, 1486.
des qua credilurdiscernandaab iis quaecredunlur,1597. < Perfectiouissummain sola dileclioneconsistit, quia
Fides, qnamvisomnium,propria sit unicuiquesua, 1425. charilasnihil iniquilalisadmittit,1484.
Fides quocunqueraliodelicit vel iulellectus, succrescit, Petro, Paulo, angelis, sanclis, cnivis creatura; credi-
1425.Fidesrecta verior esl quam visio; visu quancloque nius, in Deumsolumcredimus,1405
fide
falliuiur, nunquam, 1 395. F idesreputaiur ad justiliam Placcndigralia,nihilnisi secundumDeumagamus,1478.
non ei qui ex parte solummodo, sed qui ex loio credit, 1'ccniientisreclcanimasibisordet per culpam,quajjam
1420.Fidesspecialiset propriababeturin singulispropter Deoredoletper veniain,14S2.
differenliamdonorum,1425.Fides lam prodigiosain qui- Probaliospemfacit,spes vero conliienliam,1456.
busdamdefunctisoperalur, ulvel uiortul,niagisqiiam vi- Prser.eplasolafidesunt implenda,1409.
venles, vivere videaiuur, 1417.Fidestoium ex ro potest frosiinus nostcr omnishomoaccipilur,1469.
i n
quoconfortatur, queni credil, 1417.Fides toluiniu se Prudeutia,quasioculusaculus,quaesintsalufis,quaeve
gerat quidquid in fuiuro speratur, 1427. Fidesturris illa advrrsasaliui,contemplatur,1422.
cst quaevirtulum sunplibus coiislruitur.1422.Fides una PuerperiumVirginis,per qtiamtanla effloruitbenecli-
quidem sed non i n
aequalis omnibus, 1 426. F ides veraet clio elgraliamanavil,nondoloribussubjacuit,l373. Puer-
gralia esl, ideo nuiic|uaminfiucluosa.iieqiie s ine illa quip- poriumVirginis sanclissiinnm venerari aaimo el corde,
piamoperatur,1418.Fidesveramtareqniescitin Chrislo, ilivinimunerisest gratia, 1367.
1'423.Fidesvirtules exercetel charismatacomplelsacra-
mentorum,1391. R
Forliludonostrain Chrisloqui vicit mundum,1424. Raliocoelestiset divinanonsubjacethumanissensibus.
Fruiliosummibonicharilasest, 1454. 1355.
Hesnullattt, quafroi, nisi Deodebemus,1471.Ressnnt
quibusfrui, aiiaequibusuli; aliaequibusfruiel uti debe-
Gratianobisdat velle; currere viam,bonisoperibusin- mus, 1470.
haerendo,minislratfides,1419. Ketractandumde lidenihil; sed quaecredimus,omnibus
Geslaqualiacunquenostraex fide pensantur,1425. modiscuslodienda,1410.
II S
Hominicuilibetimperviaest virtutumtbrologicarumin- Sacrificium acceplumDeonullumest quodnon igoecre-
telligentia, nisi per Spirilum sauctum 1389. roatur charitalis, 1484.
Honioquaetidespoponditopiliciiisque adinsullleiur,
morlemservare Salusgenerishumanicaeterarumquevirtuium efficacia
debet, 1599. Homo suaeinfirmitati plus commiltens quam e\ virtulibustheologiciset in islispendet, 1389.
firmitalipromissionisDei, moxprolabitur,1434. Sanctiper lidemomniapotuerunl,etiammoripro Cliri-
I sto, 1416.Sanclipie veueranlibusse quampluriuiaconfe-
runt, 1491.
Incipieudiel perseverandisufficientianostraex Deoest, Scientiarerum quasin mysteriisdivinavirtusoperalur,
1443. in fideesl; ralioiu Deooperanle,1358.
Infidelitasnosa lignovilaeexpulit, fidelitasrevocetne- Scriplurasquilegii, el nonindelidemel genoinamcha-
cesse est, 1392. rilalem Deiet proximiaedilical,noniutellexit, 1479.
ln ipsa immolationishora, ad sacerdotisvocem cceli Sensusomninocorporeus,ad eaquae sunt ceterna,u(
aperiuntur, 1355. pote inferiusjacensnon pen^trat, 1*408.
Iuitiumjiistiiicaiionisapud Deum fidesest, 1420. Sperareabsurdumnisiin Deum,1404.
J Speraturjure alque amaturquodscitur et crediturquil
summumesl bonum,1454.
Justificatioab his duobuspendet, volendonimirumex Speimanu,quaeest anclioraaoimae,ChrisLustenelur a
gratia, currendoper fidem,1419. nobiset consiringitur,1437.Spem quandiutenemuspro-
Jusliliaest vera lidei,de meritisnonpraesumere,1419. luli acseeuri sumus,1438.Spemsolidatficies,13-
JustHialidemut loricaminduitne laedatur,1422.Justitiae posilam, dem spessubrigit ad ea quaesempiternasuntel non vi-
radixnon ex operibusprius, sed ex rudicaejustitiae,fru- denLur,1438. Spes adaugelurpatientia el consolatioue
ctus operumcrescunt,1421. Scripturarum1449.Spes ad melioravirtulumincitamenta
Juslusde singulisrebusprout sunt sentit, quomododi- nos eleval, 1455.Spes el Udessicutvocabuln,iia raliona-
ligendaediligil,utilur quomodoutendum,1472. hili diiferentiadisiinguendx'suut, 1438.Spes forlissimum
M ac inviolabilenobissolaliam,1455.Spesnostrain Deopo-
nendaquia summumhonumest, 1477.Spes noslranonin
Meritorumdonasuut varia, variuslabor,variuset ordo. soloaequorissed in Christoqui est pelra lirmissimaancho-
1476. rizaiur, 1455.Spes, si falsanihiljuvat sperantem,si vera
Misericordia Chrislisicut nonsine justilia est, ita nec beatificat,1451.
justitiasine misericordia,1156. Spirilualiamentemeiiusvidentnr,quamsensucorporeo
Molusanimi leniter utque suaviter compomtntman- persentiuntur,1413.
sueludo,modestia,benignitas,1422. T
N Timor,si interdiimreprimitel humiliatmenlem,quan-
* Naturaepotioriset immensae causamet rationemnonca- doqueconsulidatei.conforiat,1457.
pit nec inlelligitnalurainferior, 1358. i Turris quamaedilicatlides,Deusipse : in is'.aturre im-
«665 ORDORERUM QMM IN HOC TOMOCONTINENTUR. 1666
marcessibilestbesaoros,radicata dilectlonisamore l.he- decus,ac praesertimbonossanctimonialium ac formavir-
taurizat,1423. tutis, 1567.
V VirgoMariain taotuma gemitu et doloribusfuit exlra*
nea, cumpareret,quanlumaliena1'uilaculpa, 1374.Virgo
Velleet currere nobisa Deodatursecundumconsilium Marianon peperiinaturalilegeDominum,1383.
voluntatissu*e,non Secundum volunlalisnostr* merilum, Virlusbonorumoperumin lantumaccipiturquanlum.ex
1454. fideolfertur,1457.Virlulesanimi.per ipsnminlelllgun*
VerbumDeiomnipoientisefficaxest ad omniaquaevult, tur ex quosunt, 1486.Virlutespabulumsunt ignisDomi-
1559.VerbumDei Spiritussanctigladiusest, 1422. nici, 1479.
Virginemquamlibetcorruptamsuscitare quidempost VisioDeinoncorporeissensibusdeprehenditur,1412.
ruinamDeus,coronareaulem noopolest,1482. Vultisveniread Deum,incipilea Christoquiappellatur
VirginitasBeataeMariaevirginis omniumEcclesiarum iniliumviarumDei, 1477.

ORDO RERUM

QILE IN HOC VOLUMINE • CONTINENTUR.

SANCTUS PASCBASWS RADBERTVS CAPBT pniMOM. — Christi communionem vernm torpus

CORBEIENSIS MONACHUS. et
ejns sanguinem essenon dubilandum. 1267
9 CAP.JI. — QuodhocmysteriumChristinullus fidelium
Prolegomena. debeatignorare. 1373
EXPOSITIOIN MATTHJEUM. 51 CAP.III. — Quid sint sacramenta, vel quare dican-
Prologus. 31 tur. 1275
Praefatio. 57 CAP.IV. — Utrumsub figuraan in veritatehoc mysti-
LIBERPRIMUS. 43 cumcalicisfiatsacramenlum. 1277
CAP.V. — Quidsit inter immolationesveierumfiguras-
Prologuslibrisecundi. 101
que legalium,et inter sacramentumDomioicicorporiaet
LIBERSECUNDUS. 103 sanguinis. j^SO
Praefatiolibritertii. 181 CAP.VI—Quidsit autemdignead vitamperciperecor-
LIBERTERTIUS. 185 pus et sanguinem
—
Chrisli. 1282
PrologusIibriqiirti. 267 CAP.VII- QuibusraodisdiciturcorposChristi. 1284
LIBERQUARTUS. 269 CAP.VIII.—Quodin hac communione aut judiciumper-
Prologuslibri quioti. 331 cipilur,aut— praernium. J286
CAP. IX. QuiC necesse fuerilquod semel gestumest
LD3ERQUINTUS. 537 In re, Cbriirtum quotldieimmolari.Vel quid bonitribuant
Praefatiolibri sexti. 395 haecmysteriadigne accipientibus. 1293
LIBERSEXTUS. 397 CAP.X. — Curin pane et viuohocraysteriumcelebra-
Prasfatiolibri septimi. 481 lur' 1303
483 CAP.XI. — Curin caliceaquamiscealur. 1307
LIBERSEPTIMUS. CAP.XII.— Ulrumplushabeatbocmysterium,quoties
Praefatiolibri octavl. 555 • bono; an minus,sia maloconficiaturministro. 1310
LIBEROCTAVUS. 555 CAP.XIII. — Ut quid haeccoloremaut saporemin sa-
Praefatiolibrinoni. 643 cramenlominimepennutant. 1315
LIBKRNONUS. 645 CAP.XIV.— Quodhaecstepe visibili specie apparue-
Prologuslibridecimi. 755 ri"1- 1316
737 CAP. XV.—Quibus verbishoc mysteriumconficitur,132l
LIBERDECIMU3. CAP.XVI.— Utrumhoccorpospostconsecralionem pa-
Proioguslibriundecimi. 793 nisjure queat vocari. '321
LIBERUNDECIMUS. 795 CAP.XVII.— Ulrumplus ex eo habeat, qui maiusaut
Prologuslibriduodecimi. 875 qoi ininusacceperit.
— '321
LIBERDUODECIMUS. 875 CAP. XVIII. Cur hocmysterlumante passionemdisci-
pulis iradilur. ^525
EXPOSITIOIN PSALMUMXUV. 993 CAP.XIX.— Utquid in sanguineChristifragmen<<or-
LIBERPRIMUS. 993 porisadmisceatur. ^317
LIBERSECUNDUS. 1011 CAP.XX.—Qnarenunca jejunismysteriumsacrsecorii-
munioniscelebralur,cumDominuspost ccenamapostolis
LIBERTERTIUS. 10:9 boc.iradiderit. t^u
EXPOSITIO IN LAMENTATIONESJEREMLE, CAP.XXI.— Quid sit quod Doininusait: Non bibam
amodode lioc geniminevitis,doneeiltudbibamnovumin
1059 regnoPuirismei. 1332
Prologus. 1059 CAP. XXII.—Siulladiffereutiasit in hocmysterioiusto
Praefatio. 1061 et poenitentirecoociiiato. 13n
LIBERPRIMUS. 1063
Prologus librisecundi. 1103 EPISTOLA DE CORPORE ET SANGUINEDO-
LIBERSECUNDUS. 1103 MINI AD FRUDEGARDUM. 1351
Prologuslibritertii. 1139 LIBER DE PARTU VIRGINIS. 1365
LIBERTERTIUS. 1141 Monitum. 1355
Prologuslibri quarli. 1197 LIBERPRIMUS. 1367
LIBERQUARTUS. 1197 LIBERSECUNDUS.
Prologuslibriquinli. 1235 Ajgj
LIBERQUINTUS.' 1237 LIBER DE FIDE, SPE ET CHARITATE. 1387
DE CORPOREET SANGUINEDOMINL 1255 Observatiopraevia. 4337
Invocatio. 1387
Versosquosscripsitad CarolamregemPaschasiusRad- P. IladbertusWarinosalutem. 1387
berlus abbas,quandoad eum misillibrumsuum. 1259 INCIPIT LIBER DEFIDE. 1387
EplslolaadCarulumregem. 1239 CAPUI —
PIUMUM.Quidsit Ddes? )589
Versusde corporeet sanguineDomini. 1261 CAP. II. — Si fidescircaea versaturquaenon
Incipitprologus.
INCIPIT LIBER.
1263 utruin evacuaudasit cum illa per jpeciein videntur,
apnarue-
4267 rint? liW
I6# .>*'£*'"' 'QtLfiWH^
'
Cif. III. — Utrum Rdej9H«isibiils sit, cumsit snbstantia. CAP.VIII. — De ordinecharilalis. 1478
sperandorum, argitmejrtii#*ecdHm appareDiiuinJ' 1597 CAP.IX. — Quid sit inilium charitatis, qoidve per-
—
CS. IV. Qinypajeta sft fides,et quodoonnisiiuler fectio. 1474
dudsWegr^jurllaneatur fides. 1398 —
CAP.X. Quomododiligatnos Deus?ut fruaturnobis,
JQAP. v. — Qoodgeininasit, una eademquefides, sicut an ut utatur. 1476
cWrilasuna praedicatur. 1401 CAP.XI. —De nutriendacharitate. 1478
TUjp* VI. -7 Quodnunquamrecte de aliohoe genus lo- CAP. XII. — De differenliacbarilatis,utrnm sit aliqua
cutioiils,iifsifteDeo sofo,ei in Deoaccipitur,quandodi- eorumqui prirnamfidemcustodiunt,el qui post lapsus ad
elmiM; Ciedoi».,»eiwij 1402 poanitentiam redeunt. U80
.Xtp.VTI. -^,(>edil>il.ium generaquotsuni? 1404 CAP.XIII. — De eo quod Apostolussupereminemem
—
'T5P. VIII» Deveraef Indubitatalideidisciplina.1406 ViamCorinthiisinsinuatcharitatem. 1483
CAP,IX.— Defidebaptisminbnimmiuaoda. 1409 CAP.XIV.— De eo quodscriptamest: JKiniautemad-
—
C«r,X. Da polenliafidei. 1414 hmrereDeobonumett. H87
CAP.XI.'—De justitiafidei. 1417 DE PASSIONE SS. RUFINl ET VALERH. 1498
—
CAP.XII. Quid sit armatura, vel instrumenlalidei,
quiliustania possit. 1422 VITA SANCTI ADAHARDICORBEIENSISAB-
—
CAP.XIII. Quod propriasit unicuiquesua, quamvis BATIS. 1507
sit omniumfides. 1423 EPITAPiiUMAKSENIIseuVITAWALDJE. 1857
—
CAP.XIV. Quod ftdesrecte circa tria versatur tem-
pora, et nltra ad aeterna. 1429 Observationespraeviaj.; „ 1837
CAP. X V. — De et
donogratiae, perseverantiafidei,1452 LIBERPRIMUS. 1EJ59
Prologus in librumde Spe. 1438 Introductio. 1S59
INCIPIT LIBERDESPE. 1435 CAPUT PIUMM. — CAP.11.— 1363— CAP.III.
G**prrWMOM. --i Quidsit spes7 1435 —1567— CAP.IV.1564.—:
1568:—CAP. V. —1869 — CAP.VI
«S*p7 —
II. Quidsit inter spem et fidem. 1458 — 1571— CAP.VII.— 1873— GAP.VIII.— 1373— CAP.
C*S«III. —— De participationefideiatque spei. 1440 IX. — 1577— CAP.X. — 1580— CAP.XI.— 1582—CAP.
GAP.IV. Quare dictasil spes. 1443 XU.— 1584— CAP.XIII. — 1386.— CAP.XIV.— 1887
—
CAP.V. Qnidsit inter spein veramfalsamouevel si — CAP.XV.—1388—CAP.XVI.— 1589—CAP.XVII. —
dici queatspes, nisiin Deum. 1445 — —
1892 CAP.XVIII. 1892— CAP.XIX.— 1895—'CAP.
—
CAP.VL De desperaiione. 146'0 XX.—1594—CAP.XXI.—l?i95—CAP.XXII.— 1898—
—
CAP.VII. Quodimpraesentiarum nec spes sine timore CAP.XXIII. — 1899 — CAP.XXIV.—1899— CAP.XXV.
admodumagilor, nec timor sine spe ad alta subrigi- —
—1600 CAP.XXVI.^-1601 — CAP.XXVII.—1604—
lcu\ 1453 CAP.XXVIII.—1604—CAP.XXIX.— VJOS.
Prologusin librumde cbariiate. 14S7 LIBERSECUNDUS. 1605
IlJCIPlTIIBERDECHARITATE. 1459 Introductio. 1608
CAPUT —
PRIMOM.Quldsit chariias? 1459 CAPOT pniMUM. — 1607 — CAP.II. -^ —
1609 CAP.III.
— sit
GAP.II: Cujuslingua charitas. 1461 —1611— CAP.IV. — 1612— CAP. V. —1613- CAP.VI.
&(P.III. — De sentenlia Pauli, ubi ait: quodmajorest — 1615- CAP.VII.— 1614—CAP.VIH '—loMe^Cl*-
charitas. 1461 IX.— 1619—CAP.X.- 1H21— CAP.XI; — 1626^ Cip.
CAI>. FV. — Quodcltarjtasgeminasit 1468- -S+f.^-1628 — XIII. —1629— CAP.XIV.—16311 —CAP.
CAP.V — Quodqiiatuox, fint diligenda. 1467 — —
XV.—1651 CAP.XVI. 163i —CAP.XVII. 1638— —
—
Cip. VI. " Quid,
*:'' Al ' broximus
' queoajubemur dili- CAP.XVIII.— 1659— CAPXIX. — 1610— CAP.XX.—
gertj; ; 1469 1642—CAP.XXI.— 1645- CAP.XXII.— 1644— C*p
—
!'-.€». VII. Quidfruendumquidveutendumsit. 1470 XXIII.- 1648— CAP. XXIV.-1648.

FINIS TOMICENTESIMIVIGESIMI.