Godefroy de Bouillon.

Godefridi Bullonii Lotharingiae Ducis, postmodum Hierosolymorum Regis Primi Epistolae et Diplomata : accedunt appendices amplissimæ monumenta
perplurima de Bello Sacro complectentes : sequuntur Radulphi Ardentis Homiliæ du.... 1854.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 PATROLOGLE

CURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTHEGA UMVERSALIS, INTEGRA.UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA

OMNIUM SS. PATRUM, DOGTOBUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM

QUI
AB TEVO «APOSTOLICO AD INNOCEWTII III TEMPORA
FLORUERUNT;
RECOSIO CHRONOLOGICA
OMNIUMO.U/E EXSTITERE MONUMENTORUM CATUOLIC/E TRADITIONISPKR DUODECIMPRHJRA
ECCLESIJE S-dECULA,
JUXTAEDITIONES ACCIRATISSIMAS, INTEKSE CIIMQUK NONNUI.LIS CODICIIIIISMANUSCRIPTIS COLLATAS.
PERQUAM DII.IGENTER CASTI6ATA J
DISSERTATIONIBUS, COMMENTABIIS LIXTIONIBUSQI>E VARIANTIRUS C"NT,NF.NTBR ILLUSTRATA ;
OMNIKUS OPERIIIUS POSTAMPLISSIMAS EDITIONES OU.-ETBIBUS NOVISMMIS S/ECULISDERENTUR AllSOLUTAS
RETECTIS, AUCTA ;
INDICIBUSPABTICUI.ABIBCS ANALVTlClS, SINCUl.OS SlVE TOMOS, SIVEAUCTOBES ALICUJUS MOMENTI
SUBSEQUENTIBUS, HONATA ;
C.iPlTlU.IS
INTRA IPSIIM TEXTUM BITEDISPOSITIS, NECNON ETTITULIsSIXGULARUM PAGIMARUM MABGINEM SUPERIOREil
, DISTINGUENTIIUS SULJECTAMQUE MATERIAM SIG.VIFICANTIBUS, ADORNATA ;
OPEBUIUS CUMDUBIIS TUMAPOCKYPIMS, ALIQUA VERO AUCTORITATE 1NORUINE AD TRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA;
DUOIIUSINDICIBUS GENERAI.IHUS LOCUPLETATA : ALTLRO SCU.ICET UERUM, QUOCONPUI.TO, QUIBQIJI»
UNUSQUISQUF. PATRUM 1NQIIODLIBET TIIEMA SCItlPSITUT I;NOINTUITU CONSPICIATUIt ; AI.TEIlO
SCIUPTUIi/E SACIt/E, EX QUOLF.CTORI COMPEHIRE SIT ORVIUM QUINAM PATRES
ET IN QUIBDS OPERUM SUOKUM I.OCISSINGULOS SINGULORIIM LIBBOBUM
SCRIPTUKjE TEXIUSCOMMINTATI SINT-
EDITIOACCUBATISSIMA, CliTEItlSQUEOMNIBUS FACILEANTEPONENDA, Sl PKBPENRANTUB : CHABACTERUM NITIDITAS,
CIIARTiE QIALITAS,INTEGRITAS TEXTUS,PERFF.CTIO CORRECTIONIS, OPIRUMRECUSORUM TUMVABIKTAS
TUMNUMEBUS, I OllMAVOLUMINUM PMtnUAM COMMODA INTOTOOPERISOECURSU
SIIilQIJF. CONSTANTFB^^TSw
PRETIIEYIGUITAS,
SIHII.IS, PR.ESEHTlMQUE IbTiCOLLECTiO, UNA,METIIODICA ETCIIRONOLOGICA, / ^%V\
SKXCENTORUM FRAGMF.NTORUU OPUSCULORUMQUE IIACTENUS IIIC ILLICSIARSORUM , l ^ kin^/S\.
PRIMUM AUTEM IN NOSTltAliliil.lOTHECA , EX OPEBIRUS AD OMNESJEIATF.S , / •P^- \^rV
LOCOS,I.INGUAS FOIIMASQUE PERTINENTIBUS , COADUNATCRIIM. I C)0 Vi"*]
I *_• e— \ —
SERIES SECUINDA,
IN OUA PRODEUNTPATRKS, DOCTOUKS S(.RIPTORER(tL'K ECCLESI/ELATINJE
A GKEGOIUOMAGNOAD INNOCEiNTIUM III.
ACCDRANTE J.-P. MIGNE,
BIBI.IOTJ3SCS
CI.ERI UKIVERBJE,
SIVI
CURSUUMCOMPLETORUM
IN SINGCLOSSCIENTI/E RCCLKSUSTIC/BRAIUOSEDITORB.
A. -^
PATROLOGIABINA EDITIONETYPIS MANDATAEST, ALIA NEMPE LATINA, ALIA GR2ECO-LATIN
VENEUNTMILI.E FRANCISDUCENTAVOLUMINAEDITIONISLATINJ5; OCTINGENTIS ET
MILLE TRECENTAGRjECO-LATIN/E.—MERELATINAUNIVEUSOS AUCTORESTUMOCCIDENTALES, Tl M
ORIENTALESEQUIDEMAMPLECTITUU;III AUTEM,IS EA, SOI.AVEUSIONELATINADONANTUR.

PATROLOGIiE TOMUS CLV.

GODEFRIDUS BULLONIUS HIEROSOL. R-EX. RADULPHUS ARDENS. LUPUS PROTOSPAT. AN-
SELMUS MEDIOL., BEKNARDUS TOLET., ARCHIEPISCOPI. THOMAS EBORAC. , ALBERICUS
OSTIEN., AMATUS BURDEGAL., POPPO METEN. , EPISCOPL RICHARDUS DE DUMELLISABB.
PRATELL. MANEGALDUS PRESB. GOSCELINUS CANTUAR., SULCARDUS WESTMOMST. ,
PAULUS S. PETR. CARNOT. MONACHI.FRATRES MAJORIS MONASTERII. BRUNO.

EXCUDEBATOR ET VENIT APUD J.-P. MICNE EDITOREM,

IN VIADICTAFAMBOISE, PROPE PORTAMLUTETI^ PARISIORUMVULGOPENFER NOMINATAM,
SEU PETIT-MONTROUGE.

1854
 SJECULUM XII

GODEFRIDI BULLONII

LOTHARINGITE DUCIS

POSTMODCM
HIEROSOLYMORUM REGIS PRIMI

msroLi; IT DIPLOMTA

ACCEDUNT

APPENDICES AMPLISSIM^:
MONUMENTA PERPLURIMA DE BELLO SACRO COMPLECTENTES
SEQUONTUR

RADULPHI ARDENTES HOMILIiE

DUOBUS TOMIS DISTRIPUTiE ."''/
lNTERMISCENTllt

MPI PROTOSPATARII GHROiMM ^

NECNON*•
ANSELMI MEDIOLANENSIS,BERNARDI TOLETANI, ARCHIEPISCOPORUM,THOMiE F.BORACENSIS,
ALBERICI OSTIENSIS, AMATI BURDEGALENSIS, POPPONIS METENSIS, EPISCOPORUM; RI-
CHARDI DE DUMELLIS, ABBATIS PRATELLENSIS . MANEGALDI PRESBYTERI, GOSCELINI
CANTUARIENSISMONACHI,SULCARDI WESTMONASTERIENSIS, PAULI S. PETRI CARNOTENSIS
MONACHI, FRATRUM MAJORIS MONASTERII, BRUNONIS
OPUSCULA, DIPLOS2ATA, EPISTOL/E

ACCURANTE
J.-P. MIGNE
BIBLIOTHEC/E
CLEBI UNIVEBSJE
SIVE
CURSUCMCOMPLETORCM
IN SINGCLOSSC1ENT1J3ECCLES1ASTIC33
HAMOSEDITOBB

TOMUS UNICUS

VENIT 10 FRANCISGALLICIS

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM

1N VIADICTAVAMBOISE, PROPE PORTAM LiJTETI^E PARISIORUMVULGOD',ENFER NOMINATAM
SEC PETIT MONTUOUGE

1854
 ELENCHUS

AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOG TOMO CLV CONTINENTUR.

jGOSCELINUS CANTUARIENSIS MONACHUS.

Vila major S. Augustini Anglorum aposloli eol. II
Viia minor ejusdem. ibid.
Historia translationis ejusdem. 14
Vita S. Swilhuni. 47
Vita S. Ivonis episcopi Persac. *% 79
Vita sanctae Wereburgic. 95
Vita sanctse Eadgithae seu Edilhse. 10!)
S. Laurentii elogium auclore Mabillonio. 415
LUPUS PROTOSPATARIUS.
Chronicon. 121
FRATRES MAJORIS MONASTERII.
Eoistola de morte Bernardi abbalis. 143
BRUNO.
Gregoriale. i-45
BERNARDUS TOLETANUS ARCIIIEPISCOPUS.
Sermoncs. 147
MANEGALDUSPRESBVTER.
Opusculum contra Wolfelmnm Coloniensem. 149
PAULUS S. PETRl CARNOTENSIS MONACIIUS.
Vetus Agano. 19"
GODEFRIDUS BULLONIUS IIIEROSOLYMORUMREX
Epislolae et diplomata. 389
Ad Godefridum appendices. — (Vicle Ordinem rcrum ad calcem voluminis.) 451
RADULPHUS ARDENS.
Homiliarum tomus primus. 1665
Hoiiiiliaium lomiis secuniius. 1299
(Ilomitiarium Rartulphi lomum priorem, quem typographorum oacitantia loco suo movit, repone
posi notiliam in Rudulphum, col. 1299.)
TIIOMAS EBORACENSIS EPISCOPUS.
Epitaphium Guillolmi regis. 1025
Epislolaoad Lanrrancum. 1625
Epistola ad archiepiscopos et episcopos pcr Angllam eonslitutos. 1626
RICHARDUS DE DUMELLIS ABBAS PRATELLENSIS.
Commentarium in Genesin. 1629
Epistola ad S. Anselmum Cantuariensem. 1031
ALBERICUS OSTIENSIS EPISCOPUS.
Epistola ad mona-hos S. Oiientii Auxitanensis. 1631
SULCARDUS WESTMONASTERIENSIS MONACIIUS.
De fundatione abbatiaft Westmonasteriensis. 1633
AMATUS BURDEGALENSIS EPISCOPUS.
Epistolae. 1fi37
Synodus Gerundensis. \$ki
Svnodns Burdegalensis. '61S
Diplomata. 164"
POPPO METENSIS EPISCOPUS.
Diplomala. '65I
Epistola ad Lambertum Atrebatensem. 1656
ANSELMUS MEDIOLANENSISARCHIEPISCOPUS.
Diplomata. 165~

Ex typis MIGNE, au Petit-Montrouge.

 ANX0D0MINIJIC.

GOSCELINUS

CANTUARIENSIS MONACHUS,

NOTITIA HISTORICA.

(OUDIN,Lomment. de Scrivtoribus ecctesiastkis, II, 961.)

Gotseiinus, scu Goscelinus, S. Derlini in Artesia A ex aliorum relatione addiderit. Quaj aulem cap. I
monachus, natione, ut credilur, Gallus, ex ordine habentur, ab eodem auctore adjuncta sunt, cum
divi Benedicti, monasticen in ccenobio Bertiniano adhuc viveret Herbertus Nortwicensis episcopus,
primum professus, tum postea ad monasterium anno 1119 22 Julii mortuus.
Sancti Angustini Canluariensis in Angliam vocalus, Nullus qui pompa majore opera Gotselini Berti-
ob exiraias observantiae regularis ac doctrinae omni- niani seu Cantuariensis monachi describat, Henrico
fariae dotes, scripsit diligenlissime oninium Vitam Warthon eruditissimo Anglicarum rerum viro, qui
sancli Auguslini Canluariensis archiepiscopi, post plura ejusdem opuscula ex mss. codicibus eruta
Bedam, libro i Rislorim Anglorum cap. 25 et se- evulgavit, tomo II Anglim Sacrm, de quo ita in prae-
quentibus, et libro n, capilibus 2 et 3, duplici opus- fatione, num. 3, pag. 6.
culo, tnajore scilicel el minore, ut in praefatione sua < Gocelinus sive Gotselinus, Bertinianus vulgo di-
enarrat num. 4. Illorum alterum post Lanfranci ctus, narrante Baleo, Cent. XIII, cap. 17, patria Mo-
opefa, tacilo auctoris nominc editum reperitur a rinensis erat, monachus ad S.Bertinifanum.Postea
Dacherio anno 1648,Parisiis, in-folio. Alterum nempe Crebrescente erudilionis fama ab Anselmo archiepi-
majus opusculura nusquam editum, evulgatur Sci- scopo in Angliam accitus, primo apud Ramesiam
calo primo Sanclorum ordinis divi Benedicti, p. 499, sub Hereberto abbate, poslea apud S. Augustini
cum libro Miraculorum ab eodem Gotselino com- Cantuariense coenobium vitam monasticam duxit,
posito. Prologus majoris operis incipit: Dominis et plures sanctorum Anglicanorum Vitas litteris
cliarissimis, etc. Libeilus autem incipit: Potentissi- consignavit. Paria habet Vossius, lib. n De Hislori-
mus triumphator, etc. Claruisse ipsum refert ad g cis Latinis, cap. 48, nisi quod ordine inverso, illum
annum 1096 Guillelmus Cavus ih Historia rei lil- monachum primo Canluariensem, postea Ramesien-
terarim saeculo xi, pag. 629, ad annum 1110 Ge- sem fuisse velit. Male uterque. Si enim Goiselinus
rardus Joannes Vossius libro n De historicis Lali- in Angliam ab Anselmo archiepiscopo evocalus fue-
nis cap. 48,pag.mihi 398, quorumutrumque verum rit, neuliquam potuit inter Ramesienses degere sub
cssepotesl. PrsetereaGotselinusiste Hisloriamtrans- Hereberto abbate, qui abbatiam anno 1091 dereli-
lalionis sancti Auguslini duobus libris sancto An- quit. Certiorahabetde Gotselino Willelmus Malnies-
selmo Cantuariensi episcopo nuncupatis comprehen- buriensis, lib. iv De geslis regum Angtorum in fine,
dit, mss. penes Joannem Mabillon, quos dabit in inquiens : Goscelinus monacliusde S. Rertino, cum
pubiicum SmculoVISanclorum ordinis aivi Benedicli. Heremanno episcopo Salesberim quondam Angliam
Commendavit quoque scriptis Vitam sancti Swiihmi venerat (Heremannus posl triennalem morani apud
Wvitoniensis episcopi, quse ipsa vel sallem ejus epi- S. Berlinum faclam, in Angliam rediit anno 1058),
tome apud Laurentium Surium exstat tomo IV, ad insignis tilterarum et canluumperitia. Ismultos epi-
diem 11 Julii. Prseterea Vitas S. Laurenlii archiepi- scopatus el abbalias perlustrans tenwore, prmclarm
scopi Dublinensis, Grimbaldi abbatis, Erkenvaldi scienlim mullis locis monumenta dedit, iu laudibus
episcopi,Edgilhm, Milpurgmet Witheburga virginum. sanctorum Anglim nulli post Bedam secundus, musicm
Item iibrum De origine sancti Ivonis et alterum De porro palmam posl Osbernum adeptus. Denique innu-
translatione ac miraculis ejus de quibus Vossius loco meras sanctorum Vilas sttjlo extulit, veterum vel ho-
citato. Hanc habent Acta sanctorum ad diem 10 Ju- slililate amissas, vel informiter editas comptius re-
nii, tomo II, pag. 287, ubi de S. Ivone episcopo ^ novavil. Ilujus quoque (S. Augustini Cantuariensis)
Persa et tribus sanctis sociis in Anglia. Quam scri- translalionis seriem ita expolivit ut eam prmsenlibus
Goscelinus monachus Ramesiensis abbali suo monstrasse digito, fulurorumque videatur subjecisse
?sit
lerberto inscriptam, creato 1087, ac post qualuor oculo. Se monachum fuisse Sancti Augustini Can-
annos episcopo Nortwicensi facto, cujus encomium tuariensis, Gotselinus in ulraque praefatione ad Vi-
habetur in Monastico Anglicano pag. 1003. At tam S. Augustini testatur. Scripsit enim duplicem
Gosoelinus posteamonachusCantuariensis ad S. Au- Historiam de ejusdem Vila. Fecimus (inquit in prae-
guslinum scripsit Vitam S. Augustini Cantuariensis fatione ad Hist. majorem; de eadem materia duosco-
archiepiscopi dalam ad diem 26 Maii, atque alias dices, majorem et minorem. Majorem edidit Joan-
plures sanctorum Vitas, habitus post Bedam secun- nes Mabillonius in Actis Benediclinorum Saeculo I,
dus in laudibus SS. Angliaecelebrandis, uti de ipso pag. 499, addito etiam libro ejusdem majori De mi-
testatur Malmesburiensis lib. IV De gestis regum raculis S. Augustini, ibidem pag. 535. Hislo-
Angloruro, cap. 1. Ilic infra in prologo explicat, ria minor De Vita, et alia minor etiam De mi-
qusenam ab Andrea Leucandro abbale Rameseiensi raculis 'S. Augustini, in Bibliothecse Lambethanae
j»rimo vitm hujus aucUre acceperit, quidque ipse codice, inscriptse Golselino reperiunlur. Ex hoc
PATROL.CLV. i
M GOSCELINI CANTUARIENSIS MONACHI 12
Vitain minorem descripsimus et typis hoc tomo II, A «Praeter IIKCa Gotselino Baleus scriptas memorat
pag. 55, evulgari curavimus, ne primo apud Anglos Vitas SS. Swithuni, Grimbatdi, Erllenwaldi, Ead-
fidei Cliristiauae prajdicatori sua apud Anglos laus gitlim, Milburgm,Witheburgm et Ivonis, el Hisloriam
deesset, quamvis perpauca de illo Gotselinus nove- ae translatione Jt>cmis.PorrovetuslumcataIogum san-
rit, ciiiaenon antea Beda scripserit. Longe amplior ctorum in Anglia sepultorum Saxonice scriptum,
est Ilisloria major, quae tamen si fabulas et inanes Latiue convertisse dicitur ab Usserio, Antiquitatum
verborum phaleras omittas, nihil Hislorim minori Brilannim cap. 2, pag. 15. Cujus versionis plurimj
intactum habet. Minorem antea ediderat Dacherius exemplaria in* oibliothecis nostratibus reperiuntur.
in appcndicc ad Lanfranci opera, Parisiis 1648, Ejnsdem Cronicam laudat Guillelmus Thorn in Hi-
pag. 57, sed aucloris nomine el inlegro capitulo 36 sloria S. Auguslini, col. 1783. Nec de alio intelli-
deslilutam. Plurima Gotselini opera in codice per- genda esse arbilror, quae antiquum Ecclesise Elien-
antiquo et perelegantj Cottoniano VespasianusB. 20, sis registrum habct, cap. 10. Tempore Symeonis
isthoc ordine exstant: abbatis (Eliensis, qui ab anno 1082 ad 1094 praese-
• Historia minor de Vita S. Augustini Canluarien- dit) intererat inler monachos quidam Gocalinus no-
sis archiepiscopi. mine, disertissimus, undique per Angliam Vitas, mi-
« Hisloria minor de miraculis S. Augustini. racula el gesla sanctorum sanclarumque in Historiis,
« Historia major de Vita sancli Augustini ejus- in Prosis dicando mulavit. Ilic scripsil prosam
dem S. Ethetdredm, cujus initium est: Christo fiegi sit
« Historia major de miraculis S. Auguslini. gloria. Obilum illius Obituarium Sancti Augustini
« Sermo in Festivitate S. Auguslini. Incipit: Prm- g Cantuaiiensis ita commemorat : Idibus Maii obiit
clura diei prmsentis solemnitas. Gezelinus, monachus et sacerdos. Vilam S. Werebur-
« Libri 2 ad Anseimum de translatione S. Augu- gm virginis auclore Goscelino monacho, edidil Go-
stini, anno 1091, 6 Seplembiis facla. Hos SIBCUIO defridus Henschenius ad diem 5 Februarii tomo I,
scxto Benedictino in lucem proferre cl. Mabillonius pag. 386; quam illi asserit in commenlariis ad Vi-
spondet. SmculumVIsanctorumordinis diviBenedicti, lam praeviis paragrapho i, num. 2, pag. 384. Anno
quod est ab anno 1000ad 1100colligere ccepit dominus quoque 1688, Antuerpise apud Michelem Cnobarum
Luca D'Achery congregalionis S. Mauri monachus, Dahiel Papebrochius in probatis sanclorum Vitis,
D. Joannes Mabillonet TheodoiiciisRuinart ejusdem tomo VI, Maii mensis ad diem 26, pag. 375 et se-
congregationis, illustrarunt et cum indicibus neccs- quentibus, eclidit opuscula Gocelini omnia ad Vi-
sariis ediderunt, 2 vol. in-folio, Parisiis 1701, apud tam S. Augustini Canluariensis episcopi spectantia,
Carolum Rebiistcl. His libris continua serie subjun- nimirum De vita ct miraculis libros 2, De translalio-
gitur Vita S. Petardi. ne libros 2 quibus commenlarium p. 373 praemisit,
i Vita S. MitdrcUm. ad paginam aulem 443 pertingunt. In eadem autem
« Translalio S. MUdredm, et institulio monasterii Cottoniana Bibliotheca sub edigie Vibellii, littera c,
ejusdem. codice 8, n. 15, exstat Vita sancli Kentigeani con-
« Vitm sanctorum Laureritii, Mellili, Justi, Hono- fessoris, qui et Ingalschu nominatur, per Josceli-
rii, Deusdedit et Theodori arckiepiscoporum Canlua- num.»
riensium. In his quidquid 'historicum est, ex Beda Commendat eximie hunc Goscelinum Guillelmus
totidcm fere verbis desumptum cst, ampliatis dun- r Malmesburiensis lib. iv De regibus Anglorum, cap.
taxat magniflce Bedoesententiis, et miraculis multis ultimo,etin libro De Dorobernensibus archiepiscopis.
in singularum line appositis. In Vita S. Laurenlii Csesar Baronius, in Annalibus ad annum 862, Got-
auclor longa digressione facta, Gdem sui temporis zeiinum hunc Morinensem appellat, alii monachum
niiraciiiis conciliare nititur. Berlinianum, quae cum superioribus minime pugnat;
< Vita Adriani abbalis S. Auguslihi, quem anno nam ex oppido Sancti Audomari seu abbalia Sancti
708 obiisse refert. Belhini in Angliam a S. Anselmo evocatus est. Plura
« Historia de translalione ejusdem, tempore Wil- de illo Joannes Mabillon in observationibus prarviis
lclmi regis facla. ad Vitam sancti Augustini Cantuariae archiepiscopi,
« Libellns contra inanes sanclm Mildreda usurpa- Smculo I Sanctorum ordinis divi Benedicli, pag. 498;
tores, probans corpus ejus non in parochia S. Gre- quod anno 1668Parisiis in-folio apudCarolum Sar-
gorii Cantuariensis, in ecclesia ficlo nomine Miltru- reux impressuro est. Gerardus Joannes Vossius,
dis nunciipala, sed in coenobio S. Augustiui, ad lib. n De kisloricis Latinis, cap. 48, pag. mihi 398.
quod nb vElstano abbate tempore Canuli regis trans- Valerius Andreas in Bibliotlieca Belgica, verbo Got-
latum esl, adservari. Hactenus codex Cottonianus. selinus, pag. 298, cditionis 1643, Lovani in-4°.

S. AUGUSTINI ANGLORUM APOSTOLI

VITA MAJOR.

(Vide Patrologim tom- txxx, col. 41.)

EJUSDEM VITA MINOR.

(Vide Patrologim tom. CL, col. 743.)

 HIST. TRANSLAT. S. AUGUSTINI. U

HISTORIA TRANSLATIONIS S. AUGUSTINI EPISCOPI

ANGLORUMAPOSTOLI

Aliorumque sanclorum qui in ipsius monasterio Canluariensi quiescebant.

AUCTORE GOCELINO EJUSDEM LOCI MONACHO JEQVAU.

(MABIIX.Acta SS. Bened., loni. IX.)

OBSERVATIONES VVxMYUE.

1. Golselinus seu, ut codex ms. habet, Gocelinus, monachus e Bertiniano in Cantuariense inonasterium
translalus, totum sese scribendis sanctorum historiis ila dedil, ut praecipuus post Bedam Venerabilem re-
rum a sanctis viris in Anglia gestarum scriptor a plerisque aucloribus censealur. Jam ex eo beali Augu-
slini Anglorum apostoli vilam Saeculo I Benediclino edidimus ad annum 607, reservata ad hoc usque
tempus ejusdem sancti aliorumque in monasterio ordinis suburbii Cantuariensis quiescentium translationis hislo-
ria, quod multum conferat ad ilhistrandas res nostri hoc priesenli saeculo iindccimo in Anglia
gestas. Plura de eodem auctore hiccongerere superfluuin esset, cum jam salis superque notus esse debeat
ex iis quae loco Saeculi 1 laudato de eo protulimus : ubi etiam de sanclis in cadem iranslationis historia
memoratis plura diximus, qua: hic repetere non juvat.
2. Superest itaque ut pauca solummodo dicamus de aliis sancti Augustini translalionibus, quseposlca
variis occasionibus factae fuerunt, ut ex Willelmo Thorno discimus, qui monasierii Augustinensis, in quo
degebat, Chronicon scripsit, ad annum usque 1397 produclum. Hic auctor ait Widonem abbatem anno 1091
statim peracta solemni, quam GoceliniiSj describit, sanclarum reliquiarum translatione, pleraqne beali
Augustini ossa in ecclesiae muro abdidisse: ne forte irruentibus Danis sive Northmannis, aut aliis barbaris,
quod tunc in Anglia saepius contingebat, ossa beati ponlificissancliviolarentur. Necinutilis fuit abbatis cautela.
Nam anno, ut idem auctor attestalur, 1168, die decollationis Joannis Baptistae, combusta ferme inte-
gra Augustinensi ecclesia, beati pontiticis feretrum ila deformatum fuit, atque exinde ila neglectum, ut
paulo postplane ignotum fuerit quo in loco sancti anlistitis reliquiae haberentur. Id tandem aegre tulerunt
Auguslinenses monachi: quare anno 1221 insligante Joanne ejusdem loci priore, cum aliis monasterii se-
nioribus, jejuniis, vigiliis, orationibus aliisque piis exercitiis vacare decreverunt, quousque tanti thesauri
nolitiain a Deo acciperent. Annuit corum votis Deus, ac prior, aliquot fratrum consilio, qui hoc sibi a Deo
revelatum fuisse fatebantur, jussit lnurura effringi juxta altare sancti Augustini, ibique detectus fuit saxeus
loculus, qui, indicante inscriptione, bcati Augustini corpus continebat.
3. Aberat lunc Hugo loci abbas, ad Ludovicum Fraucorum regem legatus : quo reverso, convocatis ad
solemnitalem multis abbatibus, aliisque Aiigliaeproceribus, beali yiri reliquiiB in locis congruentibus re-
conditaesunt, excepto capite, quod in vase auro argentoque ac variis et pretiosissiniis lapillis ornalo con-
clusum fuit, ut populorum venerationi statis diebus exponeretur. Ceterum vicennio postea, anno scilicet
1240, restaurato monasterii sacrario, corpus sancti Augustini in ejus medio collocatum est, habens ex
utraque parte aliorum ejusdcm loci patronorum corpora in gyrum disposita : annis sequentibus duo altaria
addita sunt, unuin scilicet ex utraque parle, quae omnia egregia repraesentat, tabula aeri incisa, quam
loino I Monastici Anglicani habes, eamque Papebrochius tomo VI Maii Bollandiani ad diem xxvi ejusdem
mensis inseri curavit, ne pereat lam illustris Anglicanse pietalis monumenti •memoria, quaro Henrici
octavi apostasia sancluarii eversione alias abolevisset. Beati viri mentum hanc cladem evasit, quod reli-
giose asservatur in monasterio sancti Salvatoris ordinis Cisterciensis apud Antuerpiam, celebrem Belgii
urbem. Librum de hac re singularem reverendus dominus Franciscus Dierick, ejusdem loci abbas, edidit,
qui anno 1624 typis mandalus est.
4. Porro licetad calcem Vitae sancti Augustini Saeculo I polliciti fuerimus nos huc integram transla-
tionis ejus bistoriam prolaturos, cum tamen eam postmoduro cum V. C. Daniele Papebrochio communica-
verimus, qui illam ad diem xxvi Maii Bollandiani edidit, visum est satis hic ea solummodo exhibere, quae
nvagis conferre poterunt ad illustrandam hujus Saeculi historiam Benedic.tinam, relictis miraculis aliisque
minoris momenti actis, quae apud ipsos Bollandianos, qui plura cupit, inveniet.

INCIPIT PROLOGUS DOMNI GOCELINI

Ad venerabilem Cantuariensem archiepiscopnm Anselmum, de translatione sancti Augu-

stini, Anglorum apostoli, et sociorum ejus.

Dux Anselme, Patrum Pater, et vigor ecclesiarum,

-
Quem celebrat titulis Romanus et Anglicus orbis, . |
Ne spernas imi pronum munus Gocelini.
In arce sapientiae ad mensam ccelestis philoso- ferculum tibi aureum afferre gliscit cor meum, nori1
pliia^, ecclesiastice princeps, principaliter prsesidetiti mei studii, sed Augustini summi opibus prctiosum,!
15 GOSCELINI CANTUARIENSISMONACIII 16
ejus virtutibus refertuin, ejus charismatibus condi- tionc seplennium, leslibus fiduliiim pr.TSCnliumas-
tuiu, cjus sanclorumque sociorum ipsius auro ot pcctibus clare patralu nosciiulur. Dcaia ttii poutili-
gemmis confectum. Codicellus est recentis transla- cii tcmpora, in quibus lanla diutiirnitatc clausa par-
lionis, signoruniqtie ipsius, suorumque consorlum, luriente snncloriiin tcrra, rcluxil nobis ciiin suis
quae diversis locis per hoc fere ab ipsa transla- gcnunis lucc angclica inargarila! ctc

LIBER PRIMUS.

C.VPUT1. Translationis hujus festum aliis SS. A et MildrelhacChristi virginis nardiflua pignora mira
commune. — Posl antiqua evangelici proloparentis suavitate vernantia solemniler exportari, ct iiuini-
anglortim Augustini solemnia coelo triumphala, quae nentem casum evadere fccit,
nuper eginius laude festiva, nova nobis oritur glo- CAI>.III. Illmsm inler ruinas SS. retiquim. — At
ria, nova hetitia, solemnitas nova. Ipsa est sua san- vero ipsis primoribus, videlicel Auguslino, Laiircn-
ctorumque collegarum suorum translalio nova, quae tio, Mellilo, Justo, Honorio, Deusdedit in pracdicla
post centum (1) fere lustra in nova ejus facta jam obrutione relictis, divina protectionc quasi manum
lucet-Ecclesia, etc. subniittenlc, saxa cl ligna pepercere, quibus durior
C\r. H. Nova ecclesia amplior exstruitur. —Sub- humana obslinalio non pepercit. Nam ubi lantse
limatum augustius novae Augustini ecclesiae pre- moles lapidum, trabium tectorumque plumbatorum,
sbyterium totum illud cum amplis porticibus am- qu* sacrosancta corpora obruerant, sunt ablatae,
plectitur spatium, quod sanctae Dei Genitricis ab omnes illae illorum sepulcralcs aedificulaecum essent
oriente conliguum possederat oratorium, suo coe- fractiles et lateritiae, sed ct sculpturae ct imagines
Jestiumque virtutum jugi solemnio ac signis illus- angelicae cum Dominica majeslate j5) super lumbam
trissimum. Hinc reliqua navis veteris monasterii magniflci Augustini miriflce formatae, cunctis mira-
cedere jussa aedificiosurgenti, jamque rea minaruin B cula Dei acclamantibus iltesae apparuere.
excidii, ne obruat diruitur. Ante tamen cuncta san- CAP.IV. — Restabat interim paries australis, qua
etorum turba omnibus sacrariis diffiisa a jactura parte almus Augustinus, sacerque Deusdedit quies^
eruitur, ct novis tcctis reponitur, sicut illi a mundi ccbant; qui tandem multo aricte solutus, dum corto
ruina cum Loth a Domino liberantur. Sic apostolica iiutu sanclos opprcssurus crederelur, protinus
Augustini aula ad destinatam metam tendebat, sed inaestimabili Dei virtute, quasi in saltum excutitur,
suae dormitionis porticus obstabat. Quid faciat ergo et ad auslrura contra impellentes totus integra soli-
auctor aedificiidevotus abbas Scollandus, dum nec ditate prosternitur; quantumque vaslus et cacumi-
illa sancla penetralia tanto aevo inlacla movere prae- natus erat, tanlum spatii jacens occupabat. Vix cva-
sumit, nec opus cceptum, nisi ablatis obstaculis, sissent securi impugnatorcs, nisi his superna cle-
procedere possit; maxime cum praedecessor suus mentia sanctorum merilis pepercissel. Tum vero ad
praescriplam Dei Genitricis basilicam fractam morle tam evidcns signum clamor Iaudisonus altollitiir
luerit. Sed ipso inter hoec supcrno arbilrio de me- omnium. Nam qui stiperius dilectos obrutos serva-
dio terrenarum curarum sublalo, successit abbas verat, hic ne obrueretur, velabat. Sic plerumque ipse
Wido (2), cujus anno quarlo (3) facta est qua; ascri- r sanclorum mirilicator alios in mediis ignibus prote-
bitur translatio. Cui rex consullus favens jusserat, gebat, ab aliis etiam ignes fugabat; istos per pro-
ut cum pontificum et abbatum populorumque af- fundum maris sicco vestigio transtulit, alios supcr
fluentia decentissime ageret haec solemnia, volebat undas currere fecit.
et ipse interesse, sed tunc ibat (4) in expedilionemi CAP.V. Sttb dio relictm. — Jacuere tunc per no-
Scottiae. Sed monasleriarcha, ubi turrim prsefalis; vem hebdomadas iilae coelesles exuviae sub dio ac
porticibus supereminentem augusto fastigio extule- si vulgaria funera expositae, et ad onmem impctum
rat, dum reliquam templi navim protendere llagrat, aeris ac sordium patuere. Adeo, proh dolor ! terres-
illud beatorum cubiculum morse impatiens, qua san- tris dissimulabat indignilas, quibus angelos concivcs
eti erucrentur, forti ariete subvertit, tolque supernii frequentasse credimus excubias. Certabat tamcn
regni principes Iongiturna pace soporalos, festinata fratrum devotio pro suo modulo defcnsacula spc-
modo virtule negligentiam excusante obruit. Antea ciali principi suo parare Augustino.
tamcn condignorum sanctorum Adriani confessoris CAP.VI. Negligem corripitur. — Composuere tu-

(l)Obiitan. 707. bitum die III Nonas Septembris consignavit. Scol-

(2) Idestanno 1091. lando successit Wido, ex monasterii grcmio as-
I»
(3) Scollandus, ut dicilur infra cap. u.timo libri sumplus.
II, obiit uno die ante Guillelmum regem, id est die (4) Is erat Guillclmus Ruftis, qui ex Northmanma
vni Septerobris anno 1087. Guillelmus enim Con- hoc anno, mense Auguslo rcversus, in Malchol-
questor Rothomagidefunctusest ix Septembris ejus- inum Scottorum Northumbriani infesianlem
(iein anni, ex Orderico Vitali et aliis auctoribus : movit.regem
binc emendandus Guillelmus Thorn, qui Scollandi (5) Id est SS. Trinitatis seu Clirisli.
17 IIIST. TRANsLAT. S. AUGUSTJNL—LIB. I. 18,
gunum assieulis tid est parvis asseribus], et unus A exsiliit, longeque venlilatus, omnes lam mira quini.
aut duo pro artitudine vicissim agitabant vigilias inexperta prius dulcedine replevit. Quoque magis -
cum luminibus et canticis divinis; ubi unum forle haec balsamatica apotheca reserabatur, eo profusius.
somno prsegravatum vox audita mcrepuit: <Et hic, odor ccelestis jaculabatur. Continuo locus ob glo-
inquit, non do.rmitioni sed orationi locus congruit;i riam Patris et impetum populi cortinis ambitur, in-
qua correptione frater ille vigUantior est redditus in tusque a iidelibus domeslicis desideranlissimus the-
prece. saurus perscrulalur.
C»P. VII. Ornamenta mite servanlur — Deinde CAP.X. Aperitur tumulus. — Jam patente ostio
candela oblata, candelabro negligenter affixa, super clara luminaria ingeruntur, et ecce Angliae Christia-
tumuhim sancli linteis et palliis solemniter orna- nitatis institutor primicerius, tot saeculis abscondi-
tum decidit, ibique trivm pedum tractum signante tus , tam desideratus , tam magno quam insperato
favilla (aberant enim cuslodes) exarsit. Tandem su gaudio ostensus, post annos fere quingentos conspi-
perventnm est, candeia ablata, favilla excussa, lin citur. Sane tot tempestatibus bellorum, tanto dilu-
tea et pallia prorsus intacta fulsere; quo miraculo vio paganorum, exterminio populorum, subversionc
omnes Deo gratias exsultanler reddidere. urbium et ecclesiarum, mira Dei protectione Au-
CVP. VIII. — Gundulfus ep. Roffensis translatio- gustinianum vestibulum, ut arca Noe, semper ma-
nem facit. — Jam dies propositus gratissime illuxe- nebat intactum. Unde et ubi, et sicut primilus ipse
rat sacrse translati.mis. Adest venerabilis pontifex cum bealis collegis suis a die dormitionis est con-
•cclesiae Roffensis Gundulfus, qui tunc archipraesu- ditus, eodem loco et eodem modo immotissimus est
lis defuncli (5*) auctorali vice pollebat. Progredi- inventus. Patebat forma et quantitas corporis, pie-
tur cum abbate et Pfctribus ac oflicialibns hymnidicis tas et qualitas antiquae obsecutionis, primseque tu-
ad illud Sanctum sanctorum, ad illud Domini sacra- mulationis. Cernltur cum casula, alba, stola, ba-
rium ac propiliatorhm. Jubet primum summi Au- culo, sandaliis caeterisque pontiflcalibus instrumen-
pustiiii aperiri; nemn approximare praesumpsit, ti- tis , ut putaretur adhuc carneae integritatis , nisi
mor omnes absterru.t. Videres artifices tanquam lactus probasset conditionem mortalitatis ; quse ta-
leossub judicibus et qaaestoribus ac fulmine trepi- men est ad augmentum gloriae immortalis. Omnium
«.antes. Viderant pridem egregium juvenem monas- ergo votis speluncam illam inestimabilis pretii
Urii artificem celeri morte mullatum, jui jussu ab- thesaurariam fratres idonei cum summo ingrediun-
1atis primtis hanc sacram porticum impulit; nec tur tremore ac reverentia, cum prece et laude Da-
iiletam ofliciosus excusari potuit, quia praeceptori C vidica. Colligunt in scrinia linteata, et palliata illa
tbedivit, qum poenam praesumptricis gratiae luerit, atirea, ac gemmea pignora, compagine et harmonia*
ted fidentissimus episcopus jam tviduana abslinen- corporali rite composita. Asseril etiam aliquis lllo-
tia prselibata a fratribus, armatus fide, prece ac de- rum veridica constantia se inter illum pulverem
votione, ultro ferramentum invadit, iclum in tumbae pigmenlarium solidas adhuc carnes quingentarii
frontem dedit, suoque exemplo et hortatu reliquos depositi manu contigisse, et suppliciter fovisse :
i»i opus animavit. unde hic merilo estimatur haec sacra gleba in.cur
CAP IX. Odor suavis e sepulcro S. Augustini. — stodia supernae gratiae, longitnrna durasse incor-
»>rimopraestantissimujgarlifictim magister, templi- ruptione.
qne spectabilis dictattr Blitherus, expetita pontificis CAP. XI. Fit magna solemnilas. S. Augustim
henedictione, trepide, laerymose et prcstratim acce- corpus transferlur. — Interea indicta a prsesule
dit, altareque capitis summi Augustini ad pavimen- summa et omni nitore laHitise colenda festivitate,
tum exhaurit. Ibi complanatum areae Parii marmo- totum monasterium adornalur tanquam Paschali
ris candens saxuni quadratum offendit. Quo paulu- dignilate. Extemplo tantae novitatis fragrantiam
lum evecto, crumpens vapor nardifluus quaesitorem procul odoratur turba remota, confluit urbs tota,.
suum in ora reverberavit, et se adesse qui quaere- 'D inundat Cantia, undique concurrunt populorum
batur, sua suavitale pulsanti respondit. Intellexit examina. Gratulantur immensum Augustinura suum-
vir prudens ultro oblatum, quem alto fossatu ct ia- jara quasi de morte reductum, etc. Exportatur ita-
borioso quaesitu formidaverat vix inveniendum ; que cura omni ornatu et processu ac jubilo celebri-
slupensque et tremens lapidem reposuit, atque hoc tatis ecclesiasticae, cum vocum ac cymbalorum mo-
mirificum thymiamaterium occlusit,perpendens sa- dulalione , cum supernorum et infimorum socia
pienter non sui esse offlcii ulterius progredi. Cedil congralulatione, alque cura hac altisona gloria, ar.te
illico, testatus summisse quaesitum pignus adesse ; authenticumaltaresummorumapostolorum,velutde-
nec tacebal interea jugis psalmodia. Protinus jussu positum coeleste componitur, donec parato decenler
abbatis fratrum manibus removetur praedictus la- thoro collocetur. Tanta vero gratiarum Christi cha-
p:s. Tum vero ingens spiritus suavissimorum aro- rismata refundebantur in populum de tanti Patria
matum velut a pectore et ore dormientis Augustini dulcedine, ut velul inccnsuin passira stillarent la -
(5*) Sedes Cantuariensis ab anno 1089, quo apud Beccum in Npilhmannia monachus fuerat sub
dcfunclus est Lanfiancus, vacna tuit usque ad S. Herluino abbate. Ejus Vita cdita cst tom. II Anglia:
Ansclini erdiiiatiotieni anno 1095 faclani. Gundulfus sacrae p. 273.
W GOSCELINI CANTUARIENSIS MONACin 2Q
crymis laelitiao, quibus ille dies paternae praesenticeJi ut omnium interventor adoralur. Quis vero lantam
eo tenus ineslimatus potuisset clarescerc. vidit oblalionem in auro, argento, ceris et candelis,
CAP.XII. JRgri sanantur. — Ncc vacat interea a aliisque resellis fidelium? Miraculo eratomnibus tam
salute ille locus prioris quietis, ille lectulus prolixse insueta copia, non capiebant hacc altaria, non sufli-
doimitionis ; calet magni incolae accubitu, sudat ciebant colligentium cerlamina, noctes et dies non
opifcra balsama, et odore suo curat morbida : aegri, quiescebat offerenlium turba, etc.
languidi, debiles, contracti veniunt vespere, et inco- CAP. XVI. Transferunlur et alii sancli. — Vole-
lumcs redeunt mane, ctc. bant tunc et beatos ejus consortes transferre, qua-
CAP. XIII. Inimici reconciliati. — Magna erant tinus una ejusdem diei celebritas unius astringeret
tunc dc Auguslini prsesidio miracula corporalium menlis collegas. Vcrtim cl ipso die et sequcnli, quae
sanilatum , sed majora sunt cordium sanatorum. crat, ul pracdictum est, Nativilalis Matris Altissimi
Vidimus hic irremediabiles inimicos convenisse, qui Vcrbigenae, in uno Auguslino componeiido manus
ad sancli prmsenliam reconciliali sunt, elc. In tam dedere; ncc suffeccrant prorsus, intercurrcnte jugi
nova tamque pracclara fcstivilate episcopus missas plcbium glomeratione, opus explere. Tertio demum
candido choro conjubilante celebrat, et post evan- die, id cst tertia feria, vix aediculam ct operlorium
gelium de tanlo lanti patroni tripudio populo ser- ]S accubanlis ducis confecere. Quarta tandem die, quae
moncm dispensat, tantae Iucis mysterium cum spe estquarta feria, quasi expedilis lacerlis ad bcatissi-
bealae resurrcctionis, visionis et cohabilalionis ejus mos conlubernales et successores suos, Laurcntium
perpelune fidelitcr inlimat. Postremo peccatorum ac Mellitum (6), ad ipsum principem devebendos ac-
absolutionem, poenilenlibus rcmissionem, omni po- cessere.Laurenlius cum ipso ducc Augustino primus
pulo confluo ejusdem primi prasulis ct inslitutoris venit, cum quo ct diaboli acicm primus rupit, pri-
sui vice atque aucloritale dat bencdictionem, peren- miisque ab ipso adhuc vivente ordinalus archiponti-
neniqtie in Chrislo confirmat paccro. fex, ul quondam sanctus Clcraens summo Petro su-
CAr. XIV. Congaudent angeli. — Superna quoque perstiti successit; Mellitum vero eleclissimum prae-
agmina his solemniis congratulari sunt visa. Conti- ccllcntissimus Gregorius Auguslino postmisit auxi-
git hxc celebrabilis translalio in Sabbato, cui san- liarium, in procinclu Clirististrcnuesucccnluriatum.
ctae Dei Genitricis Nativitas succedebat die tertio. In De beato Laurenlio dulcc essct memoralu quomodo
ipsoSabbalo et subsequente nocte Dominica,pervigil mortuuin suscitaverit, super undas maris pcdibus
suorum cuslos Augustinus cum pernoctantibus cucurreril, ignc de coeloevocato virtute Eliae impios
psalmicanis ante apostolicum altare praestolabatur conflagravcril; quomodo fontem aridis locis produ-
apparatum requietionis suae. Est autem Cantiensis ctum in perpeluum rivum effuderit, qua pcena arcea-
civis presbylcr nolissimus, probatae fidei ac verilo- tur omnis feminarum accessus ab ecclesia, quoeejus
quii, qui tunc forte hospitatus Winloniae (Wincester), aposlolalui exstructa cl consecrala est in Scoltia; ut
in ipsa noctc Dominica circa lucera parabat dornum nuper regina Scottiae inclyta Margareta (7), cura
redire. Ecce autem inter somnolenliam vel exstasim, oblationibus aditum tentare ausa , subito sit per-
ut illc jurejurando adstipulalur, vidit eminus cceluin cussa alque rcpulsa, sed clericorum precc restiluta.
apertum super Augustinianum templum, scalamque Verum haec loci arlitudine exclusus praelermitto,
flammeo fulgore radianlem ab ipsa superna janua alibi Deo aspirante retcxenda. Mellilissimi vero
usque in caput cjusdera ecclesiac,qua sanctus Domini Melliti, archiprsesulis a prirnitivo Augustino tertii,
accubabat, quasi columnam libralam, angelorumque probatissima sanclitas in Historia fidelissimi Bedae,
chorum candidissimo ac splendidissimo habilii pcr conflagrantem urbem Doroberniacsemct ignibus op-
illain dosccndcntem usque in ipsam aposlolicam au- posito liberat, flammas retrorsum lempeslate et tur-
lam; totum vero monasterium quasi ingens globus bine violcntius propulsat, a cujus facie rccidunt
flammivomum tantus fulgoris radius cum ipsa scalse ventique rogiquc, pereuntque citius cum suo terrore.
cxtremitatc involvebat, ut repcrcusso intuilu, quid rj Hujus ctiam primi pontilicis el illuminatoris Lundo-
intrinsecus, vel circa ca loca agerelur perpendere niae condignis meritis adscriptum legitur, quomodo
nequiret, clc. inclytam ecclesiam Westmonasterii (Weslminster)
CAP. XV. Populorum oblationes. — Deinde post nocte Dominicaediei, qua dedicaturus erat in boiiorc
illa Sabbati festa recentia, affulgente Dominica, Principis apostolorum, ipse claviger arduuni opus
alia Auguslino feslivitatis sccundalur gloria, cum praevenerit, et per piscatorem transvcctus Tamcnsem
universa chorca iterum candidata et purpurata, cum fluvium lla Tamise), orone officium ct soleninia de-
praccipiti populorum fluvio ct altisono laudum jubilc i dicationis ecclesiastico ordine cxcgeril; quod claris
adornalo solemnissime thalamo collocatur, ubi nunc: indiciis inlueri fuit, atque in signum facti xenium
a fronte et facie ccclesiae pervigil speculator, ei; pontifici insignem piscem miserit.
custosdomus, urbisquc, etlotius Angliaesuaeauros; i CAP. XVII. Quo ordine disposita SS. corpora.—.
aedicula excubans, rite ab omnibus veneratur, atqu<! Pium est etiam posteros audirc, quod jam non est
(6) Eorum Vitam dedimus Saeculo II Benedictino intcr sanclas locum merucrit. Obiit anno 1097, die
Laurentius colitur n Februarii.McllitusxxivAprilis x Junii.
(7) Malcolmi uxor, quae adeo pictate cnituit, u t
21 IIIST. TRANSLAT. S. AUGUSTINL—LIB. I. 22
vldere, qua hic sancti prius requieverint positione. A utrumque habemus : verum hic uno dolore tpdi-
Primus Auguslinus stiae porticus australe latus pos- gnitas nostra tabescit, quod dum scimus quid sit
sidebat, et sacris vesligiis oricntalem maceriam quod habemus , quis sit nescimus , nisi quod illum
pulsabat; ab ejus laeva primus successor et lateralis de intimis Patris Augustini pignoribus fuisse, qui
Laurentius, ut praemonstratum est, simili spatio tali loco consepeliri meruerit autumamus. Nomcn
protendebalur, tanlummodo remolus quantum loci vero, quia antiquum perdidimus, novum et fami-
allare beatissimi auctoris sui Gregorii, hinc inde liare sibi fideliter imposuimus, ut usque in diem
utrumque adsciscens, occupabat. Cetera pars aqui- revelationis vocelur nobis sanctus Deonotus. Sufc
lonaris latitudinis a sinislraalmiLaurentiiAdrianum eodem itaque Gregoriano allari, sacrosancta gleba
sanctum exceperat; virgo autem Christi Mildretha, sepulti ad ipsum orientalcm parietem contiguum,
uniea palrum gemma, a boreali pariele auslrali sicuti Auguslini et Laurcntii porrigcbatur, qui
Augustino concordi respondebat regione, quos supra tanquam lilius geminorum patrum aeque medius ,
translalos exlulimus. Ejus vertici ut beati Angustini velut utriusque alis fovebalur. Rcserata ergo illa
altare aslabat; at capiti sacro Laurcntii Mellitus ut aromatum apolheca magis ac magis annitentes po
proximus successor in producta ecclesiaearea immi- pulos reficiebat divina fragrantia. Unde raptum
nebat • Mellitus justifluum Jusluin secundum suam pulvisculum quidaro naribus applicuil, et paradisi
successionem sibi accommodat ad caput: a Jusli arocenilalem aeslimavit; quoque magis slupeas, cum
vero dextera beatus Honorius successor Jusli, a stalim pulvcrem rcposuerit, manus ejus diutius inde
dextra Ilonorii sanctus ct a Deo datus Deusdedit fragravit. Quia itaque die illa propter impetum po-
succcessionis suae ordin* subjungebatur. Is nempe puli non poterant, ipsius Dconoti sacralissimam
a capite summi Auguslini ejusdem australis parietis glebam plumbea theca susceplam mane, id cst
ihorum corameruit,' quos tantum medium oslium quinta feria, in novam ccclesiam transtulere, et
quo intrabatur discrevit. Sic tamen erant omnia illa post novum altare novae porticus menioratissimi
angelorum Dei mausolca distincta, ut transitus papoe Gregorii decenter repostiere. Habemus unum
haberetur inter singula. ex senioribus mouasterii adco notae probitalis, ut
CAF. XVIII. Ignoti sancti tumulus. Appellatur ejus assertioni non crederc injuria sit. Teslatur hic
Deonclus.—Igitur efferendo beati Laurentii corpore, sibi postera nocte per soporem quasi hujus sancli
dum pavimentum, quod corara Grcgoriano allare faciem ct formam praeclare conspeclam, staturae
intcr ipsum et praeclarum Augustinum patebat, prius proceritate et monachili schemale condignara, seque
evellendum censeretur, qualinus a latere fracta Q ita.allocutam : « Gralias amicabiles habeo et mer-
tumba facilior exitus sancto pararetur, mirum dictu! cedem perpetuam imprecor, aiebat, veslrae fratemoc.
ferramenta et ingenia omnium ridebat durities late- devotioni, pro diligentia et labore, quem pridie
rum. Sane haectam solida structura prodcbat the- exhibuistis meo transferendo ac componendo cor-
saurum nostra lalentem saecula. Sed quoniam labor pori. At equidera non sum ille qucin me esse cen-
omniavincit, imo fides, quae in Deo persistit, sebalis.» Coiiferebant enim fratres inter se, hunc
sude ferri robustissima ab anteriori margine suffo- esse Rufinianum illum, quem beatus papa Gregorius
ditint et impellunl. Tandera rebellis fortiludo crebris quondam cum bcalis Mellito ac Justo destinaverat
ictibus subjicitur ; nec lamen munitissimus latercu- in adjulorium Evangelii sacralissirao Augustino,
lorumtextus solvitur. Verum, mirabile visu ! quasi aut aliquem ex illius sacro contubernio. « Nescitis,
ligneum tabulatum conclavatum ad spatium amplae inquit, quis sim, nec adhuc scietis; scietis autem
januae integer sustollitur. Dumque sic excrustato postea ad nutum supernse dispositionis.
pavimento evulsa crates crigitur, sepulcralis cry- CAP.XIX. Transferuntur SS. Laurentius et Mel-
ptula, quae coram ipso, vel sub ipso altari latebat, litus. Miles sanatur. — Isto igitur proeveniente vcl,
evulso pariter lapillo violatuv. lta modico foraniine ut jucundius dicam, supplantante priorum Laurcntii
facto, protinus ingens vapor inexpertae suavitatis D ac Melliti translationeni, ad ipsos cum nostro stilo.
ebulliens, non solum astantes ut vehemens flalus in redealur. Enucleanlur tumbas illorum a latere, nec.
faciem percussit, sed et totum claustrum monasterii minus quam supra diximus, irruenti turbae cynna-
ac fratres in eo residenles nova aromatum virtute moma et balsama sua effudere. Jamque paratus
perflavit. Ad tam insperatum miraculum dicebant Laurenlius dignum consortem Mellitum praestolatur..
astantes : «Quis isteest?! dicebant absentes : «Quid Compositis utrisque in adornalis digne loculis, prior
est Iioc?»Ita hie omnibus ignotus persona et nomine, effertur, alter subsequitur : procedente candida
omnibus et prsescntibus et absentibus innotuit me- concione gloriosus in sanctis suis Dominus altisone
ritorum charismale. Adeo enim erat omni nostro glorificatur. Jam Laurentius ostium novae ecclcsiae
aevojam abolitus, ut nihil minus quisquam animad- intraverat, Mellilus exterius imminebat, ibi pium
verteret, quam quod subilla paviroenti planilie ac celebrandum Dei miraculum ad intellcctuin bonum
aliquid praeter humum lalitaret. Gratias Dcoomnium populos animavit. Aderat quidam miles,. cujua
bonorum largitori ! pro noto patrono Laurentio, octilum dextrum carbunculus, quod malum Franci
quem quaerebamus, ignotum consortem invenimus; per antiphrasim Bonuirt-malannum vocant, adeo
crescitque duplicalum gaudium noslrum, duro possederat, ut non modo de visu, sed et de vita
23 GOSCELINI CANTUARFENSISMONACin &
pcriclitaretur. Ipse orbis, ipsa supercilia, nasusque A ergo interroga vitam almiflui Deusdedit, mira odo-
ipatium suum a tumore exccsserant, tota facies ramentorum suavium gratia de ejus erumpens
largius extuberabat. Instabat, impingebat, anhela- lumba enarrabit. Sciscitare quis sit Justus, exponet
bat, ut ad unum remedium suum Augustinum pcr- tibi coslestium aromatum domus : Honorii quoque
tingeret; sed turba, sicut in Evangelio caeco, virtutes et merita uberrima loquitur apothecae suae
clamanti obstabat, et confertissima acie reprimendo fragrantia. Omnium ergo horum patriarcharum
accessum vctabat: sed vicif, ut assolet, perseve- unica paterni affectus viscera, et pectora una pro-
rantia, vicit ut potuit, ct salutem violentia rapuit, clamat divinarum nardorum praerogativa. Translata
Itaquc impellens et irrumpcns densatos cuneos sunt itaque haec tria coram summa Trinitate ra-
elatum brachium protendit, ac desuper nitens diantia candelabra in hac die Augustini octava,
extremam partem vectis, quo beati Melliti feretrum quod ad hoc, ut credimus, superna distulit ac re-
portabalur, summis digitis contigit; ipsumque ta- tardavit benevolentia, quatinus, uti proetulhnus,
ctum quasi collyrium, quasi emplastrum, quasi amplius consecretur et solemnizetur in tot hierar-
optimum ungucntum , morbido oculo infricuit, chis haec eadem dies octava, totaque septimana
simulquc, « 0 sancte Augustine, subvcni, » pro- festive exacla, octava reddatur prima : jamque my-
clamavit. 0 Dei potentiam ! o sanctorum gratiam ! B sterium resurrectionis in bis sanclis operetur, quae
o hominis confidentiam ! cum illius mali tyrannis post septena volumina saeculi,octava interminabilis
aliqua laesione irritata magis minetur exitium, sta- nascelur. Nec ab his separamus bealae memoriae
tim ad sacrum lactum ut incantatus anguis crepuit, archipraesulem et consortem suum Nothelraum, in-
sanies pestifera defluxit, visus et vultus detumuit, tra altare sancti Gregorii inter eos ante recondi-
omnemque dolorem subita salus ct lux tenebras tum, et nunc secundo cum eis translatum, quem
profligavit, ctc. auctorem et indicem historiae Anglorum scriptor
CAP.XX. Cmca illuminatur.— Interea dcpositis Beda praeconatur (9). Ducebat lios duces suos ut
sanctis ante altare pracsidis Augustini, agitur de priores solemnissima processio et canora laudatio;
ipsis missa celcberrima, ut dccebat sanctos sa- ipsisque coram altare praesidis Auguslini, donec
cerdotes Domini, in qua habito sermone ad po- suis sedibus inthronizarentur, missa festiva cclebra-
pulum, illorum praeclara cxponuntur merita. Unde tur.
fide illuminala anus quaedam, quae intereral, diu CAPP.XXII - XXIII —Hac etiam die irradiala
car.ns luco mundana, dum fideliter clementissi- claris miraculis favere superna benignitas dignata
mos patrcs interpcllat, reseratis extemplo lumini- p est sanctis suis, etc.
bus, clare dicm captat, ctc. Post missas adjungun- CAP.XXIV. Nova reliquiarum dispositio.— Nunc
tur Augustino digni consaccrdotes, prior Lauren- autem hi scnatores nostri et Patres conscripti pari-
tius a dextris, secuudus Mellitus a sinislris. ter ut primilus compositi requiescunt, sicut unus
CAP. XXI. Transferuntur cmleri, Deusdedil, Jus- spirilus, una fides, una charilas, una religio et
tns, Honorius, Notlietmus. — His ila in quinta fe- gratia erat in eis. 'Majordomus Augustinus frontem
ria composilis, sextam feriam nanciscunlur reli- et principalem ecclesiae porticum possidet cum pri-
quis sanctis Justo, Honorio ac Deusdedit (8) affe- mo successore laureato Laurentio, sibi proximo a
rcndis. Scd nimirum divina dispensatio Sabbatum keva, et mellifluo Mellito, successore secundo, ap-
his intendit, quae dies translationis Augustini jam posito a dexlra. Ipse principale caput suaviter re-
crat octava, quatinus istorum sanctorum amplius clinat assito altari sanctae Trinitatis. Post Lauren-
innovaretur gratia, et omnibus per suosdies trans- tium justissimus Justuset Dei dato assumptus Deus-
latis consccraretur festiva, omnesque conjungeret dedit subjuncti a sinistris honorificentissimo Hono-
ac solcmnizaret pariler haec una dies ut charitas rio, et theorilo Theodoro respondent a dextris. Hi
una. Ipsa crgo sexta feria itum est ad praenomina- sunt septem oculi Domini, per quos nos propitius
tOs sanclos, quasi facillime ac celerrime adducen- D respicit. Hi septem stellae in dextera ejus, et septem
dos; acceditur ad saeratissimum Deusdedit, qui, ut candelabra aurea coram se lucentia, quibus septi-
praenolalum est, australem parietem post Augusti- formi gratia Spiritus sui seplempliciter Ecclesiam
num possedit. Incredibile sed verum dicemus. To- suam illuminat. Horum exterioris alae, borealis
tum illum dicm, totam sequentem noctem in fran- Mildreda et australis Adrianus proprias tenent por-
gendo vel reserando ipsius mausoleo attritis viribus ticus, et altaria ad capita ut Augustinus. Mildreda
consumpserunt, mane tandem Sabbati anhelosudorc altari praenitet sanctorum Innocentum, quos omnes
iryptulam ejus perruperunt. Deinde cryptaj beati virginali fovet gremio, et cum eis cytharizat ct can-
Jusli usque ad hoiam primam attcntius insuda- tat canticum novum Sponso suo et Agno, illum quo-
runt, ct vix eam tandem reserarunt. Postremc cumque ierit pariter sequendo. Adrianus Proto-
rancti Honorii, qui horum medius accubabat, per- martyris Stephani, nec non Laurentii ac Vincentii
tusa in latere crypta sanclo cgressum dabat. Hic
martyrum tenens altarium, martyriali vila marty-
(8) Justus colitur die x Novemb., Honorius xxx Martyrologiis ut sanctus cclcbratur, dicitur a God-
Seplemb., Deusdedit xv Julii. wiiio die xvn Oclobris, anno 741, obiisse.
In
(9) prologo Hislorisc. Nothclmus nusquam in
 fiS HIST. TRANSLAT. S. AUGUSTINI. — LIB. I. 26
rum teslatur consortium. Item e regione boreali A quoque ad Christum converlerit gehtem. De cujus
suum quiquc in meridiem salulant successorem, nuperrima revelatione parum quid sed.magnum fi-
Laurenlius Mellitum, Justus Honorium, Deusdedit dei monumentum hic inserimus. iDerogabat quidam
Theodorum, Mildreda cum temporali thalamo pa- aemulus huic sancto, praefereus illi quemdam saecu-
trem Adrianum, omnesque praesidem efferunt Au- laris opiilentiae episcopum, qui Ecclesiam Dei
gustinum. multis opibus et ornatibus exstruxerit, cum istum
CAP.XXV. Justi etogium. Epistola Bonifacii pa- tale aliquid utilitatis in vita sua fecisse nullum
pm S. Justo scripta. — Sed quia horum tres altissi- vesligium sit. Quod ubi ejus loci alumnus prior
. mae Trinitatis confessores , Juslus , Honorius ae nuntiatum oegre ferret, nocte subsecuta cuidam
Deusdedil hanc hodicrnam Augustini octavam, sua seniori aetate et moribus venerabili quidam ho-
propria translatione vindicant primam; illorum dis- norificentissimus in visu adstitit, ita prseclare, ut
simulare dignilatem, oestimamus injuriam. Sane recolat adhuc cujus formae illum assimilare po-
quia Beda Venerabilis in multiplici historia sua mi- tuerit, attonitoque de tam spectabili et magni-
nus horum declaravit miracula, non ideo a fide lica persona sic ait: < Quare ille talis hesterno
nostra obliterari debent tantorum merita ; an non sanctum domini Honorium abusiva lacerare voluit
suflicere tarditati duriliae noslrae potuit, quod Au- detraclione, in pontificis laudati praelatione? Cur
gustinum cum ipsis suis sociis apostolicam vitam his relatis, prior ex sancto Evangelio non respon-
ct virtules cum innumerabilibus signis imilari, at- dit, quia omnibus aurosis et copiosis largitionibus-
que pro ipsa quam praedicabant fide mori paratos divitum plus duae minutae valuerunt pauperculae
descripsit? Parvaene sanctitatis testimonium oesti- apud Judicem justum?»
mandum est, inter alia praeconia, quod sacratissi- CAP. XXVII. Deusdedit, etc. a Beda laudati. —
mus papa Bonifacius, a praecipuo Gregorio quar- Beatum quoque Deusdedit (12) sanctitate adjungi-
tus (10), beatum Justum apostolicis litteris collau- mus consimili, qui beati Augustini apostolatui
det, ejusque meritis ac coelorum praemiis gentium sextus subjungi, et eidem tam proxime meruit con-
conversionem adscrib.it, quod ipsa Epislola partim sepeliri. Hi sunt ergo omnes viri misericordi»,
annotata gratius clarebit. « Dilectissimo fratri Justo, quorum justiliae obhvionem non acceperunt :i quia
Bonifacius. Quam devote, quamque etiam vigilanter enim praetatus historiographus (Beda) singulorum
pro Christi Evangelio elaboraverit vestra fralernitas, gesta describere nimium aeslimavit, in fine omnium
non solum Epislolae directae a vobis tenor, imo merita sic conclusit: De his omnibus recte et vera-
inducta desuper operi vestro perfectio indicavit, » r citer dici potest, quia corpora eorum in pace se-
elc. Integra liabetur apud Bedam lib. n Hist., pulta sunt, et nomina eorum vivunt in generationes el
eap. 8. generatwnes. De caeteris vero, id cst, regibus, prae-
CAP. XXVI. Honorii elogium. — Honorium nihilo- sulibus, abbalibus, aliisque sanctis translatis nunc
minus sanclissimum Justi successorem (anno 634) est subsedendum; de quibus jam alibi dictum est,
ab Augustino primario quintura, beati papae Hono- vel suo tempore dicendum, cum parato templo
rii successoris praescripli Bonifacii apostolicae Iitte- thorum perceperint destinatura.
rae ut fortissimum Christi agonistam victoriosa co- CAP. XXVIII. Odor suavis ex S. Mettiti tnmba. —
rona triumphant. Pulchre vero et grata divinae gra- Post hoc ergo Sabbatum, cum in subsequente Do-
tiae consonantia, uno tempore eadem sanctilate at- minica tapetia, quae fracta et exhausta sanctorum
que eodem nomine iste isli occurrit,ut Romanus or- corporibus monumenta tegebant, pluvia et lutum
bis suum habeat Honorium, orbisque Anglicus pa- sordidaret, custos illorum venerabilis heerebat ani-
riler suum. Pulchre, inquam, ille huic univoca mo utrum auferre lentaret, an inipsorum obsequio,
praei'ogativa hoc unanime dilectionis mittit exe- qui meliora reddere possent corrumpi sineret; rur-
nium. « Dilectissimo fratri Honorio, Honorius. In- sumque recogitabat quod illorum gloria omamen-
ler plurima quae Redemptoris nostri misericordia D torum ecclesiae detrimenta non ambiret. Tandem
suis famulis dignatur bonorum munera proerogare, accedens trepide cum incensu psalmodiae ad beati
illud eliam clementer collata suae pietatis munifi- Melliti similiter perruptam et evacuatam cryptulam
centia tribuit, quoties per fraternos affectus una- pallium ab apertura paululum seduxit; et ecce
nimem dilectionem quadam contemplatione alternis expertus pridie vigor ecelestium odoramentorum ver
aspectibus repraesentat, » elc. Integram exhibelBeda nantissirae hunc repercussit. Ille perculsus prodigio •
lib. II, cap. 18. Nec illud parvae gloriae [ejus] prae- t Quid est, inquit, Domine Deus, quid est hoc '•
conium est, quod per sanctum Felicem (11) a se or- Unde spirat gratia? An quatriduo vacua tumba
dinatam Orientalium Anglorum praesulem, illam adhuc sudat etiam absentia balsama? > Talia secum
(10) Legendum quintus, nam liic fuit Bonifacius dein translatusest, quo anno mensc Octobri cxstiiv
hoc nomine quintus, qui et qiiintus quoque fuit clus est Bonifacius quintus. Juslo, qui defunctur
ponlifex post B. Gregorium, et infra isti Bonifacio cst anno 634, successit Honorius.
successisse dicitur Honorius, numcro sequenti. At De hoc Bollandiani die vni Martii.
quidem hic Bonifacius quartus esse non (H)
poluit, qui (12) B. Honorio succcssit anno 653. Cantuarknsi
trrlius post Gregorium fuit, et obiit anno 614. Jns- Ecclesiae praefuit usquc ad aiinum b'0«-.
iu., vjro snno 625 cx Roffcnsi ad Canliiarieii^ein se
97 GOSCELINI CAIYlUARIENSIS MONACHI 28
scnior ille slupido corde volutans, reposuit tcgmina A f\.piat. Quod factum est. Capp. 2 seqq. alia quoque mi-
nardifluo foramini, ardens cujus esset haec gralia racula narrantur.
certius cxperiri. Illico obtrusus odor velut exclusus CAP. XXXIII. Pulvis et lateres ex tumulo S. Au-
lucis radius evanuit. Rursus ille detexit, rursus gustini pro reliquiis. — Rcliquias de pretioso A-i-
facta via cffusus odor redolevit, etc gustini corpore plurimi imploravere: sed nemo
est paterni thcsauri servandi ava-
CAP.XXIX. Item ex S. Augustini tumba. — Se- (tanta tamque pia
vel unum capillum inde potuit oblinere. Ve-
caiida dehinc feria, patente spatio, slructura navis ritia) rum de praescripto latere data beneficia adhuc loqui
ecclesiae procedit; fundatur columna spatiosa in
nos cogunt miracula, cujus servator supra mcmo^
aquilonari serie, ipso loco unde opulentissimus ratus dum I
thesaurus Augustini corporis assumptus est. Cujus hospitatus coenobio Ramesensi (13)
sermocinaretur de virtutibus ipsius praestanlissimi
tumbie vel cryplulae sacratos laterculos alvo capaci
saeris illa Substrati patroni, narrabatetiam ipsos thuriferoslaleres,qui-
pro pignoribus complectitur. bus incubuerat sepultus, sanitatum charismate
vero pavimenti, cui bealissima gleba incubuit, lale-
redundare. Rogatus ergo a fratribus inde reliquias
res puniceos, nitidos, plano tabulatu contextos, et
sub condilione celebrandae perpetuo translalionis
crocea nardo fumantes certalim excrustantur, et in B adduxit secum fralrem ex illo contubernio
altari novaeporticus beati Gregoiii stipra memorato suae,
idoneum, praemiltensque eum cum signo ad condi-
recoiiduntur. Sub his lateribus invenla est terra
mundissinia scmipedis spissitudine fundamento, gnum seniorem, dictum Elfwinura, hujus lidei
amicissimum apud sanctum Augustinum, ipse oppe-
quod de pariete veteri Augustiniauoe porticus prae- redilum ad Bertingam, provide scilicet
haec terra riebatur-ejus
eminebat superjecta; quoque penetrante dissimulans, ne
latcres Augustini odore, mirilica fragrabat suavi- lisceret quis de ipso sacro arcano proesen-
tate. Quarn ad praedicli fundamenti silices exhau- aliquid abducendum. Ille particulam pul-
ttam per sacrata busta Laurenlii, Mellili ac Justi, vcris, quem de sepulcrali crypta sancti Augustini
ecclesiasticae slructurae evase- exhauserat, et duo laterum fragmina, quibussanctus
quae persecutionem
dislribuendam ac servandam censuerunt. Ne indormierat, praefato fratri remittit in buslula, qui
rant, et Ramesensi ecclesiae aeque divi-
vero posteri nostri, hi qui fuerint filii dilectionis Berlingensi (14)
deret utriusque gratiae xenia. Susceplor itaque
tanli palris, se nescire doleant hactenus descriptum
monumcnti horum sacrorum, ut fui meluens deprehendi, aut
ejus antiqui locum; notet qui voluerit
hanc columnam, quam paulo ante jdesignavimus, ut thesaurifer deprocdari, ocius de sancto Augustino
cjus continere lateritiam tumbam, numeretque et Q t ad Christi (15) ecclcsiam se rapuit, ibique consuela
sciat ab illa, quoe lurri orientali arcuatur, tertiam. bcnignilate fratrum susceptus, nocte'illa cum ipsis
servatrix sacri mysterii fpris
Quid enim piis haeredibus non videbitur dulce de requievit.Mantica ejus
tanto progcnitore dinoscere? Quid vero non sit cum famulis remansit: famuli autem- insolescentes,
t lste ejus gratiae ignorare? Verum de illis balsa- et tantae virtulis praesentiam vel reverentiam igno-
ea nocte lanto terrore et horripilatipne
maticis lateribus praescriptus senior fidelissimus, rantes,
quantum nunquam in vita perpessi
qui se hujus gratiae innotesci repellit, unum claa- exagitanlur,
culo subduxit, ne dicam, furtim subripuit. Lau- sunt, ut jam interituros, aut in amentiara transitu-
ros crederent, cum cur, aut unde haec formido
dabilis haec culpa, quam fides adornat, charitas ju-
slilicat: quia ille languentium remedio pio sacri- esset, aut quidportenderetprorsusnescirent. Ipsum
hoc Nam divino instinctu haec quoque fratrem vox divina increpuit per soporem :
legio prospiciebat. i Quare, inquit, frater, creditum tibi pignus tam
sacra eum reservasse consequenlia miraculorum
aegligenter exposuisli ? » Sequenti nihilominus
prohat. nocle ipso in Roffensi ecclesia (Rochester) hospitato,
CAP. XXX, XXXI, XXXU. Miracula. —'Orien- rursus mantica sacrorum thesauraria cum famulis
talium Saxonum provincia illuslrem virum Franci- • ** rclicta, iterum brutos animos divinarum rerum in-
genam novit incolam, cujus uxor diutino languores dociles anterior pavor reverberavit, et plurimum
jam desperabat salutem el vitam : revelalum illii noctis ut vecordes occupavit. Tertia die in Bertin-
tandem in somnis est, quatinus propere ad sanctumi gam ad Augustinianum monachum Augustiniana
Augustinum Cantuariae mitteret, et latcrem, quii pignora exhibuil, quae ille laetissimc excipiens, nocte
ipsius salutifero corpori subjacucrat, aqua ablui• imminente secum servavit.
cxpetat; quae inde bibens de Augustini virlute con- CAP. XXXIV. Monachi visio , et abbalissm. —
fidat, quia indubitatae sospitatis rcmedium perci- Ipsa nocte hic sacrorum aerarius magnis visionum

(13) De Ramesiensi coenobio plura habentur inr
Vita S. Oswaldi, qui ejus monasterii auctor luit,,
Soec. praeccd. ad an. 992, pag. 727.
(14) Legendum forte Berlanqense, cujus nominiss
parthcnon exstitit haud procul Lundonio in comitatua-
Essekiensi. CerlC infia reliquiarum dclator per-
noctasse dicitur in Roffensi ecclesia, quoeurbs inlerr
Cantuariam et Berkingam medio prorsus itinera
sila est.
(15) Id est de monasterio suburbano S. Augustini
ad ecclesiam cathedralem Chrislo Salvatori sacram.
Utraque ecclesia monachorum Benedictinorum fuit
ad Henrici VIU twrnora.
29 HIST. TRANSLAT. S. AUGUSTINI. •- LIB. II. 30
aglturjmysteriis, etc. Ut ergo diluculum hansit, il- A psalmis et orationibus intcnla, aspicit palam prae-
las pulvereas sed mirificas reliquias ecclesiae intulit, signatum sacerdotem, sicut dominicis sacramentis
ipsique Deo amabili Animae abbalissae, quam ob conficiendis assistebat, etc. Eadem ergo solemnitate
gratiosamsincerUatemCharam-gratiampatresappel- processionis, modulorumque et ornatuum, atque
lavere, rem omnem visionis et prodigiorum exposuit missarum , suscepta est altera medietas saepefati
ordine. Illa dum ejus miratur relalionem, amplius lateris et pulveris quae obvenit Ramesensi monaste-
admirando propriam sic ingreditur eodem fere tem- rio : et' ita celebrari in perpetuum translationem
pore declaratam exponere visioneni, elc. dignissimi patris Augustini promissum et confir-
CAP.XXXV. — Ornatis itaque sacerdotibus ct matum est sicut in Bertinga.
clcricis, nec non sororia processione feslive indula, CAP.XXXVII. Translationis feslum. — Hanc ita-
excipitur sua medielas sacrali laleris, et pigmenlali que semper recolendam sanctorum translationem
pulveris a devotissima ecclesia cum laude dulci- festivam, annus incarnati Salvatoris millesimus no-
moda, allera medictate alleri ecclesiae, quam prae- nagesimus primus, octavo Idus Septembris nostro
monstravimus, reservata. Colligitur hoc pretium aevo gratissime consecravit, quo juniorem Willel-
pompose decorato scrinio, circumfertur clauslro a muni regem Anglia, et Widonem abbatem hujus
sacerdotibus in benedictionem cum jubilo, comila- festi latorem Augustinia liabuit, cui Roffensis pra>
tur paternis laudibus virginalis concio. Agiiur in sul Gundulfus memorabilis pro archiepiscopo ama-
beata Augustini memoria missa solemnissima, mo- bililer obsecundavit. Jpso quoque abbale volente,
dulante angelica camina, et superante serea organa placuit praestanlissimoarchiproBsuliAnselmocaeteris-
virginum melodia. Tanto adeo decertant triumpho, que pontilicibus, haberi in perpetuum hanc octavam
ac si Augustinum tenuissent corpore solido; mis- proecipuam ac celeberrimam pro prima, quatenus
sam personat Auguslinensis monachus, servator et lam Augusliiio duci quam caeteris collegis suis, Ro-
distributor suorum sacrorum fidissimus. Hic ergo, manae scilicet Ecclesioe alumnis et legatis, atque
sacra praefatione iinita cum angelico hymno summoe Angliarum principibus, ipsorumque successoribus
Trinitati sacrato, grande apparuit prodigium, no- in commune omnibus consecrelur; in qua omnium
stroque saeculo tam"obstupescendum quam insuetum. facta translalio, ut jam supra memoratum est, com-
CAP. XXXVI. Apparet ipse Augustinus. — Soror probalur. Sequunlur miracula ad fincm hujus libri,
aevo maturior, quae administrabat allari, dum adstat qum omisimus.

LIBER SECUNDUS.

Primitivus noster Angustinus , cum posterius C
Jranslatus sit cum suis laleralibus, prima narratio-
nis serie anticipatur : caHeri hujus amici ante ip-
sum translati'post ipsum recensentur. Ordo praepo-
sterus, sed necessario commutatus. Quare? Quia ct
cui polissimum hsec solemnitas praescribitur prima-
tus debetur, et esurientibus paternas dapes citius
medetur, ne longo suspendio diuturnae ambagis,
antequam ad triclinium perveniatur, seger exspec-
tator exanimetur. Nunc ergo quia grata occasio
renovati templi hunc nobis in assumpto Augustino
caetensque primatibus peperit triumphum, con-
gruum videtur a superioribus patribus id ipsum
parturientibus textum secundare, et, intercurrenti-
bus miraculis, gratiam tam ipsorum quam nostro-
rum dierum celebrare. Sic anibitus causarum [pen-
sabil] inoras colligendorum de pratis Elysiis llorum,
[et],dive!sas translationes proecedentium sanctorum
ad Augiislini jam translati rcfcrcmus sacrarium.
CAP.I. Almerus abbas S. Auguslini. Item Elfsta-
nus. — Primo igitur Augustinensis abbas Alme-
(16) Seu Elmcrus; Vulfrico successit anno 1000,
et anno 1022 factus est cpiscopus Schirebiirnensis.
Dc quo Williclmus Thorn ait quod licet pic sanclus
( rus (16), quasi quodara voto et praesagio futurse
translationis, arcus et columnas supcr sanctorum
corpora Romana clegantia sollemniter sedificalos
abstulit, quantumque aitdebat, viam exsurgendi illis
paravil : de ipsis vero columnis et arcubus mona-
sterii sui claustrum cxornavit. Hinc de abbate in
ponlificem mire renilcns assumptus est Scire-
bourne, Elfstano condigno, qui bcatissimam Mil-
dredam ad suum Auguslinum transtulit, succedente.
Verum ipse judicio Dei misericordiae, verberantis
quos diligit, caccilate percussus, episcopatum tam
volunlarie deserens, quam invite susceperat, ad
palernum Auguslini sinum rediit, et in cella inlir-
morum degens, olium suum in psalmodiiset oratio-
nibus exercuit. Nec praetermittenda est hic admira-
bilis super eo visio. Jacebat ejus minister vir hono-
rabilis in ccclesia sancti Mauritii, adhaerente ipsi
celluloeinlirmorum : vidit quadam nocte ut accuba •
bat, plene vigilans, duas personas venerabiles epi-
scopum de eadeffi cella, in qua quiescebat,liinc inde
in ipsam Theboeorum martyrum basilicam adducen-
credatur, ipsitts tamen festivitas absque auctoritate
aposlolicae sedis celebrari ncquit.
31 GOSCELINICANTUARIENSIS MONACIII 32
tes, ibique illum sibi medium familiariter assiden- A K rius ipse Vulfricus, pro ecclesiasticis magistratibus
tes, muttamque cum co sermocinationem, cmamille et gente sua responsurus, a rege scilicet Edwardo
contemplalor palam audire, elc. destinatus, ul erat in transmarina regna et summa
CAP.II. Henricus imp. detiderat reliqmas S. Au- negotia mitti lam assuetus quam idoneus ; comites
gustini. — Proestantissimus autem abbas jElstanus illi adduntur spectabilcs, Dudcco Sumersate epi-
Romam proficiscens, a praecellentissimoimperatore scopus, et Ramesensis abbas yElfeuvinus. Tunc
Henrico ob gratiam famosissimi patris Augustiui magnus sacerdos (Leo IX) DominiRemensem eccle-
magnifice suscipitur (17), ubicum de tanto hierar- siam Sancli Remigii dedicabat, et fidum Christi
cha sermones solemnizarent, exclamat imperator: dispensatorem miraculis ostendebat. Discussis ordi-
«0 si vcl minimum articulum, vel aliquem capillum, nibus sacris, quis per ostium intraverit, quis aliunde
vel tandem extremum pulvisculum de tanto thesauro- ascenderit, Anglos innocentiores C.hristi consul in-
nancisci mererer, quantis rerum pretiis id emptum venil; Anglos, et maxime Augustinensem legatum
vellein! quod inaestimabilis splendoris bravium! pro tanti nominis dignitate, ampliori benignilate
quantum Anglia adeptum gaudet, tanlum Roma excepit. Nam antea venerabilis memorioe ponlifex
ademptum fleret, nisi fides utrobique eutn adesse, ' Seriberiae Heremannus (20), cui laterales adhsereba-
et ubique prodesse dejlregnosiiperno crederet.i Haec mus, Ronuein amplissimo pontificum senatu (21)
dicens piissimus princeps insistebat magnopere lucide disputaverat coram ipso beatissimo Leone,
venerando abbati, quatenus illud tam preciosum de Anglorum inexcusata omnigenis, vel peregrinis,
dccus Romani imperii, ac generis humaui jam vel civibus hospilalitate; de ipsa Anglia ecclesiis
transferret, sibique aliquid tam sacrorum pignorum ubique repleta, quae quotidie novis locis adderentur
conferrct : quod si obtineret, quidquid vellet in ter- novae ; de innumera ornamentorum et signorum peK
ris, vinelis, auro etargento sublimiter impetraret; oratoria distributione, regumque et divitum in hae-
insuper ipse tanti thesauri scrinium auro purissini» reditatem Christi amplissima largitate. Gaudebat
pretiosissimisque gemmis augustaliter ambiret. Sed summus amicus Domini Leo, adeo ut elalis mani-
abbas, quumvis eum accessum ad palernum aspe- bus gratias ageret Deo. Addidit etiam praefatus epi-
cium, qucm nostra dies meruit, cunctis opibus terrae scopus nobilitatem Anglicae hierarcbiae exponere,
praeponderarel, tamen pro cunctis opibus rerum, nec quod scilicet Cantuariensis praesul apostolica au-
suo, nec imperatoris desiderio obsequi auderet. ctoritate, Romae assidere debeat sanctae Ruflinae
Regrcssus domum, dum post monasterii sui provec- pontifici (22); Augustinensis vero abbas abbati ca-
tuui 5tfcnuis»iiac aetuiu qcadriennio ante obitum Q , stri Casini. Quaesitum est in decretis et inventum,
langueret, egregium sui gregis arietem Vullri- iulque papa? atque omnium assensu corroboratuui.
cum (18), saeculari et ecclesiastica ac litterali erudi- Hujusraodi favoribus idem beatissimus papa Anglos
tione praeclarum, abbatem sibi ad aposlolicum saucti familiarius habuit; Vulfrico vero ob sancti Augustini
Petri altare, antiqua videlicet Romani privilegii ac gratiam, atque suam concinnitatem deditior exstitil:
liberlatis consuetudine, apostolica auctoritate pri- omnia rememoranlem de ipso sancto suisque con-
milus firmala, ordinari fecit. dignis collegis amantissime audivit;, suggerenli mo-
CAP.BI. De Vulfrico abbate. — At Vulfricus, qui nasterii sui reslaurationem gratissime annuit, ac
in dilatatione reipublicoe comraissx omnes anteces- benedixit. Sic Nathan David regis desiderio in sedi-
Bores studebat aequiparare, in ecclesiae tandem suae ficando templo favit: sed cum esset uterque pro-
restauratione omnes certabat evincere. Yerum im- pheta, uterque hic a Dei consilio ut homo erravit,
praesumptum caeteris conatum verebatur inconsulte nec quisquam quicquam polerit, nisi cui et quando
proesumerc, et illud tam antiquum, tam primarium, Deus decreverit. Hoc desideriosus abbas non per-
tam innumerabilium sanctorum domicilium sine pendens, et ad sibi inconcessum opus frustra ni-
auctoritale publica temcrare. Intcrea illud splendi- tens, facta legalione, templum suum a fronte diruit,
dissimum ac sanctissimum jubar nostri soeculipapa j) beatissimam virginem Mildredam ante principale
Lco (19) Simoniacam hseresim in Galliis debellabat, altare Apostolorum condilam in porticum palris
uiimmulariorum mensas et cathedras vendentium Augustini transtulil, et juxta Aquilonarem parietem
columbas evertebat, omnemque negotiationeta ava- contra sanctum Augustinum collocavit. Partem
ritioe de tcmplo Domiui ejiciebal. Mittitur ad illum quoque ab occidente oratorii sanctoe Dei Genitricis
Anglicarum Ecclesiarum principis Augustini vica- cum porlicibus, quibus circumcingebatur, dejecit,

(17) Id Romae seu in Italia contigisse videtur, Saeculi

ubi erat S. Henricus hoc ipso anno, quo jElstanus
factus abbas Romain petiit.
(18) Vulfricus, hujus nominis secundus, ^Elslano
successisse dicitur anuo 1047.
(19) Leo nonus, qui anno 1049 Simoniacos est in-
seculus in concilio Remensi, cui Vulfricus abbas
ciini Dudecone ex Anglia adfuit. Ejus concilii acla
et Rcmigiani archimonasterii basilicae, in qua habi-
tuni est, dedicationis historiam habcs parte i hujusi
(20) Tunc Hermannus Willoniensis eratepiscopns,
sed cum sedemsuam anno 1078 Sarisberiam trans-
tulerit, noster auctor ex nova sede eum denomi-
nat.
(21) lu concilio, ut videtur, Romano, auno 1049,
paulo antequam Lco in Gallias ad dedicaudam basi-
licam Remigianam veniret.
(22) ls erat umis e septem episcopis cardinalibus,
cujus sedcs Portuensi episcopalui unila cst.
55 HIST. TRANSLAT. S. AUGUSTINI. — LIB. II. ti
et uiterutramqueecclesiam, fratrum cimiterio quod A abbaliam mutavit, Augustinensi successori sua jur%
adjacebat purgato, totura spatium ad fabricam cor- alibi imprsesumpla reliquit.
ripit, parietes erigit, columnas et arcus componit. CAP. VI. De Scotlando abbate. — Interea Wil-
Laetabatur novo opere Cantia, quanquam monasticae lelmus,duxNorthmannorum,Deo dispensante erudi-
habitationi incongruum fecisset artificum impe- tionem plebis suae, in regem transiit (24) Anglorum,
ritia. a quo domnum Scotlandum, virum probum et pro-
CAP.IV. Vulfricus ob dirutam S. M. ecclesiampu- dige eruditum, Augustiniana domus Patrem suscepit
accommodum. Hic, ut caeteri antecessores, ordina-
nitus. — At offensa est Regina poli de injuria tus in suo monasterio, cum in ccclesise suae longius
templi sui: hoc suum sacrarium ; hoc, juxta An-
suum vestiarium ; hoc multorum protendendse sedificium, largum extenderet animum,
glicum elogium, offendebat eum adstans opus impediose
sanctorum sinus erat et gremium. Hic, ut in conse- graviter
audiebatur concentus productum, offendebat et angustum decretae machinse
quentibus patebit, angelorum, : terrebat vero Dei Genitricis in abbatera
hic organa virginum, hic assiduabatur virtus mira- spatium
culorum. Haec rerum Domina per visum apparere superiorem de praerupta ecclesia sua judicium ; ter-
rebat de veteri monasterio longa carie consumpto
dignata cuidam anui: i Vade, inquit, el dic Vulfrico " ruinse
periculum. In his angoribus rapitur Iegalione
abbati, quia morte punietur ob destructionem ora-
Romam ad Alexandrum papam. Ibi post regia
torii mei. > Iloc semel, hoc denuo, hoc tertio mulier regia
consilium accipit ab ipso papa et benedi-
admoirila, tandem per sororem abbatis bene religio- responsa, ctionem de transferendis sanctis, de deslruenda et
sam, quia illum verebatur, mandat sibi coelica man- reformanda basilica sua pro suis votis, ac nutu su-
data. Ille reformidans ad tantse Dominsemajestatem,
sed renuens credere quasi aniles fabulas ad nuntii pernae largitatis. Dehinc reverendus apostolicus de
eadem antemurali ecclesia quam proxime muris
vilitatem, tenuit proposili intentionem, et sidereae civitalis
immineret; prsecellenlissimus Augustinus
querelae neglexit satisfactionem. Ruit enim plerum- et decentissimi consortes sui
qua parte ecclesioe,
que humanus impetus irrevocabiliter, juxta illud
Nasouis: quo ordine, simul an distinctis porlicibus requiesce-
rent, cum diligentissime indagaret, et praeclarus
Difficiles adilus impetus omnis habet. abbas ad omnia optala satisfaceret: « Haec, inquit,
Iiicidit ilaque reus insenlenliam divinara, percussus est arx civitatis prseeminentissima, ac decentissima
est lelhali sagitta aegritudinis circa Coenam Domini: totiusregni regia, ubi ille dux suae propagatioriis
quolidie tamen et in ipsa Ccena, et in Parasceve, et r ecclesiarum, princeps comitum beatorum, hoc est,
Sabbato sancto, el die Paschse, secunda quoque ac pnnceps principum, et in suo apostolatu sanclus
lerlia feria, majores missas in congregatione seipso sanctorum Augustinus, suum thorum, suumque ad
ct ipsa infirmitale forlior complevit; subsequenti coelos porreclum posttit triumphum. Quam prse-
vero nocte, repentino transilu, priusquam fratres clara domus tot et tantorum cceli siderum! quam
accurrere possent, dccessit (23), et festos dies suos veneranda aula universse genti Anglorum ! quam
eis in lamenla converlit: opus aulem suum, innu- beata patha sanclorum radiis illustrata patrono-
mcris sumptibus et bboribus frustratis, ad dcstru- rum! »
ctionem aliis reliquit. Nemo tamen judicet tanlum CAP.VII. JEgre destruil oratorium beatm Marim,
virum post ultionem Dei misericordia destitutum, in quo sepulli sancli abbates et reges. — Tum ab-
nec bonse voluntatis suse fruclu exinanitum. Pro- bas tidelis ad tantum tanti viri testimonium obstu-
phetse inobedientiam qusestor leo punivit, sed de pescens et gratias agens, domum properat, iuchoa-
exstincti cadavere, quasi jam purgati, jam justifi- tam molem novi operis subvertit. Verum residua
cati, non comedere, nec ipsum ejus asellum lsedere pars virginalis oratorii summse Marise ejus impetum
prsesumpsit. morabatur; nostrae quoque orationis cursum hic
CAP.V. Egetsmus abbas privilegio donatur.—Post I>modo remoratur. Occurrunt hujus sacrarii superna
hunc domnus Egelsinus monasteriarcha atlollitur, et praconia, et in ejus gremio adjacentium sanctorum
in palatio regis consecratur, qui Romam profectus miracula. Hic ipsa prsecelsa parens Altissimi saepius
ab Alexandro papa mitra et sandaliis sacerdotalibus visa, et cum dulcimodo virginum choro ineffabili
donatur, hisque uti pontificall vice jubetur. Hunc, suavilate ccelestis harmonise noscitur audita. Huic
.nquit, apicem habere perpetuo rectorem decerni- candidissimo contubcrnio angelum Domini exerci-
mus Augustinensem, ob ipsius scilicet et Romano- tuum, et post Augustinum suosque consorles niti-
rum alumni et Anglorum apostoli Augustini dignita dissimumdecusAngIorum,familiariusacfrequentius
tem. Hanc itaque praerogativam ille domum revexit, interfuisse beatissimum constat Dunstanum (25): et
et interim in Augustini potentatu habuit: sed ubi ut cervum sitientem ad fontes aquarum, ila illum

(23) Hinc patet falsos fuisse eos qui Vulfrici mor-
tem anno 1049 consignant. Hoc quippe anno mense
Octjbri Remis inlerfuit concilio in ecclcsia Remi-
giana habito.
(24) Anno 1066 Willelmus Angliam occupavit.
EgelsinoabbatiAugustinensi.quiregisindignationf-m
incurrerat, non comparenti Scotlandus Nortmannus
suffectus est.
(25) Ejus Vita data esl Saeculo superiori ad an-
num 988.
55 COSCELINI CANTUARIENSIS MONACin 56
supernoc modulatiouis dulccdine captum inexplebi- A ligiose informavit, ornamentis ct opibus reglis.
lilcr assiduasse hunc sanctorura paradisum. Ne terris et rerum necessariis abundantissime ditavit,
cliam noslris temporibus hujus fidei desit experi- interque regalem villam Northburna appellatam
mcntum, ipse Dominici grcgis custos Scollandus, adjecit; prseterea Christianse fidei propagandse beatis
quadam nocto. ante noclurnas vigilias cxpergcfactus Patribus adjutorem et cooperatorem devotum se ex-
a somno, uti accubabat in vicina ipsi ecclesiae cclla, hibuit
cliorus mirc dulcisonus allernatim audilur psallen- CAP. IX. De Lothario. — Secundus erat Lotha-
lium, lamquam virorum cl puerorum gralissimam rius, rcge Edbaldo avo, et rege Erconberto patrc, ac
consonanliam diapason rcddenlium, dum modo Deo dilectse virginis Mildrethoeavunculo editus. Cu-
junctis modulis concincrcnl, modo distinctis organis jus mater sanctissima regina Sexburga, in insula
parvuli viris rcsponderent. Hserebat in insuela roc- Scapeia monasterium Dei Genitrici prima fundavit
lodia, lamen nondum animadverlens cceleslia car- et sanclimoniaUum choro instiluit, ibique, mutato
niina, cogitabat fralres jam expletis inatulinalibus in sacrum veluni regni diademate, ancillis Christi se
sacris processionem, ut tunc dies et noctes solebant, conjunxit, ipso iilio suo favente, terrasque et divitias
in ipsa agitassc ecclesia. Rogat excitatos socios an inibi suffecturas regaliler adjiciente. Quae postea
signa matittinalia audicrint, omnes negant. Rogat R pretiosacvirgini, gcrmanae suse Etheldrethse (28), in
an sibi audilos cantus audiant, omncs se plane au- Eligensis monaslerii successit regimen. Lolharius,
dire et monachi ct laici asseverant. Mittit eo fidelis- dtim post fratrem suum Egbrihtttm, Raculfensis
simumfratrem, Sinvoldum noniine, rei certitudinem ccBi.obii fundatorem, duodecim annis regnasset,
cxplorare : venit, ct oslia clausa invcnit, nec qucm- bello Australium Saxonum a nepote suo Edrico,
quara ibi cernit, nec ullum jam sonum audit. Re- fratris sui Egbcrli filio, oppugnatus, ibique vulne-
gressus omnes lectos fratrum circuit, omnesque ratus, duin medelur emoritur. Ediico autem post
dormicntcs rcperil. Quod ubi patri relulit, illc in- annum et dimidium regni adepli sublato, regcs ex-
clinis lcctulo modice obdormivit, et ccce vocalc si- lerui (29) ct incerti dorainali sunt temporc aliquan-
gniim niatutinorum intonuit. Tum vero obstupe- to : quorum unus, nomine Mulus, consepultus erat
sccns, inlcllexit incunctanter cum omnibus audien- supeiioribus ordine terlius.
tibusVcrc in illo loco olympica convenisse agmina, CAP. X. De Witlnedo. — Quartus erat legitimus
soepiusquc ante narrala miracula vcrissima sibi cla- rex Withredus, alter superioris Egbrihli regis filius,
ruissc cxpcrientia, el vere supernos cives haec inco- qui virtute et religione polens patemum regnum ab
lcre habitacula. Nam hunc locum Deo et omni sse- p cxtcris tyrannis eripuit. Ipse, jubente sibi beato
culo amabilis Patris nostrique post summum Augu- Martino per visum, in cjus honOre ad Doveram con-
stinum oplimi instiliitoris Adriani (26), irradiabat stiluit primus monastenum, ac Dei famulis regali-
proecipuc signi polenlissima gleba, simul ct sancti bus donis perpetuo reddiditcopiosum;'Auguslinensi
Albini (27) discipuli ct successoris sui, necnon beati vero Mariacet bealissimo incoloe ejus Adriano inter
Johannis, supcriori lcmpore abbatis, vcneranda cor- cetera munera principe digna regiam mansionem,
pora. Ad hoc plures sancti episcopi et abbates nu- quae Listleburna appellatur, perpetualiter Iargitus
merosi, quatuor quoque reges, cum regalibus con- est; sicque in ea domo requiem haereditavit quam
jugibus et liberis ac longa nepolum genealogia opibus auxit.
aulara Dominicam illustrabant cl nobilitabant dor- CAP.XI. Transfertur S. Adrianus. — Igitur tot
milionc sua. sanctis cum sublimibus personis, ante ipsius eccle-
CAP. VIII. De Ebaldo. — Horum aulem regum siae dejectionem transferendis, prselustris abbas.
priraus noscitur Edbaldus, tcrlii Anglorum regum, magna supremi Regis Genitrice suis devotorumque
sed primi Christicoloe jEdelberli filius, qui ab cr- frstrum jejuniis, orationibus ac lacrymis placata,
rore idololalriae velut ab Acheronte emergens, per primo ad eversionem altaris el lumbse patris Adriani
beatura archiprsesulcm Laurenlium apostolo Pctro D exportandi venerabililer accedit. Instrumeutum ope-
pro desperala ove pastorem verberante ad Chrisli ris arese complanatur, et Sancti sepulcralis lapis
sinum confugit, palernseque pietatis seiuulator hanc attentissime cxpurgatur; thcsaurus assumendus,
ecclesiam prsecelsaeDei Genilrici condidit et dedica- quasi ad manum elatus, in noetcm differtur, ne quo
vit; in qua hactenus requievit, haereditans quod fe- forle inexperta spes laedatur. Nocte cum luminibus
cit, et possidens quod dcdit, cum justis scilicet, quos suse lucis gaudium abducere paratis animis redeunt,
in nomine Justi suscepit. Hanc abbate et ordine mo- sepulcralem lapidem auferunt, prosperato sancti
nastico ut Augustiniano ccenobio incorporarelur re- corpore quasi parietem a fundamento surgentem

(26) Missus fuit a Vitaliano papa in Angliam, si-
raul cum Theodoro archiepiscopo. De his Saec.11ad
annum 690, ex Beda, etc. Colitur ix Januarii.
(27) Is cx Anglis primus Augustiniano monaste-
rio prsefuit soeculovm labente. BedaeHislorise scri-
bendae auctor fuit. Nusquam inler sanctos colitur,
sicut nec Joannes abbas infra memoratus, qui se-
cundus ejusdera monasterii abbas fuit. Obiis'scdi-
citur an. 618.
(28) Ethildritae Vita a Thoma Eliensi monacho
scripta habetur Saec.II Bened. ad an. 679, pag. 738,
ubi plura de Sexburga et Mildtretha hic memoratis,
sicut et de Eliensi monasterio.
(29) Cedwala, Westsaxiae rex, et Wolf, ej«s fra-
ter, a noiinullis Mulus diclus.
37 HIST. TRANSLAT. S. AUGUSTTM. — LIB. II. 58
inveniunt. Extevnplo confusa pectora nox moeroris A ilaque desiderabilis Adrianus cum saxosa inole sua
ocoupat, gelidusque per ima cucurrit ossa tremor, speciose adornata, robustissimis trabibus excipitur,
putanlibus Omnibus se tanti Patris praesentia frau- cum dulcimodis laudum organis astra ferientibus
datos. Se«i jussu abbatis illa obstructione lapidum effertur, iu porticum desiderantissimi patris Augu-
eversa, Sltius fodientibus, a lseva cryptula offertur, stini gratissimus collega deponitur, et inter beatis-
qua perlusa, coelesti odore nuntio prorumpente, simos ipsius consortes, ac juxta primum ejus suc-
saactus Albinus ostenditur; a dextris vero ingens cessorem Laurenliuro, archipraesulem sanctissimum
(Sndidi marmoris sarcophagumrespiciunt, moxque condigna sanctitate recondilur. Fit ingens turbis tam
animi et gaudia de inventione optatissimi Adriani Francigenis [id est Northraannis] quam Angligenis
redeunt. Quod circumfodientes dum operculi amo- exsultatio, fit irruendi et considerandi stimma in-
vendi casso laborare nituntur, ad pedes induclum tenlio, currunt lacrymoe proe gaudio. Addit sanctus
sarcophago lapidem contemplantur. Hocexemplo,-su- tripudium miraculo clemenliae, qui terruerat mira-
bito testis et praeco quaesiti desiderii exsiliil, para- culo poenae.Expleta celeberrime et candidissime de
disum Domini spirans fragrantia. Sed ad graliorem ipsius gloria missa, supradiclus tentator cum turgida
laeliliam iterum tentantur tristilia, dum a quodam manu miserabilis accurrit; candelam, cujus mcnsu-
fratre limide inspiciente proclamatur tumba vacua. B ra ejus tiimbam circumplexus est, cum lugubri poe-
Ast aliorum cura perspicacius intuita respon- nitudine, cum inlerventu fratrum astantium obtulit,
detttr potius vere plena vera sancti corporis gleba, et, o piissimiPatris virtutera ! illico omnis dolor eva-
quse ita videbatur formosa,„ut putaretur adhuc nuit, manus deluinuit, salus ct laetitia post angores
sicut primitus erat imposilus, carne jacere in- gratior redit. Tum ille geminam expertus potentiam,
tegra. Tandem ipse dux gregis inspexit; vidit, atque severam el serenam, addidit de tam salutiferis pi-
illico magna exsultatione, Gloria tibi, Christe, pro- gnoribus aliquid exposcere, jurans super ipsa san-
clamavit. « Vere, inquit, hsec est beali Adriani pre- cta, si vcl ininimum inde impetraret, quod suo loco
tiosissima corporis margarita, in splendoribus san- in Britannia monasterio Sancti Salvatoris Redo-
ctorum vere resuscitanda. i Ad haec unus fralrum, nis (30) defcrre posset, se effecturum, ul annuatim
David nomine, Britto genere, in sanetum Corpus te- cjus feslivilas in cappis celebraretur, uti nionaste-
merane extendit digilum, experiri curiosus an illud riali usu dicitur. Cumquc benignitas abbatis annue-
adhuc esset solidum. Expertus est autem ejus vir- ret, sumptumque parvulum articulum sibi porrrigi
lulem, cujus tentare ausus est conditionem. Com- juberet; porrcctum tanto tremore refugit, ut ad sus-
pungitur digitus velut acu confixus, aut ardenti fer- cipicndum nulla ralione persuaderi posset. Videres
ro aut virulento hydro perctissus; nec solum digi- " hominem ardentem in se faculam expavisse, acrius-
tus, sed tota cum inlolerabili cruciatu extuberal ma- que repercuticndam dexteram, si auderet contingere.
nus. Cumque prac angustia clamantem abbas inler- Percunctante ilaque datore, cur tam pavidc renue-
rogaret causam, oslcndit tumidam proesumptrieis ret, quod tam avide exorasset : t Totius, inquit,
manus poenam. Respondet Pater, jure id faclum in mundi promissio jam mihi hoc non infliget.» Ita pe-
lam temerarium. At ille reliquum noctis cum in- titore absterrilo, sacrum munus suo reponitur locu-
somni ejulatu trahebat. Hinc princcps monaslerii lOj integrum scilicet eleclo Ioco servare se dignante
incertus sestuat duplici mole curarum: cum nec lu- sancto.
tum foret sanctum corpus tangere, nec cum lanlo CAP.XII. Puella sanatur. — Clausa igitur odcri-
lapidis pondere viderctur efferri posse. Absterruerat feri corporis apolhcca, supervenitde suburbio puella
enim proesumptor et illos quibus sancli taclus foret jam multis annis intestinorum cruciatu immedica-
salubris. Ponit itaque ut ad taritum lliesaurum usque bili attrita, etpost oraltonem sciscitatur fratres de
in diem custodes, intus fratres orantes, foris mili- sui morbi medela. At illi abluta fratris manu, quae
les vigiles. Jubet illico totum monasteritim auleis sancti conligerat articulum, propinant morbidae pO-
candescere, palliis, purpura et attro omnique ornatu 0 tum. 0 fidem ad omnia potentem! o Christi confes-
paschaliter splendescere. Aderat lunc Cantuarioe Ba- sorem ad onmia credentibus in Christo praestabilem!
jocensis pontifex Odo, fraterregis, et sub rege ab- tactus sancli corporis sicut praesumpluoso obfuit,
sente pracceptor Angliae. lpse lucis crcpusculo ab ila ofiicioso ut et aliis prodesse contulit. De hujus
abbate adsciscitur, audit et videt virtutem sancti; itaque tactus ablutione gustata plenam sospitatem
consullus hortatur abbatem ne cum emitteret ab an- actulum hausit oegrota.
tiquo dormitionis suse toro, sed cum eo, quo primum CAP.XIII. Transferuntur alia corpora. — Sic ergo
a sanctis obsecutoribus positus est, efferret sarco- praestanlissimo Adriano translato et mirificato, jam
phago. Obsequitur consilio auditor piudens, rebus- post praedicta missarum solemnia, dum inter easdem
que paratis, cum candidata ac purpurata solemniter missas reliqui omnes qui erant transferendi eleva-
fratrum caterva, et populo certatim irrumpente, ad rentur a speluncis suis, et pararentur ad exportan-
illa sancti sanctorum ornatissime procedit. Totus dum, dispensator Dominicac familioe regreditur cum

(30) Monasterium fiotonense in minori Britannia S. SalvatOri dicatum, vulgo lihedon, hodieque celo
Lre sub S. Mauri Congregalioue.
39 G09CEUM CANTUARIENSIS MONACHI 40
tandidisslma processione, transferensque praesulum, A plectitur. In ipso priori atque electissimo loco suo
abbatum reliquorumque sanctorum pignora cura vo- cryptam novam altissima Virgo nanciscitur, et Au-
cum et cymbalorum alta resultatione, in occidentali gustiui thalamus, et principum apostolorum domus
turri monasterii omnia composuit ante sanctse Dei dcsuper cacuminatur. Summae autem Mariae suua
Genitricis altare. donec, nova ecclesia reaedilicala, torus receptabilis scquentibus signis declaratur.
novo reconderentur honore. Nec defuere quatuor CAP.XVH-XXH. Cmca illuminata.—Necdum erat
reges supra memorati huic translationi, cum conju- crypta regia perfecta, et reginae nostrse arrisit
gibus et sua progenie evecti. pratia. Erat alma dies Palmarum, in qua Filii Dei
CAP.XIV. Altare B. Marim diruitur. Ibi reliquim et sui mundus celebrabat triumphum. Fecit Ecclesia
ignotm.—Deinde principale altare virginalis ecclesiae festiva floridam et palmatam processionem, susci-
diruitur, ibi quoque opus protelatur, noster etiam piens suum cum antiquis Hierosolymitis regem,
sermo subsequens prolongatur. Affulserunt ibi sacro- apud homines asello sedentem, et super cherubim
sancta sanctorum pignora, eburneo candoreetrubore ccelo regnantem. Interea anus qusedam oculorum
interfusa, omnique suavitateredolentia, asanctissimo caecilate el diutina segritudine tribulata, Sola reman-
archiprsesnle Mellito ibi quondam, quando hoc al- " seratin crypta cum Salvatoris genitrice ac mumli
tare cum ccclesia consecrabat, decentissime repo- salvatrice Maria. Miserata est mater misencordise
sita Nomina eorum et indicia chartulis inscripla, at- miserse calamitaiem, et ante peractam processionem
que in modum crucis cavato ktpidi indita ac distin- caecaereddidit oculorum lumen, et languidse reliqui
cla, apparuil ibi aliquando flammis absumpta. Dole- corporis plenam sospitatem, etc. Sequuntur com- .
mus ct horum et tot aliorum sanctorum notiliam plura miracula, qum videsis apud Bollandianos.
tcrris abolilam, cum hoc damnum nostram redar- CAP.XXIII, XXIV. Alii ilem fralri, aevoet moribus
guit inertiam, cum nec illos digne laudare quos venerabili, noniine Gregorio quadam nocte ante
novimus, nec ipsa tot tam multorum gesta relegere nocturnos hymnos adhuc sopito, clare auditur ab
assurgimus, etc eadem crypta mira supernae harmonise modulatio,
CAP.XV. Parvuli corpus.—Igitur assumptis supra- adeo ut prac illo dulci sono expergerelur a somno,
dictis reliquiis, ante ipsum allare exstirpatum of- Quiescebat aeger tunc, ut hodie lenus, in infirmo-
fenduntur alise opes, aliae margaritae. Gerrainat ibi rum cclla fronti et ipsi cryptae monasterii contigua.
sacra spelunca unius parvuli nivea et lactea membra, Residet audilor leclulo ct auscullat, cantabalur
ita minuta ul vix possent teueri, ita dura ut diflicil- officium, quod ibi quotidie in graliam Virginis de-
!jme possent frangi. Mirantibus cunctis insuelam et C volio fratrum assiduat : Sulve, sancta parens, enixa
tenuitatem et soliditatem atque candorem, quidam puerpera regem, et cselera Usque jn finem, in smcula
aslantium jam maturi sevi prorupit in hanc relatio- smculorum. Putabal ille matutinis expletis convcn-
nem : « Cum puer esseni, ego el coaelanei mei pueri lum fratrum assuetam missam celebrare, nisi quod
sacros cantus in hac ecclesia discebamus. Interea slupidura reddebat inaudita prius suavilas canli-
cum quadam nocte, expletis malutinis, concinere- lense. Fcslinavit inleresse missae, venil ad oslium
mus ex more, contigit unum ex nobis sevo et auimo cryptai, invenit obstructum clave ct vecte, slralus
fralrum explorat, cunclos sopor altus liabebat, et
promotiorem, quasi spasmantem subito concidere,
et velut exanimem sinc sensu et voce jacere. Tandem jam inexperta melodia tacebat. Unde necdum mota,
ct poslea sonala signa matulinorum certum sibi
respirans ac suspirans, percunctantibus nobis trc-
pide quid pateretnr : An vos, inquit, visum mihi mi- dedere testimonium, quod mortalibus dormienlibus
raculum non vidistis? Neganlibus omnibus. Vidi, coelestem audierit concenlum. Summa itaque devb-
ait, in ingressu chori parvulum astantem, inslar ni- tione est animadverlendum, quod [ad] noslros can-
vis candentem, tensis in coelum palmulis orantem, lus, rcsultet chorus coelestium, el reginam cceli hoc
dare indicium, se more noslri obsequii
post orationem flexa in meridiem via ad altare pro- 0 dignalam
salulari et laudari dignari canlibus supero-
perantem, sicque inter sanctum Adrianmn acprinci-
pale altareevanescentem.i Haec dum ille contempla- rum, etc.
tor tremens et pallens exposuisset, ila omnes et ma- CAP;XXV, XXVI. Sancli e veteri ecciesia translati.
gister ct discipuli exterriti sumus, ut paritcr ab Lamberli episc. Cantuarim virtutes et. miracula.. --
ecclesia, magistro prsevio et hortatore, proecipites Cum igitur super cryplam retedificata el parata ba-
fugeremus, elc. Sed te, o puer, quem prsescripsi- silica fratres in choro suo ad diviuas laudes rece^
IIIUS,et forte indisciplinatis pueris indignatum pen- pisset, rcliquura corpus veternosoe ecclesiae jam
samus; te, inquam, licet nomine ignoremus, mcritis i ruiturse supra raemoratus abbas Scotlandus, ne
Bcthlehemitis innocentibus iide ascribimus. quem obrueret, parans diruere, sanctorum corpora,
CAP. XVI. Crypta B. M. exstruitnr. — Sic itaque s quibus tota erat plena, curat prius eruerc. De plu-
prsedicta ecclesia suis pignoribus evacuata, ad solum rimis electissimi primo transferuntur quinque Can-
cvertitur ct complanatur, moxque in ipsa fronte tuarioe archiprsesules, velut quinque Dominicse aulae
arietata novae facies aulae erigitur, totumque illum proetores, prsecluentissimus scilicet ac sanctissimus
vctcris soalii uterum, cum ampliori capacitatc com- Theodorus, suique sancli successores Brituvaldus,
«1 HIST. TRANSLAT. S. AUGUSTINL—LIB. II 43
Tatuvinus, Nothelmus, Lambertus (31). Longum A plumbea illa sacrosancta pignora attenlissime pro
est de singulis dicere, cum in singulorum elevatione gemmis optimis collecla; induitur praecipuis orna-
nierita singulorum superna prodiderit fragrantia ac tibus; imponilur feretro a duobus quam leviter
virtutum evidentia. Primo autem et ultimo sua mo- fratribus, verum non ea levitale cffertur. Intonatur
net gratia paululum suppeditare. Lamberlus, ex responsale praeconium ; prooedit solcmne colle-
Angustinensi abbate in Cantuariensem archiprae- gium ; invadunt electi quatuor fratres exponendum
sulem assumptus, multas persecutiones propter ju- lucis ferculum ; hseret humi gleba quasi radicata.
stitiam est passus. Inter alia cceperat rex Merciorum Duplicalur auxilium; nituntur totis viribus cuin
0;Ta Dorobernensem archiepiscopatum in sui regni precibus et octonis humeris vix'assumitur; gra-
primatum ad Lichfeitfensem Ecclesiam transferre, vissime evehitur, et cum summo labore vix ad gra-
tit ubi de caetero foret caput Ecclesiarum Angliae, . dus presbyterii pervenitur. Ibi tandem omnium
contra perpetuam scilicet auctoritatem primitivae ferentium vel succurrentium conalus ct robur con-
institutionis beati papae Gregorii. Reslitit armiger cidit; onus proeponderans omnes fixit: quoque plu-
Christi Lambertus in virtute Helise, et inter crebras res successerant, eo inaniori nisu anhelantes velut
regum minas ac repulsas, atque itiones freqtienles exanimes reddidit. Jamque obruendi crant sua sar-
ad apostolicam Romse reclamationem, tandem pal- cina, cum tandcm ad preces et lacrymas conversi,
niam justi primatus ad propriam revexit sedem. pectus tundere, indignitatem suam accusare, veniam
Cui intev has aliasque prseclarse sanctilatis virlutes poscere, emendationem vitse spondere ccepere : tan-
tanta fuit virtutum thesauraria humilitas, ut se ju- tum sanctus pateretur efferri se. His ille placatus
beret in capitolio fratrum apud primicerium Augus- votis, conlinuo fit levis, et ad principale altare lo-
tinum post obilum tumulari, indignum se judicans cumque paratum gestatur a paucis, qui paulo ante
in sanctorum ecclesia, et inter tot sacralissimos non poterat a cunclis. Mirantur gaudenter Dei tem-
praecessores suos pontifices admitti. Ita eura post plum et Spiritus sancti habitaculum tam grave va-
finem in capitolio (32), velut abjecliori loco, sepul- cuis, tam suave devotis eflectiim. Rccondilur ilaque
tum saepe effusa desuper oethereae Iucis columna in dextro latere altaris in tumba parata, in qua a
coelesti honore sanclorum probavit dignum. Cum- duobus tantum fratribus deponitur cum plumbea
que illum tandem propter hsec et alia miracula theca. Reliqui quoque quatuor supra nominati san-
reserato busto in ecclesia recondendum curarent cli sui successores et coepiscopi dum transferuntur,
efferre, totum undique claustrum mirifice redolebat cujus essent merili ex odoris virtute produntur; in
nardifluo thymiamate. Ibi etiam ab abbate illius r quibus Dominum suavitatis perpetuam mansionem
temporis a dextro latere altaris ipso venerabiliter fecisse, suique amoris incensum cremasse mota
reposito, solita signa comitabantur favore supremo; ipsorum sarcophagorum thymiamateria prsedica-
quse nunc praeterimus tsediosis parcendo. Unam /ere.
tantum ipsius subnectimus revelatiunculam, qua -CAP.XXVIII. JEtlielbertus rex. L,e\araus. Berla.
probemus ejus perpeluam super suse dormitionis Ethelberti regislaudes.Ecclesiasfundat. Monasterium
domicilium vigilantiam, etc. y.Auguslini. Petri abbatis sanctitas. Ejus monasterii
CAP.XXVII. S. Theodorus.—Prsenominalissimi au- laus. Regis mors. Inter sanctos cuttus.—Transla-
tcm Theodori remoto in translatione tumbaeoperculo, tus est etiam sanctus ac Deo amabilis rex jEthel-
sua omnibus affatim satisfecit thurificatio, ita ut in bcrtus (53) apostolici templi ut primus conditor,
claustrum fratrum eliam hsec erumperet oblectatio. ita perpetuus haeres et possessor, tertius quidem
Jacebat, uti a primordio erat depositus, integra regum Anglorum, sed primus ascensor regni
forma, metropolitani saccrdolii pallio, et monachUi coelorum; beatissimi quoque pontilicis Letardi (34),
tantum obductus cuculla. Tanta erat gratia ut arbi- cujus sacrosancta ossa majora abbas Vulliicus jam
traretur adhuc solida vigere carne, ct appositis nua- olim aureo scrinio assumpserat, reliquum aute.m
nibus fratres eum nilerenlur velut integrum assu- D corporis in sarcophago remanserat. Sed et venera-
mere. Verum antea immotus pulvis integritatis prae- Dilis reginae Bertse agitur translatio pia, cum qua,
tendebat imaginem, tactus autem probavit resolu- et pro qua in fide Christi servanda, non timuit
tionis fidem, resolutio vero gratiam sanctitatis addi- ipse Dci atlileta in hac vaslissima gentilitatis
dit venerabiliorem. Nam ille pretiosissimus cinis peregrinari ac manere barbarie. Jacebant in porlicu
gloriae beatse resurrectionis destinatus, ita ex tactu beatissimi prsesulis Martini, rex in dextro la-
potentiori vernabat fragantia, ut ex tritura solent tere altaris ad parietem australem. Pontifex econtra
prorsus redolere aromata. Excipit itaque theca in sinistro ad aquilonem, regina post regem. Jlli
(31) Aliis Jambertus , ex abbate Auguslinensi gliam advenientem suscepit, a quo et ad fidem ad-
factus archiepiscopus an. 763. Theodori Vitam de- duclus est. Vide ipsius Augustini Vitam cap. 16,
dimusad an. 690. De aliis eginius Sseculo sequenti etc, saec. XI, pag. 511.
ad an. 732, pag. 528. (34) De eo plura inferius. Fuerat Silvanectensis
(32) Papebrochius substituit pro hac voce, capi- in Belgica II episcopus, quem Berta, Chariberli re-
tnlo; sed capilolium passim medii auctores voca- gis Francorum filia, cum in Angliam vcnil jElb.ef-
bant. berto nuptura, secum adduxit. Ejus festivitas infra
(33) Is Auguslinuni, ut omnes norunt in An- dicitur mense Maio celebris
PATBOL. CLV. 2
ir GOSCELINTCANTUARIENSIS MONACIIt 44
habebant altaria sua ad tumbae suae verticem. De A\. sanctis derogant, in exemplum. Loci aed.tuus ipsius
beato Letardo dicentur imposterum non postha- sanclum corpus de ecclesia ejecit in coemeterium,
benda miracula. De ^Elhclherto
' nunc lextum exi- indignatus in ecclesia honorari quem ipse nescisset,
esset quem inhonoras-
gunt evidenlissima per Angliam merita; scilicet cum etiam nesciret quantus
quod Anglia credit Chrislo suum est. Quidquid pro- set: qui cum censeret priores suos, qui sanclura
todoclor Augustinus suique commanipulares evan- sic honoraverant, errasse, suo potius captus est er-
lecto rccubans ar-
gelici in vinea et messe Domini profecere, salva rore. Sequenti enim nocte cum
praeventrice Christi gratia, huic debetur prirao, etc. rogaret se magnifice fecisse, qui ecclesiam pttrgas-
Construxit per Augustinura Domini Salvatoris eccle- set a tam ignobili funere, supervenit ei rcpente ab-
siam et archiepiscopatum in regia metropoli sua, bas in cuculla ct cambutta visus manifeste. Quem
ubi ipse Augustinus et omnes successores sui prin- increpans aspectu terrifico ac minaci : Adeone, in-
cipaliter praesiderent; construxit et monasterium quit, placet tibi quod me de ecclesia projecisti ? In-
principale extra urbis muros, a fronte orientali, in terrogante sedituo exterrito quis esset: Abbas, ait,
honore principum apostolorum Petri et Pauli, ubi et sum, nomine Petrus, qui asto Deo sanctus inter
rex et ponlifex cum omnibus successoribus suis sanctos in coelestibus : unde nunc scies quem ela-
perpetualiter requiescerent. Orientalium autem Sa- IB boraveris ante destituere quam cognoscere. Inse-
xonum bealissimus Mellitus primus docter et primus quitur minas effeia multa, percutit ac percutit
episcopus emicuit, quem huic genti auctor Augusti- ipsa quam manu gestabat pastorali virga, ferit ca-
nus dedil ac consecravit, qui sibi post iu suum apo- put, tundit latera, conquassat omnia membra; lan-
slolatum terlius successit. Hic quoque jEthelbertus dem, illo semimorluo et immobili relicto, divinus
Dei amicus in ipsius provincioe metropoli Lundonia ultor abscessit. Cumque matutinae usque in ortuin
ecclesiam apostoli Pauli, quae usitate Paules-Berig solis morarentur sonitore damnalo, nec esset qui
appellatur, condidit, et ad hanc episcopium regali- pulsantibus et clamantibus aperiret, tandera infiactis
ler fecit ac provexit. Similiter Roffensis praesulatus, osliis, ad contrilum prorupere, auditaque ab eo
cum pra;sulari basilica beati Andreae apostoli, ab querelosa causa, susceptum linteo exportavere, po-
ipso principe primitus fundatus et suflicienter dila- stera die morluum in coemeterio sepeliere de fratre
tus. Justissimum suoque nomine dignissimum sus- gemcntcs; sanctum vero de ipso coemeterio hono-
cepit Justum, quem inde Dorobernensis metropolis rilice receptum in ecclesia recondidere, tanto pro-
ab Augustino assumpsit quartum. Eligensis quoquc digio proditum gaudentes. Hujus fidei testis est he-
monasterii ipse fundator in antiquis chartis legitur; sternus abbas Scollandus, qui lunc aderat cum haec
quanquani etiam beata virgo*yElheldreda, posl Ion- 'C recenler facta «clebrarentur.
gam desolalionem suaro, hinc primatum mereatur. Hsec in beati regis ^Ethelberti memoravcrim reve-
Hoecet alia inclyta vel ponlificia vel monastcria, rentiam, ne quis ejus prsejudicet merita, quanquam
quantum liberalissimus rcx et superni regni citltor ignorentur rairacula; sed de ipso ac suse habitationis
amantissimus, cum caeteris minoribus oraloriis coenobio coetera solemnizet sermo. In proxima me-
sublimaverit, non indiget exponi, quod reipsa magis tropoli regnavit, hic requiescit; sic et evangelicus
hodietenus elucescit. Illud vero apostolicum domi- ejus genitor Augustinus ibi sedem, hic habet re-
cilium, quo cum suo apostolo Augustino cunctaque quiem; ibiest suus thronus., hic llialamus; utrique
successione, ut proenotalum est, ex decreto beati ergo ecclesioe sub Christo principatur; illam regit,
papse Gregorii requiem hsereditaret, tanto scilicet hanc incolit, etc. Huc etiam suus post plurima lu-
praestantius nobilitare curavit, quanto specialius hoc stra cohoeres sacratissimus Dunstanus, ut cervus ad
sibi cum lot sanctis et excelsis divinilus proerogatum fontes aquarum crebris noctibus vetiiebat, et assue-
fore perpendit; foris hoc regiis amplificavit posses- tas sibi visiones, et hymnos supernorum civium fre-
sionibus, intus decoravit regiis ornatibus, regia li- quenlabat. Qui hoc etiam fcrtur expertissime jli-
bertate cum apostolica auctoritate perpetuis stabili- rj xisse, quod ubicunque vel in ecclesia, vel in coeme-
vit sanctionibus. terio pedem verlisses, supcr aliquem sanclorum cal-
Sunt chartae, sunt privilegia ipsius ae tot primo- cares, adeo locus plenus esset sanctorum. Nec vero
rum testimonio signata. Primum abbatem huic sa- magno caret sacramento, quod divinus Augustinus
cro conlubernio a sanctis institutoribus suis ele- cum suis extra portam locum elegit, ab exilu mun-
ctum praefecit Pelrum (55), quem in sacra legationis dano velut in exitu Israel de ^Egypto, ut videlicet
obedienlia martyrialiter mari submersum,etejectum exiret cum Domiuo extra portam passo. Verum
aethereaelucis radius singulis noctibus desuper affu- yEthelbertus migravit ad Dominum, mutato regno
sus ostendit civem supernum, donec digniori loco in coelestibus, die vicesimo quarto mensis Februarii,
babeat sepulcrum. RequiescitcelebriterBonouiae (36) anno imperii sui quinquagesimo sexto, adventus
in ecclesia canonicorum, ubi nuper factum prodi- beali Augustini ad se, ac susceptae Christianilatis
gium videtur memorandum his adeo, qui ignotis vicesimo primo, Dominicae autem Iucaijutionis
(35) De hoc Bollandus die 6 Januarii. in tres dioeceses diviso, episcopum proprium habet
(36) Ea in urbe alterara olim sedem habebat epi- Bolonia qui suffraganeus est arcbr.piscopi Remen-
scorus Morinorum. Hodie Tervannensi episcopatu sis.
 45 HIST. TRANSLAT. S. AUGUSTINL—LI3. II. 46
sexceiUesimo decimo sexto. « Qui, ut Bedoeverba A Dominum decantatur, et puer a naturalibus vinculis
ponamus, inter caetera bona, quaegenti suae consu- resolutus in clamore versatur. Solutis inversis
lendo conferebal, etiam decreta illi judiciorum, juxta calcaneis, extenduntur incurvse tibioe, flusus de
exempla Romanorum, cum consiJio sapientum con- concreta carne ubertira cruentat pavimentum, puer
stituit: quae consciipta Anglorum sermone hacte- exlensis lacerlis sancti tumbam apprehendere con-
nus habentur, et observanlur ab ea. In quibus pri- tendit; mox in pedes erectus constitit. Populus ad
mitus posuit, qnaliter id emendare deberet, qui ali- clamorem pueri irrumpere cerlavit; scd nunua
quid rerum vel ecclesioevel episcopi, vel reliquorum ostium obdidit, donec fratres advenirenl, et hyin--
ordinum furtim auferrel, voiens scilicet tuitioncm num laudis pro miraculo decantarent: puer domuui
eis, quos et quorum doctrinam susceperat, prae- redit pedibus propriis qui advenerat alienis.
stare. » Prosequitur idem venerabilis historiogra- GAP.XXXII. Ejus ope annulus amissus invenitur. —
phus altam genealogiam rogis, ad quem leclorem Egregium aitificem novimus abbatem Abbendo-
millimus. Ejus autem sanclitatis testis est antiqui- nioe
(38) picturae, sculpturae et aurificii probatissi-
tas, veterumque sanctorum favcns aucloritas. Quod nomine. Is annulum reginoeEdgithae,
scilicet autiquitus a primordio inter sanctos ipsius mum, Speraver
R pretiosissimum perdiderat, quo ubique frustra quae-
celebrata sit solemnitas. Quod nec amore, nec er-
sito, eliam spem omnem inveniendi perdiderat.
rore, nec temeritate ab aliquo inler tot sapienles et Tandern ad sanctum Letardum, nam hic lunc apud
religiosos, ut crediraus, praesuroerelur, nisi ille sanctura Augustinum invitatus ab abbate Elslano
vila? purilale et coelestibus indiciis dignus probare-
operabatur , confugit, precibus et lacrymis quas
tur; cum tilii sui aliique succcssores, boni ac ma-
angustia potentis depositi extorserat, ejus clemen-
gnarum virtutum reges, tantum inter fideles dcfun- tiam exposcit. Res mira! illico sibi annulus, ubi
ctos memorenlur : nec illum fidelis Beda primum
orabat, rcluxit, ubi ille nunquam se posuisse, vcl
Angloruin regura conscendisse regnum coelorum amisisse jurare inuoxie poterat. Continuo rapit
scripsisset, nisi meritum didicisset. Nam et multos cum tanta admiratione et laetitia, quanla perdiderat
post eum celeberrimoe sanctitatis reges Anglia pro- desperatione ct molestia; nec solus gaudebat, sed
tulit et veneratur, etc. el omnes fratres tanli relatione miraculi festive lae-
CAP.XXIX. Letardi sanctitas.—NuncbeatiLetardi tificabat. Nec solura tanti beneficii memor exstilit,
exhibeantur induciae. Dignus Deo antistes Letardus, sed ut diutius haecmemoria perseveraret elaboravit.
praecursor et janilor venturi Augustini apparuit. Ejus quippe et venerabilis reginae Bcrtoe, quae siiae
praevenit hunc ut Lucifer solem; paravit ei viam,
C peregrinationis est corona, imagines enormi magni-
ingressura et locum ut ille pararet Domiuo. Prodi-
tudine ac decore efligiavit, ac super ipsius tumulum
gus ingentis animae non limuit ferinam gentilium
solemniter ercxit. Sequuntur alia miracuta qum
barbariem, saeculi principibus terribilem. Ipse Dei omisimus ad cap. 40.
famulae reginae Bcrlae, dum iElhelberto adhuc gcn-
tili Christiana a paterno regno Francorum mitlere- CAP.XLI. Scollandusabbas obit.— Igitur omnibus
tur, dux, comes, doctor, servator ac totius pietatis de veteri ecclesia sublatis, et in paratiorem transla-
instigator, ctc. Quis digne aestimel quanla mira- lionem reconditis, saepe mcmoralus abbas Scollan-
culapost tot merita exhibuerit in vita, cujus tanta dus ipsam ecclesiam jam excidium minantem, jam
crebrescunt nostris lemporibus post tot sui obitus ruere parentem diruit, et nova ibi aedilicia usque
saecula, de quibus injuria est non memorare ali- ad ipsam porticum ac translalionem praecluentis-
qua. simi Augustini ejusque consorlum attollil; verum
CAP.XXX.Cmcamilluminat.—Subabbatesuperius hunc ulterius progredi superno nutu mors obvia
memorato Vulfrico pucllam a nalivitate coecani, ut vetuit. Prsevenit autem faciem Domini pia eleemo -
ipse teslis erat idoneus, ad ipsius sancti tumulum synarum coeterorumque bonorum actuum exsecu-
a parentibus deductam , Dei lucifcr ignota prius D tione, et famosissimo archiprsesule Lanfranco om-
luce donavit, et natalibus tenebris obvolutaemuri- nem ordinem obsequii persolvente, mullis hunc
dum cum sole attribuit. lugentibus placido fine quievit. Prsecessit uno die
CAP.XXXI. Conlractum erigit. — In quadam Qua- obitum regis Willelmi, qui condignum filium reli-
dragesima mulier nalum suum inolitis in terga cal- quit haeredem nominis et regni sui : cujus in
caneis contractum ad ejus tumulum deposuit, et ecclesia et sanctis provehendis sollicitum deside-
hortalu nunnae (37) religiosae, quae illum locum rium, quod gratuitae Dei largitati ac si jam per-
aervabat, relicto misero, abscessit. Interea ad ve- actum ad remunerandum suflicit, successor ejus
speras hymnus Dei Genitricis Magnificat anima mea explevit uti primus libellus disseruit.

(37) Eo nomine, etiam Anglorum leges sanctimo- (38) Vetustissimum monasterium comitalus Ber-
nialem feminam designabant. keriae ad Tamesis et Occaecoufluentes.
 GOSCELINICA.NTvJARIEXSISMONACIH i?.

VITA SANCTI SWITHUNI EPISCOri CONFESSOMS

WINTONLE IN ANGLIA

AUCTORE GOSGELIBffO

Apud Bolland., Acla Sanclorum, Julii tnm. I,tlic 2, pag. 521.

COMMENTAFUUS rRyEVIUS.

§ 1. S. Swithuni cultus, translatio corporis, mira- „A sociorum nominc hic probabiliter designari censot
cula, reliquim, orationes proprite. omncs poniilices et confo.sore? prafatac Ecclcsia:
1. Nolim hic in coacervandis S. Swithuni clogiis seu civiiatis, quamvis fortassc divcrsis diebtis cor-
eornm transfcrri coniigcrii. Interca coi odus
plus ae(|iio piolixus videri. lslliuc ante me siadii de- pora
currcrunt alii auctorcs, videlicel Giiillielmus Mal- sesc hic et oppon.iinus ollurt locus ngendi dc liiiinili
liiesburicnsis libro n Degestispontilicum Anglorum, ct abjeclo luinulo, in qitcni sancius isie aniisles
Joannes Pitseus in Appendice de illustribiis Angliac dcfcrri post niorttm corpus suum prneccpil, donce
scnptnribus ccnlurta IV, cardinalis Baronius brcvi- Vidcliccl interposilo ccntnin aimorum ct auiplius eiiriicnlo,
ter, lom. X, ad annos Christi 847 ct 862. Ne Liinen anno Chrisli 971, nidiciionc >:iv, deiwinm
nihil dc cjus laudibus dicam , dclibo paucula ad |iostea aique invcntuni fuit divino monitii, ct in lio-
praeseus argumcntum poriiiicntia c Martyrolngiis. noralioroin lociini solcinuiter dclntiim. Ka qu.r ad
Itieve S. Swilhiini elogiiim exliilicnl Fasii' Koina.ii pra-scns argiimcniiini ex Wolslauo cougcssil Ma-
ad diem u, Julii hisce veibis : « Winlonine in An- bilio, huc transcnbo
glia. S. Switliuni cpiscopi,cnjirs graiia iniiaoiiloniiii Turris erat rostrntn tholis, qnia nmima quaedam,
eifulsil. » In codicc Antverpieiisi majore, de quo lllius antc sacri piilcliorrima fiinina lenipl!,
consule prxfalioiicm ad novam Usiiardim Matiy- LjiisdiMiisairaia Heo sub iionorc hierarehi.
rologii ediiionem, sic brcvitcr S. Switliiini laiul.uio Inlci qn.iiii. icinplique satram pernohilis aiilani,
absolvitur: « Apud occiilontales Saxoncs, civitaie Cotpore vir Doiuiin sauctiis rc(|iiievit hiimaiiis,
Wenta, deposiiio S. Swiilitini, inirilicac santiiiaiis Cujii» adhuc ipso lamit nos tcmporc nonicii :
"
viri. » Codex Altcmpsianus, de «juoagilur ui praf.i- Ncc liieriinl IIISIiierpauti qui pamlcrc nussent
lione jam dicia, sancti nostri monioriam rccolil Aui uomcn mcritumqiic viri, j.-.in lempore longo
die xxx Octobris, s;ve potius cjus ordinaiioucin ; Lipotc iransatio, postipmm sncer i!lc snccrdus
« Ipso dio ordinatio santiissimi antWiitis ci pairoui Corpore ibi tiimulalus cml; nam vilis apud se
noslii Swithun'. » llrcvc cst illud, quud Kudbiir- Mente luimili in inntuni pra-sul fuil iiicliius itlcm,
nus ex Lanlfrcdo allegai, dc Swiihuno c.trtncn di- Ul porhibont omncs hiinc qui noverc lidelos,
slichuin. l.t sc post obiiuin sincrct nullatcnus iulra
Paiiperibus victuni, nndis largnis nmicluii), LcclcsiaeChrisli pcnclralin corjiorc poni:
Dividis cl miseris muncra larga, pius. Scd ucc in cleclis loca pcr divcrsa scpuleris,
ln quibus nnliqui Patrcs jncucrc scpulli,
Sed versiculos illos, a Wolstano nionacho Weniano Aiirca sol oricns orbi qua spiculn miitil,
coneiiuialos, Vilooqite quideni inelrica! Swithuui (Jua iiicdiumqnc diom fcrvenlc calorc perurit:
inserlns, sed iu laudcin S. Adclwoidi. Winionieiisis Sod inagis occiduo mandai se cliinate poni
cpiscopi, de quo inferius recurrcl sermo, pioiiun- lllius illusiris, quam s;vpe nolavitiius, niihc;
liatos, iiemo inlicias ieril, qui ciialne Vitai liiiem 'ii- Coutosinns lacrymnndo siium non csse locnnditn»
spexerii, cxcusae apud Mabilioncm Aniialiuiii Bcned. Corpus in oedcsncrn Domini, praeclara ncc intcr
Soeculo V, pag. 051. Priscoium moiiumcnla Palrum; modoraminc Cliri
2. Nuiaru obiter leclo^em jubco, ipsos cliain Pro- [st'J
tcsta;iies, quos dicimus, in Angli» degenlcs, lam Lsl ila quod factum juslo, *.ir sanclus ul idcm
houorilice ac prajclare scmperde S. Swiihiino exi- C Qui lactus virtutc lnimili se sprcvit, el exira
slimasse, couiie in prelio habuisse aiiiiiiam cjusilcm Ksl lciu|)lum quasi vilis bonio indigniisijuc sepullus
inemoiiaiii.iil posl indiictum scliisma, ct caninam Iniiumcris signis, virtutibus atque coruscis
ndversus Ccclesiani calholicain cjitsquc sanclos Clarus, apostolicam posl transfcrrclttr :n autam.
rabiem, iiounulla crga ipsum veneraiionis suoevesii- i. Ll hsec qnidcm Wolslanus apud Mabilioncm,
gia supercsse volueiiiii, relinqucndo iionien cjus poslquam idcm Wolstanus quosdam vcrsiculos su-
scripium in Kalcudario rcformato novae su;e li- peiioiibus praemiserat, qui sic scnanl:
iiir-gi.c; qiicmadmodiim a rcccnliorc quodaut au- sttidioqtie rcquirc sagaei,
clore iiivcnio.obscrvatuin. Praesulis unius sancti sublime sepulcruro,
3. llisloriain iranslaiionis, cujus sinnmam "com- Quod sujier invcnics posilum tiiumlarc sace'luni,
pcudiose tradit Mabilio in Aciis Benediciiiiis sae- Paiiclibus slructum, ncc non ct culniinc leclum,
culo IV, nos iulcgrani produeeinus c codicc pervc- Sarcophagi inque nioduni bis bina frontc localuip.
tiisto ISigoiiano,ccujiis Idrlasscnpogrnpho, nul sanc Iloc inter sacramque cruccm, quoe sislilur illic
siinili, sua quoquc dcsumpscrit prsediclus auctor. Saxca, soniniferam paulalim cai pc quictcm.
Scd de auclore historiac pracfnlneirnnslalionis nos
pliiscultiiii a!ibi. Pro ca cital Mnthewiiis in Tro- Nec vero suis signis, suis prodigiis caruit deislliorc seile
ph;ois Bcncdiclinis lom. II, dic 15 Julii islluvc. Mis- translatio, scd ab illo qui deponil potcnlcsmiraculo-
salis et Krcvi.irii Saiisburiensis vcrba : « Translnlio ct cxallnl humiles (Luc. 1, 52), niagna
S. Swiiliuni socioiuiiiquc ejus. » Piuiibalus aiuloi' ruiii niultiuidiiic ac varietatc condecorala rcsplon-
m VITA S. SWITIIUNI. ;«
duit, quoesic summatim ex Gotzelino complexus est A ris ejus, honorificis vcrbis declaratur in ejusdcm
Surius, et post illum Mabilio. Elhelvoldi Vita, auctore, ut Mabilioni vidctur,Wol-
5. « Eodem die, hoc est Idibus Julii, puerum a slano monacho, ejus discipulo, conscripta, et ini-
nativitate contractum sanavit, tribus mulieribus pressa apud eumdem Mabilionem Annal. Bened.
oculorum Iumine orbalis visum restituit, nexibus Saeculo V pag. CIC, ubi sic legitur : « Cujiis Athcl-
ferreis mulierem, in carcere compeditam, ruptis woldi praedicalionem maxime juvit sanctus anlistes
vinculis liberavit, paralyticum curavit, matronam Swithunus, eodem tempore coelestibus signis de-
nobilem, sed caecam, illuminavit,vigintiquinque ho- claralus, et infra templi regiam gloriosissime trans-
mines, variis vexatos morbis, uno die perfecte resti- lalus, ac decenlissime collocatus. Ideoque gemina
tuit; caecos aliquot, duas contractas feminas intra simul in domo Dei fulsere luminaria, candelabris
unum diem; triginta et sex e diversis locis venion- aureis superposita, quia quod Adehvoldus salubri
tes, nec unius generis laborantes aegritudinibus , verborum exhortatione praedicavit, boc Swithunus
trium dierum spatio, neque diu post, cenlura vi- gloriosa miraculorum exhibitione ad laudem nomi--
ginti quatuor, intra dies qualuordecim curavit. » nis Christi rnirilice decoravit. » Miracula quaedam,
Ita illic. « His unum addit, » prout scripto prodidit ligata oratione conscripta, habes paragrapho se-
Mabilio, iiWillelmus Malmesburiensis testis ocula- quenti, ubi de scriptoribus. Dicendum etiam de
tus, his verbis : Vidi (quod mirum sit) hominem, sancti praesulis nostri roliquiis. Edmerus sive Ead-
cui violentia raptorum effodisset lumina, oculos vel merus, individuus S. Anselmi archieplscopi comes,
illos vel alios (nam illi longiuscule projecti ftierant) descripsit antiquam cryptam ecclesiaeCantuaricr.sis.
per Swithuni merita reccpisse, eratque praeteritoe B Qua ex descriptione omissis aliis, quae huc non
calamitatis indicium, quod acttlei punclionum pal- pertinent, paucula excerpo in rem nostram. « Porro
pebras deformabant.» Annales Wintonienses apud aliud altare congruo spalio antepositum proedicto
VVarthojiumin Anglia Sacra pai te i pag. 295, cele- allari erat, dedicatum in honorem Domiiii nostri
beriimam nobis exhibent S. Swithuni translationem Jesu Christi, ubi quotidie divina mysteria celebran-
hisce verbis : t Anno 1093 in praesenliaomnium fere tur. In quo-altari B. Elfegus caput B. Swilhuni
episcoporum atque abbatum Angiioe, cum maxima cum multis aliorum reliquiis soleniniter reposue-
exsultatione et gloria de veteri nionasterio Winto- rat. » Adisis partem n supplementi mensis Junii
niensi ad novum venerunl monachi, vi LIus Aprilis. pag. 114. De reliquiis hoc tantillum duntaxat cst,
Ad feslum vero S. Swithuni facta proeessione, de quod jam diximus.
novo monasterio ad vetus tulerunt inde feretrum S. 9. Pro orationibus propriis seu tollectis babe,
Swithuni et in novo honorifice collocaverunt.» Et lector, ex codice nostro ms. « ea quae sequuntur et
quouiam occasione translationis, simul de miraculis excerpta sunt ex Missali elegantissimo, ad ustim
tractandura fuit, magno quoque hac in partc subsidio Anglicanae Ecclesioe dato, ccenobio Gemmeticensi a
nobis et adjumento fuit lam dictum apographuni e Koberto, qui ejus quondam abbas fuerat, tuncque
pervetusto codice Bigotiano, quam aliud ex antiquis- episcopus Londoniensis circa annum 1050, ac tan-
simis membranis reginae Sueciae desumplum, quotl deni Cantuariensis archiepiscopus, etc. Missalis ta-
non venit ad nostras manus nisi mutilum, ulpote bula paschalis cst ab anno 1000 ad annum 1005. >
capite ac cauda iruncatum. Sic igitur ibidem legitur : « Deus, qui jubaraethe-
6. Nonnulla quibus defectus iste utcunque possit £ reum, antistitem Swithunum, moderna lemporuin
suppleri, eruo ex laudalo saepiusMabilione, quando- dignatus es mundo rcvelare, suppliciter tuam im-
quidem mirilice faciunt ad gloriam Sancti et propo- ploramus omnipolentiam quatenuspergloriosa ipsius
silum nostrum. Sic itaque ipse loquitur in Actis Sancti merita, quem facis coruscare signis miracu-
Benedictinis SaeculiIV, parte i, pag. 71. « Post su- lorum, proebeas nobis, te supplicanlibus famulis,
periorem translationem Wintonicnsis ecclesia ab omnium incrementa virtutum, et sempiternae felici-
ejus [SwilhuniJ nomine cognomcntum accepit. Alf- tatis tripudium. Per, etc.» Nulla est praefatio. Oratio
vvoldus ex monacho Wintoniensi VViltunensis epi- ad complendum sive posteommunio sic habet :
scopus, apud Schireburniam imaginem sanclissimi « Deus, qui per sanctum confessorem tuuiii antisli-
Swithuni collocavit, facem venerationis extulit, tem Swithunum mederis languoribus infirmorum,
inqtiit Willelmus Malmcsburiensis in lib. n De pon- concede nobis tuum juvamen, perejus imploranti-
tiiicibus Anglorum. An hancstatuam, referente Golse- bus interventionem, proesentis vitae fungi salubritate
lino, praeclara miracula edi solebant; in his leprosus et civium supernorum societate. Per Domiiium no-
a Iepra mundatus. Denique Emma rcgina mater strum, » etc. Versiculos sequentes cum orationede-
Edwardi regis, a Godwino comite violate pudiciliae sumpsi e ms. continente collectas ct anliphonas
accusata, cum in ccenobium de Watewella retrusa variorum sanclorum Angliae.
fuisset, lilii jussu, candentis ferri examen Wintoniae « O Swithune Pater, praesul mitissime nosler,
in ecclesia S. Swithuni subiit ad probandum suani Per quem mira Deus signa facit Dominus.
et Alwini Wintoniensis episcopi"(qui ejus amasius Nos fragiles animo petimus defende paterno,
ferebatur) innocentiam. n
"
Sanctis atque tuis protege nosmeritis.
7. « Emma tota nocte proxima pervigllavit ad Quo te pro nobis interveniente patrono
scpulcrum S. Swithuni. Die facto in pavimenlo Possumus vitam scandere perpettiam.
ecclesioe scopato, novem vomeres igne candentes « Ora pro nobis, etc. Deus, qui hodiernam diem sa-
ponuntur in ordine, qtiibus breviter benediclis, cratissimam nobis in B. Swithuni confessoris tui
tlelrahuntur reginoe calcei. Tum posito peplo, suc- atque pontificis depositione celebrare concedis, ad-
cincla a duobus hinc inde episcopis, novem vome- esto propitius Ecclesiae tuee precibus, ut cujus glo-
res illoesapercurrit, stupente rege, et oinnibus, qui riatur nieritis, rouniatur suffragiis. Per Christum
aderant, altonitis, uti fusitis legitur maxime in Mo- Dominum noslrum. »
nastico Anglicano a pag. 33. Hoec, liberatori stto
non ingrata, dedit ipsa die in oblatione S.^Swi- § II. De Scriptoribus vitm, miraculorum, ac transla-
tionis S. Swilhuni.
pliuno pro novem vometilms novem maneria* Ed-
wardo rege probante, et duo maneria de suo adji- 10. Tria nobis suppetuntde S. Swithuno illu-
ciente. Denique anno 1052 Emma regina migravit stranda instrumenta, nimirum vita, miracula, ac
a soeculo et Wintoniae in ecclesia S. Swithuni se- translatio. Ea quae de iis scriptores ad posterilatis
pulta esl. » meraoriam lilteris commiserunt, producemus suo
8. Nec veromodicefamamposthumamS. Swithuni, Ioco, et,quod necesse fuerit, notis illustrabimus,
signis ac miraculis confirmatam et propagatam, praemissa prius de illorum auctOFibus brevi traola-
conlulisse ad promovendos labores apostolicos lione. Srila habetur descripia in Legenda, antiquis
S. Elhchvoldi, in episeopalu VViiitonicnsi suecesso- lypis imprcssa, qiue vulgo passim Capgradio asciibi
fll GOSCELINl CANTUARIENSISMONACIH 52
assolet. Sunt qui hujusce Legendae aiiciorenr: cen- ,A vcnio, quae in fine hujus compendii relaturus sum.
sentfuisse Joannem Tinmuthensem, monachum or- 15. Nos, salva viri eruditi pace, censemus con-
dinis S. Bcnedicli ad S. Albertum, qui Joannes cla- tra, apprime esse consentaneum antiquitatis scru-
ruit anno 13CC,veterumque monasteriorum scruta- tatori, neque dum ab ejus instituto alienuin, vene-
tus bibliothccas, adjecit animum ad conscribendam randae vetustatis monumenta e tenebris eruere ac
historiam ecclesiasticam et sanctorum Vitas. Ex proferre in publicam lueem, nec non lucro apponere
ejus Sanclilogio, seu Historia sanctorum utriusque quidquid hujusmodi, modo sit sincerum ac genui-
sexus, ferlur Joannes Capgravius vel omnia, vel num, ad posteros transmitti possit, cujus vel solum
pleraque in proedictam suam legendam transtulisse, et unicum soepe pretium est candida, antiqua ac
atque usus fuisse pro suis. Consule notam Joannis primaeva simplicitas. Fortasse hoc ms. nostrum
Bollandi tom. II Februarii pag. 308, littera a. coincidit cum alio illo, quod, sicuti scribit recentior
11. Vitam camdem, quam et hic sumus daturi, quidam auctor, « exstat in eximiae antiquitatis et
paucis mutatis et stylo hinc inde correcto, impressit pulchritudinis codice bibliothecoe Cottonianae sub
Surius die n Julii sub nomine Gosselini, de quo Nerone E. I. » Ad praediclam translationis ac mira-
mox. Vita porro apud Capgravium edita et a nobis culorum historiam prout in apographo nostro est,
insiiiuataiiimis concordat cum ea quatn, utdiximus, Lantfredo attribuendam tanquam auctori, non me-
more suo expolivit dictus Surius, quam ut diversis diocriter conducunt hsec ejusdem apographi verha.
c fontibus haustae esse possint, uli conficitur ex « Hujus tamen mirabilispraesiilis vita et prisca con-
iitriusque inlcr se facta a me collatione. Juverit versatio nobis incognita sunt, quia scripla minime
audire quse de auctore Vitaecommcntalus fuit Joan- IB habentnr. » Ex quibus apparet convenire auctori
nes Mabilio in Aclis Benedictinis saeculo IV, pagin. hujiis noslri apographi id quod de Lanlfredo et
69 : « Hanc, inquit, e tenebris primus demum ver- Wolslano asserlum reperio apud Mabilionem, qui
tente saeculo XI eruere tentavit Goscelinus mona- « conqueruntur quod proe scriplorum socordia nihil
chus, ex Sithiensi cccnobio translatus in Angliam deejus [S. Swithuni] vita transmissum sit ad po-
cum Hermanno episcopo Saresberiensi, qui Gosce- steros. » Non equidem concipio quomodo islhrec
linus, referente Willelmo monacho Malmesburiensi, eohaerereaut conciliari possint cum opinione Pitsei,
in lib. iv Dc regibus Anglorum, capite uitimo, innu- qui, teste Mabilionc, «in libro de scriptoribus eccle-
meras sanctorum Vitas stylo extulit veterum, vel siasticis Angtorum, Lantfredo tfibuit duos de S^
lioslilitate amissas, vel informiter editas comptius Swithuni vita ct miraculis libros, tametsi, inquit
renovavit. Ab hoc auctore idem Willclmus mutualtts Mabilio, uiium dtintaxat invenio de translatione ot
cst quaede Swithuno retulit, agendo de Wintonien- miraculis, nec iillum de ejus vita scripsisse videtirr
sibus episcopis. Institit utriusque vcstigiis Ilarpsfel- Lantfredus, qui S. Swithuni gesta pfopter inopiam
dius, et post eum Thomas Maihewius, aliiquc re- scriptoiuim ignorata esse conqueritiir. »
cenliores. » De Golzelino sic loqiiitur Vossius 14. Postremum illud restat ut miracula illa, quaj
libro n De historicis Latinis : « Claruit anno 1110. Mabilio e Wolstani et Lantfredi scriptis excerpsit,
Signavit Vitam S. Swithuni, Winloniensis episcopi, hie producamus. Primum est de homine parricida,
quoe ipsa, vcl saltem epitome cjus exstal apud Su- ab annis novem, illud ob crimen ferreis vinctilrs
rium, tom. IV, Julii n. » Cum igilur inter erudilos constricto, et catenis soluto, « quod miraculum, ut
satis convcniat soepe dictum Goscelinum litteris C tradit praediclus Mabilio, in capite 24 narral Lant-
mandavisse Vitam S. Swithuni, neque auctor hitc fredus, » (et apud nos refertur inte.r miracula de-
usque, quantum cgo qttidem existimo, illo prior sumpta ex anliquis membranis Reginoe Suecioe
assignari queat, qui idem hoc litterarii curriculi nttmer. 32). « Hoc genus poenitenlioe,quale saepius
stadium decuirerit ante.ipsius tcmjiora, superest alias observavimus, ita sequentibus versiculis de-
ut ad liuiic unum Goscelinum, tanquara ad priinum scribit Wolstanus lib. n, cap. 7:
fontem, quidquid sive Joannes Timuthensis sive Contigit interca quemdam patrasse reatum,
Capgravius subsecutis temporibus edidere, rcfercnda Nam occidit proprium crudeli morte parenlcm.
esse viJcantur. Nisi fortasse ipsi ctiam Goscelino Unde reo statim proecepitepiscopus urbis,
aliquid Iucis praetitlerint Lantfredus, ct forte ctiara Ferreus ut ventrem constringeret acriter omnenr
Wolstanus, de quibus minc tractabimtts. Circulus, et similem paterentur brachia poenam :
12-. Expensis hisce verbis, quoe auctor translalio- novem semet cruciando per annos,
nis corporis sancti antislitis nostri, histoiioe a se Continuosque
Atria sacrorum lustraret saepe locorum,
conscriptae inseruit r « Nos ita gestum vidimtis, Visoret et sacri pulcherrima limina Pctri.
quemadmodum praesens demonstrat codicillus; » Quo veniamtantse mereretur sumere culpoe.»
et islis insupcr, quae ibidem dicit : « Qui nostra
dictus Mabilio. «Ilem aliud in capiic sequenti
tempestate.dignatus est sanctum suum signis et vir- Pergit
lutibus mirificare; » expensis, inquam, hisce verbis, factum refertur de servo cujusdam Flodonldi, prae-
sorvus coram
liqucl, proedictum auctorem translationi corporis n divitis mercatoris Wintoniensis, qui
S. Switiiuui cooevumfuisse, quin etiam oculatum Eadrico proeside incerti criminis insimulatiis, jube-
tur, ut
tcstcm, jam vero qiiouiam satis convenit inter eru- Portnret
ditos Lantfrcdum preelibatoetranslationis historiam nudaquc manu cariiona rubentem
sive miracula post mortem sancli patrata, consi- Ignilum calibem : foret inculpabilis ct si
incolumis : si vero noxius esset,
gnasse oratione soluta; et quoniam aliunde non Pergcrct
minus ccrto constat ipsum floruisse circa annum 980, Plecteret hunc gladio tortor cervice relecto.
mm cquidem video cuinam probabilius et cum ma- 15. « Terliiim est in capite 11 de Birferthi mona-
jore vorisitiiilitudine tribui videatur posse hoc no- chi Abanduiiensis oculis restitutis, Otgaro tumWol- ab-
sUrum ms., quod typis damus, quam eidem Lant- bale Abandunensi, cui successit WTfgarus, qui
fredo, hoc saltem sensu, quod nostrum ex ipsius stano haec scribente florebat. Quartum est in cap.
scriptis sil desumplum, et extractum, omissis aliis 12 de coeco illuminato, qui die jejttnii ante Wintoniam
miraculis, quoe scripsisse cum majore in numero adiens religioni duxit solvere jejunium solem-
planum fiet ex iis quae dein dicentur ex Mabilione. nem horam Nonam. Quintum est de muliere quadam
Et quidni hoc ipsum sit idem, vel ex iisdcm saltem Gallieana, quae dum nocle quadam oscitaref,^nec
fontibus haustum, cum eo quod in lucem mittere signum crucis imprimeret, subito maxillae infirmL-
praetermisil Mabilio, contentus, miracula S. Swi- tate percussa est. Sextum utest de lege Eadgari
thuni summntim tantum retulisse, « ratus, inquit, regis, in latrones constituta, quisquis hujus sce-
Lantfie li et Wolstani opera, quaepenes nos habe- leris reus deprehenderetur, caecatisluminibus, trun-
mus, non csse tnnti ut Iueem. puhlicam mcrean- catis manihus, avulsis aurihus, incisis naribus et
lu.. la iiiis quasuam dtintaxat obseiv.ilu liigna in- siibtrartis pedihus cruciarelur diutius, et sic demuni
 S3 ViTA S. SWITHUNI. 51
decoriata pelle capitis cum crinibus pene mortuus A rendam judicavi, ne quis fortasse eruditus eam hic
relinqueretur in agris devorandus a feiis et avibus desiderare posset.
atque nocturnis canibus, qtiod postremum Lant-
fredus in capite ultimo commeraorat. » Qui isthaec § III. Respondetur nonnultis qumsitis ad vitam ac
proxime commemorata S. Swilhuni miracula contu- mortem S. Swithuni pertinenlibus.
lerit cum iis quaejamjam nos sumus daturi, facile 18. Quo fuerit Ioco natali beatus noster praesul,
animadvertet pleraque omnia ibidem describi quae quo genere oriundus, quod professtts vitee institu-
hic recensentur. Nos pulavimus lectoris interesse, tum, antequam sacras infulas Wintonienses gesta-
ut omnia hic, quae e Wolstani et Lantfredi scriptis rit, non puto in antiquis monumentis distincte ali-
a Mabilione cxcerpla sunt, ponerentur, cum facere cubi definiri. «Nobili parentum stirpe eum ortum
possint si non ad notitiam illorum miraculorum, scribit Florcnlius Wigomiensis anno Christi 827, >
quae aliunde habentur; poterunt tamen facere ad ut videre esl apud Maihewium ; hoc parachronismi
majorem illorum confirmationcm. unde hauserit, non discutio. Quod attinet ad vitae
16. « Ad apograplium nostrum, tractans dc mira- instilulionem antc cpiscopatum Wintoniensem, re-
culis Sancti nostri ct extractum est e inembranis spondet Mabilio : « Eum Wintoniae in ccenobio ve-
aniiquissimis reginae Sueciae, quod attinet, nihil tori monachorum fuisse censent Harpsfeldius et
habeo vel de auctore qui illud scripsit, vel de tem- Maihewius; quorum proinde haecsentenlia est. Win-
pore quo scriptum est, cerli aut explorati, prorsus toniensem S. Petri cathedralem ecclesiam medio
ut nihil dicere mihi sit in promptu, praeter paiicula soeculoIX a monachis excultam, subinde migrasse
quoe ea occasione diximus paragrapho praecedenle, Jj ad canonicos saeculares, quos ^Eadgarus rex post
quo lectorem remitlo. Suus hic quoquc detur locus medium saeculum x monachis mutavit. Et quidem
epistoloe Lantfredi, quae ab eo tanquam auctnre ita diserte mentem suam explicat Maihewius, ut
e.lita legitur in Anglia sacra apud Warthonum etiam Wintoniensem ccclesiam principalem, quae
paite i, pagin. 522, sub hoc litulo : < Lantfredi epi- postmodum vetus monasterium dicla est, ab ipsa
stola praemissa historiae de rniraculis S. Swilhuni sui institutione per beatum Birinum episcopum,
episcopi Wintoniensis. » Spero huc ipsam secundo monachis Benedictinis paruisse existimet. Qua de
lectore insertum iri, quia tametsi non magnam ba- re fiisius in sequenti saeculodisseremus.» Habemus
bet alfmitatem cum iis, quae sparsim per hujus pa- c Vita Gotzelini, postea a nobis producenda, puerilem
ragraphi decursum tractala sunt; propterea quod ejus simplicitatem, morum innocenliam,clericatum,
nihil admodum nov;e lucis erudilionisve historicoe sacerdotium, institutionem Adulphi sc-u Elhelwifi,
praebeat, servire tamen eatlem polerit loco prologi, regis Egberti filii,nihilque praeterea quod distinctio-
hisloriee miraculorum a S. Swithuno patratorum, rem explicalioremque nobis rerum a S. Swithuno
pioemitleiidi. Epislola haec ita sonat: « Dilcctissimis ante episcopatum gestarum mentionem ingerat. As-
fratribus Wintoniae commoranlibus in S. Petri cce- serit quidem Pitseus ex Lelando, ordinis S. Bene-
llobio, quod nuncupaiur Velusfissimum, jugis con- dicti monachum ftiisse Swilhunum ; sed majorem
cordia, salus ac perhennis gloiia, gaudium inenar- mererotur fidem, si quam rolunde hoc dicit, lara
rabile, splendor sine fine, pax sempiterna, caritas verosimiliter probaret.
continua hic ct in coelo mulliplicetur a Domino. 19. Hisce non obstantihus professio ejus mona-
Licet, charissimi acaflabiles adclphi>per universam C slica ante episcopatum, non obscure eruilur ct
ferme Europam sint divulgata penitusmiracula, quae asseritttr apud Mabilionem in Annalibus Benedi-
proepotcnsauctor miraculorum dignatus est largiri ctinis tom. III, pag. 98, ex instrumenlo apud quod
gentibus Anglorum per S. Swilhuni meritum; ta- sine dubio nondum habuit co tempore, quo conscri-
men ne tanta Dei beneficia qiieant posleritatem la- bendis Aclis Sanctorum ordinis S. Benedicti dabat
tere succedentem, nequissimus cunctorum pravis operam, sed postea nactus fuerit; quando ad con-
actibus hominum, utpote nulla divinoe praerogativa scribendos Annales praedictos animum appulit. Pro-
scientiae, nulla fultus bonitatis auctoritate; verum fertur illud instrumentum in historia majore Win-
vestris oblemperans jussionibus , vestris confisus toniensi tomo primo, Angiiee sacrae, de qua supra,
orationibus, tremens ad tantam pelagi magnitudinem pag. 201 et seqq., in qua citatur proiessio Saneli
accessi, et quasi slillam de ttndis Ocearii, ita deplu- nostri, facta in manibus Colnoti archiepiscopi Do-
riniis Sancli miraculis, perpauca decerpsi. rovernioe, antequam in episcopum Winloniensem
17. « Quapropter cfflagitoConditorem rerum qua- cssel consecrandus, uhi inter alia, quae edicit, ter-
tenus non meum respiciat meritum sed affectus minis expressis monachum antca fuisse se profite-
jubentium. Vos eliam pro meis precor orare dile- tur : « Ego, inquit, Swithunus monachus, servulus
ctis, ne me seducat spiritus falsitatis.Nimirum ani- servorum Dei, licel indignus ad episcopalem sedeni
iniis terrenis irrelitus curis, nihil veritatis excogi- electus Wentanoe civilatis Ecclesise, in primis con-
tare poteril, nisi prius fallacis caligines crroris spi- fiteor tibi, reverendissime Pater, Celnode archiepi-
ritus seientiae et pietatis cxpulerit. Et quoniam scope, continentiam nieam, quam prius in profes-
permrum scimus de signis mirabilibus, prodigiis n sione monachali expressi, el dilectionem meam
ac virtuibus, quae Sanctus isle in sua gessit oratio- ad te, quod absque ambiguitatis scrupulo, et absque
nibus vita": nimirum, ut inquit Priscianiis, auclor ulla falsitatis commentione est. Credo in Deum Pa-
grammaticae artis peritissimus , sludiis litlerarum trem, » etc. Itaque dubitari minime potest quin
transeuntibus in negligenliam per scriptorum in- S. Swithunus ante episcopatum, monaslici instituti
opiam : veriiamusad ea quaepostejus obitum indubi- fuerit sectator, sed quale isthuc fuerit, an Benedi-
tanter sunt peracta ad viri Dei tumulum. Idcircoque ctinum, an aliud, ab antiquis non exprimilur. Vide-
accessimus maxime ad evolvenda hujus Sancti tur tacite supponere Mabilio instiluli Benedicli mo-
miracula; quoniam ut beneficia Dei dignissimum nachum fuisse; cum in Aclis Benedictinis suum
est laudare, et justissimum eum nescientibus prae- quoque locum ei concedat, non secus atque aliis
dicare; sic impiissimum est illa silendo ncgarc, et proememoratis ordinis seclatoribus.
nequissimum eadem ignorantibus non enarrare. 20. Quaeri praelerea possit quo anno Sanctus
Hnmantis animus istius est naturae, ut quotics- nostor Wintoniensibus cathedrae administrationom
cunque legendo didicerit, vel audiendo sacros actus possessionemque adierit. Contigisse illud saeculo
antiquorum vcl mores patrum, relinquat cordis du- nono satis consentiunt auctores, sed quoto praedicti
ritiam, deseratque mentis contumaciam sectatricem seeculianno id contigerit, major inter illos lis cst ct
vitiorum, et inclinetur ad misericordiam, scctetur- controversia. Certum pono et indubitatum, necdum
que humilitatem magistram virtutum. » Nihil, ut eum ad geslamen pastoralis pedi fuisse promotum
vidisti lector, novoe lucis, nihil notitioe suppeditat anno 85;».Assertionem meam sic stabilio. Anno 853
yraedlcla epistohi, nilrin tamen sccus liisce inse- YVillilafiuSjrex Meicioium, tum, uli narrat Ai.foi*
 GOSCELINI CANTUARIENSIS MONACIH
dus noster, in Croyiandensi secessu profugus mo- A ecclesioecum suis abbatibus et servis dictum consi-
raretur, diplomale regio sanxit, se, si regnum re- lium inirc. » Whartonus, commentator citati Rud-
ciperet, illi loco facturum bene ; quod sane abunde burni seu scholiastes, censet introitum Swithuni ad
et ctimulale praestitit, subnotavitque in concilio sedem episcopaleni recte a Budburno positum anno
Londinensi publicum instrumentum, quod ab In- 852; at sphahna irrepsisse in diploma jireedictum,
gulpho, praedicti monasterii abbate relatum , videri seu donationis chartularo, et pro anno 844 substi-
polest apud eumdem Alfordum et alios scriptores. tuendum esse 855; eo quod intliclio iv ibidem ap-
Privilegio isti regio subscripserunt, primo quidem posita ad amussim concordcl cum illo anno (quo
loco Celnolhus archiepiscopus Dorobernensis atque fuit ind. III non IV) discordet autem cum anno 844,
alii deinceps ordine suo arcbiepiscopi, episcopi, et in quem non indictio quarla sed nona (septima) in-
abbatos; quin et ipse post illos rex Egbertus, et ciderit. Idem Warthonus ex incuria lapsuro arguit
ejus filius Adehvlfus, nec non duces tres. Et tan- Godwinum.quia morlem Holmstani consignat anno
dem post memoratos hosce omnes subscripsit etiam 857. Sod an ipsius in hac niateria judicium tanti
Swilluinus his vorbis : « Ego Swithunus presbyter esse debeat, ut proeponderet auctoribus antea al-
regis Egberti praesens fui. » Itaque anno 833 legatis? Patet contrarium vel ex erroribus indictio-
S. Swithunus duntaxat erat presbyter regis Egberti num.
atque adeo nondum erat episcopus. Assero praeterea 24. Lapstim majorem patentioremque commisit
11011fulsisse ipsum dignilate episcopali ante annum Usserius, dum in indice suo Chronologico statuit
857 , patetque ex eo quod Helmstanus, decessor Swithunum in episcopali sede successisse Helmstano
cjus in episcopatu , anno tantum 837 e vita mi- B anno 957, his verbis : « 937 Helmstano in Winto-
grarit. niensi episcopatu successit Swithunus, quem in Ca-
21. Huc faciunt ea quae habet praelibatus Alfordus tabriensis academioe cathedra sacrae theologiee pro-
in Annalibus ecclesiaead annum Christi praedictum: fessorem fuisse volunt; horum aequali, Bonagratia
« Moritur hoc anno Helmstanus, Wintoniensis epi- de Viila Dei, in epislola ad nigros monachos Angliae
scopus, cum quinquiennio ecclesiam gubernasset. illud attcstante.» Heec Usserius in indice, postquani
De eo haec habet Godwinus in catalogo : « Obiit in sua historia de Biitannicarum Ecclesiarum pri-
< Helmstanus anno octingentesimo trigesimo se- mordiis pag. 340 dixerat sequentia : « Qui superest
« ptimo, et tumulatus jacet super parietem seplen- Switbiiinis, ipse fuisse videtur, quem anno 957
< trionalem presbyterii. » Tum pergit Alfordus : Helmstano in Winloniensi episcopatu successisse
« Eumdem mortis annum consignat Wigorniensis, nolat Florentius Wigorniensis in chronico. » Sed
quod ideo notandum ; quia non desunt etiam nobiles ibidem diserte signatur annus 857, nullaque aut
historici qui putent mortuo Helmstano Ethelwol- de Helmstano aut Swithuno, anno 957 fit mentio.
fum succcssisse regem occidentis. Sed qui regnum Tum praefatus Usserius pergit: « Nam et hunc Can-
ingressus cst iv Februarii, non potuit episeopi se- tabrigiensem fuisse volunt, idque auctore Bonagralia
dein seplennio occupare, ut velle videntur auctores de Villa Dei, ex cujus epistola ad nigros monachos
aliqui. Betie igitur scripsit Godwinus. « Hac circiter in Anglia a Thoma Rudburno Historioe majoris
« lempeslate Alhulfuin, sive Athelulphum, qui post- libro m, c. 2, et historiolae Wintoniensis Ecclesiae
« ca rox fuit, episo.opum Winlonienseni creatum scriptore, verba producunlur ista : « Cum a propria
« cnntendunt historicoriim nostrorum non pauci, r « exsulans patria, in Anglia apud sanctissimos ac
« Simon Dunelmensis, Henricus Huntindonius. Ro- « religiosos monachos tolius regni vestri degerem
« gerus IIovedem,aliiquo, el huic sedi anno septem « in Wentana urbe, Holmstanum venerabilem abba-
« praefuisse. Id quod niihi nullo roodo probalur. » « tem cathedralis ecclesiaeet venerabilem Swithunum
Ita Alfordus ex Godwino. « ejusdem ecclesise praepositum, el in professione sa-
22. Mancat itaque iixum non occupatum fuisse » crae theologioein studio Canlabrigiensi cathedra-
loeuni Hclmstani Wintoniensem ante annum 857, « tum, me inter aerumnosa exilii discrimina speciali
cui Helmstano, non Aliiehvlfus, ut nonnullis caete- « remunerandee recreationisgratia confovebant. »
roquin non inlimoe notoe bistoricis placuit conimi- 25. ln quse verba Warthonus commentatur in
nisci, sed S. Swithunus successit; idque vel anno hunc roodum:« Vereor ne Swithnnus senior, Win-
proximc seqiienti; vidclicel 838, quem praelaudatus toniensis ctiam cpiscopus, SS. Dubricii et Davidis
Alfordus dicit in fastis notari; vel anno praecedenti familiaris et litterarum fama celeberrimus, cum
857, diccnte Maihewio in tropheeis Benedictinis An- juniore male pcrmistus fuerit. De illo vide Gal-
gl'.;e ad diem 2 Julii: « Agente Ethcluulpho, jam fridtim Monumetensem Histor. Britan. lib. ix cap.
rege constituto, ac proplerea post illius regni ini- 12, et Giraldum Cambrensem in Vita S. Davidis.
tiuni, quod c.onligit 857, eum sedi illi episcopali De antiqultate academiee Cantabrigiensis splendide
fuisse praepnsitum, conseiitiiint omnes. » Consentit fabulatus erat Rtidburnus in historia minori hisce
cnimvero Malinesburiensis lib. n De Gestis Pontifi- verbis : « Anno Damini 871 combusta est univer-
cimi Anglorum : « Ethelwolfus, inquit, Swithunum « sitas Canlabrigiensis, quae fuit aedilicata anno a
ut allorem docloremqiie suum suscipiens (sic enim rj « mundi crcatione 4815 a Cantabro duce, et fre-
eum vooabat) non prius abstitit qiiam episcopalu « quenlata a philosophis ante Christi incarnatio-
Winloniensi honmaret, consontienle cleio, ordi- « nem per annos 314. » Sic ille. Quiluts attente
l.iante arclilepiscopo Cantuarioe Ceolnotho. i Conso- cxpensis ac consideratis , sequftur in hisce et si-
nal pr;elerea Florentius Wigorniensis, qui ad an- milibus, uti eliam in ejiocha chronolcgica supc-
niiiii 857 sic, habet : « Rege vero Elhclulfo re- riore, non nimium esse deferendiim auctoritati
gnantc, S. Ilelinstanus episcopus vita decessit; cui Rudburni, alque adeo in admittcnda preeposilura
jiissu regis B. Swithunus successit. » Wintoniensi, et professoratu acadcmiae Cantabri-
25. Thomas Rudburnus, supra memoratus , or- gensis, quibus functum fuisse S. Swithunum vult
diiialioiicm S. Swithuni factani quidcm asseril « de- praedictus auctor, non ero valde facilis, nisi ex
fiincto Iltiinpslano, Wyntoniensi antislite,» ac antiquioribus ac cerlioribus argumentis probari
regnaiite Allmtfo scu Ethchvolfo, sed illam removet hoc videro et stabiliri.
ac difibit usque ad anniim 852; at quo nixtis fuerit 2C. « Porro quae de monachis ecclesiam Winto-
fiiiidainento, non satis assequor. Et vcro idem au- niensem ab ipso anno 1C9inhabitantibus Rudburnus
rlor anlea proxime producit privilegium, seu dona- refert merae stint neeniae, » ut dicitur apud Whar-
tinuis chartuhim, quae « scripta cst anno Dominicoe tonum in successione Priorum ecclesiae Winto-
incariialionis 814, indiclione IV, » (quneest sepiima) niensis, atque ex eo colligilur non tina eum fa-
ubi Swilhuims nominalur episcopus his verbis : bula infarsisse sua scripta. Sed quid ad fragmcnlum
« Placuit aulem luuc postea episcopis Alstano Shi- epislolee, superius allatoe et citatae, tamquam a Bo-
vleurr.eiuis ccclesiae, ct Swithuno Wyntacestrcosis nagratia de Villa Di scriptae? Rcsponsi istuc accipe
57 VITA S. SWITHUNI. *<t
Dicere quod illud fragmentum sit omnino suppo- A tum annis Burchardus Swithunum anlecesserit. »
silitium et adulteiinum, videtur assertio duriusculoe 29. Auctoribus poslremo locoenumei-atis, ac mor-
digestionis. Quid ergo? Fuerint fortasse particulae tem Swithuni anno 863 consignantibus, adhaeret
aliquae ex affectione et genio parliculari ab interpo- Mabilio loco proxime citato; ubi eumdem quoque
latore huc intrusoe; vel si hoc non videatur siraile annum notat. Quid coegerit ipsum recedere a sen-
vero, confusio Swithurii senioris cum juniore satis tentia Gotzelini, supra num. 11 pluribus laudati
fccunda potuit esse mater, ut fabulam praedictam ex eodem Mabilione, ignorare me fateor, neque satis
euixa sit. Hoc tamen ultimum non videtur sullicere video subesse causaecurrelicta ejus sententia,Sancti
ad praesentem controversiam dirimendam, quia ha- nostri obilum figentis anno 862 aliorum recentiorum
betur adjunclum nomen « Helmstani, venerabilis auetorum placilo me conformem, dictum obitttm an-
abbatis cathedralis ecclesiae,» qui fielmstanus vixit nectentium anno duntaxat proxime sequenti, vide-
cum juniore Swithuno : nisi forte duo etiam Helm- licel 863. Preeferendum itaque censeo anr.um 862,
stani fuerint, quorum primus fuerit abbas tantum Majores nostros secutus, qui jam pridcin ad diein vi
cathedraiis ecclesiae, secundus vero ejusdem eccle- Aprilis; pag. 54 in annotatis litt. I, ejiisdem fuere
siae episcopus et synchronus Swilhuno nostro. Id sententiae; < S. Swithunus... sedit ab anno 858 ad
qttod non vacat indagare. Verum de his plus quam 862. » Ex dictis lapsus errore convincitur ac crisim
satis. Nunc ad alia properemus. meretur, aliorum toties hypercriticus Bailletus,dum
27. Extremus jam labor sit, discutere, quo anno in Vita S. Swilhuni asserit, quadraginla pene anno-
sanctus Praesul e vivis cesserit. De hoc tempore rum spatium in episcopali munere eum impendisse.
satis convenit inler auctores, exiguo duntaxat in- ., Corollarii loco adjicio ea quee notavit scholiastes
ter eos relicto unius anni discrimine. « Ejus ob- Historiae Wintoniensis in parteprimaAngliaesacroe a
itum, inquit Mabilio in compendio vitoe S. Swi- Warthono editae, quiinhaecpraedicteehisioriae verba,
thuni, pluries jam citato, in annum Christi 8C2 « Decessit autem S. Swithunus, anno Dominicaein-
referunt Golselinus, Matthaeus Weslmonasteriensis, carnalionis 805,» ita commentatur : « Sic quidem
Florentius Wigorniensis, et cum eis cardinalis Ba- Hovedenus, Mailrosensis et plures alii. Vere atitem
ronius. Annum scquentem preeferunt Wilhelmus obiit aiino 862, vi Non. Julii, feria v; quod ex Wi-
Malmesburiensis in Pontificibus, Symeon Dunel- gorniensi et Westmonasteriensi onstat. Sic et Hi-
mensis in lib. De gestis regtim Anglorum, et Roge- storiola Wintoniensis Ms. quoe Swithunum 862,
rius Hovedenus. Diem sexlura ante Nonas Julii ad- anno III Ethelberti regis obiisse memorat. Crasse
signat idem Gotselinus, et cum eo Martyrolosium errant Annales brcves Wintonienses, qui nativitatem
Romanura, el alia recentiora. Longe errat Egil- Swithuni in annum 826, obitum in 872 prolelant.
wardus in libro De Vita S. Bufchardi episcopi « Haecproefatus pro lectoris institutione de rebus,
Wirtziburgensis, qui Burchardum ejusdem S. Swi- ad S. Swithuni Vitam ac miracula pertinentibus,
tliuni fratrem gerroanum fuisse appeliat, cum cen- aooeraoha nostra subiicio. »

YITA S. SWITHUNI

(Acta S:mctorum Bolland. uti supra ex Surio et Capgravio.)

1. Glorioso rege Anglorum Egberto (40) regnante, C
qui regi Iunegilpho (41), ab idololatria per beatum
Birinum (42) converso, octavus (45) in regni admi-
nistratione successit, beatus Swithunus, Pater et
pastor in Ecclesia Dei fulurus, cursus sui in stadio
mundi hujus exigendi,divina ordinante misericordia,
accepit exordium. Annis vero puerilibus pia simpli-
citate transactis, jugum Dominicae servitutis suis
humeiis imponi voluit susccptumque humiliter viri-
literque portavit. Itaque in clerum adscitus, de gradu
in gradum, de virlule in virtutem, gressus ejus Deo
per omnia dirigente, conscendens, sub Helinstrano
(44) Wintano episcopo, ad sacerdotii honorem pro-
vectus est. Porro autem curabat seipsum rainistrum
(40) Rex orientalium Saxonum. Regnare is coepit "
anno 800, desiit sub initium anni 857, die iv Fe-
biuarii, uti tradit Alfordus in Ancalibus Ecclesiue
Anglicanoetom. III, ubi plura.
(41) Al. Kinegilsus. Auspicalus regnum anno 612,
obiit 642, de quo plura apud dictum Alfordum
tomo II.
(42) Ad superos discessit anno 650, colitur die in
Decembiis tanquam occidentalium Saxonum. apo-
stolus, de quo alias erit pluribus agendum cx' p:o-
fesso, oodem die.
ideonum et probabilem Deo semper exhibere, vcr-
btim veritalis recte et catholice tractare, humanitali
et mansuetudini studere, opera pietatis ante omnia
exerceie, non recte neque ordiae viventes, virga ca-
stigationis corrigere, humiliter omnibus inservire.
2. Ejus fama ubi ad regis aures pervenit, ab i'Io
accersitus est,et inter praecipuos amicos numeratus.
Commendavitque ei rex filium suum Adulphum (45)
liberalibus disciplinis erudiendum, et sanctis mori-
bus instrueiidum; quem postea subdiaconum ordi-
navit. Attamen patre ejus sine haerede ex hac vita
decedente, cum praeter eum nullus alius heeres su-
peressel, Leone (46) pontifice dispensante, uxorem
duxit. Defuncto vero Helinstano episcopo, omnium
(45) Juxta Alfordi indicem chronologicum, qui
habetur ad calcem tomi III Annal. eccl. Angl., Lg-
beitus a Kinegilso est numero undecimus.
(44) De Helinstano seu Helmstano satis multa in
comm. praevio.
(45) Al., Ethelwolfus, Ethehidphns, Alidulphus.
(46) Dispcnsasse cum illo refert saepe dictus Al-
fordus, tomo III, pag. 54, Leonem III, Romanum
ponlificem; itaque anle annum 817, cum anno prae-
ccdcnte 816 obicrit diclus pontifex.
S9 GOSCELINICANTUARIENSISMONACIII 60
votis Swithunus electus est. Ejus precibus et exhor- A J eadem hora morbo, quo diu laborasset, illico es-
lationibus rex Adulphus permotus, ecclcsiis Dei set recupcraturus. Addidit ctiam ut ad locum sc-
universam deoimam terroe regni stti benigne donavit, pullurae veniat, unum ex ferreis annulis, qui etiam-
libcreque sibi vindicare concessit. Idem sanctus epi- num lapidi infixi visuntur, sine ulla lapidis laesione
sc.ipus pontem Wintoniensera, qui est ad orientem, cxtracturus, rursumque pari facilitate, nihil laeso
construxit. Cumque ei eedificandosollicitam navarct lapide, in suum locum repositurus. Surgit ille
operam, quodam die, illo ad opus residentc, quse- perfecte sanus, uti praedicla erant, omnia reperit,
dam paupercula mulier eo venit, ova venalia in vase cunctaque ex episcopo enarrat. Incurvum quem-
defercns. Quam apprehensara operarii lascivicntos dam, et pecudum morc, prono vultu terram re-
et ludibundimagno incommodo affecerunt, ovis uni- spectantem, sanum et incolumem reddidit. Vir qui-
vcrsis non ereptis, sed confractis. Illa igitur pro dam nobilis et dives, cum meridiano tempore ad
illata injuria damno dato, cum lacrymis et ejulatn fluminis ripam dcambularet, vidit subito apparentcs
cnram cpiscnpo cnnquercnte,vir sanctus pietateper- sibi tres ultra modum horrendas, quasi mulieres
motus,vas,in quo erant rcposita ova,corripit,dexlra slatura immensa. Eoe fugientem illum comprehen-
signum crucis expriniil, ovaque incorrupta et inte- dentcs, ct mullis modis affligentes, pesliferoque
gra rcstituit. flatu suo pcne suffocantes, incredibili horrore affe-
5. Solcbat vero studiose fabricare ecclesias iis ctum, insano similcm reddiderunt. Adducto autem
locis quibus non erant, porro dirutas et confractas ad ccclcsiam, nocte apparuitsanctusSwithunus, et,
instaurare. Dedicaturus sacras eedes,non equo vehc- omni pulso dolore, sanitati eum restituit.
batur suUimis, nec seecularis pompae apparatuni 5. Cum Ethelwoldus episcopus corpus beati viii
sibi adhibebat; sed clericis et familiaribus stiis co- e terra levarct, mira odoris fragrantia omnes per-
mitantibus, nudis pedibus humiliter incedebat. Ad vasit, mulier ceeca visum recepit, et multi diversis
convivia sua acccrsebat non locupletes, sed egenos prcssi acgiitudinibus, ejus merilis curati sunt. Ea
ot pauperes. Os ei semper apertum erat ad cohor- translatio incidit in annum centesimum decimum ab
tandos peccatores ad agendam pocnitentiam. Monebat obitu illius, Incarnationis vero Dominiceenongente-
slantcs darenl; operam ne cadcrent, Iapsos, ut re- simum scptuagesimum primum, et Idus Julii. Eo-
s'11'gcrcnt.Cibum non ut ventrem sarciret, scd pro dcm die pucrum, a nativitate mirabiliter contra-
sui sustcntaJione parce et modcrate sumebat. Post cluin, sanavit; tribus mulieribus, oculorum Iumine
multas vigilias multosque laborcs, nc deficeret, orbatis, visum reslituit; nexibus ferrcis mttlierem
snmni paululum admitlebat, psalmis et canticis spi- C , in carcere compeditam, ruptis vinculis, liberavit;
ritualibus semper intenlus. Proximis semper, per- paralyticum curavit; matronam nobilem, sed cae-
inde ac sibi ipsi, quod utile, quod honestum, pium cam, illuminavit; viginti quinque homines variis
ct sanctum ossct, modesto et humili sermone pro- vcxatos morbis, qui e locis divcrsis venerant, uno
poncbat. Vixit vir beatus usque ad viloe exitum in die perfecle restituil; csecos aliquot, duas contraclas
vera observalione mandatorura Dei, omni custodia fominas intra untim diem; triginta et sex e diversis
servans cor suum in omni mundilia et spirituali pu- locis venientes, nec unius generis laborantes aegri-
rilate, catholicoeet apostolicee doctrinae custos inte- ludinibus, trium dierum spatio, ncque diu post,
ger, (iliorum spiritualiter regeneratorum in sanctae centum viginti quatuor, intra dies quatuordecim
convcrsationis studio eruditor pervigT et magistcr. curavit.
Humilitatem elmansuetudinem accuratius sectalia- 6. Rex Edegardus ob coercenda furta lege sanxit
lur. Denique pacein et sanciimoniam sequcns, fon- nt in furto drprelicnsus oculis privaretur, auribus,
tem vitae et sempilernec bcatitudinis sitiebat. Atque manibus pedibusque praecisis, cute capitis nudarc-
ita fLiiciter migravit ab hoc soecuload sidcreasman- tur, sicqite feris ct avibus laniandus objiceretur.
siones sexto Nonas Julii, anno salulis oclingenle- Accidit vero innoccntem quemdam ea poena multa-
simo sexagcsimo secundo (47). Jussit vero non intra T) tum, pene amittcre auditum, obstructis sanguine
eeclcsiam, sed exlra ejus septa, indigno et vili loco aurium meatibus. Delatus a parentibus in oratorium
se tumulari (48). S. Swithuni, ut solus auditus ei redderetur, non id
i. Post obitum suum multis coruseavit miraculis. moilo impotiavit, sed etiam alia, quae non rogave-
Inter qu;c apparuit cuidam viro (49), incredibili rat. Mulierem quamdam dormientem ostio aperlo
roenibrorum omnium infirmitate Iaboianti, admo- iri villa civitatis Winloniensis, lupus e lecto abspor-
mens, ut Ethclwoldum Wintoniensem episcopumi lavit in silvam, et horrendo ululatu alios ad se lupos
adirct, diceretque ei divinoe piovideiilise ita visumi ascivit. Mulier et inedia et aetatc debiiis, quid fa«e-
ui corpus ipsius a loco, in quo condilum erat,, ret ignorabat. Convcrlitur ad preces, divinam im-
sublatnm , intra ecclesiam digniori loco honorili-• plorat opem, S. Swithunum appellat. Lupus, ejus
«cntius lumulotur. Si dilfidat et haesitet, tcstimo-- audito nomine, obdormivit, mulier se subducit; lu-
siii loco habiturum sanitatem, quam, profligato) pus cvigilans, cum sociis eam insequitur, scd laedi
(47) Annum hunc nos signandum diximus inl (48) Plura in comm. preevio.
cnrtimciilario praevio nutn. 28, potins quam sequen- (49) De hoc ct sequenlibus niiraculis adi quae
tO'11. infra dabuntiir.
61 VITA S. SWTTHUNT. 62
. illis, qui eo in loco preces fundcrent, stipera acci-
non potuit quam Dei et beati pontillcis raisericordia A
liberandam susceperat. peret, aocessit. Cumque paululum illic obdormivis-
7. Statuam quamdam S. Swithuni episcopus set, visum cst ei S. Swithunum adcsse, lepram ip-
Scliireburnensis a fralribus acquisitam, honorifice sius manu abslergere, et morbum illum omncm
in ecclesia sua collocavit, ubi praeclara miracula repente ab ipso depellere. Evigilaus, laetus coram
crebro edi solebant. Ad hane statuam quidam le- omnibus cingulum solvit, et se purgatum ostendil.
prosus non curationis obtinendae causa, sed ut ab

HISTORIA TRANSLATLONIS

ET MIRACULORUM

Auctore ut videtur Lantftedo (50) nionacho Wintonien.si in Anglia.

Ex antiquissimo ms. Bigotiano.

CAPUT PRIMUM. B rogo, timque innomine Christi praecipio ut ad illum

S. Swithuni corpus divinilus oslensum, ac mira- propere pergas, meaque jussa illi dicas : Hoc libi,
cula. Eadsine, proesul mandat Swithttnus, quatenus ad
1. Temporibus felicissimi Fabgari [Eadgari] (51) Wintoniensem festinanterpcrgas civitatem, dicasque
regis Anglorum ac gloriosissimi totius Albionis (52) antistiti, qui modo tandem regit dicecesim, cui olim
insulae imperatoris, anuo Incarnationis Domini no- praefui, ut corpus meum de sepulcro elevet, et in
stri ac Salvaloris mundi Jesu Christi 971, indi- ecclesia collocet, quoniam quidem ccelitus illi est
ctione xiv, cunctipotens Deilas dignata est ostendere concessum quod tempore suo manifestanclus sum.
Anglis (55) Saxonibus sanctum corpus beati Swi - 5. Faber vero ait ad sanctum : Domine, nullo
thuni antistitis, per cujtis merita tot languentes, modo voluerit mei crederedictis. Virsanctus inquit:
Deo favente, prislinae sanitati sunt reslituli, quot Ut tuis credal sermonibus, drc ei, ad meum quo per-
nemo vivens unquam nec vulganle fama audivit, gat tumulum, et trahatunum annulum, ex his ter-
nec corporeo visu conspexit, nec legendo didicit, nis qui sunt fixi mei cooperculo sarcophagi. Si
ad sancti alicujus tumulitm curatos fuisse. Hujus confestim subsecutus fuerit illum, hoc sit ei vere
tamen mirabilis proesulis vita, et prisca conversatio manifcstum, quoniam te misi ad illum. Sin autem
nobis incognita sunt, quia scripta minime habentur; ^ illum minime hinc poterit evellere, tunc nulla ratione
sed clementia omnipotcntis Dei merita ejus mira- tibi debet crederc. Potes deinde illi indubitanter re-
eilis coruscantibus, evideistissime manifostare di- ferre quod si ulriusque vitoedesiderat perfrui sospi-
gnata est. tale, debet mores et actus commutare in melius, et
2. Triennio igitur antequam sanetae praedicti prae- ad ccelestis patriae beatitudinem incessanter festi-
sulis exuvioede mausoleo, quo olim fuerant humatae, nare. Quin etiam omnibus vaticinando prodas quod
a reverendissimo ejusdem loci antistite Athelwoldo mox ut meam aperuerint sepulturam, reperient
fiatiibusque ejus essent sublatae, apparuit ipse san- thesauros tam inaeslimabiles, tamque pretiosos ut
clus in somno ciiidam veridico fabro, angclica prae- qtiidquid usquam est auri et gemmarum, vilescet
clarus efflgie, diocns ad eum : Nunquid ad illum in comparationchoriun. Poslquam talia fabro edicta
agwosciscanonicum, qui cum ceeteris prave viventi- sanctus vates tradidit, ecelos subvolando petiil. Ve-
bus nuper a vetusto (54) cxpulsus est monasterio? rum faber ille, primo metuens videri falsidicus.hanc
Uteum recognoscas dilucide, Eadsiuus nuncupatur visioncm prorsus nemini ausus est priiha vice indi-
vocamine. Fabcr respondit: Quondam illum novi, ?.are viventi.
Pnter, modo tamen nescio ubi est. Cui proesul ait : n 4. Qui secundo commonitus ac tertio ab eodem
Nunc Wincelcumbe (55) degit. Et adjecit .- Ego te sancto praesule acriter increpatur c.ur nollet suis
(50) In commentario praevio attigimus ea quae pag. 254.
huc spectant. (55) Ea designalur hic Angliaepars in qua jacct
(51) Alibi Edgarus scribitur. Alfordus noster tom. Wintonia. De Anglorum et Saxonum in Britanniam
Annal. Ecclesiae Aiiglicanaenatalem ejus ponit anno adventu agit Malmesburiensis lib. i De gestis reguni
i)i5, ex antiquioribus ; mortem anno 975, qui et de Anglorum, cap. 1.
illo agit tonio citato locis variis. (54) Dilucidationem hujus loci quaere ex iis
(52) IJ est, Britannicr. Aristotelis interpres apud quae dicta sunt in comm. preevio sub initium,
Celiarium lib. III Geographise Antiquoe cap. 4, num. 18.
pag. 280, dixit Albion et Jema, id est Britannia et (55) Locus miVii incompertus. Quid noloe si fuerit
llibernia, ut conficitur cx codem Ccllario ibid. pa;;ii«; nliquis, vel oppidulum ignobilioris
65 GOSCELINI CANTUARIENSIS MONACHI 64
obedire praeceptis Tandcm accessit ad tumbam A K queretur, vicini illius et cognati ad sancti Doi tumu-
almi pontificis, unum ex supradictis arripiens annu- lum eum perduxerunt, et illam noctem pervigilem
lum, tali voce, inquit, ad Doininum creatorem re- cum amico languente assiduis orationibus percge-
rum : Domine Deus, universae conditor creaturae, runt. Languidus vero mane oppressus somno, pau-
concede mihi peccatori, ut si sanctus iste, qui hic lulum obdormivit, et visum est illi quasi quidam ad
quiescit corpore, ter comparuit mcis obtutibus in eum accederent et allerum ei calceamentum de pede
noctis sopore, liinc istam possim ferream evellere subtraherent. Qui statim cum amicis domum sanus
sphaerulam, sicut nuper in somnii visione ldem vir reversus est. Subtalaris tamen ejus nimiuiri quaesilus
Dei irois aurihus studuil resignare. Q?;i statim ut est; sed nusquam repertus. Curati sunt alii octo
traxit orbem chalybis, ila subsecutus est illum ex debiles ad sancti viri mausoleum, antequam ossa
lapidea mole quasi foret lixus in marino sabulo. ejus inde elevarentur.
Quem in propria reponens rimula, ita fixus perman- CAPUT II.
sit paululum pressus calce ut post hoc inde nequa- Corporis translatio, alia miracula.
quam possit avolli a nemine. 7. Quibus transactis Idus Juliis venerabilis Alhel-
5. Eodem vero die,dum peragraret forum, reperit woldus episcopus cum aliis coepiscopis, et abba-
Vintoniam ve- "*
qucmdam clientulum proedicti clerici tibus, cum pluribusque monachis sanctas reliquias,
nientem causa necessarioe cocmptionis. Cui intima- imperante glorioso rege Fabgaro [Eadgaro] de mo-
vit ea quaeper somnia vidorat, et humiliter eum fla- numento sublevantes, in basilica apostolorum Pctri
gitabat ut talia suo domino narraret. Quo postquam et Pauli cum magna veneratione collocaverunt. Ubi
ad proprium pcrvenit herum per Ionginqui inter- benelicia praeslautur omnibus vcra fide petentibus.
valliim temporis, illius rei immemor siluit, sed post- Postea vero quatuor aegri medelam acceperunt ad
modum pcenitentia motus domino suo cuncta quac cjus lumulum per intervallum trium dierum. Deinde
a fabro audivit diligenler narravit. Qui clericus eo per quinque mensium spalia raro luit aliqua dies
t-mpore non solum antistitom Wintoniensis dicece- qua non sanarentur languidi ad ipsius sancti hono-
sb, verum etiam cunctos fi'atres ibidem commoran- rabilcs rchquias. Aliquando autem tres, aliqtiando
tos pertoesos habens propter expulsionem canonico- quinque, modo septem, modo decem, nunc duode-
rum, nefandis moribus ac spurcissimis utentium, cim, nunc vero quindecim. Vidimus nainque plus-
pi*oquibus venerabilis Athelwoldus eos a praedicto quam ducentos in decem diebus eegrotos per meri-
expulerat coenobio, magis quam saneti Patris jussa tum sancti curatos, et in anni circulo, qui carent
implere studeret, audirc rcnuit. Poslca vero expleto Q < nuraero. Quapropter increduli ad sanctum Del ve-
duorum curriculo annorum, favente supcrni. cle- niaiu, ut beneficia Conditoris agnoscant et Crcato-
nienlia Condiloris, qui cunclos, quos pressit in rcm laudenl.
vineam laboraturos Dominicam, gralis ad suam de- 8. Cognoscant denique fideles quia Dominus no-
ducit graliam; idem clericusqui nuper erat, factus ster Jesus Christus, Dei unigenitus, qui in exordio
est venerabilis monachus. Nam nos ipsi ita hujus oetatis velatus amictu carnis per semetipsum
gestum vidimus,quemadmodum praesens demonstrat caccos illuminavit, claudis oflicium ambulandi prae-
codicillus. Benediclus omnipotens Deus, qui pecca- buit, surdis auditum reddidit, paralyticos curavit,
tores justificat, qui in se sperantes salvat, qui su - mortuos suscitavit, supra mare siccis vestigiis am-
perbos humiliat, qui humiles exaltat! bulavit; idem nostris temporibus ad elarilicandiim
6. Igitur biennio ante sacri inventionem corporis, suae majestatis omnipotentiam, et ad manifestandum
vir quidam gibberosus, et propter ingentem strumam egregii sacerdotis Swithuni meritum, confert sani-
valde incurvus,per somnium audivit ut Winthoniam tatis beneficium aegrorum corporibus, prae mullitu-
veniret, et ibi per sancti meritum Swithuni, sanita- dine innumernbilibus ut maris arenoe, quibusnonest
tem reciperet. Qui mane consurgens, siout valuit, numerus. Benedictus omnipotens Deus, qui nostra
gibbum geminis suslenlavit caraburtis (56), et ad D tempestate dignatus est sanctum suum signis et vir-
Winthoniam pervenit, ibique diu mansitans,angclica lutibus miiificare; qui cum Palre et Spiritu sancto
visitatione iterum admonilus ad tumbam sancti vivil et dominatur per cttncta soecula. Amcn.
praisulis Swilhuni perrexit,et flexis genibus, rogavit 9. In illo lempore quo Dominus rerum manifesta-
Dominum, quatenus ibi sanarctur ipsius sancti me« bat hominibus sanctum suum Swithunum, accidit
ritis,.quemadmodum in somnis audierat. Qui mox, ut venisscr.t Winthoniam in una die viginti sex
ut surrexit a precibus, ita curatus est divinitus ut eegri, causa recuperandae sanitatis. Ex quibus qui-
nusquam deformis gibbi locus appareret. Appropin- dam erant cseci, qiiidam surdi, quidam muti, qui-
quante vero sacratissimae solemnitatis die, quo vc- dam etiam paralytici. Qui cum accessissent ad san-
nerabilis Dei antistes Swithunus corporeis nexibusi cli praesulis monumentum et preces coram Deo
solutus, de hoc mundo migravit ad Dominum,vir effudissent, per ipsius interventionem oranes curati
qtiidam daemoniacis deceptionibus, omnibus mem- sunt in spalio trium dierum, sicque laeli domum
bris miscrabiliter debililatus cst. Qui cum diu lor- cum ingenti gaudio redierunt, magnificantes et lau-

(56) Camburta significat suskntaculum vul baculum.

65 VITA S. SWTTHUNI. C6
dantes Dominum. Ncc multo post acccsserunl ad A quando qualer, aliquando ler, ct suadere cceperunt
eumdem sanctum ex diversis Anglorum et Saxonum ceeteris prave rclinquerc, quod imperalum fuei at pie
fmibus centum viginti quatuor infirmi, mttltiplici- illis a suo preesulc. Quod dum incaute foret praeter-
bus constructi languoribus : hi omnes per sancti missum per intervallum quindecim dicrum, appa-
prsesulis meritum a variis aegriludinibusDeo volente ruit ipse sanclus Swithunus cuidam fidcli viro pcr
curati in duarum revolutione hebdomadarum , et somnium, diccns ad cum : Vade ad monasterium
bencdicentes Domino reversi sunt incolumes ad pro- vetus, et dic fratribus quod omnipotcnti Deo ni*
pria, qui debiles convenerant. Caccatus cst quoque mium displicet murmuralio eorum, quoniam quo'
quidam vir in Liiania Majore causa latrocinii: scd tidie miracula multa coam illis facit, ct ipsi taiu
quia innocens coecatus erat, venil in Epiphania Do- injuste agunt, quod ei non referunt laudes, sed ca-
mini ad sancti Swithuni mausoleum, preces humi- duca studia divinis opcribus proeponunt. Addc eliam
liter effundens. Et oculi ejus, qui erant ferro cx- ad haec quod si a laudibus cessaverint, protinus ces-
stincti, et omnino evulsi, illuminali sunt. Et habebat sabunt magnalia Dei; si vcro non desinent gloiifi-
postea claros oculos omni tempore vitae suee. Ergo, care Dcum, lot mirabilia ibidem faciet quot a ne-
quia cuncla miracula, quae Dominus pcr sanctum mine vivcnte recordanlur uspiam peracla. Vir vero
Swilhunum dignatus est operari, nequaquam enu- proefatus post sancti rccessioncm evigilans, ad epi-
merare valernus, rogemus ipsuin sanctum praesu- scopum Athchvoldum foslinabat, et ipsi intimavil
lem, qualenus animarum nostrarum languoribus oninia quoe sanctus Dei imperavcrat. Qui commo-
mederi dignctur, pro nobis apud Dominum intcrce- tus auimo, cur fratres non egissent secundum illius
dcndo, cum quo pro bonis operibus sine (ine per- praecoptum, rursus mandavit monachis cum magna
manere promeruit. Igitur dum tanta signa Salvator comminatione, ut ad omncs sanitates, quoe ad san-
mundi ad venerabilis Patiis Swithuni lumbam ostcn- cli tunibam fierent, facto signo, omncs simul ad ec
dere dccrevisset, beatoe memoriae Athclwoldus cpi- clesiam pergerent, et Dco omnipotenti laudes hym-
scoptts imperavit fratribus ibidem commorantibus nidicis vocibus canerent. Quod ita deinceps haele-
ut semper quando quispiam aegcrper meritum sancti nus observatum audivimus. Cui gloria et laus Deo
Yiri medclam reciperet, protinus omnesad ecclesiam omnipotenti, qui sic sanctum suum glorificare di-
pergerent et Dcum hyronis et laudibus glorificarent. gnatus est, qui vivit et regnat in soecula soeculorum.
10. Accidit autem ut quidam post aliquot dies Amen.
graviter ferrent, quod excitarenlur per noctem ali-

MIRACULI S. SWITHUNI
Ex antiquissimis membranis in cod. reginw Sueciw num. 769.

CAPUT PRIMUM.
Pars prima miraculorum.
1. Post quam sanctissimi corpus pontificis infra
ecclesiam, sicut prsedictum, cst positum, quatuor
oegri, sive quinque, nicdelam receperunt ad ejus
tumulum per intervallum trium dierum. Explet»
autem triduo, fenne per interstitium quinque men-
sium, raro fuit aliqua dies, qua in basilica, in qua
siint rcpositoe sancti viri reliquiae, non sanarentur
laiiguidi, quandoque plures sedecim, vel octodecim,
quandoque vero pauciores, quinque, vel tres, cele-
berrime etiam seplem, oclo, decem,duodecim,quin-
decim. Vidimus plus quam duccntos in decem diebus
pcr nieritum sancti curatos, et in auni circulo, qui
carcnt numero.
2. Vidimus etiam circa praescriptum (57) mona-
sierium plateasadeo refertas utrobique turmiseegro-
tanlium ut quispiam viator diflicile reperiret iler
gradiendi ad ipsum. Qui post aliquot dies, ita sunt
(57) Id esl, prmdiclum, prmfatum monasterium.
De quo actum esse supponitur ab auctore, cujus hic
damus hisloriam non integram, sed fragmentum,
eatcnus saltem quod eapilfv scu piiucipio ac line
sit muiila.
i
C curati, Deo favente, meritis sancli ut eliam infra
basilicam vix quinquc invenirentur languidi, Qua-
propter invidi sileant, ac reprobi, qui gloriosa hujus
sancti miracitla aut negant, aut quod negare ne-
queunt, in sinistram partem vertunt. hicreduli quo-
que etiam ad sanclum Dei famulum veniant, ut
benelicia Conditoris agnoscant, et Creatorem lau-
dent. Cognoscant (58) dcnique iideles quia Domi-
uus noster Jesus Christus, Dei unigenitus, qui in
exordio hujus aetalis velatus amictu carnis, per
aemct caecosilluminavit, claudis ollicium ambulandi
praebuit, surdis auditttm reddidit, paralyticos cura-
vit, mortuos suscitavit, supra mare siccis vestigiis
asibulavit; idem, nostris temporibus ad clarifican-
dam suae majeslatis omnipolenliam et ad manife-
standum egregii saccrdotis meiitum, confert sanita-
tisbeneficium aegrotorumcorporibus prae multitudine
mnumerabilibus, ut maris arenoe, quibus non csi
numerus.
(58) Consonant hic aliquot periodi cum ms. BL
gotiano, de quo supra. Vide illud a numero oc.avn»
Unde colligas ex eotlem profluxisse fonte lam hoe,
quod hic daraus, quam illud apographum.
67 GOSCELINI CANTUARIENSIS MONACHl 68
3. In illis diebus tres mulieres in Vectam caecaeA ma.iicis. Tum a quibusJam intimatum cst ejus do-
degebant insulam; una lucem corporalem nunquam mino quod ad sanctum Dei Famulum proefata con-
conspexeral oculis; duae vero per spatium erant fugisset servula, et per ejus bcneficia esset de com-
caecataenovcm annorum. Quaedum audirent ad tum- pedibus absoluta. Quod cum audisset, permotus
bam sancli praesulis caecos illuminari et per virtu- iracundia, summa cum festinatione illo perrexit, et
tem Doraini Jesu Christi iiifirmos quoque curari, non sua sponte, sed Deo cogente manicas rcserva-
rogaverunt cognatos earum et affines quatenus eos vit, et praedictam abire illsesam sivit, et de illo faci-
qiiamprimum transducerent (59) insulam, quoe un- nore nihil mali intulit ei.
diiliic undis Oceani est circumscpta, unde facilius 6. Vir autem quidam multos paralyticus per
quivisscnt pervenire ad locum, in quo quicsccbat annos in provincia Anglo:um commorabatur, quea
somate, (60) Christi prsesul. Curoque extra insulam corum lingua Ilamme dicitur, adco omnibus mem-
cssent expositae, et fluctuarent absque ductore, et bris debilitatus ut de fulcro, quo recubabat, nulla
penilus ignorarcnt quid agcre posscnt, clemens Con- ratione surgere pracvalerct. Is audiensmiracula quae
ditorcrcalurarum, niiscrlus inopioe earum, contulit Dominus Wintoniaefaciebat per sancti Vatis merita,
eis [quemdam juvencm a nativitate mutuin] (61) ccepit sagaci mente preemeditari quod suavius esset
oetatc circilcr 20 annorum. Qui dum ad eumdena illi, si ante salutiferas viri Dci exuvias, saltem unam
devenissenl loeum, ccepcrunt eum viragines flagitare pervigil duccrct noctem. Qui convocans cognatos
unaiiimi voce ut eas ad Wintonicnscm duceret ur- cl amicabiles vicinos, quibus praeccpit flagitando
bem, ubi sanctus pollebat episcopus signis mirabili- nimium quatenus falerarent sonipedes corum, ac
bus. Qui mirabili dispositione Dei, precibus earum semet baccaulo (62) imponerent, atque ad sancli
allttbescens, in reflexo calle coecas pracfatum per- proesulis corpusculum dcferrent. Qui dictis amici
duxit ad locum. Ipsa autem nocte, qua intraverunt obtemperantcs oegii, ocius peregerunt quod eis proe-
basilicam in qua ossa Dei famuli quiescebant, prae- cepit. Verum antequam eeger sermonem finiret, pcr
dictaetres coecoe, per sancti meriluni praesulis, a vero pielatem gloriosi curatus ponlillcis, de lcctulo cou-
lumine Deo meruerunt recipere lumen oculorum. surgens, itcr arripuit pedibus, et universos comitcs
4. Juvcnis vero viraginum duclor, clarescentc au- cursu praecessit equites, qui cum ipso itinerabant
rora lucis, recte quivil fari quidquid voluit, et mox complures, ct volucri gressu ad venerandum alnn
signum fecit custodi ut extra ecclcsiam exiret, qua- reliquas cpiscopi pervenit incolumis, adhuc soda-
tenus illi loqui potuisset. Qui admirans quid dicere libus longe remanentibus, canterinis licet et admi-
vell.:t, ad eum venit interrogans cur eum vocaret. C niculis suffragantibus.
Juvcnis illi ail : Scias verissime quod modo loqui 7. Quaedam eliam praepotens matrona comma-
possum recte. Custos inquit: Nunquid antea loqus nebat in alia Anglorum provincia quae eorum lingua
poteras?Qui respondit : Nunquam antehac loculus nuncupatur Bedeforshire (65), haecerat spatio liitim
sum, et nunc prima audisli verba quae de ore meo adeo caecala annorum ut nec splendorem luciferi
sunl progrcssa. Ast ego hesterna Iuce mutus, tres possct solis contemplari. Quaedum ingentibus cru_
mulieres huc deduxi coecas,[quae] Deojuvante,modo ciarclur doloribus, promisit sancto se daturam
sunt videntcs. Quapropter pcrge, voca fratrcs, ut mulla sancto praesuli Swithuno donaria, si per
solito more reddant grates. ejus raeritum lumen rcciperet oculorum. Cumque
5. Eodem dcnique tempore quaedam ancillula proi hsec a clientulis foret deducta ad viri beatissimi
parvo erat commisso religata a proprio Wintoniae: ossa, dedit Deo sancloque Swithuno vestem quam-
domino compedibus ferreis, et exse.crabilibus ma- dam, quam dum altaii supponeret, illico Iumen re-
nicis; haec pcrlrahcbatur in crastinum crucianda cipere meruit, quod dudum amiserat. Quae, mente
diris verberibus, ac nonnullis vibicibus. Haec tota devola laudes Deo referens atque post perceptam
non cessavit nocte perfusis Deum lacrymis exarare, salutem cibum capiens, domum red iii leetissima,
ut eam liberaret a pessimo torlore per sancli prae- ^ quae ad sancti monumenlum pontificis accessit mce-
sulis interventionem. Rutilante autcm diei hora,quo i stissima, per virtutem omnicreantis Dei et Sahalo-
debebatur aflligigravi tortura, inter preces et gemi- ris nostri Jesu Christi.
tus, cecidcrunt compedes de ejus pedibus; quacs 8. Alia quoqtte materfamilias valida aegriludine
illico periculum evadcns, dormientibus dominis,, ccepit infirmari eadem tempeslate. Omnes itaque vi-
confugit ad tumbam sacri .ponlificis adhuc ligataL cissim affines, et famuli ad eam accedentes, horta-
(59) Ducerent trans insulam. Vecta quippe insulai debatur legendum, litteris casu pene omnino deletis.»
in mari Britannico, Hantoniee provinciae, in qua sitai (62) Esl feretrum, in quo morlui efferuntur, alias
est Winlonia, fere adjacet, et non nisi exiguo ab eai bacapulus, baccapulus, uti cst apud Cangium.
freto dirimitur. (65) Bedfordiensis comitalus, provincia Angliae,
(60) Id est corpore. Ex Graeco <rwua,corpus. Vitat in ejus meditullio, satis parva, et a septentrione ad
ms. S. Magnobodi episc. Andeg.' cap. 51. « Ubii nieridiem extensa. Terniinatur ad Arctos Northam-
plurima fidelium somala, digna vencratione habitai ptonia, et Hunlingtonia comitalibus, ab ortu Canla-
requiescunt. » brigia et Karfordia, ab occasu vero et meridie Bu-
(61) Uncis inclusa supplevil P. Papebrochius; kingamia. Primarium cjus oppidum dicitur Bed-
propria manu, addens ad liiargineni : « lla csso vi- fomie.
 69 VITA S. SWITllUNI. 70
bantur eam gementes ut proprias disponeret pos- A t intervallum quindecira dierum, condolens sancius
sessiones, antequam necis interitus adventaret, quo- Dci famulus, quod fratres proefali bonum parvipen-
niam arbitrabantur eam cilo obituram. Cum autem derent opus, et proesulis illorum jussionibus non
languor intolerabilis augerctttr diebus singulis, po- obtemperarent, nec debitas Deo laudes persolverent,
sila in desperatione istius vitae , proximae moitis sed in pcrniciosas Satanae decipulas inciderent, in
vicinitate, .promisit Deo, sancloque praesuli Swi- somnis (64) apparuit quadam nocte cuidam venera-
thuno, quod si aliquid per ejus interventum per- bili matronae, nivea indutus melote ac talari vcste,
cipere mereretur aegritudinis remedium, cum multis gerens coronam iu capile auream, gemmis decenler
donariis , quantocius valeret, ad ejus mausoleum preciosis ornatam et Indicis pulchre margaritis
veniret, et unam vigiliis noctem duceret anle sacra- comptam, nec non saudalibus pulcherrimis calcca-
tissimum Dei famtili corpusculum. Quod dum pro- tus, dixitque illi blandissimis sermonibus : Mox ut
mitteret, potita est sanitate corporis : sed amislt vicieris Wiiitouiensem, dilecla Dei, antistitem, dic
vigorera mentis, quoniam quidem Dei beneliciorum ei ut imperet monachis dcgentibus ibiJem ne ces-
immemor, promissiones quibus scse obligaverat sent gloiificare Deum omnipolcnlem quotiescunque
non observavit, et gratias Deo debilas, sicut con- quispiam aegrotus ad Swithuni tumbam praesulis
dignum erat, non rependit. " receperit curationem. Valde etenim
displicet omni-
9. Hoecdum post aliquod tempus, cum proprio polenti Deo, auctori miiaculorum, quod quotidie
conjuge meditaretur ad quosdam nuptias equitare, miracula facit innuinerabilia coram oculis sancto-
minislris optimos praecepit comipedes proepararc. rum, et ipsi tam injusle aguiit, quod Deo laudes
Qui postquam decentissime sunt ornati faleris, vir non referunt, sed caduca malttm studia, quod r.efas
ejus, cum paucioribus antecessit clientibus, quem est dictu, divinis operibus proepouunt. Ne sit illis,
ipsa cum pluribus subsecuta est citius. Quae, duni obsecro, grave per singulas omnicreantis Regis vir-
phaleratum scanderel equum et dum equitaret post ttttes glorificare oinnium Auclorcm viitutum, ne
maritum, dolorem non sensit ullum, nec penitus sentiant iratum Judicem vivorum atque mortuoiuin.
aliquam aegritudinis molestiam. Denique cum ad Quid plura?
praefatas pervenisset nuptias, in quibus plurcs ad- 12. Deinceps si quispiam cessaverit a laude, re-
erant consules et multi praepollentes rcgis satellitos, plelus noevo invidiae, torporis ac superbioe, nisi
subito arripuit eam ipse languor, a quo nuper me- commissum hoc deleverit poenitudine, carebit mi-
dicata fuerat per sanctum Dei famulum. Tum illa nime vitiorum fraude. Nimirum idcirco Deus tot et
demum intelligens quod injuste egisset, quoniam („ tam inaudita, novissimus lempoiibus, mundo prae-
curata a Deo per meritum sancti, haud retulissct bet miracula ut mollescant homiiium saxea ac resi-
gloriam Conditori, mox, in quantum valuit, pccni- pisoant pravorum corda, et feslinent ad coelestia
tudinem agens, clienlulos ad se convocans, quos, bonis opeiibus gnudia, quoninm signa infidelilsus
secundum quod fari quivit, suppliciter exoravit ut populis sunt tribuenda, lidelibus autem neqnaquam
eam, quantocius possent, ad locum, in quo vir san- necessaria. Nunqiiid Dco rerum cinditoii obcdiunt
ctus quiescebat, doferrent, quo pcr Dei misericor- qni ejus beucficia floccipendunl? Nonne D.imiiiuiu
diam rursus reciperet sanitatem. Quae dum illo ad iracundiam provocant qui silentio ejus maguifi-
delata foret clientum juvamine, in sequenti nocte centiam negant? Adde etiam hoecquod, si a laudibus
denuo recepit curationem. Postera vero die incolu- cessaveriut fratres, protinus cessabunt magnalia Dci.
mis ad supradiotas repedavit nuptias, omnipotenti 15. Si vero non desiverint ccelestem magnificare
Deo gratias referens justissimas. regem.tot et tanta Dominus omnium patrabit ibidem
10. Dum mundi Dominus ac Salvator inclitusi miraculaquotet quanta anemine recordantur vivenle
mirificarct sanctum suum prodigiis ac virtutibus, super terram peracta hactenus uspiam, postquam
praesul venerabilis Adelwoldus, qui Wintoniensii divinitas, quae in unam Christi personam junxit ge-
praeerat dioecesi, in illis diebus imperavit fratribus, pD minam potentem naturam,-Deum et hominem, ser-
ibidem commorantibus, quod quandocunque quis- vum et seniorem, creaturam et Creatorem, vexit ad
piam aeger per virtutem Domini et meritum sanctii ccelos nostram humanitatem. Sanctus Dei famulus,
antistitis medelam corporis optatam perciperet, pro- mox ut talia illi gloriose praecepta retttlit malronae
linus omnes illius loci fratrcs necessaria relinque- in soporis visione, angelicum inde removens vultum,
ront, quaeque in manibus tenerent, eoclesiam adirent cum vibrante luce conscendit olympum. Mater fami-
et condigne Deuni glorificarent. Accidit autem utt lias autem, post sancti rccessionem evigilans a dor-
quidam, illecti datmonum fraudibus, graviter ferrentt milionis gravedine, coepit multum dolere quod care-
quod tam seepe excitarentur de nocturnis quietibus,, bat claritudine, quam per somnium conspexerat
scilicet aliquando tribus, aliquahdo quatuorinuna t ineffabilem ; quae tam ocius qnam valuit de fulcro,
nocte vicibus, ac suaderent coeteros prave relinquere ! quo jacebat, surrcxit, et. accersito venerabili cpi-
quod illis pie imperatum fuerat ab eorum pontilice. scopo, intimare studuit quidqtiid in somnis ab an-
11. Quod dum incaute foret preetermissum per gelo Christi accepit.
(64) Apparitio haec habetur supra in Historia e: tulum adjtinctis.
ms. Bigotiano suropta conlractius, mutatis aliquan-
71 GOSCELINI CANTUARIENSIS MONACIH 72
14. Qui commotus paululum, ut decet snpientem A sitad sancti viri corpusculum, in ipso die curalis
virum, cur fratres non egissent ser.undum. illius pra> est altero pede, et confestim laettis rediit domur.i
ccptiim, rursus pr-aescriptis mandavit monachis de pedibus, magnificans Dominum sermonibus.
palatio regis, in quo pro communi utililate regni, 17. Venerunt aliquando ad sanclum Dci famulum
Deo cunctitonanti militabat in diebus illis, quod, si ex diversis Anglorum pvovinciis viginti quinque
quispiam adcsset, qui Deo laudes non redderct, et infirmi, vaiiis languoribus constricti, scilicot caeci,
ad ecclcsiam festinus non pergeret illico, ut quilibet claudi, surdi et muti; qui in unius diei revoluliotie
oegerpor virtutem sanctae Trinitalis sanitatem reci- omnes per gloriosam egregii sacerdotis interventio-
peret, poenitentiam septem dierum ageret, nil man- nem a Domino meruerunt recipere curationem. Qui-
ducans neque bibens preeter aquam et panem. Ex quo dam etiam comes multum dives habebat filium, qui
tempore ncqnaquam est prsetermissum,quoticscun- a nativitate quinquennio usus est visucorporeo,qtio
que ad beati viri corpusculum^sive in die, seu in expleto illum amisit, et alio lustro coecus cxstitit,
media nocte , actum cst quoddam miraculum, cdili qui dum una nocte vigilaretur a genitrice, cum
paiilulum pulsante tintinnabulum, qualenus fratrcs plurima clientum multitudine in tcmplo, quo cfiiies-
non adirent coenobium ad glorificandum omnipo- ccbant vencrabilis viri reliquioe, aurora diem du-
tciilcm Dominum; cui honor virlus, alque impc- cente, glaucoma ex oculis ejus reccssit, cl Deo vo-
rium, doxa (65), majcslas, paxque, tripudium per lenle clarum videre potuit.
immorlalia saecula saeculorum. CAPUT II.
15. Quidam denique vir Londoniensis ita erat Miraculorum pars secunda.
eodem lcmpore debililatus omnibus niembris, quod 18. Non cst autem silentio preetereundum quod
prorsus nullam jam posset sperare medelam. Idem ante inventionem sacratissimi corporis Swilhuni
autem audiens miraculorum opinionem, quoe per antislitis, vir quldam nobili orlus prosapia, abun-
cosmi (66) Salvatoris pielatem patrabantur ad vatis dans opibus plurimis, in eadem degebat Anglorum
mausoleum, ab agnatis delatus est Wintoniam se- regione, qni ctecalus estcasu eveniente. Is ilaque
cundum ejus desiderium, cupiens accedere ad san- Roroam perrexit cum omni mentis devotione, qua-
ctum Christi famuli corpusculum, et inibi vigilans tenus ibi sanaretur per benedicta sanclorum cor
una nocte degere, sed minime quibat prae niniio do- pora, quae ibi requiescunt innumerabilia. Qui ferrae
lore. Quo cum post aliquot deporlaretur tlics, cadcm per intervallum quinque annorum in orationibus
nocte coelitus curatus est. Vir namque ipse tara pcrmansit, et medicinam propriae caecitatis rninime
gravi percussus erat acgritudine ut manus et pedes Q impctravit. Qui denique, dum ibi degeret, audivit a
illitts post tergum versi cernerentur. Verum Dcus peregrinis, de Anglorum finibus ad limina apostolo-
omnipotens, niisericors ac clemens, qui non dcrelin- rum Romam venientibus, quod Dominus eegrorum
quit omnes in se sperantes, per sancti meritum languoribus mederet innumerabilibus per sancli
Swithuni, suae misertus esl crcationi, tribuens in- Swithuni meritum, ociuspraefatamurbem deserens,
firmo pristinum vigorem corporis ad sui glorificatio- et ad regionom unde ortus fuerat regrediens ante
nem nominis, quatenus incolumis effeclus magnifi- sepulcrum sancli praesulis requisivit quam [ imo
caret Dominum, qui facit mirabilia magna solus, cum ] parlem regni, de qua natus fuit. Quo cum
omnibus viloesuae diebus. perveniret, eadem nocte lumen meruit recipere pri-
16. Denique ex praefata urbe quondam pariter stinum, et a Domino mundi creatore illuminatus.
venerunt Wintoniam hominescaeci numero sedecim incolumis reversus est domum, glorifioans Regem
tiiriusque scxus. E quibus quindecim e prima coeli- coelorum et laudans omnicrcantem Deum.
tus illuminati sunt die; sexttts autcm decimus altcro 19. In illis diebus, quidam manebat in civilalc,
luccscente. mane cum multis langucntibus aliis, per quoeBrofcceasler nuncupalur proprio nomine, caecus
meriium saucli praesulis curatinnem recipere me- et paralyticus in ulrisque laleribus. ls autem ab
iuii, ct sic postmodum Deo juslissiinas pcrsolvenlcs D agnatis deductus esi Winloniam, ubi sanitatem re-
loeli gralias, reversi sunt videntes Londoniam, qui cepil per sanctae Trinitatis omnipolenliam. Nimirum
cseci nuper venerant. postquam accessil ad ecclesiam, in qua sancli mem-
Quidain claudus etiam utroque pede commora- bra viri quiesccbant, tribus diebus atque noctibus
batur in eadem civitate Londoniee, qui sanilatcmi perseveravit in vigiliis el oralionibus. Quibus ex-
pcr diversas inquirendo provincias pene suam om- pletis aperti sunt oculi ejus, et vigor priscus rediii
neni consumpserat facultatem. Is tandem ad san- in lacertis ac manibus, moxque bcnedicens Deo,
clum equo vectus Augustinum (67) archiproesulemi inde recessit sanus.
Cantitariorum, per ejus intercessioncm , unius3 20. Vir etiam degebat in provincia Anglorum,
pcdes meruit recipere valetudinem, qui post ali- quae vocatur hunum caecus spatio septem anno-
quanlulum temporis inlcrvallum, audiens opinio- rum. Is, dum haberet praevium ductorem, sicut
nem miraculorum Wintoniam (68)veniens, acccs- oculis privali habere solent, qui eum vel ad eccle-
(65) Id est gloria, Grace 36?«. (68) In ms. nostro passim scriptum reperi Pinto-
(66) Id est mnndus, Groece xo<7,uo?. nUnu, oro qno substilui Wintoiiium.
(07) Ftise dc illo actum dio xxvi Maii.
15 VITA S. SWITUTJNI. 74
siam daccrcl, vci uoicunqiie ilii necesse foret, el, A fronlibus, el perficere oninin quoecraiit neccssaria,
deinde domiim reducerel quandocunque vollel, tem- sicque rcdeunles domum benedixcrunt Doniinum,
pore quodam iralus duclor, nimitim longe ab hospi- auclorcm sanitalum.
tio reliquit COECUIII, qui eum prorsus ignorarct qua- 25. Eadcm nempe tempcstalc viri cujtisdam scr-
liter domum remearet, oravit ad Deum rcclorem vula furala fueral in aquilonaribus Anglorum cli-
rerum subuixis clanioribus ul illum rcspiceret matibus, alque dcducla ab avidis mangonibus ad ur-
cleiiicnlius, lalibus effundens precibus : 0 Domine, bem, in qua quiescebal sanctus corporc Chrisii
aiigclortiin doininator ct hominum, scio quia ni- praesul, et distracta cuipiam viro proefatae civitalis
hil polcsl luam lalere providcutiam, vidcs me ca- Urbano. Hoecdum per longi spaliiim lcinpo.is inibi
ptum liiiiiinc, longe rcnioium a propria mansione, sub alio mansilarct domino, conligit ut vir idcm, a
el acoiiuimacidescrltim ductore. Huniililatcm mcam quo prius furto subtracta fucrat, Wintoniam vcni-
respice; aclus proprios in tua voliintate dispone, rct, quatenus sibi neccssaria enieret. Quod cum
grcssus uicos ad tc dirigc, cl niihi ncquissimo in ancillula audiret jam proesignata, audaclcr ad pri-
coelesli scde lucem seinpiternam cum sanctis et scum loqui vcnil doniinuiii sinc illius liccntia cujus
cloclis coitccdc. Misercre mei, Domine, secundum impcrio tum erat subdila. Cum hoc crgo rescirct
volunlaleni lunm, cl fac niecuiii juxta luae pietatis B ] domiiva cui serviebal hoecfamula, quod iabularclur
clemeiitiam. Ne derelinquas, me Doniine, aniplius dc alia cum Iiominc prorincia, jussit cam vinciri
in nialignorum nianibiis, scd vel aiiiniam dc hoc compedibus infcsta niniiuni, ne possot ad anliquum
corpusculo lUcam suscipe, vcl pcr sancli mcrila p.llo modo remcare patronum.
Swiiliiini, crccitati mcrc IBIHCIIclarum reslituc. To 24. Aecidil autem in soquenti dic ut mulicr ca-
ctinin rogo, cleiueulissinic pr*sul, pcr qucni Auclor deni Incescenle egrederctur nianc, ad quoddam ne-
rcruin ningnificus praebel mcdclaiu divcrsis aegro- gotiuro sibimet profuiiuruni, ct donii compcditam
riim laiiguorihus, qiiatcnus mihi stiecurras lnis rulinqucret famulam. Quoe mox sicul potuit, loras
«ncris procihus. Credo ncnipe quoniaiii iinpctrabis cxivil, et juxta ipsius limeii domus niiserabiliter
illico- quidquid pciieris a Domino. Quaproplcr - consedit. Tum lola meiilis intentione ctmcticrean-
poscc luroinis Principcm quo niihi oculorum rc- tom Deum ccepit exorare ut eam liberarct a diris
siimal liinicn. pessimoeligaminibus dommoc. Conversa atitem ad
2L CIIIIK|UC lalcs caecus illc prcccs curn iiigcnli tcmpium iliud, in quo corpus sancli praesulis venc-
gciuiiti profudissct, protinus in codcm loco apcrli rabalur dignis honoribus, diligenter, per ejus inter-
sunl oculi ejus, ct conspicere valuil claritalem acris, venlum, Dei exoravit beneficium, etconfcslim desi-
quam ncquivil scplcm aunis ccrncre rclroaclis, C dcratum adepta cst suflVagium.
atquc sine proeduec rediit domuiu incolumis, vi- 25. Interea quidam sacerdos cdnilie venerabilis,
tinis cl parcnlibus, ultra quam crcdi possit, ad- vcslibus omatas candidissimis, propcranter ad ca-
inirantibiis, quomodo cognalus illorum, qui indc tenatam acccssit mulierculam, dulcibiis aflaminibus
panlo anlc disccsscrat liiinine privalus, cvidenter interrogans, quid liaberet elegam (70)., cujus bra-
a Domino sit illuniinatus. "Qui dum cognovissent chium dextera arripiens manu., eam vexil ad sancti
qualiier per venerabilcm Dci pontiliccm amicus ttimuliim in pungenlis ictn, alque inlcr innumerabi-
corum rccuperassct sanilalcm, unanimi voce Do- lcm populi multitudinem, quae munitionis similitu-
iiiinum glorifieaveruiit, qtii facit magna solus mi- dinc vallabat monaslerii limen, infra adilum adliuc
rabilia, cui nomen el impciitim sinc fine pcrinanet illigatam compede, exposuit juxla sacrum altare,
in soecula soeciilorum. super quod vir sanctus requicscebat somate. Mirum
22. In illis ctiain diebus qualuor homines ulrius- enim el mirabile fuit quod nemo ciicumstantium
que scxus dcgcbant in parle regionis Brilannicae eam vidit, nec sacerdolem, qui eam illo detulit,
qure nunciipalur Easlsexau (69), qui per mullorum donec exposita in sacello exslitit, quod obseratum
rcvoliitioncs aestaliim cruciabanlur doloribus, ac clave a cuslodibus, praescns tum cernebat popultis.
divcrsis languoiibus; duo scilicct viri mancbant Domina vero ejus, in quantum yalebat, concita scr-
cacci, ct binaeinulieres ulrisque manibiis dcbiles, vulaesubsequebatur vesligia.
acpcdibus tiaudicantos. Qui, audiontcs Doi bcneficia, 26. Cum autem hanc vidisset monachus qui cu-
quic pcr siiuni omnipoteiis Dous famulum dignalus stodicbat sanctum, ct de sacello habebat claviculam,
«sl largiri dissolulis arlubus langtientiuni, vene- quo quiescebat praesulis corpusculum, admiratus
runt ad sacri pontificis mausoleum, supplici prcce! nimiuin, dixit ad se ipsum : Quis infra sancti came-
cxoranlcs irinum ct iinum coeli terraeque Deum. ram, quam cerno, islam clausit feminam ? Putasne
Quo cum pervenissent in unum, illico aperli sunil jauuam reperit apertam, quam paulo ante opposita
oculi caecorum, sanitasque sincera protinus fcmi- clausi ipse serula. Qui accedcns ad sacelli valvu-
narum mauibus reslituta cst ac pedibus, et ambu- lam, audiente populo, inqtiit ad eam : Quis te, fare
lare coram omnibus coepere circumstantibus, si- mulier, inlra venerandum, quo nunc stare videiis,
gnunique crucis sanctae manibus earum imprimere! introduxit locellum? Qua confisa temeritate clau-
(69) Vulgo Esscx, Laline Essexia, provincia ini (70) Id est tristem, Graecobarbara vox a Grxca
parle orieniali Anglbe. j).£j«, tuctus tamentatio,
PATBOI.. CLV. 2
75 GOSCELINTCANTUARIF.NSISMONACHl 76
strum praesumpsisti penetrare qiio Chiisti prsesul A ctum cx diversis Anglosaxonum finibus centum e»
requioscit corpore ? Qua rationc poluisli lalcre, quia viginti quatuor, multiplicibus constricti languoribus .
V; nequaquam vidi, quando ostium clausi. Tum illa, Hi omnes per sancti prsesulis meritum, a varii.j
conspiciens quemdam cloricum juvenem retro sc acgritudinibus, Deo volente, curati sunt in duariim
stantem extra baleonem (71), edili quidom respon- rcvolutione [dierum,] et benedicentes Domino re-
dit, inquiens : Memet rcnitente clericus isle, me versi sunt incoluraes ad propria, qui debiles et
super scapulas elevavit suas, atque ad suum depor- aegroti convenerant.
tavit locum, modoque cxposuit ante sanctum. Qui 52. Indignura quidera aestimo praeterire silentio
econtrario respondit cum juramcnto : Nusquam te quod vir quidam pro parricidio quod commisit
oculis ante hac conspexi meis. illicito... illigatus chalybe fuerat dirissime, qui no-
27. Mulier dixit: Tu etenim ipse huc detulisli vem orbes ferrcae molis gerebat corpore , totidcm
me. Clcrious respondit : Mallem ut nocturni canes aunos peregre se cruciando pro scelcre; fama vo-
te haberent corrasam diris morsibus quam dorso laiite, inclyta audions Dei mirabilia quae per sui
imponercm meo tam iiihonestum pondus. Quae, ad sancti meritum patrabaiitur in provincia Anglorum,
se revcrsa, retulit talia : Presbyler quidam, canus Winloniam venit ccelitus de transmarinis partibus.
ac valde venerabilis, amictu» induviis splendide " Qui, dum submissis precibus Deum deprecaretur
fulgidissimis, me flentem in limine comperit Do- diutius quo per sancli medicabilem pontificis inter-
minoe, dulcissimo nec non est consolatus affamine, ventionem refrigeraret intolerabilem sui crucialus
qui arripicns dexteram meae vestis manicam, mox dolorem, Deo favenle ferreus, qui ventrem secabat,
ad istam cvcxit basilicam, cum tanta celeritate cor- circulus, in tanlum utvitalia jam ponetrarel inlima,
porisquc suavitate quanlam sermone non possttm disruptus prosilivit extra hominis viscera, quom
cnarrare; et quoniam postquam in isto medeposuit cruciabat immensee magnitudinis poena. Alius deni-
adito, non vidi alium circum astantem clericum quc orbiculus, qui gravi tortura affligebatbrachium
proetei juvenem istum; ideo cogitavi quod ipscessel, hominis illius, quoniam turgescente carnis vulnere,
qui mc huc detulisset. totus jam sanie tegebatur ac sanguine, confeslim
28. Cumque haecaudirent turbae populorum, qtiac ante pedcs ejus cecidit, et acre doloris tormentum
praesentes aderant ex diversis partibus Angloium, conlinuo ab eodem reccssit. Ille nempe annulus in
allmiratee nimium glorificaverunl Dominuni regem tantum erat strictus ut vix esse trium capax videre-
omniura , ac Salvalorem hominum, qui tam inau— tur digilorum, et ideo fuit mirum quoniam int-gcr
dila dignatus est facere miracula per sancti gloriosa r prosilivit de hominis brachio, et in teslimonium
sacerdolis sui nierita. Ipsi gloria, laus et impcrium, hujus miraculi in eodem suspcnsus est coenobio.
qui oum Gonitore sanctoque Pneumate (72) vivit 55. Praesignatis dcnique temporibus, quidam ne-
unus, et rognal Deus per infinila lempora saeculoruis. gotiator, noraine Flodoaldus, vir in rebus prudens
29. Temporc autem illo ex longinquis occidcnla- siucularibus, plurimis abundans opibus, habebat
lium iinibus binaemulieres accesserunt ad viri Dci quemdam famulum, quem diligebat nimium. Is,
iiiansoleum precibus. E quibus una propriis luincn pro quodam facinore comprehensus a regis pracside,
ncquibal conspiccre oculis, altera erat muta a nali- jussus est a regalibus custodiri cLentibus, donec
vitalc, usque ad senectutem fcrme. Muta ctonim ojus veniret doniinus, et ignitum carbonibus ferrum
rogebat toto ilinere caecam,quo pro duclrice a trans- nudis manibus idem portaret protinus, et si forct
ounlibus requirebat ambulandi semitam. Cumque inculpabilis, relinqueretur incolumis, si culpabilis in-
paiiler ad locum devenissent, in quo sanclus quie- venireiur, capite plecteretur.Audiensigitur senior(75)
sccbat ponlifex ; caeca reccpit lumen, et mula lo- illius, quod ipse servus invinculis teneretur subdiris
quendi facultatcm. Quoe ccelitus medicataa, per viri custodibus, festinantius quampotuil illo perrexit, ex-
gloriosi meiituni, mox redierunt domum, glorili- poscens regispraefectum, ut dimitleret judicium, et
cantcs omnipotcntem Doniinum. D servulipreescriplum conditione famulum possideret
50. Vencrunt deinde Winloniam triginta scx a^gii, illaesum.
cansa recuperandoe sanitatis, ex quibus quitlaivi 54. Qui minime favens ejus sponsionibus, ultra
crant caeci, quidam surdi, quidam liiiili, quidam niodum superbiens, pro mundanis fascibus servo
«^iam paral.ytici. Qui, dum acccssisseut ad sancti ferri calidam praecepit gerere massam. Dominus
prsrsulis monuinentum, et preces coiam Dco eflu- autcm ejus hoc audiens de servo, nimium periiuio
disscut, per ipsius inlervenlionem omnes curati suut condolens, rursus praeposito spopondit regio dare
in spatio trium dierum; sicque laeti doimim cum puri libram argenli, et similiter concossit servtiin
ingenti gaudio redierunt, magnificanles el laudantes illi possidere preefatum, exorans, ut iniquum di-
Dominum. niiUeret judicium, quoniam dispendium tanli dede-
51. Nec multo post accesserunt ad cumdem san- coris miniine quibat pcrpeti, ut mancipium iliius,

(71) Italis batconi, Gallis balcons, sunt exedroe (72) Id est, spiritn, a Greeco^v«3ua.
proemineiites. De qua voceAcharisiusapudCangium : (75) Barbarum a voce Gallica scigneur, dominus.
< Quidam vocem proprjam Yenoloium, alii Go- Yide Glossar. Cangii.
niiriisitiin osse aitinl. i
TI VITA S. SWiTIIUNI. 7S
pro vili scelere jugularetur ct erimiiie. Amici quin A l fectus est caecus per intervallum quindecim anno-
etiam et parentes culpati hominis tristes ga- rum. Is, dum nimia caecilate cruciaretur, compluri-
stoldo (74) regis ingentia promiserunt donaria, ge- bus peraclis medicaminibus, uslulatum est caput
stientes cognatum magnopere eoium liberare de ejus duodecim adustiouibus, quae nihil ei prorsus
contumeliost» morte. profuerunt, verum multo magis obfuerunt. Qui
55. Praefectus verumtamen precibus eorum ab- demum audiens quoe et quanta clementissimus
nuens, praedictum compulit hominem nuda fcrre: Auctor rerum miracula per suum dignatus est fa-
manu chalybem eximiae molis ferventem, multoque: mulum benignissinie hominibus preebere languen-
carbone rubentem. Quem dum vir ille coactus a[ tibus, Winloniam nudis veniens vestigiis, ad sancti
praeside, manu gestaret timide, protinus ingens ar- corpus pontificis accessit cum precibus assiduis.
sura replevit ejtts volam tergore adustam. Sigillatai Quo cum pervenisset, cl eadero nocte ibidem vigi-
est autem manus ejus solito more, usque in tertiumi laret, crastina albescente aurora, lucem oculis con^
diera. Flodoaldus autem in sequenti die convocavitt spicere meruit, atque sospes domum rediens, omni-
hominem, ac reperiteum damnatum, ac culpabilem. petentem Dominum glorilicare sluduit.
Quinimo commotus dclore pro perituro homine,, 59. Anno quin etiam ipso, quidam eajcus ex lon-
fralrem convocans et socios qui aderant, domumi "' ginquis Ajiglorum finibiis, audiens prodigiorum opi-
redire disponebat, quoniam, uti praediximus, patien- Dionein, cum puero duetore properabat ad sancti
tem ferre non poterat quatenus verna illius se co- medicationem. Qui dum appropinquaret civitatem
ram capitalem subiret sententiam. Wintoniam, venit ad locum quemdam, in quo fatd-
56. Quid multa? Ipse dominus cum otnni comi-. gatus ex itinere ccepit paululum requiescere. Erat
',atus mttltitudine exoravit reruin Auctorom supplicii autem, ubi reposabant (77), ingens crux lapidea',
prece, ut liberaret illum hominem a conlumeliosa( tria passuum millia pene distans a proefata urbe.
ncce per sancti Swilhuiu intercessionem , precesi Cumque ibi aliquantulum quiescerent, puer fameli-
convertcns ad cosmi Salvatorem, toto mentis cona- cus ait ad caecuni senem : Manducemus, pater, ali-
mine inquiens : Libera, .Domine Deus omnipotens, quid , quoniam modo magnam patior famem , et
hoc mancipium, per gloriosi preesulis interveutum, sumus prope civitatem, ad quam cum venerimus,
et cgo ipsi sancto tradam illum, per cujus sanas5 edendi non habebimus possibilitatem. Respondit ca>
meritum languores diros segrotantium, si coelitus; cus: Fili, congruum noudum adest tempus. Puer
eripueris eum de nefandis manibus mortificanlium. inquit: Ulique, pater, jam hora prandendi transacta
Transacla denique secunda die postquam portavitt est. Caecus respondit: Quantum viee adhuc superest
C
chalybem, Phoeboque tertiam rcplicante hyrae-. hinc usque ad civitatem ? Puer infit ad aegrum : Citc
ram (75), deductus est ad preesidera, quo, si mun- veniemus ad sanctum. Quapropter sumamus cibum,
dus ab illato crimine foret, clientuli conspicerentt a™tequam ui'bis subintremus muiiim, quoniam ma-
circumstantes. Quid plura multimodis prosequorr gnus est tumultus.
dictis ? 40. ^Eger puero respondit-.Nondum nona sonuit,
57. Cumque pervenissent ante legislatores, virumi exspectemus ergo usque ad horam, te
flagito, no-
iuculpabilem ipsum judicant hostes, et inimici illee-. nam, et postquam convenerimus ad viri Dei corpu-
sura fore asserunt quem dominus ipse cernebatt sculiHa, ibi cuift Domini benedictione Christi, st/
suppliciis dignum, et amici credebant illico mortee vamus jejunium. Duclor rursus inquirere improbus
crudeli damnandum. Sicque mceror amicorum eon-- Cum ergo inter se tales disponerent sennocinatio-
vcrstts cst in gaudium. Enimvero mirum fuit ultra\ ees, caecus ille audivit homines causa
vigilandi ad
modum quod fautores arsuram et inflalioiiem con-- saitctuni festinantes, qui protinus ductorem inter-
spiciebant, criminatores ita sanam ejus videbantt rogavit quo pergerent. Ipse vero ait: Winloniam
palmam , quasi penitus servum. non tetigisset fer- gressus dirigunt ad beati vcnerandum Swithuni tu-
rum. Quod cum vidissent coraites, universi refe-. _ mulum, quo per ejus interventum salulis medica-
rcntes omnipotenti Deo laudes, Salvatoremque Je- mentum percipiant languidi illorum. Senex inquit:
sum glorittcantes, reversi sunt gaudenles, undee Qualis est iste locus in quo nos consedimus? Puer
venerant tristes, agnatum -esse indubitantcr divini- respondit: Staurus (78) hic est saxea, fulgens, gran-
tus liberatum credenles, unaque omnes voce confi- dis, altissima, ad laudem Christi
posita. Qui, consur-
tentes, per sancti praesulis preces Swithuni exaudi- gens ocius, Cluistum oravit precibus ut sanarelur
bilcs . . . Vir autem, cujus ille praetaxatus fueratt ccelitus per viri magni meritura.
servulus, contulit ipsttm beato pontilici praefato, quili 41. Domine Deus omnipotens, meas audi preces,
eum subtraxil a diro pesliferee necis periculo. inquiens, reddc propriis lumen oculis, suffraganti -
58 Pracpositus Abundonensis (76) monasterii cf-'- bus merilis sancti Swithuni
praesulis. 0 si istam
(74) Ea nuncupatione gaudebant regionum et!t (76) Puto scribendum Abeudoniensis, dequo con-
urbium praefecti, quorum erant partes, jura plebili sule Malmesbuiionsem 1. n De gestis pontilicum
reddere, ac judiciis subditorum ignobiliorum pree-
;- Anglorum.
esse. Plura dabit Cangius.
(77) Barbare, a Gallico reposer, quiescere.
(75) Idest diem. Graece h-j.kpa.-i. (78) Id est crux, Groececrccjpif. .'
79 GOSCELINI CANTUARIENSIS MONACHI 80
ctavo lumine civitntcm quandoque merear conspi- \ comes idem diligebat plus caeteris, ruin? properanle,
cere gaudens'. 0 gloriosc confessor Chrisli Swithune, cadcrct de sonipede, qui mox, ut cecidit, crus bra-
ora pro me miserrimo peccatore, ne sit mihi grave chiumque fregit, et ita omnibus membris est disso-
delictum, quod ante horam frango jejunium. Cum- lulus ut omncs qui adcrant crederent eum illico
que eaecus ille talem cum gemitu fudisset oratio- mortuum.
Hcm, illuminatus cst ibidem per sacri sacerdotis in- . 44. Paterfamilias autem cnm vidcret puerura
terventioiiem; moxque ut glaucoma (79) ab ejus sibi dilcctum morientcm, amici nimium condoiens
oculis cccidit, suscipiens haud longe Winthoniam casum, subnixis oralionibusexorav.t Dominum qua-
conspexit, quam loto mentis ardore paululum ante tenus pueri illius moribundi misereretur per gloriosi
desiderabat videre, el impransus, ut cupiebat, ad venerabilem pontilicis intercessionem: Sanctc, in-
sancti vatis properans accessit reliquias, magnifi- quiens, Swithune, fiagita mundi Redemptorem sup-
cans Salvatoris omnipotentiaro. Quo cum venisset plici prece quod praestet puero vitani et sanitatem
iulimavil fratribits loci illius qualiter curatus foret isti, qui, si concesserit pctilioni, omnibus diebus
per Conditoris mundi famulum. Qui, ad templum vilie meae me habebit lideliorem. Quia etiam, summe
conveniontes, hymnidicis vocibus laudaveruntAucto- sacerdos, insontem deducam infantem ad salutife-
rem virtutum. rum tui somatis mausoleum, ut per mcdicabileiu
42. Venit deniquc in dicbus illis ad sanctum Dei tuam intercessionem Christi sentiat beneficium.
quidam debilis, claudus ulroque pede, et sic curva- 45. Cumque vir ille talibus Deum exoraret sermo-
tus aegriiudine ut pcnitus non posset sese de loco nibus, repcnte puer sursum prosiluit sanus; qui
removere, nisi binis sustentaretur scabellis. Is con- paulo aute jacebat ruina mortis praeoccupatus.
festiin ut ad sancti lumbam aecessit antistitis, rcce- Quod, cum consul prospiceret, ultra qtiam effari
pit sospitatein somatis, sed mente pcrmansit debilis, posset, laelus effcctus cst, ct cum omni dcvotione
quoniara condilori Deo gralias non retulit, sicut mentis, Deum glorificare ceepit, qui cor contiilum
caclerifecci uiit aegri. Nimirum primo quam erectus el humiiialuni non spcrnit.
est diviiiitus, sanctum relinquens, protinus fugam 46. Nec solum in linibus.Anglonim, sed etiam in
arripuit ctioi ius, et a nemine postea in ipso visus provincia Francoruni miracula sunt pcracta per
est ccenobio. Scabella tamen, quibus sustentabalur, hujus sancti merita. In eadcm, ut peihibent qui
jegritudinem prodidcrunt, quod curatus inde reces- hoc viderant, regione cleptes (80) quidam immanis-
sit per sancti Swithuni ineritum. Turmse etiam cir- simo deprehensus in scelere, tenebroso cuslodieba-
cuinstaiiiium, quaecunqiie ibi praesenles aderant, ]; tur in carcere, nefandis vinctus catenis, et dira
constanter asserucrunt ila fore gestum per omnia, compede, donec in cquuleo postiidie tali suspende-
sicul scriptum continelur in hac pagina. rctur pro crimine. Is audierat a negoliatoribiis,
45. Eadcm qtioque tempestate quidam consul Oceanum causa commcrcii iransmcaiitibus, csse
regis nimium dileclus, in caducis praqiolens rebus, sanctum inventum in transmarinis parlibus, per
cum ingenli comitatu, sicul mos est Anglosaxonibus, cujus interventum aegri sanarcntur a multimodis
properanter equitabat ad quemdam vicum, in quo languoribus, cujus in obscurse noclis reminiscens
grandis apparatus ad nccessarios convivandi usus tenebris, Dei incomprchensibile exoravit numea
erat illi opipare constructus. Accidit atitem in ipso Omnipolentis, qualenus...
ilinere, quod quidam puer cximiae indolis, qucm Cetera desideray.tur.
9) r).KiixMu«est vitium oculi, cum preeler natti- roei.
ram glaucescit, transmutato humore crystallino in (80) Id est fur, a Graeco xlswif.
glauocum. Yide delinitiones medicas Joannis Gor-

VITA S. YVONIS EPISCOPI PERSiE

IN ANGLIA DEPOSITI

ET TRIUM EJUS SOCIORUM,

AUCTORE GOSCELINO.
(Apud Bolland., Acta Sanctorum, Junii tom. II, die 10, pag. 287.)

COMMENTAKIUS PRJEVIUS
De cstate Sancti et Vitm scriptoribus duobus.

Guilielmus Cambdenus in sua brilanniadescribens CQroitalumHuntingdonensem, a praecipua urbe Hun-

tingdonia denpmuiatum, in medkuliio Au$li<ead seoteiTirioualem ripam Usaefluminissita: «Hinc, inquit,
 <51 VITA S. IVONTS EPISCOPL 82
Usa se proripiens, ctim Cantabrigienses jam aditurus est, oppidosatis nltido, inter amcenissima prata af-
funditur; quod Slepe olim Anglo-Saxonice, nunc vero S. Yves dicilur, ab Yvone Persa episcopo; qui circa
annum Christi, ut scribunt, sexcentesimum, Angliam magna sanctitalis opinione peiiustravir; divinuro
verbum sedulo proseminavit; suumque nomenhuic loco, in quo fatis concessit, reliquit. Unde tamen brevi
corpus ejus Ramesejam transtulerunt religiosi. i Haec ibi. Est Rameseja abbatia in codem Huntingdo-
ncnsi agro versus septentrionem, quinque leucis ab oppido S. Yvonis dissita, sub primo cujus abbate
Ednotho peracta est haec translatio, anno 1001, hoc die x Junii, quo ejus solemnitas hactenus fuit ce-
lebrala.
2. Ednotho creato an. 1008 episcopo Dorcastriensi, factus cx priore est abbas Wlsius; quo a Danis mter-
fecto, successit tertius abbas Andreas Withinannus, sive Andreas Leucander an. 1016; qui quarto regi-
minis anno profectus est Hierosolymam, et an.no sequenti reversus, invenit Elhelstanum abbatem. Hic vero
ei voluit cedere, sed Withmannus noluit, et elegit vitam solitariam apud Nartheje, ibique vixit plusqttam
viginti annis.Eodem teinpore idemWithmannus (quod ctiam tcstalur Molanus in Auctario Usuardi ad hanc
diom) « scripsit elaborate Vitam Yvonis, episcopi Persarum, in Anglia sepulli : quam postea Goscelinus
Bcrtinianus elegantiorem aliquanto redclidit. » Priorcm illnm hactenus non sumus assccuti : posteriorem,
in quasemper Yvoscribitur,tJamus,Maclovioareverendodomino LeaiidroPrichartoBenedictinosubmissam.
InsciipsitGocelinus seu Gosceliiius, lunc monachus Ramcsejensis,hanc Vitaniabbali suo Herberto,creato an.
1087, ac posl annos quatuor facto cpiscopo Norwincensi: cujus encomium habeturin Monastico Anglicano,
pag. 1005. Goscelinus in prologo explicat quoenam a diclo Andrea abbate, piimo Vitaeauctore, accepcrit,
quidque ipse ex aliorum relatione addiderit. Quae capite quarlo habentur, sunt ab eodem auctore adjuncta,
cum viveret adhuc Herbertus episcopus Norwicensis, mortuus xxn Julii an. 1119, cumque regnaret Henri-
cus piiinus, rex factus an. 1101, vita funcius III Deccmbris an. 1155.
5. Aliam Vitam edidit Joannes Capgravius in Legenda sanctorum Angliae, ex qua in Appendice damus
miracula intercessione S. Yvonispatrata, quoe, aut saltem aliqua eorum, videtur Goscelinus adjunxisse,
sed nostri apographi scriptor omisisse. Reliqua de Actis Capgravii observamus iu adnotatis. Celcbris etiam
est memoria S. Yvonis Persae apud alios scriptores rerum Anglicanarum qui post Goscelinum vixorunt, ut
sunl Florentius Wigorniensis, Willielmus Malmesburiensis, Henricus Huntingdonensis, Matthaeus Westmo-
nastei iensis, Joannes Bromptou, aliique; et inter recenliores, Guilielmus Cambdenus supra relatus, Nico-
laus Harpsfeldius, Michael Alfordus atque alii, quorum aliqui in subjunctis adnotatis referuntur. Denique
memoria ejusdem S. Yvonis celebratur in ms. Marlyrologio, a nobis Romae reperto inter codices antiquos
ducis Altempsii, in quo istaleguntur : «InAnglia apud Ramesejam translalio S. Yvonis archiepiscopi, cum
tribus sociis : super cujus sacras reliquias candidissima pervolabat columba per scptem milliaria, quoad-
usque in terram sanctam veherentur. > In Martyrologio Richardi Wilfordi, Anglice Londini an. 1526 excuso,
isla habentur : «In Anglia festum S. Yvonis archiepiscopi. Hic erat oriundus ex Perside et regia familia :
qui post exantlatos plures labores venit in Angliam, et habitavit in loco Slepe, nunc S. Yvonis diclo, prope
Huntingdoniam, octo milliaribus Ramcseia; quo per revelationem translatus, maguis claret miraculis. >
Secuti Molanus et alii.
De tribus sociis eorumque duplici translalione, agitur infra in Actis, quorum ideo memoriam tilulo
ascribimus. Horum unus Romanus, patriciee dignitalis, senatoris filius, ideo patricius num. 5 appellatus,
alii etiam Persae censentur; qui, an Sithius nepos et Inthius cognatus apud.Capgravium recte appellentur,
dubitamus: ideo solum tres socios nominamus. Tempus adventus illorum arbitramur fuisse circa initium
soeculiseptimi, quo Anglia coepit converti ad lidem Christi : et sic possunt circiter centum lustra censeri
ante iranslationem corporis, licet sex aut octo lustra desint. Coeterum Yvonis nomen nequaquam existimes
vel Persicum esse, vel ex Perside allatum; sed potius, latendi facilius causa, assumptum inter peregrinan-
dum per Italiam Galliamve, fortassis ex aliquo cum patrio noniine affinitate vocis.

INCIPIT VITA.
PROLOGUS. A nus in parvo facilius quam inter multa quod quae-
1. Rcclori Herebcrlo frator Goscclinus. Quae de rilur inveniatur, citiusqtie breviori via quam longo
vita beali Yvonis referuntur, a vcnerabili abbate An- ambitu ad terminum perveniatur, et de confecta
drea celebrata noscuntur; qui de Anglia ad Domini- mensula quam de horreo paratius edatur, et de fon-
*ani urbem Hierusalein peregiinalus, tam arduam ticulo gratius quam de fluvio bibatur. Nec adeo ta-
vitnm exercuit, ut ei credere nullus (idelis dubitave- men de copia fecimus inopiam, ut intellectus queri
rit. Tcstabatur autem in Groesiaejus nomen el vitam possit condimento huic nostro tenui deesse, quod
gestis multis etmiraculis haberi clarissima, et bono illialteri opimo superfluit; sed rnodus servatus est,
odore Christi gratiarum longa lateque nolissima ejus quo nec avidior nec faslidiosior offendatur. Ha>:
csse praeconia. Ab inventione vero ejus revelationes amabili et aeterneememorioe tuee, honorificentissime
et prodigia, quae hic praecessor seribit, tam oculis abba, in sacratissimo Patre Yvone condidimus, qui
visa quam fidclium testirannio comprobata, adhtic eum suscepimus venerandum tuae salutis principem
pene omuiura fratrum Ramesiensiura nonnullorum- cuni priucipatu Ramesiensi : quatenus sicul liic
que Forensium cordibus, memorabilius quam in li- ipsum honorificasti ct coluisti, ita te in fine assumat
bro, sunt scripta, et scriptis luculentilis memorant in.gaudia suae lucis.
aliqua praeterniissa. Ha;c igitur gratia hujus Patris B CAPUT PRIMUM
sanctissimi, totiusquc Conventus hujus charissimi ct Vila sancti Yvonisepiscopi.
vcnerabilis petitione, paulo brevius collegi; quate- 2. Doclor (81) apostolicus, et veri solis nunlins,
(81) Quse apud Capgravium, dc urbe nalivitatis, scopalu referunlur, cum Gosceltno omittimus, ut
et in oa episcopatu ct patenlibus, et deiu archicpi- non satis nobis probata; ea apud illum, et Alforclum
92 GOSCELINI CANTLARIENSIS MONACIJI 84
Yvo pracsul inclylus, in Perside, ut orientaie sidus, jA Yvo Domini ivit ad Douiinum, qtn oxivit a Patre et
estorlus, finibus occiduis Brilanniae a Domino desti- venit in mundum, ac de mundo triumphato revexit
natus. Reliquit dulcem natriam, utexsilium, eonci- electorum triumphum. Hic quoque in pace factus est
vis supernarum virtutum; et peregrinus Chrisli in Iocus ejus, et in pace sepultus est: ubi quamvis cen-
toto mundo, ad aeternum tendebatregnum. Quocun- tum circiter lusliis (ut ex sequenti revelationc com-
que devcnit, suis radiis refulsit; omnia Evangelio putatur) latuerit notitiam homiiium, nomen ejus
Christi seminiverbius replevit; gentes et nationes vivit in oeternum. Qiianlus vero in tota vita, chari-
documcntis ac cxemplis atque innumeris miraculis tate, benignitate. pietate, maiisuetudine, humilitate,
ad Salvatorem traxit. Postmagnam Asiam, post 11- modestia, constantia, patientia, contincntia, obse-
Iyricum, post Romara (82), post innumeras urbos qucla, eleemosynis, jejuniis, vigiliis, orationibus,
et p ipulos transitos, Gallias penetravit; ibique ni- praedicatione, omnique virtutum jubare claruertt-
hilominus tantis signis coruscavit, ut ejus ccjlestem qua,:ta signa vel in loco quietis suee vel ubivis gen-
vitara et angclicam doctrinam mirilicae virtutes lo- tinm perpetraverit, fidelius quis inenarrabile credere
querentur. Cumque eum (85) rex Francorum et op- quam colligere poterit. Benedicat terra uostra Do-
timates regni ac populi, tanquam angelum Dei, di- minum, qui tanquam solem ab Oriente in Occiden-
gnis honoribus retinere lenlarenl; ille, qui parenta- " tem, el tanquam angelum per medium coeli volan-
lem mundi gloriam exsulando fugerat, ct pcr multas tem, tam luciferum nostro Occidcnti dcstinavit Pa-
tiibulationes intrare in regnum Dei decertabat, nulla rentem.
gratia terrcna retineri poterat. CAPUT II. •
5. (84) Omnibus ergo confirmatis (ide, transfrcta- Iiwentio corporis S. Yvonis.
vit, cura dignis comilibus suis ac sociis, in candidain 5. Domino autem ad tcmptis quidero suslincntiaix»
Albioncm Britanniae; gentemque candidam paterna docente, sedserapitcrnaliterinlinitaproemia reddente,
miseratus pietate, tam signis quam praedicatione, ubi tandem post tot annosplacuit coslestem thesau-
prout Dominus detlit, idololatriae absolvit errore, ac rum absconditum in agro propalare hominibus,
vorius candiilificavit baptismate. Sequebatur quoque quem haberent preliosum, ac de sub modio lucer-
amantissiniiim patrem adolescens patrieia) dignita- nam ponere super candelabrum ; riisticus impresso
lis, vocatus Patricius, cujusdam senatoris filius, qui moiitus vomere terram, impcgit in hoc sacrosan-
amore Chrisli, ipsum per S. Yvonem vocantis, non etura sareophagum. Conlinuo altonitus et spe lu-
solum dulces natalcs et patrios honores postposuit, cri ereclus, boves haerentes revocat, et toto nisu lo-
verum ctiam desponsatam sibi virginem cum tota spe p cum purgat. At ubi humanum sepulcrum oculis hau-
Soeculiiniactam deseruil, dulcique magistro tamcha- sit, consortesaratoresadvocat. Qui, ablato operculo,
ritate qiiam imitalione inseparabilis adhaesit. Bcatus inveniunl sacerdolalis aestimationis veneranda pi-
qui inlimi illius et pectoralis Christi auiici Joannis gnora. Capiunlur astantis caKcis splendore radianti,
assccutus est exeinplum. quem argentoum rati, certatim confringunt. Rapiunt
4. Dcintle salulifcr advcna Yvo in provinciam Mer- pontificales fibulas, vitreo nitore perspicuas, quas
ciorum pi'OgredH.ur, ad oppidum quod Hunteduu cum sancto corpore ct ipsis fragmentis calicis deinde
apinilalur, ct in proxima villa quae (85) Slepe voca- Ramesicnses haereditavere. Advolat monachus (86),
tur; cum se inttiligens a Domino ad cerlum locum praepositus. villae, cum fabro villico. Tunc proximua
dcdiictum, inultis annis porseveraverit ad vitee ex- Ednothus celeri accersitur nuntio, et lola diligenter
ittiin. Hic vorolanta flagrantia ccelestein conversatio- tam speclabilis Dei famuli membra asportari in ec--
iiem induit, quasi hinc demum coepisset, et quasi elesiam, et juxta altare collocari fecit. Plebs accur-.
post longam sitim fontem petitum reperisset. Hic, rens arrcctis animis optabat, ut Dominus, qui hunc
inquam, tam suae quani omnium saluti jugiter invi- dedil invcniri, darel etiam quis esset agnosci.
gilando, hic Dominuin usque in finem exspectando, 6. Ut ergo claresceret non fortuito casu, sed di-
ardontibus luccrnis virtutum cum castitatis baltheo, D vino nutu hanc inventionem factam, nocte subse-
tandcra venienti ct pulsanti aperuit cum gaudio; ct quente ejusdem villae (87) fabro, innoxio et simplici

ad an. 600 legi possunt: Florentius Wigorniensis
mnluit ad euuidcm annum deseiibere hoc inilium
Viue, a Goscetino propositum : quod etiam postea
insertum est apud Capgravium.
(82) Apud hune sic legitur : « Cuni Romam per-
venissot consilio papae, Britanniam intravit. i
(85) Potuit hic fuissc Clotharius secundus, qui
cocpil regnare an. 584, facttis monarcha an. 615,
nwluus an. 628.
(84) Malmesburiensis lib iv De Gestis poiUificumL
Anglorum pag. 292 : « Yvo, ait, pertaesus deliciarumi
quas amplissimus episcopatus administrabat, rcli-i
quit clam suis omnia, peregrinationem longissimam
tiibiis lautum sociis aggressus. Multorum ergo an-
nortim iier permensus. ct rusticum se, habitu pan-
noso, videntibus cmcntitus, Angliam tandem adna-
vigavit : deleclatusque admodum ignotaelinguaebar-
barie, quod quasi fatuus ab omnibus riderelur, in
lutosa provincia substitit; ibique vilam suarn,
quanta fuit, exegit. »
(85) Harpsfeldius saec. si, cap.22, de S. Yvone
ista habet: «Pervenit ad queindam locuin , Slepe
Anglice appellatum (quod est, si' inlerprelcje, Dor-
mitio) prope oppidum Iluntingdouense et monaslo-
riiim Ramesiense. Eo etiam loci in Chrislo dormivit,
ibidemqiie sepullus est. i
(86) Capgravio prmposilus appellatur Elnotlnis,
sed quia abbatis Ednolhi tunc evocati a.beo non (i\
mentio, videtur nominum facta confusio.
(87) Eidem dkitur «.faberEzi vocatug. >
85 VITA S. IVONIS EPISCOPl. 80
viro (qualibus Dominus ore ad os loquitur, et sua A quamquam compaterentur dispendio fralerno. Tum-
credit arcana, et sapientibus abscondita revelat par- que injungens omnibus orationum subsidia, currit ad
vulis) Yvo gloriosus soporalo astitit, statura procera, revelata Sancti sociorumque corpora, in ipsam ejus
facie candida, specie vivida, oculorum acie llammea villam Slepe, octo leucis Anglicis a Ramesia, et tri-
cum pontificali insula et virga, atque archiepisco- bus ab oppido Huntendun distantem, Ousoe fluvio
palicrucepraetensa; attonitumquehominem visionem imminentem. Pigri ei erant currentes equi, et om-
insueta mulcet voce mellillua,atqueait:«Quem modo nes pennas antevolabat ipsius desiderium. Oecur-
in tali loco miramini repertuni, ipse sum Yvo epi- rentibus ergo illi primoribus, et plebe laetitiaeindice,
scopus, qui hic cum beatis sociis hactenus latui tu- descenclit in agrum, Sanctorum thesaurariam : fle-
mulatus. Accede mane, et raelire locum octo pedi- Ctit genua cum coroitibus fratribus, et adorato Dei
biis a dextro latere mei mausolei, et invenies tum- adjulorio, ipse abbas ferramentum fossorium inva-
bam unius sancti soeii mei. Alter quoque consepul- dit : eoque ordine nitens, quo sanctus Yvo doeuerat,
tus non longitts aberit quaerenti, qui mecum trium- citius quaesitum desiderium reperit. Deinde ulterio-
phant in gloria. His ergo indiciis certificatus, suggere rem spem percipiens, utrosque Sanctos, vero diviui
cx me proeposito, ut ipse nuntiet abbati Ednotho, praesulis indicio, cum supradiclo sancto patricio
quatenus me cum eisdem sociis meis transferat ad compreheudit; raptosque inde in ecclesia, cum ipso
Ramesiense coenobium. J Verum dum haec praecepla beatoYvone, in lempus[decenlioris trauslationis com-
superna homo pauper spiritu formidat referre, se- posuit.
quenti nocte increpata ejus negligentia, eadem ad- 9. At proepositus, ut diutinum foret exemplum non
monitus est auctoritate. Tertia nihilominus nocte contemnendi ccelestia; utque diulurna praedicaret
adhuc dubitanti, ubi prioribus soporibus, proeceptor debilitate, quem praecipiti repudiaverat infidelitate ;
idem aslitit; jamque districtius inobedientem redar- quindecim annis, et ad ipsum vitee terminum, in
guit, trementemque et signum dari sibipostulantem, compedibus ipsius almi Patris debilis permaiisit;
episcopali virga pulsavit : « Et hoc signum, inquit, quod tamen illi diffusa in sanclis Dei gratia fructum
habebis, quo nequaquani carebis, nisi jussa nuntia- salutis cumulavit. Nam septimo die ante exitum,
veris. » »; idem.serenissimus consolalor, splendido vultu et ha-
7. Ex his evigilans, ita doluit eo loco quo se ictum bitu ei gratulanter apparuit; eique refoventissima
senserat, ac si ferro confossusesset. Qui, ubi mandata voce dixit : « Jam tempus instat ut verbera quibus
cum signo doloris retulit, ipse quidera convalnit : te corripui, in remedium tibi transeant sospitatis; el
verum,ad majorem Sancti declarationem, idem prae- C pro longa nocte incolatus, laetissimum diem possir
positus credere noluit; et.rusticum, velut phanta- deas aeternae felicitatis : septimo quippe abhinc die,
smata narrantem, repulit. « Et viles quosque, ail, modo paratus esto, veniain te suscipere in nostram.
cineres cujtislibet sutoris transferre et celebrare de- lucem de hoc carnis ergastulo. > Heec ubi ille eon-
bemus pro sanctis? » Sic refellentem nocturnus som- fralribus exposuit, obnixe praeveniens faciem Dominl.
nus corripit: quem sanctus praesul, austeriori modo in confessione, et transiens praedicto die, certissi-
ethabitu visus, cum districtioneexcitavit : « Surge, mos omnes reddidit promissae gratiae. Ut etiam res
inquit, surge quantocius. Nam ego ille, quem tu su- magis innotescat ex generis claritudine, is erat ar-
torem hesterno die subsannasti, ocreas tibi durabi- ctissimo atque illastrissimo Eboraci praesule (89)
les paravi. His indueris, his domum in memoriarj» Oswaldo nobili avunculo; germano quoque pollens,
mci equitabis. » Ad haecassurgente et assidente som- ccenobiali et priori eequivoco (90) Oswaldo, ut liber
niatore, justus castigator ocreas strictissime ejus iu- ejus versilicus testis est, erudito tam devote in Domino.
format cruribus. Sic itaque concussus evigilal, jam- ut abstineret oblato pontificio. Hic itaque manifesta-
quearctissimus dolor tolas tibias a pedibus constrixe- tionis ordo sacratissimi Yvonis omnibus exstat prae-
rat, nec standi nec progrediendi facultas erat. Equi- clarus : quisquis haec minus exposuerit,. scriptor
tabatad monasterium alieno gestatorio; ingressusque, " copiosus non est..
propria (88) poena ex ordine nuntiat omnia, quae per 10. Facta est autem liaec ejus invenlio anno Do-
aliuin credere noluerat : tamque aegritudine quara mini millesimo primo, regnante rege Ethelredo,
voce vera praedicat, quae velut phantasmata refula- octavo Kalend. Maii mense Aprilis. Aprilis autem
verat. quasi Aperilis ab aperiendo appellatur, cum ccelura
8. Tura vero abbas Ednothus,. exhilaratus tam in aestivos soles clarius aperitur, et raundus in flores
insperato ccelestis thesauri lucro, et cjus tamevi- et fetus animatur; et tunc omnis ager, tunc omnis
denti indicio, devotissimas gratias egit largifluo Do- parturit arboi'; tunc frondent silvae, tunc formosis-
mino, cum magno scilicet totius consortii gaudio, simus aniius, tunc vireta floribus, et volatilia cauli-
(88) Westmonastcrieiisis ad an. 1001 hanc poe- vimus.
nam ascribit abbati, eumque a praeposito non dis- (90) S. Edowardus confessor et rex, instinctu
tinguens, inquit: « Inventionem>cum non reveren- Oswaldi monachi nepotisS. Osvvaldi, variadedit Ec-
ter acceptasset abbas Ramesiensis, graviler punitus clesiae Ramesiensi an. 1047, uti expUcatuf in Mo-
est. > nastico Anglicano, tomo I, pag. 240. At librum ver-
(89) S. Oswaldus vita functus esl anno 992, die silicura hic cilatum non reperiri dolemus.
ulurno Februarii, ad quera diem ejus Acta.illustra-
*7 GOSCELINI CANTUARIENSIS MONACHf 88
bus, et omnia rerum gaudia, Cliristi resurrectioni jA sancti martyris (95) Kenelmi Winckelcumbe praefe-
et paschalibus diebus resultant: tati namque tera- cerat; lilius quoque Edgari successor Ethclredu»
pore decuit haec bcata pignora reperiri, quae in aelcr- ccenobio (96)Celesigepraeposuerat; quod suggestiorie
nam gloriam novo caHo et nova terra debent resu- archiepiscopi (97) Sirici, paterna pietale constru-
scitari, ctum et dicatum monachis, ordinaverat, pro sancti
H. Congrue ctiam provida Dei gi-atia, tanto lu- fratris sui, scilicet Edwardi, regali martyrio ct pro
mine declarato, ipsos fialres codem die exhilaravit, regni muro. Cum hoc ergo egregio consorte Ger-
quo eos jam exaclis dccem annis obilus clarissimi mano cgregius Pater Ednothus, oratione et abstinen-
ilutis (91) Ethelwini, fundatoris Ramesiensis cceno- tia proemissa, rege et episcopis faventibus, S. Yvo-
bii, destilucrat; qucm hic vel paucis commemorare nem transtulit in Ramesicnse habilaeulum. Hi ge-
ad gratiam ipsius pcrlincl Ecelesioe. Inler ceetera mini abbatcs, velul gemini boves Chrisli, fcrebant
oflioia, hoc monaslenum, annticnlc bcatissimo Ebo- arcam tostainenli Dei, S. Yvonem antistitem. Coetcri
raci poutiiicc Osvvaldo,ccepit cl perfecil; praediorum- fralres qui convenerant,. reliquos sanctos cum illo
qtie et oiiiamciHorum opulenlia, ut hactenus clarct, rcpertos evehebant. Ingens turba prosequitiir, rura
cxlulit, monaehoaimque contubemium instituit, j. et oppida huc conlluunt; vix palentes camui concur-
'
martyrum quoquc gemellorum (92) Ethelredi alque renles populos admittunt. Preces et hymni Iaudisoni
Ethclbricti germanorum corporibus illustravif: jam- acra gratificant: ccekim ipsum sanclis favcre, sol
que ad aliissimum principcm pulsante languore totis radiis adgaudere videbalur, adeo dulcis hora et
vocabalur. Qui a B. (95) Elfego tunc praesule, deinde dies screna illuxerat.
martyrc, confessione soluliis, oleo unctus, divina 15. Asserunt eliam plerique fideles quod toto iti-
communionc refeclus, fine urgentc suppliciter orat nere hujus festivoe translalionis, columba candidis-
aslanles septem psalmos decanlare poenilentiales. sima supervolaverit glebam bcalissimi Yvonis, tam
llis finilis imponit extrcmum Psalterii organuiu, conlcmplabili multorum miraculo, ut eam coelitus
Laudate Dominum. Ubi vero ullimum verbum hujus advenisse in gratiam SanCli omnium esset attestatio..
ullimi hymni canebant, ipse menle et oculis ccelo Occurrit cum reliqua plebe Ramcsiensis caterva, al-
intentus oum eis psallebat, ac tertio repetiit: Omnis bis caudidala, et purpureis ornatibus redimita, prae-
spiritus laudet Dominum. Sicque in hoc verbo, cruce ferens crucifera Christi, vexilla et aurata Evangelia,
Domini sc consignans dextera, et oculos claudens et splendida sanctorum scrinia, et candelabrorum
siuistra, spiritum emisit in fide Tiinilatis et niise- lumina, et ihuribulorum incensa thymiamala, et
ricordia, sepultusque cst in codem monasterio quod (C quidquid potuit devotio votiva, Cantibus et cymba-
a:dificaverat sancto Patri Bcnedieto : qui sicut illi lis et tintinnabulis lota resultat insula : resplendent
roansioneiii praeparavit in terra, ita ab ipso recipicn- silvoe et flumina. Sic angelis dcsuper exsullautibus
dus crcditur in suam mansionem supernam, inter cum humano choro, pretiosae margaritae votivokin-
monachorum consortia, dicente Salvaloris clemen- feruntur templo. Tu.m hymnum Ambrosianum der,
lia : t Qui rccipit justum in nomine justi, mercedem cantant laudisone, abbale Ednolho gratanter inci-
jasti accipiel (Malth. x, 41). » Hujusergo tristitiam pienle, Te Deum taudamus, subsequunlur missalia.
fuiieiis iisdem Kalendis, ut dictum est, abstersit il- solemnia, et dies S. Yvonis translalione quaila Idus,
luminatio B.Yvonis. Junii consecrata, indicitur perpctuo celebranda.
CAPUT III. 14. Cumque alfatim solliciiarcntur, quoniam loco
Traiutatio corporis S. YvonisRamesiam. dccentius eum thesaurizarent; ipse pervigii suffra-
12. Poslquam sanctissimum corpus bcati Patris gatoiYvo, noctu visus cuidam fratri devoto, deman-
Yvonis,divinituspraemonstratum, divina aspiratione dat Patri monasterii, ut eum tali loco reconderent,
placuit Ramcsiam transferri; accersitus famosissi- quo cuique ad orationem accessibilis csset. Sicque.
inus abbas (94) Germanus,Floriacensisinstitutioiiis, relatis sacris artihus, ac pretioso panno involutis,
qui praefalo Oswaldo Archipraesuli diu adheeserat; D repositus cst in ascensu presbyterii : ubi adhuc cla-
quem indc gbriosissimus rex Edgarus monaslerio ret, oculis et osculis attrectabilis. Apparet plane coelj
(91) In Vila S. OsvvaldiAilwinus dicitur cap. 2, (95) CoUtur S. Kenehnus, rex Merciorum, 17 Ju-
ubi ejus genealogiam deduximus. Donaria ab ipso lii, de quo et Winckelcumbe monasterio in agro.
liuic monaslerio facla explicantur in Monaslico An- Glocestrensi, consule Monasticum Anglicanum pag.
glicano pag. 254, et pag. 259 legitur t donasse 200 182etsqq.
liidas terroe. > (96) Celesigein textu cst,astin marginc Shepthonia,
(92) Coluntur hi martyres 12 Octobris, Ramesiaa Shastburie in agro Dorsetensi; et ita debere esse,'
sepulli, occisi intra annum 668, colligitur cx mox indicato Eduardo rege martyre,
(95) Elfegus tunc erat episcopus Winloriiensis, de quo et dicto monasterio late aclum est ad hiijus
postea archiepiscopus Cantuariensis, an. 1012 oc- Acta XVIIIMartii.
cisus 19 Aprilis, quo die Acta ejus illustravimus. (97) Si.ricius dicitur sedisse apud Cantuarienses,
(94) Aimoinus in Vita S. Abbonis abbatis Floria- ab an, 989 ad 995, quo tempore regnabat Etlielredus,
censis, an. 1004 interempti, 15 Novembris, meminit scilicet post S. Eduarduni fratreni, an. 978occisum,"
hujus Germani « exsacro Floracensi assumpli mo- usque ad annum 1016;Vitis ideo Longmms dictus, aputt
nastcrio ; » sed pcrperam abbatemRamesensis mona- Iluiiliiigdoiienscm De sanctorum Angliae, ubi
sterii siatuit: fortc ob lianc translationeni in erro- sub co corptts rcvclaUiin S. Yvoinisait,
vrin i><Miii'iti<s,
 89 VITA S. IVONIS EPISCOFL 50
civem, non hic locum ambire eminenliorem, sod A rumYvonissocioiiimqueejuscoipora.ipsiusS.Yvonis
tantum hominum quaerere salutem : nam sanctis, gloriosa revelalioneinvenla, ctRamesiam cum digno
qui lerrena contempserunt adhuc degentes in terra, honorc a fratribus translata sunt, crebra diversorum
quid nunc in coeloregnanlibus conferat infima mundi debilium signis sanitatum divinitus perpetrantur.
gloria? Quidam eliam ejusdem villae r.oloni, noctibus mu!-
15. Ulud etiam ad antiqtiam Patroni nostri noti- tis, coiuscoe lucis radium, ab ipso Ioco usque in
tiam pcrtinere videtur, quod apud villam quoeHirst Ramcsiam extensum, aliquando in ccelum tisque di-
appellatur, pratum Yvonis dicitur. Ante hoecquoque rectum, manifeste se vidissc teslantur. Villa autcra
tcmpora in Roma vir grandoevus, qucmdam ex An- illa non longe a Ramesia, sed quasi septem millibvs-
gliaad orationem vcnientem alloculus, ubi Angliam passuum disparalur.
esse didicit, percunctatur attentius, utrum villam 18. Igitur quorumdam virorum illustrium hortatu
quoe Slepe dicitur nosset: quam eum se optime alque consultu, fralribus Ramesiensibus placuit,
nosse advena respondisset, haec senior prosecutus trium B.Yvonis sociorum, inseparabiliter lateri ejus
est: « Crede, et indubilanli serva mcmoiia, quia r.on olim adhaercnlium, rcliquias, in theca argenleade-
longe a vado propinqui lluminis clarissima latent ccnter simul reconditas, ad cjusdem pr-cdii eccle-
luminaria, quae suo tempore attollenlur perspicua B siam, in honore eorum constructam referri; ut et
notitia. » HoecAnglus reversus in patriam lacla lide ipsa ecclesia ob reverentiam Sanctorum honoratior
vulgnvit,quoe postea revelata nobis hodietenus veri- atque celebrior haberetur, ct a populis undique dif-
tas probavit. Perduravit etiam ad hoce quidam lide- fusis, praesentium intercessione patronorum, aflluen-
lis clericus, nomine Durandus, qui saepius promisit, tius atque devotius frequentaretur : adjicicntes etiam
~"
quae facla videraus. j*stum videri, ut magister majorem locum trans-
16. His ergo rebus jam effectu probatis, abbas lalionis, discipuli vero minorem locellum invcntio-
Ednothus voloomnium fratrum ecclesiam comlidit, nis sua procsenlia honestarent. Verum, ne temeraria
iu Iionorem et memoriam B.Yvonis, in eodem sci- preesumptione divinoe dispositioni contraire, et san-
licet loco suae tumboeatque inventionis : quae ita or- ctorum cxceHentieevel venerationi derogare videren-
nata est, ut ipsa tuniba almifluadiroidium infia pa tnr,. vigiliis et OFationibus ac triduano jejunio volun-
rictem, et dimidium extra prolenderet; quatcnus tatem eorum hac de re consulere dccreverunt. Quae
advenlantibus, tam obseratajanua quam aperla, aqua diira agerenluivpuella quaedam, a sinistra parle cor-
gratioe non deesset. Mirabili enirn Doniino existente poris sui semiparalylica, in somnis accepit, apud
in sanctissuis.quiflurainaeducitdepelra, memoriam beati Yvonis sociorumque ejus se esse
ipsum(98) ." sanandara.
maiisoleum scatet unda dulciflua, et hic fluminis Quae-cum illuc advenissct, et aliqtian-
in oratione procubuisset, somnii sui effectum
impetus loetificalcivitatem Dei in populo lideli. Bene tisper
iu conspectu fratrum consecuta est. Ctijtis judicio
quippe apparct in sepulcrali lapide, quod de intimo
ct fidentiores effecti, jejuniis et orar-
pielatis suoeventre flumina quondain fluxerunt aquae signi laetiorcs
vivaeet fons scatens in vitam aeternam, qui docendo tionibus peractis, cunilaudibus et hymnis alque ho-.
et succuircndo in omnes effudcrit paternam venam. nore congruo arcam saiictam, ccelesti manna refer-.
De multis itaque hujus aquoe remediis, mullisque tam, ad preefatam ecclesiam v Idus Augusti trans-.
almiliciYvonis signis alque revelationibus, hic sub- tulerunt; deputalis ibidemfratribus,quorum vigilanti.
notamus pauca, juxla prioris scriptoris compertis- solertia coelestis custodiretur thesaurus, atque di--
siina oculis vel auribus tcstimonia, qttae et fidelium vinum oflicium die noctuque dcvote perficeretur.
19. Ut autem divina clementia piam actionem et;
adhuc pcrduraiit in roemoria (99)
sixceram devotionem corum approbasse se, et san-.
CAPUT IV. ctorum suorum praecelsa merila quantum sibi essent
Tramlalio sociorum S. Yvonis ad liujus ecclesiam : accepta evidenter ostenderet; qua die heec ageban-
Reliquke eorumdem, regnante rege Hcnrico, ad ec- .n tur, ter quinos divcrsis infirmitatibus debilitatos
clesiam Inventionis revehuntur. '
homincs sanitati reslituit; atque exinde in eodem
17. Apud praedium quoque quod Ramesiensis ec- loco, sanctorum suorum interventu, opem misericor-.
clesiaejuris est, Slepe vocitatum, ubi quondam sancto diaesuae poscentibus conferre non dcsistit.
(98) Malmesburiensis, loco supra indicato, hoec humoris ore rejecit. Detumuit venler, remarcuerunt
ita describit : < Ex ipsis mausolei sinuosis anfracti- crura : et ne plura, lotus homo in sanitatem revi-
bus erupit unda, bullis uberrima fugacibus. Manat ruit : tandemquc glorialus cst pro tam salubri vo-.
ad hunc diem fons dulcis potui, accominodus om- mitu, se aliquando satiari posse de potu. > HaecMal-
nium valctudini. Nccpotestnumeroaeslimari, ncdum mesbuiiensis, Goscelino aliquantojunior,etan. 1142.
coinprehendi scripto, multitudo pcr bcatum illum vita functus.
sanatorum; adeo ut nullus in Anglia sanctus Yvonc (99) Haecin nostrarelationcdesunt; aliqua in Ap-
vel exoratu facilior vel effectu eflicacior. Vidi ego pendice ex Capgravio dantiir. Sequentis vero capitis
quod dicam. Monachus quidam morbo interculis specialis litulus hic habebalur. « Ut sacr;e reliquiaj
aquoe langucbat, Jam turgida pellis in allum crcve- socioiuni S. Yvonis, triduano jejunio celebrato, re-
rat: jam gravis halilus astantes submovebat; ipse gnante rege Henrico, ad ecclcsiam inventionis eo-
sibi epotalurus lolos amnes, exsiccaturus plena do- rum, v Idus Augusti, a fratribus Rameseiee, reve^
lia videbatur. Admonitus in somnis ad S. Yvonem hebantur. > Reanavit autem Henricus Tab anno t088
ycrrcxit: ibiquc tertio potata aqua. undam superflui adllOO.
91 GOSCELINTCANTUARIENSIS MONACIH S2

APPENDIX MIRACULORUM
Ex nova Lcgcnda Angliw Joannis Capgravii.

2 ). Adolcscens de Venetia, consularis dignitatis, A \ auditum, caecisvisum, desperatis et in extremis agen-

dia JOIXOinslinctu sororem gravidain interfecit. Poe- libus conferens sanitatem. Duo leprosi, eadem
aqua
uilentia ductuni ferreis noxibus episcopus alligat; a pcrfusi, sanantur; ct cacci tres oculorum luci resti-
soapulis ad renes fciro constringil, ventrem et bra- tuuutur.
chia fcrro accingit: sicque vinctus mundi pervaga- 25. Puer quidam, a dominis suis mercatoribus
lur climala, sanctorum poscendo suffragia. Apud vicem
coquinae sibi deputatam studiose adimplens,
S. Dioiiysium tandem deveniens, vinculum unum de tumba Sancti hauriens, ollae imposuit, et
Sancti piece rumpitur : mareque transiens, et ad aquam
copiosum accendit: carnes tamen discum-
t.umbam S. Yvonis perveniens, cum Magnificat in ignem bentibus appositac, crudaeet sanguine plenae sunt re-
Vesperis cantarelur; et versus iste : Et misericordia pertae. Res ut erat aperitur, in olla omnino fri-
a in aqua
ejus progenie progenies, diceretur; invisibilLvir- gida invenitur : aqua cnim S.
lute corripitur, totus a lerra levatur, terraeque citius dein statu Yvonis, semper in eo-
: ferri permancns; nescit occasum, nec aliquando
ileponitur rumpuntur ligaraina, et vincula ci-
tius sunt discussa. Alii quoque quatuor, ferro per palilur eclipsim; ct si quandoque in quantitale ma-
in ad gna avidius sumalur, sumenti nunquam malum in-
episcopos pcenitentia astricli, tumbam S. Yvo- nec bibenlis ulerus inflatur.
nis a vinculis sunt absoluti. 1 ducit,
21. Mulierem, propter caecitatis plagam a viro dc- 24. Mulicr quaedam in tanlum juri diaboli fuit
rclictam, visu reddito, confortavit. Adolescentem mancipata, ut idem malignus cum ea in specie lepo-
miracula sancti episcopi deridentem, Sanctoque de- ris frequentissimecoiret; ita quod in ipso coitu in-
Irahentem, curvatis genibus et rigidis, usque ad felix illa, quod dictu horrendum est, fluxum seminis
iiioitem adambulandum reddidilineptum. Monacho per os, ad majorem sui confusionem, evomeret. Con-
famulos suos in ejus festo operibus servilibus in- fessa esltandcmcum lacrymis prioriloci delicta sua :
sistore cogenti, sanctoque convitia inferenti, appa- et ab eo vasculum cum aqua S. Yvonis accipiens, et
ruil, dicens : t Tu, nunquid me nosti? > Ille vero de Dei misericordia confidens, videt daemonem, in-
ircmens rcspondit, t Non. —Ego sum, inquit, Yvo, solila forma astantem, sed nullatenus accedere proe-
qucm nuper te nescire dixisti, et fcsttim meum co- sumenlcm; comininantem tamen et increpantem,
lere volentcs prohibuisti; > et dedit ei zonam, di- quia contra se murum aqueum erigere voluisset.
ccns : « Ista zona praecingere, et mei notitiam Mulier vero, de potcstate diaboli erepta, nihil confu-
amodo tcne; » et praecingens eum.abiit.Expergefa- sionis praeteritae experla, incolumis et gaudens ad
ctus, quasi ferreo vinculo arctissime se circumliga- propria remeavit.
luni sentit: interius vitalium incisione torquebatur: C 25. Mulier quaedam, anativitateceeca, sanclorura
cxlcrius, carne in putredinem defluente, venenosa! perAngliamcircumquaque terenslimina,aB. Thoma
tabe ct inflatione vexabatur. Tandem, quod in San- martyrerediens, S. Yvonis pelitura
suffragia, villaeil-
ctum deliquerat lacrymabiliter confitetur; tumbam- lius prope sitoe appropinquans monticulo, fessa resi-
que ojus dovote visitans, sanitatem reporlavit. dens, paulisper dormireccepit.Cui duopraeclari viriin
22. Cuin monachus quidam, normam abhorrens, • habitupontilicali (unus itinere,quoveneral,veniens :
aufugcrc conatus essct, spiritus nequam eum inva- alter, via qua itura erat) astantes, duos oculos valde
sit; et circa mediam noctem, curo jam melius habere5 lucentes (ut ei videbatur) in manibus geslabant :
ctcpissct, duos ad sc tetros homines vcnire conspexit,' quorum unus unum quem tenebal oculum , alter al-
qui dicunt ei : « Quia dc loco isto fugere voluisli,• terum capiti suo adaplabant. Expergefacta mulier
te ad inforni claustra rapientcs deducemus. > Quo} oculos se
percepisse ac visum, gavisa est: quod au-
audito, concilus surgit, et Kyrie eleison clainantlo,' teni hoc miraculum beato martyri Thomae saucto-
ad monasleriiim confugit, in domum inftrmorum
que Yvoni sit ascribendum, nulli venit in dubium.
dcducitur; et apparente sibi S. Yvone, et signuma
ci ucis super ipsum faciente, sanus effectus est. Exx 26. Viri tres, morbo hydropico inflati, aqua Saiir
lumba S. Yvonis, aqua perspicua, visu dclectabilis,, cti hujtts hausta, sedato tumore sanitatem reporta-
guslu suavis, sumcntibus salubris erumpil; surdiss runt.
93 VITA S. WEREBURG.E VIRGINIS. 94

VITA SANGTiE WEREBURG^l VIRGIMS

REGIS MERCIORUMFILIJ5

AUGTORE GOSGELINO.

(Apud Bolland. Februarii tom. I, die 5, pag. 584, ex ms. Guilielmi Cambdeni.)

COMMENTARIUS PR^EVIUS.

§ I. S. Wereburgm progeniesregta. Vita conscripta. A priisque titulis distincta. Proetcrea qua.m ex Catologo
Tempus prmfeclurm monasticm. scriptoruiri Britannhc Molanus ad Usuardum vin
Julii, et hunc secuttis Valerius Andreas in Biblio-
1. Prognata est S. Wereburga patre Wulfhero, theca Belgica obscrvant a Goscelino scriptam esse
Merciorum, Mediterraneorum Anglorum, et regno- Vilam S. Witebmgae virginis, eam potius suspica-
rum Australium rege Chrislianissimo, ejusque piis- raur S. Wereburgae Virginis esse, cujus illa magna
sima conjuge S. Ermenilda regina, cui sacer est dies matertera fuit, seu S. Sexburgae aviae hujus soror :
XXIIIFebr. quo cum Actis ejusdem Ermenildac con- quee. Ut infra dicemus, cum S. Wereburga ob no-
jungemus res praeclare a Wulfhero marito gestas, minis similitudincin confunditur : quamvis, ut plu-
iinaque regni Merciorum in ejus proavo Crida, seu rimorum SS. Vitam conscripsit Goscelinus, ita etiam
Creadda fundati, aliarumque annexarum dein regio- utriusque et S. Witeburgae et S. Wereburgoe Acta
num situm conditionesque nec non varios ex eadera exarasse potuerit, cuni Ramesiae degeret non pro-
Cridae et Wulfheri familia succedentes reges : in- cul a monasterio Elionsi, ubi et S. Wereburga habi-
quircmusque quomodo ab aliis S. Wereburga unica tarat, et tum requiescebat corpus S. Witebu?gae,
S. Ermenildeeproles habeatur; ettamen a nonnul- Derha ex comilatu Norfolciae, ubi constrttcto Cieno-
lis Ceonredus, seu Coenredus rex (quem inter et bio vitam monasticam sanctc egerat, istnc liansla-
Wulfherum regnavit S. Ethelredus hujus frater) tum; appositumque reliquiis sacris duarum soro-
dicli Wulfheri filius prodatur. Sed vel maxime ibi- rurn S. Elheldredaeet Sexburgoe, hujusque filiae S.
dera expungemus fabulosum parricidium, quo a vi- Ermenildae. Ut denique S. Anselmus Hugoni co-
ris etiam in antiquitate historica Anglo-Saxonum B miti, de quo infra, auctor fuit ut ecclesia monaste-
alias eruditis , creditur Wulfherus, aut acerrimus a riumque Cestrense S. Wereburgae daretur mona
regni exordio Christianorum hostis, aut fcedissimus chis; ita Goscelinum, ut hanc S. Wereburgae Vitam
a lide baplismoque anle susceplo ad idololatriam conscriberet, facile potuit inducere. Coinpendiura
relapsus, apostata, proprios filios in odium Chri- hujus Yitaehabent Joannes Capgravius in Legenda
stianee religionis sua ipse manu intoremisse : doce- sanctorum Angliae et codex ms. ccenobii Rubeee
bimusque SS. Wulfhadumet Ruflinum, quiobfidem Vallis prope Bruxellas, ipsis verbis Goseelini relen-
Christi occisi marlyres coluntur, non fuisse fratres tis, ut vel hinc liceat, a!ia ejusdem Capgra-
S. Wereburgae, a dictis Wulfhero et S. Ermenilda vii compendia colligere seepe ex eodem Goscelino desumpta
genitos. Reliquam S. Wereburgae stirpem maler- esse : quod observamus ad Vitam S. Ermenildae
nam e regibus Cantiorum, eisque conjunctam legi- matris, et S. Laurentii archiepiscopi Dorovernensis
timis conjugiis familiam regiam et Anglorum orien- ii Februarii, ubi plura de Goscelino damus.
talium, etFrancorum transmarinprum infra ad Acta 5. Partim ex eadem Vita, partim aliunde haecle-
ipsa explicamus. In eisdcm referuntur Weduna, na- in Eliensi Historia ms. « Werburga filia S.
lale S. Wereburgae solum, ejusque miracuiis illu- funtur rmenildae, posl mortem patris sui, intravit mona-
stre : Eliense monasteiium, ubi vitam monasticam sterium S. Etheldredae apttd Ely, sicut legitur in
primo amplexa est : Tiicingham, vulgo Trentham, Vita sua, priusquam mater sua idein monasterium
alterum monasterium ejus morte clarum ; ac ter- intravit : cujus sanclitatem cum rex Ethelredus pa-
tium Hamburgense, ubi ejus corpus conditum, ac truus suus comperisset, eam indc cepit, et princi-
longo tempore divina virtute mansitincorruptum. /i palum monasteriorum sanctimonialiumqiie in regno
2. Acta S. Wereburgoe damus ex antiquissimo suo ei tradidit. Sponsa igitur Domini Werburga,
codice ms. cx Anglia a Guilielmo Cambdeno ad Ro- cum quibusdam Ecclesiis preeesset,post dilectae ge-
sweydum niisso. Nomen auctoris non apponitur : nitricis suae obitum, jure praelationis etiam monaste-
is est, noslro judicio, Goscelinus ille, aut Gotzelinus rium Elgee suscepit. Cum ergo omnium familiac et
qui, testeMnlmesburiensi, 1. iv De gestis regnm An- monasteriis sibi creditis, prae nimia charitatevideretur ardens,
glorum c. 1, < innumeras sanctorum Vitas stylo ex- optaret adesse, econtra et nulli tolerabile
tulit, vcl informiter editas comptius emendavit, post sua dulci praesentia carere, elegit cum divina pr;e-
Bedam secuiultis in laudibus sanctorum Angli.e scientia Hehamburgae monasterio corpore requie-
enarrandis. > Floruit is circa aimumChr. 1100, a S. scere. Quamobrem praecopit Ilehamburgensi fami-
Anselmo archiepiscopo Cantuariensi aliisque ob liae, ut, ubicunque raigraret ex hac luce, ipsi in-
doctrinam ac pietatem singularem in Angliam evd- cunctanter venirent, corpusque ejus ad raonasle-
calus e Belgio, ubi ante inoiiachus S. Bertini apud rium suum portarent... Legitur in Anglico, quod
Audomaropolim vaiias sanctorum Vitas illustrarat Sexburga in ecclesia de Scepeia, quam construxit,
easque inter etiam stylo cultiore emendaral Vitain a Ttieodoro archiepiscopo velamen sanctilatis acce«
S. Amelbergeeyirginis : quam penes nos ms. habe- pit, atquc ibidem lilia sua Ermenilda sub ea normam
mus, edituri ad 10 Julii, diem ejus natalem. Eam i-eligionis, spveto regni culmine, postea sumpsit:
autem Vitam dum hic c. 6 suo stylo recusam agno- quae, dum iter apud Ely paravisset, filiam suam
scit; et htijtis se auctorem esse prodit. Utraque Werburgam pro se in monasterio abbatissam, sictjt
p ajterea Vi.ta eadcm ratione suis est capitibus p:o- diu optaverat, constiiui!. » Est autem Shepeia in-
95 GOSCELINI CANTUARIENSIS MONACHl 96
sula Caiitu oiientalis, in qua ob monastcrium san- A i tropolis Venedotiae et Norlwalliae habetur, postea
climonialium tunc exstructum, vicus eliamnum in coiilinio Anglorum ad conspectum Cambriee : in-
Minster appellalur. ter duo marina brachia, sive duo flumina Dee etMo-
4. De teuipore quo aut rcliquis monasteriis pree- see sila. > Credilur sub initium saeculi septimi
pnsita fuerit, aut ex hac vila mortali ad preemium adhuc a Britonibus detenta, ejusque episcopus cum
lalio.iim suorum abierit, nihil uspiam traditum est. aliis Britonibus interfuisse colloquio cum S. Au-
Monasicrium Eliense coepit oedificare S. Etheldreda gustino Dorovernensium archiepiscopo in finibus
an. 675, vita et regno functus estWulflierus rcx an. Wicciorum et Saxonum occidenlalium instituto, de
675, a cujus obitu sub S. Etlieldreda, an. 679 mor- quo agit Beda 1. n, c. 2, et de episcopis Britonibus
-
tua, sacrae religionis habitum stimpsit apud Elieri- varia disputat Usserius de Britannicarum Ecclesia-
ses, quibus secunda abbalissa tum data est S. Sex- rum primordiis c. 5. Ranulphus Cestrensis 1. v. Po-
liursa : qu;c Malmesburiensi 1. IVDe pontificibus lychronicic. 18, tradit « T. Wereburgam Hamburgae
Anglorum, dicitur subreligione et nomine abhatissae sepultam usque ad adventum Danorum jacuisse.
coiisoniiissp. Sed tum prorsus vctula, cujus ex filia Tum hiemantibus Danis apud Rypcmdon, fugatoque
neptis S. Wereburga jam pridem vivo patre Wul- Rege Merciorum Burdredo (quod faclum esse anno
fhero nabilis sollicitantcs ad matrimonium pvocos 884 legimus in Chronologia Saxonica), Hanibur-
repudiarat. Hinc Edovardus Maiheu in suo indice genses cives sibi timenles, cum feretro corpus Vir-
chronologico ad Trophaea Anglicana ordinis Bene- ginis continente, tunc in pulverem resolutae, ad Le-
dictini haec habet an. 680. « Eodem tempore claruit gecestriam, quae nunc Cestria dicitur, tanquam ad
S. Sexburga regina et abbatissa. Item S. Ermenilda B ] locum tutissimum contra stragem barbaricam con-
ejus lilia regina, deinde abbatissa; » quasi non diu fugerunl. »
superfuerit S. Sexburga, eique terlia apud Elienses 6. Volunt interim Cambdenus et Spedus, ubi de
successerit S. Ermenilda : quod nobis magis proba- Cestria agunt, hanc a Danis misere deformatam esse,
tur, qunm quod legimus apud Wionem in notationi- sed praeclare restauratam ab jEgelfleda Merciorurii
lius ad 15 Feb. S. Ermenildam faclam abbatis» doimna, sorore Ednardi senioris regis, qui Anglis ,
sam anno Christi 705, quando eam. aut eliam ci- iraperavit ab an. 901 ad 925, sub quo jEgelfleda
tius, e vivis excessisse credimus. Quo autem tem- cum Etheredo marito usque ad annum 912, ot vi-
pore illa ad Elienses migravit, S. Wereburgam fi- dua septem dein annis Mercios rexit. Successil huic
liam praefecisse Shepeiano in Cantio monasterio di- Eduardos jEthelstanus, a cujus tempore in urbe
cenda esset si Anglicano monumento ah Eliensibus Ceslria, secundum Ranulphum, « usque ad adven-
citato fidendum est. Inde esset tum a patruo suo S. tum Normannorum, canonici saeculares, collatis vi-
Ethclredo Rege evocata, et monasterii sanctimonia- cissim possessionibus, ad virginis laudes milita-
liura regni sui jure abbalissoe (ut explicat Wijfor- runt; at secundum Malmesburiensem 1. iv. De pon-
niensis ad annum 676) preefecla : et simul a mortei tificibus Anglorum, ex antiquo sanctimonialium
S. Ermenildae matris Eliensis quarta abbatissa fa- monasterium fuit, inter quas S. Werburgam cceli-
cta. Ab oadem S. Wercburga Wedtinam, Wulfhera batum professam plurimo temporum curriculo bo-
paliis sui regiam sedem, in monasterium conversam nis emicuisse virtutibus, » male adjungit. Anno
csse tradunt post Ranulphum Cestrensem Cambde- Chr. 975 Cestria Eadgarura regem pompa magni-
nus in Coritanis agens de comilatu Northamptoniae, iC fica triumphantem vidit; quando Regibus Kynatho
Harsfcltlius saeculo 7, c.25, ct Edovardus Maiheu ini Scotorum, Malcolmo Cumbrorum, et Macco pluri-
suo de S. Wereburgae Vita tractatu. S. Ethelredus i marum insularurn, ct subregulis Walliae quinque ad
relicto rcgno monachus factus est an. Christi 704. remos Iocatis, ipse clavo gubernaculi arrepto, a
qiio tcmpore S. Wereburga adhuc supererat : adl palatio ad monasterium S. Joannis navigavit; facta-
quam voro senectutem pervencrit,quove annodeces- que oratione ad palatium remeavit, ut pluribus nar-
serit, nusquam legimus. Aliqui S. Ermenildam ma- rant Wigorniensis aliique. Successit Eadgaro fi-
tiem sciibunt ad annum 710 supervixisse, quodl lius S. Eduardus, dein niarlyr, et post alios aller
nos de fllia ejus dicerc mallemus : si tamen diu- S. Eduardus confessor; depriore agemus 18 Martii,
lius non superfuerit. postcriorem celebravimus 5. Jan., ubi c. 7 Vitas
II. ejus,« comes Leofricus vidit Christum in ara con-
§ S. Wereburgm reliquim Cestriam translatm,
ejus publica veneralio. sistentem, dextera super regem extenta signum san-
ctoecrucis eum benedicendo depinxisse. llic comcs
5. Duplex apud Biitannos Urbs-Legionum, vulgoi Leofricus, et uxor nobilis comitissa Godiva , Dei
Caerlegion, seu Caerlion, dicta ab hibernis vel stali- cultrix, et S. Mariae semper virginis amalrix devo-
vis legionum. Altera in Britannia n apud Silures, , ta, monasterium Conventri a fundamentis constru-
Isca priscis, tum Legio n a Ranulfo Cestrensi 1.1. xerunt : Leonense etiam et Winlaconense cceuo-
Polychronici, c. 48, Demetiae, seu Suthwaltiee ascri- bium, S. Joannis Baptistee ac S. Werburgae virginis
pta; in eaque iltius partc ad fluvium Oscam sita,, monasteria in Leogecestra sita, et ecclesiam S.
quee comilatu Monemuthensi circumscribitur. Se- Mariae de Stowe pretiosis ditaverunt ornamentis.
ilem oliin archiepiscopnlem sub, piimis Britonibus» D Wigornense quoque monasterium terris, et Eoves-
Chiistianis habuit, inde Landavaro ac postca Me- hamnense aedificiis, ornamentis variis, tcrrisque lo-
neutam, quam S. Davidis urbein dicimus, transla- cupletaverunt. Decessit Leofricus in bona senectute
lam. llujus Urbis-Legionum cives fuisse SS. Aaro- n. Kal. Sept. anno 1057, » ut ad cum annum refe-
nem et Juliuin in Diocleliani persecutione martyriii runt Wigorniensis, Hovedenus, Westnionaterien-
palma coronatos tradit libro de excidio Brilanniee5 sis, Cestrensis, aliique. Canibdeiius addit« a Leo-
Gildas Britannicoriim scriptorum antiquissimus. frico ecclesiam Cestriee in honorem S. Weiburgee
Utrique Islic a Britonibus ecclesiam erectam esse; positam esse. » Sub Guilielmo conquaeslore Petrus
docent Giraldus Cambrensis 1. i Itincraiii Cambriae,, episcopus sedem suam Lichfeidia Ceslriam, ut ob-
c. 5, clGalfridus Monemuthensis 1.ix Hist. Britan.,, servat Malmesburiensis, transtulit; dein, teste Wi-
C. 12, de quibus agemus ad Kal. Julias. Altera nonl gornicnsi, an. 1102 Coventriam relatam. Sunt au-
minus clara permansit Urbs-Legionitm, Britanniss tem Lichfeldia et Coventria urbes comilatus Staf-
Caer -Legion, Caer-Leon-Vaur, Saxonibus Lege-ces- fordiensis : a quibus omnibus sedibus saepe poste-
ter, vulgo Anglis Chester, et a situ Vestchester, La- riores cpiscopi appellationem sumunt. Hic Guiliel-
tinc Cestra et Ceslria, comitatui adjuncto nomen de- mus I rex Hugonem Lupum haereditarium pajati-
dit : Romanis creditur Deva, Deunana, vel Divanai num, Cestriae comitem\creavit, cui ex heercdibus
dicta, a Cornaviis exculta, et provinciee FlavioeCae- sex Comitcs ordine succcsserunt. Hic ille est Hugo,
pariensi ascripta : Ranulpho, qui hic suam Histo- per quem « loco sanctimonialium monasterium Ce-
riani elaboravit, i tempore Britonum caput «t Me-- strensc S. Wereburgae monachis repletum fuisse».
97 YITA S. WEREBURGJE VIRGINIS. 9S
tradit Malmesburiensis de Ponlif. Angl., lib. iv, quos A Domini 670. > Florarium ms. 19 Februarii hocc ha-
tamen « monachos regularcs mavult Costrcnsis suc- bet : « In Anglia S. Wicburgae virginis > : ut dubi-
ccssisse cauonicis seecularibus, quos pauculos eje- tari possit de S. Witburga an vero Werburga au-
yos fcedo et «paupere victu vitam transigentes > ctor agat. An non eiiam S. Wereburga cum S. Wal-
scribit etiam Malmesburiensis lib. n. De Gestis re- burga virgine et abbatissa ab aliquibus confusa oc-
gum Angl.. c. 15, ut hi tuin soli fuerint, aut san- casionem dederit, ut hoec filia regis crederetur, et
ctimonialibus additi ad divinum officium decentius pater ejus S. Richardus Angliee rex haberelur, in-
celebrandum. Cambdenus addit « ab Hugone comite quiremus 7. Febr. ad S. Richardi Vitam, et 25
ccclesiam S. Wereburgae restauratam esse, mona- lebr. die S. Walburgae natali.
chisque auctore S. Anselmo concessam » : quod 8. Aguiit denique de S. Wereburga Foientius
factum esse anno 1092 sub rege Guilielmo Ruso Wigorniensis ad annum 675 et Westmonasleriensis
passim omnes scribunt ciira Annalibus Sloi et Mar- ad 676'quibus dicilur « magnarum virgo viitutum,
tyrologio Anglicano primae editionis. In cujus poste- multa Deo cooperante miracula patrasse, quibus-
riore editione tum primo ex Hamburgensi ecclesia dam virginum Deodevolaruminonasteiiisproefecta,
traduntur solerani pompa translata Cestriam ossa S. cum iis regulariter vivens, illisque in omnibus pie
Werburgee, exstructaque ab Hugone ecclesia illi di- consulens, ad vitae iinein vero regi Chrislo mili-
cata cum monaslerio, sede nunc Cathedrali hono- tasse; sicque e seeculo migrans ad complexum et
rata : postquam sacrae reliquiae apud Hamburgenses nuplias sponsi cceleslis inirasse. > Apud Malmesbu-
trecentos circiter annos requievissent, quos etiam riensem 1. n De gestis regum Anglorum, c. 15 ,
Cestrensis annotarat: quamvis « fugato rege Mer- D « S. Ermenildae apud Hely, et praecipue filieeWeie-
ciorum Burdredo, > ergo ann. 884, ut supra demon- burgoe apud civilatera Legioncm laudanlur meiita,
stravimus, describat corpus ejus Cestriam transla- extolluntur miracula, cumque omnibus petitionibus
liim, ut errore quodam amanuensium 500 anni loco sint incuiictanter favorabiles, maxime orationes fe-
K0 videantur intnisi; imo uti sub Guilielmo n ea minarum et puerorum vicino et coutiguo auxilii pe-
translatio dicitur facta, ita octoginta circiler anni de attingunt. > Quae fere eadem leguntur apud Yin-
ultra assignalos trecentos fuissent elapsi : et si centium Bellovacenscm 1. xxv Speculi histoiialis,
eidem Martyrologio credamus, in quo sub annum c. 52, et Petrum de Natalibus in Catalogo, 1. n, c.
676 traditur obiisse, erunt aimi ab ejus obitu plures 67. Earum virtutum illuslres praecones etiam sunt
quadringentis. Polydorus Virgilius lib. iv Historioe Anglicanoe,
7. Sub ttnem Historiaems. monasterii Petroburgen- Harpsfeldius saeculo vn, c. 25. Andreas du Chesne
sis observatur, « S. Werburgam in Lejjgecestre re- 1. vi. Historioe Anglicanoe, et passim alii.
quiescere. » Referunt eamdem hoc 5 Febr. preetcr 9. YTitasequens in codice ins. his capitibus dis-
Marlyrologium Anglicanum, Carthusiani Colonien- tinguebatur quee hic praeposuisse suflicit, facta more
ses in Auctario Usuardi his vcrbis : « Ilem Were- nostro nova divisione.
burgae virginis. > Ferrarius in Catalogo generali :
« In Anglia S. Wetereburgae virginis > ; quam in no- Cap. I. Genealogia S. Werebnrgae.
tis Wereburgam vocat. Menardus in Martyrologio II. Conversalio in Elio monasterio
Benedictino : « In coenobio Cestrensi, S. Werburgae III. Couversatio matris suoe in eodem mona-
virginis et abbatissae,filiaeVulferi regis Merciorum.> „" sterio.
Edowardus Maiheu in Trophaeis Benedictinorum IV. Praeponitur monasteriis sanctimonialium
Anglorum; « Tricinghamioe, vulgo Trentam, in co- Werburga a patruo suo rege ^Etheliedo.
mitatu Staffordiae S. Wereburgae virginis et abba- Ideni rex hujus sanclitatis exemplo fit per-
tissae, splendore generis et sanctitate vilse clarissi- beatissimus monachus.
mae >; ejusque Gesla ex variis recenset. Ejusdem V. Werburga ut mater pia, ita fit omniurn mi-
Vitee compendium refert hoc die Hieronymus Por- nistra pro raagistia.
terus in Floribus sanctorum Angliae, in quibus VI. Volatilium agmina praecepto captivat et rc-
etiam vita functa dicitur « circa annum Domini laxstt.
676, > quo vitam monasticam, patre Wulfhero annoi VH. Humilitas ejtts. Carnificem retorta in ter-
praecedente mortuo, forte auspicata. Arnoldus Wion gum integrum cervice increpat, el supplicem
eamdeni cum S. Witeburga, magna matertera, reformat.
confundit et celebrat 8 Julii. « In Anglia, inquit, S. VIII. Transitus insius'5 Nonas Februarii
Wileburgae virginis, Wulferi regis Merciorum filiae IX. Corpus ejus friecengehamenses custodien-
et sanctimonialis Eliensis, sanctitate et miraculis tcs obdormiunt : etp Hamburgenses divinitus
claree, > additque in notis alias dici Wereburgam et reseratis foribus auferunt.
Vereburgam, alque « ab Ermenilda matre regina X. Post novem annos elevata, inventa est toto
oblatam fuisse Deo in ccenobio Eliensi circa annum corpore et vestibus ut vivens vcrnantissima.

INCIPIT VITA.
CAPUT PRIMUM. D primis Anglorum regibus sublimiter splendescil; a
Illustris ex quatuOr regiis familiis progenies S. We- rege vero Dorobernioe, quod esl Canluatiee, poten-
reburgw. tissimo (100) jEthelbrichto, qui primus Anglorum
1. Filia regum, et sponsa Christi decentissima, regum per prolodoctorem suum (101) Augustimini
VirgoWerburga in Cestria civitate requiescit, merito- Christo sacrari meruit, imo a quatuor regnis al-
rum signis gloriosa. Clara est in tota Anglia, et pura tum et sanctum genus tradit: quod hic sequenti or-
sanctitate, et regia dignitate, et virtutum attesta- dine cxponi dulce videtur : quo Dei gemma charius
tione, atque Anglicarum historiarum celebritate. A appretietur, et quasi de prteviis sidcribus hacc ma-
(100) S. Ethelbertus rex abavus vila functus (101) S. Augustinus colitur 26 Maii, ejus socius
anno 616, colitur 24. Fcbruar., quo die de ejus ma- ct in archiepiscopatu successor S. Laurentius 2 Fe-
joribus agemus. brttar.
99 GOSCELINI CANTUARIENSIS MONACHI 100
tutina stella clarius spectetur. JElhelbrichtus igitur A . menburga, ct jErmengida, velut paradisiacl fontis,
cx (102) Berta regina (ilia regis Francorum (105) quadrifida emicuere flumina. Fratri vero ejus Mt<-
Eadbaldum cum jEthelburga (ilia procreavit, quem gomberto regi (116) Annae regisfilia (117) Saexbur-
suoe pictatis et regni optimum liaeredem reliquit ga, soror perpetuae virginis (118) ^Elheldrethae, re-
(104). jElheiburga vero regina posl proprii regis galiter conjuncla peperit(119) /Egbrichtum ac (120)
Nordanhumbrorum (105) ;£duini intcrfectionem, Lotharium reges cceloque dignas (121) Eormliil-
reversa ad fratrem jEadbaldum in villa (106) Lim- dam atque (122) Eorkengodam reginas. Eormhilda
iiiinga monasterium aedificavit, in quocum (107) S. (125) Wlfero regi Marciorum (124), Pendee regis
./Eadburga requiescit; Eadbaldus quoque ex alterius filio, tradita, splendidissimam Werburgam, cui haee
(108) regis Francorum filia Emma (109) Eormre- parentalis purpura infloratur, generavit.
dum alque (110) Ergombcrtum principes sanclam- 2. Beatissima vero matertera ejus virgo Eorken^
que virginem (111) Aiiswytham, quae apud (112) goda amore sacroe religionis peregrinata trans mare
Folcanstain deposita veneratur, propagavit. Eorm- requiescit, ubi se a Domino susceptam tamquam
redo aulem ex inclyta conjuge Oslava nati sunt advenaro suam multis virtutibus ostendit. At beata
(115) jEthelredus, atque iEthelbrichtus, quos inno- et regia (125) Domneva regio Wlferi germano Mer-
center jugulatos, splendida lucis (114) columna de wale conjugata,ad summse Trinitalis gratiam tripli-
ccelo prodidit Christi martyres : qualuor quoque plicem virginitatis protulit lauream, sanctissimas
sibi filiae sanctae(115) Domneva, .Ermenberga, Mr- scilicet sorores (126) Mildburgam, Mildrydam, et
(102) Berta, S. Gregorio Adilbcrga, filia Chari- (112) « Folhstonium, inquit Cambdenus in Can-
berti regis Parisiorum, qgi S. Wereburgae atavus tio, Anglo-Saxonibus religionis nomine celebre fuit,
obiit anno 570. Ghlotharius I tritavus 562, Chlo a monastcrio, quod Eanswida Eadbaldi regis Cautii
doveus I, tritavi pater, 509. filia virginibus consecravit; nunc viculus est, ejus-
(105) Eadbaldus proavus regnavit ab anno 616 que partem maximam abrasit Oceanus, > cui adja-
ad 640, qui, teste Beda I. n, c. 6, « anathematizato cet prope Dubiim versus occidentem.
omni idololatriae cultu, i> in quem ab obilu patris (115) Coluntur hi fratres Elhclredus et Ethel-
relapsus fuerat, « et ab.lic.alo connubio non legi- brictus 17 Octobris, quo die ad monasterium Ram-
timo, > quod cum noverca conlraxerat, « suscepit seiae translati sunt sub rege Ethelrcdo.
fidem Christi, et baptizatus, Ecclesiae rebus, quan- (114) « Radius prolixae immensacque lucis instar>
tuni valuit, in omnibus consulere ac favere cura- flagrantis facis per summum aulee regiee culmen,
vit. > De obitu ejus agit Beda 1. III, c. 8. ubi sepulti nocte ipsa erant, « usqucad ccelum. prc-
(104) Colitur S. Ethelburga 8 Septemb. Bedoe1. n, tendereregi visusest. » Vita ms.
cap. 9. « Edelburga, alio nomine Tate; suo matri- (115) In eadem Vila dicuntur Dompnena, Ermen-
monio occasio fuit fidei percipiendae genti Northan- Q ( burga, Ellieldriiha et Ermengitha: ex his Ermen-
hymbrorum. » Quam illi epislolam misit Bonifacius burga colilur 19 Novembris.
V papa, rcfert Beda c. n. (116) Anna aller proavus, rex Anglorum orien-
(105) S. Edwinus, primus rex Christiarius Nor- talium, occisus an. 654. Ex decessoribus regibus
thumbrorum, regnavit annis 17, occisus an. 655, fuit S. Sigebertus martyr patruelis ejus, cui sacor
12 Octobris. De eo agit Beda a. c. 9, paucis inter- est 17 Septemb. Ipse Anna Bedae lib. iv c. 29, < vir
positis, ad c. 20. bene religiosus, acper omnia mente et opere egie-
(106) « Rex Eadbaldus sorori suee Ethelburgae gius, > in Eliensi Hisloria ms. ctiam sanctus appel-
dedit villam Limraing, in qua ipsa monasteriura lalur.
construxit, et a B. Honorio Archiepisc. Cantua- (117) S. Sexburga avia materna colitur 6 Julii:
rionsi vtianiine consecrata, mater plurimarum Vir- hujus eliam sorores S. Withburga et Ethelbuga, 8
gimim ct viduarum fuit. » Ita Capgravius in Vita et 7 Julii.
S. Iloiiorii. Est autem Lyming Cambdeno in di- (118) S. Ethiklritba, Etheldreda, sive Etheldrudis,
stiioiu seu latha Shepwayensi, prope oppidum primo Tondberto principi, tum Egfrido Nordhum-
Elham, non procul a mari, et portu Dubrensi. brorum postea rcgi annis 12 nupta, virginitatcm
(107) Eadburga, sive Edburga. Capgravio in pro- servavit. Agit de ea Beda 1. IV, c. 19 et 20. Colitur
pria Vila dicitur filia S. Ethelberti, ut hic legendum 25 Junii. Inccepit regnare Egfridus anno 670.
sit cum sorore JEadburga requiescit : quod huic (119) Egbertus avunculus regnavit in Cantio ab
auctori magis congiuit. Sed ea Edburga Gapgravio anno 664 ad 675.
cum altera juniore confunditur, quae in insula Ta- n (120) Lotharius, aller avunculus, post fratrem
neto vixit abbatissa monaslerii S. Mildredae, cujus regnavit ad annum 685.
corpus ea transtulit in novam ecclesiam, dedicatam (1211 S. Ermenilda mater colitur 15 Februar.
a Cuthberto archiepiscopo, quem « Nolhelmo xvi. (122) Earcougota, sive Erkengotha, sub mater-
Kalend. Novemb. anno 741 defuncto » successisse tcra S. Ethelburga abbatissa vixit in monasterio
scribit Wigorniensis post Chroiiologiam Saxoni- S. Farae dioecesis Meldensis, ndn procul ab urbe
cam. Parisiorum : coluntur S. Earcongota 25 Febr. et
(108) Quis fuerit hic rex, nusquam legimus. S. Ethelburga 7 Julii. Agit de iis Beda 1. m, c. 8.
Emma nubente regnabat monarclia Francorum (1251 Wulferus pater regnavit ab anno 657. anno
Chlotharius II, cujus fuerit aut lilia, aut soror : aut (124) Regnavit Penda avus paternus huic ab
626 ad 655, cui tum Peada alter filius, Wul-
cognata a regibus Austrasiorum aul Burgmidionum
orla. ferus successit.
(109) Aliis Ercomredus et Ermenredus, in Historia (125) Convenit Vila S. Milburgae apud etCapgra-
Ethel-
Petroburgensi ms. sanclus dicitur. vium, et Vita ms. fiatrum S. Ethelredi
(110) Ercompertus, avus S. Werburgae, regnavit brecti. Contra, S. Ermenburgam Merwalae. seu
ab anno 640 ad 664. Hic, teste Beda 1. m, c. 8, Mervaldo, nuptara scribunt Malmesburiensis fib._i.
idola destrui in toto regno praecepit, et jejunium De reg, Angl., c. 4, Wigorniensis ad annum 675,
quadragesimale observari. Westmonasteriensis ad annum 676.
(111) S, Eanswida, sive Enswida colitur 12 Sep- (126) Coluntur S. Milburga 25 Februarii, S. Mil-
tnnb. dreda, seu Milthrida 15 Julii,De S. Mihvida egimus
101 VITA S. WEREBURCE VIRGINIS. 102
Mildgydam, quae distinctis monasteiiorum suorum A grantissimam prolem exercebat, quani ipsa adhuc
lapidibus irradiant patriam. Natus est ei et Merevin sub jugo maritali gemitibus inenarrabilibus suspt-
filius, qui ad sanclos innocentes a baptismate ra- rabat. Vcrum altissima Dei providentia benigne dis-
ptus tst parvulus. Almifluaequoque Werburgee ge- pensans omnia, matrem eam in regno slaluit. om-
nerositatem ac sauctimoniam proxime exornant nium inopum, omniuni neccssitudinum refugium,
sanclissimae amilae suae Pendae regis filioe(127), Ky- siiriul etiam utpiis visceribus pignus Deo gigneret
neburga, et Kynewida, quaecum propinqua sua bca- accepiissimum, ct ampliorera coronam dilatorum
lissima Tibba (128) Burgensem superni janitoris tandem reciperet desiderioruni. Viluerant divitiae
Petri illustrant ecclesiam. Suus vero genitor proe- tani inatri quam (ilioe: palatiuni habebant pro ino-
nominatus ac patriii reges, id est, Peada (129) jEdel- naslerio : aurum, gemmae, vesles auro tcxtae, et
redtis, ac proedictus Merwala preediclarum sororum quidquid fert pompatica mundi jact-antia, onerosa
fralres, Christianae inslitutionis non solum cultorcs, sibi magis erant quam gloriosa; et, si forle his uti
verum etiam primi alque intensissimi fuere propa- ad tempus regia comptileret digititas, dolcbant se
gatores : et sicut ^Edelbrictus Dorobernioe, ita Wlfe- polius vanitali subjectas tanquam captivitas.
rus in Merciis Chrislianitatem piimus dilatavit. Sic R 4. At vero virginalis B. Werburgae libertas, mox
itaque, ut praemisimus cx quatuor regnis et anti- ut valuit, haec vincula exuit, ct ad (151) Eligense
quis rcgibus rosa Christi Werburga llorcscit. A monaslerium cuni olficio sublimiuni parcntum hos-
principe susceptae fldei ^EdelbrichtoCantiiariorum, tia Dei coinmigravit: ubi primum beata, et inteme-
a Berta vel Emma Francorum, ab Aima rege, et rata matertera sua (152) jElheldreda, acdeindeso-
avia Sexburga Orientalium Anglprum, a palre vero ror ejusdem virginis, sua, ut pnedictum cst, nvia,
luculentissima faota Merciorum. Ilaec vero ad glo- principabatur Sexburga. Illico abjicitur cultus ter-
riam preedicandaevirginis preelilulanlur, ut de ra- reni nitoris, induilur habitus sacroe religionis, ve-
dice sancta ramum sauctum deceal sanctitudo; imo slis pulla pro ornamento gloriie, velum capitis hu-
de contempta regni excellentia major asciibalur . mile pro regni assumitur diadomate. Ila proedara
claritudo. Reslat nunc, ut explicemus sanctam ip- virgo ceilabat fastum mundi calcare; mente et
sius conversationem, et probabitera in Doraino conversatione, velut hic percgrina, ad supernam
linem. patriam tendere ; tota animi submissione humilli-
CAPUT II. mam Chrisli exhibere ancillam, quam ipse exal-
Conversatio S. Wereburgm in Eliensi monaslerio : tare dignaretur in sponsam. Omncs monasterii fa-
prmfeclura variorum monasleriorum. Q mulatus anticipabat: omnibus se inferiorem exhi-
5. A tenero ergo aevi flore, cum fbrmae pulchri- bebat: erga oranium necessitates vulneratae charita-
tudo insigniter responderet generositati suee, coepit tis viscera impeudcbat.
speciosa facie cum speciosissima mente ad illtim 5, Jam Deo amabilis pater cjus Wlfcrus, mulla-
qui speciosus est forma prae filiis hominum (150) rum ecclesiarum aedificator, Christianiae fldei sum-
contendere:'cujus ut inaestimabilem dulcedinem prsc- mus amalor ac dilatator, quippe qui ctiam subje-
guslare poluit, protinus in ejus amorem anhelo ctos rcges (155); datis provinciis in mercedem, ad
pectore exarsit, et, ut cervus ad fontes aquarum, Chrisli cultuni attraxit, septimo decimo imperii sui
virginalis anima ejus in ipso sitivit : adeo dulcis ct anno (154) de temporali regno ad perenne trans
suavis Spiritus Domini a Patre dileclionis procedcns ivit. Tunc beatissima regina Eormenilda post pios
illam attraxit, ccelestes concupiscentias in ejus cor- fletus triumphans sc solutam a mundiali catcna, diu
de accendit, lerrenas exstinxit. Illa amore pei'petuoc desidoratam conversalionem airipuit, et cum beata
virginitatis ad sponsum aeternaeintegritatis convo- filia in Eliensi monasterio jugum Domini suave
lavit, procos et amatores regificos angclica pudici- subiit. Hic deinccps tanta virtulum flagrantia in
tia repulit, imo Christus eleclam sibi inhabilans onini sanctilate et rcligione vixil infatigabilis, ut et
omnibus appetitoribus eripuit. Sanclissima parens virginibus exemplum cssct caslilatis ac totius vir-
non cessabat assiduis monitis irrigare horturo Do- tutis. Contendebant alterutra pictatc mater et filia,
mini, et plantare in ea immarcescibilia germina pa- quae humilior, quoe possit esse subjcctior : mater
radisi, et accendere lampadem ejus oleo et flamma sibi praeferebat ejus, quam genuCrat, virginitaterii ;
charitatis inextinguibili. Ad illam enim vitam fla- virgo matris auctoritatem : utrimque et vinccre et
17 Januar. ubi multa de Merevino puero dicta sunt, etiam Merewaldus, hic Merwala , sanctus hahe-
de regno Mervaldi agemus 25 Februarii. tur.
(127) S. Kineburga et Kineswida, aliis Chineburga (150) Capgrav. et 1.
ms. Rub. val. conscendeu.
et Chineswida, coluntur 6 Marlii. I:i Vita S. Tibba (151) Elige Bedee iv, cap. 19; aliis Elic et EL,
conjungitur et 15 Decembris obiisse tradilur. olim monasterium, nunc oppidum in insuln cogno-
(128) Corpora harum anno 1005 dicuntur trans- mine ab anguitlis juxtn Bcdam appellata, ad fluv.
lata « ad monasterium de Burgo S. Petri, > vulgo Gianlum in coroitatu Cantabrigiae apud orientales ,
Petroburgum, exstructum a YVulfero, et fratiibus Anglns.
et hisce sororibus. De eo agimus aJ Vitain S. Er- (152) Exstruxit illud monasteiium an. 675, obiit
menildae. an. 679.
(129) S. Ethelredus colilur 4 Maii. In Appendice (155) Haeoplene illustramits 13 Febr.
Wigorniensis alius frater adjimgitur Mercelmus, ubi (154) Annp 675.
105 GOSCELINI CANTGARTENSISMONACHl m
vinci gaudebant. Nune autem in eodem ccenobio ad }\ duna autem regio patiimonio suo, quod est in Ham-
salutiferam ipsius benignissimee parentis tumbam tuna provincia, jucundum et celeberrimum a gene-
conspicue elucescit, quibus clementiae visceribus se rattone in generationem hoc ejus miraculum asse-
in ctmctos diffuderit, dum corporaliter vixit; adeo ritur ab ipsa plebe tota.
ut experti ipsius beneficia audeant fideliter asse- 10. Cum in ipsius Wedunae mansione morarelur
rerc qttod nullus credulus petitor frustrelur ejus regia virgo, agros ejus in solito infinita aucarum
ope. (159) indomitarum, quas gantas vocant, depopula-
6. Igitur patruus almae Werburgae rex ^Ethelre- batur multitudo. Nuntiat domesticus ruricola hoc
dus, qui fratri Wlfero successerat, cura sancta damnum dominae suae. Tunc illa magnanimi fide
nientc tolius sanctitatis esset benignissimus, videns praecepit illi ut omnes adduceret, et includeret,
in beata neple divinam prudenliam ac sanctimoniam inore scilicet animalium, qui depascunt alienas se-
altius resplendere, qui nimirum virtutem poterat getes. Vade, inquit, et omnes has volucres.introduc
ultra germanitatem diligere, tradidit ci monasterio- huc. Itabat ille aliius obstupescens, an garriret, an
rura sanctiraonialium, quae in suo regno pollebant, deliraret hoec jussio. Quomodo enim suspectus ad-
principatum. Pulchre sane superna id aetum est vena tot volatilia ire gressibus in vincula cogeret,
providentia, ut sacroe institulionis, cujus perfecta '™quibus per ccelum evadere liceret? Quomodo, in-
erat discipula, in salutem multorum decentissiixa quit, ad primuin accessttm meum in aethera fugien-
foret magistra. tes hucconvertam? Tunc virgo propositum urgens :
7. Rex vero magis ac magis ccepit imperii tae- Vade, ait, quantocius, et ex nostro jussu omnes
<lere, dum se reputaret inter saccularia negolia quasi adduc in custodiam nostram. Ille timens vcl super-
animal accline lerrae, illam vero columbinis pennis vacuura dictum divae praeceptricis negligere, post
meritoruui ad ccelum volitare. Et quid plura? Non omnes vadit, dicensque illis : Ite, ite ad dominam
quievit aeslus spiritus sui, doncc (155) vigesimo no- nostram ; omnes ante se, ac si captiva pecora, agit.
no regni sui anno in (136) Bardeniensi cccnobio de Nulla avis de tanto ccetu pennam levavit, sed quasi
rege efliceretur monachus, qui idem ]am favore s» implumes pulli vel alis excisoe pedetentim se per-
perno probatur merilis venerandus. movebant, pedestri incessu submissis collis velut
8. Dilcctissima autem Deo Werburga, erga sub- pro confusione reatus sui. adventabant : sic intra
jectos ita erat magistra, ut potius videretui-ministra: curiam judicis su;e trepidoe et suppressae quasi dam-
•aequabat, vel magissubjiciebat se infimis; maleas, si natae se collegere, ibique (140) retruduntur captivee,
liceret, locum extremilatis quam praelalionis. Por- .p Yel magis servantur indulgeiuiae.
tabat omnes quasi visccra sua, fovebat ac si uterina 11. Noctem illam lilia lucis, uti consucverat, in
pignora, erudiebat exemplo attenlius quam imperio. hymnis coeleslibus ac precibus perpetua: mane
Totam possedei'at dileclio, et benignitas, pax et hi- omnes advenae elatis vocibus concrepant ad domi-
laritas. Ad indigentes promptissima illi largitas : ad nam, quasi veniam el emigrandi poscentes licen-
alllictos compatienlissima crat pietas: adversa ride- tiam. At illa, ut erat erga omnem Dei creaturam
bat patientia, viiiccbat fiducia, cakabat ccelesti lae- benignissima, absolutas jubct dimitli, interminans
titia : ad usum vero divinac sapientiee accipiebat ne ultra auderent in hunc locura regredi. Unam
prospera, absliiienliaiii pro deliciis, vigilias pro (137) antem ex eis quidam ministrorum exiens furlo
somno , laborc pro voluptale, lecliones et Ora- abstulcrat, et occuluerat : cumqtie omnes clatis
liones sacras pro epulis habebat: corpore in terris, pennis in aera se sustulissent, seseque circumspi-
aiiiino convcrsabatur in ccelis. ciendo requisissent, damnura contubernii sui una
CAPUT III. absente (141) percensent. Extemplo universus exer-
Obedientia anserum silvestrium : inobedienlia viUici citus supra domum virginis (142) glomeratur, in-
punita. gentu strepitu injuriam collegii sui conqueritur:
9. Sed jam forsitan lectorem lassamus, dum mi- D coelum undique diffusis copiis obtegitur, ut quasi
racula suspendimus. Majora miraculis sunt merita, hac vocc humana judicium miseratricis suae implo-
quibus ipsa sunt miracula : quia possttnt esse per- rare viderentur : Quare, domina, cum omnes nos
lecla mcrita absque signis, signa vero nihil sunt relaxaverit tua clementia, una ex nobis tenetur ca-
absquc meritis. At vero multis mirabilibus efful- ptiva? Et potest haec iniquitas latere in domo sancta
sisse probatur dignissima virgo, et in Eliensi cce- tua, et fceda rapacitas valere sub tua innocentia ?
uobio, ct quocunque degebat loco. In (158) YYre- Egressa ergo divina virgo ad murmur tantae plebis,

(155) Anno 704 cceperat regnare a mortc Wulferi fluv. qui inde Northametoniam defluit, caput pro-
an. 675. vinciae quae hic Hamtuna dicitur.
(156) Bardena, Beardena, Peartaneau, vulgo Bar- (159) Capgr. ct ms. Rub. val. silvestrium auca-
ttneg, in comilalu Lincolniae, nec procul ab urbe ad rum, id est anserum.
sinistram ripam Withaniee. (140) Ibid., recludunlur.
(157) Ms. Cambdeni solcmniis. (141) Ibid., perpendunt.
(138) Weduna, in Itinerario Antonini, ut censet (142) Ibid., congregatur.
Cambdenus, Banavenna, vulgo Wedon, ad Ausonam
 105 VITA S. WEREBURGvE VIRGINIS. 106
et querimoniam, intellexit causam, acsi praefatis A Deo Werburgam quam niultis aliis signis emicuisse,
verbis auditam ; protinus perscrutatum (145) fur- et ccelesti benelicio diversos aegros ac debiles cu-
tum reus ipse publicat, receplamque volucrem suae rasse. Potuit etiam divina inspiratione plura pree-
genti pia conciliatrix associat, et abire simul prae- scire ac praedicere, diemque ultimum, quem semper
dicta conditione mandat. Quibus nimirum sic ges- prae oculis habebat, totaque vigilantia cum flam-
tiebat, dicebat benigno animo : Benedicite,volucres manti lampade eminus observaverat, jam proximum
cceli, Domino. Nec mora ; omnis illa concio ita avo- ignorare nequibat. Cum ergo omni familiae, et mo-
lavit, ut nulla hujus generis avicula in ipsa terra nasteriis sibi creditis prae nimia charitate jugiter
almae Werburgae, ut famose memoratur, ultra re- optaret adesse; et econtra nulli lolerabile videretur
perta sit. Bene ergo illi pecualis creatura parebat, sua dulci praesentia carere; elegit tamen divina prae-
quae omnium Creatori tota devotione jugiter obtem- scientia et voluntate Heainburgae (149) monasterio
perabat. Tale prorsus miraculum in Vita beatissimae requiescere corpore, quee omnibus semper reprae-
virginis Amelbergae(144), quani nostro stylo recu- sentaretur mente. Quamobrera praecepit (150)
dimus, legitur, quatenus in eodem opere eadem Heamburgensi familiae, ut ubicunque migraret ex
fides utriusque, licet diverso tempore et loco exsti- hac luce, ipsi incunctanter venirent, corpusque
*• ejus ad suum monasterium transportarent
terint, comprobetur. (151).
12. Quantae autem humilitatis fuerit, quantae 14. Venit ergo ccelicolae virgini diu desideratus
etiam apud Deum sublimitatis, ineodemlocoWedu- finis terrenorum laborum, ac dolorum, et ingressus
nensi aliis confirmatur indiciis. Erat illi armen- ccelestium aeternorumque gaudiorum : nox immor-
tarius, vir piae conversationis, et quantum licuit talitalis processit, et dies eeternitatis illuxit : tene-
sub humana servitute sanctae vitee, qui et suis locis bree transierunt, et lumen verum luxit, ac sol lae-
fama meritorum perpetuatur ac recolitur fes- titiae perennis ortus est illi. Gaudebat beata anima
tive (145), Alnotus nomine. Hunc villicus dominae quasi ad epulas invilata, videlicet de exsilio ad pa-
cum forte laniaret cruentissimo verbere, et ille triam, de carcere ad regnum, de morte ad vitam,
oninia in Dei nomine toleraret mansuetissime, alma de captivitate ad triumphttm, de tyrannide seeculi
virginis compassio non ferens dolorem, proruit ad ad illum, quem desiderabat, sponsum sempiternaj
pedes indignos lanistee, clamans cum prece, et in- gloriae, transitura. Deposita itaque in ccenobio
crcpatione : « Parce pro Dei amore, quare excarni- quocj Tricengeham (152) appellatur, per languorem
ficas hominem innocentem, apud altissimunr.In- et mortem corporis ad immortalia solemnia ab an-
spectorem omnibus nobis (ut credo) acceptiorem.> („ gelicis choris assumitur, et in coelestem curiam su-
Cumque ille vel prae furore vel pree superbia tardius pemis concentibus triumphatur : cujus depositio
flecieretur, continuo dura cervix et torva facies su- terlio Nonas Febr. celebratur.
perna indignatione in terga (146) illi reflectitur. Sic 15. Corpus sacrum in ecclesiam defertur, et in
demura, quod magis debuerat, ipse ad pedes do- medio populi Tricengehamensium obseratis dili-
miiiee provolvitur, et veniam, quam insonti nega- gentissime januis custoditur, certantibus nequid-
verat, suo reatu cum lacrymis deprecatur: sta- quam omnibus, ut Heamburgenses excluderentur,
limque interveniente virginis clementia, in pristi- et per suura obsequium vel defensionem praeceptum
num slatum reparatur. Vir autem Domini memo- validicae virginis vinceretur, sacerque thesaurus in
ratus jacet ad Stowam (147) una legia a Buccabrive, eodem loco perpetim retineretur. At non est sapien-
qttem in silva anachoreticam vitam ducentem la- tia, non est consiliura contra Deum. Dum enim
trunculi martyrizaverunt, et divina signa Deo ac- nocte ipsa attentius vigilarent, subito sopor gravissi-
ceptabilem, uti celcbratur, perdiderttnt (148). mus omnes occupat. Supervenit illico copiosaplebs
CAPUT IV. Heamburgensium cum Dei ministris; extemplo
omnia ostia monasterii, cadentibus in terram seris
S. Vereburgm mors, sepultura, translatio. D et vectibus, reserantur illis. Irruunt ergo omni cu-
15. Praeterea haud dubium est, amantissiinaro sloduro turba somno sepulta, rapiunt nullo se ad-

(145) Malmesbur. De gestis pontificum 1. iv, ad- 27 Febr., at25 Novemb. in posteriore.
jiingitnovummiraculum,quovult« aucam» illam « a (146) Ms. Cambdeni, integra; uli supra in titulo
ruslico comestam. Jubet ergo S. Wereburga ossa integrum; melius Capgr. et ms. Rub. val.
recolligi: nec mora ; signo virgineee manus medi- (147) Vulgo Stow et Stowe inter Wedunam et
cante, culis et caro ossibus superducta, cutis ccepit Buccabrive, aliis Bugbrok, Biabroock; in ms. Ucca-
plumescere, donec ales animata, saltu piimo ala- brue.
cri, mox volatu se libravit in aethera. » Quae minus (148) Potius prodiderunt.
probantur : et Cnmbdenus in Northamplonia ait (149) Vttlgo Handbury in Staffordia auslrali.
« miracula ejus in fugandis anseribus credulos scri- (150) Capg. et ms. Rub. val. suis omnibus.
ptores decanlasse. » (151) Ibid : « apud Hambiirgense monasterium
(144) Colitur 10 Julii: in ejus Vita ms. idera corpus stium transferrent, et iiicnnctanter sepe-
miraculum narratur, aves gantm etiam appellantur : lirent. »
una a puero oflioiali subtracta et abscondita traditur, (152) TriciiKjham aliis, vulgo Trenl-ham in comi-
et postridie quasi ad aliarum preces recepta. tam Staffordiae, non procul a fonte Tfentae, post-
(145)-In priore editione Martvrol. Anglic. referlur quam ei illapsus est amiiis Lyma.
PATROL. CLV 1
107 GOSCELINI CANTUARIKNSIS MONACIII «)g
versoe partis movenle glebam (155) virginis, ct att- i,\ norum (155), et diem malorum; quanJo juslissima
fcrunl, secumque cum ingenti laelilia et gratiaruro Dei dispensatione hoec palria Angiorum tradita est
aclione laudisona ad Heamburgcnse monastcrium gladiis gentilium. Tunc demum vitalis gleba voluit
confusis rebellibus deducunt. oedere mortali legi, atque resolvi, ue impiis mani-
16. Quis itaqtte pensare sufliciat, quanla solem- bus eam contingerent hostes, miraculorum Dei in-
nilate ipsius anima suscepta sit Deo, cujus corpus creduli, et beiieiicioruni ingrati. (156) Potuit plane
ad requicra preecleclam transferri tanlo dedit pro- Dci omnipotenlia et in die malorum dilectam suara
sicut servavit plerosque sanctos hujus
<ligio?In hoc ergo sacro loco Dei raargarita cum protegerc,
ilebila revercntia et solemni jubilo tumulata, pluri- patriae ab iniqua contagione, qui adhuc usque jam
inis signorum indiciis se probat vivere in ccelesti post quadringenlos amplius annos vernant integro
: sanitas lumen auditus surdis, ct incorrupto corpore, et poterunt indubitanter
rcgia aegrotis, caecis,
scrmo mulis restituitur : leprosi mundatione, et usque in fiiiem pro divino arbitrio perdurare. Ye-
diversis languoribus oppressi una salute percepta rumenimvcro mirabilis et gioriosus Deus in san-
ctis suis, mira et ineeslimabili providenlia alios in
giaiulantur. Tot itaque post morlem suam vitaerc-
forniiit quae tam sancte vivebat. majorem gloriam resurrectionis ad tempus resolvit,
B alios perpetua incorruptionc in exemplum promis-
17. Posl hnec eliara inenarrabilis Domini gralia sionis suae cuslodit. Tot nobilissimi martyres et
in ipsa carne virginali ditttius incorrupta evidentcr
summi sacerdoles Domini a bestiis, vel avibus, vcl
oslendere est dignata, qiialiter sibi placucrit inteme-
stint consumpti. «Posuerunt, inqiiit Psal-
rata ipsius pudicitia cum mente, qua Deum vide- ignibus
mundissima. Post novem aimos mographus, mortalia servoiuiii luorum, Domine,
bat, siquidcm cjus escas volatilibus
cceli, carnes sanctorum tuorum
scpullurae, suggerenlibus Heamburgensibus, placuit bestiis terroe (Pscd. i.xxvm, 2). » Quo major fuit
rcgi Ccolrcdo (154), qui tunc regnabat Merciis, qua-
leiius sacrosancla ipsius glcba de tumulo elevarctur, ignominia, co major eritgloria. Summus martyrum,
dum lcgitur multa signa in
(iamanlibus cunclis indignum esse, ul tanta lux primiceriiis Stephanus,
vita focissc, non ibi tamen legitur mortuos susci-
iimlloriim sub modio terree absconderelur. Ablalo
tasso. Posl mortis . vero Iriumphiim omniumque
crgo oporculo spcluiicoe, cum ptilaretur ab omnibus,
memhrorum moituos de-
more human;« condilionis tola caro dcfluxisse ct scribitiir vitaeresolulioncm, plerosque
(:inlii;r-. uiiiia ossa suporessc; invcnla est potius reddidisse, ut a morlis injuria major
nasceretur vilae potenlia. Magnoeilaque gratiae Dei
viigo inlegerrima quasi in dulci slratu obdormire,
respectus erat in B. Werburgae corporc solido, sed
vestcs nilidissimee ct samc, sicut primilus induta
facies ct major spes aeternaerenovationis rcstat in jam con-
erat, omnino apparuere ; candida, genac sunipto.
roseoe, tanquain in primaevo flore, amoto revcrcntcr 19. Celebremus ergo promptissima devotione sa-
vtiaminc, suiil visoe. Attollilur clamor gratiarum in c;alissimam
ipsius festivitalem, quia omnis ejus
coiiiiii, tanloeqiie gratioe admiralio in laudcs Do- cclebrilas ad Christi Domini
miiii acceiidil frequeiilem populum. Assumilur pertinct honorem, qui
• ita eam condignis merilis fecit cclebrabilem ; quam
ergo a saccrdotibus solemniter adornatis, cttm sup nimirum nobis providit ante se interventricem;
plicibus volis et canoris chori/.anlis Ecclesiee mo-
(h.ilis. Exploraiitibiis adhuc diligcnti sludio, nulla qualenus per dilectae suee venerationem, suam me-
reamur propitiationem, qui non habemus meiito-
pcnilusin ca leesio, nulla reperta est corruptio. Ila
rum cxseculioiicm. Tanto quippe benignius iltam
ilemuin reoondittir in theca sibi competentcr parntn,
exaudict orantem pro nobis, quanto accensiores
iibi conspicuc lidcles populos illuslrat praeclnrn
fuerimus in ipsius Deo offorendis pracconiis. Annuat
lampadc sun. nobis seinper memorandae Werburgae Coronator ,
18. Duravit diuliiis sub angelica custodia liic ho- qualenus por ejus sancta suffragia, et hic profutura
nor illaesi corporis, usquc ad tempora scilicet paga- D desideria consequamur, et in aeternum beatee visio-

(155) Alii corpus. tradi restauratam supra diximus. Demum anno

(154) CDolredus S. Elhelredi (ilius, Cconredo
Romoe an. 709 in monachum altonso, rcx faclus,
iin. 716 e vivis exccssit, Lichfeldioe sepullus.
(155) Alii Danorum. Cceperunt hi Angliam va-
slaio ab an. 852, Beorlulfum regcm Mcrciorum
(iiin exercitu an. 851 in fugamdedeiuut. Mercii sub
Burrhcdo rcge ciun Danis exire neganlibus fcedus
liiinis 868 ct 872 pepigerunt: el rege Biirrhcdo an.
87 i r.oiiiam profecto, Thanus qtiidam regnum ad-
miiiislravit, cujus pars au. 877 rogi Ceolvulfo con-
eessa ost : sub quo regnum Merciorum omnino
cniiircuit. Anglorum doin heplarchia in monarchiam
c.oalescenle, Eadwardus rex sub iuilium soeculi
dcciuii Mercios libcravit, consliluto Mcrciorum co-
niilo Elhcrodo lnarilo /Egelfledoe,sub qua Ccstriam
942 Eadmundus rox Merciam invasit, urbes Lindi-
colniam, Snotingahamam, Stanfordam, Deorbejam,
aliasque ootupnvil, lotamque Merciam in suam re-
degit polcslatem, ut his fere verbis tradit chrono-
logus Anglo-Saxo, qui eo decimo saeculo scripsit.
Dani rediverunt in Angliam anno991, ac Mereiae
provincias vastarunt, polissimura ab anno 1010 ad
1016, quo Canutus Danorura rex septentiionaleni
parlcm Angiiee accepit, anno scquenti totius An-
glioe impcriuni adeplus.
(156) Capgr. cum S. Rub. Val. ita hic Vitam
concludit: « Translataque tunc sunt ossa iltius apud
Cestriam, ulii iisque in hodienmm diem rcquie-
scunl, merilisquc ojus crcbra fiunt miracula. >
 VTTAS. EADGITHJE. 110
109
nis ac resurrectiouis suee consortia mereamur. An- A ritu Sancto in omnia saecula regnal e*.dominatur.
nuat, inquam.ipsc Salvator, qui cum Patre et Spi- Amcn.

VITA SANGTJE EADGITELE

SEU EDITHiE

EADGARI ANGLORUMREGIS FILI^l ET SANCTIMONIALISWILTONIENSIS,

AUCTORE GOTSELINO.

Acta Sanctorum Bened., t. VI, p. 656, ex tomo IX Surii, qui stylum nonnihil mntavit.)
(Edidit MABILL.

OBSERVATIONES PBJEVI^.

1. Gotselinus scu Goscelinus monachus, cujus dc sancto Augustino Anglorum apostolo lucubrationem
supra retulimus, inter plures alias sanctorum Vitas, Acta sanctae Eadgatlise virginis scripsisse dicitur in
Cntalogo scriptorum Britanniae, et apud Wionem et Possevinum. Hanc non dubito esse Ead<ntham seu
Edgitham Edithamye, Eadgari Anglorura regis filiam. cujns Vitam stvlo nonnihil mutato Surius in lucem
protuht. Eamdem hic exhibemus, ascribendoI)eloca seu tostimonia Witlelmi Malmesburicnsis qui eamdem
virginem laudavit non semel, liim in lib. n regibus Anglorum, cap. 13, tum in lib. n De pontificibus
Anglorum, cap. 4. Eamdem celebrat Harpsfeldius in Saeeuli x cap. 10, practer Joanncm Biomtonem ' Mai-
heuvitim, et ahos rerum Anglicarum scriptoros.
2- Eadsilha monasticom professa cst in ceenobio Wiltunensi apud Occidentales Saxoncs. «Wiltuna teste
Willelmo Malmesbtiriensi De pontilicibus Anglortim, lib. n, cap. 4, est vicus non exiguus sup-a Wile flu-
viumipositus, taiUeecclebntatis, ut totus pagus ab eo vocetur,» olim episcopalis sctles. Asserus in libro
De Vita Alfredi nominat montem «Wiliun, qui est in meridiana ripa fliiminis Guilou. > Ibi EadKillia vixit
pussime mter sanctimoniales, et sepulluram acccpit. «.lacet in eadem ecclesia, inquit idcm Willelmus ma-
ter ejus Wilfrith, quam non sanclimonialem, sicut opinio vulgaris delegat la/.,deliratl, sed subito timore
regis suo tantum consilio velalam constat, abrepto velo regio cubili subactam. Unde llle ouoi femimin
attigisset, quaj vel umbratice sanctimonialis fttisset, a santto Dunstano redargutus, seplennem cxeeit nrP-
nitentiam. Illa quoquc partu explicilo voluptati frequentandae non inhicsit, sed doluit notius et snrcvir
sanctaquepro vero asseritur et creditur. >Ilanc post vim sibi a rege illatam Willonia3 inonasticum hal i-
tum suscepisse Iegitur m Vitn sequcnti.
5. De Eadgithae sanctitate dubitare non sinitnos Willclmi in praeltiadato loco lestimonium «Habetur eroo
ait, in plunmis locis Angliae festum ejus vcnerabile, quod ncmo impunc tcmerarc pracsumat. » Cnuto rev
apud Anglos Danus, quod per jocum sanctani non reverens, ojus sepulcruin reserari jussisset viv moriom
cvasit, ut idem auctor ibidem tradit cum Vitae scriplore. Ad ejus sopulcrum Theodericus niii ob Naialis
Domiiu religionem stupro et choreis violatam cnm aliis ccelilus punitus fuorat, ad sancli vir«inis tum, -
'""""""CI """•«' T*»«™ 5 !=.
!SSU£KX' ,x';,Sti"tas'""""

praetermissis Saiculi IV) traa.ta est; altera Editha, Eadwardi seni:,ris f.lia, ^lhelstani soror tertfa Ed-
nundi rogislilia Eadgari soror; onines sanct;c, et quidem sanctimonialcs inccenobio Pollesworlensi quod
m Cest™"«.n'«ces« «t. Prima landatur in Aclis sanct* Osithaj apud Surium die
Vn?, ShV».m
. Octob. ArA,cnT1'
et sanctaeModwenneeabbatissae Strencshaleiisis apud Capgravitim, quae Modwei.nrPollevvortensl
nionasierio a se cond.to Editham, Alfridi regis sororem, prx.kchse perhibetur. Locus posfei dTcTiH"s
ancimEditlwPolcsworthscn dePollesworda, utfidem faciunt vetera monumenta in Monaslici An lican
tomo I, pag. 1/9. Altera Ed.tha, Eadwardi lilia, Sithrico Northumbrorum regi ab fflsta^ frrtre "n
coiiiugomdata, sed ab eodem postmodum repudiata, Polleswortum sccessit, iffiqu^reHquunivite reldo e
cxog.1, tostantc MatlhaeoWestmonasleriensi ad annum 925. Tertia est Edilha, kidmunu ireg s fil'a Ead-
8 CUus -flliam fuissc EditI,am scctindam diximus. ThomasMa heuv, s
KTft
ad T1?" S,en,'°nS'-
.d'VVar,d''
diem lt> Juln, ubide his tnbus simul agit, suspicatur socundaro et tertiam non esse divcrsas nec aliam
quamEdwardi sen.or.s filiam : nam nullam Editham Eadmttndi filiam, *Jdubdu ,eKts '•oroiem
Eadgari ,eSIS sororem inveniri
invenm.
Verum in Vitaesequenlis cap. 1 laudatur Editha, Edgari regis soror
5. Hujus tnmeu difflcultatis solutio non iln peudet ex sequenti Vitn, ut nullum inde dubium relinoun-
lur. Nam si ejus auclor Golselinus, qui ineunte Sieculoxi florebat, exe us sententia rem certo dell^nir^non
possumus : fu.tis, teste Willel.no Malmesburicnsi in lib. ,v De regibus Anglorum cT T^ MonachSgT
SanctoBelt.no, qui cum Hermanno episcopo SalisberiiE venerat,Sinsignis litStufet c-intuum SitJ

cmiscnt,
praesertim cura in ejus conversationc cei-iaret honeslas doctrinie.. Hnclenus Willelinus!
iii GOSCELINI CANTUARIENSIS MONACIH 112

INGIPIT VITA.

1. Edithmparentes. Monasticm vitm institutio sub A nee ausus fuit in ea contristare summum judicem
matre. — Beata virgo Editha filia fuit Edgari regis et Deum. Laelabalur potius Dominum in sanctis suis
Wlftrudis, regii ducis filiae. Quam quidemWlftrudem omnia pro sua voluntate moderari, puramque men-
rox sibi perpeluo regni consortio conjungere statue- tem el in purpura et in sacco placere Deo.
r;tt, sed illa a parlu absoluta deinccps conlinenter 4. Crucis amor. Abbatissm dignitas recusata. Mors
vivere quam illecebris servire maluit, Christi amore fratris prmvisa,—Ubicunque Editha ingrediebatur,
tani mviliiile. Itaque monacharum habitum apud crux Christi illi comes aderat: crucem in fronte, in
Willoriiam c manibus sancti Ethelwoldi cpiscopi ac- pectore, in itinere, omni opere suo praeferebat. Cum
cepit, exemplisque el virtutibus proficiens, virgini- aliquando escas stto more in disco efferret, in sinu
bus matcr spiritalis praefecta est. Porro beata Edi- pauperis condendas, a latere puer accurrit eleemo-
tha sub niatris curarelicta, tandein rege assentienle, synam petens. Porrexit ea cum solito crucis signo :
in oodem monasterio monasticam vcstem induit. mox ille puer disparuit, ila ul prorsus ab illa non
Eam vero mater non auro, non monilibus, non mul- videretur. Quindecim anjios natam paler ejus rex
livaiio oiiiatu,sed litterarum ac virtutum splendore Edgarus tribus monialium nionasteriis Wintoniensi,
instiiixil. Inter nuilta autem sanctorum hominum Berckingensi, et tertio cuidam abbatissam praefecil:
cxonipla, quae lum in codicibus leclitabat, tum B sed ca ab illa di.mo, in qua Deo servire cceperat,
coraui iniuobalur, aut auditione discebat, cognato- avelli non potuit. Eflecit autem ut singulis illis mo-
lum precserlira ct propinquorum suorum vehemen- nasteriis spiritales malres tanquam magis idoheee
tius aeeendebatur virgineae integiitatis palma san- praeponerentiir, mallens matri subesse quam aliis
clissimae aniicee suae Edilhae, quae Edgari regis el praeesse, poliusque timere malrem quam aliis impe-
patris ojus gormana soror erat, et in monasterio rare. Defuncto autem patre Edgaro, et succedenle
Pollelworlensi provinciee Werwici, merilorum signis, ci filio Edwardo adhuc infantulo, in somnis vidit
peiinde ut ipsa Wiltoniae, clarebat. sancia oculum suum dextrum sibi excidisse, idque
2. Virlutes ejus. — Sororibus quidem Marlham, sororibus referens simulque exponens : « Videre ,
Christo vero se Mariam exhibebat, erga omnes inquit, mihi videor hanc visionem fratris mei Ed-
officiosani se ministeriis impendendis praebebat. vvardi portendere casum. » Nec diu post Edwardus,
Mospiles omnes in Christi visceribus complectcba- dum eupit invisere fratrem suum Ethelredum, a filiis
tur : ila abstinentiae dedila, ac si epulis inleresset; iniquitatis, ut in ejus historia videre licet, occisus
ita ad epulas accedens, ut a frugalitatis studio non est. Cumque regni proceres virginem sanctam e
dollecteret. Terrenos favorcs prorsus devitans, mor- raonasterio extrahere, et in paterno solio, uli ple-
bidis ac luimana ope destitutis sese impendebat, C risque nationibus feminae dominantur, collocare vel-
liberisque rcgiis leprosos anleferebat : et quanto lent, et tandem etiam vim intentarent, adeo illa
qtiisque videbatur morbis deformior, tanto illa pro- non assensit, ut facilius saxa in plumbum verti
pensiori animi commiseratione erga illum humanior quam virgo Christi a suo proposito et Dci servitio
et ad inserviondum promptior crat. Hecte ea dici po- abduci posse videretur.
terat ctccorum oculus, dcbilium adminiculus, indi- 5. Edilhm mors a Dunstano prmdicla.— Cum au-
gciitium vcslis et alimonia, desolatorum omnium tem in honorem beati Dionysii ecclesiam condidis-
solaintii. set, et sanclum Dunstanum (158) ad ejus dedicatio-
5. Ciliciumacvestes.—Cilicio asperrimoadnudam nem invitasset, vidit is sancttts pontifex sacram
caiiicm ulebalur, inlerim nilidis vestibus extrinse- virginem crebro pollicem dextrum extendere, et eo
cus induta. Cuinque beatus Elhelwoldus quandoque signum crucis pingere in fronte sua. Quo ille dele-
vidissct eam ornatiori habitu ingredientem, ait ad ctatus, apprehensa dextra manu virginis dixit:
o.am:«Non his, liliainea, indumentis itur ad Chrisli «Nunquam putrescat hic digitus.» Paulo post intor
ilialamum, nec cxterno cultu corporis delectatur missarum solemnia in lacrymas vir sanctissimus
sponstts ccelcstis.> Illa vero, inlerni conscia habila- r. prorupit, rogantique diacono suo cur fleret, suspi-
S.uis, ita rcspondit: «Crede mihi, Patcr, nequaquam rans, et ab imo pectore trahens vocem : «Haec,
ilelcrior mens, Deo aspirante, sub hoc tegraine, de- inquit, Deo dilecta anima, haec gemma siderea, ad
get, quam sub pelle caprina. HabeoDominum meum, patriam sanctorum ab illuvic terrena et hac eerum-
qui lion lam vestem quam mentem attendit (157).» nosa vita rapietur, ncque cnim flagitiosus hic niun-
Sensit ergo vir Dei in virgine gratiae aucloritatem, dus lantae lucis praeseiitia dignus est, tertio et qua-

(157) Uecte hic notal Surius id ab Editha faetum Anglorum, cap. 15, tum in lib. n De oontificibus,
11 dictiim, ut vestis suae interioris, id est cilicii, cap 4.
iispeiitateni dissimtilaret. Willelmus Malmesburien- (158) Et hoc ipsum refert in duobus preemissis
ois memorat hoc facluin tum in lib. n De regihus locis Willeliuus, quod omiltunt Acia Dunslani.
115 VITA S. EADGITH/E. 114
dragesimo abhinc die oecidct nobis haec stella ltt- A apud YY7iltlioniamroitca nbl.atissa cffecta , in san-
culenta. Ecce autem ex ergastulo nostro sanetorum ctitate vitam suam linivit.
lumiiia, et nos in tenebris et umbra mortis sede- 8. Edithm corporis elevatio. — Post dooessunv
mus. Nos pigros senes damnat eelas immatura, sanctae Edilhae tredecim elapsis annis, illa beato
dum, nobis dormitanlibus, illa ccelos penetrat.» Dunstano archiepiseopo apparuit, dicens : « Remi
6. Edithm obilus «niio984.—Appropinquante vero niscens Dominus miserationum suarum, assumpsit
hora qua de mundo eral migratura ad Dominum, adest me, placetque ineffabili bonitati illius ut apud homU
sanctus Dunstanus, et exhorlalionibus atque preci- nes in salutem fidelium ejus honore afliciar, cura
bus animam ejus corarouniens, a corpore exceden- ille me apud angelicos cives in ccel.s honorarit. Ito
tem manibus Domini commendavit. luterim soror crgo Wiltoniam, divinaque jussa capessens, corpus
quaedam trepida, e Sancti Dionysii ecclesia, ubi meum e terra elevato. Ne dubitcs, nec ullo te phan-
sancta virgo obiit, ad monasterium currit, auditque tasmate deludi putes, hoc enim veritatis erit si-
in choro tanquam psallentium magnam frequentiam. gnum quod praeter oflicia niembrorum quibus in
Itaque hserenti ei occurrit quidam eleganti vultu et puellari levitate abusa sum, ptita oculorum, ma-
habitu insigni, ailque ad eam :«Noli huc propius nuum, pedum, reliquum corpus meum uti illiba-
accedere, angeli enim sancti GOPAMpuellam (ila tum, ita et incorruptum invenies. Libidinis enim
eniin majori gratia eam appellabat, quee patria voce et crapulae expers semper fui. Pollicem quoquc dex-
BONA cognominabatur) hinc secum asportaturi sunt trae roanus, quo mihi assidue sanctae crucis signiim
ad gaudia sempiterna, ut cum hac melodia ccelestis impressi, illaesum videbis, ut appareat clementia
exeicitus in aulam perpetuae jucunditatis ingredia- Doniini in parte servata, et paterna castigalio in
tur.» Sicque anno vicesimo tertio aetalis suee, deci- parte assumpta. » Dunstanus ergo cum apud Sa-
mo sexto Kalendas Octobris, migravit ad Christum, rum prope Wiltoniam pernoctaret, per visum trams-
circa annuni Domini nongentesimum octogesimum ferlur in ecclesiam Wiltoniae usque ad lumulum
quartum : sepelivitque eam beatus Dunstanus in sanctie virginis : et ecce videt angelica claritale
ecclesia Sancli Dionysii quam ipsa exslruxerat. sanctum Dionysiuro altari assistere, et virginen
Hunc autem locum praesaga menle virgo sancta cre- Editham luce et candore conspicuam, dilectum pa-
bro inviserat,dicens:«Hic locus est requietis meae,» tironum hisce compellare verbis : « Scis, Pater, quid
eumque assiduo Iacrymarum imbre irrigans. In ipso de me divinae gratiee placeat; tu ergo summi consi-
autem atrio monasterii xenodochium, in quo hodie- lii interpres, et divinae voluntatis legate, htiic ad-
que tredecim pauperes reficiuntur, instituit. Q venae, quafideet auctoritate ipsum htic invitaverim,
7. Apparitio ejus. Brithginm baptismus. — Porro expone. » Sanctus Dyonisius ait : « Animadverlc,
tricesimo ab obitu suo die, apparuit virgo sancta frater, visionem quam nuper vidisti, veram esse do
matri suee Wlftrudi, formosa valde et hilaris, atque htijus dilectee dominae deolaratione. Digna est enim
lumine sicut vestimento amicta et splendida, dixit- quam terrigenee venerenlur, quae intcr coclicolas
que illi se Regi suo bene charam in gloria sempi- aieruit coronari; dignum est honore hoc corpus ,
terna : Satanamque ipsam coram illo accusasse, hoc temptum virgiualis pudicitiae, in quo amator
sed sanctorum apostolorum patrociniis se conlri- virginitatis regnavit Dominus Rex gloriee. Ejtts
visse caput ejus, et cruce Domini Jesu eum se etiam Christo gratissima suffragia mortalibus suiit
prosli-avisse, atque ex illo triumphasse. Eodem tri- necessaria. » Ita ergo terlio Nonas Novembiis cor-
cesimo die nata cst ex illustrissimis parentulis in- pus sanctum e terra levatur, et omnia, sicut prae-
fantula, de qua ante ejus obitum rogata beata Edi- dictum erat, inveniuntur.
tha, ut eam e sacro fonte susciperet, respondit se' 9. Monachus quidam Glasconiae, Edulfus nomiiior
suscepturam, quemadmodum Domino visum foret. collectam temere in rugam a corpore sancto tuni-
Sed cum ipsa prius nata esset ccelo, quani puella1 cam praescidil, simulque sanctum corpus ferro'
mundo, allata est puella ad ecclesiam, et sancto D percussit; confestim sanguis indc copiosus, perindc
Elfego illam baptizante, et cereum ei offerente at- ut solet ex vena incisa, prorupil, aique in vestes et
que dicente : « Accipe, puella, lampadem, cum qua pavimentum manavit. Tenitus frater tenierarius,
introeas ad nuptias Domini : » subito quasi sancta ferrum cum sacra rapina projiciens, iu faciem ruit,
Editha illam puellam tenente pahnulam lenerrimam admissura facinus lacrymis expiare contendit; sur-
porrigens, cercum suscepit ac tenuit. Mox vero gens inde nultum prorsus cruorem vidit. Itemque
sanctus episcopus Elfegus intellexit admirandura soror queedam, ut conata esl de vitta sacri capitis
lioc esse divinaeelectionispraesagium, alque parenti- partem abscindere, miro modo impedita est, vitali
bus puellae : i Hanc infantulam soli Deo desponsan- capite se attollente, et temerariam minaci indigna-
dam nulrite, et post ablactationem, monasterio eam tione delerrente.
tiadite. » Ea puella Biilhgina (159) appellata est, et 10. Clerici Pictorum in capsa circumferebant

(159) Brithina vocatur ab Harpsfeldio in Saeculi x, commcmorat cx Biunono Tullonsi Eniscopo, qut.
cap. 10, ubi Thoodeiici cujusdam curaliojiciii acl pnslca Lco papa IX.
sanctae Edilhac lumulum sub hac abbatissa faclam
«5 GOSCELINUS CANTUARIENSIS MONACHUS. 116
sanctum confessorem Juvium, atque in sanctx vir- A autem respirans, laetus erubuit, suaeque temeritatis
ginis ccenobio honorifice susccpti, in allari beatae veniam poscens, sanctam virginem deinceps in
Edithae sacras reliquias deposuerunt. Cumque inde multo honore habuit : ortaque quandoque in mari
recedere vellent, tanto pondere reliquiae iMeealtari tempestate, eam invocavit, et serenitate reddita ad
inhaesere, ut nulla ratione possent amoveri. Plorant portum oplatum appulil. Aldredus quoque Ebora-
igitur advenae, ejulant, vestcs scindunt, capillos vel- censis (160) arcbiepiscopus, in mari Adriatico in
licant; tandem re desperata, receptis duobus milli- magnum conjeclus discrimen, sanctam virginem
bus solidorum a Wlftrude abbatissa, in sua tristes invocavit, eaque mox visibiliter ei apparens, « Ego
abiere. sum, inquit, Editha, » et quam primum tranquillitas
11. Cnutonis regis cachinnus pnnilus. Aldredi in- restituta est.
rocgtio. — Canutus rex in saera Pentecoste apud Prmdo dal pmnas. — Usurpaverat quidam terram
WTtoniam inter edendum crebro cacliinnum sustol- sanctae Edithae, et morte obrutus sine poenitentia
lens, nunquam se crcditurum aiebat Editham filiam decesserat e vita. Paulo post autem surgens dixit:
regis Edgari sanctam esse, cujus pater libidini sem- « Succurritc, amiei, subvenite, omnes fideles Dei.
per ac tyrannidi addictus fuisset. Contradixit au- Ecce sanctae Edithae indignatio inlolerabilis ab omni
tem illi Ednotus archiepiseopus, qui tum aderat, " plaga coeli ct tcrree hanc infeliccm animam excludit,
slatimque virginis turaulum aperuil. Illa vero cingu- suique juris invasorem nusquam consistere permit-
lotenus sc erigens, in contumeliosum regem impc- tit, et neque in hoc corpore durare, neque mori me
tum facere visa est. Tum ille prae metu consterna- sinit. » Reddila autem terra quam abslulerat, c«n
tus aninio, humi ceu exanimis corruit. Tandem festim aniraam exspiravit.

(160) Ex monacho Wintoniensis antistes, idem- poniificibus Anglorum. Floruit medio saeculo ix
que simul Eboracensis, tesle Willelmo in lib. m De

SAWfCTI LAURENTII
EPISCOPI CANTUARIENSIS

ELOGIUM HISTORICUM.

(MABILL.,Acta Sanctorum ord. S. Bened. Saec. II, pag. 60.)

1. Beda el Gotsetinus de Laurentio scripsere.— C productum iri perpetuum rivum cffuderit, qua pcena
PraeterVenerabilem Bedam, S. Laurentii Vitamaeque arceatur omnis feminarum accessus ab ecclesia quas
ac ejus decessoris Augustini descripsit Gotselinus ejus apostolatui exstructa et consecrata est in Sco-
monachus Bertinianus, quiin Angliam a S. Anselmo lia, ut nuper regina Scotiae inclyta Margareta cum
Cantuariensi antistite evocatus, Rainesiae primum, oblationibus aditum tenlare ausa, subito sit per-
tum Doroberniae habilavit, ubi varias sanctorura cussa atque repulsa, sed clericorum prece restituta.
scripsit Vitas. Golselini de Laurentio lucubrationem Verum haec loci arlitudine exclusive praelermitto,
cum reperire non licuerit, juvat quae de ipso idem alibi Deo aspirante retexenda. »
auctor in Historia translationis S. Augustini, cap. 16, 2. Quam hic promittit auclor S. Laurentii YTitam,
commemoravit hic inserere. edidit sine dubio, teste Willelmo Malmesburiensi in
Laurentii faeta ex Golselino. — « Quarta tan- lib. De pontif. Angl. his verbis : « Ihiic (Auguslino)
dem die, quee est quarta feria, quasi expediti ad successit Laurentius annis quinque, cujus virtules
beatissiraos contubernales et successores suos Latt- et caeterorum (de quibus Beda narrans breviter per-
rentium ac Mellitum ad ipsum principem (Augusti- stringit omnia, taedii scilicet ollensam veritus) Got-
num) devehendos accessere. Laurentius cum ipso sfilinus qtiidam quantura velerum relatione addiscere
duce Auguslino primus venit, cum quo et diaboli D*potuit, scripsit, miras prorsus ct preedicandas ad-
aciem primus ruplt, primusque ab ipso adhuc vi- jicicns quas oculala lide pcrspexcrat virtules. »
venle ordinalus archipontifex, ut quondam S. Cle- ilunc Gotselini de Laurentio fctum legerat Molanus,
niens summo Petro superstiti successit. » Et infra : qui istius fetus exordium refcrl in Add. ad Usuar-
« De bealo Laurcntio dulce esset memorare quo- dum 2 Fcbr. Dominis charissimis et paternm, efc.
modo mortuum suscitaverit, super undas maris pe- Gotselinum Joanncs Capgravius in compendium rc-
dibus cucurrerit, igne de ccelo evocato virtute Eliae degit. Sufliciunt quac cx ipso Goiselino siiperius de-
iuipios conflagraverit, quomodo fontein aridis locis libavimus.
 117 S. LAURENTII ELOGIUMHISTORICUM. 11»
5. Laurenlius presbyter el monachus. — Dubitant A Chrisli Ecclesia tenere; cujus vidclicct cpislolaeprin-
nonnulli an Laurentius ex Italia cum Auguslino, an cipium hoc est : « Dominis charissimis fratribus,
ex Gallia in Britanniam ab ipso evocatus profeclus « episcopis vel abbatibus pcr universam Scotiam,
sit. Dubitant etiam fueritne monachus, quem Gre- « Laurentius, Mellitus et Juslus episcopi, servi ser-
gorius passim (GREG.,lib. ix, epist. 52, 55, 56) et « vorum Dei. Dum nos sedcs apostolica more suo,
Beda presbylerum appellant. De primo exptorala « sicut in universo orbe terrarum , in his occiduis
videtur esse res, tum ex Gotselino supra, tum cx « partibus ad preedicandum genlibtis paganis diri-
ipso facto Augiistini qui <archicpiscopus genti An- « geret, atque in hanc insulam quoe Brilannia nun-
glorum ordinatus, » inquit Beda in Hisl".lib. i, c. « cupatur contigit introisse; antoquam cognoscerc-
26, « misit continuo Roinam Laurentium presbyte- « mus, credentes quod juxta morem universalis
rum et Petrum monachum, qtti B. pontilioi Grego- < Ecclesiae ingrederentur, in magna rcvereiitia san-
rio gentem Anglorum fidem Christi accepisse ac se « ctitatis tam Brittones quam Scotos venerati su-
episcopum factum esse referrent;» non missurus « mus. Sed cognoscentes Brittones, Scottos mclio-
profecto nisi quos Roroa sccum adductos, Grcgorio « res putavimus. Scottos vero per Daganum cpisco-
notos habebal. Ex quo apparet ctiam Laurenlium « pum, in hanc quam supcrius memoravimus insu-
monachum fuisse, cum nonnisi «monachos limen- « lam, el Columbanum abbalem in Calliis venien-
les Deura (BEDA lib. i, c. 25)» cx Italia Gregorius in « lem, nihil discrepare a Briltonibus in eorum con-
Angliam miserit. Qiioniam vcro rariores lum erant « versatione didicimus. Nam Daganus episcopus ad
in monasteriis prcsbyteri, hos presbyteros, non nio- « nos veniens, non soluni cibum nobiscum, scd
nachos appcllare solebant, quo nomine Beclaprcsby- « nec in eodem hospilio quo vcscebamur, sumeie
ler celebrari consuevit. Adde in Ecclcsia Cantua « voluil. »
riensi ab Augustino ad longa usque tempora, nul- « Misit cnim Laureiitius cuni cocpiscopis suis,
los anlistites nisi monachos praefuissc. Bodam dc
oliam Brittonum sacerdotibus litlcras suo gradu
Laurentio dicentcm audiamus.
cos in unitate calholica eonfir-
4. Laurenlius successor ab Augustino designatus, condignas, quibus
mare sategit. Sed quanluni haec agcndo profocerit
strcnue offtcium exsequitur. — « Successit Augu-
adhuc preesenlia lcmpora declaranl. » Reliqiium
»
stino, inquitlib. i, cap. 4, « in cpiscopatum Lau- desidcratur. Non caruit fi uctu illa epistola,
rentius : quem ipse idcirco adhuc vivens ordinavc- cpistolae
uti constat ex Vilae S. Laurcntii per Golsclinuni
rat, ne se defuncto slatus Ecciesiaetaraiudis vel ad Usscrius in notis ad opisl.
horam pastore doslilulus vacillare inciperet. In quo ^ scriptae fragmento, quod
7 Hibern. sic reddit: «S. Tercnanus archiponlifcx
et exemplum sequebatur primi pastoris Ecclesiie,
Iliberniae ad eum transiit, vir lantae sanctitatis ut
hoc est bcalissimi apostolorum prineipis Pctri, qui, tres mortuos
suscitasse perhibeatur. Qui aiidiens B.
fundataRomae Ecclesia Chrisli, Clementcm sibi ad- Laurcntium de
Paschee observatione aliisque apo-
jutorem cvangclizandi sinuil ct succcssorem consc- stolicis inslilutionibus mutuo conventu dispulanleni,
crasse perhibetur. » Hoc ct Valerium Ilipponensem dedit manus
« contra morem Ecclesiae » prxstitisse in magnum vcritati, suosque discipulos indignaiiles
Possidius in au- quod tara divinus vir tali advcnae subjaccret, ad ve
Augustinum Augustini Vita, cap. 8, ritatis lineam suo exemplo cum sua gente corrcxit, »
ctor est. « Laurentius archiepiscopatus gradu poti-
id est arguit. Ilacc enim queeslio agcnte S. Wilfrido
tus, strcnuissime fundamenta Ecclesi» quae nobili- anno Chrisli 664 dcfinila ac
ler jacta vidit, augmentare atque ad porfectum de- pcne sopita est. Lcgo
BedaeHist. lib. m, cap. 25 ct 26.
biti culminis et crebra voce sanctae exhortationis et
continuis pieeopcrationibus exemplis provehere ctt- 6. Gregem relicturus a B. Pelro corripilur. —
ravit. Denique non solum novae quac de angelis erat « Cum vero Lnurentius, » ail Beda cap. 6, « Melli-
eollecla Ecclesiaecuram gerebat, sed et veterum Bri- tum Juslumqiie secuturus, ac Britanniam essel rcli-
tanniee incolarum, nec non ct Scotorum, qui Hiber- D eturus, jussit ipsa sibi nocte in occlcsia bcatorum
niam insularo Britaniiiee proxiraam incolunt, popu- aposlolorum Petri et Pauli, dc qua frequentor jani
lis pastoralem impendere curabat sollicitudiiicm. » diximus, stratum parari; in quo cum post multas
5. Scotos ud ritus cathoticos adducere conalur. preces ac lacrymas ad Dcum pro stalu Ecclesiaefu -
Epislolam ad eos scribit. — « Siquidem ubi Scotto- sas ad quiesccndum niembra posuisset atque ob-
rum praefata ipsorum patria, quoriiOuOct Brittoiuim dormisset, apparuit eibeatissimusapostolorum prin-
in ipsa Britannia, vilain ac professionem minus ec- eeps, et multo illum tempore secreteenoctis llagellis,
tiesiasticam in multis esse cognovit, maximc quod acrioribus afliciens, sciscitabntur aposlolica distri-
Paschee solemnitatem non suo tcmpore celcbrarcnt, ctione quare gregem quem sibi ipse crediderat, rc-
sed, ut supra docuimus (cap. 2), a quarta dccima linqueret, vel cui pastorum oyes Cluisti, in niedio
luna usqtie ad vicesimam Dominicoc Rcsurrectionis Iuporum positas fugiens ipse dimilteret. An mei,
diem observandura esse putarcnt, scripsit cum to- inquit, oblitus es exempli, qui pro parvulis Christt\
cpiscopis suis exhortatoriam ad eos cpistolam, ob- quos mihi in indicium sucedilectionis commendavc-
seoraiis eos et contestans, unitatcm pacis et calho- rat, vincula, verbera, carceres, afflictioncs, ipsam
iicu' obscrvatioiiis ouui oa quec tolo orbo diffusa ost voslremo mortem, mortpn aulcm crucis, a'a iupdcli,-
119 LUPI PROTOSPATARII 120
6MSet immicis Chrisli, ipse cum Chrislo coronandus, A paganis antistitem suaeposset Ecclesiaereddere. Ve-
pertuli ? rumtamen ipse cum sua gente ex quo ad Dominum
7. Ostensis plagis regem ad fidem reducit. — « His conversus est, divinis se studuil mancipare praece
beati Petri flagellis simul et exhortationibus aniina- ptis. Denique et in monasterio beatissimi apostolo-
tus famulus Christi Laurenlius, mox mane facto ve- rum principis, ecclesiam sanctae Dei Genitricis fe-
nit ad regem (scilicet Eadbaldum), et retecto vesli- cit, quam consecravit archiepiscopus Mellitus. »
mento, quantis essel verberibus laceratus, ei osten- 9. Idem auctor paulo post S. Laurentii obitum
dit. Qui multum miratus, et inquirens quis tanto perstringit his verbis : « Hoc enim regnante rege
viro tales ausus esset plagas infligere, ut audivit, beatus archiepiscopus Laurentius regnum coelesle
quia causa suoesalutis episcopus ab apostolo Chii- conscendit, atque in ecclesia et monasterio S. apo-
sti tanta esset tormenta plagasque perpessus, exti- stoli Petri, juxta preedecessorem suum Augustinum
muit multum, atque anathematizato omni idolola- sepultus est, die quarto Nonarum Februariarum, »
triae cultu, abdicato connubio non legitimo, suscepit nempe anno 619, uti colligitur ex Beda in ttne hujus
fidem Christi, et baptizatus Ecclesiae rebus quan- capitis, dum Mellitum Laurentii successorem post
tum valuit in omnibus consulere ac favere cu- regiminis annos quinque aflirmat obiisse anno 624.
ravit. » B Laurentius prope S. Augustinum in suburbana S.
8. Metlitum et Justum e Gallia revocat. — « Mi- Petri basilica sepultus, tale meruit epitaphium, si
sit etiam in Galliam, et revocavit Mellitum et Ju- Harphsfcldio credimus :
stuin, eosque ad suas Ecclcsias libere inslituendas Hic sacra, Laurenli, sunl signa tui monumenli.
redirc praecepit. Qui post annura ex quo abierant Tu quoquejocundus Pater anlistesque secundus
reversi sunt. EtJustus quidem ad civitatem Rofli Pro poputo Christi scapulas dorsumque dedisti,
{Rochester)cui praefuerat rediit: Mellitumvero Lon- Arlubus hui! laceris multa vibicemederis.
donienses episcopum recipere noluerunt, idololalris Verum hi versus Leonini posteriorem longe aeta-
pontificibus magts servire gaudentes. Non enim lem sapiunt, el fortasse ad sacculixi finem, quando
tanta erat ei (Eadbaldo), quanla patri ipsius, regni sacrum ejus corpus una cum aliis levatum est, re-
potestas, ut etiam nelentibus ac contradicentibus ferendi sunt.

ANNO
DOMINI
MC.

LUPUS PROTOSPATARIUS

NOTITIA HISTORICA

(MuiuTom, Rerum Ital. Script., t. V, p. 36, Procem. ad Lupum Protospatarium.)

Hic auctor, genere Apulus, in cujus regionis re- C
lius est fcre tolus, Materensis civis nonnullis repu-
talus est, ex illa dicendi forma sibi usurpata in
Chronico ad ann. 1095 persuasis, Vrbanus papa ve-
nit in Materam. Nescio cur hoc eodem argumento
non illum fecerint Antiochenum, qui ad an. 1098
dicat: Christiani beltando venerunt usque Antiochiam.
At Latinissime dictum, venire pro ire tritum est;
illud minus, quod observavit Salmasius ad Hadria-
num Spartiani, redire pro ire, sicut reddere pro tra-
dere. Apud praesentes etiam Italos priora ilta duo
vocabula saepeconfundi vel pueri norunt. Alii autem
Lupum crcdiderunt Barensem, quod ille simpliciler
ac quasi anlonomasticos ad an. 886 et 890 Barii dy-
nastam principem vocal. Ab his minime dissentirem;
in rebus enim Barensibus multus est Lupus, si Ba-
rii, nou Beneventi princeps fuisset Ajo ille utrobi-
que descriptus. Erit igitur, dices, Benevcnlanus.
Erit, quibtis ea arguinenlatio probatur; critquo
ctiam gencre Graecus,auia smpearxcissat, ac Grw-
cos tmpense se ostendit amare. Mihi autem Apulus
est; quam gentem diu Graecisvariaque fortuna olim
subditam et commistam, pleraque illorum vocabula
quotidiano etiam in sermone usurpasse, ac ul (ieri
per factionem solet, plerosque Apulos etiam post
saeculaGraecorum amorem animo servasse, non est
diflitendum. Verum fiierilne munere, an gente di-
clus Protospala; fueritque ex Graeci protospalarii
muneris nomine genlile deductum suee genti nomen,
comperti nil habeo. Illud novi, in antiquissimi ope-
ris lapidea columna apud Brundusiuni, referente
Scipionc Ammirato, ubi de logotheta et prolonota-
rio, insculptum litteris sequioris aevihaberi hoc epi-
gramma : Protospata Lupus, ni inverso ordinc le-
gendum sit: Lupus Prolospala, utpote in orbiculata
superficie descriptum, in qua non facile dixeris quid
priinum quid secundum. Si is fuit hic noster, certe
vel patria,velincolatu, aliave occasioneBrundusinus
censendus ost. Hoec<le aucloris genere; de aetate
vide ad an. 1088.
121 CHRONICON. 122

LIPI PROTOSPATAIIII

CHRONICON.

ACCEDUNT

ANNALES BARENSES.

(Edidit novissime D. PERTZ, Monumenta Germanim historka, Script. tom. V, pag. 51.)

ADMONITIO.

ycli decennovennales in Ecclesia Barensi adnotationibus aucti compluribus opusculis inde derivalis
originem dederunt. Habemus enim Annales Barenses, quos ex codice 1) Vaticano intcr Urbinates1 n. 985
signato et circa annum 1490 scripto ope Nicolai Aloysiae descriptos Muratorius AiUiquitatiim, t. sub ti-
tulo Chronici Barensis (1) primus evulgavit, nosquc jam opere V. Cl. D. Heyse Ph. doctoris cum codice
collatos multo emendatiores sistimus. Qua in re usi sumus praeterea 2) C. regio Matritensi V. 85, mem-
bianaceo, saec. xv, qui magnam Annalium nostrorum partem Chronico Lupi Protospatarii illatum in lin-
guam Italam converlit, atque ex codice vetustiore, Urbinalis fonte, derivatus est; qui quo fato Matritum
pervenerit si nescitur, id saltem constat eum antea in Italia descriptum fuisse, prout in codice Lupi apud
ducem Andrieeolim asservato factum videtur (2). Complures eliam notitiae in 5) Chronicon quod sub ignoti
Barensis nomine a Peregrinio primum ecfilumest emanarunt (5).— Ultimam Annalium partem circa annos
1040-1045 adjectam fuisse, facile credas.
Annalibus Barensibus usus est etiam auctor Chronici quod sub Lupi Barensis Protospatae nomine inde
a saeculoxvn laudatur. Ediderat id Antonius Caracciolus in Chronologis quatuor Neapoli a. 1626 evulgatis,
p. 95, ex apographo codicis Urbinatis male confecto, adhibila vcrsione Itala ducis Andriae ; cujus editionem
Muratorius (4), Burmannus (5), Carusius (6) et Pratillus (7) repetiverunt. Auctor quisquis fuerit — nam
Lupi nomen codicum nulltis profitetur (8) — patria Barensis, cyclis antiqttis ci Annalibus supra laudatis (9)
usus, exeunte saeculo xi, fortasse annis 1082-1090, scripsisse videtur, nisi ctiam annorum 1091-1102
historiara ei potius quam.continuatori cuidam Materensi attribuas. Fontibus aut minus accuratis usus aut
bonis abusus est, siquidem e. g. Ottonis Ivicloriam de Ungris ani:o 945, Oltonis H pugnam cum Sarra-
cenis anno 981, Ottonis III obitum anno 1000 tribuit, loco Heinrici III Cononem, pro Wilhclmo I Con-
questore Robertum scribit. Annum nonnunquam cum Salcrnitanis ab Incarnatione Domini d. 25 Martii
inchoat (10).
Novam operis recensionem subsidiis compluribus in rem nostram collatis instituere licuit, quorum pri-
mum locum obtinet.
1) C. Vaticanus inter Urbinates n. 985, supra laudatus, circa a. 1490exaratus, quem in usus nostros
cum editis contulit cl. HeysePh. D. (11). Ad quem proxime accedit versio Itala sive
1») C. Matritensis V. 85, membr., saec. xv, a beatae memoriae F. Heinrico Knust Hannoverano, sodali
nostro nuper heu!-praematuro fato exstinclo, exscriptus, quem ex Annalibus Barensibus intcrpolatiim
supra monui. Versionis auctor textum nonnunquara male inttilectum in universum tamen bene expressit,
Inscribitur ita : INCOMINCIA IL LIBRODELI ANNALI DE LI GESTIFACTIINITALIAABANNO DOMINI VIcm0 IN FINE
ADM™ 0 Cm0 Hd°.
2) C. Regius Parisiensis n. 6061, chart., in-8v0, saec. xvi inountis, in compluribus quidem cum codice
Urbinate consentit, in aliis tamen una cum reliquis ab isto recedit. Contulit eum cum editis Bethmannus
noster
5) C. Musei Burbonici Neapolitanus, chart., in-4", saec. xvi vel xvn ineuntis, V. F. 52 signatus, cujus
in Annalibus nostris t. V, p. 157, mentionem feci, jam anno 1822 a memetipso cum editis collatus, in
universum cum superioribus consentit; et cum iis a corrupto.
4) Editorum textu recedit, cujus singula vitia repetere nefas duxi, cum omnibus facile ad manus sit.
Adjeci lectiones paucas.
5) et 5b). Chronici sub nomine ignoti Barensis supra laudati, cujus auctor nostrum ante oculos habuit,
sed multa addidit, quae utpote a re nostra aliena et librariorum incuria vitiata omittenda statui.
NOTiE.
(1) Recusum a Pratillo in Hist. princ. Long., IV, grinii praef.
548 sqq. (9) Cf. a. 901, 924, 926, 927, 947, 994, 1002,
(2) V. Peregrinium in praefatione ad Lupum. 1010, 1019, 1040, 1042, 1045.
(5) E. a.
g. 1026,1054,1055, 1040, 1042. (10) Anno 1067 cometam, qui a. d. vm Kal. Mari
(i) SS. Ital. V, 57 sqq. a. 1066 apparuit, et invasionem Angliae, anno 1099
(5) Thes.ItallX, 1, 411. syuodum Barensem tribuit.
(6) Bibl. Sicil. I, 55. (11) C. Vatic. reginee Christinae N. 578 est recens
(7) Hist. princ. Lang. IV, 17. apographuni editionis Carractiolii, adjcctis lcctioiii-
(8) De' Lupo Protospalario Brundusino v. Pcrc- bus coditis Urbiuatis.
m LUPI PROTOSPATARll 121
Chronicon breve Northmannicum aruioruni 1041-1085 a Muraloiio in SS. t. V, p. 278-279 odiluni,
maximam partciu ex Lupi Aiinalibus iluxit.

ANNALES BARENSES. A LUPUS PROTOSPATARIUS.

Anno 605 obilus sancti Gregorii papoc. Focas re- A ' transitu sancli Gregorii papae anni 252, anni
gnavit annis 8 '. Domini 855, indictio 5.
782. Hoc anno Carolus rcx celcbravit sancluni Anno 860 indiclione 8. Hoc anno ' comprcheusa
8
pascha in Roma, et bapti/aius est Pipinus, filius cst civilas Baruin ab imperatorc '.
ejus, ab Adriano papa. 861 (17). Morluus cst Michati impcrator, ct sur-
902. Hoc aiino descendit Habraam rex Saraceno- rcxit Basilius parakenumenus 10[lilitts ejtis "] ctrc-
runi in Calabriam, et niorluus est in Cosenlia in gnavitann.21ipse solus, et anu. 9 " curo liliis '* *
ecclesia sancli * Pacratii *. 866. Intravit Ludovicus imperator Benevenluni
925. Hoc anno Orie (12) capta cst a genle Sara- 8G7. Incensa est Malera a Ludovico imperatore,
cenorum mense Jutio, cl obitus Eusebii in Clauso. et idem Ludovicus imperator intravit civitatem
928. Hoc anno comprendit Michael 3, rex Scla- Orioe" (12).
vorum, civitatem Sipontum mense Julio, die sanctte 868. Exierunt Agareni a Baro civitale por Fran-
Fclicitatis (15), secunda fcria, indiclione 15 (an. cos, lerlio die inlrante inensc Februariilv; eodem-
926, Jul. 10). que anno comprensus est praediotus Ludovicus iu
929. Hoc anno Tarentum captum est a gente 15Benivento (18).
Saracenorum mense Augusti, iu solemnitale sanclee 875. Intraverunt Graeci in " Baro 16iiiense Do-
Mariae (Aug. 15). cembr., die natalis Domini, fcria 175 13 Grogorius
949 \ Hoc anno intraverunt Hungari in Ilaliam, stratico, qui et Bajulus dicebatur.
et venerunt usque ad Idrontum, et fuit interitus 880. Exierunt Agareni de Tarento 19 (19).
[boum *]. Et Placipodi obsedit Cupersanum. 884 ". Surrexit Aio 91 princeps SJ niense Oclo-
979. Hic inchoatum est monasterium Barense, bris.
sancti Benedicli a domino Iheronymo, venerabili 885. Mortuus est " Basilius imperalor, et coepe-
abbate. runtregereLeo elAlexander 21, filii !° ejus, aunis 26
981. Hocanno fecerunt bcllum Sipontiiii ct Ascu- soli, ctJ 6 cum eo annis 9.
lenses in Yado Somilo. 886. Facla fuit perditio " in Baro mcnse Jiinii,
996. Hoc anno obsessa est Maleries (14) tribtts quando !a princeps fccit praiiuui cuiii slratico Tra-
mensibtts currenlibus ab iniqua gente Saraceno- pezi " (20) et Graecis.
rum; et in quarto mense, id cst Decembri, per vim 890. Obiit Aio princeps, et surrexit Ursus 30frs-
iude eam coniprelienderunl; in qua quoedani femiua tcr cjus ".
lilium suum comedit. ^ 891. Iiilraverunt Graeei Beiievcnluin mcnse
1005. Hoc anno obsessa cst civilas Bari a Saphi Octobris, el stratigo Sabbatichiu in Siponlo monse
apostata alque caiti (15), cl perseveravit ipsa obsi- Junii.
dio a mense Maio usque ad 10 Kal. Oclobr. Et li- 894. Exierunt Graeci de Benevento in mcnsc Aug.
berata est per Pctrum, ducem Vcnetiarum, bonoc pcr Francos.
niemoriae. 900. Desccndit Melisiano 33straligo in Apulia.
1011. IIoc anno rebcllavit Longobardia (16) cum 9013V.Descendit Abrami rex Sarracenoruiiiiii Ca-
VAItl^E LECTIONES.
1 in ed. additur : A. 612 Domitianus regnavit annis 15. Quod ad annum 80 referendum est, cl notas
primi cycli majoris eidcm paginm inscriplas fuissc ostendil; cf. infra a. 951. 2 alia manu in 1. a ilachael
e. * In ed. a. 951 additur : Hoc anno obiit Ambrosius Mediolanensis anlistes, qum ad a. 599 pertinere cy-
clorum duplicium ratio demonstrat. "itasupplendumesse, patct ex Lupo. 8 lo. ex Ann. Barensibus annorum
605, 612, 782 annotaliones repelit. ' IIoc modo : Anno . . . indiclione . . . Hoc anno, eic. cujusque 8
anni
notatio incipit, quod ex cyclis decennovennalibus fluxisse videlur, hic tamen omitli placuit. bari 5.
• Constanlinopolitano addunl 5. 4. 10parascenunieiius 1. parnst. 2. parascensu 5. n f. e. desunt 1. la.
"octol. "* f. suis 5. 4. 13 oriem 2. 14 5. " deesl 5. 4. 16 Lari 5. baruni 4. " f. 5.
Soplembris
deest 1. ls III, et G. 5. 4. " taianlo 5. "885.1. al alo cocld. omnes semper. " priceps 1. ™deest
1. "* alexius 1. " filius 1. ,6 et c. eo a. 9. desunt 1". " proditio 2—4. perditioiie et uocisione la.
•8 quod 5. " st. detrapegi 1». 30 urso 5. 51ind. 4. addit 1. 3> sabbathici 5. 83 meclitanus 5.
" 902. ind. 5. lo.
qui limc ex Ann. Bar. habet.
NOT;E.
(12) In provincia Hydrtintina. D drenus ib., II, p. 221; Zonaras XVI, 9, ed. Par. II^
(15) Dies 10 Julii a. 926 in feriam secundaui in- p. 170.
cidit. (19) Cf. Theoph. cOnt. V, 60, ed. Bonn., p. 506
(14) Matera in Basilicata, haud procul Tarento. (Cedrenns, 11, p. 235).
(15) Miiilaris officii nomen apud Sarracenos. (20) Kwvo-TKVTivof o TH; rpomi&s Simeon, ed.
(16) Apuliaepars quae Longobardis olim paruit. Bonn., p. 701; cf. Georgius inon. ib., p. 852;
(17) A. 867. Theoph. cont., VI, c. 5, ed. Bonn., p. 556 (Cedre-
(1*1 Cf. Chron. Salern., c. 107, cl Simeon ma- nus, II, p. 255). Cf. ctiam Erchcmp., c. 76.
gislrr Qe ISasilioC 20, cd. Bonn., p. 69i sqq.; Ce»
»25 CHRONICON. 1&5
ANNALES BARENSES. A LUPUS PROTOSPATARIUS.
Melead ipsum " Curcua mense Maio, 9 die intran- labriam, et ivit Coscntiam civitatcm, et percussus
te. Et fecerunt bellum in Betete (21), ubi multi est ictu fulguris.
Barenses ceciderunt. Et Ismael fecit bellum in 912. Complentur ab obitu sancli Martini 500 **
Monte Peluso cum ipsis Grsecis, et cecidit illic Pa- anni M.
siano. 915. Coronatus est Constanlinus imperalor, filius
1015. Uoc anno obsessa est Bari a catepano (22) prsefati Leonis, qui regnavit ann. 47.
Basilio cognoraento Sardonti, undecimo die astante 916. Exierunt Agareni a Garaliano **, et sunt
mense Aprilis, et completis diebus sexaginta unum anni 550 quo intraverunt Langobardi in Itaiiam sub
fecit pacem cum ipsis, ct ipse intravit castellum Alboin rege eorum.
Bari, ubi sedes est nunc Graecorum magnalum (25). 919*'. Explentur octoginla *• anni, ex quo Aga-
1021. Hic fecit prcelium Basilius Vulcano S0cum reni introierunt in Italiam ".
Francis, et vicit illos in civitate Canni. 920. lutroierunt Hungari, id est Hunni*8, in Ita-
1027. Hoc aiino descendit Ispo chitoniti (24) in liani mense Februarii.
Italiam cum cxercilu magno, id est Russorum, 921. Iiileriil Ursileo slraligo in proelio de Asculo
Guandalorum, Turcorum, Burgarorum, Vlachorum, " mense Aprilis, et apprehcndit Nadulfus " Apu-
Macedonum aliorumque, ut caperet Siciliam ". Et leo»° (27).
Regium restaurata est a Vulcano catepano. Sed pec- 924 ". Capta est Oria a Sarracenis mensc Julii, et
catis praepedientibus, morluus in secundo anno (25) interfecerunt cunctos mares, reliquos vero duxerurit
Basilius imperator; qui omnes fruslra reversi in Africam, eos venundantes.
sunts*. 926. Comprchendit Micliael Sclabus Siponlum
1055, Hic in epiphania Domini obiit Bisantius mense Julii".
episcopus, qui fuit piissimus pater orfanorum, et 927. Fuit excidium Tarenti" patratum, et per-
fundalor sanctae ecclesiae Bareusis, et cunctee urbis empti sunt omnes viriliter pugnando ; reliqui vero
custos ac defensor, atque terribilis et sine metu deportati sunt in Africam. Factum "* est in mense
contra omnes Graecos. Et electus est in ipso episco- Augusli in festivitate sanctee Mariae.
palu ab omni populo Romualt prolhospatarius. Et 929. Nandolfus " et Guaimarl "6 principes intra-
in mense Aprilis vocavit cum ad se imperator in verunt in Apuliam (28).
exilium ; etquinto Idus intrante Augusto electus est 956. Venerunt Hungari in Capuam.
Nicolaus.
C 959. Obscuratus est sol et apparuerunt stellee
1040. Hic nono die intrante Januarii obiil Nichi- raense Julii adstante tertia die, feria 5, hora 5,
forus, qui et Dulchiano, calepanus in civitate Asco- luna 29.
lo. Et quinlo die intrante mense Maii occisus est Mi-
940. Intraverunt Hungari in Italiam mense Apri-
chael CritiS9, qui vocatur Kirosfacti, sub castcllo
lis. Et in ipso anno factum est proelium in Matera
Mutulaeab ipsis conteratis *° (26). Et septimo die
Graecis cum Langobardis cum stratigo Imoga-
astante venerunt omnes in civitale Bari cttm Argiro, a " (29). Et necavit "8 Pao "9 in mari.
filioMeli. Tunc ipse Argiro sauciavit Musondo *', qui lapto
erat primus inler eos, et ligalis manibus, misit eum 942. Obiit 60 Nandolfus " princeps decima die
ih carcere cum Johaiine Stoncnse. Et omncs conte- astante mensis Aprilis.
rali dispersi sunt. 945. Ceciderunt Romanus " (50) et 6S Ubo (51)

VARIJE LECTIONES.
" ipm sum 1. sa uulano 1. sed v.
infra a. 1027. "' la quale presa, Regio fu elc. % M la vigilia de
sanclo Martino. Et vivente ello renuntio lo imperio a Romano : et dedeli per moglie Zohi sua Ugliola. cf.
Lupum a. 1029. S9ita corrigo; cati 1. de Cato 2. **conterali cive rocti e vinti 2. *' musando 2.
" 4. " hmc desunt 1». *» gariliano 2. 4. carigliano 5. *" 916. 2. 4.
quingenti 1. V. 2. *6
quinque 5. LI.
Annoque eodem 5. 0140 2. 4. *»haec dcsunt 1 a." *8hunnii 1. *9nandolfus andulph. 5. pandulphum
4. "apuleittmS. 925. 1» ex Ann. Barens. "s zarenti 5. "* A. Id f. 2—4. est hoc 5.
" nadolfus 1. juniol.
"' imo nandulphus 5. pandulphus 4. • "8 graimali 1. grabimele 1« guaymari 2. guaymarius 4.
galacto 5. "8 negavitcum p. 4. »9Leeo 3. paholo presclo anegho in niare la. 60 obii 1. 61na-
dolfus 1. nadulfo i<>.nandulphus 5. pandulphus.4. " romano smpius 2. romani 5. 6Sdeest 3.

NOTJE.

(211 FortasseBitectopropeBarium. PRAT. D (281 Cf. Chron. Salern., c. 158.

(22) I. e. capitaneo.
(23) A. 1071 Baria Northmannis capta cst
(24) I. e. xotTwvtTDi, cubicularius.
(25) Obiit .Basilius anno 1025, Conslantinus a,
1027.
(26) I. e. concivibus.
(27) I. e. Landulfus Apuliam. Ccdrcnus, II, p. 355.
(29) Fueritne Graecihujus ducis nomen ex nomine
ductum d(xoy«>«>!TOf, sive dicas agnomen, quod va-
let collactaneus, non definio. PRAT.
(50) Imp. Grsecoruni a. 944, Dec, depositusf ob-
iit a. 948, Jul.
(31) Hugo rex Italiae a. 947.
127 LUPI PROTOSPATARIl 128
ANNALES BARENSES. Jk LUPUS PROTOSPATARIUS.
1041. Ilic vcnit a Sicilia in Lombardia ci Michael mense Decembri, et pcrierunt Ungari a rcge Otto-
protospatariusct catopanus, qui et Dulkiano junior, ne " (59).
Monse Novembri intravit in Bari; qui etjussit 6" in 946. Factum cst homicidiuin in Baro mense De-
60
patibulo furcae appendi quatuor liomines super cembris 73.
mururo Boltontinura. Mense Martio decimo septimo 947. lntroierunt Ungari in llnliam, et perrexc-
intrante factum est prcelium Normannorum et Gree- runt usque Idrontum. Et Platopodi obsedit civitatem
corum juxta fluvium Dulibentis 67(52). Et cecide- Cupersani **. Fuit eodem anno interilus 7" bovum 76
runt ibi niulti Russi el Obsequiani 68 (33). Ipse vero per omnem terram.
Dulkiano cum reliquo exercitu, qui remanserat cx 950. Obsiderunt Graeci Ascolum ".
ipsoproelio, fugam petieruntin Montem Pelosum (54). 951. Malachiano fecit proelium in Calabria cum
Deinde collectis mense Maii in unum omnibus Grae- Sarracenis, etcecidil 78 (U)).
cis apud Montcra Majorem juxta fluenta Aufidi, ini- 956. (41) Incensi sunt Marantius Clemeri 79et Ex-
tiattim est prcelium quarto die intrante, ubi perie- cessula 80 in Baro.
runt plurimi Natulichi (55) et Obsequiani 69, Russi, 960. Obiit Conslanlinus imperator, qui regnavit
Traohici (56), Calabrici, Longobardi, Capitinales. ' anit. 47, et surrexit Romanus, filius ejus. El fuit
Et Angelus presbyter episcopus Trojanus atque Ste- prceliuni inter Adralislum el Ismael.
phauus Acherontinus episcopus ibi interfecti sunt. 961. Insula Cretes comprensa est a Graecis sub
Nam nempc, ut dictum est ab omnibus qui haecno- Romano Mense Martii (42), et 81 Trabomen ,s capta
verunt, aut (57) plures quam duo 70 milia Normandi est a Sarracenis, et obscuratus est sol.
fuerunl ", Graecivero decera et oclo milia, exceplis 963. Obiit Romano imperator, et elevatus est Ni-
serviloribus. Hinc rcdiens Michael confusus cum chiphorus, qui regnavit ann. 7; et Otto rex intravit
paucis, rcliclis semivivis pro pavore Normannorum Romam, et obscuratus est sol.
sevienlium, scripsit ad Siciliam, et venerunt ipsi 965. Introivit Manuyli 83patiitius in Siciliam, et
miseri Macedones et Paulikani et Calabrenses ; et morluus est ibi (43).
collectis insimul cum reliquis in catuua (38) Mon- 966. Intrcivit Nichoforus magister 8* in civitatem
lis Pilosi, timc descendit calepanus lilius Budiano Bari, ct sunt anni 400 ex quo intraverunt Lango-
in Apuliam; Michael rediit ad Siciliam, jubente im- bardi 8S in Italiam.
peratoro, undc venerat. 967. Descendit Otto rex ct senex,paterOltonis rc-
1042. Hoc anno tertia die intranle mense Seplem- -. gis, qui pugnavit-cum Bulchassino rege Sarraceno-
bri Graecorum exercitus descenderunt ex Monte Pi- ruin et inlerfecit eum 88.
loso, et Normanni ex castello Siricolo; inter duos 909. Inlroivit Otlo rex in Apuliam mense Marlii,
monles inierunt confliclum maximum, in quo omnes et obsedit civilatem Bari 87, et in alio anno intravit
niiseii Macedones ceciderunt, et pauci de reliquo in Calabriam mense Octobris; et sol obscuraliis est
reinanseruiit exercitu. Ibi quippe Bugiano vivus ca- iu mense Decembris (44).
ptus, et portatus cst per totam Apttliam usque Be- 970. Occidit Simischi88Nicliiforum imoeratorem,
ncvcnti patriam. Nam, ut aiunt veraciter qui iu ipso et elevatus est ille.
bello inventi sunt, Normanni septingenti, et Greeci 972. Pugnavit Alto "9, iilius Transamundi 90 (45)
decem milia fuerunt.Poslmodumperactobello tertio marcise91,cum 40 milibus Sarracenorum. Caylus"
93 cuni 60
jara dicto, iuierunt pactum cura ipsis Franchis Ma- eorum Bucoboli vocabatur; et vicit Atto
VARI;E LECTIONES.
•* et poi in Apulia 2. perperam. "qui ejussit 1. 66 principali cictadini Barensi 2.1 e7 Olibenti con-
Pratillus. 68molti Greci Russi et Obsequani 2. 69obsequani2. 70quatro2. 71 furono morti 2.
jecit
7' octone 2. 3. othone 4. TSintcr cives addunt 4 la 14conversani 3. '" interritus 1. '6 bonus in-
troitus 3. 4. 77 et obtinuerunt addunt 4 la. ,8 5. i. addunt : Anno 80
955. descendit Marianus 82 patritius
79 demeri 2. cremeri 1» cleri (clericus?) 3. cleri 4. thcssula 1«. 81tertiol. titabo-
inApuliam. 8» 86
men 3. 4. clrabomen 1». sa manuli 1. inanuelis 5. manuyci 4. aideest 1. long. 1. 2.
8S
et furonvi
morti quaranta milia pagani add. 1». cf. infra a. 982. 87 irritu conatu addunt 4. 1». simihi 1. simi-
81 marase 1.
2. simischi 3. 4. 8J apto 1. acto 2. actho 3. asto 4. octo 1". 90 transmundi 1. K
chy
niarchisii 5. 4. " caycus 2. **asto 1? 4. acto 2. actho 5. octo 1*».
NOTiE.
(32) Videtur csse Aufidum innuens rivus Olivento D PRAT.
propc Vtiiusiara, (59) A. 955.
(33) Auxiliares esse vidcnlur. Yenusiae. (40 Cf. Cedrenus II, p. 558.
(54) Mons Pilosus ab oriente (41) Cf. Theoph. cont. VI, 50, p. 455.
(55) I. e., Anatolici; orieiilales. (42) Cf. Leo Diacon. II, 0-8. Ccdrcnus
(36) 1. e., Thraces. (45) Cf. Leo Diac. IV, 7, 8; II, p. 553,
(37) I. c., haud. 360. (Zonaras XVI, 24.)
(58) Catuna adhuc vulgariter apud Calabros (44) A. 968, d. 22, Dcccinb.
Calojo, locus cavernosus paluslris ct subtus nion- (45) Spoletani.
lem aliquem situs, in qua armcnta asservanttir.
150 CHR0NIC0N. 130
ANNALES BARENSES. A LUPUS PROTOSPATARIUS.
terienscs et Barenses, dum non esset qui ex ipso- milibus " suis, persequens ,0°Agarenos usque Ta-
rum manibus eos eripcret. Deindc mense Februarii rentuin.
Normanni et cives Barisani elegerunl Argiro, qui et 973. 101Obiit Passarus prothospatarius l0*
Meli, principem et seniorem sibi. Mense Aprilis.de- 975. Ismael interfeotus est, et Zacharlas Botun
scendit Manichi in Tarentum, qui et magister, et tum loa accepit.
coadunavit omnem exercitum Graecorum, et fecit 976. Sarraceni obsedcrunt Gravinam 10*,et obiit
suda (46) in loco qui dicilur Tara. Tunc scripsit Ar- Simischi u" impcrator, qui ct Joanues, cl cceperuut
106et Constantinus gerraani.
giri in Aversam ad ipsos Normandos et in Melliam, regnare Basilius
et omnes vcnientes quasi9* scptem railia in Mutu- 977. Iiicenderuiit Agareni civitatom Oriae 107, ct
lam. Tunc ipse iniquus Manichi una cum cuncto cunctura vulgus in Siciliam dcduxerunt.
agniine hosliumpavore nimio exterriti, nocte fugien- 978 108.Mortuus est Joannes episcopus, et sur-
tes reclusi sunt in Tarentum. At ipsi Normanni cum rexit Pao 109archiepiscopus indict. 6.
starent ante portam terraneam, quaerentes pugnam, 979. Occidit Porfirius 110prothospalarius An-
et mii.iine esset qui eis percunctaret, depreedaverunt dream episcopum Oretanura m iu mense Au-
totaui lerram Oriae, et sic reversi sunt ad sua. B gusti.
Mense quidem Julio miseri Juvenatienses (47), per- 981. Fecil prcelium Olto rex cum Sarracenis in
aclo fcederecum ipsis Graecismanentibus 9" in Tra- Calabria in civitate Columnae "', et mortui sunt ibi
ne, ipse princeps Argiro circumdedit eandem mise- 50 milia paganorum 1,s cum rege eorum, noniiiie
ram Juvenatiam cum Normannis et Barensibus; Bullicassinus "*.
et eo (48) flebilis tertia die suee obsessionis per vim 982. Tradita est Barus in manu Calochiri patritii,,
capta est et expoliata omni suppellectili; et Graeci qui et Dalfina 11B,a duobus fratribus Scrgioct. Theo-
nec nou interfecti in eadem sunt. Populum vero ipse philaclo mense Junii 11 die. Et Otto rex obiit
princeps virorum ac mulierum mulla praecc libera- Romae.
vit ex Normannorum manibus. Postea vero dum 985. Comprehendit praediclus Dallina 116patritius
Trancnses non acquiescerent Baresanis nialuni in- civitatem Asculum ,17mense Decembris.
gerere, ullima hebdomada mensis Junii ipse prin- 985. Descendil Romanus patritius cum filio suo
ceps cum 96 Normannis et Barensibus obsederunt in ApuLam.
eam triginla sex diebus. Quam proeliis vel aliis 986. Sarraceni comprehenderunt sanclam Chi-
ealaniilatibus angustiavit eandem fortiter. Nam ta- riachi "8 civitatem (50), et dissipaverunt Cala-
lem turrem ex strue lignorum ibidem componere r briara ,1B.
fecit, qualis humanis oculis nusquam visa est mo- 987. Occisus est Sergius prothospatarius a Ba-
dernis temporibus. Sed ipse Argiro, susceptis im- rensibus mense Februarii quintodecimo die. Et
peiialibus litteris foederatis et patriciatus an cathe- in ipso anno mortuus est Andralistus ls0 a Ni -
panatus 9Tvel veslati (49) honoribus, jussit argu- colao Criti raense Augusti diel5,et obscuratus est
menta incendi. Et reversi Bari, ad laudcm dedit 9S sol.
sancto imperatori Constantino Monomacho cum 988. Sarraceni depopulaverunt vicos "l Ba-
suis concivibus. Hactenus facli talia; nunc ad Ma- renses, et viros ac raulieres in Siciliam captivos
niachi impielatem reducam articulum. Igitur remo- duxerunt.
tis, ut dixcro, Normannis ab ejus iinibus , conglo- 989. Descendil Joannes patritius, qui et Ammiro-
balo in unum exercitu, mense Junio Maniachi sub polus, et occidit Leonem Cannatum l" et Nicolaum
nocte una ad Materiem civitatem profectus est; Critis "* et Porfirium.
ubi quantos per segetes et undecumque homines 990. Occisus est "* Bubali et Petrus exubitus "
capiat, anlc corani Materialis oculis plus quam (51) mense Martii.
ducenttim occidi fecit impius. Simililer secttnda D 991. Fecit bellum Alto "6 comes cum Sarrace-

VARI^E LECTIONES.
•* quas 1. " mantibus 1. 96 deest 1. 97 1. *8d,cf 1. " ita 1». LX 1—4. ,0°
cathepanus prose-
quens 1 ? 2? ,0',0» 977. 1. "» protospatha 2. constanter. 103butonlem 2. botritum 5. 10*irrito cona:u
addunl 4. 1«. simichi 1. simichy 2. ,ob basulux 1. ,or hori.e 1. ,08 totus annus deest 1".
"• paulus 5b. "° 2. ^" horetanum 1. oratanum 3. "• colupna 2. columna 3. cotruna 4.
profreus
113pcenorum2—4. """* bullicassimus 2. bulcassino 5. bulcassimus 4. horum loco 1" notam a. 982. Ann.
Barensium refert. delfina 5. 4. "6 delphinus francorura c. a. 3. "'ascolil. "8 kyrathv 2. chi-
rachila. >•»i0tam addit 4. "° andraliscus 2. "' vichi cio et casali i\ J"canutum3.
"• "6 '""crelisl.
"*descendit 5. exsubitus 2. aplo 1. actho 3. octo 1«.

N0T.E.
(46) Vallum, caslrum. (49) Dignitas quaedam palatina.
(47) Incolae civitatis Giovenazzo. (50) S. Chiriaco.
(48) I. e., ab eo. (51) Excubitor, niunus in aula Byzantina.
151 LUPI PROTOSPATARH 13»
ANNALES BARENSES. A LUPUS PROTOSPATARIIJS.
profcctione in Monopolim iniquus faccre non ti- nis in Tarcnlo, etibi cecidit illecum multis Baren-
iniiiL sibus.
1043. IIoc anno mense Septembri descendit Tu- 992. Facta est fames magna per omnem "» Ita-
bachi prothospatarius et Pardus patricius et Nico- liam " 9.
laus archicpiscopus Idruntum cuni Chrysubulo "7 995. DefunctusestPao,S(>archiepiscopus, ot Chry
ct Simpatia. Tunc ipsC iniquus Maniachi pacifica soslomus clevalus est,".
fraude eis obviam exiens, staliin occidi'jussit Par- 994. Obsessa est Matera a gente Sarracenorum
diim gladio, et Tubachi retrudi in custodia, quem tribus mensibus, et in quarto mense comprehensa
mcnse Oclobris occidi similiter fccit. est ab eis.
997. Occisus cst marco "' Theodorus exunitus "*
in civitale Oriae a Smaragdo ,sv et Petro gcrmanis.
998. Vonit Busitu caitus "• cum Smaragdo preefato in Barum mense Octobris, et praefalus Sma-
ragdus equcs intravit Barum'" per vim a porla occidentali, et exiit iterum; tunc Busltu cognita fraude
disccssit.
999. Doscendit Trachamoti ,37catepanus ,38-139,qui ct Grcgorius, ct obsedit civitatem Gravinam, et com-
prchendit Theophilactum.

LUPUS PROTOSPATARIUS.
Anno 1000. ab incarnalione Domini indict. 13. B 1015. Apparuit stella comctae mense Februarii,
**•a Trachamoli el Samuel rex obiil, ct regnavit filius ejus.
capttis ost praedictus Smaragdus
niense Jiilii 11. die, et in ipso anno obiit rex Olto '*' 1016. Occisus cst ipse filius praefati Samueiis w*
in Roma. a suo consobrino, filio Aronis, et regnavit ipse. Et
1002. Obscdit Sapi cnytus Barum astante Maio 2. eivitas Salerni obsessa est a Sarracenis per mare tt
die usque ad sanctum Lucam mense Oolobris; per terram '".
luncque libcrata est pcr Petrum duccm Vcnc- 1017. Obiit in Butruntio Marsedonici ,ss catepa-
torum. nus, el in nicnse Novembrio interfectus est Leo,
lOOS.Obsederunt Sarraceni Montem Caveosum' 1' frater Argiro. Et in hoc anno descendit Turnichi "•
mcnse Martii **s. catopani mensc Maii. Et fecit prcelium cum Mele "•
1005. Rediit Durachium '** in manus imperaloris etNonnannis Leo Paliano exubitus. Iterum in mense
per Theodorum. Junii 22. die proelium fecit preefatus Turnichi lel
1006. Dcscendit "' Siphea '*• catcpanus mensc catepani, et vicit Melem et Normannos, et mortuus
Julii. est Patiano ibi; ,6' Condoleo descendit in ipso
1007. Dcfunctus est praeratus catepanus in cWitale anno.
Bari U7. " 1018. Dcscendit Basilius catopanus, qui et Bu-
1008. Desccndit Curcua 148 patritius in mcnse gianus, ct Abalanti 163patricius mense Decembris.
Maii. Et Ligorius Tcpoterici ,6* fecit prctlium in Trane,
1009. Cecidit maxima nix, cx qua siccaverunt et occisus cst ibi Joannatius prolhospatarius, et Ro-
arborcs olivae, et pisces et volatilia morlua sunt. nioald ,6" captus cst, el in Constantinopolim depor-
Et in mcnsc Maii incepta est rcbellio, ct in mensc tatus cst.
Augusti coniprehenderunt Sarraceni '»9 civilalcm 1019. Fccit procliiim supradictus Bugiano in
Coscntiaerupto fcedere nomine cayti Sati lso. nieiisc Oclobris cum Francis et vicit. Et Mcl fugit
1010. Obiit Curcua, et desccnditBasilius catcpa- cuni aliquantis Francis ad Enerichum imperato-
nus Marsedonici ,B1 mense Martii; et Sillictus "• rem.
incendit ipsos homines in civitate Trani, 53. 1020. Descendcrunt Sarraceni cum Rayca ll 6, et
1014. VenitHenricus ,"*imperalor Romammense obsederunt Bisinianum et apprehenderunt eam ; ct
Fcbruarii, ct Cassanum "• inccnsum in mense Au- inortuus est ipse admira ,6' et Melis dux Apuleae.
gusli. 1021. Caplus est Dactus l68et inlravit in civita-

VARLE LECTIONES.
'" chyrisubulo 1. '" lotam 5. 4. "9 et annonac caritas addunl 5. 4. 130pau 5. ,sl hmc desunt 1».
'" ncarco 2. marcus 3. marcho 4. 133excubitus 2—4. m 1. ,3" kaytus 2. chaytus 5.
136in baro 2. ,37tracmonti 5. »8-la9 smaralgdo
uo S. in tracamottoS. '*'opto I. "'scaueo-
calapanusmconstanler 2. ""
stini 1. '*'etnihil profecerunl adduni 4. la. craclius 1. descendi 1. "6 xyphea 3. 4. '*'baro 2.
ns curcira 1«. ,49 saraceni conslanter 1. ubi eliam normani. "° nominati 1. n. c. s. desunt 5.
151marcedonico l.a. mascedoniti 2. macedoiiia 5. mesardoniti 5. '"' silictus 1. '°3 trane 2. "» en-
richus 2. "» cassanus incensa 2—4. ,66re de Africa addit la. "7 et nihil profecerunt addunt 4.
la. ,58marsedoniti 2. masardoniti 5. mesardoniti 4. "• turnici 2. "°mesel. 161lurniki2. "• et c.
<l. i. i. a. desunt 3. 4. 1. a. ,63 ababanti'1. abalautius 4. ,6Vtepoteriti 2—4. ,0"romoala 1. la. ro-
moal 3. "" rahiea la. ,G7 amniira la. aroira 2. amita 3. 16sdictus I. datttis2. 4. 5.
155 CHRONTCON. 134
tcm Bati equilatus in asina 15. mcnsis Junii. A 1052. Dcsccndil Hythiacon ,91 kctonili '", et se-
1022. Venit Enerich imperator in Beneventum cum adduxil ipsos Anatolichi,9S.
niense Martii, ct obsedit civitatem Trojorum 1S0. 1055. Prima dic inlrante Maio descendit Con-
1025. Venit Rayca 17°cum Jaffari 17icriti in ci- stantinus protliospataritis, qui et Opo 19»vocaba-
vitate Bari in mense Junii, et obsedit enm tino dic ; tur (54), catepani Italiae.
et amolioxinde comprehenderunt Palagianum17*(52) 1054. 11. die inlrante mcnse Aprilis obiit Roma
oppiduro, ct fabricalum est castellum Mutulae '". nus imperalor, et surrcxit Michael imperator. Et 19"
1024. Factum est signum roagnum in episcopatu Argiro Barensis obiit Constantinopoli.
Achcronlino sub praesule secundo Stephano Maie- 1058. Dcsocndit Michael patricius et dux, qui et
riensi in sancto ,7* die paschee : crucifixus raagnus Sf.ondili !9° vocabatur, ct transfrctavit cum Mania-
197patiicio (55) in Sicilia.
argcnteus concussus cst tribus vicibus capite, bra- chi
chiis et pedibus, cunctis hoc aspicientibus. Et in 1059 19B.In mense Februarii desccndit Nichifo-
hoc anno cccidit nix magna. Et in hoc anno trans- rus 199catepani, qui etDulchiano "'dicebatur (56).
frotavil Bugiano in Chorvatia "", et comprehen- 1040. Praediclus Dulchianus excussit contera-
clit ipsam Pntrocissnm ,76uxorcm Cismigi •", et di- los »01 201 de Apnlia, et praedicti conterati occide-
rexit iltam Constanlinopolira. El hoc anno mortuus B runt Chiiisfaclira '"criliri ' 03imperator '0»204 sub-
csl Enericli, 78imperator, et surrexit Conus ,79, ne- tus Mutulam et Romano Materiense !0" mense Maii.
pos ejus. Eodemque mcnse obscdit Argiro, filius Melis, Ba-
1028. DcscendilOresti(55) chetonili lso in mcj.se runi civilatem, et percussil Musaiidum ' 00,et ligavit
Aprilis, et tunc obiit Barensis 18,episcopus Joannes, cuui vinculo *•', el introivit cum co in Baro. Et
cl factus est Bisancius archiepiscopus. conterati dispcrsi sunt.
1029. Venit Eustacliiuscum filiis Basilisco,8'et 183 1041. Dcsccndit Dulchiano '° 8 a Sicilia ivitquc
Mar.datora, el adduxit honorem calepani ad Chris- Ascolum, et in mense Marlii Artluinus Lombardus
tofortim ; et Orestes procfatus dcscendit in Conslan- convocavil Normannos !09 in Apuliam in civitate
linopclim cum Bugiano. Et hoc anno mortuus.Con- Malfiae, et preedictus Dulchiaiius fecit prcelium
siantiuus impcrator in vigilia sancti Martini, et sc ciiin Normannis fcre 8lu tribus miiibus, et cccide-
vivcnte imposuit in scde sua Romano, et dedit ci riint Graeci; et mense Maii ilcrum prceliali sunt
iixorcm Zoi, filiam suam. Tandcm Raycha et Zaf- Normanni feria 4. *" cuiii Gioecis, et fugit Dulchia-
fari 18»obsiderunt caslellum ,8' Obbianum; qui Ob- nus in Baro (57).
bianenses, extraneos tradentes, pacilicaveriint ctim 1042. Venit Exauguslo '" (58) focilque bellum
insis. Et in mense Julii 1S6 venit Potho 187catc- ^1 cum Normannis sls 5. die intrantcnionsc Scptcm-
pani, feoitqtie pugnam cum Raycha ,88 in Baro. bris, et comprehensus est ilte tbiet in Mtilia dep r-
Hoc , 89anno obiit Guamarius princeps Salerni. latus est. Et in mense Deccmbris obiit Michail iro-
1051. In mense Junii Sarraccni comprehcndcrunt perator, et "* elevatus est ceesar "" nepos ejus no-
civitaiem Cassani; et tcrtia die astante mense Julii mine Michail imperator. Et in mense Febr. factus
feoit prcelium Potho "° ctim Sarracenis, et ccci- estArgiroBarensisprincepsetduxItaliee. Et in mense
dcruiil Gnoci. Aprilis descendit Maniaki 9,° (59) magistro *17Ta-
VARIyE LECTIONES.
169in Capilinata acldil 4. ,70 bayca 5. ,71 taffari 3. saffari 4. zaffari la. ,7' pelag. 3. ,7Sdisu-
lile la. m secundo 2. 175 curbathia 2. 5. 4. curbachia ln. corbalia 5. 176 patricissa 5. prin-
177 178anarich 1. 2. henricus 3.
cipissaro 2? 4. cosmigi 2. cormici 5. cosmioi 4. cosmizi 5.
analic la. 179 constaiitinus 5. 1S0 chclonici 1. ketoniti 2. chclensi 5. 1S1 baronensis 1. "» ba-
silicho2. ™dcest\. ls» zafari 2. saffari 5. 4. "' deest 1. 186 aghosto la. wl prolho la.
188 raicha 1. 18a Hoc— Salerni 1. alia manu in 2. ,9° prolhocalapano la. "' ykyaconi
marg.
,3* keconiti 1. et inserunt 1.2. 5. 4. ,93 anacolichi 1. ana-
2. ychiachon 5. ichiacon 4. ykraton la.
coliliy 2. anacoliky la. anatholicii 5. Hmc 5. ila habet: Descendit Michail protospata criti lu bilu ke tu ypo-
droiiiu, et adduxit Anatoliki lu
cpi Ykyacon catp. ,9» 1. la. , 9" et Argiro obiit in c. in niarg.
qui ropo
alia manu 2. desunl 5. 4. cerigo 1. ,96sfondili 5. ,9Tniamachi 1. maniaky 2. muniachi 5. ,e8 1058. la.
,99nikyfoius 2. »•• 4. "" kyrifactora 2. chrislophorum
dulkyano 2. constanter. ""contractos constanter
!03
5. y.upuT?a.xTii[M. critim 5. *°»imperatorem 2. 4. imp. 5. "" materiensero 2. 3. 4. S06 musandrum
4. "'ei vincula 1. "8 dulchin 1. *09deesl 1. 2. "° f. t. m. desunt 2—4. '" normanni quadringenti
1. *1Sex aug 10 1. 2. exagusto 5. mense atig. 4. Exagusto calapanus filius Bugiano. Iterum fecit 5. »" et
tiim Atinolfo dux eorum tle Venebento sub monte Pelusio 5. "* et e. e. c. n. e. n. M. i. desunl 1. la.
*" ccsarus 2. "• nianniky 2. maxiachi 5. *17
raagister 3. 4.
NOT^E.
(52) Nunc Palesciano. D (37) Cedrenus 1. 1., p. 546.
(53) Cf. Cedrenum, II, p. 479. (58) Graecum patritium qui in praelio caplus est,
(54) Idem utvidelur qui Cedrcno, II, p. 505 Aswv appollat Boiannem Cedrenus II, pag 546. Sed Guil-
lelmus Apulus, lib. i., et Ostiensis, lib n, cap. 67,
(55) Cedreno, II, pag. 512. Ttiipyw; itatpivto; o Exaugustum, cognomine ex occasione, ibrte, illi
iviavi«/.rjf.Cf. ibid., p. 520, 522, 545 Zonoras XVII, imposito. PKBEG.
15. (59) Iclem qui supra a. 1058; rf. Cedrenuni 1. 1.,
(56) Mi/ay$ irptoTOGizuOctpio; o Aozitavof,Cedrono, p. 541, 545, 547.
p. 545; Michael Dochiantis Guillelmo Apulo lib. i.
ISS LUPI PROTOSPATARII 156
rcnlum "\ ct in mense Junii deportavit Monopoliin ,/\ cundum Michail '*», terliuro Constaiitinum Monoma-
civitalcm, abiilque in civitalem Mathericm, et fecit chum *"; regnavit cum his tribus viris annis 22.
ibi grande homicidium. Et in mense Scptenibris Post morlem vero praedictae Zoi regnavit *** ipse
Guileliniis *" electus esl comes a Matera. Et hoc Constaiitinus imperator cum Theodora, sua cognata,
aniio deposilus est preefatus caesar "° Michail "l a jam annis novem.
regno, caecalusque et Zoi et Theodorae sororum jus- 1051 **s. Descendit Argiro magister *»*vesti *»"et
sione, et Conslantinus Monomachus *" factus est dux Italiae, filius Melis, in mense Martii ei abiit Ba-
impcrator. Et 3 die intraiite Julio captum est Ju- rum; et non receperunt illum Adralistus *16 et Ro-
venatium (60) ab Argiro duce; et in mense Au- moaldus cum Petro ejus germano. Sed non post
gusti ivit praedictus Argiro ad obsidendum Tranem, multum tempus Barenses receperunt illum sine vo-
soditque super eam mcnse uno. luntate Adralisti et aliorum; sed Adralislus fugiit.
1045. Reversum estBarum ad manus imperatoris. Romoaldus vero et Petrus fratres ab Argiro sunt
•Etin mensc Septembris descendit Pardus (61) pa- comprehensi, ac catenis vincti Constantinopolini
tricius ciim multo auro, quem Maniaki *•» fecit oc- deportati sunt. Hoc anno Drago '»' occisus est in
cidi, seque "* imperatorem ab omnibus appellaii. monte Ilari a suo compatre Concilio »*8, et frater
"
Et nicnse Octobris venit Barum, minimeque illum ejus Lmfreda *'9 factus est comes.
rcccpil. In niense vero Februarii descendit Theodo- 1055. In feria 6. de mense Junii Normanni fece-
rus Canus magisler et cathepanus, et Maniaki pree- runt bellum cum Alamannis, quos papa Leo "° con-
dictus perrcxit Durachium '*" (62). duxerat, Ctviccrunt. Ethoc anno fuit magna fames.
• 1044. Giiilelmus *", filius Tancredi " 7, descendit j^ 1054. Obiit Sico prothospatarius Materiensis *".
ciini Guaiimari principe in Calabriam, fecerunt- 1055. Obiit Constantinus rmperator, qui et Mo-
"a castellum. nomachus "*.
que ipsani Stridulam
1046. Pcrrcxit Argiro patricius Constantinopolim, 1056. Ccepit regnare praedicta Theodora augusta,
ct Palatinus cathepanus, qui et Eustasius " 9, revo- soror Zoi impcratricis. Et Umfreda obiit, et Rober-
cavit omnos cxiliatos in Barum; perrexitque Ta- tus, frater ejus, factus est dux. Et hoc aimo obiit
rcntuin. Et 8 die intrante *30 mense Maii commisk Pctrns archiepiscopus Cosentinus.
proelium cum Normannis, et ceciderunt Greeci. Et 1057. Mortua cst Theodora augusta, et Midiail
hoc anno venit Conus *S1 rex Alemannorum *3' Ro- Bringa *°s factus est imperator.
iiiam, eo quod crant ibi tres papae, Silvester in ec- 1058. Trombi patricius fecit occidere Scribo-
clcsia sancti Petri, in Laterano Gregorius, et Bene- „ ncs "* in Cutroni civitate.
dictus in Tusculano ; quibus ejectis, consecratus est Q 1059. Mortuus est Michail Bringa *"", et Isaki
Clcmens a praedicto imperatore; deinde preedictus o (64) Comni *"6factus cst imperalor.
imperator venit Bcneventum. Beneventani vero ad 1060. Elevalus est imperator Constantinus o *w
cjus injuriam absciderunt strennas '3S (63) cqui Ducos *"8.
ejus. Et hoc anno obiit Guilelmus ***, et fratcr ejus 1061. Roberlus dux cepit civilatem Acheronti-
Drago *•" factus est comes. nam.
1047. Comprehensum est oppidum Stira *36aGua- 1062. Factus est papa Alexander Lucanus. Et in
rangis 83Tin mense Octobris, et in mcnse Decem- hoc anno intravit Robortus dux in civitatem Oriero,
bris dcpopulaverunt Liccem ,m, et in mense Junii et ilerum apprehendit Brundusium et ipsura miriar-
supradictus papa Benedictus per poculum veneni cham " 9.
occidit papnm Clemenlem. 1063. Comprehensura est Tarentum a Normannis.
1050. Obiit Zoi imperntrix, soror Theodorae, 1064. Comprehensa est Malera a Roberto mense
qu;e fuerunt filiae Constantini imperatoris. Zoi Aprilis.
cnim hnbuit viros tres, primum Romanum *39, se- D 1065. Roberlus dux intravit Siciliam, ct interfecit

VARIJE LECTIONES.
'"larenli 1. *19guidelmus 1. 2. guidelmo la. gulielmus 3. conslanler. **"cesarus 2. '" ila 1.
*" monachus 1. monacho la. monomacho 2. et elevatus est C. monomachis in imperium 5. *" manachi
1. smpius. *** sicque ab. 1. "" dyiiiiachium 2. 4. deesl5. "8 guidelmus 1. 2. *»7 t. de sicilia
d. 5. *»8 inedulam 5. squillaci 4. scridula la. *»9 eustasium 1. euslachius 5. *30 in Trnno 2. 4.
*31conradus 5. *3*alman. constanter 1. *33sorcunas 1. strcuuas 2. frcnos 5. strenulas 4. le sercue la.
»3*guidelmiis 1. 2. 4. *3S 5. 1*. *36scyra 2. 4. stita 3. »37garangis 1. guaragnis 2. *38lilicom 5.
tlrogo
litium 4. *39romano 2. »»•miohnticm 2. 4. *u monachum 1. '»' jam nono anno regnavit imperator
Constantinus 2. 5. *»31052. 1. ***magnus 5. '*" vetri 3. »*6 adrilaslrus, adrilistus, adrilastus 1.
adralislus magnus (magister) 3. *" drogus 3. drogo 2. 4. **»Con. 5. deesl 4. *49umfredus 4. *°° q.
prepleo 1. '' mantuensis 1. 1». •" monachus 1. *"3 brinza 1«. "* scribonem 2. 4. "°" brinza la.
'" 6 komni 2. coni 3. *°7deest 2. 4. »°8 ducas 4. "9 ipsam mariarcaii 5.
NOT.E.
(60) Giovenazzo. (65) I. e. strepas.
(61) Cedrenus, p. 548. (64) Artieulus.
(02>Cf. Zonar. XVII, 22.
 437 CHRONICON. 4x*
*60ex ci- A niite. Sed Robertus
Agarenorum multitudinem, et tulit obsides dux, ejecto Petrono,"', intro-
vitale PauboiHii. ivit in ipsam civitatem in purificatione sanctae Ma-
1066. Lofredus *6' C9iaes, filius Petronii, voluitt riae.
ire in Romaniam cum multa gente, sed obstitit illii 1076. Comprehensus est quidam nepos Africaui
quidam ductor Graecorum nomine Mambrita, Et hoci regis a Rogerio, fratre ducis Roberti *77, qui prae-
anuo priiiceps Ricardus intravit terram Campa- erat Siciliae, cum 150 navibus in civitale Maza-
niae *6», obseditque Ciperanum, et comprehenditt ria *78. Et hoc anno dedit pracfatus dux filiam
eam, el devastando usque Romam perveuit. suam (66) nurum !79imperatori Constantinopolis.
1067. In menst Maii mortuus est Constantinus oi 1077. Obsessa est civitas Salerni a Roberto duce
Ducos imperator, et Miehail, filius ejus, suscepitt Normannorum, et comprehensa est ab eo.
imperium. Et hoc anno appartiit stella cometis; ett 1078. Obsessa est Neapolis a Ricardo principe, et
comes Norniannus Robertus fecit bellum cum Aral- minime comprehensa; et Robertus dux obsedit Be-
do *63rege Anglorum, et vicit Robertus *6*, qui ett neventum, sed ejus obsessio dissipata est a Rodulfo
factus est rex super geatem Anglorum. Pipino comite. Et hoc anno obiit praefalus Ricardus
1068. In 16 die mensis Februarii Robertus dux; princeps.
obsedit civitatem nomine Montempillosum; ubi nihilI B 1079. Intravit Petrenus in Tranem; et rfarum re-
proficiens, cum paucis abiit Obianum, et cepit eam. bellavit, ejecto exinde preesidio ducis. Et Bajalardus,
Et ex traditione cujusdam Gotifredi intravit ipse: filius Umfredae "°, comprehendit Ascolum. Et in hoo
tlux in praefatam civitatem Montispillosi. anno ejectus est imperator preedictus Michaila regno,
1069. In meiise Septembris praefatus dux Rober- et Botoniati *81 quidam factus imperator, qui abstu-
tus "° obsedit civitatera Bari; et Romano Diogenis, lit praefato Michail uxorem, et abusus est ea (67)*
qui cum praefato Michall privigno suo tenebat impe- Hoc anno fuit mortalitas horainum in Matera.
rium, fraude praedicti Michail privigni sui apud 1080. Inventum est corpus beati Canionis in Ache-
quandam civitatem Armeniae !6e (,65)comprehensus runtia *8' ab Arnaldo archiepiscopo, et idem archi-
et caecatus est. episcopus construere ccepit novum episcopium, id
1070. MensteJanuarii niagniim homicidium factum est ecclesiam sanctas Dei Matris Mariee. Hec anno
est iri civitate Brundusii; iiam Normanni volentes civitas Bari reversa est in potestate Roberti ducis;
eam comprehendere, tenti sunt ex eis quadraginta et idem dux obsedit civitatem Tarenti, et in mense
cum aliis eorum ministris quadraginta tribus, et »67 Aprilis comprehendit eam; et *83 iterum obsedit
eapita omnium praedictorum ad imperatorem depor- . Caslellanelam *8*,et cepit eam. El hoc anno impe-
tata sunt. rator Michail descendil in Apuliam, quaerendo auxi-
'1071. Roberlus dux intravit Briindusiapolim, di- lium a Roberto duce contra Botaniati *8" (68). Et in
missa ante Barum obsidione; nam ipse dux fecit mense Julii 26 *86 die ejusdem mensis mortuus est
fleri pontem in mari, quatenus *68concluderet por- Robertus comes eximius *87, et ejecti sunt Normanni
tum praefataeurbis Rari. Hoc etiam anno dolo cu- de Matera secundo; et coepit regnare Lofredus co-
jusdam Argirichi *69, filii Joannaci, occisus est Bi- mes, filius ejus, pro eo in Matera, in vigilia sanctae
santius cognomento Guirdeliku *70in Baro. Et ' 71in Mariaemense Augusti.
15 die mensis Aprilis cepit Robertus dux civitatem 1081. Roberlus dux inlravit Tricarim menseOc-
Bari, et in mense Julii dux praedictus transmeavit. tobris. Et in mense Aprilis Archirici perrexit ad Mi-
Adriatici maris pelagus perrexitque Siciliam cum 58 chalara regem Sclavorum, deditque ejus filio suam
navibus. filiam uxorem, et Robertus dux eun praefato Mi-
1072. Mense Januarii *" die 10 introivit Rober- chaele imperatore perrexit Idrontum; missisque an-
tus dux in Panhormura civitatem Siciliae. tea navibus in insula Corifo " 8, quae apprehende-
1073. Intraverunt primo *73 Normanni in Tra- runt eam, ubi et ipse posts 89 paululum una cum
aem *7*in octava epiphaniae cum Petrono »7° co- imperatore transfretavit, posueruntque in mense Ju-
VARLE LECTIONES.
*•• obsidionem 4.1». "'loffredus 4. *•* 3. '" arnaldo 1. 1«. 4. "* aeest 2. 3. !6° deesf
capitaniae
2—4. *" arthemiae 1. arthenie 2. arteria 3. arctenia la. "7 reliqua anni desunt 1.1°. *68 quantus 2.
4. conantis 5. ' 60 arzerizi 1. argirigi 3. *78girdeliku 1. guirdelithum 3. guinderlichus A. guirdeliku 1«.
471et—'Baridesuntla. *7Sple» 1. *7*Baro 1*. trane"2. taranto 3. trano4. *7° petro
*7»junii4. (plures?)
1. »" patrono 1. *71deest 2. 3. 4. »78marzaia 3. »79 uxorem 3. ""umfredil. *81 botamiti I.
»8»acherunta 1. *"• et — eam desunti*. »'* castelanetam 1. *88bocthamati 1. »86XXVII. 2. "'contti
magnanimo et eximio 1». *8Scorfu 1. "' prius 3.
MTM.
(65) Apud Zahram Armeniaeurbem 1071, 24 •Aug. >(67)Nicephorus Brienn. III, 24, 25; Anna Com <
victus est, — Cf. etiam Niceph. Brienn. I, 25 Zo- nena ed. Par. III, p. 73; Zonaras XVIII, 18,19.
nar. XVHI, 14, 15. (68) Non verum fuisse imperatorem sed mona-
(66) Helenam sponsam Constantino Ducae. Cf. chum quemdam, qui haecfinxerit, tradit Anna Com-
Anna Comnena ed. Par. I, pag. 23, 27, 28. (Zona- nena I, p. 28, 29; Michael natriarcha Ephesinus
ras XVIII, 17.) ordinatus obiit.
PATROL. CLV. 5
139 LUPI PROTOSPATARII 140
Ki anle Ouracmum obsidionem per mare et per ter- \ cipans, diiexit plus quam triginta niflia solidorum
ram (69); quam stolus Veneticorum *90 veniens dis- Romanis, quatenus sibi eos papaeque reconciliaret;
sipavit, apertumque est mare Durachii (70). IIoc quod et factum est. Attamen rexTtomam adveniens,
anno Botaniatim m factusest monachus, et Alexius cepit lotam regionem trans Tyberim, in qua apo-
factus est imperator. Et Alamannorum rex Henri- Stolorum principis eminet templum. Etin mense
cus"» venit Romam, ut ejiceret exinde papam Gre- Junii, relicto ibidem suo praesidio ac filio in castel-
gorium. lum, quod ille s,° illic construxit, ad debellandum
1082. Hoc anno complenluraD inilio mundi 6281 Gregorium papam, qui in Laterano a,B ac in Ccelio
et ab Urbc condita 1824 *98. Et hoc anno Alexius hionte se conlinebat, ablatis secum quadraginta a
imperalor collccto »»*grandi exercitu iniit bellum Roma obsidibus, secessit in partes Tusciee ; et dux
cum Roberto duce aut "" longe a Durachio »96, et in mense Maii posuit ante Cannas '" civitatem
terga versus fugit, cecideruntque in ea pugna plus Apuleae obsidionem, et in mense Junii a,s compre-
quam 6000 ex suis; fuerunt autem in ejus exer- hendit eam.
cifu 70 milia hominum (71). [Et »97 dominante isto 1084. Roberttis dux, collecta multitudine ftor-
Alexio imperatore episcopus Rubensis nomine n mannorum, Lougobardorum aliarumque gentium,
Guislibertus '"donavit priori Montispilosi Ccclesiam perrexit Romam, ut papam Gregorium dttra obsi-
sancti Sabini *•»,quae est in civitate Rubi; qui prior dione retentum "* Iiberaret; quod et factum est;
tenebatur omni anno ad quatuor libras cerae in die nam Romam adveniens, Urbis maximam partem
sabbati sancti, etmittere o.num hominem equestrem cepit, et papam exinde viriliter abstrahens, secum
adsuas expensas,quandoepiscopusRubensis ibatad adduxil Salernum.
Barensem civitatem 30° seu ad Canusium]. Et in 1085. Praedictus dux grandem apparatum riaviurtt
niense Januarii Robertus dux cepit civitatem Dura- multitudinemque hominum 8SI>innumerabili exer-
ehii *°l traditione quorumdam Veneticorum (72). Et citu Brundusiopolim venit, et disposita ibidem na-
hoc tempore praedictus rcx HenricusobseditRomam, vali machinatione, ingressus est Adriaticum pelagus,
ut ibiao* introiret et faceret ibidem papam Raven- perrexitque in insulam nomine Cassopim »", ubi
nensem archiepiscopum »,s. Et dux Robertus >u stolus Veneticorum et filius ducis Veiietiarum cum
rediens ab Epidauro, relicto ibi 40°Boamundo filio plurimis 3!» navibus erat infestus duci Roberte;
suo, perrcxit Romam, ferens auxilium papae Gre- sed bello in mari inter eos confectb, vietoria ad
gorio, cum jam rex in partibus moraretur Ligu- Normannos concessit. Caesisunt in ea pugna plus
riae "06 ad debellandum Mathildae , 07 provinciam, r, quam mille **' hominum, praeterea naves quinque
quae cum papa tenebat Gregorio. Hoc anno Baja- captae; duae cum hominibus submersae sunt, itaut
lardus perrexit ad Constantinopolitanum imperato- qui gladium potuerunt evadere bellatoris, pelagi
rem Alexium causa auxilii. Et in eodem anno 16 die eos "* vorago glutiret (73). Hoc anno mense Maii
intrante mcnse Maii dedicatum est inMatera novua *»' Sa-
praedictus papa Gregorius durn moraretur
templum in honore sancti Eustachii 808ab Arnaldo lerni, diem clausit extremum; quo moriente, tanta
archiepiscopo sub domno Stephano abbate, aucto- fertur grandinum tonitruumque extitisse procella,
re s09ipsius templi. ut omnes illic positi hujus »*e terribilitatis procella
1083. Hoc anno complentur 517 8,° anni, ex quo putarent interire. Mense Juiii dum jam dictus dux
intraverunt Longobardi in Italiam. Hoc anno cyclus Robertus [Guiscardus a»7] moraretur in loco, qui
solaris 28 extitit et cyclus lunaris 17 et cyclus dicitur ...... "8 devictis Veneticis, exerci-
novennalis primus, et epacta su Iuna nulla. Et hoc tusque ejus ob quandam civitatem capiendam •»• iu
tempore Romani a papae Gregorii societate 8" disce- Cefalonia moraretur insula, ipse autem in praedicto
dentes, legatos ad praedictum direxerunt regem, loco cum parte exercitus resideret, praeparans se,
33°cum grandi apparatu navium a3i et mi-
quo s,s eum Romae mitteret31*' sed dux hoc anti- O qualiter
VARIiE LECTIONES.
»90veneioruml. "'bothimatinil. *9»enrichus2. »93 824.2—4. »00 «»*electol. ""i.e.haud.
S 01
"'le-
cus vacal 3. "7 hmcdesunt 1. 2.1». 303*98guisbetus 3. *" sabbini 30» 3. ad barum 4. dirach. constan-
80"ita 1.3. 306lombar-
ler 2. ao* ut vi 2. 4. conforza 1». sed minime potuit add. i. deest 2—4.
diae4.1«. 807 mathildam 1. 308 eustasii 2. 4. ao»et domino a,s3. s,° DCXVII. 1. m epactae 3. »" a
3. 3. sl* mittereiit 2. 4. mittere 5.
papa gregorio sequuti 1. d. subiectione se humiliantes qui S19dentum 1. »»•grandi appa-
»" ipse 2. 3. 4. 3" latio 3. 817cannam 1. vacal in 3. al8 julii 2. 4.
ratu navium hominumque 2—4. 3" casopim 1. casoppi 3. cassiopim 4. "* deesl 1. 1» vacat 3. 3»Sp.
»** 1. 3" dum Momuretum balerni esset die a.
q. milia h. 2—5. equo superscriplo pelagi
»• quinque turbinibus putarent 3302. 4. 3" deest 1. 1». "8 d. Veneti victi a. d. V.^4. locus
hujusmodi"9 deest o.
vacati.Z. capienda 1. deesl 3. deest 1. 2. praeparavit 4r navim cum 5.
NOTiE.

(69) Anna 1.1., I, p. 37-40; ni, p. 92-97 sqq.; IV, (71) Cf. AnnalV, p. Hl.sqq. (Zonaras XVIII, 22).'
p. 105 sqq. (72) Anna V, p. 125.
(70) Ib., p. 105 sqq. (73 AnnaVI, p. 159-161.
141 CHRONICON. 142
litum innumera multitudine ad regiam tenderet A 1093. Obiit abbatissa Eugenia Sancti Benedicti
navigio ss* urbem 3a» (74), jussu misericordissimi monasterii Materiensis meuse Octobris 3"1. Et in
omnipotenlis Dei, qui dissipat ac reprobat "* cogi-- eodem mense ipsius anni Urbanus papa venit Mate-
tationes atque consilia 3" principum as8 non ex riem, et applicuit ccenobium s"» sancti Eustachii
suo procedentia, profluvio ventris 33T extinctus cum grandi plebe hominura suorum.
estaas (75). 1095. De mense Aprilis in nocte quinta feria SSJ
1086 ,3S. Rogerius, filius praedicti Roberti ducis, subilo visi sunt igniculi cadere de ccelo quasi stelke
faclus est dux. per lotam Apuliam, qui repleverunt universam su-
1087. In mense Maii corpus beatissimi Nicolai perficiem 3"* terree. Et ex tunc s°° cceperunt Galliae
Mirrensis episcopi a quibusdam Barensibus a prae- populi pergere, immo totius Italiae, ad sepulchrum
dicta Mirrea ablalum, in Barum devectum, caput Domini cum armis, ferentes in humero dextro
civitatum Apuleae. Hoc anno abbas Desiderius crucis vexillum 3°6.
Sancti Benedicli montis Casini, consensu quorum- 1096. Rogerius comes Siciliae cum 20 milibus
dam nobilium Romanorum, factus est papa Roma- Sarracenorum et cum innumera 35T multitudine
nus, vivente adhuc Clemente papa, qui fuerat aliarum gentium, et universi comites Apuleae obse-
Ravennae archiepiscopus. " derunt Amalfim 3°8, et cum ibi perseverarent, su-
1088. Mense Septembris factus est grandis terre- bito 3°9 inspiratione Dei Boamundus cum aliis
motus per totam Apuleam, ita ut inquibusdam locis comitibus et plus quam 500 equitibus, facientes
lurres ac domos subruisse fertur; tunc enim ccepla sibi signum crucis super pannos in humero dextro,
estguerra inter Rogerium ducem et Boamundura, reliquerunt obsidionem 360; et transfretantes per-
fratrem ejus. Hoc anno comprehensa est Syracusa, rexerunt in regiam urbem, quatenus cum Alexii
Siciliae condam a*° caput, a Rogerio comite; in qua imperatoris auxilio bellandum s" cum paganis per-
fertur homines comestos **' ac infantes ib diutur- gerent 36' Hierusalem
*»»ad sanctum sepulchrum
nitatem obsidionis. domini Jesu Christi, redemptoris nostri.
1089. Facta est synodus omnium Apuliensium, 1097. Boamundus cum comite Sancli Egidii et
Calabrorum ac Bruziorum •**episcoporum in civi- cum comite Normanniae et aliis S6*comilibus occi-
tate ilalfiae»", ubi affuit etiam dux Rogerius et dentis cum innumera multitudine in mense Aprilis
universi comites Apuleae et Calabriae aliartimque a regia urbe se moventes transfretaverunt, et cepe-
provinciarum. Qua statutum est, ut sancta treu- runt a6° terras, quas Turchi imperatoribus abstule-
va ***Dei teneretur »*" ab omnibus sibi subjectis. P rant; et facto bello cum Turchis, victoriamque
IIoc anno obiit Ursus Barensis archiepiscopus; et Christus suis concessit christianis; fertur enim
papa Urbanus nomine venit in eivitatem Bari, et fuisse de paganis 140 milia 366. Hoc autem est juxla
consecravit illic confessionem sancti Nicolai et Nicenam civitatem.
Heliam archiepiscopum »*6, qui venerat adhuc cum 1098. De mense Octobris apparuit stella cometis,
praedicto papa Clemente, et consecravit Brundusi- et christiani bellando venerunt usque Antiochiam,
nam ecclesiam preefatus papa Crbanus. et obsederunt eam. Et de mense Aprilis comprehen-
4090. Mense Augusti Acheruntia a*Tcremata est dentes interfecerunt ibi plus quam S6T60 milia ho-
a se lpsa. Et hoc anno mortuus est Jordarius 3'8 minum. Iterumque commissa pugna, christiani vi-
prkiceps. cerunt, et ceperunt multa spolia Turcorum. Et
1091. Jurata est treuva Dei a Normannis, et hoc anno comprehensa est Capua a Rogerio comile
complentur ab initio mundi anni 6291, epa- mense Maii.
cta 29. 1099. Demense Octobris papa Urbanus congre-
1092. Dum obsideretur Ories civitas a Boamundo, gavit universalem S68synodum (76) in civitate Bari,
auxiiio quorumdam Orietani **»dissipaverunt ejus in qua fuerunt 185 episcopi. Et hoc anno in mense
obsidionem, et ipse Boamundus fugam petens, D ] Junii in festivitate sancti Petri apostoli comprehensa
cutictum ejus apparatum et signa *°° ceperunt. est civitas Hierusalem per pugnam a christianis, et
VARIiE LECTIONES.
***navigium »,.'***civitatem2.4. 33°a. c. desunt 3. 33*p.fluvioventrisprocedentedefunctus
»3*regit3.'
est 3. 88Tp. v. e. e. desunt 1. 2. 1». »38 1. addit hoc loco qum ibi et anno sequenti leguntur : filius praedicli
roberti ducis factus est dux; itaet la. 2. 339omnia hujus anni desunt 2. s*° quondam 4. deest 3.
3" comesos2?4. s**brieziorum 1. bricziorum 2. brutiorum 3. 4. abruczesi la. s*3 melfia 2. "** tre-
via 2. 4. trecia 3. ita el infra. 3" deten. 3. retin. 4. »*6 a. vivente adhuc p. 2— 4. viv. adhuc desunt 1».
3" admirandum in modum addit 4. 3*8 lordanus 3. 3*9 orientani 1. 3°°
spalio relicto. 381 5. le
insignia 3°*
bandere 1«. decembris 1". 2. 3"» ad c. 2? 4. 3°3 n. die quarte ferie 2. 3. n. diei IV. 4. u.
terram 1. 3°° exterius 1. 3°6 4. segno 1°. s°7 nimia 1. s°8 amalfici 1. 2. a°9 deest 1. 3S0 ob-
36t signum
S6* se* 86*
seditionem 1. bellando 2 — 4. perrexeruntl. S6Siherus. 1. constanter. alii 1. omnem
terram quam i. 366 centum quadraginta roilia 1. CXL» 1». CL milia et XL milia 2. centum milia e
XL milia 3. 150 milia 4. »67p. q. deest 1, 36sdeest 3. universam 4.
JSOT^E.
(74) 1. e. Conslaniinopoam, '76^ Anno 1098
(75) AnnaVI.p. 162.
H43 EPISTOLA ENCYCLICA U4
«mnes, quos ibi invenerunt, occiderunt. Fertur au- A ad solum usque peraucta. Et m hoe anno de mense
tem occisa esse ibi 200 milia hominum. Et tunc Ie- Septeuibris mortuus est Goffridus comes, et Alexins
vaverunt sibi christiani regem Gotofredum* qui fue- "7°, filius ejus, intravit Materiem, et superiora *'*
77
rat Suevorum dux. Et de mense Julii praedictus coeperunt habitariS a Montensibus S78. Hoc anno
S6' est Pascalis obiit Arnaldus archiepiscopus Acherontinus, et Ro-
papa Urbanus obiit, et electus
papa. gerius comes Siciliae 379in mense Junii3,l>.
1100. Mortuus est Gotofredus praedictus ab urso 1102. De mense Novembris obiit Stephanus ab-
37' eum3,a bas Maleriensis, et Symeon abbas successit ei. Et in
»70, egrediens a saltu an, quem antea
fortiter feriens "*. mense Maii electus est Petrus Acherontinus archi-
1101. Comprehensa est Caesarea a christianis et episcopus *",
VARIiE LECTIONES.
869eleuatus 3. »T<) ursa 5. S71e. ex alto 1. *" ante 1. 3T»ipse 2? 4. *7*ferierat2?4. a7°alexam
der 2. 4. alexii 3. 376super ea 1. superia 2. supra 3. vacat i. et s. c. h. a. m. desunt 1». spatio relicto.
877 habitare 1. *78 a montisibusl. Amantensibus 3.' "9 deest 1. sso iulii 4. SRlFinis 3. Finis Lupi
Protospatae 4,

ANNO
DOMINl
MC.

EPISTOLA ENCYCLICA

MOMCIORUM MAIORIS MOMSTlRII TURONMSIS

DE MORTE BERNARDI ABBATIS

(MABILI.Annal. Bened., V, 668.)

InMajoriMonasterio ex hac turbulenta vitahocanno (llOO)adccelestemrequiemmigravitpiissimusabbas

Bernardus, postquam sacrum hunc locura annis amplius quindecim per varias turbas rexisset, ejusque
Efncyclicam de ejus obitu epistolarii scripsere
regularem disciplinam et liberlatem strenue conservasset. intolerabilem
de more Majoris Monasterii fratres, in qua orbitatis suae dolorem testanlur.

Omnibus Ecclesiae Dei ubicunque diffusae filiis et B nosa carnis mortalitate, cui nihil mundanae con-
filiabus, Domini servitio dicatis et conservis suis et tagionis inhaeserit, et probatissimorum sanctorum
comparticipibus spei, quae est in Christo, Majoris- exemplis et divinae Scripturae testimoniis cogno-
Monasterii fratres mutuae charitatis iu omnibus bo- vimus, ei aliquid carneas rubiginis, quod purga-
nis participationcm. toriis pcenalibus sit expiandum, ex parte aliqua
Quoniam, Apostolo docente, nos omnes qui Do- inhaesisse formidamus. Hinc est quod petimus , in
niinum Jesum confitemur, si lidem nostram male quo a vobis piae compassionis adjutorium postu-
vivendonon mortificamus, membra corporis ejus, lamus, scilicet ut ne forte propier aliquam car-
quod est Ecclesia, esse didicimus; cum autem pati- neae fragilitatis maculam januam iebitae quietis
tur unum membrum, caetera commembra oportere ad tempus purgationis ei contigerit obfirmari,
compati, eodem insiuuante, non ignoramus. Vobis vos orationum vestrarum clavibus et piarum obla-
commembris nostris, ut nobis compatiamini, sicut tionum impulsibus impetretis festinantius aperiri.
ratio charitatis exposcit, orbitatis nostrae importa- Rogamus etiam ut pro nobis communem om-
bilem passionem nuntiamus. Orbati sumus etenim nium exorelis Creatorem, quatenus ad benepla-
patre nostro Bernardo, viro admodum venera- citum suum vivere, et nos regere faciat Patris
bili, utpote vere, quod primum est, catholico, C defuncti successorem. Et quoniam pius Pater no-
dulci, sapienti, pio, et ut quid de eo sine errore ster vlr sanctae severitatis fuit, et non solum verba
sentire debeatis breviter pandamus, actu et ha- peccatricia, sed et vana et scurrilia, et quaecun-
bitu verae religionis et sanctitatis reverendo. Unde que modo inutilia exosa habuit, et ab auditu suo,
absque dubitationis haesitatione confidimus quod quantum potuit, rejecit; sanctitatem vestrampre-
r,i sit praeclarus quietis locus in sauctorum beati- camur ut versuum naenias et derisiones, quse po-
fica niausione praeparatus. Sed quoniam nullum tius quam prosint defuiicto, facientibus accu-
ita circumspecle vel elimate vivere in huius aerum- mulant damnationem, ab hac charta summovea-
148 BERNARDUS TOLET.— NOTITIA. 146
tis, tanlumque simpliciter locorum vestrorum A Patre et Spiritu sancto unus beatus et bcatificans
nomina, et quid pro defuncto Patre nostro et proi Deus per omnia saecula saeculorum. Amen.
nobis feceritis adnotetis, ut quid etiam nos proi Obiit autem hic piissimus Pater noster anno ah
vobis debcamus facere cognoscamus, sicque prae- Incarnatione Domini 1100, indictione vm, epacta
ceptum apostoli Jacobi complentes : Orate pro vn, concurrente vu, idibus Aprilis, in ipsa hebdo-
invicem ut salvemini, ad Salvatorem nostrum nos mada Paschae, Sabbato quod est in Albis, in ipso
nmtuis orationibus pertrahamus Dominum no- diei exortu, tanquam qui de tenebris egrederetur
strum Jesum Christum, qui vivit et regnat cum ad luccm.

ANNODOMINI
MC.

BRUNO

NOTITIA HISTORICA. IN BRUNONEM

(OUDIN.,Script. Eccles. 11,958.)

Bruno quidam hoc anno 1100 vel 1110 claruit, B tum cerneret, reparare jacturam eamdem voluit.
de quo plura scire non licuit. Fuisse videtur aetatis Unde quia operis Pateriani seu Collectanei in libros
cjusdem cum Alulfo sub saeculixn initium, qui ambo Scripturae potiores pars prima tantum superstes
Collectaneum Paterianum ex opusculis divi Gre- esset, addidit priraae huic Paterii antiqui parti, par-
gorii in libros Scripturae compositum, injuria tera- tes secundam et tertiam, ipso nomine etiam Paterii
porum perdilum, reparare voluerunt. De Alulfo haec relicto, hic Bruno de quo loquimur; unde contingit
habet Hermannus in Historia restaurationis mona- ut in mss. omnibus bibliothecarum, Paterii cre-
slerii Sancli Martini Tornacensis tomo XII Spicilegii, dantur, quia iHius nomine insigniuntur. Spectant
num. 38, pag. 395 et sequentrbus. (Is primum cle- tameo hee partes secunda et tertia Paterii ad Bru-
ricus, deinde monachus in praefato monasterio, nonem , ut ex epistola Brunonis ad Wernerum
armarii seu canloris ofllcium 47 annis tenuit, om- quemdam constat,quamBenedictinimonachi edide-
nesque libros beati Gregorii saepius relegens, imi- runt in editione ultima Operum divi Gregorii papa?
tatus Paterium, universas tam Veteris quam Novi omnium , Parisiis, qualuor in-folio voluminibus
Testamenli sententias ab eo expositas excerpens, anno 1705 facta, tomo IV, parte] n, sub praefationis
tres exbadecodices composuit, et quartum de valde finem, quam operi Pateriano a se edito preemiserunt.
utilibus sententiis superaddidit, eisque Gregorialis ^ ExJiacigitur epistola, constat Palerium quem Be-
nomen indidit. > Haec Hcrmannus de Alulfo, qui nedictini monachi Galli ^elut genuinum et integruui
Hregorialem componens ad imitationem Paterii, produxerunt, esse mutilum, ac partem tantummodo
illius operis jacturam, cui prima pars tanlum super- primam ad Palerium pertinere; partes autem se-
esset, resarcire voluit. Alter autem qui resar- cundam et tertiam csse hujus Brunonis, qui anno
ciendaePaterii jacturae laborem suum conlulit, fuit circiter 1110 Paterium deficientem supplevit, IHique
ille Bruno de quo loquimur, qui cum Collectaneum duas partes adjecit, quae temporum injuria terie-
Paterii in libros Veteris ac Novi Testamenti ex Gre- raut.
gorii libris conscriptum et injuria temporis perdi-

BRUNONIS GREGORIALE.
(Vide Patrologim tom. LXXIX, Opp. sancti Gregorii Magni tom. V, cot. 681.)

ANNO HC
DOHINI

BERNARDUb TOLETANUS

NOTITIA HISTORICA
(FABRIC,Bibliotheca medimet infimm Lalinilatis, 1,254.)
Bernardus, archiepiscopus Toletanus, interfuit conciliis Legionensi, Nemausensi et Gerundensi an. 1091,
1096 et 1097. Auctor Sermonum quatuor in antiphonam Sulve, Regina misericordim, editorum intcr
Opera S. Bernardi Clareevalleilsis.
147 MANEGALDI 148

BERNARDI SERMONES.
'
. (Vide Opera divi Bemardi, inter Patrotogim tomos proxime edendos.)
I 1

ANNODOMINI
MC,

MANEGALDUS

NOTITIA HISTORICA ET LITTERARIA.

(FABRIC,Biblioth.medet inf. Lat. IV, 12.).

Manegaudus, Manegaldus, Manegoldus de quo \. tam in divina quam inhumana philosophia floruerunl
Anonymus Mellicensis cap. 105. Manegoldus presly- Lanfrancus Cantuariorum episcopus, Guido Lango-
ter, modernorum magister magistrorum, strenuus as- bardus, Maingaudus Teutonicus, Bruno Remensis,
sertor veritatis fuit, a qua nec promissis nec minis qui postea vilam duxit eremilicam. Fuit hic magis-
schismatici regisftecli potuit. Quin imo in dissensione ter Manegoldus de Lntenbach inter primos canoni-
illa qum inter Gregorium VII et Henricum IV exorta cos et praepositus canonicorum regularium Murba-
fuit, pro tuenda justitia taboravit usque ad vincula. censium in Alsalia, de quo Bertholdus Constantien-
Exstat ad eum scripla qumdam exhortatoria Ivonis sis in appendice ad Hermannum Contractum ad
episcopi Carnotensis epistota ( quadragesima inter A. 1093 et 1098, et auctor incertus ad A.adeo 1090,
•Ivonianas). Hic textura Isaiae prophetm paginalibus apud Urstiuni lom. II, pag. 85. Diversus a
clausulis distinxit. Super Matthaeum vero glossas duobusejusdemtemporis, Manegotde abbate S. Gtor-
continuas scribit. Scribit quoque super Psalterium, gii in Suevia, quem a monachis suis occisum (1) re-
opus prmsiantissimum, super lopazium et aurum fert idem Bertholdus ad A. 1100, et a Manegoldo
oeryzum pretiosum. Hujus ut videtur opusculura Raitenburchensi decano, cujus librum pro defen-
pro Gregorio VII, sed jam defuncto, et post A. 1080, sione Gregorii VH composilum ipso adhuc vivente>
ante A. 1101, scriptum adversus Wolffelmarum Co- tamen ab ipso non approbatum memorat Gerla-
loniensem edidit laudatissimus Muratorius tomo chus praepositus Reichersbergensis apud clariss.
quarto Anecdotorum Latinorum, Patavii 1713, 4°. Pezium lom. II Anecdotorum, parte illum n, pag. 491.
Quoe autem contra Epistolam Wenerici scripturum Confer ejusdera prolegomena ad lomum
se promiltit,,nusquam exstant. Haud dubie idem |j pag. xxix seq. et Diarium eruditorum Italiee
Mancqundus est , quem Henricus Gandavensis totn. XV, pag. 32 seq. [Opuscutum a Muratorio
cap. 28, ait ingenii sui monwnenta in expositione editum longe diversi est argumenti ac censuit hic
Psalmorum el Epislolarum Pauli posteris reliquisse. Fabricius. Totus enim in eo est ut demonstret haud
Huic Manegoldo Teutoni tribui a nonnullis Com- ita probanda esse veterum paganorum scripta ut
meiitarios in Psalmos, Coloniae 1536, fol., editos, orania indiscriminatim admittantur, cum plura in
Miraeusex Joan. Molano adnotavit, quos tamen Re- eis esse evincat quae dogrnatibus fidei nostrae adver-
migii Antissiodorensis episcopi esse communis est santur. Haeccontra Wolfelmum usque ad caip. 25
persuasio. Verisimile etiam clarissimo Muratorio disputanturj; tum vero VII duobus tantumniodo capiti-
visum de eodem mentionem fieri in Ptolemaei Lu- bus de causa Gregorii agilur, quae adjecisse se
censis Annalibus ad. A. 1690 : Peridem tempus flo- in praefatione operis auctor profitetur eo quod scirel
ruit in Teutonia quidam philosophus, cui nomen Me~ VVolfelmum dominum papam Gregorium poiluto
negaldus, c.ujus uxor el filim in philosophia fuerunt ore lacerasse ; ideo ait : aliauid de illo adnectenduta
permaximm. Anonymus apud Andream du Chesne duxi. MANSI.]
tom. IV, de rebus Francor., pag. 89 : Hoc tempore
l) Acla Sanctor. tom. III, Februar. pag. 52.

L. A. MURATORII

IN OPUSCULUM SUBSEQUENS ADMONITIO.

(Anecdota Lalina.. IV. 163. Patavii 1713.)

Ex codice ms. 305, lil. S. Ambrosianae bibliolhecu descriptum est hoc opusculum. Ejus auctor historiae
nomine
tanlura ac magistrali munere mihi notus, caetera ignotus, de Ulo nihil afferentibus celebrioribus
lilterariee scriptoribus. Neque porro mihi aut satis otii ttt exquiram, aut satis librorum ut inveniam aliquam
14? OPUSC. CONTRA WOLFELMUM. 150
Je illOjei de Wolfelmo Coloniensi forlasse ampliorem notitiam. Quod mcniini me legere olim, in clariss.
Galnzii Miscellan. tom. IV memoratur Manegaudus quidam, qui vixisse et scripsisse nounulla videlur cir-
citer an. Ch. 1150. In schedis quoque meis mss. reperio brevem catalogum librorum nondura editorum
exhibitum olim eruditissimo Holslenio, bibliothecae postea Vaticanae preefecto, ubi haechabentur : ( Mene-
$aldus vel Menengaldus,Latinus historicus : Historia ecclesiastica. Qui plurima e Trogo Pompeio etJusti-
no quoad profana transcripsisse videtur. Initium operis hoc est: Assyriorum regum potentissimus olim fuit
Ninus, aui beltum ftnitimis inferens regibus, etc. Sequjtur adnotatio. Lucas Holslenius : Io credo che sia un
Manigoldo auclor nullius judicii nec pretii, quorum centurim reperiunlur passim in bibliothecis monaste-
riorum, qualis Petrus Comestor, Vincentius Bellovacensis,aliique ejus farinw consarcinatores, qui cum nutlum
suis historiis initium reperire possent, ab exordio mundi repetebant, ut mali poetm Trojanum bellum gemino
ordiuntur ab ovo. Forte sub finem ad parlicularem alicujus gentis Historiam, el ad sua tempora delubitur,
qum usui esse possent ad iltorum temporum cognitionem: quod de proximo, et in prmsenti desperandum. At
iiicertum inihi an ista ad Manegaldum sive Manegaudum nostrum aliqua ex parte pertineant.
_ Quo tameu tempore Scriptor hic floruerit, conjectura assequi non difficilepossumus. Agit ille dc celeber-
rimis Gregorii VII pcmtificis maximi controversiis cum Henrico IV .imperatore, atque ita agit ut rem non
antiquam, sed recentem, et lites ante paucos annos agitatas, non obscure innuat. Carpit enim cap. 22 in
Wolfelmo ejusque sociis conlentioneset dissensiones quibus vos operarii carnis maxiine tolis his tcmporibus
studuistis. Tum cap. seq. apertius de his agit, Gregorii VII causam defendens, atque inler caetera scribit :
Non defuerunt eo lempore viri magni et religiosi, quibus iniquitas tanta non placuil; hodiequesupersunt in
eedem regno (Teutonico) quam plurimi, qui misercmteDeonondum Baal genuacurvaverunt., elc,infra subdit:
Pudori saltem vestro su/ficerepoterant discreti viri in circuitu vestro conslituti, etc, schisma veslrum libera
delestatione impugnantes; Schismate igitur adhuc sejuncti eraut ab apostolica sede Germani lleniico fa-
ventes, et adhuc nulla fere civitas, ut ipse ail, in tota Latinitate erat quae non haberet divisum in varia
studia poptttum, his pro Gregorii VII, jam vita functi, memoria, illis vero pro Henrico IV, ut reor, vivente
pugnanlibus. Addit insuper Manegaudus : Vosad irritandum Allissimum, et augmenlum profanalionis, in
sacrificiis veslris pro Wiperlo tanquam Patre et pontifice animarum vestrarum divinam clementiam implora-
tis. Queeorania suadere videntur adhuc in vivis fuisse Guibertum antipapam cum haec scriberet Manegau-
dus. Reliqua legantur quae idem auctor habet capite primo et postremo, ac tandem, ni fallor, statuetur,
compositum fuisse opusculum istud ante annuiii Ch. millesimum et cenlesimum primum (quo verisimilius
este vivis excessisse psettdopapam Guibertum) autsaltem non longe ab iis temporibus. In eam itaque sen-
tcntiam feror non aliura fuisse opusculi hujus scriptorem a Manegaldo, cujtis mentionem forte ostendi in
Annalibus Ptolemaei Lucensis, pag. 952, tom. XXV Biblioth. Patr. Ita vero scribit historicus ille ad annum
Christi 1090 : ( Peridem tempus floruit in Teutonia quidam philosophus, cui nomcn Menegaldus, cujus
uxor et filiaein philosophia fuerunt permaximee. J
Juvabit autem hinc discere cap. 4 rationem cur veteres Christiani antipodas negandos sibi censerent.
Nimirum qui eos statuebant, tellurem excogilamnl in quatuor habitabiles partes divisam, quarum duee
saltem a reliquis praecisaeita essent causa interpositae zonee lorridae, ut nullum hominum inter eas com-
mercium inlercedere posset: quare his positis excidebat certissimum, divinitusque traditum, dogma de
hcmani generis ex Adamo propagatione, etde annuntiando Evangelio per totum terrarum orbem. AtCo-
lumbus, ac ceeteriAmericae Indiarumque lustratores primi, tum ethnicorum hypothesim, tum Christiano-
rum metum hac de re omnem sustulere. Deinde cap. 23 discas Historiam rerum gestarum a Gregorio VII
papa elucubratam fuisse per Salisburgenscm archiepiscopum, quem Gebhardum sive Gebehardum fuisse
arbitror, in Baronianis Annalibus memoratum. An autem Hisloria heec idem sit ac epistola S. Gebhardi ar-
chiep. Salisburg. ad Hermannum Metensem, quae a Tengnagelio edita est Ingolstadii an. 1612 inter Velera
Monumenla conlra schismaticos, etc, aliorum erit inquirere. Iterum naoes cap. 24 auctorem epistolae cu-
jusdam dolosaeadmodum et calumniosae contra Gregorium VII fuisso Wiricum Trevirensem magistrum,
qui Virdunensis episcopi personam induit. Tu reliqua ad theologiam et philosophiam spectantia per-
peude.

OTAGISTRI MANEGALDI

OPUSCULUM

CONTRA WOLFELMUM COLONIENSEM.

Cum nuper in hortis'Lutenbach conveniremus, A
et more scholarium de Scripturis, quee tunc inter
manus erant, sermo mihi contra te oriretur, multa
oratione decursa in hoc quasi quemdam nodum in-
cidimuj, et trahere coepiraus contentionis funem,
ut tu pauca, quae tibi displicerent, philosophos, at-
que Macrobium De somnio Scipionis, de quo tunc
verbum erat, dixisse contenderes ; ego e contra plu-
rima fidei et saluli nostrae contraria iu ipsis me in-
venisse assererem ; ac eo usque cursus verborum
Drolapsus est, ut fatile patcre possct aul tc panun
divinis litteris eruditum, innata feritate et sludio
contradicendi, quae nescires velle defendere, aut si
ita sentires ut dicebas, plane a rationibus sincerae
fidei deviasse. Et quia contingere solet quosdam
strepitum verborum et superficiem narrationis at-
tendere, non expendere sensum mentemque scri-
bentis , velut qui sine gustu et odoratu radicem qui-
dem rerum, sed vim saporis et odoris sensu perdito
non discernunt; quosdam vero per orationum so-
num sensuum secreta rimari, et sicut frigida exte-
rius seponunt a calidis, ita inlerius bona seccrnunt
151 MANEGALD 1K9
a malis , quae tanto validius reprobant, quanto in A Virgine nalus sit, destructa vhiiosophorum conse-
bonis fuerint delectali; ideo accessi propius, et quentia.
per te ipsum cognovi morbum tuum : obtestans CAP. XV. Quo proventu natus sit,
utrum ita libi in perceptione illarum sententiarum CAP. XVI. De Deo nato quod omnis veritas Scriptu-
acquiesccres ut eas credentibus non intelligeres esse rarum ab eodem aperta sit, el de suscilatione ani-
damnosas, hic salis temerarie respondens subjecisti marum, et doctrina humilitalis.
nescire te quidquam in eis, quod niultum tuus ani- CAP. XVII. De simplicitate Pelri apostoli, et merito
mus aspernaretur. Itaque multis a te conviciis la- fidei sum.
cessitus furibundum minantemque reliqui. Propono CAP. •XVIII. x)e duobus sacramentis regeneralionis
ergo aliquid inde ad te scribere, ut in eorum libris et refeclionis ante passionem in Cmna institutis.
ct sensibusde quorum errore dissimulas, manifeste CAP. XIX. Quod in cruce Jesu Christi sit remissio
cognoscas haereticam pravitatem contineri. Simul peccatorum, et redemptio omnium, et priorum
etiam arbitratus sum de domno papa Gregorio, quem sanctorum.
polluto ore laccras, aliquid adnectendum', ut reco- CAP. XX. De gloria resurrectionis, et quod discipu-
gilcs quia araplioris peccali causa solet esse iraece- li, non ad philosopltandum, sed ad vitam mternam
dens pcccatum. " annuntiandam vocentur.
CAPITLLATIO SEQUENTIUM. CAP. XXI. De adventu Spirilus , et quid in eis effe-
CAP. I. Quod non omnes philosophorum sentenlim cerit, et quod in prmsenlibus non sit perfectio, sed
abjiciendm sint, sed illm, in quibus decepti sunt, et inchoatio beatitudinis.
decipiunt, ct de Pythagorm sentenlia de anima vat- CAP. XXII. Quod breviter de istis dictum sit, ut
de delestanda. ostendalur quantum periculum sit acquiescereilto-
CAP. II. De Platone, et ejus involucris, quibus rum scripturis, qui nihit de corpornm resurreetio-
ostendit ex quibus constel anima, et quod in distan- ne noverunt, et qttod eorum definitio destructa sit
tia penelret corpus. et hoc spirilus carni subditus non capit.
CAP. III. De dioersis senlentiis philosophorum de CAP.XXIII. Quod Teutonici quidam ab obedientia,
anima. etunitate Romanm Ecclesim exciderint, dicentes
CAP. IV. Quod in mensurando solem, et lunam, et se non liabere ponlificem nisi Cmsarem.
habitabilibus macutis decepli sint, et si quis inde CAP.XXIV. De epistola ab eis contra sanclum papttm
Macrobio crediderit, in fide facile pericliletur. Gregorium facta, et quod ei epistolm per gratiam
CAP. V. Quod secundum Apostolum talia probanda Dei respondendum sil.
sunt, et ad sobrietatcm Christianm regulm resecan- G CAPUT PRIMUM.
da. Primum discretionem legentium volumus esse
CAP. VI. De non sana eorum confessione, et de casu praerrionitamnos idnequaquam de philosophis susce-
Origenis, qui se nimis eorum dogmalibus affecit. pisse, ut omnes eorum sententias damnabiles sen-
CAP. VII. De sancto Spirilu, et ejus sana et modera- tiamus, quarum quasdam pro sua sublilitate vix
ta doclrina, quod superbos deserat, el immundo penetrare suflicimus, quasdam vero a sanctis viris
Spiritui dissecandos permittat. susceptas non ignoramus. Vcram temeritatem luam
CAP. VIII. Quod philosophi partriurcharum benedi- velle coKipescere, qui sic eorum subtilitates com-
etionibus privali nihil digne de Trinitalis mustedo Hiendas, ut multifarios errores figmentis illis impli-
sentire meruerint. citos non attendas. Neque enim in illis usque adeo
CAP. IX. Quod a Spirilu maligno lalia ortusint, et primi parentis culpa dotem naturae damnaverat,
divisionis auctor idololatriam multis argumentis te- quin secundum humanas raliones quarumdam re-
xucrit. rum communitates, et discrepantias diligenter satis
CAP. X. Quoa ipsi sunt jEgyplii a nobis dcprmdan- commodeque distinguerent, quantum homo de se
di, et quod nobis etoauiorum thesauros et ornatus n ipso praesumere poterat. Sed quia sine Spiritu illius
paraverint. erant, qui docet omnem veritatem, cujus sapienlia
CAP. XI. De Deo, quein habemusloquendimaleriam, allingit a fine usque ad finem fortiter, ac disponit
et de recla confessione , et creatione angeloriim , el cuncta suaviter, necesse erat sicut homines, et ideo
hominum, circa quorum casum sententia Domini mendaces, eos interdum fines veritatis excedere, et
misericorditer lemperala esl. semel suscepto patrocinio falsilatis per varia dece-
CAP. XII. De prmceptis obediendi, quibus homo re- ptionum argumenta raplari. Inde fuit quod Pytha-
paratur contemptoi mandali, qum reparalio multis goras inter primos duces hujus traditionis, quibus-
modis designata sit, ita ul casus priorum palrum dara utiliter inventis ettraditis, cum tandem ratio-
ad designandam magniludinem gratim permissi nalis animalis scrutarelur arcanum, et eam natu-
sint, sicut David, de cujus genere Auctor venim ram, quae siue auctore naturae male sciri potest,
natus est. morlali ratione persequi et comprehendere niteretur,
CAP. XIII. De prophetis duos adventus vrmvidenti- exinanitum ejus ingenium ad tantam flemum bestia-
bus, ac desiderantibus. litatem redactum est, ut humanam animam perpe-
CAP. XIV. Quod ordinalis qum oportidt, Deus de tua ratione donatam aliquando irrationabilem fieri
 153 OPUSC. CONTRA WOLFELMUM. 154
mentiretur. Eo scilicet modo quo a simplicitate sui A easdem tenebras quodammodo elucidandas susce-
dimota voluntate incorporandi ad haec infiraa labe- pit, haecanimadvertere poterit; mirum tamen erit,
retur; quae quidem si in primo corpore male vive- si non audita contemnat.
ret in praesenti saeculo, vel aliquo seeculorum futu- CAPUT III.
rorum, quorum infinilam seriem promittebat, cor- Habes ibidem coadunatos Pylhagoram, Platonem,
pus deterius sortiretur, et itamultiplicatis sceleribus Xenocratem, Aristotelem, Possedonium, Hippocra-
ad hoc ultimum deveniret, ul qui ante fuerat homo, tem, Heraclitum, Zenonem, Democritum, alium,
ad vivificandum quodlibet fcedissiraum corpus, hor- Heraclitum, Crisolaum, Hypantum, Anaximenem,
ribili carcere truderetur. Ecce ad quem proventum Empedoclem, Parmenidem, Xenophontem, Boetem,
sublimis meditalio illa evasent, qualemque necessi- atque Epicurum, quorum plures diversis errorum
talem secundum stultitiam cordis sui illi creaturae, spiritibus devii, et sensu carnis suee intlati, tanquam
quae ad imaginem, et similitudinem Creatoris om- per quaedam abrupta dispertiti, contra se dissonas
nium condita est iiidicere non expavit. Dic, quaeso, et controversias sententias in animaesuae judicioedi-
si a sententia ista non dissides, quid honestae spei derunl. Quorum Plato, quod ad verum satis videtur
concipere potes, quidve de illorum beatitudine accedere, animam definivit essentiam se moventem.
B alius numerum se
exspectas, qui in perfecta corporum et animarum moventem,alius enteleehiam, quod
resurrectione duplicem stolarn recepturi sunt, se- interpretantur corporis formam, alius harmoniam,
cundum ea quae interim oculus videre non suflicit, alius ideam.aliusexercitium quinque sensuum, |alius
nec auris audire, quee videlicet in abundantia gra- tenuem spiritum, alius lucem, alius stellaris essen-
tiaeet gloriae suae praeparat Deus diligentibus se ? tiae scintillam, alius spirilum concretum corpori,
Hoc enim sensu philosophico fit, ut tu et caeterl alius spiritum insertum atomis, alius de quinla es-
complices tui in regno Teutonico constituti, qui ab sentia, alius ignem, alius aerem, alius sanguinem,
apostolica sede, et obedientia sancti papae Gregorii alius ex terra et igne, alius ex lerra et aqua, alius
dissensislis, et obinnumera (lagitiadamnalioiiis sen- ex aere, et igne et spiritu mistam. In tara varia
tentiam excepistis, a praesenti corpore separati m igitur divisione considera si le unum omnibus sano
futurum seeculum corpus turpius subinlretis, quod sensu accommodare possis, ac si consenlire potes
cum rursus ferina contagione pollueritis per infi- animam tuam jure sanguinem nuncupari, dic rogo,
nitas species animandorum corporum praecipilati, quaeccelorum regna exspectes ? Hocenim modo tu con-
ad ultimum in visceribus terrae ac sordidis lo- stans, sanguis el caro, regnum Deipossidere non potes.
cis couclusi aeterna salute in perpetuum eareatis. „. CAPUT IV.
CAPUT II. Quod autem de sphaera, et orbibus, et ccelesti
Verum nec in tempore illo a succedentibus philo- harmonia, de fallaci mensura solis et lunae, et or-
sophis, qui dignius de se ipsis senserunt, crudclitas bis terrae, de quatuor habitabilibus maculis in cir-
[f. credulilas] ista approbata est, sed per leviores cuitu terreni puncti secundum fidem tui Macrobii
insanias temperata,' inter quos Plato acutius caeteris constitutis , ct de antipodis , seu Antoecis per eas
rerum primordia perscrutatus compositionem ani- incommeabiliter dispositis aflirmatur, in quantum
mae quibusdam involucris praegravavit, el ex indi- periculum talia dicantur, parum mihi attendisse
vidua et dividua essentia, natura eadem et diversa, videris. Suscepto enim semel, quatuor habitaliones
eam constare afTirmans, sic ccelestia, et terrestria hominum esse, quorum ad se invicem nulla penitus
corpora per ipsam vivificari commentatus est, ut ille possit esse per naturam commeandi licenlia, dic,
vigor perpelui ignis pro riatura corporum a se vivi- age, quomodo vcrum erit, quod sancta et aposto-
licatorum propriae virtutis dispendia pateretur. Quod lica rationabiliter confitetur Ecclesia, Salvatorem
Macrobius Ciceroncm, Virgilium et alios Latinos videlicet, per primos Patres ab ipsis, ut ita dicam,
philosophicae disciplinee sectatores sensisse testatur, hujus mundi cunabulis praesignatum et a patriar-
sicut manifestius cognoscere poterit qui traclalum D 1 chis et prophetis consequenter mullifarie et multi£
ejus De somnio Scipionis videre curabit. Hic itaque evidenlibus modis praefiguratum, tandem in plenilu-
sicut per introductum discipulum suum Timaeum dine temporis, ineffabilibus humilitatis et ctiaritatis-
commemorat, ut per quaedam quasi deliramenta a suae operibus cognitum ac clarificatum, in saluteru
lmmeris tracta consideratione eamdem animam totius humani generis advenisse, si tria bominuni
quodlibet animatum corpus indistanter penetrare et genera excepta sunt, quae praedictus Macrobius.
vivificarc ostenderet, cum de Deo fabricante ani- praeter hanc habitabilem quara incolimus secundunx-
iiiam loqueretur, praedictarum essentiarum com- zonarum cocli et terrae lemperiem posse esse per-
liiistionein fermentura appellans; Primam, inquit, suadet, ad quee tautre salubritatis notitia pervenire-
ex omni fermentoparlem lulit, hinc sumpsit duplam non potuil ? Ubi est, quod ille fidelis quem invenit
partem prioris, tertiam vero hemioliam secundm, et Dominus virum secundum cor suum, in spiritu ver
alia quaedam, quaepro nihilo ad memoriam reduce- ritatis clamat : Anle conspectum gentium revelavit
remus, quoniam ipsa suae obscuritatis insolcntia jusliliam suam Deus. Et ibidem : Videbunt omnes-
animum auditoris obtundunt. Si quis vero ea audire fines terrm salutare Dei noslri, si aliqui lines terrae
dcsiderat, ab eodem Platone, sive a Macrobio, qui sunt ab hominibus, inhabitati, ad quos sonus pro •
 '
155 MANEGALDl 156
phetarum et aposlolorum nostrorum prohibente na- A Origenes magnus vir in Ecclesia, et divihorum elo-
iura per inaccessibiles aquarum, frigorum calo- quiorura mirabilis traclator, tremendo Dei judicio
rumve dislantias transire nequivit? evadere non meruit; sed cum post multos tractatus,
CAPUT V. quos utiliter et excellenter ad honorem sanctae Ee-
Equidem legi haec tecum, et, ut recordor, fre- clesiae edidit, ad enodanda demum Cantica acces-
quenter dicere solebam haec ita debere accipi, ut sisset, asseruit, Patrem a Filio, Filiumque a S.
spherae tantiim notitia haberetur, non ut veritate Spirilu non videri. Quod B. Hieronymus in epistolis
iuiinita crederenlur, quia secundum Apostoli prae- suis significans, et tanti doctoris casura graviter in-
ceptum omnia probanda sunt, et puro mentis intui- gemiscens : Origenes, inquit, cum in atiis cmteros
tu examinanda ; quoniam sicut in his quae sensibus vicisset, in Cantico canticorum se vicit. Cujus laucla-
subjecta sunt, ita quoque in intellectualibus, prae- bile ingenium quandiu charilate duce incaluit, et ab
sertim in scientiis, tam multae et variae species sunt, apostolicae doctrinae lumine non recessit, per dire-
ut nisi spiritus pietatis adsit, cujus regula diriga- ctum gradicns, altitudinem spiritualem intellectus
niur, cor hominis pravum et inscrutabile pronum salubriter aliis ministravit; ubi vero profunditatem
sit verisimili ratione seduci; et nisi sobrietate qua- sapientiae et scientiae Dei incomprehensibilem, et
dam intelligentia refrenetur, aliquando in altum B I homini per se fatuo non potestate, sed dignatione
elata ipso tandem tumore in immensum crescente capabitem, profanis Graecorum dogmatibus, quibus
rumpetur, quandoque vero sinistrosum nimis ad se fortassis prius nimis affecerat, commiscere ten-
ima devergens in tenebras fatuitatis submergetur. tavit, sicut quando de resurrectione tractans solidi-
Providebat hoc animus Apostoli, Spiritus sancti tatem et veritatem resurgendorum corporum dene-
gratia illuslratus, qui inter regulas fidei quas nobis gavit, miseranda humanae fragilitatis Sorle, vir
' imitandas
praefixit, summopere admonuit, non plus egregius et sublimis considerationis, quasi de altis-
sapere quam oportet, sed sapere ad sobrielatem; sima specula lapsus gravissime corruit, exemplum-
Proinde cum aliquid menti nostrae occurrit quod que posteris factus est, cum quanla reverentia el ti-
ipsa sui sublimitate alque probabilitate delectat, more divini consilii celsitudo et profunditas myste-
habemus quadraturam Christianae doctrihae, quam riorum Dei attingenda sit, et ut quisque de se sciat
intellectis et cognitis juxta ponere debemus, et si quia quanto velocior est animee suee motus, tanto
quid de meditalionibus nostris excesserit, ad nor- paratior illi casus est, nisi cum cautela et ecelesti
uiam illius festinato judicio resecare. lta et damna- praesidio moveatur. Quod Salvator discipulis indi-
bilium errorum periculum devitari, et philosopho- cat cum ante potestates mundi, quarum timore vel
rum peritia, quse tanquam superflua quaedam im- 'C amore de Spiritu sancto facile labi possent, prae te-
mensitas nostris studiis apta est, commode salubri-• stimonio fidei sistendos praemunit. Nolile cogilare
tcrque poierit, famulari. Ut autem indissimulabiliter quomodo aul quid loquamini; non enim vos estis qui
pernoscas quam perniciosum sit eorum imitari fidemt loquimini, sed Sviritus Patris vestri qui loquilur itt
quorum ingenium admiiamur, aspice quid prseten- vobis.
dat in prima parte sui philosophicae confessionisi CAPUT VII.
assertio, quam ab eisdem sumptam Macrobius libro» Hic esl ille Spiritus qui disciplinae effugit lictum,
suo apponendam curavit his verbis. quem corpus peccatis subditum non merelur, qui
CAPUT VI. unde vult recedit, et sine difficultate loci et temporis
< Deus, qui prima causa et est, et vocatur, unus5 quocunque vult venit, et signaculum sui veniens se--
omnium, quae sunt, quaeque videntur esse, princeps5 cum affert : quod euim suggerit, rectum et pium
et origo est. Hic Deus superabundante majestatis5 est; quod emittit, robustum et sanum; quod fructi-
fecunditate de se mentera creavit. Haec mens, quaee ficat, suave et jucuudum. In eo enim est gratia ve-
voOfvocatur, qua patrem inspicit, plenam similitu- ritatis, per ipsum nobis est spes vitae et virtctis.
dinem servat auctoris; anima vero de se ipsa creatt Cum habitaculum infantium ingreditur, disertos
posteriora respicieris. Rursus anima noCs;patreml D reddit, et cum frigenti et tenebroso cordi supervenit,
qua intuetur induitur, ac paulatim regrediente re- vitiorum sedem purilatis tribunal facit. In praesen-
spectu in fabricam corporum in corporea ipsa dege- tia sua nihil fatuum vel inutile esse potest; nihil di-
nerat. » Noune si horum verborum sensibus ac- ligit singulare vel dissonum, uil immodentum amat;
quieveris, denuo suscitare videris multos errores,, ipse enim modus et immensurabilis mensuraest;
qui in primo statu Ecclesiae vigili solertia Patrumi omne donum ei sufliciens est, quia etsi desiderio
convictl et sufTocatisunl? Inter quos Arius inaequa- meo parum videtur quod mereor, in pleaitudine ta-
litatem personarum in simplicitate divinitatis indtt- men corporis Ecclesiae, quam ipse Deus vivificat,
cit. Manichaeus autem partem divinitatis degenerema totum possidens nullius egestatis detrimento confun-
diabolum, eumdemque malarum creaturarum con-- dor. Hic itaque Spiritus cum mentem de se praesu-
ditorera aflirmat, quorum nefanda perversio quantass mentem cernit, quia amator humilitatis est, sUper-
strages fidei dederit, quantumque fructum malitiae e biaelocum contemnit, et quia ipse unus et idem, sic
fecerit, nullus qui ecclesiasticas historia's legit,t, gratiarum suarum dona multiplicat, ut tamen per
ignorat. Gujus philosophicee muscipulae laqueuma distributioiiem illam ununi simplex ct vcruip inso-
i57 OPUSC, CONTRA WOLFELMUM. 158
Iubilis charitatis corpus efliciat, scissuras et scan- A cendo impietatem, pietatis spem gerit, laxat jura
dala detestans. Quo fit ut animam sectionibus va- imperii, ut fautores sui in quamdam parlem ad vir-
cantem Spiritus immundus invadat, eamque suis tutcm se erigant, in altera parte premit, ut familiari
qualitatibus et potentiis informatam miserabiliter sibi fceditati subjaceant, et pro tempore suum infi-
distrahat, et per varios errores discerptam ad per- cit eorum bonum miserandoque nimis commercio
ditionis interitum perducat. de pretioso alieno vilitatem suae confusionis circum-
CAPUT VIII. tegit. Non locorum angustiae, non longitudo tempo-
Hoc contigit his de quibus loquimur, quos prior ris incentivorum ejus spiculis renituntur. In prom-
setas gentiliura philosophos appellavit, quorum pa- pttt suiit ei secrela naturee, illam solam arcem sttb-
tres a patriarcharum Israelitici populi genere pro- intrare veretur cui praesidet ille Spiritus qui diligit
fluentes, haereditariis benedictionibus privati, vera sanctitatem. Hic tam potens et eflicax, cum prostra-
Domini Dei-nostri notitia caruerunt, eamdemque tam et jacentem praedictaegenerationis massam con-
ignorantiae jacturam filiis suis reliquerunt, donec spiceret, ccepit in ruinas quas fecerat debacchari, et
scmen benedictum venit, cui haereditatio gentium sicut est discissionis actor, animalem hominem in
debebatur. Interim ergo naturali fame torqueri cce- varia dogmata et contrarias sectas parlitus est. Inde
perunt, et sicut qui panem in cautc, seu in silice B Socratici, .Pythagorei, Platonici, et aliae innumerae
aurum, vel solem in cavernis terrae quaerunt, ita in professiones diversis tramitibus aberrarunt, et erro-
inquirenda natura rerum, et cognoscenda universse res suos argutis inventionibus adjuverunt. Profl-
fabricae mundi subsistentia, et elementorum con- ciente quoque et Invalescente diaboli seminario,
cordi discordia alii occupati, alii autem in causa- subsecuta est poetarum turba, qui tanquam jocu-
rum proventibus dignoscendis, quos indici sibi fa- latores ad nuplias idololatriae concurrentes, ligmen-
tali necessitate per concursum planetarura el si- tis et immodestis laudibus animas vana sectantium
derum opinati sunt, his quasi deviis disparati, crca oblectali sunt; causa enim quaestus ad adulandum
summum bonum frustra consumptis mullis slutiis et malodicendum parali sceleratos principes et vio-
erraverunt. Quod si inter eos exstiterunt quos pu- lentos praedones deilicando, et inflatorum verborum
rior liberiorqtte ratio stimularet aliquid esse insislcn- tinnitu et sententiarum ornatu, nulla veri puritate
dum, quod antiquius et melius ipsa creatura foret, munito, inutili memoriee et inani gloriae serviendo,
cujus potenlia totius creationis universitas aiubire- obscena et turpia quibusdam involucris adornarunt,
tur, cujus providentia sub certis ponderibus et nu- et prout natura singulorum viguit, alii comosdi, alii
raeris cunctorura existentium, conlingenterquetrans-
Q lyrici, satyrici, tragcedi effecti multis phantasmati-
euntium series necteretur; tamen cum ad illud lu- bus animas peccantium seduxerunt, simpliciores
men inaccessibile, quod omne firraamentuni omnem- quoque, qui honorem suaeconditionis sub profunda
que ccelorum altitudinem excedit, perventum est, nocte ignorantke non intelligebant, comparabiles,
ineffabilis Trinilatis venerandam adorandamquc sim- imo deteriorcs jumcntis usque ad culturam lapidum
plicitatem, ejusdemque simplicis majestatis trinum et turpitudinum curvaverunt.
mysterium sentire nultatenus meruerunt. Unde fa- CAPUT X.
ctum est ut tria sibi principia ponerent, artificem, Isti sunt iEgyplii quos dispensalio Dei sanctae
formas, et materiam intelligibilem esse, mundum in Ecclesiae depraedandos exposuit, quorum spoliis fa-
mente divina collocantes, qui exemplum hujus sen- ciem templi Domini adornamus, et naturale donum,
silis secundum numerorum rationem cuncla quae quod ipse in superbia et abusione ad damnationem
sub sensibus casura erant, in se intelligibiliter coa- suam detinuerunt, amatores humilitalis in usus de-
tineret; in quibus principiis omnipotentiae Dei de- bitos retorserunt, nihil de suis juribus praesumen-
rogabant, nihil ex nihilo fieri sancientes. Haecsunt tes, nil ascribentes sibi, nec quaerentes quae sua
in quibus addiscendis te multam operam consum- sunt, sed gloriam regni aeterni annuntianles, sim-
psisse gloriaris, quae tecum ipse legi et lecta ex ma- D pliciter prudentes, et prudenter simplices, armatu-
xima sui parte reprobare curavi, Habebant enim ram perfidiae in cultu fidei transtulerunt, et scien-
diflicultatis plurimum, utilitatis parum, salutis nihil. tiam inflatam et mortuam spiritu charitatis anima-
Cum tamen experiendi causa quorsum evaderent iin verunt. Hi sunt de quibus ad nos dictum est: Alii
sectarer, quasi per quosdam fumorum orbes im- laboraverunt, et vos in labores eorum introistis. Om-
mensis tractibus involutum, quo tandem vellent po- nis sapientia quorum in altissimis quaestionum pu-
nere admirabar, nisi quia suspicabar profecto quod teis devorata est, in quibus fons aquae salientis in
nequaquam veritatis exitum promittebant. vitam aeternam a perscrutautibus non inveutus est,
CAPUT IX. sed copiosae verborum divitiae, et eloquiorum the-
Talia sunt nimirum illius semina qui per super- sauri nobis, quibus scientia salutis in remissione
biam Deo suo esse similis affectavit, qui cum genti- peccatorum per viscera misericordiae Dei donata est,
lium mentes semel sibi permissas invasit, sublimia commodissime praeparati. Itaque laqueos et sensuum
promisit, eduxit in altum, paravit casum. Nec po- fraudes, quas velut aranea tabescentes et interiora
luerunt ad cavendos ejus dolos et mille noceudi ar- sua exhaurientes vane conturbati stultorum imita-
tcs morlalium corda suflicere, qtiia interdum indu- tioni preetext-bant, tamquam retiaculum diaboli per-
150 MANEGALDI 160
rumpcntes, cadavcr Idololatriac nudum reliquimus, A Hs effcctus irrevocabilis damnalionis judiclo multa-
et ornatum oralionum et quarumdam consuetudi- retur. Persuasit itaque, et auditus est; pugnavit, et
num, quo vasa contumeliae longo tempore mortici- vicit. Et licet pius Dominus ligmento suo praeter li-
num suum celaverant, Salvatori et Liberatori ani- bertatem arbitrii, quanon peccare poterat, cautelam
inarum nostrarum oblulimus. contulisset mandati; sciens tamen deceptibilem
CAPUT XI. limum aliunde consilium superbiendi accepisse, ita
Matcria vcro, circa quam supellectilem verborum circa deceptum miserum severitalis suae sententiam
expendimus, idem ille nobis est, de quo nunquam leraperavit, quatenus et ex praecepto suo mortalita-
satis potest esse quod dicitur, Sapientia videlicet tis necessitas soiveretur, et tamen iufra mortis de-
Dei Patris, consubstanlialis et coaeterna illi cum bilum per meritum obedientiae resurgendi acquire-
Spiritu sanclo, unus Deus immortalis, invisibilis, retor facultas, quae interim animae praestanda foret;
cujus solius honori et gloriae cuncta ccelestia, terre- finito vero praesentis vitae spatio, corpori et animae
stria, et infera, voluntaria vel invita famulantur. pariter restituenda»
Qui cum omnia queecunque voluit, fecit in ccelo et CAPUT XII.
in terra, in mari et in omnibus abyssis circa mise- Obediendi ilaque documenta primis patribus anle
rabile genus humanum, misericordi prudentia re- B legem praefixit, et ut res magnas compendio transi-
llexit justitiam volunlatis, et charitate temperavit gamus, per Melchisedech sacrificium, per Abrahaw
fortitudinem potestatis. Non in aliqua parte sui ali- circumcisionem et immolalionem, per Jacob tituli
quo modo degenerans, sicut insulsa piiilosophorum ereclionem in figuram summi sacerdotii verique sa-
confessio persuasit, nunquam delicit; neque recipit crifieii, ouae per Filium suum opportuno tempore
aliquid essentialiler quod ipsc incipiat esse et ante Ecclesiaeexhibenda erant, preeoroinavit. Per Moyseii
non fuerit; ubique totus, et nullas loci angustias quoque famulum suum preeceplis et legalibus insti-
sustinens; sempcr existens, sed conditor temporum, lulis camalem populum praegravavit, tantae profun-
certus librator omnium numerorura et ponderum. ditatis mysteriis, ut in illis omnibus humanae salutis
De quo tunc recte sapit rationalis homo, cum perli- et adventus suiSapicntiaDei Patris multifariismodis
mendam et laudabileni nimis ipsius magnitudinem sacramenta signaret, et illius populi actiortes veri-
recognoscit. Cujus sapientia et providentia infatiga- talem in novissimis lemporibus agendorum mystica
biliter et sine errore non solum elemetitorum distin- denuntiatione concludcrent. Nec enim aliud insistit
ctionem, sed ex elementis constantium rerum cau- tota tabernaculi el holocaustorum descriptio et tem-r
sales proventus serie admiranda connectit. Hic est pli Domini cultus, nisi ut praesentis Ecclesiae status,
Dominus noster, et non est alius ad ipsum, qui cum C et fulurae fignrelur. Porro quanla cura Deo fuerit,
in se perfectus foret, nec alieni favoris vel laudis hominem exsuscitare ad sciendum et intelligendum
indigentiam pateretur, secundum beneplacitum vo- reparationis suae sacramentum, non servientis crea-
luntatis suae ccelum, terram et universa quee cceli turae secreta rimari nec animum sterili meditatione
ambilu continentur, Dominus universorum de nihilo lassare, intueri licet etiam ei casibus virorum prio-
condidit. Inter quae nil aequale quidem sibi, sed si- ris populi, inter quos maxirae David lapsum sancti
niile, rationalem angelum creavit, et hominem, ut nostri altiori inluitu considerantes, magnum gratiae
et in ccelestibus invisibili Deo per innumera assif-ten- revelandae preeconium continere arbitrati sunt, nec
tium spirituum agmina aelerna laus persolveretur, sine causa vel Ddei, quae in palriarchis gloriose re-
et in terris ab homine gratiarum nihilominus actio- fulsit, ctfmmendatione factum esse intelligunt, quod
nes pro facultate transitoria exhiberentur, et ipsa post adulterii crimen, cui nulla ex legis littera re-
laudum exhibitio pro affectu expensa Iaudantium missio debebatur, ad exemplum misericordiee ser-
hoc tantum laudato Domino grata foret, quo ad cori- vatus est. A Domino quippe, qui non impulsor, sed
sequendum aeternitatis praemium laudantibus pro- ordinator malorum est, salubriter provideri dece-
fuisset. Ab assiduitate cujus laudis prior ille desti- n bat, ut qui per fidei meritum de imo ad regni subli-
tit, qui cuncli» subliriiior factus erat; non enim milatem pervenerat, per libidinis culpam de sublimi
cogente Conditore, sed ipso abundantia sui arbitrii dejiceretur in iraum, et elcctus Domini specialis
abutcnte, et in sUperbia efferente, mentitus est sibii vicina? gratiee praedicator experiretur in se ipso quan-
ipsi, immoderatam rapinam eequalitatis Dei arripere tum indigeret miserentis Dei auxilio miser homo.
concupiscens. Unde quia altissimo CreatOris consilioi Qui enim de carne sua peccavit, fructum carnis,
irrecuperabiliter factus est casus ejus, ccepit uni- • Absalonem scilicet, persecutorem sustinuit; et qui
versitatem creationis circuire quaerens quem ruinae: cbediendo Deo gloriosus exstiterat., superbientis
suae ascisceret. jPraetermisit legiones angelicas, des carnis secutus lasciviam eo usque ignominiosus fa-
quarum stabilitate ditfldebat; irrationabilem creatu- ctus est, ut servorum lapidibus impetitus, et laces-
ram neglexit, cujus finem velocissimum sentiebat. situs maledictis, regalem dignitatem fugitivus amit>
In solum hominem, quem, sive staret sive labere- leret. Verum poslquam in se reversus de gravi
tur, eetevnitati propagatum videbat, totius maligni- inferno,. ad quem propinquaverat, humiliatus ad
tatis- suae argumenta contorsit, totis nisibus in eo» misericordiae fontem, de quo sacpe pritts polave-
contendens imagjnem abolere Factoris, ut sui simi- rat, pudibundos oculos elevavit, ct de uiolundo
 m OPUSC. CONTRA WOLFELMUM. 162
cordis c.amavit ad multitudinem miserationuin Dei, A inquam, et in obtentu illius summls desideriis su-
qui nullam sibi spem per legem indultam sentic- spirabant. Verum cum vident desertum mundi ple-
bat, tanquam signifer subsequentis Salvatoris effe- num amaritudinibus, et convallem lacrymarum in-
ctus, haustum gratiae peccarilibus se propinaturum terjectam, in terra terrenee repromissionis positi,
promittit : Docebo, inquiens, vias luas iniquos, et validiorem et meliorem Moysen assiduis gemitibus
tar-
impii ad te convertentur, ut ex eo ad vaticinium Do- implorabant clamantes : Veni, Domine, et noli
mini veniens ardentior reus lieret, quo de legali dare; excita potentiam tuatn, dominator Deus. Nec
severilate redemptus, nec infamis regno, nec vita ante venerabilis ordo illorum Patrum yociferari
privaretur adulter. Imo tantae dignitatis privilegio quievit, donec inslanle nalivitate Jesu magni ducis
rex humilis cumulatur, ut stupendo divinae digna- perurgentibus gaudiis exsultaret, et diceret: Ecce
tionis miraculo confitentis genus abundantia fidei advenit dominalor Deus, et regnum in manu ejus, et
justificatum, et gratia Spiritus sancti, quem idem potestas el imperium. His et aliis talibus praepara-
propheta ad innovanda viscera et cor suum sineero bant mentes carnalium ad suscipiendum Salvatoris
affeclu poposcerat, emundatum, aptum fieret mini- humilem ortum veridiei praecursores, certisque si~,
strare virginalCm illam creaturam, quam virgai Aa- giiis et poteutiae suae indiciis nasciluri in salutem
"
ron contribulis ejus sine terreno fomento florens et omnium magnitudinem notaverunt, ne perfidus Ju-
fructificans insolito miraculo designarat, et Isaias daeus, et vanus gentilis dissimularet agnoscere,
slaliin evidenti oraculo praemonstraturus erat, Spi- quem tot sibi praesagiis cerneret indicatum. Quo-
rilu operantc incffabiliter concepturam totius propi- rum prophetarum scripta si secundum interiorem
tialionis fonleni, ct totum serviret gratiae, quod de degustare curaveris, experieris profecto summae de-
semine pcenitcnlis actor indulgenliae nasceretur. Hoc mentiae fore ita insistere mundanee scientiae stu-
verbum bonum, hoc opus sanctum, hoc canticum dium, ut non colatur et ametur spirilaliuni saldbrii
novum Cytharista, qui peenani legis evaserat, tan- profunditas Scripturarum.
quam jam junclus futuro populo, et quasi ante tha- CAPUT XIV.
lamum perpcluae Virginis saltans, spirituali jubilo Ordinatis igitur et decursis oranibus quae ad fn-
praecinCbat. Suscepimus, Deus, misericordiam tuam sinuandum novi hominis ortum liguraliter oporte-»
in medio lempli lui, et alia plurima quae magis indi- bat preemitti, secundum praedestinationem anto
care videntur plenum gaudium assecuti quam desi- omnia saecula apud misericordis Dei consilium ha-
derantis affecttim. bitam, in plenitudine temporis misil Deus Filium
CAPUT XIII. n suum in terris factum ex mutiere, faclum sub lege,
Nec tempus reraissionis tantiim sancti prophetae ut nou solum eos qui sub lege erant redimeret, sed
preenuntiare contenti sunt, sed alternatim ad duos quia neminem perire volebat, neminem a salyalione
adventus Filii Dei fideles oculos retorquentes, indi-- excluderet. Cum autem audis, misit Deus, non in-
cant humilitalis unum, alterum sublimilatis, pri- telligas majoritatem mittentis, nec missi miitatioi-
mum raansuetudinis, secundum potestatis. Et quia nem, quia divinitas non recipit vicissitudinem; sed
humana superbia contemptui habere solet quod hu- accipe bonam Palris voluntatem, et piam Filii Obe-
mile est, cum quanta reverentia praecedens suscipi dientiam, completam per consubstantialis Spiritus
debeat, ostendunt per magnificentiara consequentis, cooperationem. In hujus incarnationis opere si de
ut absque omni praejudicio, qui indulgentiae tempus modo queeris, nescio quid commode dici possit quam
contempserit, terribitem in die irae sententiam me- quod ex inquirente Virgine et archangelo respon-
reatttr. Hoc evangelizans Isaias, et Jeremias lamen- dente percipitur, videlicet quod superveniente Spi-
tans, prius vocationem gentium et compactos parie- ritu, ct obumbrante eam virtute Altissimi, cum vir-
tes in unum angularem lapidem significant, et sub ginea carne divinitas uniretur, tanta cfficientia san-
destructione populi et Hierosolymitanae urbis com- ctitatis, ut FiliusDei, ante omnia tempora Deusde
munis captivitatis aerumnas deplorantes, manentem D Deo genitus, de Virgine sub tempore nasceretur,
civitatem, in qua nos Dominum majestatis cum credibiliter, non effabiliter factus caro, non confusa
carne nostra jam sedentem aspicimus, inquirunt. substantia, sed Dei, et hominis, una persona. Sic
Haecest repromissionis terra et regio vivorum ; non docet Vas gratiae postquam squamae perfidiae ab ejus
illa in qua frequenter cecidere multa millia, et in oculis ceciderunt, qui raptus ad tertium ccalum ea
qua prospiciebant filios et nepotes suos violentia etiam arcana audivit quee homini loqui non licet.
regum, fame, gladiis et aliis mortis generibus peri- Ut enim indicaret ex naturali et insito Patris et
turos, sed illa de qua inter alios preedictus David Filii simplicissimam unitatem, formamPatris Filium
clara veritate admiratur dicens : Quam dilecta taber- appellavit, ubi nihil rapinae intervenit propter ejus-
nacula tua, Domine virtutum. Et beati qui habitant dem majestatis aequalitatem. Nec propter formam
in domo tua, Domine, in\smcuta smculorum laudabunt verbum, quod tibi significat apud homines, aliqiM
te; et ad quem animam suam converti hortatcr, a formato diversum facias; in subjecta sectione ex-
postquam Dominus benefecerit ei, quod tunc futu- tendit nos prasdicator veritatis, et per verbum sensi-
rum intelligit, cum eripietur a morte, pedibus a bilibus commodatum ad' sapieridum ineffabile Ver-
lapsu, et pculis a lacrymis liberatis. Aspiciebant, bum mortalium intellectum traducit, ut fide capian-
165 MANEGALDI W
tur, quae vcrbo humano enarrari non possunt. Qui A \ convenicnti Deo perVirginem edito.utrum ipse esset
ut IncarnatioBis mysterium ad salutem credentium qui ex lege et prophetis praenuntiatus fuerat, sin-
aperiret, consequenter subjecit, exinanivit semeli- gularis operationis privilegio declaravit, et prius le-
psum.et ut exinanitionis verbum circa immutabilem galem circumcisionem passus est, ut preecedentis
deitatem non imminutionis verbum, sed significati- testamenii probaretur non destructor, sed actor, et
vum dignationis adverteres, circumspecte subdidit, homicida Judaeus interficientem litteram persequens
formamserviaccipiens. Utraque igitur nativitas admi- per observatum exterius ad interiorem vitam salu-
rabilisest.In utraquehumanaeinventionis argumenta briter traheretur. Quapropter scriptum sustinuit ut
deficiunt. Prima enim propter unitatem Trinitatis, exhiberet sentenliam, complevit lilteram, Iargilus
angelorum et hominum supergreditur intelloctum; est spiritum, removit figuram, apenjit veritatem, et
secunda propter insolitum nascendi modum totius sicut in Mediatore duae naturae convenerant, ila in
philosophicae rationis evacuat firmamentum. Con- liberandis hominibiis et de tcnebris ad Iucem ra-
stanti namque consequenlia proponebaut: Si pepe- piendis quemdam ordinem conservavit, dum lex
rit, cum viro concubuit. Verum natus est puer for- completur, ut ingeratur gratia, restituuntur vilae
tis, angelus consilii, philosophus caslitatis, et per mortui, ut vivorura animae suscitentur, ut ulrinque
venerandam de perpetua Virgine nativilatem praedi- " validissima probatione constaret ex subjcctione legis
ctam propositionem cassavit, cum de matre natus verus et justus horao, ex doctrina et operatione
sitquae virum non cognovit, et ideo nulla ratione omnipotens Sapientia Deus. Hanc aniraariira susci-
cum viro concubuit. tationem trium mortuorum resurrectio distincla si-
CAPUT XV. gnificat, quoniam quaecunque anima pcccatorum
Quo autem proventu novum istud super terram morte daranatur, aut intus adhuc est cum archisy-
factum sit, redeamu3 ad magistrum gentium, qui nagogi filia, ut tanquam e vicino morli tradita vilae
hujus nalalis effectum ostendens : Apparuit, inquit, facile reducatur, autconscienliae bonaeportas egressa
gratia Satvaloris noslri Dei omnibus hominibus, eru- turbis circumstantibus mortua deportatur, aut diu-
diens nos, ut abnegantes impietatem el smcularia de- lurniori morte jam fetida clausa sub induraliouis
sideria, sobrie et juste vivamus in hoc smculo, exspe- lapide coarctatur. Sed aecedeiile omnipotentc me-
etantes beatam spem et adventum glorim magni Dei. dico manus puellae tenetur, et surgit; adolescentis
Itaque erudiraur in novi hominis ortu, ut desideria loculus tangilur, et vocatus morluus reviviscit: prae-
saeculi, quae salva pictate amari non possunt, abne- nWssis compatientis lacrymis tumulatus clamatur,
genus, et sicut Patres sancti prioris populi sub de- rQ et prodit; nullaque est passio animae penitus mo-
siderio primi adventus anhelaverunt, ita nos, quibus rientis, quae medentis Salvatoris superat facultatem,
jam verilas de terra orta est, sub exspectatione se- quia ipse est, qui propiliatur omhibus iniquitatibus
cundi gemamus, patienter beatam gloriam sustinen- tuis, qui sanat omnes infirmilates tuas, qui redimit
tes. Anle adventum gratiae humanum genus soli etiam de inlertlu vilam luam. Ut enim velit, propi-
vanitati et superbiee vacans male securum vivebat, tiatorest; ut possit, Dominus; qui potcnlia sua iri
praeler paucos Israelitas quibus dalum fuerat prae- suscitatis mortuis usus est, ut quod cernis in toto
sentirc mysterium regni Dei. Pro qua vero Rex hu- homine factum, in parte posse fieri non desperes,
militatis apparuit magna sollicitudine mansuetudi- idcirco in paucis ul anlequam tumuleris acccleres.
iicm ejus sequi ct castitatem amplecti jubemur, ut Nec de indignitate vel infirmitate sua metuat miser
jugiter cruci ejus aflixi membra nostra, quae sub ve- homo, quia nullus accedens indignus sanari videtur
teri hominc immunditiae servierant, in sanctilicatio- Deo, qui, ut omnes accessum habcant ad ipsum,
nem immobilia conservemus, et omni superbiae hu- dignatus est fieri pauper homo. Haec est voluntas
miliationis Dei signum tanquam vexillum victoriae: Patris, haec est obcdientia Filii, ut in assumpta
opponamus. Et, licet huicisigno stultitia gentilium, carne humilitatem veram et spontaneam, cujus
ct Judaei perfidia contradicat, quae inaestimabilisj D specialis doctor advenerat, edoceret, et superbum
bonitatis Dei ignara idcirco tantum ingrata fit, quia, hominem ebrium vanis mundi, et inter corruptelas
nimis propter se factusest humilisDeus, nos tamen, concupiscentiarum camalium delirantem, ad se
qui cum Apostolo audimus quid ipse loquatur ini ipsum reduceret. Hoc egit nativitas de paupere et
nobis, lignum vitee superbiae opponimus, respon- humili virgine, hoe angusti praesepis positio, hoc
dcntes Judeeo cum eo eleclo ex Judaeis Paulo : Chri-. circumcisionis et oblationis legalis perfunctio, hoc
stus faclus est pro nobis obediens usque ad morlemi susceptio baptismi a Praecursore, et maligni spiritus
Crucis; gentili vero de inani scientia glorianli: Nihil/ congressus, atque jejunii sanctificatio, et postremo
\udicamus nos scire inter vos, nisi Jesum, et huncc electio discipulorum, quae ita solo respectu humili-
crucifixum, quoniam propter hoc exaltavil itlum Deus, talis, el charitatis facta est, ut omnis superbiendi
, el dedit illi nomen quod est super omne nomen, ut inu occasio de discipulatu suo penitus ampularetur,
nomineipsius omne genu ftectalur; humilitatis enima cum illi praecipue electi sint, qui nequaquam pos-
finis cxaltalio est, sicut supcrbicnlis casus. sent de dignitalibus reUctis sive divitiis aliquando
CAPUT XTI. gloriari. In quo etiam magna eligentis providentia
Incliuato ergoRege Judacorumet gentium, etmodoo cautum est ne consortio ejusdem gratiae alios pro-
m OPUSC. CQNTRA WOLFELMUM. 166
pter tewenorum pauperiem indignos arbitrarentur, A Hoc licet ante resurrectionem immortale tamen et
in quibus de humana gloria nihil inventum est unde incorruptibilc, potentia divina porrigilur, ut cum
eligi mererentur. audis Dominum ad coelos corporaliter asccndisse,
CAPUT XVII. non idco aestimes fideles suos tanto munere defrau-
Assumitur preeterea Simon Barjona, mansueli dari; sed licet irrevocabiliter sedeat acl dexteram
conventus magister, qui preerogativa simplicitatis et Patris, eadem tamen potentia illud idem etiamnura
amoris in Christum in sublimem illam speculatio- accipit in altari fidelis quod tunc dedit discipulis
nem erectus, nou carne et sanguine, sed Patre Iu- cum adhuc inter eos appareret mortalis. Sicut enim
minum revelante, puram de Salvatore confessionem in baplismo Christo consepeliris in mortem, el ba-
e.t universis fidelibus tenendam, collegis haesitantiT ptizanlis manus tanquamquaedam instrumenta cxte-
bus, festina responsione deprompsit: Tu es Christus rius ministrant, medius autcm slat, de quo dicitur:
Filius Dei vivi, qui in hunc mundum venisti. Pro- Hic est qui baptizat, quem fidelis videt, infidclis
pterea tam perspicacis fidei soliditas ab ipso Dei ignorat, qui effectura operatur salutis; sic in mensa
Filio fundamentum Ecclesiaefacta est, super quod Christi ejusdem non figurativo, sed vero corpore
totius aedificiistructura consurgeret, et ipse Petrus reficeiis, quantum fide capis visibiliter, quantum
divino tcstimonio bealus regni ccelorum clavigera- D adest ille invisibilis- sacerdos propositee creaturae
tum suscepit, tanta pleniludine potestatis, ut quod niutator, atque assumptor tanta eflicacia sanctifica-
ligaverit, ligatum , et quod solverit, solutum sit in: tionis, ut sacerdote verba Domini, quae viva et
ceelis pariter et in terris. Proinde quia revelationem sanctiiicaloria sunt, proferente, altendendum et su-
illam in Petro Pater Deus per Spiritum sanctum mendum sit, teste B. Ambrosio , non quod natura
fecit, vis solutionis, et collala potestas, quee ex formavit, sed quod benedictio consecravit.
merito confessionis descendit, sccundum interio- CAPUT XIX.
rem maxime expendenda est, quam experiri non Quo sacramento cum discipulis ce eDralo et iristl-
potest nisi qui fidei oculum adhibebit, quanquara tuto, post sermonem mysteria charitatis et unita-
Ugalionis poena interdura in quibusdam, sicut in tis capitis et corporis inacstimabili dulcedine cn-
Anania et Saphira, usque ad corporalem quoque tinentem, sicut S. Joannis evangelistae narratio
damnationem proruperit. Quocirca si mundo corde indicat, volens uti potestate qua susceperat animam
credis, absolveris; si vero ore confiteris, salvaris : ad deponendum eam, ut eamdem rosumeret, infirma
quia corde creditur ad justitiam, ore fit coufessio quidcm came, sed prompto spiritu processit ad
ad salutem, et hoc modo aediiicatus super fundamen- crucem, ut fuso sanguine testatoris firmum fieret
tum apostolicee confessionis justificaris, et justilica- testamentum. De cujus sanguinis elfusione, quid
tus ex fide vivis. Hujus profecto justificantis fidci salutis contineat, quidve ab his quorum redemptioni
praevius est apostolorum princeps , cui primatttm fusus esl, mereatur, hoc sentiendum est quod ad
cceli ct terrse inter coeleclos tidei copia contulit, hac retribuendum omnis humanarum actio graliarum
excellentia dignitatis, ut gratiam Domini obtinere inferior sit. Est tamen pia praesumpiio Christiani,
omnino indignus sit, qui clavigeri hujus obedien- ut yitalem mortem pretium redemptionis suae con-
tiam non custodit, nec regnum Dei intrare permit- tinua memoria celebret, el inlus applauilens Domino
titur, cui non praestat introitum clavis Petri; cujus Deo suo lantum benelicium inconcussa fidei lirmi-
enim peccatum retinet, retentum est, et cujus di- tate amplectatur, recolens pro se fuisse mortuum
niittit, dimissum. Hoc cceleste munus, et spiritualis quem surrexisse ex virtute Dei et in Patris dextera
potentia, quamvis largiente Redemptore cunctis consedentem omnis creatura rationalis adorat. Hu-
apostolis data sit, specialius tamen in illo einiiere milietur ante crucem Domini sui, configens timore
videtur, qui et je amore an plus aliis discipulis dili- illius carues suas, et si forte multitudine criminum
geret, saepius praetenlatus est, et peculiarius de sol- gravatur, vel angustia temporis ad pendentem la-
licitudine ovium pascendarum admonitus. Q tronem elevet oculos. Sanguis enim ille semper Ia-
CAPUT XVIII. vat nos a peccatis nostris, qui nec in fundendo ab
Eleclis autera discipulis, ct in regnum filiis ade- effectu salutis vacavit, dum sub ipsa damnationis
ptatis, miraculorura quoque signis, quae nunquam poena et mortis arliculo iniquitales longo tempore
posset facere tantum homo, et quae operatricem contractas absolvit, et cui praesens vita claudebalur
Divinitatem inesse corporaliter Filio hominis indis- ex scelere, aperta est per confessionis meritum
simulabili veritate arguerent, abuhdanter exhibilis, requies aeternitatis ex fide. Sanctificavit etiam tor-
cum instaret hora in qua ex hoc mundo transirot mentum suum Christus, et crux, quae ante fuerat
ad Patrerii, susceptae humilitatis et charitatis pro- ignominia damnatorum, eo faciente, apud quem
pesitum servans, ut cohaeredibus suis certam speni blasphcmantis conscientiae horrendae immunditiae
haereditatis relinqueret, novum in se ipso condidit aestimantur, facla est terror immundorum spirituum
Testamentum, secundum quod vetus lionio in no- et gloria Salvatoris. Hanc quicunque Jesum sequi
vam creaturam convertendus ablueretur per lava- desiderat, se ipso abnegato, portabit, qua initiamur
crum rcgenerationis, postmodum de Christi cor- ad vitam, roboramur ad pugnam, et contra muudi
pore reficeretur, quod de Virgine sumptum erat. pericula superbiam calcaturi praeferimus, ut in qup
167 MANEGALDl *58
magister oblatus est, discipulus muniatur. Hoc ii- A 1 fruerenlur, quod hic mteruum .mmortalitate beatifl-
bationis suaesignum cum Dominus ad inferna suos catum mortalibus oculis videre non possent. Inqua
liberaturus descenderet, effractis portis morlis, et sui ostensione nec sanclarum feminarum lactura
tenebrarum principe debellato, cognoverunt vasa refugit, sed sive contingendo, seu convescendo, toore
fidei, antiqui scilicct sancti, qui sedebant in tene- suo humilitatis Dominus usqtie in diem qua assum-
bris et umbra mortis, exspectantes ul viam pacis ptus est, familiarium suorum auimos loquendo de
interclusam sibi per mortificantem Adam, per vivi- regno Dei ad inquirendam illam patriam incitabat,
ficantem reciperent; quibus utique ad haereditatem in qua illi masculus et femina, mutato quidem
percipiendam quantum ad fidem nihil defuerat, vitio, sed naturee veritate servata, occursuri erant
quam quod nobis de praeterito certum est, hoc illis in mensuram aetatis plenitudinis suae. Cujus regni
spe certa de futuro constabat. Sed quos prius sub hic habemus initium per ipsum, in quo factae sunt
paedagogo posilos servile jugum legis gravaverat, primitiae resurgentium, et tunc perficietur in nobis,
conclusi sub peccatO differebantur a regno, donec cum cceperit esse corona sanctorum. Unde cum
Agnus ille verus levaretur in cruce, cujus sanguine rudes adhuc discipuli ab eodem de baptismo Spi-
signatus Israeliticus populus liberaretur, sub quo ritus audirent, et in virtule illius temporale regnum
Filio lanquam potentissimo cunctorum rege, seniori B '. Israel restaurandum putarent, ct quaererent: Do-
et juniori populo eadem resurgendi facultas et gra- tnine, si in tempore hoc restitues regnum Israel? Non
tia praestaretur. Quod in quibusdam de prioribus esl vestrum, inquit, nosse lempora, vel momenta, qum
jam contigisse , Evangelii teslimonio comprobatur, Pater posuit in sua poteslale, sed accipietis virtutem
iguando creaturis virtutem morientis Salvatoris indi- supervenientis Sfiritus sancli in vos, et erilis mihi
canlibus, sol obscuralus est, et petrm scissm sunt, et testes in Hierusalem, et in ornni Judma, et Sama-
apertis monimenlis multa corpora sanctorum, qui ria, et usque ad ultimum lerrm. Non enim creator
dormierant, surrcxerunt, el venerunt in sanctam civi- temporis ad dimetiendas plagas coeli et planetarum
tatem Hierusclem, et apparuerunt multis. concursussive motus siderum discernendos. sCu ad
CAPUT XX. mundanaephilosophiaesludium,quodtotumpenecirca
Gloriiicata itaque mortui contumelia per glonam peritura expenditur, amatores perennis vitae voca-
resurgentis, tunc demum compleri ccepit quod ad • bat, sed Accipietis, inquit, supervenienlem Spirilum
huc passibilis dixerat J Cum exattalus fuero, omnia ad testificandum nomen meum. Tanquam pauperi-
trtdiam ad me quoniam non solum priOres Patres, bus spiritu et mundi contemptoribus diceret: Nolite
ut diximus, qui adventum primum desideraverant, inquirere solis anfractus, vel evagalionem lunee,
de tenebris evocati sunt, verum etiam gentes, quae quibus nimis mundi philosophi studuerunt; sed
in lacu miseriae et profundo vitiorum jacebant, mox ignari adhuc quid vobis quaerere, et amare utilissi-
post adventiim Spiritus lumen fidei susceperunt, ut mum sit, exspeclate promissionem Patris, quam au-
apostolis nuntiantibus virtutes ejus qui in susci- distis per os meum, et sedele donec induamini virlute
lato corpore suo evidentissime declaraverat quid ex alto. Cum enim venerit Spiritus veritatis, docebit
futura essent fidelium corpora, lirmiter sperarent de vos omnem veritatem, et qum ventura sunt annuntia-
se ipsis, quod in eadem natura praecessisse consta- bit vobis.
bat. Neque enim ob aliud Deus Verbum susceperat CAPUT XXI.
corpus et animam nostram, nisi ut utrumque unum- Hanc promissionem Christo ad ccelos illis viden-
quodque in suo tempore suscitaret. Quocirca licet; tibus elevato, et ad Patris dexteram ultra omnem
adhuc mortali homini dominetur primae maledictio- sublimitatem collocato, post complelionem dierum
nis sententia, qua mortis debitum solvit, tameni Pentecostes accepere, facto repente de coelo sono
animee bumanee resurrectionem, cui propter digni- tanquam spiritus vehementis, apparentis illis in spe-
ialcra sui velocius fuerat succurrendum, nulla cun- cie linguarum et ignis. In quibuS quid effecerit,
ctatione dislulit misericordia Dci, sed clementissime> P, non est pusillanimitatis nostrae disserere, sed adsit
et anle legem, et sub lege per fidem Jesu Christi, i ipse et nobis, et doceat infantiam nostram, ut se
quae vita est, electorum animas suscitavit, quibus* digria sentire et eloqui valeamus. Quis enim, nisi
vivificatis nihil damni pateretur, etsi solvereturf flumina de ventre ejus fluant aqueevivae, concipere
caro credentium, cum apud praedestinationem ejus! sufficial qualiter adveniens Spiritus sanctus eos
in fine saeculorum procul dubio futura esset resur- baptizaverit, et purgata totius iniquitatis rubigine,
rectio mortuorum. Cujus resurrectionis veritatemi repleverit omnium virtutum munere, ut repente fie-
usque adeo nobis certam Dei Filius praeparavit, utl rent fortes ex timidis, ex fatuis prudentes, ferverites
corpus incorruplibile discipulis contra naturam in- ex lepidis, ea abundantia pietatis. ut esset illis cor
corruptibilium palpabile exhiberet, et gemiuo docu- unum, et anima una, charitate Dei diffusa in cordi-
mento dubitantibus sese videndum et non viden- buseorum per divinilatem ejusdem Spiritus, qui
dum praestabat, ut ex altero -dubii munirentur ad1 copiose datus est eis ? Tunc enim demum opere Dei
fidcm, ex altero desiderium festinandi ad illam vi- confirmato in illis, vera libertate donati, voluntaria
tara conciperent, in qua oculis mutalis in melius, , munera fidelium cordium Christo Domino obtule-
jucundissima visione Pominici corporis semperr runt, et qui prius sicut servi timuerant, vivificante
 469 OPUSC. CONTRA WOLFELMUM. 170
eos Spiritu, magnalibus Dei edocti in conspectu A . numerum dierum meorum, qui est, ut sciam quid ad-
malignantis concilii injunctum resurrectionis testi- hue citra morlis debitum commoranti desil mihi. Ad
monium virtute invincibili reddiderunt. Tunc vere hunc manentium dierum numerum infinitum trans-
cceli enarraverunt gloriam Dei, et firmamento apo- ilire quandoquc nos facit spiritus pietatis, et un-
stolico opus Spiritus nuntiante, vox majeslatis de- ctione sua, qua docet de omnibus, suggerit, ne
sertum concutientis intonuit in virtute et magnifi- totum nos comprehendisse arbitremur, sed pracsen-
centia. Nec fuere diversitates gentium apud quas tibus sacramentis initiati, cum apostolo in ea quae
voces eorum non mtelligerentur, ita ut divini ignis ventura sunt extendamur adbravium supernae voca-
incendio scintillante in omnem terram sonus eorum tionis Dei, memores illius heereditatis in qua de
exiret, et Spiritu omnia continente, ac ideo orbem manu omnium inimicorum invisibilium seu visibi-
replente terrarum, mullis etiam nationibus vocis lium libcrati, in sanctitate et justitia coiam ipso
scientia traderetur. Hic dona sua dividens, proul corporalitcr praesentati, omni tempore serviemus ci«
voluit, aliis genera linguarum conlulit, aliis gratiam Sicut enim priora significativa sunt praescntium, ita
sanitatum, quibusdam discretionem spirituum, omni- ista effectiva quidem salutis sunt, sed praesentatio
bus in Salvatorem credentibus peccatorum remis- futurorum; spe enim salvi facti sumus, et videmus
sionem, et quod his excellentius est, indeficientem nunc per speculum, tunc autem facie ad faciem vi-
Dei et proximi dilectionem. Inflammavit linguas do- suri sumus, cum apparuerit Christus vita nostra, et
ccutium et auditorum duritiem emollivit. Complevit cceperit apparere quid erimus.
loqueniium ora, et ad capicndum verbum viteecorda CAPUT XXII.
pracvenit discentium, ut essel magisterium sine mo-
ra, disciplina sine diflicultate, doctrinae salutaris Breviler longam seriem operum Dei attigimus, et
verax ct jucunda perceptio. Tunc compleri coepit subjecimus conspectui tuo Ecclesiae status, ut exinda
illa effusio quam per Joel Dominus Deus ante pree- judicares quam inconvenientes in plerisquc et dis-
dixerat dicens : Effundam de Spiritu meo super om- sonac sint ccelestis instilutio et humanorum versutiea
nem camem, et iiliis Judaeorum, sanctis videlicet figmentornm. Quamvis enim in moraii discretione
apostolis, vitam futuram prophetantibus.Hinc Syn- praeler ea quae ad fidem sanclificantem cuncta perti-
agoga perdidit cruorern animalium, illinc gentilitas nent, in pluribus philosophicae ratioiaes a catholico
culturam idolorum, quoniam Spiritus, qui per Iati- sensu non discrepent, sicut in descriptione virtutum,
bula prophelarum signaverat adventum suum, emis. ''; quas politicas, purgatorias et purgatas appellanl, ct
sus a Patre et Filio, discusso legis vclamento, pro- ( aliis multis, ex quibus ecclesiastici rectores ct gu-
cessit in publicum, ut nova creatione facta terrae bernatores divinae reiptiblicae quaedam sumpsere,
faciem renovaret, etremotis idololatrarum sordibus tamen cum ad corporum nostrorum disputationem
disparatos parietes in unam domum Domini coad- ventum est, miscrabililer desipuerunt, statuentes
unaret, et fieret gens sancta, poputus acquisilionis, sibi perniciosas sententias quae veniuiit contra re-
electum genus,regate s«cerrfoJ!Mm,omnibusvocatis in surrectionis mysterium, circa quod maxirae divitiae
admirabile lumen Domini J. C. Hoc Paraclito sugge- bonitatis et humiliationis Dei versantur, quod nimi-
rente omnia, et efliciente per apostolicam manuum rum nec natura duce comprehendere, nec inspiranto
impositionem, sacrorum ordinum inslitutum est sa- Deo cognoscere meruerunt. Corpus namque ex ele-
cramentum, etvenerandi conciliipia collatio. Quas.i menti.s compactum arbitrantes, quod ipsius ponde-
formam sequentes Patres imitarentur, quatenus eo- rosum erat opinabantur in terram inevitabili neces-
dem Spiritu illustrati subrepentes haereses devitarent, sitate redire, ut spiritu ad stellam comparem
el pro teniporum atque Iocorum ratione sancirentre- redeunte, singula ex quibus concretum corpus eon-
gulas moderamine mansueto. Hoc ipso animati tam stiterat, in malrices essenlias retcxerentur; unde
apostoliquam apostoliciviriconslantercaducorum re- nihil aliud corpus quam carcerem ct sepulcrum poe-
gum superaverunt tormenta, et fide, verbis, moribus £D nitentis animae aestimabant. Proinde quicunque illa-
Deum in se glorificantes robustiori amoris aestu ex~ rum scripturarum sensibus, sicut veris, acquieverit,
usliones corporum contempserunt, in patientia san- quaereparationem corporum in aeterna vita impos-
ctas animas possidentes, el usque ad hujus vitae ex- sibilem esse contendunt, tanquam verius reputans
itum et coronam martyrii thesaurum fidei in vasis quod ab elhnicis sancitum sil, omnia scilicet pon-
fictilibus conservantes. Hujus inspiratio est, quod dera suo nutu in terram ferri, iste absque dubio
ubique sentit calholica confessio sacerdotum, et hostis est sui ipsius, et ingratus elementorum Au-
quicunque de incarnato Verbo, sive ad aliorum eru- ctori, qui omnia queecunque votuit fecit, cui pro
ditionem, seu ad sui consolationem sano intellectu certo tam facile est unum in supremo locare, quam
locuti sunt, non aliunde quam ab illo hauserunt; facile fuit in prima creatione compugnans chaos ele-
nemo enim amat Dominum Jesum Christum nisi in menlaria dislinclione stabilire. Et in hoc, ut opinor,
Spiritu sancto, qui adveniens electorttm cordibus in mecum convenis, quod omnia quee vult possit Deus.
amorem coaeterni sibi Verbi accendit, et postulare Sed fortassis inquies : Licet cuncta faciat quaecun-
eos facit gemitibus ineiiarrabilibus, et cum Psalmista que velil, nec aliud faciat, et aliud vclit, sed ca eliam
gemere : Noinm fac mihi, Domine, ftnem meum, et velit nuae facit. auia voluntatem cius nemo eomnel -
PATROI-. CLV. .. ., , ... 6
171 MANEGALDI 172
lit, philosophanti tamcn in dubio manct utrum ipse A petalur quidquid inhoncstum ct tuipe ost, quidquid
vclucril quod eum voluisse et fecisse beata simpli- damnosuin amelur, ot bomo in bonorcm Dei condi-
citas fidelium crcdil. Hic quaestionis nodus sicut non tusjiimcntis insipicnlibus similis redigitur in dccic
credcnti diflicilis, ita facilis est cicdcnti, et quan- ctis bcstiale. Sine diffcrcnlia namque de vilio itur In
tum in hominc cst, ut cxislimo, insolubilis, nisi vitium, ubi etiam jpcccali causa fit preecedens peo-
adsit clavis David, quee claudit et nemo aperit, apc- calum, et assidua peccandi delcctatio reprobum sen-
ritct nemo claudil. Nobis autem hoc solutum cst in sum in profundum pertrahil peccatorum, ut jam
fideli Abraham, in cujus semine eliam credens phi- nulla videatur sibi posse fieri remissio delictorunv
losophus bencdicitur, in columna nubis etignis tem- Tunc quod omni vicliina polius est, obedicnliae bo-
pore Moysi, in divisione maris Rubri, et caeleris a num conteninitiir, ubi nimirum dcfuncto timore Dei,
nobis superius comprehensis, in quibus consucludo soli dominanti libidini obeditur.
naluree totics victa est, ut jam ipsa de se natura CAPUT XXIII.
parum conliderc possit. Ad ultimum natus est homo Confusionis tantae baratrum, nisi major Dei misc-
Dcus de pcrpelua Virgine, idemque homo sepullus ricordia pcrditioni vcslrae subvenire dignabitur, vo-
rcsuscitatus est in aeternum cum vero corpore, qui bis et sibi praeparasse videntur, non qualescunquc
prius in argumentum virtutis suee fctidum cadavcr B pcrsonee, sed quos archiepiscopos ct episcopos ap-
Lazari vcraciler reslituciat mortali vilte. Menlitur pellatis, quorum furorin tantum abundante iniquitate
orgo philosopbus cnuntians omnem hominem esse d:sipuit, ut non dubilarent contemnere salubres ad-
animal rationale mortale, quia Cliristus rcsurgens cx monitiones ct canonica decreta sancti viri, videlicct
mortuis jam non nioritur, mors illi ultra non tlomi- GregoriiVH, Romanaesedis episcopi,et abrumperc se
nabitur. Acpro hoc quitlam homo factus est animal avisccribusapostolicacEcclesiee, universorummalris.
immorlale, qui salutare dogma imitaloribus stiis Cum enim ab eodem Gregorio pro suis criminibus
confert, et in disputando adjuvat, quatenus diabolo, canonicis rationibus urgercnlur, et vel daumati vcl
qui cxstinctor fidei cst, ct membris cjus virililer rc- metuentes damnaii iiullum sub prudenti et instaiuci'
sistcntes, credant ct clament velociter futurum csse agenli viro impietati suac evadcndi aditum cernerent
iit collata homini iinmorlalitate, qua Deus diffore- derelinqui , involverunt eadem damnatione regcni
bal ab eo, removeat mortalitalem, qua hoino miser suum Henricum , quem sicttt actorcm hacrcsis siue
recedebat a Deo, ot sic per Chrisli sapientiam et habueraut, ita et defciisorem habcrent. Crcvit rabios
gratiam stib una definitionc convcnianl, quos nior- regni Tcutonici in immensum, ct ultra modum pec-
talis philosophus pcr infatuatam prudcntiam trans- cantcs, imitatorcs Judaicae pcrfidiae facti cstis, duiii
iloria qualitale dividebat. Iloc non pcrcipilur post- objicicntibus vobis his qui de parte calholicorum
qnam spiritus subjcctus cst carni, quoniam cuni slabanl, r.on sic agcndum esse contra magislrum
caro adversus spiritum concupiscat, si spiritus abnc- lotius Ecclesiae, suiiimte scdis episcopum, poslha-
gatis fructibus suis, qui suiit sccunduin Apostoluni bita totius divini cullus rcverentia, sacpe clamare
Galalas cohortantcm, cliaiitas, gaudium, pax, fides, noii crubuistis : Non habemus ponlificcm nisi Ca:sa-
continenlia, oastitas, cl alia lalia, qnae cogcnti legi rcm. Ut taiiien corpus Satanee suam hucgrilateni
iioii subjaccnt, sub dominio carnis transierit, et tur- obtinerct, pctiislis virum homicidam donari vobis,
pissimus scrvus lascivicnlis dominse pressus impc- VVipertumscilicet, cxarchicpiscopum Ravcnnatcm,
rio, sensualilalis jugum porlare consueveiit, statim quem pro certis ct publicalis sceleribus prius in
longaiiimiiate, qua mansura bona sustincntur, ab- plenaria synoio , codcm Gregori) ponlilice pracsi-
jecta, implicatur et confunditur operibus carnis, dente, Romana Ecclesia condomnaverat. Discipuluui
quae sunl fornicalio, immunditia, avarilia, quce ost vero Jesu, qui in hoc se totum impendcbal ul san-
idolornm servitus, sub qua idololatria comprchcn- cla Ecclesia ad debilum honorem ot necessariae li-
ditttr, inobcdicntiae scelus, contentiones etiam cl dis- bertatis stalum ropararetur, quantum in vobis fuit,
sensiones, quibus vos operarii carnis maxime totis T\ expellendum ct crucifigcndum votis et actionibus
his lemporibus studuistis, qualia qui agunt, regniim nefariis postulaslis. Verum quia novit Dominus qui
Dei non conseqtiuntur; sicque privatus gratia Dei, sunt ejus, ct in oinni genle clegit viros acccptabiles
quac est vita a'terna, militat stipendiis peccatorum, sibi qui eum timeant el operentur justitiam, non de-
quae sunt morlis perpeluae indeficicntia tormenta. fuerunt eo temporc viri magni et religiosi, quibus
Sicut cnim carnem spiritus magistcrio virtulum et iniquitas tanta non placuit, hodieque supcrsunt in
sanctorum exercitiomorum ad capessendam immor- eodcm regno quamplurimi qui miseraiite Deo non-
talitatis stolam crudire et promovere debebat, ila dum Baal genua curvaverunt, qui praeclaras digni-
caro eumdem cxcaecatum cl preefocatum demergit- tates pretiosiores quam salutcm suam faccre ne-
secum ad recipienda preemia inferorum. llinc deni- glexerunt, sed cuncta quasi stercora reputanles, ut
que peril fides, quaeper dileclionem operatur, fortis- Christum lucrifacereiU, ad apostolorum principem
simum argumenlum futurorum bonorum, ct succc- et succcssorem ejus Grcgoriuni se pro defensione
ditperfidia, desperationis creatrix, exstinclisque ocu- fidei conlulerunl. Contra quem quam impie ctiam
*
lis rationis, quibus vcrtim honcstum ct purum uiile5 secundum lcges seceuli acluni sit tolius quoque
•disceriri solct, vivitur in- scrvitute.scnstiuni, ut ap- gestionem negofii, in quo dcccnnio ct co ningis in
173 OPUSC. CONTRA WOLFELMUM. 174
Vita sancti papae non sinc gravi quassalionc sanctee A , validissime coarctari sentiatis, insumitis aliud suf-
Ecolesiaelaboratum est, ex historia, queeviri in illas fragium evadendi, sicut fures deprehensi, qui per-
partes illustris et apprime in eadem re pro justitia negant quidquid sibi nocilurum praevident, confin-
fatigati, Salseburgensis archiepiscopi esse dicitur, gunt autem quidquid putaverint profuturura, men-
manifestius cognoscetur. Ex quo magis mirandum lientes illum nunquam fuisse papam, quem sancte
est super imprudentia tua et aliorum, qui in causa et rcligiose in grcmio ejusdem Ecclesiae a puero
Ecclesieeconlra rationes fidei tam frequentes et ina- educatum, in temporc necessitatis quando ingruen-
nes verborum pugnas facitis, nescientes penitus quid tibus vitiis virttm plenum fide el Spiritu sancto ad
loquamini vel de quibus affirmetis. Si enim Scri- suscitandos canones oportebat assumi, eadcm ca-
pturae sacrae, quas duritia vestra intelligere non me- tholica mater per colebrem electionem corum om-
retttr, ininus satisfaciunt vobis, et Salvatoris verba nium qui pro instanlia tcmporis inlcressc debue-
tcstantia r.on esse discipnlum supra magistrum : . runt et potuerunt, praefecit sibi rectorem et gubcr-
Spiritus sancti quoque auctoritas, qua statutum est natorem omnium in Christo regenatorum. IIuiic nou
summum pontificem a ncmine judicandum, et prae- solum Gallicanee Ecclesiae, sed Teutonicee et Hi-
lerea concordia dccrelorum, quae non solum impiis spanae , poslremo Graecaeet Latinae sine contradi-
manibus vestris judicii gladium, quo patriarcliam B ctione cuin debita vcneratione susceperunt, ct usque
Cbristianitatis jugularc intenditis, extorserunt, scd in praesentem diem se tantum ponlificcm liabuisse
cervicositatem vestram jugo obedientiae ipsius mo- non sine gratiarum aclione rcminiscunlur. Talia
dis omnibus subdiderunt : pudori sallem vcstro suf- cos canones docuerant. Hoc Spiritus, qui a Patre
ficere poterant discreti viri in circuitu vcstro con- procedit, columbee suas, quae sine ruga et niacula
stituti, eruditi in lege Domini, logales quoque prin- esse cupit, inviolabiliter servandum mandavit, ut
cipes Deum honorantes, postremo monachi, ere- successores illius, qui Barjona, id est fitius columbm,
niitee, omnium propositorum rtiigiosi, scbisma a Domino diclus est, summi pontifices haberentur,
vcstrum libera deteslatione impugnantes. Quod enim in quos sicut succedenter ejusdem apostoli semel
canones canonibus objicilis, vecordis imperitiae est, suscepta potestas transfundebatur, ita honor eccle-
praeseiiim ubi res nulla ambiguitate implicita est, siastici culminis et aliorum negotiorum pondera re-
quo minus, ubi voluerilis, voro judicio demonstre- ferrenlur, nec in dandis judieiis de apostolica digni-
tur; ubi autcm velle viribus, ubi judicia manifcsta tate quidquam adimeret vita inferior succcdentis,
sunt, violcntoruin est ot de justitia dcsperantium. ubi pcr eatholicam ordinationeni adessent ct Spiri-
Ita nanique usque in hodie: num diem diiaecivitates, ~ tus sancti gratia et Petri merita praesidentis. Utrum
quarum una cst Christi, altera diaboli, a principio autcm vos cumdem receperitis aliquando summum
negolii ltujus in suis civibus dislinclae mansorunt, ut pontilicem, arguit post primam exconimunicationem
nulla fore civilas in tota Latinitate sit quee non ha- satisfactio regis vestri facta in Italia, quando rerum
beat hujus causae oppositos dofensores, quorum alii desperationc compulsus nullus vobis niiseriae exitus
cum sanguinario Cain in spicis coram Deo offerunt occurrebat preeter absolutionem ipsius, qucm, licet
rcislas exacorbationis, alteri cum Abcl justo in sim- perfidis mentibus Pastorem tamen et Dominum co-
pSci agno innocentiam veritatis. Unde est etiam gnovistis. De quibus plura scribere omittimus, cuni
quod vos ad irritandum Altissimum, el augmentum in preefati viri nistoria de his omnibus plene luci-
profanationis in sacrificiis vestris pro Wiperto tan- deque digestum sit.
qiiam Patre et pontilice animarum vestrarum divi- CAPUT XXIV.
nam clementiam iraploratis. Nos eumdem hominem Illud vero prxtermittendum nobis nulla ratione
haereticum, qui vivente patre et domino nostro per visum est quod malignRas vestra confinxit de epi-
crucntam manum facinorosi et excommunicati regis stola quadam ad corrurapendos minus intelligentes
ad obligandas obligationes in peccatis sacratissimam in eumdem sanctum Gregorium composita, et ad
sedem apostolorum usurpare et polluere conatus sit, JJ persuaclendum, et ingerendum scelus vcslrum men-
damnatissimum exsecramur. In quo nihil mediumi tibus simplicium, quasi quod agitis, ex aequitatis
est : aut vos, si verum dicimus, tanquam qui per- zclo non ex odii falsitate procedat, per diversas
niciosissime diabolum pro Chrislo colunt, indissi- partes regni directa, ut indiscreti homines qui non
mulabili condemnatione teneri; aut nos, si menti- rccogitant utrum sit sicut dicitur, sed credunt ita
mur, inlolerabili et nimis odiosa super innocentisi esse quod sic scribilur, adjuvent partes vestras, ct
preejudiciopraesumptione seduci. Restat ilaque ut, mendaciorum quae intenditis horrore permoti inau-
eo probato quod objicimus, aut furor et indignatio> ditam crudelitatem vestram excusabilem opinentur.
Dei vos pcrseverantes corripiat, aut misericordiat In qua liquidum esl recte sapienti, quod vos per
respiciat pcenitCntes. Sed, ut existamus, nullus ve-- quorum ora pater mendacii ex propriis Iocutus
strum qui ipsius patrocinium suscepistis, adeo at-• est, ex patre diabolo estis, qui in veritate non
tritee fronlis erit ut quod de invasione dicitur, au- stetit, sed talia de Christo Domini et beatorum apo-
deat difliteri, cum universus pene Romanus orbisi stolorum succcssore, vos dicere et scribere com-
his veluti diffamatis et publica notitia convictis at--. pulit, quae nec verisimile est in quemlibet ple-
testetur. Cum igitur protervitatem vestram in hoc; beium hominem cadere potuisse. Sed quia in tolo
175 PAULUS S. PETRl CARNOTENSIS MONACIIUS. 170
malignantium couventu, in quo Treveris, ut au- A rct, refellcre calumnias objcctorum. Sed optimus
divimus, consilium opprimendi justi habitum est, amicus maluit domini et magistri sui ficta convicia
nemo illorum qui in cathedris pestilenliae sede- decantare, quam offendere impiorum concessum ;
runt, idonev.s inventus est qui sciret ad increpan- quae, si pie saperet, combureret debitis flammis po-
durr: Hinocentem ct subvertendam justitiam verba tius, quam susciperet deleganda. Et preedictus qui-
Componere, et ornate detrahere sermonibus veri- dem Domini servus Gregorius abscondiltis in abs-
tatis, injuncta fertur esse hujus negotii cura cuidam condito faciei Dei a conturbationc vestra, et pio-
homini grammatico Wirrico, Treverensi magistro, tcctus in tabernaculo ejus a contradictione lingua-
qui sub persona Eliphat Temanitis, Virdunensis rum vestrarum, perfruitur decore domus Dei, cu-
scilicet episcopi, fraudulenlis verbis et dolosa per- jus honorem et libertatem amavit, praedicavit et
curictationc augeret dolorem sancti Job in sterqui- docuit in verbo veritalis et virtule Dei, cum prae-
linio mundanae tribulationis sedentis, et scaturientes deccssore suo B. Paulo in conspectu hominum in-
vitiorum vermes de corpore Ecclcsiae radentis com- cedens armatus justilia per infamiam et bonam fa-
passionis manu et testa veritatis. Ille vero gramma- mam, ut seductor et verax, quasi moriens, et ecce
ticus ad exprobrandum Deo vivcnti de Philistaeorum vivit, ad horam contristatus, semper autem amodo
ccetu electus, gaudens suscepit operam, alque more gaudens, et locum habitalionis gloriae Dei adeptus,
scholarium rhetorum, qui in suscepto themate non incbriatus ubcrtate gratiaeejus, et torrente volupta -
atlendunt quid gestum vel non geslum sit, sed in tis ectemae potatur, experiens cum fideli David
fictis causis praeacuentes linguas, tantum eloquun- quam magna multitudo dulcedinis tuae, Domine,
tur quantum quilibel vel inferre injuriam, vel ipse quam absconditi timcnlibus te. Ideoque linguis
suslincre poluerit, fecit epistolam contumeliis san- vestris adhuc per terram serpentibus, benedicit
ctoeEcclesiaeredundantem, cui velocius respondere Dominum, qui mirificavit misericordiam suam sibi
deliberamus, adjutorium nobis praestante ipsius in civitate munila superna scilicet Hierusalem, ad
gralia, cujus dono scimus disccrnere quid sit super- quam stultitiee et maledicta vestra aspirare non
bia et obedientia, quid turpitudo et castitas, quid possunt, quia ibi praesidet veritas Patris, quae de
distet a falsitatc veritas, et angelus Salanae, cum loco sancto suo prodit omnes qui loquuntur meiw
transformat se in angelum lucis. lta ehim intro- dacium; propugnatores vero eequitatis et defen-
duclus episcopus in verbis illius epistolae amicum sores Christianismi sui indubitanter animat, ut con-
se simulat, ut tamen sub habitu inquirenlis totum fidant, quia ipse vicit mundum. Quoniam et si dif-
iniraicorum virus effundat. Qui si verus amicus fo- C fert, non deficit, sed preesens auxilium omnipoten-
ret, non paleretur sub suo nomine sacrilegorum tiae suae semper illis communicat, quibus dicitur :
blasphemias publicari, cum facilc illi esset, si cura- Ecce ego vobiscum sum in consummutionem smculi.

ANNO noMisi me

PAULU8

S. PETRI CARNOTENSIS MONACHUS

NOTITIA HISTORICA
(Ilistoire littiraire de la France, t. VIII: p. 254.)

Paul etail moine de Saint-Pere cn Vallee a Char- D 1029 (ibid., 1. LVI, n. 56). Paul, qni y elait dcja
tres et lenioigne y avoir vecu avec Ardfaste, ou moine, pouvait par consequent elre ne apres les
Arefaste, seigneur normand, liomme de probite, de premieres annees de ce xie siecle, et ne mourut que
bon conseil et eloquent, que Ricbard II, duc de Nor- fort longienips apres, comme on le verra par la
mandie, avait souvent employe dans lesnegociations, suite.
auprcs da roi de France et d'autres souverains. Nous Cetail un homme d'esprit, de merite, forl stu-
avons par la de quoi fixer les commencemenis de dieux, qui se fil une occupation pariiculiere de con-
1'histoire de nolre auleur. Ce fut en 1022 qifAre- server a la posterile les monuments hisloriques
1'aste decouvrit cette espeee de manicheens qui sont qu'il put decouvrir, avec les evenements de sori
devenus fameux dans 1'histoire (MAB.An. 1. LV, siccle, principalement ceux qui regardaient son mo-
ri. 2); el apres le concile d'Oiieans, lenu a leur sn- nastere et la vilte deChartres, qui etail peul-elre le
4<H,il se relira a 1'abbaye <le Saint-Pere, ou il em- lieu de sa naissance. Sa candeur, sa sincerile et sa
brassa la profcssion moiiasliquc, ct vivail encore en bonne foi lui meriierenl l.t confiancc de ses abbetv
 f77 NOTITIA IIISTORICA. 178
Des 1038 rabbeLandri 1'envoya a Blois porler ume A cst un carlulaire celebre, connu de piusieurs savants
somme d'argent a un nomine Raliere, pour 1'engageir du demier siecle, qui y ont puise avec fruit. Tels
a se desister des prelenlioiis qu'il avail sur ta cba sont enire autrcs Sainte-Marthe, dom Hugues Me-
pelle royale donnee a Saint-Pere. 11avait a son ser I en nard, dom d'Acheri, dom iMabillon,qui, cn le citant,
vice un valet nomnie Tescelin, comme on Papprent ont un peu cliange le vcrilable litre, le nommant
d'un monument de ce lemps-la, ce qui ferait croircj Liber Aganonis, ou Haganonis, et quelquefois Apo-
qu'il attrait eie quelque lemps cellerier ou procureuir theca, parce que c'est un recueil de divers monu-
de 1'abbaye. On est confirme dans cetle pensee ei i ments. II comprend cent tronle-huit feuillets de ve-
lisant qu'il planla des bornes pour marquer lcs li- lin in~i°, d'une 6crilure du xi« siecle; de sorte qu'il
mites du lerritoire de ce monastere ; magnis lapi- ne parait pas y avoir de tlifficulie que ce ne soit
dibus a Paulo monacho solo infixis, ce qui se lit sons5 1'origiiial de 1'auteur. II n'y en a point non plus
1'abbe Landri (MAB.ib. I. LXII,n. 83), et par conse- qifil n'appartienne au moine Paul. C'esl ce qui est
quent avanl Paiinee 1005, qui fut le lerine de ta vicj deja prouve en partie par le rccit de son histoire,
de cet abbe. el qui se iroiivecoiifirme par un autre cartulaire que
II est au moins vrai quc Paul remplit pendanlt l*on conserve aussi a 1'abbaye de Sainl-Pere, et
plusieurs annees les fonctions de cbancelior ou se> qu'on nomme de ordinairemenl le Carlutaire d'Ar-
cretaire de la maison de Saint-Pere, ce qu'on expri- genl. Cauleur celui-ci, qui vivait environ un
mait alors par le ternie de nolaire. On en a lai siecle apres, transcrivaiit nn morceau du premier
prouve dans plusieurs chartes qu*il rapporte lui- carlulaire, 1'allribue diserloment a Paul, par lins-
meiiie, et dans lesquelles se liscnt los traiis sui- g criplion suivante qu'il a mise en lele : Scriptum
vants : Scripsil Pautus monachus; Paulus monachus Pauli monachi.
scripsit; Puulus monachus exstilit notarius. Lors- Paul commence son recueil par donncr une iddc
qifil etait absent, et qu'un autre tenail sa place, de son dcssein. 11avertit que, 1'ayant entrepiis k la
telui-ci avail soiu de inarquer qu'il 1'avail fait par solliciialion de ses freres, il se propose d'y recueil-
Pordre de 1'abbe; par exemple, sous Pabbe Landri, lir loutes les chartes et privileges de son monastere
donl Paul elaitlTiomnie deconfiance, Roberius mona- qui avaienl ecliappti aux iiiceiulies et autres malheurs
clius scripsit hanc charlam jubenle Landrico abbale. des temps, et qu'il avait pu recouvrer, afin de les
Au lieu que quand Paul ecrivait lui-meme, il mar- conserver a la pos:erite, et que ceux qui y auraient
qtiail simplemenl qu'il le faisait sous tel ou lcl abbe. interet y trouvassent 1'histoire de 1'abbaye dc Saint-
II y a de ces sorles de cliarles au raoins depuis 1040 Ptire. L'atiteur a divise son ouvrage en deux livres,
jusqiPen 1077 inclusivement. an preinier desquels il a donne le titre de Liber Aga-
Paul coiilirme lui-meine par plusieurs fails, qii'il ni, parce qu'il conlient les donations failes sous
a fait entrer daus son ouvrage, le lemps oii l'on 1'cpisoopat d'Aganon, eveque de Chartres. El comme
vient de moulr.-r qu'il florissail. En effet, il dil ex- le second Iivre coinprcnd celles qui ont ete faites
presseiiieiu qu'il vivait sous Pepiscopat tPAgobcri, sous 1'iivequeRagenfroi, rcslaurateur dti monasiero,
inort vers 1060, et fait meiilion des eveques.ses suc- il l'a inlitulc Liber Ragenfredi. Mais c'est du pre-
cisseurs, Robert ei Geoffroi. II rapporte un eveiic- micr tilre que le carlulaire a pris sa deiioininalion;
iiient qui arriva en 1075, et auquel il eut part (MAB. el on ne le noinmc d'ordinaire que Vetus Aganiis,
i/i.,1. LXIV,n.2).L'eve(|iicRobert,!qui etait deTours, P d'ou Pon a fail Liber Aganonis, comme il a ele dit,
voulut donner k Sainl-Pere pour abbc le moine Hu- et qu'il se lit nieiiie a la lin du livre. Cependani, mal-
bert, qui etaii accuse de suivre Plieresie de Beren- gre cet ordre ainsi eiabli, il ne laisse pas de se trou-
ger. Mais il n'y put reiissir, ajoule notre ecrivain, ver, dans Ia premiore partie, une charte qui appar-
par la reclaniat on que nous y fimes de vive voix, lient a 1'episcopat de Ragenfroi; de quoi 1'auteur a
ct la forie opposition que nous y apporlanies : noMs 6oin de rendre raison, en disant qu'il I'a rangee dans
acriter renitenlibus, ac viva voce refutanlibus. Hu- la preniicre classe parce qu'tile regarde les cha-
bert ne laissa pas cependanl de porter le resie de noines qui etaiont alors elablis a Saint-Pere, et que
ses jours Ie titre d'abbe, qqoique Eiislache, doni cette classe est ilcsiinec a loules les charics de
Paul fait aussi mention, eut ete substitue a sa place. cette uature, comme la seconde a celics qui coiiCjr-
Aulre fail qui prouve ce qu'on vient d'eiablir, et nent les moines.
qui nioiiire que uolre auteur ne vecul pas au dcla II nc faut pas, au restc, regarder ce ca tulaire
de ce siecle. Paul nous apprend que le comte Ro- comme uiie compilation seclie et den:iee de Iraiis
trou tlonna a 1'abbaye de Saint-Pere le inonastere historiques, aulres que ceux qui se trouvent epars,
de Saint-Denys de Nogenl, el qu'elle en jouit jus- corame noyes dans les chartes qui le coinposonl cn
qu'a la mort du comte, c^esl^a-dire jusqu'en 1079, partie. L'auteur a cie attonlif a le reudrc inte-
ou, au plus lard, 1084. Mais qu'alors Bealrix, sa ressanl, en y faisant entrer grand nombre d'eve-
veuve, <Hace monastere a Sainl-Pere pour le don- neiiienls qui s'etaient passiis en son siCcle, ou
ner a Cluny, ce qui fut un sujet de conleslalions qui 1'jvaieul in<5meproteJe, et qu'on ne trouve pas
entre les deux abiiayes, qui ne finirent qifau coin- ailleurs pour la pbipart. Cesl ce qu'il noinine di-
nieiicenient du siecle suivaut par un aocord fait D gressions, qui ne doivont pas', dit-il, eue desagrea-
eulre elles, dout notre ecrivain ne parle point, quui- bles au lecteur. Bicn loin de la, on lui sait tres-bon
que son dessein Pexigeat, s'il n'eut eciil qu'alors. gre d'avoir ainsi interrompti la suite de ses pieces
Enfin on trouve dans les titres du prieure tle Leon- originales, pour varier aussi agreablemeni son
eourl, appartcnaut alors a Pabbaye de Sainl-Pero, ccrit. S'il avail moins craint la jalousie ile certaines
qu'en 1088 Ibert d'Eiigni donna 4 ce prieure les porsonnes, qui en tous les siecles ne traversent que
oiiiies, qu il fit voir au moine Paul inonte sur IIII irop souvent les louables eutreprises des autrc^s, et
coursier blanc 11n'y a nulle apparence que 1'aul qu'il ciit iin peu pbis presume de sa capacile, il
ait vecu au dela de ceite epoque. Qu'on se sou- iiOiisaurail donnc iiiio histoire en fjimeel suivie.
vienne qtfil elail nioiue avant 1029, et quc des II tn avait ifaionl le dessein, mais il fut arrote par
1058 il gerail lcs affaires de sa maison. Nous nous les rellexions qu'on vient de marquer. II craignait
soinnies un peu arreie a son histoire, parce que si fort d'y revenir, qu'apres avoir dccrit cerUins
jusqu'ici elle n'etait pas connue, et que ceux qui evenemenis, il s'arre\e aiissitol, par la Cjnsideratiou
ont entrepris d'en parler, iiomnieiueiU1'auteur de . qu'il pourr.iil paraitrc passer lesbornes d'un conipi-
la Bibliotheque Chartraine, sont touibes.daiis plu- l.ileur, el faire le por^onnage diiistorion.
sieurs fautes qu'il serait inutile de relever; ce que Toiites ces prtcautions n'oat pas enipeche notre
nous en venons de dire est lire de 1'ecrit nieine de ccrivain dc nous donner u.ie hi'stoire abregt^ede son
iinlrc auleur. nionasiero, suivant tc qu'il en avait appiis des
fiiniquc ouviago qni nous restc du moiiic Paul aiuicns, ou lu diins lcs moimin.eiils qii'ils av, \g.\
«79 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI 180
laisses a la poslerilc. L'o,i y voit 1'anciunnc situalion A
. aventure, seulemenl je sais.... Je ne connais pas un
de Pabbaye hors des iniirs <le la ville, un eiat de lel lieu, mais je ne doule pas qtCil exisle, parce que
son lerriioire el de ses bornes; des iletails de ses jeletromeainsiScrit. II vaqtielquefoisiusqiPamarquer
ruines reitcrdes par les Norinands, tle Ia deroute de lapremiere sourced'oiiila appris lesevenenienls dont
ces barbares par la veriu de la^ainle chcmise, qu'on il parle. Par exemple, en parlantde la decouverle <lti
montre cncorea Cliartres,du zeledePevequeAganoii chef de sainfRomain, il averlit que ni lui ni celui
pour retablir le monastcre, et des soins tic Ragen- qni la lui avait raconlee ii'cn avaient eie temoins,
lioi pour le dedommager de ce que Pcveque Elie lui mais que ce dernier la lenait tle Parchipretre Ago-
avaitenleve. On y trouve de meme plusieurs autres bert, depuis eveque, qui s'y eiait trotive present.
evencnients memorablcs qui concernent Pabbaye de D'auires fois il rcvient sur ses pas, lorsquil s'aper-
Saint-Pere. Ce qui donne un nouveau prix a ce (joit avoir fait qiielque ecart, et ne rongit point tle
morcean diiisloirc esl la description que Pauteur y retraclcr ce qii'il avait avance conlre Pexaclittnle
fail de la ville de Cbartrcs, de son enceinle, de ses dos fails.
porles el dela plupart de ses rue.s. Cest de ce rccueil que dom d'Achcii a lire l*liis-
Paul nc s'ost pas borne aux evenemenls domesli- toire des nonveaux manichocns, docouverls a Or-
ques, il a ete eucore soigneux de nous apprendre leans au cominencomeiit du xie siecle (Spic, t. 11,
plnsieurs faits qui regardent liiisloire piiblique. p. 670-C76},histo'u'equ'onafaitenti'erdfipuisdans la
Telle esl l;i decouvitiie des hcretiques, a Poccasion collociion gcnerale desConciles (Cone. t. IX, p.838-
<lesquclsfnt assemble en 1022 le concilc d'Orleans. 842), ot qiPon ne trouve poinl ailleurs aussi detail-
Cautcur de la Biblintlieqnc Charlraine ri'avait pas n, lee. Ccst a la nieiiie source qne tes auteurs du Galtia
lu cette relaiiottdans Poriginal, pour la croire de la Chrisliana (11, 483-87 ; IV, 720-24) ont puise toutce
lacoii d'Arofaste. Mais o'est iPArefasle, auteur do la qtPils disenl de plus avere des eveques de Cbariros
decouvcrte, avco qui Paul vccut quelquc (einps, que et des abbes deSaint-Perc au ix« siecle et auxdoiix
cclui-ci cn avait appris Phisloirc, cl c'osl dapres siecles snivanls. Cesl encore de Pouvrage de nnire
lui qu'il l'a ecrite pour la posieiite. Telle esl e.i- ccrivain que dom Mabillonapris toul le fohd des elo •
cqre la dccouverle du chefde saint Romain, qui se gcs desvcncrables abbesAlevceet Arnoul (Mab.Act.
lit a Brou lorsqu'on creusait les foiidenienls pottr t. VII, p. 279-28S; l. VIII, p. 315-319),
y elcver une egtise de pierre, a la place tPune autre L'abbo Landri (MAB.An., I. LXII,n. 83), sous qui
qui iPetail que de bois. Tello cst enlin, sans entrer le moine Paul passa la plus grandc parlie de sa vie,
<lans tiii plus grand tlelail, la relalion abregee dcs iiiourut en 1065, ou sel.ni tPautres sciilcinenl deux
niiracles de saint Sigisinond, cbanoiiic de Charlres. ans plus lard, el fut enlcrre ii Saini-Pere. On Iui
On nedoit pasomctlre, pottr faire connaitre loul dressa une epilaplie en scize vers ciegiaques, qui
le merite de ce recueil, que Pauteur est allenlif a nous a ele conscrvce, e qui est un peu inoins plate
y donner les cboses pour ce qtPeltes sont, et qu'il que lesautres pieces de cetleespece du memesiecle.
y pousse Pimpartialite jusqu'a ne pas dissimuler les Nous n'en paiions apres toul <|iio snr ce qu'il y a
lautes de ses freres. II doule la oii il croit qu'il y a bien de Papparonce qiPcllc esl tle la fagou de 1'ait-
raison de le faire. De la ces expressions assez Ire- leur du Cartulaire.
qucnles : J'ignore, dit-il, quelle fut iissue de telle C

VETUS AGANO

Collection acs Cnriutaires cie France, !om. f, p. i, p. I. Tribus p.irtibus consta-S

(Eilrtlil domnus GUIIRABI),
Codcx diplomaiicus monasterii S. Pctri, qtiarum primain lanlum, quae Pauluni monachuin auctorei»
agnoscit, rcciidimus.)

MONITUM

ii'.ts Prolcgomenis D. Guerard ad Chartularium S. Pelri Cantotensis, p. o.clxvij.

Le recucii ccrii par le moine Paul est coniui sous D qui se rapporlent aux temps dcs deux abbes Laiidri
le iiom de Velus Acjano,ou de Cartutaire d'Aganon. ct lluberi, parce que Ces aotcs se melcnt les uns dans
Dans sa proface, qu'il appelle epitogas, il anuoncc les aulres, sans egard a Pordre clivonologique. Ce
avoir donno lc noni de liber Hacjani a snn premier livre coiilienl aussi des chartes des abbes Gisbert,
tiire,qui comprcnd les.donationsfailesa Pabbaye dc Magenard, Arnou et Eustaclie, qui apparticnnent
Sainl-Pere pendant 1'episcopatd'llaganus ou Aganon, aux livres IV, v, vi et vin. On y trouve meme uus
evtique de Chartres ; el le iiom de liber Ragenfredi a cliarie de Pan 954, donl la place devrait etre dans
son dcuxieine livrc, parce qnece fut Peveque Raiu- le ileuxieine livrc. De plus, nous renconlrons rians
froi, successeurtPAgauon, qui rendit cclte abbayo (lo- le livre d'Aganon ues aotos qui sont rapportes au
rissaiite et Petablil sur desfondemenlsinebranlables. lemps de Rainfroi, son successeur. Enfin, quoique
Quant aux livres suivaiits, il n'en est pas queslion, Panieur avertisse qu'il transcrira seulemeiit les
ol c'est hous qui lcs avons disiingues en leur don- actes des huit premieres annecs de Pablie Eustache,
nant a cbacun le noni de Pabbc sous lequel les acles qui finissent au plus tard a 1087, un de ces actes
«jtiits conlieiinciit onl ete eorils. Toutcfois, nous cst tlaie dc Pan 1090. et prccedc des chartcs de dale
avous ele foice dc reunir dans lc livie vn lcs attos plus i ctcnte; ou doit douc ie considerci' commc uue
 181 VETUS AGANO. 182
addition faite a Pouvrage. Co def.iut d'oi'dre chrono-- A Arrivc a Pepoque de Pexpulsion de Pabbe Hubert,
logique parmi les charlesn'a d'ailleurs rien quidoivee i! averlit que Pabbe Tliicrry tle Vendome, qui le
noiis surprendre: dans le plus grand nombre dess rcmplaca momentanement, n'alaisse jusqifa prescnt
cartulaires, en effet, les picces sont classees nioinss qiPunc charte a la poslcrile, ct annonce qu'apres
iPaprcslcursdates que d'apres le rang des personnes3 Pavoir transcrite il transcrira de meine celles que
ilonl clles emancnt, et suivanl lcs temps ou les liouxi fircnt les moines pendant le temps qu'ils furent sans
qu'elles concernent (1). abbe (2).
But de Cauteur du Carlulaire dyAganon. Quant aux chartes du lemps de 1'abbd Arnou, il
L'autcur, comme il le declare dans sa prefacc, n'a transcrit que celles qui lui paraissaient avoir
ne consenlit a publier, edere, un recueil des charies-, cncorc quelque utilile jiour 1'abbaye; il a reraplace
tle Pabbayc de Saini-Perc, conservees en originalI Ics aulres par tine relation abregee des maux que
ilans lcs archives de cetle abbaye, que sur les ins- cot abbe cut a souffrir dans sa vieillesse. Enfin il
tanccs reiterees et pressantes des moines. Son in- n'a rapporle de 1'abbe Eustaclic, comme nous l'a-
siiflisance, dit-il, et la rusticite de son style lui con- vons tlit, qtie les acles passes pendant les huit pre-
soillaientplutot de garder lc silence quede s'exposer inieres anneos de son admiuistration. Cest d'nn
aux traits empoisonnes des envieux, qui se plai-. B eorit de Fulbert, dcpuis eveque de Chartres, qu'il a
sent a deverser le blame sur les aclions les plus( lirc Phistoire de la nominalioii de Magenard & la
louables des gens de bien. Cesl donc seulcment dignitc d'abbe de Sainl-Pere.
poiir obeir aux religieux, scs freres, et non par uii Parmi les vieillards qui lui ont fourni des rensei-
esprit de vanite, qu'il s'est decide, malgre lui, a giicments pour son ouvrage, il nomme le moine Ro-
rccueillir Ieurs privileges cchappes a Pincendic du bert, ancien abbe de Saint-Maur-les-Fosses, qui
nionaslere (1078), pour en fjrmcr un petit ouvragc 1'iiistruisit d'un accord passe cntre Eudes II, comlc
facilca sauverdu fou et des autres dangers forluits, de Blois, et les moines dc Saint-Perc. II nonimc
et commode a consuller pour la decision dcs affaircs aussi Parchipretre Agobert, devenu plus lard eve-
du couvcnl. 11s'esl aussi propose dc decrire, autant que dc Chartres, qui lui raconla commcnt le chef
qu'il en aurait le loisir et lc pouvoir, Ies villagcs, de saint Roraain fut apportc de Rome au chateau de
les lerres et les autrcs lictix domies aux freres pour Broti.
Oulre les ravages des Normands, la destruclion,
Iciirentrotieii, alin q.u'ils cnssciit de leurs biens une
connaissance aussi cxacle quc les personnes ohar- puis la restauration de Pabbaye de Saint-Pere, et
gees de les faire valoir. Enfin, il lui a paru conve- C . en goiieral Phistoire ancieniie tle celte abbaye ,
nable dc rapporler, tels quils les avaicnt appris de Pheresie des nouveaux manicheens, ainsi que les
la relation et des ecrils des anciens, les fails propres autres cvdneraents qu'il raconlc dans son ouvrage,
ii doinonlrer que son abbaye merite, par son illus- il fait encore connailre plusieurs particularites re-
traiion comme par la richesse de ses ornemenis et liitives aux comtes de Blois, ct beaucoup d'aulrcs
de scs autres biens, un des promiers rangs panni rclatives aux troubles de Pabbaye, excites par lcs
les plus celebres abbayes de la Gaule. eveques de Chartres Thierry, Robert et Arratd. Le
premier expulsa dc Pabbaye une parlie des moiiies,
Compositionde iouvrage se
Aussi Pouvrage du moine Paul, au licu d'elre un qui retirerent avec leur abbe Arnou a Ieur tele,
dans leur terre de Jusiers. Robert lint pendant trois
siinple cartulaire, conlient-il a la fois un recueil de mois le monastere
sous Pinierdit, a Poccasion dun
cbartes, un terrier et un meiange de recits. II a moine de
Marmoutiers, sectatcur du celebre Bdren-
compose son ouvrage d'apres les documenls laisses
par les anciens, comnie d'apres la relation des vieil- ger, qu'il voulut cn vain mettre a la lete du monas-
lards qu'il a consultes et la connaissance direcle tere. Son successeur continua de maltrailer les
moines.
qu'il a eue des eveiiements de son temps. La plu- II rapporte, dans les descriptions qu'il fait des pos-
part des documents dont il a fait usage etaient gar- | scssions du
des ilans tes archiv, s de Pabbayc de Saint-Pore. monastere,plusieurs details relatifsadcs
Pour la desciiplion dos anciens biens et droits de evenements anciens, et place tres-souvent, a la suilc
cetie abbaye, il s'est servi de deux volumes ou des chartes qu'il transcrit,;des notes explicatives sur
ce qtftiles contiennent.
rfilcs, rotuti : car, pour les titres origiiiaux, il n'a pu
lcs decouvrir, soit qu'ils aienl peri de vetiisid), soit Apres avoir ele force dinterrompre son travail,
quits aient ele brtiles par le feu des ennemis, soit daut par les desordres qui regnercnt dans 1'abbaye pen-
trois ans, et que susciterenl les rivaliles in-
meino qu'ils n'aienl pas ete reoTgcs faule de per-
sonnes capables de les ecrire. II a copie toules les domptables de personnes depourvues de chefs, U
la plume, afin qu'on ne dit pas de lui qu'il.
clinrtes passtSes sous Padminislration ries abbcs roprit
avait comnience a batir et qu'il n'avait pu achcver,
Wiberl, Gisbert, Magenard. Landri et Hubcrl, qifil
a troiivdcs dans lcs arcbives. Manuscrits du Carlutaire iTAganon.
II a du ccrire h la fln de son livre la relalion dcs
(!) Paul lui-ineme dit qu'il a mis enscmblc los collos
aclos concornant la lcrre dc Jnsicrs. qui fureiit rcdigecs pcndanl la vacancc du siogc
(3) Unc ehartc dc 1077 esl classcc au milicu dc abbatial.
 183 PAULl S. PETRl CARNOTENSIS MONACHl 184
(5venemeiits reccnts concernant son abbaye; mais la A le comple de son abbaye. D'apres la comniission que
cnutilation que les manuscrits ont soufferte nous a 1'abbe Landri lui donna, il fil un voyage a Blois ,
prives des dcrniers fruits de son travail. II 11'existe et reinit, dans ie bourg de Vienne sur la Loire, a
de son ouvrage que deux manuscrits aiicicns,appar- Ralierius, gendre cle Berthe, uue sonime de iQ
tenant a la bibliotbeque de la ville de Chartres. Hs sous, pour prix d'un arrangemeut conclu avee
sont du xir siecle (3), en parcbemin et dt format celui-ci par Pabbe (5). En 1088 il se rendit dans la
in-quarlo. L'un est moins delaille que 1'autre, dont terre de Liancourl, el la, monle sur un palefroi
il semble meme iP&re qu'une copie un peu abrcgee; blanc, reconnut les terres dont la dime venait d'etre
mais on y trouve des parties ou des passages qui cedee aux moines par le chevalier llbert d'firigni.
uianquent dans celui-ci, ei notammenl le huitieme Ce fut aussi lui qui planta de grandes pierres pour
tivre et la fin du septieme (i). Celui qui peut pas- servir de bornes a des terres situees au coucbaut
ser pour 1'original des deux a 138 feuillels, la copie de la vilk de Chartres, Voila a peu pres ce qiPon
en a 110. sait de la vie de Pauteur, et ce que nous aurions pu
Le moine Paul, ridacteur de ce Cartutairc. passer sous sitence sans faire tort a Phisloire, si
Le moine Paul, 1'auteur meuie du livre ou nous avions eti quolque chose de plus remarquable
Cnrtulaire d'Aganon (car le titre du prcmier li- B a tuellre a la place.
vreestdevenu celui de loutle recueil), est souvent Quatiles de ses icrils.
nomnie dans son ouvrage. Le plus ancien acte de Son ouvrage, dans les parties qui lui apparliennent
date cerlaine oii il figure est de 1060, et le plus en propre, ne se dislingue ni par Pordre des ma-
recenl de 1088. Dans les deux il est qualifie sim- lieres, ni par la liaison des idees ou par la dicliou,
plemeut de moine. Un autre, passe en 1079 et Assez souvent la phrase estobscurc, et la latinile
1088, lui donne le litre iTedituus; un aulre', de manque en general, non-seulement d'elegance, mais
1086, celui de monachus et edituus, nolarius : ce qtii encore de correclion. On doit loulefois tenir compte
nous apprend qu'il etail, au moins tlans les dernisis de la barbarie de 1'age oti il florissait, el considerer
temps, concierge, on plutdt tresorier de Pabbaye que s'il est bien au-dessous des ecrivains lels que
de Sainl-Pere. Dans la pluparl des acles qui le les eeiebres eveques de Chartres Fulbert et Yves,
mentionnent, il esl designd comme le notaire ou qui vecurent dans le meine siecle, il ecrivait niieux
redacteur de ces actes memes. Ainsi donc, parnii que la plupart des auteurs de son lemps. Du reste ,
les charles copiees par lui, il y en avail plusieurs il fait preuve de jugement, de candeur et de bonne
ilont il avait.Iui-meme ecrit les originaux. Les nom- foi, et ne deguise pas nieme les fails peu honorablos
iues Ernulfus Niger el Tescelinus, qui paraissenl pour ses freres.
ilans les actes au nombredes temoins, avec laqua- Temps oii it a vicu.
lilicaiion de famulus Pauli monachi, etaient appa- II est d'ailleurs impossible de fixer Pepoque de sa
remment des especes de freres lais allachds a sou naissance et celle de sa mort. On lit dans VHistoire
service. lillirairede la France(6), qu'il ilevait Atre fort &geen
Le.recueil de Paul temoignede son zcle pour fcs 1088, etant ne vers le commenceiiienl du xi« siecle;
interets de son abbaye, et du soin qu'il mit a faire mais c'est une oninion qui manque cle preuve, et
la recherche des possessions et des droii9 qu'elle peut-etre aussi de vraisemblance. De ce que nous
avait on qu'tlle pouvait pretendre. 11eut beaucoup le voyons cette annee meme voyager a cheval, nous
a souffrir avec les autres moities des troublcs qni devons supposer qu'il 11'elait pas alors fort avancd
aflligerent le couvent, et donl il ne parle qu'avec en age (7).
tlouleur. Orlhogravhe des noms de lieux.
Ce fut peui-cHre en sa qualile de concitrge ou II est inutile d'avertir que nous nous sommes f.it
tr&orier qu'il fut charge de plusietirs affaires pour une loi de publier les lextes daus toule leur inge-
(3) Les Benedictins (Hist. litt., t. VIII, p. 257) D du comte Eude II, son pere (Doyen, I, 139). Donc
jugent que le plus ancien dos deux, celui qui a 158 le voyage de Paul, qui n*a guere pu se faireavant
feuillets, reinonle au xi« siecle, et qu'il est meme le 1058, s'est fail tres-probablement plusieurs annees
maiiusciii original de. Pauletir. Mais j'ai exaiuine Ie apres, niais au plus tard en 1069.
uianuscril, el je nc le crois pas aussi aiicien, s'il (6) T. VIII, p. 254. Du reste, sauf quelques pe-
«Peslperniisde donner un avis different du leur. D. liles inexaeliludes, Particle consacre par les Bene-
Muloy estime ce ms. du xn«,el Pautre du xin* sieolc. diclins iiu moine Paul et a son ouvrage (p. 254-260)
(4) On trouvera lib. i, cap. 6, 8, des paragrapbes ost ires-bien fait el digne tles auteurs de VHist. lilt.
tires du second manuscrit. lls sont enferinesdans des (7) De ce que Paul se dil conleniporain d'Arefaste,
crochets, p. 109, et de ce que celui-ci vivait encore en 1029
(5)P.12i.LesBenedicliiis, CansVHist.liii., t. \T1I, dans Pabbaye de Saint-Pere, ou il avait embrasse la
p. 255, supposent que ce voyage de Paul se liten vie monastique, les Benediclins ont conclu que Paul
1038; mais cetle date est fort douleuse, altendu eiait pareiUement moine des 1029, et qu'ainsi il
que l-jcbarte qui seule nous fait connaitre le voyage pouvait etre ne au comuiencement du xi" sieole.
<lePaul n'ost pas daleo. Seuleinent elle esl au noni Mais Arefaste a prolonge sa vie beaucoup plus lard,
de Pabl.e Landii, et clie designe Thibault [III| puisqu'il figure au iiombre des temoins dans une
conime eiaut alors le comle de Cbartres. Or, Paobe cbarte de Pabbe Landri (p. 191), redigee par const-
Jjinidri n'i'Sl iuorl qu'en 1069, et Tbibault nedevint qtient enlre Panncje 1033 et 1'annee 1069, si Pon
tcuiic que lc 15 uuvcmbrc 1037, jour de la mor' suit les Citkuls du Gallia chrisliana.
185 VETUS AGAiSO. 186
nuite, on pourrait quelquefois dire dans toute leur A Ainsi, par exeirple, n.ous avoiis eciit Mauu*
barbarie. Nous avons suivi, meme dans la repro- Vitlare, Mainvilliers; Fracla Vallis, Freleval;
duction des noms propres, la variete dVlhographe Campus Fauni, Champhol; Germinionis Villa, Ger-
donnee par les manuscrils. Mais nous devons faire mignonville, parce que les mots Villare, Vallis,
observer, a Pegard des mols villa, villare, curtis, Campus, Villa, enlrenldans la composilion du nom.
mons, el autres semblables, ecrits isolemeiit, que Aucontraire, nous avons impriiiic Cruciacum vitla,
nous avotts pris pottr regle d'impiimer par une ma- Cruce; villa Lereii, Leri; Gesiaci cella. Jusiers,
jiiscule le mot qui faisait partie iiilcgranle du nom; villa Condalum', Contle; Lupiniacus villa, etc,
landis quc, dans les cas conlraires ou douteux, lc parce que les niols villa et cetta sont restes hors du
niot a ete ecrit par une niinusciile. iioin.

TITULUS AGANONIS

PETRI ""
Ii\ LIBRO CAUTARUM SANCTI

I. Opus liiijns libelli ex privilegiis qune in noslri B sanclissimi ovilis mandras spontaneo volo sunt in-
ccuuobii saciis scnniis invenire potui, a fratribus clusi, uiuiido quidcm morlui, Deo atitem vivenies,
saepissnviciogitatus, usque nunc riistuli per ordineni carnis desideria jugiler morlificant, bonis moribus
tolligeudo edere, cuin, propter ebiiudinera (9) mei animas suas adoriianl, habeanl videticel prae mani-
ingenii, vcl rnsticitaicm mculli sermonis, quod bus noliciam suarum rerum ad inslar illoruin qui
nmgis esse rebar utile silentio tegere, quam, inipe- praevident cas. Oporlet enim omnes scire res quibus
rili slili oflicio blalerando innolis (10), ejus nudita- viclus et vestitus eis adininislralur, ut sacrilegoruni
lem detegeie, tum propler invidenlium virosa ver- anibitio,<|iiae lilibus etminis semper simplices viros,
horum jacula, qui, solilo more, laude digua bono- nt ab eis aiiquid exlorqueat, exlerret, possiut repel-
riiin facla virorum semper conrodendo vituperanl, lere. In causis quidem plus valet plurimorum quam
idque boni quod in sua conscientia non agnoscuni, unius asserlio. Placuil quoque huic inserer»pagi-
in aliis dum viderinl, serpentini sermonis fuco nulae quod locus iste, sicut ab antiquorurn diclis vcl
obumbrare feslinanl, ut rectorum innocentia laudi- scriptis didicimus, inter regales per Galliam nobili-
bus ininiinc exlollatur debilis. Unde, patienlia co- ler fundatos.elaugustalibiis lilulis, auro vel argento,
niite, viitus probitalis pressa iniquorum sutelis, seu ingenti oriiamenlorum copia oranibusque rebus
opinione vulgi videiur j'acere in imis, instar imbe- C mundanis quibus altollitur humana fragilitas,
cillis. Niinc vero, fralerno iniperio, non praesum- comptus et praeclarus exiiiit.
tionis supercilio, privilegia quae ab incendio noslrae Vcrum quia sepe lit ut ubi superhabundant divi-
iccclesiae noslrariiinque edium non sine periculo, ii;o, ibi, socia impunitate, ingentes exaggeranlur
sunt libcrala, ignorantiae stimulis alque caninis culpae, quibus miseri homines implicili largiiorem
subsniiiiiiniium posipositis lalralibus, in hoc opustulo, rerum ceca menle neglegunt, et, dum in peccali
vtiul in parvo cibuto, stolidi sermonis slilo colligere biiniiio sopiuntur, hostein secunlur, pcenis plectendi
siudiii, utab incendio seu aliis forluilis facilius tu- perpetuis;sepe lamen omiiipolens Deus et aflligendo
tari possint periculis, nec non si quando, quod sepe iiiiseretur peccatoribus, et niiserando affligit filios
fil, aliqua queslio cle conscriplis moiiaslerii posses- quos retipil.
sionibus surrexerit, cilius legendo invenla solvatur. II. Ilaque memoralus locus, non longe a meiiibus
Malui denique fronle rupta vestris obtcinperare Carnoiinae urbis normaliter situs, lion modico mo-
jussionibiis quain non obtemperando deses silere, nacliorum coilu resplendebat,qui,in Chrisli amore,
tacens timore obloqiienlium qui, simplicium studia carnis vicia morlilicando compriniebant; et bealo
pro nicbilo ducenles, ipsi in suis vohiplalibus so- Pelro apostolo famulans, velut Lucifer tunc oinni • -
"
pientes, ab hominibus sine ullo boni operis effeotu bus virlulum luce radiabat. Urbs denique supra
volunt videri sapientes. nieniorata, populosa admodum atque opulenlissinia
Decrevi etiam villas singulas, vic.os, agros, silvas inter Neustriae urbes, murorum miignitudine, edifi-
et caetera loca, religiosorum virorum largilione in ciorum quoque pulcritudine, vel artium liberaliuia
illorum stipendiis data, si forte fueril datum miclii siudiis, habebalur faraosissima.
ocium vel facultas, lerminis propriis sive arcifiniis III. (juadam vero tempeslale, de transmarini*
dissidere ab extraueis, ut hi qui intra paradisiacas partibus cum roslratis navibus gens pagana ebul«

(8) II. e. : Prologus in librum cui li.ulus Agano, (9) Ita codd. pro hebeludinem.
in rodice charlarum Sancli Petii. Summa pagina (10) lla todd., uialibi, pro ignotis.
scripium eslmaiiureeen iorc : Liber Agnnonis vetus.
137 PAULl S. PETRl CARNOTENSIS MONACHI igg
licns, ciaginalo snae ncquitiac gladio, tolam pciie j\ val.Ic munitissimam vitlissel, quadam dolositale
Neiislriain crudoliier devaslahat. Noiinulla quippe conccpla, non vi set strophoso ludo dclegal caperc.
loca sanolorum dcpoptilans, voracibus tradebat Fingens ergo se aegrolare, urbis anlistiicin ad sc
flainmis; civitates vero caplas solo tenus evertebat, accersiens.summissa vocepelit.se sacri baplismatis
atque Cbrislianosaul insaiiabili forro laniabat, aut unda a peccalis ablui, et etim sibi palrinum fieri, se
in captivitatc duclos sub inrevocabili corona vende- ad praesens emori; quamobrem a inalis quae fccerat
bat. Cujus rabics in tanliini cfforbuit, ul per Se- inlinio corde penilere ac lolo corde ad Chrisluin
qiianam fluviuin remigio asccnderel.omnia circum- converli, Diabolo et ponpis ejus velle sc abrcnon-
<iii:tque loca depopulans, ad tirbcm Carnolensem ciare, qualinus vcl in morle sanctum lav.icrum
laiulcni pervenicns, anelanli pectorc cupicbat ever- consccutiis, evaderc quivissct poenas inforni. Cujus
loro; cl, omnia qu;c in circuiiu urbis attingere diclis antistes, actutum crcdulus, sine mora eum
poiuii, vaslando inhabiiabilem rcddidil. catezizans, inslar morientitim lavit aqua baptisma-
IV. Cum vero urbs, exigeniibiis incolarum racri- lis (16), eunique de sacro fonte Ievavit (17). Ex hac
lis, pcr multa anuorum curricula, tantis afliceretur re cives cum suo prxsulc, falsa spe securi, cum
angusliis, octisis tandcm civibus, opibus sublalis barbaris fedus iniuiit, urbis portas aperiunt, rerum
nlquc lolis viribus fractis, cx improviso etiam IB omniiim venalium copiam foiis intnsquc emenrii,
quariam nocle capilur. Christiani omnes diversis volut sociis ct amicis Iribuiinl. Qui, possibililale
mortibiis velut pectides laiiianlur.Urbsquoquc, quae naota, tota ebdomada ostiatim urbem perluslrant et
quondain a Julio Ctesare obsessa dccennio perstitil vicos ante sibi innolos clliciiint nolos. Octava deni-
inoxptignabilis et a se Ronianas acics Argolicasque que die, civibus in foro inicniis, qualerni vel seiu
pepulil itidefessa phalangcs (orat eiiiin ex quadratis paululiin per vicos civitatis barbari se iiigerunt
cl immaiiissimis lapidibus consirucla altisque lurri- lacili, portis singulis ponenlcs cuslodiam, atquc iu
bus munila, ac iccirco urbs (11) Lapidum vocitala, foro plurimos quasi aliquid metcaluros rcniiltunl.
aquaeduclibus jocunda, viis subicrraiieis laetabunda, Ilis ita patraiis, Astingus in ferctro annatus, velut
quibus oinnia siibporlnbaiilur sibi nccessaria), nunc mortiiuscollocalur, eljin aecclesia a suis rieportatus,
ab inopi riivinaevirtutis gcnte, Deo perniillcnle.solo patrino suo proesuli ciim simulato flctu exibelur, ut
iciius cvertilur ct ignibus coixrcmaiur (12). Dei clirislianorum ex hoc seculo riecedeiilium feslinus
tanien patientia, quae sic suorum corrigil proterviam officittm peragerct. Qui dcvote humaiiilalis oflicium
iit inJuinro non pereant, impiissimae gentis crude- peragens, cuni in scpulchro ex morc cadaver mor-
lilatcm ad propria redire uon permisit inultam. Nam tuum, ut esiimabalur, tleponi jubcrel, barbari in-
Franci, undecumque conglobati (15), ad stationem (C genlis vocibus clamare cceperunt,malcdicla perslrc-
uavium parvenire maluraiues, reverteiUibus illis punt, lolaque a^cclesiaaitonila in voces simul altol-
ciuii spoliis nuiliis, ad rates occurrunt, ilicoque au- lilur. Quitl plura? Ille fnncstus satollos, de lecio
dacler cum eis confligisnl; quorum prinio inipelti subilo exiliens, evaginato gladio, facinus conccpium
ita cesi.cadcre ccepcruiit, utin adulta hiome ncmo- satagit peragere. Et primo quidem in palrinum suum
rum folia, flanlc Borca, solcnl caderc. Vitlcreseos antislitem, qui, ut ejus animani factori Dco com-
dcniqne, prisca fcrocila.le deposila, alios quidom ad mendarcl, infulalus arislabat, enscm Icvat, eumque,
iiecaiiduin scse in flumine, vocabulo Diva, praecipi- ciuicli crudelior, capite lruncalo,marlyrem effitit.
tare, alios vero incassuni ad rales confugcie et Cujus militcs per totam quiriem aecclesiam, inulii-
pedibus equorum miscrabiliterconculcari gladiisque modam nccein peragentes, nulli aelati, imlli sexui
persequcntium confodiri; ila ut ex illa tanla multi- parcenlcs, morluorum cadaveribus, velttl manipulis
ludtne vix pauci evasisse invenircnlur in captivitaie spicarum Sirius ardens agrum, ila siliens sanguinc
diiccndi. gladius eorum coopcruit pavimcnlum, quod eliam
V. Dux (14) autemeorum Aslingus vocabaltir.qui usqnc in alriis sanguiiiis rivo manare feccrunt.
qiianlac dolosilalis virfueril, ex una rc ab ipso facia Qnoriim voces ut eornm complices per civilaleni
assignare ciiravimus : is namque, inarc navigans sparoi audierunt, quoscumque obviant vclul ovos
terrasque plurimas depopulans, atl Luncnseiii per- iiiaolanl,qui tolius humaiiitatis alque pietalis oblili,
vcnit urbem (15),quieam undique perlustrans, cum scncs cl juvcncs, conjugaias ct virgincs, parvulos et
(11) A : ttrs. — B : ubrs [sic]. nianno riuci, qui, ( prne timore, iuqiiit Albcricus,
(12) B : Dei tamen sapieniia, qum sic suorum cor- voinliia TheobalilocivitaicCariiolciia,claiii discessit
rigit proterviam ul in futuro nonpereanl, impiissi- et post in Francia non visus cst. » llle aiilcm
momm barbarorum crudelitalc sopila, reversis fugi- Tbcob.bliis, Riiberli Fonis, ducis Fraucic, gener,
tivis et reliquiis populi munclanam pacem reddidit. filium habiiit Tliooliiilriiim riictiun le Tricheitr, qui
Qui tolam urbis subversionem recdificare minime priiiins habctur Blcsaruiu cl Carnotiiiii comes.
valentes, civitatis angulum adhuc muro circumdiilum (14) Hic, cod. B plura iransposuii, lolam de
ad abilandum eiigunl, et ex murorum ruderibus, ad Astingo narrationem infra rejiciens, non sine
instar muri, sine cemento, posilo inibi lapide super qiKid.niilectionis varictate et omissionu, coiuuendii
lapidem, sicut usque nunc apparel, se munire sala- caiisi, ut videlur.
gunt. (15) Anno 858, lii opinaiur D. Muloy.
(13) Aliter narrat fugam Hastingi Albcrieus (ari[ (10) A : bablismalis.
ann. 904), in cujus chronico, niinatur Tboobaldiis; (17) AddilDurioSancii Qninlini, p.Oi.c, tov.rilcm
Caioli Grossi iinneialoris proxiuutm impcium Nor cttiii episcopo fuisso Astiugo piilriuum.
m VETUSAGANO. 130
pendenles ad ubera, iniquo mucrone pcrimerunt. A faccrc, jam mc convcrlam piimum iler peragere,
Simiii modo vagabundi per rostrum (18), cment s et quac prima invenirc polero daia velpossessa sivo
pariler ct vendentos, euntes cl redcunt: s, crutleli a clericis hnjus supra scriplae oecclesiae,sive mona-
ense perfundiint sanguine, venalia quocpuc quae in chis, moderno tempore a'venerabili Ragenfiedo prae-
rostro reppererimt ad rates exportaverunl. Qii siile divino nulu constilutis, sunt reddila, vel ab a'i's
vero civitatem pervaserant, aurum et argentum va- religiosis viris pro suaruin saluic aniinarum largiia,
riasque opcs in ea inventas diripicnles, eamque sicnt in noslri arcbisierii scriplis rcpperiri potcsi,
toncremaiiles.ilidem ratibus conunendantes abslu- vori calnmi oflicio transcribere curabo.
lcrunt, citiusque reverienles adurbein, muros ejus VII. Prius (23) tamen quod asserlione veridiea
cvertentes funditus.moiiuoriim cadavera,in cinercs nostrorum didici seniorum sunimatim pcrstringcre
reriacla, inler rudera reliquerunl qnasi scpuita. libuil, qnaliter a quodam Elia episcopo (24) a pri-
sca nobililale sive maximo honore deciderit, qui au-
Deiiide,posilisin malorum surnmitale suparibus(l9),
prora navium versus occidcnlem, flanle afrioo, ver- cioritate rcgin, qnaiii foiie eincrat pccuniis, super-
liint, atque more piralarum maris scmitas peram- eani, pottsiale indcpta, usurpare ciim armis non li-
bulanlcs , insulas locaque maritima populanles , muit, in ipsius nocclesiae limi.ibus mullo cniorc
iiivcniam gcnlem fcrro trucidahaiil (20). B effuso (25) dtim monacbi priorcm staium colercnt
VI. Vtrumeiiimvero conditor rcruin, qui verbe- at.jue episcopum abhorrcrcnt, Unde faclum cst ut
rando suis fulclibus misereri solel, alque iuiqtios monacliorum plurimi locum cui se devoverant dese-
tolerando ad inferni claustra exercel, Iuij'us pha- rerent, etin Btirgunriiae partibus apnt bealum Ger-
langae sccleris enormitatem diu regnare noluil; set manuin Autissiodercnsem conimoranles, praesenfs
p:o peeoalis justo verbere correptum chrisiianum vitaecursum ibidem finicrunl. Praedictus cigo p-ac-
populum paulisper rcspirare voluit ct iuiqitoegeniis sul, nacla oocasione praetiosa, qtiae ibi repperit or-
malis opcribus iiiponere fuioni decrevit, suorum nameiila vasaque diversa aurea vet argeniea, quae
fiJelfiim sangiiincm vindicaturiis in perpeluis Hett- concupivil, absportavit aique distraxit, terras quo-
nae (21) fliimmivoinis iguibus. Itaque cum in finibus que sanctuarii quas religiosorum virorum munifi-
Ariiioricanoruin reniigio perveuissci, aput poiitem cenlia dederal, in quibus exlendore manum potuit,
Divoe fluminis aplicans, laxa corpora recreare propriis usibus slipendianis mancipare non timuii,
a lanto laborc sine ullopavoro ccepit. Tunc a Deo, suisque domoslicis, ausu temcrario, in bencficio d -
qtiem multi morie malis exacerbaverat operibus, de- viricre praesumpsK. Imbecillis autcm iurba monachc-
rtiicta, lerrae inarique admodum perosa, a Frantis _ rum, quae ibi reiiiaiiierat, nescia qtio pergeret, a
inibi undique circundala, et, sicut supra diximus, praesule parce itc i iclomcntcr alcbatur. Iiiiorim loot.s
itaest gladiis dcpasta, ulex lanla mubiiudine non olim celebris atque opinatissimiis paulatini dccre-
logisse me niemini quempiam evasisse, ncqiie ali- scens, prislina quidcm digiiiUile oflioioquc solito
quem , pracier iintim, in capiivilate ductuni (22). Dc viduains, a populo nulla vcuci-alioiie tlignus habc-
quoruin sangiiine mariidae bibulae aronae per unPas balur.
suifluminis, quasi pertesuin habentes, ,ipsum san- Posl non miiltum vero lemporis, morttio episcopo
gniiiem evomeiites, longo ordine mare contiguum Elia, qii limic locum regalibus liiulis iiisighituin,
inmundo cruore iiificiunt. domonis face suoconsus, ad ni, bilum duxit, ttiue
Sel quia calor diccndi me compulil digressionem allerum sanolimonialiuni coe;iobium in nionic Lcu-
(18) Ilic, roslrum pro foro vidctur usurpari, nisi Normanniic anliqurc rccenlior bistoriou';, Tlieotlorus
sit aliqua vocis corruptio. Lioqticl, vir qui Itolomagi in palria sua eruclitiis et
(19) Ita cod. pro supparis, ncmpe velis navittm. sagax nitrito sane habebaiur, omnia quae vetera
(20) DoltimAstingi Ltinamque urbem ita subreplam chronicade prisco illo barbarorum sepieiurionaliiini
fiisius narrat prae oiimibiis Diulo Sancli Quiiitiiii, tluoe iradideniiit, meras fabulas deciarare no;i
primo operis sui.de moribus ot acti Norinaiioruiii limttii. Conf. Tli. Lioquet, Histoire de Normandie
caiumlo (lliil. Normann. scripl. anliq. p. 63 sqq.) D depuis les temps lcs plus recules jusqiCa la conquiie
Quem sequitur Giiillelmns Gemeticus, cap. ix et x de VAng'elerre en 1066, t. I, p. 58, noie 2.
(ibid. pag. 220, c, D), addons barbarum duoem, (21) Log. Etnce.
Liinaeesse potitum, dum Romam cepisse puiaret. (22) Quae hic narrat Paulus rie Hastingi in Car-
Primani Ltinae cxpugnalionis mentionem in vetere r.otensem pngum invasione el cle Noriliniaiinoruni
chronico incerti auctoris, sed qui monachus Flo- ari D vrofluvii ostiuin clade inier fabulas abloganila.
riaconsis fuisse videtur, edito ab Andrea Duohesnio, (23) Hic paragraplnis in cod. B. cumlevibus va-
iiiveninius. Tacct de dolo Normanni, nec aliud rieialibus Jegitur sicque intipit : Quuliler uutem a
refert de urbe Lunensi quam pauca haec verba : prima nobilitate atque maximo honore prmfalus lo-
< Alstagnus a Francorum lerra per Occanum pela- cus Sancti Petri dccideril, sicut veridica assertione
gus Italiam tendeiis, Lun:e poiittm ailigit et ipsam seniorum dedici summatim perstringere curavi. Fer-
urbem coiilinuo eepit. »(Mis<.Normann. scripl.anliq. tur crgo a quodain,IIelia nomine, qui quadragcsimus
i). 52, B.) Ibi dux Norinauuus vocatur Alslagnus; a secundus antistes hujus urbis extitit, aucloritale re-
Goinetico aulem Astingus. At in Dudone Sancli gia, etc.
Qiiiiitini, majore varielate, legitur el Anslinnus, et (24) Ab anno 840 ad annum 846. D. Muley.
Aisiigiius, lum Adsligtuis, Aslelmus, lum saepius (25) Cod.B, pro dum monachi, eic. habel: Introi-
Aiistignus, ul nomcn riticis istius barbari, de qtio lum siium lugnbrem atque inilialem exibuit, el incx^
ntilluiii rcperiniiis vcstigium in rcrimi Italicarum tricabiLs divutuas liabilatoiibus injecil. Vndc (aclum
striptoribiis a Muraturio collectis. Inde fortassc est, ctc.
191 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACIH ffi
gariiin non longe ab urbe Carnolum eleganter silum A magno gaudio receptis, atque adnileiilc lolius po-
solo lcnus destruxit, hoslilis nianus civiiatem obsi- puli coiisensu, supra memorato Alveo abbale M-
tlionecopit et, sicut praeraisiinus, igne succendil (26). crato, vicluin et omnia necessaria largiter eis ao
Tunc cquiriem saepe diclus locus ab hoslibus propha- commodavit, aectiesias etiam atque viilas quas
nalus, ignibus cliain concremalur. aniecessores sui prava usurpaveranl ambilione,
VIII. Pace vero, divina propicialione, reddita, a oiiini excluso dubielaiis bilhalapso (31), sublra-
qtioriani episcopo (27) divino inslinclu, parvo licet hens sibi, stipcndiariis usibus jantjamque redivivi
soeinate reedilicatus (28) clericorum ofliciis cum ordini alacriter reddidit. Viridiarium quoque quod~
inodico scnsu traditus esse perhibetur. silum erat juxta ccenobiura terramque coiuiguam,
IX. Veruinlamen , civium culpis exigenlibus, a priscis temporibus, ab cpiscopis male retentani,
paganis transniarinis urbs rttrsum vastatur, et per ingens quoddam luribuliira argenteum libens
ipse locus fundilus destruilur, et usque ad lenipus conlradidit. Quia vero tam ab Elia quain ab aliis
Iliiganonis, gloriosi praesulis, ila permansil. Qui cla- posl eum episcopantibus reddere lerras nequivit sine
rus generis nobilitate ac huinanariim rerum copiis quolibel rccuperationis respectu, militibus in casa-
habundans, bonisque virtutibus emicans, condoluit B meiilo dalas, xn prebendas in majori aecclesia mo-
lociim olim quidem ab hominibus venerandum, nunc nachis adtribuit jure perpeluo possidendas, anathe-
auteni admodum negleclum et in solitudinc reda- matis juguloferiens aliqua dolosilalehujuslargitioiiis
clum. Divinaevirtutis zelo succensus, accersiit lapi- donum adnullare volenles vel aliqua exorbitalione
dum ccsores alque cemenlarios, inpensas iribuit, minuere machiiianles. llaque inonachos in summa
iuagnopere locum ipsum reslaurare (29)jubens, re- pace degentes agmeniando, quandiu vixit, fovere
stauraiumque ponliDcali benediclione sacrare decre- non deslilit, animouilione palerna persepe exortans,
vit. Cleiinoiniae quoque seriem inslituens, quae per- firmo gressu in sancta religione persistere, corre-
dia pornoxque laudes Deo debitas inibi reddcret ; ctionis sarculo desidum vicia evellere, bonos ut in
et in usus necessarios tribuens ei vineae clausiim nielius proficerent jugi informaie eulogiis, rudes et
lerramque coniiguam, quam anlecessoros ejus, sa- iuscios sanctarum Scripturarura oraculis imbucrc,
crilego voto, sibi subripuerant, rura quoque quae ad gaudia uranicae patriae lotis praecordiis annelare.
creditlil sufficere clericorum numero perpetua lar- Quo folici obilu ab hujus mundi flucluaiitis naufra-
gilione oondonavil. Qui, quandiu vixil, cordis in- gio ad ccelestem patiiam transmigrante (32), ejtts
tuiiu sagire voluit, intentus utililaiibus aique pro- globa corporis in ccenobio supra memorato ante al-
vectibus loci. Quo felici obitu (50) ad sanciorum r lare beati Pelri apostoli cum choris psallentium si-
consortia de muiidi liujus pelago ab angelis translalo, niu1 et flenlium honore dtbilo cst sepulla, ad cujus
in episcopatu ei venerabilis Ragenfredus successit, levam in corpore quiestit Guanlelmus, veneraitrius
qui quanio amore locura dilcxeril faoile sequcnti antisles, qui proprio iiitervenlu, alque ostensione
opere poiesl agnosci. Nam cjus sagaci ingcnio at- inlerioris lunicae semper Virginis Mariae, ab obsi-
que insianli sucgeslione, clarus genere et operc dione urbis oriiosas Noriiianiioruin abegil plialan-
Alveus; ojusriem loci abbas, cum canonicis quibtis ges. Deinde Fulberlus praesul (33) memorandus,
praccsse videbamr arlaiu viam ingredi cupiens qua qui quanlae luerit sapienliae ejus agiographa niiia
lenditur ad Dcum, in Floriacensi cuenobio clerino- dulcedine flagranlia legeiilibus iusinuant. Ad dexto-
iniac seriem religiouis habitu exornans, per Irieniuin ram vero, Theodericus episcopus, cujus Ambrosiae
normam beali Bencdicli seriula inlentione per obe- opes velut torrens alHuentes, praeclarum opus almae
dienliae bonum didicit, indeque, revocante sepe nie- nialris Domini aulae complentes, perediae qjioque at-
nioraiido episcopo Ragenfredo, cum suis instructus que bibesiae (34) inopum jugiler ovianles (55), sacro
rogularibus disciplinis, ad locum propriuin rediit dignum prrcconio efliciuiit.
Carnolis, secuin suiiiens et alios duodecim niona- X. Post obitum denique sepe memorandi prxsulis
chos, quos ex congregatione suprameinorali cce- D Ragenfredi, episcopavit (36) frater ej'us Arduinus,
nobii maluil cligere, ul contra hoslem anliqiiuin locum ejus oblinens, non religionem ; qui fastti su-
volut robuslissiiiios tyrones in novo certamine habe- perbiae tumidus plus equo secularem sequebaiur am-
ret adjutores. Episcopus ergo, per lotius imersti- bilionem. Unde facluin est ul monaclios exosos ha-
cium trieiuiii quo se in sancla religione inibmiave- beret, ac eorum commodum suum fore mugnuiii
riint, edes ad manendiim, clauslrumque mouachis pularct detrimentuin. Quicquid eniui monachorum
congruum inslanli conslruxit opere. Quibus cum usibus eximius praesul concesseral oblucuvians quasi

(26)'Cod. B subjungit : Atque cltrisliani diversis (51) Leg. bithalasso.

mortibus velut pecudes lanianlur. (32) Aiino 960.
(27) B : A successore Helia, pro a quodam epi- (33) Anno 1007.
scopo. (34) Peredia cdendi aviditas; bibesia bibendi avi-
(28) B : Reedificatur ecctesia, clericorumqne offtciis ditas, ex interprelalione Doniui Muley.
cum modico censu perhibelur esse tradila; deinclc, (55) Ita codox, forlasse pro obvtanles, quod esset
tnetioralo tempore, monachilis ordo adibelttr. iricm ac providentes.
(29) Anno circitcr 930. D. Muley, (36) Aui:o 960.
(30) Anno 950. D. Mulcy.
 193 VETUS AGANO. m
sibi subreplum dcplorab.it. In lanta ilaque cupidi- A nia n quoe in'exui a noslro opue mininie discrc-
tale exarsit, ut dexn prebendis quas frater ejus, ut panl, nec Icgentibus debent fieri onerosa, niaxime
pracmisimus, dederal, medieiatem extorquendo sub- cum non delucerala semper esscnl, perobscnra obli-
ripere non limeret. Cujus sacrilegii tramiiem non- vionis palla cooperla. QutcPam lamen ciidimus in
nulli succerienlium episcoporum sequentes, propria calce operis tam rccenter facta, tit eliam non igno-
profliganles, aliena cupienles, occasitiiiculis mona- rel puerilis aclas, set quia lam insoicnter larnqne
cbos sollieilantes, iminissiones ac dolos pielendeales, atrociter in nobis sunt operaia, et nos ui ut ea pcr-
ausu sacrilego auferre dubilaverunt minime ; pli- lulisse dinoscinrar, posleros nostios ignorare nolui,
sima (37) quae fidelium dederal largiflua carilas, ne forle minora vel similia, cum perforre temporis
et cum ipsorum esse deberent defensores, nientis malicia exogeril, intolerabililer forre vtiinl, prre
cecitate correpti, facti sunt tiramni atque expila- nculis habentes, olim nos his malis fuisse triennio
tores. et eo amplius implicitos offudis (43) quorundam no-
XI. Ex quibus in hoc opqsculo lilteris annotare slrorum, postea quoque, repropiciante Dei gratia,
curavi : Rodbertum Turonensem qui.ob quendain liberatos ac rebus prosperis redditos. Taudem quo-
Majoris Monasterii monachura, Berengarii seclam que in finem saliens epilogi, lectori iniimarc curavi
sequentem, ut a veris relatoribus audivimus, quem " quod ea quae primo scripturus sum a prresenti usu
in abbatiae suggestu obtrudere non valult, nobis admodum discrepare videntur ; nam rolli conscripti
agriter (58) renilenlibus ac viva voce refutanlibus, ab anliquis et in armario nostro ntinc repcrii, ha-
apostolorum sacrosanctum altare, contra legem ca- buisse minime ostendunt illius lemporis rusiicos has
nonicam, celebratione mislerii corporis et sangui- consuetudines in redilibus quas modorni rustici in
nis Christi tribus mensibus el eo amplius carere hoc tempore dinoscunlur habere, neque hahcnt vo-
fecit ; monachos quoque auxilium Dei el malris cabula reruni quas tunc sermo habebat vulgaris.
ejus exorantes longe fieri ab eo, minariim spirans Unde inierius, propria luce relicta, mens nimia ebi-
palam omnibus prophano ore contestatus, contra- tudine concutitur, quod per se nequeat pcrpendere,
dicenle aecclesiae Romanac Iegalo, pariterque divi- hi usus priscis lemporibus monachorum fuerini, an
nuni oflicium eis interdixit ac publice in principaH poslmodum clericorum temporibus, quospraesul ve-
a:cclesia excommunicare ausus fuit. Doinde Brai- nerabilis Hagano in loco reslaurato instituil, omni-
mensem abatem Arraldum, cui tanta dolosilas ine- potenti Deo famulatnros. Verum quorumlibcl fiierint
rat, ut, nisi eam lepos sermonis cjus obumbraret, legenlibus investigandum relinquo, ne forle a peri -
non ipsae dolositatis habilum videretur habero, set p lissimis vel sapieiuioribus periphraslos seu alucina-
eadem dolositas esse putaretur. Tanlum quippe in lor insulso sermone inveniar. EXPLICIT.
eo valuit, ut aurasiae (39) cecitale, bonorum etiam ITEM.
oculos veritalis lumine sermone sacrilego citissime XIII. Quoniam quidem in epilogo praescripto me-
carere facerel. Unde crocotillo (40), tempore, et mini me scripsisse canonicorum famulatui hunc
abate locum privavk et obtimam paiiem monacho- locum bis esse delegatum, poslquam Heliae insa-
rum expulil, atque quondam monachum abalem ex tiabili est depravatum ambilione, idcirco Aimerici
inproviso fecit et quater xx libras sibi abstulit; ac praesulis scripuim, in archivis nostris invenlum, in
nisi cito inaudita morlis atrocilas malis suis impo- lestimonium sumpsi, qui multo lempore ante vene-
suisset finem, secundum nomen suum omnia mona- rabilem Aganonem extitisse dinoscitur. Quem etiam
stcrii exleriora elinteriora abraderet; nam dicebal: monasteriuin solo lenus a transmarinis dirntum et
aurum vel argentum preciosaque aecclesiaeornamenla ipsius scriplis et eximii Ragenfredi, ejus successo-
fomenla esse monachis superbiae atque incilamcnta ris, didicimus pleniter restaurasse alque canonicis
lasciviae. Pisces quoque monachos vel adipem co- cum victualibus stipendiariis tradidisse. Sel quia
inedere aiebat crudele facinus, eis amnuens nuda fidelium donaria, scriplorum penuria, illo in tem-
edere olera atque sine quolibet edulio suggerebat D pore aut non sunl scripta, aut si stint scripta, ne-
xyrophagos (41) persislere, cum ipse sibi magnos glegentia archiscriniorum, prae nimia velustale sunt
pisces exoticaque edulia dari juberet, venlri suo aboleta ; ideo de anliquis cartis nullam praeler islam
casirimargiam (42) semper habens vernaculam. invenire valui, quae subscripta innuit regia dignilate
XII. Verum quia digressionem a ccepto traraite privatum, ac propria habiludine exulum, canoni-
stili officiosalis snperque fecisse me perpendo, re- cis htinc locum esse tradilum. Sic itaque incipit
tro cupicns regredi, fateor me ideo id egisse quo- Aimerici praesulis scriptum (44): < Cum chrislia-
(57) Hanc vocem plurima interpretatur D. Muley. (42) Pro gastrimargia, gallice gourmandise.
(58) Leg. acriler. (43) Ita codex ; legendum putat D. Muley offuciis,
(59) D. Muley legendum putat aurarim, quam vo- qiiori inlerprelatur fard, fourberies, tromperies,
cein iiiterpretalur adidalionis. fraude.
i^40)Crocolillus, Feslo exilis, exiguus. Crocotula (44) In cod. B idem Aimerici scriptnm (eriiltim
veslis genus ad usum feminariiin. Plaut. Epidic. 1(, in Gallia Christiatia. l. VIII, instr.,col. 287) his sub-
ii, 47. jungitur verbis : Quod sequitur scriptum Haimerici
(41) Pro xeropliagos, 2.npotp«yov;,id esl siccu vel venerabilis episcopi ideo in executione ejus operis po-
arida edenlcs. sui ut prudens leclor intelligat post desolalionem hu-
 iu") PAULI S. PETRl CAUN0TENSI3 MONACIII m
nissimus alqne calholidis, divx niodcralionis opo A Iibcrioris obsequii cultibus Domino valeat faniu-
suffraganlc, invictissimus imperalor aiignsliis san- lari ; censiiii) vero nulluin cuipiam, sicul supra di-
«lae ct univcrsalis .Tcclesisc slatuni provoclioris cttiin esl, cxinJe cxsolvat, nisi illum qui ad divinac
fasiigii digniiale subliuiare ouperct, ne aliqua stii sorvitiitis peninere videlur mitiliam. lnsupereiiam
habiius parie fuscare vidoreiur, pari volo parique oi licentiam damusul, salvo pontificali jure, velsic-
rousensu imperiisui obliinalura, prolulit eriicluin ut in rcgali coiilinelur praeceplo, cuicumque conferri
iu univcrsa canonicorum clauslra in rcgno suo oon- in oadem canonica domino militanti libueril polc-
sisieiiiiii, absque census oonriilionc dcinccps abso- siatem habeat eandcm concedendi aut venundandi.
lula pcrinancreiU, quatinus, absoluliva liberlalc Hrec vcro cartula, ul per succedentium temporum
(!t)naia,sinceriorem per succcricnlia tempora riivini ctirricula inviolabilem inconvulsamque obtineal fir-
rulliis Doniino valeat exibere miliiiaiii. Quod eiiam niiiatem, manu propria subter eam firmavimus , et
incliia cjiis proles, succcssor videlicet rex Kaio- canonicorum noslrorum propriis manibus roboran-
l:is (45), palris imilainina sequcns, sub aiiclorilatis dam decrevimus. Data esl anno secundo rcgni Odo-
sn:c prmceplo perpclim obscrv.induin manj.ivit. Ego nis rcgis (48) feliciter. Ingelgaldus, sacerdos indi-
igilur in Dci nomine Aimericus,nuIIis pnecedcniihus gnus, scripsit. i
siipondiorum meritis, sed sola faventc divina mise- B Silentio trariita corroboralorum nomina subscri-
lalionc, hiimilis Carnolensium episcopus, supradi- boreni, si emolumentum praeseniibus vel fuluris
corum principiiiri sacrae conslilulionis memorcs, aliquotl scirem. Verum quia in his detrimentum ne-
c miperlum csse volumus cunclis nialris aectiesix que emolumenlum ullum perpendo, ad domni Agani
sanclre Marirc fidtiibus noslrisqiie, qualitcr quidam scripta stilus (49) verlalur, qui locum a paganis
diacontis ct canonictis noster, Froigingus nomine, deslructitm, divina opitulante gratia , decenter
ab ojusrioin accclesi;C nobilitcr cducatus cunis, vc- resliuirans clcriiiomi;e seriem inibi Dco mililaturam
niens in prcsonliam noslram, humiliicr postulavit ut snbrogavit quariam portiuncula rerum olini loco per-
ox stia arca quam quiriam presbiier et canonicus linentium delegata, quae corporum necessilatibus
Sancti Petri, nominc Winemarus, viam univcrsoe supplementa suggcreret, alque, procul expulsa re-
carnis abiens, ei olim noscilur venriiriisse (46), firmi- rum extcrorum (50) sollicitudine, clerus libera me-
latis carliilniii exinrie facere et roborare nostro no- dilaiione divinis insisteret Iaudibus. Unde (51) di-
iniiie delegcremus. Quod quidem, per consensum gnum duximus ul dc membranulis colleclis donariis
canonicorum ei fidclium noslrorum, clignum duxi- quae vcl ipsc vcl alii devolissimi viri loco contule-
nius facicndum. Est aulem ipsa area in prospectu runi, usque ad id temporis quo vcnerabilis Ragen-
civilatis Carnolis infra clatislrum Sancti Petri, ad C fredus decenliori slatu alque religiosiori cullu eum-
meridianam scilicet plagam, babens in longum per- dem locum infastigiavit, liber Hagani vocitclur;
licas xxxvi, ct in uno capite perticas vm et dex- in quo diligens leclor omnia fere inveniet quae in
irum niiuiii, in allcro vcro capile perticas vn cl; ipso inlerslicio duorum eximiorum praesulum a fide-
dexlrum i. Terminatur atiiem ab uno lalere ct unai libus collaia vel concessa esse videntur.
fronie lerra fratrum Sancli Peiri, ab altero Ialere; Seqiieinis vero operis agiograplia Ragenfredi liber
via publica, ci una fronlc exitus(47) in clauslrum, noncupelur, quia, propicianle divina clementia, ejus
Infra bas termiiiationcs praefatam areani, cuui vinea sludio geminis proveclibus locns cepit provehi,
qure eidcm areae stipeiposita essc videtur, perpetuct alque per omne aevum fundanicnlum quod jecit,
por liiijiisniodi carliilam ei liabendam concedimus: quamvis esluanlc salo per hujus mundi pelagus per-
ita Puntaxai nt, juxta memoratoruni princpuni i sepe naufragium perferat, viclrici tamen palicnlia
tlccrcla, absquc census cxactioue eam obtincns, , invincibile manebit in secula.

jus loci qiuv cepil ficri sub llelin episcopo bis cssij
delegalum clericis el iantumdem monackis. Conlinet>,
aulem hoc inodo : ctiin chri.stianissimus, etc.
(45) Carolus Calvus, filius Ludovici impcratoris,
(40) Hio siiperscripluin retiquisse.
(47) Fort. les;., et altera fronle exilu.
(48) Anno 889 vol 890.
(49) B : pennuta.
(50) Ita cod.
(51) B: Unde dignum duxi ad finem httjus epilog:i
auias scribere ediias ab episcopis Agano vidclicel &',
Ragenfredo atque sancti Carauni abbale Gradtdfo ,
de rebus datis vel redditis atque concessis Sanclo
D Pelro ab eis, dum adhuc canonici loco deservirent.
Deinde res possessas ab illis quas scriptas repperi in
duobus rotulis, alque consucludiiies quas ab agricolis
accipiebant, qum muttum discrepant a rerum
consuetudinir
bus nostri temporis. Earuin denique cartas,
vel nomina illorum qui eas largili sunt minime inveni.
Vlrum autem vetuslate abolilm sunl, aul hostiumigne
crematce, aul nunquam scriptm, scribarum penuria,
minime scio. ^
137 VETUS AGANO. — LIB. I. AGANUS. 193

(52)
LIBER PRIMUS

SIVE

HAGAtfl PR.ESULIS

(Ab anno 931 ad annum 954.)

CAPlTULmi 1. A lerniinatur, ab imo lalere, avia publica ad Sancti

Marlini qure ducit nionasleriiim ; ab alio quoquc,
Scriplum Agani de clauso vinearum, et de terra non
lonue a monas'erio reddilu. lerra de eadem polestale; ab una aulcm fronte,
(Circa a. 950.) terra de eadem potcslate el Sancli Piali; ab altcra
' I. ( In
§ (53) nominc Patris ct Filii cl Spirilus auteni, via quae ducit ad jam dicli Sancli Pelri mo-
snicli. Divinoruiii volumiiiiim eloquia plena oculis nasleriuin. Ego ilaque Aganus conslilulus anlislcs,
antc el rolro indicant iiiiicuique praeterita mala cui divinilus judicii statera et aequilatis est conccssa,
soilortcr cavt-rc et bona sibi desidcrabilius prospi- una cum consensu el obsecratione fidelium nostro-
cere. Prerogativae igilur pontificalis revereniire, rum, danles .reddimus juste eandem clausi inriomi-
quae i.i ipccula Dotnini adornala consislit, oportu- nicati lerram, 'ut habeant secure, leneanl absolule
nii ii valJe est ut, limpidius speculando, considcret possiileantque jugiter cam pracloculi fratres Sancti
vias aequiiatis ct pcr cas plebem sibi commissum Petri, in propriis usibus slipendiariis, absque nlla
ire disponai, depravala corrigat, dispersa in die repelitionis calunnia, et dcsuper securi etlificenl,
nubis ct caliginis congreget, sublrarta reslauret, planlent et construant, Christi j'uvamine, nulla re-
frncia consolidet, qurc abjecla fuerant rediicat, frangante inquictudinc. Dedimus eliam in alio loco
fitciculos deprimeiites solvat cl omne onus secun- B similiter, ipsis quoque canonicis, terram prope ci-
d un jusiicirc normain disrumpat. llis crgo divinae viialem, quae incipit a loco ubi terminatur lerra
c.iminonitionis incilamenlis admonitus (54), ego Sancti Aniani usque ad portam ejusdem Sancti Pe-
Aganus, niillis exislenlibus mcritis, set sola Domini tri monaslerii, cum ascensu et descensu vallis, quae
graluita pietalc , episcopus Carnolcnsis ecclosiae, terminalur ab uno latere via publica,'a civilate
super quodani monastoiio noslro pene dirulo, in usque ad idem monaslerium praelaxatum, ul dc-
honore sancli Petridicato, condoluimus, quod non super, nullo obsistente repagulo, acdiliccnt ct
longe ab ipsa dislat civitale, illudque a iiindamcnlo extruant el quocunque meliorare modo melius po-
rjxdificareel canonica institutioiie clericorum cun- ttierint, Chrislo adjuvanle atque nostra licentia,
ttorum graiuum inibi Deo servire, sanclani exer- habcant liberam facultalem. Si quis autem noslro-
cendo religionem, jussiiniis. Tempore si quidem rum successorum, quod absit, tam malesanus esse •
paeis j'am oliin splendide locus illc viguil, in cano- voluerit ut de hujus largitionis nostrae dono sublra-
n'ois Deo tnilitantibus el in excrciliis bonorum opc- here quippiam (56) conaius luerit, quandiu in hac
rum benetleceiianlibus; selingruentibuspaganoruiii voluerit perslare voltinlale, analhematis baculo
infoslalioiiibus caeterisque supervenienlibus pressu- percussus, ab omnipotcnti Dco scparatus, Ananiae
ris, ipsum pene desolaium invenimus. Nunc autem, C et Saphirae morte niultctur. II;cc vero cartula, ut
adjuvante Doi gralia,cupinius pritinos (55) rcligio- firmior permaneat, manu propria subterfirmavimus,
nis renovare usus, ul ibi laus Dci perbeiiniier ccle- et manibus lam clericorum quam fidelium nosirorum
brelur car.o ricali autentico in psalmis , ymnis et manibus, roborandam tradidimus. Aclum Carnotis,
cnilitis spiritalibus, rpe;ieluali riiu oliservanilum, publice in domo rnatris aecclesiae. Aganus, humilis
Iii:crea esi quaedtim lerra in absitaie rcdacla, Sancti episcopus. Graulfus, subdiaconus. Alcharius , pre-
P lii baut procul ab ipso monasterio, ubi claiisus sbiler. Ganzo, presbiter. Suggerius, canonicus. Lam-
fructilerae vineae indominicalus quondam fralrum berlus, canonicus. Rernardus, presbiter. Giroardus,
ejtfdem coenobii extilil; set a nostrorum quod.tm vieedominus. Aymo, Burchardus, laici (57). — Alios
antecessorum alimoniae cortim stiblraclus dominio- quoque ponere pertesum fuil. i
quo episcopali, inepta cupiriitaie, detenius. Qui eiiam §2. Set hoc quippe insercre dignuni duxi, quod
(52) Cod. Incipit liber Hagani. (54) Superiora adhuc neglerta fucruiit ab edi-
(53) Chartae jam anlea eclitaeastcrisco dislin- toribus, in Gall. Christ., t. VIII, instr., col. 288.
guuntur. — Scriptum illud Agani episcopi <!e mo- (55) Leg. prisiiuos.
naslerio Sancti Petri reaedificato, videtur paulo an- (56) Ila cod. pro quidpiam.
liquius charla capilis sequentis III, data Nonis (57) Qtiaeseqtiuiitiir omiilil codex B, qui brevem
iuniis a. 931; ideoque circiler ad a. 930 rcferii hic iuseril commemoralioneni : Felici ilaque obiiu
possit. ud saitctorum consortia de mundt hujits pelacjo ab
 199 PAULI S. PETRI CARNOTENSISMONACIII m
terra Hla qnam praediclus Aganus pracsut dedit, nunc A
, candum in hac parle, cum sit superius diclmn. Set
iisque ad terram Sancli Marlini, fidclium donis di- camus ad portam Benedicli Clansoris et lerram qiue
btata, procedilur (58). Dividuntur vero a quadami esl ad laevaminlranlibus vicuni ducamus per atrium
via, qiirc desccndit a regia slrala, super clausiimi Sancti Ililarii, via publica quae pergit ad poriam
noslrum cunli ad vicum Sancli Marlini, usquc adI Cinerosam (65); ciimqiie veneris ad angustam viam,
porlam noslri vici, ibique lerra Sancti Martini; ad quae dcscendil de roslro ac cimelerio Sancli
ricxlram intraiUium vicnm , tisquc ad Gueslraudi Aniani, jtixla Sancti Piati lerram , sicut sup*--
piiteum (59) inclavalur ; pergens, sicut osteiidiint rius diximus , et siiporius et inforius torra Sancti
posili lapidcs, usi|iie ad Audiiram. Tcrra aulcm Pelri est usque in Andura , infra quoque civita-
Sancti Pctri transit flumen usque ad Sancii Launo- lem a porla quae diciiur Aquaria (66) usque ad
mari lerram, qtiaclanlummodo vadil usque ad viam porlam Cinerosam. Prisci mooachi ac canoi.h i posi
publicam, a qua ilcrum incipit Sancti Pctri lerr.i, ccs, juxla muriim, sictil via diviriebal, ab una
jam fructiferis vineis implela.lenclilurque fere usquc porla pcrgens ad alteram porlam, jure herediiario
ad cruceni qtiae esl in atrio sancti Barlolomei. Hanc lolam possederunt lerram; set a comile in civi-
ilaquc terrani tam Iiberam voluit Sancto Pelro in late iniroducto facta lurri, ac in circuilu vallis cen-
monatiiorum usus slipcndiarios largiri venerabilis B stim subripuit aliosque consiieludinarios usus. Ta-
praesul Ragenfretlus, ut nullus exactor exinde cen- men comes, pro hac ipsa re, singulis annis, ad oc-
sum vel decimam exigendo, monachis ullam in- Cidentalemplagam, in campo Fabro, unum modiuni
quieiutlinem faceret. In qua eliam praesul, cum Ar- vini jussit monacliis dari, quamvis possidenles vi-
iliiiiiofralre suo, fere xm aripennos vineae planta- neam in hoc sint negligentes. Iterum quoque a porla
rit. Alvcus (60) quoque abbas factus ct alii mona- Cinerosa, terra Saneti Hilarii incipiebat Pictavensis,
cbi sensira tolam planlavere, ut in tolo vidcntur quac fere quadram civilalis oblinebat, quam termi-
esse xxvn agripenni vincac. Terminatur autem ipsa nabat via pergens per mediam civitalem ad lurrein.
lerra a cruce qtiam praedixinuis, via quae desccndit ltaque quiJam milcs hanc terram quodam ju:tj
ad porlam Morardi, aliaque fronte, lerra Sancti possidebat, set divino amore flagrans, Sancto Peiro
Liitinoniari, in qua fronte inclavalur quodara loco eam concessit, donans, eo videlicet tenore , ut in
usque atl Audurani. Atl mcridicm claudilur vineis atrio Sancti Pelri inoiiaclii in Jionore sa/icti Hilarii
plurimorum hominum. Ad orienlalem plagam ler- accclesiam conslruerenl, quod et factum esl. Scl
niiiialur duobus agripennis vineae, quos dedimus terra ipsa quam accepcrunt a miliie, vi polentum et
duobus nostris carpenlariis, aliisque vineis. < inbecillilale propria, ila est ab eis possessa, ut vix
Jamjamqtie ad lerram Burgi vertatur pennula , sexla pars census eis reddalur ab incolis. Deriit
quae iierura incipil a via quae ad portam Morardi etiam miles de quo supra tliximiis, <le eadem po-
T.idil ab Audtira, linquens in bivio terram filiorum lesiale Sancto Pcro in Manu Villare grandem
Belial (£1), noslris semper odiosam, atque ab ipsa amplitudinem terrae in qua monachi in bonorc
porla usque ad viam quae in transverso vadit ad sancti Hilarii secundam aecclesiam sedificaveruiU.
posticam quae Tricviliilus (62) vocitaiur, indeque a S;;l el in circuitu urbis, lam in burgo qtiam exlra
leva rcdit usque ad Auduram; quae flumcn transit burgiim, pluribus in locis est lcrra Sancti Petri:
por pontem Mergenlis pediculi (65), vadiljuxta flu- ad occidenialem quidem plagam cst medietas lerrae
iiicn iisque ad angiporluin quod a ilumine pergit Pcndenlis Pediculi, Sancto PeUo, moderno tem-
usque Merdosam viam (64). Via quoque, quae inci- pore, concessa pro quodam milite facto rnonacho,
pit a ponle praescriplo et vadit usque ad posticium reddens in psollennilale sancli Mauriciixu nuinmos,
Fulcherii Nivelonis, dividit terram Sancli Petri a nam ex ej'us poleslale esse videlur. Fulcherius de-
Sancti Aniani terra Sanclique Piali; quac foro per- nique, de cujus beneficio erat, XL solidos nummo-
gcntibus est ad dextram , ad laevam vero Sancti rum, Gungcrius quoque, qui de eo tenebat, xxx
Pelri, videttir fore ab Audura flumine usque ad ID solidos, ex consensu acceperuni; nos vero in festi-
viam Sancli Michahelis, quaepergit ad Sancli Mar- vilate sancti Remigii a cultoribus xxi solidos accipi-
lini monaslcrium. Ubi vero liniatur non est repli- mus. Dc ea auiem quae solo tenus esl tantiim spica-

angeiis translalo, corpus ejus in cmnobioSancli Pelri
esl humatum. In quo Gantelmus, prmsul venerabiiis,
in corpore requiescil; eique vemrabilis Bagenfredus
prwsul successit, qui quanlo amore locum dilexeril
sequcnli opere polest agnosci.
(58) Ita cod. Lcg. progredilur.
(59) Puleus Guesiraucli (sic in cod.), gallice le
vuils Gueslrand, silus eral in parochia Sancli Brixii,
via des Basbourgs, jamque Domni Muley tempore,
saxi fragmento claustis.
(60) Hic Alveus, qui temporibus Ragenfredi epi-
scopi ejusque fratris Arduini, ct Gcroardi viccdo-
mini Carnoiensis vixil, nempe ad anniim 950 ,
primus est abbas Sanpctrinus cujus npmeii a co-
dice servalum .es*. Ab illo igilur incipit abbatum
series.
(61) Doect D. jMulcy lerram fdiorum Relial ab
auclore vocari lociim siium posl pontein Sancli Hi-
larii, flttviuin inter et viam porlae Morardi a dexlra,
viam aiilem de la Grenouillcre a sinistra.
(62) Uinle nunc via nominala Tireveau.
(63) Hodie le pqtil Taitlard.
(64) Postea rue anx Fumiers.
(65) Hac porta , Gallice porte Cendreuse , prope
cruccm Bclti loci, oliin erat inlroilus civilatis.
(66) Poriam.Aquariam jampridem deslruclam in-
ter poruts Willelmi ac Morardi siiam fuisse idem
docci D. Mulcy.
201 VETUS AGANO.- LIB. I. AGANUS. 2C2
rum manipulos sumimus. Terminatur itaque ipsa AL Adhuc in territorio coraitis, non loitgc ab rccolcsia
terra duabus viis publicis, ad dextram pergenlibus supra memorala, quasdam vineas habemus, olim
ad boscum, non solum via, set etiam magnis Iapidi- euidam in beneficio datas, poslea vero, cogente
bus aPaulo monacho (67) solo infixis. Ad orienla- penuria, Bertre comitissae.eo tcnore.noslroassensu,
lem quoque plagam terminatur terris cultis et iu- vendilas, ut, posl obitum comitissae, ab omni ex-
cultis de .poteslale Sanctae Mariae. aclione Iiberas, usibus slipendiaris propriis, eas sine
Sequitur Manus Villare, cujus maxima pars terrae qualibet prolelatione rehabeant moiiacbi, quod
dividitur quadam via quae mela esse videtur lerrae postea fraler comitissae, comes Tedbaldus, coram
Sancli Pelri terraeque Sancli Mauricii. Ex una lronte suis fidelibus aranuil.
terminatur via publica quaepergit ad portam Perli- Nunc ad septentrionalem plagam vcilatur penna,
canam; alia fronte, via quae ducit ad porlam sancti in qua super vallum, non longe a porla Drocensi,
Johaniiis Valeiae. Ad orientalem plagam colligit do- tenel in beneficio filius Geraldi negocialoris de san-
mum aurifabrorum; et sic per sulcum vinearum in cto Pelro lerrain redrienteni solidos x niiniiiioruiii.
transversum non longe ab aecclesiaSancli Hilarii In vico quoque sancti Anrirerein dorainicatu san-
pergil ad viara publicam , de qua niinc superius ctus Petrtis possidet duos solidos nummorum de
l3
diximus, atque ibi terminatur non longe a quodam censu , non longe a ponte qui respicit ad poriam
prelo. Ainboldi (69). A qua porta non longe esl domus
Iiem xxx agripenni vinearum in Luciaco secun- Joliannis cum vinea quae solidos tres numinorura
tur, quae, una fronte, terminanlur via qure ab aeccle- reddit.
sia Luciaci ad aectiesiam Manu Villaris pergit; alia Quoraodo auleni campus Fauni lerminetur, suo
fronle, via quaeducit ad Seras; terciaquoque frontc, loco dicelur. Nunc vero ad ea quae capitula pra;-
via quae lerminat Manum Villare lerminal et ipsos. . singiiant redeanius.
Frons vero qure prospicit ad civitalem aliis vineis CAPITULUMII.
terminaliir. Fuerunl quoque dali ad planiandum De agripenno terrm ad planlandum
viaeam, a canoni-
monachis ab episcopo Ragenfredo, remola omni cis in clauso dominicato dulo.
cxactiono ab eis. (1 Octobr. 940.)
Ad uieridiem quidem e3t quaedani aecclcsia inier ( iii noraine sanclae et individuae Trinilaiis. Nos
vineas, in honore sancli Leobini conslrucla, quae canonici ex monasterio sancli Pelri, qtio.l est in sub-
olira fuisse abbalia dinoscitur. Quam aecclesiam urbio Carnolis civitatis, divinis latidibus.insisten-
malrona quaedam, Ermentrudis nomine, uxor Ni- ^-. les, notmn fieri volumus cunctis sanciae Dei aeccle-
velonis, voto Sanclo Petro dimisit moriens pro siaefidelibus prresentibus scilicel alque fuluris, qtiia
anima sua, cum lerris ac decimis pcrlinentibus ad veniens quidam homo, nomine Teodericus, ante
ipsain aecclesiam; datis vero suo, pro consensu, praesentiam nostram, suppliciler postulavit ut sibi ct
monilibus suis et armillis aureis; eral enim aeccle- uxori stiae, nomine Dominicae, filiae nec non suae
sia ex patrimonio suo. Cum vero viam universae Gerois, unum aripennum terrae sub manu firma con-
carnis abisset, vir ejus, petitione conjugis postpo- cederemus ad planlandam inibivineam, in cl.tuso
sita atque suae promissionis oblitus, omnia suis dorainicato fralrum, ab usibus eorum inuhis anno-
usibus retinere maluit; et, quandiu mundanis rura curriculis abslraclo, nuuc vero, sicul ab anti-
rebus uti poiuil, nunquam resipuit. Verum, cum quo, j'uste reddito, qui prope sancii Mithaelis aeccle-
se viderel aJ exlrema duci, monachus in cce- siam consistit. Nos vero, ralam ejus pelitionem
nobio Sancti Petri eflici voluit; quod autem sanus considerantes, quitlquid nobis supplicavil benigne
facere noluit, cassa petitione filiis (68) facere assensiinus et concessimus praedicto scilicet Teode-
tnonuit. Quo morluo, filius ejus Paganus, modico rico, uxorique suae Dominicre, filiaeque eorum Ge-
tempore, patris beneficio fungiiur; nam cura debel- roisae, eundem terrae aripennum ad plaiitandam at
laret caslriim quod vociiatur Fracla Vallis, patri a JD consiruendam inibi vineani, una cura consensu et
Gausfrido Martello sublatum, in ipso castri inlroitii, permissu domni Agani praesulis, qui in regimine
ab hostibus gladiis interirailur. Pro quo frater ejus videlur habere idem coenobium; qui etiam termina-
Fulcherius, jam clericus, mundanis armis prae- tur ab uno latere, terra sancti Piati, et aliaparle,
cinctus, secularem miliciam esl seculus. Cui vene- terra sancli Pelri; ab una fronte, via pubaca quae
rabilis abbas Landricus, vota malris petitiouemque ducil ad sancti Marlini monaslerium; alio quoque
palris replicans, impetravit ab eo recclesiam sancli latere et fronte, terra ipsius clausijeo sclicet ra-
Leobini cum quibusdam agripennis vinearum, de tionis lenore dedimus illis, ul annualim feslivilate
quibus habemus censmn etdecimam. Tunc eliam Sancti Petri, quacevenit vin kalendas marcias, cen-
censuin reinisil viuearum beali Siemundi, decima sualiter solidum i solvere sludeant partibus fialrum.
sola retenta. Quod si ex hoc censu lardi aut negligentes extile-
(67) Ipse est hujus operis auctor; de quo vide baud, fuisse prope pontein Sancti Andreae, postea
VUistoire Uttiraire de la France, l. VIH, p. 225. du Massacre, 'inter portas Drocensem ct Guillelnii,
(68) Correclum vero filio suo. a D. Muley disciiuus.
l69)Portam antiquam quae vocabalur la porle Am-
PATBOL CLV. 7
203 PAULl S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI 204
rint, legaliter cmendent el quod tenere videnlur j.A « Acium Carnolis civitate, in domo malris aeccle-
nulio inodo perdant. Dedimus etiam cis licentiam siae publice. Aganus, humilis Carnolensium episco!-
dandi vel vendendi, prout oportmium eis fuerit cui- pus. Sanson, presbiter. Ainio, decanus. Deotimus,
cunqtie voluerint, tanlum ut venditiones in ususfra- presbiicr. Adelvetts, presbiier. Frodgingus, presbi-
trum veniant. Haecvero cartula ul verius credatur ter. Cleolinus, presbiler. Aregarius, levites. Arriui-
el firinius per cuncta tenealur tempora, praedicli nuslevita. Ansolrius, siibdiaconus. Dala Nonis Junii,
senioris domni Agani praesulis manibus roborandam anno vm regnante Rodutfo, serenissimo rege. Ra-
poposcimus, et nos exinde manu propria firmavimus. genfredus, huinilis levita, ad viceni Ctemenlis prae-
Agantis, Carnotcntium humilis episcopus. Alveus, sbiteri et cancellarii, scripsit.»
humilis presbiter el archiclavus. Joannes, presbiler. CAPITULUM IV.
Majeiilicdus, presbiler. Airniandus, presbiler. Ber- De Germinioms Villa eanonicis reddila et condonata
noardus presbiter. Benediclus, prcsbiter. Odolricus, ab episcopo Rageiifredo. Item in eoclemduo aclja-
acolitus. Lambertus, acolitus. Galcherius, acolitus. cenlia Plaiseni Villa et Moirollum Viltare. Item
in eodem de Ursi Villari wcclesia. ln eodem de
Ilardrarius, clericus. WarengauJus, clericus. Dala mcclesia Immonis Ville cnm vm niansis. In Gin-
kalcndis Oclobris, anno v regnanle rege Ludovico. nonis Villa de duobtts niansU. De Bodasi mcclesia
Aregariiis, ad vicem Clemeiitis, scripsil. i ]
B et de lerra infra muros civitulis.
Qiioiptomodo poslea haec res praescripta abierit (Circa a. 954.)
nescio; hoc laiuen scio, quia domnus abbas Lan- ( Oithodoxoium patriim ct fidelium praeeedeniiurrt
riricus hunc aripennum vine;e, dum praeesset loco
Sancli Poiri, a quodam clerico, Albuiiio noniine, maximequepontificum cordibus divina gralia salu-
taxala penunia cmil. Emit oliani alium aripcniium briler inspiravit, ab exordio nasceniis Chrisliaine
vincrc inforius in eodem clauso a presbilero Sancti religionis, ut sponsam Christi, sacrosanctaorvideli-
Get iEcclesiam, quam idem mediator Dei ethomiiium
Ei>ani, nomiiie Domiiiico, cujus nomeu aripciinus
vincrc adhuc relinel. homo Chrislos Jlresus, sibi insolubili glulino copu-
CAPITULUM III. lavit, per diversa Ioca terrarum fuiidarent etde re-
t,e arca farinarii Lupchiaci,duobus fratribus concessa. bus lenipoiiilibus honestare atque sublimare procu-
rarcnt. Horum igilur exempla pia, eutn catliolicis
(5jun. 931.)
( In nominc Dei aetcrni et salvaloris noslri Jhesu ct religtosis quibusquein comniime lialjeantui' agei:-
Cbristi. Nos fratros ac canonici monasterii Sancti da et fideliter imilanda nobis procul dubio, ejusdcm
scilicel sanctae malris ^icolosiac proviaoiibus, vigi-
Pelri, quod est in suburbio Carnolis civitatis, sacris
l.iiidibus insislentes, iioium esse volunius cunclis (] lanlissima soliicitudine specialius esl procurandum,
ob venerationem sponsi illius, agni videlicet imma-
ipsitts monasterii (idelibus praesonlibus ac fuluris,
qtiia vcnicits quidam vir, vocabulo Adremarus, no- culati,eam, pro scire et posse nostro.congruis hono-
stram anlo praeseutiain, liumililer deprecans ut sibi ribus decorarc et rerum coinpcieiitium uiilitalibus
cl fralri stio Ebboni, siireque sorori Eldesindi, quan- ampliare. Talibus exemplis palrum inforiiiaiiis, et
dam aroam, super fluviura Audurre, cum faiinaiio salubrium Scripiuraruni documentis excitalus, ego
noviier ab ipso conslruclo, non longe a villa quac vidtiicel Ragenfredus, gratuila Domini clonieiitia
vocalur Ltipcliiacus, per inanuiii firmain censualiicr Cirnolensis aecclosiaehuuiilis opiscopus, sai.c.oniin
cx noslio iiidominicaio concederemus, quod quidoni loca nostrae aecclesiae civitaiiqiic conligiia, malis
unanimes assensum praeberites, benigno favore as- ingruenlibus diruia, reedificari tlesideranies, ante
sfiiisimus; eantlenique areani per banc auctoritatem rcliqua omnia monaslerium sancti Pelri, quoi leni-
concessiuius, ul desuper firiniter cdilicent, con- pore praedecessoris noslri domni Agani revorendi
struani el inmeliorare sludeanl; eo pacto ul annis pntsulis, ipso praccipientc , cipbiiima dona adidem
singulis, in festivkate calhedrae sancti Pelri, quae opus peragendum largieiitCj Alvoo quoque, cjusdeni
evcnit VIIIkalcnJas mariii, incensuin canonicis hu- loci pracposito, in oninibus curain agon:e, roslau-
jus monasierii, Domino famulantibus inounctanler, rauim eral; in prislini bonoiis slali:m qtio antiqui-
solidos iinor persolvanl; et si ex hoc censu iu soU lus viguerat reduccre dolibeiaviinus, ct coiiunoda-
vendo tarJi aul negtigeules invenii fuerint, legali- tibus rerum leinporalium ao stipontiiaiiiini canonicos
lcr einendent el prrefatum niolendinum tempore vi- ibidcm Doaiino sancioque aposlolo sno Petro famu-
tac suaenon perdant; et amplius eis in ccnsum non, lantes niuiierare disposuimus, penuiiam ab eis au-
rcquiratur, nisi quod superius conlinelur insertum ; ferre ainbientes quara pali videbantur iu necessitate
et habeant licentiam venundandi aul condonandij coiitliani viclus. Quapropter nolum esse volumus
cuicum volucrint,! salvo jure ecciesiastico, sicut£ cuiclis suecessoribus nostris el fidelibus sanclae
nios pagi cst, vel sicut in archivo hujns accclesiaecon- Dei xEcclesiaepraesenlibus et fuluris, qualiter quan-
tinotur. Qualenus vero haec manus Drma inviolabiliss dam lerram ex noslro indoiniiiicalu, noniine Ger-
per diuturna tempora permaneal, mauibus domni, niinionis Villam, ejusque duo adjaccntia, hoc est,
Agani praesulis senioris nostri corroborandam obtu- Pleseni Villam et Moirollum Villare cum suis ler-
liinus, ct nos simililer libenti animo, nullo contra- minationibus, in pago Duncnsi sitara, jara dicti
thcenle, sublerfirmaviinus. monasterii canonicis iradimus ac donamus, et d«
205 VETUS AGANO.— LIB. I. AGANUS. 206
noslro dominio in eorum riitionem transfundimus, A maiitt propria eam subtcrfirmavimus ct venerabilium
usibus illorum slipendiariis deleganies, et perpe- episcoporum manibus, cetcrorumque fidelium ma-
lualiter illis haberidam decernentes. Donamus eliam nibus clericorum roborandam tradidimus. Hilde-
illis, ad eosdem usus, in ipso pago eademque pa- manus, archiepiscopus Senonensis. Joseph, archi-
rocehia, aecclesiam villaequae dicilur Ursus Villaris episcopus Turonorum. Constantius, episcopus Pari-
ctim decimis et ceteris redibitionibus suis. In pago siorum. Ragenfrerius, episcopus Carnntorum (70). i
quoqne Carnolensi concedimus eis aliam accclesiam Terram denique quae in Yinonis Villa a prrefato
in loco qui vocatur Ymonis Villa cum octo mansis episcopo dala ac reddila fuit, sicut superius proeli-
de lerra. Ilem in coJem pago, in Bodasi Villa, red- bavinms, non pleniler possidemus, neque terram
dimus eis terciam aecclesiamquam praefatus Alvcus civilalis in qtia iurris et ceterae aedes comitis sunl
ipsius monaslerii lenet, eo pacto quo quandiu vi- constructae; pro qua comes, turris consirnclor, de-
xerit eam teneat, post obitum quoque illius in ustis dit monachis in campo Fabri uniim modium vini
illorum sine contradiclione alicujus calumnialoris singulis annis in censum. Set vineam possidenles
vel refragatoris rerieat. In Ginnonis quoque Villa, per insolentiam in dando negligentes existunt, dum
in eodem pago videlicet Carnolensi, donamus eis noii sit judex qui secletur justiciam ac rcprimat
tluos mansos de terra. Praeterea ad peragendum B ustirpaiorum violaliam (71) neque habens aequilalis
hujus noslri desidcrii negolium, perducere cupi- libram, ulciscalur sanctae ^EccIesiae injuriam ; epi-
rni;s omnino in memoriam et noticiam omnium scopi enim desidiae somno sopiuntur, supcrbiae
successorum nostrorum reliquorumque Chrisli fide- visco lumidi, adulanlium venlo de rectiludinis via
iium, quod terram quandam quarn crebro dicli cano- exorbitati, inslar mercenariorum, sanctarum edium
nici sibi reclamabant, asserenles eam a suis anlc- deirimenta vilipendunl, et, ut ait papa Grcgorius,
cessoribus, priscis temporibus fuisse possessam, ( Lupum vcnientein fngiunt non mulando locum,
poslea qtioque malo ordine sibi sublractam, eisdem ( set sublrahendo solalium, de quibus dicilur per
reddimus, quatinus ila illam jtisle et pleniler possi- « propheiam : Ve pasloribus Israel, qui ex adverso
deant, veluli illorum praedecessores eam tenuisse ( stare noluerunt, neque se obposuerunt murtim pro
mulloruni testimoniis comprobatur. Ipsa vero ( domo Domini. t His et aliis modo sancla ^EccIe-
terraconjaccl infra muros Carnolis nosiraecivilalis, sia diatint decrescens, suis viduatur honoribus, nec
juxta porlam Cinerosam, lerminata uno latere vol est rex, neque princeps qui ei condoleat vel qui
fronte via publica quae ducit ad supra dictam por- ejus singullibus sive colidianis fletibus quovis auxi-
taro; altero verolatere haeret muro civitatis; fronle Q lio respirare conccdat. Quare flagiciosi quique, im-
vero secunda lerminatur lerra sanclae Piclavensis punitate freli, Dei ciiltoribiis invidentes, de eorum
aecclesire.Haecaulem omnia praelibata, tam in lerris delrimenlis temporalia sibi lucra comparant, dolis-
qttam in supramemoratis aecclesiis earunuiue deci- que colore raendatii compositis, eorum bona usur-
mis aliisque reditibus, sepe fati monaslerii fralri- paudo auferuni et quae iiequeunt, insaciabili avidi-
bus donanius et reddiraus, eo pacto ut ab odierna late depopulando, vastant. Verum quia longum est
die et in rciicum nullum debitum vel servilium cir- rememorare omuia mala qure, Satana siiggcrenle,
cadis, synodis, censibus et omni genere reriibitio- nostra accclesia perlulit, de mullis perpauca stibiii-
num inde exigalur, nullaque repciitio ab ullo succe- feram : sicut de ecclesia Baliolis Villre quam Ra-
deniium fial ipsis canonicis, devoie nostri ac suc- diilfus episcopus de dominio itionaclioruni ad suos
cessorum noslrorum in psahnis, ymnis et canticis usus reiorquens cum aliis rebus, beatum Petrum
spiriialibus memoriam agentibus,etdivinis laudibus aposiolum vilipendil oflenclere. Agobertus quoque,
liberius ilcsudaniibus. Ut autem htijus facti noslri noslra lempestale praesul (72), cauonicis assensuni
auctoritas a nostris successoribus aliisque personis praebuil usiirpandi non modicam partcm terrae cam-
niinime violelur, omnimoJis inleidicimus, et quod pi Fauni, versus orientem; quam antecessores noslri
a nobis coadunalum datum quoquc ac retldituiii esl D sine ulla calumnia et nos moderni monachi longo
quo nullomodo dirimatur, eis anathematis rcpagu- usu possedimus. Gauslinus denique tle Leugis, non
lum obponcre salagimus. Si quis ergo temerarius longe a fltivio Audurae pertinaciter sibi relinet cen-
raplor et aecclesiasticarum sanclionum iraprobus sum nobis anniialim reddendum, de quibusdam vi-
violulor donationis sive reddilionis hujus statuta neis ab cpiscopo Hugone sibi reliclis. Herveus eliam
conlcnipserit et ea adnullari nistts fuerit, quod prae- de Gualardone non longe a suo domicilio, qnandam
sumpseril evindicare non valeat, sel aeterna dam- lcrram nosiri juris usurpavit, <|uaeuni bovi dicitur
pnalione, cum Dathan etAbiron, dampnaluspereat, sulficere. Sel, his modo relictis, ad assignandas res
cutii Diabolo quoque et angelis ejus ultrices scele- vertalur pennula quae nobis divino nutu manent ct
rum flammas siue fine sustincat. Qtiatinus aiiiem iiianebuntiii secula.
lwec pagina validioris firmitalis anchora roboretur,

(70) Conf. hane chartam cum alia cjusdem Ragen- (71) Leg. violentiam.
fredi, col. 219. (72) Aban. 1052 ad an. 1053.
W PAULI 5. PETRI CARNOTENSIS MONACHI 508
CAPITULUM V- iA terrenai subslanliae viatico, in prresenti liberius
vinearum a venerabili a (75) supema lendalur et in supra dicta Pelri apo-
De duodecim agripennis Ragen-
fredo^ prmsule canonicis datis. slolorura principis aecclesia plcnius divinae servilutis
(13 jun. 949.) expleanlur oflicia, nobisque in caeleslibus reddantur
i In (73) nomine sanclae et individuae Trinitatis. inde reniunerationis praemia cenluplicata. Si quis
Si, Conditorisomnium ihslitulione, ad laborem ho- autem successorum nostrorum vel alia aliqua per-
mo nascitur, id procnl dubio sibi est elaborandum sona hanc donationis paginam violare presumpserit,
summo opcre unde geminum valeat assequi coramo- iram Dei incurrat, beatus Petrus ei conlrarius
duin; ita quoque, prudenli ratione, ulrique ralio- fiat, et inimicus cum ceieris apostolis omnibus;
nabiliter labori debel incombere, ut per ea quae caelestis regni ovile ingredi non mereatur, cujtis
gesseril laborando, beatiludinis nomen cl praeiiiiiim claves ipse tenerc, Domino largienle, dinoscitur,
consequatur, sese interius exteriusque pascemlo, calumniatoris temerilas paenitus frusiretur, praesens
merito dicalur illi illud propheticum : Labores m«- quoque aucioritas inviolabilis mansuia roborelur.
nuum tuarum manducabis. Bealus es el bene tibi eril. Qiialenus vero haec pagina validius firmitaiis obti-
Setelsi proficientelabore, exlcrius divitiac aflluiiiit, neal robur, manibus propriis eam subierfirmaviinus,
non apponendum est cor, quoniam in adquirenclis B et canonicis nostrae aecclesiaeseu fratribus jam dicii
inundanis rebus lollenda esl solliciludo el adibeiitlus moiiasierii ac reliquis lidebbus nostris roboraudam
labor. Qui crgo niriusque boni verus clesiderat esse decrevimus. Ragenfredus, Carnotum praesul, hujus
po*sessor non bonorum temporalium amorc cst donalionis paginam fecil ac roboravit. Graulfus,
aslringcndus, ne noti dominus fieri viricalur, set abbas. Waracco, presbiter. Bernardus, presbiter.
servus ; quia, terrenorum amore aslrictus, non pos- Ragenbaldus, presbiler. Arduinus, leviia. Alcarius,
sidel sei possidelur; neque etiam quae temporaliler levila. Aimericus, levila. Malbertus, levita. Ebroi-
adqiiirimus cami noslrae, set potius animae nostrre nus , levita. Wido, levita. Ardradus, presbiler,
dare riebemus (74), cum, sicul scriplum est, redem- lsaac, presbiler. Ardradus, levita. Lamberius, sub-
ptio animm viri subslanlia esl ejus. Hujusce modi diaconus. Gausliims, subdiaconus. Huiiberliis, cle-
igilur alque aliis santiarum Scriplurarum documen- ricus. Heirveus, clericns. Dodo, clericus. Actum
lis iiistructns, ac superni amoris igne succensus, Carnotis civitalis in domo matris tecclesirc. Dala
ego Rageufrerius , sanctae Mariae malris reeclesire idus junii anno xm regnante Ludovico rege feli-
huinilis episcopus, nolum) csse volumits cunctis ciler. >
sanctae Dei jEcclesiae fidelibus praesentibus atque CAPITULUM VI.
c
venturis, nostris quoque successoribus , qualiier Ilem de eadem re scripium Graul/i abbatis, in mo-
qtieiiriam vineae clausum, proprio sumplu et la- nasterio sancti Pelri monachis jam positis.
bore a nobis planlalum atque conslructum, pro (Ann. 949.)
remedio auimae nostrae, seu absolulione parentum ( In Christi nomine. Graulfus, qui abbaliam San-
uostrorum a peccitis apui Deuin obtinenda, ca- cti Carauui, quae est in suburbio Carnolis tenere
uonicis iiionasterii Sancti Petri, quod situm est videmur, notum esse volumus cunctis successoribtis
in suburbio Carnolinae civilatis, usu stipendiario nosiris et reliquis Chrisli fidelibus, qualiter quas-
perpetualiier habendura tradiraus, ac donamus. dam vineas, a Ragenfredo episcopo et fralre suo
Ad confirmandam etiain islius donationis cau- Arriuino necnon et ab Alveo abbale planlatas, et
sam, dignum duximus, ex prredicta vinea carlam monaslerio Sancti Pelri, quoJ siiuin est in suburbio
ficri jam diciis canonicis, cum assensu ac depreca- Carnotensi, donatas atque relictas, monachis ejus-
lione Graulfi, qui abbaliam Sancli Carauni lenere tlem loci, cum consensu liricliura sanctaeMariae Car-
cernilur per auctoritalera noslrae largiiionis. Esl noiensium matris accclesiae, libenter concedimus.
auiem ipsa vinea prope cimilerium ipsius videlicet Siint autem ipsre vineae in tribus locis conslituiae
Sancti Carauni ad aquilonalein plagam ipsius loci, j) clausus unus videlicet ex xiyi™ aripennis el dimi-
liabens in lolum aripennos xn et dimidium, dimen- dio, juxla monaslerium Sancti Carauni, quem de-
sos singillaiira perticis quinquageiiis. Terminalur derirat llageiifredus et Arduinus, et IIIIW aripennes
etiam duobus lateribus terra ejusdem potestalis; ac duae parles quinli aripennis, non longe a loco
duabus quoque frontibus, viis publiois. Infra has qui appeltatur Ad crucera Sancti Carauni. Termina-
igilur lerminationes praefatam vineam ita eis, sepe lur autem jara dictus clausus duobus laleribus; ipsa
riiclo abbale Graulfo deprecante, concessimus, ut poteslate; duabus fronlibus, viis publicis. Quatuor
desuper securi edificent el bene conslruant, ha- vero aripennes quos dedit Alveus lerminantur uno
beantque Iiceniiam vendendi vel dandi eandera vi- lalere, ipsa terra; aliero lalere, lerra fralrum San-
neam quicumque voluerint. Hoc denique donum cti Carauni; una fronte, via quae ducit ad eivitateni;
ideo etiam, tola animi devotione, procuravimus, altera quoque fronte, terra Saneli Martini. lllae
qtiatiuus a praescriplis canonicis, habundante illis eiia.m duae oarles unius aripenni lerminanlur uno

(75) Charta maxiraa sui parle vulgala in Gall. (74) Ita, sed poslea correctum habemus.
Christ., t VIH, inslr., col. 289. (75) Log. ad.
 809 VETUS AGANO.— LIB. I. AGANUS. 410:
latere, terra" Sanctse Mariae; altero, potestate fra- A quorum custos dc duobus raetioribus singulis annis
trum Sancti Carauni; duabus vero fronlibus, viis c modios mixtae annonre solvebat fratribus, duosque
publicis. Infra has itaque lerrainationes, prrcfatas frumenti et xiicim avenae, ad cervisiam faciendam;
vineas concedimus perpelualiter tenendas, ut desu- anguillas c, porcos crassos ini", gallinas vi cum
per securi edificent, et habeant licentiam vendendi ovis, omni mense bis eulogias; reliqui duo farinarii
vel dandi eas cuicunque voluerint. Quatinus aulem praebendas fratrum molebant et ligna comparabant
cartula hrec firmior sit, manibus propriis eam fir- ad panem coquendum.
mavimus, et canonicis Sanclre Mariae atque Sancti 3. De Bodasi Villa. In Bbdasi Villa erat casa do-
Carauni roborandam oblulimus. Actum Carnolis minica cum borreo el horto, cincla moderno tem-
publice. Signum Graulfi, abbatis. Sugerii, decani. pore ab Ursone monacho rauro novo, juxla quem
Arduini, archiclavi. Marini, presbiteri. Alcarii, ad orienlalem plagam esl vineae clausus, v conii-
presbiteri. Teodorici, presbileri. Algeri, presbileri. nens aripennos. Esl et aecclesia beati Laurenlii
Josberti, presbiteri. Odberti, presbiteri. Leobini, marlyris, lapide cemenloque construcla. Eadem
presbileri. Girardi, diaconi. Evrardi, diaconi. Ade- villa inter IIII°' loca, habebat de lerra bonuaria
lardi, diaconi. > " xvcimf agricolas v : Teogrinum, Ragenbaldum,
[Res (76) denique quas scriplas inveni et ad ca- Frodoardum, Teolraduin, Riculfum. Faciebat quis-
ncnicos pertinere videbantur, deinde res quae ad que rigam, ad hibernam nas perticas, ad trainissem
luminaria aecclesiae et ad viclum editui delegatae perlicara i et dimidiam, in corvedam tantundem.
erant, et quae postea ab episcopis addilae sunt, Pro qua aratura dabat quisque raodios frumenti
Agano videlicet atque Ragenfredo, monachi modo ii08, ad hostem solidum i, caplim dies xvci°*facie-
nequaquam possident. Nara quaedara loca scripla bat, et carridium (78), manuum opera sibi irrjuncta.
inveni quorum nunc nomina ila sunt abolita et in- Requisitam avenae, modium i, solvebat, et pullos
nota, ut ab hominibus penilus ignorenlur, nedum trcs cum ovis. Solus Riculfus pro riga (79) et cor-
liabeanlur. Siint quae sciunlur et lamen non haben- veda iiii" frumenli modios dabal, ad hoslem soli-
tur, sicut in Verno lerra Odulfi, quam promisit dos n 09, pullos vi, requisitam avenae modios ii°»;
praesul Ragenfredus post morlem Odulfi haberi, et faciebat caplim. Erat quoque mansus unus el dimi-
sicut Gundrevilla cum brogilo el pratis, quibus ca- dius ibi absolutus.
rere videntur, et sicut in Imonis Viila ubi sunl dali •4. De Domani Villa et de Moris Villa qtue juxta
oclo mansi, set minirae possidentur. Sunt eliam Bodasem esse videnlur. ln Domani Villa unus erat
qaae possidentur et possessa sunt ab antiquis, de (Q mansus quem Frogaudus illo in lempore tenebat,
quibus noticia litterarum pcriit, sicut de Bosco unde faciebat perlicas 1111°'ad hibernam, pro cor-
Medio in lerrilorio Dunensi, et sicul de terra Sancli veda tantundem. Pro ipsa aralura dabat frumenli
Petri Pictavensis, quae est intra civitatem Carnolis, modios iin", ad hosiem imor solidos, oclo denarios
quam quidam miles, quodam jure possidens, sanclo pro multone, pro pastione frumenti moditim 1, ordei
Petro Carnolensi eo lenore concessit, ut in atrio modium 1, delignis carra 11°.Claudit circa curlem,
Sancti Petri aecclesiam in honore sancli Hilarii con- vel de fossalo perlicam 1. Facil manuum opera;
slruerenl; quod et faclum est, set vi polenlum et solvebat cc el xx scimulos, pullos tres vestitos (80),
inilitum in ea liribilantitiiii delinelur census de ea- requisitam avenae modium 1, faciebal caplim; vi-
dem terra, ut vix sexta pars reddatur. Dedit eliam nericia de carro dimidio. In Moris Villa simili modo
praefatus miles Sancto Pelro, de praedicta poteslale, reddebant agricolae Balduinus, Vinlharjus, Areha-
iu Manu Villare grandem amplitudinem terrae pro rius, Fulcherius, Adalgrimus.
qua monachi in honore sancti Hilarii secundam 5. De Cavannis. In Cavannis Villa eranl bi agri-
accclesiamedificaverunt. — Jam nunc explelis cartis colae : Teodradus, Winebertus, Amalberlus, Goriul-
et rebus canonicorum, currendum ad cartas et ad berlus, Archenarius, Godefredus, Beneventus, Ma-
res redivivi ordinis, monachorum scilicet qui sub ]D dalgaudus, Beraldus, Hildeboldus , Sadrius, Petrus,
venerabili Ragenfredo episcopo reformati sunt in Guaningus, Raduinus, Adalcarius, Ricbraiinus,
ccenobio Sancti Petri.] Odoenus, Electeus, Ingeraldus, Bernardus, Guine-
CAPITULUM VII. bcrlus, qui onuies solvebant sicut celeri supra
De rebus fratrum monaslerii Sancti Pelri Carnotensis. scripti.
i. De vineis juxla vineam episcopatem. Priscis 6. De Cipedo. In Cipedo agricolae erant: Adelar-
lemporibus, quia raro habebatur Carnolis usus vi- dus, Erchenarius, Petrus, Agifredus, Guineboldus,
nearum, juxta vineam episcopalem fralres habebant Angenberlus, Gandremarus, Bernegarius, Goduir-
tanlummodo tres aripcnnos vineae, sibi dalos a quo- leus, Huncberlus; solvebant sicut supra scripti.
dam Bemoino nomine (77). Ilaec villa moderno lempore translata est a monacho
2. De qualuor farinariis. Erant eis nii" farinarii, Ursone in loco qui vocatur Nova Villa, nam vicaria
(76) Quaeuncis inclusa solo in codice B leguntur. (79) Deinde superscriptum 1 aralura.
(77) Addit cod. B:de quibus si cartam invenissem, (80) Pullus vesiitits, cui uempc, opinor (Ducangio
scribere non piguisset. hic silente), ova, numero plerumque quinario, ad-
(78) Idem videlur ac carrigium. junjuiilur.
211 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACIII 212
cam graviler affligcbat. Est anlem sita non longe I\ de quibtis periit litterarnm noticia, aut negligeniia
a Bodasi Villa, ad orientalem plagam. oblivioni tradidit, ea quidem scribere floccipendi.
7. De Comonis Villa. In Comonis Villa Albuinus, Tanlummodo de qn>btis lilterarum series cerlum
qiii lcnebal de lerra bunuaria v, solvebat m ino- me reddidit, vel semper a substiiutis clericis sunt
dios fruinenti et alios usus, sicut supra diclum esl. possessa, pro modulo lenui ingenii mei membranis
Rainaldus lanlundem ; Adalveus vi bunuaria de inserere studui, ne forte lector hiinc locum aut
lerra, et dabat im frumenli (81) modios, et alios fuisse inopem censu, f-allaci aestimet opinione. Lo-
nsus; Gindbcrlus siniiliter. cus denique qui Bosctts Medius nuneupaliir ct cin-
8. De Moenis Villa. ln Moenis Villa hnbilabatit m gilur a seplentrionali parie saltu non modico, atque
Erenibertiis, Benedictus, Anialtriidis; el solvebantii ab australi parle rivulo Ederae, semper habuisse
fiiiinenti modios et reliqua sicut supra. forlur ab liis qui hunc locum lioscunttir lenuisse.
9. De Abbonis Vilta. In Abbonis Villa scura do- Tenuerunl eliam in lcrritorio Vileasiiii Genel Yillre
miiiica crat; de lcrra inler diversa toca bonuaria terciam parlcm, quam regina sanctissinia, nomine
xv. Ignoro bonuaria quid sinl; set, sicul ditlici in Baliildis, in tribus parlibus divisam, unam quitlcm,
hac villa, liabelur lerra aralrorum novem. Miror pro gloria aelernae vitae ariipiscenda, huic rcctiesiLC
quoqtie qtiori, usu dissociabili ab aTiis supra scri- " bcati Petri aposlolorum principis contulil; ariam
plis, in ledilibus rcddentlis crant agricofce liiijus qtioque Gemmeticensi aecclesiacalmaeMalris Doniini,
villae nuntero xxxnt: Betiegaudus, Leobiims, Gar- atque lerciam beati Reniigii, Remorum archiopi-
nuinus, GoJulgarius cumDadonc, Rainaldus, Leo- scopi, basilicae usibus fralrum slipendiariis dolega-
lardus, Radfiilsus, Johanncs, Sigaldus, Gotlobaldus, vit. Pars vero beato Peiro dala, a Guiberto abbaie
Gualterius, Rainarius, Adalmarus, Eleclrudis, Gau- quondam improvide cuidam militi ct duobus berc-
remberlus, Guido, Christiantis, Adoardus, Reme- dibus suis in manu firma concessa esse dinoscitur,
dius, Giiillelmus, Walraldus. Singulis solidum i. De qua, singulis aunis, v solidi nummorum consuete
solvebanl. Munioarius III solidos; Agedardns et Ra- reddebantur. Sel, illis de hoc seculo deceJeiUibus,
rioardiis soliriiim icl ilimiriium. Similiter Gorioar- ex genere eorum quaedam matrona, nomine Addela,
riiis. Bciicdicius solidos n; Raincarius et Benecli- viribus polestateque subnixa, per vim eam lenere
olus doiuirios VIII; Godovcrtus solidum i et dena- usque ad senectain non timuil; doiiec obhgata longo
rios iuior, Goduinus vm deiiarios; Natalis, Aloinus, excommunicationis vinculo, gobennoe ignis limore,
Raduiniis, vi denarios. Der.ima htijtis villre nostra cuin cirographo, omni annuente parcntela, bcalo
cst, quamvis ad aliam aecclesiam pergant, non ha- P Pelro redderel. Quam cum aecolcsia, jure bercdita-
benles propriam. rio, fere quinquennio possideret, surrexit quidam
10. De Ahildulfi Villa. In Ahildulfi Villa, quawi miles, Gaiiborlus nomine (8'2), habens neplam prae-
nescio ubi sil, riiricolre voro crant : Teodoalrius, diclao matroiiae, ab usu sorvorum Dei retorsit, suis-
Munichaiius, Adalgaudus, Adalguiniis, qui singuli que usibus inipune mancipare non timuil. Non so-
soliJuin i solvebant; Frodogis vero solidos nos. Hi luni haec, set el alia pluiima ab usibus nosiris in
oniiies liabebanl rie terra bonuaria tria, cl faciebant aliorum usibus iransierunl: sicul Gunclre Villa cuin
coi vcrias dicsquc vi in blatlp. Dabal in pullos cum octo mansis, brogilo el pralis omnibusque appendi-
ovis; reqiiisitam avonac medielalcm modii, et riena- ciis; quam quidani abbas hujus loci cuidam puero,
liuin i. Iii loco qtti vocalur Absa, tria laiituin erant quem de sacro fonle susceperat, in aiicmenlum de-
hospicia : qiiem locnm penilus ignoro; sel, qnia dit; cujus genealogia usque ad hnnc rijem, invilis
scriplum repcrio, ideo fuisse iion dubito. fratribus, tenere videtur. ln Normannia denique,
11. Deliuxelo. In loco hoc, quo carcmus modo, juxta mare, Teclis Villam Robertus coines Sancto
qiiem ciiam ignoro, crat sattus fratribus, ad sa- Pelro abstulitet cuidani militi tradidit. Subhita sunt
ginanduin quingenlos porcos; de lerra riominica nobis in eadem patria elalia plura, tam in aecole-
iria boiiuaria dc prato inter riuo loca, unde cxhi- D siis quam in piscatoriis, quae dedit mcinorandus
banl iii» tana feni. Agricolae : Teodardiis, B;rnar- comes Richardus, qui aecclosiam Sanclae Trinilaiis
iiiis, Tcodbalrius, Mammciius, Adalgis. Hi facicbanl regaliter sublimavit et in Periculo maris moiiloiii
rigani ad bibernam pcrticns m, ad iraiuisscm tan- Sancli Michaelis regulariter, dalis sumptibus, orrii-
iiinidem, el corvedam. Solvebanl solidum.i cl dena- navit. Ctijus bouitas in evtim laudem adquireiis,
linm, Caplim onini aimo; carrada una et carri- actcrne vilac gloriain cum omnibus sanclis feliciter
gium; pullos trcs ciini ovis. RaJa vcro solirium i, adquisivit.
Teoiarrius nii" denarios. Lootrannus laiituiidem. CAPITULUM VIII.
Pro riga hibernalica solidum i el riimitliiim. ln Secuntur res editui Sancli Petri.
moiile Cenoso mansi duo de lcna arabili. 1. De [arinario prope urbem. Edituo aectiesire
12. Hrec omnia qure proposui el alia loca pltirima hiijus faiinarius uiuis prope urbem, ad maj'oreiri
ab anliquis inonachis suiil possessa el habiia, s.ecl lneiisiiram, singtilis annis rctldcbat xxx modkiS

(81) Cod. dabal friimenti im frnmenii.

(82) Posl Gaubertus nomine cod. B addit, de Calido Monle.
213 VETUS AGANO.— LIB. I. AGANUS. 214
annonae, triiici moJium i, anguillas xxx, porcum A Magdalcnse in honore fundata, ibidem perlinebat ad
unum aut pro porco v solidos; unoquoque mense luminaria aecclesiae Sancti Pelri, et ejusdem acccle-
fogalias ti et sextarium vini, pullos ni cum ovis. siae presbiler solvebat, unoquoque anno, IH soli-
2. DeGidco. Ibi erat pralellum dequo collige- dos. In eadem villa Capitiarius habebal de lerra
bantur H» carra feni. Agricolae iui" : Elisardus, arabili bonuaria n.
Acculfus, Gualberlus et Salomon, qui v solidos cum 16. De Walardone. Juxla eandem villam lerra
eulogiis in missa sancti Petri reddebant xvcimdies est Sancli Pelri, quae ununi solidum solebat red-
tempore messis; requisiiani avenre, sexlariosxv; dere; nunc vero Herveus, ejus. loci dominus, suis
ct v denarios. viribus confidens, Dei timore poslposito, neque
3. De Cortrone. Hujus loci habitalores erant: solitum solidum neque ullani consuetudineni vult
Walterius, Aclardus et Aclulfus; solvebant in censu reddere.
solidos ini" el denarios vmto. Eorum quisque, tem- 17. De NidoCorbino. Ibi de qtiadam lerra ara-
pore messis, faciebat dies xnoim aut redimebat de- bili exibanl ad lunien ecclesiae denarii vint 0, ad
narios vi; solvebat pullos mi" cum ovis; donabat opus fratrum denarii mi0».'
requisitum nir"- denario (83-). 18. De Jpiri Villa. lbi mansellus unus, quem
i.De gereni Villare. Habebantur de terra, iri B tenebat Adalbertus, solvebat solidos tres, quem
doniinicalu, j'uxla estiinaiionem, bonuaria xxx*t>, fratres reclamabant, sicut el illtim de Wadriaco.
do silvtila luiiuaria iiuor; agiicoIaeAdelulfus, Gocle- 19. De beneficio Winemari canonici. Beneficium
nitis etHernes, solvebanlin censu solidos n ; da- quod vivens Winemarus lenuit canonicus, moriens-
I at quisquc pullos iuior vestitos per focos ; dona- que Sancto Petroreliquit ad luniinaria concinnenda,
bat requistum avenae modium iDU,n,ad niensuram concessum ea tempeslate fuil. De quo beneficio
venalem, et denarios n 03. juxla atrium Sancli Petri erant vn arese, solven-
5. De Tilido. Qtiintinus et Adalbertus ibi habitan- tes solidos vn.; qiioriiin incolaruni nomiua paginre
les, in censu solvebant solirios im0*. Quisque eorum addere operosum fuil, praesertim cum utitilstis nil
solvebat pullosnos vestilas, dabat requislum avena? atttilisset, neque per eorum vocabula filii vel nepo-
niodium diinidiuin, ad venalem mensuram, et niios, tes qnivissenl agnosci. Juxla dominicnm vivarium
denarios. exeodein beneficio erant duo aripennl et diniiriius
6. De Pincionis Villa. Adrcvertus ibi habilans vineaecum pratello sibi juncto, unde-v solidi cxire
solvebal in censu soiidos II°», dabat requistum et solebant. De eo.dem quoqiie. heneficio anle por-
denarios nos. tam fralrum, supra fluvium Audurae, eral aripennus
7. De Monticetlis. Unus farinarius solvebat, sin- unus solvens solidum umim. Possidebantur alio in
gulis annis, xvcim solidos ; Gislarius el Guauzel- loco, ad ipsum lumen allaris perlinentes, duo ari-
nius tres solidos solvebanl in censu ; el quaedani penni obtimac vinere.
vineola quam leneb:>t Hildegildis, solidum unum. 20. De Capaticis. Isti omnes subscripti, de capi-
8. DeHaireni Villa. Elocteuset Ercatriuga, agri- tibus propriis, reddebant unusquisque im 0' dena-
colae, in censu solvebant solidos n 09 et denarios n 03 rios : Banegildis, Ansgundis, Christianus, Flodega-
et nos pullos cum ovis. rius, Saxenildis, Rainburgis, Lanbertus, Gorie-
9. De Seresii Villa. Eral ibi de lerra arabiii unde nilclis, Dominica, Frotlanrius, Accbiblis, Iseiilru-
exibant vin denarii. dis, Berta, Berlranna, Beriiiigus, Dominicus, Er-
10. De terra qum est in Berqvu (84). De terra qure menaldus et soror ejus, Widlegis, Aintrudis, Do-
est in eodem loco n° denarii exiebant. minicus, Agenardus, Wandalgis, Lambertus, Leo-
11. De lerra qum esl in Duabus Casis. Est ibi de doardus, Anstrudis, Landrada, Anslrudis, Bracca,
lcrra arabili unde vi denarii exiebanl. Savera.
12. De Wadriaco. Ibidem erat unus mansus qui v 21. Quaehuc usque novis paginis curavi inioxerc,
solidos in ccnsu reddebat. De quo manso proclama- D ex canonicoruiii hujus looi carlis niniiuin perve-
bant canonici ejusdem aecclesirc, quod illis Wenilo lustis accepi, in quibus etiam usiitn fructuariuiii
concanonicus eorum, pro animae suae remedio, re- clericis, singulis annis, ab agricolis reddendum
liquisset moriens. Est eliara ibi manselms uiiiis reppcriens, posterorum noticiae assignare volui, ul,
qui solvebal solidum tinuni. discrcpatile qualitate vel quanlitate ejus ab istius
13. De Cintriaco. Eral ibi terra arabilis solvens temporis usu, prudens lector animadvertat jam-
VIII denarios. jamque senio fessam lellus torpescere, dum sibi
14. De Felcherolis Vilta. Erat ibi mansus unus credila sepe niimoro seiitina, inani spe delusos,
quem quidam, Lanto noniine, Sancto Peiro dedit; reddendo parca manu, nietenles decipial. Villas
unde filius ejtis Hermarus duos solidos, singulis,an- quoque et rura qu;e ab ipsis canonicis, lilleraruni
nis, in ceiisu solvebat. lestimoniis, seniper visa stinl possideri adnotare
15. De Milanis Viltare. Ectlosia SaiicUc Maria; maliii, ui friguiienlium linguas obstupescerc faciam ;

(83)Cod. B . Reauisiiam avenceet mi denarios; et sic inferius.

(84) Sic.
215 PAULl S. PETRI CARTONENSIS MONACHI 216
quorum alii insanis vocibus Bodasem Villam ejus- A beneficium facile', fleximus. iSiipplicamus autem
que adjacenlia ex episcoporum donariis,. alii quo- omnes successores nostros, ut quori benigne a nobia
que ex comitum largilionibus fuisse proclamando aclum est ipsorum quoque benrvoleniia conservetur,
affirmant; set falluntur, nam cpiscopi fere omnes, ut in divina retributione munificenliae noslrae flant
sequentes Heliam qui lemerario ausu et insatiabili parlicipes. » Archiepiscopi Senonensis nomen ve,-
vesania locum primus pervasit, et, sine bonitalis tuslate exolctum in scriplum dimisimus, ( Gisle-
respeclu, ejecla religione, nudavit, ejusdem morbo berlus, humilis Carnolensium episcopus, huic de-
laboraverunt, atque prrcler paucos, ceca inlen-. crelo a nobis faclo subscripsi. Hildegarius, Meldcn-
tione, quae potuere suis usibus reiorsere. Inler sis secclesiae praesul. ^Eneas, Parisii episcopus.
quos Gisleverlus pracsul munificus emicuit, qui Folchichus, indignus episcopus AuguslaeTricorum.
cernens in saepe memorato Sancli Petri ccenobio Cristianus, Autisiodorensis indignus episcopus,
modicum numerum monachorum, qui ex rebus egrapsi (85). Aius, Aurelianensium episcopus. In
angusiis quae ab ipso Helia relicla sibi fuerant et Dei nomine ego Lupus, abbas Ferrariensis mona-
a pagauorum frequenli infestatione depopulala, sterii (86), i Haccautem carta ideo est in line libri
vix nalurae necessilatem explere valebant, bono conscripta, quia in quodarii piiaciolo coopertura
usus consilio, depellere studuit, autaliquatenus illo- B sero fuil inventa.
rum paupcrtatem temperare ; infra coraprehensa 22. Post exittim denique Gisteverti praesulis,
contiilit, ul libentius Domino famularentiir, ac devo- pagani transmarini, cum multa classe venientes,
tiores existcrent. Ad thesaurum ipsius loci et ad pene lotam Europam flammis atque pracdis ferro-
luminaria ipsius rccclesix, sicut inveni in carla ab qne crudeli depoptilando vaslaverunl; nam Lunen-
ipso scripta, delegavit mansnm unum prope mo- sem urbem, ut retro aflalim scripsi, dolo capien-
nasterio in ipso vico, in Maslaico mansa duo, in les, cruenlo ense utrumque sexum peremerunt,
Calnaco mansa tria, in Caiiipiniaco vinere aripennes indeque, subversa nrbc, lcvalo arlemone Affrico-
III, jnxta aecolesiam vineae duas parles aripennis ; que flante, redeuntes Aquitanorum regiouem alqtio
similiter et aliis in locis x aripennes vineae terras- Piclavorum juxla mare adjacentem, praedis et ini-
que arabiles. Set quia diu est quod a cultu discesse- qua caede depopulanias, intra partes Nciisliiae navi-
runt et ab bominibiis deseiia esse noscunlur, no- ganles, in porluin fliiminis Divaeapplicucninl. Jain-
mina eorum adnotarc lilteris frivolum esse riuxi- que securi, rclictis ibi navibus el Tariis praedarum
intis. Ad annuum diem peragendura quorumdani manubiis, ad hanc urbem pernici cursu pcrvenere.
parenlum suorum, in Mashico duo mansa, in aliis Noclu deniqne, circumdata urbe el civibus ex
locis viu aripennes vineae ; ad cameram, in qtiodam ** improviso obsessis, barbari per mcenia ab hosti-
!oco mansa IIII'» et dimidium, in Parido niansum bus perscpe diruta ac per porlas irruenles, obvian-
unum et dimidium, in alio loco mansa duo, in tes sibi, sine differentia, ferro necaverunt, atque,
Planca mansum unum, in Campiniaco vineae ari- inlra matrem accclesiam, non modicam plebem cura
pennum unum et vineam unam jtixta murum ; ad suo episcopo, noniiim Frodboldo, canonicisquc aec-
riomnm infirmorum, in vico niansum unum el mo- clesiae el monacliis qui ad eandem aecclesiam con-
lenriinum uiuim, in Campiniaco vineac aripenuem fugcranl, cruentis gladiis velul oves mactaverunt,
uniim, in alio loco vineae aripennes qnatuor, super urbeque depopulata alque succensa, laeti el ala-
Aurosam hospitiola tria ; ad hospiiale, in Saliniaco cres, uti suae libidinis compotes, dum ad rates re-
mansum unum, in Guarenno vineae aripennum unum lictas arbilranlur cum magnis copiis rc.dire, inler-
clde terra arabili anzingas xv, in Gerillas quic- vcniente beala Dei genilrice Maria, quam parvi
qiiid habuil; ad cellnriuin, vineae aripennes trcs et penderant offendere, per os janiloris inferi ad in-
dimidium ; ad horium, mansura dimidium ; in clementem barallirum una die, merita morle, descen-
Maslaco unum hospitioliim. Ad finem vero cartae, derunt; nam Franci, anlequam ad rates suas potuis-
haec eranl scripla : < Haec, inquit, praeter illa quae fl sent pervenire, congressi sunl cum eis, et opitu-
hnbebant, largili sumus fralribus opem postulanli- lanle Deo victoria exeis potili, per campos cada-
biis ; et ul ea sccurius noslris fulurisqiie tempori^ vcra eorura trucidata avibus et feris corrodenda.
bus possiderent, subscriptione propria roboravi- reliquerunl (87).
iniis, fratrcsque et coepiscopos nostros, ut idcm 23. [Operae (88) precium duxi huic oralioni inse-
facerc dignarenlur obsecranles, ad idem praeslandum rerc obsidionem factam lempore Gancelini praesu-
(8'>)Pro i'ypoc{>a.De singulari signo hnjiis episcopi runt. Populus denique qui effugere potuit gladium
grrccissantis, vide Mabillonium De rc diplomal. I. barbarorum, ad concrematam urbem regreditur,
vi, lab. 57. atque coltegit busta cremalorum, ei in puteo quodam,
(86) Ob aelatem qua vixerunl subsci iptores vide- inlra ipsam mcclesiamsito, projecil; unde ipse puleus
ttir cbarta circiler ad a. 860 referenda. Locus Fortis a civibususque hodie vaciialur, itbi jugi-
(87) De ea victoria Francorum uberius cotlexB : ler meritis eorum quorum ibi cineres prmstolaniur
Nam Franci unclecuinque cumglobati, antenuam cum Christo resurgere atque in cmliscum eo regnare,
barbari ad reliclas naves adlingere poluissent, con- ipso cooperanle, mulla fiunl mirabilia.
gressi sunt cum eis, et, Deo prmsule, vicloria ex eis (88) Hanc de Rollone digressioncm, qtiain uncis
potiti, sicut usque hodie aparet, per campos trucidala inclusimus, solum dat codex B, codice A recen.-.
eorum corpora avibus ct feris, corrodenda retique- tior.
»17 VETUS AGANO. — LIB. I. AGAWJS. «18
lis, cum propter novilatem temporis, tum propter A suo duce, praesidio fugae, melis morlis carere
memorandum miraculum quod in ea patrare digna- poluissenf. Unde factum esl ut, jam sero facto, in
tus est Dominus Jhesus Cbrisliis, iniervenlu ejus- monte Leugarum devenirent, ibi castrametati sunt
dem genitricis bealaeVirginis Mariae.Nam transma- atque de coriis animalium (90) se undique muniunt.
rini pagani, quibus dux praeerat Rollo, mare irans- Chrisliani vero eos insequentes, montem vallanl, ut
meantes in Neustriae parlibus, maximam terrae proxima die fugientes aggredianl. Quem (91) vi-
partcm virtule belli invadentes, seplem civiiaies dentes pagani pavefacti, machinanlur quomodo a
jam oblinuerant : a quorum vocabulo eadem terra periculo morlis se salvare possenl. Elegerunt deni-
soriita esl nomen. Ipsi enim a flalu Norici (89), que tres viros fortissimos qui latenier exirent de
Normanni vocanlur: a quo nomine Normannia caslris, longeque posili a castris canerenl lubis.
vocilatur. Visco itaque insaciabili avaritire labo- Qui cum abissent et lubis canerent, Christiani
rantes, per Sequanam fluvium naviganles, Pari- audientes verili sunl ne pagani complices illorum
siacam urbem oblinere ambiunl. Qui cum desidua venirent in auxilium. Tunc se colligenles in una
obsidione et armorura exerciiione, incassum labo- parte, expectabant eventum rei. Pagani antem vi-
rare cernerenl, proras navium retro vertenles, obsi- denles locum fugiendi, paulalim. silenler exeunl a
dionem liquerunl. Itaque animi sui aiubitioncm ad caslris, impedimenla omnia derelinquentes ; veloci
urbem Carnotensem tolo nisu verterunl. Ad quam cursu ad snas naves redeunt, indeque ad propria.
per Sequanam remis currenles, in Givaldi fossa Memoresque suae confusionis aique detriinenii,
aplicuerunt. Ibi denique navibus relictis, praepeti nequaqnam ultra addiderunt reverti ad urbem Car-
cursu, ad urbem veniunt, eamqtie in circuilu obsi- nolensem.
dione vallant. Verumenimvero praefatus prresul ven- His ita omissis, ad domni Agani praesulis scripla
turam obsidionemdivino relalu praenoscens, Picla- vertatur pennula, qui locum a paganis destru-
vensem comitem venire sibi in auxilium mandal, clum, divina opitulante Gratia, decenter reslau-
ducemque Burgundiae atque duos polentissimos rans, clerinomiae seriem inibi Deo mililaluram
Franciae comites, qui, die conslilulo a praesule, pari subrogavit, quadam portiuncula rerum olim loco
voto cum exercilu maximo parati, Christiano populo perlinenlium delegala, quae corporum necessiiati-
auxilium ferre adsunt. Cumque pagani viribus el bus supplemenla suggereret, alque procul expulsa
armis confidenles admodum insislerent, el civila- rerum exlerorum sollicitudine, clerus libera medi-
tem capere festinarent, ponlifex, die qua nove.rat talione divinis insisteret laudibus. Unde dignum
supra dictos comites sibi venire in auxilium, valde C duxi ad finem hujus epilogi carlas scribere editas
diluculo jubet omues suos armis muniri et ad por- ab episcopis Agauo videlicet el Ragenfredo alqne
tas venlum ire. Trahens itaque iiiteriorem luni- sancli Carauni abbale Gradulfo, de rebus datis vel
cam Dei geniiricis Marire super porlam qtiae Nova reddilis alque concessis sancto Pelro ab eis, dum
vocatur, oblulibus paganorum oblulil porlasque ur- adhuc canonici loco dcservirent. Deinde res posses-
bis aperuil, el Christianos fidenler pracliarejubet. sas ab illis quas scriptas repperi in duobns rotulis,
Tunc Christiani, ab oinnipotenle Deoviribus sum- atque consuettidines quas ab agricolis accipiebant,
ptis, foriiter pugnant. Pagaui vero a Deo destituli, quae multum discrepant a consiieiudinibus nostri
omnium membrorum viribus perdilis, ex una parle lemporis. Earum denique rerum carias, vel nomina
a civibus maclantur, et ab alia parle a superve- Hlorum qui eas largili sunt minime inveni. Utrum
nienli exercilu velut agri fceni slernuntiir. Ex autem vetustate abolitae sunt, aut hostium igne
quibus tanta ceries fuil, ut mortuorum cadaveribus crematae, aul nunquam scriptre, scribarum penuria,
aqua fluminis excluderetur, atque omnes pariler, minime scio.
ipsa die ullrici. gladio slernerentur, nisi ullimi cum

(89) Pro northi, q. e. sepientrio. (91) Ila cod. pro quod, mendose, ul vidclur,
(90) Cod. animalium. eiiam in hoc infimae lalinilatis stylo.

Explicil liber Haganonis vrmsulis.

m PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI 220

LIBER SECUNDUS

SIYE

RAGENFREDI PR^ESULIS

(Ab anno 954 ad annum 9G0.),

IJMCUIT HUEFATlOLlDIil. nAGESFBEW. A crudclilaiis universa melente. Tunc omnia hujtis,.

hi seqticnli opusculo virieor videre solummodo ad episcopii destrucla sutit igne, monasteriaconsunipia,
Gcribendum siifficere episcoporum alque abbatum aecclosisepene omnes funde tenus (93) dirtttae. Si qua
scripla singulorum singula, ut quibus gradibus locus vero eoriim evasere manus, domeslicae oppressionis.
iste paulalim inoleverit, quanlaque sollcrlia cjus lam privalorum quam polentum senserunt delrimen-
iuiliialibus quisquc eorum insudaverit, facilc prtt- ta. Tanriom prospiciens de exctiso propiliatio su-
tlens indagaior agnoscat. Legendo. Quod aulcni ca. perna , inrio-luit alflictorum iacrimis et gemebundis
quae in priori scripto domni Ragcnfredi prresulis, miserorum qucrelis, sicque, ccelis misericordiae
sine capiiulis , reddila, vel concCssa csse iiiveiierit, rorem slillantibus obsidioni peiie protritae urbis,
iieo aciiiatum est quia in primo opere capitulatini divina se subveniendo, indulsit, dum post illorum
cariem sunt scripla ab ipso prrcsule scniel canonicis bcllorum validissimam oppressionem diu optatre
similitcr reridita vel concessa. pacis gaudia arridere coucessit. Interea non multo
EXPLICITm/EFATIOLIBItlriACENFKEDI. post, Agano, vir illustris, hujus aecclesire sublimita-
[De rebus quas dedii vcl reddidil Raqenfredus epi- lis indcplus pontilieatu , tolam anlmi iuienlionem,
scopus sancto Petro. in reedifieandis monasteriis restruendisque aecclesiis
(Circa a. 954.) B dirigere salegit.
' < In
(92) noniine sanctrc ct inriiyidure Tiinilalis. ( Eral in, suburbio jam diclae urbis Carnolis ce-
Ra^eufredtts, nullis exlanlibus merilis, sanclre sedi lebre a priscis temporibus monaslerium in honore
Cariioliiiaesublimalus anlistes. Qnotienscuniqueprac- principis apostolorum dicalum, regularibus discipti-
cedentium patrum ad niediuni deducunlur exempla, nis assuetum, sct, pracmissa vastalione, neglectum,
sanis mciitibus inciiamcnla sunt virlutum, informa- vixdura iu parvuta aecclesia in cauonica instiluiione
lio mclioris vitae, iiioffensa progrpssio viae manda- trnnsductum, cui, nostris temporibus, praeerat vene-
lorum Dci. Di\ina auiciii quia, sunt pleraque ratio- rabilis vir Alveus, quamvis sub scemate canonici;
nis incapabilia amrairalionis, nonnunquain subeuiil amator el cultor >etigionis, qui persaepe cura prae-
contemplativa. Unde ego Ragcnfredus yocalus epi- falo ponlifice iractare ccepit qualiter quod animo
scopus, cum a seculariqm negociorum lumultibus, deliberabat, opere ad effeclum perducerel. Quod
qnibiis plus necessitaie quam voto inplicitus leneor, supema annuenle Gralia et anlilistis favorabili ac-
paululuiii animum expedissem, tolum me, iiilra me cedente in hoc suadela, sui compos effeclus est voti.
Colligens, cccpi in animiralioiieni habere beneficia Praeparalis siquidem inpensis , non parvae jecil fun-
pVseralionis divinae erga saluiem stirpis humanae; _ damenta fabricae, et, procedenle temporis spacio,
quemadmodum quos diligit vulnerando, medicabili superposuit basilicani quantilaiis amplae, pulcritu-
de^lra medetur, el palerno perculieudo afftctu, sa- dinis operosae, sicut in praesenti facile est cernere,
ltilis ac sanitalis prospera subministral. Cujus eie- ilicoque auctoritate pontificali canonicorum servifia
mcnliac magniludo, licet ubique lerrarum se di- inibi delegavit. His ita se habentibus, ultimo voca-
gnanter impendat, ut micbi iamcn videtur, prae lionis suae diem praesule sortiio, ego Ragenfredus,
reliquis, nostrae sedis diocesim suae dilectipnis amore quamvjs nulliua mcriti praerogativo, in hujus caihe-
dignam duxit, dum, exigente filiorum suorum pec- drae fasligialus suin solio; quo inlronizatus, vigili
caminum mole, ita eam verbere disciplinabilis cor- meditatione ccepi animo conferre, si quiri acceptum
reciioriis submisil, ut cfforam genlein paganorum oculis divae majestalis valercm offerre, et quod
quaquaversum caedibus, incendiis, depopulationibus proficuum fbrel remeriio animae meac. Ad quod, reor,
debachari sinealiqua retraciatione permiserit. Nul- non se difliculler obtulil materiei praebitio; namque
lus honor impeiidebatur locis, voraci eos indifferen- pervidens praemissi Sancli Pelri aecclesiae clericos
ter flamma tambente, nulli dignilati, aelati vel sexui proclive se agenles, el, relicla spiritalis militise
accedebant remedia parcendi, gladio iiiipiissimae exercilia, menle elactu sectari lerrea et caduca, et
(92) Hanc charlam habes edilam, scd non si- " (93) Sic duo codices; scd legendum , [undo
ne omissiono in Gall. Christ., I. VIII, inslr., lenus.
tol. i89 291.
221 VETUS AGANO.— LIB. II. RAGENFREDUS. 225
jainqua diclu commillcrc nefaria, ciim consnltu bo- A Milani Villarc. Has omnes aeeclesias reddimiis, ei«
nae memoriae pracnoininati Alvei, abbatem ccenobii conccdenles decimas, et remiltentes synodum et
Sancli Benedicli Yulfaldum accersivi, in quo, salvo circadas; simul etiam et de oecclesia in Bodasi Villa,
discreiionis bono, artius cl perfeclius religionis quam ipsi onmi lempore lcnuerunt, ita ut neque a
censura valerepraedicabaliir ab omnibtts. Quo ad- nobis neque a successoribus nostris eis umquam
veiUanlecum quibusriam ejusdem ordinis comitibus ullo modo reqtiiratur. Reddinnis eliam illis in pago
una cum eo, in aniiquitalis monasticoe observan- Garnotino, in villa qure dicitur Britiniacus, mansos
tiara srepe diclum refortn:iviniHSlocum, dc lerra vin cuin mansuris terris quoque 'cultis et
( Quibus monachis, ne incusandae egestalis pe- incukis; in Campchiaco mansum tiniim cum man-
nuria subirct occasio evagandi foras, quaccumque suris, lernis qtioque culiis el incullis; in Cosenliaco
eidem loco a praedecessorum noslrorum aliorumque mansuiii uniini; in Emprani Villa et Concreciis quic •
invasionibus injusie videbanlur subtracta, lam ex quid e.v ipsa poteslale haberi diuoscilur; in Sancta
beneficiis militaribus quam ex noslro indominicato, Maria, super slratam mansum unum; in Spotmeri
ul se lemporis optulit ralio reddere stutluimus; Villa mansum unum; in Magnerias mansos tres et
quanquam, vila comite, si, facultas snbpedilaverit dimiriium; in Gondri Villa mansos vn.i cum brogilo
pluriora reridere michi aniimis suggerit, quoriim " etpratis; in Cepido mansum unum ; in Fonlinido
cjuaeriamhuio ponlificali privilegio, qtirodaai aliis mansum uiiuni, ciini duobtis aripennis de pralo in
inscrere ralum duximus. Villeta conjaceniibus; in Levesi Villa unum man-
< Reddimtts itaquc eis lerram quanriam a. suis sum; in Watlreio quarlariura unum; in Teuvasio
aiitecessoribus, priscis lcmporibus, possessam, po- mansum uiiuni; in Vallis mansum unum, cum pra-
stea malo ordine subtraclam, quatcnus illam pleni- tis, aripennis scilicet novem; in monte Otrico mo-
ter possideant veluti illorum praedecessores cam lciidinum unum, cum aripennis de prato decem; in
lenuisse, mulioriun lestiuionio, comprobalur. Ipsa Mandri Villa mansum unum; in Loldrcio mansom
vero lerra conjaccl infra elcxira muros Carnoiis unum, ctim molcndino uno; in Bertoni Villare quar-
civitalis, juxla porlam Cinerosaiu; terminatur vcro lariiim unum; in Saxna Villa, in eodem pago, man-t
ipsa terra uno latei-e, via quae cst exiius civitatis, sos de terra tluos; in pago Slampense, in villa quac
allero vero latere lerminatur lcrra Sancli Petri dicilur Malaredtis, mansum untim; in Dunensi pago,
Piclavensis et Sancti Aniani : set lerra Sancli PCtri in villa quae vocatur Alpedagnus, aecclesiam uiiam
Piclavensis terminatur infra muros civitatis , lerra cum omni terra quae conjacel ibi ex ipsa polcstalc.
vero Sancli Aniani infra et extra. Una fronle ter- „ De cetcro, sub ponlificali excommunicatione auclo-
niinatur terra Sancii Petri Carnotensis via quae du- rabilii et anatlieinatis condcmpiiatione inevitabili,
cil pcr medium civitatis usqtie ad murum; allera interminamus. tam prxsentibus quam cunctis iustiper
fronte, via foris porlam quae vadit ad ipsum mona- ... venluris seculis fuluris , ut nemo anlislilum, cleri-
sterium. Cominulavimus ctiam, pro lerra quam ha- corum scu laicorum nulltis, eos in omni molesletur
bebani in loco Belmontus, alodum Oidotonis, j'uxia nogocio, non in exigendo decinias et circadas, quas
supra lcrminalam ierram in ipsa civitate, ante po> alii paralas norninant, non in tcrrarum invasionc
lam clauslii Sancli Petri, in via quae vulgo diCitur nulla sccularis dignilaiis ambilio, ejus potcstalis,
Merdosa; lanluin eis resliliiimus de terra, unde homines distringere praesumat, non thelonea, rion
cxeunt solidi decem el octo, non longe a fossa Algisi, freda exlOrquorc , non quaslibet vet minimas sibi
vinearum aripennos viu; terrain vero ad planlan- suorumque scrvientium inrogare injurias; quin po •
duni, juxta aesiimalionem , bonuaria octo. In ipso lius, remola inqtiicludine sollicitudinis, tranquillam
siiu ccenobii dedimus eis hortum cum xv aripennis in Dei servitio et in monachico proposito dueant
vincarum.et non longe a Luceiaco campum vacuum vitam, memores, omni lempore, nostri nobisque
ad plantandum xxx aripcnnos. Facta cst atilern coinmissac aecticsiae inter suorura tam privalarum
comiiiutatio inicr canonicos Sauclrc Mariae cl mo- D quam el communiuin vola oralionum. Quod si quis
naclios Sancli Pelri : ex ectiesiis ipsoru.ni dederunt his episcopalibus decrctis obviare prxsumpserit aut
nempe canonici Sanclae Muriac accclcsiam Ursi Vit- irrila facere, aiternae malcdictionis confodialur ja-
laris cuni iiuo uripcnno dc lerra ad ipsam occcle- culis et cum Juda prodiiore, Arinaet Caipha, atqtie
siam perliihiitem , et acceperunt in Centriaco aec- Pilalo el, capilc eorum diabolo, persolvat pcenas
closiaui e conlra cum dole. Dedimus e.iiam ex po- pcrpetuae dampnalionis, gehennalibus depulandus
losiaie Sanclac.Mariac, in pracdicta parrccchia Ursi. flammis, nisi resipuerit et ab hac intentione animum
Villaris, Gcrminionis Villam in pago Dunensi, revocaverit. Ut aulem hujus privilegii aucloriias
cum xxx mansis ctiltis et inculiis. ln pago quoque inconvulsam perpetualiter obtineat firmitatem, lam
Carnqlensi dedimus aecclesiam quae dicitur Iminoiiis nostra quam cocpiscoporum manibus subterroboran-
Villa cum novem mansis et diniiriio; aecclesiam quo7 dam decrevimus. Actum Carnotis civilale, publice.
que tlo Alona riediiiinscum tribus mansis et dimidio Ragenfredus, Carnotis civiialis praesul, hujus aucto-
ad eaui perlineiiies; item capcllam Sancli Victoris ritaiis paginam firmavitac roboravit. Hilderaannus,
in villa quae dicittir \ei nus cuni molendino uno, et arcliicpiscopus Scuonensis. Graulfns, abbas sanoti
posl obitiiin Odulli totam villam; itcni capellam in Caraiini. ArJuiuus, arckidavus. Tcoilcricus, pre-
223 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACIIl 224
sbiter. Arcarius, prcsbiier. Atlelandus, presbiler. A fralresuo largita fuerant, subtrahere non limuit..
Gauzzo, diaconus. Ardradus subdecanus. Radulfus, Unde de eo quod pagini (98) inseram nichil aliud
presbiter. Bernardus, presbiter. Gerardus, diaco- habens praeter quod inserui, nisi solum opus lamen-
nus. Lamberlus, canonicus. Aymo, Walleranus, tabile quod pfiscoruni relalione didici : obstrusum
Burchardus, miliies subscripli inaniea, poslea fir- videlicei sibi episcopatus adiltim, qtiem ut faceret
maverunt. Joseph, archiepiscopus Turonorum. Con- pervium, abbaliam Sancli Martini de polestale epi-
sianlius, Pariseorum epistopus. Gunhardus, Ebroicaa scoporum ejecit, comitumque habenclamin perpe-
episcopus. Mainardus, Cinomannicae episcopus. Mab- tuo tradidil potestali.
bt>, Paulinani Britanniae episcopus. Nordoardus, Re- Itaque, eo reliclo, cum Aremberto quem, post
donensium episcopus. Todbaldus cornes (94). Hugo beati Alvei excessum, patrem congregationi praefe-
archiepiscopus, Glius Tedbaldi coinitis. Odo comes. cit, ad veuerabilem Widberium transeundum est,
Hugo, dux Francia?. Hugo (95), filius ejus. Ledgar- quem Viilfaldus praesul abbatem sacravit; qui quan-
dis (96) comitissa. — Sequenli lempore : Odo, epi- taedoclrinrilis scientiae vir fuerit, beati Emani pas-
scopus Carnotensium. Oliho, comes Burgundiae.Sug- sioquam decenli slilo composuit declarat; quantae-
gerius, decanus. > que religionis extilerit, plurimorum fidelium dona-
Post obitum denique clarissimi viri Ragenfredi B ria, quae carlis inferius scriptis sunt adnolala,
praesulis(97), qui hunc locum pio affeclu in anliquo demonslrant : mulli enim ejus sanclitaiem aguo-
gradu desudavit ponere, alque in sancla religione scentes ejusque sapienliae sale verboruin copia con-
sluduit innormare, frater ejus Arduinus in episco- dili, terrenas divilias vilipendenles, pro regni celeslis
palu successit; set, sicut praediximus, neqtie locum aditu commutabant.
coluit, neque locupletare voluit; sel quaedam quae a
(94) Tedbaldus I, cognomine le tricheur, illius (95) Hugo Capito, Hugonis Magni filius.
Tedbaldi qui urbem Carnotensem ab Haslingo emis- (96) Tedbaldi 1 uxore.
se ferlur filius, obiit anno 978, cuin saeculum fere (97j Obiit circa a. 960.
integrum vila sua adrequasset, unde etiam diotus le (98) Leg. paginis vel pagina.
vieux.

99)
LIBER TERTIUS(
8IVE
WIDBERTI ABBATIS
(Ab anno 965 ad annum circitcr 980.)

CAPITULUM PRIMUM. G sibi donalione perpelua, tali ratione et convenienlia

De ecclesia Sancti Georgii sanclo Pelro data (100). quali inler eos deliberalum est. Considerans igilur
(Anno 965.) salubrem ejus pelitionem, ejus voluntati libentissime
< Auxiliante (101) Chrislo domino et salvalore annui, maxime propler animae meac remedium pa-
noslro, Walterius (102), comes Dorcassini comita- rentumque meorura et praedecessoris mei Landri-
tus. Notum esse volumus omnibus sanctae Dei aec- ci (104) comilis; quod simili de cattsa confirmavit
clesiae lidelibus tam presenlibus quamque fiiluris, se idem facere Teodfredus, pro obleutu veniae suo-
quia adiit nostram praesenliam nobilis vassallus rum parcniumque peccalorum. Ad cavendam autem
Teodfredus, posuilans ut assensum ei praeberemus (quod minime credimus) subsequentium inimicorum
super quandam aecclesiam beneficii ipsius, videlicet calumniam , causa rccognilionis, singulis annis,
in honore sancti Georgii consecratam, quam ipse missa sancli Reinigii quae evenit kalendis octobris,
traderedisponebat inonasterio Sancti Petri Carno- trium solidorum peusionem solvere eis statuimus.
tensis ubi prceesse videtur Guibertus (103), huniilis Quod si quis conlra hanc donationis tradilionem
abbas. Siquidem eandem aecclesiam expetierunt ab venire lemplaverit, aul aliquam caluraniam ullo
co monachi sancti Petri omnes in commune tradi umquam tcmpore inferrc volucrit, aecclesiastica
(99) Sequenliumlibrorum desunl in codice nuineri D (101) A : Auxiante.
ct nomina; quae adjecimus ex indicibus capiluni cui- (102) Walterius I, comes Dorcassinus et Yelcassi-
<|iie novo abbalirursus incipientium. Inrie, postriuos nus, comitis Walerani filins, S. Dionysii advocalus,
primos libros Aganoui et Ragenfrerio episcopis ah ciijiisaiiielianccbartamdiversis iiulla nicnlioesl in hisloria,
uuclore dicalos, sequeniibus sex (sicut ah ipso au- alia deinde largittis monasteriis, vivebat
clore ctarc dividuntur) abbalum iiomina imponenria adbiic anno 987.
putavimus. (103) Vide Hist. lilt. Galliae, t. VI, p. 406-421, in
(100) Apocryplmm sine dubio diploma. 1» Hic GUIBERTO abbale.
romesWallerus praediumdonatnon sui, sed Richardi (104) Landricus ille, comes Dorcassinus, pater
dominii; 2° posl comitem subscribit Richardus, cral Evae, Wallerii 1 uxoris, ex qua Wallcrius comi-
vassalli inslar; 3° nunquam Richardus dux audiit, talum Dorcassinum lenebal, cum ex palre comes
sed tnarchio Northmannorum, ut videre est in diplo- Velcassinus, ex matre autera Eldegarde Ambianen-
mutibus Lolharii regis et Joanuis xin papae. sisjam essel.
 255 VETUS AGANO. - LIB. III. WIDBERTUS. «26
dampnetur auctoritate, et episcopali percutiauirrAqualiter cuidam canonico Sanclae Mariae, nomine
excommunicationis anathemaie; nobis aulem no- Ardrado, el duobus fratribus suis Benedicto atquo
strisque successoribus, socio fisco coactus, v librass Magenfredo, quandam aream duorum molendinofum
auri cocti emendando persotval; monachis autem1 cuiii ipsis molendinis ab Alcario suo avunculo con-
nulle umquam tempore usque in fiuem seculi nichil1 slruclis, consentiente seniore noslro Odone, per ma-
aliud exinde requiratur, nisi quod supra scripiumi num firmam censualiler concedimus. Esl autem ipsa
cst. Itaque ut lianotitiales lilterae slabilemet incon- area in pago Carnolino, super fluvium Auduram, in
vulsam obtineant firmitatem, lam manu nostra quami loco qui dicilur Faliza, cum uno manso de terra, qui
Richardi ducis in cujus comitatu esse videtur, quaml conjacel in valle sancli Carauni et iu alio loco qni
eliam nobilium laicorum, subler roborare decrevi- dicilur a Lupo Vullo. Hanc itaque aream, cum mo-
inus. Actum Ebroico comilalu, publice. Signumi lendinis et praediclo nianso de lerra, ila eis ad cen-
Walterii comilis, huj'us carlulae aucloris. S. Teo- sum concedimus, ul desuper securi edificent el, an-
dfredi militis. S. Richardi ducis. — Anno ab Incar- nis singulis, in festivilate sancli Carauni, quae est
naiione Domini DCCCC"LX° V». indictione vuia,, v Kalendas Jtinii, in censtim solidos x persolvant.
regnante Clotliario rege anno xi. Scripla est haec: Si de hoc negligenles exiiteriut, logaliter eniendent,
donalio a levita Germano. > B el molendinos et lerram non perdant; set habeant
licenliam vendendi vel dandi cuicumque voluerini,
CAPlTULUM II. ila ut vendiliones et census ad seniorcm perveni.int,
De commulalione lerrarum inter monachos Sancti; eisque amplius non rcquir.Uiir in censum, nisi quod
Pelri et Ingelerium. superius esl iiisertiini. Quaiinus auicm hacc caria
firmior sil, manu propria eam firmaviinus el seniori
(8 Mart. 967.)
t ln nomine Domini el Salvatoris nostri Jhesu nostro ejnsque fidelibus roborandam obtulimus.
< AcluniCarnote. Signura Orionis, pracsulis. S.Sug-
Cbrisli. Placuit atque convenil inler monachos San-
cii Petri Carnotensis ccenobii, quibus praesse vide- gcrii. decani. S. Eirvei, qui banc cartam fieri jusit. S.
tur Wiberlus abbas, el quendam virum nomine In- Alcherii,presbiteri. S. Olbaldi, presbileri. S. Evrarrii
S. Widonis, leviire. S. Teduini, levilae. S.
gelerium, ul terras suas commutare deberent; quod presbiteri,
et ila fecerunt. Dederunt itaque in primis monaclii Johannis, levilre. S. Rogerii. S. Dolionis, majoris.
( Dala iiii Idus Mai, anno xiiu regni Clotharii re-
jam diclo Ingelerio in Piei Villa, el in Sirei Villa, etl
Adorlci Villa, et Attilei Villa, et Abassinei Vitla, gis. Grimuinus scripsil, atl vicem Suggerii. »
quicquid ibi visi sunt habuisse. E conlra dedil Inge-[ C ' CAPITULUM IV.
lerius inonachis Sancti Petri villam Septem Modio- Ilem, qualiter eadem area ad monachos Sancti Pelri
los nuncupalaiii, ciim silvis et campis et omnibus' deveneril.
ad cam pcrlinenlibus. Terminatur ipsa terra, ex (27Jun. 971.)
« In Chrisli nomine, Odo gratia Dei Carnolensium
una parie, lerra Sancire Mariae; cx allera, lerra
Sancti Marlini; lertia parle, terra ipsius Sancti Po- huniilis episcopus. Notum esse volumus cunclis suc-
cessoribus nostris et reliquis Chrisli fidelibus, qua-
tri; quarta parle, lerra Telmaris. Ea ralione hxc
coinmutatio facla esl ut ab hodierna die unaquaeque liter cuidam canonico Sanctae Mariae cl nostro, no-
mine Rodberto, quanriam aream duoruin molendi-
pars de jam dictis facial quicquid voluerit, et ut
ipsa commulatio firma el stabilis permaneat, placuit norum, pertinentem ad abaliain Sancti Caurauni,
exinde hanc cartam fieri et propriis manibus corro- cum ipsis moiendinis quos de Ardrado, proprio
borari. Actum Carnoiis, publice. Signum Wiberli sumpiu, comparavil, per manuni firmam ccnsualilor
abbatis. S. Herimanni decani. S. Gisbcrii. S. Nor- concedimus. Est aulem ipsa area in pago Carnolino
boldi. S. Germani. S. Warengaudi. S. Ebcrti. S. super fluvium Auduram, in loco qui dicilur Faliza,
Durandi. S. Alvei. S. Odonis. S. Bernardi. S. Ai-i cum iino manso de terra, qui conjacct in valle Sancti
monis. S. Fulouini. S. Tedberli, monachorum. D Caurauni, el in Dorulfo Monte, et in alio loco qnj
dicitur Lupo Vultus. Hanc itaque aream, ctiin tno-
i Data VIIIIrius Marcii, anno tereio decimo re- Iendinis el
praedicta lena, ita praifalo Rodberto ad
giiante rege Loihark). censum concedimus, ut desuper securus edificel et,
( Waldricus notbarius, rogalus, scripsit. > annis singulis, missa sancii Carauni, in censum sc-
CAPITULUM III. lidos x persolvat. Si de hoc negligens fuerit, legaliier
De area duorum molendinorum Faiesim ab Ardrado emendet el aream non perdat, sel quandiu vixeril
cunonico censunliter empta. teneal; post obitum quoque suum eosdem molendi-
(12 Maii 768.) nos fratribus el monachis Sancti Petri dcrelinqual,
( ('lu5j Irt Cluisti nomuie, Eirveus, <jui abbatiam ut pro sua aniina et malris suae Ermentrudis Deum
sunoti Carauni per largilionem domni Odonis epi- jugiter exorent el seniori ejusdem abbatire, sicnl
scopi tenere videmur. Nolum esse volumus cunolis supra riicium est, soiidos x persotvant. Quatinus an-
successoribus uoslris et reliquis Cbristianis fidelibus, tem haec carta firmior sit, manu propria eam firma-
(105) llrcc carla deest in cod. B.
 227 PALLi S. PETRl CARNOTENSIS MONACIH 228
vimus et lirielibus nostris roborandam obiulimus. . !i exiiiigiiiiur. Sit illius perdilio cum Juda prodilore;
Signuin Odonis, Carnolensium praestilis. S. Suggerii, senliai dampnalionem cum Dalhan et Abiron quos
decani. S. Evrarrii, presbiteri. S. Rogcrii, levitae. viventes lerra absorbuit; perseveret super eum illa
S. Ardradi. S. Teriuini. Acltim Carnole, publice. perpctualis divinae ullionis inriignatio qua dampna-
Data v Kalendas Julii, anno xvn regni Clotharii bunlur ili.i qtiibtis dicelur in judicio : Discedile, ma-
regis. » ledicti, in ignem selernum qui paralus esl diaboto et
CAPITULUM V. angelis ejus. Ainen. Ut aiuem haecdonatio perpetuain
De lerra vineali quam dedil Odo prmsul juxla brogilum et incoiivulsam obtineal lirmitalem, tam manu domni
episcopalem, et de Placenliaco Viltare.
Fobr. episcopi, quam tolius aecclesiae subter roborari ex
(D 974.) animo dignum visum esl. Odo, Carnotensis aecclesiae
* ( Venerabilis et Deo ainabilis Odo, aec-
poiilifex tirmavit. Suggerius, riecanus. Salico, ypo-
clesiae Carnolcnsis, diiin in convenlu nobilium cleri- praesul,
tlecanus. Suggerius, clavfger. Lanibeiiiis, archidiaco-
corum et laicorum consedisset, coepit, prudenti nus. RoduHus.praecenlor. Wido, archidiaconus. Alca-
ralione et canonica auclorilale, traclare de stalu
Allo praeposilus.Bernardus, praeposi-
commissrc sibi sanclae recclosiie, el minislros quibus rius, praeposilus.
lus. Eremberlus, archidiaconus. Hiltiuinus, subedi-
aecclesiarum commissarum a se cura transfusa fue- *
liius. Waracco, presbiler. Ardradus, presbiter. Ebroi-
rat, sagaci adhortatione monere, ut iu sibi com-
missis aecclesiis, riiiigentissimis invigilarent excubiis ntis, presbiler. Isaac, presbiter. Wcnilo, presbiier.
levila. Winemandtis, lovita. Hiidegarius,
H sairefae religionis cullum inreprehensibili fun- Huiiibnrlus,
Ievila. Johannes, levita.Tcudo,Ievita.
ctione exeqiierenlur. Cumque et alia multa profluo leviia.Eirveus,
niiles. Fulcarius. Romaldus. Ucbertus.
sermocinaretur eloquio, landem ventum est ad coe- Gauzbertus,
Albertiis. Salo. Gilduinus. Grimvinus, indi-
nobitim Saucii Petri, silum in suburbio Carnotinae Hugo.
sacerdos, scripsil. Data Nonis Februarii, anno
urbis, jam olira a monasiica instilutione, quibusdam gnus xx Illotarii regis (107). >
ex causis, dcpravatura ct eanouicali sub regimine
redactum, set nuperrime ab antecessoribus suis (108) Videat prudens loclor ubi sit terra vinealis
monaslicae religionis reforma- qtiain juxta brogilum suum deilit Oio praesul; quia
praesulibus prislinum
tum esse gradum. Qui et cidcni loco, prout teinpus ncc lerra a quoquam nosirorum scitur, nec brogilns
diclavit cl ul possibiliias se obiulil, in siipcudiis alter noscitur, nisi qui videlur fuisse juxla Baliolem
mouachorum uiiric arihuc susteiUanlur, in elemosiiia villam.
obtuleruui; essetque eorum deliberatio inperidere CAPITULUM VI.
pluriora, nisi sublracti fuissent funere niorlis in- ,Z De ecclesia Batiolis villm vendita Geraldo canonico.
vidae. Cuinque hacc el nomiulla alia erga eundein (Ante a. 977.)
lociun bencficia ab eisdem anlecessoribus exhibiia, < ln nominc Domini, Odo, Carnolensium humilis
auiibus sancii anlislilis promulgata cssent, ille, eo- cpiscopus. Notum esse volumtis omnibus Cbrisli
ruin cxcmplis incitatus, quiu potius diviuae pielalis fidclibus qualitcr veniens quidam eanonicus noster,
graliu laotiis, rcspondit narranlibus, non minori noiuine Geraldus, ad noslram praeseniiam, depFeca-
affociu jam pridem circa idem coenobiuin se ic- vii ul sibi ac uni hceredi aecclesiam ex villa nosita
neri dcsiderio, seque alia ex parle ad ellicienliaiii quacappellatur Baliolus, in bonore sancti Slcphani
pcrduxisse, nisi quae omnibus notae sunl, officienles dioatam, in Carnolensi pago silain, per lilicras fir-
silii cmersissc.nl cattsae.lnterea ut haecdeliberalionis mitalis concede.re dignaremur. Nos iiaque pelilioni
voluutas omnibus ex parte nola fieret, dedit ad ejus assensuin danles, cum commuui consilio el vo-
ctindcm loctiin lerrain vinealem xx solidorum, qtiac luniale fidelium nostrorum clericorum sive laicorum,
cst proxiiua civitali Carnotinae, silam ad septern- concedimus eis jani tliolam aecclesiam, ita ut, Deo
trionalem plagam, juxla brogilum episcopalem. Ter- pra>sidehle, noslris futurisque lemporibus sic cam
minatur, cx una parte, terra de eadcm polestate, possirieaiit, regant alque dispdnant, velut in ea pcr
allera parle, terra canonicoruin; tercia parte, lerra " tiinnes gradus ordinali forenl, niillusque eos inquie-
Sancli Mauricii; quarla vero parie, terra (1.06)via lare ac inde removcre pracsttmat, nisi (quod absil) a
publica quac ducit ad civitatem. Dedit etiam quan- iramile deviaverinl veriiatis; verum lamen secun-
riam villulam ex toto sitam in Belsia, nomine Pla- duin canonicam aiicloritalcm eam libora poteslale
scenliacuni Villarem, ul omni lempore uiruiiique reganl aique disponant, anuisque -singulis, in fesii-
possideant: tantuin ui ipsius memoriam habeant in vitale sanclae Mariae,quae est vi Idus Seplembris, in
suis sacris orationibus. Si quis aulem hanc donalio- censiim solidos v persolvant eisque amplius non re-
nem irritam facere volucrit aut adnullare, perpelua quiralur in censum, nisi quod superius est inserlum.
excomniunicalionis detrimenta lam ab ipso quam ab El ut haec auciorilas firma permaneat, manu propria
coepiscopis ipsius iiicurral, sociatus diabolo el an- eam finnavimus et fidelibus nostris robor.inriam
Sanc re
gelis ejus, el cum his qui millcndi sunt in slagnum. iradiriiinus. Acluui Carnote, in aecclesia
ignis aeluriii, ubi vermis non inorilur et ignis non Mariae. >
(106) Expungenda, ut videtur, vox terra. (108) Deesl haec notula in codice B, ubi tantumRodul-
(107) Pubiici juris facta est charta in Gatl. Christ., legilur: Hahc donalionem postea sibi extorsit
t. Vlll, inslr., col. 292. fus prmsul.
Mq VETUS AGANO. — LIB. III. WIDBERTUS. 230
CAPITULUM VII. Y opiscopo riatas Apostolo, suis usibus usurpare non
limuii.
JW»i de eadem ecclesia qualiler ad Sartctum Petrtim
devenerit (109). CAPITULUM VIII.
De Greseico (111) regali sede, et de Foiitintito, el de
(Febr. 977.) Liinaio, dalis Sanclo Pelro a nobilissima Lelgarde
comilissa.
( Nemiuem ortbdoxae fidci et Catbolicae professio-
nis latere usquequaque erodimus quanta excellentia (5 Febr. 978.)
* ( Mirabililer
lam in praeseiili qiram in fuluro polleant qui, pro (112) laudabilis ct latidabiiiler sem-
norniiic Chrisii, ex propriis facullalibus aliquam lar- per mirabilis proviria clispensalio Condiloris nostri,
a primordlalis exordio muisdi, qui redemptis sui
gitiitcra sanctis ct fidelibus ejus bilari aninio prae-
bcnt, cuin Dominus dicat: Facile vobis amicos de sanguinis precio, et, sacri bapiismaiis ablutionc,
mammona iniquitalis, el itcrum : Date et dabilUr vo- Originali mundatis crimine, pracvidens et pncsciens
bis. Ilis ct caeleris uocumentis bene inslriiciae, et post ista omnia nec unius diei spaiio a qtiiilicunque
SpirilusSaneii ilamine interiiis iHiiiiiiiialic, ego Go- peccalo quempiani vivcre inmuncmi ncc. hiiinaiiari
tlolovact coiupar mea lam actale qiiaiii gralia, no- corruptiOnis labem posse evariere, co. tt.Lt inulia
rniiic Ciemciilia-, quatidain rccelosiaiii qtiam laxato g1 aniinae saluiis rcmedia, quibus nou sotuni viiiorum
precio a quodani canonico dicto Geraldo, cum con- curantur morbida, set etiam beatae iiimorlalitatis
sensu eximii pontifiois domni Odonis Carnotinae ci- adqiiirunlur gaudia ; inter quac, cleiuo.siiiarum pluri-
vitatis, eniimtis, sancto Petro aposlolorum principi, mum valet iargitas, cui non soliim pbiriniorum pa-
pro absolutione peccaminum noslrorura, quam illi trurii aslipulatur aucloritas, set eii.nn ipsitis VOCD
Deus lam in lerris quam et in coslis merito conces- Domini laudatur beaia dicentis : Dimiitite et dimit-
sit; et pro remetlio aniinarum noslrarum, donamus temini, el qumcutnque fcceritis uni ex minimis meis,
ct dalum esse volumus, a praesenii die et in omni michi exibebitis.Superhis eliam quidam sapions dicit:
tempore. Vocatur auleni praefata aecclesiaBaliolus. Redemptio animm viri, proprim divitim ejus; el illuds
in honore sancti Stephani dicata, in Carnotensi pago Date elemosinam, el omnia mundu sunt vobis; et
sila, ut moiiachi Domino et sanclo Petro sub regu- multa his similia invcniuiuur in drnnlo clemosinam
iari traraite inibi famulanles teneant alque possi- ad liortationeni pracciptia, in quibiis longtim est iro
deant. Eo aulem lonore praifatus praesul pia devo- pcr singula. Tulibus instructa exhorialionibus prsc-
tione couccssit, ut memoria illius, tarn in orationi- cedciiiiiim Palriim non inprobantla ilovotio, utpole
bus quaui iu niissaruin psollenniis perpeluo celebre- lilii occlesirc mullis praedioruni siiorum reditibys
tur, ct uloiiinibus amiis in censum persolvanl de- *C eandem dolaverunl eoclesiam, ct mulia ei conlu-
narios xii, absque synodo et circada. Si quis vero lcriint, variis necessiialibus profiitura, quibus per
suceessoruiii ojus conlnt hanc clonationem, avariiire qiiaririfirium dccoralur orboin et rertim opulentia
acslu SIICCCIISIIS, venire teiupiuveril et irrilam fa- dilaialur, gauriel et cxultat. Horum ego Lcrigar-
cere, salvo gradu poutificuli, Deo et sancto Petro clis (113) exompla sccuia, insiinotu divino animo-
ralioncni reririai in extremi judicii tiic pre lanla nila, proposui in cordis mei sccretario, quatinus cie
pracsumptioiie. Et ul ha>c dunaiio iirma permancai, pracdiorum ineorum possessionibus hcrcililariam fa-
eam sublciiirmaviiniis ct lidtiibus ejusdcin accclesiae cerem sanctam Dei ccclesiam. Veru ;i, quia beaio
nostrae, lam clericis quam laicis, roborandam obtu- Pctro aposlolo specialiter collata est poleslas sol-
limiis. Acliim Carnote, pttblice. Odo, graiia Dei Car- venrii alque Iigandi a Domino, tit qiiodcumque sol-
nolensis prresul, prouria manu firinavi. Odo comes. verit et ligaverit in lerris, solutum ei Iigaiuni sit
Suggerius, archiolavus. Roriuifus, praeccntor. Salico, statim in coelis, nulliim mclius ccnsui michi consu-
subriecanus. Ailo, praeposiiu». Wi(,o, praeposilus. londuin el pro peccalis meis, aput eum quem lanto
Alcarius, praeposiliis. Vitalis. T.utlo. Romolrius. dilexit amore, misericorditer iiitereedendiim. Ergo
Rodbcrtus; el alii. Daia in inense fobruarii, aniio n, lam pro meis crimihiuus veniain impelrandis quaui
xxiu regni Illolharii regis. Grimviiuis, levila, scri- pro nobilissimi senioris mei alque gloriosi coraitis
psit. > . Tcdbaldi, ut utrisquc Dominns indulgcre digneiur
(110) Quanriiu vixit vir isie venerabilis, praesul omnium peccalorum remissioncm, consenlictilibus
Otlo, firmiier inonaclii possederuiil praefatam eccle- omni honore dignissimis, archipraesule scilioct Hti-
siam, quam sibi religiose sanclimonialcs feminie gone et excellenlissimo comile Orione, filiis meis,
emeraht; verum, ubi e.xivit ex hac vita, Rodulfus cedo ad locum Sancli Pelri Carnotensis ae.clesiain
praesulloco ej'us subrogatus, avariciae aeslu succen- in honore apostolorum principis clavigcrique regni
sus, et ecclcsiara et res ceteras, qiias repperit ab coeiorum, Petri, consecratani, in loco qui dicilur
(109) B : De mcclesiaBaliolis villm, quam Rodul- (115) Heirberli, comitis Tricassini, filia, primis
tus prmsul Sanclo Petro abstulit. niipliisGuillelnram Longa Spala dicluin, Normanni;c
(110) Quaeseqtmntur desunt in codicc B. ducem, secundis vero Tedbaldiim le Tricheur, comi-
(111) A, in indice, Giseico. B. Jesiaco. tem Carnotensoii), maritos habuil. lnier principes
(112) Exstal,- uoiiiiullis prrciorniissis, in Gall. qui pietale nionaslerium Sanpetriniiiii ditaverunl,
Christ., I. II, instr., col. 7, ap:u!qtic l'h. Labbe, At- facile-primum locum o'bliiiet hocccomitissa.
liunce chrotwl., t. I, p. 579.
 * m
•51 PAULI S, PETRI CARNOTENSIS MONACHI.
vulgarlter Gizei, cum villa eodem vocabulo dlcta A i CAPITULUM IX.
Gizei, cum mansis xvi, cura lerris cultis et incultis, De alodo in Probata Vilta a sanctimonialibus empto.
hospiciis, pratis, vineis, aquis aquarumque decursi- (16 Aug. 979.)
bus; in alio quoque loco quandam poteslatem, vo- ( Ego in Dei nomine Ledgardis, devolissiina at-
cabulo Fontenedum, cum ecclesia in eadem pote- que firielissima famularum Dei. Notum sit omnibus
state posila, cum masingilis (114) el vineis, et cum orthodoxaeel caiholicae aecclesiaefidclibus, quodego
omni inlegritate ad ipsum pertinenle; el item in ipsael quaedam alia Deo sacrala, nomine Godeleia,
alio loco, in villa quae, lingua rustica, nomina- miclii lam corpore quani anima conjuncta, quen-
lur Limais, quantumcuinque ad me videlur perli- dam alodum, conventione habila, emimus a quo-
nere. Sunt aulem praefatae res in pago Velcasino dam viro, nomine Olhberlo, tolum elad inlegrum,
super fluviura Sequanae. Haec omnia, ut prrescri- quidquid jure heredilario tam ab avis quam attavis
ptum est, trado et tradilum esse volo in perpetuas illi dereliclum alque dimissum est, in villa quac com-
actorniiates. Si quis vero contra lianc donalionem muni vocabulo Probala Villa dicitur, taxato prout
nosiram (quod absit) venire aut eam infrin- oporlunum fuii precio, in comitalu scilicel Carno-
gere templaveril, aut aliquam inferre calumniam, lensi; ea ratione ut ab ejusdem persona el jure in
Dei omnipoienlis indignationem inrecuperabiliter, JJ 1 noslram, ab hodierna die el in reliquum aevi termi-
nisi cito resipuerit, incurratet aelernaliier inferna- num, transeal dominationem atqtie poleslaiem. Esl
libus detrudalur cruciatibus, ubi vermis qui niin- aulem haecempiio lali tcnore el devolione habita, ut,
quam inoritur ejus conrodat carnes, et ignis qui quandiu superslites fuerimus, in nostrac voluntalis
nunqiiam exlinguiiur ejus semper pascatur crucia- dispositione maneat; posl deposilionem vcro no-
libus. Ut autem haec donalio inviolabiiem ohtineat stram, in poleslale et doininio Sancti Pelri, in sub-
firinitatcni, inanibus propriis eain llrmavimus, el urbio Carnotis consliluti, el iratruin inibi Deo l'a-
fuleliuin noslroriini manibus roborandam decrcvi- mulantium, cum omni inlegrilale et absque ulla
mus. In ealce quoque hujus scripturae intimare vo- opposila persona hoc calumnianti, transeat atque
lui quia, sicut pro anima mea omnia prefala Chrislo dirivetur. Hanc autem carlam, ul firmior veriorque
et heaio Peiro aposlolo monachis famulaniibus, in credalur, manu propria manibusque fidelium sanclic
eoruiu usibtis, concessi, ita pro anima palris mei Dei aecclesiaeroborari fecimus. Actiim Carnolis, pu-
Ileirberti, Trecassini comitis qui michi praefalas res. blice. Odo comes. Conamus comes Biiltanniac. Lau-
in hereditalcm dedit atque concessil. dricus. Arduinus. Rodbertus. Erchembaldus olericus.
( Odo coraes. Iiugo, sanclae Bilurigensis aecclc- Teduinus. Data xv Kalendas Septembris, anno xxv
siae archiepiscopus. Odo, Carnotensis praesul. Led- C regni Cloiharii regis. >
gardis comitissa, qurc liaeclargila csl. Einma comi- CAPITULUMX.
tissa Piclavae urbis.Landricus.Hilgaudiis. Suggerius, De vi aripennis vinem beati Sigemundi preshiteri.
Rotrocus. Arriuinus. Ucbertus. Fulcherius. Teudo. (Feb. 981.)
i In (115) nomine Cunctipoientis. Fulcherius, qtii
Wirigeriiis. Eremberius. Htigo de Aloia. Gelduinus.
Avesgaudus. Isaac. abbaliam Sancli Lcobini, quae est in suburbio Car-
i lluic maternae donationi iccirco ego Hugo, pri- nolis, per largiiioiiem senioris mei Odonis comilis
leuere videor, iioluin esse volo cunclis successoribtis
morum primus arcbipraesul, et Odo comes ditissi-
meis qualiter aripennos vi et amplius de vinea, ex
mus, assensuin praebuimus, ut cotidie, exceplis
feriatis diebus, psalmus nobis a fralribus praenomi- potestale supradicli Sancti Leobiui, Sigemundo pre-
nati loci, lnclima, Domine, aurem luam, decanielur sbilero, cum duobus monachi Sancti Pelri, Petro et
et memoria noslri assidue liat in officiis malutinali- Durando, per manufirman censualiter concessimus.
Terminalur ex duabus partibus de ipsa poteslate, et
bus, quaudiu superstiies vixerimus; post excessura de aliis
voro nostruin anniversaria dies nostrorum officio- partibus viis publicis. Per hanc vero cogni-
ita eisadceiisuin concedimus, ut hanc ler-
sissime cum aiiliplionis et responsoriis, inteiposilis Dlionem
lectionibus consuetudinariis el missarum psollem- ram firmiler leneanl et possideant, et annis singulis
in festivitale sancli Leobini, quae esl seplimodecimo
pniis, celebrelur. Adsit etiani ita pro nobis laboran-
libus fralcibus copiosus in cibo et polu eadem die kalendas ociobris, in censuin solidos ui denarios v
ei si dehoc ncgligentes fuerint, legali-
apparalusVEl hoc memoriale nostrum nulla obli- persolvant;
vioue delealur, dum dtio fratres supcrvixerint iu ler emendent, et vineam non perdanl; sct habeant
licenliam vendendi vel dandi cuicumqtie voluerint,
generalione generationum, ante Deum et sanclum ila ut venditiones et census ad seniorem veniant. Ut
Peirum, ejusdem loci custodera et proteclorem con-
tinuum. Dala nonis februarii die, regnante Lolhario autem liaeccarta firmior sit, manu propria eam fir-
rege, amio xxun, propiciante Doiniuo. t mavi, el seniori meo ejusque fidelibus roborandam
obluli. Actum Carnotis, publice. Odo comes. Ful-
cherius abbas. Vivianus. Rodbertus. Teudo. Evrar-

(114) Massingelum iriein videlur ac Masgneltum, de quo vidc Du Cangc, Glossar. in vocc.
(115) Exlal JH Gall. Christ., t. VIII, inst., col.293.
255 VETUS AGANO. — LIB. HI. WIDBERTUS. 254
dus. Odo. Data in mense Februario, anno xxvn re- A j busdam quod in cellario beati Siemundi honorarium
gni Clotharii regis.» vinum venundaretur. Qui gaudio repleti ad domum
Hic bealissimus vir Siemunrius (116), in prescri- viri sancli praepeles currunl, ausuque temerario
pta maiiufirma, secum duos monachos Sancti Petri cellarium intrant, atqueex vino utres omnes im-
ideo ponere voluit, ut, si forte mors eum praeveuiret plere accelerant, et impleios ad curiara reportant.
antequara votum almiflui stii desiderii complere po- Inlerea vir Dei ab aecclesia regreditur. Cumque ad-
tuisset, saltem quamdiu superslites isli fuissent, vi- liuc pincernarum magisler in ccllario cuin quibus-
neam Sanclus Pelrus possideret. Set quia Deus pia dam adessec, hominem Dei illic intranlem subsan-
vota sibi placentiura semper respicit, et ut digna nando interrogans infit: < Domine, dic michi istud
mercede remuneret ad effectum perlrail (117), vir vinum ulrum valde sit oblimum, an non? t Cui vir
magnificus, anteqiiam migraret a seculo, sicut in bealus blando sermone resporidens dixit: ( Fraler,
seqtientibus patet, peregit ut beatus apostolus de in promptu illud habes; non est tibi necesse ut per
eadem vinea perpetuus fieret heres. Quantae vero alium discas qtiod, te magistro, quam cito potes
noiiiiaiis vir ftierit, quantaeque sanctilatis vita ejus experiri. > Qui cum sibi sciphum quo biberel dari
cunctis adornata virtulibus, tara in clero quam in requirerct, ait ad eum rursum virbeatus : (Nequa-
populo, clarius Iuce cunclis innoluit. Fuit eniin fide .B quam, inaliovase melius lllud invenies quam in
igneus, sermone jocundus, castitate egregius, humi- illo in quo trahitur. > CuniqUe ille miser caiitaruirt
litate praecipuus,consilio providus, elemosinis lar- ad os ul biberel posuisset, ita statim a morbo para-
gus, leclioni inlentus, orationi assiduus, omnihone- Iisy est percussus, ut spumans ad terram caderet,
state morum praeclarus. De cuj'us miraculis quae etomnium menbrorum penitus oflicio careret. Qui
vivens in corpore edidit, vel quaea veris didici rela- ilico armigerorum manibus in curia delatus, a niili-
loribus, in hocopusculo intexere curavi, ne in fu- tibus circumvallatur et a mullis plangitur. Deinde
luro de lalento michi crCdilo el in secreto posito a comiti noncialur. Qui cum didicisset rem quarehoc
Domino reprehendar quasi piger et iniquus servus. ei accidisset, accersiri fecit bealum Siemundum.
Verttm, ne notarii metas videar transgredi atque Qui cum venisset, pro injuria ei facla jussit comes
historicorumlatam ingrediar viam, duo tantum de eorum oculos erui qui violenter de domo ipsius vi<
eoriem bealo sacerdole miracula dicam. niim absportaveranl, idque in domum confesiim re-
Quadam denique die, dum ex more in aecclesia portari. Cumque vir bealus comitis animum vidisset
alinaematris Domini adesset cum clero, et inceptae admodum bile succensum, ndn.prius ab eo discess t
uiisssefinem prestolarelur, echonomus ejus ibi ac- P , donec comitem verbis almifluis ab ira revocaret, et
eiirrens, siientio ei nonciavit privatae familiaeviclum reos a pcena tiberaret, et vinum ut comes biberet
non solum in apolecis suis defecisse, sed quid indi- munere charilatis obtineret, atque ipsum pincernam
genlibus largiretur pcenitus non haberi. Nam mps paralisi percussum fusa oratione pristinre sanitali
beali viri in orani vita sua exlitit ut a doino ej'us redrieret. His ita patratis, ab omnibus magnis altol-
iiumquampauper vacuus rediret. Cumque, expleto litur laudibus; pennulaque mea, parum ab ordinc
ex integroopere Dei, ante altareDei genilricis Ma- digressa, ut in eo redeat scalpello comitur.
rire, flexis geuibus , parumper lacitus Dominum CAPITULUM XI.
exoraret, muniens se crucis signo atque surgens ab De vi agripennis vinem supradictis a Siemundo cano-
oraiione, domum rediit. Qui, accercito echonomo, nico Sanclo Pelro datis.
< Vade, inquit, aperi michi omnes domus apolhe- (Ante a 980.)
c:ts. > Qure ul apertre sunt atqtie ab eo signo crucis (In nomine Cunclipotentis. Fulcherius, qui ab-
signatre, ilico, Creatoris nutu, ita fuerunt plenae in- batiam Sancti Leobini, quae est sub urbe Carnotis,
ventae quasi a prcsOnti autunto (118) fuissenl in- per largitionem senioris mei Odonis comitis teneie
pletae, statimque convocans echonomum, ( Noli, videor, notum esse volumus cunctis successoribus
inquit, esse in dando solliciius : limenlibus eniiii D noslris praesentibus et futuris, quia agripennos vi
Deum nichil deest; set largiler quaegralis Dominus vineae et amplius Siemundo presbilero
atque cano-
nobis peccatoribus largiri dignalus est, manibus nico, et post excessum ejus Sanclo Petro Carno-
pauperum repone. Non enim haec deficienl donec, tensi et monachis ejus, per manufirmam censualiter
novoanno redeunte, novis supervenientibus, veiera concedimus. Terminanlur autem ex duabus
parti-
>
projicies. In quo facto illius propbelre non impar bus lerra de ipsa poieslale, de duabus aliis parlibus
esse videtur, qui lechilum olei ac pugillum farinae viis publicis. Per hanc vero
cognitionem ita adcen-
praedixilnon minui, donec infunderet Dominus suam stim eis concedimus, ut hanc lerram usque ad cru-
benediclionem Super terram (119). Denuo comes cem firmiler teneanl elperpeluo possideant, annis-
civiiatis Odo, longe laleqtie famosissimus, dum qua- que singnlis in festivitafe sanc.li Leobini, quae est
dam vice essel pransurus el a pincernis peropidum xvn kalendas Octobris, rectori ejusdem terrae solido
cblimuin vinum sibi quererelur, didicerunl a qui- m denarios v incunclanter pcrsolvant; el si ex hoc

(116) A:sic. (118) B: aulumno.

(117)ltacodd. (119) Rog., 1. 111,c. xvn, Sfi. 12, 14. 16.
1'ATROI.. CLV. 8
 255 PAULl S. PETRI CARNOTENSISMONACIII 236
negligentes exiiterint, cmendent legaiiler, et vineam A diaconus. Aremberlus subdiaconus. Suggerius cla-
non perdant, set habeant licenliam vendendi vel viger. Ailbertus subdiaconus. Romoldus subdiacorius.
dandi cuicunque voluerint. Ut autem haec carta Gauzberlus miles. >
firmiorsil, manu propria eam firmavi, et seniori CAPITULUMXIII.
meo Odoni comiti ejusque fidelibus roborandam ob- De alodo dato Sancto Petro a Lamberlo in vilia prisco
tuli. Actum Carnolis publice. nomine vocitata Guadresigia.
( Odo comes. Fulcherius abbas. Vivianus (qui (Ante a 986.)
poslea factus monachus dedit Pomeretam cum ap- < Poslhabitis aliquantulum mordacibus hujus sae-
penditiis suis, terris cultis et incultis, cum brogilis, culi curis, in quibus laetalur caro, spiritus contrista-
arbutis et fruleclis; deriit eliam in Lovis Villa quic- tur, lactus quodam spiramine inlrinsecus, ego Lam-
quid ibi habere videbatur; et quicquid dedit omni bertus, audiens deificam vocem dicentem : Faeite
mala consueludine carere v.idebatur. Harduinus.) vobisamicosde mammona iniquilatis, et Date et dabi-
Teduinus. Alcharius. Ebrardus. Guauslinus. Rod- tur vobis; volens omnimodis aliquam parlemhabere
bertus. > cum his qui hoc praeceptumDomini, corde perfecto
Censum suprariictaevineae, vivente Landrico ab- et oblimo, adimplere studuerunt, cogitavi et voto
bate, Sancto Petro remisit Fulcherius, Nivelonis fl- 8 meliori statim me obligavi de rebus meis quas in
lius, pro incolumitale propria aique animabus pa- hoc praesenli saeculovideor possidere, aliquid pro
renitim suorum, cum recclesia Sancti Leobini ac amore et respeclu omnipotenlis Dei conferre loco
quariam lcrra juxta cimiterium ipsius recclesirc,x Sancti Pelri et servis ejusdem inibi, sub ievi juge
quoque solidos numniorura in psolennitate beali Dominiel sub regulari professione sancti Benedicii
Lcebini. commoraniibus, quibus prreesse videlur venerabilis
CAPITULUMXII. abbas Widberlus, absque ulla dilatione, ne, fortuito
casu subripienle mortis articulo, reus inveniar liujus
De commulationefacta inler canonicosSanclm Marim voluntatis. Ab odierna ergo die et dein-
Camotensiswectesimet monachosSancli Pelri, in inperfeclae
suburbio ejusdem civilatis ad auslralem plagam ceps, pro remedio animse meaeet uxoris filiorum-
consirucli. que meoruin in succedentibus generalionibtis, trado
(Anlea 986.) el traditum esse volo, cedo et cessum sine ulla ca-
In Dei Palris el Filii et Spirilus Sancti nomine, lumnia esse cupio, praefatoloco, alodum quendam,
totum ad inlegrum, silum in villa prisco nomine vo-
qui est iiiitis polcnlialiler el irinus personaliler, Fa-
cla est commulatio inler canonicos Sanctae MariaeC-citala Guadresigia.ut habeant, teneanlet possideant
Carnotensis aecclesiaeet monachos Sancli Petri, in omni lempore seculi; convenlione facta ut, dum
suburbio ejusdem civitatis ad auslratera plagam, olim vixero, teneam et singulis annis missa sancli Petri,
nitilia eleganlia ac nobililate nec minus modo quan- quae esl tercio Kalendas Juiii, in censum pcrsolvam
iiiin ad presens acvum aliinet, conslructi. Dederunt xii denarios; post discessionem vero el corporis
sane prefati canonici sanclae virginis Mariaead eun- niei depositionem, sicut haec praesens scriplura te-
dem locum Moris Villam et quicquid in Subrilana slatur, quo animaemere mox subveniat et occurrere
el in Uni Villa virienlur habere, aequo el pramplo dignetur primus et pius pastor aecclesiaePetrus, cum
animo, prout decet sanclos consnltum ire venerabi- oinni melioratione et inlegritate ad prefalum coe-
libus et Deo dignis moribus. Econtra vero, mutua nobium revertatur. Hoc igitur omnibus orthodoxae
vicissituriine, receperunt a nobis raonachis, videli- et apostolicaefidei cultoribus notum esse volo. Si
cet Sancli Peiri, in sua ditione, totum quod in Gi- quis vero contra hanc donationem venire quodam
none Villa el Petriperlusa a priscis temporibus vide- ausu temptaverii, malediclionem Judae apostatae et
bamur possidere. Harum aulem silus villarum in tradiloris Domini in corde et corpore ilico perci-
pago Carnotensi esse dinoscitur. Quod ea ratione at- piat. Ilanc ergodonaiionem manu obtimi comitis et
.
que intentione noverinl tam presenles quam stiper- senioris mei Odonis manibusqtie fidelium ejtis robo-
venluri fidelessancte Deiaecclesire factum, ut invio- rarc cuiii manu mea decrevi. Aclum publice Carno-
labilis et semper benefida caritatis cuslodia conser- lis. Otlo comes. Rolrocus. Arduinus. Teduinus. Al -
velur inler utrumque ordinem, proul lempus et res, charius. Gauslinus. Lambertus, qnihancdonationetn
Deo provisore, dictaverit. Ul autem haec inconvul- fecit. >
sam obiineal firmilatem, manibus clericorum obtu- Set utrum habeamus an non, vel si modo alio no-
limus examussim roborandam. mine vocil'iur, re icto priori nomine, vel ubi sit
( Odo praesul. Suggerius decanus. Salico ypode- funrius iste, penilus ignoramus.
canus. Lanbertusarchidiaconus. Rodulfuspraepositus. CAPITULUMXIV.
Allo praepositus.Hunberluslevila. Aimosubdiaconus. De mcclcsia Ermeittericirum,et de omni terra quam
emeranl monachi Sancti Petri.ab Archinulfo quo-
Ililduinus. levita. Isaac sacerdos. Warnerius leviia. dam milite.
Guido archidiaconus. Gauzberlus lcvita. Adelmus (Ante a. 986.)
decanus jul. (120). Morandus levita. Erberlus sub- (In noir.inoDomiiiiel salvatoris nost.rJJu.n^uCliri-
iT20) Sic.
 S37 TETUS AGANO. - LIB. III. WIDBERTUS. 238
sti. Comes Walterius, notum esse voluraus omnibus A luris, quia atliil praesenliam noslram vir nobilisAr-
lam praesentibus quam futuris, quia adierunt pre- duinus, fidelis noster, manifestans nobis qualiler
sentiam nostram monachi Sancti Petri Carnotensis, venientes monachi sancti Pelri Carnolensis, quibus
ut eis ex nostra parte concederetur qualinus liceret praeesse videtur abbas Wiberlus, petentes sibi ut
ciscomparareecclesiamex beneficio Archinulfi fidelis eis quandam lerram ex beneficio suo ad censum
nostri, de cujus est beneficio nomine Ermenleriae, si- concederet. Quorum petitionem ralionabilem consi-
mulcumomnibusin eadem villa et ejusdem Archinulfi derans, cum consensu ipsius Arduini et aliorum
beneficiopertinentibus.Quod,eoconsentientesimulet fidelium, tam clericorum quam laicorum, assensum
precante, libenti animo annuimus. Terminaturau- dedi; eo tenore ut omnrbus annis festivitate sancle
tem ipsa terra ex uno latere fluvio Arvae, altero Marie, quae est vm decimo fcalendas Septembris,
lalere via publica, una frontefluviolo vulgari nomine solvant vel ipsi aut ilti qui ipsum beneficium te-
Berlo vocilalo, quarta fronte dividitur ipsa terra ab nuerinl in censum, solidum unum. Qui si de hoc
illa quae conlinetur ab Evroldo Villare. Infra has censu tardi exliterint aut negligentes, lege emen-
terminationes, totum quod ibi continetur conce- dent sua, et propterea praedictam terrain non per-
diinus, terras tam cultas quam incullas, tam eam dant; set habeant, aedificent atque possideant per
quae videtur esse silva, pro precio quod inter Archi- "cunclasuceedenlialemporasineulliuscontradictione.
nulfum et monachos complacuit; ea ralione ut annis Est aiitem ipsa terra in pago Dunensi, super quandam
singulis in festivitate sancti Martini, quae est III idus aquam qure noncupatur Edera, proxima villulaevo-
noverabris, dent monachi Arcbiiuilfo, et post ejus cabulo Buxidulo. Habet vero ipsa terra in longum
obitum suis heredibus, solidos duos pro carilate et perticas ducentas, in transversiim quinquaginta , et
custodia Ioci; et nulla omnino alia res ab eis re- lerminatur tribus partibus terra Sancli Petri Car-
quiratur, aique aecclesiam omueraque lerram quam nolensis ceenobii, quarta parle supradiclus fluvio-
diximus jureperpeluo, sir.eullacalomnia,possideant lus (121). El ul haecdonaiio firma et stabilis perma-
ac teneant nunquamque ainmittant; atleram autem neat, eis has litteras fieri decrevimus, et manu mea
sccclesiam, qure in vicino est, Roheria dicta, pro et aiiortim tam clericorum quam laicorum corrobo-
animaemeaeremedio et uxoris meacEvae volunlarire, rari dignum dtiximiis. Aclum Caruotis, publice. Odo
ipsis concessimus. Etiamque Archinulfus, qtii in comes. Arduinus niiles, hujus lerrae largiloris (122).
eadem aecclesia partem habebat, cuin filiosuoRosce- Suggcrius archiclavus. Fulcherius. Teduinus. Ar-
lino, exeniplura nostrum secutus, eodem lenore si- chebaldus. Aldricus praepositus. Siephanus vica-
militer facii. Ut autemhectraditionesomni tempore _ rius. >
lirmaeet slabiles permaneant, secundum peiitionem CAPITULUM XVI.
inonacboriim, conscriptionis carlam eis fecimus, et
manu noslra ac fidelium noslrorum sublerfirmare De *lodo in Erminulfi Villa majori monachis Sancli
Petri vendito a quodam nomine Heldeberto.
curavimus. Si qtiis igilur has donaliones irrilas fa-
cere vcluerit, aut aliquo modo deslruere, aut plus (Anle a. 986.)
aliquid qiiam supra posuimus requirere, aut aliqua ( In Chrisli nomine, convenil inter me Heldeber-
prava consueludine habilatores 'gravare, iram Dei tum el monachos Sancti Petri Carnotensis, quibus
omnipolenlis incurrat, ct cum Dathan et Abiron praeesse videtur Wiberlus abbas, ut eis alodum juris
atque Juda tradilore et ipso Anlichristo el angelis mei vendere deberem quod ex successione parenlum
ejus infernalem dampnalionem in flammam ignis niichi conligerat: quod et feci cum consilio paren-
aelerni perpelualilcr incurrat. tum vel amicorum meorum. Est autem situm in Er-
( Acltim Drocis, publice. iwinulfi Villa majorc; el terminatur unolalere lerra
( Walterius comes. Eva comitissa. Erchenulfus Corbonis, ahero latere alodo parenium meorum,
el Roscelimis, filius ejus, qui venriilores el dalores uno fronle via publica et allerofronte terra Sancti
fiierunl praefatarum rerum. Alberlus. Baldricus. Q Mauricii. Accepi aulem in venditione solidos quin-
Urso. Marcuardus. Salico. Iladebranrius. Gosfre- que; et iradidi eis ipsam terram perpelualiter, ut
dus. Nanlerus. Anscius. Rainardus presbiler. Anfre- quicquid ex ea, a die praesenti, facere voluerinl, sine
dus. Erenbcrtus. Haimo. Gislebertus. Ilubertus. ulla conlrarietale, firmissimam potestalem habeanl;
Ilugn. Emmo. Magenardus. Hilgaldus. Evrardus. camque sub auctoritale carlae ipsis tradidi, mantique
Alo. Hugo. > propria eam firmavi, slipulalione subnixa. Si quis
aiiiem contra banc vcndiiionem vel iraditionem ve-
CAPITULUM XV. nire vel calumniam inlerre templaverit, inferimi.s
De terrajuxla Buxedulo, dataab Arduino milite ci mullam auri libram unam; ac praesens venditio
monachis Sancli Petri, ad censum. omni lempore rata permaneat. Actum Carnolis pu-
(Ante a. 986.) blice. Signum Helrieberti vendiloris. S. Salomonis.
Ego in Dei nomine Oi!o,Cacnoteiisium comes, no- S. Amalberli. S. Teodulfi. >
tnmosse volumus omnibus lampraeseiitibusquamfu-

(121) Ita riuo codd. casu norainalivo. (122) Sic.

259 PAULI S. PETRl CARNOTENSISMONACHI *40
CAPITULUM XVII. A CAPITULUMXVIII.
De terris redditis monachis Sancli Pelri a prmsule De loeo qui Aurion, vulgo vero Evron, dato Sanct»
Odone. Pelro in subjeclione utque abbatibus Carnotensis
cmnobii.
(Ante a. 986.) (Anno 98S.)
< ln (l25)Christi nomine, Odo Carnotcnsis ecole- ( Mundi lerminum omuiumque quaeipsius compa-
siaecathetlra sublimatus, notum esse volumus filiis gine conlinentur evanescentem imrainere transilum
sanclre noslrae aecclesiae tam presenlibus quam fu- continuatiu mulliplicium alleslalur signorum. Ne-
turis, quia adiit presentiam noslram turba mona- mini ilaque differendum seu procrastinanduin; ne-
chortim, cui praeessevidelur Wibertushurailisabbas, miiii dum vacat, de propriae salutis acceleranda
in suburbio ejusdem urbis posita, ut eis videbalur, conversione dissimulandum, immo de inolila beni-
quaedam a nostra mansueludine exposcens rationa- gnilate Condiloris noslri miserabililer diffidemkim.
hilia. Reclamabant eiiim ipsi raonachi, in proximo Quocirca universalis secclesiaeDei presens uiique
riiclae civilalis, quasdam terras noslro episcopio in- necneftitura per succcdeiuis aevi perpetuilalem per-
(ermixtas, quas eis reddendas a nostra reiigione penderit miiicia qualiler vel quibus facullaiibus ego
siimmopcre dcposcebanl. Sel nos praecedenlium indignus Roribertus, perlascivis aclibus admodum
liiijus sedis episcoporum seqnentes, pro posse, vcsti- implicilus, pro ademplione culparum seu atleptione
gia, qui ctindem locum subiiiuare et, proul possi- praemiorum, inlra locuni in honore perpeluae Yir-
bilefuii, possessionibus dilare maluerunt, non solum ginis ac prrccelsaeDei genitricis dedicatum, in Cino-
quae in calumnia erant resliluere deliberaviraus, set mannico pago silum, qui dicitur Aurion, vulgo tamen
etiam quae ex noslro ibi conligua erant indulgere noncupanie Evron, quem ex benelioio senioris mei
ccnsiiimus; quae et illis stipendia fierent, el pro no- comilis Odonis, cum aliis mullo amplioribus, te-
lis omnique statu nostrae aecclesiaecolidiana oratio- nere videor, ul ab anliquiori fuerat, monaslci ium
niiiii ab ipsis impendercliir merces. Terra aulem de inibi Deo.magislrante patre Benedicto,servienlium,
qua loquimur, pars quacriam conjacel in villa qurc deliberando, pro viribus, propicia divinitatc, riesu-
tliciiur Manns Villaris, et lerminalur ex riuabus par- daverim. Dum haecigiltirmecum sollicita mente de-
libus lerra SanctaeMariaede rebus frairum dictaese- liberando pervolverem, revolvendo deliberarem ,
dis, unn latere lerra episcopii et fratrum, allero atque id ipsum officijuxta vires proprietalis impossi-
laiere via quae ducil ad Amiliacum villam. bilefore decernerem,monasterium beatorum aposlo-
( Concessimuseliam eis, in altero loco qui dicilur „ lorum Petri el Pauli, in suburbana Carnolinre urbis,
Canipus Follis, qure sub noslra dicione parlim vide- speculativae vitae inslitulis diviniius innormalum,
bamur habere. Quae etiam lerra terminatur uno la- opere pretiuni duxi festine ac suppliciter expeten-
tere via publica, altero lalere usque ad concessam dum; ejusdemque archislerii, ,qtii tunc praeerat,
precariam quam Herveus tenet, una fronle lerra magis lamen proderat, abbali et provisori, domno
Sancli Piati ct de polestate episcopali, allera fronle utique Wiberlo venerabili, ipsius quoque fratribns
prope vallera quae diciiur Sancii Caurauni. Haecigi- ibidem alacriler agonizando, Deo non sibi viventi-
iur omnia sicnt premissa sunt, noslra auclorilaie bus, mei animi diutinum atquc votivum ex intimo
et consensu aecclesirenostrae, tam clericorura quam paleleci desiderium. Complacuii ergo aeterno el in-
bicorum, eis concedimus; el ulperpeluam oblineat commulabili omnipolenlis Domininosiri Jhesu Christi
slabililalem unanimiler decrevimus; et ut inviolato consilio dominum meum, ulique Odonem, simul cum
robore conserventur, subscriplione manus propriae sua malre Ledgarde, parilerque dominam meam
omniuinquc fidelium nostrorum adnolalione correxi- Bertam, ipsius aeque conjugem, huic voluniati vcl
mus. Si quis aulem contra hoc beneficieniia; noslrae deliberationi meae favorabiliier consenliendo, con-
donum se obponere volueril, aut eum infringere currere; eosdemqueeiiam mecum praefaii loci Hai-
icmplaverit, perpetuae malediclionis iconfodialur D rion oratorium, jam praescripto xenodochio (124),
iinathemale, pariemque cum his habeat, aeternis summi privilegii apostolorum perhenni ditione,
ilctrtisiis inceudiis, qui dixerunt Domino Deo : Re- subjugasse et subjugandoconcessisse; convenil quo-
cede a nobis, scienliam viarum luarum nolumus. que jam praedictum beatae niemoriaeabbaiem ex suis
Signum Odonis praesulis. S. Suggerii decani. S. Ilu- monachos contuberniales, j'uxta professionis suae
gonis archiepiscopi. S. Fulconis. S. Fuloherii. normam, ad famulandum Deo ejusque inlibalae ac
S. Helgaldi. S. Giraldi. S. Widonis. S. Aimeriei. perpeluae genilrici devoiius assistendum, adibito
S. Rodulli. S. Allonis. S. Alcherii. S. Wigerii. communi consilio fralrum, direxisse. Ego aulem,
S. Gelriuini. S. Areinberli. S. Hilduini. S. Johaiinis. in recuperalione ipsiiis loci sive in alimouia seu in
S. Horivei. S. Adam. S. Ardradi. S. Lamberti. vesiiariis fratrum, vel susceptione hospittim.seu qui-
S. Bernardi. S. Dodonis. S. Fulconis. S. Otiilarrli. bnslibet necessitalibus explenriis, proutpoiui.eidem
S. Roraaldi. S. Alonis. S. Ysaac. S. Vulgisi. > monasieriolo in prssenliaruni reslilui rcslilueiidique

12r.) Vulgala in Gall. Christ., t. VIII, inst., col. 293.

(1-211Xenodochium. A.
241 VETUS AGANO. — LIB. IV. GISBERTUS. 212
v ituin teneo, lenebo ettenui. Quo abbate intra gre- A ordinis, sexus vel dignitatis, quicumquc htijus secu-
niitim plaoidreregionis receplo, ipsius nichilliomi- rilalisevulsor vel effraclor persistere pracsumpserit,
ims successorem, doinnum videlicet et imitubilis in praesenli quidem cum Giezi, mercaiore fraudis,
viiaeGisberltim abbatem, supplex ac devotus suppli- participalionem adeplus, seternaliter aulem cum
cator expelii, ul unum ex suis monachum benedi- Dathan et Abiron lenebrosis caliginibus mancipalus,
cendo in praedicto oralorioto abbalem subslilueret. tunc veniam consequatur quando consecuturus est
Quod primo quidem abnuit, landem aliquando mei diabolus. Obsecroilaque clementiam regum oinnium-
etiam domni meisque commiHlonumquoque meorum que in Christo dignitalum, ut, si subsequenti aevo
preoibus.iit eralbonivoliis alque exorabiIis,devictus, (quod absit, quod ulique, nt creditur, aberil) aliquis
assentiendo quod suppliciter exoraveram, benigne abba in Carnotensi coenobio emerseiit, qui supra
supplevit; ea scilicel domni mei, me .deprecante, scriptum Haurion monasleriolum, existente sine Deo
promulgala conditione, regii insuper consensus cupiditale, quae sua sunt, non quae Jhesu Christi,
accedente immunitaie, conformidabili ponlificum qtierens, desolare voltierit, nullum in prosecutione
interininalione, decreto quoque tam aecclesiastica- oblineat effectum, et sepius diclum stabiliterperma-
rum quam srecularium potestatum, una cum tolius neal ctenobiolum. Ut autera hujus securitalis causa
plebis scito, ul sepe diclus Haurion locus pro traden- " perpetualiler consistal inconvulsa, suggillaia pceni-
dis benediclionibus, vel subslituendis abbatibus, in ,us totius fraudis velcalumpniaeconlroversia.domno
poteslale prrofaii archisterii suppremi apicis aposlo- meo obtuli, duci quoque ceterisque in Christo pro-
lorum, ejusdem loci provisoris, perpetualiler per- ceribus, corroborandam; placuilque alque convenit
nianeat, quippe a quo suaerecuperationis seu ir.slau- tanrietn in ulroque loco uno lenore eademque habi-
rationis summam liabet et principium. Sepe scripli ludine conscriptam contineri. Signum Hugouis du-
utique Haurion cceuobioli abbalem Carnotensium cis. S. Odonis comitis. S. Hugonis, sanclae (125)
pater, quem secundum decreverit, subrogando Rituricensis archipraesulis. S. Letgardis comitissae.
subslituat, accedente in uiium suorum ulriusque S. Berlae comilissae. S. Gauzfridi vicecomitis.
loci, fratrum consensu simul cum electione ejusdem S. Hugonis de villa Aloyae.S. Huberli. Avesgaudi.
locelli defensoris vel advocali, si quidem Dei zelum S. Fulcherii. S. Lanririci. S. Helgaudi. S.Rodberti,
sapuerit; ipseautemordinatus in praeseniia suiordi- qui hanc conscriptionem fieri jussit. S. Suggerii.
natoris vel patris, non prioratus vel aequaliiatis seu S. Rotroti. S. Harduini. S. Teudonis. S. Gilduini.
parihiaiis locum, setjunioriset discipuli humiliiatera S. Isaac. >
aitendat.omneinque eidem subjeclionein, secundum „ Quantas invenire potui cartas, sub tempore Wi-
ii stiuitioiiemsant liBeaedicli, vicinoobaedientiaepede berli abbalis scriptas, in lioc opusculo per ordinem
exibeal; pareal, inquatii, jubenli, obtemperet impe- scripsi; nunc autem aggrediar scribere eas quae
r.inli. Si ergo tergiversalor aut ihpugrialor cupiens michi videnlur editae Gisberli abbatis sub temporc.
cxisiere (quod absil!) diabolieffeclus imitalor, de collo [Hoc autem volo scire legenlcm, quod vir bealus
suoj'ugum debitaesubj'ectionisprocaciterexculerevo- Wibertus moriens jussit corpus suum poni in com-
luerii, excoramunicetur. Quodsi adhuc improbus iu muni potiandro, dicens quod intra aecclesiam dtim
sua perstiierit peninacia,rieponaiur, eidemque alius ponunlur corpora peccatorum, augenlur in inferno
subrogeliir, pracclaris alque victricibus obcedientiae pcenaeanimarum eorum.]
armis melius instructus. Ipse vero aut cujuslibet
(123) Suppl. Ecclesim.

LIBER OUARTUS
SIVE

GISBERTI ABBATIS

(Ab anno 984 ad annum circiier 1001.)

CAPITULUMI. O rius, proptcia divinitate rex. Sicut de tabernaculi

De privilegioa rege Clothario firmato.
(Anno 985.)
' < In
(126) nomine sanctaeet individure Trinita-
tis, Palris videlicet, Filii et Spirilus sancti. Clolba-
gloriae Dei decore in praesenli sreculo cogilantibus,
in domo aeternitalis ipsius vitae reseratur adilus, ita
ejusdem pervasoribus procal dubio in inferni bara-
tro perpetuae mortis patebit ingressus; huic spei

(126) Publici juris facta est hree charta iu Gall. Christ., t. VIII, inslr., col. 29*.
243 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI 244
fideliter inconbendo invisibili vcrilate gaudemus, A cunclis finibus rerum in universis comitalibus sive
huic iiiberendo firniainiir. Quapropter universalis beneliciis sepe memorali firiellsnostri Odonis comi-
Dei aecclesiaeomiiium fideliuni noslrorumque, tam tis sibi adjacenliuin, universaliler ab omni respeclu
praeseniium quam succedenti s;ecuIo fulurorum, judicura, ordine mundi decurrenle inviolabili soli-
noverit pia sagacitas quia fideles noslri regni, ditate, solulum et illibatum permanere; ea si qni-
Odo scilicel Carnolensium praesul, atque illustris- dem ratione ut, ab hotlierna die et deinceps, remota
simus comes firielis nosler ac inter alios magis di- omniura poleslate, nullo aditu, iiullo lempore, ali-
lectus Odo, cum sua aequeconj'uge Berta (127) neple quis principum rccclesirisiicorum aut secularium
utique noslra dutcissima, magnificenliae nostrae ge- pontilicum, ducum, comitum, vicariorum vel quo-
nua suppliciter adierunt, accedente quoque etiam rumlibet diversi generis ofliciatium, in claustro
in hoc incliti dncis fidelis nostri Ugonis favorabili praedicti monasterii, aut in cunctis rebus, juxla qnod
obsecralione, ut quoddam monasterium quod in superius decretum est, ipsi adjacenlibus, aliquas
suburbio pFaenotaiaevidelicet Carnotinae civitatis in impetrat exactiones, id est, iteque bannum, neque
honore beatissimorum duotleni apicis principum dislrictum, aut quicquid in aliquo lerrenae justiciae
Peiri et Pauli, Deo propicio, constat uobiliter ftin- lilulo dici polesl; videatque pia ac provida sollici-
"
daium, non minimo grege ibiriem opinabiliter rerio- tudine tum aecctesiaslica tum secularis cclsitudo
lente monachorum, conlemplalivre viiae inslilulione praesenlis ac fulurae generationis, ut id quod pro
probabiliter retractaniium, nostrae serenitatis aliquo Salvaloris exobtabili amore, pro scelerum inleger-
inunere subfimius digiiaremur decorare. Est euim riraa ademptione, pro beatae spei perhenni perce-
egregium decus, eritque, Christo favente, in secu- ptione, apostolis summi apicis conceriimus, caste et
lorum progenies, ipsius monasterii celsitudo semper inviolabiliter, suggillalis pcniius calumniis tolius
in tripudio, gloria monachorum in triumpho, et perfidae conceptionis, conservet in perpetuum et
exultatio plebis spiritali in jubilo, quod (128) [prae- roborante bonitate defendat in evum. Quoniam qui-
dicli fideles nostri serenitatis nostrae fundamine dem tunc servi Dei atlenlius et liberius vacabun:
perpetualiter cupiunt stabiliri. Nostrae siquidem oralionibus si non inquietabunlur corda eorum
aliif.uliiiis exorabititatem precc et volo supplici querimoniis forensibus. Ut aulem in Dci nomine
adhierunt, principaliter tamen ac praecipue circa lioc edictum aucloriiaiis nosirae in saecuionim suc-
dccorem domus Dei mirabililer ardcntissimo amore cessione validiori innilalur vigore, manu propria
divinilus inspirati. Memorali fidolis nostri ac di- ipsum substipulavimus et anuli noslri sigillalione
lecli coinitis Odonis, in cujus oppido praelibalum r, inlormari atque nobililari imperavimus. — Anno
disnosciltir esse ccenobium, ipsius quoque jam di- Incarnalionis Dominicae DCCCCLXXXVII (129), anno
ctre conjngis Berlae, neptis noslrae, supplicia vola xxxi regnanle domno Lolhario gloriosissimo rege.
benigne favore exliterunt, qualinus ob nostrum et Actum Compendio palalio. Ego Arnulfus, notarius
siuim ibiriem memoriale aelernum sepedicti sepius- ad vicem dorani Adalberonis archiepiscopi et summi
que dieenrii arcbislerii claustrum, cum omni inte- cancellarii, recognovi. S. Odonis comilis. S. Gil-
grilate suorum apenditiorum, eorum scilicel quae in duini. S. Fulcherii. S. Alcherii. S. Teudonis. S.
jure beneficiorum aul comitaluum] praefali fidelis Huberti el filii ejus Iluberli. S. Odonis. S. Hugonis.
nostri comitis Odonis sive prope, sive longe, in S. Rainaldi. S. Erchcmbaldi. S. Gilonis. S. Gtias-
ejusdem monasterii possessione pertinere seu re - celini. S. Adraldi. S. Hervei. S. Haimonis. *S. Ni-
spicere videntur, velfidelium devotione futuro tera- velonis. S. Rodberti. >
pore ibidem conferetur, nostrae solidilatis processui CAPITULUMII.
quasi muro el quodam antemtirali ab omni exaciione1 De Pomereda et Lovis Vilta datis a Viviano, fratri
quam terrena justicia videtur exigere, liberumi Fulcherii.
rcdderelur et immune. Igitur de Dei causa atques (Anno 988.)
ejusdem loci reverenlia pie perlraetantes, per de- D i Singularis necnec praecipua est divinae miseri-
precalionem praefalorum fidelium nostrorura, ma- corriiae causa, quia benignitali Salvatoris Domini
xime tamen supplicibus votis consensu pariterque: Dei noslri, ea dignationis ratione, humanae fragiliiaii
benigno superius noniinali fidelis nostri Odonis co- naturae placuil providendo consulere et consulendo
mitis necne ipsius praefalae conjugis, quortim, uiI providcre ut in divinis voluminibus el sanis oma-
dictum esl, suppliciler invigilanli sollerciajpraesens> menta et egrotis congrua dispensaverit remedia.
nostrre aucloriialis supradiclo monaslerio confertur• Cum enim non sit possibile queraiibet honiinum
anchora, ex more regiae celsiludinis decrevimusi corruptionis suae labem effugere, immunemque pec-
alque consiiluimus praenotatum oralorii locum, curai cali in hac corrupttia vivere, providit pius et mi-
(127) Oio I, Carnotensis comes, uxorem duxilt j'ai insiries dansma copie de 1774, ayant Coriginal
Bertam, Conradi regis Arelatum filiam, quae, poslt devanl les yeux. > Quibus omissis pariter in codice
morlem Orionis, aimo 995, nupsil Roberto, regi,, B, constal (ut saipe alibi) codicem illuin ex codice
Hugonis Capilonis filio. A fuisse descriptum.
(128) Uncis inclusa sumpsimus ex apographoi (129) Eniendandum 985, cum aucloribus Gallim
domni Muley, qtii addidit etiam iu ipsius codicis At Chrislianm, l. VIH, instr., col. 295.
inargiue : < Uuuteur a passe iciplnsietirs lignes que
245 VETUS AGANO. — LIB. IV. GISBERTUS. 246
sericors quasdam occasiones seu oportuniiates qui- A die et deinceps, monachi qui in praedicto monasterlo
bus, ipsius propiciatione, noslra facile valeamus Deo servierint praelibatani terram teneant atrfue
peccala rediraere. E quibus omnibus illa duo sua- possideant et quicquid ex ea facere voluerint in
vius redolent medicamina egrotanti anime spccia- omnibus liberrimara , propicio Chrisio , habeant
lius familiaria, de quibus ipsius Veritalis vox sic facultaiem. Si qttis vero conlra hanc donationis
inlonuil beata : Dimittite et dimittetur vobis. Hujus cartulam insurgere aut ei calumniam inferre vo-
igilur lam praeclarae polticitationis verilatem obe- luerit, regio morbo percussus, luminum cecitaie
dientor accipiens, zelo domus Dei exardescens, in- multatus, et praesenlem viiam miserrimo exilu ce-
linita fidelium devotio laudc et imitalione dignis- lerrime finiat, el sempiternam dampnationem cum
sima, ulpolc lilii aecclesiae amplissima praediorum Zabulo subeat, ubi, igneis conslriottis calenis, acler-
suortnn largilione eam ditaverunt, pluribusque naliler ingemiscat, vermis quoque nunquam mo-
proprietalis suaeeam sublimaverunt, quibus in hoc riens ipsius carnes conrodat, et ignis qui nescit ex-
temporum cursu ex fide vivens illam slabililatem tingui pabulum et esca perhenniler existat. Ut au-
aeiernrc sedis per patientiam expeclans, omnia tem bujtis tradilionis noticia perhenni in Christo
sancta el jusia Deoque amabilia plenissime dispen- nitalur anchora, pro meis culpis redimendis necne
sal, variis usibus profutura. Exultant ergo jam spe pro patris mei Fulcherii, seu matris meae Anslru-
preslanlioris gloriae in seraetipsis impletum illud dis, vel fralris mei Rodulfi, jam defunctorum, re-
apostoli: tlilarem datorem diligit Deus; illud eliam quie, proque fratris mei Fulcherii incolumitate et
viri sapienlis : Redemptio animm viri divilim iltius; aeterna remuneratione, propria manu eam subslipu-
et, Qui dat pauperibus nunquam egebit. lllud quoque lavi aliorumque virorum nobilium manibus ac no-
dominicum : Verumptamen dale elemosinam, et ecce taminibus corroborandam obltili. Signum Odonis
omnia munda sunt vobis; et, Sicut aqua extinguit
Carnolensiumpraesulis. S. Rodulfi decani. S. Salomo-
ignem, ita elemosina extinguit peccatum; et, Qui nis ipodecani. S. Geroldi archidiaconi. S. Odonis co-
fecerit uniex minimis meis, michi facit; aliaque piae mitis. S. Bertae comitissae. S. Fulcherii fralris Vi-
ad irlationis exemplaria de quibus innumeris per-
viani, qui hanc donalionem fecit. S. Gelduini. S.
strinximus perpauca compendii causa. Unde el ego Teduini. S. Erchenoldi. S. Alonis. S. Alberti. S.
Vivianus lanla beneficia tamque praeolara piissimi Rolroci. S. Balduini clerici. S. Rodberti. S. Teu-
Condiloris medicamina lolis nisibus michimet in- donis. S. Einiardi. S. Arduini. S. Althonis. S. Gra-
dulgeri cupiens, eorum quos praelibavimus exempla dulfi. S. Segenfredi. DCCCCLXXXVIII anno Incamalio-
secuius, deliberando in corde meo proposui ac pro- nis dominicae. Actum Carnolis publice, in praesentia
Q
ponendo deliberavi ex facultale praediorum meorum domni Odonis praesulis necne gencrosissimi Odoriis
sanclam accclesiammichi heredem substituere, fideli
(130) patricii, eorumque fidelium diversi ordinis et
devotione, Chrisli propicia divinilate. Verum quia aetatis. >
beati Petrus et Paulus, merito glorise germani in CAPITULUM III.
arce sanciitalis, acsi speciulius refulgere splendi- De Bon Villa data a Fulcherio signifero.
diusque prae ceteris credunlur enitescere, ipsis (Anle a. 1002.)
ine ex animo commisi alque sub eorum prolectione i Regalis (151) auctoritas et legum jtira assensum
me totum contuli, quia nec polioris potentiae in prebenl ut quicumque alicui casae Dei pro remedio
criminura absolulione, neque clemeittioris animre animce suae aliquid de rebus suis delegare voluerit,
ad placandum iram divinae justitiae potui invenire. traditionem ei publice facere procuret. Idcirco re-
Quapropier pro meorum rodemptione peccaminum colens ego Fulcherius me in conspectu Dei oculo-
necne utriusque parenlis requie, palris scilicet et rum et sanctorum ejus raultas offlensionesexercuisse,
matris, cerio ad locum bcatissimorura summi apicis causa redimendae animae meaeac conjugis meae sive
a.ioslolorum Petri et Pauli Carnolctisis ccenobii, filiorum meorum ac parentum meorum, trado et
favore adliibilo alque conscnsu fratris mei Fulche- D concedo poteslali Sancti Pelri Carnotensis, ad sli-
rii fideliura quoque nostroruni, quaudam proprie- pendium monachorum quibus praeesse videtur Gis-
tatis meae villam, Pomerariam vocitatam, in pago berlus abbas, alodum quem michi videlur habere
Carnolcnsi silam, cum lerris arabilibus culiis et in villa quee dicilur Boii Villa, inlus vel foris, ila ut
incullis, silvis quoque et pascuis, omnera rem qure ab hodierna die quicquid exinde facere voluerint
ibidem meaeesse dinoscitur dominalionis, rem uti- liberam faciendi potestalem habeant. Si quis auiem
qtie tam cxquisitam quam exquirendam ad prodi- aut ego ipse, aut aliquis parenlum nieorum, vel
ctum alodum, scilicel Pomerariam, aspicienlem vel alia aliqua subinlrotlucta persona hanc tradilionis
pertinentem. Trado etiam ad praefalum locum in meae donalionem infringere vel litem inibi deser-
Drocensi territorio oiunem rem portionis moae in vientibus monachis inferre voluerit, primo maledi<
Levoz Villa quicquid ibi videlur mea possessio esse clionis et excommunicalionis analhemate perfodia-
seu dominatio, ea scilicet ratione ul, ab hodierna lur, et insuper, publica potestate coactus, quinqua-
(150) OJo primiis, comes Blesensis, filius Theo- demonstrat nomen Gisbeiti abbalis, qui obLt anne
baldi le Tricheur (anno 978-995). 1001.
(151) Hanc chaiiam ante annum 1002 ponendaiu
247 PACLI S. PETRI CARNOTENSIS MONACin S|g
ginta libras auri persolvat. Ut autem haectraditio A , rum, quia bealo Pelro apostolo specialiter conlaia
firraiori ratione roboretur, eam nianu propria sub- est poleslas soivendi atque ligandi, niillum melius
signavi cum stipulalione subnixa. > censui miehi consulendum et pro peccatis meis
CAPITULUM IV. aput eum quem tanto dilexit amore misericorditer
Dc terra data in villa qum Thevas dicilur a Rotroco inlercedendum. Ergo, tam pro meis criminibu»
de Nogiomo. veniam impeirandis quam pro-senioris mei Wale-
(Anle a. 996.) ranni, ut utrisque Dominus indulgere dignelnr peo-
( In Dei nomine, Rotrocus seculari milicire dedi- catorum rernissionem, conseniiente Wallerio comite
tus ei Odonis comitis fidelitali dcvotus, nolum esse filio meo, cedo ad locum Sancli Petri Carnotensis
volo omnibus, tam praesentibos quam futuris, quia alodum juris mei, qtiem senior meus supra nomi-
petiit michi Gisberlus abbas sanoti Pelri Cqrnolen- natus, secundum legem salicam et secundum con-
sis cccnobii et cuncta congregatio sibi commissa, suetudinem qua viri proprias uxores dotant, niichi
ut eidem loco concederem terram de aecclesia in propriam coneessit, nomine Guntberii Villa, et
Sancti Ililarii, quae esl in Thevas, pertinentera ad de dominalione mea in dominalionem monachoriiin
abbaiiam Sancti Marlini. Est aulem ipsa terra sub- ibidem servienlium perpetualiter iraiisftiiido alque
ius inontcm ejusdem villulae, excludcns aquam. B 1 transcribo. Sunt autem mansi vm, habens unus-
Itaque amniii pelilioni eorum, eo tamen pacto ut quisque bonuarios xx. Si quis vero contra hanc do-
aniiis singnlis in fesiivitale sancti Remigii, quae est nationem (quod absii) venire aut eam infringere
kalendis Octobris,, in censum solvant denarios xu. templaverit, aut aliquam inferre calumniam, Dei
Qtiod si de hoc negtigentes exlilerinl, legaliter omnipolentis indignalionem inrecuperabililer, uisi
citicnieni et prae-Jictam lerram non perdanl. Ut vero cito resipuerit, offendal; et aeternaliler infernalibus
hrec cartnla oblineat Drmitatem senioris mei Odonis delrudatur crueiatibus, ubi vermis, qui nunquam
<\t oiiinium oblimalum ejus, roborandam obtuli. moritur, eorum conrodat carnes, et ignis, qui nun-
Aclum Carnotis civilalis, publice. > quam exlinguitur, eorum semper pascatur cruciati-
CAPITULUM V. bus. Ut autem haec donalio inviolabilem obtineal
De Gunherii (152) Villa data a comilissa Elde- firmitatein, domni Hugonis Francorum ducis, et
garde. nobiliura virorum sibi adsidentium manibus corrc-
(Ante a. 987.) borare congruum duxi, stipulatione subnixa. Actum
< Laudanda (155) et nimiuin praedicanda est Ponlis Isera castro, publice. S. Hugouis rittcis.
ineffabilis misericordia Conditoris nostri qui, re- S. Walterii comitis. >
riemplis precio sui sanguinis et unda sacri bapii- 'C CAPITULUM VI.
smalis originali crimine mundatis, praevidens et De Vileta dala a Teduino milile.
praesoiens post ista omnia, nec unius diei spacium (Anno 984.)
a qualicumque pcccato vivere immunem nee hu- ( Graluila benignilalis Chrisli clemenlia, omne
manae corruptionis labem posse quemquam evadere, hominum genus ad cognilionem sui venire deside-
conlulit multa animae salutis remedia quibus non rans, eorum corda diversis aique impenelrabilibus
solum viciorum curanlur morbida, set etiam in- tangere Consuevit moriis, modo videlicet ad horara
morlalilalis adquirunlur gaudia. lnter quae elemosi- els prospera iriulta tribuendo, nunc vero eorum pro-
narum plurimum valet largitas, cui non solum speritatem in diversa mulando. Allera enim parte,
plurimorum patrum aslipulatur auclorilas, set cceli sumus; altera, terrae : in quanlumlerreni terrena
ctiam ipsius Domini voce Iaudalur beala dicentis: agimus, in quantnm coclesles ccelestia mente con-
Dimittite et dimittemini, et qumcumque feceritis uni templamus. Set, heu ! pro dolor ! gravati nequiiiis
ex minimis, miclti exibebitis. Super his etiam quidain peccatorum et luto fecis, obliviscimur patriae qua
s ipiens dicil: Redemptio animm viri, proprim divitim sine fine lendere debuimus; el, in hac incolalus noslri
ejus, et illud : Date elemosinam, el omnia munda peregrinalione, iniquitatem semper super iniquila-
sunt vobis. Et mtilta his similia iuveninntur in dando1" tem adjiciendo, prestolamur finem mortalilalis inale
elemosinam adhortalionum praccipua, in quibus t vivendo. Hoc lerrore ego Teduinus corpore et corde
longum est ire per singula. Talibus inslructa exor- taclus, deslinavi animo, ex rebus quae me conliiiJ
talionibus precedentium patruiu non improbanria gunt ex jure inaterno, pro remedio palris mei Ade-
rievotio ulpote filii aecclesiaemullis prediorum suo- lardi et malris meae Eldegardis, el meorum parenlum
rum reditibus eandem dolavcrunt aecciesiam etI remissione, quoddam alodum, vocitaltim Vilela, et
mtilla ei conlulerunt variis necessilalibus profulura, aliud, alio in loco, noncupatum Duplex Curtis, et
quibus pcr quadripertitum decoratur orbem ett quicquid ad eadem perlinenl, cum silvis, pralis; et
rerum opulentia dilataiur, gaudel et exullat. Horumi quicquid usque hodie visus sum inibi habere quesi-
ego Etdegardis exempla secula proposui in cordes tum et inexquisimra, bealo Petro Carnotensis cce-
meo qualiter de praediorura meorum possessionibusi nobii, in quo venerabilis abbas Gisbertus videtur
heredilariam facerem sanclain Dei ccclesiani, Ve-- preesse, cum consensu parentum meorum, facta
(132)ltacodtl.; inferius autciii Gunlherii-villa, ho- (155) Annum 981 huic chartae assignant Annales
riie, Gondreiille. Benedietini, l. IV, p. 5.
 «9 VETUS AGANO. - • LIB. IV. GISBERTUS. 2-.0
aotlcniiiler donalione, publice tradere. Ea tainen ra- A
. plures qui in cartis ab antiquis positi sunt, ct sc-
lione ut, quandiu ego superstes fuero, in mea ma- quenli lcmpore a successoribus eorum, quibus olim
neant dominaiione, et onini anno, missa sancti solvebaiur, pro prrcmio vilae aelernae,salubri consi-
Pelri, pro recogniiione, xncim denarios jam dictis lio, eos commutaverunt.
monachis non neglegam solvere; posl obitum vcro CAPITULUMVIII.
meum, absque ulla contrariiciione, cum omni me- De Haimone duabus sororibus ejus liberlati donatis,
lioralione, jam dicti monachi tencant atque possi- ac de duobus agripennis terrm ab eis datis.
rieant. Est autem in pago Wasliniensi supradicla (An. 1000-1001.;
largitio mea, non longe a Soisiaco caslro. Contra ( In nominc sanctae et individuae Trinilalis. Gis-
quam si quis quicquam inferre praesumpserit, in borlus, Dei misericordia.Carnoleiisisccenobii abbas.
primis iram omnipotentis Dei incurrat, et maledi- Nolum esse volumus cunclis sanctae Dci aecclcsiae
ciioni perpetuae subjaceal; insuper cui litem inierre fidelibus, quod quidam homo noslrae dilioni subdi-
praesumpseril, coactus piiblioe, libram auri cogalur tus, nomine Haimo, ad nosvenerit, suppliciter po-
snlvere, et sua petilio nulluni obtinoat elfeclum. stulans ut, accipienles ab illo quodilam praedium
Hacc aulem carla, ut firmior vcriorque credatur, quod habebal in villa quae vocalur Pinus, sibi et
inanii inea subterfirmavi, et manibtis seniorum el B duabus sororibus suis, quarum una Ermengardis,
amicorum meortim roborandam iradidi. Aclum pu- altera Roscelina dicebalur, cum snis infanllbus,
blice, Carnolis ..civilale. S. Hugonis, archiepiscopi eensum capilis proprii remitlentes, libertate dona-
Bittirigensis accciesiae. S. Odonis comilis. S. Gau- reraus. Cui praedio quia a quibusdam suis parentibus
sfridi, comitis Wastiniensis. S. Rodulfi militis. imponebalur calunnia, qtialiter in suam partem ve-
S. Adelardi, patris Teduini. S. Teduini, avunculi nerit libere diinissus ab ipsis benigne, ipsoqne tra-
Teduini. S. Hunbaldi, ejtisttcm Teduiui avunculi. > dente, nos ccepissemus possidere, praesenti cartiihc
CAPITULUMVII. mandaTe studuimus. Predicms Haimo, quia natus de
De pralis de Teuvas datis ab Arnaldo milite. patre ingenuo et malre oria ex noslra fatnilia, par-
(Anie a. 996.) tem hereditatis, quara ei pater dimiserat, reclama-
( In Dei nomine. Arduinus, seculari miliciaeriedi- bant. Tandem, ipso rogante, ad hoc sunt adducii,
ins, et Odoni comili fidelitati devolus. Nolum sit ut, si, tradilo praedio, possct fieri Iibertus, ex parte
omnibiis, tain prsesenlibus quam futuris, quia adiit illorum amplius querela non fieret. Accepimus ergo
praesenliam meam abbas Sancti Pelri Carnolensis in supradicto vico duos aripennos lerrac, et in allero
ccenobii, nomine Gisbertus, cum quibusdam fratri- loco unum; concedenles praedicto homini el duabus
bus, cxposlulans concedi sibi et ad ipsura locum sororibus, cum suis infantibus, libertaleni, sic fir-
snpradicium pralos omntjs et aquam, quae habere miter, ut ab hac die sil absolutus ab omni sorvili
' videlur
qiiidam fidelis ntetis, riomine ArnolduS, in lege cerisusque redditione, lam-ipse quam sorores,
villa quaedicitur Teubas,ex potestate scilicel Sancti cum propriis infanlibiis. Et ut ne quis maledicus
Mariini. Cujns petitionem ralionabilemcohsiderans, contra hoc usurpare presumat, nomina fratrum no-
voliiniali eoruni assensura pra-bui; eo tamcn pacto, strorum inculcare fecimus. S. Gislierli abbatis.
nt omnibus annis, festiviiaie sancli Remigii, quae S, Herberti, abhatis Latiniacensis. S. Durandi de-
esl kalendis Oclobris, illi qui beneficium lenuerit cani. S. Arnulli. S. Viviani. S. Mainardi. S. Her-
solvant in censum solidos duos. Quod si de hoc ne- berti. S. Bernardi. S. Beringerii. S. Walterii.
gligentes extiierinl, legaliter emendenl, ei quod con- S. Gualdri. S. Richerii. S. Marciiini. S. Roriberli.
cessum est non perdant. Ut auiein haec auctoritas Aclum monasterio Sancti Petri, in urbe Carnotis,
firiniter habeatur, manu raea et senioris mei Odonis regnante rege Rodberlo anno v. Alveus nionachus
comilis alque suorum firieliummanumissione corro- scripsit. >
borantlam tradidi. Aclum psolleniiiier Carnotis, in Cartas sub abbale Gisberlo faclas, quaiitas in no-
arce. S. Odonis comilis. S. Arduiui. S. Arnaldi, de , stris scriniis invenire potui, scripiilare non renui.
n
cujtis benelicio largiiio praefaia extitit. > Nunc quoque ad eas quae Magenardi abbatis lem-
Reiicendum vero minime est quod census inscri- pore sunt adeplae, pennulce cursus pervenire tem-
pius superins poslea a successoribus Arnaldi ex in- ptat.
lcgro Sancto Petro remissus est, sicul et alii quam-
251 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI 252
________________ _ _.._.. - —••"' '

LIBER QUINTUS
SIVE

MAGENARDI ABBATIS

(Ab anno 1001 ad annum 1023.)

CAPITULUM I. A
A siae a monachis translalum est, ubi permansit (137),
De (ecchtia de Rescolio data Sanclo Pelro a comile donec a modernis monacbis major cemenle el lapide
Ricliardo. est edificaia.
(Anlea. 1024.J CAPITULUMII.
t Universorum condiior Deus mirabilis esi in suis De wcclesia Wadonis Curtis dala Sancto Pelro
operibus, dum ex aliis alia, ex minoribus sciiicet a Rajenario.
porlal (154) majora.Cujus rei sinceram consideralio- (Ante a. 1024.)
nem inlus faciendo, et in lioc ipsi grates debemus < In nomine sancla. el individuae Trinitatis. Ego
non minimas, et in illo, corde, voce, opere, quam Ricardus, Normannorum dux. Notum volo essc, tam
maximas, quod non solum, ut praelibavimus, ex praesenlibus quam fuluris, quia adiil praesentiaiH
temporalibus fovet pe.rpetua; vernm eliam ea, ra- meam fldelis meus, nomine Rajenarius, ciim ron-
tionabililer dispensando, misericorditer provehit ad sensu suae conjugis, Wandelburgis vocabulo, hnmi-
:elerna. Ad hujus itaque perfecli et tam obtabilis liter pelens ut, pro remedio animse meae, accclesiam
gaudii fidem firmandam, inler cetera qna. mortali- in comitatu Ebroico, cui nomen ost Wadonis Curiis,
bus spem sanctae aeteriiitalis ingerunl, ipsa ait Yeri- seu pro Glii sui anima, cujus vocahulum fuit Rod-
tas per semetipsam : Facite vobisamicos de mam- B berlus, vcl pro abolendis suis peccatis, monacliis
mona iniquitatis, ul, cum defeceritis, recipiant vos SancliPelri coenobii Carnolensis concederem. Qui,
in ccterna tabernacula. Quod dono sentiens ejns, justam petitionem tanti viri considerans, assensum
ejusdem nulu, Normannorum comes ego Richardus, prebui, insuper sanctiens ut, ab hodie in subse-
inter cetera quae, eo inspiranle, ei ex suo reddidi, quenli generatione, nullus suorum, vel quorumlibet
qiiandam aecclesiam in ipsius nomiue monachis aliorum, jus dominationis seu violentiam cujusiibet
Sancti Petri Carnotensis ccenobii dedi, quae in inruplionis, hujus firmitudinis nostrae compaclio-
Ebroicensi comilalu est sita, in villa quae est ex no- nem, temeraria procaciiate, inrogare conetur. Ut
mine Rescolium dicta. Hoc autem, liujus rei gralia, aulem haec carlula in Dei nonrine Ormiori innilatur
credidi islis apicibus, ut dapsilibus in exeniplum et vigore, manu propria subscripsi, fidelibus quoque-
testimonium sil rapacibus. Quod si quis contradi- meis ad corroborandum tradidi.
ciionem dationi fecerit suprascriplae, quandiu in hac < S. Richardi comilis. S. Rodberti archiepiscopi.
permanserit intentione, humana et divina multetur S. Herberti episcopi. S. Teoderici abbatis. S. Rod-
maledictione. S. Richardi comitis. S. Rodberti ar- berti clerici. S. Rajenarii, qui hanc donalionem fecit.
chipraesulis (135). S. Gunnoridis comilissae. S. Ri- S. Hunfridi de Velulabus. >
cbardi, filii comitis. S. Rodberti, filii comilis. S., Q Utrum illius temporis monachi possederint vel
Uufridi (136). • habuerint praefatam aecclesiam, penitus ignoro; nam
Supradiclus vicultis, a rebus colligendis, Resco- neque eam habuisse ab antiquis monachis audivi,
lius olim quidem dicebatur : ibi enim res fisci colli- neque a modernis menlionem aliquam fleri umquam
gebantur vel congregabantur. In quo, non longe abj audivi.
Arva flumine, propter quandam fontem, quaedamt CAPITULUM III.
secclesiola lignea sila eral in bonore sancti Remigii. De Blidun Villare a Teduino milite Sanclo Petro
Defluenie vero lempore, el viculus cum secclesia dato.
bellis assiduis ad nicliilum pene deducilur, el tunc, (Ante a. 996.)
annuente comile Richardo, parrocia ipsa unita estl < (158) In Dei nomine. Ego Teduinus cum uxore
Sancti Georgii parrochiae, cujus axxlesia non longee mea, nomine Adalais, recognoscenles nos multas-
aberat; el altare Sancii Remigii in ala islius aeccle- offensiones exercuisse ante oculos Domini et sanjtVo-

(134) Verba, vel perpelrat, superscripla sunt irn
codice A.
(13.) Richardi comitis frater archipracsul Rolho-i- j)
magensis.
(136) C<M1.B addit : de Velulabus.
(137) B : Donec moderno tempore a monacho no-
mine Hiiberto major cemenlo el lapifo est edijicaia.
(138) Ilaeccbarla referenda, ul videlur, vel anle
a. 996, vel ad ipsum a. 996, quo vita functus est
Odo.
 _K3 VETUS AGANO. — LIB. V. MAGI.NARDUS, 251
rum ejus, ob remedium nostrorum peccaminum seu A rum senioriim, sct omnia cum liis quae in ipso stint,
parentum, a quibus ea jure lenemus, tradimus et scilicel molcndinis, terris cultis et incultis, pratis,
concedimus polestali Sancli Petri Garnotensis co_- silvis, ad eundein locum, a qno accepi, devenianl
nobii alodum, nomine Blidun Villare (139), simul inususservorumChrisli. Ut autem absque calumnia
cum broilo; ibi insuper quicquid habere videmur ulla vel contradiclioue hoc fial, litleris mandare
jnre heredilalis: ita ut, post obilum alterius no- sludui; ob hoc niaximc ne aliquis meorum suece-
strum, monachis supradicli ccenobii, ibidem Deo denlium, nec eliam filius, si aliquis michi fueril,
deservienlibus, jure perpetuo ad possidendum suc- sibi vindicet. Seniori quoque meo Odoni, comili
Cedat, nullusque eis inquieiudinem faciat flliorum inclilo, proceribusque suis, trado corroborandum.
vel parenlum. Quod si aliquis fecerit, maledictione ut sequens in evum firmum et inconvulsum perma-
perpetua dampnetur, et insuper coaclus poiestate neat quod inserlum est. S. Odonis comilis. S. Berue,
quinquaginta libras auri persolvat. LUaulein haec matris suae. S. Agnetis, filiae ipsius. S. Walierii
carta inconvulsa in posterum permaneat, ex con- comitis. S. Gausfridi mililis. S. Hervei vicecomitis.
sensu comilis ejusdemque comitalus nobilium, pro- S. Rodulfi. S. Gausberti. S. Alberti. S. Wascelini.
priis nominibus eam substipiilavimns. S. Odonis co- S. Sulii. S. Joscelini, qui hanc cartulam Urmari
initis. S. Bertae comiiissse. S. Tcduini mililis, qui R instiluit. S. Gausfridi, militis sui.
hanc donaiionem fecit. S. Gerardi, filii ejus. S. Ada- CAPJTULUM V.
lais conjugis, cmn duabus filiabus eorum. S. Ful-
Convenlio comi:is Odonis de Bosco Medio.
cberii mililis. S. Arduini. S. Gelduini. S. Rodberli.
S. Rodulfl clerici. > (Ante a. 1024.)
CAPITULUM IV. < Notum sit, cum presentibus tum fultiris, dc
De alodo Sclusellarum dato a Gausfrido et Joscelino quadam convenlione quce facla est inler comilem
fdio. Odonem (141) et moiiacbos Sancli Pelri. Habent
(Anle a. 1024.) enim praedicti monachi (iiiandam lerram, in comi-
< Quoniam permanet scriplum alque sancilum in tatu Dunensi, quse vocatur Boscus Medius, dc cujus
dccretis velerum, si quis nobilium laicorum aliquam quadam parte conienlio eral inter hominesejusdem
secclesiam vel aliquod monaslerium de propriis he- comitis et homincs Saticti Pelri, quae etiam sacra-
reditalibus honoraverit, vel donalionem fecerit, nul- mentis et judiciis inler eosdem est parlila. De ea
latenus nec a iilio nec ab aliquo successore repe- vero pane quae ad comilem Odonem pcrtinuil,
lere (140); idcirco ego Joscelinus, Gausfridi lilius, ( praefalus comes, pro animac suae remedio, babuit
nolum esse cupio omnibus, tam praesenlibus quam conventionem erga Magenardum abbaiem el
futuris, qualiler et qua ratione pro his quae a palre monachos ejusdem loci, ut eis illam redderct; ea
ineo dimissa sunt atque tradita Sanclo Pelro Carno- scilicet ratione, ul cam praediclus comes tantuin in
tensis ccenobii, post mortem ipsius, adierim dom- vita sua teneret, el monacbi unum colonum in
num abbatem Majenardum et omnem ipsius loci vesliluram; post morlem vero praefali comilis ad
cangregalionem. Paler siquidem meus Gausfridus, eundem locum lerra praedicta remanerel. El ut haec
ob remedium suorum peccaminum, alodum, nomine conventio flrma inter eos (icret, hoc scriplum
Exclusellas, in comilatu Dorcasino, Sancto Petro conies fleri jussil; et ul in perpcliium ralum et
delegavit, super fluvium Audurae, me puero et malre firmum permanercl, manibus suis illud roborayit,
vivenle. E#o autem ipsuni alodum expetii, non ideo elmanibus fldelium suoriim roborandiim tradidit.
ut velim retrahere ab ipso venerabili loco cui cst S. Odonis comitis. S. Ermengardis (142), uxoris
traditus, nec ut aliqua fraude possideam, set eo te- ejus. S. Berlae reginae. S. Agnelis. S. Ivonis.
nore et tali convenlione, ut, quamdiu vixero, n 05 S. Rainoldi vicedomini. S. Nivelonis. S. Wascelini.
solidos in censutn persolvam, statuto termino, de- S. Landrici largi. S. Gilonis. S. Tedbaldi laici.
bitumque servilium persolvam; nec umquam michi | ) S. Odoiiis. S. Gausberti. S. Siebodi. S. Walleri:.
liceat nec vendere, nec tradere alicui, nec filio, nec S. Tedbaldi clerici. >
alicui incorum propinquorum; selsemper, dum fla- Ha;c convenlio secuta minime fuit; nam, gladio
tum emisero, in mea manu meoque dominio habea- Lolbariorum intcrfectus, non valuit sequi conven-
lur. Posl finem vero meaevitae , ul major memoria tionem, nec filii ejus in propriis usibus terram pre-
sil patriscl partem valeam habere in ipsius bene- falam nequaqiiam habuisse noscuntur. Mililes quo-
faclo, non modo illud quod pater donavit, quod qne qui eam possident asserunt candcrn terram,
nunc leneo, dono domni abbatis Majenardi el alio- cum sahu adiacenle, dalam esse Walierio de Alogia

(139) B : Blumvillare. nardus abbas conjicilur obiisse a. 1013, sed ex

(140) Sic.
(141) Odo II, comes Carnolensis, priorem nxorcm
rluxerat Maliildem, anno 1005; alteram atttein
Franciae Ermengardem, Roberli I, Arvernensis
coniitis, filiam, anno 1020.
(142) In Gall. Christ., t.-VIII, col. 1220, Magc-
subscriptione Erniengardis comitissae, itemque inde
quod Adrefasius, posl concilium a. 1022 Aurelianis
habitiim, supersiite lunc Magenardo abbate, in
monaslerium Sancti Petri secessit, videtur hujusce
abbatis rcgimen usque aJ a. 1023 producendum.
 "
355 PAULl S, PETRl CARNOTENSIS MONACHI 256
ab Odone comite , in pr.elio Pontis Lcvigaii (143) A i monachorum : nomen uni Tesnerias, et alteri, sibi
ubi male pognavit conlra Fulconem (144), Andega- contiguo, nefarium nomen, tamen vulgo, Grossus
venseni coniitem. Utriim vero verum dicanl, an Testiculus. Terminatur autem ex una fronle, lerra
non, cerlus non sum ; lainen scio quia colonus, qui Sancti Petri, videlicet supradicta Pomeriata; altera
gicut superius, datus est a comite monacbis in ve- vero, Sancti Martini Carnoiensis; tercia si quidem
iiii.r.in, stib polesiale eorum tisque in praesentem parte, Sigenfredi hominis Fulclierii; quarla vero
diem permanel. Terniinatur denique ipsa terra de fronte, terra filiorum Guaszonis. Infra has ilaquc
qua loquor, aborientali plaga, saliu magno, qtiem terminaliones, alodos Sanclo Pelro concedo, ea
qnanlum arcus sagittam potesl jacere lanlum pos- convemione, ul annis singulis, in feslivitale Sancti
sidere videmur, cum illisqui participantnr nobiscum Mauricii, duossolidos denariorum de censu persol-
candcm lcrram; et ab occidentali quidem plaga, di- vanl stipradicto Unvero, vel illis ad quos beneflciuin
viditur quailam via, sub qua via usque ad aquam devenerit. Si vero negligenles fuerint in solvendo,
vociiaiam Ederam lota terra, ab aniiquis tempori- Iegaliter emendent, et quod damus non perdant; set
btts, monacboruin poteslali subdila, et usque ad desuper securi edificent, et in perpetuum possideant.
fonlem nominalum Meidlai, de quo mulier anrire*' Ut autem haec nolicia sit firmior in secula, manu
ntillo modo valet inulia (nam fertur quaedam lemere B mea corroboravi, militumque meorum manibus cor-
ausisse stalimque liimen amisisse); ex aliera parte, roborandam tradiili. S. Ermentrudis. S. Ermen-
lerra Buxeduli, quae a modernis monacliis etiam el '.rtidis, neptis ejus. S. Unveri. S. Ermae, uxorisejn?.
ipsa polesiati eorum, jure emptionis, subposila esse S. Rahcrii, filii ejus. S. Aremburgis, liliae ejus. S.
noscitiir. Verumenimvero de supradicla conven- Adelais, fllise ejus. S. Ebrardi, nepotis ejus. S. Hu-
tiouc, id quod domni Rodberti, noslri monaclii at- gonis. S. Odonis. S. Giroldi. S. Drogonis. S. OJ-
que Fossatensis cenobii quondam abbalis, relatione mundi. S. Bernardi. S. Teudonis, filii Unveri. S. So-
persepe audivi, silere nequeo; quia, dum cordis lionis. S. Rorigonis. S. Gerardi. S. Rainerii. S. Ro-
caminus indignalionis igne valde succenditur, ne- gerii. S. Guidonis. S. Berionis. S. Germundi. >
«esse est aliquo aililu ignis fuimim, ul ad alla evo- Census iste inscriplus constat esse concessus,
lel, egredi. Unde ipse quod ab eodem viro audisse quia modo minime dalur neque a quoquam requi-
me memini palain proferam. Referebat namquc rilur.
quia iiinc lemporis monacbi quandam villam habe- CAPITULUMVII.
bant, non longe a castro quod Provinus vocilatur, De Jerani Villare per precariam dalo Gradulfo mi-
ct ipsa Guuiz nomiuaiur; quam slatim, in prxfala lili, et de Palisiaco in recompensatione ab eo
Q dato.
eonveniione, Magenardus abbas cum omnibus ,fra- (Anle a. 1024.)
iribus comiti dederunt, ut partem ipsius terrae quam < In nomine sanctae ei indiviuua? Trinitatis. Pa-
supra diximus, post comitis mortem, reliquae terrae, tris videlicel, Filii, et Spirilus Sancti. Fulbertus,
quaBpropria erat jure hereditario, adjunclam, pos- gralia Dei, Carnotensium episcopus, et abbas Sancti
siderent. In quo, pro incerlis cetera relinquentes Pelri monasterii Magenardus, et congregalio fra-
inores canis sunt secuti carnisoffam ore tenentis, irum. Notum esse volumus sancta; Dei ecclesiae
cujtis avidilas lanla essecernitur, ut, fiuminisaquam fi.lelibus universis, praesenlibus alque futuris, quali-
lransmeans, dum viderit umbram carnis in fundo ler anle nostram prDesenliamveniens miles quidam,
fluminis, hianti ore currens ad umbram nonquam nowine Gradulfus, humiliier expetiit, ut de quadam
sumendam, offam perdidit, undis currentibus, fu- terra noslri praedicti monaslerii precariam sibi fa-
gientem. ceremus, et ipse, pro reconpensatione, quendam
CAPITULUM VI. alodum suum delegaret noslris usibus; ea videlicet
De Tesneriis et Grosso Tesliculo Sancto Petro datis. ratione, ut, quandiu viverent ipse et uxor ejus, no-
mine Oda, in cujus dote est praedictus alodus, utrum-
(Antea. 1024?) D que tenerent; post decessum vero eorum, utrumque
< In Christi nomine. Ego Ermentrudis, Ercliern- fralribus remaneret. Cujus petilionibus libenter
baldi primum, poslea vero Bernardi conjunx, notumi adquievimus, per assensum Odonis comitis, in
csse volo sanctse Dci aecclesiae fidelibtis, universisi cujus comitatu sunt ulraeque terrse de quibus est
praesenlibus atque futuris, qualiter alodos meos, sermo. Nostra siquidem terra, quam per precariam
quos babcbam in Carnolensi pago, juxta Pomeria- poscil habere, in Carnotensi comitalu posita, vocatur
lam, SanctiPelri monachorum terrani, eidem Sanctoi Gerani Villare; et ille alodusquem reconpensat, in
Pei ro, Carnotensi videlicel ccenobio, Iradoet perpetua-. Drocasensu (145) comitatu, super flumen Blesis,
lilerhabendoslransfundo.perdeprecalioneinHunveri i positus, nominatur Palisiacus. Nostram itaque
militis mei, pro anima Solionis lilii mei, el Bcrnardii terram Jerani Villare, eo tenore Gradulfo supra no«
mei senioris, et mea. Sunt ilaque alodi de quibusi minalo per precariam concedimus, ut, quandiu ipse
rst sermo juxla Pomeriatam, Sancti Petri terrami advixerit et praedicla ejus Oila uxor, utrumque

(143) Commissum estid praelium Ponle Levigalo> (144) Cognomine Nerra.

(Pontkvoi en Tourainc) pridienonas Julii anni 1016. (145) Sic. B : Dorcasini.
 £57 VETUS AGANO. — LIB. V. MAGENARDUS. 258
teneant; posl decessum vero eorum, et lerra quam A propria cum signo crucis eam snbierfirmavimus,
damus, el alodus jam nominalus, quiela et solida adi fi.lelibus quoque nostris roborandam obliilimus.
usus fralrum perveniant. Placuil ilerum ut Iraeei [S. Odonis comilis. Ledgardis comilissae. Rolroci.
noslraconveniioiirduabuscarlisseribereliir.qiiariim Gelduini. Rolberli. Hugonis. Landrici largi. Alberti.
uuam praediclus miles haberel, allera vero nobiscnmi Gilonis. Nivelonis.] >
remaneret. Et ut haec nolicia permaneat firma, Scriptis(146) aulem, quas repperi, carlis sub tem-
noslra nomina assignavimus et comitis Odonis, pore Magenardi abliatis editis, ejus introilum, a
eorumque qui huic negocio maxime inlerftierunt doinno Fulberio, postea praesule, scripium, liujc
nomina subnoiavimus. S. Fulberti episcopi. S. Odo- operi inserere curavi, ut omnibus paieat non soluni
nis comitis. S. Magenardi abbalis. S. Durandi de- simplices, set eliam periiissimos viros, persepe ca-
cani. S. Arniilfi. S. Marcuini. S. Richerii. S. Be- dncorum bonorum ambitione decipi.
ringerii. S. Waldrici. S. Lelaldi. S. Crisiophori. Abbate (147) Sancti Pelri graviter egrotanle, set
S. Gauzberti. S. Guinefredi. S. Olberli. S. Hubeni. adbuc mentis et sermonis compole, Magenardus
S. Rodberli, el ceterorum. > monachtis, ante micbi non mediocriter carus, iioclu
Postmortem qiiidem Gradulfi et uxoris ejus Odae, sesede clauslro subripuit, el ad Tedbaldum couii-
<Ie supradiclis lerris muita mala perpessi siinl mo- ^ tem, qui Blesis tunc morabalur, abatiae peiendac
iiachi a parenlibus pra?dictorum, dicentibus jure gratia, properavit. Comes illum pos.triilie remisit
sibi compelere quod parenles eorum ante se visi ad nos cum legalis, qui denonciarenl recipiepiluin
sttnt lenere. Unde monachi, infinilam pecctmiam magmfice, siciit abatein, Canonicis et moiiachis. At
danles, (anclem, Deo opitulante, in suis usriius nobis fere omnibus ea res aeqitaenova ethorribilis
retorsenint. -:• fuit. Respondimtis itaqtie/longe aliier .nobis vidcri;
CAPITULUM VIII. iiec eiiim legitihie fierj abalem, nee iiebere recipi,
De Agneis Villa. qui abaliam alterius, ipso viveiile, per ambiiionein
(Ame a. 1024.) petil; qui a fralribus non cligitur et super illos ni-
De Agneis Villa Iilteras, preier subscriptas, ki tilitr dominari; postremo qui nosler iieque mona-
scriniis nostris jnvenire non potui : unde, ut con- ehus sit, neque clericus, et plures; habeat tesies
jicio, aliaeminime fuclae fuerunt; set, per has, ilii cnrialiter agitandi quam nionastice vivendi, Hatc
quibus terra excambiata fuit a comite Odone , ille non gralanler accipiens, aticomilem redequilat,
donum Sanclo Petro et monachis fecerunl, et in iramque juvenis adversus nos vthemeiHer inflam-
testimonio lerrae dalae usque in praesentem diem mat; sel, die quinto postquam suiim aiiibitum publi-
sunt servatae. Litterae autem hujus modi sunt: cavit, praediulus abbas suam egritudinem morte H-
< In nomine sanctae el individuae Trinitatis. Odo, mital. Conveniunt ad capituluin nostri monachi el
Carnotensium comes. Nolum namque volumus esse quidam canonici, quos ratio postulabat admilli. In-
omnibus sanclae Dei ecclesise fideiibus, noslrisque terrogavimus an aliqtti fratruirr inceplo Magenardi
successoribus, pracsentibus atque fuluris, quia favebant. Negant singuli, negantomnes. Decrevimits
quidam clericus, vocabulo Ledbertus, cum fralre quosdam eorum esse miilendos ad comilem, nobis
suo Heriberto, nostram ante praeseiiliam poslulavit, videlicet designalum episcopum, ui palris Gisberti
ut illis quchdam alodum, pro sua hereditale quam obitum nonciarent, et alterius eligendi regularem
habebant in pago Senonico, concambiassem, firmi- precarenlur licenliam. Quibus missis, ecce alii duo,
tatemque litterarum sibi corroborari fecissem. Quod Vivianus scilicet et Durandus, alter inliileraius,
.quideni el feci. Est autem praefatus alodus in pago alierliiterarum nialesaiiiisinterpres, ambo praeposili,
Dunensi, in loco qui vocatur Agneis Villa, el perti- simulantes, causa communis commodi, ad obedien-
nent ad ipsum duaeolcliaecum puteo; alioque in loco tias suas se velle exire, ac ne alioisum pergerent -
campi duo, de terra arabili agripenni duo; et in sibi inlerdicenle deeano monasterii, Magenardum
ier<:ioloco, ad puleum Sichardi agripennum unuim; D £ lamen seculi sunl; cui ceplam presuniplionem oc-
in quarto loco, qui vocatur Budelea, agripennum cnlte persuaserant, el Blesis, in presentia domni
unum. Terminatur praefatus alodus ex una parte, Tedbaldi, ipsum Magenard.im a fratribus peti et cbgi
alodo Ragenardi; ex allera, Ugonis; a tercia, via perfide mentili sunt. Horuin suffragio laelus, comes
publica; a quarla, terra Sancli Florentini. Dedimus stalim eum baculo pastorali publice donat. Quo au-
etiam jam dictis personis vendendi vel dandi eum dilo, fratres qui in claustro remanseranl, contra
cuicumque voluerint. Si quis vero, quod minime hanc fraudulentiam zelo divinaelegis accincli, libel-
ventiirum credimus, qui conlra hanc aucloritalem lum reprobationis fecerunt alque subscripseiunt
insurgere volueril aut infringere, iram incurrat hujusmodi:
Dci, et quod repetierit non evincat, set, judiciaria < Scialomnis aecclesia quiaMagenardum nostrum
potestate coactus, libram auri cui litem inlulerit abbiilem lieri non eligimus, non laudamus, non vo-
solvat. Quatinus autem hsec carta firmior sil, manu lumus, non consentimus; sel reprobamus, refulaintis

(146) Deesl hic epilogus in cod. B.

U47l Hoc scriptum Fulberti exslatapud Bouquel, Rec. des Hist. de France,t. X, p. 444.
 259 PAULl S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI 260
et omnino contradicimus, non videlicet de coenobio A fortitudo, non comparet pietas Marlini. Tu quoquc
Sancli Petri quorum nomina subscripta sunl. Du- dereliquisli nos, sancle pater Hilari, qui olim unita-
randus decanus. Genesius. Isemberttis. Alveus. Ri- tem aecclesiae Spiritus Sancli gladio tneliaris. 0
cherius. Herberlus. Benedictus. Rodbertus. Evrardus. dcrelicta! o mesta! o desolala Galliarum ecclesia!
Arnulfus. Marcuinus. Warinus. Walterius. Guar- Qtix jam erit spes salulis ulterioris? Ubi amplius
nerius. Beringerius. Waldricus. Bernardus. > anima Chrisiiani afllicla rcspirabit ? Hoc namque
Isli itaqtie omnes sua nomina aut subscripserunt solum vel maxime nos confortare videbalur, quod
aiu subscribi jusserunt, me vidente. Die proxiina, si contingeret ruinas maniium tuorum resarcire non
conics Tedbaldus redit; set in monasterium recipi posse, liceret saltem ad firmum adhuc capitolium
cum processione praemandal. Monachi respondent vitae monasticse confugere. Quod ctiam si ftiribus
se libenter hoc agero, si praesumptorem illum non inreptare aut impune quibuslibel ambitiosis invadere
adduxerit secum. Ille denuo iralus ipso lamen die licet, pro dolor ! fundilus cecidisli. Unde jam ad te
suslinuit, sel in sequenti, cum strepitu cominan- revertens, venerande paler, quem ego credo et video
lium, in Sancti Petri monasierium suum Magenar- adjulorem a Domino nobis esse provisum, cum
dum obtrusit. Ad cujus violcntum ingressum sancti donino meo tuoque fideli Rodulfo, dcprecor el ob-
fralres,contaminariipsius communicaiione limenles, B leslor per ea quse libi data sunt sapientiae santa
sancluario Domini saluialo cum lacrimis, exierunl, karismata, per dulcedinem fralernae caritaiis, si
atque, aliud refugium nescientes, ad limina princi- quid potes, inpugna tiostes Domini, fra res allisos
palis aecclesise confugerunl; ibi quoque uiroque refove, nec perire sinas, inopia solacii lui, pro qui-
pastore desertaeoves raestis sese vocibus consolantur. bus credis esse fusum sanguinem Cbrisli.
Set recipit eos sancta maler Domini, solila pielale. Interea, orationis gralia, comes Romam perrexit
Recipit Rodulfus decanus, dulci benignilale. Inde (148), et, inde rediens, in itinere peregrinus obiit,
transierunt ad coenobium sancti patris Herberti, alque veiculis deporialus Carnotis, in capiiulo San-
cujus dives carilas, de paupere censti, quaeque po- cli Petri, ad pedes fralris sui Teoderici, cum magno
tcst illis necessaria subminislrat. Ceterum ille frater ' flelii, collocatur. Deinde Rodulfo decano a Rolberto
cujus imporlunitate depulsi sunt, ab Herviso quo- rege in episcopatu sublimato, amaritudinis zclus,
dam, ut ainnt, Britannicae rcgionis episcopo, quarto i comilis limore paulo ante sopitus, vebemenler in
nonas Fcbruarii, abbas simulalus est iu suburbioi Magenardum abbatem inflammatur atque in tanluin
Carnotensi, absenle clero, indignante populo, legato> progreditur ut, baculo pastorali auclorilalis manit
archipraesulis palam conlradicenle ne id lieret, re- extorto, in domo episcopi per dies aliquot commo-
clainanlibiis etiam qtiibusdam monacbis qui in loco C rari fecerint. Postquam vero instantem in oralio-.
remanscrant, vero vultu, viva voce alque regulari nibus per noclem in vigiliis, luculenlum in sermo-
auctorilate. Set et nunc ille primas in abatiae sug- nibus, pollentem in litleris, etiin animadverterunt,
gestu seculari polenlia frelus, de peracla vicloriai poslposila lile, et pastoralem baculum et abbalise
gloriosus, in auclores ejus, abbales, episcopos atque: snggeslum, gratanti animo, reddiderunl. Qui,
ipsiim papam aiiibitiendo, ne quid gravius slatuatur quandiu vitalis flatus ci comes fuit, pio amore oves
in illum modis omnibus elaboral. Jacet interim victai sibi commissas duplici viclu affatim pavit. Quo mor-
confusaque fralrum expulsorum humilitas, uec est tuo, antequam matri redderetur, Arnulfus ediluus a
praesul in Galliis, cujus viscera langat affectio pie- Fulberto episcopo loco ejus subrogatur. Ad cartas
tatis aul zelus sacra? legis inflammet, ut consurgat ergo suo tempore palralas noslra veridica verlatur
ad frangendos impetus herrorum, ad relevandas spes penniila, ut capilulalim conglobaias studiosus inda-
dolore tabescentium. Defuncta etenim est Dionisii galor cito quod voluerit invenire valeat.
(148) Anno 1004.

LIBER SEXTUS
SIVE

ARNULFI ABBATIS.

(Ab anno 1023 ad annum 1033.)

CAPITULUMI. D dolio Christi, meo temporc, constilulus, ego Odol-

De guerpo Vrsi Villaris ecclesice. ricus, Aurelianorum episcopus, nolum fieri volo
(Anle a. 1028.) contemporalibus alque successoribus meis modum et
*<
(119) Subselerno regimine summoque sacer- finem causae quae in hac carlula scripta est. Mona-

(149) Exstat hoeccharta in GidU Cliris!., t. VIII, insir., col. 491

281 VETUS AGANO.— LIB. VI. ARNULFUS. 26*2
chi Sancti Pelri Carnolensis ccenobii possidebant, A illuslralionem gratise, islie flnclualionis motionem,
ex longo tempore, quandam aecclesiam in pago illic vero stationis vocalionem esse percepi. Deinde,
Dunensi, iji loco qui dicitur Ursi Villaris. Quidam simili ratione, in prnpatulo conslilit non hiimanse
vero casatus nosler, nomine Hilduinus, cum suis set polius divinae esse concessionis me tantse impe-
propinquis, inlendebat eis calumniam de ipsa oeccle- riosilatis dominio sublimari, nec ob aliud nisi a I
tia, dicens eam ad casamentum nostrum el ad sanctae matris aecclesiiedefensionem et conSliluen*
Suum heneficium perlinere. Addebat etiam tempo- dam juris publici normalitatem. His ila per r lionis
ribus antecessorum meorum se satis agilasse calum- indagalionem coguitis, veritus sum ne iShid evange-
tiiam islam, set jusliciam minime consequi potuisse. licum : Omnis arbor quce non facii fruclnm bonunt
Convenimus ergo domnum Fulbertum, episcopum excidatur et in ignem miitatur, michi infiucluoso
Carnotensem, et Arnulfum, Sancti Pelri abbatem, dcpularetur, si non per bonorum eiriolumcntorum
ot de ista causa darenl nobis audientise locum; quod fruclificalionem cceleslis adquisitionis consecutor
et lecerunt semel in eadem villa quse dicitur Ursi fleri meruissem, nec sanctae eccle.sise congregalio-
Villaris, et iterum in villa quae dicitur Castanelus. nem, probilatis exemplo, ad melinra revocarem. Ac
Discussa itaque ex ulraque parte controversia, inve- memor illius quod dicitur : Habentes donationes
nimus parlcm monachorum ita scriptura et teslibus B secundum graliam quw dala esl vobis, possessionis
et longa vestitura suffullara, ut nulla Chrislianorum michi divinittts concessae Dco portionem dare de-
lege posset supradicta secclesia ab eorum posses- crevi, quia qui in Chrislo thesaurizat IIOP.iguorat
sione auferri. Unde conlra jus atque fas contendere cui eongregabit ea. Quapropler cunctis Cbristi
nolenles, ego videlicel Odolricus episcopus, et frater fidelibus innoiescat qttaliier ego supradictus Ricliar-
meus Isembardus, et predictus Hilduinus, cum filiis dus, pro animse meaeparentumqiie meorttm remedio,
et ceteris propinquis suis, ex toto gurpivimus ince- tradidi Sancto Petro Carnoiensis ccenobii et mona-
ptam calumniam monachis Sancti Pelri, annuenles chis ibidem servienlibus qiiandam bospital talis
ui solide el quiete possideant ecclesiam suam Ursi receplionem, cum lerra celcrisque stippelleciilibus,
Villaris in perpetutim, sicut juslum esse comperi- in villa Lercli, in comiialu Consiaiitini, diclo T.ech,-
mus. Inlerdixi eliam, episcopali auctoritale micbi villam, cum ecclcsia et molcndinis, omnibusipie
a Deo tradila, ne quis successorum nostrorum prae- appenditiis, ritu videliccl consuetudiiiario in pristi-
dictos monachos Sancti Pelri, per hujus modi sacri- norum loco decretorum perpeiualiter exisiendo; et
legamcalumniam , ulterius inquieiet. Qupd scilicet in comilatu Lestiin piscatoriam in fluvio Tolca, per
interdiciiim si quis temerarius violare praesumpse- sabali vesperum et diem dominiciim inlegrum; in
rit, sacrilegium prxsumplionis susa legaliter emen- ^ Sequana vero, cum dierum iiociiiimque conlinua-
det, et punitus ab incepto desislat. Quod si perli- lione, a summo sabati diluculo tisqtic ad eundem
naciler odiosse calumpniae inherere maluerit, illo feria» secundae lerroinum , traciiis oclo mearum sa-
quo Deus iralus incorrigibiles dampnat anathemale ginarum, duarum scilicet in poriu Dancs el quatuor
feriatur. Fiat, fiat. Nos vero qui calumniam supra- in portu Guellebod, diiarum iu fossa Helluim; el ut
ilictain gurpivimus, nomina noslra noslrorumque in oninibus mercimoniis ubivis locorum meae pote-
fidelium qui praesenles aderant, in prsesenti cartula, statis agendis nicliil lclonci persolvaut, pro Chris i
memoriae causa, fecimus adnolari. S. Odolrici, amore, pcrpettialiier perdonavi. In villa quoque
Aurelianensis episcopi. S. Fulberii, Carnotensis Cadoni, supra memorati ca:nobii inonachisqiinndam
episcopi. S. Alberli abbatis. S. Isenbardi laici. mansionem cum omnibtts iiitriiisecus et extrinsecus
S. Erfredi clerici. S. Salonis clerici. S. Bovonis, appendiliis tradidi, co rationis teuoie, ut ex illis
decani Sancli Marlini Turonensis S. Tescelini cle- celerisque rclms prseiiltilatis, absque omiiis ccrt-
rici. S. Tedoini clerici, filii Alberici. S. Hilduini tradiclionis molestia, libcram habeant polesatem
laici. S. Hilduini, filii ejus. S. Odolrici, filii ejus. relinendi. S. Ricbardi comitis. S. Gonnor coniilis>ap.
S. Pontelini, nepotis ejus. S. Godefredi laici. S. Ricbardi, (ilii cjus comitis. S. Rodberli, comtis
S. Adroldi vicecomitis. S. Frederici fr, laici S. Hu- v ejiisdem lilii. S. Willelmi, filii ejusdem. S. Rol d r i
gonis Radoardi. S. Gualoi laici. > clericj. S. Rodberti arcbiepiscopi. S. Ilerberli cp>
CAPITULUM II. scopi S. Teoderici, abbatis S. Iluniridi. >
De rebus quas Richardus comes Sancto Petro dcdit. CAPITULUM III.
(Ante a 1028.) De rebus quas Uedil Arefastus monachus Sanclo
< (150) In noininesanclae et individuse Trinitatis. Pelro.
Ego Ricbardus, Normannomm comes humillimus. (Ante a. 1028.)
Dum, calholicae religionis scripturam audiens pcr t In nomine Domini. Ego Arefaslus notum esse
verbaammonitionisexponi,hujus Iransilorise perpe- volo omnibus Chrislianis, qttia rcs heredilatis mesc
tualisque, s*ciljcclsecularis et ccelestis, conditioiieni Sancto Petro concedo Carnolcnsi cosnobio, pro salute
adquisitionis mecum tacilus reputarem, quae haium mea et antecessorum meorum nec non etpro saluie
prseslanlior firmiorque consisleret; tunc, per divinae comiiis Richardi (151) el matris sUaeGonnoridis, et
(150) Vulgata a Maliill. Sa>c.Benedicl. VI, part. I, (1511 Hic agitur de comite Richardo II, qui vita
p. 282. funclus esl anno 1027.
263 PAULl S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI 204
fUiorum utriusque, quorum consilio et favore id A Vnomine Herberlum, qui, lectionis gralia, Aurelianam
faGio. Sunl aulem ipsaj res in pago Constantinensi, iirbem adire decreveral. Verum dum veritatis au-
ctores querere salageret, ceco iiinere in lolius he^
provincix Normanniae, per loca divisse, quarum
nomina subscripta videnlur. In villa scilicet quse resis haralro dilabilur. Nam ea lempestate in eadem
vocatur Hams, sexiam parlcm de omnibus reditibus civitale duo clerici Stephanus el Lisoius (154) aput
qnae de illa exeunl, videlicet de secclesiis, et de silva, oinnes sapientia clari, sanctilale ac religione magui
el de plano, et dc marisio, exceplo molendtno cl fici, eleemosinis largi, opinione babebantur vulgi.
exchisa quam fecit Rogerius fieri. Set lamen in Eosdem memoratus expetiit clericus et, parvo tem-
niolendino illo, qua hora voluerint fralres, quibus poris inlerslicio, docilis discipulus, cum divim
ha:c concedo , molcre polerunl, absque respectu, si verbi dulcedine, ab eis debrialur mortifeto nequitiie
dominica annona illius iuventa non fuerit cujus est auslu. Qui dementia et herrore diabolico inieitus,
inolcndiniis, nullum inde emolumenlum reddenles. totius divinitatis expers, sapientiae areem conscen-
Concedo etiam in aqua ejusdem villae, cui noinen disse se credidit. Qui palriam repedans, dominum
est Uldra (152), duas piscarias; el in eadem villa suum, qnem singulari afleclu diligebat, sublilitale
manentes tres milites concedo cum beneficiis suis, verborum in herroris viam sensim ammonendo,
qtii sic vocanlur, Rollo ct Angohl et Unbeina, ul B 1 secum adtrahere cupiebat, lestiflcans Aureliauam
inde persolvanl nberum servitiuin. Concedo etiam urbem, prseceleris urbibus, coruscare luce sapientise
dc Torgis Villa tereiam partem, bospilibus cxceptis atque sanclilalis lampade. In cujus verbis domnus
duobus, Suedan et Ansclietil nigro, cum illorum ejus, intellecluali auditu,' ipsum animadverlit a via
duabus salints, qtios meo nepoli Bosolino concessi juslicise detium, et cito coniili Ricliardo causaih
ul-ile boc persolval-liberale servilium SancloPelro. innoluit, atque rogavit ul Rodberto regi, Iitteris,
Ceierorum hdspilum salinae, cum masuris suis, quas pestem in regno ejus adhuc lalitanteni, aiitequam
babent in illa terlia parte de Torgis Villa, Sancti propagaretur, palefaceret, et utrex eidem Arefasto,
Petri sitit. El tmnin piscatortam in mari Sancto ad expellendam eam, oportunum auxilium non dene-
Petro concedo, et unum molendinum in ea villa garel. Itaque rex, insperata re allonitus, mandavit
qiiae dicitur Barna Vilta. Si quis autem supradicti ut idem vir, cinn clerico suo, ad Aurelianam urbem
ccenobii, vel abbas vel miuister, aliquid Iinjns do- cito gressum dirigeret, pollicens omnimodis in hac
nationis vel lotutnseu vindideril sive dederit.Sanclo re suum auxilium. Cumque, jubenle rege, iter
Peiro, cui ego dono el ille lollit, rationem reddere ageret, Carnolis devenil, Fulbertum venerabilem
cogalur. Amen. > antislilem super hac re consullurtis.qiii forle tunc
Sciendum vero est lam prsesenlibus quam fuluris, ' aberat; nam Romam, gralia orationis, abieral.
quoniam nos conlemporanei Arefasti illos tres mi- Tunc causam sui itineris cuidam sapienti clerico,
liies quos dicit es.e ad serviendum nobis in Ham Ebrardo nomine, Carnolensis secclesisesacriscrinio,
Villa, nec habttimus nec novimus, praeter uiuun innoluit, flagilans sui consilii opem, qualiter stare
solum, Rogerium nomine, qui, ut reor, septem deberet in acie, et quibus armis se munirel conlra
acliras lerrae in beneficio ex monachis possidet. muliimodas arles diabolicae fraudis. Qui, sapienti
Bosclinus quoqne nepos ejus, quem bene novimus, ususconsilio, eum perdocuit ut cotidie, primo mane,
iu Turgis Villa,hoc quod a nobis lenere videbatiir Omnipotenlis opem qusesiturus secclesiam devohis
et a palruo suo datum fuerat, latrociniis et aiiis adiret, orationi incnmberet, alque sacrosancla coni-
liequiiiis ita fuit obnoxius, ul lotum illud benefi- munione corporis el sanguinis Chrisli se muniret,
cium nobis relinqueret et in quodam croto, juxta i deinde fldenier ad audienduui herelicam pravilatem,
pcribolum quod edificavit venerabilis Landricusi sigiiaculo sanciae crucis protectus, pergeret, nichil
abbas in circuilu ccenobii, cum omni domo sua,, horum quae ab eis audirel contradicerel; set, simu-
monacltorum prebeuda, non parvo vixit tempore- lato discipuli vttllu, oinnia tacilus in pectoris domi-
Rursum (153) quoque duxi dignum memoriae tra-• _ cilio conferrel.
denduin de praefalo viro, scilicet Arefaslo, quomodo> Igitur Attrelianis deveniens, uli edoclus fuerat,
in Aurcliana urbe, divina ope suique ingenii salubrii cotidie sacra communione ac supplici oralione mu-
acumine, hereticam pravilalem lalenter pullulan- nitus, ad eormn doctrinam veniens, ad instar rudis
letn, jamjamque per <Jalliarum provincias nefandii discipuli, ullimus, inlra domum berroneorum, ulli-
herroris venena exitialia propinantem , non soluml mus adsidebalur. Ctimque primuin divinorum volu-
deprehenderil, sed etiam omnino compresseril. Eratt mirmm exemplis eum el quibusdam rcrum simililu-
enim de genere comitum Normannorum, eloquio) dinibus informarent, alque, more perfecti discipuli,
nilidus, consilio providus, bonis moribus complus,» subdila aure inlenlum viderent, inler alias simili-
ac iccirco legalionis officio, lam apul Francorum» tudines silvestri arboris similitudinem ei proferunt.
regem quam apul proceres, notissimus extilit. Hicc < Traclandus es, inquiunt, a nobis ul arbor silvestris
in domno sua quendam clericum habuisse dicilur,, qui translalus in viridiario, landiu aquis peifunditur
(152) Forlasse l'Ome, ut conjicit D. Muley. (154) Sive Lisotiij, curn utramque lectionem pto-
(155) Deest hajc narralio de manichseis in-codicee ferant litlersa
B. Edita esl in Script. Franc, t. X, p. 336.
 265 VETUS AGANO. — LIB. VI. ARNULFUS. 26G
donec humo raaicetur ; tiebinc spinis el rebus A ut visibilis illa videbatur visio, omuibus extinciis
superfluis emundatur, ut, poslmodum lerre tenus luminaribus, quamprimum quisque poterat, mulie-
truncatus sarculo, meliori inseralur ramusculo, qui rem quae ad mapum sibi veniebat, a 1 abutendiim
postmodum ferlilis sit melliflno pomo. Ilaque tu, arripiebat, sine peecali respectu, et ulriim mater
simili modo translalus de iniquo seculo in noslro aut soror aut monaclia haberetur, pro sanctitale ac
sanclo collegio, aquis perfunderis sapienlia?, donec religione ejus concubilus ab illis cslimabatur. E.v
informeris, et gladio verbi Dei viCiorum spinis quo spurcissimo concubilu infans generattts, octava
carere valeas, ac, insulsa doctrina tui pectoris ab die, in medio eorum copioso igneaccenso, piabalur
anlro exclusa, noctram doctrinam a sancto Spirilu per ignem, more anliquorum paganorum, et sic in
tradilam menlis purilaie possis excipere. > At ille ignc cremabalur. Cujus cinis lanta veneraiione eol-
de omni verbo quod proferebant semper Deo gratias ligebatur atque custodiebatur, ut chrisliana religio-
referebat; unde rali sunl eum conversum esse in silas corpusChrisli custodiri solel, 03grisdandiimde
eorum herrorem, jamjamque snae nequithe senli- hoc seculo exiluiis ad viaticum. Inerat enim lanla
nam, verbis divinorum librorum anlea cooperlam, vis diabolicaefraudis in ipso cinere, ut quicumque
securi aperiunt, dicenies Chrislumde Virgine Maria de praefata heresi imbutus fuisset el dc eodcm
nonesse naium, neque pro bominibus passiim, nec B cinerc, quamvis sumendo parum prselibavissel, vix
vere in sepulchro posiium, nec a mortuis resur- tinquam postea de eadem heresi gressum menlis ail
rexisse; addenlcs in bapiisnio non esse ullam sce- viam verilaiis djrigere valeret. De qua re paruni
lerum ablulionem, neque sacramenlum corporis et dixisse suffieiat, ut Christicolae caveant se ab boc
sangiiinisCliristi in consecratione sacerdolis.Sanctos nefario opere, non 111studeant sectando immilari.
marlyres alque confessores implorare pro nicliil» Verum quia digressionem fecisse videor, ad eadcni
ducebant. Cumque hoec et alia execranda penliti et modo quae dimisi vertatur oratio, ac succincto cursu
miserrimi homines a fetido pectore evomerenl, iulidelium crudelitas, transcurrendo peragaiur, ne
Arcfaslus sic ad eos dixisse fertur : < Si in bis quoe prolixior controversioc sermocinatio fastidium gene-
eniimeraslis salus hominiim qnse speratur nulla, ut ret delicalo Ieclori.
dicitis, esse potest, a vobis obnixe rogo, micbi Igitur, ut dictum est, illis introductis ante regem
aperiri in quibus sperari poteril, nc meus animus in et episcoporum conventum, prior Arefaslus regem
dubio positus cilo cadat in desperationis ruinam. alloculus est dicens : r Domine, mi rex, miles sum
— Procul dubio, Iraler, inquiunl, in Caribdi falsse Ricbardi, tui fldelissimi comitis Norniannia;, et
©pinionis actenuscum indoclis jacuisti; nunc vero . ' inmeritus leneor vinclus et catenatus antc le. >
erectus in culmine lotius veritatis, integrae menlis Cui rex ita respondit: < Catisam tui advenlus cilo
oculos ad lumen verse (idei aperirc ccepisti. Pande- nobis indica, ut, ea agnita, aut reus in vinculis
mus tibi salutis hostium, quo ingressus, per iinpo- ..enearis, aut innoxius, a vinculis soluius, dimitta-
sitionem videlicet manuum nostrarum, ab omni ris. > Ad hsoc ille respondit: < Audila sapientia et
peccali labe mundaberis, atquc sancli Spirilus tlono religione horiim qui vincli adstant mecum anle le,
repleberis, qui scriplurarumomnium profundilatem ad hanc urbem venire volui ut inde, exemplo bono-
ac veram divinitaiem , absque scrupulo, te docebit. rum operum atque doctrina eorum , melioratus re-
Deinde ccelesli cibo paslus, interna socielale recrea- direm. Hoec quidem causa est pro qua de palria
tus, videbis persepe nobiscum visiones angelicas, mea exire volui et banc urbem petii. Quod si realu
quarum solatio fultus, cum eis,quovis locorum, sine aliquo pro lioc opere teneor, proesules libi assis-
mora vel dificullaie, cttm volueris, ire poteris, tentes videant et judicent. > Tunc praesules dixe-
nichilque tibi deerit, quia Deus omniiim libi comcs runt : < Si sapienlise ac religionis modum quem ab
numquam deerit, in quo sapienliac ibesauri atquo bisdidicisti nobis proferas, nostro judicio facile
diviliarum consistunt. > dinoscetur. > Atille ait : < Regia majestas et veslra
Interea rex et Constanlia regina, sicut vir memo- -1 auctoritas eis jubeat ul quse me docuerunt ea ipsi
ralus mandaverat, ad urbem Aurelianam, cum epi- coram vobis dicant, qualinus audila a vobis, aut
scoporum collegio, venienies, die sequenti, illo digna laude habeantur, ant indigna oblivioni Ira-
ipso suggerenle, oninis illa nequissima congregalio dantur. > Quibus rex atque antistiles cum jubcrent
simul per officiales regios de domo ubi erant congre- ut suae fidei normam referendo paiefacerenl, totius
gali sunt abstracti, et in aecclesiam Sancloe Crucis verilalis inimici, alia pro aliis dicenles, intra snaa
ante regem atqueepiscoporum acclericorum ccetum heresis fceditatem nullo adilu introire volebant; sct
adducti. Set, antequam ad conflictum veniamus, de ul serpens quanto plus in manibus stringitur, tanlo
cibo illo qui celeslis ab illis dicebalur, quali arte amplius elabilur , ita et isli, quo anplius concltide-
conficiebalur, nescientibus demonstrare curabo. banlur veritalis sermone, lanto magis labiliores
Congregabantur siquidem cerlis noclibus in domo videbantur effugisse. Tunc Arefaslus videns quo:I
denominata, singuli lucernas tenentes in manibus, redimerent tempus, et scrmonum clipeo fesiinarent
ct, ad instar letaniae, demonum nomina declamabanl, obnubilare suse fidei herrorem, ad eos est con-
donec stibilo demonem in similittidine cujuslibet versus, dicens : < Verilatis magislros, non herroris,
besliolaeinlereos viderent descendere. Qui slalim vos habere pulavi, dum constanter illam michi do-
PATttOL. CLV. 9
267 PAULI R. PETRI CARNOTENSIS MONACHI 268
cirinam, qttam saluliferam evangelizabalis, viderem A , nam mullifaria elaborarent omnes , ut illos a suo
vos docere, atque pollicebamini, pro psenis inferen- herrore revocarent, et ipsi, ferro duriores , miniine
dis ct etiam pro morte lolleranda, nunquam eam resipiscerent, jussi sunt singuli sacris vestibus indui
esse a vobis denegandam. ISunc vero , obliia lide in suo ordine, statimque ab antislibus a proprio ho-
quam promisislis, ut video, limore morlis, ab illa nore sunt depositi, et, rege jubente, Constantia re-
doctriua longe vullis fieri, meque adbuc rudem dis- gina ante valvas basilicae stetit, ne populus eos intra
cipulum in periculo morlis dimittere parvipenditis. aecclesiam interflceret; et sic de gremio sanets?
Undc regiaejussioni parendum est, et obcedire tan- secclesiseejecti sunt. Qui cum ejicerentur, regina
torum pracstilum auclorilati oporlet, ul in bis qusu Stephani, suiolim confessoris, cum baculo, quem
a vobis didici , si qua sunt christianae religioni con- manu gestabal, oculum eruit. Deinde exlra civiiaiis
traria, islorum judicio cognita, qua?.sequenda sunt educti muros, in qtiodam tuguriolo , copioso.igne
et quae respuenda agnoscam. Docuistis eqnidem me accenso , praler unum clericum atque unam mona-
nullam in babtismo promereri veniam peccatorum, cbam , cum nefario pulvere, de quo supra diximus,
neque Chrislum de Virgine esse nattim, neqtte pro cremali sunt. Clericus enim et monacha nutu divino
bominibus passum, neque vere sepultum, neque a resipuerttnt.
mortuis resurrexissc, neque panem et vinum quod B CAPITULUM IV.
super altare , manibus sacerdotum , sancli Spiritus De mcclesiade Fonlinido , quam fecil liberam
operatione, eflici videlur sacramentum , converli Rodbertus archiprmsul.
posse in corporc cl sanguine Christi. > Cumque boec '
(Anno 1033).
Arefastus viva voce perorassel, Guarinus, Belvacen- < (156) Deo et Domino nostro Jhesn Cbrislo
sispraesul, interrogavit Stephanum el Lisoium, qui praesidenle. Decernimus, ego Rodberlus, gratia Dei
hujus herroris videbanlur esse magislri, si ila sen- Rotomagi archipraesul, et coepiscopi noslri Herber-
lirentet credercnt quse abArefastoerant memorala. tus Lisivse civilatis, Rodbertns Conslanliae , Radbo-
At ilii, cum diabolo in in'erno jam mansionen para- dus Saxise, Hugo civilatisEbroicse; decerniinus, in-
tam habenles, vera csse memorata, et ita se stmlire quam, atque sancciraus, ut oecclesiade Foniinido,
ac credere conslanler asserunl. Quibus cum praesul pro amore el bonore sancti Petri, apostolorum prin-
diceret voluisse Chrislum nasci de Virgine , quia cipis et magislri noslri, ab bac die in perpetuum ab
potuit, etpro nostra salute pati in humanilate, ut, omni sit inquietudine tam episcopi quam archidia-
tercia dic, devicta morte, resurgeret in sua deitate, coni remota; eodem modo quo el Gesiaci cella
nosque doceret cssc resurrecturos in reformatione ; p Sancli Pelri Carnolensis ccenobii cum illa secclesia
viperino ore responderunl dicentes : < Nos neque est subjecta , ab omni, inquam, respectu et inquie-
interfuimus, neque ba?c vera esse credere possu- ludine permaneat secura, tribus his solummodo
iniis. > Al (155) bsec praesul eos inquit inlerrogans : exceplis : videlicet, ipsius secclesiie reconciliaiione,
c Carnales parenles habuisse credilis, an non? > olei el sacri cbrismatis perceptione , et pcenitenlium
Cuinque se crcdere assererent, prxsul respondit : reconciliatione. Quaa omnia , sicut opus fuerit, ab
< Si ex pareutibus vos esse procrealos creditis, cum episcopo cujus est dioeesis posttilcntur, et ab eodem
non eraiis, ante ssecula Deum de Deo genitum sine gratis et absque ulla prsemii postulalione vel da-
malre, in line lemporis, sancti Spiritus obumbra- lione, propler honorem Sancti Pelri, conferantur,
lione, de Virgine nalum, cur credere respuitis? > ut et nos et successores noslros ab omni jugo pec-
At illi dixerunt : < Quod natura denegat, semper a cali dignelur absolvere supradicli magistri nostri
creatore discrepat. > Quibus prsesul respondit, di- polestas et misericordia. Et ut ha?c nolicia incon-
cens : < Antequam quicquam fieret per naturam, cussa permaneat, manibus nostris eam roboravimus,
iion creditis pcr FLlium Deum Patrem fecisse omnia signo quoque et nominibus corroboravimus, et Gna-
ex nicbilo? > Cui alienali a fide dixerunt : < Isla scelino archidiacono, cui snb me proprius intererat,
illis narrare potes, qui terrena sapiunt alque cre- D consignandam et confirmahdam et aliis clericis et
dunt ficla carnalium liominum, scripla in membra- laieis noslris proposuimus. Si quis vero antichrislus
nulis animalium; nobis auiem qui legem scriplam lioc piciatis opus , qnod in Dei nomiue cudimus ,
habenms in intcriori homine a Spiritu sancto, el attaminare lempiaverit, ex ore veri Chris:i et no-
nichil aliud sapimus, nisi quod a Deo, omnium con- slrorum omnium, quos vocare dignatus esl Cbristia-
dilore, didicimus, incassum superflua et a Divinitale nos suos, anathemalis gladio jugulctur. Hanc autem
dcvia profers. Iccirco verbis finem impone , ac de sugillationem vel, ut ita dicam , sigillalionem sin-
aobis quicquul velis facilo. Jam regem nosirum in guli singulorum iiominibus coepiscoporum subscribi
eceleslibtis regnanlem videmus, qui ad immorlales decernimus. Rodberlus arcbiproesul, qui hoc opus
triumpbos dexlera sua nos sublevat, dans superna pietatis inccepit et perfeeit. Rodberlus Constantiae.
gaudia. > Rodberlus Lisivse. Radbodus Saxise. Hugo Ebroas.
Cumque ab hora diei prima usque ad horam no- Maingisus Abrincarum. Willelmus. Richardus. Ro-

(153) Sic, proad.

(l56j Edit. in Gall. Christ., t. VIII, instr., col. 297.
 269 VETUS AGANO — LIB. VI. ARNULFUS. £70
didfus. Hugo. Wascelinus arcliidiacontis. Henricus, A adquisivit suo cruore precioso : in ea enim rena-
abbas Sancti Audoeni. Balduinus archidiaconus. scimur per baptisinatis lavachrum, ac in ea re-
Heinricus, presliitereldecanus. Rodulfus capellanus. surgimus a morle animse per penitenlise luctum , et
Herliiinus, levita et canonicus.Corbucio. Willelmus. post vilaeterminum noslra tumulantur cadavera ia
Pascbarius capellanus. Rodulfus de Sancto Sanc- ejus alrium. Hanc Chrisius supra fulem quamcon-
sone. Atlo, Ieviia et capellanus. Odo pramositus. fessus est fidelissimus Pelrus fundavit, dum Domino
Odo, Ievita et capellanus. Osmundus Tudeborti. dixit: Tu es Christus, Filius Dei vivi. Fundamentum.
Rogerius, filius Kiinfridi. Lescelinus. Guimundiis enim aliud nemo potesl ponere , praeler id quod po-
parvus. Rogerius, filius Odonis praepositi de Noiomo. silum est, qnod est Cbristus Jhesus. Sunt vero
Albertus bosliarius. Rodulfus, filius Osberti. > beati qui calbolice vivendo habitanl ibi, ut David
CAPITULUM V. cecinit : Beati qui habitanl in domo laa, Domine!
T>erecumpensatione Arnulfi abbalis. in secula seculorum laudabunl te. Ilis aliisque dictis
(Anno 1035.) quampluribus, sanctorum dictis ac sacra? Scripturse
' <
(157}In nomine Domini nostri Jbesu Chrisli. mysteriis edocta et ammonita, ego Hildegardis ,
Ego frater Arnulfus, Sancti Pctri Carnotensis cceno- vicecomitissa Castridunis, do sanclissimo Pelro
bii, licel indignus, abbas, cum fratribus michi com- B Carnotensis ccenobii alodum meum de Bello Monte,
missjs. Notum esse volo noslris successoribus, qttia cum terris cullis et incullis , el silvis piscatoriisqua
pro carilate et multa benigniiale quam nostro loco ibidem pertinentibus, assentiente e.t annuente filio
el nobis inpendit, propter honorem Sancti Pelri, meo Hugone, archiepiscopo Turonorum, videlicet
ampleclendse memorise archipracsul Rolomagi dom- eo lenore quo, post exiium meuui, sepeliar in
nus Rodbertus , de secclesia noslri siquidem cceno- clauslrum mohachorum, ut semper transeunles su-
bii, de qua omnem violenliam archidiaconi et suc- per metim tunmluin orent pro me jugiter. Hoc vi-
cessorum ejus removit in perpetuum, sicut in ar- derunt et annuerunt Castridunenses proceres, qui
cbivo nostro conlinelur, scriptum quod quidem ipse sunt scripli subter. Si quis vero e'x progenie mea
Trequenter nominanduS archipraesul domnus Rod- aut alius invasor , stimulis Vel sagillis exsagitlalus
berius coram se scribi fecit et nobis servandum diabolicis , vim fecerit monacbis , et elemosinam,
perpeluo contulit; pro bac, inquam, benigna cari- qiianl Sancto Peiro dedi, quocuinque modo abslu-
late, nolum esse volumus, quia gralanler conslitui- lerit, dampnatione dampnalus perpetua, pereat cunt
mus alque sanccimus, ut, pro anima ejus , ab hac Daihan el Abiron et Aima et Caipha; auctoriialeque
die in Eeternum, unus pauper quolidie pedes lave- filii mei aichipraesulis Hugonis analhematizalus per-
lur, reficialur, vivus procuretur , mortuus sepelia-' G maheat. Hugo archipraesiil.Gausfridi, nepotis ejns.
lur; oporlunis diebus psalmus in convenlu plenario Hubcrti. Godescalci, filii ejus. Huberti, thesaurarit
pro eo canletur : Exaudiat te Dominus, in die; per Cinomanneiisis. Radulfi , legis docli. Fulcaldi. Ga-
Singula; ebdomadas missa pro eo specialiter cele- Ibouis. Odonis Brunelli. Htiberti Brunelli. Helgaudi,
brelur, cum plenario convenlu. Multa cnim aJia filii archiepiscopi. Ilelgaudi Nigri. Gradulfi. Fir-
pr.-eter hsec beneficia nobis largitus est, qoae omnia maii canonici. Frederici. Hugonis vicarii. Bernardi
sibi recumpenset manu benignissima qui vivit et de Buslo. Junanigui, jussu archiepiscopi, bas litleras
regnat unus Deus in Trinitate perfecla. Et ut bsec fucit. >
reconpensaiio lirma permaneat in secula, manibus CAPITULUM VII.
nostris et nominibus confirmavimus, et in npstro De exclusatio molendinorum Aneli.
aureo lextu sancti Evangelii, ad inviolabile testimo- (Anle a. 1034.)
ninm, posteris nostris scribi mandavimus. Arnulfus < n nomine sanct»3 et individuse Trinitalis, Pa-
abbas. Ebrardus monachus. Beringarius decanus. tris videlicet et Filii et Spirilns sancti. Ego miles
Richerius monachus. Marchuinus monachus. Gaus- Urso, (ilius Germundi de Aisiaco notum esse volu-
bcrlus monachus. Rodberlus monachus. Hubertus mus omnibus Christianis pra?sentibus atque fuluris,
mohachus. LetalduS monachus. Rogerius monachus. J0 quiamedielatem de exclusalio molendinorum Sancti
Gttinefredus monachus. Berardus monachus. > Petri Carnotensis ccenobii, qui sunt ad Anetum,
CAPITULUMVI. quam meus avus dederal Sanclo Petro et mei ante-
De alodo Calidi Montis (158). cessores auclorizaverunt, et ego per maliinl consi-
(Circa a. 1020.) lium caluimiiabar , ab hac die , Sancto Pelro quie-
* < tuni dimitto, ut et ego parlem babeam in elemosi-
(159) In nomine sanctae et individuse Trinila-
lis, Palris et Fdii et Spiritus sancti. Catholicse nam meoruin antecessorum. Et ul hoee nolicia per-
verequc matris secclesiae populis in chrislicolis laus mancat firma , vos scniores de Castello Ebriaco, in
semper viget, vigeatque perhenne. Hoc autem di- quorum praesenlia hoc facio, tesles eslis Sancto
gnissimum jusliim quoque extal, quoniam esl mater Pelro, quia ego manu mea illam firmavi, et ad quos
nostra, Christi vero Domini noslri sponsa, quam pertinebat coroborandam proposui. S. Ursonis,
(157) Hanc chartam liabes edilam in Gall.Christ., (159) Publici juris facla est charta in Gall
t. VIII, inst.,coI. 298. Cllrist., t.VHl, inslr., col. 295.
(158) B : De alodo Belli Moniis.
271 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI ^
filii Gcrmundi, qui lianc carlam fieri jtissit. Ger- A decimam a cocis, seu a piscato-ribus , super tipanv
nuin'i vicecomitis. Hugonis, prsepositi clerici. Ger- Sequanae, supradicti monacbi reciperent, non edere
vini. Aitardi, fratris Germundi, qui hanc cartam neque Carnotis fralribus mittere gratum esse duce-
fecit. Odonis, filii Ascelini Bordeli. Hugouis, fra- bant; set, publice eoruin precium ab emptoribtis.
tris ejus. Bodonis. Odonis, filii Ragenadi. Borgereti. accipienles, in suis conferchant cruinenis. Ex quo
Guillelmi, filii Guascelini, reclo nomine Achardi. • opere ab omni plebe urbis Osi aput comitem fama
CAPITULUM VIII. pervolat, a quo eliam, propler bunc avariciae mor-
De lerra data in villa qum dicilur Pinus. bum , jussi sunt a loco egredi. Abbas vero, dum
(Anlc a. 1034.) vixit, nullo modo tramitem regula? [a quoquam pas-
« In Cbristi nomine. Ego miles Guarinus de ca- sus estdeviari; set, ipso pracvio, omnes magislram
stroDrocas, filitis Alberici, militis Ragenoldi vice- sequebantiir regulam , et operibus variis diatiir.
domini, nolum esse volo omnibus Christianis proa- afllucbantin Domino. Unde diabolus, invidens sem-
scntibus atque fuluris , qualiler Sancto Petro Car- per felicissimis actibus, per quosdam eorum, quo-
noiensi ccenobio, cui vcnerabilis abbas Amulfiis rum leve erat ingenium, perscpe inmeritas actilabat
procest, pro anima mea vel parentum meorum, dono bealo etsimplici viro injurias. Set quia longiim est
alodimi mcum in pago Drocassino ad villam quoe " ire per singulas , unam earum palam fieri voltti,
vocatur Pimis, quantum sufficit ad duos boves ad quain ei bumani generis inimicus congessit per
omnes sationes; ea ratione ut quandiu vixero le- Wallerium, monasterii decanum , qui, quamvis in
neam illam terrain, et invesiiiuram babeat Sanctus sludiis secclesiasiicis honorabilis haberetur, tamcn
Pelrus et campi partem el decimam de me sicut de in exleris rebus cor facile sequebalur. Hic cuni
uno exlraneo. Et ut ha?c noticia sit lirmior per om- fautoribus suis aput Tcodoricum, tunc temporis
nia, meis manibus istam cartam posui supcr altare antislitem, egit ut a monaslerio pellerenttir reli-
Sancii Pelri, videntibus bis quorum nomina sub- giosi et oblimi monachi, Ebrardus scilicel, abbas
scripta simi et aliis qiiamplurimis. Et posiea Dro- Brilogili caslri, qui tunc aderat ibi, ac cerlis ex
tas, videnlibus et annuentibus meis senioribus Ri- causis eo tempore abbaliam suam reliqtierat; Gui-
boldo cl Ansoldo, et conlribulibus meis qui ad- nefredus, Durandus , Arcfaslus atque Ernalilus. Hii
eranl, fecilegere; cl monachum SancliPetri misi in denique regnlae vigorem cum abbaie inaxime fovere
alodiim, vice Sancli Pelri, et ille me foras, sicut est volebant, et eorum consilio ubi ubi opus erat abbas
eonsuetudo. i utebatur. Cum ad boc dcniqiic ventum esset, epi-
In snpradicla villa, post multa curricula anno- p scopus cum magna clerieorum et Iaicorum caterva ,
lum, quidam monachus Sancii Petri, Ilildegarius ad monasterium venit, et, anlebeati Pelri apostoli
nomiue, ab agricolis illius emit non modicam par- sedens allare, aurea vasa secclesiaealqiie argentea
tem lerrse. Guaszo quoque ille famosissimus areas necnon et alia ornamenta in ceris conscribi jussit,
domorum et curtillos villoe, pecunia data, emit ab deinde proefalos monaebos a monasterio abire
eis, penuria viclus, deditque Sanclo Petro, pro sa- prsecepil. Abbas quoque, pii pasloris sequens ve-
lule animoe suae, et agricolas aput Sanctum Geor- stigia, testabalur quia, si illos ejiceret, sese cum
gium abitare fecit. eis profeclurum omnemque eorum laborem perla-
(100) Explelis denique carlis scribendo quas novi lurtim; episcopus vero, ejus verba parvipendens,
esse profuturas, illas esse relinquendas cxistimavi domuiii suam rediit. Abbas ergo, die octavo , cum
in quibus rememorando nulla ulilitas ad presens pnedielis monachis a monaslerio egressus, ab omni
pulalur. Veruni de bealo viro, scilicel abbale Ar- plebe cum fletibus proseqiiilur.el, non parvaequitate
nulfo.sttb cujiis diebus praefatas carlas noviimis fretus, in Gesiacam cellam se recepit; ibique conv
forefactas, cuderedigntim ditxi mala quaj a dome- morans per tres menses, per Odonem comilem,
slicis in seneclute sua passus est. Fuit enim a pnero postmodiim rediens in abbatiam suam, cum bOQOre
monacus el adplene monialibus studiis erudittis, pu- D debito est recepttts; in qua fere per triennium posiea
dice agens adolescentiam suam, bonisque operibus feliciler vivens, ^enex et plenus dierutn, laborum
quolidie exornans, meruitposl Magenardum abba- suorum mereedem aCbristo Domino recipere meruit
lem a domno Fulberlo prsesule sacrari et in regi- sine fine mansuram. Cumqiie humum foderent inira
inine abbatise subrogari. Cujus vita et innocentia ea basilicam beali Petri apostoli, videlicet ante aliare
tempestate eo rtuilabat, ut ab Odone, palatino co- marlyris Laurentii, ad levam quidem Rodberli filii
inile , admodura diligerelur , alque -Ricbardi Nor- comilis Ricbardi, nullum babenles sarchopbaguni,
manniae comitis confessor fieret, cujus sepe bonori- invenlus est ibi unus, ut opinor, a Dco paratus,
ficenliis frnebatur. lnterquas aecclesiam sanctorum mirae pulchritudinis, ac si co die a latomis fuisset
Gcrvasii ei Protasii, cum appendiiiis suis, ei dedit. polilus atque beali viri glebse aplalus. Ibi menbra
Set insaliabili avaricia qtiorumdam monachorum illius posila requiescunt secura de resurreclionis
quos ibi posuerat postea perdidit. Est enim ipsa gloria. Tercia vero die poslquam obiit, in visione
secclesia non longe a mcenibus Rolomagi urbis sita. domno Ebrardo abbate,jam in.abbatia sua rcgresso,
Cnmqiie singulis diebus in quoquina comilis piscittm apparuil, dicens ad eum : i Frater dileclissime, ab
tlGOJ Deesl hcec narratio in codice B.
273 VETUS AGANO. — LIB. VII. LANDRICUS ET HUBERTUS. 274
Iiujus mundi lurbinibus me erulum scias, nuncque A laverit ut locus sibi commissus per locorum
felici requie perfrui; set hos quibus fui in odium aucmenla suo in tempore cresceret,mulliplex carla-*
non diu esse gavisuros. > Quod et factum est: nam rum numerus ostendet, nisi obstet mulata lcmppris
illorum pars in eodem anno ab hacvita decessit, et vicissiludo, quoe ingrata et abbalem a loco pepulit,
quos mundus vivos detinuit, temporum vicissiludo et nos omnes perturbavil; et quosdam, cerlis ex
perturbata inclementer ac duriter semper eos cattsis ejectos, monasterium inlronizans, nobis in-
tractavit. visa super exallavit.Sel quia equanimiter loleranda
Verumenimvero, quoniam de beati vita viri parum esl, licet lemtim el lorluoso iiinere, ulpote longe
elucidavi, jam slilus verlendus est ad carlas quse positusetab idiolis eas inordinale recipiens, prq
factse sttnt sub abbaie Landrico (161), successore posse meo scriberc curabo.
scilicet prsefali abbatis Arnulfi. Qui quantum invigi-

(161) Hunclocum librarins in cod. B adulteravit ac inter nisi et obstet addidit sub Arraldi epi-
adscripsilqiie ad calcem libri Landrici abbalis; scopo.
praelerea mulavit abbate Laudrko in abbate Huberio;

LIBER SEPTIMUS

SIVE

LANDRICI ET HUBERTI ABBATUM

(Ab anno 1033 ad annum 1069; — ab anno 1069 ad annum 1079 (161').

CAPITULUMI. B S. Gualterii de Bodacis Villa. S. Huberti, privigni

De Re.cjia Capella. Adventi. S. Giraldi coci. S. Morardi. S. Ilugolini
(Antea.1070.) servientis. >
< In nomine Palris et Filii et Spiritus sancti.. CAPITULUMII.
Ego Landricus, abbas Sancli Petri Carnolensis, et De allare Capellm Regioa.
omnis congregatio michi commissa. Nolum esse (Anle a. 1048.)
*<
volumus presenlibus atque fuluris, quia adivimus (162) Si pietatis ac religionis constat esse ad
presentiam domnseBertse matronse et filiorum ejus, laudem, el gloriam summi et seterni Regis, secclesiis
Walteriiclerici, Hervei.Hugonis, Tedbaldi.Sigebodi, in honore marlyrum seu etiam confessorum consti-
Engucise; deprecantes ut, pro redemptione animse tulis a fldelibus, honorificenlias exibere; quanlo
susect filiorum liliarumque suarum,lerram de Regia magis bis quse in memoria illius sunt slabilitae,
Capella, qusa proxima est lerrse nostrae de Bosco super qnem catholica fundala est secc^esia, cui
Medio, nobis concederel, cum oecclesia et duabus etiam a superno Conditore, commissis ccelorum
areis molendinorum omnibusque rebus quse ibi clavibus, ligandi alque solvendi ponlificium conslat
perlincnl. Quse libeulissime cum filiis et filiabus esse iradilum. Unde, pro seternaefeliciiatis adquisi-
suisannuil, ea conventione,uldomno nostro comiti C tione, quam ipsius interventione aposlolorum prin-
Tedbaldo, ex cujus benelicio esse videtur, annuere cipis aput animarum liberalorem speramus facilius
facerent, et ex omnibus calumniis quse inibi ori- adipisci, a!tare,quod siltun esl in sccclesia quas
rentur Uberam facerent. Quod ila facium est, Capella Regia vocatur, concedo (163) Camolensi
videntibus his qtiorum nomina subscripta sttnt. secclesise in praifali apostoli memoria consiituta?,
Et concessit ila fieri domnus nosler eomes Tedbal- ad slipendia monacliorum inibi Deo militanlium; ea
dus, pro salule animse sua? ac sui patris, et manu condiiione ut, ab hodierna die ei per succedentia
propria nominibusque suorum fidelium bas litterulas lempora, ab omni condilione et comparatione, a
corroboravit. S. comitis Tedbaldi. S. Gilduini vice- sinodali circada, ab omni debilo vel parata, abso-
comitis. S. Hugonis vicedomni. S. Hervei viceco- luta permaneat; ila ut nonquam nos.neque succes-
mitis. S. Ivonis clerici. S. Fulcherii, filii Gradulfi. sores nostri, ab ipsa Capella Regali horuin aliquid
S. Ilberli, filii Nivelonis. S. Alberti, abbatis Sancli umquam rcquirere vel recipere vel repetere praesu-
Martini. S. Richerii, abbatis Sancti Launomari. niat. Et ut noslrsc liberalilalis muiiificentiaomnibus
S. Vigerii de Caslanelo. S. Willelmi. S. Warini. sancla?.matris /Ecclesise fidelibus esset nola, summo
S. Herberti clerici de Imonis Villa. S. Hermuiui n sludio et diligentia exarari prsecipimus; quatinus
majoris de Bosco Medio. S. Bernerii presbiteri. quod manu propria, signo crucis inpresso, slatui-
(161*)lnuno!ibro collegimus charlas, borum tem (162) Vulgat. in Gatl. Christ., t. VIII, inslr,,
poribus abbalom datas, quse in Codd., ordine lur- col. 298.
bato, confus* referunlur. (163) B : Ego' Theodericus presul concedo ..
273 PAULl S. PETRI CARNOTENSIS MONACIIL 276
inus esse ratr.m,per curricula succedenlium lempo- A j fero etiam eidem loco bannum Bermerii Villaj,quem
riim maneat inconvulsiim. Et si quis hujus elemo- Redono etiam et alias consueiudines ad me perti-
-inai porciunculam temptaveril esse violandam nentes si forte ibi fuisse memorantur ;
, unquam
(quod absiil), iram Dei incurrat, atqne nosira atque nunc, v idus jtilii, savinse ramiisculo donum
nosirorumque omnium auctoritate conviclus absce- super altare sancli Petri aposloli, publice, prosalute
dat, et pro illicita praesumplione, venluri in fine mea, malui ponere. Et ut hscc carlula inconvulsa
seculoriim judici senlentia perpeluo anathemate se
permaneat, meo nomine nominibusque fidelium
perfossum atque in inferno inferiori relrusuin sine ineorum corroborari jussi, ut, si forle aliquando
fine doleat. huic meae largilioni conlraire temptaverit,
quislibel
< Teodoricus prsesul, qui dedil hanc donationem. ii ex adverso slent el eum commolum et confusum
Arnulfiisprxccntor. Agobertussuccentor.Fulcherius abire sine effectu cogant. Odo, palalinus comes.
archidiaconus. Hildegarius subdecanus.Hugoprsepo- Sansgualo senescallus. Hugo de Melius. Hilduinus
situs. Guiddo Rubeus. Rodbertus. Bernerius. Ingel- de Ramerud.
Hugo Tronellus. Fulco vicecomes.
rannus. > Hugo de Versalliis. Ingelgerios de lslaris. >
CAPITULUM III.
CAPITULUMV.
De calumnia ejusdem Capellm Regku. 1"
De reddilione Villutm.
(Antea.1070.)
< Notum esse volumus omnibus cbristicolis, tam (Ante a. 1061.)
*<
prescnlibus quam futuris, ego Landricus abbas (164) ln nomine Domini noslri Jhesu Chrisli.
omnisquc fratrum lioslrorum congregatio, quoniam Ego Landricus, ccenobii Sancti Petri Carnotensis
cum fralribus michi commissis. Notiim esse
Capcllam Regiam, quam, sicul, superius scriptse abbas,
litleroe ostendunt, a Berta matrona et filiis ac volumus, tam prsesenlibus quara fuluris sanclae Dei
filiabus suis, probala peceunia, emerainus, postea secclesiae cultoribus, quoniam adii prsesentiam
videlicet Gausfridi, Andegavorum comilis , cognomine Mar-
gener ejus Rabeiius, conjunx Enguciae,
calumniabatur. Pro qna re convenienlcs eum Car- telli, apul eum querimoniain faciens de ejus nepote
nolis ante comilem Tedbaldum.et ipso comite atque Gausfrido, lerrilorii scilicet Giiaslinensis comite,
oblimalibus ejus nobis suggerentibus, spopundimus qui terram qttse Villula dicitur, quondam a Teduino
ci XLsolidos nummorum Carnoiorum, ut ipse calum- milite sancto Petro datam, suo cuidam militi injusle
niam, quam faciebat anle comilem, dimitleret. dederat, et sancto Pelro usurpando tulerat. Qnod
audiens prsefalus comes, id egre lulit, et rem non
Quod et Iibenter egit. Nos quoque poslea, per
raulum monacbum, misimus ei solidos nitmmo- iC recte aclam corrigens, ilico prsedictam terram
riim XL,quos ei Iradidit Blesis caslro, in vico Vianse Sancto Petro reddidit, et has litleras nominepro-
stiper Ligeiis ripam; et inlra caslrum, ante scccle- prio nominibusque primatum suorum corroborari
siam Malris Doinini, publice. calumniam missam jussil. Gausfridus, Andegavorum comes. Barlholo-
fecit, una cttni uxore suaEngucia, et unico filio meus, archiepiscopus Turonornm. Johannes de
nomine Rainaldo, necnonet filiabus duabus, Berta Cainone castro, fraier arcbiepiscopi. Ivo Mala Co-
scilicct ac Adelina; ibique bas litteras jussit fieri, rona. Teodericus, filius Unbergae. Rainaldus de
et eas manu propria manibusque omnium suorum Caslello Gunterii. Richardus de Castello Landonis.
corroborari voluit, coram convicancis et conlribu- Guidberlus. Godefridus, filins Ansgardis. Radulfus
libus suis.Raimundo deViana. Teoderico de Sanclo de Malli Villa. Ex noslris : Gausfridus Bicotus.
Rriccio. Gausfrido, filio Archembaldi. Pila de Lupo. Gilduinus major. Landricus major. Wallerius cle-
Rainaldo de Calido Monle. Herveo. Burchardo. ricus. >
Haimcrico dccano. Iluberto, filio Gislardi. Gunterio, CAPITULUM VI.
tilio Andreae. Herberlo, filio Teduini. Rodberto cle- De vicaria Ermenteriarum villm.
rico. Huberlo. Bernardo. Ernulfo Nigro, famulo (Antea.1070.)
Pauli [inonaclii, qui banc carlam scripsil]. > D < In nomineDomini nostriJhesuCbristiconditoris
CAPITULUM IV. omnium rerum. Ego Landricus, gratia Dei abbas
De banno Bermerii Villce. ccenobi' Sancti PetriCarnotensis,alque omnes fralres
(Ante a.1038.) quibiia preesse videor, nolum fore volumus omni-
< Domino Jhesu Christo rerum condilore presi- bus fidelibus, lam prsesenlis quam fuluri aevi, qnod,
dente. Ego Odo, gralia Dei, palalinus comes, paren- postquam ab antecessoribus nostris Ermenleriarum
lum meorum munificenliam alque benignitatem villa, lunc inhabitabilis, cum aecclesia, de quodam
sequens, quam erga locum Sancti Pelri Carnotensis milite, Roscelini patre, sicut in arcbivis nostris
habuissc plurima locorum et maxima donaria, quoei habetur scriptum, omni consueludine Iibera, prseler
eidem loco conluleriinl, testantur, omnibus sanclsc: duos solidos nummorum de cuslodia et pasnadium,
Dei secclesiaefiliis, tam prsesentibus quam futuris,, fuil empia; set idem Roscelinus, inreverenti et in-
notum esse volo, quia, inter alia beneficia qua?: frunilo animo viclus, post venditionem, vicariam
contuli, una cum consensu meortim fidelium, con- ejusdem villse usurpare non erubuit. Qui randem
(16i) Vulgat. in Gall. Christ., l. VIII, inslr,, col. 30_.
 277 VETUS AGANO.— LIB. VII. LANDRICUS ET HUBEUTUS. 278
moriendo resipiscens, pro animse suse remedio, cumi A noslro beneficio quod possidet, amplificet; et
assensu domus suse, Sancto Pelro reddidit. Cujusi quidquid ei conferre et annuere voluerit, iia sit
fllius Teudo postea, pravo consilio suorum, eandemi liberum alque ab omni judiciaria potestate solulum;
vicariam per sonum campanse secclesiserursum in- ut idem fidelis nosler Albertus, aclenus a nobis
vasil. Verum tamen , a Warino monacho, precibusi tenuit liberum atque solutum, quatinus mOnachi
multis exoratus, acceptis inde solidis nummorum x, ibidem Deo famulantes, sine 'ulla inquietudine
ipsam vicariam, quam injusle invaserat, gurpivit, cujuslibet secularis bominis, nocles diesque ora-
babens secum Hugonem de Manselaria et Walte- tionibus insislentes aliisque bonis operibus vaccan-
rium Chrislallum de Senunchiis. Deinde hujus Teu- tes, quielam agant vitam. Placuit ergo serenilali
donis domnus Albertus, Ribaldi fllius, quadamocca- nostrae, aucloritale regia, interdicere ne quis
sione accepta, prsefalos duos solidos nummorum umquam, per succedeniia tempora, huic nostrse
cum pasnadio et ipsam vicariam suis usibus manci- munifieenlise opcri quod cudimus, aliqua temeriiate,
pavit. Qui, cum per pluseulos annos tenuisset, pra?sumat conlraire; nequc de rebus quas jam dedit
sancto Pelro apostolo hanc ipsam vicariam, pro vel dalurus est prsefata?, aecclesise fldelis noster
animscsuse salule, jure perpetuo possidendam, red- Albertus, sive alii homines, nec in magno nec in
didit, ac duos praedictos solidos, cum pasnadio suo, B parvo minuere audeal; neque hujussecclesise homi-
cuidam fideli Isnardo de Mori Villare condonavit. nes corvedis premat; neque banno, neque leloneo,
Hujus rei testes sunt : Gtiado, Hugo Drocensis, Her- neque vicaria, neque exaclione qualibet gravet, aut
bertus de Burseriis. Dodo senescallus. > sollicitel; set liberi ab omni consueludine secula-
Inferius dicemus de rebus quse additse sunt loco rium hominum, securi ac liberi iuhabitenl et mona-
noslro a viro nobilissimo, Alberto nomine. chis prsefatse aecclesise serviant, et sua debita per-
CAPITULUM VII. solvant. Quod si quis presumptor aut insanus contra
De rebus dalis et mcclesia data Sanclo Pelro ab hanc auclorilalem noslram lemere quicquam agcre
Alberlo, per consensum regis et apicibus. presumserit, quinquaginta libras persolval auri, ei
(Anlea.1061.) ejus inefficax remaneal conalus. Placuil eliam
*< noslrse pielali buic operi addere atque cartam
(165) In nomiue sanctse et individuse Trinita-
tis. Ego Henricus gralia Dei Francorum rex. Cum subscribere, faclam jussione fidelis nostri Alberti,
regalis solium dignitalis mulliplex virtutum cullus de rebus quas ipse jam dedit prefatoe oecclesiaeet
exornet, liberalilas tamen et munificentia inter has quas post niorlcm corporis relinquere decrevit,
prccipuum locuin lenet, quarum effcclus mullorurn necnon et cetera dona quoe suo assensu fideles ejus
necessitalibus condescendat et juslorum petitionibus ^ largiii sunl, ut, in calce ipsius nostro nomine nomi-
salisfaciat. Nolum sit ergo omnibus sanctse malris nibusque primatum noslrorum atque regise dignha-
aecelesisefidelibus et noslris, lam presenlibus quam lis sigillo corroborala, rala et inviolata in seternum
el fuluris, quod quidam meus fidelis, Alberlus no- permaneant.
niine, filius scilicet Ribaldi, nobilissimi viri, noslrae < Ad occasum cuncta ruilura secularia , et e con-
screnitalis adiil presentiam.rogans et obnixe postu- trario ccelestiaseiernaliler mansura, divinorum vo-
lans, ul, regali pietale nostrse munilicenlise aurem luiuinum teslalur scriplura. Precipit ergo fidelibus,
assenlando, suis precibus inclinare dignaremur; Cbristicruore redemptis, ul, dando viliora, adipiscan-
quatenus quod, Deo inspirante, malurabat implere, lur nobiliora. Unde ego Albertus, nobilissimi Ribaldi
noslrse liberalitatis assensu, ad effeclum ducere filius, cupiens ccelcslium naccisei consorlium, fa-
quivisset : videlicet ut quandam secclesiam, quam venlemea carissima conjuge, Adelaisa nomine, pro
pater ejus, fidelis nosler Ribaldus, in honore beati animabus nosiris parenlunique nostrorum, liberam ab
Germani Altissioderensis episcopi, cementariorum omni calumnia univeisorum hominum sccciesiam de
opere, in Bruerolensi vico, pro salule auimoe suie Brueroleiisi vico, quam pater meus in honore sancti
construxerat, regia quidein voluntale.liceret ei dare Germani episcopi construxit, cum atrio et sepultura
beato Petro, aposlolorum principi, et monachis sibi D ac decima ipsius secclesise, quoe in manu mea esse
famulaniibus in ccenobio quod silum est non longe videlur, Sanclo Petro ccenobii Carnolensis concedo;
a mcenibus Carnoiinae urbis ; atque ex rebus quas ut monachi ipsius ccenobii, ab hac die in antea,
ex nostro beneficio possidere videbatur, praefatam eandem accclesiam haheant, teneanl el in oeternum
secclesiam, lam ipse quam ejus fideles, pro Dei possideant. Allare quoque ejtisdcm secclesise, quod
amore, nostra favorabili cleinentia locuplelare libe- ab episcopo Carnotensi scmper in fevo tenueram ,
raliter quivissent. Cujus juslam ac Deo acceplam huic largilioni mesedomnus meus Agobertus episco-
pelilionem jiuiicantes, cum episcopo Agoberto in pus, una cum assensu canonicorum qui cum ipso
cujus diocesi secclesia eadem est, necnon etobtima- erant Drocis, in curia regis, addidil, pelitione Lan-
libus noslris qui nobiscum prsesenles aderant, di- drici abbalis et noslra flexus. Item, censum ipsius
gnum duximus, pro nostra salute el inlegritate regni vici cum deciina mercali concedo, el quicquic cx
nostri, assensttm prsebere inleniioni suse. Damus onmi genere olerum, seu pomorum, potest accipi
itaque ei licentiam, ut et mcmoralam secclesiam, ex jure niercali, necnon et ptigilluin salis qui colligilur
(165) Edit. in Galt. Christ., t. VIII, instr., col. 501.
279 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHl .80
ab unoquoque salinario. Item, duas partes fnrni in /A confugerit, in inferno trusus pcenas luat perpetnas.
ipso vico, prxter quem alter niinimc sil in lola villa. S. Radulli comilis. S. Wallerii comitis, filii Raduifi.
Item, post capitium ipsius sccclesise,duos agripennos S. Hugonis comilis. S. Alberli, qui hanc largitio-
terrse et pratos, quos sub ipso vico babuisse videor, nem fecit. S. Teudonis, fralris Alberti. S. Guarini,
concedo, terramque Walterii Costali, quam lenuit fratris ejusdem. S. Frederici. S. Ralduini. S. Si-
dum prsepositus fuit. Concedo cl lucum qui adjacet. monis. S. Agoberli episcopi. S. Hugonis decani.
Terram quoque qitse micbi colilur, cum luco adja- S. Guillelmi praeposili. S. Sigonis. S. Ascclini. S.
ceiui, cum hunc iniquum seculum vivus relinquero, Gencclini decani. >
aut morluus corpore dimisero, habendo possideant Posl mortem auiem Henrici regis, secundo anno
et possidendo colant monachi supradicti ccenobii, regni sui, Philippus rex, cum regina malre sua,
commorantes ibi et pro nobis omnibus in praelata Drocis, in sua camera, hanc cartam, domno Alberto
a'cclesia dcprecanles. In bosco denique, qui dicitur exorante, manu propria firmavil manibusque suoruni
Sancti Remigii, singulis annis amnuo monacbis pa- corroborandam tradidit. < Balduinus, Flandrensis
snadium suorum porcorum , uinimque agripenna- comes. Simon, Radulfi comilis iilius. Tedbaldus de
rium, ubi subulci monachorum, cum porcis suis dor- Monte Morentise. Hugo butillarius. Adelardus cubi-
mituri, rcdilum habeanl domestieum. De caelero '" cularius. Ingerrannus, pedagogus regis. Ilugo Du-
onmibus meis tribuo iicentiam, ut, ex rebus quas cx blellus. Rodberlus Rufus. >
meo beneficio videnlur babere, pro animabus suis,
CAPITULUM VIII.
praefatam aecclesiamditent alque exorneni, sicut jam
fecit Walterius (166), prenomine Palardus, qui me- De terra Guallerii Coslali.
dielatem terrse Bulfiniaci, pro anima sua, in slipen- (Anle a, 1080.)
diis monachorum concessil; posl inortem vero alle- < In nomine Domini Jliestt, condilorisoniniiim re-
ram partem lerroe quam vivens retinel, altcri parli rutn. Nolum essc volumus, ego Hubertus abbas,
coilem modo adjicit, sicul alio in loco habetur scri- successor Landrici abbatis, omiiesque monachi San-
plum. Item, Rodbertus de Fossatis lerram unius cti Petrt ccenobii Carnotensis, omnibus cbrislianis ,
aratri in Fonlanis concessil. Item, Hcrsindis quaedani tam procsenlibus quam fuluris , quia quandam ter-
vidua Sancto Petro et Sanclo Germano, in loco qui ram, quam dederal venerabilis Alberlus Sancto Pe-
dicilur Juris Vena, lerram quam ex noslro beneficio tro et Panclo Germano de Bruerolis, quoe olim qui-
tenebal, eum medielate oecclesiaeCruciaci villse et dem dda fuisse dinoscilur cuidam viro Walleno ,
casatis omnibus quos ibi ex me habebat, pro renie- (Q praenomine Costato, duin proopositus fuit, alque ite-
dio animoe suse, tribuit, addens se prebendse mona- rum dala est Richardo prseposito; sel, sicul diximus,
chorum. Emptiones quoque et tcommutationes vel a domno Alberto, apostolo Petro et sancto Germano
commercia monachi quoe fecerunt vel facluri sunt data. Quandiu vixit, de eadem tcrra siluerunt utri-
amnuo. Simililcr monacbis Sancli Petri concedo li- que el Richardus pwpositus et heres Walierii
berum iransitum per lolam meam lcrram , ut nulla Costali; cum vero obisset domnus Alberlus, surrexit
iimquam consuctudo ab eis rcqttiratur de piscibus , ipsius Walterii filius, Guinebertus nomine, et caluni-
decoriis, seu de omnibus rebus quse monachorum niabalur lerram ipsam , quoeerat cum luco adjacenli
esse ostendentur. Pbssem et alia adderc quse mci in prospectu prafati vici; diuque luclans in bac re,
fideles loco proodicto conlulerunt; set, quia alias landem a nobis, pro ipsa terra, pecuniam, quanlum
scriptum cst, et linem vcrbis faccre el corroborare laxavimus in invicem, id cst XX solidosnummorura
lianc carlam sigillo domni mei regis, cum nominibtis accepil, el guerpum super altare publice posuit,
obtimaluni suoruni, feslino, hoc solum in fine hujiis coram tcstibtis in fine subscriptis. Deinde Richardus
operis omnibus noitim lieri volo, quod, sicut ego a proeposilus, succcssor Wallerii, calumniam intulit;
ilomno mco rege libere tenui actenus, ila a mona- cui eliam datis VII solidis numinorum, ipsam calttm-
cbis libere tcneantur ea qtiae, pro salule anima?.meae D niam guerpire fcciuius, coram omnibus his : Rod-
ac animariim parentum meorum, dedi, cl quoe alii berto, quoudam abbate ccenobii Fossalensis ; Gaus-
eor.titlertiiil simili modo, pro animabus suis : ut a frido Guiscardo, monacho , qui VII solidos tradidil;
inomtchis (107), neque ab honiinibus terrse eorum Rodberto prseposilo, Hugoiie de Famis, Bernardo de
aliqua cousuetudo a nullo homine requiratur, non Lameri Villa, lngenulfo, Richerio pislore, Ernulfo,
licaria, non bannum, non corveda, non expeditio; Wimundo pucro , Rodberio mulnario , Huberlo.,
set, sicut superius diclura est, monacbi oratiouii Rodberlo Canarno, Adelelnto et aliis quampluribus.
insislant, et homines eorum monacbis solis sua de- Ilas aulcm litteras qui contraire voluerit, aut ter.-am
biia solvant. Si quis aulem heredum meorum autl ipsam reclanv >"•voluerit, C solidos nummorum ju-
aliorum bominum buic operi conlradicere voluerit, , dici persolval, et nisus ejtis ineflicax remaneat; el,
cum Anna et Caipha, Anania et Saphira et Juda tra- nisi resipuerit, in baralro inferni cum diabolo trusus
ditore, nisi resipuerit et ad satisfactionis remediumi ardeat sine fine. >
(166) De qua conccssionc Wallcrii vidc inferici, , omissse sunl in cod. B, ubi loco eorum, quod sequi-
cap. XlV.col. 28i. lur legitur nwnacharum.
(167) Voccs o monachis cancellatse in co.I. A ,
281 VETUS AGANO.—LIB. VII. LANDRICUSET UUBERTUS. 282
CAPITULUM IX. A Ioci amicissimus prsefatus Albertus, libenti$sime
De terra etnpla a Warino monacho. amnuit ea scilicel raiione, ut, post morlem mulie-
(Ante a. 1070.) ris, pars retempta ab ea, cum omnibus militibus ad
< In nomine Jhesu Chrisli Domini nostri. Notum ipsum fiscum pcrlinenlibus, et medietas secclesie
esse volumus omnibus christianse fidei, tam prsesen- Cruciaci villae quam tencbat, ad Sanctum Pelrum
tibus quam futuris, ego Landricus abbas, omnesque • rediret. Quo facto, post morlem amborum, abbaiis
monachi ccenobii Sancti Petri Carnolensis, quod scilicet Landrici ac sepius nominandi domni Alberti,
quidam monachus noster, Warinus nomine, non praedicta matrona, incurabili morbo percussa, proe-
longe a vico Bruerolis, cum assensu nobilissimi viri sentiam nostram adiit, et medietaiem Cruciaci vilke
Alberti, quandam terram emil cum luco adjacenti a secclcsioe,quam tenebat perpeluo jure, beato Petro
quodam bomine, Mascelino nomine, filio scilicet Ge- aposlolo, el celera quoe prsemisimus conlradidit;
raldi de Rest; pro qua tres libras nummorum prse- eo videlicet lenore, ul viva procurareltir, mortua a
falo Mascelino, una cum consensu domni sui Her- . nobis sepeliretur, et anima ejus ac unicse filioe,Alpes
berii, de ctijus beneficio eadem lerra erat. Assen- nomine , el conjugis Gauslini , necnon et omnium
sum etiam prsebuu ^Hildebiirgis , conjux cjusdem parenlum suorum animae, per apostolum Pelrum et
Herbcrti, necnon et filii eorum, Herveus videlicel B oratioimm noslrarum suffragia , ab omni vinculo
alque Ilugo. Pro quo assensu eidem Herberlo dedi- peccatorum absoluloe, januam inlrare inerereiiltir
mus XX solidos nunimorum, et ejus conjugi supra selernoe vitoe. Huic aulcm largitioni , ipsa inlerve-
memoratoe X solidos; filiis vero dedimus congrua niente, assensuni praebuit supramcmorata Alpes ,
dona. Deinde Carnolis omnes una simul venienles , filia ipsius, cum conjuge'Gauslino et nepolibus Si-
donnm pitefalse lerrae publice super altare sancti mone cl Radttlfo, quorum sorores Emntelina, Eva
Petri posuerunt, ac in nostris oralionibus ibidem et Elisabclli siibscripserunt, et aput Sanclum CIo-
eos collegimus. Has autem litteras ideo (ieri volui- doaldum, cum nialre, banc carlam robdraverunt.
mus, ut, si quis aliquando buic dono conlraire vo- Si quis vero huio dono aliqttando contraire volueril,
luerit, excommunicationis gladio percussus, et judici prius C libras persolval auri, et, nisi resi-
testiutonio conviclus eorum quorum nomina subscri- puerit, cum his qui Dominum cruci fixerunl, in iu-
psimus, sine effectu cum verecundia discedat. Dom- ferno lapsus penas luat perpctuas. Acla csl carlula
niis Alberltis, cujus largitionis initium plurima subse- Carnotis, vni kalendas octobris , et publice super
cuntur dona. Herber-ius de Burseriis. Rodbertus de altare beali Peiri aposloli posita a Gauslino viro AI-
Fossatis. Rainerius Finemundiis. Richardus praepo- pes, atque crucis signo ab eodem corroborata. Cum
situs. Sulpicius. Gualterius de Ungena. Item, Gual- C quo fuerunt: Albericus, clericus de Medanta castro,
terius Pungens asinum. Haimericus. Rodberlus el Nivafdus, lilius Hugonis. Nobiscum vero fuerunt:
Mischinus. Guinebertus. Tescelinus, famulus Pauli Ernulfus Niger, Rainaldus agaso, Gilduinis major,
monacbi. Radulfus, famulus Guarini monachi. > Stephanus Galoius, Fulchardus, Frodo, Adventius,
CAPITULUMX. Tescelinus, Leodegarius, Girardus, Rainaldus, Lau-
De ecclesia;Cruciaci medietale, et terra dala ab Her- renlius, item Laurentius. Aput Sancluin Clodoaldum,
side matrona Sanclo Pelro. ubi Alpcs, uxor Gauslini hanc carlani, cum fiiiis
(Ante a. 1080.) filiabusque, firmavit, fuerunt hi : Ogerius, decanus
< hi nomine sanctoe el individuse Trinilatis, Patris Sancli Chlodoaldi; Teudo, Olligerius, Radulfus; Al-
et Filii ct Spiritus sancti. Ego Hubertus , nullis bertus, lilius lngenulii, Eriiullus; Gunherius, filitis
exlantibtis merilis , abbas , omnisque congregaiio Ernaldi de Vallo. Hanc qttoque carlam flrmavcruiit
monacliorum ccenobii Sancti Pelri Carnolensis. No- iilii Waszonis, Hugo videlicct, doinni Alberti heres,
tum esse vohimus, tam prsesenlibus quam fuluris, cl Guaszo, fraler ejus. In fine quoque noinina eorum
sanclae Dei awlesioe lidelibus, quoniam qusedam placttit ponere, de quorum beneficio prsescripla lar-
mulier, llersindis nomine, jam mortuo suo viro, et n gilio dcscendit, ut et pro ipsis jugiter oretur : Maiiw
orbala filiis, diu coinmorans in terrilorio Dorcasini gotus, vir Hersindis, quae boc doniim dedit; Inge-
castri, in loco scilicet qui vocalur Cruciacus; dum iiulliis, cujus filium jam prsemisimus, Alberlunt
ex more militari servire cogeretur, pro beiieficio notniue. >
quod tenebat de domno Alberto, filio videlicel Ri- CAPITULUMXI.
baldi clarissimi viri; ejusque servicii mole, ut fra- De molendino Malm Pmnm.
gilis mulier, admodum gravaretur, salubre proposi- (Ante a. 1070.)
tum eligens, donni Landrici abbatis, antecessoris < In nomine Domini nosiri Jhesu Chrisli. Notum
mei, prseseniiam adiit, obnixe petens ut sua prece esse volumus omnibus Christi secclesisefldelibus, tam
oblinercl aput domnum stiuni prsediclum Albertum, presenlibus quam futuris, ego Landricus abbas,
qualiiiiis, pro anima sua et pro animabus parenlum monachique ccenobii Sancti Petri Carnolensis, quod,
suorum, darelur sibi facullas dimiltendi terrse suse curo secclesia de Bruerolis a nobilissimo viro Alberto
medietatem Sancto Petro propriis usibus allera nobis fuisset concessa , visum est nobis profuturum
ntedielaie retenla sine servitio dum adviverel. Quara esse, ut sub ipsa secclesia stagnum construeremus.
rcm, ut eratliberalissiiuus ac Deo devotus nostrique Quod ctim mitiime posset Ceri, nisi fOret empta area
0«3 PAULl S. PETRI CARNOTENSIS MONACIII 28*
ac in infirniitale
unius moiendini, olim nominati Mala Pcena, cuidam A collegit in oralionibus noslris,
milili Wallerio de Ungena, cujus erat eadem area, jacentem cibo aluil, el mortuum sepelivil. Posl cujus
morlem, frater ejus Vitalis lerram atque lucum ca-
jussimus dare unum sequum obtimum et quadraginta esset calumniando,
nummoriim solidos, qui dati sunt a Warino mona- lumnialus est, el, cum pertinax
el edificalore loci. Eo pro eadem re a Gausfrido monacho X nunimoruui
cbo, provisore ipsius quidem fllio , guerpum
tenore ipsam aream emimus, ut, nullo unquam con- solidos accepil, el, cum Guarnerii
in sclernum babendo et super allare Sancti Germani posuil, coram subscri-
tradicenle, possideamus,
annis eadem area Wallerio et ptis leslibus. Walterio de Ungena. Lamberto de
singulis pro prsediclo
solidos duos nummorum in festivitate Lammeri Villa. Rodbertus Mischinus. Sulpicius ,
posleris ejtis Si au-
sancti Remigii solvamus. Quod si in dando negjigen- filius ejus. Ernulfus sutor. Wineberbus. rem quis ad pla-
voluerit et
tes fuerimus, legaliter emendelur, et area semper lem huic emptioni contraire et
cilum duxerit, libram auri primum persolvat;
babcalar. Si quis autem huic operi aliquando con-
quandiu in pertinatia perslileril, orc Dei et sancto-
traire leniptaverit, cum Juda tradilore in inferno
rum sanclarumque omnium sit anathema. >
pcenas lual, nisi satisfaciens resipueril. Testes lui.jus
rei subscribere curavimus. Teudo, filius Rosceliui. CAPITULUM XIV.
T>
I De terra Bulfmiaci dala Sanclo Pelro a Wallerio
Richardus de Bairo. Rodbertus de Fossalis. Ivo de Palart.
Regemalaslo. Sulpicius, fllius Hadeberti. Richardus (Anle a. 1070.)
praeposiius. Rainerius Finemundus. Rodbertus Mi- < In nomine Patris et Filii et spiritus sancti. No-
schinus. > tiim essc volumus, ego Landricus abbas et omnis
CAPITULUM XII. congregatio monachorum ccenobii Sancli Pelri Car-
De commulalione lerrm quam stagnum cooperil. nolensis, omnibus tam presentibus quam fuluris .
(Antc a. 1070.) sanctse Dei secclesisecultoribus, quod, poslquam vii
< In Christi nomine. Ego abbas Landricus , et clarus et honorabilis domnus Alberlus.prout lempus
omnes monachi ccenobii Sancli Petri Carnotensis , contulit, loconostroet nobis secclesiam Sancti Ger-
nolum esse volumus proesentibus et fuluris, chri- mani de Brnerolis, cum aliis rebus, est largitus,
siianse videlicet fidseicultoribus, quod, annuenle cla-
cujusdam sui mililis aspexit terratn quse Bulfmiacus
rissimo viro, domno videlicet Alberlo, pro quadam dicitur, in parroacbia Cruciaci villa?; de qua terra,
terra quam cooperit aqua stagni, infra vicum Brue- lunc
quidem inbabiiabili, sepius ipsum militem sub-
rolensem consiructi, dedimus in commulaiione duo- monebai. ut eam beato Petro apostolo et sancto Ger-
bus fratribus, Guauscelino scilicet atque Sulpicio, r mano, pro animse suae remedio, daret. Qui, diu dif-
aliam terram non longe a vico; quse terminatur ex ferens, in bello quod longo tempore inier domnum
una parle, quadam piro, el ex alia parle rivulo1 Albertum et Guaszonem fuit, idem miles, Walterius
aqtise quse vocalur Medua. Dedimus etiam, pro hac; nomine, Palardus cognomine, atite Casirum Novum,
ipsa re, Sulpicio V numinorum solidos et unam do- forte accidil ut graviter plagaretur, et dum limeret
mtim. Hanc quidem commulalionem faclam annue-
niori, dominum suum Albertum alque suos commi-
rtint uxor prxdicti Sulpicii, nomine Roscelina, et1 litones advocans, medietaiem prediclse terrse, cum
Rodbertus filius ejus. Subseripsimus eliam nomina1 assensu domni sui, sanclo Pelro el sanclo Gennano
tcstium, ut insurgcntes forte ex adverso, ralione! concessit, donumque super altare sancli Germaui
convicli, ineflicax conatus eorum deficiat. Walterius! transmisit: eo quidem tenore, ut suis usibus, dum
de Ungena. Richardus prsepositus. Rainerius Fine- adviveret, medietatem alteram retineret; posl mor-
mundus. Rodbertus. Guinebertus. Radulfus. Hanc1 lem vero corporis ipsa sua medietas, sibi retemla,
autem cartulam si quis lemerarius contradicerei alteri juncta medietati, ad prsefatum apostolum re-
temptaverit, X libras argenti persolvat; et, si per- diret et ad sanclumGermanum. Quod el factum est;
tinax fuerit, sil analhema, donec resipiscendo ad1 nam, eo morluo, jubente domno Alberlo, terram ex
emendalionem veniat. > D integro habuimus, et eumdem Walterium in noslris
CAPITULUM XIII. oralionibus, cuin omnibus benefacloribus nostris,
De lcrra et luco empto de Guarnerio Gazello. posuimus ac pro ejus anima aecclesisesigna pulsan-
(Ante a. 1080.) les, alque Deo preces fudimus debitas et usque in
<In nomine Domini nostri Jhesu Chrisli. Notiimn oeiernum a nobis fundendas. In supradicio quoque
esse volumus, nos monachi Sancti Petri Carnolen- dono,sepe memorandus domnus Albertus, sicut in
sis, sub abbate Huberto regulari tramile viventes,, ceteris donis, lam a se quam a suis fldelibus factis,
quod quidam miles, nomine Guarneritis, agnominee hoc addidit, ul si antea aliqua consuetudine grava-
Guazellus, nobis vendidit porliuneulam sui luci quid baiur, neque vicaria, neque banno, neque leloneo,
juxta lucum nostrum adjacet; terram quoque arabi-i- poslquam dalum fuerit, ullo niodo gravetur. Hoc
lem anle lucum , versus terram illam quam emeratit quoque sanclo Petro et sancto Germano, Deo devo-
Warinus monachus a Mascelino, Geraldi filio. Ac- !-. tus vir dedit, volens ut quiete inonacbi semper
cepitque predictus Guarnerius, tam de luco quam dee inibi vivant et Deo serviant. Voluit eliam maledictio-
terra, laxatam peccuniam a domno Ernaldo mona- i- nem subscribi, ut, si quispiam aliquando volucrit
cho, qui tunc in vico Bruerolis commanebat, eumquee huic bono operi essc contrarius, ipsum Deum et
 285 VETUS AGANO — LIB. VII. LANDRICUS ET HUBERTUS. 286
omnes sanctos, nisi resipueril, sentiat sibi esse3 A pus. Cui dono si quis umquain conlraire voluerit,
conlrarium', et curo ipso diabolo et angelis ejuss cum Anna cl' Caipha ct Juda traditore, in igne iu-
a?lernis crucialibus in inferno se cruciari doleat. ferni positus, nisi resipuerit et ad salisfactionis
Testes harum rerum subscribere curavimus. Her- remedium confugeril, selernis pcenis se doleat cru-
berlum de Burseriis. Rodbertum de Fossatis. Ted- ciari. Hujtis rei leslium nomina subscribere curavi-
baldum de Valle Grinnoso. Ebrardum, filium Wal- mus. Richardus prseposilus. Rodbertus Mischinus.
terii, Dodonem senescallum. Walterium de Un- Guinebertus. Guallerius de Ungena. Huberius de
gena. > Canlante Lupo. >
CAPITULUM XV. CAPITULTJMXVII.
De mcclesia Castellariorum. De mcclesia Fessonis Villare.
(Antea.1080.) (Ante a. 1070.)
< Dontino noslro Jhesu Christo, omnium reruraj < In nomine sanctse et individuse Trinitalis, quse
condilore, prsesidente. Omnibiissanctse Dei secclesioe e personaliler trinus et esseniialiter unus est Deus.
flliis notum esse volumus, ego Hubertus abbas ett Notum esse volumus, ego quidem abbas Landricus
tnonacliorum conventus Sancti Pelri ccenobii Car- et omnis ccetus monachorum Sancli Pelri ccenobii
noiensis, quia quidara miles, nomine Rodbertus3 B Carnbtcnsis, omnibus sancloe Dei secclesiaecultori-
Fossatensis, atque Agnes, ejus venerabilisconjunx, , bus, tam presetilibus quam fuluris, quod quidam
pro remedio suartim suorumque parenlum anima- miles, nomine Guado, in lerritorio Dorcasini caslri,
rum, in honore beati Petri aposloli, in Pertico, nonl illecebris atque hujus seculi voluptalibus finem iiu-»
longe a Mori Villare, Caslellariorum secclesiam,, poncre volens, in servitio Dei el sanctis operibus
ccemenlo et lapide constructam a sanctimonialii sese mancipans, habilura sanclse rcligionis toio
femina, nomine Iladvisa, matre videlicct prsefatoe > affectu sibi perobtavit, ac, sub lutamine beali Pelri
Agnetis, cum assensu et prompto affeciu istius5 apostolorttm principis, a nobis monacbilem babilum
sanctimonialis, pariler et filiorum filiarumque sua- expetiit, eximii patris Benedicli normam obseculu-
rum, nostro loco coniulerunt; etne sola videreturf rus. De rebus denique quas in seculo tenuerat, in'
esse lisec eorum largitio, in codem loco addiderunt, , usibus fratrum, assensu filii sui Baldrici, prsenomine
ad excolendum, lerram unius aralri et duos ari- Jhotardi, medielalem ecclesise Fessonis Villaris et
pennos prali. Quorum animse, in gremio Abrahses atrii Sancto Petro conlradidit. Post eandem vero
palriarchse collocatse, accipiant a Cbristo prsemiumI secclesiam, dedil lerram unius aratri, quse lerminatur
scternse vitse. Si quis vero hoc, eorum bonum opusi ab uno latere, ipsius aecclesiaeatrio; ab alio vero,
calumniari aliquando presumpserit, cum Nerone,, " via publica quseducit Tegularias; aliis lateribus, pi-
qui Peirum aposlolum crucis stipite exlinxit,et t ris aliisque arboribus terminatur. llancaiiiem cartam
coaposiolum ejus Pauliim gladio necavit, in infernoi si forte aliquis sicophanla adnullare lemptaverit,
trusiis, perpeluis ignibus, nisi resipuerit, crticielur, , in judicio deduclus, VI, auri libras jttdici persolvat,
et a vermibus numquam morit uris sine fine conro- et nisus ejus inefficax remaneat. Quod si pertinax
datur. > fuerit, anatliemalis gladio confossus, nisi resipuerit,
CAPITULUMXVI. cum diabolo et angelis ejus pcenas in inferno luat,
De decima Finemundi. veniam habiturus cum eam diabolus est conseculu-
(Ante a. 1080.') rus. >
< In nomine sanctae el individuse Trinitatis, Pa- CAPITDLUM XVIII.
tris et Filii et Spirilus Sancli. Notum esse volumus Da medietale wcclesia: Cruciaci villm.
prsesenlibus el futuris ecclesise Dei cultoribus, nos (Amea. 1102.)
monachi coenobii Sancti Petri Carnoiensis, quod < (168) In nomine Domini noslri Jhesu Chrisli. No-
quidam miles, nomine Rainerius, vulgo Finemundus tum esse volumus, ego Euslachius abbas omnisque
vocilatus, egrolans, ad mortem petiil habitum mo- ,n conventus monachorum Sancti Petri Carnotensis cce-
nachilem, pro adipiscenda suorum delictorum venia. nobii, omnibus christianse fldei cultoribus, tam
Quod quidem adeptus esl a noslris monachis tunc proesentibus quam futuris, quod quidam clericus,
mililanlibus Deo et sanc.io Germano, in Ioco Brue- Hugo nomine, filius Gauscelini de Vernogilo, sponte
rolensi. Dedit autem prsefalus Rainerius sancto Petro adiit quorumdam monachorum noslrorum prsesen-
apostolo et sanclo Gerniano, in slipendiariisfratrum tiam, Rodberli scilice! quondam abbatis Fossatensis,
inibi Deo mililantium, domno suoHugone annuenle, atque Gausfridi tunc provisoris loci Bruerolensis,
decimam quam leneliat in masingilo, qui nomen efferens eis ad emendum medietalem secclesise Cru-
sortilur a Cantante Pica; ut ab ipso judice, qui in ciaci villae, quce, sine ullo incola, in soli.udine re-
finc seculi unicuique noslrum, prout quisque gesse- dacta tola ceciderat, nullum habens ex ea emolu-
rit, sive bonum sive malum, accipere mercretur mentum. Quam quidem aecclesiam prsefalus pater
vitse seternse praemium. Est aulem ipsa decima in ejus ei reliquerat, hereditario jure, aliis iratribus
masura, qua? dicitur Monliculorum; in alia quoque celera beneflcia relinquens : monachi denique, alle-
masura quoe anle lucem est, vocata Grandis Cam- ram medielatem ejusdem aecelesisejam habentes, per
(168) Transferenda haeccharla in librumEuslachii abbatis.
a
 287 PAUL1 S. PETRI CARNOTENSIS MONACHl SS8
asseiisum domni Ilugonis, nepotis viri clarissimi Al- A CAPITULUM XIX.
berti, a prsediclo clerico, absque tillius hominis ca- De vicaria Ermenleriarum.
lumnia, emerunl etiam et alteram medieialem; (Antea.1080.)
danles ei primtini VII solitlos nuinniorum, deinde V < Omnipoteiis Deus, intcr alia salulis monitn,
solidos, rursumque III solidos; sepiusque ad eos re- ortatur nos dare ttt accipianius, scilicel lerrena, ut
deunti dederunl ei inunuscula sibi ipsis necessaria. recipiatuus cceleslia; iterumque, dare elemosinam
Testes hiijus rei subscriptos lector videre polest. et omnia nobis esse munda. Iccirco in illius nomine
Baldiiimiin presbiteruiii. Waltcrium de Ungena. Bal- qui lalia nionet, Ego Rodulfus, pro salule aniroa?
dricuin Bucellum. Rodbertum Mischinum. Guiniun- mese et remissione peccalorum meorum et conjuugis
dtnn ct Sulpiciuin, fralres. Osimimlum. Slephanum. mea?, el filiorum meorum, Teudonis et lugenulfi,
Morardum. Ricbardum proeposiium. Roiiberlum car- seu parenltim vel successorum nieoruni, conceilo
penlarium. Sanclo Pelro Carnotensi et monacliis ibidem ser-
< ln bac quoque carla eliam omnibus fidelibus vienlibus vicariam et commendaticiam quain habco
noiuni csse volumus, quod a pradicto Gausfrido in tcrram ipsorum, scilicel in villa quse dicilur Er-
monacho unus agripennus lerroe esl emptus de quo- menlerias. L't ut ista concessio in perpetuimt per-
dam milite, nomine Rodbcrlo, datis, pro eo, XXX'» " inaneat, corain leslibus has litteras corroboravi, et
solidis ntimniorum. Qiiem agripennuni Bardulftis, nxor mea seu filii prscnominali. Quod si aliquis,
lilius Berlranni, poslea calumnialus est pro suo. flamma cupidilalis accensus, prsefatam elemosinam
Proin conveneriint stiper terram domrms Hugo cttm delero lemptaveril, de Iibro vilsc in pcrpetiium de-
suis fidclibiis atque doninusGisIebertiis de Tegulariis, lcaiur.
et crta la ione invencrunt non esse veruni qtiod < S. Rodtilfi, qui lioc proeceplum fieri jussit.
Bardulfiis assercbat. Tunc ipsi doimii omnesque alii S. Teudonis et S. lugenulfi, filiortim ejus. S. Age-
inililes siipradictum agripeiiniini lcrroe sancto Pelro verti archipresbitcri. S. ErarJi. S. Hervei. S. Odse.
et saucto Germano, pari assensu, aninuerunl. Sct uxoris Ragenoldi vicedomni. S. Htincboldi. >
quia omnes pariter lam parvi quam magni de ipso Miraris, lector, quod allcrani cartain (169), de
vico alTiierunt, lestium nomina subscriliere super- eadein vicaria, retro aclam inveneris, quod impos-
fltitim dtixi, cum etiam assensum ibi praebueril Gua- sibilitas hanc babendi fecil. Verum illam allcrani,
riuus de Islo, cui propius ipsa lerrula inlereral. In quse prior scripta invcniliir, sicut a vero relalore
quo etiam loco Milesindis malrona, cunjunx qtion- didici, ita edidi. In boc vero discrepat prior ab ista,
dam Gualdini militis jam defuncti, pro anima sui _ quod in ea pervasorem viearise Roscclinuin nomi-
senioris ct sua, juxta terram noslram, quam eniil nal; in hac aulem Radulfum : quod idcirco forte ac-
Warinus monachus, dedit porliunculam suoe terrse, cidit, qttia binomius luit, el usu qtiidem semper est
exorata a monacho Guauslrido; qusc inferiiis incipil Roscelinus ore vulgi vocilaius, et in lavacbro bapti-
a qtiadam spina, quae lerminat ct lerram supcrius smalis a palrinis Radulfi nomen cst imposiium. Ve-
diclam, quam emil idem Gausfridiis a Rodberto mi- rum, qiioquo modo sil, lianc, siculi scriptam in-
lite; superius quoque lensvinalur via quse vadit ad veni, ita subscribere volui, ne ledium vel pigricia
sallum, per mediain tcrram noslram. mea fralribus incommodum aliquod ohicial.
< Voliiinus deniqiie ab omnibus sciri, quod qui- CAPITULUM XX.
dam miles, nomine Hugo de Famis, pro salulesua, De mcclesia Nanliliaci.
ullra slagnum, dedit sanclo Peiro, inter duas vias, (Anie a. 1070.)
pariiculam suse terroe adberentem ipsi slagno, ut < Neminem orlhodoxse fidei calholicoeprofessionis
ruptum videlicet violentia aquae semper reliciatur, latere usqueqttaquam credimus, quanta excellentia,
nullo iinqiiam conlradicenle. Qui cum gladio Nor- tam in presenti quam in futuro, polleant qui, pro
mannorum interemplus fuisset, pro ipsius anima nomine Chrisli, cx propriis facullalibus aliquam
conjunx ejus, Hildcburgis nomine, cum assensu ]) largilalem sanclis ac fidelibus ejus, hilari animo
suorum fidelium, dedit sanclo Petro et sanclo Ger- prebent. Cnm enim non sit possibile quemlibet bo-
mano quandam lerram saxosam el incullam, inler minum corruptionis suoelabem effugere.inmunemque
viam quae ducit ad Fonlanas villam, et viam quse peccati in hac corruptela vivere, providit pius et
ducit ad villam Malonis Villaris; quoe a rupe in misericors quasdam occasiones , seu oporlunitaics
transverso incipil, qtta? siia est juxla crucem Osan- quibus facile nostra valeamus peccala redimere.
nae, ct descendit inler duas vias, usque ad id loci E quibus omnibus illa duo suavius redolent medica-
ubi conjuncta? viam unani faciunt. Ad cujus divisio- mina, egrotanli anima? familiaria, de quibus ipsius
nem atque ostcnsionem plnrimi de vico fuerunt, veritalis vox sic intonal beata : Date et dabitur vo-
inter quos Herbertus prseposilus, Ricbardus, Rod- bis; et ilerum : Facile vobis amicos de mammona
berlus miscbinus, Hunbaldos miles Rodberlus et iniquitatis ; el illud : Dale elemosinam el ecce omnia
Aiberlus. > munda sunl vobis; et: Sicut aqua exlinguit ignem,ita
elemosina peccatum. Unde et ego Bernardus miles
de caslro Ebroico, tanta adorlamina scriplurae divi-
(169) Vide hanc alteram chartam, cap, 6, lib. vn.
 9fto. vrmis Ar.iKO—. I.IR. vir r.ANrtRini?; ITT niirtrRTris. HM
nse menle considerans, nna cum consensu senioris A Adelina, cognitum voliimus fore presentibns et ftttu-
mei Rodbeni filiique ipsius Rodberti, ex cnjtis be- ris, qtiia adiil nos quidain Sancii Pelri Carnotensis
neficio est, cedo ad locum Sancli Pelri Camotensis, ccenobii monachtis, nomine Guariuus, deprecans
et -monachis ibidem Deo fainnlantibus, quandam nos, ut sibi lerram, C videlicel aripennos, quani in
secclesiam, cum omni decima quse in meo domini- dominicatti nostro, in Brogilo Amari, lencre vide-
calu erat. Est auiem ipsa secclesia in prospectu bamur, Sancio Petro censualiter conccderenius.
Ebroici castri, in villa qusc Nantiliacus vocalur; est- ,Quod benivole concessimus ad censum, ut depreca-
que sacrata in honore clavigeri Pelri. Do itidem lus est, ob reiiicdiiim animaruin genitoris et geni-
licentiam meis militibus, ut, si concedere voluerint Iricis meoe cl nostrarum. Et concessimns terram ip-
ex decimis quas ex me tenent, eidem loco dent sine sam ad viclum fratrum in loco Sancti Petri Carno-
ullo contradicui. Et ul hoc donum firmum esset, lensis manentium, ita ut a modo perpelualiler ipsam
gravi incommodo taclus, ab abbate Landrico habi- teneant, el secure in ea cdificent, absqueullo debilo
tum monacbilem ibidem suscepi. Si quis vero (quod el redditione, exceplis iribus solidis, quos de censu
absil!) diaboli iiislinctu.hoc nostrse parvitaiis donum solvant in nalivilate sancli Joliannis Baptislse : et
infringere temptaverit, irani Dei incurrat; beatus si hegligenles ex boc fueriiit legaliter emendent et
Pelrus i111contrarius fiat el inimicus, cum celeris " lerram retineanl. Ut aiiiem lisec donatio firma in
aposlolis omnibus; oviieChrisli inlrare non merea- sectiltim permaneat, hanc cartulam nianibiis pro-
tur cujus ille clavcs a smnino pastore accepisse cre- priis firmavimtis, et simul omnes mei homines ex
<3itur. Tesles Imjiis rei sunl ii quos subscripsimus. boc testes existenies. C"ara donaiioneni si quis fal-
Rodbcrtus miles, cum Albereda uxore, et Rodberlo sare voluerit, libram auri componat, ct, nisi rcsi-
filio suo, et Hildcburge uxore. Rodbertus monacbus puerit, dampnatus pereat. S. Rodberti, Iargitoris
et Richardus, fraires. Gualterius presbiter. Urricus btijits doni. S. Adelinse. S. Willelmi de Plancis, S.
clericus. Bernardus frater. Radulfus el Richardus, Ernaldi, filii Atisgui. S. Osberti de Orgulio, S. Lan-
fralrcs, cum sorore Emma. Isnardus. Radttlftts Pin- celini, filii Willelmi. S. Rodberli, filii Aszonis.
guis Lingua. Girardus. Tiberius. De hominibus S. Fulberti, filii Berlranni. S. Ilubelini, hominis
Sancti Petri : Ariiulfus, Raiiialdus, Guaherius, Gi- nostri. S. Herberti, fr.iiris Morini de Curba Villa, >
raldus. De monaehis : Odo, Slrabo, Gervasius, Her- CAPITULUM XXIII.
bertus presbiter, Arnulfus Rufus. > De mcclesia Plancarum.
CAPITULLM XXI. (Ante a. 1067.)
De quadam terra in Capella Regia. < In nomine sanclse et individuaeTrinitatis, Pa-
'
(Antea. 1070.) trisetFilii et Spiritus sancti, amen. Universortini
< ln Cbrisli nomine. Ego Gunllerius, privigntts condilor Dominus Jliesus Cbristus, qui a Deo Palre
Ansgoti, et maler mea Pleilrudis, volumus iiotuin missus inmuiiduiii, ut quoeperdita erani reslauraiet
fieri tam prseseniibus quam fuiuris, quod abbas et restatirata conservaret, vivens incariialiis ex
Landricus monaslerii Sancti Pelri Carnolensis se- semper Virgine Maria in nobis, docuii nos ea quse ad
pissiine meam prsesentiam adivit, deprecans quatinus ulililatem anintarum noslrarum forent proficua.
quaudam lerram, quse est aput Capellam Regiam, Inter quac monuil nos dare pro se ex his qua? possi-
sanctoPeiro tribuerem. Quod prius quidem facere deinus, qualinus cenluplicata in futuro recipiamus.
noltii, set, ipso persistenie in prece.accepta peecu- Deinde per apostolum suum, inler alia, monet qua-
nia ab eo, ipsain terrain sancto Pelro dedi, an- •tinus oremus pro invicem, ut salvemiir, His aliisquc
nuenle meo seniore Huberto, ex ctijus beneficio quampluriinis pulsi suasionibus, ac monili alloculio-
ipsaln lerram lenueram. Census terroe IIII»r denarii nibus, ego Guidmundus et mea uxor Emma, cum
solvendi kalendis seplembris, in hativitale sanclae noslra prole, ut moles peccaminum nostrorum alle-
Marix. Et ut hoec cartula iirma permaneat, mea viarelur, et pro nobis diatim orantes non deforenl,
manu signum crucis inpressi. Si qnis vero, aut ego jr» corde benigno pnimptaque voltmlale, locellum san-
aut heredes mei, seii ulla opposila persona, conlra clse Marise de Plancis concedimus sancto Pelro es
hanc cartulam venire aitt eam infringere conalus Carnotensi ccenobio, cum decima quse ad locnm
fuerit, una cum cogente lisco, auri solidos C com- pertinet, et suburbio et leloneo et fera; eam scilicet
ponat, el quod repetit vindicare non valeat; set partem quae ad me perlinet: et unum farinarium,
prsesens carlula omni tempore firma permaneat et cum tribus leugis aquse ad piscandum, id est, in
inconvnlsa, constipulatione subnixa. S. Ervei. S. Rislo et in Moira et in Itone; et unam piscatoriam
Bernaldi. S. Huberli, filii Magnonis. S. Huncberli in Terciaco, et decimam ex aliis piscatoriis et de
Firmitalis. S. Erntilfi, filii Ansgoli. S. Ingelbafdi. exclusis quse ibi stint pertinenles ad me. Do eliam
S. Laurentii. S. Martini. S. Rainaldi. S. Giraldi. > de pratis tres aripennos ante ecclesiam, et de terra
CAPITULUM XXII. culla, quantum duabus carrucis sufficit. De Molinis
De lerra Brogili Amari. videlicet meo caslro, deciraam mercati totius anni
(Antea. 1080.) concedo, et de omui Iributo pertinenli ad ipsum
< In nomine Palris et Filii et spiritus saneti. Ego caslrum. Loculum .qtioque praefatum ita adornent
Rodberlus, Guillelmi filitts, el mea uxor, nomine monachi Sancti Pelri et edificent, uti suum pro-
591 PAULl S. PETRI CARNOTENSIS MONACHl 292
prium, ut in.hoc et super hoc glorificetur Deus per A mus: set et, pro asscnsu, Gauscelino Pagani domno,
insos. ILec vero donatio Joci ut firma in perpetuum XX" solidos iiummorum, etejus tres solidos dedi-
permancat, manibus propriis hanc carlam corrobo- mus; Willebno denique, domno utrorumqiie, Gi-
ravinius, cgo el uxor mea et filii nostri; et domno rardi seilicetet Pagani, propler consuetudines quas
ineo Guillclino comili, ex cujus beneficio lenere videbalur babere in ipsis lerris quas remisit, XXXta
vidcor, roborandam tradidi, cpiscopoque nostro solidos, et uxori ejtts Alberedsesolidos V dedimus.
voni, el omnibus convicaneis el oblimaiibus meis, Qui adfuerunt et viderunt et audierunt, notati sub-
qui subscripti sunl: idcirco ut si aliquando, insli- scripti sunt. Guillebnus presbiter. Guiddo presbiter.
ganle diabolo, aliquis successorum (quod absit!) Gttauscelinus, filius Ricuardi. Rodbertus Lupcculus.
hancdonationem et concessionem noslram infringere FulcodeTedis Villa. Hugo de Cbira. Herimannus,
cupierit, corroboralores subscripli testes et defen- filius Hugonis Tronelli. Ebrardus de Rugia. Gualte-
sores sint, vice sancli Pelri, aposlolorum principis. riusde Asperis. Paganus prsepositus, Richardus,
Si quis autem hanc donationcm infringere lempta- famulus Girardi et Warini. Willelmus, famtilus
verit, nisi resipuerit, dampnatus pereat in a>.ternum, mouachorum. Aclum Plancis, pttblice, viventeWil-
S. Guillelmi comitis (170). S. Guillelmi, filii Osberti, lelmo, invielissimo Normannoruni duce, Anglorum-
S. Guimundi, qui banc donalionem fecit. S. Emnioe, " que rege; in Francia vero regnanlc serenissimo regs
uxoris ejus. S. Rodulfi, filii ejus. S. Rodberli, filii Philippo; indiciione xv. Paulus monachus extitit
ejus. S. Anionii, filii cjus. S. Guimundi, fllii ejus. notarius. >
S. Ilugonis, filii ejus. S.. Alanni, filii ejus. S. Guil- Sunt et alia oona, supradiclo Iocello pertinenlia,
lclmi, filii ejus. S. Toresgaudi, filii ejus. S. Guil- quaeinscripla, scriptorum penuria, habenltir : sicut
lclmi de Pl.mcis. S. Fulbcrti clerici. S. Radulfi ca- secclesia martyris Laur.cntii, quse data est pracdicto
pellani. S. Guillelmi lelonearii. S. Fulberti, filii Ber- looo ab Odone Rttfo. Est aulem bscc secclesia ullra
Iranni. S. Guiddonis clerici. > fluviolum qtti currit anle secclesiam Sanclse Marise,
CAPITULUM XXIV. sub edibus monacboruni.
De terra Gerardi Capri et Pagani prwpositt. CAPITULUM XXV.
(Anno 1077.) De wcclesia Sancti Romani, data sub Braiai castro.
< (171) Cum cunclos mortales insaliabili gulture (Ante a. 1070.)
mors inrevocabilis semper devoret, ad exempla la- < In nomine sancla? Trinitalis el unicae Deilalis,
nicn humanoe propagalionis utillimum fore decrevit Patris scilicet ct Filii et Spiritus sancli. Notum esse
priscorum industria, non solum memorise postero- - volumus, quod, cummuni consilio et pari affectu,
rum pia facta virorum iidelium, verum eliain liiteris ego Airardus de Btislo el Landricus de Toriello,
mandarepaginulis: qualenus mensipsorum.plurima cum devotissimis noslris coequalibus opidanis,
peragrans, pro praeseniibus prselerita obliviscens, Gatisfridum cummilitonemconvenimus, ut loculum,
non lanlum quse se vidisse meminit, set ea quse a in quo secclesia in honore sancli Romani marlyris
principio facta relegens, tanquam ea quse viderit babebatur, Sancli Pelri ccenobio Carnolcnsi, pro
noscat. Unde ego Gausfridus, Sancti Pelri Carno- remedio sitae suorumque animarum, concederel; et
tensis monachus, totius congregationis assensu, quia non longe a castello Braiao dislat, set lunc
alque Huberli abbatis prxceplione, super his rebus temporis et vilis el incullus aput nos esiimabalur,
quae habere videnlur in Normannise parlibus custos quanquam in conspectu divinse majestatis praeclara
et provisor factus, omnibus, lam praesenlibus quam sanctilate creditur, prsefalus miles nostris precibus
futuris, sanciae Dei secclesia?fidelibus, nolum esse annuit, consiliis paruit, de suo ibi dedit, et sic ab-
volo, quod quidam vir, nomine Girardus, praenoraine bati Landrico tolum commisit, qualinus in tantum
Caper, pro animae suaj redemplione, necnon et pa- celebris baberelur in quantum prius despicabilis
rcnlum suorum, sancloe Marise de Plancis et sanclo putabatur. Qui abbas quinquaginta solidos nummo-
Petro aposiolo, cujus cella esse videtur ipsa sancta pruni, sponle sua, milili, el bonilatis gratia, dedit.
Maria, cum consensu malris suae Emmelinse seu Unde quod divino instinclu fecimus, domno nostro
fralrum suorum Guarini et Huberti, gratuita boni- Gausfredo et Mahildi domnoenoslrse verbis munslra-
tale, quandam terram, non longe a terra sanctae vimus. Qui devotissime laudaverunt, el ditare de
Mariac, concessit, donumque, per Guarinum fratrem suis factillalibus locum promiserunl; alque licen-
suum, super altare sanclae Marise misit, inpedilua liam dederunl, ut quicumque ex proprio jtire quid
qttodam bello ad hoc peragenduin. Cui facto assen- vellel ibidein Deo et sanclis, pro meliore recompen-
serunt Guillelmus de Molinis castro el uxor ejus Al- satione, Jargiri, libera sibi facultas permiltereltir.
bereda. Insero etiam huic paginse terram Pagani, Quocirca hujus rei gestse cartulam hanc fieri poslu-
quam dedit sancUe Marise, pro undecim libris nutn- lavimus, qualenus, subscriptis testium nominibus,
morum, quas debebat nobis de leloneo supradiclii ipsa testis ct index veri semper lirma habeatur.
castri. Quam terram ipse Paganus inguadiaverai1 Quod si quispiam huic contradicere prsesumpserit,
pro viginti solidis nummorum, quos eliam reddidi- ct, quanlulumcumque (qaod absit!) donationis istius
(170) GuillelmusConquestor. est indictio xv, quique incidit in tempora Pliilippi
<171) Hanc charlam lelulimtis ad a. 1077, ctijut> Guillemiquc regiim, ac Huberli aiibatis.
 29J VETUS AGANO. -- LIB. VII. LANDRICUS ET 1IURERTUS. 294
rescindere seu repetere quoquomodoconalus fueril,, A Braiaum vicum devcnircl, Osanani fluviiim trans-
non ei consenliatur; selsub anatbemate consliluluss iens, egriludine corporis ibidem detemplus, Deo
centuin libras auri principi lerra? persolvat. Nominai disponenle, glebam corporis, cum tbesauro quod
lestium. Gausfredus domnus, cujus assensu acltiml delulerat, juxla parietem aecclesisc, quse tunc ibi
est hoc. Mahildis, ejus conjunx. Willelmus, filiuss aderat, cum dcfunclus esset, a chrislianis cumma-
ejus. Airardus de Buslo. Bernardus, frater ejus. nentibus exorando poni praecepit. Iiaque tbcsaurus
Landricusde Toriello. Willelmus proepositus. Ododee et tam incomparabile munus a Deo collatuni, per
Domicilio. Gausfridus.Guarinus.Gausfridiis. Raiar- multorum annorum tempora labenlia, hominibus
dus quihancdonalionemfecit. Rainaldtisforestarius.i > incognitum mansit: donec, propiciantc divina cle-
Sunt (172) etalia dona data, qtiae, per negligen- menlia, a monachis supradictis officia divinoe servi-
tiam sive scriplortim penuriam, inscripla adhucc lutis inibi complerentur, et ab omni plebe Iocus
permanenl. Quia vero loctts etocium scribendi tem- ipse celebris haberetur, alque, aucinenlando paula-
pus congruum preebet pretereundum non estinto3 lim, longe lateqtie volans fanta diffundereinr. Tunc,
qualiter beali Romani martyris capul ad procfalum l opitulanle plebe, niajora jacientes oecclesioefunila-
locumsita Romana iirhedelatum et ibidem collocaltim,, mina, insperatum Ibesaurum repperiunl, corptis
diuque ab hominibus incognituni. Sel, posiquamI " quidem prafali peregrini, et, juxta cjus corpus,
moderno lempore, sicul superius diximus, sub po-- psistarcbiam ipsius illesam, caput supra memorali
testate Landreci abbalis Joctis prasdiclus meliorarii marlyris conlinentem. Qtiam quidani homo innie-
'
a
ccepit, alque populo, gralia oralionis, frequenterr ritus cum a lerra temere voluissel levare, pra?sun-
repeti, monaclii ibi commorantes, oraloriolum illudJ lionis sitoc pcenam slatim ultione divina merito re-
ligneum in meliorem stalum construere volenles,, cepil; nam infelix, antequam nianu langercl id ad
terram fodere cceperunt, ut majoris oratorii funda- quod extenderat, oculorum lumine caruil. Quo fa-
menla cemento el lapide stabilire potuissent. Sel,, cto.Ioci illius boinines in uiio cuneo conglobui, cum
prittsqtiam Romani martyris capitis invenlionejn ex- religiosis personis, ac bonore debito laudes conci-
plicem, exordiendum est qualiter et qua occasione! nenles, tccam illam, cum sacris reliquiis sine difli-
sanclus marlyr ibi, per quendam Brilonem, caputt cultate levanles invencrunt.martyriscaput el apices
proprium deferri volueril. Fuit oliraquidam locttplesi inconvulsas, beali Romani martyris esse caput de-
homo in hac citeriori Britannia, nobilibus nalalibtis; monstranles. Quod cum a terra levaretur, odor sua-
procreatus, qui, divina propicialiane, chrislianilatis i vissimus tantus adfuit, ut omnes qui aderanl se
litulo insignitus, in bapiismatis Iavacro ponipis dia- _ sentire crederent odoramina redolentis Paradisi.
boli abrenoncialis, sancli Spirilus illusiralione, ab| Inler hxc denique marlyris virtus non defuil, nam
omni piaculorum sorde mundalus, Patilinusest voci- prsedictum hominero Iumine orbalum, ille qui ce-
latus. Qui cum zelo deifici amoris estuaret, preme- cimi a nalivilale non dedignatus esl illuminare, ipse
dilabat fieri quovis sttorum prediorum secclesiam in hunc, meritis Romani marlyris, ad laudem et gloriam
honore cujtispiam martyds, si forle posset aliunde nominis ejus clariori lumine iiluniinavit. His ego,
adipisci reliquias illius ipsitts martyris. Cumque su- vel ipsequi michi boc relulit, non inlerfui: sel, tit
per hac re hererel animo, a mnllis audivit urbem affirmabat, Agobertus, arcbipresbiter et poslmodum
Romanam, proe ceteris urbibus, innumerabilitim proesulCarnolina? urbis, interfuit, a quo et ipse hoc
niartyrum corporibus fore decoralam. Illuc, sine didicit. Nunc quoque ad sequentia vertatur penuula.
mora, unum ex fidelibus suis, nomine Maurum, CAPITULUM XXVI.
cbrislianissimum el simplicem virum, misil, ut quo- De mcclesia Buxeti in Pertico, daia ab Isnardo
vis modo cujuslibet martyris somalaindelransferret. miliie Sancto Pelro Carnotensi.
Qui cnm Romam venisset, tria per anni tempora ibi (Ante a. 1080.)
conversatus, nulli secretum sui pecloris palefecit, < Condilor alque Salvalor nosier Dominus Jhesus
neque solum per se desiderium domni sui explere D ] Cbrislus qui omnes honiines vult satvos fieri et ad
quivit. Cumque intra se anxiari cepisset, et sumtits agnilionem veritatis venire, orlatur nos pie ac mi-
pecuniarum jam pene defecisset, dumqtte iter ad pa- sericordiler, dicens : Honora Dominum de tua sub-
triam repetere maiuraret, hospes cjus animadver- stantia; ilemque : Dale elemoslnam et omnia sunt
tens animum ipsius insolilo egrotum, eausam egro- vobis munda. Idcirco, ego Hisnardus, unus Christia-
tationis diligenler inquiril, et inventam amicse con- nortim ejus fllius Sulpicii, volens obaudire voci
solationis medicamine fovit, atque omne auxilii ejusdem piissimi Domini mei Jbesu Chrisli, concedo
robur, ut amico bospiti, inipeudit. Qui a quodam sanclo Petro,cceli clavigero, ad ccenobiuni ejns,quod
arcbimandrila beali Romani marlyris emens actn- silum est in suburbio Carnoiensi, secclesiam meani
lum venerabile caput, caule in psistarchia peregrini quse esl in Buxido, cum airio, ob remedium patris
hospilis sacrosanctum thesaurum, sindone munda et malris nieoe et antecessoriim meorum et senio-
involutum, cura apicibus posuil, pacisque osculo rum; annuente Teudone seniore meo, Jilio Bosonis,
daio, citato gressu eura ab urbe Romana exire prse- quieamtenetexbeneficioregisJDo eliamlerramju.xia
cepit. Cumque, Dei nutu et prospero itinere, ad aecclesiam, quanlura arare polest una carruca. Ego
(172) Quoesequuntur abstint a cod. B.
 293 PAULl S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI 296
vcro ii) dominicatn non leneo omnes decimas, sel A deferrent; eo tenore ut ab illo die in aaernum,
in fisco lencnt mei liomincs plurimas, quibus con- monacbi nostri loci lerliam partem Gausberti ViHae
cessi, ul quisquis sancio Pelro dare voluerit, ex mea possiderent, exceplis militibtis, quicquid vidclicet
parte licenciam habeat. Donoeliam paslum oinnibus ipse possederat in domibus, in terris, in pralis, in
porcis moiiachoruin Saucli Pelri ccenobii Carno- aquis, in oecclesia, in bobus. lmpetrala quoque ab-
lensis, in mea silva, sine pasnalico. ltem do deci- solutione, ct, ex more sanclse religionis, inler pri-
mam unius molendini quod sitnm est in Alnelo; et males civitalis corpore sepulto, nomcn ejus memo-
do dccimam denariorum qnos accipio de pastu riale feciinus, el facienuis diebus oninibus, cum
porcortim; et dono decimam nummorum mercati cseteris quorum bencficiis vita liostra sustenlatur,
Morti Villare. Et ut hscc mea donatio lirmissima Auclorizavit auieni boc donum gloriosus comes
permaneai, donino meo Tcudoni, ex ctijtis beneficio sepe nominandus Willelinus, pro cceleslis vitae prse-
tcneo, corroliorandam iradidi, filiusque niens inio, in villa quoe vulgo dicilur Curtis Dominicus,
llisnardus et filioemcoe ulrseqiie, cum matre sua non longe a caslro Drocis, corain obtiinalibus suis,
Albereda, boecomnia quoededi coiisenliendo annue- qiioruiii noniina sunl boec: Willelmus, filius Osberli;
runt, et annuendo consentiuiil, et manibus propriis Walterius Gifardus, Fulco de Alno, Huberlus de
has lilleras corroboraveruiit; et ex hoc lestes sunt, rj Rigia , Rodbertus Bertrannus, Willelinus Marmio,
isti bominesqiii stibscripti suiil. Si qttis vero adver- Rainaldtis Darsellus, Radulfus Falchcmandus, Hun-
sarius, aut Dei inimicus, aul infidelis vel falsus fridus, Turoldus; Willelmus, Corbticionis filius;
christiauus, hanc meam donationem caliimniatus Beiicclinus de Scboht, Raberius ct Wilelinus de
fuerit, in llicsauros rcgis ceiiltini libras auri coactus; Vernoiie ; llugo, lilius Gerelmi. Auciorizaveruiu et
ponat, et pcrpetuo analheinatlie cjus damiielur fratres defuneii, corani onmibus his supradiclis,
anima, el ctim Datlian cl Abiron omnino pereat. Willelmus scilicel aique Balduinus, ul et ipsi cum
S. Teudouis, ex cujus bcneficio est. S. Unardi, qui fralre suo in rccumpensalione participes esse mere-
lianc donationcin fccit. S. Albcrcdse, uxoris ejus. rentur. De noslris adfucruiil: Bcrnarilus, lilitis Vul-
S. lsnardi, (iliiejns. S. Columboe,fiTocejus. S. Arem- mari; Warimis cocus, Walterius inajor, Oydelerius
burgis. S. Rodberti Ruli. Htigo de Mor Villare. Bal- stabularius. Si quis hanc cartnlam conlradicere vo-
dricns. Mascelinus de Curba Villa. Gausfridtis de luerit, perpetuo auathcmatis jugulo feriatur, et,
Longa Luna. Guariniis de Puieo. Arroldus de Crolo. frustralus voluntatc, tres libras auri persolval ju-
Ricbardtts frater. Rodiilfus de Calloct. Ex noslris : dici. Concessa est et roborala haec donacio pridie
Beriiardus, filius Vulmari; Albertus, Frodo, Ste- nonas Augusli, dic qua inortuiis est llaiitricus rex
jihamis Gualoius, Eriitilfus Rufus; Rainaldus lilius, C Franciaa [el scripta a Paulo monacbo]. >
ejus; Fulcliardus; Tescclinus, filius Hildcgarii; Ar- CAPITULUM XXVIII.
nulftis Nigcr, Giraldiis coctts. > De Raimberlo servo et Frodburga.
CAPITULUMXXVII. (Ante a. 1061.)
De lerrn Gansberli Yillm. < In Dci noniine. Ego OJo, lilius comilis Manassse,
(29 aug. 1060.) annuenle fralre meo lliigone ac sorore nostra Eu-
< Innomine sancla? el individuse Trinilatis. Notum stachia, notum esse praesenti populo et futuro, me
essevolunnts omnibus Cbrislifidelibus.iamprsesenti- scilicet dedisse Carnolensi monasterio Sancti Petri
busquam ftituris.cgoLandricus, gratia Dei abbas,om- ac Jociacensi celhe prscdicli inonasicrii, ex nostra
nisque convenlus monachorum Sancti Pelriccenobii familia scrvum, iiouiinc llainibcrliim, cl anciliain,
Carnotcnsis, qualiter nostro loco dala fuerit terra vocabulo Frodburgam; fratrem viticlicet ac soro-
quam possidere vidcmur in Gausberti Villa, a quoilaro, rem, cum iiliis el liliabus eorum, pro salute patris
iuilite et claro genere, Richardo nomiiie.vel qualiter nostri aiiimsc et matris noslrae. Huic crgo dono si
concessa sit a nobilissimo comile NormannisDWil- quis nostrorum hcredum aliquando conlrarius esse
lclmo, seu a fratribus supradicti mililis,WilIelmo sci-. voluerit, cum Juda tradilore et cum his qui Domi-
licet alqticBalduino. Iiiaiinoigilurquofiiiitumessein- num crucifixerunt, a beato iPetro, cui a Doinino
leslinuni bellum dinoscitur,quod inler regem Hainri- Jhesn Chrislo Collataesl ligandi et solvendi poteslas,
cum et Willelmuiu coinitem diu duraverat, supra- aiiathcmatizalus ac extra porias Paradisi exclusus,
diclus miles Ricbardus a comite, cum aliis Nor- diabolo tradatiir in inferioribus flammis, omni leni-
inannis.missus fuerat^custodiendi gratia Tedmaruini pore cruciandus. Precor igitur onines qui hanc lar-
caslrum : quod caslrum cum habilatoribus suis5 gitionis nostrse legerinl vel audierint scripturam, ut
tunc anathcmatiim erat. Qui dum ibidem esset, in- Dei pietalem, pro patre nostro Manasse et pro no-
firmitate corporis, qua et mortuus est, tactus, dili- slra matre Constaniia, seu pro nobismet ipsis ex
genler aninise sua? delrimentum limens, Nigello> orare sludeanl, qnalenus, posl mundi hujus cursum,
quodara ad se vocalo,qui sororem suamin conjugio) per sanclum Petrum aposiolum, cui supradictum
habebat, seti aliis amicis, petivit ut quidam mona- contulimus donum,omnipotens Dominusseternoevilse
chus nosler Gausfridus, qui lunc forte aderal, ad1 nobis apcriat januam. Hanc aulem carmlain semper
episcopum civitalis cttrreret, seque, tara ipse qtiami inviolatam fore cupientcs, V idus Augusli, in palatio
alii absolvi Jacerenl cl ad ccenobium sepeliendumi Meleduni castri, pr.Tsenlc domno noslro rcgcllain-
 297 VETUS AGANO. — LIB. VII. LANDIUCUS ET HUBERTUS. 298
rico, matiibus propriis corroboravimus, manibtisque A Hic locttlus proememoratus primum a coniite Wil-
plurimorutii ibi aslanlium corroborandam tradidi- lelmo datus quidam monacho Bonaevallensi, Bcrin-
nius. Subscripsimus iterum et nostra nomina,facicn- gario nomine, dinoscilur esse ; sel ahbas conseera-
tes signum salutiferse crucis et ponentes noinina te- ttts, bellorum frequentiam alque loci paupertaiem
sliuin utrarum partium. S. Odonis comitis, qtti hanc cotidie cresceniem diu fcrre non valens, spontc ad
donalionem fecit.S. llugoiiis comilis, fralris Odonis. suum ccenobium est reversus, ubi poslea suam trans-
S. Euslachise, sororis amborum comilum. Secunlur "egitvitam. Post mortem vero Willelmi comitis el
tesles : Gualterius comes, Droco de Conflante, Gua- Rodberli lilii cjus, quem securi inimici ejus in car-
lerannus de Parisio, Teduinus vicecomes, Oidelar- cere positum inlerfeceruni, Ivo, fraier Willelmi,
dtis ; Htigo, filius Richardi de Bistisiaco; Guaszo in honore succedens, abbatem Landricum rogans
de Pissiaco ; Hugo, fllius Liperici; Rodberlus Bu- expetiit, ul loctini proefatum Sancto Petro perpe-
dieus, Fulcuiuus ; Balduinus, arcliicapeilanus regis; luo habendtim susciperct el nionachos suos illuc
Gtiisceliiius el Richardus, capellani; Alberlus, prse- dirigeret, ibidem miliiaturos. Cujtis petitioni abbas
positus Jociaci celloe; Rodbertus de Fraxino, Hul- obsequens, misil quosdam de suis, qui locum fere
gerius major. Jobaunes cubictilarius dictavit hanc per triennium tenuerunt. Accidit auiein ul quidam
cartulam. Droco, archidiaconus Vilcasini. Qui vero, B juvenis, noinine Solo, monachus, Deodatus a lavacro
diaboli insliiiclu, buic rei conlraire volueril, lisco sacro vocilalus, ibidem, ut ferebalur, quedam nefa-
regis pcrsolvat ceiiluni libras colali auri, et cona- ria actitabat, et, zabuli insiinclu, majora adhuc fla-
lus ejus sine effectu permaneat. > gilia molirelur agere ; ab ejus complicibus denuda-
CAPITULUM XXIX. lus esl; et, prsesidio fugoe elapsus, in Briianniam
De cellu Sunctm Gausburgis. se suscipiens, suorinii operum pcdorem nobis gran-
(Ante a. 1061.) dem relinquens, nos alienavit a loco, et locum a
< In gremio sanctse matris secclesiac cum fides nobis.
principatum leneat, misericord.ia, qiia?grece dicitur CAPITULUM XXX.
elemosina, cum ex fonte carilatis procedat, inter De ecclesia sancti Dionisii Nogiomi.
viriules caHeras non habetur ullima. Qua? quideni,
diini miniinis Cbristi dislribuilur, remissio peccalo- (A. circit. 1078.)
< In (174) grcmio sanclse matris xcclesia? cum fi-
rum adipiscitur, regntim ccelorum operanlibus cam
des principatuni teneat, misericordir,, quae grcce
aperitur, ttiide esl illud : Benefacil animm sum vir
dicitur elemosina, cum ex fonle carilalis procedat,
misericors, el plura liis similia. Salvalor eieniin no-
inler virtules cctcras non habetur ultinia. Qusequi-
ster, univcrsilaiis Dominus, cum ipse sit potens, Q
non neminero dem,dum mininiis Chrisii distribiiitur, reroissio
potenies abicii, quoniaiti vull(173) pcccalorum adipiscilur, regnum cceloruin opcran-
peiire, set ad agnitionein veritatis venire et per fru- libus cam aperitur. Unde est illud :
ctus bonorum operum omnes fideles vocal ad se; Benefucit unimai
sumvir miserkors; et plura his similia. Salvaior el-
qui ctiam,in Evangelio, mundi aniatores terrel: enim nosler, universitatis Douiinus, cum ipse sit
Omnis, inquit, arbor qum non facit fructum bonum
potens, polentes non abicit, quoniam iicmiiiem pe-
excidelur, el in ignem mittetur; el plura his similia
rire (175), set ad agnitionem venire veritalis, et per
quse non sunl huic slilo credita. Unde ego lvo, cas-
fruclus bonorum operum omiies lideles vocal ad se;
sibus mundanae conversalionis inrelims, pra? omni-
verumtamcn de qui etiam, in Evangelio, muiidi amalores lerret:
bus, peccatoruni pondere pressus, arbor .qum non facit fruclum boitum
multitudinc miscricordiaruin Domiui prsesumo iiuli- Omnis, inquit,
excidelur, et in ignem mitlelur;el plura his siroilia,
gntts opus bonum et quod creditur laudabile; locel-
lum Sanclse Gauburgis, in lerrilorio Belismensi quoe non sunt huic slilo credila. Undc ego Rotrocus,
cassibus niundantc conversalionis inreiitus, militise
situm, cum omnibus ad ipsum locum rebus perti-
armis accinclus, proe omnibus peccatorum pon.lere
nenlibtis, Sanclo Pelro Carnotensi commitio et dono,
\) verumlamen de muliitudine misericordia-
qualinus ibidein mililaltirus Deo monaslicus ordo pressus,
habealur. Ut atilem hoc donum stabile el inconvul- rum Domini praesumo indignus opus bonum el quod
sum permaneal volo omnibus, lani presentibus quam credilur Iaudabilius; monasteriiim scilicct, quod
et futuris, per succedentia (enipora, noluin esse, meus genilor Gausfredus in honore sancii Dionisii
donino meo Uainrico regi, ex. cujus benelicio est, construere ccepil, in tcrrilorio non longe disianle a
me corroboraiulum tradidisse. Si quis vcro, diabo- castello Nogiomo dicto, cupio amplius adornare et
licoe pravilatis inslinctii, huic faclo(quod ahsil!) magnificare. Vetieranda?qiiippe memoria?abliasLan-
contrarius cxiiterit, irara Dei inctiirat;bealiis Petrtis dricus me adiens obnixe rogavit, quatinus eimdem
illi eonlrarius fiatel inimicus,cum ceteris omnibus; monasterium Sancto Petro Carnotensi, ob mei
et, pro
cipropria pisesumplione confusus, mille libras auri menioriain et uxoris filiorumque meorum,
rcgi Francorum, ob lemeritatem injurise, persol- anima supradicti genitoris mei et matris meas, do-4
vat. > narem. Quod ego libenlissime annui, ul idein pastoi
(173) Sic, et superius, cap. 26. t. VIII, instr., col. 504.
(174)Hanc cbartam babes editam in Gall. Qhrist (175) Omissuni vult,
P_TROL. CLV. IU
299 PAULI S. PETRI C.VRNOTENSISMONACHI 300
et princcps michi cl auiroabus eorum siiccurrcre A signo crucis eam roboravi, et filio meo roborandam
dignetur, aperiens nobis portas regni cceleslis, quas, proposui. S. Stephani comilis. S. Gausfridi de Ca-
n domino potcstate accepta, omnibus lidelibus apc- lido Moule. S. Widonis de Breina. S. llainrici da-
rit.Ut aulem boc slabile et inconvulsum permaneat, "
piferi. S. Widonis de Monte Leodorico. S. Alchetii,
volo omnibus, tam praescnlibus quam et fuluris, per filii Guauslini. S. Hugonis, filii Tedbaldi. >
succedcnlia leiupora, Pulelibusnotiini esse, manibus CAPITULUMXXXII.
omnium lidelium meorum mc corroborandum tra- Donalio collibertorum a vicecomile Ebrardo.
uidisse. Si quis vero, diabolica? pravitalrs inslinctu, (Aule a. 1070.)
liuic faclo (quod absit!) contrarius exliterit, ana- < ln nomine Domini nosiri Jbestt Clirisli, filii
ihcma sit, in iiifcrnoque inferiori relrusus, ubi Dei summi. Ego Ebrardus, Carnolcnsinin viceco-
verrois, qui nonquam moriliir.ejus corrodat cames ; mes (170), notum csse volo proesenlibus alque fu-
et ignis, qui nonquam cxiinguiliir, semper ejus turis, quod adicrunt mcani praesenliam Sancli
pascalttr crucialibus. Pelri Carnolensis monachi, deprccanlcs, ut, pro rc-
Iste loctis, quaiidiu vixil comes Rotrocus, pcr medio animse meac, diinitlerem calumpniam quam
pliisculos annos a nostris nionachis est posscssus, immiserain in filiis Girberti, mei servi, de Ymonis
donec ab uxore Gausfridi, nomine Beatrici, jussi B Villa, qui ex ancilla Sancti Pelri Cainotensis naii
siint cgredi; occasione nacla, quod doinnus Ilttber- sunt. Quod et feci, accipicns ab eis ceuliim solidos
tus, quondain nostri loci abbas, officioabbalis non nuiiiniorum ct tinciam auri; et concessit Saii'.io
poterai uti; cui vivens Rolrocus pcr abbatem F.usla- Pelro Carnotensi el nionachis famulantibiis ibidem,
chium oucclesioeregimen dederal, virgaquc pastorali absque calumpuia, ipsos filios Girberti et Beringe-
donavcral; cl moricns, qtticquidin auro el argenlo, rium, cognatum eorum, cum uxore et filiis et filia-
vino ct trilico, possederai, in usus monachoruro bus suis, et progenie ipsitis Gisberti, qui infra lcr-
lottini rcliquit. Quo niorliio, filii ejtts omncm triti- niinos Imonis Villa?degil, pro reroedio aniaOB mcx,
cum el viiiuin muluaiiles, inimicun) habentcs fene- etparentura meorum, uxorisque mesc Hunbergae et
ralorem, si qttando requireret quod muluo prcslile- filiorum nieorum; qtiatimis ab hodiei na die et dein-
rat; Bealrix quoque, uxor majoris filii, inlra arccni ceps serviant monaeliis, absque tillo contradictu ct
siiam aurum el argentum babcns, se sibi propin- cahimpnia. Qtiod si quis hanc cai tularo el donatio-
quioreiu cslimans, preter caliccm unum qtiem fe- nem dampnare voluerit, dampnalus pcreal in seter-
ceral aureum, nichil oinniiio voluit reddcre. Duui num. S. Ebrardi vicecomitis, qui hanc donalioneni
vero persepe a supiadiclo procttratore loci verbis fecil. S. Ebrardi, filii ejus. S, Htigonis, filii ejus.
-acriler monerelur, ttt elemosinam mortui redderet, C S. Htincbergse, uxoris ejus. S. O.lonis, filii Guaszo-
ad terras emendas et edes construendas, in lanta nis. S. Guarini, lilii Guarini de Turre. S. Gualterii,
iraexarsil, ut et nionacbos nostros a loco pellerel, filii Loscelini de Curle Enlismo. S. Gunlerii, filii
et Clunienses monacbos inibi ponerct. Qui semcl Hainionis. S. Guidonis Aposloli, el Gausberti, fra-
aiiaiheniatis pulsi mucronc, rursum rediertinl, Allo- . trisejus. Ex noslra parte : Arnulfus Bigotus; Ste-
brogiun iuctliam fugicntcs quoquo gcnlium ; more pbanus, Dodonis filiiis ; Gausfridus Tosardus, Te-
girovagorum arida ac maria transmcant, ut invc- duiniis major, Iluberlus Bovardus, Gualleriolus de
uianl cscas. Monasterio. Rodbcrtus monacbus hanc canulam
CAPITULUM XXXI. scripsii, jubeitle Landrico abbaie. >
-Donalio quorumdam collibertorum a comite Tedbalao. CAPITULUMXXXIII.
.(Ante a. 1080.) Agniliode lerra Rodberti Cornei.
< Qiiieuin.qiie sibi obligatum hominem, propler (A. 1028-1037.)
amorem Dei, a debito relaxat scrvitio, praeniiiim < Agnitio qualiter lerra, quani abbas Magenardus
sibi ab eo confidat, sine dubio, retribui in fuluruni; dedil Rodberto Corneo, revoeaia est ad victum fra-
dicenle ipso per prophelam : Dimitle eos qui cun- trum. — Dum Rodbcrltts Corncus morluus fuit, vo-
fracii sunl libcros, el omne honus disrumpe. Tunc in- •luerunt monachi ipsam terram recipere ; set ttxor
vocubiset Dominus exaudiet, clamabis et dicet: F.cce ejus judicium porlare fecit, quoniam ea conventione
aclsum. Quapropter ego comes Tedhaldus, in Dei «uo data fuit seniori, ut ipsa, quandiu viverct, eam
nomine, pro remedio animse mese, quosdam servos possiderct. Quam feniinam quidam miies, Sulio no-
ineijuris, natos ex servis meis ancillisque Sancti mine, in conjugio accepit ; qui multis vicibus, ser-
Petri Carnolensis, cum uno servo nieo libero, trado vilium abbali Arnulfo obltilit. Quod scrvilium scm-
iiionacliis ipsius loci, ul, ab bac die, servitium de- per abbas sprevit et nonqiiam recepit. Quo Sulione
•bitum.persolvanl. Ea dcniqiie conventione hoc an- vivenle cum supradieta femina, filii Rodbcrli jam
nuo, utomni tempore, exceptis feriatis diebus, in dicti mortui fuerunt. Post mortem vero feminae,
pleno conventu, michi psalmus post laetaniam ab reclamaverunt ipsam terram nepoles ejusdem Rod-
.eisdem fralribus dccanielur. Et ul hujus donalionis berli; set monachi fortiter resliterunl eis. Tunc
carta sit omni tempore firma, ego ipse manu mca venerunluliqiie in curiamOdonis comitis etepiscopi
(176) Ilic vicecomes Ebrardus, cuiii cruce^.ignalo riiin exercitu in Terram Sanclam profeetiis, inler
fectiis est in Anliocbena obsidione, a. 1097.
501 VETUS AGANO. LIB. VII. LANDRICUS ET UUBERTUS. 502
Teodcrici, ct ibidem faclum est placilum. Aflirma- A Transgrandi Ponle. Rodulfus Musculus. Guarinus,
bantque nepotes Rodberti, quoniam ea convenlione princeps cocorum vicecomilis. Durandus, pincerna
judicium femina portare fecerat, ut, -posl morlem coittilis. Teduiuus, major Sancli Petri. Ernulftis.
ejusdera fetnina?, heredes Rodberli ipsam terram Durandus cellerarius. Hugolinus cocus. Tedbaldus
in fisco de abbate lenerent. Ad hoc contradicendum Boldardus. Ericus puer. III kalendas mai lioc aucluro
satis habuimus lesles. Tunc Odo comcs judicavit csl, regnanle invictissimo rege Henrico; secundo
campum fieri, scilicct ex hoc quod illi diccbant he- anno posl bellum quo caplus est Tedbaldus, comcs
redes Rodberti in judicium, quod feinina Rodberli palatinus, a coroile Andegavensi, Gausfrido Mar-
fccil portarc, fuisse niissos. Teslis vero Sancti Pe- tello. >
tri diccbat non, nisi solummodo feminam. Tunc CAPITULUMXXXV
Rodberlus, ttntis ex jam dicti nepotibus, dedit co- Emplio terrm Gualterii et Guarnerii.
mili guadium. Teodcricus vero, homo Sancti Petri, (Ante a. 1070.)
qui jain major fuit, simililcr suum guadium comiti < In nomine sanctse ct individua? Trinilalis, Palris
dedit ad conlradicendum. Poslea vero, rcmanenle et Filii el Spiritus Sancti. Ego Landricus , gratia
campo, concordia sic facta fuit. Abbas Landricus, Dei, abbas ccenobii Sancti Petri Carnotensis, quod
episcopo Teoderico roganle, quadraginla solidos ipsi 8 decenler et honorifice, non longe ab ipsius civilaiis
Kodberlo et Sancelino, fratri ejus, dedit, el duos ari- porta quae vocatur Cinerosa, priscis lemporibus
pennos vineae remisit, quos Rodbertus Corneus San- situm cs(;in quo non modica monachorum con-
, clo Petro dedit, duro ab abate Magenardo ipsam ler- gregalio, secundum regulam sancti Benedicti ac
rain recepit. Ipsi vero fralres Rodbertus et Sancio aliorum praecedcniium patrttm exempla, pie vivens
guerpiverunt terram,et fidejussores dederunl seipsos in hymtiis el canlicis spiritalibus, inlimo cotdis
etduos hoaiines suos, Gilduitiuin el Emalricum, ut, affectu pervigil, cetcrarumque virtutum claris ador-
ri paando ab aliquo, ex parie eorum, ipsa lerra ca- nata insignibtis; perdia el pernox tendit ire, Peiro
lumpniarelur, ipsi liberaro e:tni reddereul, et lolaro prsesule, pcr liiijus inuiidi ntiinqiiam quielum pela-
calumpniam in curiam comiliseraderenl. Hsec con- gus, ad seternae palrise porlum semper amcenum ;
eordia in episcopi curia facla fuit ; el interfuerunt Chrislum quoque sedttla prece exorat pro cunclo
mulli.ex quibus qtiidaro hic subscripti sunt : Nivelo, populo calbolico, specialiter vero pro bis quorum
Aibertus de Gualardone, Rogerius Podardus, Haimo beneficiorum alque largilionum juvamine, in hoc
Barbalus, Girogius clerictis , Ilcrbertus Carnotensis. fragiii camis gurguslio , dum vivit, sustenlalur,
Ex nostris : Dodo, Herbrannus, Advenlus, Teduinus, ., Cum hac, inqtiam, ego prsediclus abbas notum fore
Lamherlus , Labaddon; Gausfredus, flliasler Os- volumuscunctis lidelibus, tam prcsentis qtiam ven-
berti. > luri evi, quod quidam monachtis noslcr, Warinus
CAPITULUMXXXIV. nomine, noslroc cujusdam cellse provisor, in finibus
Donalio consuetudinum burgi a Gilduino vicecomite. Normannise in IionoreDei gcnilricis Maria? constru-
(29 April. 1046.) clse, in villa quse vulgo Plancas vocatur, a quo.lam
< Quoniam cerlum est sclernaquc legc positum, presbitero, nomine Fulberlo, jure perpeiuse emit
ulnichil contet genilum, cunclis congruit christiani emplionis lerram, videlicet Gualterii de Vico ter-
nominis in boc forlunse salo posilis, non credere rainque Guarnerii. Pro hac quoque XX solidos
fugacibus bonis; pcnsandum esl nobis ilaque ut, liiimmoriim dedit, pro allera ires libras nummorum.
digno fructu pcenitenlise pariter et elemosina?, mc- Domini quippe supradicli presbileri, duo scilcet
rearaur gaudium sine line, rapicnle nos sero die. fratres, Willelmus de Fageto et Guimundus, ul huic
IIujus rei gralia, cgo quidem Gilduinus, vicecomes vcnditioni proeberent assensum, XX solidos, tan-
Carnotina?urbis, uxorque propria, nomine Emme- tumdemqtie etiam domno eorum dedit, Gi.imundo
lina, una cum liliis noslris dulcissimis, sancto Petro, scilicel Felici, cujus lunc eral ipsum castr nn de
aposlolorum principi, consuctudincs scilicel si.i su- D Moiiuis, de cujtis beneficio supradicti duo fratres-
burbii, quse noslri sunl juris, gralanter concediinus, tcrram illam tenuerant. Ilaque, tam a presbitero
ulmonachi devole ei servientes in ccenobio quod si- supradiclo quam a domnis ejus supradictis, posilum
lumestjuxta prsefatam urbcin, jus habeanl orandi est donum snper altarealmsa malris Domini, vi e-a-
pro salute nostra, et singulis annis, post mortem tibus et audientibus hisquorum nomina sulscribcre
carnis, singulorum anniversaria celebrent. Tribui- mandavimtis. Prius vero assignare curavimus, quia
mus eliam uniiiti furnillum, excepto censu, ab oiiini Giraldus, snpradicti presbiteri filius, adnisus est re-
consucludine liberum, el orlulum arborum loetissi- clamare sibi supradictse lerrse parlem ; set, cotivi-
rnum. Hanc autem cartulam flrmavimus horum te- clits in curia de Molinis caslri, coram domna ipsius
stimonio quorum nomina subscripsimus, signo cr_- castii Albereda, scilicet filia Guimundi Fclicis, <!o-
cis cam corroboranles. Gilduinus vicecomes, qui litiin et ipse posuit supcr altare, habens inde cuin-
hanc donalionera fecil. Harduinus vicecomes, fllius quaginta solidos. Cujus rei lcsles sunt bi : Guitlo
ejus. Elisabell), uxor ejusdem. Joannes medicus. presbiter, Fulberlus de Plancis, Herbertus tle Meli-
Guiszo medicus. Girbertus presbiler. Goscelinus curte, Seirannus de Plancis , Reslaldus melialor,
presbitcr, Rodberlus de Villa Pali. Herbrannus de Corbcllus, Guillelmus vinitor, Turoklus famulus.
T03 PAULI S. PETRl CARNOTENSIS MONACHI 301
Willeliniis Canutus, Willelmus deAspris- Willelmus, A sibi carnis deleclationc adhescrunt, pociiilendo dc-
fllius Milonis; Ebrardus de Ruga. > fleant, et futtira caveanl, seseque bonorum opeiuni
CAPITULUMXXXVI. sincera volunlateadhercndo conjunganl, ac toto nisu
De mcclesia Villm Vitlonis, ac de terra ibi dala. Condiloris jussionem scquanlur diccnlis : Qui reli-
(Anno 1059.) qucrit agrum vel domum, seu aliud aliquid in hoc
< In noniine sanctsc et individuse Trinitalis. Ego mundo, propter me, centuplum in futuro accipiel, ac
Oiio, filiusGuazzonis, notum esse volo, tam prsc- vilam mlernam tale possidebit. Hoc ego dulcissonum
scntibus oinnibus quain succedentibus, qtiia mctnor Cllristi culogium patula aure, Ursonomine, auriens,
divini eloquii diccntis : Date, el dabitur vobis, ipse, una cum consensti domni met Walierii, filii Viviani,
•inqiiam,pro salute aninise nteai ac conjugis, ex be- ciijusbeneficium actenus lenere visus sutn, censnm
ncficiis, quse denique temporalilcr possidere videor, videlicH secclesioe de Salicioli, necnon et XXini|a
aicclesiam, quse olim quidem sila est in loco qui jugera lerrse, juxla ipsam secdesiam, ad orientalem
vocatur Vdla Villonis, nunc vero, iinmiiienlibus ma- plagam sitam, pro saluie animse meoeel parenluiu
H?, ad nichilum redactam, cum tcrra ac decima ad meorum, Sanclo Pelro ccenobii Carnotensis, dona-
aecclesiam pertinenti, terramque aliam unius aralri, tione direcla, concedo; ul, nullo unquam in evo,
saucio Pelro alque abbali Landrico monachisqtie B aliquo modo, ad tilliini hcreduni meorura id retor-
ejus jure possidendam tribuo ; Agoberlo, venerabili qiicalur. Adibeo etiam conjugis mese Ausindis alque
episcopo annuente, necnon nobilissima domna mea filii mei unici Gisleberti et filiarum mcanim con-
M .hilde alquc ejus filio Willclmo, de quibus id sensuin, qualinns mecum rclributionis parlicipes
possideo. Hanc quidem secclesiam Richcrius qttidam csse in a?terna vita valeant. Quod si miclii vila co-
miles acienus ex me lenuil; sel, a me nuper peccti- mes fucrit, ac propius ad ipsum ccenobium, mona-
nia accepla, eam michi reddidit in conspeclu pluri- slice viciurus, accederc voluero, quanlum Deo fa-
fliontm homintim, de quibus in lesiimonium paucos ciiltatis aderit, augcns donum supradictum, ct, si-
sttbscribam : Bernardum de Bnslo; Rodulfum, filium cut ail Psalmograpbus : Placabo Dominum meum
Hungcrii; Gausfridtim de Braiao, Guillelmum prse- in vila mca; psallam Deo meo quandiu ero. Ul autem
positum; Radulfum, filiuin Lcodegarii. Quorurn hsec carlula inviolabilis permaneal, fidejussorcs seu
«tiam coitsiillu supradictam donalionem feci, ut ha- teslcs, stibscribi vokti: Ricbardum cIericum;Adral-
beam, videlicel ipse ei uxor mea, nomine Ermen- dum el Bernardiun, fralres cjus; Guallerium, ne-
gartlis, ex hac die cl deinceps, beneficiorum suffra- polem meum, prsenomine Postellum ; Marcuardiiin
gia et orationum monacborum. Quod si alibi ipsi de Givriaco. Subscribi volui qnosdam audienlitim
melius viderint stipra memoralam secclesiamreedifi- ^ el videntium, ut, si forte (quoil absil!) aliquis huic
catidam esse, ubi voluerint, in opus oeeclcsia?scu donationi conlraire voluerit, omnes atlversus emn
cimiterii tres aripennos lerra?, in eadcm villa, li- consurgant, et pro Dco videant, ut ejus nisus non
benier tribiiam, reservalo sibi loco mutalo secclesise. valeat. Urso, qui hanc donalionero fecil. Ausindis,
Quia vcro ab aposlolo scriptum esse audio, hilarem uxorejus. Gisleberlus, filius ejus. Gualterius Dom-
dalorem diligil Deus, augeo huic dono qtiendam nus, filius Viviani. Vivianus, filius ejus. Hildeburgis
mcum militem, nomine Stabilcm, cuin lerra seu uxor Walierii. Fulco praeposiliis. HerlerlusdeB r-
dccima, quam ex meo benclicio in eodem loro le- scriis. Roilulfus de C illiolo. Amalricus. Guid.o
ncbal. Abbas ilaque el monachi, pro i>lis relius, presbiter. Herberius presbiter. Giraidus decanus.
quinquaginla solidos nummorum micbi dederunt lseugrius. Rainaldus de Harci Curie. Radulfus
carilalis dono. Hanc atitem cartulam, noniiiiibiis Gruellus. Ivo, fiiius Fitlconis. Railitlftts de Mercalo.
propriis corroboratam, si quis contrarius noslrae Walterius Postellus. Rodbertus, infirmorum custos.
salttli suggillare aliquando nistts fuerit, cum Datban Walteriusde Groslu. Leodegarius, filius Hildegarii.
el Abiron ignibus gehennse subjaceat. Scripta est Gnaiiscclinus de Villaris. Olrannus, filius ejus. >
deniquc Hainrico rege regnanlc, in eodem anno quo D CAPITULUM XXXVIII.
subslituitsibi iu regno Phylippum, filium siuint. De vkaria alrii mcctesie Anelis villm. el molendino-
S. Odonis, qui hanc donalionem fecit. S. Ermeti- rum.
gardis, uxoris ejus, S. Avesgaudi. nepotis ejus. (Antea. 1080.)
S. Ervei. S. Ilugonis de Barzilleriis. S. Herberli de < In nomine sanctac et individuse Trinitatis. Ego
Teonis Villa. Ex noslra: Slephantis , Ernulltis, Adelina, parentibiis orla secundum sectili dignila-
Fulcbdus, Tescelinus, Gauscelinus dc Fr.tgante lein naialibus, clarissimo cuidam viro, nomine Rod-
Villa. > berto, jam secundis nuptiis, nobiliter copulata; egn,
CAPITULUMXXXVII. inquam,notuin esse volo omnibus sanclae Dei a?cc!e-
De wcclesim censu Salkioli et terra dala. siy? cultoribus, quoniam, pro salute domni mei Rorf-
(Anle a. 1080.) berli, qui lactus gravi corporis incommodo, divini
< In nomine sancla? el individuse Trii.iiatis, Palris verbi non immemor dicenlis : Qui amat patnm att
et Filii el Spiritus Sancti. Omnesin Cbrislo renatos, maircm aut uxorem aut filios, plus quam me, nonett
quique in ipso pie vivere volunl, semper intenlos me dignus; omnia qux in mundo temporaliter-pcs-
csse condecel, ut maculas lerrena? coutagionis, quie sidebal derelinqtiens, sub abbate Landrico, ins_*
 305 VETUS AGANO. — LIB. VII. LANDRICUSET HUBERTUS. 30&
cti Peiri, apostolorum principis, csenobio, scilicel A1 cartam, quam sibi monachi Sancti Martini fecerant,
Carnotensi, comam capitis deponens, monastice per consensum totius capituli, nobis reddidit, quse,
viclurus, factori suo se tradere sluduit; ejusquidem usr[ue in prsesentem diem, inler alia agiographa,.
deprecalione, pro saltile animac suse parilerque ani- penes nos servatur.
ma? patris mei Ingcmtlfi, atque Johannis, primi mei CAPITULUMXL.
senioris, sancto monachorum rclui, inibi degenlium, De septem acris lerrm dntis sanclo Petro.
concedo illam vicariam, qua?.a parenl bus meis vi- (Ante a. 1070.)
debatur mei juris esse, tam in atrio secclesise quam <"In Cliristr nomine Ego Landricus, abbas cce-
in mo'e'idinis, et in lerra eorum ; ut perpeluo jure nohii Sancti Pelri Carnolensis, omnisque congre-
et vit ariam et omnes consuetudiues judiciarise po- gatio nostra monachorum, nolum esse vohimus
Msla:is po?si;'cant, et sine ulla calumpnia teneant. oinnibus christianse fidei cuitoribtis, tam praesenlis
Utaulem hsec cariula in hacre firmiusvalta'., mami evi quam futuri, qnod quidam Normannus genere,
propria eam corroboravi, manibusque multorum Ilerbertus nomine, de Meli Curte, in territorio Mo-
testium corroborandam tradidi, qtiorum nomina linorum castri, septem accras terrae, pro anima,
etiain snbscripla sunl. Andrcas deMoncello.Gi.iddo, sancto Pelro, cum omni consnetudine, tribuit, do-
filius Girelmi Malum Anxilitim. Adraldus de Croto. " immque super altare sancti Pelri manti sua posuil;
Frodelinus. Gual eritts presbiter. Giraltlus cocus. et pro haere anle ipsum altare, pcr arfenleum mis-
Raina'dns agaso. Frodo. Adveulius. Richardus cle- salem, de orationibns, tam prsesentium fratrum
ricus, et alii. > quam siiccedenliumr eum revesliii voruimus, coran*
CAPITULUMXXXIX. tcslibus his : Httgone, presbitero Bonevallensi; Ar-
De cecclesiasuperioris Croti. nulfoNigro; Warino cellerario; Hildulfoel Gausfri-
(Anno 1061.) do, fratribus; Oidelerio, Ainerio lavendario, E«~
< Cunclorum creatori famulans, cum duobus fra- gelberlo coco. Si quis aulem liiiic dono contraire
tribns meis, Richardo clerico et Bernardo laico, ego, voluerit, auctorilate aposloli Petri, cui daltim fuil,
inqtiam, Adraldus Sanclo Pelro ccenobii Carnolen- sit excommtinicatus; et, nisi vivensad satisfaciionem
ss snperiorem aecelcsiam Croti, cum quattiorhospi- confugerit, in inferno mortuus, doleat se suslinere-
lil/tis, pcrpetnaliter libens conccdo, pro anima qui- pcenas perpetuas. i
dem propria, aique animabus pareiilum meoruni; CAPITULUM XLI.
ut, sicnt in craiionibus monachorum Majoris Mo-- De consuetudinibus Broillamat (179).
naslerii, qiiibus eam primitiis vendideram, coltecli C Q (Ante a. 1067.)
stimus, ita in istorum simusqui postea ab ipsis eme- < In nomine sanctae el individuoa Trinilatis, irt
rtint. Hibeant itaqtie monachi Sancti Petri ipsam eiijus regno viget quietudo pacis perpeuia?; Omnibus
aecclesiam, ac oeternojure possideant, ab hac die in in comitatu meo degentibus, ego Willelmus, comcs.
anlea, nulla refronlante calumpnia; cl a quovo- Normannise, notum facio quod penes nos acluiri essfr
Iuerinl sacerdoie deserviattir, priore postposita con- perdocebit subscripta narralio. Esl in partibus no~
venlione, qua firmaviinits ut monachus ibi sempcr siris villa quscdam, Broillemat nominala, sancti
non dcf.iret. Pio hac, inqnam, re decem so!i;!os Pelri apostoli monaslerio Carnotensi ab ejusdein
niiinmorum accipiens, deprecalione Ascelini mona- conslrueioribus antiquitus data , qttod videlicet
chi, consobrini niei, hanc novam cartulam mca sancti Pelri monasterium in Carnotis civitatis est
nianu corroboravi, ceterisque inferius scriplis cor- suburbio situm. Hujus itaque inonachus quidam,
rtiborandum dedi: Gencelino decano, Gerardopre- Gausfridusnomine, veniens ad nos, rogavit sancto
sbitero, Rainaldo clerico , Godefrido, filio Raherii; Petro donari prsedictae villa?potestatem judiciariam,
Isnardo, Ursoni, Poslello, Odoni, Fulberto, Berin- quaro ego, Deodonante, interalia pltirima hacteniis
gerio, Walierio, Rodbeiio. Ilacta est hsec carta sc- possedi per sortem hereditariam. Sperans igilttr ego
cundo anno Philippi rcgis iTgni, et recitala ac robo- D E micbi quandoque debere relaxari peccala, poleslale
rata anle portas aecclesia? sancli Stepliani, Drocis solvendi pcr redcmplorem sanclo Petro collata,
ca^lro. r ipsius monasterii abbatis Landrici et omnitim fra-
ILec proefata secclcsia a quodam monacbo Majoris trum annuo pelitionibus, quas nobis prsefatus mona-
Monaslerii, Ascelino nomine, cinpta fuit; set, cum chus suggessit, ipsisprecipienlibus. Qtiicquid igilur
vi;'eret parum utlitalis inesse, alque tliiilurnaiti in prsedicta villa videor obtinere, sanclo Pelro, jarti
:nprobitatem (177) Adrabii, a quo emeral, vix egre ex hac die perpetualiter, trado; quia in fuliira vita
fcrre valerei, ad abbaiero Landricum se (178) con- id illum michi relribuere debere indubitanter cre-
vertens, peliit ul ab eo eara emeret, quaiinus seccle- do. Subscriptis aulem nominibus idoneorum viro^-
siis Saticli Pelri, inler quas crat, jungereiur. Ita- rum, scilicel in hac tradilione presenliutn, ipsa con-
qne abbas, previdens utilitatem futuram, postposuit firmalur, ula nullo surcessoriim nieorum posthac
presentem inporlunitalem viri, quse cum carne fi- dissolvalur. S. Willelmi comitis, qui hanc donalio-
niret, dedit monacho sedecim nummorum libras; et nem fecit. S. Rodberti, fratris ejus. S. Willelmi;
(177) Additcod. B : et insatiabilem rapacilatem. (179) In indice capil. scriplum est, Broidlamar'.
(178) Addit idem cotl. : asiu.
507 PAULl S. PETRI CARNOTENSIS MONACUI 308
filii Osbcrti. S. Corbulionis de Falesia. S. Gisleberti, A dictione (182) 1111.Erbcrtus scripsit, monachus et
prsepositi de Usmis. S. Balduini de Gaci. S. Her- levita. >
berti de MeliCurle. > Hsec rcs gcsta magnum nobis generavit detrimen-
Sopito perseculionis turbine, el reslinclis iracun- tum, sicul jam pradibavimus; nam, defunclis his
diae flaminis quas evomebat insaliabilis accphalorum quibus prefata carta lcuendi assensura proebucrat,
amariludinis zclus, rursum animiis inlimi amoris eoriim superstiles, vi et impunitoe audacisc prse-
ad carlas scribendas accendilur, quas omiseram, sumplione, pcr annorum mttltorum curricula tenere
tabcsccns scvissiinac tempcstalis borrore; cupicns volueriinl. Qiiorum qiitcdaiii mulicr, nomine Adela,
ceptum opus ad finem perdncere quatinus, pietatc seculaiibus fulta praesidiis, iclum cotidianse cxcom-
divina propicianle, ab illa deleslabili voce mancam inunicalionis fere per tria lustra stislinens, vix jam
immuuis : lste liomo cocpit edificare, el non poluit senio fessa et inrevocabili morle pertcrrila, diroistt
perficere. inviia, forre limcns excommunicalionis vincula. De
Nunc crgo cartas Gesiaci cellse, cum prse manibtts qua rc XXX libra? numiuorum stinl daloeduabus ejus
liabeain, libet conlexere. flliabus el earuro conjugibus, ul vel sic extinguere-
CAPITULUMXLII. lur iinmoderaia eoruivicupidiias, quoequinquennio
De manu firma quam Gisbenus abbas fecit. B nobis quitlein lacila frucluro fundi sumere perinisil.
(29 Sept. 986.) Nunc auiem rediviva, cbulliens, fas ct nefas equa
< (180) ln Chrisli nomine. Gisbertus, divina pro- lance pensans, injuste usurpat quod reliquerat,
picialione, abbas, omnisque grex Carnolcnsis co> bealo Pclro aposlolo inspicienlc ct atlhuc pia manu
nobii summi apicis aposlolorum Petri et Pauli, uni- rclineiilc vindiclam.
versse mililiae prsesenlis scu futurse fulelibus. Quam- CAPITULUM XLIII.
vis seterna lcge sancliaiur nicliil conslare gcuitum> De consueludine data a Walceho comite (185).
nichilque csse diti qiianiloque futuruin; constat la- (Circa a. 1006.)
mcn nullo melius genere reformari posse memoriam < In (184) nomine saiiclse et individuac Trinitalis.
praeteritorumquam atlestatione litterarum. Quocirca Saiubre alque utile et proficuum atiimsenuslrse judi-
universorum fidelium, lam praesentium quam succe- camus, ui ex liis quse in prsesenli seculo nobis a Dco
denlium, perpenderit industria, quoniam adierit coll.ita stini, Deo scrvicniibus, pro salule aniniariim,
quidam miles, Uberlus nomine, noslnc dcvolionis concedamus. Quicqttid enim in hoc iimiido ceriiimus,
unanimem consensum suppliciler deprecans, ut sibi momenlaneiim el transilorium el instabilc oinuiiio
sueque conjugi, vocabulo Aigoc, uniquc hseredi eo- coinprobainus. Iccirco cgo Waltcrius (185), graiia
rum, in pago Vilcasino, cx abbalia beatse semper Dci, comes, profeclum ct salutem animse meoeet
virginis Marise, quam illius loci incolse Avangliam conjttgis meaeAdelidis filiorumque meorum, quic-
dicunt, in loco qui vocalur Altera Villa, mansum quid consuciiidine leinpoiali ad nns perlinerc videtur
unnni in domiuicalu, cttm univcrsis cjusdem iiiansi de navibns Sancli Pelri Jociacencis, per Sequanain
appendeniiis, sttb annuo reditu vel censu concederc- transeuniibus prope noslrum castcllum, quod vulgo
inus. Igittir petitioni cjus concordibus animis assen- dicilur Medanta, per deprecationero Mainardi abbi-
lienles , sibi atque ipsius jam dictc uxori, uni quo- lis el ceterorum frairum, eidem loco concessimiis;
quc heredieorum, uldiclnmest, prsefatum man- ca ratione ul neque ego, iieque fllii mei, vel aliquis
sum concedimus, illa videlicet raiione servata, ui, iniiiislroriini nostrorum , per succcdentia lempora ,
singulis annis in solcnnitale sancti Rcmigii, soli- accipere aliquid debeat. Quod si aliquis contra boc
dos VI persolvant. Quod si negligenles aut rebelles nostrse largitionis donum insurgere lcmptaveril,
dc hoc censu extiterint, lcgiiime emendent, et prse- maletlictiouis et anathemalis vinculo obligalus, per-
notatam lerram non pcrdanl. Haecvero cartula, ad petua? dampnalioni subjaceat; el, qttia cuin benefa-
oblincndum firmiorem stii vigorem, manibus nostris cloribus partem babere noluil, cttm blaspbemaloribus
adtreclalaetplurirooriim noniimbus liabeluriiisignila [) cl pcrseculoribus Domini, el Juda traditorc, Dallian
atque corroborala. Odo coines. Wallerius (181) co- quoqtie elAbiron, quos lerra vivos absorbuil, in
ines. Abbas Gisberlus. Diirandus decanus. Erberttif; aclernum dispereal. Et ul hoc noslrse aiicloriialis
monachus. Alveus inonachiis. Tedbertus monachus, pra'eepltnn inconvulsum permaneat, nianu nostra
Johanncs moiiachus. Benedicius monachiis. Magen- illud subscriptionc firroaviums, el inanibus filioruin
1'rcdus monachus. Actum Gisiaco ftindo, III kalen- el fidelium noslrorum roborandum tradidimus.
darum oclobrium, printo anno regni Cludovici, in- S. Walterii comilis. S. RoduIIi, lilii cjus. S. Dro-

(180) Hoc inslrumenlum transferendum est in li-
lirum Gisberti ahbalis, supra col. 241-242.
(181) Walterius I, comcs Dorcassinus el Velcas-
sinus, de quo vide supra, cap. I.
(182) Hic prsetermissa videlur in cod. littera nu-
meralis x, qiiandoquidcm dies ni kalend. oclobr.
a. 1 Ludovidi v, qnod leinpiis convenit cum die
29 septcinbr. a. Chr. 986, in indiet. xiv incurril.
(185) Hitjus charta? teinpus conjicilur ex charla
Gcmcticensi monasterio ab codcm Wallcrio, Velcas-
sini comite, data, anno 1006, de eodem vecligali a
navigiis per Sequanam conimcanlibus evigendo.
Vide /Mrl de virifier les Dules, I. II, p. 682.
(184) lsta cbarla ad librum Magenardi abbalis
pcrtinet.
(185) Wallcrius II, Albus cognomine, Wallerii I
filius.
 309 VETUS AGANO. — LIB. VII. LANDRICUS ET HUBERTUS. 51«
gonis, filii ejus. S. Walterii mililis. S, Rorigonis. A ipsius herbse precem aratrum sive boum quasi pcr
S. Hngonis. S. Sansonis. S. Uberli. S. Hugonis- consuetudinem extorquere ab hominibus non limo-
S. Addonis. S. Guadsonis. > ret. Pro hac, inquam, consueludine mala quam ipse
CAPITULUM XLIV. posl eum usque nunc usurpavi, graviter me peccasse
De ancilla dala a Waleranno comite. confiteor; atque, Hugone fralre meo annuenle, si-
(Anle a. 1071). cut proposui, pro animabus nostris, coram omni-
< .n nomine sanclae et individuae Trinitatis, Palris bus, relinqtto. Hanc aulem carlam manu propria
et Filii et Spiritus Sancli. Ego Gualerannus (186), cum crucis signo corroboro, nomenque meum et
Mellentis castri comes, nolum esse volo sanclac Dei nomina fidelium noslrorum suhscribere jubeo. Si
ecclesia? fldelibus, laro presenlibus quam fuluris, quis aulem malesanus aliquando lianc rem contraire
quia quidam homo ex familia Sancti Petrt Gisecii volueril, nisi cilo resipuerit, cutn Dathan et Abi-
ortiis, qui locus ccenobii Carnotensis cella esse di- ron vivus absorbealur humo; cum Herode inno-
nosciiur; homo quidem vocatur Walterius; qui ac- centum occisore, alqtie Juda, Domini tradilore,
cepit sibi uxorem unanj ex ancillis meis. Quod cum tradalur ignibus gehennse. S, Hilduini vicecomitis.,
rescissem, ulriiinque et horoinem el mulierem meo qui hanc consitetttdinem dimisit. S. Hiigonis, fratris
juri mancipari disposui. Inlerveiiienle vero cum qui- Bejus. Nomina testium : Gualerannus, monachus et
busdam monachis abbate proefati ccenobii, nomine prseposilus, qui pro bac re XXX nummorura solidos
/ Landrico, pro amore Dci omnipotenlis, qui oinnia vicecomiti dedit; Paulus monachus, qui hanc car^
nccessaria sua gratuita bonitate amministral suis tam scripsit; Roscelinus, OdodeRoseto, Aimar?
fidelibus; ctim consensu dulcissimse mese conjugis et dus, filitts Guntardi;. Adam de Buschcledo; Wallc-
sobolum fideliumque meoruiii, ipsam dimisi manci- rius, filius Hugonis dc Aincurte; Willelmiis, nepos
pationem, et mulierem quse mei juris erat, simul ejus; Willelmus Plicans Monlem, Hugo Bruslans.^
cum viro suo, sancto Pelro concessi, ut, ab h:c die Salicem, Hubertus de Roscto, Hurso mercator^
in antca, jure perpetuo possideat latn ipsos quam Tiwoldus, lilius ejus, Hubcrlus Donzellus, Gausli-
quos qui ex his procreandi sunt. Si qttis autem he- nus Normannus, Gambardus, Garnerius Bullio. >
redum meorum huic largitionis mese porliunculse CAPITULUM XLVI.
contraire voluerit, sanclus Petrus ei obvius portam De fera quarn usurpaverat Droco comes.
claudat Paradisi, el, nisi resipuerit, geliennalibus (Anle a. 1036).
ttauslris piiniendum tradal. Ut autem brec carlula < Verilas, quse est Dei filius, qui dixil: Egp sum
sit firniior, signo aslipulationis meoe, anle scccle-. veritas, orlatur et docct aliena non rapere et propria.
siam sancti Nigasii, eam signavi, el filiis fidelibus- largiri. Quapropter egoDroco (187), comes Ambia-
que meis corroborandam tradidi. S. Gtialeranni co- nensium.obamorcm fllii Dei et salutem animsemese,
mitis. S. Hugonis primogenili. S. conjugis Adelidis. consueludinem qttam calunniabar me habere in fera
S. Gualeranni filii. S. Fulcoisi filii. S. Teduini vice- Sancli Pelri Gisiaccnsis, qttse esl III kalendas julii;
comilis. S. Heluisi clerici. S. Drogonis de Coflanle. el brennaticum quod injuste accipiebam in Cal-
S. Ansoldi Parisii. S. Hilduini, filii Hermeri. S. Wil- deriaco et sanclo Cirico el Droconis curle, ex.
lelmi Calvi. S. Guarnerii proeposili. S. Odonis de toto dimiilo; et ul ha?c remissio firma in perpetuum
Porta. S. Bernardi Alba Sella. S. Guarini clerici. maneat, manu propria has litteras corroboravi cum
Vilalis. Johannis. > uxore et filiis et fidelibus meis. S. Droconis
CAPITULUM XLV. comiiis. S. Ehlde comiiissse. S. Fulconis, fratris-
De prava consuetudine usurpata a vicecomite Hil- comilis. S. Rodulfi, filii comilis. S. Gualterii, alle-
duino. rius filii. S. Sansonis. S. Hugonis Brustans Sali-
(Ante a. 1080.) cem. S. Arnulfi praposili. S. Agardi Fortini. S. Gat-
< In nomine sanclse el individtise Trinilalis. Ego terii deGronniaco. S. Rodberli de Viri. S. Olhmundi
Ilildtiinus vicecomes, audilor qiiiilem dicentis, quia D S. Guidonis, filii Sansgualonis. S. Ivonis Guespa?.
gandium est angelis Dei"stiper uno peccatore pceni- S. Gualterii Franci. S. Huberti de Roseto. S. Ursa-
lenliam agente, nolum esse volo tam prspsentibus nis arcbidiaconi. S. Hugonis Bascodelis. >
quam fuluris sanctse Dei ecclcsioo fidelibtts, quoniam CAPITULUM XLVH.
pascua terrse mese, more antiquo jurequc perpetuo, De Rainberlo el Frodburga, ab Odone comile divv.
omnihus besliis terrse Sancli Pelri Jociacensis cel- (Ante a. 1061).
lse, tam in bosco quam extra boscum, reddo, ut, < In Dei nomine. Ego Odo, Manasse filius, notum
absque ulla contradictione, deinceps habeanl et facere volo praesenti populo et futuro, cum Hugone,
pascant acsluac hieme; pro salute scilicet animse fratre meo, annuente, me dedisse Carnolensi mo-
mese et pro remedio anitiise patris mei Ilngoiiis, nasterio sancti Petri ac Josiacensi cellse prsedicti
qui, absenle juslicia, hanc pravam consuetudiiiem monasterii, ex nostra familia servum, nomine Raim-
inlulil, ut et herbam velarel quam Deus de terra berlum et ancillam, vocabulo Frodburgam , fratrem
jussil omnibus besliis producere, atqtie pro pastu videlicet ac sororem, cum filiis ac filiabus eoruni,
(186) Gualerannus sive Walerannus II, Mellentis (187) Droco, comes Ambianensium, veneno ne,-
castri comes, obiit vel. a. 1069 vel sequcnic. cattis in Bithyuia, cxeuntc a. lOJji.
 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI 512
511
pro salutc palris noslri animse el malris noslrsc. A riusBodinus, Willelmus Eloquens, Odo, Bernanlus,
Huic ergo dono si quis contrarius esse vobieril, in- Hervisus laicus, Fulco decanus, Ernaldus, Gualie-
fcrnalibus involvalnr llammis, cum Juda tradilore rius, filius Bebonis, et Achardus, frater ejns; Ro-
ln-
Domini; el ab eo analhematizalus, cui a domino dulplms Delicalus, Ivo de Arctira, Hubertus de
De
Jliestt Clnisto collataesl polestas ligandi ct solvendi, sula, Huberliis Dtmensis, Rainardus juvenis.
cxtra Paradisi porlas maneat, a diaboio omni tem- nostris : HilJiilfus, Rainboldus, Slephanus, Gua-
>
pore cruciatus. Precor igitur omnes qui hanc scri- lonius. CAPITULUM XLIX.
jiluram legerinl, ut Dei pietalem pro palre noslro
el no- De leloneo Andeliaci dato a Mulqerio archiepiscopo.
Manasse pro et malre nostra Constantia pro a. 1056).
mundi (Ante
bismel ipsis exorarc stiideanl, qualeniis, post < In nomine sanclse et individuse Trinilatis. Opor-
liiijus cursum, per beatum Pelrum apostolurn, cui
Christus tunuin valde est et omnino necessarium cuique fide-
supradiclum contulimus donum, dominus
lium Deum timenlium et portionem habere cupien-
leternae vitoe nobis aperial adiium. S. Odonis comi-
est ha?c lium in regione vivorum, ut de rebus, quas lempo-
lis. S. Hugonis, fralris ejus. Corroborata
raliler possidct, Deum et sanctos ejus atque eorum
carlula V idus augusti, Mcledtino caslro, in palacio n loca honorare, ditare
fratrum alque. sublimare siudeat; qtiii-
Heinici regis, manibiis duorum proedicto- tinus seterna adquirat, pro terrenis
pro temporalibus
rum ct aliorum quamplurimorum boniinum; dequi- ccelestia oblineat. Ab cxordio igiltir nascenlis oecele-
bus paucos cligenles, eoruin nomina subscripsimus sise fuerunt viri
religiosi, Deum linienles et vera
in lcstinioniuinduaruni parlium : Oidelardus; Hugo, bona desideranles, qui ecclesiam Dei de
lilitis Ricltardi de Bistisiaco; Htigo, lilius promereri
Liperici; suis honoraverunt cl exaltaverunt;
Rodbertus Budicus, Fulcuiiius; Albertus, monachus possessionibus
undc a Christo dignam recepcrunt mercedem. Qtiod
ct praeposiius; Balduinus arcbicapellanus; Richar- ct vigili nicnle sepe tractans, ego
dus el Guisccliniis, capellani; Ulgerius major, Joban- quidem cogiians
videlicet Malgeritis (190), gratia Dei, sanclse Matiae
nes ctibicularius. Droco, arcbidiaconus Vilcasini, secclesiie archiepiscopus, pro d.vino
banc dictavit carluiam. Qttain si quis contraire vo- Rotoroagensis
amore el remedio anima? meoeet redeinplioue ani-
Itierit, conatus ejus incflicaps remancat, et regi C marum parenlum meorum, ccnsus lelonei, quod
auri pcrsolval libras. > Andeliacuro a niinislris meis accipilur, Sancto
CAPITULUM XLVIII. apud
Petro Carnolensis ccenobii, et niouacbis ibidcm fa-
De consitetudine climissaab Hugonevicecomiie. mulantibus, perpetualiler perdonavj, ut nullum te-
(Ame a. 1034). C loneum in posleruni persolvant de rebus Sancti Pe-
< In (188) Chrisli noiniiie. Ego Arnulfus, abbas
tri, per flumen Sequanoe Rotomagum adduclis. Hoc
humilis Sancli Petri Carnotensis, noimii esse volo
quoque perdonavi, intervcnlu videlicel Landrici,
oronibus, lam presentibus quain fuluris, de Hugoiic prsedicti ccenobii abbalis. Si qttis autem secclesia?
yicoroiie Vilcasini. Vendicaverat eiiini sibi violentcr rerum invasor hanc donationem voluerit delere,
idem vicecomes vicariam quandam, in lerra Sancti dcslruat illuin Dcus, ila nl non hahcai parlem in
Pelii Gisiacensi, in maisnilibus qni vocitanlur Droun
regno Christi cl Dei. Qualinus auteni hiijusdonatio-
Curlis ct Sanctus Ciricus elCaldcriacus, perliiienies nis aucloritas (iriiia permancal, inanu projiria eam
ad Fonlinidi potcslalem. Quia gurpivit earo, vidcu- cum signo crucis lirmavi.el iidelibus nicis, qtiorum
tibtts plurimis cousoilalibus sttis, (iiiorum noniina nomina bic scripta liabentur, flnnare niecinii prse-
subscripsimus, ctiin volunlaic ct jiissu scnioris sui ccpi. S. Malgerii archiepiscopi. S. Osbcrui decani.
comilis Droconis, decujus bcncJicio se eain falcba- S.
Ilugonis arcliidiaconi. S. Fulbcrli cancellarii.
lur tcncre; in piimis, praefaiiis coities Droco, ctiin S. Radbodi canonici. S. Rodberli Icvilsc. S. Gislc-
supra tliclo vicccomile Hugmie, gurpiverunt cam bcrti levilse. S. Gcrardi, piiteernarum magislri co-
super altare Sancli Petri Gisiacensi. Et hujtis rei mitis Will-lmi (191). S. Heriberli laici. S. Slepliani
SIIIU tcstcs aiidiontcs cl vidcntes : Giialerannus 0 laiei. S. Alberti, monachi el pr>KpositiGisiacensis.
ir.ilcr ipsius vicccninilis; Richardus dc Nielfa, con- S. Rainerii, monachi cl cditui. S. Mainardi, mona-
saugiiiiieiis ejus; Sansmi, vicccomes de MeJanla; cbi el bajuli Landrici abbatis. S. Gausfridi laici.
Gualiurius, lilius Odonis de Longa Essa; Odo Morel- S. Haimerici laici. S. Roscclini Rotomagensis.
lus, Rodherliis Friscus , Grurengarus, Guallerius S. Oduini majoris. >
siatnalis (189); Addo, Guaszo, Ivo Gtiespa, Guillel- CAPITULUM L.
iiius, Guido Jerusalem; Gualerannus el Ricliardus, De eodem leloneo ilerum dato a Maurilio archiepi-
frater ejus; Arnulfiis prseposilus, Fiilcuintis Claudus, scopo.
Ilngo de Aincurle, llildcbertus de Grunniaco, Mas- (Aiile a. 1068.)
celinus dc Grcsiaco : hi suiit. Medantcnses. De Mel- < Ego Maurilius (192), Dei gralia, Rotomagensium
lento : Teduinns vicecomes; Amelius, fralerejus; arcbiepiscopus, pro elemosina domni mei Willelmi,
Guai ncrius proeposilus, Hervisus clericus , Hildega- comilis Normannorum, el pro salute animoe me.e
(188) H:ec etiam inter charlas Arnulfi abbatis re- (190) Obiit Malgerius arcbiepiscopus circa a. 1055
pimcnda cst. (191) Conquestoris.
(189) Superscijptum est in coJ.A, vcl statuerus. (192) Obiit Maurilius archicpiscopus a 1067.
 313 VETUS AGANO. - LIB. VII. LANDRICUS ET HUBERTUS. 314
el anlccessorum seu sticcessorum meorum, condonoi A seu parentmn nostrorum, consuetudincm telonei,
ccenobio secclesise Carnolensis, quod in suburbanisi qiiod apud Vernonem caslnim nostrum nunc usque
ejusdera civitatis silum est, in honore beati Petri, est acceptus, Sanclo Pelro ccenobii Carnotensis at-
nposlolorum principis, leloneum vini proprii, quotl| que Josiaci celloe, monachisque illic Deo famtilanti-
anteliac accipi solebal in loco jtiris noslri, cujusi bus, perpeltialiter concedimus, ut niilliiii) in poste-
capul est Andelcium, ut amodo niinistri prseilictii rum persolvant teloneiim de rebus Sancti Pelri, per
ccenobii securi eanl per prsediclum loctim, absquei fliinieii Sequanse, sive per terram, Rolomagum ad-
ulla exaclione alicujus telonei, amodo el usque ini duclis vel inde reductis. Hoc quidem per prsedica-
sempilernum. Actum Rotomagi, pridie idus octo- lionem Landrici praefati ccenobii abbatis concessi-
bris, in prsesenlia domni Maurilii archicpiscopi, mus, a qno proinde et orationes Ioci ac uniiin
nstanlibiis el favenlibus canonicis, Benediclo archi- equum oplimum recepimus. Si quis autem ecclesioe
diacono.Stigando canlore, Godberlo canonico, Lan- reruro invasor contra hanc largitionem nostram in-
drico canonieo, Walchelino canonico, Willelmo;; surgere lemplavcril, insolubili malediclionis nexu
monacltis etiam, Waleranno proeposilo Gisiaci, Te- ligatus, cum zabulo tradatnr perpetuis pcenis. Hanc
duino fratre ejus; laicis, Gelduino majore, Dcodato, autem cartulam manibus nostris cum signis corro-
Goisherio. > B boravimus, aliisque, quoriim nomina subscripta ha-
CAPITULUM Ll. bentur, corroborandam dedimus. S. Hugonis moiia-
De pascuis qum vetabat Teduinus vicecomes. chi. S. Willehni, filii ejus. S. Richardi vicecomilis.
(Anle a. 1070.) S. Rogerii. S. Schroc. S. Willelmi. S. Raherii.
< In Dei nomine. Ego Tcduinus, vicecomes castri S. Willelmi prsepositi. S. Godefridi. S. Osmundi.
Mellenlis, volo nolum fieri omnibus lam prsesenli- S. Girelmi. S. Lelardi capellani. Hi testes sunl ex
bus quam fuluris , quoniam consuettitlinem illam, parte llugonis, hiijus rei largitoris. Ex parle abba-
quam aclenus injtisle in terra mea tenui, scilicet tis : Alberlus, monachus et proepositiis; Mainardus,
vemendi pascua bestiis Sancti Pelri Gisiacensis, monachus et bajulus; Gausfridus Bigotus; Bernar-
quam injuste lenebam, cum meo filio Giialleri, dus, fllius Vulmari; Hubelinus, Guidtlo clcricus.
prsenomiue autem nonciipato Pagano, aslanlibiis Aclum est boc in Vernone caslro, die feslivilatis
plurimis, ante.altare ejttsdem Sancli Petri Gesia- sancli Clemenlis martyris, regnanle inpavido rege
censi dimisi; ac posimodum deprecatus sum mo- Hainrico, el Willebno illuslri comile lenenle Nor-
nachos loci ipsius, ut Carnottim pergerenl abbatiqtte roaiinise inoiiarcbiam. >
mouasterii Sancli Pelri, videlicet Landrico, el CAPITULUM LIII.
omnibus fralribiis dicerem, qualenus milii absolu- C
De servo el ancilla dala a Gamenone.
liouem, de eo quod per tam longum lemporis spa-
ciuin ipsam xoiisueiudinem injuslc tenueram, da- (Anle a. 1071.)
renl. Quod libemi aiiimo adimplevertuil. Si quis < In Chrisli nomine. Ego Gameno nottim esse
vero banc consuetudinem ilerare volucril, anatbe- volo tam prseseolibus quam fuluris, conventionem
ir.atizaliis alque convicttts tesiibus in perdilionem quam erga monachos Sancli Petri Gisiaci feci, sub
eal, ctim Anna elCaypha. Ut auleni ha?c carlula in- quorum proevideniia lunc locus ipse habebatur,
violabilis consistal, ante ipsum altare, mea manu scilicet de (|iiodaro nieo servo, noniine Reinerio,
el nianu filii mei siipranoininaii, lirmavi, coram stiaque conjuge et liliis ejtis. Interpellaverunt enim
subscriptis testibiis : Jolianncs prsepositus, Adelel- me pra'fati inonaclii de supradiclo servo, ul trade-
nius deFeluix, Odo de Monle Morenlii; Teduinus, rem illuin Sanclo Petro. Quod egb libentcr annui
filius Viviani; Wallcrius de Ancis, Rainaldus sene- pelilioni eorum. Tratlidi ergo eum Sancto Pctro,
scalcus. Ex noslris, : Gausfridus Bicolus, Oduinus cuin uxore el flliis, lali lenore, ut lam ipsc qtiam
major; Odo el Bcrnardus, fralres ; Brunellus; oninis successio ejus perpetualiler permaneanl in
Stepliaiius, fllius Ailrudis; Huboldus, Gislebertus, servilio loci ipsius. El, nt hscc conventio flrma per-
Bernerius , Gausbertus pistor , Hei bertus pislor, maneal, has lilleras in menbrana fieri jussi, ma-
Herbelinus de Rnpe, Guarnerius, Conslantius; Ro- nuque propria eas firmavi, et signum sancia? (193)
scelinus, prsenomine Equuliis; Tetluinus, filius Rod- inposui, cum uxore et filiis meis; seniori quoqiie
berli; Ernulfus, filius Otluini. > meo, nomine Waleranno (194), eas obluli corrobo-
CAPITULUM Lll. randas. Quas si quis parenlum meorum sive succes-
De teloneo Vernonis caslri. sorum meorum contradixerit, vel convenlionem
(Anle a. 1061.) desiruere leniptaverit, jaculo elernse maledictionis,
< In Dei nomine. Notum esse volumus omnibus cum Juda proditore, subjaceat. Subscri|isimus etiam
Christicolis , tam prsesenlibus quam futuris, ego lestes audientes el videntes. Hilduardus. Ricuanlus.
Ilugo monachus, cum filio meo Willelmo adhuc Milo. Guiiiemundus. Johanres. Alhaldus. Guarne-
puerulo, quia, pro remedio animarum noslrarura ritts. >

(193) Omissttm crucis.

(194) lsestcomes Mellenlis castri, Walerannus II, de quo stipra, cap. XLIV.
315 PAULl S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI 516
CAPITULUMLIV. A\ major, Gainelinus major, Hoduinus major; Odo,
De Letaldo et uxore et fralre, datis a Ilugone. filius Conslantii; Rainaldus Cossardus, Aibericus
(Ante a. 1061.) bovulcus, llilduinus Tirellus, Radulfus de Bello
< Quicuniqiie fidclis vel christianus hominem sibi Monle (197), Bernerius, Gerniundus, Guiardus, fi-
nodo servilulis subjiigalum pro Dei omnipolenlis lius Roscelini. Sienfredus scripsit, rcgnanle Henrico
amore Uberum dimiseril, sciat sibi a pio Domino rege. >
reddi merccdem tempore pcrpeluam. Ipsa enim ve- CAPITULUM LVI.
ritas, qtia? Chrislus csl, stios fidcles ad bene agen- De leloneo Rupis, qnod Guiddo et Ricliardus dederunl.
dum instruil, in cvangelio dicens : Dimittiie, etdi- (Ante a. 1080.)
mittemini; dale, el dabilur vobis. Iccirco ego, in Dci < In Chrisii nomine. Nolum esse volo lam pre-
nomine, Hugo cum filio inco Htigone et filia Bea- sentis qiiain futuri evi omnibus Cbristicolis, ego
trice, hunc mei jtiris collibcrtum Lctaldum, cum scilicct Guido de Rupe, una cuni consensu Ricbardi
uxore sua Amalberga et fratre Rannulfo, cum filiis fralris mei, quoniam, pro amore Crealoris nostri
el filiabus qui ex eis noti fucrint, cedo ad locum ac salule animariim noslrarum, nec non et pro re-
Sancti Pelri Carnotcnsis ccenobii, qualinus liberi in qnie aiiiniarum parenlum nostrorum qui de hoc ia-
serviiio ej'usdem loci retnaneant. Si quis aulem B H bcnti scculo transierunl, cl eorum qui propagatione
Imjiisce donalionis esse volueril (195), fisco regis noslra iu carne sunt futttri, Sancto Pelro Carno-
coactus libram auri persolvere cogalur. Et ul tcnsis ccenobii et fratribus Christo inibi militanli-
haec (196) donalionis mea? incouvulsa maiieat, mca bus , quibus jure debilo subiiiiiiisli.it obediendo
manu firmavi et manibus fidelium meorum corro- Gesiaci cella; ipsis, inquam, libens concedo ex-
borantlam tradidi. S. Ilugonis Bruslans Salicem, aclioncin lelonei, per omiiia siiccedeulia lempora,
qui hanc tlonationcm fecil. S. Hugonis, filii cjus. de navibus Sancli Pelri quse sub muititione nostra-
S. Bealricis , filise ejus. S. Radulli Mali Vicini. Rupis per Sequanam Rolomagum trap.seunl el inde
S. Amalrici. S. Ilcscelini. S. Hugonis de Arculo. redeunt. Hanc autem carlam, tam ego quam fraler
S. Rodbeni, filii Landrici. S. Gausfridi. S. Huberti ttieus, manibus noslris publice (irmavimus, inpre-
dc Roselo. S. Anslridi Gabardi. S. Conslanlii. canles Datban el Abiron pcrditionem atqtie Jude
S Benetliili. S. Widonis. S. Tedaldi sacerdolis. tradiloris pcenas omnibus illis qui conlradicere vo-
Actiiin est hoc publicc Gesiaco, regnanle serenis- lucrint Iinic largilionis nostroc dono. >
simo rtge Hainrico. > CAPITULUM LVll.
CAPITULUM LV. De consueludiiiibus dalis a Ilugone Pirario
De consucludine remissa a Hugone vkecomite. C
(Ante a. 1080.)
(Anie a. 1061.) t-Iii noinine sancia? el individua?Trinitatis, Patris
< Ego llildtiinus, Ilugonis vicecomitis filius, prc- videliccl et Filii el Spirilus Sancti. Ego Hugo, qui
scntibiis et fuluris noiiim facio, mc deseruisse ca- cognominor Pirarius, et uxor mea, Ledgardis no-
liKiniam qitam inj'usle iiifercbain lcrroe Saticli Pelrii mine, ct filius noster Fulcoisus, audientes vocem
Jociacensi, quam cidcin Sanclo Pelro avus meusi Pauli aposloli dicentis : Dum tempus hubemus, ope-
Hilduimis vicecomes contiilit, sicul ipse eam pos-i- remur bonum ad omnes; cujus vocis scnlenliam im-
debat; hoc esl scilicet omncs consueludines qttas ini plere cupientes, omnes consuetudiucs quas antc-
ea habebat, videlicet collocalioncm et pastum cani- ccssores niei habiieruiil, et ego actenus babui, con-
num, et insnpcr omnia quse pertinent ad vicecomi- tra jus et legem divinaro, in Droconis curte, scilicet
laluni. Ctijus lerrse noroen Calciacus nominatur, ett in lerra Sancti Pclri Gesiacensis, amodo dimitto,
alleritis lerroc Berncacus. Cujus consucltidiiiuin ca-. pro honore Dei ct sancto Pelro, ajiostolorum priu-
iiHiniain quam injtisle faciebam, me dereliquisse fa- cipe; ul ipse animam meam ct uxoris et filii mei
teor. Quarum rerum donum et guerpum super altarei inlroJucere dignelur in regnum ccelorum , Jhesu
sancti Pctri posui, simulque mecum fralor metiss rj Chrislo anniicnte, qui vivil et regnal in secula se-
Hugo. De qua calunnia me pcccasse graviter confi-- culorum. S. Htigonis Pirarii. S. Ledgardis uxoris.
lcor. Hoc igittir scriplum qui daropnare volucrit,, S. Fulcoisi filii. Ex parte quorum fuerunt hii : Al-
iu infernn, rum Juda tradilore Domini, crucialionemi berlus prcsbiler, Johannes eques; Gualterius, pne-
suslineat. Hujus rei audilores ct testis sunl istii nominc Goscclmus; Bemardus, lilius Ernulfi; Gau-
qtiorum hic noniina notantur. Droco archidiaconus;; slinus dc AlUa Via ; Ernulfus , filius Ernieiifiedi
Hilduinus, qui hanc calunniam dimisit; Hugo, Tc- Croculi. Ex noslra parte : Hugo, vicecomes de
duinus, Walteriiis slatuerius, OJo Rufinus, Ilugoi) Domicilio; Hugo de Aiga Curle; Guidardtis, filitis
Brustans Salicem , Willclmus dc Bacello Monie;; Roscelini; Radulfus deHcrii Villa, Ulgerius major;
Odo, filitis Aluzonis; Berardtts, Normannus dee Anscherius, filius cjus; Girclmus, nejios ejus; Odo
Guadonis Citrle, Johannes prseposilus, Raimerus,;, major; Bemardus, frater ejus; Elvisus milcs; Te-
Nicholaus de Julogilo, Warnerius dc Medanla, Ilugoo duinus el Bernardus, fratres; Brunellus et Morelius,
dc Fagelulo, Johanncs cubicularius, Hulgcrius is fralrcs; Guarncrius, filius Germundi; Gtiariieiius",
(195) Sic, codd. (197) B : de Mollo Monte.
(196) Sic, codd.
 5u VETUS AGANO. - LIB. VII. LANDRICUS ET HUBERTUS. 318
lilius Ililduini de Ablani Monle; Rcrnartliis dc Pralo;; A secclesia?. Deinde, insiigante diabolo, qtioedam ne-
Httboldiis, (iliusMartini; Gausberlus major; Boldar- plis ejus, nomiue Ilildcburgis, uxor scilicet Rodberti
dus, filius Rainardi. Paulns scripsit monachus. > mililis de castro Ebroico, vi cl seculari poientia in-
CAPITULUM LVHI. vasit omnia quse sancto Petro malertera ejus, pro
De AigmCurte data a Geretrude. sua contuleral anima, el Dominum el aposlohnn
(Anno 1062.) ejus Petrum, tam ipsa quam prsedictus vir ejtis,
< In nomine sancla? el individiisc Trinilatis, Patriss exheredilavcrunl, et mundanos homincs heredes
et Filii el Spiritus Sancli. Cum cunctos maneat sors; facere maliierunl. De quorum facinore nos interiin
inreparabilis liorse, pra?cavcndum est unicuiqiie no- lacentes, Deo, cquissimo judici, examinandum lin-
slrum, ne leneat Ieviini iter, tentlenlem ad pcenas; qiiimus.
inferni; sel snminopere custodiat jttsticise seiiiilani, CAPITLLUM LIX.
diicenlem ad amcenas .-elcrnae viiae sedes, quami De reddilione Geneth Villm.
quidem cuslodire quisqiie poteril, si mandalis Do- (Anno 1066.)
inini inianter obcedire vulueril. Doiiiinicum quoqtie» < ln nomine Palris el Filii et Spirilus Sancti.
proeceptum esl, ul sua qitisque, pro Pei aniore, lar- " Adcla uxor quondam Huberli militis de Medanta
giatur; ait enini: Dnle el dabilur vobis; el, quicun-. casiro, lam praeseniibus sanclse Dci secclesisefideli-
que decleril calicem aqum frigidw lanlum in nomine> bus qtiam fuiuris, notum esse volo, quoniam paler
meo, amen dico vobis, non perdel mercedem suam. viri mei superius niemorali, Gisberli abbalis mona-
His el aliis Dei oninipotcnlis dictis, ego peccalrix, clioruiiique sanctorum aposlolorum Pelri et Pauli
Gerelrudis nomine, seciindum seculi dignitatcm noni ccciiobii Carnolensis prsesentiam humililer adiit,
infimis parenlibus orta , libenlissime, in quanlumy petens obnixe ut sibi et conjugi proprise uniquo
praevalet niea pusiMaiiimilas, obcdire studens, alo- eorum beredi, in manu firma ccnsttaliter concede-
duni quendam, quem jure, videor, possideo m Aiga, renl terram scilicet Genelh Villse, quse est in Vilca-
Cuiie, Deo omnipotcnli et Sanclo Petro Gesiaci, sini territorio; qua? tertia eliam pars villsevideba-
ccllse scilicct cienobii Cariioleusis, posl morlem, tur esse, cujus anliquum vocabulum, quia prsesen-
meam, bcreditario jttre possidendum, annuo; quali- tibus est perincognitum, fuluris scribendum mininie
nus idero, cui a Doniino esl diclum : Qucrcnnqueli- perpendimus esse profulurum. Hanc denique terram
gaveris sitper lerram, eiunt ligcila el in cmlo; el, dum vixerunt, jure heredes, visi siinl non injiiste
qumcumque solveris super terram, erunl solula el in, possidere. Qui autem post eos usurpando lenucrtint,
cmio; vinctila videlicet peccalorum meorum meiqtte. <_ cum aniinse sua? delrinienlo, sine dubio, cxinde pa-
cnnjiigis, nomine Hildiiini, filii Hcrniari, ct paren- radisum perdiderunt. De quoruro numero ipsa pec-
lum meorum, solval, ne judex equissimus, in tiltimo( calrix , peccata pcccalis adiciens, sub analheinatis
yxamine, cuni reprobis ad infernales poenas miltal; vinculo, per XX el amplius annos posl viri mei mor-
sel illaro nobis mellifluam vocem inferal, qua de- lem, conlra fas non limui michi retinere. Verum,
mulccbit juslis inqtiiens : Venite, benedicti Palris qtiia jam anus in luijus vitoemelis pedem impono, a
mei, possideteregnumqnod pciratum est vobisab origine malo principio eiim salubri consilioretrahere cupio.
munciti. Concetlo, inqtiam, ipsius alodi terram cul- Quo aditu id valeani facere , ipsa commtinis ratio
tam et incultam, irriguani ct aridam, prata cl sil- pandit videlicel ut hujns immanissimi facinoris
vam, ingressus ejus et exittis, aique sccclesiaepartes postulein vsniani, quse male tenui dimitiens. Unde
diias qnie sunt mei juris. Quandiii aiitcm vivens, minc ipsam inanum firmam primnm reddo, anle
tenere voluero, de supradiclo alodo duos hospilcs domnum noslriim comiiein Radulfum ej'usqtiefilium,
tantum inveslilura Sancto Petro, nnum scilicel pro- noinine Walterium , lerram yero relinens lirevis-^
pria volunlale, allerum prsefati conjugis roci peti- simoe vitse mese necessariam. Postquam ergo de-
lione. Hanc auleni carlulain manibus nominibusque functa fuero, nullo relragante, habeant monachi
prapriis corroborare volumus, et nominibus aliorum £> ' Sancti Petri ipsam terram perjieluo possidendam.
coiroborari dignum duxiniiis, ut, si forte aliquando Huic quoque reddilioni prsebuerunt assensum An-
(quod absit!) atiaminarc voltierit inscriptam no- sclierius gener meus et lilia? cjtis, quarum nomina
siram lianc dationem quam feciinus, anathcmalis sunt hoec: Havisa, Mabildis, Avicia, Adela, llelvisa
jtignlo feriaiur el ante judices digna lege acriter quoque, jam conjugala cum viro suo statuali. Qt.a
castigaltis, tres auri libras solvat et ejtts nisus mi- vcro in locum untim eas colligere nequivimtis, et
nime valeal. Actnm est hoc sccundo anno regni loca singula in quibus assenseriint el singulorum
Philippi regis atlhiic pueruli, gubernante ahhate loeorum separatini huic cartula? inserere curavimus.
Lantlrico locum noslrum. Paulus monachus scri- Ilaqtieante comilem Radulfuni filiiimque ejus Wal-
psit. > terium fuerunt hi : Gausfredus de Guminelli, Simon
Haec auteiii malrona Gerelrudis anlcquam secu- de Monte Forti; Mainerius, frater cjus; Radulfus
lum moriendo relinquerel, sancto Petro el nobis Malus Viciuus; Rodherlus, filius ejus; Arraldus,
pradictum alodum reliquil; ct per plura lempora Sansgualo, Waszo, Urso de Fonlanis, Albericus i.'e
possedimus, non soltim ca vivenle, set eliam post- Blara ccclesia, Gualleriiis de Montiaco, Guidardus
quam mortua fuil et scpulla ante fores atrii Gesiaci dc Stampis, Ilubcrliis d
?' 9 PALLI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHl 32C
d"5 , Odo, filius Cuschae; Odo, frater Frohardi; A roborationem propria? manus manuumque testium
Er'cus, Rogerius Normannus, Ulgerius major, Odo stibscriplorum, pcenam excommimicationis subscri-
niajor; Bernardus el Amulfus, fralres; Gausbertus bere maudavi; ut quisquis huic cartulse contraire
major; Guallcriiis et Rainerius; fraires, Hnbertus, voluerit, cum Juda traditore, cum Dathan et Abi-
Johannes, Letaldus, Odardus de Alto monle; Hil- ron , quos vivos lerra obsorbuit; ctim Herode ,
dtiinuset Gtiarnerius, fllius ejus; Roscelinus equu- innocentum occisorc, et cum Nerone, Petri et Pauli
lus, Rainardus; Odo filius Ogis. In villa quse dici- inlerfectore, in infcrno pereal. Paganus vieecomes.
tur Ri annuil Anscherius gener Adelm, cuni filia sua Raiiisiiindis, uxor cjtis. Joscelinus de Boligniaco.
nomine Advisa. Hujus rei lesles sunt: Gislebertus ; Iltigo Comedcns Ruslicum. Odo de Vernugilo.
Eusiachius, filius Hugonis ex Ansellis Villa; Rodul- Ebrardus, filius Ernaldi. Joscelinus parvulus. Fulco
ftis; Girardus, filius Hugonis de Dorleeh; Adelel- prsepositus. Tcduinus, filius Ololdi. Fulcolinus de
mus, lilius Alfridi. Gerardus de Allealo. In Noviomo Nielfa. Herberlus vicarius. Guilierlus de Maisl.
annuerunt Mahildis et Avicia, sorores, filiae An- Ansoldus. Rodulfus 'et Odo , fralres. Teduinus Vi-
scherii. Hujus rei tcsles sunt : Gislebertus; Ansche- vanda. Ex parle Gualeranni monachi : Ulgerius
rius, filius Guantelmi; Guenelanniis, filitis Gisleberti major, Odo maj'or; Bernardus, frater ejus; Odui-
de Poriibus, Rogerius, filius Alfredi; Girardus, filius J3 nus; Arnulftis, filius ejus; Rainaldus Cossardus,
Htigonis de Dorlech. Hugo stalnalis in Medanla ca- Herberlus Illuns; Germundus el Bernerius, fralres ;
stro annuil, cum conjuge sua Helvisa. Tesle sunt: llilduinus et Ainalricus, fratres; Hilduinus Tirellus,
Sansgualo; Odo, frater Frohardi; Amalricus Sinc Odo de Alto Munte; Guarnerius, filius Germundi;
Pilo, Tedbaldus de Episcopi Monte, Gausfridus Co- Teduinus , Jilius Rodberli; Brunellus et Morellus ,
cardus, Gadelo; Teduinus el Jobannes, fratres; fralres; Sansgalo, Otoldus, Hubaldiis. >
Ascelinus , Ebrardus, Odo major, Ulgerius major, CAPITULUM LXI.
Gausberlus major; Rodbertus de Botonis Curla?, De quarta parle Guairiaci.
Mauricius, Bernardus, Rogerius pislor, Herbertiis, (Anle a. 1070.)
Tedbaldus, Ililduiiius, Briinellus, Garnerius, Ilil- < Vcritas, qua?Chrisliis esi, suis seqiiacibus jttbet
duinus Tirellus, Huboldus, Fulchardus. Hanc autem aliena non rapere et sua largiri. Ideirco, pro Re-
cartam manu propria firmavi, manibus comitiun demptoris amore, ego Ilugo, Brustans Salicem prac-
Radulfl et (ilii ejus Walterii corroborandum tradidi, nomine, quandam lerram jnris mei, pro remedio
necnon el oblimatum eorum. Huic vero operi si quis animae mese uxorisque mea?et (ilii mei, Sancto Pc-
hcreduin meorttm contradicere voluerit, curo Juda tro, Gesiacensis videlicet cella?ccenobii Carnotensis,
traditore pereat in inferno sine line. Aclum lioc VI[ C concedo, quartam scilicel partein sccclesioeel vilke,
amio Philippi regis, indiclionc VII (198). Paulus mo- quce vocalur Guairiacus, quarlamque parlem silvae
nachus perscripsit, el Gualerannus monachus ptoi et molendini alque pratorum , exceplo viridiario et
hoc ipso XXX libras nummorum dedit, prseler mi- culluris. Ut aiitem hseccartula firma maneai, mauu
niina cxenia. mea et nianu senioris mei coinilis Walterii, in cujus
CAPITULUM LX. comitalu est, manibusque fidelium mcorum, cor-
De consuetudine vinem Guarini clerici el Guallerii; roboravi. Si quis attlem contra hanc donationem
Franci. aliquid templaverit agere, in inferno inferiori mit-
(Ante a. 1070.) tatur, ubi ignis, qui nonquam exlinguilur, euin ar-
< Notum sit omnibiis sanciae Dei secclesia?(ideli- deat; el verniis, qtii noriquam morilur, cames cjus
bus, tam prsescntibus quam fuluris, quoniam ego> Conrodal. Atlens eliam hitic dono, sanclo Pelro con-
Walterius, prsenomine Paganus, Teduini iilius, ett cedo quaudam collibertam , noniine Ingelburgim,
vicecomes castri Mellentis, pro adipiscendis a?iernae : filiam scilicet Guallerii Caprx. Alque ex ambabus
palrioc prsemiis, de his qttse in seculo prsesenli le- rebus donum super allare sancli Petri publice po-
nere videor, ttna cum conj'uge mea , nomine Rain- sui. Cttjus rei lesles snnt bi : Huao, filius meus;
stiinde, pro anima patris mei et malris meae, sancto) O Beatrix, filia mea; Adelelmus, Frodmundus, Odo
Petro, Gesiacensis videlicet ccenobii Cantotensisi Donzellus, Ansfridus Imbardus, Htiboldus niajor,
cclla?, consuetudincm quam michi clamo in vineami Hubelinus, Bernardus, Hugolinus. Ex parte mona-
Warini clerici remilto. Dono etiara consueludinemi chorum : Gausfridus Bigolus; Arnul, frater ejtts;
vinese Walterii Franci, quam dederal ipse sancloi Oduiims, Rannulfus presbyter, Rainaldus Cossardus,
Petro; ul nulliis heredum meorum deinceps audeatt Advenlus, Gausbertus, Fulchardus, Rodberius de
quicquam consuetudinis in his vineis repelere. Suntt Gizecio el Arnulfus, filius ejus. i
aulem hse vineae in lerritorio Maisiaci, villse mese. Hic vir ex superioribus caslri Medante extitil,
Posui denique, per deprecationem Gualeranni mona- sccundum sccttli dignitalem ; prsedia el divitias lcr-
chi,mctaspetrinas quse dividant sancli Pelri terrami renas pro Dei amore relinquens, comam capilis
ac meam, ne amplius sit jurgium inter me el mo- el barbam, in hoc ccenobio sub abbale Landrico,
iiiichos sancli Pelri, seu servos meos el servos5 lotundit, et, habitum monac.hilem suscipiens, de
corum. Ul aulein ha'c carla firmior periuancal, postt seculo nequani ntidus tolum se conlulit bonis
(198) Indiclio VII convenit cum a. 1069, noni autctn cuin a. 1066. Art de vir. les dat.
321 VETUS AGANO. — LIB. VII. LANDRICUS ET HUBERTUS. 3.2
ope.ribus informari. Qni , summum obccdieniioeA contradicere voliierit, legibus convictus, et auclo-
el htnnilitalis apicem COIISCCIKIMIS, a prscfato ritaie Dei excommunicatus, libram auri judici per-
abbate provisor et custos Gesiaci loci constitui- solval, et conatus ejus inefficax perinaneat. Tesie-s
ttir. Quem cum sine dolo et ambilione regerel hujus rei sunt ii : Radulftts, filius Gualonis presbi-
feliciler, quanlse simplicitalis et caslse aslutise tcri; Gnaldricus de Rangisporl; Sigismundus, filius
cxtiierit prudens lector conicere in solo sermone Ernaldi de Brugilo; Guillelmus cilharedus. Tesles
potest (.199).Nam cum, quadam vice, cum abbate in Gibtiini, vice sancli Petri, cui se sponte subdidit :
v.lla qua? vocalur Fonlinidus comedissel, et ad mo- Ulgerius major, Gausbertus niajor, Rainaldus Cos-
nasterium feslinus redisset, a fratribus inquisitiis, sardus, Johannes, Radulfus, Amalricus Bornus,
utrum eo. die comedisset an non; in se reversns Alcbnus, Ernulfus. Facta est hsnc libertas secundo
paulidum hererc ccepit animo et cogitare, inlra anno regni regis Philippi adliuc pueruli. >
se dicens : Si dixero comedi, forsitan jejuni prse- Nunc verlamus calamum ad cartas quse rest.-nt,
varicalor csse reprehendar; atque si verilalem dc- quia Gcsiaci, quas in manu habuimus, perscripsi-
nego, mendacii nevo correptus abibo. Tunc, fratri- mus.
bus interroganlibiis , respondisse ferlur : < Si do- CAPITULUM LXIII.
< mnus abbas comcdit, et nos; set si domnus abbas De viueis et domo data a Firmato, canonico Sttncti
< non comedii, nec nos. > Postquam vero de pre- Leobini.
senti seculo decessil, lilius ejus, equivocis nomini- (Ante a. 1049.)
btis, functus sub ballco militari, bonis moribus a < (200) In Chrisli nomine. Ego Firmaltis saccrdns
patre non discrepans, in prsedicta villa, scilicel in Sancti Leobini Dunensis castri, nottim volo esso
Gitairiaco, sanclo Pelro , simili modo ul paler ejtis, lain presenlibus quam futuris , qualiicr, ob rcnie-
aliani qtiarlam parlem villa? concessit, doniiinqiie dium animse mcse et fratris mei Elberti, do Sanclo
super aliare posuit corani tcstibus, ex eadem parte Pelro Carnotensi domuin nieam sitani in castro Dtt-
investituram motlo uimm hospilem relinquens; nense, non longe a monasierio sanclae Dci geuilri-
atqtie, post hiijus vilae curstmi, lota pars inlegra cis Marise; lali si quidem ralione ut.qiiandiu vixero,
exisiat; qualinus beredes ejus, ex tiinc in anlea, per voluntatem et Jjussionem monachcrum Saiicti
inedietaiem villa? possitleant, et sanctus Petrus, pro Petri, eam cuslodiani ipst-.iue, jure dominorum, in
ingressu ccelestis palria?, tanlumdem habcal. pcrpeluo possideant. Si quis autcro, prseinonilus a
CAPITULUM LXII. diabolo, calumpniam vel vim Sancto Petro inferre
DeCibttino et Gualando, el uxoribus eorum. p leinpiaverit (quod miniiue e.->timo),pontificali au-
(Anno 1061.) cloritate se dampnandum in perpeluum scial, nisi
< In nomine saiictocel individua? Trinitalis, Palris dignam fecerit pcenitenliani. Hoc ergo, ut firmum
et Filii et Spiriius Sancti. Cunctis pateal fidelibus, permaneat, meo pastori, domno Tcoderico ponli-
lani prsesenlibus quatii fultiris, de quodam homiuc, flci, cujtis tempore hoc egi, corroborandum obtuli.
Gibuino noniinc, qui in terra sancli Petri decem Do eliam beatissimo Pelrojuxta Sancium Alblnum,
cl octo annis libere niansit. Quem paler meus, vi- in lerritorio supra dicti castri, trcs quartarios vi-
cecomes, Teduinus nomine , vi el polcstale sibi nese, absque ulla consueludine; ilem dimidium
jure servilutis usurpavit. IIoc namque accidit, ut aripennum vinea?, juxta vincas fralris mei Ailberli.
summum j'ns siimma sit injuslicia. Tenuil ilaque Hujus rci testes sunl isli : OJo archidiaconus, Odo
paier metis eundem hominem, ct cgo, post ipsum, decanus, Fredericus presbyter, Dago presbiter,
per plusculos annos. Verum, quia ex una re male Godescaudus miles; Ascelinus miles el Hugo mi-
possessa plurima suslanlia persepe corripilur, li- les, lilius ejus; Odo Brunellus; Engelbaldus miles
iiiorecruciaiuumselernortim ductus, pariicr et amore el Rainaldus, lilius ejus; Dodo, Sancti Petri canoni-
Dei omnipolenlis , dicenlis : Solve fasciculos depri- cus; Elbcrtus, Hildicrius clericus. >
mentes et omne honus disrumpe; ego, inquam, Wal- D CAPITULUMLXIV.
lerius, prsenoroine Paganus vicecomes, ct uxor mca Manus firma cle Trunniaco.
Raisindis, per qiiam supradicli hominis servilutcm (Anle a. 1070.)
possederam, versa vice, Gibuinum, fratremque ejns i In nomine sancla? ct individuoe Trinilatis. Ego
Walandum, et uxores eorum omnemque prolein Landricus abbas, et omnes monachi ccenobii Car-
atque omnem eorum seqtientiam , a jtigo servilu- nolcnsis, nolttm esse volumus omnibus, tam pisc-
lis absolvo, el vineas quas idem Gibtiinus Arnulfo scnlibus quani futuris, quoniam ad nos venit qui-
de Medanta castro vendiderat dimillo. El, ut hec d.im, nomine Roszo, poslulans sibi dari nostram
facta liberlas firma in seiernum permaneal, piopriis quandam tcrrulam quam ipsc quidcm per anleces-
nominibus, ctnn signis manunm nostrarum, corro- soressuos reclamabai.Terra autem dividitur duabus
boravimus hanc cartam, el aliis corroborandam tra- partibus, una quoque in Trunniaco, altera Gouima
didimus;ut, si forte aliquis male sanus aliquando sita esl. Deprecatus esl etiam ut fratri suo, nomine
(199) Quse de Hugone inde sequuntur absunt a derici, Carnolcnsis episcopi, qui viia functus est a,
coti. R. 1848.
(200) Hanc chartam retulimus ad tempus Theo-
523 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI 324
Alcberio, conccdercmus et uni heredi eornm; quoil ,\ nostroccenobio,proprsefatis rebus datis, reciperetnr;
qiiiilem fecimus, eo quoque tenore, ttt in milalc si vero mors cum in clericali babilu prsevenirel, cor-
aposloloruni Petri el Pauli, qua? est in mense julii, ptisejus in cimiterio liumarctur. Quod libenti animo
XII denarios de ccnsu reddanl. Qucm lermimim domni ejus, Bernardus videlicet de Buslo el Walte-
si iransgressi fuerint, cniendent, et lerraro proe- rius de Monte Mirabili, assenserunt, et dc suis rebus
'iiclam tciicanl. Ul aiitcin hscc carlttla inviolata prsefatum donum.ut in suis Incis dicelur, augere ma-
inaneat, nostris cam nianibtts corroborari censui- luerunt; etstipcraltarcaposlolorumPelri etPaulipu-
mus.S. Landrici abbalis. Rainerii prioris. Marcuini. blice, in pra-scntia umnis congrcgationis alque plu-
Rodberti. Arcfasti. Agenardi. Durandi. Raimundi. rinioruni homiiiiim, poni mandaverunl, et apicibus
Ernaldi. Albcrti. Magcnardi. Martini. Patili. R.igc- omnibus posteris notificari jusseriini; omnes con-
iiitldi. > traire conantes nodo excomniunicaiiouis constrin-
CAPITULUM LXV. gcnles el eorum animas, nisi rcsipucrint et ad sa-
De duabus areis redemplis a Lctndrico. lisfaclionis remedium confugerint, in infernum
(Anle a. 1061.) imprecantes labi, cum diabolo veniam el requiem
Notum esse volumus, ego Landricus abbas et habiluras. Htiic rei assensmn prsebtiit Gaiisfiidus
omnes monachi sancli Petri ecenoLii Carnotensis , B dc Medena, qui eo tempore honorem Alogiae ex in-
lam praescntibtts quam fuluris, qtioniani, III nonas legro lencbal. Assenserunt eliain Mahildis, conjunx
novembris, Wallerius, cognomine Fugans Lupum , ejus, et Willelmus, privignus Gausfridi, alqtie Wal-
euni uxore sua Unberga atque privignis, Simonc, tcrius, filius cjus. Alios lestes subscribercm, si su-
Milesinde et Oydela, annuenie donmo suo Guarino , perfluum non videretur. >
curo uxore stta Adelaitlc, duas areas tcrroe, cum CAPITULUM LXVII.
dtiobus incolis, sanclo Pelro perpettio liabendas ili- De lerra dctta a Mahildt malrona.
misil; proindc a nobis unuin cqumn accipicns, trcs (Antea. 1070.)
libras valenlem, cl orationum beneficia. Terra au- < Quicquid boni agitur, in ipsius nomine agilur
lem ipsa est supcr clausum noslrmn, in vico qui a quo homo ul bouum velit inspiraltir et ad agen-
rcspicit ad porlam quoe esl jnxta Sancli Michaelis, dum erigitur, ct usque in finem pcrseveralione fa-
olim quidein ab abbate Arnulfo a.l leinpiis concessa cliisperfectusinaeiernum reinuneratur. Domnaigittir
Tcudoiii, antccessori Warini de Turre. IIujus rci Mahildis, pro redemplione animaa suse alqne ani-
lcsles sunt : Ansoldus dc Mungerii Villa, Wallcrius marum senioruin suorum, Willelmi videlieet alque
de Mutihcri Villa; Gausfiidus, filius ejus; Landri- _ Gattsfridi, ac parentum filiornmqiic suorttm, dedit
cus, lilius llungerii; Stepbanus ct Adveiitius, filius sancto Germano terram, qtise, juxla ejttsdem eccle-
ejus; Hugo presbiter, Fulco Eunuciis , Oidelcritts ; sise cimitcriuin sila', dividitur via, qua pergunt ab
Girogius, lilius Gauscclini; Ermenoldus, Slephaniis, eadem basilica ad Colnmmerios, el ab eadem lerra
Teduinus, Wariuus pistor. Acliim esl Carnolis pu- terminalur; el liinc dc Monle Canori cl ab Algunui
blicc, in ccclesia sancti Petri, regnantc Hcnrico Villa, alque, cx allera partc, de Ulsiaco et de
rege. Paulus monachus scripsit. > lerra lnsuloe et de lerra de Balduino. Tolam hanc
CAPITLLUM LXVI. lerrain cum pralo, sicut iu dominicaiu obtinuerat,
De sancio Germctno Aliic/im. donum supcr altarc sancti Gerniani posuit. Cujus rci
.(Ante a. 1070.) lestes existunl : Algrinus; Adelelnius ac Natalis,
< In Chrisli noinine. Ego Landricus, gratia Dci, sacerdotes; Guiddo Guariui, Rodberltis Lamberti.
abbas cumobii Carnotensis, et omnis monachorum Hoc ipsum donuni, sicuti malcr feccral, ila domniis
congrcgalio michi conmissa, notum esse volumus; Willelmus filius ejus libenler coacessit. Hujiis rei
cunctis siicccssoribus noslris, lam presenlibus quami sunt lestes : Walieritts, Iltigonis fraler; Eirardiis
fuLnris,qnoil quidam presbiter oecclesisesancli Ger- de Busio Loco, Walterius de Monheri Villa, Hamc-
mani Alogia?,Natalisuomine, lantse dileclionis et amo- D linus Livarccus, Briccius de Castello Leti, Gausfri-
ris crga nosel locum nostrtim extitit,ul,sanus mcn.le dtis, Hugo de Barzilleriis, Rajenaldus Gausfridi,
et corporc, quesierii a domnis suis, dc quibus prse- Bernardus de Villa Abonis. >
diclam ccclesiain et alias res in beneficio lenebat, CAPITULUM LXVIII.
ul omnia quse ab eis videbalur possidcre, pro Dei De victdala ab ectclemMahilde.
amore ac redemplione animarum suaruin, faculla- (Ante a. 1070.)
iero ei tribuereni iransfiindendi in potestatera sanctii < ln nominePatriselFiliiei SpTitus Sancli. No-
Pctri et monachorum ejus; qualinus jure perpctuo, lum esse volo omnibus sancta? Dei secclesise fidelibus,
sine ulla caiumnia, possideanl el habeanl pra?falaini tam presenlibus quam fuluris, qttod ego, Mahiltlis
scilicet aecclesiam, lcrranique ad allare pcrtiuen-. nomine, quse, licredilario jure, honoiis Alogiae,
de
tCiii, offerendam et sepiilluiain , dccimulasqiie quas3 divino nulu, domna esse videor; pro Dei amore,
tcncbai, molendini iinius mcdietalem, lerram(|tte3 quo omnia quae ad usum vitse humanse perlinent
aratri unius; el in AIio Pedaneo dnos aripennos vi- habeo et cui omnia debeo, seu pro honore beali
nc;c, eo qttidein lenore, ul, si aliquando volunlass Petri, apostolorum principis, cui, inter alia dona ,
ci suggereret venire ad motiacbilem habilum ini accclesiam sancti Germani in ipsa Alogiscarea con-
 we VF.TUS A.GANO.— LIB. VII. LANDRICUS ET HUBERTUS. 526
cediinus; nuncquidem publicam viam, quse aclciius; A 1 fcssionis, tam praescnlihus quam futuris, nos mo-
juxta parietem ipsius visa esl ire, pro remedio aninia?; naclii sancli Petri, quia, postqiiam vicariam de Mi-
mea? vel parenlum meoruin, ab ipso loco amoveo,, lani Villare emimus, sicut superius tliximus, ab
ut, ab hac die in antea, foris eat eadem via procul1 omnihus his ctijus esse videl.atur, filii Fulcherii de
ab secclesia, ut monachi inibi commorantes a com- Scrincolis , videlicel Hiduinus et Walierins, viva
nicanlibus atque exacloribtis tributi consuetudinaiii, vocc alquetoto nisu, insiiuctu diabolico, reclamare
sine inquieiudine aliqua, sint remoli. Hanc auteroi cceperunl, variis modis injuriam nobis facientes;
cartulam fieri jussi, ac donum vise proefalseper earoi tandemque resipiscenles, et de peccato suo veniani
super allare aposlolorum Pelri el Pauli posui, crucisi posiulanles, sponte, gnerpiiin vicarise quam recla-
signum mea manu imprimciis; idem fieri jubens bis; mabant super altare sancti Pelri ponenles, et venia
qui mecum aderant prscsenles : Warino proeposito, impelrala quam poscebanl, nosirarum precum par-
Eirardo, Bcrnardo dc Barzilleriis, David. > licipes noliiscuro esse cccpcruul. Tesles auieni ex
CAPITULUM LXIX. hac rc de noslra parte fiieriinl : Frodlandus et Gun-
De vicuria empta de Milanis Villare. baudus, Jilitts ejus; Stepiianus major, Laurentius
(Antea. 1080.) cubiciilariiis; Hcrbcrliis et Warinus, pislores ;
< Quoniam, juxla veritatis scntenliani, iniqitit tc, B Walterius sarlor, Hubcrlus nialriculariiis. Ex parle
hiibumlanlc el miillorum carilate refrigesccnle, res coruiii : Giraldus, arniiger Wallerii. Si quis vero
qna? a priscis fidclihus ecclesiis collala?siinl ab inli- huic cartubc conlraire templaverit, nisi ad emen-
delibns insaciabili cnpidilale iiivailunlur et diripiun- dalioncm resipiscens confugeril, anallieinalis jugnlo
liir.ct, sectindum propheliae vaticinitim, raro i;i- sauciatus, in inferno, tuin Anania el Saphira sa-.
veniuir qui cx adverso ascendens obponat nmrum crilegio peremptis, sine flnc poenas lual. >
pro domolsrael, perulile est ecclesiaruro culloribus, CAPITULUM LXXI.
ad confulandam calunniam pervasorum, de rebus De medietale sepullitrm et pctnis
alque candelm a'ccle-
cisJcm ecclesiis tradiiis cirograplium condere et siw Alogim, dala a Watterio de Moitte Mirctbili.
servare. Quapropter nos cenobitic beali Pelri Car- (Antea. 1080.)
notCDsis stnduimus lilleris mandare donuin quod < Notum csse volumus oinnibus successoribus
(eril Fuliheriiis , Girardi filius, apostolo Pelro, pro noslris, videliccl nos monachi sancti Pclri ccenobii
sua siioriiinqiie parcnlum attiinabtis, dc vicaria Carnotensis, quia, poslquain Bernardus de Buslo
qiiam habebat in Miiani Villare et in omni lerra secclesiam sancti Germani de Alogia, vivenle Lan-
beati Petri. Ipse quippe, el oinncs qiiorum noinina <- P drico abbate, pro saluleaniinse suaecontulit, tjuidam
infeiitis scripia sunl, qtti in supradicla lerra per clericus, nominc Walterius de Castelli, cui voca
ctmi aliqttid habere videbantur, dedcruiit beato bulum esl MonsMirellus, in eadem scccle.V-"Jamare
Tetro quicquid sibi conipelebat jure; el acceperunt ccepit mcdietaiem septtltiirse, panis cl caiia.Iariun.
kariiative a Gausfridu Nigro, domnus Fitlcheriiis Tandem noslris Jlexus petilionibiis alque peeimia,
XL iitimmorum solidos; liigelranniis de Nociaeo X quicquid in pricdicia oecclesia habere dicebat, pro
solidos; Ilildniniis, filius Fulcberii de Scriniololis, animse sua? remedio vel parentum suorum, volun-
X solidos; Herveus de Calctulo XXV solidos; Ilugo, tariic sanclo Pelro, in usibus fratrtim, conferre de-
fraler ejus, V solidos etsocielalem; Rogerius jinc- crevil; el filiiim siiuin Walierium, jam clcricum ,
noniine Cochinus, X solidos; Ftilcbo quoqiie, filius ad hanc urbem venire, aique guerpum proedictarum
ejus, V solidos, el Rainaldus aitcr lilins scmimodiuin reriim super altare Petri apostoli publice, coraro
avenoe. Hii omnes, quos memoravimus, donum nobis clfaniulis noslris , ponere jussit, tit.abilla
prscfaia? vicarise supcr aliare beati Pelri posueruiil, die in antea, possideamus et habeamus, ahsque
pracsenlibus his quoruro nomina memoria? mandare ulla inquieliidine ciijuspiam caluinnialoris. Qui,
maluimus : Gauscelimis de Fragani Villa, filius ej'us complens quod jusserat pater, XXII sibi solidis a
Roscelinus, et Gerogius, el Walterius, nepos ejus; D I nobisdatis, ad patrem rctliil. Cujus rei uotitiam, ne
Rodberliis Adoratus, Guiiteritis Grtieni Ad stiai- tradalur oblivioni, liuic operi maluimus inserere;
sellam; Gallerius, Archeiioldi filius, Udo de Scri- atque, si quispiam heredum priefalorum calumniaui
niolis. Isli ex parle ipsorum. Ex nostra parte : lemplaverit inferre, peccunia proinde daia obiciatur,
Walterius trapezela; Bernardus, filius Vulmari; etjudices, anlc quos cuiquam liiem intulerit, auri
liermcrius presbiter, Landricus major, Walterius libram ab eo exigant; conatus quoque ejus intf-
major; Durandus, Gualdrici filius; Laurenlius cu- ficax permaneat, et tamditi excominunicatus per-
liiciilarius, Gerogius canonicus, Giraldus archima- sletquamdiu in bac periinatiaperstiterit. Tesleslar-
girtis, Hefberlus archimagirus, Guarinus echono- gilionis qiiaro fccit Wallerius, prsenomine Infans,
mus, Oidelerius stabularius; Tescelinus, filius Hil- el filius ejus, sunl hi qiiorum nomina curavimus
degarii; Ftodo; Gisleberius, fllius Lorini. > subscribere. Ex parte ejus fiierttnt hii : Droco de
CAPITULUM LXX. Domicilio, Niliardus, Hubertus de Monle Mirelli.
Item de eadem vicaria. Ex nostris : Tedaldus, frater Huberli quondam
(Ante a. 1080.) abbalis; Fulcardus, Oidelerius; Gausfridus el Hil-
Notum essevolumus omnibus chrisliana? pro- dulfus, fralrcs; Gjlduinus, major de Sesni Villa;
327 PAULl S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI 328
Durandtis filius, rasalor: Durandus faber, Harduinus A viuni, cum omnihiis terminatioiiibus suis, perlinen-
ctGaudius, fratres; Rainaldus agaso, Haldricns libus ad ipstim alotlum. lu Rovredo quippe villa cst
sulor, Ilerbcrius pislor, Rainaldus adlocatus. Isli mansus unus cum terris et pratis, pcrlinens ad
cl alii viderunf poncre guerpum super allare priu- prsefalum alodum. Itaque-, in commune consentien-
cipali. i libtis omnibus propinquis noslris, prsediclis viris
CAPITULUM LXXII. ea ratione Iradimus ac vendimus alodum nostrum,
De lerra data in Corbonensia Girvarclo. ut, ab bodierna die et deinceps, eundem alodum
(Ante a. 1070.) possideant, potestatcmque habcanl vendendi et
< Noium csse volunius omnibus chrislianoe fidei dandi cui voluerint, sine ulla calunnia. Terminatur
ctiltoribus, lain prspsenlibus qtiam ,fuluris, ego deniqite abunolaterc OJana fluvio; scciindo latere,
Landricus ablias ccenobii sancti Petri Garnotensis, via publica; lercio, lcrra sancli Launomari >
curo omnibus iniclii commissis, quod qttidam iuiies, qtiarlo, alotlo Ruinnaldi. Si quis auleni liereduni
Girvardus noniins, in Corbonensi tcrritorio olim iiosirorum hanc vcnditioncm infringere vel ca-
queniditm alodum emit a qiiodam hoinine, Ansbcrto ltimpniare lemptaverit, iram Dei iiicuiral, et quod
nomiiie, et ab aliis quibusilam, quorum nomina in " repelicril non cvincal; set cui lilein inluleril libram
subsuquentibiis hahcnliir. Undecarta facia esl, ct auri persolvere cogatur. Qualiiius aiitcm finnior
a duce Htigonc alque a coniite procfati terriiorii hocccarla permaneat, manibus propriis corrol.oravi-
corroborata. Quandiu ct libuit, posscdit cl lenuil; mns, alque ducis Hugonis nobiliumqtie virorum
postea censualiler a Gishcrlo abbate dala csl in corroborandum dedimus, quoruni nomiua maiida-
manu lirma duobus prsefati Girvardi parenlibus uni- vimus subscribcrc. S. Ilugonis ducis. S. flliorum
que bercdi corum, eo quidcm tcnore, ul, slatuto ejus, Olhonis et Hugonis. S. OJonis comitis. S#
leinpore et die, census redderetur; quod si in red- Hugonis, coroiiis Cenoiriannoruni. S. Hervei, co.
dcndo tardi cxtitissent, lcgaliter cniendarent et mitis Maurilanioe. S. Lambcrti vicecomitis. S. Wil-
le:raiii non perderent. Ex hoc carta facta 'et ab lebniadvocati.S. Siefritli. S. Aimonis. S.Gualeranni.
omni fratrum (201) corroborata. Post qtioddam S. Erlandi vicarii. Dala est VII kalcndas Julii ,
interslitium lcmporis , in caslro Maurilania? voraci anno primo regni regis Chlotharii. >
igne crcmata esl. Nostra quidcin icropcstale cunieam Nostri deniqtie antecessores hanc sibi cartam suf-
requirerem ad videndum, confessi sunt cam miiiime ficere crcdcnles, in archivis ecclesise servare ru-
sc babere , obnixe flagitanles , ut eis clcmcntia no- ranles , ad poslerorum noiiciam, super hac rc alte-
slra cam renovarel, ct, siinili niotlo ut prius inal- - ram scribere ncglexerunt, proctcr manum firmam
tcra carla positum crat, duobus et uni hcretli eorutu quam datam csse ab abbale LanJrico prsefali suniiis.
concederem. Quod et feci, statuens, ul in feslivi- Nunc crgo stilus ad cellatn Lcdonis Curisefestinus
tatc sancli Retnigii, sine dilatione, censum redde- vertatur, alque carias tantutiimodo duas qua? Lan-
rcnt, quinque scilicet sol. nuiiimoriim; qtti si ncgli- drici abbalis lcmpore dalsc stint scribenles, (iiicin
genlcs in reJdendo exliterinl, legaliler cmendent, faciamus, ct sic ad abbalis Huberti (203) carlas
el terram non perdanl, donec deflcial lercius heres. pcnnula nostra currat.
Placuit eliam huic pagina? cartam Girvardi inserero, CAPITULUM LXXIV.
qiiain super altare sancli Pelri, oracfatam tcrram De cella Ledonis Curim dala a Wallerio comite.
dans, posuit. > (Fcb. a. 1055.)
CAPITULUM LXXIII. < Summe (204) ncccssarium unicuique noslrum,
De alodo emplo a Girvardo milite. ut ex bis qnse in hoc mundo sunt sibi a Deo collala ,
(25 Jnn. 934.) proptcr honorificciiliam Oinnipotentis, secclesias in
< (202) In Dei nomine, Noium esse volumus cun- sanciorum memoria laie per orbem construcias,
•ctis fidclibus, tam proesenlibus quam fuluris, ego apostolorum vitlelicet celcroriiiiiqne sanctorum lo-
videlicetLambertus, filius Ansberli, cumGirberga, D cuplelare muneribus. Dignum est itaque apostolum
sorore mea, necnon el propinquis nostris Guaningo Petruin placare quam optimis donis , qui summum
ct liliis ejus Gadilonc alque Ingone, el filia Girbcrga, lenel apicem a Domino ligandi solvendique pecca-
quia nostrum alodum, qucm in lerrilorio Corbonensi niinum nexus in terra el in ecelo. Iccirco ego, comes
aclenus heredilario jurc posscdimus, Girvardo mi- WalteriiiSjprosaluteaiiimoem.-reetremedioanimarum
lili fratrique suo Gertranno, Odoni quoqtte atquc antecessorum mcorum, lattde fidelium noslrorum,
lldegario, transfundendo dislrabimus; accipientesi superiorem secclesiam Ledonis Curiae fratribus cce-
ab eis in argenloXXIIl solidos nummorum. Esl au- nobii sancti Petri Carnolensis, per dcpiecationem
tem alodus ipse, quem vendinius, in villa Condatoi Landrici ahbalis, conccdo aique submillo; quatinus
nomine, cum terris cultis et incultis , pratis et pa- inonachi ejusdcm ccenobii liberam babeanl et possi-
scuis, areaque molendini unius super Odanam flu- deanl, sicut ego , el patcr ineus Droco comes, ha-
(201) Sic in codd. editse sunt; eas cjusdem abbatis, qusc solo in coJ.
(202) Confecla est charta isla lempore Ragcn- B referunlur, mox quoqiic prodemus.
lredi, episcopi Carnotensis. (204) Exstat in G«/(. CVirisf., l. VIII, instr.,
(203) Complures hujus Huberli charloc jam suprst col. 302.
 329 - VETUS AGANO. — LIB. VII. LANDRICUS ET HUBERTUS. 330
buimus et possedihiiis, remola omni consueludinee A levam, atque medietatem tributi Calcedac, sicut
et inquietudine archidiaconi. Concfedoetiam terramti Trenna aqua currit. Quae, quamvis videantur essa
intra vallem, sicut olim castium fuisse vidclur; de-- dona parvissima, tamen, quia fide plena et integra
cimam quoque pecudum atque jumenlorum, cande-i- devotione hsec cxequor, nequaquam incredulus ero
lam et panem, necnon et sepulturam hominumn illius elogii dicentis : Qui dederit tantum calicem
inibi habitaiitiitm; inferius quoque uniimfurnum, , aqum frigidm in nomine Domini, mercedeni accipiet.
cum terra in qua situs est, qui omnibus incoliss Ut enim ait Scriplura : Regnum Dei tanium valet
superioribus et inferioribus sit singularis : quod si,i quantum habes-. Placuil etiam hanc carlam, ut sein-
solus non sufficit omnibus. ncnio alteruin potestaiemn per inconvulsa permaneat, manu donini mei Walle-
edificandi habeal, neque inferitis neque superius , rii comilis et mea atque omnium nostrorum tidelium
nisi monachi quorum erit emohimenium furni. Do 3 prsesentium manibus corroborari, et lnler cetera
eliam per canipos terram quantum aratrum eorumi donaria in archivis monasterii reponi; qualinus mo-
arare polerit* ctim decima; non loitge quippe abt» nachi j?roefati ccenobii res datas a me, quandiu
a?cclesia molendiui unius medieiaiem el piscato- mundus perstilerit, habendo possideant et possi-
riam unam in Villa Nova^Assensum deiiique^onini- dendo habeant, atque semper pro nostris delictis
bus meis fideiibus proebeo, qiiatinus derebus pro-'- " Deum exorent, ut, vel in ullimo examinc, a juslov
priis quas ex nostro beneficio videntur tenere, lainl judice Deo mereamus veniam noslrorum deliclorunn
in lerris quam in decimis, licentiam habeant dandii Si quisautem profanus aliquando hanc cartain vio-
sancto Peiro,ut praefatus locus, cui deditnus ini- lare lemptaverit, nisi cito resipuerit et ad salisfa
titim, deserviatur a monachis die noctuque; ett ctionis remedium confugerit, cum Dathan et Abiron,
non solum per me, sed etiam per fldeies meos, au- quos suse presunlionis merito vivos lerra obsorbuit,
gmenletur, ut pariler, bealo Petro apostolo mter-- et cum his qui Domiuum crucifixerunt, inferni igni-
venienfe, a peccatorum vinculis absoluti, mereamurr bus vermibusque nunquam moriluris tradatur. No-
in cceleslibus regnis sanctortini omnium consortes5 mina quoque corroboralorum subscripta lectori Je-
fleri, bonis adepli aeierna? glorise. Si qttis autemi genda oslendere curavimus, ut occasio in noslro
prophanus, diabolico inslincliij banc cartam con- opere nulla invenialur ab aliquo calumpnialore.
tradicendo aiintillare tcmptaverit, ore Dei et om- Data anno XXIX regni Hainrici regis, et posita pu-:
iiium sanclorum cxcommiinicatiis, nisi resiptieritt blice super allare sancti Pelri Ledonis Curise, Wal-
salisfaciendo, permaneat, et auri libras X phiscis; lerius cotnes. Drogo, qui hoc largitus est. Guarne*'
rcgispersolvat, nisusque cjus inefllcax remaneaL rius dc Ponte Iserse. Rodbertus Calvtts. Balduinus.|
Placuil etiam carlam hanc, ut inconvulsa permaneat, , C * Amaliiciis de Ponte Iserse. Ericus de Medanta. Abbas'
manu propria cum crticis signo, corroborari; ma- Landricus. Alberlus monachus. Gislemarus niona-
nibusque meorum fidelium-corroborandtim tradi ra-.- chus. Rodbertus. Gausfridus Bigotus. Bernardus,'
tum duximus, quorum nomina subscripta habenliir,, Vulmari filius. Oduinus major. Bernardus, nepos
Dieque dominica quse dicilurLXX, anno XXIIII re-- Gislemari. >
gni Hainrici regis, super allare sancli Pelri Gesiaco, CAPITULUM LXXVI.
quse prsefali cclla est ccenobii, publice posuimus. De conventione Gauscelini de Fraganis Villa.
Teduinus, vicecomes Mellenlis castri. Gualo, vice-L (Antea, 1070.)
comes castri Calidi Monlis. Nivardus de Monte> < Conventio Gauscelini Gausfridi de Fraganls Villa
Forti. Radulfus Malus Vicinus. Gualterius de Pcn- cum abbale Landrico cccnobii sancti Petri, ul sibi,
siaeo. Drogo de Cuflanle. Guarnerius et Amalricusi dum viveret, in Maiiu Villare, aripennum untinx
de Ponte Iserse. Radulfus Delicalus. Walteriusi terrse abbas concederet ad cohsiruenduro ibi hor-
Francus. Ericns et Ingelerius, fratres. > reum unum; co scilicet lenore ut quicquid vivus ibi
CAPITULUMLXXV. .rcponerct, sancto Petro mortuus dimilteret, et insu-
' De lerra data a Drocone in Loconis Villa. per alodum proprium in vilta qua?vocatur Hulseiiim,
(Annol060.) cuj'us alodi (205) cultor erat Suggerius rtislictis.
* Cunclis sancta? Dei secclesia?fidelibus, lam pra?- Non solum autem abbas boc concessit, set eliam
senlibus quam fuluris, notum csse volumus, egoi domum unam, quse in Luciacosuper prselum qnodam
Droco. de Cuflanie caslro, intra Sequanam fluviumi eral, ad conslruendiim horreum, cum decem num-
sito, quoniam, pro remedio animae mea? atque proi morum sotidis dedit. Qui Gausfridus, prsenoniine
animabus pareniiim meorum, assensu fldetium meo- Gauscelinus, slatim ut impetravit quod peiierat,
rum atque dcprecalione Landrici abbatis cenobii cum uxore et liberis, super altare sancli Petri alotli
Camotensis, sancto Pe.lro Ledonis Curise, quae cellai donum posuil, el, dtim viverel, statuit investiturani
esse dinoscilur Carnolensis ccenobii, data videlicet singulis annis quatuor nummos sancto Petro dari.
a comite Walterio, libens quidem donando, eoncedo Quo morluo, filii cjus ct plurimi nepotum, pro ani-
in Loconis Villa VII hospites plenarios, cum quadam ma defuncti et sua salute, publice, secundo, snper
parte bosci, sicut publica via Belvacina dividit ad altare sancti Pelri Dioefatialodi donnm reposuerunti
(J ad hanc parlem orimam ad;ecimtis, ea cx coo. B
(205) Hic desinit cod. A. exlremis foliis avulsis. Qtia?
«umnla sunt.
P-TBOL. CLV,, 11
531 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI . 532
l'ro qua re beneflcium a monachis oralionum bene-. A conjuge, qui aloduin suuro, in eodcm loco, sancto
licia receperun1.. Placuit etiam, secundum morem Pelro dimisit. Si quis aulem prophanus ex bis donis
secclesiaslicum, nomina lam filioTumquam nepolum, quicquam demere temptaverit, anatbematis gladio
qtii prsesentcs fuerunt, necnon quorumdam aliorum percussus, cum diabolo in infcrno trusus, pei.as
Itontinum, subscribere; ul, si aliquando insurgcre luat sinc line mansuras. >
nliquis insanse menlis conlra hoc donuin templave- CAPITULUMLXXVIII.
•it, teslimonio horuin cumvictus, ejus nisus depe- De vitaria Hunis Villw, et atrii wcctesiw Reclamamit
reat, et ejus anima in inferno pcenas luat. Rosceli- Villw.
nus, Gerogius, Hugo, Fulco, fratrcs, filii defuncti (Ante a. 1080.)
qui hoc donuin fecit; Gtiidbergis et Hersindis, soro- <In (206) nomine saneloe el individtiseTiinilatis.
res defuncti; Gerogitts, Gualleriiis, Siephaniis, An- Ego Huberlus, gratia Dei, abbas, el omnis congre-
soldus el Gtiarinus, nepolcs cjus. Ex parle monacho- galio sancli Petri Carnotensis ccenobii, notuin esse
rum : Gauslinus de Leugis, Ingelraimus de Nociaco, volurous, lain presentibus qttam futuri evi, sanclse
Giialterius trapezela ; Guallcrius, iilius Gandeberli; Dei secciesix (idelibns, Walteritim, videlrcel filium
Hildulfus et Gausfridus, fratres; Gunbaldus, Tesceli- Fladaldi, medielalcin vicaria? liunis ViHa?necnon et
nus, Advcnlius, Laurentius. > " Reclamantis Villa? atrii secc.lesise, ac locius lerrae
CAPITULUMLXXVH. quocad istas duas villas |iertinet, pro salute sua?£t
De alodis Mesliaci, conjtigis animoc, alque pro animabus parentum snc»
(Antea. 1070.) ruin, sancto Pctro concessissc perpcluo jure ; pro
i Proescns secclesia per quam ilur ad iham cce.e- eaque accepisse agripennum unuin vineae, qua? vu-
Stcm qua: nescilabire finero, semperquidem aChri'- catur Radfredits, pro quo nobis offerebairtur XXV
sti lidehbus beneliciis dilalari et aligeri solet, et, libre nummorum. Huic quoque dono assensum prse-
quamvis diabolus dolis infeslacionibusque suorum buerunl Walterius de Alneto, cujus beneflcio banc
salelliium eam debellare feslinct, lanien, fldei stabi- ipsam vicariam supra dictus Gualterius lenueral;
litale atque carilatis firtnitale subnixa, immobilis filiique ejus Gunherius, Gauslinus, Gualterius cutn
usquc in linero seculi iiivincibilisque permanebil. palre, assenserunt. Subscripsimus eliam propinquos
Itaquc iiliiejus, pro sui capacilale, fide et carilate Wakerii, eosqne qui cum eo fuerunl, quando supcr
radicaii, lerrena precdia mundanasque divitias sua? altare sancti Pctri bujus rei guerpum posuit, nec-*
niairi conferunl, ut pro caducis et terrenis rebus non el fainulorum nostrorum nomina, quos inibi
nierceiilur ccelestes. Unde, sicul scribuntur in ccelo- _ habuimus; ul si quis unqtiam huicopcri calumniari
rum albo, ila dignuni esl ut eorum nomina apicibus lemptaveril, prius a limiuibus sanctse Dei secclesiic
inemorise fidelium tradanlur, qualinus ab ipsis ad scqueslraltis, el analhematis jugulo sauciatus, al>
Beum pro illis scmper oreiur, ut in resurreclionis uno horum baculo ultionis propellaiur, nisi resipue-
gloria intcr sanctos resuscitali respirent. Igitur cgo, ril, in iiticrno iiifcriori. Rajenaltius, fraler Guallerii.
Laiidricus, coenobii Carnolensis abbas, el omnis Fredesindis, coujux ejus. Bcliardis, sornr ejus. Ra-
iiionachorum grex miclii commissus, in hac scedu- jcnaldiis, lilius ejus. Adelina, fllia cjus. Gislebertus
lu, nouiina corum mandaviihus ponere, qui in loco de Briliiriaco. Nobiscum : Gerogius et Fulco, fra-
ijui vocatur Mesliacus, sancto Peiro, pro animabus tres et canonici; Erardus cauonicus, Gualierius
suis, proprios ftindos conlulerunt. Quorum primtim monelarius, Gilduinus major, Girberlus major, Ste-
poni jussinitts Gcrmundum presbilerum, qui, habi- plianus tirajor; Goscelinus et Rodberlus, telonearii;
tum nionachilem suscipicns, et fttndum et omnia Guarinus pistor, Teodaldus, Fulchardus, Aventius,
qua?habuit sanclo Peiro relitfuit. Secundum, Radul- Lorinus, Gisleberlus, Gunbaldus, Oydelerius, Lau-
fjim, patrem Gualterii roonelarii, qui moriens fun- rcntius, Rainaldus agaso, Ragenfredus de Recla*
iliim sttuiii sancio Petro dimisit. Tercium, eundeni, niantis Vilia (207). >
Walierium, qui quos poluil emere in eodem locoi D CAPITULUMLXXIX.
(iindos sancloPelro dimisit, pro anima ftlii sui Gaus- De orto empto super flumen Audttre.
liidi clerici, ut ejus anniversarium annualim fiat, (Anle a. 1080.)
cum siguis sonanlibus; redemit eiiam nobis duosi < Notum esse volumus, cgo Hubcrltis abbas, et
aripennos vinea? in clattso noslro, juxta Sanctumi onines monachi ccenobii Carnotensis, quia quen-
Bartliolomeuiii, versus meridiem, pro anima patruii dam ortum, in nostra terra juxta orluin noslrum
stii Halonis, ut singulis annis flal ejus anniversa- siium, qusedam mulier, Roscelina nomine, per XX
riuin cum sigiiis sonanlibus. Quartum, Herveum,, et amplius annos, a primo seniore suo Gausfrido,
palreiu Fulcbeiii canonici sancli Martini, quiibidem i dotis jure, concessum tenueral; de quo nulluni ba-
sutini funJum duobus modiis sementis sancto Petro> buit sobolem. Nunc, quadrigama, a nobis laxatam
reliquit. Quinlum, Ansolduiq, cum Ermengarde suai peccuniam accipieus, reliquil perpclualiter possi-
(206) Nonnullas jam cbartas Huberli abbatis edi- (207) In cod. diclo Argenieo, posl nomina lestium,
dinms imer eas Laudrici; deque ordinc temporiiinl addita stinl hsec : Acutm est hoc vublice Citrnotis,
isi coJil. lurbato inoiiuimus supra, initio lib. VII. regnanle Philippo rege anno IX.
 533 VETUS AGANO.— LIB. VII. LANDRICUS ET HUBERTUS. 33?
dendum, donumque vel guerpum, cum presenti suo A. CAPITULUMLXXXII.
seniore Huberto, necnon et flliis tribus quos habuit De vicaria Abonis Villm.
de Frodone, quibus eliam dedirr.us munuscula, su-
sub (Ante a. 1080.)
per altarc apostolorum Petri et Pauli posuit, <Notum sit omnibus sanctse Dei secclesiae fideli-
prasenlia nostri ac nostrorum servientium, quorum filius Fledaldi, et uxor ejus
bus, quod Gualteriiis,
njmina subscripsimus : Bernardus, filius Vulmari;
frater Dodo Fredesindis, cum assensu Guallerii de Alneto, de
Stephanus major et Salomon, ejus; cujus flsco erat, sicut antea dederat Berardus socer
major, Oydelerius, Alcherius mulnarius; Belod.fi- anima patris ac malris fralrisque Guaniu-
ejus, pro
lius ejus; Fulchardus, Rainaldus agaso, Ascelinus gi interfecti, vivenle abbale Landrico, ila
Ex mu- postea
major, Hugo berbellus, Gislebertus. parte vivenle abbale Huberto, vicariam Abonis Villse et
lieris : Wallerius de Atneto el Sugerius, quorum tolius terrilorii ejusdem villae, cum aiodo Picati Vil-
prius astipulalor conslitulus est solidilatis. > laris, sancto Pelro gurpivit, de eo quod injuste sibi
CAPITULUMLXXX. Usurpaverat, post mortem praefali Guaningi. Ilujus
De (arinario dalo a Rogerio, in Haraca Villa Nor- rci lesles sunt: Guallerius de Alnelo et filius ejus
manniee. -. Gualtertus, Evrardus de Levois Vilia, Guallerius
(Anle a. 1080.) Blancardus; Gislebertus, frater Beringarii; Raiual-
<Notum esse omnibus fldelibus quoniam Roge- dus, filius Hugonis de Reclamantis Villa; Hugo de
Treijone, Gunbcrius de Raschin Viila, Germundus
rius,milesolim,postea monachus, uiium farinarium, de Sanclo Albino, Gerogius de Haitnulfi Villa, Gil-
in Normannia, cum lerra unius aralri, sancto Pelro
duinus inajor, Stephanus major, Bernardus, Fut-
dimisit, una cum consensu Eunardi viceeomitis, ex
id ct manum cbardus; Ernulfus et Rainaldus, filitis ejus; Teal-
cujus beneficio lenebat; per Mainerii,
fiJii Anselmi, super altare sancti Petri ipse vice- dtis, fraler abbalis; Gisleberlus el Laurentius, fra-
comes hoc donum jussit poni : erat enim extra aec- tres; Advenlius; Oydelerius et Rodberlus, fralres;
clesiam. Cujus rei sunt lestes: Willelmus Paganus; Gualterius elAdventius, sartores; Tcduinus etGau-
fratres ; Gausfridus carpentarius; Ingclberlus
Ivo, filius Norberli; Bcrnerius de Brilogilo, Stepha- dius,
iius de Britiniaco, Odo Sanglarius, Haimericus Bo- et Gausfridus, coci. >
binus, Gausfridus medicus; Rodbertus, frater ejus; CAPITULUMLXXXIII
Guiddo de Mulceto. Ex nostra parte : Rainaldus De sepullura et decima Gerardi de Buxelo.
iftajor, Slephanus major; Hildulfus et Gausfridus, " (Ante a. 1080)
fratres; Fulchardus, Rodbertus pelliciarius, Gun-' <Nolum esse volumus, ego Huherlus abbas el oni-
baldus filius, Frollandus, Sugerius. > nes monachi Sancli Pelri Carnotensis, quia, pro re-
tnedio animse suse seu parentum suoruin, II iutis
CAPITULTJMLXXXI.
Augusli, Girardus de Buxeto super allare sancli I'e-
De saltu Muntkulorum concesso a Haimertco de tri publice donum posuit de sepultura doinus suae,
Vilereto. vel totius suse lerre, quoe esl in parrochia Buxcti
(Ante a. 1080.) secclesise. Dedit etiam, in dedicatione hujus seccle-
< Notum sil omnibus, lam prsesentibus quam fti- sise, medietatem suae decimse, una cum consensu
turis Chrisli fldelibus, quoniam, Kalendis Augusli, lsnardi, domini sui, el filii sui, qui prsesens aderat,
in (eslivitate sancti Pelri qua? dicitur ad vincula, scu etiam Gerogii, fralris ejusdem Gerardi, alque
Haimericus de Virello super altare sancti Petri as- Alberedse, malris lsnardi. Testes sepuliurse sunt:
sensum posuit de saltu Monlicuiorum, per depre- Stephanus major, Rotbertus telonearius, Ilttbertus
cationem Gualterii trapezela?, qui ipsum saltum in de secclesia. Gaudius, Theodaldus, Frotlandus et
fisco de filiis Avesgaudi tenebat, illi quoque de Hai- Gunbaidus. Testes autein decimse, omnes qui ad
nierico. Fccit autem hunc assensum, per partem dedicationem prsesentes fuerunt, vicini sutit. >
D
ferulse, seu per artavum manuhrii alini, in presetitia CAPITULUMLXXXIV.
Huberti ahbatis ac locius congregalionis, testiflcan- De dono Fulcandi de Arro.
tibus his quorum nomina subscripsimus : Fulcbe- (Anlea. 1080.)
rius, Ulius Gerardi; Guallerius trapezeta, qui sal- <tn noiiiinc sanclse et individuse Trinilatis, Palris
tum dedit, cum omnibus appendiciis suis; Ribaidus etFilii et Spiritus Sancli. Ego Fulcandus noluni
deFraxiuo; Salvisus, filius Odonis, aucipitrix. Ex esse volo oinnibus fldelibus, lam pnesentibus quam
noslra parte : Frollanduset Gunbaldus, (ilius ejus; futuris, annuenlibus dominis meis, Gausfrido vidc-
Fulchardus; Sugerius; Gisleberlus et Laurenlius, licet alque Guillelmo, ejus privigno, necnoii et Ma-
fratres; Tescelinus, filius Hildegarii; Martinus, hilde, malre Guillelmi, sancto Pelro coenobii Car-
Roscelinus; Rodbertus, fllius Gausfridi; Stephanus notensis concessisse terciam parlem secclesise dc,
cl Salomon, fratres; Adelandus, Rotberlus pellicia- Arro, cum terra altaris, quam solebant presbileri
rius. Huicrei assensitVulferius, fllius Haimerici, incie tenere, el medietatem offerendaruro 1111f.starum,
Ii-bens srulum uiuim X solidorum. > quam michi relinebam; terramque unius aratri, per
tria tempora aniii, ubi monachi aspexerint, atque
 335 PALLI S. PETRI CARNOTENSISMONAClli 336
dtios iigripeunos prali; iteni VI denarios de censu A subscribere curavimus. Cura ipso Htigonc fiierunt:
inoleiidiiii Odonis; ilem sepiilliirani IIII denario- Girogius, patruelis ejtts; iiem Girogius dc Hainiulfl
ruin, scilicet pucrorum albaiorum; ilem sepultu- Villa, Herbertus Corbonensis, Siguinus. Nobiscum .
rani lolam de Buxeto, quseest terra sancti Pelri, et Stephanus Gualoius el fllius cjus Advcnlius, Stepiia-
medictaiem archadii ipsius aecclesise; itcm medie- nus niajor, Oydelerius; Teduinus el Gaudius, fra-
taiein sepiilture lotius atrii quod inhabilari fecerini; tres; Gunbaldus, Laurentius; Isembertus, filius
item medietatem census et furni, atrii, necnon et Goscelini; Fulcbardus; Ernulfus el Rainaldus,
omuis consueludinis qua? humana consueludo exigit. filius ejus; Rodberlus, fralrer Frodelini. >
Concedo ctiam decimara de Buxedulo, quam ex meo CAPITULUM LXXXVI.
beneficio videlur lenere, si forte monachi ab co De vineisquas emil Berla comilissa.
aliquando polucrint emere. Actum est in Capella (12 maii 1069.)
Regia, rcgnanle rege Philippo, gubernante abbate < Nolum sit omnibus, quod quasdam vineas Ra-
llnberio cccnobiuin sancti Pctri, alque huic rei insi- dulfus, prsenomine Calculus, in terrilorio comilis,
sientc Hubcrio nionacho, pncnomine Querco, et ex bencficio noslro tencns, nobiscum tradicentibus
niatre mea Snfficia?. Quam largitionis donalionem comilis Tedbaldi sorori, nomine Berle (208), veu-
volui farere pro anima palris mei ct malris mese, " dere voluil. Verum, quia fas non eral, adiilLaudrici
nec.nonpro salute propria ct cunjugis atque liliorum abbatts prsesentiam comitissa, ut eo paclo sibi con-
el filiarum mearum, sive omnium parenliim moo- cedereni, ul, quandiu viveret, eas teneret, ac, post
riim. Cui donationi si aliquis conlrairc voltieril, morlem ejus, nobis dimitlerel. Quod pactiim postea
CCClibras auri pcrsolval, el volunlas ejus ineflicax ante fralrem suum comilem Tetbaldum recogno-
reinaneat; alque, nisi ad emendationcra vencrit, scens, et jam, per deprecalionem ejusdem fratris,
poenis inferni, cum Juda prodilorc, snbja?eat. Sub- flrmavit, prc anima palris, malris, fralris el suae,
scripsimus ctiani iiomina lestium qui ex ulraque 1111idus maii, prseseniibus bis : Gualeranno moua-
parle fuerunt lcsles donalionis hujus. Herberlus, cho, Olberto monachc, Gausfrido de Calido Montc ;
fratcr Fulcaidi, firmavil. Suflilia, mater eorum. Girardo, coquorum magislro; RaduIfO prseposilo.
Fulcaldns, htij'us doni largilor. Lizinia, uxor ejus. Aclum Carnotis publice, inter turrim el poriam Ci-
Joaimcs el Rotrocus ct Ilerberlus, filii ejus. Milesi/i- iterosam. in cainera comitissse, de qua serrnoest;
tlis, lilia ejus. Arcinbnr.gis, soror ejus. Hugonis Pa- eo anno quo Rodbertus peregre episcopus obiil;
kstclli. Durandus prcsbiter, Lamberlus. Odo. Asce- lunc etiam sine episcopo urbe, et dum viveret Hu-
Jiniis. Bernardus. Ex noslra parle : Hernioinus, ,_ bertus, abbas a nobis eleclus. >
major Bosci Medii; Hcrberius Canis Parvtilus, Er- Ponendse sunl bic domni Hubcrli carlarum
Tiaudellus,Anslasitts, Giiariniis; Loriuus, filiusGtia- metoc, quoniam, flante vento nequitise, el qtialiente
lonis; Rainaldusde Sanclo Roniano. > dolositatis lurbine, fcre onines sui ab eo alienati,
CAPITULUM LXXXV. incxtricabili nodo conslrictum, ab bonore violenier
De vicaria Abonis Villmdcitaa Fulcone. eiliunl; atque Teodeticuro (209) Vindocinenscin,
(Antca. 1080.) loco ejus, ab Anaido prsesule, velint, nolint, susc.i-
< Sancloe secclosix lidclibus, tani proescnlibus pitint. Qui soJuni regulae vigorein relinens, exter-
qiiiiiu futuris, noluni esse voltinnis, ego lluberlus minavit pluriinos eorum qui anlecessorem suuni
stbbas iiulignus, ct omnis coit_rcgalio monachoriim fecerant exlorrem. Hie dcnique, in suO quo vixit
ccenobii sancli Pelri, qtioniam qiiidam niiles, no- tcinpore, in exteris rebus mtiltum ebes, vix tinani
miiic.Fulco, moriens, vivenlc abbate Landrico, una cartulauiusque nunc, nobis minus prolieuam, poste-
eiiin CUIISCIISII filioruni stiorum, Htigonis scilicel ct ris reliquil. Qua scripta, verlcmus stilum ad eas
Gtiarini, adhuc puerulis, ct Richildis sororis, vicarioe quas, dum penduli essent monacbi sine abbale,
nicdielalem, quain habehal in Abonis Yilla, sancto ediderunt.
1'etro aposlolo ac monachis sibi famtilanlibus con- D CA.ITULUM LXXXVII.
cedendo iiibuil, pro remcdio auimsesua?et aniiiiaruui De mcclesia sanctm Marim de Alogia.
j.iireiiltiin stioruin attjue inciiliimilatc filiorum; du~ (Anno 1069.)
iiiiinque super allare sancti Pelri niisil, per inamis < ln nomine sanclse ct individusc Trinitatis, Pa-
filiorum ci propinquorum suorum. Posl cujus mor- Iris et Filii et Spiritus sancti, qui unus est esscn-
tein, filius ejtis Htigo,j'am adnllus, cupidiiale viclus, tialiter et trinus potciilialiier. Notum esse volumus
jiosiposiio donopatris.vicariaro invasit; sed,anobis eunctis sancia? Dei sccclesiaelidelibus, tam presen-
poslca XXX nummoruiu solidis acceplis, vicariam, tibus quam ftiluris, ego Teodericus, ccenobii sancti
qiiam injusic invaserat, reliquit, guerpnmqiie, cum Pelri Carnotensis abbas, omnisque congregatio mo-
liiitre suo Gttarino, super altare sancti Pctri publice nachorum cui preesse videor, quoniam Guallerius,
posuit, sub lesliniOftio horuro quoruni npmina prsenomine Infans, sanclo Petro aposlolorum prin-
(208) Bertha, nxor comitis Britannise, Alani V, plelo, quo Hubertus abbas eleclus est, i. e. 1069.
tnrorque Theobaldi III, Carnolensis coinitis, haiic . (209) Auctores Gall. Christ. hunc Theodericut»
vliiiitiiui dedil anno quo Landricus abbas et Rodbcr- inter abbates Sancti Petri non inscriuserunt.
tiis episcopus obicrtmt, codemque, ncc tamen coiw-
337 VEVUS AGANO. — LIB. VII. LANDRICUS ET HUBERTUS. 538
cipi, pro an.ma sua et conjugis ac parenlum domi- A lione precii; halieanlque altareetoffcrendas per cir-
norninquc stioruni, prcsbiteriiim oecclesia?sanctse ctil'iiii anni, preler quatuor festas, in quibus duas
Marise,quaenon longe sita est a flumine Alogia?villie, partes offerendieadhnc in nostris usibus reiinemiis.
et omne quicquid ad ipsuni presbiteriiim pertinere Dimiilimus etiam calumniam secelesise sancli Ro-
noscitur, tani in allare quam in offerendis, sepultu- mani, quse esl ullra fltivium supra memoratum, nt
ris, decimis, jure perpetuo coucessit, ut habeamus niiilus nostrorum hcrcdum quicqnam audeat un-
alqtie sine ulla contradiclione possideamus. Donum quam exigere ab ea, seJ eam monachi ox lolo possi»
ilaque htijus largitionis, per assensum domna? sua? deant, ocdilicent el secine habeant. llujiis autem
Mithilda:, de qua id beiiclicium tenebat, super allare donalionis carlam nostrani, videlicel jussionc scri-
sancti Romaui martiris posuit, qui non longe a ptiin, niitnibiis nosliis nomiiiibtist|iie corrobotaii vo-
Braiao castro aposlolo quaerilur et veneraiur. Cujus Iuimus, tilseinpcriiiviolata et incoiivulsa manere ia
filius Gusllerius clericus Carnotis poslea abiit, et secula valeat. >
ex eadem re doniim super allare sancti Petri posuit; CAPITULUM LXXXIX.
iudequc XXX solidos numnioriiro a nobis recepil, ac De ecclesia sancti Leobini Castri Dunensis.
inairi suae V solidos in uno inantello emplo tielulii. (Ante a. 1080.)
"
Qiiam doiiaiioiiein quisquis retrahere volueiil ab < Terrense divitise, sicut earum, pro libitu carnis
omiiibus sanctis Dei exconimtinicalus, cuin omnibus ac desideriorum luxu, profligatores, ad infemoruin
Doniini crticifigenlibus el cum Juda proditore, nisi peenas; sic, pro Dei amore, qui eas indigentibns
resipuerit, in inferno pereat. Actum est hoc publice, largiuntur, ad seterna deducunt premia. Quaproptcr
Brajao caslro, intra horreum Sancli Romani, anno cgo Willelmus, honoris Alogia? dominus, quanlum
nono regis Phiiippi, assistentibus his quorura nomiua ad seculi dignitatem altinet, clarus qtiidem genere,
stibscripsimus : Bernardo de Buslo; Landrico de sed pravo perobscurus opere, inler bujus fluclivagi
Toriello et Odone, fratre suo; Gualterio Infaiite, procellas secttli, armis prsecinclus mililaribus ac
qui hanc donalionem fecit; Radulfo prseposito, mundanis inplicilus negotiis; dum ncqueo meis meri-
Gansfrido, Raiardo, Rainaldo forestario. Ex nostra tis, quse parva vel pocius nulla sunt, iiimniierabilia
parle : Girvardo majore, Laurenlio cubiculario; qusecummisi diluerefacinora.donarioruiii pertemplo
Bernardo, filio Vulinari; Frollando. > hirgilionibus redimere.Unde ralum fore duxi beati.m
CAPITULUM LXXXVHI. Pelrum, apostolorum principem, cui Dominus suae
De junioratu mcclesimsancli Leobini Castridunensis. a?cclesisecuram cummisit atque ligandi solvendique
(Anlea. 1080.) r animas potestatem conlulil, niiclii intercessorem
< Christiana? religionis oblimi viri quondam, dum ascisci, eumque ex rebus propriis placabilem fieri,
omnibus ilorerent copiis, el secclesias, longe laleque Sic enim Domini noslri praecipilur eulogio : Duie,
pcr orbem in honore Dei atque sanctorum sancta- inquit, et dabitur-vobis; et alio in loco : Fctctie,
nimqiie nienioriisiiobiliter constructas, religiosissime inquit, vobis amicos de mammona iniquitalis, ut
coletent, eas diversis donariorum litulis insignitas, cum defeceritis, recipiant vos in mlerna labernacula.
locupletiire voluerunt; quorum privilegia in ipsis Itaque, annuente venerabili matre mea Mahilde, nna
sccclesiis, una curo eorum memoriis, servantur et cumkarissima conjuge Eustachia, seu liberis nostiis
scrvabuiitur, Christo Domino annuenle. Itaque ego, adbuc infanlulis, Hngone ac Willelmo ; pro re-
Alberius nomine, Hugonis sanctse aecclesiseCarno- deiiiptioue qiiiilein animarum antecessorum nostro-
tensis vicedomini, fllius, nolum esse volo taro prse- rum, necnon el pro nostra inc.olomilale, concedcns
senlibiis quam fuluris, meis scilicet successoribus, dono el donans conccdo beato Petro apostolo, ac
de secclesiasancti Leobini, quse in Braiao castro su- ejus monachis sibi normaliterfamulantibus in cceno-
per fluvium Osannse fundala est, et a doniiio meo bio quod non longe a mcenibus Carnotine urbis si-
Willelroo, ipsius caslri doinino, cum aliis rebus te- luin est, secclesiam scilicet bealissimi Lcobini con-
nerevideor; de ipsa, inquam, cum consensu niei D fessoris et episcopi pra?dicl:e urbis. Qua? occclesia,
carissimi fratris nomine Guerrici, qui nunc est post a prisco lempore, intra vallum Castri Duni decenler
patris mei morlem, vicedominus, junioratum quidcm conslructa videtur, atque a patribus nostris, jurc
sancto Petro, ac monachis sibifamiilantibusin cceno- hereditario, possessa est. De qua donnm quoque
bio ipsius, quod decenler in suburbio situra est su- su|ier ipsius aposloli altare VIII idus Deeenbris,
pradiclse civitalis, concedens aninio et annuens con- posui, cum (idelium incoruro asscnsu, qui tunc Car-
cedendo, pro animabus parentum noslrorum, nccuon notis eraut mecum, quorum nomina in finc hujus
et prosalule tam mei quaro fralrisanlenominati.pcr- scripti nolavimus. Habcant ergo, ex hac die'iu an-
petualiler concedo : ea scilicet lege, ut presbiteri tea, jtireque hereditario supradicti monachi candem
ipsius secclesisenec a me nec a meis successoribus secclesiampossideani, cumomniornattiejusvel rebus
ullo modo dominenlur, sel ab ipsis monachis, ab omnibus, lam inlus quam loris, ad ipsam perlinciir
bacdiein antea, miltantur in ipsa secclesia, domi- tibus, quse videlicel in meo dominio videbanttir
nentur et ejiciantur, si forte roereanlur. Habeant esse. Concedo eliam, juxta eandem a?cclesiam,
tamen a nobis de decima secclesios tjuam retinemtis, areas qua? dicunlur ArnuKi; necnon et Bovonem
jper singulos annos, duos modios iritici, sine ulla da- militem, cum suo fevo, quid ad supradjctam seccle-
 559 PAULI S. PETRJCARNQTENSIS MONAtKl 549
siam perlihere noscilur. Si tamen ipse vertere vo-. A struendis ofiicinis monachorum, et hortum p.antan-
luerit, decimas denique atque census ad prefalam dis arboribus et herbis, et lerram aratri unius; ei
secclesiam pertinenles libens concedo, ut a mona- molendinum Spinse, et dimidiam clusuram vineae;
chis, vel precario vel precio, redimanlur ab ipsis et quicquid horoinibus noslris ex eodera beneflcio
niiiitibus qui ex noslrobenelicio videntur possidere. addere placuerit, annuimus. Tesles lmjtis donalionis
llaec enim omnia perexigua sunl: terrena enim sunt sunl hii: Ingelrannus decanus, Adelardus subdeca-
alque iransittira; cceleslia quoque vel selerna emi- nus, Ascelinus Brillo; Gausberlus, magister scole;
nentiora et potiora sunt, quoe, Christo presule, pro Bemerius canonicus, Gerogius canonicus; Fulche-
bis miminis in fuluro recipicmus. Profuit enimvi- rius, filius Nivelonis; Gausiinus deLeugis, et filius
dnse, de qua legitur, quod in lemplo oblultt duo cjtis Gauslinus; Rainaldus,fllius Flealdi; Gauslinus,
jninuta; profuit et danti aquse frigidae calix. Hujus filius Gausfridi; lngenulfus, filiusNorbeli; Ansoldus
ergo largitionis donum, ut firmum et inconvulsum de Mungeri Villa (211). i
permaneat, signo crucis, manibus propriis, firmare CAPITULUMXCI.
censui, meorumque fidelium manibus propriis fir- De vicaria Imonis Villm, et de calumnia duorum
inandum lradidi,quorumeiiam nomina sublerscripla agripennorum vinem quw esl juxta Sanclum Bar-
inveniuntur. Quod si quis aliquando lmic mea?lar- B iholomeum.
gilioni, diaholi instinctu, conlraire nisus fuerit, (26 nov. 1077.JI
nisi cito resipueril, presumptionis sua? veniam pe- < Omnibus, tam presenlibus quam futuris, sanctae
Dei secclesia? fldelibus, nos monachi sancli Pctri
lens, cum Daihan et Abiron, quos lerra vivos
Carnotensis ccenobii, notum esse volumus, in a 11110
obsorbuit, cum Herode, innocentum laniatore, cum
Juda proditore, et cum his qui Christum Dominum quidem quo nostri ccenobii ediumque noslrarum
crucifixerunt, iu inferno trusus, pcenas lual; ubi lecla vorax cunsumpserit flamroa,VIquoquekalendas
Decembr. (212), quod Roberlus.prcnoniiite Acttleus,
anguis gulosus non morilur, nec vorax ignis exlin-
gtiitur, nec uiiibra? morlis desunt, nec caligo lene- vicariam noslrse lerroe delmonis Villa, quam injuste.
Jiraium. S. Mahildis, matris Willeimi. S. ipsius possidebat, sanclo Pelro diinisil, giterpumque super
Willelmi. Eusiachise, conjugis ejus. S. filiorum ejus, allarc ejus publice posuii; calumniain quoque H
Sancli Bartolomei stint
Hugonis el Willelmi. S. Willelmi de Monte Boone. agripennos vin.cse,quijuxla
Gausfridi. Warini. Osmundi. Guarnerii. Anisardi. cimiterium, in capile scilicet noslri clausi, missam
inde fralrum orationes accipiens atque equuin
Hugonis, filii Burchartli. Rainaldi, filii Gausfridi. fecil, VI libras
valentem. Adfuit cum eo Ansoldus
JRadulfi, filii Willelmi. Gausfridi de Salmeredo. " unum,
Odonis Cratonis. Willelmi dc Monte Mirabili. Gi- de Mungerii Villa; Rainaldus el fraler ejus, fllii
Wallerii. Nobiscum vero Laurenlius cubicularius,
rardi Brunelii. Willelmi. Bernerii. Gauslini. Helgot.
Laurinus agaso; Gaudius et Teduinus, fralres;
Wallerii, filii Burchardi- Hildegarii archidiaconi.
Rainaldi decani. Vilalis presbiteri. Bernardi de Stepbanus major, et caeteri. >
Buslo. Radulfl Nothi. Landrici de Toriellis. Odo CAPITULUM XCU.
Radulfi. Gausfridi. Lelaldi. > De ecclesia Supehoris Croti.
CAPITULUM XC. (Circa a. 1080.)
De ecclesia Treionis vid. < Notum esse volumus nos monacbi sancti Pelri
(Anle a. 1080.) coenobii Carnotensis cunctis sanclse Dei secclesise
< Salomon, monens omnem hominemcuramanimo. fldelibus, a monachis sancli Marlini Majoris
tua?, dum vivil, habere : Quodcumque polesl manus Monasterii quamdam secclesiam, silara in Croto
tua, ait, facere, instanler operare; quia nec opus, nec superiori supcr fluvium Audurse, olim cmptam
ratio, nec sapientia erit apud tnferot, quo lu prope- fuisse ab abbale Landrico, faventibus fratribus
ras (210). Unde ego Wenricus, cum fralre meo, de quorum palrimonio fuerat, Arraldo scilicet,
Alberto, volum patris nostri quod,dum viveret, D Richardo el Beniardo, qui hanc ipsam sanclct
solvere induciavit, vice ipsius perficientes, saneto, Martino vendiderant, faventibus domnis de quo-
Petro conlradimtissecclesiam Treionis, quaetilulata estt rum beneflcio tres supradicli fratres lenue-
sub bonore sancti Dei genitricis, pro remedio, rant. Verum, quia pauperlas semper claudicat.
cjusdem palris noslri, et anlecessorum noslrorum1 Arraldus persepe reditus aecclesise in suis usibus,
iitqtie nostrarum. Quam quia liberam ab omni pon- vicius inopia, et nobis invitis retinehat, obiciens
lificali exaclione possedimus, excepta crismalis da- in convenlione fore eandem oecclesiam cemento et
Vioneet seeclesia?reconciliatione, ita etiam, remoto, lapide a nobis debere (ieri. Quapropter, mullis vici-
impedimento taliuro negoliorum, sancto Pelro ell bus a nobis ex.communicalus atque iterum, specie
abbali, fralribusque inibi Deo servientibus, liberam1 lenus usurpatis rebus dimi.ssis, absolulus; tandem,
atribuiinus. Insuper etiam adicimus curtim con- sapienti usus consilio, in sese reversus, ad limina
(210) Eccl., ix, 10. (212). Quod;incendium, ut dicetur inferius, c. 104,
(211) Sequunlur in boc cod. B chartae duaede vi- incidil in annum primum Gausfridi, Carnolensis
caria Mittanis Villoe,quas superius edidimus, p. 194I episcopi; in secundum autem ante Eustachii abbali.s.
«it 1.95. elCctionem, i. e. in a. 1077.
 541 VETUS AGANO. — LIB. VII. LANDRICUS ET HUBERTUS. 542
sancti Pctri venil, cum ctinjuge, nomine Adelidse, A Hngo Drocensis, palrocinaiite Huberlo abbate Imc.
et filia Badehilde, ante aliare de commissis veniam coenobium, medieiatem secclesia?de Spellerolis villa
pcciit, ae deipsa aecclesia donum super allare po- etlerramduom bonm sancto Petro detlerit, recipiens
suit; sub verbum pro missivis dicens senunquam, a nobis recumpensatione oraliones fratrum et alia
ab illo die in antea, aliquam calumniam inferre niisericordise opera. Sed, quia res nobis tunc mo-
nobis de ca, neque se ullam consuettidinem habitu- dica ct infructuosa visa est, et filii predicli militis
rum in ea neque in terra ad eum pertinentem; neque calumniabanUiream, miniine fuit a nobis possessa.
de annonis quse in secclesia ponendc stint-molluram Post muHiim autem lemporis, prsefatns mileseffici-
ullani, sicut prius faciebat, nec omnino aliam ali- lur monaehus in Burguliensi ccenobio, et inde poslea,
quam rem accepltirum ; sed ideo ila liberam tlcin- visendi gralia, ad nos rediens, incommotlitale cor-
ceps a nobis abendam, ul aecclesiam sancti Georgii poris graviter tactus, apud nos obiit. Citjus animant
et secclesiam sancli Cirici do Anelo. Quam rem dum Chrislo ex more commendavissemus, glebara
postea annuere fecit filiis suis, Gualterio sciJicet et corports, cum fratribus noslris, congruo honore
GisJeberlo, filia?quoque minori. Milesinde nominc. sepelivimus. Uxor quoque ejns, nomine Olisia,
Actum esl Carnotis publice, V kalendas Junii. Pla- quam reliquerat in seculo- cum filiis, Gausberio
cuit quoque nomina eorum subscribere qui cx B scilicet atque Guarino, ibidem adfuit. Qui simul
utraque parte fuerunt prsesentes: Marcuardns; ciim matre, post humationem patris, ante altare
Gualterius et Alberlus, fratres; Wallerius, Blancus aposlolorum Petri et Patili properantes, prsefatam
Oculus. Ex nostra pater: Gilduinusmajor.Walierius ecclcsiam cum atrio et medielate decimse, pro anima
clcricus, Richcrius major, Slcphanus major, Lau- palris, pari volo publice conlulerunt, terramque
r-enlius, Gislebertus, Adventius, Oydelerius, Rot- unitis artri; ac donum snper altare posuerunl, im-
bertus nosochomiarius, Radttlfus, Gilduinus, Gau- prccantes Anntc el Caipha?, Anania? et Saphiree
dius. > maledictionem omnibus refragatoribus hiijus largi-J
CAPITCLUM XCHI. lionis. t
De quinque olcis terrm dalis sancto Petro in CAPiTULUM XCV.
Nantilliaco. De alodo dato a Haimerico de Vibrante Lupo.
(Antc a. 1080.) (Anno 1081 sivel082.)
< .n Chrisli nomine. Ego Girardus prior, cuix
< Omnes scire voliimiis qui has liileras sunt
omnibns fratribus ccenobii sancli Petri Carnoten-
lecturi, quoniam adiil quidani miles, noniinc Her- nolum esse voltimus cunctis successoribus no-
liiiims, habens secum Gcrniunduin dc Rascbiniaco C sis,
et Iseubardtim arroigerum suiim, sancti Pelri scilicct stris, quod ea (cmpeslale qua domntis Eiistacbitis
Carnolensis ccenobii monachos; petens ab eis abbas Romse niorab.iliir, cuin Gausfrido episcopo
orationum suflragia, ut ab illa die in antea, cum atquc Parisiacensi episcopo, ul pariter ostenderent
monacbis iujuste prolatam essc excoinmunicaiionem in con-
ipsis eariun particeps fieret, V olcas ler-*
cilio Exodunensi ab episcopo Diensi Hugone super
roe.non longe ab ecclesia sancti Petri inNantilliac»,
Gausfridiim Carnolensium prsesulem, videlicet in
perpetualiter concedendo sanclo Peiro donavit. domni Gregorii papse VII, qucm etiara
tcrrse donuro akare proesenlia
Cujiis snper ipsius posttit, in tunc Hainriciis
oclabas aposlolorura videlicet Petri et Pauli; eo iniperator, cum Alamannis elLan-
debellabal; ea, inqitam, tempcslale, qui-
quidem tenore, ut, sicut ipse ab anleccssoribus suis gobardis, dam miles, vocabulo Haimerictis Vibraivs Liipiini,
ipsas V olcas libere lenuerat, iia et supradicti mo- infirmilate laborans qua et obi.il, uteva-
nachi, absque ullius hominis corporis
inquicludine, habeant, deret inferni pcenas, monacbus apud nos, cllicitur;
possideant, incolent, vel quicquid inde facere volue-
rinl faciant. Si quis aulem stiorum heredum vcl fundos quos jure heredilario possidebat, juxla locuiii
alius aliquis bujus sfiae largitionis donum contraire qjii Miscriacus vocatur, cum tribus militibus qui ex
ftintli ipsius fevati eranl, una cum consensti
voluerit, cum Dalhan et Abiron, damnationeiii in parte
lilii sui Pagani, sanclo Petra et nobis reliquit. Cujus
inferno accipiat, nisi resipuerit et ad satisfactionis
fundi doniiin filius ejus sup.er altare sanctoriiui apo-
remedium confugerit. Teslesex nostra parle fuerunt
hii : Gauslridus coctts, Johanncs janitor; Hcrveus slolortini Pelri et Pauli publice posuit, inde ibiJein
et Durandus, fabri; Teduinus, Gaudius et Ilardui- orationes fralrumrecipiens. Cui dono si quis inquam
conlraire temptaverit, nisi resipuerit, analliema
nus, fratres; L.aurenlius cubicularius, Laurinus
sit. >
auriga, Advcnlhis Sophia, Engelbaudtis, Gisle- CAPITULUM XCVI.
bcrtus. > De qlado. dalo a Balduino inlra Burgum Carnptinas.
GAPITULUMXCIV. urbis.
Die wcclesia Spellereolis villm. (Anie a. 1080.)
(Ante a. 1080.) < In nomine sanctse et individuse Trinilalis, Ut
t In Dci ct Doniini nostri Jhesu Christi noniine. prsesenles non amittanl et futuri sciant, hpc scri-
Omnis monachorum congregalio sancli Petri cceno- ptum in scriniis nostris reservabilur. Nam adiil
bii Carnolensis, notum esse volumus omnibus Chri- prsesenliam noslram, moiiaeliorum sancti Petri
gliiiiiic fidei cultoribus, quod quiuani miles, nomine Cttrnoiensis ccenobii, quidam miles,. Balduiuus nor
 343 PAULI S. PETRl CARNOTENSIS MQNACHl 344
mine, poscens suppliciter quatinus eum faceremus A prsesenlibus quam fuluris, ego Landricus, militia?
iiionaclium; quod annuimus. Et propter hoc dedit seculari deditus, una cum tixore mea, Ermelina no-
sancto Petro et nobis, exemptione sua, terram in mine, et Hugone filio meo primogenito, Deo omni-
qtia quondam fuere vineae, et modo sunt in ea or- potenli et beato Pelro aposlolorum principi, filium
luli plurimorum hominum ; et reddit in censu VII meum jam octonem, Ernaldum nomine, roancipans,
solidos et X denarios, in sancli Remigii festivitate; trado in ccenobio supradicli aposloloruro principis,
el est liberrima ab omni vicaria, et ab omni ca- ul ibi serviat omnes dies vitse suse Deo et sanclis
plione, et ab omnibus consuetudinibus. Quod faclum ejus, ac pro nobis et omnibus Dei fidelibus die noctu-
an.iucrunt uxor ejus et filius. Et ut libeniissime que preces fundat. Pro quo prsefato cenobio tra-
assentiient, ilcdiuius eis, ex noslro, tria modia fru- dcndo, concedimus, in loco qui vocalur Baliolus,
inenli el duo modia avenae. Et ipse Balduinus de- lcrram duum animalium, cum manso. Cui dono
precatus esl, ut, si quis calumpnialor ex hoc forel, addimus qiiarlam parlem brennadii quod actenus
<:xcommunicalus ex Deo et sancto Petro forel. Ut habuimus in vico Sancli Romani, juxla Braiao ca-
auicm finnior hscc res esset, testes hujus rei hic cx slrum, ul ab hac die el deinceps habeant monachi
sua et noslra subnolavimus parle: Ermengardis, supradicti ccenohii et in perpetuum possideant.
uxor Balduini; Hiigo, filius amborum; Ingenulfus, Concedimus etiam junioratum secclesisedomni Petri,
Olberius, Willelmtis; Hamelinus. filius Ilerbranni. sicut Rainaldus decanns lenere videlur, et omnia
I)e nostra parte : Giiarnerius major, Guarinus et qtise de nobis possidel in ipsa villa. Votumus aulera
Laurinus, artocopi; Laurenlius el Gisleberttts, fra- lianc largilionis noslrse carlulam manibtis noslris
trcs; Gualtcrius el Adventius, sartores; Joscelinus, corroborare et salutifete crucis sigmim imprimere,
lilius Gilduini; Arroldus agaso; Radulfus, filius tit ntilli
tinqiiam refragalori sit fas ad banc aspirare.
Hildcgarii portarii. > J- Landrici. S. Ermelinse. Hugonis. Rainaldi decsni.
CAPITULUM XCVII. Odonis (214). >
I)e terra data a Ttosectino in Pendente Pedicuh CAPITULUM XCIX.
(Aiite a. 1080.) De rebus datis pro llugone puero.
< Notum esse volunms laniprsescnlis quam futuri (Anie a. 1080.)
evi Chrisli fldelibus, nos monacbi Sancti Pelri, < In nomine sanclse et individua? Trinilatis, Palris.
quoniam lerram Pendentis Pediculi, in conversione el Filii el Spirilus sancli. Notum es»e volo cunciis
Roscelini monachi, frater ejus Gerogius medietaletu fidelibus, tam praesenlibus qnam fuluris, quia ego.
quidem sanclo Petro dedit in stipendiis fratruni, p Hildegardis, prsenomine Franca, quoiidam UXOJ-
pcr assensum Teudonis qui cognominalur Capul cnjusdani militis, vocabuto Gausfridi Nigri, qui,
Fcrri, cui aiititialiiii de parte noslra debenlurduo- spcrnens oronia hiijus seculi caduca atque perilura,
dcciin nummi in censu; postea vero ipsa terra a Peo devote militaturus, in sacrosancto ccenobio
Fulcberio, filio.Girardi, et a Gerogio de Curba Villa beati aposloli Petri Cariiotensis mililarem balteum
ambitionc est invasa, de quoruin esse videbatur deposuit, et, secundum Doniini prseceptuin, uxorero
bencficio. Quibus ul assensum praeberent, Fulcherio et fllios, agros, domos ei omnia qttse babuit in
quitlem quinquaginla nummorum solidos dedimus, niundo relinquens, obedienlise gressibus ipsuiii
cl Gerogio XXX; atqtie ipsi super allare sancti Christumsequens, ad etheris aulam anhelal lendere;
Pctri guerpum ponentes, eandem terram possiden- sic ilaque ab eo vidtiala, duos filios, quos ei peperi,
dam concessetunl, lanlum ut in festivitate sancti dum setas in adolescenliseflore proveherel, orbatam
Remigii census prsedictus reddalur. Aclum est boc (215) incognilas terras Apulioe adeuntes; quorum
in secclesia sancti Pelri publice, videntibus et au- unus, Fulco nomine, de quadam puella filium par-,
iliehlibus bis quoruin noinina subnolavimus : Gual- vulura eundem in cunis michi dimisit, quem loco
Vrio monelario, Gerogio clerico, Slephaiio majori, Clii tenere nutriens, in puerili oelale sacris inbuen-
Arnulfo Rufo; Fulchardo; Stephano, Avenlio et D dum lilteris tradidt; deindejam octennem in supra-
Litirentio, fratribus; Ascelino majore; Teduino, diclo ecenobio, in quo et avus ejus el consangui-
Gautlio el Harduino, fratribus; Willelmo, Arraldo neus, Fulco nomine, Deo deserviunl, ibi, cum con>
llildegarioet Radulfo, filio ejus (215). > sensu Rolberti prioris celerorumque monaehorum
CAPITULUM XCVIII. pro atiima roea et omnium parenlum nieorum depre-r
De rebus dalis pro Ernaldo puero. caturum, utsub norma inonachili Deo serviat man-
(Anlea. 1080.) cipari (216); dans pro eo in Belsia, in villa quse
i 1n noinine saiicta? el individuse Triniiatis, sci- Pantaginis Villa dicitur, terram quandam olim
Jicet Patris el Filii- et Spiritus Sancti. Nolum esse datam in manu flrma duobus fratribus Frogerio et
volo omnibus sanctsc Dei tecclesise fldclibus, lam Fidconi el uni heredi eorum, a quibus Heribranno:

(215) Charla quae liuic subjicilur prsefert lituhim mus, p. 194.

illiini : De decima Ruinerii Finemundi, edilaque est (215) Sic. Sensus lamen flagitat, duobus filiit.....
sitperiiis, p. 138. orbaia sum.
(214) Sequilur charla cui liiiilns: De viadata apud '216) Leg., mancipavi.
Suttcium Germanum de Alogia; quam jam vulgavi-
 345 VETUS AGANO. — LIB, VII. LANBRIOUS ET HUBERTUS. 546
ciiitlaro militi est veniliia, cuj'us nunc filius Haime- A. tibus qtiam futuris, quod quidain miles, Herbertus
ricus clericus eam possidet, dans in festivitale san- nomine, de Galardone caslro, veniens ad conversio-
cli Carauni nummorum solidosVH; item in terrw nem sub abbate Iluberto, pro redemptione animae
torio Dunensi, in parrcechia Sancli Ebrulfi, in villa suac, una cum consensu filiorum suorum, Hervei
qtia? dicilur Torellelis, unam masuram terrse, libe- scilicet alque Fulcherii et unicse flliae, nomine Gui-
ram ab omni exaclione et consuetudine cum domo burgis, alodos quos habebatin territorio caslri Du-
et borreo; ilem in Bahardi Villa agrum iinuiii in nensis sancto Pelro et ejus monacbis concessit,
quo modius unus et semis seiiiur. Hanc autem car- unamque domum iutra caslrum, in Premetis quiilem
tulain Carnotis publice super altare aposlolorum villa, alodum quem maler sua Rolrudis possedil,
Pctri et Panli ego Hildegardis posui, inpriniens neciion et manum firmam; item iu Marlai villa, in.
crucis signtim. Quam si quis contraire volueritana- dcxtera parte via? Dunensis, VI aripennos lerra?, et
llieina sit (217). > in sinistra parle ejusdem vise V aripennos; item in
CAPITULUM C.
De alodis Guntardi, Angeliaco aripennos tres et dimidium; in Boardi
Villa quicquid Iieredilario jure possedil; iu Isiginiaco.
(Ante a. 1080.) lcrrani quam Constantius, paler Vilalis, coltiit, vef
In nomitie sanclse ei individtia?Trinitalis Patris ]"
Rotrudis raater sua visa est habere dum vixit Si-
Ct Filii et Spiritus sancti. Notum esse volumus hoc donum dedit. Hervei. Ful-
o tinibiis sanclac Dei ecclesia? fldelibus, lam presen- gntim Herberli, qui
Testes hujus rci sunt: Ebrardus, Gaiisce-
tibus quam futttris, ego scilicet Rotberltis prior et cherii.
linus Lupulus, Normaiiiius,Amalguinus, Froil.;iidus,
onines monachi sancli Petri ccenobii Carnolensis,
Tescelinus, Gaudius. Si quis hoc adnullare voltieril,
quotl qtiidam miles, nomine Gunlardus, de Garence- nisi analhema trusus in inferno pereat. t,
riis, ad nos obnixe resipueril,
misit, petens ul sibi iintim ex CAPITULUM CIl.
Irattibus noslris concite niitleremus. Qui cum ad
eiiin venissei, et sciscitasset quid vellet: < Ego, in- De alodo Piei Villaris el Huni Villw et Argentelw*
< quit, infirmiiate pressus qua el mori timeo, an- (Ante a. 1080.)
< imenie Domino, cup o fieri monachus; et, ut me- « In nomine Jhesu Christi Salvaloris nostri. No»
« rear assequi deliciortim meorum veniam, ex ter- tum esse volumus omnibus successoribus noslris,
« renis rebus, quas ustjtte nunc possedi, sancto tam praesenlibus quam fuluris, ego Walterius, fllius
< Pelro donans concedo et concedens dono, directa Fledaldi, cum uxore mea et sorore ejus, quod guer-
« largitione, aloduin meum, in lerritorio scilicet pum facimus dealodo Piei Villaris, quem dedit Be-
< Abbonis Vilhc; itemque alium in parrcechia Iroo- < rardus, pater uxoris mese, pro anima fralris sui Gua-*
< nis Villa?, in loco qui Rosetus nominatur. Hanc ningi, et de alodo Huni Yillse, atque de alodo Argen-
« autem donaiionem, per assensum filii mei Gttal- tela?, quem sancio Petro dederunt parentes nxoris
< lcrii, in prsesentia plttrimorum hominum faciensj metc, nepotes scilicet Fulconis monachi; et quicquiil
< inprecor raalediclionem omnibtis niienlibus con- in bis alodis invadendo pervaseram, pro remedio
« traire proefate donalioni, ut in inferno, nisi resi- animarum nostrarum, dimillimus, et gtterpum super
« puerint, cum Juda prodilore pcenas luanl. > Hocc altare sancli Pelri ponimus; et has litleras fleri vo-
ul in his lestes subscripii ex adverso slenl
deniqne loctitus, prsedictus homo, antequam habi- luimus,
tum monacbilem qui sibi ferebatur a ccenobio in- omnibus qui, demonis insliuctu, htiic rei contraire
dueret, viam universa? carnis est ingressus. Cnjus voluerint. Tesies aulem ex noslra parte siinl: Rai-
glebarn corporis fraler ille qtii ad eum ierat assu- naldus, fraier meus; Fulcherius, Hugo tie Treione,
mens, admonasleriiim detulit, atque inler fratres Gislebertus de Briliniaco; Haimericus, lilius Heri-
monasleiii honorifice cnravimus sepelire. Nomina branni. Testes monachorum: Gualterius iiionciat
vero tesiium proelibata?donalionis voluinms stibscri- rius, Odielardus trapezeta, Hugo Berbellus, Baltlui-
bere ad memoriam posierorum et ad refragandam nus, Arnulfus Rufus, Fulchardus, Arnulfus Niger,
inquielutlinem calumpniatorum : Harduinum, nepor D ' Rotbertus, ejus fraler; Stephanus major; Tescelinus,
tem Gunlardi; Martinum, armigerum ejus; Herber- filius Hildegarii; Stephanus, filius Dodouis; Bertraii-
liitn presbyteruni, Albertum majorem, Hildegariuin, nus clencus. Si quis autem huic rei calumniam iH-
Jobannem, Mainerium, Guarnerium de Poponis tulerit, nisi cito resipuerit et ad satisfactionis reme-
Villa, Vulgrintim de Sanclo Scubilio, Alberlum de dium conftigeril, analhcmalis mucrone confossus,
Segetis Yilla (218). > cum Juda traditort: in inferno sine fine pceuas luat. •
CAPITULUMCI. CAPITULUM CHI.S
De alodis Herberti. De rebus quas dedit Willelmus prmpositus de Alogia.
(Antea.1080.) (Anle a. 1080.)
« In noinine sanctse ct individuae Tiinilatis, Pa- < .n nomine Palris el Filii et Spiritus sancti. No-
tris et Filii et Spiritus sancti. Nolum esse volumus lum esse volurous nos moiiachi Sancii Petri Carnc-
nos monachi sancli Pelri coenobii Carnolensis om- tensis, quod quidam miles, noniine Willelrous, quon-
nibus sanclse Dei secclesise culloribus, laro prsesen- dain pra;positus de Bi-aiao caslro, lactus corporis
(217) Subsequentem charlam, De medietate eccle- (218) Posl hanc occqrrit cliarta, De lerra data a
tiai SaiictiGermani, relulitiiussuperius, cap. 71. Mathiide, quaro jaro habcs, supra, cap.. 67.
347 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHf 348
infirroitatc qua postmodum de Iiac vita exiit, limens i_ iter per devia aggrediens; sibilum legenlium et sub-
inferni pcenas, habilum monaehilem apud nos su- sannationem floccipendens, ut spopondi fratribus,
scepit, et de rebus roundanis quas in mundo posse- eorutn parui jussionibus; et, litleraria? arlis expers,
derat in Alogia, sanctum Pclrum nosque heredes inpolilo sermone, qualiier istc locus a splendido et
constituil. Quae licel a nobis admoduni parvissimae nobili situ esse desierit, el rursus quo modo ad sla-
sint visse, apud Deum forsitan sunt magnsc. Qua- tum antiquum religionis, pii operis vcnerabilium
propter in hac menbranula Iilteris mandare curavi- praesulum studio comitumque donariis alque pttiri-
nius : artpennuni unum lerrse, videlicet anle fores mortim fidelium, lemtim inoleverit, enuctealhn pa-
ecclesise Sancli Germani; ilem in Agonis Villa totam tefeci. Deinde abbatum nomina et eorum scripla,
deciinam; simili modo in Luetonc et in Fola Villa. qiia? in arcbivis nostris stint reperta, seriatim in
Quseomnia lilius ejus Willelmus superstes concessit-.> unum collegi nsque ad id lemporis, qno, nostris ex-
CAPITULUM CIV. cessibus exigenlibus, edax flarama hanc secclesiam
De sex aripennis alodi. cura ajdibus cremavit (219); quo tempore prsestil
(Ante a. 1080.) Gaufridus etEustachius abbas, Deo disponente, pre-
« In nomine Domini nostri Jhesu Christi. Noltim sul quidem ante incendium , III Kulendas Augusli,
esse volumus omnibus Christi fidelibus praesentibiis B abbas vero secundo anno post incendium, V Kalen-
et fuluris, omnis monachorum congregalio sancii das Seblenbris, sui honoris gradum uterque est
Petri ocenobii Carnolcnsis, quoniam, pro aniroa adeptus. In pretaxalo itaque opere prudetis leclor
cujusdam Gausfridi, ab hominibus Alonis Villaelem- animavertere potest hunc locum ab hoslibus non se-
pore messis inlerfecli et a nobis huroati, fratres e-ju. niel esse deslructum, cum ler legat monachis bisque
et celeri parentes sex alotli diurnos, non longe ab canonicis delegatum esse. Jain nunc ipse, ab anti-
Inpregni Villa sitos, sanclo Pelro dederunt, douuni- quonim scriptis, qua? memorie mandanda esse vide-
que super altare principali publice posuerunt, HII bantur, expeditus, legenli intimare curavi V car-
iilus oclobris, missam nobis celebranlibus, prsesen- tas (220), quia michi tarde occurrerunt non esse in
tibiishis quorum nomina inferius scripta habenlur: h.is locis ubi fore debuissent: videlicet una Landrici
Rotberlus, presbiter de Alona; Siguinus, vendilor abbalis de lerra data a Maliilde; quatuor aiitcni
eqiiorum; Herbertus pistor, Guarinus cellerarius, Huberti abbalis, ,id est de lcrra Pendenlis Pediculi,
Gausfridus lignarius, Marlimis Baiardus. Fralrcs de medietale sccclesise Sancti Germani, de alodis
vero interfecti : Girberlus, Wallerius, *5islebertus, Herberii; de alodo Picali Villaris et llttni Villa? et
Parenies : Girberttts et Ledgardis mulier. Analhema Argenlelse. Hoc denique intuli ne fraudem fecisse
sit refragator hujus crocoliHseelemosina?. > C cuiquam videar.
Non siqierbise flatu impulsus, neque flamivoma Nunc ad ea quae ab abbate Eustacliio j'am per oclo*
ingenii igne succensus, sed obedientis pede longuin annos sunl palrala, subcinctus scribere matitrabo.
(2I9i Julii die 30, an. 1077. (2^0) Vide capo. 67, 71, 97 el 102 hujus libri.

LIBER OCTAVUS

SIVE

EUSTACHIl ABBATIS.

(Ab a. 1079 ad a. 1088.)

CAPITULUM I. D prasdicta consueliHline, ipse el filius suus Godefridus

De prava consuctudine usurpata a Fulcone de Vadis
in Ermenleriis.
( Ante a. 1088.)
< In nomine sanctse el individua?Trinitatis. No-
tum sit omnibus s nctse. matris aecclesise fidelibus
filiis, tam prxscnlibus quam fuluris, quod Fulco de
Vadis usurpabat unam tortam consuetudinem in
Ermenteriis, villa scilicet sancti Pelri Carnolensis
nionaslerii. Unde, per jusliciam domni Isnardi, ad
placltum contra domnum Euslachium, praedicli loci
abbalem, venil, et inde duellura aput Drocas con-
Btiiuium. Ei cum non posset jus oslendere Fuleo in
Deo etbeato Petro eam pcrpetualiter guerpiverunt,
et iccirco de bono sancti Peiri VIIlibras denariorum
babuerunt. Tesiibushis : Hugone deCastello, Gisle-
berto de Tegulariis, Isnardo supradicto, Chotardo,
Rotberto Rufo. De parte abbatis : Arroldo de Croto,
Laurenlio camerario, Fulchardo, Lorino auriga,
Jolianne coco, Durandulo servienle, Advenluo. >
CAPITULUM II.
De rebus dalis pro Widdone vuero.
(Anle a. 1088.)
< In nomine Domini nostri Jhesu Chrisli, condi-
toris ouinium rerum. Ego Euslacbius abbas et omuis
 5*9 VETUS AGANO. — LIB. VIII. EUSTACHIUS. 530
ctmgregalto monachorum sancli Petn ccenobii Car- A Guaszonis, et omnium horum qiiorum nomina sub-
nolensis, notum esse volumus tam presenlibus quam scripsimus, concessil. Isnardi de Mori Villare. Rod-
fuluris sancla? Dei secclesia? fidelibus , quia adiit berli Rufi. Walterii, filii Njvardi. Guarini, filii Jo-
nostram presentiam qttsedam matrona bigama, no- sberli. Simonis de Monte Pincionis. Ranaldi de Bell»
niine Gila de Pertico,habens pueros duos de Hubcr- Puteo. Guarini de Islo. Symonis, filii ejus.. Rainaldi
to primo seniori suo, Vivianum scilicet ac Widonem; Corbuli. Adventii. Laurentii.Fulberti majo.ris. Hanc
quorum jiiniorem obtulit Deo et sancto Pelro, ad autem cartam prefatus Baldricus fieri voluit, ut si
serviendum ibi, quatndiu viveret, in sancta? religio- quis aliquando (quod absit!) contraire voluerit, ii)
nis proposilo et abitu monachiii; atqucde rebus sui mallo conviclus, auri libram judici persolvat, et
juris targita est sancto Petro medielatem saltus de anathematis mucrone saucius, nisi resipueril et ad
Bustello, el agripennos duos prali; censumque quem satisfactionis remedium confugerit in infenio de-
dabamus de terra quse dicilur Mala Cultura remisit, mersus cum diabolo penas luat. >
et in proprio bosco pasnagium porcorum nostrorum
CAPITULUM IV.
singulis annis conccssil; et domos nostras ethorrea
de ipso bosco, prout opus fuerit, reedificare, ignem- De pravts consueludinibus dimissis a Witlehno in
Plancis.
que domiis noslra? cotidie nutrire jussit. Hsec omnia B
Vivianus jam diclus, fllius ejus, assensit, donumque (Anle a. 4088.)
cum matre super altare sancti Pelri posuit. Htijus < In nomtne sauctseet ind viduse Trinitatis, Patris.
rei fidejussores ac testes fuerunt hii: Fulberlus, et Filii et Spirilus saneti. Notum esse volumus
prcsbiter de Roheria; Amalguinus, Sulpicius cleri- omnibus christianse fidei culroribus, tam prsesenli-
cus, Rodberlus de Bodvers, Durandus Ketellus. Ex bus qttani succedenlibtts, ego Gausfridus, prseno-
nostra parte : Teduinus el Gaudius, fratres; Sle- mine Niger, monachus scilicet ccenobii sancti Pelri
phanuset SaJomon, fralreS; Oydelerius et Rodber- Carnotensis, sub abbate Eustachio loci Plancarumt
tus, fratres; Fulchardus, Avenlius et Lorinus, fra- procurator, quod, mttltis precibus flexus, dorhnus
Ires; Laurentius cubicularius, Gilduinus malio, Willelraus de Molinis castro pravas consuetudines,
Guarinus celierarius. Pro prefatis rebns dcdimus qua? paulalim inoleverant, per iniquos servientes,
Willelmo deBaindis Terris, ex cujus beneficio erant, in locO Plancarum suo tempore, eas quidem ex in-
X solidos nummorum et orationes loci; el assensuin tegro Deo et ejus genilrici virgini Maria?atque bealo
prebuit. Si quis aulem profanus aliquando huic rei aposlolo Pelro, per assensum filii sui Rodberli, pro
conlraire voluerit, nisi cilo resipuerit, in olla Vul- . anima? suse remedio, condonavit, donumqtte super
cani deraersus, cum Theoderico profano rege, sen- altare sanctse Maria? Plancis publice posuitjeovi-
liat pcenas perpetuas. > delicet tenore, ut deinceps nullus successorum suo-
CAPITULCM III. rum in prefato loco aliquam consuetudinem um-
De mcclesia Monasterioli. quam exigat, non teloneum, non bannum, non in-
(Ante a. 1088.) cendium, non latronem, non carrucas; sed sit ipse
« In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. locus liberrimus ab omni exaccione et consueiu-
Nolum essevolumus, ego Eusiachius, abbas ccenobii dine, preler unam rem, id est munitionem prefati
sancti Petri Carnotensis, cum omni congregalione caslri; atque, cum lempus exegerit, incolse meino-
niiclii commissa, omnibus secclesiseDei flliis fldeli- rali loci muniant oslensum sibi locum in predicto
bus, de quadam aecclesia, que Monasleriolus voci- castro; teloneum quoque, quod pretermisimus tam
tatur, quam olim venerabilis abbas Landricus a ab incolis loci quam a forensibus hominibus, tolum,
qiiodam milite, nomine Radulfo, adquisisse dinosci- sicut prsclibavimus, remisit, exceptis solummodo
tur, eo quidem paclo ut medielalem aecclesiseniona- bttrgensibus Molinorum caslri. Unde cartulam hane
chi in suis usibus haberent; alteram vero Radulfus, fieri voluimus, ut, si quis profanus umquam violare
quamdiu viveret, sibi retineret, et post ejus mortem P ] vel conlraire huic largilioni templaverit, nisi cito
et secclesia et res ejus qua? in supradicto loco, tam resipuerit el ad emendationis salisfactionem confu-
in lerra qnam in aqua, videbalur possidere, tota gerit, in inferno excipiat posnas Judse traditoris et
ad sanclum Petrum rediret. Cum autem ita prefa- illorum qui Christum crucitixerunt. Testes hujus
tam secclesiam per plurimorum annorum curricuia donationis subscripli fuerunt hii : Gualterius de
communiter possiderint, surrexit quidam miles. no- Asperis, el frater ejus Ingenulfus; Balduinus de Mc.l-
mine Vilalis, eunsanguineus predicli Radulfi, in lenle castro, Rotgerius dapifer, Willelmus sacerdos,
eandem secclesiam jus suum ostendit, atque medie- Widdo de Medanlecaslro.el Stephanus; Rotbertus, ar-
tatem oblinuit. Qui, quandiu vixil, partem a mona- migerejus; Rotgerius, etTescelinusde Scagiolis;Jo-
chis emptam sibi retinuit. Post mortem vero ambo- scelinus, (ilius Ricoardi, el Rotbertus, UJiusejus. Ex
rum domnus eorum Baldricus, prsenomineChotardus, parte abbalis Eiistachii : Guarinus sacerdos, Ernul-
cum quodam filio parvulo, nomine Eustachio, quem fus clericus, Rainoldus Rufus; Rogeritis, lilius Wid-
Dei servilio sub monachili habitu mancipavit, sancto donis presbileri; Corbellus et Beroldus, filius ejtis;
Petro secctesiam dedit, et quicquid in loco eodem Richerius et Guallerius, majores; Fukhardus, Gun-
tfxiijuris esse videbatur, per assensum Hugonis, filii baldus, Lauienlius, Rodberlus de Jesiaco, Raitnuii-
551 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACIH 552
dus, Joltanncs Brtislinus, Lcodcgarius, Odclinus el /\ deleriiisetRodbcrius, fratrcs; Adveniiiiset Lorintis,
Guarimis. > fraires; Laiirenlitts cubiciilarius; lngelberliis et
CAPITULUM V Gausfridus, coci; Gislebertus puer, Fnlchardus;
Guerpum de consuetitdine cibi Hugonis. Hildulfus el Gatisfridiis, fratres. Ex. parle Rodherti:
(Anle a. 1083.) Mainfrediis preposilus, Ricberius el Gauslimis.
< I:i Ejus nomine pcr quem cuncta sunl secnla Aclum cst lioc Carnotis publice, in monasterio
creata. Cunctis sanctae Dei secclesia?culloiibus IIOT sancti Petri ante allare, regiianlc Philippo rege.
liroi esse volumus, ego Eusiachius abbas ct nronis Pauhis ediltius scripsil. >
fratrum congregatio sancti Petri coanobii Caniolen- CAPITULUM VII.
6is, quoniam, tempore quidcin lluberli abbalis, De clomno Gerinano
Gauslridus Niger, nosler lnonachus, de llerveo, (Annol081.)
fralre Hugonis, emit vicariaro de Mittanis Villare, « _wmino noslro Jhesu Chrislo, oninium rertn»
per assensum Fulcherii primicerii, de cujus bene- conditore, propiciante. Ego Willchnus de Sumbone,
licio erat ipsa vicaria. Unde ipse Hugo quinqite so- militia? armis accinctus, lerrenarum rerum locuplc-
lidos niiniittoriim pro assensu habuit. Noslra aulem tissirous, atque Diabolo insligante, malorum acluum
"
lempeslate addidit sibi esse datam hanc consuetu- ' cassibus involutus; cgo, inquam, omnibus sanclas
dincm, ut, duni venirel ad moiiasteriiim, habens Dei aecclesise fidelibus, tam proesentibus quam futu-
teciini scx aul qtialuor milites, dandum ei coiisuete ris, notum esse volo, quod quidaro meus fldelis, no-
p.ineiii,vinum,carnem suflicienler, equis quoque suis mine Sulpicius, voturo babuit in caeuobio sancii
iiidetn advenani et vinum. Cujtis (221) inportunita- Pelri Carnotensis, ab hoc deceplibili seculo IIIHIIIS,
teni conlerre noluissemus, et ei consuetiidinem veri Dei famulalui se raancipari, el beneficiiira quod
quam rcquirebal negarenius, assinos noslros, explo- ex me tenebat, in lerritario Carnolensi, clavi-
ralos quadam vice, lulil; pro quoruin redcmptione geri (222) sumnto ac monachis inibi militantibus, iiv
XXX dcJimus solidos. Rursum, altcra vice, cos tu- slipendiis ipsorum, reKnquere; sed, faUo secull
lii; sed per WiIle.lmum,pra?posilum comitis, inviius amore detenlus, mors iuprovisa avida fauce eum
mldidit. Tunc deniqtie per Berlam comilissam et rapiens, non permisit volum ex loto perfici. Ipse
jira:faium pra?positum ipsam pravam consuetiidinein taiiicn animaiii intra peclus moribundum retinens,
icliquit; ct celebranlibus nobis sancli F.rmini fe- suis fidelibus el conjugi jussit, ut corporis sui gle-
siiiin, super allare sancti Petri iude guerpum posuit, bam ad ccenobium, poliandro fralrum mandanduni,
iitque a nobis XXV solidos acccpil; et, si forle ali- deferrent, alque beneficii donum, quod pro se dari
quando monacbiis efflci volueril, cum rebus qttas C devoverat, super altaresancti Peiri coram omnibus
liabucrit, recipialur; niorle vero pracvenlus sepelia- ponerent. Cui dono Ascciinus, filius ejus, poslea
lur a nobis, sttis eque rebus nobis reliclis. Testes proebuil assensuin, qui non longe post quadam plaga
btijus rei, ex sua parte, fiicriint : Dotlo, Giiarinus, mortutts, el ipsc pro hac re juxla patrem est tiunu-
Godcfridtis ct Geraltlus. Kx nostra parte : Stcpba- lalus. Hujus doni Gausberlus de Evroldi Villare,
nus itiajor, Gilduiims major, Laiirenlius cubicula- Rainerius et Guaszo, eorum miliies, exliterunt
rius, Tctliiinus matricularius, Johamies cocus, Gis- testes. Deinde Winebertus, frater Sulpicii, de ter-
lebcrtus puer; Oydclerius el Rodbertus, frater eius.> rilorio Vilcasinensi, per Hubertum Quercutum ad-
CAPITULUM VI. duclus, assensum super atlare saucli Pelri ponens,
De tutela Argenlelw. in oralionibus fralruiu est colleclus. Nos aulem
(Anle a. 1088.); duximus illud beneficium quale sit ostendere, id est
< 1ii noroine sanctac el individuse rin lalis. No- quicquid in parrcccltia domni Germani, in aeecles:a
tulii csse volumus, ego Euslachius, divina ordina- videlicet, in decimis, in terris culiis el incullis sil-
lione, abbas, omnisque sancti Pelri congregalio vis et mililibti., ac omnibus exquisitis ei inquireu-
inonachorum, super quodam lulela quam Rodberlus n dis, videbatur ex mc tenerc. Hoc tolum pro anima
porcarius de Curba Villa dicebat in terra quse vo- sua prsefalus Sulpicius aposlolorum principi et ejus
catur Argcntela babere; pro qua non modicum no- monachis reliquit. Quod et ego, Euslachii abbatis
bis detrimenlum inlulit, insuper et bomicidium per- et lnonacborum prece duclus, cum uxore mea Er-
petrare non timuit. Tantlem ad banc concnrdiam mengarde et unico filio, vocabulo mei nominis
venientes, dedimtis ei qninqiiaginla solitlos nuinmo- nuncupato, pro redetiiptione animarum noslrarum,
iiini atquc loci bujus bcnefieiiim, ul lerrain quaro fleri volui; et, die Purificalionis alma? matris Domi-
habebat insuper nieniorala Argentela, cimi tiilcia ni, super altare Petriaposloli assensnm posui, atque
quain clamabat, sancto Pctro diinitlerel; qtiod li- hanc cartam publice aslipulando crucis signo cor-
Jjenier concedens fecit, donumque super altare beati roboravi. Pro qua re a prsefato abbale centum so-
apostoli Petri posuit, astante monachorum grcge lidos carnolorum nummorum accepi, meaque con-
turbaque lamulorum quorum nomina memorie man- junx duas auri uncias, et filius meus renonem unum
dare curavimus : Slephanus et Salomon, fratrcs; varium. Tesles cx parte mea ftterunt: Rodbertus de
Girogius clericus; Teudo et Gaudutts, fratrcs; Oy- BelloMonte; Jhotardus Willclmus et Renaldus de
(221) Forl. leg», Cujuscum. (2221 Sie.
 555 VETUS AGANO. — LIB. VIII. EUSrACHIUS. 354
Gaudena, et Gualtciius. Ex parte monachortim : A . valentem quatlraginla solidos, et XX solidos num-
Siephanus et Salomon, fratres; Oydelerius el Rod- mornm, uniimque sculum ac nostri Joci orationes
berlus, fralres; Teduinuset Gaudius, fralres; Gua- dedimus. Ipse quoqne, per arlavtim sui armigeri,
rinus cellerarius; Tescelinus, Hildegarii filius; snpcr altare sancli Petri guerpum decimse vel as-
Laurenlius ctibicularius, Advenlius et Lnrinus, fra- seiisum misil per Hubertum Querctilmn et moiia-
tres, et alii. Si quis, huic cartulse conlraiiieendo, chum, atidientibus et videntibus is quorum nomina
exlilerit conlrarius, janua cccli ei claudalur, ci, nisi subscripsimus : Radulfo, Willelmo, Rodberlo, Phi-
resipuerit, cum Juda proditore, sine fine pcenas luat lippo, Hugo Huberto, Tetardo, Ledfredo, Fulberto,
in gehenna? ignibus. Actuni est hoc Carnotis publice, Rainaldo, Guamerio, Fulconi, Raimboldo, Rodberto,
anno XXI regni Philippi regis. > Laurenlio, Aszoni. Est aulem ipsa decima in loco
CAPITULUM VIII. qui vocalur Catetulus. Aclum esl hoc Drocis castra
De mcclesia Stilionis pttblice. >
(Aniea. 1088.) CAPITULUMX.
« In Christi nomine, condiloris omnium rerum. De Iributo concesso a Mainerio in Agili Villat
Nolum esse volumus cunctis sanctse Dei aecclesia? (Antea. 1091.)
fidelibus atque futuris, ego scilicel Willelmus et uxor B < Nolum esse volumus, ego Euslachius, abbas
mea Ermengardis, cum unico lilio meo Willelnio, ceenobii sanctj.fielrj .Camolensis^. emnijMis sanctw
pro anjinarum nostrarum redemplione, Deo omni- Dei ecclesiae fidelibus filiis, quia, dum essem in «i-
poienli et sanclo Petro, apostolorum principi, in ria Philippi regis aput castrum Stanpensem, et re-
cujus monasterio apud urbem Carnotensem sacrac gem pro utilitate noslri loci inlerpellavissem, <*on-
religionis hahilum ipse suscipio, quandam seccle- veniibi Maineriuin, fralrera SyinonisdeMoiileForti,
siam in honore malris Domini fundalam, in Perlico ut, pro sui palris animanecnon et matris, nlquo pro
loco, qui dicitur Exliliolus (223) concetlendo parti- incoliimiiate propria suorumque sobolum, Deo et
mur, ut in selernum possideant metlielaiem tlecimse sancto Petro liberum concederel transitum, lam
ncarchadii atque sepultura? loliimque altarc, medie- salis quam piscium, el nostrarum reruro quso pcr
talemque atrii, atque duobus bobus lerram quanlum Agili Villam Carnotis ad usus fralrum vebereniur.
suflicil, el aripennum unum prati; atque barum Qui libenti animo ab omni consueiudine, VI idiiiinv
rerum donum superaltare bcali Pelri mittere jussi, februarum. ita libcrum transitum Deo et sanclo
el teslium nomina subscribere vohii. Etsi quis nn- Petro diroisit, ut, ab ilJa die anlea, neqne a se
quam heredum meoruni huic dono contraire lempta-.. neque a successoribus suis, ullum teloneum vcl
verit, excommunicationis dampno ptius incurrat, tv consuetudo aliqua requiraiur de rebus sancti Petri
deinde octo uncias auri cui litem intiileril solvat, et transeuntibus per praefalam villam ; sed, sicut pa-
conatus ej'us ineflicax permaneat. Signum Ermen- ter ejus Amalricus per totum ejus lerritorium iier
gardis conjtigis, qtta? dontim hujus largiiionis super liberum de rebus sancli Pelri conccssil, ila et prae-
altare posuit. S. Willelmi filii. Hugonis, avunculi falus Mainerius, episcopo Gausfrido (224) prsesenle,
Gausfridi coci. > etSimone fratre cjus comiteqne Belli Monlis Ivone,
CAPITULUM IX. concessit. Siniili modo assensum palris et fralris
De decima de Calelulo. alacriter per lolam lerraro sua? potestalis in supra-
(Ante a. 1088.) nieniorato castro ratum esse decrevit domnuS Simon,
In nomine sanctse et individua? Trinitatis. Ego filio suo Amalrico prsesente et assensttm prscbente,
Eustachius, abbas cccnobii sancli Petri Carnotensis, atque Hugoiic tie Puieolo caslro. Si quis vero as-
cum oinnibus fratribus ibidem Deo militantibiis, sensioni contraire aliquando voluerit, quandiu per-
iiotnro esse volumus omnibus orthodoxe (itlei ctilto- linax fueril, excomniunicaiionis baculo seniper
ribus, quod quidam miles, nomine Guinebertus, feriatur, et nisi resiptierit et ad satisfactionis reme-
fraler scilicet Stilpicii, qui moriens reliquit sanclo _. dium conftigerit, animam ejus vermis, qui niin-
Pelro in nostris usibus aecclesiam donrni Germani quara morilur, in lenebris inferni sine flne depa-
cuni omnibus rebus quas ibi videbatur lenere, ex scat. > .
beneficio Willehni de Suniboone, sicul supra dictum CAPITULUM XI
est, in decimis, terris, lucis, militibus; poslquam De decima Lcdonis Curhe, quttin reclamctoatit Hee-
censes monachi.
quidein el ipse snper allare sancli Petri assensnm a. 1088.)
posuil et in oralionibus fralrum susceplus fuit, cui- (Ante
dam mulieri partem prsefatae decimse XXV solidis « In nomine sancta? el individuse Tiiniialis,
vendidil. De qua re m judicio apeilatus, dixil deci- Patris el Filii et Spirilus sancli. Noluni esse volu-
iuaiu illam perlinere ad fevum Guaszonis, fralris musomnibuschrisliana? religionis, lam.prsesenlibu»
Ilugonis de Caslello, ac ideo frivolum esse assenstim quam futuris, nos nionaclii sancti Pctri ccenobii,
suum sine nutu domini. Unde Waszoni unuin equum Carnotensis, Guarnerius scilicet ac Joscelinus Ledo-
(223) Extiliolus, Stilio, Sleliones, hodie les Etil- sis episcoptis, simonise damnatus, cpiscopatti de-
t?ux. jectns csl a. 1091.
Hi) Gansfridus, sive Godefridus 1 Carnoicn-
555 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHl 35«
nis Curle, quse esl cella prsefali cenobii, sub abbate A
l loci perpetuo jure habeant, sine ulla caltuinia : iia
Eiistachio mililantes,. quatiter lis et calumnia, videlicel ul inde aecclesiarn, domos el horrea soa,
quam nobis inferebant monachi Beccenses, finem quaudo opus fuerit, sedificent, agros Ct CHrtero
acceperit in camera domtts Pagani, filii Hugonis suam claudanl, atque oinnia sua necessaria exclu-
Franconis, apud castrum Calidi Montis. Ibi qui- dant. Post raoriera aulem ejus, in cimiierio sancti
dem aderat Anselnuis, abbas cenobii Becci, et cum Petri corpus ejtts esl septiltum, V idus aprilis.
coexejus monachis Gislebertus, ortus de genere Tunc quoque uxor et reliqui filii ejus rursum do-
Crispinortlm, et Eustachius, prsenomine Paganus ; ntiiii saltus prselibati super allare, pro aniina pa-
aderantet meliores ex illo caslro, tenenles plaCi- tris, posuerunt. Ilujtis rei testium nomina subscri-
tum de presbitero ecclesiaesahcla? Marise, quse sita pta sunt : Gerelmus presbiler, Mito presbiter, Urso
est inferius uon longe a Ledonis Curte ; el volebant miles, Odo miles, Ivo miles de Fai; Hilduitius, fra-
aul uxorem ejus illi excutere aut secclesiam quse. ter ejus ; Givelinus ; Rainaldus, filius ejus ; Gode-
illorum erat. In medio quoque placilo ab archi- frldus miles. >
•piscopo Rotomageiisi {223) missae sunt nobis quae- CAPITULUM XIII.
damlitterse, exorantes ut, pro archiepiscopi amorc, De vicaria Belsiw.
decimas rerum et sepiilturam nostrse ecclesise, g'
quam a nostris hominibus accipiebamus, intra (Ante a. 1091.)
Fossatos cummanentibus, Becccnsibus monacbis «In Cbrisli noraine. Ego Walterius, filiusFlealdi,
redderemus. Quod cum caslrenses, tara clerici quam abbatis sancti Pelri Eustachii et sibi coninissa?
laici, audissent, extranea eis res audila visa esl, ut congregationis precibus adduclus, vicariam omnem
quod Gualterius comes sancto Pelro, fere abhiiic quam in omnibus lerris saucti Petri habebam, uxore
XXX annis et amplius, conlulerat, el optimalcs inea Fredesindi el filio meo Rainaldo, cum fralribus
ejus asscnsum prebuerant, a monachis, nuperrime el sororibus suis, atque eliam Lisiardo annuentibus,
secclesiolam prsediclam habentibus, injusle nobis pro animarum nostrarum el parenlum nostrorum
tollereiur. Tunc omnes viva voce et indissimulato redemptione, per consensum domni mei Gunherii
vnltti testimonium praebuerunt, quod, ipsis viden- ecclesia? saucti Petri in perpetuum diroilto ; acci-
libus et audienlibus, cornes Guaiterius sanclo Petro piens miclii in concanbium a prefato abbate et
dedcral septilltiram el decimam bominitm intra monachis tres agripennos vinearum, in convalle
F-ossalos habitantium, videlicet de bubus, de ovibus, . Sancti Barlholomei, in clauso qui dicitur Ingelbaudi.
de asiuis, dc equis ; decimam quoque de lerra Unde eliam predicti monachi prsefatsc uxori mese
* duas auri
quam monachi exararent ; decimam ctiam ari- untias, et lilio meo e.qutim argenli mar-
penni ubi furmis olim fuerat situs. Hoc audientes cis sex comparalum donanl, prsediclo etiam Lisiardo
iuonachi, cum abbale suo, injustam calunniam V addentes solidos. Quod eliam posterilali nostra?
deponenles, deinceps siluerunt. Testes hujtis rei nolum facere et per succedentia lempora ralum
etiam curavimus subscribere : Manassem arclii-.. manere cupientes, Jitlerarum memorioe tradi volui-
prcsbylcrum, Herberlum, Genriciim, Guallerium, miis ; et manu noslra annotando flrmaviinus, alque
Sansonem, canonicos ; Odonem vicecomitem, Her- domnis et amicis noslris ad corroboralionem lan-
lierlum pincernam, Rodberlum prsepositum, Roge- gendum oblulimus. S. Gualterii, filii Fiealdi. Fre-
rium niililem, Givelinum ; Rodberlum, militem de desindis, uxoris. Rainaldi, fllii ejus. Helise. Hugonis.
marina. > Lisiardi. Adeline, filise ejus. Elisabeth. Ex parle
CAPITULUM XII. Guallerii: Rodbertus, fliius Rodulfi ; Hugo, fiiius
Item, donum de saltu Godefridi. Lamberli ; Ivo, filius Norberti ; Oydelardus, ne-
(Autea. 1088.) pos Gualterii; Einardus, Raimbaldus presbiter,
< In Chrisli nomine. Ego Guarnerius, ,>.a cum Lanbertus presbiler. Ex noslra parte : Gausfredus
Joscelino, sancli Pelri apostolorum principis Caruo- ry proesul, Ingelrannus decanus, Adelardus subdeca-
tensis ccenobii, atque sub abbale Eustachio, pro- IUS,Gauslinus arcbidiaconus, Guerricus clericus,
visores loci Ledonis Curlis, in lerritorio Vilcasiuii Hilbertus de Gurzeis, Gerogius clericus, Guerricus
caslri, quem Guallerius comes, filius Drogonisi vicedomnus, Willeimus prseposilus ; Tedbaldus,
comitis, regnante Hanrico rege, sancto Petro per- fraler ejus ; Tedbaldus Farsit, Willelnius Mordcns,
pctualiler habendum, abbale Landrico vivente,, Jltotardus, Gunbaldus, Laurenlius cubicularius;
concedendo tribuil; notum, inquam, esse volumust Fulchardus; Teduinus et Gaudius, fralres ; Hildul-
tam prsesentibus quam fuluris sanclse Dei secclesia? : fus et Gausfredus, fralres ; Adventius, Sleplianus
fidelibus, quod quidam miles, nomine Godefridus) et Salomon, fralres ; Ingelberlus, Johannes, Gaus-
de Fluriaco, infirmilate qtta mortuus est detem- fredus, coci; Gualterius sarlor, Ribaldus de Frau-
pius, perfilium suum, nomine Hugonem, et uxoremi sino ; Stephanus, filius Dodonis ; Radul, fllius llil-
suam, Adelam, donum sui sallus misil super altare1 de^arii. >
sancli Petri ponendura auatinus monacbi prsefatii

(22S) Guillelmus 1 ccclesise Roihoinagensi pracfuil ab' a. 1078 usque ad a. HIl».

3,%7 VETUS AGANO.— LIB. VIII. _.USI AU111U&. 358
APITULUM XIV. jA Salomon, fralres; Teduinus, Gaudius et Harduinus,
Donum Gunherii de vicariis. fralres; Radulfus el Richardus, fralres; Leodega-
(Ante a. 1088.) rius, Stephanus, Marlinus, Rodberlus pelliciarius;
i iii nomine omnium Conditoris rerum. Notum Gualterius, Aventius et Durandus, sarlores ; Engel-
esse voluinus, ego Euslachius abbas omnisque con- berlus el Gausfridus coci; Durandus pislor. Acli:m
gregatio monachorum Sancti Petri Caruotcnsis, om- esl hoc Carnolis pubiice in secclesia sancti Petri,
nibus fidelibus, tani presentis quam fuiuri evi, quod anno dominice incarnalionis liiillesinio nonage-
Gunherius de Monte Letardi, fllius videlicet Gtialle- simo VI, regnante Philippo rege in Francia. >
rii de Alneto, de vicariis quas in Bclsia nobis Gual- CAPITULUM XVI.
lerius fllius Fleatdi vendidil, tam in Abonis Villa Donatio vicariw de Domna Maria.
quam m aliis iocis, assensum libenlissime prebuit, (Anle a. 1088.)
donumque super allare sancli Pelri posuit. Non < Non solum novselegis sed eliam veteris insirui-
solum de datis vel venditis, set etiam de dandis vel mur paginis, quia, flde vel merito bonortim, pec-
vendendis, solidam nobis firmilatem dedit, ut a suis catoribus venia preslatur suorum peccaminum, di-
mililibus acciperemus; et non solum vicarias quse cente Domino ad Abraham : Si decem boni fuerint
de ejus beneficio esse noscunlur, sed eliam terras B • invenli, ceteri salvabuntur propter ipsos (226). Hac
quas sui milites sancto Petro dare vel vendere vo- adleslalione de veteri Jege habila, de evangelica lege
luerint, assensum praebuil ut babeamus. Quapropter sumauius secundam, ubi dicit evangelisla de sub-
nos cum collegimus in orationibus el in omnibus misso paralilico in domo per legulas anle Jhcsum;
noslris bonis operibus, ut parliceps prsemii sil no- ait eiiini : Quorum fidem ut vidit, ait paralitico :
biacutn in regno ccelorum. Testes concessionis ej"us Fili, dlmilluntur libi peccata tua. Tolle leclum tuum
in hac scedula siibscribere usu seclesiaslico volui- et ambula in pace (227). His ct aliis multimodis ad-
mus. De sua parte : Ansoldus de Mungerii Villa. De testalionibus subnixus, ego quidein Ansoldus miles,
nostra : Balduiuus, frater abbalis; Wibaldus et ciiin uxore mea carissima, nomine Hildegardi, nec-
Rainaldus, filius Ernulfi Rufi; Fulchardus, Lauren- non el omni prole nostra, et assensu donini roei
liiis, Durandus, Richerius, Rodberlus pelliciarius, Gunherii, dans concedo concedensque dono vica-
Stcphanus, Isenbardus, Guallerius de Ver. > riam atque banneriam; velsi estalia aliqua exactio,
CAPITULUMXV. quam ex bcneflcio domni mei supradicti aclenus
De vicariis redemplis a vkecomite Hugone. visus sum lencre, in terra sancti Pelri quae esl in
(Anno 1096.) Domna Maria, pro reniedio scilicet anima? filii mei
< In Christi nomine. Ego Eustachius, ccenobii G Willelmi, gladii morte preventi, bealissimo Petro,
sancti Pelri Carnolensis abbas, et omnis monacho- aposlolormn principi, dono jure perpetuo et mona-
rum congregatio michia Deo commissa, notum esse chis in ccenobio ejusdem nocte dieque famu!anlibuc,
volumus lam pra?sentibus quam fuluris sanclse Dei quod silum est non longe a mcenibus Carnoiiue
ecclesia? filiis, quod, tam ab antecessoribus noslris urbis; ul, orationibus eorum absolutus ab onini
quam a nobis, vicaria? qua? erant iu terra nostra, vinculo delictortim , in dextera Domini collocatus,
vel lutelse per Belsiam, omnes quidem sub comile inier sanctos et electos suos in resurrectionis gloria
Tedbaldo, ab ipsis ad quos pertinebant, datis juslio- resusciialus respiret. Donum autem hujus noslroe
ribus et melioribus rebus, emeramus. Sed, Stephano largitionis 111idus Julii super altare beali Pelri pcr
comile in honore palris succedente, Hugo viceco- banc carlam ponere maluimus, imprecanles ut si
mcs jure hereditario easdem vicarias reclamans, ab quis umquam huic carlule conlraire voluerit, nisi
eodem comile suscepit. Nos vero ab inquietudine cilo ad emendationis remedium coufugerit, cuui
securi vivere cupientes, precibus ad hoc vicecomi- Juda proditore in infernum trudalur ignibus Helnae
tem fleximus, ul, in noslris oralionibus cum uxere cremandus. Hanc autem carlam ul inconvulsa pt r-
et trihus filiis et filia colleclus, easdem vicarias, an- „] roaneat, prsesenli seculo permanenle, manibus prc-
nuenle Stephano comite, sancto Petro, sicul e»e- priis et nominibus caelerorum circuroadstautium
ramus, concederet; el super principale altare sancli corroborari voluimus. Ansoldi, qui hanc donalio-
Pelri, cuiii uxore et filiis, donum posuit, videnlibus nem fecil. Rainaldi. Gauscelini et Arnulfi, filioivin
et audientibus his qiiorum nomina subscripsimus : ejus. Gualterii, avunciili eorum. Gauslridi, palrui
Adelidis, uxor vicecomitis; filii corura, Ebrardus, eorum. llilberti, clerici el consanguinei illorum, t.iii
Hugo, Guiddo, et filia Unberga. Fideles eorum, Er- donationem hanc, vice patris etmalris, superaliare
nutfus de Domicilio, Gausfridus Boviculus, Pelrus posuit. Gausfridi de Monle Boonis. Gausfridi non
Aper, Gerogius de Fraganis Villa, Guarinus de bibentis aquam. TeuJonis Tronelli. Guerrici clerici,
Alona, Adelardus prsepositus, Gausfridus de Novale, nepos (228) Fuleberii priroicerii sancta? Mariae.
Ansoldus lnfans, Rodbertus Paganus, Gtialierius de Tedbaldi de Yidicis. De nostris : Advenlius elLo-
Alneto. De nostris : Laurentius cubicularius, Ad- rinus, fratres ; Stephanus, Laurentius, Frodo, Dodo
venlius, Gunbaldus, Fulchardus; Stcphanus ct major, Siephanus niajor, Oydeierius, Durandiis
(226) Vid. Genes. xvm, 32. (228) Sic
(227) Luc. v, 20 et 24.
S59 PAULl S. PETRl CAMSOIENSISI MONACHl 3(i0
Gisleberlus. Aeluin est hoc Carnolis publicc, A . inferiori cum diabolo pcenas lual. Volunius etiain
regnante Pbilippo rcge in Francia. > sciri in fine hujus cartse, quod, sicut dedimus prae-
CAPITULUM XVII. falas res, ita eliam dediiiius viridiarium ex iutegro,
t)e wcclesia Domni Pelri. quod silum est juxla capitium oecclesise.Anniiimus
(Ante a. 1088.) quoque quod Odo miles noster decimam dcdit de
< In Christi nomine. Notum esse Volumus omni- novalibus quam de nobis tcnebat. >
luis successoribus nostris, quod ego Landricus» CAPITULUM XVIII.
una cum flliis meis, ipsius eulogii dicentis : Dateet De alodis Berhardi de Buslo.
dabitur vobis, non surdi auditores, sed quanlum (Anle a. 1088.)
paupcrtas noslra permillit, pro animabus nostris %ln nomine Domini nostri Jhesu Chrisli. Noiim
parentumque nostrorum necnon et pro incolumitale esse volumus omnibus successoribtis nostris, ego
Willelmi, senioris noslri, matris quoque ejusMa-- Eustacliius elabbas Omniscceuis inonaclioiuni toeno-
hilde, cum eorum assensu, jam otim presbiterium hii sancli Petri Carnotensis, quod quidani vir no-
acctlcsioede Domno petro et lerram periinentem ad bilis, in hac regione valde opinalissimus, loto cor-
allare, sanclo Petro, ccenobii videlicet Carnolensis, pore plagis in bello debilitatus, per mulia curri-
dcdiniits, per deprecationem quidem palris Rai-. B I cula annorura in lecto recubans, ut nec sedere ne-
n.ddi decani, qui in praefalo ccenobio, sub abitu, quc pedem anle pedem ponere vateret, et tamen
monachili Deo niilitare in seneclute maluit. Nuiic consilio et salubri verborum auxilio nulli petenti
quoque damtts mcdietatem dccimse prsefatse seccle- unquam defuit; qui, locum nostrum valde diligens,
sia? qtra?in dominlcalu noslro aecclcsisecsse vide- vivens in corpore, in quantum poluit semper nobis
tnr, necnon ctniedietatem archadii atque sepultura?. profuit, sub abbale quidem Landrico, sanctoPelro
Tribuimus quotpie res quse ad attare pcrtinent, ctt dedilsecclesiam sancliGermani deAlogia; et, ab hac
tcrram Ernaldi medialoris quam paler nietts Tedtti- vila decedens, alodos quos h.bebal in Beisia sancto
nns vivens conccssil, praltiinquc dcsuper, vivariiini, Petio reliquil, unum videlicet in Fonlinidi villa,
quoque de Mota liberum. Quod si ibi aliquando) altcrum iu Marchesi Villa, alquc juxla Braiaum,
molendinus fleri potest, medietas sit flliis mcis, unum prali aripcnnum; jussitque fidelibus suis ut
nisi forle propria volunlale soam paricm sancto( eo morluo corpus Carnotis deferrcnt, inler fratres
Petro annuerint. Ad exteram partem vero ecclesiae , tumulandum. Quod et factum est iiitis novemhris}
lihere damus terram ubi habitalio monachoruni etl alque a parenlibus suis proefalarum rerum donum
liorrctim eorum et csetcra sibi necessaria sint. QuodI super altare sancti Pelri publice est posiluiii, quo-
ita libcre damus, ut neque sepultura ncque alia (_| rum nomina Subscripsinius : Ernaldus, lilius Evsc;
aliqua consueludo a flliis meis vel ab aliqtio homine Widdo de Barzilleriis, Alcherius, Hugo cleiic.us. Da
exigatur. Mediclatem quoque furni similiter damus nostris: Sleplianus et Salomon, Laurenlius, Adven-
(229). . . . Et si quis nosirorum fidelium de bene- lius, Stephanus, Oydelerius, Marlinus Gtmbaldus,
ficio, quod ex nohis tenel, partem dare volncrit, Fuichardus, el cseleri. >
libere habeat sanctus Pelrus el monachi. Iloc do-> CAPITULUM XIX.
num 1111kalendas Martii eginius, cgo Lautlricus De libertate acclesiw Bruerolis.
de Toriello, el filii raei, Gausfridus, Hugo ct Lan- (7maiil084.)
dricus, publice, donuraque misciuui sancto Petro < In nominc Palris et Filii et Spiritus sancli,
per Eustachiitm abbatem, regnanle Philippo regc. amen. Ego Gausfridus, qiiamvis indignns, secciesi;e
Volumus etiam omnes scire quod, quando opus Carnotensis episcopus, iiotum facio successoribtis
fueril, fliii mei pro vicario XX solidos dabunt. nieis et aliis secciesiee nostrce fidelibus, quod frater
Hnjiis rci testes sunt: Gilduinus de Domno Petro, Euslacbius, abbas sancli Pelri Carnolensis niona-'
Gausfridus faber, Odo de Floriaco ; Rainaldus, fra- sterii, rogavil humililer cuin precibus parvilatem
ler ejus ; Rodbertus major, et Willelmus, frater meam, ut sibi et congregationi monaciioruiii ihidem
ejus ; Odo, filius lngilsindis; Ernaldus, Bernardi 1D servienlium darem allare deBruerolis, sine ttlla re-
filius ; Rainaldtis decanus, Odo presbiter; Frogc- demplione ulterius habendtim. Quia ergo isia pe i.io
rius, mediator decani ; Willelmus jugulator, et el uiililali eorum el mese honestati conve.ire visa
Gualterius, socius ejus ; Rainaldtis pellicearius. Ex esi, dono eis prsediclum altare, non sinc assensu
nostra parle : Gilo et Elias, filius ejus ; Tedbaldus, fr-iris Gauslini, m cujtis archjdiaconalus est, soli-
Dolardus ; Herberlus, filius Fulcadi; Vitalis presbi- dum et quielum ab omni venditione, a sinodo,
ter, Richerius major, Laurenlius cubiculariiis; a circada, ab omni etiam consueludine et ab omni
Rodbertus, major Capelle Regie ; Rainaldus, nepos inquieialione, sive exaclione justicia? a presbitero
Majenardi monachi; Tescelinus, filius Hildegarii ; servienle in loco. Ul atilem per succedcnlia lempora
Advenlius, Beringerius agaso, Johanncs cocus. flrmum el slabilc maneat hoc donum, praesenli scri-
Hanc autem cartam si aliquis prophanns conlraire plo mandavi, ct si_no crucis manu mea faclo ro-
voluerit, nisi resipnerit satisfaciens, sicut Dathan boravi, et fidclium meorum manibns corroboiandum
et Abiron, terra vivum absorbeat, et in inferno tradidi. S. Gausfridi cpiscopi. Hilduini precentoris.
f84?) Scqniintur linete tres, qtiarum sciiplura, penilus delela. legi non potest.
Sfil VF.TIIS AGANO.— LIB. VIII. EUSTACIHUS. 362
Guauslini archidiaconi. Frodonis succentoris. Morini A j Amalrici clerici. Frogerii de Catalaunis. Rodbeni
presbiteri. Landrici. Willelmi, nepotis episcopi. de Rupe Forti. Guausfridi, comilis Maritanise. Ger-
Ernaldi, nepolis Morini. Rogerii. Engelranni decaui. vasi, dapiferi regis. Philippi capellani. Tedbaldi,
Adelardi subdecani. Ernaldi prsepositi.Hilgoli.Guer- slabularii regis. Lancelini, pincerne regis. Gisle-
ricu Guarini, fratris Roberti succentoris. Frtidonis, berli de Tegulariis. Hugonis de Curte Sexaudi. Ful-
filii Algisi. Stephani, filii Odilardi. Durandi. Data conis pincerna?. Udonis, dapiferi episcopi. Wibaldi
nonas mai, indictione VII, anno ab incarnatione clerici. Adventii. Johannis Brustini. Arroldi. Ri-
Domini millesimo octogesimo IIII, regni autem Phi- cherii et Girardi de sancio Georgio. Acltiin est hoc
lippiXXUII. > Drocis castro publice, ante portam sancti Vincenlii,
CAPITULUMXX. anno ab incarnalione Domini millesiiuo LXXX»VI°,
De vineis Herberti, concessisa Philippo rege in Area indictione nona, regnante Philippo rege anno
Braca. XX°VI°. Ego Gislebertus notarius, ad vicem Gau-
fridi, Parisiorum episcopi, summi cancellarii regis,
(Anno 1086.) >
relegendo subscripsi.
« In nomine sanctse et individuseTrinitatis, Pa-
tris elFilii el Spiritus Sancti. Ctrm regalis sotium B CAPITULUM XXI.
dignilalis multiplcx virtutum cultus exornet, libe- De libertate V wcclesiarumquw sunt in Perlico
ralitas tamen atque muniflcentia prsecipuum locum
tenet, quarum effectus multorum necessitatibus (4 mart. 1086.)
condescendat et vis eorurn petitionibus salisfaciat. « In nomine sancta? et individuse Trinitatis, Pa-
Notum ergo esse volumus, ego Philippus, gratiaDei tris videlicet et Filii et Spirilus Sancli, ab utroque
rcx Francorum, omnibus sancta? Dei secclesia?fideli- procedentis. Ego Gausfndus, Jicet indignus, aeccle-
bus et nostris, tara prsesenlibus quam futuris, quodj sise Carnolensis episcopus, nolum volo fieri meis
Eustachius, abbas videlicet sancti Petri ccenobii successoribus et aliis secclesisenoslrse (idelibus, quod
Carnotensis, noslrse serenilalis adiit praesentiam, frater Eustachius, abbas sancli Petri Carnotensis
olmixe postulans, ut muniflcenlise nostrse aurem ccenobii, rogavit humiliter parvitatem raeam, ut sibi
ejos precibus inclinare regali pietale dignaremur, et congregationi monachorura ibidera servientiiiiii
quatuitis, pro incolumitate nostra et stalu regnii darem plurima allaria, sine ulla redemplione ulte-
nostri, Jiberaliialis noslra?assensum preberemus cui- rius habenda, altare videlicet de Ermenleriis, et de
dam Herberto atque ejus uxori, Ingelburgi nomine, Roheria, et de Buxseto, et cle Castellariis, et de
ut quod, Deo inspirante, longo lempore maluraye- Q Cruciaco. Quia ergo ista petitio et meae honestati
rant implere, nostra licenlia ducere quivissent ad1 et eorum utilitati convenire visa est, dono eis pre-
efleclum; scilicet ut de rebus propriis quas habebant; dicla altaria, cum assensu fralris Gauslini archi-
in Area Braca sanctum Pctrum et monachos ejusi diaconi, solila el quiela ah omni venditione, a si-
beredes facerent: videlicet de duobu.s aripennis ett nodo et circada, ab omni eliam consuetudine et ab
dimidio vinese, de dorno sua, horreo et furno, omni- omni exaclione juslilise, fratre noslro Gauslino hoc
que supetleclili eorum, Cujus justam petitionera ju- tantum sibi, quandiu vixerit, relinenle, jusliciam
dicantes, cura nostris iidelibus qui nobiscum proe- scilicet de presbiteris in eisdein Iocis servienlibus.
senles aderant, dignum duximus, pro ahima patris; Ul autera per succedenlia lempora firmum et slabile
mei Hanrici regis alque pro nostra salule, assen- hoc donum maneat, prsesenli scriplo mandavi et
sum prebere donalioni praedicti viri et uxoris ejus. signo crucis manu mea facto roboravi, et fidelium
Placuit etiam serenitati nostrse regia inlerdiceres meorum manibus corroborandum tradidi. Signuni
actoriiate, ne quis umquani per succedenlia teni- •j-Gausfridi episcopi. Adelardi decani. Hilduini prse-
pora huic nostrae munificentia? operi, quod cudi-- centoris. Widdonis, abbatis sancli Johannis. Hil-
mus, aliqua lemerilate prajsumat contraire, neque? berti de Gurzeis. Rainbaldi de Calniaco. Emaldi de
de concessis jam dictis rebus, neque in parvo ne-- 0 Curba Villa. Giraldi presbiteri. Mainardi presbiteri.
que in magno, quicquam niinuere audeal: nequej Garini diaconi. Durandi. S. Willelmi archidiaconi.
cuslodein, quem ibi monachi posuerint, qualibett Gauslini subdecani et archidiaconi. Frodonis sub
corveda seu exaclione premat vel gravet, sed,, centoris. Fulconis arcliidiaconi. Hilduini, Girardi
liber ab orani consueludine seculiarium hominumii filii. Landrici. Odonis, nepolis Erualdi. Morini
secure ibi maneat, et monachis serviat : tan-- presbileri. Gausfridi presbiteri. Haec carta tradila
lummodo, staluto tempore, quindecim denariii est a Gauslino cancellario, 1111nonas Marcii, indi-
qualuor vini canlari, mina avene, panis et gallinaa ctione VHII, anno ab incarnalione Domini mille-
una, nobis habenda, oflicionostro reddanlur. Quod d simo LXXX°VI°,regni aulem Philippi regis XXVI. >
si in reddendo monachi tardi exlilerint, emendent,
CAPITULUMXXII.
et res nominalas non perdant. Mandavimus itaque
De pravis consuetudinibus remissis in loco Sancti
hanc cartam noslro nomine nominibusque prima-
tum nostrorumj atque regia?dignilatis sigillo corro- Georgii.
borari, ut rata et inviolata peimaneat in evum. (Anno 1086.)
S. Philippi regis.Gausfridi, eols-copi Carnotensis. < In nomine sancla? et individuse Trinilatis,
PATROL.CLV. 12
 363 PAULI S. PETRI CARNOTENSIS MONACHI 364
Patris videlicet ct Filii et Spiritus Sancli. Omnes A Juda proditorc, ct cum liis qui Dominum Jhcsum
denique qui Chrislum credunt lapides vivi dicun- crucifixerunt, in inferno pocnas habeal carentes
tur, iit Aposlolus ait: Vos estis lapides vivi mdift- fine. Dala cst haec carla Drocis castro publice,
cati, domus spiritales (230). Igitur, si volumus ut anno dominicc incarnationis millesimo LXXX°VI%
inhabitet Christus in nobis et nos in ipso, hostes indictione VIIH, Philippi regis regni anno XXVI.
noslros, id est vitia debemus interficere, Samuelis Paulus, monachuset cdiluus, nolarius exlilit. >
prophela? sequentes exemplum, qui, gladium acci- CAPITULUM XXIII.
piens, Agag, regem pinguissimum (231), in frusla
De weclesia Puteosm villm.
concidit, nobis in hoc oslendcns facto, pugnanles
contra carnis vicia nulli omnino debere parcere, (Anno 1086.)
sed omnia interficere, ne in mortis ctilpam inci- < In nomine Patris ct Filii et Spiriius Sancti, qai
damus, sicut rex Saul, qui Agag regi, conlra pre- trinus esl personaliter el unus esseniialilcr. Deserlse
ceptum Domini, pepercil (232), et ideo Dominus ab genlilitali, id est secclesisedc gentibus collccte, per
eo recessit, et spirilus malignus eum arripuit. Isaioepropbele vocem, Dominus spirituaiium virlu-
Hoc exemplo et aliis quamplurimis Sanclarum lum dona promiltens, inter odorifera arbusta ul-
Scripiurarum exemptis pleneedocti, notum esse mum atque buxuin posui (233) dicens : Ponam in
volumus omnibus sancta? Dei aecclesise fidelibus, deserto abielem, ulmum et buxum simul (234). NUDC
lam prscsentibus quam fuluris, cgo, videlicet Han- autera abiete in hac serie prselermisso, quo sancti
ricus, et fraler meus parvissimus, nomine Mori- hominespanduntur, quorura mentesjugi medilatione
nus, railitari balteo utrique accincti, quoniam am- sancto desiderio ad celestia contemplanda elevan-
bilionem nefariam, quajnos, in adolescentia posi- lur, nos quoque fragiles et mole iniquilalum pres-
tos, actenus decepit, a nobis abigimus, et, humili sos minoribus rebus informari oporiet, ut vel ulmi
prece Eusiachii, abbalis ccenobii sancli Petri Car- aut significalionem buxi gerere videamur, lorpentes
notensis, ad hoc sumus perducti, ut, pro Dei amore in bonis operibus, et bujus caduci atque fugilivi sc-
et nostra salute, pravas consuetudines et inlolera- culi inservimus honoribus : ulmus quidem in allum
biles, quas injuste accipicbamus in loco sancli crescit, sed minime ferens fruclum, eos proculdubio
Georgii, qui silus esl non longe a flumine quod significat qui, mundanis rcbus admodum inretiti,
Aiva dicilur, ex toto dimitlimus ; solummodo eas spiritualium operum fructu sunl vacui. Tamen, sicut
reiinentes, quas pater noster Rainberlus, pro de- ulmus sepe vilem cum botris suslinet, ila et poten-
fensione hominum, precariobabuisserefertur, rusti- rj tes huj'us seculi servos Dei per secclesias longe late-
corum videlicel boves lcr in anno ad exercendam que beneficiis inclitis sustentant. In qua re spiritua-
terram in eodem loco. Simili modo semel in anno lia eorum opera sua esse faciunt, et cum eis in fu-
et tempore congruo, de arietibus alque agnis, si turo seculo selerno remuneranlur premio. Buxus
fuerint, sine gravamine incolarum, monachus loci denique, solam viridilalem retinens, eos oslendit
rector rogalus nobis prebcbit, qualinus nos libenli qui verse fidei perfeclionem inmulilato volo scrvant.
aniroo ab omnibus bominibus, pro posse nostro, et His prefatis rebus, ego Isnardus de Pertico, balteo
locum cl omnem rem loci intus el exterius defen- militari accinclus, me adjungere cupiens, pro salutc
damus. Negocium quidem si fuerit infcr ipsius anima? mea?ac oinni dilectione ampleclenda? matris
loci homines, quod sine belto flnire nequeat, prse- mea? Alberedse, illi cui a Dco collala est ligandi sol-
sentc monacho, finietur in nostra curia. Prandium vendique potestas, quique ccelestis regni januam
vero quod in sancti Georgii feslivilale inverecunda fidetibus aperil et infidelibus claudit, sancto Petro
fionle requirebamus, omnino dimiltimus, quia videlicet ccenobii Carnotensis, ipse, inquam, et ma-
male solennilatem cclebrat qui se ab inlicitis non tcr mea carissima, libenli animo, damus, in Per-
custodit. Et, ut prselibavimus, omnes execrabiles lico, secclesiam in honore sancli Johannis, sitara in
tonsuetudines quas usurpabainus in prsefato loco, D villa quse ab incolis Puteosa vocitalur, cum atrio et
nunc et deinceps remiltimus, prseter illas quas decima, omnibusque reditibus ad nos pertinenlibus.
patrem nostrum habuisse a plurimis dicitur ; quse Concedimus eliam unum mansum lerrse ejusque
prsecario requiranlur a monacho, non vi ab homi- consueludines, ut deinceps ita monachi possideant
nibus extorqueanlur. Has autem lilleras, quas fieri sicut et nos actenus possedimus. Decreviraus quo-
jussimus, signo saiicta? crucis publice in Drocis que, Ut, si quis nostrorum de rebtis quas de nostro
castro inpresso corroboravimus, pariumque nostro- beneficio (235), sancto Petro aliquid dare voluerit,
rum ac fidelium manibus corroborandum tradidi- det fiducialiler, nullo refruntante, sicut jara fece-
mus, quorum nomina inferius in lcslimonio jussi- runt mei fideles Bernardus el Rogerius, in prsefalo
rous scribi. Si quis autem profanus huic largitioni ccenobiomonachi effecti; quorum primus, in Ioco
Doslrse contraire voluerit, nisi pcenituerit, cum qui vocalur Manseleria, unum mansum ila liberum

(250) Vid. Petr. i, 2, 5. (233) Leg. posuil.

(231 Reg. i, 15,32 el 33. (234) lsa. XI.I,19.
(232) lbid., 9. (235) Prsctern.i6sum, tenet.
305 VETUS AGANO. - LIR. VIII. EUSTACIIIUS. 566
dedil ut de me tenuit; alter vero simili modo unum A i solidis dedimus : eo quidem pacto, ut fralrcm illum
mansum, non longe a prefata secclesia quam dedi- in pace vivere dimitteret, et calunniam quam de
mus. Dedit el mater mea nuper infirmitate detenta, ipsa aecclesiafaciebat missam faceret. Quod Iibenter
juxta aecclesiamde Ruxeto, quam paler meus vivens annuens, Carnotis publice super altare sancti Petri
ilcditsancto Pelro, unum hospitcm; ego quoque guerpum calunnia?posuit, secum habens Rainbal-
:iliiimin dedicatione ipsius secclesise.Dequibus re- dum ctericum. Nobiscum vero fuerunt, Gerogius
liiis, domnomeo Symone, filio Gaucherii, annuente, clericus; Stephanus et Salomon, fratres; Teduinus,
tle cujus beneficio haec omnia sunt, abbati Eusla- Gaudius et Harduinus, fratres; Oydelerius et Rod-
chio, vice sancliPelri, publice donum dedi in ipsa bertus, fratres; Hildulfus el Gausfridus, fratres;
aecclesia quam dedi; postea Camolis, laude nostro- Adventius, Fulchardus, Stephanus, Tescelinus; In-
rum fidelium, donum super altaresanctiPelri posui. gelbertus el Gausfridus, coci; Herberlus et Guari-
Dala eslhsec carta anno ab incarnatione Domini nus,'pistores. >
millesimo LXXXVI, indictionenona, Philippi regis CAPITULUMXXVI.
regni XXVI. > De teloneo dalo ab episcopoGausfrido.
CAPITULUMXXIV " (14 nov. 1087.)
15«calumnia saltus Muntkulorum. < .n nomine sanctse et individuse Trinitalis, Patris
(1086.) videlicet et Filii et Spiritus Sancti. Noverint omnes
<In Domininostri Jhesu Christi nomine. Ego Eu- chrislianse religionis parlicipes, tam futuri quam
stachius abbas, cum omnibus fralribus ccenobii san- praesenles, et prsecipue ponlificalis cathedrse mese
cli Pelri Camotensis, nolum esse volumus cunctis successores, et ceteri secclesise nostrse fideles, fra-
sancla?Dei secclesisefidelibus, tam preseniibusquam trem Eustachium, sancliPetri Camotensis ccenobii
futuris, quod, Huberto abbale hunc locum guber- abbalem, cum maxima humilitate et mullariim pre-
nante, saltus Munticulorum, cum omnibus appendi- cum prolixitate imploravisse me Gaufridum, licet
ciis suis, per assensum dominorum ad quos pertine- iudignum, Carnotensis secclesise episcopum, quatc-
bat, in usibus fralrum, a Gualterio trapezeta sancto ntis sibi et fralribus iuibi Deo roilitantibus, portio-
Petro est datus, el a fralribus fere per XV annos nem telonei de suburbio supralaxati apostolorura
est possessus sine calunnia. Nostris vero lemporibus, principis, qusejureepiscopali me contingebat, per-
quidam adolescens, Mainerius nomine, (iliiis Videli- petualiter concederem. Cujus peiitioni ego adquie-
cet Germundi, de cujus beneficio praefalus saltus scens, et eorum ulilitati providens, et mese honestati
fuerat, co:pit quidem post morlem patris calunniari r| consulens, inlegre et absque ulla mutilalione supra-
eum. Cujus tandem calunniam exlinximus XXV dictum teloneum, a praedecessoribus meis et a me
solidis nummorum sibi datis et orationibus fralrum. ipso haclenus habitum, eis tribuo; ea ulique firmi-
Unde ipse veniens III kalendas Augusti, super allare tale, ulnullus quocunque tempore successor meus
sancli Petri guerpum posuit publice, coram bis quo-. futurus hanc benedictionem infirmare prsesumat. U'
rtim nomina subnotavimus. Ex parte ipsius : Ar- aulero hoc donum per succedentium temporum cur-
chenaldus et Savericus. Ex nostra parte : Gausce- ricula firmum et inconvulsum permaneat, prsesenti
linus, fraler Carnalis; Gumbaldus, Stephanus et scriplo commendavi et maiiu propria signo crucis
Salomon;Gausfridus et Hitdulfus, fratres; Gisleber- confirmavi, et manibus canonicorum fldeliumque
tus, Teduinus, Gaudius et Harduinus, Rodberlus meorum corroborandum tradidi. S. Gaufridi epi-
nosocomiarius (236). > scopi. S. Adelardi decani. Willelmi archidiaconi.
CAPITULUMXXV. Widoni abbalis sancti Joannis. Ebrardi capicerii.
De calunnia Spelterolensis wcclesim remissa a Gual- Giraldi sacerdolis. Warini diaconi. Warini succen-
terio de Alneto. toris, fllii Durandi canonici. Wauslini subdecani.
(Ante a. 1088.) Odonis archidiaconi. Hiiduini, Girardi filii. Morini
« In Christi nomine. Nolum esse volumus omni- D presbiteri. Gausfridi presbiteri. Guerrici canonici.
bus nostris successoribus, ego videiicet Euslacbius Gisleberti canonici. Rainbaldi canonici. Haec carta
abbas et omnes fratres ccenobii sancti Petri Carno- data cst a Gauslino cancellario VIIIdecimo kalendas
lensis, quod, postquam Spellerolensis aecclesiadata decembris, anno XXYIl regni Pliilippi regis (237),
nobis esl a Hugone Drocensi et a liliis ejus, Gau- positaque est ab episcopopretaxato super altare san-
sberlo et Guarino, necnon et a malre eorum, no- cli Petri VIII kalendas februarii, praesentibus hij
miue Osilia, frater ille quem illuc misimus frequen- quorum nomina subscripsimus : Hilduino
cantori,
ter a Gualterio de Alnelo injurias et danna perlulit, Hugone vicecomite, Gauslino de Leugis, Niveloni,
donec prefato Gualterio quinquaginla nummorum Philippo, Bartholomeo. Willelmo, olim
preposito,
(236) Actumesl hoc ab incarnatione Domini M» episcopo, qui obiit a. 1090, et cujus episcopatus
LXXXVI anno, ind. ix, anno xxvi. regni Pltilippiregis. convenit cum regno Philippi regis, fuisse datam, non
Cod. Argent. autem a Gausfrido II, cujus episcopatus inilium ha-
(237) Super voces Philippi regis, recentior manus bens a. 1115, nuilomodo incidere polest in lempora
scripsil LudoviciJunioris, nesciinus qua de causa ; Euslachii abbatis, de quo hic agitur, quique regi-
nain liquet lianc chartam a Gausfrido 1, Carnotensi men abbatia?abdicavit a. 1101.
 307 PAULI S. PETRI CARNOTENSISMONACHIVETUS AGANO. 368
Waffrido osculans Acnfonem ct pluribus aliis, tam t/_ sancti Petri monacbi. Pro hac ilaque re a Gaufrido
suorum quam nostrorum. > monacho, prsenomihe Wischardo, L solidos numrno-
CAPITULUM XXVII. rum accepi; el uxor mea, nomine Hildeburgis, te-
De furno Bruerolis. rislrum unum duorum solidorum filiique mei, Isnar-
(Ante a. 1088.) dus et Radulfus, singuli singuias crepidas; necnon
, < In nomine sancta? et individux Trinitalis, Pa- et filia.mea Adelina, quam dedi Rainaldo mitili, cui
triset Filii et Spirilus Sancti. Othnibus sancla? Dci eliam proedictamfurni parlem dederam, anulum au-
secclesisefidelibus, lam prsesenlis qttam ftiluri sevi, reum; Warinus.quoque, domnus meus, X solidos,
notum esse voto ego Landricus, fllius Gisleberti, et fllius ejus tanlumdem. Has autem lilleras fieri
una cum uxore mea Hildeburgi, flliis alque flliabus volui ad memoriam poslerorura; atque Drocis ca-
mcis, quia medietatem furni qtti situs esl in vicb stro VIIIkalendas aprilis publice corroborando asli-
Bruerolensi.qtiamolim quidem Arnatdo monacho pro pulavi; ut, si quis unquam beredum meorum his
XXV solidis nummorum inwadiaveram; nunc, in- contradicere conatus fuerit, cogatur prius flsco re-
quam, pro anima mea et anteccssorum meorum at- gis auri libras persolvere XXX, denuo conatusejus
que successorum animabus, annuenle domino meo inefficax permaneat; et si pcrtinax fuerit, excom-
Warino de lslo, ex cujus beneficio eandem parlem 1o municalionis baculo ferialur, donec resipiscat. Nos-
furni tencre videor, necnon et Symone, filio ejus, que et parenles nostri, cum domno nostro Guarino,
sanclo Petro, apostolorum principi, cccnobii Carno- pro hoc facto, fratrum oratiohibus semper frui me-
tensis, cui prseest Eustachius abbas, et sancto Ger- reamur. Testes hujus rei eliam subscribere curavi-
mano concedo jure perpetuo, ut habeant, teneant et mus. S.domniHugoni.S.GislebertideTilerias (238). »
possideant, ab hac die in antea, sine ulla calumpnia
(238) Manca esl charta illa, cujus finera reperies Bocinco, Urso de Tinniaco Valle, Erchenbaldus cle
in partell, lib. IV. Inhoccod. B, librarius, posl istam Geremari Villa, Radulfus de Sibriaco, Bernerius de
chariam transcriptam, paginam complevit sub- Ebriaco, Milo presbiter, Ernaldus abbas, Johannes
scriplionibtis ad aliam chartam perlinenlibus, quse de Saliciolo, Raimbaldus. Ex noslris : Marcoardtts
sic habcnlur : IIi sunt testes ex dono molendini presbiter; Atgerius, fraterejus ; Bodo, Richerius, Ad-
dedil G. fitius N. sanclo Pelro : ipse G. ; Ade- ventus, Laurentius; Berengerius et Johannes, frater
?<uem
ina , uxorejus; Amalrkus et Simon, filii ejus; Phi- ejus; Herlebaldus, Richardus....
lippa, filiaejus; Gualttrius de Trolto, Gualterius de

EPITAPHIUM LANDRIGI ABBATIS

Auclore, ul videtur, PAULOmonacho

, Annales ordimt _•. Benedicii, tom. IV, lib. LXII,n.83, p. 668.)

(MABILL.

Huc flectens oculos paulum subsiste, viator,

Disceque quis fuerit, quem lumulus legit hic.
Hoeccorpus parva Landrici continet urna,
Nostri pasloris et Palris eximii.
Vivere dum quivit, subjectos qui bene rexit,
Oslendens factis, quod docuit monitis.
Mitibus exstitit hic clemens, pius atque benignus;
Inflatos spernens, fortiter hos reprimens.
Vir bonus et prudens ad grandem vexit honorem
Hanc sibi commissam digniter Ecclesiam :
Ter denis et ter binis cui prsefuit annis.
Tunc caput extulit hsec, post similis viduae.
Exiit hic hominem, sanclus sicut Leobinus.
Cujus Mars feslum monslrat adesse diem.
Pax libi sit, Landrice Paler, requiesque perenms:
Gunctis cum sanctis gaudia jam tibi sint. Amen.
 ANNODOMINIMC.

(.0lli:i II 11)1 S BELLOMS

LOTHARINGI_E HIEROSOLYMJE REX PRIMUS

DUX,

NOTITIA HISTORICA-

(Histoire littiraire de la France, tom. VIII, pag.598.)

§ I. — Histoire de sa vie. A tesse B&trix. (4) Par Mathilde, son aieule pater-
Godefroi, qui a fourni la matiere de tant de ro nelle, fille de Gerberge et petite-fille de Charles,
mans francais (1) et italiens, et que presque lou: premier duc de la basse Lorraine et frere de Lo-
les ecrivains de Ia premiere croisade ont pris poui thaire, roi de France, notre heros descendait des
leur heros, n'a point eu cependant jusqulci un seu rois carlovingiens, et par son aieute malernelle, de
auteurqui ait donne son histoire complete. Le pei ceux de Lombardie. Cest sur ce principe qu'Orde-
qu'en ont ecrit par occasion 1'abbe Fleuri, Tabbt ric Vital et l'historien de la bienheureuse Ida at-
de Choisy et le P. Maimbourg, n'est propre qu'2 leslent que le comle Eustache, son pere, etait de la
faire desirer de voir un aussi riche sujet traite avec race de Charlemagne (5).
une juste elendue par quelque habile ptume. Diei (6) Godefroi naquit a Boulogne-sur-mer a 1'exlrd-
veuille que ce que nous en allons dire a nolre mile de la Picardie, ou plutdt a Basy, dans le Bra-
lour puisse faire naitre ce dessein , et que 1'exCcu- bant francais, et eul pour freres Baudouin, qui lui
tion le suive de pres. Si la vie de cet incomparablt succeda dans Ja suite au royaume de Jerusalem, et
heros presente de memorables evenemenls pour Eustache, qui hdrita des etats de leur pere, el con-
1'histoire militaire, ecclesiaslique el civile, elle en tracta atliance avec Marie d'Ecosse, dont il eut une
offre aussi pour 1'hisloire litleraire. Cest a ceux-ci B fille unique, nommee Mathilde, qui epousa Etienne
que nous nous arreterons plus particulierement. de Champagne, depuis roi d'Angleterre, h la mort
(2) II etait flls aine (3), sclon Guillaume de Tyt d'Henri I. (7) Guillaume de Tyr el quelques aulres
et Orderic Vilal, ou seulement puinC', selon d'au- ecrivains donnent encore a Godefroi un troisieme
tres, d'Euslache II, comle de Boulogne et de Lens, frere nomme Guillavime, que les genealogisles com-
l'un des plus puissants seigneurs et des plus braves plent pour Ia souche des derniers ducs de Lorraine.
capitaines de son temps, qui se fit autant de repu- (8) Mais une genealogie ecrile vers I'an 1095 ne re-
tation dans les pratiques de la piete chretienne connait que trois fils du comte Euslache et de la
que dans la profession des armes. Sa mere, qui comtesse Ida, Eustache Godefroi et Baudouin. De
se nommait lda, et qui ne se rendit pas moins ce- meme ni la comtesse Ida, ayant occasion de panler
iebre par sa vertu que le comte son mari, etait fille de ses enfants, ni Godefroi, parlant de ses freres,
de Godefroi le Grand, ou le Barbu, duc de Ja basse ne norament jamais ce Guillaume. Quoi qu'il en soil
Lorraine et de Bouillon, lequel e"pousaen secondes de ce quatrieme fils du comte Etistache, (9) Gode-
noces Beatrix, marquise ou comtesse de Toscane, froi eut une sceur, nommee Praxede-Adelaide, qui
et se trouvait par kVniece du pape Etienne IX, et epousa Henri IV, roi de Germanie, puis empe-
soeur du duc Godefroi le Bossu qui epousa l'illus- reur.
tre Mathilde, fille unique et heritiere de la coin- La Providence, qui destinait Godefroi a de gran-
(1) 11se tronve effectivement au moins trois ou autre elle nomme Euslache, son frere, avant lui.
qualre anciens romans de Godefroi de Bouillon en (4) Spic. t. VII, p. £84, 585; Mir. ib., p. 262,
notre vieille langue francaise. On connait d'ailleurs 263.
Ia Jerusalem dilivrie, 011Godefroi, le plus excellent (5) Ord. Vit. 1. IV, p. 508 ; Boll. ib., p. 141,
poeme du Tasse, et la Syriade, 011Des cxpeditions n. 3.
tle Godefroi de Bonillon dans la terre sainle, en (6) Will. Tyr. ,1. VIII, 11.24; I. ix, n. 5,6; Mir.
douze livres, par Pierre Ange de Barga, autie ibid., p. 259; Boll. ib., p. 145. n. 17.
poete italien. (7) Will. Tyr. 1. ix, n. 5; Mir. Cod. don., p.
(2) Will. Tyr. 1. ix, n. 5; Ord. Vit. 1. iv, 9, p. 225.
508, 309, 743, 757; Mir. not. Eccl, Belg., p. 257- (8) Mir. Not. Eccl. Belg., p. 262, 263; Cod. don.
259, 262,263; Boli. xi.i Apr., p. 142, n? 4. p. 223, 224, 229, 230.
(3) Ida, sa mere, dans une de ses charles h? (9) Ord, Vit. 1. iv, 7, pag. 509, 639; Berlh. Chr.
nommcle premier de ses trois lils; mais dans une an. 1095; Dod. Chr. an. 1093,1097.
371 GODEFRIDUSHIEROSOLVM/E REX. 372
dcs choses, Ic fit naitrc avec toutes tes disposilions A s'elevaient entre les Francais et Ies Allemands
nccessaires du ccetir, de 1'esprit et du corps. (10) (17).
Bientdt on decouvrit en lui des inclinalions nalu- La solidite de sa piele ne permet pas non plus
rellcment portees a la vertu, un riche fonds de qu'oti doute qu'il ne ful fort iuslruit de sa religion.
bonte, de generosite, de compassion, meme pour Nous en avons un autre indice, qui, bien que pris
les coupables, de douceur, de modeslie, d'humilite, de choses assez communes, fait neanmoins prejuger
de crainte de Dieu, une probitd de mceurs exempte avanlagousement de ce qui se passait dans les plus
de nuages et de variation, un espril aise, vif, pene- importantes. (18) Godefroi ne voyail point d'images
trant, eleve, capable des plus grandes entreprises, el de figures dans les eglises, qu'il ne voulut savoir
une grandeur d'ame dont on a peu d'exemples, un ce qu'ettes represenlaient. A cet effet, il s'adressail
courage intrepide, soutenu d'uu temperaroent ro- aux clercs et aulres personnes qui lui paraissaient
buste et d'une grande habilete dans les exercices plus inslruites, et les priait de l'en instruire lui-
mililaires. Ces heureuses disposilions lui donnaient nieme. Le role brillant qu'il joua en tant d'occa-
plus d'un trait de ressemblance avec Charlemagne, sions, soit daus les combals ou dans les campe-
donl il descendait, cui vere plurimus inerat Carolus, menls, soit aux sieges de villes ou dans les nego-
lam sanguine quam mente. Rien de ptus digne de B ciations, soit enfin dans le gouvernement du royaurne
%uangcs que 1'alliaiice admirable qu'il savait fairc de Jerusalem, quoique son regne ait ete tres-court,
de deux professions, incompatibles en apparence toulcela annonce qu'il possedait loutes les con-
aux yeux de la plupart du monde. (10*) S'agissail-il naissances necessaires a un grand capitaine, a un
de l'art militaire? II y briltait autant que le comie habile polilique, a un sage souverain.
son pere, qui s'y dtait fait une brillante reputation. Tel etait Godefroi ^19) en 1076, annee ou moti-
Etait-il question du culte de Dieu ? Godefroi s'en rut le duc Godefroi le Bossu, son oncle malernel,
acquittait avec la memc piele' que sa mere, elle- qui lui laissa le duche de Bouillon. II prit aussi-
ineme, qui jouissait deja d'une grande reputation cle tot le litre de duc de Bouillon, sous lequel il est
saintetc. (11) II regrettait, comme il s'en explique plus connu, et qu'il a immortalise. II devait aussi
lui-ineme, que la profession des armes 1'empSchat succeder a son oncle dans ses autres possessions
de s'appliquer aux choses divines aulant qu'il l'au- puisque celui-ci, n'ayant point d'enfanls , 1'avait
rait soiiliaitd. Cetait pour y supph_er, et avoir plus adoplCpour son fils et designe comme son heri-
de part aux bonnes ceuvres des serviteurs de Dieu, tier; mais le roi Henri IV, regardant les Gefsde
qu'il se portait volonliers a les obliger et a leur r cette succession comme lui etant devolus, rev<?tit
faire du hien. II en avait recu fexemple de ses Conrad, son propre fils, du duch6 de Lorraine, et
peres, qui sont reconnus pour fondaleurs ou bien- donna au jeune Godefroi le rnarquisal d'Anvers,
faitcurs de piusieurs monasleres (12). par une espece de dedommagement. Dans ia suite
La bienheureuse Ida avait ele trop bien instruite ccpendant, Conrad ayant donne sujet de meconten-
au roi son pere, ce prince lui 6ta la Lor-
des lettres en sa jeunesse, pour negliger d'en faire tement
aussi instruire ses enfants. (13) Baudouin s'y rendit raine et la rendil a Godefroi, a qui elle appartenait
d'ailleurs l'avait bien merilce par
habile, suivant le (emoignage d'un historien proche dedroit, etqui
du temps. Mais Godefroi le surpassa en ce point les services signales qu'il avait rendus a Henri,
comme en tant d'aulres. (14) II est visible par sa comme on le verra par la suile (20).
lettre au prince Boeinond (15) et par une de ses On dislinguait alorsla haule et la basse Lorraine.
Guillaurne de Mais la haute Lorraine n'etait presque connue que
harangues que Tyr nous a conservee
sous le nom de Mosellana; et par la denoraiuation de
(I6j, qu'il parlait aussi piirement lalin qu'aucun
aulre ecrivain de son lemps. S'il a dicte Iui-mSme Lorraine on n' entendait que Ia basse, qui n't?lait '
le
les charles que nous avons de lui, on y trouve une autre que le ditcbe de Brabant. Daus la suite
autre preuve de ce que nous avancons ici. D nom de Lorraine passa a la Mosellane. Cest ce qui
comraenga.ce semble, des le temps de Jacques de
A la connaissance de la langue latine il joignait Vitri qui, faisanl 1'eloge de notre heros, le qualifie
celle de 1'ancien langage fraiiQais et de la langue duc de Brabant, quoique tous les hisloriens qni
teutonique. Cetlc connaissance lui servil plus d'une 1'avaient preccde lui donnent le lilre de duc de
fois a )a croisade pour apaiscr les diflerends qui Ltrraine (21).
(10) Rob. Ges. Fr. 1. ix, p. 76 ; Rad. Ges.Tancr. (15) Will. Tyr., 1. n.n. 10.
p. 121, 122, n. 14; Mab. Mns. II. par. n, p. 153. (16) Ihid. 1. n, n. 10.
Will. Tyr. I. ix, n. 5; Ord. Vil. I. ix, p. 757; (17) Otto. Chr. 1. vn, c. 5; Ursp. Chr. an. 1099;
Malm. De reg. Angl., 1. iv, p. 133, 142. Ursp. Chr. Alb. Chr. an. 1099, par. n, p. 180.
an. 1097. (18) Will. Tyr. 1. ix, n. 2.
(10*) Rad. Ges. Tancr. ib.; Mab. ibid. (19) Lamb. Schab. an. 1076; Spic. t. XII, p. 284;
(11) Mart. Anec, t. I, p. 261. Mir. Nol. ib., p. 257, 258; Cal. llist. de Lor. U I,
(12) Mir.Nol. ib. p. 195,199, 223, 220; Mey. p. 1125.
An. 1090. Roll. xm. Apr.; p. 141, n. 2. (20) Malm.ib. p. 143.
(15) Ord. Vil. I. vn, p. 639; (2i) Marl. ibid. t. 111,p. 282.
(li)Guib. Gcs. Fr. 1. n, c. 7.
 373 NOTITIA HISTORICA. 374
Unc des premicres occasions ou Godcfroi signala A la dependance du duche de Bouillonle comle de Ver-
son courage (22) fut un combat singulier qu'on le dun, qui en dependait effectiveroent, commc on le
contraiguit de soulenir contre un aulre jeune sei- voit, a. n'en pas douter,parles slaluls de 1'aieul ma-
gneur du pays, son parent. lls etaienl en desaccord temel de notre heros (30), pour tenir dans le devoir
au sujet d'une terre considerable, et il fallut ter- tes avoues de cetle Eglise. Afin de mieux reitissir
miner le diflerend par celle voie meurtriere, ce qui dans sonprojet (31), Thierri cngagea 1'empereur a
n'etail alors que trop ordinaire, surtout parmi la etablir vicomte de Verdun Albert, comte de Namur,
noblesse. Le jour venu pour 1'aclion, les deux cbam- seigneur puissant el reconnu pour ennemi de Godc-
pions enlrerent en lice en presence de Henri, roi de froi. Albert, soulenu par les troupes de 1'eveque de
Germanie el de toute sa cour. Apres plusieurs pas- Verdun, vint assieger Bouillon. A celte nouvelle
ses Godefroi porta sur Ie bouclier de son adversaire Godefroi y vole avec son armee, et en fail lever le
«n si rude coup, que 1'epee se brisa dans sa main. siege apres y avoirtue beaucoup de noblesse. Ensuite
Les spectateurs, voyant que la parlie n'elail plus par represailles, Godefroi, ayant delivre Henri,
egale, voulurent faire cesser le combat. Mais lous comle de Grandprey, que l'ev6que de Verdun tenait
deux s'y refuserent. Godefroi, se servant alors comme cn prison, le lacba sur les terres de ce dernier, el
il put du troncon d'epee qui lui restait, en frappe si B1 batil de son cote une forteresse a Stenai, sur Ies
rudemenl son adversaire a la tempe gauche, qu'il Ic confins du nieiiie diocese. La guerre s'alluma de
renverse dcmi-mort et le desarme aussildt; mais nouveau, et Thierri, aide du corole Alberl et d'au-
se voyant maitre de la vie de son ennemi, au lieu tres troupes auxiliaires, vinl meltre le siege devant
de la lui dler, il pria les seigneurs presents de Slenai. On comballit dc parl et d'aulre avec beau-
1'etigagera acccpler un accommodement honorable. coup de valeur, et la vicloire resta douleuse. Gode-
La generosite et la valeur que Godefroi fit paraitre froi envoya Eustache et Baudouin , ses frercs, levcr
en celle rencontre lui acquirenl une gloire iramor- des troupes en France et en Allemagne, el avec ce
lelle. renfort, il s'empressa de secourir Stenai, dont l'e-
(23) II enlra ensiiilc dans lesarmees du roi Henri, veque de Verdun fut contraint de lever le siege.
dcpuis empereur, el servit ce prince avec beaucoup G'e*lait en la 40e annde de 1'episcopatde Thierri,
de bravoure et de succes. II assista a la balaille qui vers 1086; et les choses demeurerent en cet eHatjus-
se donna en Saxe en 1080, el personne ne fut juge qu'au lemps de Ia publicalion de la croisade.
plns digne que Godefroi de porter 1'aigle imperiale. (32) Alors Godefroi, anime d'un esprit de piet^,
(24) La forlune sembla favoriser d'abord leS Saxons, . piit le parli de tourner ses armes contre les enne-
ct dejJt ie roi voyait son arm6e fuir devant ses en- " mis du nom chrelien, et s'y engagea par vceu. Des
nemis viclorieux, Iorsque Godefroi changea.Ieur vic- ce momcnl il fut delivre d 'une flevre lente que lui
'rxreen defaite en tuant de sa propre main le roi avaient laissee lcs faligues du siege de Rome, et sa
Rodolfe (25), cause de la guerre. Au bout de trois sanle alla toujours se fortifiant de plus en plus, cc
ans, le roi Henri, toujours irrite contre le pape qui lui inspira une nouvelle ardeur pour la guerre
Gregoire VII, ayant mis le siege devanf.Rome, el y sainte. Afin de 1'entreprendre avec plus de succes, L".
ayant perdu beaucoup de temps, Godefroi trouva fit genereusement Ia paix avec Richer, ev.que de
enfin le moyen d'y enlrer Ie premier, ct en ouvrit Verdun', successeur de Thierri, .Non-seulement il
les portes aux assiegeanls : service signale qui mit lui c^da le comte de sa ville episcopale, que Richer,
Henri en elat d'eflecluer le dessein qu'il avait de- par esprit de reconnaissance, transporla sur-le-
puis longtemps de se faire couronner empereur, ce cliampa Baudouin, frere de Godefroi, et que Bau-
qui se fit a Paques de 1'annee suivante (26). douin, a son depart pourla croisade, rcndit a 1'cveque
II arriva cependant que celui qui avait si avan- par un plus grand trait de generosite; mais ii rasa
tageusement servi ce prince se trouva dans 1'obliga- encore laJbrleresse deMontfaucon, qu'il availcons-
lion de lui declarer la guerre. Henri ayant oulrage JJ j traite dans le diocese de Verdun et donna a celle
1'imperalrice Praxede, sceur de Godefroi, ce heros, egjise ies places de Stenai ct de Mousay. En dedom-
infiniment sensible au point d'lionncur, ne crut pas magement 1'eveque et le clerge' de Yerdun donnerent
devoir laisser uu affronl de celle nature sans ven- au duc des sommes considerables qu'ii employa
gcance (27). II arma donc contre 1'empereur, et fut aux frais de son voyage. Ceci nc suflisant pas encore
assez Iicuretix pour le battrcet le metlre enfuite(28). pour sa depense, il aliena a 1'eglise de Liege sou
A Ia faveur de cetlc guerrc, Thiorri, surnomme bcau duche de Bouillon, moyennant trois marcs.
le Granil, eveque de Verdun (29), tcnla de lirer de d'or et trois centsmarcs d'argenl (33).

(22) Will. Tyr. ih. n. 7. (28) Ord. Vit. 1. vii, p. 639.

(23 Malm. ib.; Wil. Tyr. ib. n. 8. (29) Spic. l.XH.p. 284.
(24) Berlh. Chr. an. 1080. Ursp. ib. (50) Mart. Anec. t. 1, p. 189,190.
(25) Will. Tyr. ibid. (31) Spic. ibid.
(26) Bcrlh. ibid. an. 1082; Malm. ib.; Ilug. FI. (32) Malm.ib. p. 144.
Cbr.. pag. 227, 228. 35) lbid. Marl. Amp. Coll. t. IV, p. 1079.
(27) Berth. jbid. an. 1095: Dod. ibid.
375 GODEFRIOUS HlEROSOLYMiE REX. 376
(34) Apres ces preparatifs, Godefroi, comptant A L les ennemis du noin chreiien. Aussi soulint-il tout
encore plus sur le secours de Dieu que sur ses pro- Ie poids du commandeineni. Qui totius exereilus, dit
pres forces, partit des Ie printemps de 1'annee 1096, de lui Guillaumede Tyr.un de ses plus ffldeleshislo-
avec ses freres Eustacbe et Baudouin, a la tSte riens, quasi singularis erat columna. Sous un tel
de plus de deux cent mille croises , tant Frisons , chef 1'armee cbrelienne aurait fait des merveilles
Saxons et Allemands, que Lorrains el principalenient si les croisCs avaient ele plus susceplibles de disci-
Francais (35). II prit sa route par Ia Hongrie, apres pline et qu'il eut regne plus d'harmonie entre les
en avoir obtenu la permission du roi qui le Iraita seigneurs qui les commandaient
aven beaucoup d'honneur. Godefroi de son c6le re- On commenca les ope>ations de la Guerre sainte
tint son armee dans une si exactediscipline,qu'elle par le siege de Nicee en Biihynie (39). Godefroi fut
n'y causa aucun degat. II n'en fut pas de meme aux le premier, avec le comte de Flandres.qui 1'attaqua,
approches de Constantinople. Le duc ayanl appris et eul beaucoup de part a la prise de la ville, qui se
que 1'empereur Alexis, prince fourbe et ruse, y re- rendit par composilion (40). Baudouin, frere de
tenait captifs Hugttes le Grand, frere de Philippe, roi notre
duc, qui s'elail separe, avec quelques troupeS,
de France, et quelques autres seigneurs croises, du gros de l'armee, ayant ete reconnu prince d'E-
lui Ccrivit pour le prier de les meltre en liberl6.
g desse, ou il fonda un puissant Etat, les atttres croi-
Alexis refusa, et coniinua a faire senlir aux croises ses s'avancerent en et allerent faire le siege
Syrie
les cffets de sahaine contre lesLalins.il en fallutve- d'Antioche (41). Ce fut a cetle expedilion qui couta
nir aux mains; et les troupes de ce prince mal con- aux chretiens
beauconp de monde et de faligues,
seille ayant 616 batlues, il craignit pour ses Etals
que Godefroi roonlra autant de constance que de va-
et compril les suites de sa fausse politique. 11 fit claruit ibi multum dux Lotharingiw. En ap-
donc sa paix avec le duc et le renvoya' comble de leur;
prochant de la ville il se signala par une action he-
presenls. roique qui meritait de ne pas tomber dans foubli.
Godefroi, ayanl donne' en cette rencontre des Se tronvant avec douze de ses
gens seulement, il
preuves de son intrepidile et de sa grandeur d'ame, fut rencontre par un parti de Turcs au nombre de
eutencore occasion de faire paraitre sa doucetiret sa cent
moderation. (36) Le comte de Saint-Giles &ant arrive cinquante. Tout aulre aurait sans doute trem-
aussitot de ble, et peut-elre succombe en pareil cas; mais l'in-
presque pres Constanlinople, avec les dont le courage 6tait superieur a
croises qu'il conduisait, et ayant recu du meme em- trepide Godefroi,
cette sorte de perils, chargea ces infideles avec taut
pereur des sujels de meconlentemeht, voulait lirer de vigueur, qu'il en tua irenle sur la place, en fit
vengeance de sa perfidie. Mais le duc Godefroi lui
C trente autres prisonniers, et mit en fuite les autres
representa qn'il ne convenait point qu'ils tournas-
sent leurs armes conlre des chreliens, lels qu'C*taient qui perirent dans les marais et la riviere voisine.
les sujets d'Alexis, et 1'engagea a aller trouver ce On n'est point surpris d'un exploil aussi prodi-
roauvais prince pour prevenir toute Iioslilite. gieux lorsqu'on lit dans les historiens du temps quel-
de la force exlraordinaire que
Apres que les differentes armees des croises se ques exemples choisis
furent reunies pour agir contre les infideles, si l'on la nature avait mise en ce he'ros (42). Ayant ren-
n'eJul pas en forme le duc Godefroi pour en 6tre le contre sur le pont d'Antioche, duranl le siegede la
cltef principal, avec Adhemar, evfique du Puy, qui ville, tin turc cuirasse, Godefroi d'un seul coup deci-
en qualite de legat et de lieutenant du Ipape y lenait melerre le coupa par le milieu du corps, de facon
le premier rang, il est au moins cerlain qu'il fut que la partie superieure tomba sur la place, el
1'autre fut emporlee par le cheval que monlait ce
regarde comme lel (37). On ne pouvaiteffectivement
faire un meilleur choix (38) puisqu'il reunissait en malbeureux. En une aulre rencontre il feudit en
sa personne, comme il a ete dit, toutes les vertus deux, aussi d'un seul coup de cimelerre, un autre
chretiennes, civiles et mililaires. 11avait appris a turc depuis la tete jusqu'a la selle de son cbeval
faire la guerre a la francaise el s'y etait deja acquisi -. qu'il coupa meme, et blessa le cheval a 1'epine du
beaucoup de gloire. II avait d'ailleurs une force ex- dos. (45) Dans une partie de chasse qu'il fit un jour par
traordinaire, dont on rapporlera quelques trailsi delassement avcc d'autres seigneurs croises, se trou-
dans la suite; et depuis longtemps il n'avait paru de. vant dans un bois eloigne d'eux, il fit rencontre d'un
capitaine qui eut et plus de courage et plus de va- ours de grandeur enorme qui allait devorer un
lcur. 11meritail donc a juste tilrede conduire cette pauvre homme qui ramassait du bois sec. Gode-
mullitude innombrable de chretiens armes contre froi, naturellement compatissant, pousse son che-

(34) Ursp. Chr.an. 1066,1097. Mart. ib.; Malm. p. 781. Raim. de Ag., p. 141.
ib., p. 133. (40) Will. Tyr. 1. iv, n. 1,5, 9,13.
(55) Will. Tyr. I. n, n. 3. (41) Raim. de Ag. p. 147.
(36) Tud. ib. Ges. Fr., 1. n, p. 781. (42) Tud. ibid. 1. m, p. 780; Mahn. ib. p.
(57) WilU Tyr. 1. iv, n. 22. 144; Will. Tyr. 1. v, n. 6.
(38 Ord. Vit. I. ix, p. 757 ; Malm. ib. (15) Will.Tyr. 1. m, n. 17.
(39) Willelm. Tyr. 1. ui, c. 1; Tud. ib., 1. n(
 577 NOTITIA HISTORICA. 378
vi»I pour delivrer ce pauvre miserable. L'ours, le A i geux, intrepides, aucun ccpentlanl ne prevenait aux
voyant venir, quilte sa premiere proie et lourne attaques le duc Godcfroi. (49) 11se porta a celle de
contre lui toute sa fureur. Notre heros en celle occa- Jerusiilem avec tant de succes qu'il reussille pre-
sion etit besoin de toute sa force et de toute sa mier a enlrer dans la ville, qui ful prise le 15 juillet
dexterile. Force d'abandonner son cheval blesse, il suivant. (50) Godefroi, qui s'elail abstenu du carnage
parvint a saisir la bete de la main gauche landis apres la vicloire, laissa ses compagnons livr.s a
que de 1'autre il la percait de [son 6p6e. II en recut 1'exces de leur joie, et, suivi de trois servileurs, se
lui meme des blessures graves qui le conduisirent rendit sans armes etnu-pieds dans 1'eglise du Saint-
jusqu'aux portes du tombeau. Cest Guillaume de Sepulcre. Cel acle de devotion edifia toule 1'armee
Tyr, cet hislorien si veridique, qui nous a conserve et lui rappela les devoirs de la piete.
ce memorable evenement. Apres la prise de Jerusalem on s'occupa d'en reta-
Guillaume de Malmesburi le rapporte aussi de blir ie royaume. Qualre personnages egalemenl il-
son cfile, commel'ayant appris d'un temoin oculaire. lustres, Godefroi, Raimond, B.obert, duc de Nor-
Mais au lieu d'un ours il dit que c'e'tait un lion. mandie, et Tancrede, pouvaient pretendre a la cou-
(44) Cependant le decouragement s'emparait des ronne. Dix chreliens, choisis parmi les personnages
croises, relenus depuis six mois devant Anlioche, " Ies plus recommandables du clerge el defarmee, fu-
el ils songeaient serieusement a lever le siege. Go- rentappeles aelire leroi de Jerusalem.Les electctirs
defroi, a qui Ie bruit de ses derniers exploits avait proclamerent le nom de Godefroi et 1'armee retjut
concilie' une nouvelle confiance, s'en <.tanl apercu, celte decision avec la joie la plus vive. On conduisil
releva letir courage" et les engagea a faire de nou- le duc en triomphe a 1'eglise du Saint-Sepulcre, et
veaux efforts. II y fit lui-meinedes prodiges de va- la, it fitle serment de respecter les lois de l'hon-
lcur; ce qui ftit suivi d'une vicloire sur l'ennemi neur el de la bonne foi. La ceremonie de son inau-
et de la prise de la ville le troisieme de juin 1098. guralion se borna a celte formalite, car il ne voulut
(45) Peu de jours apres il Ieur fut encore d'un plus jamais porler les marques de la royaute, disant qu'il
grand secours, torsque, assieges eux-mSmes parune ne convenait pas qu'on lui vit une couronne d'or snr
armee innombrable de Turcs, ils se virenl reduitsa la tele dans le lieu meme ou Jesus-Christ en avait
une lelle extremite que les chefs memes des chre'- porte une d'epines pour le saluldesliomroes.il refusa
liens etaient resolus de tout abandonner et de se re- pareillement de prendre le titrc de roi, se contentant
tiier pendant la nuit. Godefroi, qui ne savait rien de celui de. duc et d'avoue du Saint-Seputcre. Tous
craindre sous la proteclion de Dieu, eut recours a Q les historiens, qui ont parIedecetteelection,etdont
son eloquence, el seconde de 1'eveque Adhemar, il la plupart avaient connti personnellement Godefroi,
reussit par ses palhetiques remontrances a les rele- y applaudissent avec les plus grands eloges. (51) II
nir. II n'y eut qu'Etienne, comte de Chartres qui elait juste, dil l'un, qu'en celte occasion Godefroi
quilta Ia parlie. Le» autres reprirenl cnurage, el, ciit la preference, puisqu'il etait au-dcssus de tous
ranimes d'une nouvelle confiance en Dieu par la de- les princes de 1'armee, tanl par ses exploits heroi-
couverte dela sainte lance, ils firent un tel efforl, ques et ses conseils que par sa foi et ses vertus. II
que le 28 du nieiiie mois, apres avoir exlremement la meritait, ajoule un autre, par la raison qu'iletail
souffert pendanl vingt-cinq jours,".faule de vivres, ils plus propre a donner du relief a la dignite royale
mirent les ennemis en fuile, prirenl Ieur camp, et qu'a en rccevoir d'elle. Car ce n'elaient point les
flrenf.sur eux un bulin immense. honncursqui le rendaienl illustre, c'e'tait au con
(46) Apres qu'on eut retabli toutes clioses a An- trairelui qui relevait 1'eclat et le brillant des Iion-
lioche, rarmee chrelienr.e marcha vers Jerusalem, nctirs. Ainsi il arriva, que pour un dtiche qu'il avait
el y arriva le 7. Mais Parmeene comptail plus que vingt abandonne par piete, la Providence lui rendit un
inille conibaltanls et tout au plus quinze cents che- royaume.
vaux.au lieuqu'ilyavaitdansIaviIIe,disait-on, B Ce royaume, il est vrai, etait alors peu de chose,
qua- D
ranie mille hommes bien armes, et fburnis de toutes et ne laissa pas ncaiimoins de subsister qualre-vingt-
sortes de munilions. (47) Godefroi se chargea avec Iiuit ans. Les villes qui en dependaienl elaient en
Tancrede de 1'attaquerpar 1'endroitle plus fort, tandis petit nombre, el separees les unes des autres par de
quc le comle de Sainl-Giles, le duc de Normandie vastes deserls. Pendanl le peu de lemps que regna
ct le comte de Flandres 1'atlaqueraienl de deux au- Godefroi, il pensa moins a faire des entreprises sur
^trcs cotes. (48) Quoiqu'iI,y eut parmi les seigneurs renncmi qu'a conserver les conquetes des chretiens,
croises plusieurs capitaines exp.rimentes, coura- el a y elablir une bonne police. II se presenta toute-
(44) Will. Tyr. 1. v, n. 4-6. (49) Tud.ib. p. 811; Will.Tyr. 1. vm, n 18, 24
(45) Will. Tyr., I. vi, n. 7, 10, 13, 14, 19-22. (50)Alb. Aq. ibid., p. 281, 282.
(46) Will. Tyr., I. vm, n. 5; Raym. de Agil., Alb. Aquens. p. 281. Wiil. Tyr. I. ix, n. 1,
177. b (51)
p. 2; Rob. ib. p. 76; Bald. Gest. Fr. 1. iv, p. 135;
(47) Tud. ibid. I, v, p. 809 ; Alb. Aq. 1. vi, p. Malm. ib., p. 142, 144 ; Ord. Vit. 1. ix, pag. 757;
274. Fulch. Gest. Fr. 1. i, pag. 856; Spic. l. XII, p. 293.
(48) Malm. ibid.
379 GODEFRIDUS HIEROSOLYM_E REX. 380
fois iine occasion qui lit craindreet respccter forl au A jtiillel 1100 (53), ful plcurec de tous les chretiens,
loin le nouveau roi. (52) Le soudan d'Egyple, irrite et mfime de plusieurs des infideles parmi les Turcs,
de la prise de Jerusalem, asscmbla une arroee in- lcs Arabes et les Sarrasins. On enlerra son corps
liombrable de Turcs, d'Arabes, de Sarrasins.et mar- avecla pompe convenable dans 1'eglise du Sainl-Se-
cha avec le roi de Babylone, pour la reprendre sur pulcre, qui devinl depuis le lieu de la sepullure des
les chretiens. Ses troupes, selon divers auleurs, et rois ses successeurs.
de 1'aveu meme de Godefroi dans sa letlre au pape Foucher, clerc de Chartres,chapelain,et historien
Pascal II, allaitnt a quatre cent mille gens depied, el de Baudouin, frere de Godefroi, a qtii il succcda,
cenl mille clievaux. Le roi, en etant averti, fit fit un epiiaphe pour orner le lombeau de ce pieux
faire des prieres publiques pour implorer le secours roi. Mais elle est d'une si grande platitude, qu'elle
du Seigneur, et vint avec les aulres princes croises ne merite pas d'eire rapportee. On en trouve une
itu devanl de 1'ennemi. IIs te trouverenl campe dans aulre commune aux deux freres, enlre les oeuvres
lcs plaiucs d'Ascaton ; et quoique 1'armee chretienne de Philippe, abbe de Boiine-Esperaiice en Hainaut.
ne fflt que de cinq millc chevaux et qninze mille Mais en voici une troisieme qui nous parail origi-
hommes de pied, elle atlaqua cette mullitude d'mfi- nale, el qui vaut mieux que les deux aulres. .
deles, en tua cent mille sur Ja place, mit les autres EPITAPHE.
en fuile et fll sur eux un butin immensc. CeUait le Mirificum sidus, dux hic recubat Godefridus :
4 aoul, peu de jours aprcs 1'eleclion dc Godefroi; ct JEgypti terror, Arabum fuga, Persidis horror.
dcs lors les emirs ou piinces d'Ascalon, de Cesar.e Rex licet eleclus, rex notuit inliiulari,
et de Ptolemaide recherclierent son amilie et se Nec diiademari, sed sub Chrislo famulari :
rendircnt meme ses tributaires. Cujus eral cura Sion reddere sua jura,
Apres celle triomphanle expedition la plnpart des Calholicequescqui sacra dogmala juris et mqu :
seigneurs croisess'en retournerent en Ieur pays; et Tolum scltisma seu [leri] circa se jusque fovere
Godefroi loiirna tous ses soins au bon gouverne- Sic ei cum superis poluit diudema mereri:
ment de son nouvel Etat. Sa piete le fit commenccr Mililiw speculum, populi vigor, anchora cleri.
par lcspirituel. II y fitetablir un patriarche, fondai Celte epilaphe, jointe a lout ce qui vient d'elre
cldota richemenl deux chapilres de chanoines, l'uni dil de Godefroi dans 1'hisloire de sa vie, suflit
dans l'eglisc du Saint-Sepulcre, 1'autre dans 1'eglise: pour le faire connailrc tel qu'il a cte. II reunissait
du Teinple, el un monaslere dans ia vallee de Josa- eminemment en sa personne loutes les vertus chre-
phal. II placa dans ce monastere les moines qu'ilI Q i liennes, civiles et mililaircs, sans melange d'aucun
avait aroencs avec lui, apres les avoir tires des mai- defaut. Nous ajouierons qu'il avaitla laille au-des-
sons les mieux reglees. Apres quoi il travailla a don- sus de la moyenne, la intne et le port majestuenx,
ner a ses sujets un code (ixe qui leur servit de regle> et une force extraordinaire. II vecul sans contrac-
dans les aflaires civiles. Cest ce qu'on nomme les3 lcr d'alliance, et mourut sans enfanls. Aucun
Assises, ou bons Usages du royaume de Jcrusalem,, des ecrivains du temps, ou de ceux qui les ont
et donl il sera parle plus en detail dans la suile. suivis de pres, ne nous a appris l'age auquel mou •
11n'y avail pas lout a fait un an entier que cett rul cet incomparable heros. Lc P. Maimbourg est
cxcellcnt prince rCgnail, lorsque Dieu, voulant re- le seul que nous connaissions entre Ies modernes
compenser ses travaux ct couronner sa verlu, l'ap- qui 1'ait fixe a quarante ans. (53') II est certain
pela a un royaume qui n'aura point de fin. GodCfroi, , qu'il ne mourut pas vieux, puisque sa mere vivait
intrepiJe dans Ics combats, le fut aussi aux appro- encore en 1098, et meme qu'elle ne mourut qu'en
cbcs dela inorl. Intrepidile au reste, qui ne venaitt 1113. Suivant cette supputalioh, il serait ne en
que d'une ferme confiance aux misericordes dc Dieu,, 1060 ou 1061. On dil qu'il vint au mdnde avecla
bien diflerenlc dc celle de ces esprits prelenduss figure d'une. epee, empreinte sur la partie cxte-
forts et vains pbilosophes. Comme sa maladie fut dee D rieure du bras droit, depuis 1'epaule jusqu'au poi-
ciuq semaines, et qu'on pleurait d'avance la perle. o gnel (54).
qu'on allait faire, il avait 1'altenlion de consoler lui- Guillaume de Tyr, en finissant son dloge, assure
meme les alfliges. Etanl consulle sur son successeur, qu'il mourul dans la penitence, et lui donne le lilre
il repondit lout siinplemcnt que ce devait etre celuiii de confesseur de Jesus-Christ. Molanus, Fisen el
qtii en serait digne. Enfin scntant le mal s'augmcn-. les successeurs de Bollandds en font quelque men-
ler, il se confessa avec bcaitcoup de componclion ct:t lion. Plusieurs monasteres, entre aulres les abbayes
de larmcs ; cl ayanl recu le sainl vialiquc, il s'en-- dcS.-Hubert, d'Afllighem, de Gorze, et leprieure
dormit dans le Seigneur. Sa morl, qui arriva le 18 8 de S.-Dagoberl de Slenai, rhonorenl comine leur

(52)WiH. Tvr. ib., n. 10-12; Alb. Aq. ib.,., (I.x,p.777,)enfaituneplus considcrable en donnant
p. 288; Dod. chr. an. 1100, p. 464, Sig. Chr. an. a Godefroi trois ans de regne.
1099; Tud. ib. p. 815, 814; Raim. de Ag., pag. 182, !, (55*) Mir. Cod. don. p. 250. Boll. ib. p. 141,
185. not.
(55) II s'cstglisseuiicfatilc dans lc P. Maimbourg,;, (54) Andr. Bib, Belg. p. 291.
i lit huilicmc potir dix-hiiilicine. Orderic Vilal
il
 381 NOTITIA HISTORICA. 382
licnfaiteur (55). Lcs eglises de Liege et de Verdun A et de 1'avisdu patriarche, des princes, des barons
smlendroitde lc regarder en la meme qualile, ai et des aulres qui avaient plus de lumiere, on choi-
r.iison des grands biens qu'il leur a faiis. Nous> sit des personncs habilesqui furent chargees de faire
flnirons ce que nous avons a dire sur la personnes les perquisitionsnecessaires aupres des gens du pays,
de ce heros chrelien par le beau portrait que M. pour savoir quels etaient les usages el les coulumes
1'abbcde Choisyen fait en peude mots(56). <Jamais> de leurs terres. Onleur enjoignil de pltts de mettre
l'antiquite fabuleuse, dit cet hislorien si poli, nei par ecrit tout ce qu'etles en pourraient apprendre
s'esl imagine un heros aussi parfait en toules chosesi ou decouvrir, et de porler leurs memoires au roi.
que la verite de 1'histoire nous represenle Godefroi Godefroi les ayant recus, assembla le patriarche, les
de Bouillon. Sa naissance etait illuslre ; mais cei princes, les barons, et les leur communiqua. En-
fut son merite qui 1'eleva au-dessus des aulres, et suite, de concert avec eux, il fit choix de ce qui lui
Pon peut dire de lui que sa grandeur fut 1'ouvrage parut le plus convenable, et en forma son Code. On
de sa verlu. > Horstius et Picard, 1'un et 1'autre lui donna le tilre (TAssises, parce qifit fut redigc
edileurs de S. Bernard, donncnl a notre hdros pour dans 1'assemblee ou assise des grands du royaume.
femme Mathilde, fondatrice de 1'abbaye de S. Satur. II fut ecrit en leltres majuscules dont la premiere
Mais il est constanl, par la suite de son hisloire, & etait en or et la lable en rouge.
qu'il ne contracta jamais d'alliance. De sorte que II semblc qu'il y en avait deux exemplaires, l'un
ccs ecrivains pourraienl fort bien 1'avoir confondu et 1'autre signes du roi, du patriarche et du vicomlc,
cn ceci avec Godefroi le Bossu, son oncle mater- el scelles de leurs sceaux. L'un de ces exemplaires
nel. etaita 1'usage de la cour haute ou souveraine, donl
§ II. — Ses icrits. le roi etait le premier juge ou presidenl; ct 1'autre
Quant aux ecrits de Godefroi, l'on nedoit pas exemplaire a 1'usage de la cour des bourgeois, ofi
s'attendre qu'ils soient en grand nombre ni de lon- presidail le vicomle. Ces deux exemplaires elaient
gue haleine. II yen a toulefois suJflsaroment pour conserves dans un coffre au Saint-Sepulcre, d'ou ils
lui meriter le tilre d'ecrivain. n'etaient tires, lorsqu'il etail queslion de les con-
1° Le plus celebre, coinme le plus considerable, sulter, qu'avec beaucoup de precaulion. II fallait que
sont les Assises, ou bons Usages du royaume de Jiru- ce fut en presence du roi, ou d'un de scs grands Of-
salem. II n'y a qu'a lire 1'inscription suivante, qu'el- ficicrs en sa place, de deux de ses hommes-ligesou
les portenl en tete, pour ne pas douter qu'elles ne vassaux, du patriarche, ou du prieur du Saint-Se-
soient originairement son ouvrage. La voici dans „ pulcre en son absence, de deux chanoines, du vi-
les memes lermes qu'elle est enoncee: Ci commence comte et de deux jurCs de la cour des bourgeois.
le livre des Assisesel des bons Usages dou royaume Le lieu ou.se conservait ce code lui faisait quelque •
de Jerusalem, qui furenl eslablies et mises en escrit fois donner le nom de Lettres du Saint-Sepulcre.
par le Duc Godefroy de Bouillon, lequel fu ehleu a Godefroi le commence par invoquer Ie secours
Boy el Seignor doudit royaume, et par le conseil des de la sainle Trinite', Pere, Fils et Saint-Esprit, etd_-
autres Roys, Princes et Rarons que aprez le Duc clarer les motifs qui le lui avaicnl fait enlreprendre.
Godefroy furent, et par 1'ordenemenl dou Pa- et le but qu'il se proposait dans 1'execution. Ce
triarche de Jerusalem. Dansle manuscrit qu'en avait qu'il dit en cet endroit, qui faisail le premier clia-
Rene Choppin, elles sont intitulees : Des Assises, pitre de la redattion originale el qui fait le cin-
el des Usages, el des Plais de la haule Cort dou quieme de celle que nous avons, est parfaitement
royaume de Jerusatem ; et dans Guillaume de Tyr .• digne de sa tendre piele, et annonce un prince at-
Le Droil couiumier, suivanl lequel se gouvernoil le lentif au bonheur spirituel et temporel desessujets.
royaumed^Orient. De la il passe au detail des qualites que doivent
Godefroi ayantcontju ledessein dedresserceCode, avoir d'abord le seigneur de Jerusalem, soit qn'il
ou recucil de slatuls, lois, usages et coulumes, qui Q porle le titre de roi ou lout aulre titre, en quoi l'on
6crvit de regle lant a ses sujets qu'a lous les elraa- reconnait lc langage du duc Godefroi : ensuite les
gers qui viendraient dans ses Etats, soit pour s'y barons ct aulres seigneurs du royaume, qui ont
ctablir, ou n'y faire qu'une residence passagere, droit de justice. II n'oublie pas de marquer entrc
prit loules les mesures d'un habile politique pour y ccs qualilcs, qu'ils doivent savoir la jurisprudence,
reussir. Aprcs la fameuse victoire remporlee pres etetre attentifs a bien gouverner les seigneuries.
d'Ascalon et le depart du plus grand nombre des Puis venant aux juges chargt?s de rendre la justice,
priuces croises', ceux qui etaient restes en Syrio et il decril fort bien, quoiqu'en peu de mots,leurs obli-
en Palestine, avec presque tous les habitants chre- gations essentielles; leur rccotnmandaut stirlout dc
tiens, s'assemblerenl a Jerusalem a la fete de Noel craindre plus Dieu que les hommes, et d'avoir plus
de la mcme anuee 1099. Le roi profita de ce con • d'egard pour le salut de leur amc el leur propre
cours pour y exposer son dessein, qui y fut applaudi; honncur que pour lcur inlercl temporcl. 11en use de

(55) Mart. am. Coll., I. IV, p. 996. Anec. 1.1, p. C05.

261,202. Mit. Cod. don., p. 224 ; Spic. t. X, p. (56) Journ. des savants. IT12, p. 119.
583 GODEFRIDUS IHER0S6LY.\LE REX. 384
meme au sujet des qualiles et des devoirs de ceux A . blir ce qtti concerne les baux et les gardcs : une
qui plaidenl les cattses des parties. Viennent en- autre a disculer les matieres feodales, el principale-
suite les instructions qui concernent les prelimi- menl les services dus par les vassaux en guerre, ea
naires de la procedure. justice el en mariage. Cest ce morceau en parlicu-
11 serait fort diflicile de determiner sur 1'exem- lier qui fail voir que le fonds de ces Assises est lire
plaire imprime de ccs Assises, ce qui appartient ori- de nolre jurisprudence francaise, et qu'elles sont
ginairemenl a Godefroi (57), par la raison qu'elles une des plus anciennes et plus pures sources de
ontete, telles qu'on les a, rectifiees, augmenlees et nolre droil coulumier. Dans une cinquieme partie,
peul-etre changeCs, en certains poinls, par les rois Godefroi trailail des diverses malieres qui n'enlrent
ses successeurs. De sorle quela suite des temps en point dans les precedenles; et dans une sixieme
a occasionne differcnles redactions. Jean d'Ibelin, partie, des droits du roi et des grands ofliciers de la
comte dc Japhe et d'Ascalon, mort en 1266, en fit couronne.
tine vers 1250. Au bout de plus d'un siecle, enl369, On a retenu le meme ordre dans les redactious
il y en eul une aulre qui fut faite par ordre'de Jean qui ont suivi Ia premiere; el l'on y comple aujour-
de Lusignan , piince d'Antieche et baillislre de d'hui trois cent trente-un chapitres, en y compre-
Pierre de Lusignan, roi de Cbypre, son neveu. Jean B nanl les addilions. Ces Assises ont ete longlentps
de Lusignan y employa seize personnes choisies celebres en Orient, ou elles avaient force de loi.
dansl'assemblee des Etats du royaume; et leur re- Baudouin, premier empereur francais de Constanli-
daclion fut mise au trcsor de 1'eglise de Nicosie, nople en 1204, les fit apporter de Jerusalem (58), et
dans un coffre scelle de qualre sceaux. Cest dans ordonna qu'elles scraient observees dans les pays de
cctle derniere redaclion, comme il parait, qu'on son obeissance. Celait par consequent avant que
ajouta ce qui regarde le royaume de Chypre. Addi- Jean dTbelin en eiil fait sa redaction. En France
lions considerables, qui remplissent les vingt-deux nosjurisconsultes de ces derniers siecles, et autres
deruicrs chapilres, sans parler de quantiie" de traits ecrivains, nomraement Du Cange dans sa beltc
sur le meinc sujet intercales dans les chapiires pre% edilion De la vie et des itablissements de saint Louis,
cedents. en ont fail beaucoup d'usage. II parait cependant
On ne laisse pas neanmoins de s'apercevoir visi- que les anciens manuscrits de ce Code sont forl
blemenl, au travcrs de loutes ces addilions elran- rares, et qu'il n'y en a point d'autre que celui de la
geres, que la redaction originale commencait au bibliolheque du Vatican, sur lequel ont e\6 faites
chapitre cinquieme de celle qui est venue jusqu'a loutes les copies qu'on en voit en France. II y en
nous. II n'esl pas moins visible que ce chapitre et les avait un exemplaire enlre les manuscrits de Jean
suivants, iusqifau vinglieme cxciusivement, ont ete Seldenen Anglelerre (59),mais on n'est pas a porlee
les plus respectes, et qu'ils sont tels que GodeHroi de voir s'il est ancien ou recent. S'il remonlait
lcs avait rediges. Tout le changement qu'on y a jusqu'au xn« siecle, etqu'ilrepreseniai 1'ouvrage U?l
fait, esl d'avoir un peu poli la langue romance, en qu'il etait avant la redaclion de Jean dTbelin, il
laquelle ces Asstses furenl .crites des la premiere serait precieux. II ne parait point au reste qu'on en
rtidaclion. Encore cette langiie retient-elle plus de ait de cette nature, quoique l'usagequ'on fitde ce
son ancienne grossierete dans ces chapitres, que Code dans 1'ernpire de Constanlinople, au commen-
dans le reste de 1'ouvrage. Pour ce qui est des cement du xni" siecle, dut en faire mulliplier les
quatre preinicrs chapitres, il est clair qu'ils yont exemplaires. Les manuscrils de la derniere redac-
eie ajoutes, ou par Jean d'lbelin, ou par les derniers lion ne sonl plus de grand prix, depuis qu'elle esl
retlactetirs. imprimCe.
II ne parait point que ni les nns ni Ics autres L'edition cn est due aux soins de M. Gaspar
aicnt toucbe a 1'ordre que Godefroi y avait etabli. Thaumas de la Tbaumassiere, avocal en parlemcnt,
Aussi est-il jtisie et assez nalurel. 11 avait divise p qui y a joint les lignages de det;a la mer; Ies anciennes
son Code en chapilres, dont les premiers traitenl de Coulumes du Beauvoisis par Philippe de Beauraa-
la procedure et de toul ce qui y a trait, commen- noir; celles de Riom et d'Orleans, ensemble de
eant, coinme on l'a vu, par caracleriser les juges et savanlcs noles el observations sur les Assises de
autres gens de justice. II eraployait Ies chapitres Jerusalem et les Coutumes de Beauvoisis, et un
suivants a traiter des appeaux, ou appels, des gages Glossaire pour expliquer la plupart des vieux mots.
dc bataille el des duels. Celtc parne esl curieuse, Toutes ces pieces reunies ensemble forment un vo-
cn ce qu'on y voit toutes les ceremonies, et autres lume in-folio, qui a ete imprime a Bourges, et vendu
circonstanccs des combats singuliers enlre les a Paris en 1690.
champions. Une aulre partie etait destinee a ela- Avanl celle edition, le texle original des Assises

(57) II resulledu Iravail recent de M. Beugnotsur
les Assisesde Jirusalem quc les litres primitifs sont
perdus et qu'il ne nous restc qu'un texle postcricur
d'un sicclea Godefroi de Bonillon, ccuvre de dcux
jurisconsultes laiqucs. Voyez Assiscs de Jerusalem,
par M.Mecomte Arthur Bengnot. Paris i 841, in-fol.,
Impriin. royale. EDIT. PATROL.
(58) Journal des Savants, 1690, p. 509
(59; Ang. Bib. ms. par. i, n. 5457.
585 NOTITIA IIISTORICA. 386
ayant ete traduit en Ilalien, ful imprime a Venise: A sur eux; et-Ia victoirc signalec qu'ils remporterent
des 1555, et n'y,fut debile qu'en 1543. Mais la divi- sur leurs ennemis au bout de vingt-cinq jours, a
sion originale de 1'ouvrage a ete changee dans cetle compter du troisieme de juin qu'ils avaient pris la
traduclion. L'on y distingue deux parlies : 1'ui.e ville, jusqu'au vingt-huiiieme du m^me mois, que les
intitulee VAlla Corte, 1'autre la Bassa Corte. D'ail- infideles en leverenl Ie siege, etfurenl defaits.
Ieurs les chapitres n'en repondent pas a ceux du L'autre partie de Ia leltre est employee a annon-
texle original. Le P. Labbe, qui a fait cnlrer dans cer au pape la triste nouvelle de la mort d'Adiiemi;r,
son Abregi royal de 1'alliance chronologique de eveque du Puy, qu'il avait etabli son vicaire pour
ritisloire sacrie el profane, quantite de choses des la croisade, et a le prescer de venir le remplaeer.
Assises de Jerusaiem, a eu soin d'y marqucr les au- Pour l'y determiner, les princes croises se servent
Ires differences qui sc trouvent entre ces memes des motifs les plus puissants et Jinissent par prier
Assises en romance, el Ieur traduction italienne. Dieu qu'il Jui 1'asseexecuter ce louable dessein.
S»II y a sous le noin du duc Godefroi plusieurs M. Baluze, qui ne s'etail pas sans douie apenju
leltres, donl quelqties-unes lui sont parliculieres, et que celte leltre se trouve encbassee dans 1'hisioire
les autres communes avec d'aulres princes et pre^- de Foucher, l'a reimpriroee dans sesMiscellanea (62).
lats croises. Quoique cellcs-ci ne soienl pas appa- B Mais son edition, qu'il a donnee sur un ancien ma-
remment des produclions de sa plume, plus d'une nuscrit de Ia bibliotheqne du Roi, n'esl pas lout a
raison exige neanmoins que nous en rcnJious fait inulile. Etle contient une addilion, ou pos>-
compte. D'un cote, elles portent son nom ; et par scriplum, qui manque dans 1'exemplaire deFoucher,
consequent elles lui apparliennent par quelque en- et qui nous apprend la date precise de la lellre.
droit, comme y ayanl eu quelque part, et peul-eire L'addition esl pour se plaindre tle ce que le pape,
la principale en qualile de prcmier general de l'ar- qui avait ete Je predicaleur et le principal auteur de
mee chrelienne. De 1'autre, elles meritent d'etre la croisade, accordait cependant a quelques croises
connues, puisqu'elles concernent les aventures des dispense de faire le voyage auquel ils s'elaient en-
croises; et nous ne pouvons avoir d'occasion plus gages, ce qui etait tres-prejudiciable a rexecution
convenable que celle-ci de les faire connaitre. du dessein projete. L'on y donne aussi avis au pon-
La premiere de ces lettrcs dans fordredes temps, life romain que 1'empereur de Constanlinople
et qui est particuliere a nolre beros, fut ecrile des n'avait point tenu aux croises ce qu'il leur avait
environs de Conslanlinople au mois de mai 1096', promis. Cest un seul personnagc qui parle dans
lorsque fempereur Alexis Comnene faisait sentir a celle addition, mihi quidem relatum est, quoique la
1'auteur les eflels de sa haine conlre lesLalins (60).' ^ lettre soil au nom de lous, el que lous y parlent cn
Cesl une reponse a celle que le prince Boemond, commun, excepte 1'endroit qui regarde la conven-
avantdepartirpour lacroisade,avail ecrileaGodefroi tion de Boemond avec un Turc pour lui livrer la
pour Iui faire connaitre le caractere de duplicite et ville, el ou ce prince raconte ce fail seul, en parlant
de fourberie de cel empereur, et J'avertir de s'cn cn son nom.
donner de garde. Godefroi, qui ne 1'avait deja que Du reste les diflerences qui se Irouvent entre Jes
trop connu par sa propre experience, confirme dans deux exeroplaires de celle tellre ne sont pas fort
sa lellre tout ce que son ami lui en disait. Elle est considerables. Celui de Foucher, en niarquant le
bien ecrite a tous egards, et nous a ete conservee jotir de la prise d'Atitioche, porte le troisieme des
par Guillaume de Tyr, qui lui a donne place dans Nones de juillel, qui serait le cinquieme du meme
son Histoire de la guerre sainte. mois : ce qui est une faule, comme il est clair par le
Foucher de Chartres (61), autre historien de la lemoignage de Guillaume de Tyr et d'autres histo-
Croisade, nous a transmis une aulre leltre adressee riens. 11 faut lire de juin au lieu de juillet, ainsi
au pape Urbain II. Celle-ci fut ecrite d'Antioche le qu'il est exprime dans l'exemplaire de Baluze.
onzieme de septembre 1098, et porte en tete les Dans celui-ci le prince d'Antioche, au lemps de sa
j.
noms de Boemond, nomme le premier parce qu'il prise, est nomrae Cassien, et Gratien dans Foucher.
avait ete reconuu prince d'Antioche : de Raimond Ici la forleresse de laville esl toujours nommee
comte de Saint-Giles, de Godefroi duc de Lorraine, Castrum; et Asylum dans Baluze. De meme
de Robertcomte de Normandie, de Robert comte 1'emir ou commandant qui la rendit aux croises est
de Flandres et d'Eustache comte de Boulogne. La nomnie Admiratus dans Foucher, et Admirabilis
premiere parlie de cette letlre roule principalement dans Baluze, ce qui est une faule. Enfin 1'inscrip-
sur la maniere donl fut prise la ville d'Antioche par tion originaie de la lettre est plus entiere dans
les croises, ce qu'ils y eurent a souffrir, lorsque 1'exemplaire de .Fouclier que dans celui de Ba-
trois jours apres s'en etre rendus maitres, ils s'y luze.
virent assieg.s par une mullilude innombrable d'in- Dom Marteneet dom Durand nous ontdonneune
fideles; la decouverte do la sainle lance, qu'ils re- autre lettre des princes croises (63); mais elle ne
garderent comrae un gage de la proleclion de Dieu porle en tete que tes noms de Boemond, de Raimontl
(60) Will. Tyr. 1. n, n.10. (62) Tom. I. p. 415, 419.
(61) Fulc. Ges. Fr. 1.1, n._15, p. 830, 831. (63>Ancc.,l. I, p. 272, 273.
537 GODEFRIDI IIIEROSOLYM.E REGIS 388
corolc de Saint -Gilcs, dti duc Godefroiet de Hugiics A i dc Maricn Scol (65), nous a conserve une autre
le Grand. Elle cst circulaire, elant adresscc genera- leltre du roi Godefroi qui n'y prend neaniiioins, par
lenienl a tous les catholiques, pour leur apprcndre une humble modesiie, que la qualite d'avou£ de
Ics progres de la croisade. Quoique beaucoup plus 1'eglise du Saint-Sepulcre. Celle-ci lui est commune
courte que la prectJdenle, elle comprend neanmoins avec Daimberl, archeveque de Pise, etabli patriarche
plns de faits, mais seulement en geiieral el sans deJerusalem, et Raimond, comte de saint Giles.
leurs circonsiances. Elle rcmonte jusqu'a 1'accom- Elle est adressee au pape Pascal II, successeur iui-
modemenl, que les princes croises firent au mois mediat d'Urbain, et fut ecrite peu de tenips apres la
de mai 1096 avec 1'empereur des Grecs, et loucbe celebre victotre que 1'armee chrelienne reinporta
1'action entre 1'armee chrciienne et celle dcs Turcs sur les infldeles pres d'Ascalon , le qualrieme
a la fln du meine mois, daiis laquelle les croiscs d'aoflt 1099, et donl elle fait une rclation un peu
p«rdirent trois millc hommes, et luerent trente circonstanciee. Le pape cependant la recut un peu
mille de ces infideles. Elle passe cnsuiie a la prise lard, puisqu'il n'y repondit que le quatrieme de
de Nicee et a celle d'Anliochc, sans y joindre d'au- mai de 1'annee suivanle : retardemenl qui fut cause
tres circonslanc.es. sinon que cetle dernierc ville sans doute par les mesures qu'il lui fallut prendre
avait coule dix mille bonimcs aux clireticns, tl B pour envoyer un legat aux croisds. II parail que
soixanle-dix mille aux Turcs. La Iettre finil par 1'inteniion des auteurs de la lettre etail qu'elle fftt
annoncer aux fideles a qui elle est adressee que le circulaire. Cesl ce que fait juger 1'inscription, dans
roi de Perse se disposail a livrer bataille aux croiscs laquelle ils joignent au pape tous lesev&jues el tous
le jour de la Toussaint suivanl, et par les conjurcr lcs fldeles du monde chretien. Outre la relation de
de leur obtenir le secours du Seigneur par leurs la journee d'Ascalon, donl il a&e parle, Ja leltre
prieres, leurs jeunes, leurs aumdnes. Pour les y contient une recapitulation succincte des conciueles
porter plus puissamment, elle ajoute que ce prince de 1'armee des eroises, depuis la prise de Nicee jus-
avail assure' que s'il remportail la victoire, il ne qu'ati depart du duc de Normandie el du comle de
cesserait, avec le roi de Babylonc elplusieurs autres Flandres, pour retourner dans leurs Etats, ce qni
rois infideles, de faire la guerre aux Chretiens, au arriva peu de temps apres Ia victoire d'Ascalon. Elie
lieu que si ceux-ci elaient les viclorieux, il embras- finit par conjurer ceux a qui elle est adressee
serail, lui et tous ceux qu'il pourrait gagner, la foi d'avoir tous les egards possibles pour les croises qui
de Jt?sus-Christ. s'en revenaient en Europe, et qui en furent vraisem-
Lcs editenrs avaient deja publie celie letlre sur blablement les porteurs,el de les aider a payerleurs
un manuscrit de Sainl-Aubin d'Angers, en la rap- G delles.
portant a 1'annee 1097, lorsque 1'ayant trotivee Dom Martene el Dom Durand, ayant trouve cettc
dans un autre manuscrit de S. Thierri pres de lellre dans un manuscrit de 1'abbaye de Signy au
Rciros, ils 1'ont donnee de nouveau (64), en lui assi- diocese de Reims, l'ont publitle de nouveau (66).
gnant 1'annee suivante, a laquelle elle appartient. Le texte dans leur edilion est un peu plus entier
En effet, quoiqu'c!le soit sans date, il y a toute ap- que dans 1'exemplaire de Dodechin. II s'y cst ce-
parence qu'elle ful ecrite et envoyee en Europe, au pendant glissC une faule qui est a remarquer. On y
meme lemps quela precedehte au pape Urbain II. On lit apres les premieres lignes, ut de ariete nummus,
ne peut meme en douler en voyant qu'elle fait men- au lieu qu'il devrait y avoir, ut de ariete minimus.
tion de la prise d'Anlioche, qui se flt le troisieme de Le defaut de points sur les i dans les anciens ma-
juin 1098, et qu'elle ne parle d'autres faits qui la nuscrits a donne occasion a cette faute.
suivirent, que de ceux qui devaienl arriver a la Valere-Andre (67) lemoigne qu'il y avait encore
Toussaint suivante. une aulre letlre du roi Godefroi, a qui elle .lait
Dans ce dernier exemplaire, Ia lettreest accom- propre. Elle se conservait au lemps de ce bibliographe
pagnee d'un billet de Hugues, eveque de Grenoble, D chez les chanoines re^gutiers de Tongres. Godefroi
a 1'archeveqtie de Tours ct a ses chanoines. Hugues 1'adressait au pape, on ne dit poinl lequel, si c'etait
y dil que cette letlre lui ayant 6l6 apportce a Gre- Urbain ou Pascal II, et y trailail de ses gtterrcs en
noble, il leur en envoie copie, afin qu'ils la commu- Palcstine. Si Valere-Andre y a regardd de prfis, et
niquent a tous ceux qui se trouveraient a la fete,, que cette letlre soit eflectiveinenl parliculiere a Go-
apparemment de Saint-Marlin, qui se celebrait atorsi defroy, elle doit etre differente des deux auires
avec un concours prodigieux de peuples, el que> adressees, l'une a Urbain, 1'autre a Pascal, et des-
cettx-ci a leur tour la fassent connaitre dans les di- quelles on a rendu compte. En ce cas elle meriterait
vers lieux de teur r^sidence. Ce pieux prelat se pro- qu'on la recherchat et qu'on en fit present au pu-
posait par la, comme it Ie declare expresseinent, , blic qui y trouverait peut-elre des fails ou circon-
d'augmenter le nombre des croises et de leur pro- slances de faits qui ne se lisent pas dans les autres,
curerles secours spirituels qu'ils demandaient. quoique sur le nieine sujet.
Dodechin dans sa continualion de la Chronique? De_loutes les harangues, remonlranccs ou exhor-
(64) Am. coll. t. I, p. 568, 569, (66) Anec. ibid. p. 281-283.
(65) Dod. Chr. an. 1100, p. 463-465. (67) Andr. Bib. BeJg. p. 291.
 EPISTOL/E. 390
talions qu ait faiies Godcfroi, soit aux croises, en A d'iiroe. Elle etil son cflet, en inspiraiit aux croises
qualite de general dc lenr armee, scit a ses sujels, un nouvcau courage, et lcs porlant a faire de nou-
cn qualite de souverain, on ne nous a conserve veaux efforts, qui furcnt suivis de la dcfaite des
que cetle qu'il Dt au siege d'Anlioche, lorsque iulideles ct de la prise de la ville.
toutes choses paraissant desesperees pottr l'ar- Le style de cette piece, ct ccltii de la leitre qtii
mee chretienne, elle ctait sur le point de le lever. esl particuliere a Godefroi, mo.itrenl que Icur au-
Nous en sommes redevables a Guillaume de Tyr, qui leur parlait latin assez purement, et meme avec une
a eu soin de ta faire entrer dans sa belle Hisloirc de certaine elegance potir son siecle. On voil la meitie
Ia Croisade (68), honneur qu'il n'a pas fait a lant chose par trois ou qualre charles qu'on a de lui, cn
d'autres, rapportees par les aulres historiens. Ceite faveur d'aulant de monastercs: suppose ncanmoins
haranguc est Courle, mais palhelique, puissante en *uc cc soit lui-meme qtii les ait dictees.
motifs, pleine de traits de piete et de grandeur

(68) Will. Tyr. 1. v, n. 5.

GODEFRIDI REGIS

EPISTOLJ:.

EPISTOLA PRIMA. B EPISTOLA III.

PRINCIPIS ANTIOCHI„S ADGODEFRIDUM BOEMUNDI. BOEMUJJDI, BAVMUNDI S. jECIDH, GODEFRIDI, ROBERTI
(Anno 1096, Mai.) COMITIS NORTHMANNI.*, ROBERTI COMITIS FLANDUEN-
Ut Grmcorum versuliam et dolos caveal. SIS, EUSTACHllCOMITISB0L0.NI.€AD URBANUM
PAPAM.
[WILL. TYR. 1. n, n. 10.]
Noveris, vivorum opliine, quod tibi conlra feram (Anno 10J8, Sept.)
pessimam et ciiin lioiiiine nequam incumbil nego- De obsidione el expugnatione Antiochim.
lium, cujus propositum est semper fallere el omneni [Vide in Urbano II, Patr. t. CL, col. 551.]
Latinorum nationem usque ad mortem modis oiiini- EPISTOLA IV.
bus persequi; et quod deeo recle scnliam, tuo qiio-
RAIMUNDI COMITIS SANCTI
que aliquando approbabilur judicio. Novi enim Gra?- BOEMUNDI,DUCIS,ET HUGONIS
/EGIDH,GODEFRIDI
MAGNIAD UNIVERSOS CIIRISTl
corum roaliliam et odium adversus Latinorum FIDELES.
nonicn pertinax et obslinaluro. Cede ergo, si placet,
urbe relicta, ad -parles Adrianopolitanas, vel circa (Anno 1098.)
De pace inita cttm imperalore Constantinopoliiano,
Philippopolim, et Jegiones libi a Domino commissas,
in locis uberibus, aliinentis et oliopra?cipe recreari. C lisdeque vicioriis ab exercitu Chrisliunorum reporta-
in Turcas.
Ego autem, auctore Domino,. circa veris inilium
[MARTENE, Amplhs. Collect., t. I, p. K68, cx ms.
fcstinus adero, consiliunt et auxilium fraterna cba- monasterii S. Theoderici.]
ritaie, tanquam domino meo, contra impium Gra?- BOEMUNDUS, filius Roberli.alque RAVMUNDUS, comes
corum principem minislraturus. S. jEgidii, simulque GODEFRIDUS dux, alque HUGO
EPISTOLA II. MAGNUS, majoribus et minoribus toiius orbis calho-
GODEFRIDI ADBOEMUNDUM. lica? fidei cultoribus vitam adipisci perpeluam.
(Anno et mens. eod.) Ut nolum sil omnibus qualiter inter nos et impe-
Ad prmcedenlem responsoria. ralorem facla sit pax, et quomodo in lerra Sarra-
Novi, dilectissime frater, et fama referenle pri- eenorum nobis postquam illuc venimus evenit, diri-
dem edoclus sum quod odio inexorabili Gra?corum
gimus ad vos liunc nostrum legatum, qui omnia qiia?
astutia? populum semper noslrum persequi ardehiis- apud nos facta sunt vobis per ordinem diligenter
sime sluduerunt, et si quid mihi defuit prius ad edisscrat. Primum dicendum est quod imperator
scienliam, qttotidie per cxperimentum addisco ple- mcdio mense Maio dedil nobis flducias atque secu-
nius; nec dubilo quin justo zelo adversus eos movea- ritatem ctiin juramenlo, dando etiam nobis obsides,
ris, et de eorum nequitia recte senlias. Sed Dei D scilicel nepotem atque generum suum, adjungensque
timorem habens pra? oculis, et proposituro mcuui in his qttoJ nemini peregrinorum S. Sepulcri contu-
considerans, arma inlidelibus debita in populiim meliam amplius inferre conaretur. Postea misit
convertere Christianum reformido. Adventum ta- proprium suum... per Omnem terram suam, diri-
men tuum nobis desiderabilem, et aliorum principum genseum usque ad Duraliiim, jussil ul aliquem pe-
Deo devotorura pra?senliam avidissime Deo amabilis, regrinum tangere in malo nemo ausus esset. Quod
qui nobiscum est, exspectat exercitus. si quis boc infringeret, suspcndii pccnam illico
391 GODEFRIDI IIIEROSOLVM^E REGIS 592
digne sThirCt. QUid plura? motlo rcvcrlamur ad ca A se et omnes qtios adjungere poterit, Christianos fu-
quibus maximo gaudio vestra replcri debent corda. turos spopondit. Unde vos valde precamur, ut
111fine vero mensis Maii pradiuin cum Turcis fieri inde jejunia, ac eleemosynas missasque assidue cum
siabilivimus. Illos autem Deo gralias devicimus. Ex tlcvoiione facialis. Speciaiiler autein tertium diem
illis autem procul dubio in ipso pra?lio xxx millia anle fesium qui est dies Veneris, in quo Iriumphante
morlua sunt, ex nostris vero tria millia in pacc de- Chrislo pradium polenter commissuri sumus, devote
funcla sunl, qui sine duhilalione ulla vila glorianlur cum elecmosynis et orationibus observetis.
a?lema. Ibi certe innunierabilitcr copiam auri et Ego Gratianopolilanus (69) episcopus has litteras
argenti alquc pretiosarum vcslium, nec non el ar- mibi allatasGraiianopoIim vobis sancia? Turonensis
morum omnes nos recuperavimus. Nica?am quoque Ecclesia? archiepiscopo el canonicis mitlo, ul per
ingenleni civilalem virtute forti compreliendimiis, vos omnibus qui ad festiim convenerinl innolescant,
el ultra eam caslra et civiiales, el per decem dietas et per eos diversis partibus orbis ad quas rediluri
acqtiisiviituis. Poslea apud Antiochiam bellum ma- sunt, alii eorum juslis pelilionibus, orationibus et
gnum fcciiuus quod mtilium viriliter devicimus, cleemosynis subveniant, alii vero cum armis accur-
adeo quod ex cis sexaginla et novem millia occisa rere feslinenl.
siint, ex nosiris vero deccm inillia in pace defuncla B EPISTOLA V.
sunt. Quis lalc gatidiuni vidit ? Sive enitn vhimus, DAlMBERTt PISANIARCHIEPISCOPI, GODEFRIDI BULLONII
sive morimur, Domini sumus (Rom. xiv, 8). Ad ha?c ET RAVMUNDI COM1TIS S. „JGIDIIAD PASCHAI.EH
PAPAM.
pro cerlo scialis rcgem Persaruro iu (estivitale Om-
nium Sancloriim nobis pradiuin se peraclurum man- (Anno 1100.)
dasse, asserens quod si nos devicerit, nullatenus De victoriis ab exercitu Christiano in terra sancla
cnm rege Babylonia? el aliis pluribtis regibus paga- reporlatis.
uis super Christianos ccssabit. Porro si perdiderit, [Vide in Paschali ad an. 1118.]
(69) Is erat S. Htigo, qui anno 1081, a Gregorio soliludincm ad novum viia? genus insliluendtim ibi-
papa VII consecralus, paucis post annis S. Brtino- dem commisit. Pra?eral vero lunc Turonensi Eccle-
nem ejusque socios cxcepit, atque eis Carthusia? sia? Radulphus II.

GODEFRIDI REGIS

CONCIO AD MILITES CHRISTIANOS

Ut pristinw virtulis memores obsidioni Antiochiw insisiant.
(WILLELM.TVB..,1. v, n. 5).

Si ila, ut nobis nunliatum est, peccalis noslris C
cxigenlibus, Domino permitlentc, de dominis et fra-
tribtis nostris hoslcs nominis ct fidei Christiana?
tiiumphaverunt, nihil aliud restare video, viri il-
ltistres, quara ut cum eis moriamur, aut tantam Do-
mino Jesu Christo illalam ulciscamur injuriam.
Mitti, credite, quia nee vita, nec salus morte, vel
quolibetajgriiudinisgenere, charior est, si tanto-
rum principum sanguis impune effusus est supcr
lerram; aut tanta Deo devoli populi slragcs matu-
ram non invcnerit ultionem. Videtur ergo mihi quod
hostes de pra?senli aliquanlulum elati victoria, im-
prudenlius se liabebunt; et de sua virtute pra?su-
mentes, per nos ad urbem redire, pra?dara et ma-
nubias inferre non verebuiitur. Nos ergo, si tamen,
ita vobis videlttr, hic simus parati; et juslam cau-
sam foventes, de obtinenda victoria, in eo cui mili-
tare nos credimus, spem cerlaro habeamiis : ct ho-
stes, si per nos redire voluerint, in ore gtadii, ho-
stium more suscipiamus, injtiria? memores illal.T, ct
a paternis virtutibus non degeneres.

GODEFRIDI REGIS

DIPLOMATA.
D el Filii, et Spiritus sancti. GODEFRIDUS,
Prmceptum Godefridi ducis pro cella Satanacensi('0)
— Ecclesiam S. Dagoberli martyris, apud Sata-
nacumsitam et ab Arnulfo comile occupalam, Gor-
tientibus monacliis resliluil.
(Anno 1093).
[MARTEN.,Anecd., 1.1, p. 162].
In nomine sanctse et individua? Trinilatis, Palris,
70) Stenai.
divina pro-
pitiante gratia, dux et marchio.
Justum et ulile nobis esse scire et considerare
debemus : ut, quoniam sa?cularis mititia? negolii
occupali divinis intendere, prout expedil!, nequa-
quam valemus, saltein Deo et. sanctis peculiarius
in monaslcriis Dco servienlibus consiliuro noslrum
 303 DIPLOMATA. ?M
et au.vilium exhibentes, per lioc bcneficenliDt!corum A . cienle, laudasse. Hac ejus conressione perccpia,
pariterque mercedis, ipso Deo donante, parlicipcs subsequenter eum monuimus, ut sancto el nobis
exislere valeanms. Unde nolumesse volumus sancta? exinde faceret quod facere jure deberei, et ipsam
universalis Ecclesia? filiis fidelibus, lam fiituris quam invasionein coram Deo et sanctis emendans, dein-
pra?sentibus, qnia dux Godefridus avtis meus cum ceps ab ipsa eccJesia cum omnibtis sibi sulijeclis
Beatrice uxore suaapud Satlianacum juris sui vil- perpeltialiler absiineret, et ipse jure jbniti non
lam, in ecclesia sancli roartyris Dagoberti pro sua- valens, ad optis Dei et S. Dagoberii sibique deservien-
rinn animarum remedio monachos de monaslerio lium monachorum ipsam ecclesiam nobis integre
Sancli Gorgonii constituerunt, eisque inler alia ad el sine oroni in posleriun rcclamaiione reddidit, et
supplemenlum victus et vestilus ecclesiam villa? Mo- verpivit, et nobis ipsins ecclesia? donum saticlo Da-
saci, qua? sine conlradiclione sna? proprielatis erat, goberto super allare reslituenlibus, ipse spontaiietts
legaliler condonaverunt; quam etiam ipsi roonachi inlerfnit etJaudavit. Unde ut ba?c remm gestarura
t_la vita ipsius avi mei et filii sui avunculi mei quiete memoria per tempora succedentia firma perma-
et pacifice possederunt. Postquam vero ipsis defun- neat et inconvulsa, hanc descriplionem memoria-
ctis in nostras manus honor eortim per successio- lem fieri jussimtis, et sigilli noslri .impressione ac
iteui devenit, el pene omnis regio ipsis anle subjecta B testium idoneoruni aflixione roborari slaluiinus.
in odiuro nostri alqtie inimicitias graluilas conjura- ,.. Signum Godefridi Dei gratia ducis ct marchio-
vit, ipsi tunc hostes noslri, causa odii in nos as- nis. S. Amalrici. S. Simonis fralris sui. S. Valteri.
sumpli, in ipsos quoque monachos insurrexerunt, S. Attonis. S. Dudonis. S. Gerardi. Signum Hem-
cisque per stimmam injuslitiam atque violenliam bardi. S. Helberti. S. Arnulfi. S. Atcranni. Signum
ipsam ecclesiam de inanibus abslulerunt, atque al- Simonis. Signum Ursionis, S. Heriberli, S. Hagi-
tcri in beneficiuin tradiderunt, mullisque annis, us- neri, S. Oilardi, S. Guigfridi, S. Franconis, S. Hugo-
queduin videlicet erga nos in gratiam redirent, nis, S. Harmaniii.
cccptam injustiiiam Deo sanclisque sibi famulanlibus Acta Bullioni anno Dominica? Incarnationis 1093
intuleruut. Super qua re cuin aputl Saihanacowi, indictione i, anno regni Henrici quaiti xxxvn, im-
nobis pra?sentibtis, qua?stio oborta fuisset, el ipsis perii x, ponlificante rioimio Fulberlo Trevirorum,
etiam coessentibus qui ipsam violentiam exerce- archiepiscopo, anno sui ponlilicatus x (71).
bant, concio moiiachoruni nos super hac interpel-
laii ccepisset, seque jam super hoc apud synodum II.
J reverensem proclamaiionem tecisse, el jiidicio syn- Goclefridus Bullonius, dux Lolharingicv, poslea resc
odali ipsam ccclesiam suo juri adjtidicatam fuisse p Hierosotymorum, copiosius dolal monasieriolum
seu prioratum S. Petri, in munkipio Bulltiniensi,
et auclcritate pontificali pacem et quielem possi- m Godefrido Rarbalo, Lotharingim duce, fundatum.
dendi sibi imperalam essedixissel, simulque atJhiic Anno 1094).
superesse lesles qui pra?dicla? donalioni avi mei in- [MIRJEOS,Opp. diplom., 1,76.]
terfuissent efflcaciier afllrmassel, ipsos testes undi- In noinine Palris el Filii et Spiritus sancti, Amen.
que evocari et ante nos coadunari effecimus, et ipsis Ego GODEFRIDUS, tegitimus succcssor et ha?res ducis
teslificantibus vera esse qua: ipsi asseverabanl omni (71*) Godefridi Barbati, fiiiiqiie ejus potentissiini et
parie reperimus. Quibus omnibus auditis et diligen- jusiissiini ducis Godefridi (72) avunciili mei, repra?-
tius consideratis, visttin esl nobis comitem Arnulfuin scnlans, nec non beneficia, qua? divina mihi gratia
qui princeps ipsoruin fuerat ecclesia? pervasorum, donaveral, recogitans, de iisdem donis suis, ad au-
stib noniiiie sacramenti et fidei eonjurare, uirura- 1genduin servilium ejus, deslinavi reddere aliqua.
nam lnec oinnia cognosceret vera esse, an potius Et quia pra?fatus avus meus Godefridus apud eccle-
ea vel vellet vel posset veraciter impugnare. Qui siam beati Pelri apostolorum princ.ipis, qua? sila est
sine ipsa adjuraiione confessus est. Ha?c ila, ut anle castrum Bullonium, rehgiosos fratres ex
tliximus, acla esse, seque et interfuisse, et audisse, coenobio beati Huberti pontilicis, concet'ente venera-
ct vidisse et, ipso avo meo hanc donalionera fa- bi!i Theoderico abbale, pro remedio auiiiia? sua?
(71) Hanc cbartam edidit Miraus in notilia eccle- (72) Godefridus, cognomento Gibbosus, seu Stru-
siai 111,1 Belgii, sed vahlc triincalam elctiin nonnullis ma, seu Justus, utsupra in hoc diploinate vocalur,
inendis, integraui bic ex cbartario Gorziensi et sa- patri in ducatu Lolharingioe inferioris snccessit, et
naui damus. una Marcam Antverpiensem lenuit. Uxor illi fuit
(71*) Godefridus, cognoinento Barbalus, Goziloni Malhildis potentissiraa ltalia? niarchionissa.Beatricis
patri, adhuc viveiui, in ducatu Mosellano sulfectus paulo ante laudata? lilia, qua? ainplissiinas posses-
esl, juxta Hermaiiiiiim Conlracluin. Ducalu illo • sioncs EcclesiiC Ronian;e, lestanienti labulis, lega-
postnioduiii, ob rebellionem, ab Henrico IV rege vil, et anno 1115 obiit. Godefridus porro Gibbosus
privatus, in Italiam se conlitlit, ct Benliicein, anito 1076 Antverpia? a sicario confossus est, et
Bonifacii lialia? inarcbionis vitluam, Fretlerici II Virtltini jitxta palrem lniroattis. Sine liberis moriens
Mosellanorum tlucis liliam, duxit uxorem. Exinde Gibbosiis nepotem siium ex sorore Ua Godefriduin
(liicalum Lolharingia? inferioris obliiiuit, el aiino Bulloniuin universi palrimonii sui (in Iiis Bullonii,
1070, moriens, Virduni est conditus. Liberos relit|tiit leste Goniicurtio,) scripsil ha?redem. Tyrius lib. ix,
Gotlufridum cognonieiuo Gibbosum, seu Slriiinaui, 5, speciavit Btilloiiiiim jam olim ad snos ex
seu Justum til apml Tyrium lib. ix, cap. 5, ct Idaiii, cap. parte maltis majores : untle el Godefridus cog''omi-
'2odefridi Bullonii inatrem. haltir Bulloiiiensis. Gom. ex Sigeberto.
PATUOL.CLV. 13
 595 GODEFRIDUSIIIEROSOLYM/E RFX. 396
consiitueral, el eamdem constilutionem suam de A trice (75) conjuge stta, S. Gorgonio Gorziensi et
iiominalis ibidem redditibus, auclorilale et privilegio Henrico ipsius loci abbali venerando, el roonachis
Alexandri papa? confirmari fecerat, mihi quoque ipsius, cum omnibus appendiciis suis donala, et ab
visum est juslum, ex eflcclu divina? inspirationis, ut ejus filio Godelrido similiter duce, uostroque avun-
qui cram ejus honoris, essem el particeps devotionis. culo, lota vila sua laudata; sed poslea nobis in
Hanc meam intenlionein cum relulissem matri eorum ha?redilalem succedenlibus, et ntultis gravi-
mea? Ida?, praedicti dueis filia?, et fratribus meis biisquc conlra nos excilatis belloruni turoultibus, cx
Balduino et Eustathio, eorum deinde consilio et uno ab hostibus nostris, occasione nostri odii, per
conscnsu voluntario, ecclesiam nostram, nostri circuilum suum direpta est et vastatajex alio.nobis
proprii el ha?reditarii juris de Baseio, deslinavimus in ejusmodi lempeslalibus occupatis, non ila ul
ct donavimus, ad augmenlum pradicta? eleemosyna? dignum et necessarium fuerat, provisa est et de-
avi mei Godefridi donandam perpetualiter bealo fensa.
Pelro el bealo Huberto. Quapropter monachis, qui ibi dispositi erant, pe-
Quod donum ut ralum ct firmum esset, eamdem nurias aliquanlas palienlibus, et super hoc qui-
matrem meam et fratres meos Bullonium duxi, busdam honestis hominibus apud nostram atidien-
el in pra?senlia optimatum meorura , vestiluram u liam querirooniara facientibus, slaluimus dominum
pra?dicta? ecclesia?in Baseio (75), sine ulla calumnia Warnerum, Gorziensem abbatcm, pra?dicti Henrici
ct contradictione, simul deposuimus super allare successorem, ad nos cumsuisiratribusconvocare;et
beati Pelri; eamdemque donationem ego ipse, qui consilio inter nos communicato, jusluin et utile vi-
eram lcgalis advocalus Ecclesia? (seu monaslerii S. sum esl per nostram et ejtis donationem ipsorum
Huberli), abbale Theoderico ibidem pra?sentc, jure fratrum Sathanaci commoraiuiuro substantiam mul-
luendam recepi. liplicari etcrescere; qualenus dum miaus rerum
Acitim publicc Bullonii anno Dominica? Incarna- lemporaliuni solliciludinibus occuparenlur, divini
tionis 1094, indiclione n. scrvitii sludiis efflcacius insistere animarentur.
III. Pra?dictusergo abbas cum consilio fralrumsuorum,
Godefridus Bullonius, Lotharingim dux, ejusque fra- ad supplementum subslantia?, quidquid Ecclesia
ter Baiduinus (qui postea Hierosolymitani ex or- Gorziensis in Gaudiaco villa, super fluviura Mosel-
dine reges fuerunt) ecclesiam S. Dagoberti, in Sa-
thanaco (74) Lotharingim oppido silam , amplius lam sila, possidebal, conlulil et perpeluo possideit-
dolandam curant. dum rata donalione flrmavit, sciiicet in ecclcsia,
(Anuo 1096.) Q decirois, vincis, campis, pratis, pascuis, silvis, terris,
[MIR.EUS ubi supra, p. 365.] et suis omnibus perlineuliis; accepto tatnen navali
In nomine sancla? ct individua? Ttinitatis, GODE- transilu et reditu, qui ibi inter monasleriuin et
FRIDUS Dei gratia et misericordia dux et marchio. civitalem d.?currit.
Quoniara quidem negotiis sa?cularibus satis su* Nos aulem quidquid primuro pra?scriptus avus
perquc detenti, divinis prout nccesse est intendere noster Godefridus Barbatus, et conjux sua Beatrix,
non valemus, et per hoc temporalia emolumenta ad ecclesiam ipsaro et monachorum in ea Deofamu-
spectanles, aniroarum staluin, quod nobis valde lanlium suslinentiam el utiliialem conlulcrat, et
forroidabile est, negligere non limemus, opera?pre- postea vel quorumdam pra?sumptio hoslilis abstule
tium est nobis saltem Deo regulariter servientium rat, vel nostra occupalio et auxilii indigentia eliam
ulilitatibus providere : quatenus, ipsis pro nobis a noslris conlra ipsos violenler teneri pertuleral,
orantibus, mercedis eoruin apud Deum in aliquo porrectis simul manibus, scilicet ego Godefridus dux
participes valeamus existere. el frater meus Balduinus, integre et absolule reddi-
Unde ego et frater meus Balduinus notum faci- dimus; ulque deinceps in perpeluum fratres pra?-
mus omnibus nunc vel fuluris lemporibus sancta? dicto loco deservienies pacifice illud, et absque cu-
Ecclesia? flliis et Jidelibus quod ecclesia apud Salba- D jusquam inquicluiliiie leneant, per manus liberorum
nacum oliin villam, nuuc castcllum, in lionore fidejussorum, super allare S. Gorgonii donum ip-
S. Dagoberli martyris constructa, lemporibus pri- sum poni et veslilura lcgali confirmari eflecimus:
scis, ab avo nostro duce Godefrido Barbato et Bea- scilicet ecclesiam S. Dagoberti, cum domo qua?

(73) Baseio. Godefridus Bullonius, nalus est ac
uulriuis in Baisu juxta Genappiam, ut legitur in ms.
Nivellensi Genealogia ducum Brabanlia?; el in cliro-
nico magno Belgii cst prope Villers in Gallo-
Brabanlia, ad Tiliani.
(74) Sathanacum, vulgo Slenay, oppidum est bo-
dic ducalus Loiharingia?.
(75) Bealrix, Frederici II Loiharingia? Moscllani
dticislilia,primum Bonifacio Tuscia?niarchioni, post
Codefrido MagnoseuBarbalo, utritisque Lotharingia?
duci ntipsit. Ex Bonifatio Mathildetn, et ex Gode-
fridoMaghOgenuit.GodcfridumGibbosuro, Lotbarin-
gia? inferioris duccm, ct Idam Euslalhii II comilis
Boloniensis conjugem , Godefridi Bullonii matrem.
Malhildis virilis animi mulier, anno 1077 et 1102
varia Tuscia? el Liguria? oppida S. Romana? Eccle-
sia? dono dedit, qua? hodie palrimonium S. Peiri
nuncupanlur. Anno 1115 e vita decessit, his quidem
niipla, primum Godefrido Gibboso supra nominalo,
post, aiin.1089, Wclphoni, Welphonis IV Bajoaria?
ducis filio, Azonis niarchionis Ferriarensis nepoii,
sed semper inlacla, tit Bertholdiis, Domnizo, Leo
Osiiensis, et scriptor Cbrotiici de Gtieliis, totn. H,
Cauisii, nananl.
591 ASSISES DE JERUSALEM. — EXCERPTA.
vulgocella vocatur et cum omnibus ab anliquilale A Ul ctiam Jioccnostra statuta rata et inconvulsa
appendiciis suis in decimis , pralis, silvis, terris permaneanl, hanc memorialem descriplionem fieri
cullis et incultis , viridariis, molendinis , aquis, pi- jussimus, et sigilli noslri impressione, testiumque
scalionibus, acquisilis et acquirendis et omnibus idoneorum aflrxione signavimus.
qua? quocunque modo nominari possunt pertinentiis, Signum Godefridi ducis qui hanc chartam dcscti-
simulque ecclesiam de Mosaco, cum omnibus utili- bi fecit.
tatibus suis, el omnibus, qua? prsedictus avus ineus S. Baldwini, fratris sui, S. Walterii, advocati,
superaddidit, donalionibus pra?libatis. S. Henrici comitis, S. Amalrici, S. Richeri, S. Otto-
Pra?terea ne quis unquara huic nostra? constitutioni nis, S. Ludonis, S. Heriberti, S. Everardi, S. Albri-
et vestilura? legali audeat refragari, noslra et om- ci, S. Leudonis, S. Sihardi, S. Sozfridi, fralris sui,
nium successorum nostrorura auctoritate et banno S. Helgaudi, S. Franconis, S. Hugonis.
prohibemus et interdicimus, et quidpiam late pra?- Actum Salhanaci, anno Dominica?Incarnationis
sumpserit, ad divinura eos judicium provocamus. millesimo nonagesimo sexto, indictione quarta.

ASSISES DE JERUSALEM.

Rubricas et excerpta nonnulla tantum damus cum prsefatione editoris. Vide si lubel : Assises et bont
usages du royaume ae Jirusalem, tiris d'un manuscrit de la bibliolheque Vatkane, avec les notes et obser-
valions de Gaspard Thaumas de la Thaumassiere, icuyer, seigneur du Puy-Ferrand; avocat en parlement.
— Bourges, 1690'; vel hujus Collectionis pra?stantissimam recensionem, quain novissime edidit illuslrisst-
mtts comes Arthurus BEUGNOT. Paris, 1841. ,?"--

PRJEFATIO

Edilionis Bituricensis anni 1690.

LesAssises de Hiertisalem sont les loix, statuls, B tees a diverses fois par Godefroy ct ses successeurs
«sages et coutumes accordees au royaume de Hieru- rois de Hierusalem, elles furent redigees par 6crit
salem par Godefroy duc de Buillon l'an 1099, par et mises en ordrepar Jean dTbelin, comte de Japhe
1'avis du palriarche et de ses barons, apres qu'il en et d'Ascalon, seigneur de Bartith et de Rames, vers
eut ele eiu roy. Elles sont appellees Assises, parce l'an 1250. 11 etoit fils de Balian dTbelin et d'Es-
qu'ellesfurenlfaileseiil'assiseouassembleedesgi'ands cbive de Monlbeliard, et il mourut l'an 1266.
du royaume, de meme que la celebre ordonnance de Elles furent une seconde fois revues Ie3 novembre
Godefroy corote de Bretagnc et de ses barons de 1369, apres la mort de Pierre de Lusignan roy de
fan 1185, pour le partage noble, est appellee l'Assise Cbipre, par 1'ordonnance de Jcan de Lusignan
du comte Godefroy. Et chez Houeden : AssiswHenrici prince d'Anlioche, baillistre de Pierre de Lusignan
regis facim apud Clarendonum dans le Regiam ma- roy deChipre son neveu, par seize hommes nomrnez
jestatem lib. in., c. 27, § 2., Ex beneficio Constilulio- et choisis en rAssemblee des etats du royauroe, et
nis regni, quw Assisa nominalur. L'assise du roy apres elles furent mises au tresor de.Peglise dc Ni-
Bauduin ch. 117. L'assise du roy Amaury ch. 273. cossie, dans un coTrescelle de quatre sceaux.
Assise du roy Amaury et du roy Bauduin son fils. J'en ai recouvre par Ie moyen de M. d'Herouval
Ass. ch. 288. Assise du roy Htigues ch. 309. Spel- C un exemplaire en la bibliotheque de feu M. Brodeau,
inan. f. 55. in verbo ASSISIA. transcrit sur [le manuscrit de la bibliotheque Vali-
Ces Assises furent ecrites par 1'ordre de Godefroy cane, et un autre dans celle de M. Colbert; les As-
de Buillon, et scellees de son sceau, de ceux du sises ont ete traduiles en Italien, et imprimees a
patriarche et du vicomte de Hierusalein. Elles furent Veniseen I'an 1543. i
appellees les Leltres du Sepulcbre, parce qu'elles Rhamniisio dit que Baudouin I, empereur de
etoient gardees en un cofre, dans 1'eglise du Se- Constantinople les lit apporler de Jerusalem pour
pulchre, d'ou elles eloient tirces en la presence du les faire observer dans TEmpire, el pour regler les
roy,ou de^celuyqui etail par luy commis, du patriar- services de ficfs et des vassaux.
che, ou en son absence du prieur du Sepulchre,< II est certain qu'elles ont ele tirees des coutumes
de deux chanoines et du vicomle, lorsqn,iI y avoit et usages de la France, comnie le juslifient les cha-
deoat sur quelquc article de ccs coulumes. pitres 294 et 295 et Willelm. Tyrius lib. xvi, ch. 2,
Mais, commcelles avaienl ele corrigees et augmen- etlib. xix, ch. 2.
399 GODEFRIDUS HIEROSOLYM_E REX. 40O
Les Assises en Italien sonl divisees en deux par- A Les cbapitres 82 el suivans, jusques au 112, trai- .
lies, la premiere inlilulee VAlla Corte. Le Assise et tenl des apeaux, gages de bataille, et duels. i
banne usame del Reame de Hierusalem. Les chapitres 113 et suivans, jusques au 157, des
La seconde parlie. La Bassa Corle. Le Assise et Assises de diflerenles malieres.
bonne usance dei Reame de Hierusalem. La table des Les chapiircs 138 el suivans, jusques au chapitre
chapilres commence par ces lermes. Queste sono 175, de la maliere des fiefs.
te Rubrkhe del libro de le Assise de VAlta Corte del Les chapilres 176 jusques au 181, des baux et
Reame de Hierusalem in pladeante, id est in forina gardes.
de liligio, composlo per il Bon Jeanne de Ibelin conte Dans les chapitresl82 et suivans jusquesau274,
clel Zaffo, et Ascalona el signor de Rames, avant le il reprend les roaiieresfeodaIes,'et'specialement dcs
ch, 163. quirepond au ch.147 de nos Assises, Ques services dus par les vassaux en guerrc, cn jtislice
esi rAssise quand on aliene toul son fii ou pariie, au- et en mariage.
trement que par VAssise,il y a ce lilre, Di feudi. A la Le chapitre 275 et suivans, justjues au 281, con-
fin de la premiere parlie il est dit, Li Assisede VAha tiennent les assises de diflcremes matieres.
Corle del Regno de Hierusalem, et Cypro, traduite de Le chapilre282 el suivans, jusques au 292, par-
Francese in Lingua italiana, d'ordine de la Serenis- B lent des droits du roy et des grauds ofliciers de la
sima Ducal Seignoria de Venetla, per me Florio couronne.
Buslron Cosi Commandalo de ta Clarissimi Seignori Les chapilres 295 el suivans, jusques au 308,
Rectori di questo Regno de Cypro, Como Nodaro de concernent les differens pour Je bailliage el succes-
li magnifici depulali a la dilta Traductione. II est dit sion du royaume, entre Hugties de Lusignan et le
a la fin que l'impression fut achevee au mois de comle de Braine, el Marie de Beaumont.
mars 1535. Lcs cbapilres 309 el suivans, jusques au 313,
Le P. Labbe, jesuile, dans son Abregi Royal de conlienncnt les ordonnances et assises nouvelles. .
VAlliance Chronologique de Vhisloire sacrie et pro- Les chapilres 314 et suivans, jusques au 330 et
fane, imprime a Paris on 1651, pag. 560, a marque dernier, parlent des scrvices dus au roy par les
la difference qui est entre les Assises en francois, et eveques, grands du royaume, nobles et conimu-
la version ilalienne. Le meme a tire les trente ta- nautez.
bleaux genealogiques qu'il donne dans le meine Monsieur Du Cange fait mention de cesAssiscs en
livre depuis la page 351 jusques a la 420 du li- sa preface sur les Eiablissemens de S. Louis, ou"il
gnage d'Oulremer qui fait pariie de ces Assises, el dil qu'il en a lu le manuserit dans un des volumcs
il a fait imprimer le lignage d'Oulremer depuis la ,J des Memoires de M. de Peiresc, copie sur celui du
pagc422 jusques a la 461, ellecommencemeni de Valican, d'ou la pluspart des copies qui sont dans les
cesAssises depuisle chap. 1. jusques au8,et la rable bibliolheques de Paris onl 6le lirees. II dit au mente
des chapitres depuis le chap. 9. jusques au 281, et lieu qu'il ne desespere pas qu'il ne se rencoiure,
il finit la premiere parlie au chap. 281. avec le temps, quelque personne assez curieuse,
Et commence la seconde au cbap. 282 qu'il fait pour donner ces Assiscs et autres anciennes cou-
le premier de la secomle parlie, qu'il finit au cin- tumes au ptiblic, et pour entreprendre un travail si
quantieme chapilre, et conimence le second livre glorieux et si utile au public, et a ceux qui font
de ces Assises par le cbap. 282. < Come doit estre profession de la jurisprudence francaise, il en rap-
Je seignor et gouverncor dou pais el dou penple, J
< Commeul messire de porte plusieurs passages dans son docte Glossaire,
jusques au ch. 308, Ilugues et dans ses notes sur les Eiablissemens de.S. Louis.
Lusignan a requis le royaume de Chypre a mcssire Cliopin les a citez en sa Couiume d\Anjou, et
Guy tlelbelin, » elc. II obmet les quatre chapitres M. Julien Brodeau sur le lilre de Retrait Lignager
.iiivans, el donne ensuile les chapilres stti-
de la Coutume de Paris, et autrcs licux de ses ou-
vans, conccrnans les services du royaume de Je- vrages.
rusalem jusques au chap. 330, < Dcs aydes que les Je souhaiterais que ces doctes ei sc/avans anleurs
eglises et les bourgeois doivent, > etc. par ou il finit eussent pris le soin de les faire imprimer avec leurs
le second livre des Assises. Mais, parce que je n'ai noles et observalions, mais comine lcurs grandes
pas trouvd cette distinction dans les manuscrils qui occtipalions ne lcur onl pas permis de le faire, j'ay
in'ont ete communiques, je me suiscontenle de cotter cru que je ferois plaisir aux curieux, et a lotis ccux
et nonibrer les chapilrcs dans 1'ordre que je les ai qui aiment les origines de notre jurisprudence fran-
trouvez, sans rien changer. Le P. Labbe a anssi Coise, en les faisant iniprimer avec nies notes et
iiiiprime le livre des Lignages d'Otitremer qui con- observations. Cela servira peut-6tre a exciler quel-
sisieen trentechapiircs, qui sont a Ia*flndes Assises
que atitre a donner au public les autres anciens
tlans le manuscrit que j'ay suivi. docleurs el praticiens francois quin'ont pasjusques
Voici 1'ordre que garde 1'aulheur de ces Assises.
a prcscnt e!e imprimez, et qtti inerilenl de 1'elre.
Les 81 premiers cbapitres rcgardent la proce-
dure.
404 ASSISES DE JERUSALEM. — EXCERPTA. 402

ASSISES DE JERUSALEM.

I.
RUBRICiE.

1. Ci comance les rubriccs du livre des assises et A dou royaume de IJerusalem, ou en celle dc Chipre.
des bons usages dou royaume de Jerusalem, qui fu- 20. Pourquoi 1'hom peut plaidoier en haulecourl.
renl elablies et mises en escril par le duc Godefroy 21. Des choses dequoy l'on doit pleideer en la
de Btiillon, lequel fu ehleu a roy et a seignor doudit haute court.
royaumc, et par le conseil des aulres roys, princes ' 22. Pourquoi I'on pent pleideer contre son sei-
el barons, que aprez le duc Godefroy furent, et par gnor et contre son bome.
1'ordenement dou patriarcbe de Jerusalem. 23. Quel Ie bon pleideoir doit estre, el que li con-
2. Ci dil coment le duc Godefroy eslabli detis cours vient faire, et dequoi il se convient garder an plait.
seculieres, 1'une ci est la haute court de que il fu 24. Quel chose doivent savoir ceaus qui s'enlre-
governor el justicier, et 1'autre ci est la court des melent de pleideer en la haute court dou royaume
bargCs, laquelle esl appellee la courl dou visconle. de Jerusalem, et de celle de Chipre.
5. Ci dit coment les assises el les usages doudit 25. Que doit faire qui est a conseil d*autre, et
royaume de Jerusalem furenl par plusiors fois amen- viaul dire la force de sa parole et seir a 1'esgard.
dees par Je duc Godefroy, et par les aulrcs roys et 26. Qui se veaut clamer d'home o de feine qui
seignors que aprez luy furent. est present en court, coinent il le doit faire.
4. Ci dit coment le peuple des Suriens vinl devant B 27. Quant home ou feme de qui l'on s'est clame
lc roy dou royaume de Jeiusalem, el luy prierent et re- n'est en la court, coment l'on se doit clamer de luy.
quistrent que il fussent menes par 1'usagedes Suriens. 28. Que doit faire celui qui est droiturier et leau
5. Ci dit coment le seignor dou royaume de Jeru- quanl l'on li requert aucune chose encontre, ou
salcm, et les barons qui ont coins, court et justice, quant l'on se clame de lui.
doivent savoir les assises et usages doudit royaume. 29. Quans jours 1'oua de respondre au noveau clam
6. Ci dit coment et quel doil etre le chief seignor quant 1'assise ne lot le jour.
dou royaume de Jerusalem soit roy ou aulre, el lous 30. Quantes fuites principaus il y a en plait, et
les barons et seignors doudit royaurae, qui onl court, quelles elles sont au royaume de Jerusalem et de
et coins, et jusiice. Chipre.
7. Ci tlit de qtiel maniere doit estre le pleideoir. 31. Comenl l'on doit plait fuir par la premiere
8. Ci devise coment et dequoy, el pourquoy l'on fuite principau de plait.
doit deroander conseil de court. 32. Coment l'on doit fuir plail par la segonde
9. Qui demande conseil de court, quel il doit de- fuilc principau de plait.
mander a son conseil. 53. Coment l'on doit fuir par ta lierce fuile.
10. Coment l'on doit demander conseil, si que ce- 34. Coment l'on peut longuemenl plait fuir.
lui que l'on demandera a conseil ne puissede celle 35. Comenl l'on se doit deffendre quant la querele
querele conseiller son aversaire. est de heritage qui est dedens vile.
11. Pourquoifon peut demander conseil de courl 36. Ci dit que por teneure que l'on face de heri-
par esgard. tage de mermiau.
12. Pourquoi l'on peut demander conseil de court 37. Neja por teneure de heritage de fors parle ne
sans esgard. li griege.
13. A'qui l'hom ne peul demander conseil decourt 58. Comenl 1'on doit demander jottr quant l'on
se son aversaire le contredit. veaut ptait fuir.
14. A quels gens le seignor ne peut, ne doit neer 39. Coment le requerant se doil garder que le
conseil de court. fuianl u'ait plusiors esgars el aprez le jotir.
15. A qui le seignor doil donner conseil de court 40. Qui veaut plait fuir coment il doit demander
quant on le requerl. jour au clam dequoi assise tol le jour.
16. Quel differance il y a enlre ce que le seignor 41. Coment le requerant se doit garder que le
lient hom a son conseil, ei a sa parole garder. fuiant ne ehloigne son plait por deroander jour.
n
17. Com le seignor doil retenir hom a son conseil 42. Coment le claroant doit plait abregier.
et a sa parole garder. 43. Quedoil Tairequiveaul tost son plail alteindre.
18. Coment et pourquoy le seignor doil bome re- 44. Qui veaut le plait atteindre coment il doit
tenir a sa parole garder. pleideoir, el le fuianl fuit par la prereiere fuite prin-
19. Comenl l'on doit pleidecr en la haule cottit cipau de ptait.
403 GODEFRIDUS HIEROSOLVM^ REX. 404
45. Comenl I'on doit alteindre plait quant le fuianl A plait a son pooir, elsur qtte totit a son seignor plus
fuit par la seconde fuiw principau de plait. que a aulre.
46. Se le ftiiant fuit par la tierce fuite principau 62. Que I'on doit dire et faire qui veaut recou-
de plait, coinent Pon le doil alteindre. vrer saisine de cc dcquoi l'on l'a dcssaisi.
47. Coment l'on doit demender jour a lous clams 63. En quel cas force de lurs tot saisinc, el en
que l'on fait de luy en court, mais que a ceaus de- quel elle ne I'a tot.
quoi l'on est aitaint qui ne respont sans jour de- 64. Quant le pteideoir doit acuillir la preuve a soi,
mander. et quant doncr a son aversaire, et comcnl l'on doit
48. Quant aucun se clame d'autre, et il demande prouer la negative.
jour, et l'a par court, parquoi l'un et 1'aulre doit 65. Coment l'on doit deffendre d'acuillirla preuve
nietre en escripl le clam tel come il a esle. a soi quant son aversaire veaut qu'il prove h sien ce
49. Quant les parties sont ajornees par court, co- que il a et tienl com sien.
ment et pourquoi chascun doit demander au set- 66. Coment el par quoi et pour qui 1'on doiti>ro-
gnor ou ii comande que il garde son jour. ver en la haute court.
50. Quant les parties sont ajornees par courl, et 67. Coment l'on doit estre garni de previlege ou
it gardent bien lor jour si com il doivent, coment le „ de recorl de court.
clamanl doit renovcler son clam. 68. Qui veaul prover par guarens quieus et quaus
51. Quant Pon garde le jour que l'on a par court, ses
garens doivent estre.
el le clamant se clame si com il s'cst autrefois clame,
69. Ques gens ne pevent porter guaranlie en la
comenl le fuiant doit respondre.
haute court dou royaume de Jerusalem et de Chipre.
52. Quant celui de ceaus qui sont ajornes par co«rt 70. Que doit faire cetui enconlre 'qui l'on vcaut
garde son jour si com it doitet PautrC ne le garde, ae
conlrcmande [si com il doit, que celui qui le garde prover par guaranlie.
71. Quant on veaut prover auctine chose par rc-
doit dire et faire.
cort de court, que celui doit dire et faire conlre qci
53. Qtiant I'on vicnl garder son jour en leuc ou
l'on veaut prover.
fon est ajorne par court, et l'on ne Ireuvc le sei- 72. Coment l'on doil gtiarens empeschier, el co-
gnor, nc home qu'il ait establi cn son leuc, que lo»
ment rebuler, el coment lorner.
doit dire et faire.
73. Quant chevatier porte guaranlie contre homo
84. Quant gens sonl ajornes par court, el il gar-
n'est chevalier, coment il le peul rebuter, cl CCH
dent lors jour.s si com il doivent, et il ne treuvenit qui
C menl lorner.
hoin devant qui le deflendant soit tenti de respoiidre,
74. Quel iermc l'on a de mcner ses guarens selon
et leclamant se clame a ung autre jour aprez tout
le lcnc ou il les a voohes.
auci com il autrefois s'est clames, que ie. clamant
doit rcspondre 75. Quant 1'on a amene ses gttarens a court, que
55. Qtiant gens sont ajornes par court, ct il gar- !'on doit dire et faire, et que les guarcns doivenl dirc
dent lor jour si com il doivcnl, et te seignor ou celui et faire a Ja guarantie porler.
qui est en son leuc ne veaut cel jour enlendre k oyr 76. Pourquoi le guarenl vif pcut porter guarcntic
ccl plait, que lor dofc dire ct que li doivent respon- pour le mort, et comenl il la doit porler.
dre. 77. Qui conoist devant gcnt que il doit a aucune
56. Qui cst ajorne par courf, ct it veaut son jour persone dethe, ou qne it est pleige, ou que il ait au-
contrcmander, comenl il le doit contremander, et tres convenans, et eelufa qui il dil que il csl dc au-
par quaus et par quels homes. cune desdites choses tcnus cst la prcsent, se laditc
57. Qui est ajorne par court, et il vient a oure et conoissance li doit valoir.
ii lens son jour garder, et il a tel essoigne au che- 78. Ou qui devant gent conoisl quc il a aucune
min que il ne.peut son jour garder, comcnt et par jy persone doit delhe, ou quc il est son pleige, ou que
qui il le peu conlremander. il ait autres convenans, el cclui a qui il dit quc il cst
58. Pourquoi home de qui I*on se clame en cottrt de aucune dcsdites cboscs tenus nlesl la presenl, se
oit il cst present, ne doit partir de la court sans ladile conoissancc li doil valoir.
rcspondre au clam, ou dcmander jour. 79. Des choses que l'on se peut clamer par l*as-
59. Pourquoi celui a qui l'on met sus aucune sise dequoi 1'assisc lol le jour.
malefailc en court, ou a qui l'on requert aticune 80. De qucls chosesToo ne sc peut deffendre par
cbosc y doil respondro ou necr se Pon li euffre a 1'assise ou par 1'usage de aerdre se de balaille.
prottcr. 81. Ques gens pevent faire apeau de murlrc, et rt
60. Comcnt et pourquoi cetui a qui I'on met sus qui l'on cst teuu de respondre.
malelaile en court et la noie, ct l'on ne li euffrc a 82. Quant l'on doit plcidoicr de murtre soulille-
provcr ains que la court s'empart, celuy qtti li a ment el quant se le cors huse.
«nise sus ne ti pcut aprez ricns dcmander. 83. Quelle soutillencc il y a en plait de murlre.
61. Ci dit que cliascnn sagc doit mout eschivcr 84. Qucllc cbose cst murlre, et pourquoi l'on doit
 405 ASSISES DE JERUSALEM. — EXCERPTA. 406
savoir, et que doit faire et dire qui veaut faire.apeau A fendre, et coment se il ne veaut deffendre la cilj
de murtre. s'en peut deffendre par champion.
85. Que doit faire celui ou celle qui le murtre a ? 106. Ques gens se peuvent deffendre par cliaro-
presente' en courl, et se il sait quc lc murlrier ait pion.
este arresle. 107. Qui se claime de force, et ne 1'euffre a
86. Qui veaul faire apcau de murlre, et le mur- prouer, parquoi celui de qui l'on se clame n'est te-
trier est en la courl present que il doil faire et dire nus de non ncer la.
quant ii l'a apelle. 108. Coment toules autres manieres des gcns au-
87. Quant l'on veaut faire apeau de murtre par tres que chevaliers qui guagent balaille, doivent
champion coment on le doit faire. estre armes a la balaille faire.
88. Qui est en fers ou en lieus amenes cn la court 109. Qtte les seignors doivent faire quanl pere et
et hom se clame de luy de murtre, ou d'aucune au- fis, ou deus fraires tendent lor guages l'un contre
tre malefaite, que il doit dire au seignor ains que il 1'autre.
, responde. 110. Qtti veaut la court fausser qu'il doit faire e£
89. Qui veaut faire apeau de personne qui ait este dire, et qui la fausse en dit coment et pourquoi
ttte autrement que en murlre que il doit faire pour B lous les homes de la haute court la doivenl aleauter.
metre soi cn droit guage. 111. Ci dit coment l'on se doit guarder que ntil
90. Quant home se clame de murtre, et il a joint ne puisse le fausser se il ne faussc toute la court.
homecide o le murtre, coment 1'apelloir s'en peut 112. Coment les assises doivent eslre tenues et
partir sans bataille. maintenues fermement-en loutes choses.
91. Quant home apelle aulre de murtre, et il n'est 113. Qttel est 1'assise des besles restives et co-
des ceaus vers qui l'on se pcut deffendre de respon- ment l'on se doit guarder.
drc, com on se doit deffendre. 114. Quel est 1'assisedou cop aparant, et coment
92. Coment et pourquoi 1'apeau de homccide est fon se doit clamer.
grief a amener a bataille, se le deffendant s'en sait 115. Quel amende doit faire celui de qui l'on[ se
guarder, et coment I'on le doit fairo, et coment fon clame par 1'assisc de lui de cop aparant, se il le noie
se doit garder. et a qui.
93. Coment l'on do'tt et peut avoir plusiors balail- 116. Camende dou cop aparant par 1'assise dou
les d'un liome occis qui a plusiors cos. roy Bauduin d'aulre persone que de chevalier.
94. Quant I'on>pelle hom de traison et elle n'est (- 117. Ques esl l'assise dou chevalier qui doit delhe
aparant, et il s'en euffre a deffendre de son cors, et et la conois'. ou l'on la ti preuve, el il n'a dequoi
tent son guage, coment et quant le seignor peut la paier la.
balaille deffaire. 118. Ques est 1'assise d'aulre hom que de cheva-
95. Qui apelle horae de traison qui n'est aparanl, lier quant il conoist delhe en court ou vers qui l'on
et ii ne s'en veaut a lui aerdre, coment il le doit la preuve.
faire. 119. Comenl l'on se doit clamer de plegerie.
96. Coment et dequoy la.lraison est aparant. 120. Que doit faire celui qui esl pleige vers autre,
97. Qui veaul faire apeau de traison aparanl co- et il en est membranl.
ment il le doil f.iire. 121. Quel est 1'assise de la chose preslee que 1'on
98. Coment il peut avoir balaille d'atraire contre pert.
son seignor cbose a son fie qui ne soit. 122. Quant l'on dil a Iiome que il esl son pleige,
99. Qui veaut apeller home de chose que il [ait el il le noie, que cetui vers qui 1'hom est son pleige
atraite a son fie conlre son seignor, comenl il le do doit faire et dire.
faire. 123.Quanl home dit a aulre que il esl son pleige,
100. Comment loutes manieres des champions D et celui dit que il n'est mie membrant.
doivent estre armes quant il s'en vont pour offrir en 124. Comer.l le pleige doil faire venir celui de qui
court la bataille faire. l'on dit pour qui il esl pleige, pour savoir se il vou-
101. Coment chevaliers doivent estre armes qui dra riens dire contre les guarens.
combatenl pour murtre, et coment pour autre que- 125. Coment l'on doil Jaire que pleige par 1'assise
de Jerusalem.
rele, et coment il doivent venir pour offrir, el ou, et et 1'usage dou royaume
a quet oure. 126. Qui deraande guage a son pleige, el il dit
faites me membrant que je suis vostre pleige et je
102. Quant jours l'on a a la bataille faire aprez le vous
donrai, que l'on doit dire et faire.
ce que les guages sont dones et receus. 127. Se guage de plegerie est vendu pour plege-
103. ComenJ au jour de bataille se doivent offrir rie il se peut clamer de celui pour qui il est
quant
les champions. vendu.
104. Coment l'on doit apeller home d'arap. 128. De qui est te sareroent de la value de guage
105. Coraent qui apelle feme des choses en que il qui est vendu par plegerie.
_it balaille clclle ail uaron, son baron la paut def- 129. Pourquoi bome qui est scmons dou servic.
4&" GODEFRIDUS HIEROSOLYM.C REX. J08
que il doit n'est tenus de faire que pleige tant com t\ ment it le peut el doil doner a son droit hcir.
il est en la semonce. 151. Qui a fle de soneonquest, ct il le rent au
130. Qui cst semons do-u service que il doit pour- seignor de qui il le tienl, et le scignor le done au
quoi il 110doit amender guage qui ait esle veiulu droit heir de celui qui Ji a rendu , et quite a ses
pour lui dcplegeer tant com il est en Ia semonce. beirs a qui cel fie peul escheir,se il roeut sans beirs
151. Conient pleige el dethe est plus fort que de feme espose.
plegerie n'cst, et plus peiillouse au pleige. 152. Quant fieescbeit qui doit service de cors :>
152. Quant home esl seroons d'aucun service, bome ou a ferne qui a fie au royaume dequoi il a
parquoi cclui qui est pour ltii pleige, ne doil inie fait homage, el autre fiC li eschcit qui doil tel ser-
faire que pleige lanl coro il cst en ta semonce. vice et tel hoinage com est avant dit, el cotn il le
133. Coineiit celui vers qui I'on est pleige et peut avoir et deservir.
delbe pour celui qui est cnci tenus par laquel des 153. Quant pltisiors lies esclipent en un jour ou
deus voies que il vodra tenir. en plusiors, poiirquoi Painsne des ceaus a qui H
154. Quelest i'assise de la chosc nial atiiree, et escheet qui est plus droit heir de celui ou des ceaus
est de prest perdu, et coment l'on se doil clainer de parqui il escheent, les peul tous avoir se il lcs
par l'assise. requiert.
155. Ques est 1'assise qui achete esclaf ou es- 154. Ci orres comenl fie"ou fles doivent estic
clnve niezel ou roezele, ou qui cliiet de mauvais partis enire seurs.
inaii. 155. Comeni el pourquoi le fis on la fille se peut
150. Ques est 1'assise de detbe dequoi I'on ne a'at metre de s'aulorite ellie qui li esl escheu de son
gnge ne pleige, ne guarens. pere, ou de sa mere.
137. A qui le sodoier se doit clamer de son sei- 156. Pourqtioi le seignor ne doil souffrir que att-
gnor de ce que il li doil de ses sodees, et quel est tre que Painsne des fls ou des filles de celtii ou de eelle
1'assise de ce. depar qui le fie lor eschiet se mete de s'autorile en
138. Qiieseslfassisequaul l'on done congie a son la saisine, ne en la leneurc.
scdoier, el l'on ne le paie tle ce que i'on li doii de 157. Comenl le fis ott la lille ne demoure en sai-
ses sodccs. sine dou fie dequoi son perc mortil saisi et tcnanl
139. Quans jours a Penlree tlou inois le seignor se il n'esl le droil heir.
peut iloncr congie a sou sodoier, sans ce que il soit 158. Pourquoi fls ou fllle ne se doit metre de
teuu dc paier le de eelui mois.et quans jours a 1'issue ->s'aulorile en saisine ne en teneure de De, que son
le sodoier peut prendrc congie sans perdrc les sos
pere ou sa mcre ne soient mors saisis et lenans com
dc celui mois. de lor droit, ou que il en aient este les derrains
140. Pour ques choses le sodoier qui esl a foi et saisis et lenans com de l'or droil.
a fiance a son seignor, el a terme nome. s'cn peut 159. Pourquoi nul ne se doil metre en saisine de
partir de lui dedens icdit lerme sans sa foi mentir. fle que il ti soit escheu d'autre que de pere ou de
141. Qtii fait chose vendre a raiiclianiemenl par mere s'il ne le fait que par le seignor de qui il doit
aulre que par le criour eslabli, pourquoi le seignor lenir le lie.
la peut prcndre coin sonc. 160. JCom l'on peut requerre la saisine dou fie
142. Ques est l'assise de beste venduc sans cn- qui li est escheu de par'autre que de par pere, ou
clianictncni. de par mere, et que le seignor en doit faire, et
143. Ce est 1'assise dequoy les seignors se doi- coment on le peut^ eloigner, et coment on le peut
venl plus peiier de savoir, et loutes manieres des attaindre.
gens. 161. Pourquoi le seignor n'esl tentts de respon-
144. Coment le chief seignor dou royaume dc dre de fle que autrc ait et liegne dequoi it ait com
JiTusalem peut fie doner. D de son droit par esguarl ou par connoissance dc
143. Coment ceaus qui sont homcs dou chief eourt, ou par assise ou usage.
seignor, ct onl court et coins el iustice peveiil liii 162. Ci dit del fle que le seignor cncorobre co-
doner. rnent il doil respondre.
146. Quel esl Passise qttant on aliene toul son fie
1'assise et 163. Quant le fie esehiet a pltisiors gens, el au-
ou partie autrement que par par 1'usage
dou royaume de Jcriisalcin. cun autre que le droit heir en rcquiert la saisine
au seignor com droit heir, pourquoi le seignor ne
147. Quel chose le conquereour dou fie peul faire
le doit melrc en saisine, se il ne le requierl com
doti lie t|ue il a conquis. cl requerant en la court.
148. En quel nianiere celui qui a fle conquis, le le plus droit hcir aparanl
peul doner au quau que il le veaut des ses heirs. 164. En quel cas te seignor esl tenus de respon-
149. Ci devise l'esctercissemeni comenl 1'on petit dre a qui li requierl saisine defie que autre ait cl
fte doner de son conquest au quau que il vcaut des tiegne, et dcquoi il soit son home.
fits beirs. 165. En quel cas lc seignor ne se pettl deffendre
150. Qui a fie de son conquest ou dcscheele, co- de respondre aqui li requicrl saisine defie que autre
 4019 ASSISES DE JERUSALEM. — EXCERPTA 410
ait et tiegne, et deqiioi il esl en Poma^e, ct en scr- A, 181. Coment nul ne petil avoir esclieele qui es-
vice dou seignor. cheue li soil, s'il ne se saisit persoiiament.
166. En qucl cas il ni a lornes dt: l.alaille contre 182. Si aucun seignor done fic cn besans a liome
le guarcnt qui porie la guarantie de parenle, et en ou a feme, ou Passene en aucun leuc moii, et se
qne! cas la lorne y doit cstre par raison se il ni a de la defaul sur loutes les autres rentes que il a et
propre assise que en lel cas la lome de balaille, ou aura, et aprez tlone a ung aulre home fie, el Pen
que en lous cas la bataille de preuve de parentC, assenc a un autre leuc moli, et il deffailli doti leuc
car se elle n'esloil, mout des niaus en poroient ou le premier est assene par nom , et il veulle cstre
avenir, et dcs gens eslre desherilcs a lort et sans paie avant de Pautre dou leuc dont il est assend,
raison. lequel des deus doil esire paie avant de celuy
167. En quel cas le seignor ne se peul deffen- Ictic.
dre a celtii qui li requiert saisine de fie qui li est 183. Qui est assenes de son fie en un leuc moti,
esclieu par droit que il n'a, ne tienl cel fie, et que et il defaut de cel fie une annee ou plusiors, si
autre Pa el tient, qu'il aura a droit se il se veaut que celui qui esl assene n'ail pen eslre paie de son
camer dc luy. fie, et il rent une aulre annce aprez cl lens d'au-
168. Quant le seignor a et tient chose qne Pau- "' tre seignor ou bail tanl que il puisse eslre paie tle
tre dit qui est de son fie, et ii en requiert la sai- quanque Pon li doil de son fic de viel el de nou-
sine, coment il tloit se prouer a son lie ou parlie de veau, comcnt el en quel cas il doil eslre paie sans
son fie, et comenl Pon a use com de son fle qii'on a ce que le seignor, ou lebaill ne s'cu puisse deffcn-
et tient. dre, pmir dire que se 1'on vous doit ce n'esl mie
169. Coment Pon doil prouer contre son seignor de mon lens pourqnoi je ne vous vcu paicr que cc
tout son fie, ou partie de son fie. qtte Pon vous doit de mon lens.
170. Coment Pon doil requerre son lie, ou ce qui 184. Quanl homme ou feme qui a et lient seigno-
est de son lie. rie meurt,-et que il a plusiors parens a qui ce fie
17I.Qui veaut requerre au seiguor carau ou terre, penl escheir a qui il escheil, et lequel doit avoir
ou autre chose que ranle ties besans disant quc ce celle eseheete devant les autres.
est de sin fie, comenl il le doil rcquerre, el par qui 185. Quant auciin bome ou feme qui a el tient
ij le doit ofliir a prouer, et coinent el pourquoi et scignorie ou fie meurl, el que il a plnsiors (is ou
de qui le recort des homes de Ja courl de chose oii filles, ou aulres parens a qui le fie puisse escheir,
le seignor n est present et porte come recort de la „ el Painsne des lis en a aprez luy la seignorie ei. la
court et des homes de court, el est tenu auci com saisine et la teneure, et ses freres ou ses scurs.
recort de cotirt dcs homes de courl la ou Ie seignor ont enfans, et meurent avant de cclui qui a et
n'est presenl. licnl la seignorie ou Periiage, et il ineurtaprez sans
172. Que il convient ii dire as homes de court qui heir que de luy soit dessendus, lequel des heirs
rccordent saisine et teneure et usage de fie si que qui seront dessendus des ses frcres ou ses seurs, ou
le recorl a avoir la saisine dou fie a celui ou a celle des ses autres parents doit avoir Pescheele d'eritage-
qui a offert a prouer par lor recort. ou de baliage.
173. Comeul Pon peut prouer son fie ou partie de 186. De qttel maniere de fie feme doit au scignor-
son fie conlre autre que conlre son scignor. de qui elle lienl niariage demarier soi par semouce;
174. Coment enfant a qui fie escbiel tant com il et de quel maniere elle ne se peut marier sans Polroi
fu merme d'aage peut avoir cel fie quant il est dou seignor, ne il ne la peut efforcer de niaricr la
d'aage. par semoncc, ne aulrement.
175. Coment qui veaul fle requerre quant pere 187. Dequoi les femes qui ont doaire le pevent
ou mere mcurl, et il ont enfans nierme d'aage, qui renir, et a qui le baliage peut et doil escheir p.ir
doit avoir le babage, et qui Peufrnt en garde. D raison.
176. Conienl il doit estre garde se il est seignor dc 188. Quanlbaliageescheil a feme, conent elle se-
terre. peut garder que Ie seignor de qui elle ledoil lenir
177. Ci dit a qui le baliage de tic doit escheir; et ne la puisse marier par baliage.
qtti le doit requerre. 189. Porquoi celui qui ne veautson fie desservir,
178. Ci esclercisse le fait par qttcl raison Pon le doit coniander au scignor de qui il le tient, av.tnt
peul demander baliage. que estree le.
179. Porquoy celui ou celequi tienl baliage de 190. Coment le seignor se peut et doit metre el
et quel perill et quel damage a et petit
damoiselle, le doit lenir lani, que elle soit mariee (ieestree,
lout ait elle douze ans ou plus, et coment peut avoir celui qui eslree son fie plus que celui qtii Je
avoir le fle qui ii est escheu quant elle a passe douze comande.
ans. 191. Coment Pon peut et doit flc desmembrer par
180. Coment damoisclle qtii a passc douze ans 1'assise ou Pusage dou royaumc.
pcut avoir baliage qui Ic escbeit. 192. En quantes manicrcs Pon peut son fic cschan-
4:i GODEFRIDUS HIEROSOLYM.E REX. 412
gicr, et comcnt l'on pcut fie escbangier si que l'es- A t 207. Ci orrcs ques cst Passise pourquoi 1'on fait
change soil eslablc. la ligesse par Passise.
195. Pottrquel chose l'on pcut perdrc son fie an 208. Ci dit comcnt les homes des homcs dou
cl jour, ct comcnt tottle sa vic, el coment luy et cliicf seignor se doivent contenir vers le cbief sei-
scs licirs. gnor quant il ont fait la ligesse par 1'assise.
194. Conient et porquoi Pon ne peut vendre par 209. Encore dit coment les homes des homes dou
1'assise partie de son fie, et coment ct pourquoi cliief seignor doivent faire a la requeste dou chief
bom le peut lout vendre par ladite assise, et seignor et sans requesle, pour sauver la foi de quoi
coment il doit cstre vendu, el coment Pon doit il sonl lenus.
fournir Passise, et comenl quant le fic esl vendu 210. Dequoi le chief seignor esl lenus as homes
coment ct en quel tens doit faire paier les delhes des ses homes qui li ont la ligesse par Passise, et
de quc le fie a esle vendu , et lesqtiels dethes que coment et dequoi, tous les homes sont tenus les uns
1'on doil a cclui a qui Pon a la detheconue en court, las autres par Passise dou royaume de Jerusalem.
ou qui la prove, doit dire el faire quant il en veaut 211. Ci esclercisse comenl tous les homes des
estre paye, et quant home ou feme de qui le fie a lioitics dou cbief seignor sonl par ladite assise lenus
este cric a ventlre par 1'assi-e ne veaul fournir Pas- " les uns as aulres, et coment.il se doivent enlre
sise, qtie le seignoren doit faire aider et conseillier.
195. Ci dii coment celtti qui a son fie livrd a 212. Se le fie d'aucun des homes esl arresle par
vendre quant il est desloiirne de fournir Passise co- le seignorsansesgart ou sans conoissance de court,
nienl l'on le doit conduiic. celui le doil destraindre par le conjurement de scs
196. Coment celui a qui on a deihe conue en pers.
court ou qui l'a provee doit dire et faire qtianl il 213. El se le seignor defatil a aucun dcs ses homes
eu veaut eslre paie par le scignor. de faire esgart ou conoissance si com il doit, ou
197. Ques gens ne pevent fie acheier par Passisc, recort de court si com court a esgarde ou concu ou
et la raison pourquoi il ne le pevent, et quel fit? lecorde', ou aucune autre chose, et le seignor ne li
pcut feme acheter., et par quel raison elle le peut tient oii fait lenir, et celui a qui le seignor faudra
acheler. d'aucune des avant dites choses requerra ses pers
198. Qu'on doit faire de celui ou de celle de qui de ce que il devront, il deoivent lor seignor re<-
Ie fie aura esle vendu, se la detbe que il ou elle a querre que il le fasse et guager de lor service en la
comie, ou que Pon li aura provee en court, est Q maniere avant devisee, lanl que il Pait fait.
plus que la venle dou fie. 214. Coment le guagemenl dessusdit fu fait meis-
__199. Sur lesquels dcs fies des homes dou seignor mes en Chipre a tens dou roy Henri.
son previlegene peut, ne ne doit porler guarantie 215. Se Ie seignor congee son bome de sa seigno-
qui soil valable, et sur lesquels des fies des homes rie sans esgart et sans conoissance dc court dc la
le previlege de lor seignor peut porter guaramie. ou celui esl son hoine, car 1'ome qui enci est congee
200. Poufquanies choses et pour que 1'hou peut el doit dire et requerre au seignor et a ses pers, et
doit estre desherile lui et ses heirs. qne ses pers en doivent dire et faire. >
201. Pour quanles raisons 1'hom peut et doit 216. Coment et dequoi Pome inent sa foi vers
cstre desherite de son fie toute sa vie, et pour quel son seignor, et coment et deqtioi le seignor ment sa
chose Pon Ie perd an et jour. foi vers son home, et comeut Pun peut altaindre
202. Quant un home est forjuges par courl com 1'aulre, et quel atnende Pun ]en doit avoir de
traitourpour traison queil ait faitversson seignor, 1'autre.
coment et pourquoi ses heirs doivent estre deshe- 217. Ci dit que nus nedoit faire justice aaulrui
ri es de son fie et des fies dou trailour. en sa lerre, et cil qui le fail si mesfait vers son sei-
203. Ci dit coment as livres des empereors dient_D gnor, et quel atnende Ie seignor en doit avoir.
comciit les traitours doivenl estre desherites. 218. Se le seignor fait prendre son home el em-
204. Comcnt Pon doit liomage faire au chief sei- prisoner sans esguarl et sans conoissance de court,
gnor dou royaume, et coinenl a cetui qui n'est chicf[ que les pers de celui qui est enci pris et emprisone
seignor, et deqnoi Pon esl tenus a son seignor par doivcnt faire et dire a lui delivrer.
Phomagc que il a fail, et dequoi le seignor estt 219. Ci orres autre maniere de conjuremenl quant
tenus a son home. aucun honie esl menace.
205. Ci dit coment le seignor est tenus a sonl 220. Et se le seignor ne fait lenir a son home
home, et dequoi par 1'omage que il li a fait. esgttarf ou connoissance que Ia courl ait fail ou
206. Coment les homes dcs homes dou chicf sei- defaut a 1'ome de ce qu'il a requis en la court, coi
gnor dou royaume li doivenl faire la ligessc parr menl celui peut conjurer ses pers.
1'assisc, et de que il li sont leiius par la ligesse,, 221. Coment ct pourquoi home qui a piusiorssei-
ct coment les aulres gens dou royaumc doivcnt jtt- gnors pcut porlcr armcs conlre son seignor sans
rcr au chicf seignor feauiti. mcsprendrc dc sa foy.
413 ASSISES DE JERUSALEM. - EXCERPTA. 414
222. Comeutseignordoitfairesemondre(77) home A sele seignor nele fait quel amende l'on en doi! avoir
ou feme de faire droit en sa courtquant on s'est cla- et qui est senions dou service qne il doit, et il est
mes de lui ou d'elle, et quant Pon est enci semons essoigne, coment ct pourquoi il doit conlremander
et l'on a essoighe, com il doit contremander s'es- s'essoigne.
soigne,etpar qui et se il ne vienl a jour que il 232. Quant home a qui le seignor doit de son fie
aura este semons, ou ne conlremande s'es,soigne si esl semons dou service que il li doit, et il en <veaut
com il doit, que son aversaire doit requerre au sei- acueillir la semonce, coment il doit faire si qne it
gnor et que le seignor en doil faire. n'ail damage et coment 1'ome qui est semons de son
223. Se le seignor fait semondre aucun bome de service doit faire.
son service, ou est merme d'aucne chose de son fie 253. Que doit perdre home qui est en leuc par
que le seignor ait et tiegne sans esguarl el sans semonce, el il s'en part sans le congie dou seignor,
conoissance de court, ou que le seignor li doive ou de celui qui esi en son leuc.
aucune chose parfaire de son fie qtie il li ait requis 234. Comenl le seignor peut faire son bonie se-
en court que il li parfasse, et il nc li ait fait, co- mondre en son boslel, el pour quel chose, et que
meni il se peut deffendre d'acueillir celle scmonce ceaus qui semonent doivent faire et dire a la se-
tant que le seignor li ait son fie parfait ou rendu ce *»monce et aprcz.
que il enlent en la maniere dessus dite. 235. Qui est semons ,dou service qne il doit au
223 bis. Ci dit comentquant le seignor semont son seignor, et le seignor li doit de son lie de ipie le
home dou service que il lf doit, et se le seignor li terme de sa paie esl passe, que il doil faire et dire
doil de son fle, comenl bome se peut dcffendre se il ne veaut celle semonce acuiellir, lant que il
d'acueillir la semonce, et coment il le doil faire se soit paie de cc que l'on li doit de son fie.
leseignor[ne n'a essoigne aparanl, com de estre 236. Qui doit service de compagnon , et il le fait
assiege de ses ennemis. semsndre de tel service com il li doil, ou de celui
224'. Comenl le Banier doit semondre les homes dou compagnon, et ledit compagnon cst essoigne,
dou seignor. si que il ne puisse celui service faire, que le semons
225. Encor de ceste raison meismes, et se le doit direet faire et garder a que te seignor ne pnisse
seignor semont aucun d'ancune chose. avoir de lui amende, com.de hom qui defaut de ser-
226. Se home se veaut deffendre d'acueillir se- vice.
monce de service que il doie quant le seignor a et 237. Coment le seignor peut faire semondre ses
tient aucune chose de son fie sans esgart el sans P homes de venir a court, el destraindre d'estre y
conoissance de court, ou que il li doive parfaire tant coro la court se tirera hors.
aucunechosedeson fie, et il n'a au seignor aucune 238. Qui est semons dou service de son cors a aler
desdiles choses requise, que il doitdire et fairequant en un leuc a cheval et a armes, et il n'a qu'un cbe-
il est semons dou service que il doit. val, el le cheval est essoigne, que \\l doit faire et
227. Quant Ie seignor fail semondre aucun par dire a garder soi que son seignor n'ait de lui aiiiendc
trois de ses homes com court, si celui qui fistla com de home defailli de service.
semonce au leuc dou seignor n'cst present en Ia 239. Quanthome a passe age ou il est mehaigne
courl, se les deus qui furent com court la ou Mla de mehain aparant doit estre quite dou serviee.
fist, ia recordenl. sans lui en la courl, se la semonce 240. Coment et pourquoi le seignor peut faire
vaut ou ne vaul, et se celui qui est en leuc dou semondre feme qui lient fle qui doit service dou
seignor est en la court, et'1'un des ceaus qui furent cors de prendre baron, et elle ne le prent, quel
com court faut, se le recort vaut, ou ne vaut auci. amende le seignor en doit avoir.
228. Ques manieres de services doivent ceaus qui 241. Encor dit coment feme qui est semonce de
doivent servicede lor cors au seignora il qui il le baron prendre, comenl elle doit respondre.
doivent, el en quel leuc il Ii doivent service. D 242. Quant feme est semonce si com doit de ba-
229. Coment el ou Ie seignor peut et doit faire ron
prendre, et elle a passe Sge, cornent elle pcut
semondre les homes dou service que il Ii doivent. et doil sa semonce rcftiser que ja le seignor n'aura
230. Pourquoi le seignor ne doil son hom faire de elle amende de defaut de service.
semondre de son service se il ne n'a meslier, et
doit sc il 243. Qnant feme a et lient plusiors fie de ptusiors
pourquoi home ne se faire essoignds ne
de quel fic elle doit le mariage, de qui ellc
1'est, quanl il est semons dou service que il doit au seignors,
tient le fle.
seignor.
251. Comenl le seignor peut el doit semondre et 244. Quant feme liont un fie ou plusiors d'un ou
faire semondre ses homes dou service que il doi- de plusiors seignors, el elle se raarie sans congie de
vent, et ou et quant il les a semons ou fait semon- celui a qui elle doit le mariage, qnel amende, il et
dre, quc il doit faire et dire quant Pome defaut dou lcs autres seignors en doivenl avoir.
service que il doit, aprez ce queil en a esle semons, •245. Quant Iiome dou seignor prent feme qui ticnt
si com il doit, qucl droit le seignor cn doit avoir et fle dou scignor, ct il 1'espose sans son congiC, quc
(77) Ajoumer.
415 GODEFRIDUS HlEROSOLYM_EREX. /J8
il tloit faire si qtte le seignor ne autre ne le puisse A peut le seignor destraindre par trois manieres ci-
geter de sa foi. dessus devisees.
246. Se aticuniles homes dou seignor espose feme 260. Coiiieni cclui qtii ii'est home dou seignorle
qui tienl liti dou seignor, et s'en saisit dou lie, quel peut destraindre el faire desiraindre de faire tenir
ainende le seignor en peut avoir, et coinent un des Pcsgatl ou la conoissance que ga court a fait.
honies doti seiguor le peul appellcr de foi meniie. 261. Se nn home est semons dou service que il
247. Ce sonl ceaus qui peuvenl guagcr ou se- doii au seignor.etil veaut comander son fie au
mondre le seignor, ou conjurer de sa foi, el comeni, seignor, ou livrer le a rentlre por aucune deschoses
et lesques non, par Passise dou royaume dc Jeru- devant dites pour qttoi 1'om peul son fie vendre, le
Siiletn. seignor n'esl pas tenus de recevoir le fie, et faire le
248. Coincnl hom doit son seignor destraindre vendre, ne la comande dou fle, puisqtie il l'a avant
que il le fassc paier se il lidoitde son lie, ou de seiuons de son service tant que celle senionce soit
ravoir se il lient aucune chose de son fie, ou de passee, ains Ie pettl bien refuser par raison.
faire li abatre force que creslien li fititde son fid, 262. Qui veaut sou fle comander, et il le veaut
ou de partie de son fie. faire3ans perill, quant il le comandeau seignor, se
219. Se un home est assene en un leuc nioti de le seignor ne le recoil, si li die que il veaul que il
son lie qui ne renl tant que il soil paies enlerine- le recoive par esgart.
menl de son lie, si coro est assenes tPeslre paies, il 263. Ci dil coment Pon doit requerre devise et
doit Ie seignor guager de son service, si com est parlison de terre, et coment le seignor doit coman-
aprcz devise. der a faire, et coment ceaus a qui il la coroande le
250. Sc un lioine ou une feme est assenes de doivent faire, el dans quel terme.
son tii eii un leuc qui ail lant valu que il puisse 264. Quant lie eschiet a home ou a feme, et il
estre paie, el le scignor 1'ait pris, et que par ce li le requiert au seignor, il le doit recevoir par la
esl sa paie dcfaillie, il le doil requerre au seignor preuve dou parenle ains qtie par grace.
par Ia maniere ci aprez devisee. 265. Qitant liom recoit fie qui li esl eschen, le-
2>1. Ci devise comeiil Pon peul son seignor gua- quel fie Pon a requis au seignor el offert a prouer
gier et faire guagier dou service por la paie de son par I'esgart de la court, et on ne le preuve, ains lc
lie en plus brief ternie. recoit par grace, comenl il en peut eslre travailles.
252. Qui veaut son seignor destraindre d'avoir sa 266 Ce sont leschoses que le seignor a la reque le
paie tle ce qtie il li doit de son fie, pour lui senssn- /_ de son home peitt et doit livrer sans clamor.
dre et conjiirer de sa foi, il ne le doit mie faire en- 267-268. Comenl et en quel maniere il ni a point de
setitble, niais Pun aprcz Pautre. bataille en cbose qui monte a plns d'un marc d'ar-
i55. Ci orrcs comcniPon doil conjtirerson seignor gent, el comenl et en quet maniere y peut avoir ba-
ei tlci|tioi, el se il le fail autrement que cnci co«nil laille des tins as autres guarens par Passise.
csi devi;_, il doil amender att scignor. 269. Ci ores coment celui de qui Pon se clame
234. Qiiiiul bome conjure, ou contraint, ou se- pcut a soi atraire la preuve, et lollir la au requerant.
iuont son seignor aiilrement que il ne doit sans ce 270. Ci endroil ores quel est Pusage dou fail des
quc il nc Pait a faire, quel ainende le seignor en doaires au royaunie de Jerusalem.
doitavoir. H71. Coment seignor et home se peuent enlrequi-
255. Se le seignor lienl attcune chose dou fie de ter Pun 1'aulre de la foi que il s'enlredoivenl.
son liome autrement que par 1'assise ou par 1'usage, 272. Coment et pourqtioi Pome peut vendre Ie
oii par esquart, ou *par Conoissance , il doit re- lie de sa feme sans son olroi avant que le sien, la-
qi e re au scignor el par court. quel venle est contrc Passise.
256. Ci orres coment je.qtti ais failcestui hvre 273. Ci dit dou chevalier palalin de qui doit estre
fais ccrtaineinent ccs escotijuremeits destreces :0 le fie, et que Pon doit faire de lui.
dessusdites de home au seignor. 274. Vous aves oy ci devant mout des assises, et
257. Se auctin Cresticn fail a aucun des homes dou encor en ores aprez, vous ores ci aucunes paroles ou
scignor force dc tout son fie, ou de partie, il se il y a niout des biens.
doit clatuer au seignor de qui il le lient qui li abale 275. Ci ores PassiseelPeslablissement des vilains
la force, ct se il ue le fail, il le doit destraindre par
et des vilaines, comeiit on doit user, et premierement
ses pers. Pon les doit requerre.
comcnt
238. Ci orres conienl se un home ou une feme
est asscnes surles renles d'un casau que aulre que 276. Ci dil quant les vilains s'en fuient, ou par-
lent de la terre de lor seignor . coment il les doit
le sciguor licgne, et le lerme de sa paie est passc
et il n'a esle paie, il le doil reqtierre au seignor, et recouvrer.
le seignor le doit fairc payer. 277-278. Ci dit qnant les vilains se marienthors
259. SJ le seignor ne lient ou fait lenir Pesgart dc la lerre de lor seignor sans le comandemeHt dou
ou la conoissancc quc sa courl a fcit, coment celui seignor de la vilaine.
ou la conoissance aura csle failc, 279. Ci dit ques autcndcs doivcnl faire ccaus qtii
por qui lcsgari,
 411 ASSISES DE JERUSALEM. — EXCERPTV. 118
. menl ladite court coneut que il estoit le tlroil beir,
deffaill.nl lc droit des vilains ou des vilaines dessus- A
diles. el li offrirent lor hoinages.
280. Ci ores quel aage et desques roys furenl les 305. Ci est coment damoiselle Marie fille de mes-
assises que votts avcz leiies en ceslui livre, ei co- sire Beaumout fit lire une cbarlre par un clerc en la
ment elles furenl faites et ordenees. presence de la haute courl de Jerusalein, faisant lor
281. Ci dit quel home doit estre seignor et assavoir que elle estoit plus droit heir a avoir ledit
gouerneor dou pais et dou peuble. royaume que le baill n'esloit, pour ce que ellc esloit
2-82. Ci dit de seignorie, et de ses pilliers. desseiulue de 1'ainsnee seur de la mere dou susdit
283. Ci dit coinent Pcir costeer a qui escheit le baill.
royaume, le doil requerre as homes dou royaume 504. Ci esl le respons que Ie stisdit baill fist con-
de Jerusalem. tre la requeste de la susdiie damoiselle Marie.
284. Ci ores quel est le serment qtie le chief 505. Ce est la maniere coinent les homes de Ja
seignor fait a ses liomes avant que il li facenl bo- haule courl vindrent en presence doudit roy, et li
raage, ne que il Ie recoivent a seignor. firent savoir coroent il esloient venus faire respons
285. Ci devise quel seremcnt doit fairebaill quant a la siisdile damoiselle Marie sur la reqitesle que elle
il recoitlc baillage dou royauroe, etcoment il se doit B lor lil, et trouerenl que elle esloit parlie de Ia, ct li
contenir. manderent par trois homesque si elle voloit atien-
286. Ci dit ou le roy dou royaume de Jerusalein dre il li feroicnt respons de ce qu'elle a requis.
doil estre corone, et qui le doit coroner. 306. Ce est le respons que le susdit roy fit as
287. Ci dit quel maniere de serement fait le roy lioines de ladite courl que nule chose n'estoit dite
dou royaume de Jerusalem au patriarche quant il li ou faile que il deust arresler de non faire envers
met la corone au chief. eaus ce que il doit, et que il fissenl vers Iui ce que
288. Nous vous dirons ci aprez les offlces des eaus faire devoient.
offeciaus dou royaume, el premierement dou senes- 507. Ce est la mauiere dou remede qui fu fail par
chau. le roy Henry ct ses bomes des cboses qui ont esie
289. Ci dit Poffice dou conestable. faitcs au lens dou sire de Sur, a ce que la gent ne.
290. Ci dit J'olflce dou mareschal. soit perdans, Iequel fu fait a roois de Jen de 1310 de
291. Ci aprez nous dirons Poflice de ehamberlain. Crist.
292. Ci-sont lcs erreinens dou roy Hugiies et dou 508. Comenl messire Hugues de Leseignan cone-
conle de Braine sur le fait dou baillagedou royaume stable dou royaume de Chipre a requis le royaume
de Jerusalem, et lout premier ce est le dit dou roy de Chipre a messire Guy de Ibelin lieutenant dou
Hugues. seneschau, et Potpar conoissance de la court.
293. Ce esl le dildou contede Braine aprez que le 309. L'assise des oiseaus et des cbiens, et des
baill a fait sa requesle. cbevauclieures perdues.
294. Ce est le segont dit dou baill a premier dit 310. L'assise des esclas et des esclaves.
dou conte. 511. L'assise des vilains et des vilaines fuitives.
295. Ce est le segonl dil dou conle au segonl dit 312. L'assie des larrons dou bestaill.
dou baill.
313. Ce esl Pordenance et Ie reroede queilaeste
296. Ce est le tiers dit dou bail au segont dou
conte. par 1assent des honies par court le mardy a 16 jotir
297. Ce est le liers dit dou conle au liers dil dou dejenvierPan 1562. de Crist, lequel remede^ se
doit joindre au livre des assises.
baill.
298. Ce esl le quarl dil dou baill au liers dit dou 314. Ce sont les services dou royaume de Jerusa-
conte. Iem,etlesaydesquechascundoii faire quant besoing
299. Ce est le quarl dit doti conte au quart dit D ] esl audit royaume, et les gens qui ont courl et coins
dou baill. el justice, et tous les perlas doudi royauine et lor
500. Ce esl la maniere coment la liaule cottrt dou sufliagans deviserai-je Pun aprez Pautre, et tous
royaume de Jertisalem conetil par Passise dondit par cliapilres.
royauiiie que le baillage de Jerusalem roonloil au 515. Ci dit quans suffragans a le palriarcbe de
baill ponr ce que il estoit ainsne de son cousin le JiTiisaleiii.
conte de Braine, et comenl il li flrenl les homages. 516. Ci ditqtians snffr. a Parchev. de Sur.
301. Ce esl la maniere coment les bonies de la 317. Cidit quans suffragans a Paieheveijue de
liaule court de Jerusalem receurenl a seignor Iedit Cesaire.
baill, et fu corone roy doudit royaume aprez la 318. Ci dit quans suffragans a 1'archevesqne de
inorl dou roy Hugues qui estoit mernieaus, qui te- Bcsain.
noit son bailliage. 319. Ci dilquans suffragans a 1'archcvesque de
502. Ce est la maniere conient le susdit baill Beihsereth.
assembla Ia baiile cottrt dou royaumc de Jerusalem, 320. Ci dit quans suffragatis a Parchevesque d»
et lor rcquist leJit royatime coin droit heir, el co- Babach.
419 GODEFRIDUS HIEROSOLYM/E REX.
321. Ci ditquans suffragans a Pevesque de saiiH _ 337. Ci dit ct parlc dou Iignage dc ceaus de
Jorge de Lile.
322. Ci dit quans suffragans a 1'evesque d'Acre.
525. Ci dit quantes baronies y at ou royaume de
Jcrusalem.
324. Ce sont les leucs qui ont court et coins et
jusiice ou royaume de Jeriisalem.
525. Ce est le servicc que les barons et les aulres
gens dou royaume de Jertisalem doivent au chicf,
seignor dou royaume.
326. Ce est le service que la sainte ciie de Jcru-
salem doit.
327. Ce est le service que la cite de Naples devoit.
328. Ce esl le service que la cite d'Acre devoit au
royaume de Jerusalem.
329. Ce est le service que la cite de Sur doit au
royaume de Jerusalera.
330. Ce sonl les aydes que Ies yglises et les bor-
geois doivent quant il y a grant besoin en la terre
dou royauroe de Jerusal.
351. Ici comence le livre des lignagcs de ?a mer.
532. Ci dit des roys de Jerusalem
333. Ci parle des lignages des roys de Chipre.
554. Ci dit des roys de Ermenie.
355. Ci dit dcs princes d'Anlioche.
356. Ci dit des contes de Triple.'
420
Ibclin.
338. Ci dit des heirs dc Tabarie. I
339. Ci dit des heirs de Saiette.
340. Ci parle des ceaus de Cesaire.
541. Ci dit des heirsde Isabeau la itlle Piere de
Baruch.
342. Ci ditde ceaus de Saissons
343. De ceaus de Monfort.
344. Des lieirs doti Touron
345. Des beirs de Guy de Milli.
346. De ceaus de Bcssan.
347. Ci dit des Conles de Rohais.
348. De ceaus de Baruch.
349. De ceaus de Jor.
B 350. Des seignors dc Giblct.
551. Des seignors de Mareclee.
352. Des seignors dou Margat.
355. Ci dit des heirs de Boutron.
354. Des heirs d'Ade!on.
355. De ceaus de Mangasliau.
356. Des heirs de Caiplias.
357. Ci dil des heirs dou Concstable Menassier.
358. De ceaus de Mimars.
359. De ceaus dou Morfa.
360. Ci dit de ceaus d'Antioche.
361. Ci dit desPetis.

II.

EXCERPTA QILEDAM.

CHAPITRE PREMIER. C point, et en bon estat, et qtte ses homes et son peu-
Li comence le livre des Assises et des bons usages ble, et toules roanieres des gens allans et venans,
dou royaume de Jerusalem, qui furenl eslablies et el demorans el dit royaume fussenl gard6s et go-
mises en escrit par le duc Godefroy de Buillon, lequel vernes, tenus et maintenus, et menes a juslice, a
fu ehleu a roy et a seignor doudil royaume, et par le droil et a raison. II ehleut par le conseil dou patri-
conseil des aulres roys, princes et barons que aprez le arche dela sainte cile et yglise de Jerusalem, et
duc Godefroy furent, el par Vordenement dou palri- par le conseil des princes et des barons, et des
arche de Jerusalem. plus sages homes qu'il pooit avoir, sages homes a
Quant la sainte cile de Jerusalem fu conquise sur enquerre et a savoir des gens de diverses terresqui
les ennemis de la crois, et Pan de lTncarnation nos- la estoient les usages de lors terres, et toui quant
tre Seignor Jesu Crist MXCIX. par ttn vendredy, et qtie ceaus que il ol elileu a ce faire en porent savoir
reniise el pooir des fcaiis Jesu Crisl par les pelerins neaprendre il mirent ct fircrit metre cn escrit, et
qui s'ebmurenl a venir conquerre la par le prescbc- aporterenl cel escrit au ducGodefroy, et il assem-
ment de la crois, qui fu preschee par Pierre l'Er- bla le patriarche c.t les avant dis, el lor nioslra, et
niite, ct que les princes et les barons qui Porent lor fit lirepar devanteaus cel escrit, et aprez par
eonquise orenl ehleu a roy et a seignor dou royau- D lor conseil et par lor accort il concuilli de ceaus
mc.de Jcrusalem le duc Godefroy de Buillon, et il ot escris ce que bon li sembla, et en fil assises el usa-
receu la seignorie, et il ne volt eslre sacre ne coro- ges que Pon deust lenir ct maintenir, et user au ro-
ne a roy el dit royaume, por ce qne il ne volt por- yaume de Jerttsalem, par tesquels il, ses gens, et
ler corone d'or la ott le roy des roys Jesu Crisl le son peuble el toules autres manieres desgens alans
Fis de Dieu porta corone d'espines le jour de sa pas- ct venans ei demorans, fussent governes et menes
sion. II fu ententis a metlrc lc royaume cn bon a droil cl a raison cl dil royaumc.
421 ASSISES DE JERUSALEM. — EXCERPTA. 422
CHAPITRE V. A De murtre aparant murtre en court.
Ci dit coment le seignor dou rayaume de Jerusa'em De traison aparant.
et les baronscjui onl court, coins et jusiice doivent D'omecide aparant murtre en court.
savoirles assises et usages doudit royaume. De querete uVnnmarc d'argent ou de plus.
Pour ce que il me semble droit el raison que le De alraire eontre son seignor chose que a son fie
chief seignor dou royaume de Jerusalem, et les ne soit.
barons et les autres riches homes qui ont court, et Et de loutes aulres choses qu'on perl vie ou mem-
coinset justice, sachent les assises el les usages dou bre, ou son lionor qui en seroit atlaint ou prove en
dil royaume, que le chief seignor jure ains qu'il soil la haule court.
receu a seignor, ne oint ne sacre a roy de tenir les CHAPITRE LXXXII.
a son pooir, et faire les tenir en son royaume, et Quis gens peuvenl faire apeau de murlre, et aquiVon
est tenu de respondre
que tous ses homes et les liomes de ses hoines le
doiventauci jurer, etpour ce que lors homes qui Pour ce que le murtre est'avant divise en cest
doivent estre juges de lor cors sachenl bien et livre que les autres choses dequoi l'on se peul clamer
droicturierement juger les jugemens que il devront par Passise et avoir en droit, el auquel clara il n'a
faire selon cclles assises et ceaus usages, ci que je g point de jour, et y a lornes de balaille par 1'assise ou
comance a fairecesttii iivre, toutsoit ce quejeco- Pusage dou royauroe de Jerusalero en parlerai je
noisse bien qu'en moi ne n'a sene conoissanee par- preroier, si veuil diviser avaut quel maniere de gens
faire apeau de murlre, vers qui on ne se
que je le deusse enprendre a faire, mais la flance et peuvent
deffendre de respondre dou murlre par l'assise
1'esperance que je ay en Dieu, et en la puissance de peut
Dieu le Fis, et en la beneurete dou saint Esprit qui ou Pusage dou royaume de Jerusalem.
nie donne sens et grace de bien faire le selon ce que Feme espouse dou murtri.
Hom espous de la murlne.
j'ay apris et retcnu de ceaus a qui je ais oy parler;
et qui onl esle les plus sages bomes de mon tens, a Tous parens et parenles de sanguinite.
Tous parens et parentes d'alinile.
qui je ay oy parler des assises et des usages doudil
Tous parains.
royaume et des plais de ladite court, et por ce que
lor ay vehu faire el user, Payjeempris en faire, si Tous maraines.
en pri la sainte Tiinite que elle nfenvoit la grace Tous fillous.
dou sainl Esperil, si queje puisse mener ceslui livre Tous filleures.
a lel perfeciion qui soit a bonor de Dieu, et au pro- Tous coinperes,
fit de m'arme, el au droil gouvernement dou peuble G Tous comeres.
dou royaume de Jerusalem, selon les droites assises, Tous ceatis et celles qui sont dou pais dou murtri,
el les drois usages doudit royaume, el au proufiit se il est pelerin esirange.
des armes et descors de lous ceatts qui le liront, Tous ceaus el loutes celles qui vindrentau passa-
lesquels je prie et requiers ei conjure de Ia part Dieu ge a que il vinl se il est d'outre mer.
que il de cbose que il ait n'en usent maleroent a tol- Tous ceaus et toutes celles qui ont este avec le
lir ne ebloigner le droit, ou celui d'aulrui aprochier murtri ou la muririe an et jour si com est devant
ou deffendre selon ce quemestier li seroit, carnfen- dit.
teution n'aeste, ne n'est de cc livre fairc que pour Tous ceaus ou celles qui sont tenus de foi au
enseigner ceaus que meslier en auront et aurout meurtri ou a la murtrie, soil liouie ou feme, ou sei-
droil et le requerront, de savoir Je aprochier el des- gnor ou dame.
reigner, el a ceaus a qui l'on requerra ce que esl lor Tous ceaus ou celles qui sont dou comun dou
droit, de savoir les ehloigner et dessendre, et pour murtri ou de Ja murtrie, se il esl de coslurae.
ce il me semble que ains que je parle en cesl livre Tous ceaus ou celles qui sont de la frerie dou mur-
des assises et des tisages, ne des plais de la hauie ~ Iri OUde la murtrie, se il est de la frerie.
court doudit royaume, que je doie avant parler dou Feme se elle a este soignant dou murtri.
roy qui est chief seignor doudit royaume toul ne Home se il a tenue la murlrie a sflignaiiie.
soil il corones, et Ies autres riches liontes et barons Maisfemequi ail baron ne peul faire apeau de
qtti onl el dit royaume court et coins et juslice doi- mttrue que par Potroi de son baron, et por ce Ie
vent eslre, el que les juges ct les pleitleours et Jor peut tel maniere de gens appeler et autres non, que
cors deviserai jc au comanceuient de mon livre, ce il est bien semblant que amour les meine a ce que
que jc ay empris a dire dou roy et des avant dis. il font Papeau pour Pamour qui a este enlre eaus et
CHAPITRE LXXXI. le murtri ou la murtrie, et non pour haine ou pour
Des quels cliosesVon ne se peui deffcndre par Vassise lover, ou pour malice.
ou pctr Vusage de aerdre se de bataille. CHAPITRE CI.
Ce sonl les choses de que il y a bataille par l'as- Coment toutes manieres de champions doivent etre
sise ou Pusage dou royauiiie de Jerusalcm dequoi armis quand il s'en vont pour pffrir en court la
l'oa se peul deffendre par csgart ou par conoissance bataille faire.
de coitrt sans balaille. Ci est la manicre comenl louics manieres de gens,
4.3 GODEFRIDUS HIEROSOLYM/E REX. 424
champions, chcvalicrs et autrcs doivent combatre, A . sont en sa garde. Et qttant il seront el champ le
et comenl il se doivenl avant venir pour offrir au seignor y doit melre de ses homes pour les gardcr,
ceignor et ou et coment, et de qucl maniere il doi- et un des eaus doit dire devant Ies auires a chascun
vent cstrc armis, et venir a cotirl pour offrir eaus des cbampions, choisisses de vos anneures, Ies-
tle bataille, et coment el de quels armeures il doi- queles vous vodres avoir a la oataille faire et il le
vent estre armes el cliainp el a la balaille el champ doivent faireet doivent telles retenirelchamp, etles
a cheval, comcnl et dequoi les clievaus doiveut estre autres osler del champ. Et apr. s doivenl faire jurer
couvers. a chascun des champions que it ne porle bref ne
CHAPITRE Cll charei, ne sorcerie, ne que il pour cesle bataille il
ne l'a fait faire, ne aulre pour lui que il sache, ne
Coment chevaliers doivent eslre armis qui combatenl n'a done ne promis a aucune persone quel qu'elle
pour murlre, el coment pour autre querele, et co- soit en
menl il doivent venir pour offrir, el ou et a quel aucune maniere chose pour brief ou espirc-
oure. ment, ne charei, ne sorcerie qui a celie bataille li
Les chevaliers qui se combatenl pour murtre ou puisse aidier, ne a son aversaire nuire, ne que il n'a
pour homccide se doivent combaire a pie et sans aucunes autres armeures sur soi que celles que la
coiffe, et esire roigues a la reonde, et estre vesttts B ; court a vebues. Et puis doivent les champions mener
de coltes vermeilles ou de chemises, ou des doubles ensemble emmi le cbamp, el avoirla un Evangile, et
de coude courles jusqu'au genouil, et les manches le deffendoir doil premier jurer sur sains a genouil
coupees jusques dessus le coude, et avoir chausses la main destre sur PEvangile, et dire que enci li ait
vermcilles de drap a eslrier sans plus, et une targue Dieu et les sains Evangiles que il n'a tel inuriri et le
que Pon appelle harasse qtii soit pltts grant de lui de nome. Et Pappeloir doii dire que il menl et Pen tloit
denii pie, 011plain paume.en laquelle ait deuspertuis liever com esparjur et prendre par le poing, el jurer
de comnitin au granl en tel endroil que il puisse son que enci il ait Dieu ct les sains Evaugilcs, que il a
aversaire veir par ceaus pertuis, et doit avoir une tel murtri, et le nome. Et apres ce les garJesdoivent
lance ct deus espe^es,Pune ceinle ct Paulre atincliee mener cbascun des champions en une part dou
cn son escti, si que il la puisse avoir quant rr.eslier champ, el le banc doit eslre crie lel a qualre caulons
li sera, et il ni a que trois jours de respit de tel dou champ, que ni ail niil si hardi de quel langage
bataille, puis que les gages sont dontis et receus. Et qu'il soit qui ose direne fairc cbose par quoi l'unde
quanl lcs champions qui ont gage tel bataille se veul- ces deus champions soiten aucune chose aidies ne
lcnt offrir a jour de bataille, il doivent venir a pie ve&, ne estre ne le puisse, et que se aucun le faisoit
entre prime et tierce en Poslel dou seignor, et Papel- C que snn cors et son avoir seroit enchet: en la merri
loir avanl cnsi vcsttis et cbausses com il est dessus doti seignor. Et se le murtri est emprcsciiie il tio t
devise, tt faire porter avant soi plusiors harasses et eslre en une part don champ lout descouvert, et se
ptusiors lances et espees, si que il puisse prendre a il y a home ou feine qui ait fait 1'apeau par
1'entree dou champ lequel que il vodra, car se champion, il doit est e de les le cors, en tel maniere
chascun nc presenlait que une, et elle estait brisce que il ne nuise ne aide a nul des deus parties ne en
fendue 011cmpiree en aucune maniere ains que il dit ne cn fait, ne en contenance fors de Dieu proyer,
ftist au cliamp, il ni poroit avoir nule aulre puis fois on tel maniere que les champions ne le puissent oyr.
celle que il aurait prescntee au seignor et a la courl Et lcs armeures dou vaincu, et celles qui cbeenl dou
et l'apeloir se doit venir avant pour offrir, el dire vainquor brisees et entieres doivent eslre dou sei-
ce qttanl il sera venu enci en la court dou seignor. gnor, et s'il y a conestable, dou conestable; et se
Sire, je me presenle moi et mes armes a vous et a pais en est faile puisqu'il sont laisses alerensemble,
la court, et vees ci mes armes et moslrer les, et moi et aucune des armeures douquel que ce soit esi
pour euffrir a fornir ce que je ay offert a faire, et a brisee ou chiet au champ, elle esl dou seignor, ou
fornir de la bataille quc je ay gagee contre tel et ie p. dou conestable se il y est. En apres (es gardes dou
nome. Et lors le seignor doit faire toules ses armcu- cbamp doivent parlir le soleil si que il ne soil conlre
rcs veir a la court se elles sonl lelles com ellcs la cbiere de Pun plus que de Paulre, puis doit dire
doivent estre, et puis livrer le» armeures a ses Puii des gardes au seignor sire, que comandes vous,
homes ct comander as champions quc il allent el notis avons fait quan que nous devons faire. Et le
champ, el ceaus qui portent les armcures o lui. Et seignor lor doit dire lors laisses les aller ensemble,
le defendoir doit apres venir pour offrir soi si coin et traire se en une part dou champ, et laisser les
est dessus dit de Papeloir, et le seignor doit auci convenir; et se le champion porle arme reporte
faire et dire a lui com a Papelloir, et se J'une des aulre que celledela court,elils'enveautaidierpoiir
lances est plus longue que Pautre, le seignorla doit son aversaire gregier, el les gardes dou cliainp s'en
roigner dou grant, et doit les deus champions faire apercoivent, si le doivent maintenanl prendre, et le
bien garder alant el champ que aucun des caus ne seignor en doil faire dou murtiier, et se Pun prend
s'en fuie ou destourne, ne que Pon lor face mau ou 1'autre, et il s'entre abalenl, les gardes dou champ
vilainie dou cors, nc die ne face honle ne entnii, se doivenl traire celle parl, cl eslre plus pres que il
car lc seignor les doit de cc lout faire garder, que ill porront des yaus, si que se Pun dit le moi doti
 425 ASSISES DE JEIIUSALEM. - EXCERPTA. 4.8
recreant que il puissent 1oyr, et se il le dit et il. A lel failfaire; et lors la court doit les lances mesu-
1'oycnl, il doivent maintenant dire a Pautre laisses, rer, et se 1'une cst plus grant que 1'aulre roigner la,
asses aves fail.et mainienantcelui prendre et laisser si qu'elles soientd'une grandenr, et se Pune' des
un commandement dou seignor, et le seignor le doit especs ou le fer des lances est tel que il puisse pas-
inaintenanl de la faire trainer jusquas as forcbes el serparla maille dou hauberl sans rompreel taillcr
pendre le par la goule et de celui qui aura este occis la maille, l'on le doit faire cbangier que il ne lcs
lout n'ait il dit Ie mot recreant. aient tels com est devant dit qu'elles doivent eslre.
Et qui veaut faire apeau de murtre et il n'est che- Et qnant cela sera fait, le seignor doit dire as cham
valier, il doil faire si com il est devant dit de toutes pions que il s'en voisent arroer de loutes lors armes
cboses fors tant que les champions doivent estre fors de beatime et dc la lance. Le seignor doit co-
aulrcment armes, et enci et tels armeures com est mander a ses homes que il les metent au champ,
devise en ceslui livre et apres que les champions que lon mene devanteaus lors chevaus, et porteni
aulres que chevaliers doivent avoir, car sergens a lor escus et lor lances et lor hcaumes, et entrent a
pie sc combatcnl de toulesquereles d'unes armeures. pieel champ, et mener les a une part cbascun par
soi. Et quant ce sera fait, ceaus des homes que le
CHAPITRE CIV. B a establi a garder le chanip doivenl porter
Comeutau jour de bataille se doivent offrir les cham- seignor
une Evangile, et faire jurer a chascun des cham-
pions.
Au quatrieme jour des champions se doiventve- pions par soi que il ne porlent sur eaus ne sur lors
nir offrir en Poslel dou seignor entre prime et tier- chevaus armeores parquoi il puissent 1'un Paulre
ce Papeloir avant et le deffendoir apres el doit gregier autres que celles que la courl a veliues, ne
chascun des eaus avoir plusiors clievaus couvers si que il ne porlent qtie il sachent sur eaus ne sur tors
com est devant devise, et faire aporter des armeures chevans brief ne charlre,ne sorcerie ne autre pour
avant diles de chascune plusiors : porce que se il eaus que il sachenl. Et apres ce sarement il dol-
ni portoit que une, el il ni faisoit mener que un che- vent faire venir les deus champions emmi le champ,
veau, et celui fust roorl ou essoigne, ou aucune des et avoir une Evangile que un des gardes dou champ
armetires fusl mau mise ou empiree, il n'en poroit doit tenir, et doil dire au deffendoir venes avant, et
avoir, ott recouvrer d'autre puis que il 1'auroit pre- jjures ce que vous deves, et i.l se doit agenouiller et
senld a court. Et quanl Papeloir vient devant le metre la main sur PEvangile et dire enci, m'aid Dieu
scignor, il li doit dire. Sire, je suis vcnu au jour et les sains Evangiles que je n'ay pas faitela iraisou
que vous et la Courl m'aves done garanl et apareille „ que cesiui me met sus, et le nome, et Papelloir lo
de ce que mestier me ait a ma bataille fournir, ct doii mainlcnanl prendre par le poing, et dire tu es
euffre a ma bataille faire en fait ce que je ay offert esparjure, ct je t'en lieve com esparjure, et jure que
a Tairecn dil, et vous prie et requiers que vous co- enci ni'aid Dieu et ses sains Evangiles que tu as
maudcs quc jeaille au cbamp ma balaiile faire. Et coniise la traison que je te meis sus. El adonc les
lc seignor doit dire, soffres vous en lant que je le gardcs dou cliampdoivent roener cliasctindes cham-
vous commande. Et adonc il doit se traire en une pions en une pai t dou chainp et comander que le bau
part en Postel dou seignor, et quant le deffendoir soit crie es quatre parlies dou champ, et doivent
vienl tlevanl le seignor, il doil enci fairecom il est chascun des champions faire monter sur lors cbe-
dessus dcvise de Papeloir. Et quant il se sont enci vaus, eladoncbaisse son heaume, et prendre son
venus ponr offrir, le seignor doit comandcr devant escu en sa tente, et les gardes doivent tenir cliascun
a Papeloir que il voise au champ, et apres au deffen- des champions par le frain dou cheval; et les autres
doir, etdoit a chascun baillcr de ses bomes qui les doivent parlirle soleil, etquant le soleil sera parli,
accompagnent jtisques auchamp, el qui les gardeat et le banc crie, il doivent dire au seignor qui doit
qne nus des eaus ne s'en destourne : ne que on ne eslre hors dou champ acheval. Sire nousavons fait
lor die, ne fasse mau ne vilenie, ne outrage, mais j) quau que nous devons, que comaniles vous, etle
qtiant il vicndronl pres <l'oucbamp chascun d'caus seignor lor doit dire laisses les aler ensemble, et
doit avoir lenles tentlues ou logcs faites hors dou Jors ceaus qui Ies tienent les doivent laisser aler,
cbamp la oii il s'arment, el le seignor doit la ve- etPun doit movoir contre Patilre et faire Ie meaus
nir, ou ses honies, et la eslablir de ses plus prodes qn'il sauront, el se aucun des champions porle ar-
honies au champ garder, et doit avoirassesde ses nieure, ct il l'a trail pour son aversaire gregier, il
bomes armes entourle champ pour garder que lort, en doit estre fait com il a esie dit Ia oii il parle dou
ne force, ne oirage ne soit Tail a sa seignorie, ne a murlre el d'omecide. El celui qui sera mort ou re-
aucun des champions. Et quaiil il sonl la vcnus, le creantel champ, le seignor te doit faire traineret
scignor doit faire venir les champions devant lui, pendre, et le cheval et les armes dou vaincu doi-
ct dire a chascun lequel est lecheval que vous voles vent estre dou conestable, et celles dou vainquor
avoir a conibalre, oii sont vos armeures de qui qui sont brisees et chieent el champ, et se pais est
Vousvoles combaire, et ils les doivcnl mostrer, et faite de la bataille puis que les champions s'en sont
le signor les doit fatre prendre et faire veir en sa Iaisses aler ensemble, toutes les armeures qui sont
tourt se elles sont telles com elles doivent estre a cheus el chainp brisees et enlieres doivcnl eslrc'
PATRO_, CLV. n
127 GODEFRIDUSHlEROSOLYMiE REX. 426
<lou concstabte, el s'il ni a concsiable doivent eslre ;V CHAPITRE CIX.
dou seignor. Et se celui qui esl appel e de la traison Coment toutes autres manieres de gens aulres que
cst vaincu, il est allainl de la traison, car Pon li a chevaliers qui gagent balaille doivent eslre armis
a ia balaille faire.
provee si com l'on doit, si doivent eslre ses heirs
desherites com heirs de trailour ataint el prove de Toutes manieres de gens autres que chevaliers
traison, el se le seignor veaul avoir le fie, et cclui pour quelque querele que ce soil se doivent comba-
qui esl attaint et prove de la Iraison si com est de- tre a pie en bleanl,ou en coles rougeset chausses a
vanl dit com il aura esi£ olree, et la juslice en sera estrier, et braies et braier lel com est usequecham-
faitc, ildoii faire assembler la cotirt, el doit dire pions a pi. les ont, et estre roignes a la ronde, et
coineut lel et le nome fu appelle de traison, el que avoir chanevas et baslons de cbanipions, et qui
il en a csle allainlcom celui a qui Pon l'a prove par avoir ne les peut, si ait autres baslons qui soienl
bataille, et qui en a esle vaincu par bataille, si re- d'ttn lon, et les armeures dou vaincu et dou vain-
quierl a sa court que elle li connoisse se ses beirs quor seront failes en la maniere devant dile, et
en sont desheritcs del fie de celui qui a esie altaint apeau quiest fait de murlre ou d'omecide ne n'a
de la traison, par ce que l'on li a prov6 en champ respit dou jour que les gages sont dones et resseus
par balaille, et la court doit connoistre se cuit que B jusques au jour de la bataille, que trois jours, et de
scs heirs en ,'sont dcsheriles del fie que il lenoient loutes aulres quereles jusques au jour de la bataille
de lui, et de lout qttauque par lui lor esl esclieu si qnarante jours, et au jour que il lor est done de ba-
com heirs de trailour aparanl, el allaint el provc de taille par le seignor ou par la Court, il doivent
traison. Et Iors le seignorpeut faire saisirson fie et venir el eausoffrir en 1'oslel dou seignor apareilles
avoir le et faire tenir, el faire en toules ses volonles enci com estdevanldit en cestui livre que le sei-
com dou sien que enci l'a eu par esgard ou par co- gnor le doit faire, ct quaut il seronl au champ, ies
noissance de Courl. seremens et les bans, et lesauires avantdiles cboscs
doivent faire faire tes gardcs dou champ si com est
CHAPITRE CVII. avant devise en cestui livrc.
Quit gens se pevent deffendre par champion. CHAPITRE CX.
Que les seignors doivent faire quant pere ou fils, ou
Sc sont les gens qui se pevent deffendre parcham- deus fraires tendent lor gages l'un contre Vaulre.
•pion, feme, bome mahaigne, home qui a passe aage 11est assise au royaume dc Jerusalem que le sei-
ile soixante ans, et se lorchampion est vaincu, il gnor ne doit recevoir les gages de pere a fils, ne de
-sera d'ambedeus fait si com est dessus dit. fils a pere, ne deus fraires Pun conlrc 1'aulre.

ICY COMENGE LE LIVRE DES LIGNAGES DECA MER.

CHAPITRE L

Ci dit des rois de Jirusalem.

La sainle cite de Jerusalem, oii il plot a noslre G nc rcgna que un an, et moru sans heir de son cors.
Sauvour souffrir morl etpassion pour nous racheter Aprez la raort doudil Godefroi fu rois de Jerusalem
des peines d'enfer, fu cotiquise sur les ennemis de Bauduin ses freres, lequel estait conle de Rohais, et
nostre foi par un vendredy a oure de None a 15 dona le conte a un sicn cousin qifil avoit nome Bau-
jours dou mois de juignet Pan de ITucarnalion de duin dou Bourc quiestoil fls au conte Huet de Re-
noslre seignor Jesu Crisl M.XCIX.et fut remise el lel, el de la coniessc Melisseni. Li dessus dis rois
I ooir des feaus de Crisl. Li baron etli pelerin ehleu- Bauduins fu moiit prodTiom et niortt sans heir, et
rent a roy el a seignor Godcfroi de Buillon duc de furent cscrit sur sa sepulture ces vers qui dient
Lorraine, lequel ne se vosl coroner, ne porter co- enci. Rex Bauduinus aller Judas Machabwus, spes
ronc, car il dit que en la cite ou nostre Sauvour palriw, tutor Ecclesiw, quem formidabunt, cui dona
porta corone cPespines le jour de sa passion, nc et tributa reddebant Cesar Dam Egiptus ac homicida
poricroil corone d'or, et que celui coronemenl que Damascus, proh dolor! ut lam modico clauditur hoe
n JStre sauvour ol en passion pour nostrc redemp- tumulo. Aprez la morl dou devant dil roy Bauduin
tion suflisoil pour tous Ics roys qui devroient eslrc fu roy de Jerusalem Bauduin*dou Bourc conte de
de celui saint royaume. Lequel Godefroi de Buillon Rohais, qtii fu fis au conle Huon dc Relel et de la
 429 ASSISES DE JERUSALEM. — EXCERPTA. «50
contesse Melissent com a este dii, leqtiel dona Ie.A marquis si cora vous avez oy, lequel son oncle Je roy
conte de Rohais a un sien parent qui avait nom Mezel avoit fait coroner en Paage de 7 ans, lequcl
Jocelin de Courlenai. Le devant dil roy Bauduin es- ful noroe le pelit roy el moru enfanl. Puis fu rois
posa feme Ia filled'un riche bonie de Ermcnie qui de Jerusalem Gui de Leseignau maris de Ia susditc
esloit sire de Melelin, et nom avoil Gabriel, laquele Sebille, jacoit ce que li baron offrirenl a Aufroi
esioit noiuce Morfie, et ot d'elle 4 filles Mclissent, dou Thoron qui estoit mari de Isabeau la fille dou
Aalis, Odiarl el Joie. Melissent esposa Fouques le roy Amauri et de la royne Marie qui le feroient roy,
conte d'Anger, Aalis esposa Beimont prince d'An- et il fu si chalif qu'il ne le vost, ains ala au roy Gui,
lioche, Odiart fu feme.dou conte Reimont de Triple, et il li fil bomage.;Au tens de celui roi Huis fu la
Joie fu nonain, ct fu pour lui eslorce 1'abaie de lerre perdue, puisaprezau siege d'Acre moru la
saint Ladre de Belanie. Aprez Ia mort dou dit roy royne Sebille sa feme, et fu royne Isabeau sa seur
Bauduin fu roy de Jerusalem Fouques ses gendres, qui fu feme de Hauffroy dou Thoron, et esposa Con-
inaris de sa lille Melisseni, et ores deus fls Bauduin rarle marquis deMonferrat, et orent une fille qui
el Amauri. Le roy Fouques chassait un lievre au ot nom Marie que l'on apelloit la Marquise. Les
plain d'Acres, et ses chevaus li chei sur le cors et Hassissins occircnl le dessusdit marquis, et la royne
fu mors. Puis sa mort fu roy de Jerusalem Bauduin ] ,Isabel esposa le comte Henry deCharopagne, ct orent
ses fis, et Amauri fu cuens de Jaffe. Li rois Bauduin 2 filles Aalis et Phelippe. Aalis csposa le roy Ilugue
envoia en Grece pour avoir fcme, et ot Jodore la de Chipre, et Phelippe esposa Gerarl de Briene, et
niesse de Pempereour Manuel, ei n'en orent nul ot 5 filles el un fis. L'une fille fu dame de Haule-
lieir. Puis la morl dou roy Baudtiin, Amauri ses ville, el Pautre fu dame de Montinoreli, et la lierce
freres fu rois, mais le palriarche ne le vost coroner conlesse de Granl-pre, el la quarle de Bieuvres, la
lant que il se parti de Agnes, la fille dou conte Joce- quinle fut abaiesse de une abaie en Champagne, en
lin de Rohais, laquele estoit sa cousine, cesle Agnes une vile qui a nom de Nerru, laquelle abaie a nom
avoit fiance Hues de Ibelin, el si com clle venoit au la Pitid. Le lils a nom Gerarl si comme son pere. Le
royaume elle arriva a Jaffe, le cuens Amauri par le conte Henri de Champagne dessusdit chei d'tiue fe-
conseildeses homes Ia prit a force et Pesposa, et ot nestre dou Chasleau d'Acrc au fosse, el moru, ct la
delle un fils et une fille, Bauduin el Sibelle; pour ce royne susdit Isabel csposa le roy Eimeri de Cliipre, et
ne Jevost le patriarche coroner lant qu'il la laissast, orent 2. filles Sebille ct Melissent, Sebille csposa le
liiqucllevinia Hue de Ibelin, et dit qu'il estoit ses royLuion d'Ermenie, Melissent fu feme dou prince
maris, el il la prit. Li rois Amatiri esposa fenie de Reimont d'Antioche, que Pon apelloit le prince Bor-
Grece Marie la niece de PempereourManuel.elorent iC gne. Puis la mort de la susdite roynelsabeau escheit
tine lille qui ol nom Isabeau. Aprez la mort dou roi le royaume a Marie sa fille, laquelle elle avoit eu
Amauri fu roi de Jerusalem Bauduin se fis lequel il dou marquis de Monferrar, ci com est dessus dit,
avoil eu de la susdite Agnes et fu Mezel. Sebille sa laquele exposa Johan de Briene et ce fuleroy Johau
seur fu femme dou marquis de Monlerrat, et orent d'Acre et orent une fille qui ol nom Isabeau qui es-
un fls qtii ot nora Bauduin, et puis la mort dou dit posa PempereorFrederic, et orent une fille ct tin fis
marqiiis elle esposa Gui de Leseignau. Isabeau la qui ol nom Conrat, et ce fu le roy Conrat qui fut
fille dou roy Amauri et de la royne Marie esposa pere de Conradin, a cui le roy Charles fit coper
Gaufroi dou Thoron. Puisla mort douroy Mezel fu la tesle a Naplcs.
roy de Jerusalcm Bauduin ses nies, qui esloit fls au
31 AD GODEFRIDUMAPPENDICES. — APPEND. I. 432
r.'_.y " "''"""-* * ' '~' . *"" " ' '" '• "'— — ' '' ' """f.;,.1,.,,'-*"" y

APPENDIX PRIMA.

BEATJE ID__E

COMMITISS/E BOLONLE, REGIS GODEFIULHMATRIS.

VITA.

Kcla Sanctorum, Aprilis t. II; die 15, p. 159.)

(BOLLAND.

COMMENTA-RIUS FR_EVIUS.

§ I. ConjucjiumB. ldm. Ejus el marili genusregium. A . sepulli. » Ha?c ibi qua? ab aliquibus ttt non omni-
Liberi procreati. modo certa habcnlur. Tradilur aulem comilatus
1. Bononiam sive Boloniam, urbem Picardia? infe- Boloniensis devenisse ad Gulielmum Ponlivi comi-
rioris, in Morinis ad fretum Oceani Brilannici sitam, lem , a quo filius ejus Ernuculiis sive Arnulfus co-
anliqui vidcntur Gessoriacum , Morinorum navale, milaturo Boloniensem habuit anno 972 ; eique fiiiiis
appellasse, cique circumpositam regionem dixisse Balduimissuccessit, ac tradidil filio suoEiistachioI,
Gessoriacum pagum. In boc natus est et in mona- socero B. lda?, nupia? Eustachio II, filio dicti Eu-
slerio a se consiruclo morluus , sa?culo Chrisli se- stachii Iel Mathildis , fllia? Lamberti comitis Lova-
ptinio, die 20 Julii, S. Vulmarus abbas.aquo mona- niensis et Gerberga?; per quam hxc familia ex Ca-
sieriuin cjus vocatur S. Yulmari in Nemore, aut in rolo Magno scilur exorla , sciliccl per Ludovicum
Silviaco, aut in Bosco. Porro civitas Boloniensis Piiini imperatorem , Carolum Calvum, Ludovicum
oppida duo conlinet; superius nempe cum castro ,Balbum , Carolum Simplicem et Ludovicum Trans-
aliquo, et inferius. In superiori, pra?ter cathedralem marinum reges Francorum , et Carolum ducem Lo-
ecelesiam , qua? Deiparam virginem agnoscit palro- tbaringia? inferioris, cujus filia fuit dicta Gerberga,
nam, habet alia lemplaet monasteria, interqua? fuit avia Etislachii II, cui nupta fuit B. Ida?. Ordericus
nbbaiia S. VulmariordinisS. Auguslini, in qua Patres B Vitalis, lib. IV Historia: ecclesiastica? ad an. 1667,
Oralorii Domini nostri Jesu Christi modo degunl. de his conjugibus isla habet : Eral Euslachius comes
Hoc iiionaslerium S. Vulmari intra mtiros olim roagna? nobililalis, ex prosapia scilicct Caroli
constriixit B. Ida comitissa Boloniensis , vidua; et Magni, Francorum slrcnuissimi regis; erat quoque
aliud S. Vulmari in Nemore collapsum reslauravit. magna? potestatis , utpole sublimis princeps trium
2. Andrea Du Chesne, in suis Probationibus ad comilaluum, Boloniensis,Ghisnensis et Tarwanensis
historiam genealogicam familiarum Ghisnensis, generosam et religiosam Ilam habens uxorem. Ha?c
Ardrcnsis, Gandensis et Conciaca?, adducit pag. 5 Ordericus. Ycrum fallilur in duobus comitalibus Eu-
cxtraclum ex antiqua genealogia comitum Bolonien- slachio atlribuendis. Yivebal tunc proprii comites
sium, conscripta tempore S. Ludovici regis Franco-,, Ghisnenses , accurate descripti a Lamberto presby-
rum.ex qtto islahuc transferimus : < Guido, inquit, lcro Ardrensi in Hisloria comilum Ardrensium
comcs Boloniensis habuit tres fllios. Primogeniltis quam anno 1181 absolvit, qtiamqtie habemus ma-
vocabatur Balduinus, cui paler dedit Boloniam et nuscriptam, et cujus maximam parlcm in suis pro-
Lens. Mediusvocalus est Hugo, cui pater dedit San- balionibus anle indicatis edidil Andreas DuGiiesne
clum Paulum, qui fuit primus comes , qui fuit un- *, comitalus etiam Tauranensis : a Mira?oet aliis cre-
qnam apud Sanctum Paulum. Tertius vocabalur dilur idem fuisse cum comitalu Sancli Pauli, qui
Willelmus, cui pater dedit Ghisnes, qui primus fuit comitatui Bnloniensi fuit aliquando adjunctus , sed
comes de Ghisnes. Ille aulem comes Guido , post poslmodum disjunclus ct datus Hugoni filio seu
hxc facla, obiil, et sepultus esl apud S. Vulmarum Guidonis seu Guilelmi. An tamen Euslachius coinL-
in Nemore, uti postea filius Balduinus comcs Bolo- lalus ulriusque titulum gesserit nolumus divinare.
niensis, cujtis filii, pra?ter Fulconem episcopum , Dicitur superius una cum Bolonia comitatus Lens
fuerunt Gaufridus comes Boloniensis, et Eustachiusi tradilus , qui postea dalus fuit Lamberlo fratri Eu-
comcs a POel; ambo apud S. Vulmaruin dc Neraore: slachii II: qui, illo sine libcris an. 1054 defunclo,
 m VITA BEAT_E lD^E. — MOMTUM. 434
cumdein comitatum sluinl obtinuil; uli infra cx j\ latis Jesu comrautiicato, ln quo posl Chronicon Ilu-
fundationibus ibidem factis clare constabil. gonis Floriacensis conlinebaltir, inde excusa a Mi-
o.llanc marili sui nobilitalem nacta est B. IJa , ra?o lib. i Donationum Belgicarum c. 50 et ha?c
cui non minorem conlulit, ipsa etiam ex slirpe Ca- intle damus : Matbildem , Gerberga? filiam, ut supra
roli Magni prognata, pcr Ludovicum Pium, Loiha- diximus , duxit uxorem comcs Eustacbiiis de Bolo-
rmm, et Ludovicum II imperatorcs : hujiis tiltimi nia, el genuit ex ea duos fllios, Eustachium et Lam-
Lndovici, regis eliam Italia?, filia Ermengardis, berlum, Eustachiiis accepil filiam Godefridi ducis,
nupta Bosoni provincia? regi, peperit Chunegundem, ldam nomine, genere nobilem et moribus : et ge-
matrem Godefridi Ardennensis, vulgo captivi; qui nuitex ea Ires (ilios; Eiistachium , Godefridum du-
comes VirJunensis et Ethanensis , genuit Godefri- cem nunc Lolbaringia?, el Balduinum : » qua? inde,
dum Iiiiprolctn ; el Gothilonem Magniim , ulriusque omissa particula nunc, descripla sunt in ms. codice
LotharingiiB ducem, et B. Ida? avum, mortuum Nivellensi. Hic aulem Godefridus, ab avunculoGode-
anno 1IH4, Golheloni successerunfduo filii: Gothilo, frido Gibboso, moriente sinc liberis anno 1076,
Ignavus diclus, non iliu posl eum supersles; et Go- ha?res factns palrimonii sui , ac nominatim diiioni;
defridus Barbatus, Audax.clMagnus cognominattis : Bulloniensis , Bullonius esl diclus : cui Ilenricus III,
qui conlra imperatorem, quod sibi plena successio " imperator, et IV rex Germania?, anno 1076 Marcam
negarelur, rebellis exslitil; ac landem ei reconci- Antnerpiensem conlulit, et anno 1089addidil duca-
liatus, iitriiisque Lotbaringia? ducalum obtinuit. lum Lolharingia? Inferioris, in dicla genealogia in-
Duas hic liabuil uxorcs; primam Dodam, malrcm dicatum.
B. Itla: ct Godefridi Gibbosi; secundam Bealricem, 5. Aliquis hic scrupulus nioveiur, num B. Iiln,
Bonifacii Tuscia? roarcliionis viduam, cui illa ge- praster tres memoralos filios, pcpererit mariio suo
nuerat MalhilJem marchionissam , sua generosa in- plures liberos, nominalim lilium Guillclmum di-
doleapudscripioresnotissiinam. Andreas DuChesne, ctum, el unam alteramve filiam. Willelmus Tyrius
6iib initiuin pra?fationis ad Hisloriam genealogicam arehiepiscopus, lib. ix Expeditionis sacra? circa
familia? Drocensis, asserit, < primam Godefridi anKtiin 1174 scripla?, de Godefrido Bullonio ila lo-
uxorem habuisse magnam aviam palcrnam Chune- «piitur: < Fuerunl porro huic tres ex ulroque pa-
gundem , filiam Ermengardis , » qnam supra dixi- renie fratres, quibus et mortiro dignitas el virluium
inus Bosoni provincia? regi nuptam fuisse. pra?stantla lanti prineipis dabal esse germanos :
4. Nata videtur B. Ida circa an. Chrisli 1040, domintts videlicet Balduintis comes Edessanus, qui
itaqtie pntuil nupltii tradita fuisse an. 1057, sicut ,' eidem postca successit in regno. Domintts quoque
scribil Jacobus Malebrancm lib. vm de Morinis cap. Eustacbius, comes Boloniensis, qui in bonis sticcc-
49,aut saltem anno!059, quem aliqui assignat. denspaternispostpatrcinobtinuil comitalum. Tertius
Tres marito suo peperisse filios certum est, quos fuit dominus Willelmus, vir inclylus, a paterna et
Acta antiqua hoc ordine collocant, ut primogenitus fratrum simul honestale el sirenuiiaie non dcgener.
sit Eustacbius III, nomine palris sui et avi ila ap- Duo primi dominum et fralrem suum in ctxpeditione
pcllaius, et post illos comes Boloniensis creatus. seculi sunt, terlio domi remanenle. > Ha?c Tyritis
Alter slaluitur Godefridus postea Bullotiitus appel- quem sxculo xv seculus est S.Antoninus.et alii po-
laius, quo nomine avunculus ejus et avus maternus sleriores. Vcrum quia illius non memincrunl ulli
vocabantur. Terlius dicitur Balduinus , nomine suo anliqui scriplores qui lunc in Europa doclrina flo-
repra?sentans proavum paternum : Ct hi duo ultimi ruerunt, neque ipsa lda in diplomalis eum inler
morlui sunt reges Hierosolymorum. Eodem illos filios snos recenset; non oblinet jTyrius sutficien-
ordine recenset B. lda , in charta donationis, anno tem fldem apud Ludovicum Chanlerellum Fabrum
1098 facta?pro monasterio S. Bertini. Ast in diplo- lib. ii De considerationibus hisloricis gencalogia?
mate pro monastcrio Affligemiensi, an. 1096 signato, Lotbaringica? et alios, arbitrantes quod Tyrius fra-
S. Ida primum nominat Godefridum , tum Eusta- j l trem allerius principis, in terram sanctam profecli,
chium et Balduinuni; quo etiam ordine recensentur annumerarit inter fratres Godefridi Bullonii. Orde-
in secuiida Yila , infra ex ms. Hagiologio Rubea?- ricus Vilalis lib. iv, p. 509, nulla facla Guillielnii
Vallis referenda , in Chronico Alberici ad an. 1096, menlione, aliis tribus flliis B. Ida? relatis, addtt
et in Magno Chronico Belgico, et ab aliis posteribus flliam, qua? nupsit quarto Henrico imperatoris Ale-
hisloricis. Ordericus Vilalis supra memoratus hoc mannorum. Auberlus Mira?us, in Chronico Belgico
ordine recenset, Godefridum, Balduinum et Eusta- pag. 263, appellaiam ait Agnelem aul Adelheidam,
chium. Lambertus Ardrensis cap. 18 B. Idam ap- Henrico IV regi Romanorum nuptam, sed paulo post
pellat Godefridi el Balduini regum Hierosolymorum, repudiatam. IdeixiOrdericus, lib. ix, pag. 755, inter
et Eustachii nobilissimi comilis matrem, respectu viros illustres, in lerram sanclam profectos , referl
ad dismilateui regiam habilo. Verum in anliquissi- fuisse Cononem, comitem Alemannum , virum pro-
ma Vita B. Ida?, Eustachius primo loco collocalur, bum ac sapientem. Cousiliarium , qui sororem Go-
et in antiqua genealogia, scripla anlequam duo alii defridi ducis conjugem habebal, Mira?usindicat fuisse
in reges fueruntelecti. Genealogiam istam habemus in Cononem MontisAcuti comitem,el ex iisprognalum
Mlustri codice, nobis e_ biblioiheca Brugcnsi Socie- Lambcrlum. Iii Hisloria ms. ccenobii Broniensis, i_t
435 AD GODEFRIDUM APPENDICES. — APPEPID.I. 43.
comilatu Namurcensi dicitur Godefrido Bullionis D I 8. Acla ejus habemus triplicia : horum antiquiora
duci, el Baldiikio regi, et Eustachio comiti fuisse damus ex perveslulo codice ms. collegii Brugensis
sororem, cujus (ilius Manasses exstitit, possidens ca- Societatis Jesu, composila (quantum assequi possti-
strum cl oppidum quoddam, Hirgiain nomine, villas inns) a monacbo Wastensis monaslerii, ab ipsa in
et rctlittis salis lenues , quanlum ad tanta? claritatis agro Bolonicnsi fundalo, iu qua et sepufta esi. Cor«
virum. Ntim uni sorori ha?c omnia an pluribtis tri- pus posl mulios dies integrum cum vestibus reper-
buenda sint, non a?que liquet. Mira?us dti.ts illis tuin esse, ipseauctor occulatus testatur. Addiiniur
fuisse sorores arbitratur. Dicta Hirgia, aliis Herca deinde aliqua miracula, aliorum teslimoniis robo-
est oppidum agri Leodiensis vicinum Brabantia?, in rala : inler qua? est fere ultimum, pra?stilum nepii
antiqua Hasbania situm. ipsius B. Ida? ex fllio Euslachio, quo atlbue vivo>
6. Cum Gttilietmus dux Norlhmannia?, regnum scripla videntur dicta Acla, postan. 1150,. quomor-
Anglia?accepturus, ineam insulam anno 1066 cum luus est B. Joannes episcopus Tarvanensis, qtiem
copioso exercitu navigasset, coaetus fuit cuin exer- tilulo pia? nierooriicbonorat atictor. Acta ha?c, prout
citu Angticano confligere. Inter eos qui huic pra?lio habenlur in dicto apographo, in varias lectiones.
inlerfuerunt, et victoriam Guillelmo pepererunt ab smit dislribttta, et additur stib flnem trita leclio-
Orderico Yilale Iib. m primus nominatur Eusla- ^' niim conclusio., Tu a,ulem, Domine,, miserere nostri.,
chius Bolonia? comes. Al postea, ut Ordericus ait Dco gralias; tilulus autem pra?Qg,ilurhic : VitaB.
lib. iv ad annum 1067, < mullimodis Norlhmanno- Idm , comitissmBolonim, vidum ,. et in contextu ap-.
rutn oppressionibus Angli ad rebellionem lacessilis, pellatur sancla, sanciissima, beata, beaiissima, vene-
Boloniam legalos miserunt, et Eustachio coraili, ut raiissima, venerabilis, el ad veneralionsm ejus post
cnm classe.diligenler militibus el armis instructa,ad mortem muUi dicuntur accurrere.
suscipiendam Doveram acceleraret, mandaverunt. 9. Al.tera Vita dalur ex codice ms. monasterii
Qua expeditione non succedente, non multo post canonicorum regularium Rubea?-Vallisprope Bruxel-
Euslachius comes Willelmo. regi reconciliatus cst, las, ex prima parte Hagiologii Brabantinorum, col-
ejusque amicitia longo lempore poslmoduni perfun- lecla et conscripta a Joaune Gilleuians, qui antc
ctus. Qtiandiu poslea vixerit non constat. De ecclesia dticentos annos niagna industria et laborc plures
Lensieosi reslaiirata, et privilegiis stabilita anno sancloruin Yitas collegit, el huic Vila?anle suant
1070 infra agerous. Exstat charla Balduini comitis pra?fationem pra?posuit hunc liluliim : Vita S. Idw
Gisnensis in Cbronico Andrensis monasterii pro viduw el Boloniensis eomitissa , de stirpe Karolida-*
fundalione dicli monaslerii, relata ab Andrea Du Q rum, noiiiHilJaquein Brabantia gesta addil, in priore
Chesne; in probalionibus ad Hisloriam genealogicam Vita omissa. Alittd compendium babemus ex ms.
dicta? familia? Gisnensis pag. 25, in qua inter lestes codice Ullrajeciino S. Safvatoris, curo hoc titulo ;
post Goiffridum Parisiacensem episcopum , prima Vila sanctm Idm comitissmBoloniensis, reliqua oniil-
adliibetur Ida Boloniensis comitissa. Facta aulem ea timus, ulpote ex prima Vila conlracla. Passim iu
cbarta est anno Incarnationis Doroini 1081. Quanto ulraque hac Vila, ul in tittilo sic ctiam in ipso con-
tempore lunc vitlua fuerat, non constat. Vixisse eam, texlu historia?, sancta et beata Ida appellatur. Eoden»
usque ad annum 1106, ex diplomatis variis infra modo Gerbrandus Leydensis et auclor Cbrotiici Bel
proferendis manifeslum flet. gici sanctam Idam compellanl. Auctor ms. Florarii
sanctorum. lali eam elogio exomal ad hunc 13 Apri-
§ II. Obilns B. Idm. I aria Acta scripta. lis : < DepositiaS. Ida?vidua?, coroilissa? Bolonia?,
Tilulus sanctw el bealw.
inatris Godefridi et Batduini fratrum Coloniensium,
7. Mortuam esse B. ldam die Dominica Idibusi poslca regum Hierosolymilaruro , de slirpe Caroli-
Aprilis Acla referunt. Eani ad annum 1106 super- darum. > Eamdem celebrant Molanus in Natalibus.
fuisse lesialur infra Lambertus episcopus Atreba- sanctnrum Belgii, Mira?usin Fastis Belgicis et Bur-
tensis in diplomate pro Lensiensi Ecclesia et colle- D gundicis, Ferrarius in Catalogo generali, et passim
gio canonicorum, islo anno vn Idus Junii signalo,, recen.liores. Malbrancus in Hisloria sua de Morinis
Post anuum jam dictum dies Dominica incidil ini passim beaiam appellat,et lib. ix, cap. 35, asscril so
Idus Aprilis an. 1113, cyclo luna? xn, solis u, lit- in loco sepullura? ejus fuisse, < vidisse signum ejus
lera Dominica E , quando Pascha celebratum fuitt e candido lapide, quinque pedes allum , in divi Mi-
die 6 Aprilis, et sequens Dominica in Albis inciditt chaelis a?de; et velle incolas, illuc tumulum magni-.
in Idus Aprilis. Tunc aulem B. Ida erat aliquot an*1 ficum ab E.ustachio filio eam consecutam, atque
nis scpluagenaria major : ut non videatur ad majus} eliaiiiiniin ostenlare marmor supernum cum signo
scnium, cujus acta non meminerunt, vitam nro- illo seu slatua; qua? ab cx,ci.dioiliius lempli incalta
traxisse. jacent. »
433 VITA BEAT/E JD,E. 45-*

BEAT_£ IDJE VITA

AUCTORE MONACHO WASTENSI CO.EVO.

(Ex ms. Brugensi Societ. Jesu)

PROLOGUS. C leat suslenlari. Jam vero ad illam incepta dcscendat

1. Sa?culoallestalione Scriplurarum senescente, propositio , et quamam sit, vero manifestelnr testi-
el Jam pene ad flnem, ut casus cjus indicat, cadentc, monio. Vox igilur et manus scribentis concordent,
pr.csentiuin quia destiluitur mcrilis , succurrendum quod ulique esse veritalis hujuscemodi notiflcent,
est pra?teritorum. Primi enim hominis peccalum, quaienus legentes et audientes Deum inde non du-
sieculo incipiente, ciun promissa morle apparuii, ac bitautes glorificcnt.
deiiide illud non sine peccalo mors sub pede leniiil.
CAPUT PRIMUM.
Multiplicatoquidem peccato, vidit Dominus terram
esse corrupiam, et repletam iniquilate, omnesqu. B. Idw prosapia, educalio, matrimonium, liberi,
virlus in conjugio.
ad maliim tendere; eljudicium per aquam sajculo
primiim intulil : verumtamen non multorum, qui 2. Fuit ilaquepostmulli teniporls curricula, qua?-
tunc fuerant, justorum merilum, ne omne periret, dam nobilissima exorta prosapia, insignis adole-
profuit sa?eulo. Deprecatio aulem Abraba? non pce- scentiila, nomine Ida. Pater ejus supra potenles at-
iiitenlem Sodomara incendii miniine liberavit a pe- que fama majores, coram imperatore Alemanno-
riculo. Quare? quia non fidem Abraba? imitari, nec rum, gradum altiorem et quasi privilegium digni-
moniiis voliieriiut credere. Posl tegem vero, quasi D latis atque polcstatis oblinens fuit, nomine Gode-
per nebtilas sa?culum juvanlem , sancti Patres ven- fridus (l),mater vero ejus, non minus egregia
turam sa?cnlopromiserunt salutem , atque frequcn- Doda (2) vocabatur; unum habentes filium, sicut et
latam suis meriiis sa?culi siistinuerunt incomniodi- palrem (3) vocaium , mililari habilu el acla lauda-
latem. Accedens quippe praedicala saius, sa?cuIo bilem , nalivitale pra?venienlem Idam venerabilem.
labenli manifestavil, quas palitur diaboli varias in- Illis nimirum alta et humilia pro ralione gerentibus
cursiones. Sed adhuc velut declinans et pendens, pra?dicla puella litteris imbula est, usqne ad a?laiem
juvant illnd sanclorum rnerila et orationes. Semper congruam in annis suis puerilibus. Dilata vero mo-
igiiur merita praleritorum, quos valere putamus, ribus honeslis, non vita? pra?senlis inlendebat la-
poslulala fideliter sa?culo cadenli supponamus. Ce- scivia?, sed magis ac magis ad amorem suspirabat
lebratis, siquidem et invocalis meritis utriusque ccelestis patiia?; per quod salis compertum notutn-
sexus jara iranslati ad gloriain, corroborali obnixe queest, quanla qualive replebalur gratia.
alque viriliter, steculo nequam contradicenles, egre- 3. Quadam namque nocle cum se sopori dedisset,
dimur obviam. Nullus naroque gradus pra?lerraissus de supernis cogitans, vidilper somnium, quod de
est, dequo non sit leslimonium sanclitalis. Qnibus- A ccelo sol omnis descendisset, utuimque lanquam mo-
dam a diluvio in arca salvalis, quibusdam per mentum in sinu ejus fecissel. Hoc aulem magnuni
eircumcisioncm sanclificalis , quibusdam per legem quid futurum ostendebat somnium, quoniam ex c.i
;'usiificaiis; quibusdam per bapiismum digne rena- pracederent, qui ad tempus possiderent regnum et>
tis , concessum esl ul sa?culo [prodesseni] merilis iniperkim... Signa quidem nonnulla ordinat divina
sua? quam habuerunl seinper beuignitatis, verbi gra- providenlia [fuiura] quibusdam per aspirationem,
tia : si beata? illa? qua? non genuerunl lestimonio pluribusque per visionem antequam flant, demon-
veriialis dicunliir; matres profeclo supradiclorura, strans. El quia omnia tempus habent; signiflcata .
in libro vita?,,suis et fiKorum meriiis, scribuntur. per venerabilis puella?, de qua ntinc agilur, visio-
Et si virginilas bona pra?dicalur, caslitas posl filios, nem, tempore congruo alque a Deo pra?deslinato,,
siue qua optis non est bonum , uiagiia probalur. Le- sunt nolificata. Quomodo aulem vel quali ralione
gis namque pra?ceplo prolis exsullal fecundilas, et ista fuerunt; cbaritali alque benignitati tam pra?-
flliorum matedicilur non apparcns poslerilas. Me- scntium quam futuroruin fidelium enucleare eona-
lius esl nubere quam uri; unde laostts sxculi va- mur. Fuit namque lempore pra?fati ducis-Godefridi
o-
" marchionis Thuscia? et mater celebris Mathildis, uti
(1) Godefridus hic cognominatur Barbalus , Au-
dax , Magnus, Gothelonis Magni ducis Lolharingia? ante indicavimus.
filius, mortuus anno 1070. Reliqua supra dixirous. _ (3) Hic esi Godefridus Gibbosus, aliis Strumosut
(2) Doda, uxor prima Godefridi : qua inorlua , dictus, a Sicario la?sus, absque liberis moriuus»
ujtor ejus secunda fuit Bealrix. tuuc vidua Bonifacii anno 1076.
459 AD GODEFRIDUMAPPENDICES. - APPEND. 1. 410
lieros qiiiJam genere nobilissinius, Carolo (4) eiiain Af nerabilis Ida matcr esset filiorum (II), adhlic illis
regi consangiiinitate proximus, corpore et animo in cnnabnlis jiicciilibus, non sinebal alienis sctl pro-
actuque soeculari valitlissimus , longe laleque fama priis lac dari uberibus, limcns ut pravis co<itamina-
nominaiissiinus, nominc potens Etisiachius (5). Hic renlur moribus.
auleni Bolonia?comes cldomimis pra?eral, qua? ci- 5. Omnibus amabilem, cunctis placabilem, per
vitas magno dominatu et polenlia tunc divulgala omnia laudabilcm cuin illam comes conspiceret,
fueral. Dieitur, el vcrum esl; quia fama, probitalis non molesle suslinuil: vernm eliam ut pcrseverans
sectalores conjungit; ciijtisque ordinis homo proba- ad meliora omnimodo lenderet, admonuit. Tunc
lur, similem sibi qurerit. Miillortim quippe relationc quippe Dci famula, viri sui assensu et voliiniate,
verissima comes Eustachius mores et aclus atquc imo repleta superna gratia et divina pietate, ecele-
pulchritudinem pra?dicta? virginis Ida?, generisqtie sias frequentans, niagna et devola cuni huinililatc ,
dignitatem ejus audiens, misit nuntios (6), sensu et utilia ac apta divina? servituli ac ejus minisiris pra?-
eloquentia inslructos, ad pra?diclum ducem Gode- parabal libenti assiduitate. Ha?c vcro duiii agerct
fridum, ut filiam suam Idam sibi darel in conju- lda, Deo dilecla et hoininibus, intra mcenia civitaiis
gium; per qnod in sempiternum esset inter illos absconsa sub chlamyde mentis sua?, ecclesias cxtra
generosilalis eornmdein vinciiluro. Inito ergo consi- B fundare flagrabat, portans atit millens muncra larg;e
lio snper hac petitione, quia non defuit gratia coe- charilatis. Audieral elcntm, quod legem obscrvanti
leslis, honorificam virginem Idam, viris qui propler a Doroino pra?cipilur : Non apparebis vacuus in
eam venerant, aJjunclis nonnullis personis honeslis, conspeclu meo, atque vola cordis iui non differes
traditleriint parenles. Appropinquantihus crgo illis reddere Deo : quod benc inlclligens Psalmisla ait :
Bolonicnsi lerrilorio, urbs omnis exiit obviam ma- In me sunt vola, quw reddam, laudationes tibi, Deus
gno ctiin gaudio. (Psal. LV,12). Ha?c igitur audiens cl observans bea-
4. Recepta namque, ut decuit, honorifice, copu- tissima Ida , superna sibi gratia propitianle , vota ,
hila csl comiii Bolonia?, scilicet Euslachio, pro more qua? reddere, ilii qui dederat grata, suscepil i«
Ecciesia? calholica?. Celebralis igilur nupliis solem- Riente placida. Emiuebal in ca humilitas, qiiam
niter , venerabilis Ida , qua? Dei erant curiosa sub Eslher regina ferlnr habuisse qua regia ornamentn
consulari dignilale , ainabat tideliler; qtia? mundi coram Deo a?slimabal quasi menstrtiala indiimcnta
anlem videbantur, non inquirebat pertinaciter. Ser- (Esih. xiv, 12). Non parvipendens ergo ha?c iinila-
vato nempe casie, conjitgio , juxta praceplnm Apo- Irix tam poietilis regina?devolam humilitatem, pra?-
stoli, uiens viro debite, laiiquam non habens virum, (^* senlis vita? superfiuam in omni aciu suo despcxil
tres filios , sicul pra?intlicatum erai, coraro Dei cle- felicilatem. Agebat sollicite pauperum curam, retri-
menlia genuil, apparentes per supradicta? visionis butionem exspeclans fuluram; viduas et orplianos
valiciiiium. Primus filiorum ejus fuii Euslachius (7), circumquaque et infirmos, max4me domeslicos lidei,
vir potens in omnibus aclibus sa?culi ac religione oratiottihus assiduisquc juvabat muneribus. Casta
laicali egregius. Istc vero palris imitans nobililatem, familiaritale polenles, pia| consolalione senescenies,
ejus , ut notum est, lenuit ha?rcditatem virititer. humili verbo innoccmes, venerabilis domina slnJe-
Secundus quippe fuit Godefridus, avi sui vocabnlo bat habere.
ct possessione dux (8) vocilatus, qui, Deo propi- CAPUT H.
tiante, Turcis triiimphatis , sub nova gralia rex (9) Virlules ejus in viduitate : monasteria fundata :
primus fnii in Jerusalero pra?desliralus. Huic auiein miracula palrala.
iiatu posterior, scd non minus in aclu potentiaque - 6. Islis et bis similibus dum polleret studiis , no-
polenlior fuit lerliiis , bona? memoria? Balduinus, bilis vir ejus Euslachius, inlerveniente morle in-
Acconcnsis civitalis eidemque subjacentium pro- evitabilis, vitie hujus luce caruil (12). Tunc vero
consul et dominus, ac demuro post obitum fratris i veneraiissima Ida, lege dissolula conjugii, bona
sui Godefridi (10), regis ut vices expleret, honore: p) qua? faciebal opera non deserens , sed multiplicans
regio ditatus. Factum est aulem cum tautarum vo- esl secuia; quia quaravis viri consolatione fuisset

(i) Videlur intetligi Carolus Magnns, cujus avusi
fuil Carolus Marlellus, cl nepos Carolus Calvus : hu-
jus iierum nepos Carolus Siinplex, elhi tres rcgcsi
Francorum fiierunt. Ulliini Caroli ilerum nepos>
Carolus solum fuil dux Loiharingia? , et proavus Eti-
stacbii comitis, mariii B. Ida?.
(5) Eiislachius , aliis Euslachius, el absque aspi•
ratinne Eusihacius.
(6) Mitlbranchiis lib. vni de Morinis cap. 47, tra-
dit iMislacliitiiii ad B. Itlam accessisse, el niiplias;
relehralas esse Cameraci anno 1057 , quod contrat
lniiic auctoreiii coa?vum deberet plusquam simplicii
scriptoris hodierui asserlione probari, ut fidetiii
adhiheremiis.
(~) Etistacluus comcs eliam cura fratribns in ler-
ram sanctam profeclus esl, sed inde anno 1102 rc-
vcrsus , in comitis Boloniensi diu post malrcm su-
persles fuit.
(8) Gotlcfridus dux Biillnnius tleinde eliam Loiha-
ringia?, scilicel inferioris, et marcbio Antiierpiensis.
(9) Capta 15 Julii anno 10!>9Ilierosolyma , imi-
nium conscnsu rex Ilierostilymiianiis creains esl.
(10) Morluo Gotlefrido 19 Julii anno 1100, stibrp-
gatus esl BalJuiiitis rex usque ad aniiiiin 1118,
quaudo frater Euslacliius absens electus , ccssil af-
Jiui suo Baldtiino tle Burgis.
(11) An plures libcri fucrinl , supra examiua-
vimus.
(12) Post 1070 mortuus est, sed quo anno ora?cisc
asseqtti non poiuimus.
 A4I VITA BEAT/E WM. 442
desotata superno amore jugiier eral dilata , lilio- A niala; dilrulam eccleslam rcparavit, ornamentis et
rumque suoriini nobililate la?lata. _Edificans nempe codicibus adornavit, ul cum Psalmisla Deo diceret,
prins in animo, docla inslinclu divino; qtuc postea Domine , ditexi decorem domus lum (Psal. xxv, 8) :
miniero apparuere trino. Cum itaque ha?c pio ver- claustra quoque et domus rea?dificavit, et reddili-
leret in peclore , ut inanifeslarelur ejtis sanclitas, bttsque , et muliis opibus dilavil; insuper ipsnm
in Alenianniam parentum (13) stiorum illam per- locum (18) sua prasentia inliabitans decoravit. Inte-
diixil cliarilas. Facltun est autem cnm iter fiicercl, rim nempe S. Ilugoni (19) abbati, ut mitlerel Clunia-
venil ad qtiaindani ecclesiam in honore S. Walbur- censis ecclesia? quosJam fratres, ad locum Wast (20)
gis (14) virginis fahriealam; grandi quippe gratia , appellalum iustiiuiione monastica iiiornaiidum, sup-
ei ecclesiain iiilr.anli, duplex patraiidum miraculum plicavit; atque ciiin multiplicalis el dcvotis prccibus
obviavit. Erat ibi quajJain infirina miilicr, gressu cxoravit, quatenus eam in filiam adoplionis redime-'*;
dcslitiita, nec non liytlropico morbo per lotuin cor- ret, et inler fralres spirilualiler ha?reditaret. San-
pi.is involiita : eain vero dulcissima Itla propriis roa- clus vero ac Deo dilecius Ilugo ha?c audiens, sciens-
nibus e lerra lcvavit, atque iiimesccntes artus pal- que sanetiiaiem et devotionem ejus.desiderioatque
pavil: sicque sanata quibus lenebaturiiilirmitalibus, pelilioni doniina? devoia? satisfecit. Tunc illa fraires
surgens cito, cum iila, cujus meritis erat incoliimis, 1B iransmissos vultu placido, aniuio juciindo susccpil;
intravit in ecclesiam, extollens vocem niagis cui» atque cura diligenti ct corde libenti erga eos ex
laudibus. Visilalis consanguinilale cl ailinitale pro- stilit.
pinquis, lda exiroia nmtavil propler argenluro, 8. Sic sollicila cum csset beatissima Ida (21), op-
qua? illie baliebal ex genere palerno , allodia. Quo porluna ratio transmeare illain fecil in Angliam :
faclo qua? diu cogitaverai completura , repedavit ad ubi claudus quidam, inlranlibus in qiiaindam eccle-
propria. Reversa siquidem ecclesiain lociimque siam, pelebat sibi dari eleemosynam. Facttim est
Vtilmari (15), consilio simul et adjutorio filii sui, autem cum pauper ab illa, niilli ne.aiite charitatem,
IIIIICBolonia?comilis , inlra civitalis mtiros adhuc eleeniosynam accepissel in manibus, sanus ct in-
iuiminens honorilieum conslruxit cccnobium : ubi columis erectus sietii in pedibus. Admirantes qut
eliam servientes Deo , et nnde viverenl constiluit. eum noveranl, et inierrogantes qualiler ei subita
7. Tunc quippe veneratissima lda , Dei gratia contigisset sanitas, respondit : Domina quaadam
cdocia, et ad mcliora perficienda hilari animoatque mihi, non cognita , sed niultum venerabilis et in-
corde devoto semper inleuia, locuui quemdam in clyla , donavit quam qutesieram charilatcm, simiil
lerrilorio Boloniie (16) magnis et devolis precibus et desperatam sanitateiii. llla qiiidem beata , boc
cxpetit : cujus assensum el auxilium pia mater pro- CZfaclo miraculo, populi laudes declinavil, alque hoc
ineruit, el quasi ad resuscilandum illum Iocum per- fecisse obnixe negab.it. Miiltis vero infirmanlibus
venit. Locus autem ille antiquitate reruinque tem- non carmine ficto , sed pia oratione et manus su;e
poralium felicitate famosus exsliterat; sed, mole impositione , sanitates diversarum reddidil iniirmi-
peccamiiium cxigenie, pene ad niliiltim redactus talum, qua? non recilantur.
cral. Adveniens illuc vcnerabilis Ida , piissimi Ge- 9. Crescenle iiaque boc in loco religione pcr
rardi (17) Tarvanensis episcopi assensu consilioque Cluniacensium fralruni inslitutioncm , nec non per
roborala, redemil qua? fueranl ejusdem loci calum- meritorum saiictissinite Ua? perfectionem, nominaii-
(13) Per parentes moreGallico consanguinei inlet- (15) Colilur S. Vulmarus 20 Julii : de duplici
ligunliir. Malbrancus censet Bectlricem novercam ejus monaslerio supra egimiis.
ejiis adbuc vixisse in hisce partibtis Lolharingia? (16) Videlur inoiiasteriuni S. Vulmari in Nemoro
inlerioris, quam ituclor more Gallico Alemanniam seu Bosco indicari, uoinine oniisso quod istic ma-
i|,pe!lat. Verum ilieta Beatrix, non diu post mortem ritus cum aliis majoribus esset septiliiis.
marili sive posl annum 1070, in Italiam profecla (17) Gerardus pra>fuil Ecclesia? Morincnsi ab au-
est, et Pisisdiem exlremum obiit 18 Aprilis anno no 1083 adaniiiim 1099.
1079, ul Domnizo, auclor coa?vus, in Rebus gestis (18) ViJeiiir inlelligi parvum Saulmerium, circa
Malbildis filia?, testalur. Quomodo ergo Malbrancus D aiiiitiui 1098 per modum Appendicis adjuiictuin , de-
mortem Eustachii mariti ail aiinum usque 1090 dis- qno iufra agemus.
tulit? Quod ex Ipcrio sumpsit argunienlum, infra
(19) Colilur S. Hugo 29 Aprilis , mortuus anno
rejicilur. 1109, cuiii 60 annos abbas fuisset.
(14) S. Walburgis: Acta late deduximus die 25
Febroarii, quo obiil;et^varias illi dicalas ecclesias est(20) Wastum in coinitalu Boloniensi, ubi B, Ida
recensuiunis , quas poluit in hoc itinere invisisse. sepulta. Aberrat Malbrancus diiiu canonicis re-
llarum prima sit urbis Furnensis' in Flandria pri- gttlaribus exslriictuin scribil. Magis alti errarunt»
maria et collegiala, ubi in suburbio alia ejus eccle- tltiin iniellexerum aul Wastiueiise monaslerium ad
sia exslat. Est Brugis in eadem Flandria inler anli- Lisain inter Ipras et lnsulas; aul Witlenense inter
quiores ecelesias parceuhia S. Walburgis. Tertia in Audomaropolim ct Broiickburgiiin , fuiitlalum anno.
Flandria Altleuardensis ecclesia primaria ainpla et 1071 a Roberto Frisio comite Flantiria? : sed ha?c
magnilica. Pra?terea Anluerpia?, ubi Jilius ejus Go- fuerunl canonicoruni regtilaritiro et extra comiialum-
defridus iiiarcliionaium possidcbal, est lemplum Boloniensem. lnfru de VVaslo BoLonieusi ilerum
S. Walburgis cum crypta, in qua eam babilasse agimus.
aut hospiiio exceplam fuisse pie credilur. Demum (21) Arbilramur aliqua istic a Guillelino Conqiia?-
Leodii aliqua ejus ecclesia olim fuil, unde et aliqua storc dominia cullata fuisse Eustacliio roarito, olv
urbis porta inde nomen suuro traxil et bacteuus bcucflcia pra?slila.
seivau
445 AD GODEFRIDUMAPPENDICES. — APPEND. I. 441
vus ille locus, perfectlsslma et Deo gralissima vi- A bucral; ncc non sibi dala locutione, quam non-
dua Ida vivente, longe laleque hahebatur. El quam- noverat, audiens cl voces ct mclos psallcnHiiiin
vis bcatissima Ida morlali viduata viro videtelur , fralrurn, banc primam enixa est vocem: Matcr,
iinmorlali sponso , per caslam et ca?libemvitam , niater. Accurrit itaque mater ejus audire fifiani,
-
piisque aclibus bonisque operibus replelam, nu- quam amplius loquentem non audierat. Quo cognilo,
psisse crcdebatur. Verumtamen,non jactantiambona? abbas Ravagerus Te Deum laudamus ileritm in-
opiuionis nec laudis bumana: appelebat, sed in sa- cccpil: cl in craslinum concessa esl sanala? puella?
crario cordis gratiam coelitus datam reponebat. ab abbate pra?benda. Multa quidem mira eveniuut,
Ha?ceuim per sancta desideria qua? sursum sttnl sa- ut mirabiliora tempore congruo appareant. Nam
picns, ad corum gloriain a?diflcare cupiens, locum isla, de qua nunc agimus , puella, nOn posl lougiim
vulgari sub appellalione, qui dicitur Capella (22), lempus sua? curalionis , amissa virginitate concepit
asdificavil : qucm siquidem in honore Dei genilricis etpeperil : etin priores, qiitbus sanala eral, inflr-
et perpelua? virginis Maria?fundatum , suis opibtis milates miserabililcr cecidit, atque per apparentcn»
propriisque redditibus ampliavit, atque insuper pre- casum pra?bendam perdidtt. Contigil vero quod
tiosissiniis sanctorum pignoribus ditavit. Locus au- " maler ileruin in nocle cujusdam magna? feslivitittis
lem quoniam videbalur aplus el habilis ordini mo- ad ecclesiam adduxit miserain flliatn : qua? ob nie-
nastico, abbalcm Ravagerum (23), et congregalio- rila sanclissima? lda? denuo consecuta esl miseri-
ncm fralrum , consilio et assensu Joannis (24) pia? cordiain. Tunc laudes el gratiaspro duplici miraculo
inemoria?Morinorum pontilicis, institulionem S. Be- fratres, qui viderant, Dco redtliderunl la?lan(es.
nedicti pro posse servaturos , conslituil. Hunc vcro Proh dolor! Cecidit misera rursum in camdenr
locum lota virtule corporis ac spirilu diligebal, de culpam casdemque inflrmitales; el quam habebat
fralrum et pauperum refeclione sollicite agebat, perdidiiecclesia:pra?bendam. Sed quia misericors est
aique divinis inlenla scrviliis humiliter et modc- DCIIS,qtti B. Petro non sotum seplics, scd septua-
ranlcr cum fratribus psallebat. gesies seplies peccanli dimitlere pra?cepil (Matth.
CAPUT III. XVHI, 22), hanc peccalricem lertio , per (idem et
Puella surda el muta saipius sanala. Pius obilus sanclilalera sua? fainula? Idie, sanitali resliiuii; sa-
et sepultura B. Idm. nataque iteiuro prtcbendam habens, caslimouiam>
10. Et quia sanctus ut sanctificetiir de virltitc in usque ad finein servavit. Al vero magna? devolionis
virlutem condescendere conatur, idein lda fccisse compos et meriti nobilissima Ida, erga quos con-
vcraciler nolificalur. Eodem namque tempore, quo p slruxerat locos curiosam se habens, uli omni corde
iila frequenter versabatur infra ccenobiuni.diii iioclu- suo inha?rcns, allerius omnino curam gercns , neu-
que obscrvans faciensque monacborum scrvilium, trum nulliiteiuisdesereiis, singulis et ulriusque flde-
venit admirabile prodigium faclura. Erat autem ibi liler minislrabat.
qua?dampticllula a nativitate surda et mula , sed et 11. Beata igitur Ida, debililalis nimirum viribus
teniporaliuiu commodilalibus necessariis niultum corporis, jejuniis el vigiliis oralionibusqiie assi--
desiilnla : cni venerabilis Ida manum cbaritatis duis (25), et quas gcrebat in animo solliciiudinibus
exienderc ad quotidianuin victum consueverat (Psal. fratrum et pauperum , ad flnem, quasi jam proxi-
LXVII, 56). Deus enim , qui semper est in sanctis muni, feliciter tendebat; non forniKlans de inorle-
suis mirabiiis, huic iiilirinitaleni illani geminatam sua, sed exspeclans retributionem a Domino perpe-
dederat, ut ulraquc infirmilate sanatam monstraret, luam : paulaiiro vero iniihnala , a?griludine invalc-
ad laudcni sui nominis, et merila sanclissima? Ida? sr.enle, in leetulum loiiga?infirmitatis devenit. Tunc
declaranda. Faclum esl autem, cum quadam nocle jtixla Pauli dicluui inlrinsecus roborata, devoiione
matuiinis laudibtts pcrsolvendis fralres interessent, majorc, cbaritatelargiore, bonttmoperabalur, maxime-
aderat ct Deo dileciissima Ida ; supradictara vero ad domestkos fidei (Gal. vi, 10). Mundana siquidcm.
infirmam eadem nocle maler ejus ad ecclesiam, non D proprielaie inulata, viduis el orphanis el indigeuli-
sine nutu Dei, curandam adduxit: lunc enim magna? bus oinui qua ulebatur vesle donala, ut Apostolus
feslivatis erat celebritas. Cumque puella inlirma pra?cipit, sanctam unclionem , veramque alque vi-
frigore opprimeretur, loto corpore tremuit: quod viflcam communionem cuin lacrymis atque pio
dulciflua doraina cognoscens , innuit ad se venire, afieclu a fralribus qusesivil. Audientes vero mona-
atque subter clilaroydem suam benigne recepil. Sen- chi de Wast, quod beatissima Ida ageret in exlre-
liens atitem puella vestimenlorum heatissima? fra- mis, venerunt ejus inleresse ofliciis. Sacramenlis
granliam, imo meritorum cjus demonstrandaro gra- ilaquc calholice susceptis, sancta et venerabilis Itla,
tiain , mox nova audilione usa est, quam non ha- spirilu prophelia?, fratribus qui veneranl, voce sup-
(22) Infra in Analeclis late de hac fundationei in qua dicilur episcopus ordinatus anno 1099, mor-
agiitius, quod ea marito Eustachio ab Iperio et aliis> liius 1130. Hinc videtur illud consilium iuilio datum
iribuaitir. a B. Joanne necdura episcopo , et postea probatum.
(23) Ravengerus ab aliis scribilur, uli etiam ini (25) Nihil bic de decrepita seneclute dicitur, quam
diplomate Manessis comitis Gbisnensis, anno 1097 agnosccre debenl qui usque ad annum 1122 a.ul
acio, suschbit. 1127 vixisse tradunt.
(24) Vilaui B. Joannis illuslraviinus 27 Januarn,
445 VITA BEAT/E 1D_E. . _*tV
plice alt: Ite, pro certo scienlcs quia proxinio die A Ida? saneiissinia? decLaranda translulerunt. Fama
Dominico, viva vel morlua, in ecclcsia de Wasl ilaque non tacet, sed clamat; quoniam veritas pro-
mansura fucro. Cumque mors inevilabilis ad eam , bata compellil. Yolavit igitur redolens aliestatio
pra?destinala hora debitum suum susceptura, ve- miraculorum sancla? usque ad cjus propinquitati.
nisset, media uocle Dominica (26), Idibus Aprilis, proximos iti Alemanniam; qui glorificantes Domi-
sanclissiina? Ida?spiriius carnis ergasttilum vitamqtie niiin super his audilis, inodum tamen quo possent
pra?seiilem exuit; atque vitam sempilernam possi- corpus fi. Ida? illuc transferre niedilali sunl. Sta-
dens, jucundiiaiis amictum induit. tuerunl aulem quosdam, tali negotio docliores, ad
12. Tunc quippe, ut juslum fuerat, dignanter et locum in quo jacebat miltere; sed nihil conlra sta-
valde veneranter corpus coinposiluin, in ecclesiam tulum Dei pra?valuerunt. Cognita autem fratres loci
anteallarc, non sine lacrymosis gemitlbus suspi- eorum fraudulenta callidilate, servare tbesaurum
riisque ineuarrabilibus, allalum est a fratribus. Vi- sluduerunl alleniius. Opporluno deinde, ul exige-,
duarum et orphanorum, et eorum quorum gerebat bat ralio, consilio inilo prudenlium, fralres pra?dicti
ctiram, voces flcbiles invalcscebani: qiue mullorum loci, visitandi corpus conslituerunt diem. Congre-
aiidientium lacrymas movebant. Fama quoque ve- gatis aulero inultis provincia?, aperlutn est sepul-
locissiuia obisse venerantissimam Idam circumqua- " crucn, et corptis sanctissiraa?Ida? integrum, el indu-
que nuntiavil, qua? usque ad defunctum corpus ejus menlum ejus mundissimum , qui adfuerunl merue-
ulriusque sexus mullitudinem conduxit. Abbas el- rwit conspicere. Nulla vero macula, nullaque conta-
enim elmonachi S. Vulmari.quoniam vir illius Eu- minalio illain, qua?jam per mullos dies ibi jacuerat
stachius (27) Senior apud illos sepullus fuerat, jure mortua , labefaclare nunc usque convaluerant. Odo-
quasi hoereditario corpus uxoris juxta virum qua> ris pravilas nulla aslantes offendit, exinde egre-
rebant. Sitniliter et canonici Bolonia? civitatis, ob diens; sed suavilas replevit satis sufliciens : hoc
reverenliam filii sui Euslacliii comitis, ideoque quia autem , ut dignum est, fidelibus credendum magno
primo monasterium iltorum rea?dilicaverat, sanctis- pro miraculo teslamur.
sima? Ida? eorpus examine sepeliendum requirebant; ^14. Erat quidem interea, qua? pra?clara?vita? illius
ecclesia? (28) aulem fratres, ubi finierat, juste illic refert insignia , ei etiam collata post mortetn virhis
esse sepeliendum asserebant. At vero ulrorumquo fugandi diemonia, sicul quorumdam obnixe asserunt
facta petitio, et eorum ostensa ratio, non pra?value- testimonia. Cuidara nempe juveni, de villa qna? vo-
rtinlcontra pra?sagium , quod dixerat beala, vivara catur Vertum , spirilus nequam apparuit, ad simi-
vel ntortuam ad Wasl se Dominico die proximo esse liludinem bovis, auferensque ab eosensum, intravit
p
sine dubio mansurain. Sublalum exinde corpus, in iJlum : faciem quippe miseri juvenis valde fero-
sancta? impleta prophelia, ad locum ubi jacet, de- cem, cassam et terribitem vocem, ul mos est, fecit
portalum fuit. Congregatis autem ibi nonnullis re- dsemoiiiiini; oculis circuraquaque respicere lorvis
ligiosis personis , plebisque coacervata multitudine, el lerribilibus, fetidum cmillere spuium ex fauci-
sepullura?, postnimias a circumstantibus lacrymas, bus, proferre singultiis, et stridere clcntMjtisfecit
cum gemitibus mullisque clamoribus eflusas, digne e.um matigtius. Illum itaque cum ad nonnulla pa-
aiqne honorificc tradilur. Hunc ergo locuni Dei fa- renles ejus pignora sanclorum duxissent, nibilquo
miila vivens corde animoque dilcxit, el modis qui- profecisseni, tandein ad septilcruin B, Ida? adduxe-
bus potuit ad incrementum provexit. Nunc aulera runt. Quem ex allo merilis sancta? Dominus pro^
ei amodo eliam morlua , meritis atque prodentibus spiciens, post triduum rediit sanus et incoluinis, et
miracults prolegtl et munit. Debiles iiainqiie sive iu fide quam boslis ei abstulerai, nibil deflciens.
infirmi diversis pro infirinitalibus ad sepulcrum ejus 15. Aliud quoque non dissimile huic miraculo
venientes, si non ha?sitant in fide, sananlur , pne- miraculum, per merita ejusdem Deo dilecta?, pcrpe-
stanle Domino nostro Jesu Chrislo, qui cum Patre tratum a multis asseritur , atque , ul dignum est,
et Spirilu sancto vivit et regnat Deus, per omnia n memoriter pro- inagno recolitur. Villa qua?dam no-
sa?cula sa?cu)orum. Ameu. mine est sila non longe a nionaslerio, in quo
CAPUT IV. multa infirrois nunc usque sanitaium beneficia pra?-
Corpus incorruplum. Miracula posl mortem. stat lda beata; cujus anle luiiiuliim quidam da?ino-
1.3. Sepulla qtiippe beatissima Ida, in loco qui niacus, ex supradicla villa, ligalusadducilur, pa-
nuiic usque vulgari sub appellalione dicitur Wast, rentes autem et amici ejus cum lacrymis pro co
sicul Ii.lidivina promiserat censura, cujusque sexus bealissima? suppiices efllagitabant suffragiuin. Qno-
noiimilli a diversis languoribus sanari cceperunt; rum devotionem fidemque, meritis et intercessiont-
quos utique non ha?si(ans ad sepulcruro ejus fides bus Ida?venerabilis , suscipiens miscricors et mise-
perduxit. Famam quidem miraculorum, non solura rator Dominus, sicut paralyticum coram se per
per cireuitum , veruin etiam longe lateque merila legulas submissum sanavit, ita islum a da?moniS

(26) Morluam videri anno 1113, sepluagenaria Senior appellatur respeciu Eustachii III ejus lilii,
inajorciu, supra diximus; eralque Dominica in qui dum ba?c Yita scriberetur adhac vixisse vi-
Albis. delur.
(27) Ettstachius, licct filius Eustacbii 1comitis , (28) Ecclesia B. Maria? dc Capclla.
447 . AD GODEFRIDUMAPPENDICES."— APPEND. I. 448
oppressione libcravit, et in se recono.iliatiim, exsul- A Surdus auttil, mutus loquitur, possessus a daemone
tanlibus qui cum adduxerant, ad domum suani rc- liberatur (Mattli. xi, 5). Facto aulcm mane, pro
misit. audilo miractilo, non solum parentes, veriim eliam
16. Atlmiraiinne dignum el recordatione aliud vicina? allinilaiis multi, ctim oblationibus laudes et
manifestandum est fldelibus miraculum , quod ad gratias Deo et S. Ida? gralulanles obtulerunt, gau*
laudem sui nominis et ad veneralionem sanctissima? dentesque recesserunt.
Idae peregil, ob merita ejus.divina clemenlia, su- 17. Beata ilaque Ida dileciionem Dei, qua?prima
pradictis aaquale miraculis. Idem vero inimicus ge- cst, et proximi'generat ainorem , qiiain vivens hA-
neris luimaiii, qni semper lanquam leo rugiens cir- buisse dignoscitur , posl roorlem eliam non deseruit.
cuil qumrens quem devoret (I Pelr. v, 8), quamdam Hac igitur dileclionc propinquos, nec non natione
de terriiorio Boloniensi mulicrculam invasit, ejusque longinquos nonnullos, sanasse a variis languoribus
spiritum bonuiii expnlil, et in ea sibi sedem paravit. probatur. Contigil aulem quod improba el misera
Peragratis quippe ctim illa multis sanclorum locis, inflrmiias febrium, filii sui filiam , Bolonia?comilis-
parentes non proficieiiles ad propria reversi simt. sam, nomine Machlildem (29), acriter arripuit: ista
Torquebatiir acrius misera quam prius a da?mone, vero non modicum per lempus nimiis attrita dolori-
ainissisqiic anima? corporisque virltitibus, discer- " bus, tantlem confitlens atque pra?sumens de beaiis-
pens etdilanianssejacebal ligata. Mater vero sua, siroa?Itla? sanctitaie, simul et ejus ex qua descen-
recordata sanctiiatis et poientia? sanclissima? Ida?, derat consanguinitale, sananda sepulcro venerando
super hujusmodi infirmilatem habita?, filiam una cutn multis se pra?senlavit: qu;e, dum dcvolis et
cum nonnullis parentibus, infirma? gavisuris de libc- mulliplicatis precibus beatissima? merita poslulas-
rationc siiniil elsanitaic puella?, ad S. Michaelis, in sct, pnst aliquanlulum mora? sana et incolumis re-
qna mitltis Ida sanclissima operabalur saluiem, vc- cessit. Sic uliquc, mandaluin, quod in lege ainicum
nerunt ccclesiam. Qui, dum anle cujusdam altaris diligere pra?cipit (Lev. xix, 13), vener.ibilis Dei
pra?sentiani cttm inlirma excubassenl per triduum, famuta implevit IJa. Illud aulem Sapientia? quo di-
magna cum devotione rogarunl, ul monacbi eccle- citur : Ego diligenles me diligo (Prov. vm, 17),
sia? iiilirniani portari sinerent ante sepulcrum sanilalum graliam largiendo famulanlibus sibi,
S. Ida?; quod factum esl. Eral lunc quidem Vigilia alienisque, si corde supplicanl, adimplel.
B. Joannis Baplisla?; vesperlinis autem peraclisofli- 18. Cuidam namque Hugoni monacho, ei devo-
ciis, pcr mcrila S. Ida?, ulrainque salulem adepta tissime nocte dieque servienli, passione febrium ni-
puella, ccepil vocare malrem , et se sanam et iiic«- _ mium afiliclo, non sperala? sanitatis, ob familiarita-
luinem professa est. Sic enim per istam Dei solila? tem et servilulem, quas sancla? viventi et morluas
pielaiis gralia, interventu beata? et venerabilis Ida?, impenderal, graliam exhihuit. Tu aulem , Domine ,
refulsit : sicut de alio per Evangelium dicitur : miserere nostri. Deo gratias.

(29) Machtildis sive Matbildis, nala patre Eusla-
cliio III et Maria filia Malcomi regis Scotia?. Nupla
ca ftiit Sirphano comiti Blescnsi et Moritnnii, el pcr
eam Itolonia?, nec diu post in regein Anglia?coro-
naio, scilicet Kalendis Januarii anni ll56;etsu-
perfnii Matbildis regina iisque ad anniim 1153,
sepulta in villa rcgia Ferasheiin, in qua conventum
monachoruin el mansionem corum ipsa disposue-
rat, uli scribil Joannes prior IIagusta\densis , qui
tunc vivebat, in Appendice ad Simeonem Dtinel-
mensem. Quia anclor Yila? hiijus malrimonii non
meminit, arbitramur anie illud lempus eiiro scri-
psisse.

ALIA VITA.

AUCTORE JOANNE GUILLEMANS CANONICOREGULARI

(Ex ms. codice Rubem-Vallis.)

PROLOGUS. D valeamus; alque illam deleclabilem vocem Doraini

1. Festivitates sanclarum vitliiarum curriculosa
per anni lcmpora diini revolvimus, immensas divi-
narum virtutum laudes soli Deo rcferimus : earumi
iiiliilominiis exemplis ad amorem ccelestis palria;>
properare conamur, quatenus ad mansionem per-
pctui decoris , ubi lux summa? claritatis refulget ,
Auctore sumino juvante, per angustum callem qu i
ducil ad vitam, conseculuri per cos et cum eisdcn i
fructum sexagesimutn, pcrpeluis nisibus inccdcn \
audire, dicenlis : Venile , benedicti Patritt mei, per-
cipite regnum quod _ vobis paratum est ab origine
mundi (Malth. xxv, 34), pro laboribus, quibus slu-
diose certastis : ibiqtte immarcessibiles coronas
accipiclis ab illo qui dicil : Venite ad me, omnes qui
laboralis el onerati estis, et ego reficiam vos ; jugum
enim meum suave est et onus meum leve. (Mailh. xi,
30.) Et Apostolus ait: Quis nos separabit a charitate
Christi? Tribulatio an fames? an (rigus? anmors?
 Ui ALIA VITA BEATJ. IUM. 450
an vita? cin perkulum ? an yladius? (Rom. VIII,35.) A viter etlucaveral, ad locum Wast appellatum, in»
El ileruni ipse Doniiniis in Evangelio ait : Ignem stanter ac devole supplicavit; atque obnixis prcci-
veni mitiere in terram , quem volo ul ardeal (Luc. bus exoravit, quatenus inler fratres eam ha?redi-
xu. 49). Ilis solali sacris adminiculis, bosiis anliqui taret. Sanctus aulein ac Deo dilectus Hugo ha?c
calccmus insidias : ul cura beata Ida nobilissima audiens, ejusdcm pelilioni satisfccil, deslinans fra-
mairona (ctijus gesta hic breviter inserere curabi- Ires ad monasterium conslruendiiin de novo.
mus, tiim qnia virtuosa sunt, tum quia proposilo 5. Post ha?c conligit ut beatissima Ida in Angliam
nostro congrtiunt; cum ipsa, de qua bic fit menlio, navigaret: qua?, duni quamdam ecclesiam iiigredcre-
de siirpe Carolidarum prodieril, ad scdcm pervenia- tur, obviam habuit quemdam claudum paupcrem,
mus florigerani, pcrpettialiter cum ea reguaturi in peleniein eleemosynam ab ea; qua? non modopecu-
ccelestibus. Amen. ni:e slipem eitlem erogavit, verum etiam illi manura
HISTOIUCA RELATIO VITiE. porrigendo ipsum erexit ac sanavit. Debinc remeans
2. Fuit qua?dain virgo, nnbilissima exorta prosa- cx Anglia , apud Bruxellam , civilatcni Brabautia?
pia , insignis adolescenlula, nomiue Ida ; cujus pa- nobilissiroam, vel circaeam, magna cx parte viias
ter, nominc Godefridus, primusapud imperalorem sua?, mansionem fecit : et juxta Genepiam (51),
exstilil, et comes Ardennensis claruit; mater vero R cum liliis honeslissinie conversans, habitavil. Mon-
ejus non minus nobilis, Doda vocabatur. Erat autero stralur illic usqtie hodie fons- sacri baptislcrii in
eo lenipore inclytus conies Bolonia?, nomiiie Eusla- quo Godefridus ejus priinogenitus fertur fuisse ini-
tius, fllius Eustatii et Mathildis Bruxelleusis comi- liatus.
lissa?, cnjus secundi Eusiatii nxor S. Ida effecta, 6. Faclum est autem posiha?c, cum quadam no-
tres ci filios genuit, videlicet GoJofritlum , Baldui- cte sanctissima Ida una cum fralribus maliilinis in-
imm el Eusiutitim. Ha?c(ilios in onini disciplina et teresset laudibus, venil ad eam supplex qua?dam
timore Dei educavit, el qua?tligna sunl principalu wulier, habenssecum filiam suain surdaroel mulara,
agere docuit, atque ad sanctos et bonos mores in- quam beata mairona prisiina? sanilali resliluit, et
formavit. Iloruin Godefridus, posl mortem avunculi ut in crastina , ab abbate loci illius, puella? sanaia?
sui Godefridi Gibbosi, majorem parlem Brabanlia? pra?benda concederelur impetravil. Qua? puella non
possedil, et posimoduin elcctus est rex et princeps multo posl, insliganie generis hutnani inimico, de
in Hieriisaleni, postquam lerra saneta recuperata quodani viro concepit et peperit, ac perinde in pri-
fuit a Chrislianis, ac post euni frater ejus Baldui- slinas inJirmilatcs decidit, pra?bendamque sibi im-
nus : qui mullis clarueriint victoriisconlra perfida»i pelralam amisit. Sed landcm ob merita venerabilis
gentem Sarracenoruro. Facliimque est ut cuin tan- Ida? denuo consecuta csl misericordiam, el lunc
torinn B. Ida mater esset iiliorum, non sineret eos gratias pro duplici miraculo fralres reddiderunl al-
alieuis, sed propriis lactari uberibus. tissimo Deo. Post modicum pra?fala puella, ilcrum
5. Cumque comes Eustatius vir suus illam con- recidivans, concepil et pepeiit; et ob hoc lertio ce-
spiccret omnibus amabitein, cunciisque placabilem, cidit in prislinas infirmitales, cui B. Ida lertio mi-
el per omnia taudabilem, nequaquam moleste susli- serla fuil, et eam oralione facta prislina? sanilali
nuit; verum eliam ut in bonis perseVerans ad ante- resliluit.
riora et meliora lendere conarelur, admomiit. San- 7. Tandem venerabilis Ida, dum debile ac lene-
ctavero Ida ut cognovit erga se viri sui Eustatii rum corpus suum vigiliis, jejuniis, atque oralioni-
comiiis Bolonicnsis volunlatem bonam, ccepit ecclc- bus conlinue casligasset, infirinari ccepit ac de die
sias construere, patiperes recreare ac ditare, ac in in diem nimiruin deficere; et sic ad finem quasi jam
oroni opere charilalis et misericordia? perfecla proximum lendebat. Audienles vero monaclii de
cxistere. His igilur devotis studiis dum cleganier Wasl, quod sanctissima mater eorum spiritualis
pollerel, vir ejusEustatiiis comes in Domino mori- ageret in extrcniis , cccperunt valde contrislari de
tur : qua?posl ha?c, ipso sepulto , ad parenles suos p] morle ipsius. Media igilur nocte Dominica, Idibus
revertitur. Ha?c B. Ida post morlem viri sui san- Aprilis, sacralissima? Ida? spirilus carnis ergastulum
ctissime vixit; quin et in vita et post mortem suam deseruit, ac vita? prasentis exuvias subiit, atque
claruil miraculis. Denique priroo venil ad quaindam vjtam possidendo perpeluaro , jucunditatis amictura
ecclesiam, in honore S. Walburgis virginis dedica- induere meruil.
tam orandi gralia; el vidcns eminus muliercm 8. Tandem , ut justum fuerat, corpus gloriosa?
hydropico morbo per tolum corpus opprcssam, eam matrona? ante altare, non sine lacrymosis gemiti-
propriis manibus de terra levavit; et orans ac eam bus, allatum est a fratribus , ibique honorifice se-
sanans, ad propria repedare perroisit. pulium. Hunc etenim locum Dei famula vivens di-
i. Adveniens'autero venerabilis B. Ida ad Clunia- lexii, nuncaulem et mortua prodentibus miraculis
censis ecclesia?fratres (30), S. Hugoni, ejusdem ec- munit ac protegit. Debiles namquesive infirmi, di-
clesia? reverendissirao abbali, ut railleret quosdam vcrsis languoribus obsessi, ad sepulcrum ejus ve-
de discipulis suis , quos in disciptina regulari gra- liienles, si non ha?sitant in fide , sanilatem repor-
(50) Videtur potius pcr lilteras aul nuntios niissos (31) De Genepia et vico vicino Bascio allodj»
ad S. Htigoneni ha?c peregisse. B. lda?, iufra a_emus.
451 AD GODEFRIDUM APPENDICES. - APPEND. L 452
lant. Corpus autcm beatissima? lda? post innlta A . febrium nirais ahTiclo, ob familiarilatem et scrvilu-
tempora illiesuni invenlum esl, alque ab omnimoda lem , quas illi in vita et post niortem sstpissime
corruptione alienum : ad ctijus sepulcrum quidam impenderat, graliam sanitalis exhibuil; pra?slanle
obsessus liberatus esl a da?monio, sirojliler et qua?- Doinino nostro Jesu Christo, qui ctiiit Deo Palre ct
daro obscssa. Cuidam quoque viro, nomiue Hugoni, Spiritu sanclo vivil et regnat, Deus trinus eiunus,
eitlem matrona? devolissima? servienti, el passione per infinila sa?cula sa?culorum. Ainen.

DE B. ID.E REBUS GESTIS

ANALECTA EX VARIIS AUGTORIBUS.

CAPUT PRIMUM. B sui oppida et ditioncm templis ornat et sacerdotiis.

Beneficia ecclesiw Lensiensi et coltegio canonicorum Assurgil igilur Mariana basilica, ct consummalam
prwslila. ut veuit S. Lietherlus, Alrebalium el Camaraceno-
1. Lensium sive Lendium, quod Lenensecattrum rum pra?sul, sacraturus , placuit Ida?et Eustachio
dixit Baldricus in Chronico Cameracensi lib. u cap. comilibus , S. Vulganium, cujtis corpore poliunlur,
22, est oppidum hodierna? Artesia?, quatuor Duaco alterura jungere templi pra?sidem. Accedebat et
et quinque Atrebato distans leucis, cum amplo ter- aliud ad id pra?standum non leve incitainenluin,
rilorio , antiquis comilatu, qui ad jurisdictionem quod magnus ille quondam Canlorberia? Anglicana?
comitum Boloniensium olim pertinuit, etab Eusta- arcbipricsul, derelictis suis transmarinis, in Mori-
chio 1 comile donalus est Lamberto, filio suo se- nos angelico monilu transfreiasset, et Bononnesium
cundo genilo; quo absque liberis anuo 1055 de- septem annorum spatio egregie excoluisset; nec
funclo, comitaius iste devenit in polestaiem Eusta- porro deseruisset, nisi xenodoxia?, per nimiam mi-
chii secundi et B. Ida? ejus conjugis, qui collegium raculorum lucein insurgentis, metus, ad aliam ere-
canonicoruro Lendiensium pra?diis ac privilegiis do- mura qua?rendam, propulisset. Hinc non mirum si
tarunl; an etiam erexerint, videlur conlroverti. ab Atrebalibus sacrum ejus corpus ad Lensiense
Jacobus Meyerus, lib. n Annalium Flandria?, ad |Q oppidum , tanquam Bononici principis comitalum,
annum 1028 ista scribit. Ecclesia Lensensis sacer- transierit. Imo divina providentia factum forsan
dotes habere coepit canonicos unde banc ibi memo- ut Lensii dominatus transierit Bononiensibus. Ha?c
riam leges: uberi calamo Malbrancus de basilica erecta ad ho-
n«rem Deipara?virginis et S. Vulganii archipra?sulis,
Anno milleno, ter deno, bis minus uno,
Hune intrare chorum ceepii grex canonicorum. quem alii polius confessorem appellant. Si tamen
episcopus fuisset, ex iis censendus esset, qui, Anglo-
Meyerum scquitur Georgius Colvenerius, in sitis Saxonibus adbuc idololalris Britanniam obtinenti-
ad Baldrici Chronicon nolis, et addit < eliamnum bus, in Cambriam sive Walliam confugeranl, et
esse ecclesiam collegialam simul et parochialem , in inde in hasce partes transierant, uti Iatius dixirous
qua decanus el duodecim sunl canonici. > Baldricus 4 Februarii ad Vitam S. Lietphardi, eliam episcopi
solum scribit < haberi rnonasteriumcanonicorum,ubi Cantuaricnsis apud dictos Cambros el inde in Bel-
sanctus quiescit Vulganius, > de quo agendum erit gium profecti, et marlyrio coronali. Sed ad inslilu-
ad diem secundum Novembris. Scripsisse autem lionem canonicorum reverlamur , quam ila prose-
Baldricum librum i el n Chronici sui sub fincm vila? quilur Malbrancus.
Gerardi i episcopi Cameracensis, circa annum 1040, 3. < Eximius Ecclesia? splendor ldam ad ulleriora
multis probat Colvenerius. Non reflexit animum ad D et meliora invitavit, atque ad illain insigni canoni-
ista Malbrancus, dum lib. vm De Morinis, cap. 49, coruin collegio condecorandam. Confeclis tabulis
scribit templum Deipara? virgini et simul Vulganio pra?dia el locupleies census attribuit, complura sa-
a B. lda cxstructum et collegium canonicorum fuisse cerdolia instiluendo, quibus pra?esset decanus, a
instiiutum. Placet ejus verba ascribcre. canonicis ipsis ob vita?probilatem et necessarias ad
2. Ida , Euslachii comiiis uxor, animadverlit Len- id muneris doles deligendus. Lensio inerant duo
sium oppidum tenui admodum a?de excoli : unde minora sacraria, divos Laurentium el Leodegarium
apud Eustachium maritum questa suaviler, dixit martyres in pra?sidem suspicientia : eorum episco-
sibi in animo csse magnificum illic lemplum ad Dei- pales redditus in canonicorum usus ac disposilionem
para? honorem a?dificare. Non illubens annuit Eu- convertit Lietberlus episcopus. Ca?lerum qui in Len-
stachius, imo gratissimum esse sibi lestatus est siensi ecclesia olim legebanlur versus, lemporis
uxnris extranca? animum, quo in mariti proprias borum insliiutorem indices, hisce interpunctionibus
ditiones ita piis monumentis adaugendas feratur. sunl aiflciendi:
Quod inagis Cbristianum possit excogitari connti- Anno milleno, ter deno bis, minus uno,
bium, quam ubi conjux, palria sua relicta, conjugis llunc intrare chorum cwpit grex cunonicorum.
453 ANALECTA DE B. HM_ REBUS GESTIS. 454
Comperlo enim in libriseditis idrefcrri ad aiinuro A dictiotic vni. > Rcliqua cum stibscripiionilms ap„d
1028 sic describentibus ler deno, bis niinus uito; ct Mira?umlcgi possunt, potissirauni confirmalio redtli-
male : cum saiis appareat eo anno ldam necdum iiium ct pos.cssionum qu.u ad tlict.tni ccclcsiam
hanc lucis usuram hausisse, et neccssario bis tcr dc- pcriincnt
nos anuos supra mille accipiendos, quos uno miniis CAPUT H.
numerando annum 1059 coraperies, scilicel Itla Monasleria m comiiatu Boloniensi exstructa el re-
Ihalainos suos anno 1057 ineundo, el honoriflco suo slauralci, monasterium Capellw fundaium.
ingressu Lensiiim condecorantlo , jusseril eam condi 5. Dc monaslerio S. Viilmari, intra muros Bono-
basilicam, et biennio post collegium canonicorum niensesaB. Ida jam lum vidua crccto, ct alio mo-
introduxeril. > Ha?c Malbrancus subliliter satis lor- nasterio S. Vulmari in Nemore rcslaiirato, supra
quens anliquos illosversus. Arbilrauiur potius ecclc- egimus. Iliscc lcrlium additur Waslense iuonasle-
siam diu ante condilam fuisse, et ab Eustachio pri- rium , ab ea conslrucimn , et S. Micbaeli sr.cratum,
mocoinile Boloniensi el Lensiensi ejusque conjuge ubi et sepultura? mandata csl. Malbrancus lib. ix
Malhilde collegium canonicorum anno 1028 ftiisse De Morinis cap. 55 asscrit se ibidem fuissc < et leu-
inslitulum. Movet nos ad id ita arbitrandum charla cis binis Bononia dissilum essc Wisantum vcrsus ct
donalionis Euslachii H et B. Ida? excusa a Mira?a " Wasconvillare > olim d ctiitn; sed abcrral, dum
lib. i Diplomatura Belgicorum cap. 38 et contractius canonicortim collcgitim fuisse scribil. Fuii niona-
in nolitia Ecclesiaruin Belgii cap. 101, unde isla bic sterium Benedictinum, sccundum rcformaiioncm
damus qua? ad inslitutum pertinenl, et sunt ejus- Cltiniacensem , monacbis ab ipso Cluniaco a S. Hu-
modi. gone abbale transmissis : uti auclor Vila?, qui nobis
4. Ego Eusiachius Boioniensium comes, el uxor Wasiensis fuisse videtur, mtiltis explicet :
mea Ida, ecr.lesiam in loco isto, qui appellatur Lens, 6. Quarlum ab eadem simiiiter vidua conslru-
ab antecessoribus noslris honoriflce conslitutam, ctiini, est monasierium S. Maria?dc Capclla diclum,
specialiler cupimus exaltare. In principio funda- in quo vitam hanc mortalem exuit, ad mcliorem
tionis, terris el libris et conditione liberali fuit do- migratura. Joannes Iperius, in Chronico Bcrtiniano
tala : sed pra?sumptio temeritatis el invidia diaboli capitulo 39, par. 2, banc fundaliouem tribttit Eusta-
ecclesiara cum libris, el privilegium cum signis com- cbio et B. Ida?, quasi adhuc ille anno 1090 vixisset.
burens, annullare pulavit universa. Sed quod dele- Verba ejus sunt ista: < Anno Domini 1090, Eusla-
vit per invidiam , favenle Deo et domino episcopo chius Bolonia? comes ct uxor ejus Ida , parentes et
nostro Lielberto, volumus emendare per benevo- „' genitores illius clarissimi et illustrissiiui Godefridi
lcntiam. Liberam igitur potestalem concedimus deBullione, ac Balduini, postea regum Jcrusalem,
canonicis assumendi quemcunque voluerint advo- fundaverunt monaslerium ;B. Maria?de Capella , in
catuni, qui tandlu el non ulterius eorum rebus vel lcrra da Merck , juxta Calesium , in loco qui prius
eoriiin causis pra?sit, quandiu eis placuerit. Allaria dicebalur Brocham , et monachis Harocnsibtis insti-
etiam S. Maria?el S. Laurenlii ab omni servitule tuerunt : ubi et ipsa Ida comiiissa undecim de ca-
libera esse oslendimus. El ut nostra ecclesia foret pillis B. Maria? virginis , quos ab Haslulpho Hibero
a?qualis aliis, qua? gaudenl dote libertalis, sciticet regesmagnis precibus impetravil, cum aliis sanclo-
S, Maria?Alrebatensis et S. Gaugetici Cameracen- rura reliquiis ibidem obtutil. > Ha?cJoannes Iperius,
sis, mullum laboravimus, et, Deo gralias, laudante abbas S. Berlini creatus anno 1369, niorluiis 1380 :
Lietberto episcopo, ad finem pra?duximus... Anno quo ducentis annis senior Latnbertus Ardrensis,
ab Incarnatione Domini 1070, indiclione vm, in ascribit eam fundationem B. Ida?vidua? in suo Cro-
basilica S. Maria? ha?c peregirous. > Ha?c ibi, cx nico Ghisnensi, cujus haclenus inedili capiti 31
quibus liquet ecclesiam ab antecessoribus fuisse hic pra?figilur lilulus : Quomodo Ida Boloniensis co-
constitulam, sed invidia malevolorum combustam, milissa fundavit monasterium B. Marim de Capella :
ab Eustachio el B. Ida emendatam et reslauratam, D et cuin cap. 50 acium fuissel de Andrensi ccenobio,
el denuo dedicalam : uli S. Lielberlus in subjuncto a Balduino comite Gbisnensi instaurato , isla diclo
diplomale indicai liis verbis : < Ego Lietberttis, Dei cap. 51 referunlur.
gratia episcopus Cameracensis , justis petitionibus 7. Unde ad lam pia? opcrationis imitalioncm Lo-
comitis Eusiachii et uxoris ejus Ida? comitissa?, cc- lliaria? ducis Godefridi quondam filia , Boloniensis
clesiam, quam apud Lens in honore sancla? Dei Ge- comilis Euslachii quandoque vidua, Godefridi el
nilricis, Dei cooperante misericordia,consecraviraus, Balduini (in Juda?a?regno, sancla Hierosolymorum
et ejusdcm loci canonicorum sustentationem sive civilate ab Arabicis et Sarraccnis aliisque gentibns
gubernalionem, ab omni exactione episcopi el mi- alienigeniset incredulis, in manu forti etbnchio
nislrorum ejus, censu videlicet vel redditu , amodo extenso cum Antiochia viriliter expugnala, penitus
liberam esse permiltimus. Et, si quid amplius liber- liberata , regum Hierosolymorum) et Eustacbii no-
tatis ecclesia S. Gaugerici Cameracensis, imo eccle- bilissimi Bolonia? comitis mater, nomine et vila?
sia S. Maria Alrebatensis habere dignoscuntur, ipsi sanctltate venerabilis Ida, Bolonicnsis comilissa, in
Lensenses canonici simili pace sua possidcant. confinio Mercuritii, in vllla Brucham oliro noroi-
Actum apud Lens in basilica S. Maria?anno 1070, in- nala, sub honore beata? et gloriosa? seroperque vir-
iSR AD GODEFRIDUMAPPENDICES. — APPEND. I. 456
ginis Maria?fundavit ecclcsiam, cl insigne rcligionis A ad missaro domini papa? pra?sentem esse contlgerit,
iiionasleritim inslauravit : et in eadem ecclcsia, libruni lenere debet subdiaconi, dum itlCrosubdia-
jtios ab Hibero rege Anslulpho, iion sine maxiroo conus Epistolam proiiuiiiiavcril. Sed ne in dispeu-
labore et sludii diligenlia , perquisierat et iinpetra- dium, militibus noslris niuriuuraiitibus, vcrba pro-
verat cjusdem beata? virginis Maria?, super aurum Irahamus, de hoc sanctissimo loco et monachis iu-
ct lapidem pretiosum, preliosissimos undecim rc- habitanlibtis religiosis hoc tanlilltim dixisse sufficiat,
condidit capillos et collocavit, et cum aliis innuine- quosqiie majori et ferventiori studio, loco et tem-
rabilibus sanclorum reliquiis, sancto loco oblatos , pore ad alia qtnedam interserenda , ad ipsos scripto-
pra omnibiis inslituit honorari : simulque agiuin riam pennam convertamus. > Ha?cibi : et mox ca-
inonacliorum ronventum ex Ilamensi monaslerio, pile 32 agilur de conslruclione Ardensis ecclesia?,
ab Eiigelramino Lileriensi domino imper constrncto, et ad imitaiionem pra?ponilur, < monasleritim B. Ma-
cum venerabili viro Ravengero abbale sumpium , ria? de Capella ab Ida Boloniensi comitissa aedifica-
aliosquc honesta? et religiosa? vitne fralres , in mc- tum, > ubi sub finem dicitur, < ecclesia B. Maria?de
moriam sancla? Dei geniiricis scmpcrque virginis Ma- Capella funtlata, anno 1091. >
ri:e et veneralionem in perpetuum exlollendiun, 9. Est vetiislissimtim et nobile monaslerium or-
" dinis B. Benetlicti, in marcliia pagi Pictoniei situm,
pereiini Dco perenniler et jugiler servituros , insti-
tuit, et in pra?paratum Dei inlroduxit babitacuiiim. Carogiun S. Salvatoris ex quo dictns supra Engel-
Hic siquidem locus S. Maria? celeberrimus, duwi ramiuus, dominus Lileriensis, monachos addttxil,
nova adbuc cl tenera sancta? religionis ibi pullularet et in monasterio Ilaineitsi, circa annuiii 1084 intcr
infanlia, virlulibus insignis, miraculorum frequenlia Lilerium et Aeriaro construclo, collocavit. Hinc vero
gtoriosus, cbaritale et religionc sanclissiiuus, rcrtim assumptus Ravengerus cum aliquot inoiiachis, pri-
abunilanlia adinodum locupletatus, persouis nieruwi mus conslitutus est abbas S. Maria? de Capella,
compositioneei liberalinm arlium, non minns quam et donalioni Manassis couiilis Gisnensis, facla? ino-
theologica? scriptura? informalione, cujttslibet hon»- nasleiio Andrensi, subscripsit anno 1097, apud ci-
ris subliinatione et pra?lalione dignis, abiindanlissi- tatum ante Du Chesne pag. 58, ex relatione Willelmi
inus, fama? (absit omnis invidia? lividilas) pra?conio abbatis in Historia Andrensi. Inter successores fuit
nominatissimtis, omnibus locis eminebat, et pra?- Tbeodoricus, qul a Balduino domino Ardrensi ec-
eminebat adjacenlibus : utpole quem divina inde- clesiam Ardrensem cuni collegio canonicorum anno
sinentcr sua Deus illustravit pra?sentia, ct qticin ca, H44acccpit, ila ulmorluo aliquo ex dicta? ecclcsia?
qua olim perfusa esl beata Virgo, ccelesli visitavit n canonieis aut clericis stibslilueretur monacbus :
gratia, et pie posccnlibus ibi innumera praslilit deinde eiiam ab eodem domino Balduino emilmo-
bencficia. lcnJintim de Bramis cum adjacentibiis lerris, in
8. < Tanti ergo nominis ct vencrationis fuisse quibus cellam monachorum conslitiiii, eisque Cara-
crcdilur locus ille, qnod tpiidam adjacentis terra? no- doclnun primtim priorem coiisliluil, postea in Ec-
biles , aliique Clirisli fldeles populi, si quas habe- clesia S. Maria? de Capella abbatem. Qua? omnia
bant ecclcsiolas, vel alia aliqua ecclesiastica bcnefi- late describit Lamberlus, mcmorali domini Ardren-
cia , vel eliani pra?dioIa, aut eidein loco ex integro sis filius , ac presbyter ecclesia? Ardrensis , in su;t
cx toto conferre, aul aliquo subjeclionis titulo inno- Hisloria Ghisnensi cap. 137 et tribus sequentibus ,
dare ct subjugare satagebant; pulanles et reputan- etexeo Du Chesne pag. 1609 et sequeniibus. Fue-
tcs , imo pro cerlo credentes et agnoscentes, suas runl ha?c accuratius deducenda conlra Iperiuni,
ecclesiolas liberiore slare et militare proventu , si cujtis errores Meyerus, Mira?us, Malbrancus et alii
tani sancto et venerabili loco aliquo sitbjectionis descripseriinl: et confirmanda erat ancloritas scri-
nodo subjiccrentur, quam si in propria qtialicun- ptoris, qui monasterium B. Maria?de Capella, supra
que , prout conslilula? sunt, libertale persisterent in Vila , asserit a B. lda vidua construcium fuisse.
et pernianerent : sic enim ipsis el hoc ipsum atljudi- D Munus undecim capillorutn Deipara? virginis a B.
cantibus meliori nomine militarent, et amplioris Ida donatum ecclesia? Capella?, acceplunt erat ab
iitulo auclorilalis radiarent. Locus enim ille ab om- Hibero rege Ansculpbo Iperio Haslulpho, Malbranco
ni lurpitudinis cl exactionis el indebila? consuetti- lib. vni, cap. 80 Haistulpho Hibernorum rege. Porro
dinis olijeclu liberrimus esse cognoscilur. Unde cl pluresliinc adlmc in Hibernia dominabanlur reges,
capella dicitur, capella, inqiiam, sumnii ponlificis, poslea sub annuin 1172 ab Anglis subacti : noinen
videlicet domini papa?, in honore B. Maria?virginis tamen adco niaiiifesle et Gotlliicutn, ul ionge con-
coitslructa. ln cujus libertatis auctoritalem et me- sullius videalur intelligere aliquem isiius nalionis
moriam , illius liberi loci ecciesia singnlis annis regulum, in Iberia sive Hispania. Silum fuisse mo-
Ecclesia? Romana? debct duodecitn denarios; quosi nasterium Capeila? (radit Malbrancus, < Markium
simul collectos per quinquenniuro vel dccenuiuni, inter el Scalas, seqtienti sa?culo Calisium diclum, in
abbas loci illius sanclissimi mitlil Roinain, ad stia?: pra?tlio juris Bononici Broucham appellato, Marr
libertalis, ut diximus , cognitionem. Habet autenii kiensis lerritorii : at Lamberto Ardrensi ponilur in
abbas illius loci in Romana Ecclesia lalem digni- confiniis Mercurilii. In generali regislro beneficio-
laietn, quod si ipsum abbalem in Romana Eedrsia i ruiii diojcesium Gallicauarum, iu dicecesi Bolonicusi
 457 ANALECTA DE B. ID^ REBUS GMSTIS. 458
memorantur png. 10 < collationes scti prnesentalio- A Gotlefridi, el comitis Eustachii tloniini mei , eccle-
nes citratorum undeeim, el capcllaiiiarum noyem siaro cum decimis et universis ejus reddilibus, per-
abbale de Capella dependetnes : >inter quas stinl petuo jure lenendam dedi supra dictis fratribus, in
capellania? ecclesiarum Ardrensis, Ogensis et Mar- idipstim filiis meis Godefrido, Euslachio el Balduino
kicnsis , e qiiibus oplime colligitur quod antiquus mihi cooperantibus. Filius quoque meus dux Gode-
bujus monaslerii situs fuerit per contintia inter fridus in eadem villa Genapia quinque mansos lerra?
Anglos el Francos bella mutalus. donavit iisdem fralribus , ad quos ego poslea in
CAPUT III. augmentumconcessiqiiasdampartescircumjacentes,
Vnria beneficia prwslita monastcriis, Tlulloniensi, plane sexlum mansum continenles, ab omni comi-
Affligemeusi,Berlitiianoel Lensiensi. Visainexslasi latu el censu iributario liberos et expertes. Insuper
Hierosolyma capia. autem quidquid sibi vindicabant, quippe quod a
10. Goiiefridtts Barbatus, dux Lolharingia? et prioris doni lempore possederant, sive in silvis, sive
paier B. Idas fiindaral Olim prioratum S. Petri in in pascuis, sive in satis, eis concessi eadem liberlate
inunicipio siio Bulloniensi, acceplis monachis e cce- qua lenui: sed et otnne participium in silva et reli»
nobio S. Huberti. Adjunxit aliquam dolem Gode- quousuariocomrouni, in hoc nihilomi-us meis filiis
fridus Bullonius, charta donalionis siguata Builouii " consentieniibiis mihi. Factum est auleni apud Tra-
anno 1G94, a Mira?oin codice Bonalionum, cap. 67, jeclum in ecclesia S. Servatii eonfessoris, pra?seiili-
et Nolilia EcclesiaTtiinBelglcarum, cap. 11, vulgala : bus etiam reliquiis S. Gertrudis, pro simili negolio
in qua ista babet Godefridus : < llatic meam iuten- illuc tuncallatis;.. anno Incarnalionis Dominil096,
lionem cum rclulissein matri mea? Id;c, pr;edicti anno profeclionis Chrislianorum contra paganos
ducis filia?, cl frattibus ineis Balduino el Etistacbio; Jeriisalcm. >
coruin deintle cousilio et consensu voluntario, ec- 12. Cuiii paulatim majore senio gravaretur B.
clesiam nosirani, noslri proprii et ha?rediiarii jinis Ida, non destitil piis operibus insislere, sed merila
tle Baseio.dcstinavirouset donavimus adaiignier.lum stia auclura, tlolavit S. Berlini monaslerium : cnjus
pra?tlicta?eleetuosynic -nvi mei Godefridi, donandam oblationis ciiariam edidil Miracusin codice Donatio-
perpetiialiler B. Pulro ct B. Huberlo. Quod doniini, ntun cap. 70, ct contractius in Notilia Ecclesiarum.
ut ratum et firmum esset, eamdein maircin el fra- Bflgii.cap. 121. Ex priori hic inserimusqua? sequun-
ires mcos nicctint Biilonitim dtixi, et in pra?seniia lnr: < Cuin constel unicuique incerla et inimineis
opliuiatinn rocorum , vcsliluram pradieta? ecclesia? mors.quam necessarium nobis sit, saluti noslra?,
in Baseio, sinc ulla caluinnia et contradictione, si- r, bonis operihus eleeniosynarumque largitionibus ,
nmi dcposiiimus super allare B. Pelri. > Est diclum insistendo , consulere , quolidianus muodana? rci
Baseiuin vicus Gallo-Brabantia?, versus comitatum dcfectus satis oslendit. Unde ego Ida, Boloniensium
Namurcensem, vulgo Basy, in territorio Genapienss Dei gratia comilissa, noliflco tam futuris quam pra?-
ad fluvium Tiliam ; in quo vico diximus supra credi senlibus quibuslibet, quod ob salutem anima? «nea?,
ab incolis GoJcfriduin Bullonium natiiin fuisse et nec non pro aniina domini mei comilis Euslacbii ,
educatum. Ipsa auteni Genapia, scu Genapuin, Ni- et pro iiicoitiitijtale filiorum meorum Euslachii,
vellam inter el Gemblacuin , illuslre satis muniei- Godefridi el Balduini (qui contra paganornm incur-
piiim cum veteri arcc, ubi foruni est sive tribunal, sus ex pra?cepto aposiolico Ilierosolyimam profesti
qtiod vulgo dicilttr sumina curia Lotharingia? in qua stuii) oiimes coiisuc:uJines et comilalum, el quid-
atlitiinislrari solet juslilia tam in civilibus et capila- quid ad me pertinebat de terra quam Ondigir et
tibus, quain in clienletiiribus causis, et repra?senlat Berewoldus Deo et S. Bertino ad eleemosynam
atlliuc atiqiiam speciem Lotharingia? inferioris. Hti- pauperum iradideruiil, domno Lambcrto abbati de
jtis loci decimas concessit B. lda monastcrio Afili- ccenobio ejustlem Christi confessoris Bertini et fra-
geniiensi, in cadcm Brabantia Bruxellas inler et tribus ibidem Deo servientibus perpctuo possitlcn-
Aloslum silo : cnjus donationis charlam edidil Mi- D das concesseriin, ea videlicet ralione, ul niillus de
ra?us in codice Donationuin cap. 68 el in Nolilia ha?redibus pra?diclorum virorum de lerra iila aro-
Ecclesiarum Belgii cap. 119 : ex qua hocc excer- plitis usurpare audeat, nec comes Boloniensis , ne-
pimus. que qiiisquam ex parte ejtis de constietudinibus seu
11. < Ego Ida Boloniensis comiiissa, huinitis comiialu illius aliquid exigerc; sed libera et quieia
Chrisli ancilla, nolum fieri cupio lam prasenlibus ad usits patiperum in perpetuum permaneat. Aclnru
quam futuris, signuin mea? dilectionis erga doniiuos ia villa Merck, anno Dnminica? Incarnalionis 1098.
meos el fralres, videlicet monachos Novimonasterii, Signuni Ida? gloriosa? comilissa?... >
cui vocabulum HanTingcm inditum erat ab anliquis. 13. Pra?vatuerunt arma filiorum in terra sancia,
Quoniam quidem inilit muliisque eorum complacuil < B. Ida?parente ardenlissimis precibus bellicum illo-
conversalio et religionis alfeclus, dignum duxi roe rum negotium commendante,eteMorinisspectanle,»
commendare talium oralionibus, ncc in incerto di- uti ex tabuiis mor.asterii S. Vulmari explicat Mal-
vitiaruro sperare, sed haspotius cum eisparticipare. brancus lib. ix De Morinis cap. 6 suis verbis : < Quod
Igitur in allodio raeo ct vilta qua? vocatur Genapia, insinuatum est dc Ida matre sanclissima, planius
pro salule aiiiraa? mea?, patris quoque roei ducis cdissercndiim. Cum ipsa parvum Sautmerium, uf
PATROL. CLV. 15
159 AD GODEFRIDUM APPENDICES. — APPEiSD. I. 460
vocant, id cst parvum cccnobium , quasi a majore A. extrcmos hominum Morinos regius ille apparatus,
S. Vulmari Appendicem, exa?dificasset; et assumptis et regii diadeinatis pia aspernalio perlaia sunt atl
ab illo monachis cgregiam ascripsisset dotem, cura- oculos Idse, matris sanctissima?, sacris misste riti-
vit illttd superiore vel bttjus anni 1099 prioribus b:is operam danlis, in novoillo Vulroarensiiim asce-
mensibus, pcr Gerardum Tarvannensem episcopum, iarnm , Iameiitabunda? Virgini obseqiiciilium, mona-
diva? Virgini lamentabunda? seu dolorosa? sacniri... sterio. >
Igiltir in illo dolorosa? Virginis pcculiari sacrario 14. Morluo anno 1100 Goilefrido rege, in ejtis Jo-
B. IJa diesprecibus cxtraliil; el apud tlivara matrcin ciim snbrogalus cst Balduinus , alter B. Id;c filitis :
et S. Vulinarum loci pra?sidcs, rero filii Gode- dein lertius Euslacliius reversus est ad B. Itlam
fridi bellicam agil ardculissime. Qtii sane bonam malrem suam et comilatnm Boloniensem : qui cu-
fetnina? mentem non stint fruslrali; sed eflecerc ut ravil a Lamberto Atrebatcnsi episcopo Lenscnsiiim
inlcr prccandmn in exstasi rapta, quodaromodo cer- canonicorum collegium, aslipulante B. Ua malre,
ncrel Godcfridum filiutn caslello ligneo suos ani- confirmari. Diploma episcopi ex mss. moniimenii»
mantein, tela in hostes crcberrima ejaculantem, be- Lensiensibus exrndit Malbrancus in scboliis atl ca-
roica impressione priuium omnium mcenia consccn- put 16 li-briix hoc exordio : « Ego Lumbertus, Dci
dentem : denique dici posset omnium qua? illic B ' miseralione episcopus Atrebatensis, justis el ho-
gesla? snnl rcrtim, ad prolem spectanlium, species nestis pctitionibus bonorabilis coniitis Eustachii ee
ei ccelilus lanto lerrarum intervallo ftiisse objectiis. nobiliscjiis uxoris Marice comitissa? nec non et ma-
Nam, ctim jam ab annis compltiribus Bononia?vcr- tris prxilicti comitis, Ida? religiosa? comiiissa? ac-
garet, in eo diva? Virginis et S. Yulir.ari sacrario qiiiescens, quod a minislerio nostro cxigtinl, scire
comperi in tabula exaratum. [Hic IJam, dum sacris volumtis lam procscnlibus quam ftiluris filiis noslris,
inleresset mysteriis, vidisse filium Godcfridum in libertate spirittis Lensiensi Ecclesia? el caiioiiicis
llicrosolymam, cximio stratagemalc ac viribus. ho- ejusdem ecclesia?, ex peiitione pra?tliclariun perso-
roicis, invadenteiti; nec non in regem Hierosolyma? narnm, ratiim et stabile perenni lempore per no-
corotialum.] stra? aticloritatis privilegiuni confirmasse... Daluni
< Qtva?cwn divcrsis tcmporibus peracla sint, vi- Atrebali, annoDei Cbrisli 1106, intliclione xiv, vii
tlentitr media et adjuncla eliam sub ejus memis Idiis Jtinii, anno ponlificaltis doinini Lambcrli epi-
oculos cccidissc. > Deinde cap. 8 de Godefrido in scopi Atrebatensis xtt, rcgnanle Pliilippo rege in
regem coronalo agit et dc B. Ida ista addit. > Eisi C Francia, Roberto Juniorc couiile Flandriic, Eusla-
id inlra templi llicrosolymilani septa gercrctur , in cbio coinite Bononiensiuin et Lensensitim. >

BEi&TJE EDJE

DONATIONES ECCLESIASTiC^.

(Vide supra col. 453, 454, 457, 458.)

0SMUNDI EPISC0PI AST0RICENSIS

EPISTOLA AD IDAM.

(Edidit MABILL.Analecta, nov. cdit., pag. 455.)

MONITUM.

Scripta est ha?c cpistota circiter annum 1059, quo Ida, Eustacbii comilis Bononiensis uxor, in castro
Lenensi pagi Atrebatensis, recentioribus Lensio, Deipara? Virgini lemplum construxit, instituitque canoni-
corum collegium. Pra?terea reliquias undequaque conquisivit, easque intulitin basilicam a se a?tlificalaii),
scilicet reliquias saticti Vulganii, cujuscorpus Lenensi monaslerio canonicorura quiescere lestalur BalJe-
rictis in Chronici lib. n, cap. 22. Hinc factum pulo, ul Ida ex Hispania per Osmundtim episcopum obti-
mierit capillos bcata? Maria?, de quibus in hac epislola agitur. Lege Jacobum Malbiancum in lib. vm De
Uorinis. cap. 48, ubi de Ecclesia Lensicnsi.
*5I GENEALOG. COMIT. BULON. 46_
OSMUNDBS, Dci gratia Astoricensis episcopus, \DM,A hahierunt. Cumque ilerum gens Saraccnorum III-
nobili Boloniensi comitissa?, salutem in Cbristo. spaniam perurgerct, cpiscopi ct omnes viri religiosi
Quoniam tua summa prudenlia invesligare, insu- ad nostras AtpeS, videlicet Astoricenses, qua? ab
per invenirc desidcrat qualiter civilas Astorica reli- Astorica habent nomen, confugere, el quidquid
quias lantas capillorum sancta? Maria? Dei Genitri- pracipuum ducebant, asportaverunl, et in civitate
cis habuerit, et unde invenerit, sancta? petitioni tua? nostra Astorica atque Oveto omnia recotididerunt.
ct investigalioni piissime satagere, prout in senten- Nos vero posteri sic eas habenles, et pra?cepto no-
liis librorum nostrorum invenimus, sitb brevitate stri regis, Videticct Adefonsi, non obviantes, misi-
decrevimus. Invenimus namque qtiod, persecutione mus vobis de melioribus et dignioribus magnam
gentilium urgenle, Hierosolymam septeni discipuli, partem, obsecrantes ut sitis memoratrix Astoricen-
Torquatus et Iscius. cum ca?teris quinque, Hispa- sis Ecclesia?.
niam navigarent, deferentes eas et alias quampluri- Ego vero Adefonsus rex hanc chartam vidi ct legi,
mas usque Toletam pervenerunt. Rex vero Hispa- et qutecunque in ea scripta sunt, propria manu con-
nia? et omnis populus ejus honorifice susceperunt o flrmavi.
eas, et in magna reverenlia la?ti cas, sicuti decebat,

r.TM ATOGl \ GOMITUffl BIIONIMSIUU

ED. L. C. BETHMANN.

(Ap. PF.RTZ,Monumenta Germanim historica, Script. lom. IX, pag. 299.)

Carolingicm domus genealogia primis temporibus ultra Ansbertum non ascendit. Sed postquam regnunt
adepli sunl Carolingi, non defuerunt qui eos pcr Blilhildem a Merovingis deducerent, sciticel ut legili/ao
lcmredilalis jure possidere viderentur id quod revcra per vim tanlum atque ctssensupopuli possidebant.regnum.
Mujusmodi sunl geiiealoqiminfra j); 290 et SS. II, 508 propositw. Eorum vero qui, hac stirpe a regno Fran-
corum dejecta, per Carolum dueem ex illa processerunt, genealocjiamcomplures exliibenl codket>;qui quamvis
multuminter sedifferant, ad unam tamen omnes reduci possunt
A. Formam primariam, anno fere 1090 conditam , qam a Priamo usquc ad Godefridum Bultonensem
descendit. Eam conlinel
\) cocUx Bruxellensis n. 9S25 smc. xn, olim Pamelii, lum soc. Jesu Brugensis, exhibens Roberti et Ful-
cheri Ilisiorias, descriplionem Terrm sanctm, catalogos epp. Ilieros., regum ,paparum, descriplionem san-
ctuarii Lateranensis, miraculum in Saxonia, septem mir. mttndi, genealocjiarnrecjum Francorum, carmen de
Maliumeth, genealogiam nostram.
2) Vulicanus Chrislinm n. 256 post Hildeberli epistolas gencalogiam habet, qum fortasse ejusdem generis
est.
B. Secunda? familioecodiccs dicimus, qui cidem nolilium Quoroodo disjunctum sit regnum Francorum a
gcneatogia Karoli Magni subjecerunt; sciticet
1) Marchianensis, jam Duacensis n. 858 s. xn, de qito. cf. Perlz Archiv. VIII, iaQ,ectdem fere continens,
qum A\ el Bi.
n. 9857 *. xn, post Bedm Chronicon.
2) P,<-uxetlensis
5) Valicanus Christinm n. 596, s. xn, posl catalogum pontificum.
i) Vfttkanus Christinw n. 712, membr., continens Roberti et Fulcheri Historias. R. descriptionem Terrm
sanclm, catalogos epp. Hieros., descriplionem sanctuarii Lateranensis, catalogunt ponlificum, hanc genealo-
giam, descriptionem sanctuarii Constantinopolilani, (amenlum de Carolo Ftandrensi.
5) Valicanus Clirisl. n. 657 charluc. s. xvn, conlinens Einhardi Vilam Caroli, Vitam Ludoivki, banc
genealogiam.
6) S. Medardi Suessionensis, multum inlerpolalus et ad a. 1241 deductus , quem edidit Dachery Sptc. II,
493.
C.jTertia?familia?esfjquiaCarolo Calvo incipit el in Eustachio desinit codex S. Quintini, dein Pamelii, tum
soc. Jesu Brugensis, jam Bruxellensis, a. 1227 per Petrum monaclium exaratus, post Hugonem Floriacen-
sem, cf. Perlz Archiv. VII. 551, ex qtto eam ediderunl Mirwus Dipl. Belg. /, 565. Le Roy Balduinus Ave-
snensis p. 2. Bmkens Tropbees /, preuves 5.
D. Quarta? familia? codices a Karolo Magno eam incipiunt et ad Balduinum sextum sive ad annum fere
1172 deducunl
1) Auremvallensis,jam Luxemburgensis n. 22, de quo cf. Arcltiv. VIII, 595, conlinens Freculfum, Johan-
nem de regeel septem sapientibus, Turpinum, geneatogiam nostram.
2) Lobiensis quem edtdit Murtene Thes. III, 1-451et inde Brial XIII, 585.
5) Parisiense swculi xvn apoijraplium inler Btiluzianos arm. u, p. 1, n. 5.
• •**- L. CSBRTIIMANN.
4G3 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 401
Hsoc est genealogia regis Karoli, qui vocalus ; est Magnus, de cujus prcsapia ortus csl res
Godefridus ejusque f'rater rex Balduiuus '.
Priamus genuit Faramundum. Faramundus gc- A gnum regem \ Karolus Magnus gcnuil Ludovicum
nuit Clodionem. Clodio quia sine lilio fuit, sucecssit Piissiroum auguslum. Ludovicus gentiit Lotha-
ei in regno nepos ejus Merovecus. Merovecus genuit rium, Pipinum et Ludovicum ex Ermengarde, ei
Hildricum. HilJiicus genuit Clodoveum, quem san- Karolum Calvum ex Judilb. Karolus 8 Calvus g."-
ctus Rcmigius baptizavit, el in baptismate mutato nuit Ludovicum, dc quo dictum esl qui nichil fecil,
nomine vocalus est Lutlovicus. Ludovicus genuit quia post mortem patris duobus 6 tanttim annis
Lolliariumet fratres cjus. Lolharius genuit Hilperi- vixit. Ludovicus fllius Karoli* genuit Karolum Sim-
cum ct fralrcs ejus. Hilpericus gcnuit Lotbarium plicem et Karlemannum. Karolus vero Simplex ab
niagnum ex Fredegunde. Lotharius gcnuit Dagober- Heriberto captusest. Qui tarolus ex Ogiva genuit
tum et Blihildem sororcm ejus !. Dagobertus genuit Ludovicum. Ludovicus genuit Lotbarium regem el
Clodoveum et Sigebertum. Clodoveus genuit Lotlia- Karolum duccm ex Gerberga. Lotharius rex genuit
viura Hildricum et Tlieodcricum. Tlieodericus ge- Ludovicum juvenem 8, et Karolus dux, frater Lo-
nuil Clodovcum el Hildebertum. Ilildebcrlus genuit tharii regis', genuit Ermcngardem et Gerbergam.
Dagoberlum juniorem. Dagobertus junior gentiit Ermengardis genuit Albertum (52) comitem de Na-
Lothariuni. Hic Lolharius seplem etate mcnsium niuco. Alberlus genuit Albertum qui nunc est 9 (55),
apud villam regiam quc Kala dicitur, ad nutricndum " et fratrem cjtts Henricum comitem de Durboio (54),
commiltitur, et majores domus Ragemfridus alque Gerberga vero soror Ermengardis genuit(55) Henri-
Hilporicus regnum invadunl. Blibildis vero soror cum seniorcm de Bursella. Henricus senior gc-
Dagoberti senioris gcnuit Arnoldum ex Ansberto nuit (56) Lambertum comitem et Henricum fratrcm
illuslri viro. Arnoldus genuit Arnulfum, post Me- ejus et Mathildem sororem eorum. Hanc Malhildem
lercsem opiscopum. Arnulplius dux, qui postea fuit duxit uxorem comes Eustacbius de Bolonia, cl ge-
cpiscopus, genuil Aystulfura Metensem episcopum nuitexeaduos lilios, Eustachium et Lantberlum.
et Qiialchisum Clodulfum ct Ansigisum. Ansigisus Eustachius vero accepit uxorem JiliamGodofridi (57)
dux gcmiil.Pipinum scniorem ex Begga filia Pipini duo.is, Idani nomine, nobilem genere ctmoribus, ct
3 senior et dux genuit
liiajoris doinus. Pipinus genuit ex ca tres filios, Euslachium 10 ct Godefri-
Karoluni Martellum. Karlus dux gcmiit Pipinum dum qui ntinc est dux Lotharingia? " (58) et Bal-
rcgcin Parvuin. Pipinus rex genuit Karolum Ma- duinum M.
VARI/E LECTIOKE3.
') ita A. B5. Ha?ccst prosapia, unde orlus est rex Karolus, qui vocatus est magnus Z?2.s Incipit genealo-
gia, de qua ortus est Carolus 3 magnus rex Francorum et iroperator* Romanorum B6. sequenlia usque
acl Blihildis desunl B6. muttum interpolata legunlur in £6. qui ad defendendas res ecclesia? ab
A-driano 1. papa Roma? convocattis, jus et poleslatein eligendi pontificis et ordinandi apostolicam sedem a
supradicto papa et a 155 cpiscopis religiosis et abbatibus inibi ad concilium congregalis accepit; insuper
ilignitalem patriciatus ei concessit, archiepiscopos, episcopos per singulas provincias etiam ab eo investi-
turam accipere dclinivit; et ut nisi a rege laudclur et investiatur, episcopus a nemine consecretur; et
eum qui contra hoc decretum esset, anathematis vinculo innodavit. Postea vero a Leone III papa, succes-
sore prefaii Adriani, Karolus rex unctus cst in impcratorem in ecclesia beati Petri, die natalis Domini.
qui attdunt A. Celerum hic incipiunt D, prmcedentibus omissis. " hic incipit C. 6 ila B6. quatuor C. Lu-
dov. q. n. f. q. quatuor tantum B~l. Ludovicum Balbum qui dtiobtis annis regnans interiit Z)2. Ludovicus
BalbusD-2. ' ila correxi; f. Ludovici /51. 6. C. 8 i. Ludovicus juvenis rex obiit, el successit in regno
avunculiis cjus, scilicet Karolus dux, frater Lotbarii. Sed impedicnte Hugone Cbapct duce Francorum non
fuit inunctus in regem; sed predictus Hugo ipsum prediclum Carolum capttim expulit a rcgno, sicnt supe-
lius scriplum est. uddil. B6. sila Bii qui nunc mortuus est C. qui n. e. desunt B\. 5. 02. et f. e. H.
c. d. D. desitnt B<3.ct C. qui eorum loco habet: a quo procreati sunt quatuor lilii. Fredericus preposi-
tus sancti Lamberli, Godefridus, Henricus et Albricus. 10comilem Bolonia? addil B\. " ita B6. God.
ducein ntiiic Loih. C. et fortasse BV. p. n. e. d. L. desunt A. B. D. la reges Iherosolima? addunt A. B\.
5. C. procul dubio in codice originario atia manu addilum ftterat. Totum locum B6. itu liabel: et genuit ex
ea qualuor lilios, Guillermum, Godefridum, q. n. e. d. L. Balduinum et Eustacliium. Godefridus vero et
Baldttinus fuerunt rcgcs herosolimorum. Eustachius vero genuit liliam nomine Matiklem, quam poslea
duxit in uxorcm Slephanus rcx Anglorum. — Posthwc B addunt: Qui vero voluerit agnoscere, quomodo
disjunctum sit regnum Francorum a genealogia Karoli Magni, hinc poterit agnoscere, et cet. qum brevissi-
ma, nd Gctllkam tanlum hisloriam faciunt. Atque B desinit in vocibus Ludovicum. Iste est de progenie
Karoti Magni; #2. in Philippus genuit Ludovicum; J35. in : Philippus genuit Ludovicum , Ludovicus ge-
nuit Ludovicum, Ludovicus genuit Philippum, quibus alius adscripsit ;TJhilippus genuit Ludovicum, Lu-
dovicus gentiit Ludovicum bonum, Ludovicus Philippum. B5. in : per eam Pictavos possedit omnemque
Aqnitaniain; B6. aulem usque ad Dagobertus jam defuncti erant, anni 1241.— Horumomnium locoD. post
Godefridum ct Balduinuro conlinuo pergunt ila, ul supra expressitnus.
*
NOT/E .
(52) Alii Ratbodum seu Robertum II hic inserunt qui obiit a 1015.
tanquam lilium Ermengardis alque palrem Alberti. (56) Falsum. Henricus senior non pater fuitLaia
Cum nostro facit genealogia Metensis. berti atque Mathildis, sed frater.
(55) Tcrlius qui obiil c. 1105. (57) Quarti, seu Barbati, ducis Lotliaringiac.
(5-5)Durbui, in duc. Luxemburg. (58) Obiit d. 18. Jul. 1100.
(55) Dc Lambcrto Barbalo, coinite Lovaniensi,
 463 EPIST. IMP. CP. AD CIIRISTIANOS. 466
D addunt: A bertus autem (59) dc Namurco genuit Godefridum
Eustachius, tralerBalduini rcgis Jerusalem, duxit et Henricum comitem de Rupe (40), patrem Mathil-
Mariam flliam regis Seolia?, et genuit Malbildem. dis qua? genuit Jacobum Avcsnensem (41). Gode-
Mathildis nnpta Stephano, filio Stephani Blesensis fridus autem frater ejus Henricura comitem Namur-
comitis, genuit Mariam abbatissam. Cumque defe- ccnsem, qui caruit liberis (42) et sororero ejus Ali-
cissent in Bolonia legitimi heredes, Mathcus filius thiam (45), qua?nupla Hainoensi comiliBalduino (44),
TheoJerici comitis Flandrensis, iicet illicite, duxit genuit Balduinum, qui duxit (45) Margarelam filiam
abbatissam, et suscitavit semcn hereditarium duas Theoderici Flandrensis comitis, et genuit fllium
filias generando, et remisit eam ad locuin suum. Al- equivocttm sibi l3 (46).
VARLE LECTIONES.
13 Posthmc _)1. 2.
repetunl nomina sota Karolus magntis. Ludovicus augustus—Maria abbalissa, prouti
edidit Marlene p. 1452. Quw omisimus, quippe nullius prorsus pretii.
NOT;£.
(59) Tertius. (45) Aliciam seu Adeliciain, Ade.eidcm.
(40) La Roche, en Ardennes. (44) Quarto.
(41) Occistmi a. 1192. (45) A. 1169.
(42)Masculis; filias enim habttit duas. (46) Balduinum YI, nalum a. 1171.

APPENDIX ALTERA

HONUMENTA DE BELLO SACRO

IMPERATOMS C0NSTANTIN0P0L1TAN1

EPISTOLA
AD ROBERTUM FLANDRI/E COMITEM ET OMNES CHRISTIANOS

VI sibi conlra paganos opem ferant.

(Anno 1095.)
Thes. Anecd. 1, 267, ex mss. duobus, uno monasterii S. Albini, altero monasterii
[MARTENE
S. Ebrulfi.l

(1)Dominoet glorioso Ftandrensium'comili ROBERTO B terfocliones et derisiones. Sed quia suni mulla mala,
et omnibus lotius regni prineipibus, Clirisliana? fidei qua? agunt, et, ut dixiraus, inenarraliilia, de mullis
areatoribus, tam Jaicis quam clericis, iroperator dicamus pauca, qua? lamen sunt audilu borribilia,
ConstanTinopolitanus, salutem et pacem in eodem et conturbant etiam ipsum aerem. Nam pueios et
Domino nostro Jesu Christo, ct Patre ejus, ac Spi- juvencs Cliristiaiiorum circttmcidunt super baptisle-
lilu sancto. ria Christianorum, el circumcisionis sangtiinem in
0 inclytissime comes, et maxime fidei consolator, despeclum Cbristi fundunt in eisdem baptisteriis, et
notilkare prudentia? veslra? volo quantum sanctissi- desuper eos mingere compellunt, ct deinceps in cir-
inuni imperium Christianorum Griecorum angustia- cuitu ecclesia? eos violcntcr deducuni, et nomcn ct
tttr fortiter a Pincinaois (2) et Turcis quotidic, et fidem sancla? Trinitatis blasphemare compellunt.
depra?datur et acquiritur sine intermissione, ctfiunt Iilos vero nolenles ex diversis pocnis aflligunt, et ad
ca?des diversa?, et inenarrabiles Cbristiaiiorum in- ultimum eos interficiunt. Nobiles vero matronas ac

(1) Scripta fuisse videtur anno 1095, quo Alexius ferrent, quam pagani jam in illis partibus deleverant,
ad Urbanura H concilium in Placentina civitale cele- qui partes illus usque ad muros urbis Constantinopo-
brantem legationem misit, ipsuni, omnesque Christi Q litanm civitatis oblinuerant, inquit Barlholdiis Con-
fidelessupplkiter imploravit, ut aliquod auxitium sibi slantiensis.
eontra paganos pro clefemione sanclw Ecclesim con- (2) Al., Pincinatis.
407 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 468,
carum lilias dcpra?datas invicera sueccdendo ul ani- ,\ auxilium mei et Gra?corum Christianorum, huc dt-
malia adulterando deludunt. Alii vero corrumpendo ducas, et sicut Galiciam et ca?tera Occidentaiium
turpiter virgines slaluunt ante facies earum matres, regna anno pra?terito a jugo paganorum aliquantu-
compellentes eas nefarias ct luxuriosas decantare lum liberaverunt, ita et nunc ob salulem animarum
canlilenas, donec compleant stupra ipsa sua nefaria. suarum regnum Gra?corumliberare tentent, quoniam
Sic enim legimus actum in Dei populo antiquitus, ego, quamvis imperator, nulltim tamen mihi reme-
tiuibus iinpii Babylonii post diversa delubria deri- diura, neque idoncuro consilium scio iiivenire, scd
tlendo dicebant : Hymnum cantate nobis de canlicis semper a facie Turcorum ct Pinemacorum (5) fugio,
Sion (Psal. cxxxvi, 5). Sic et in stupro filiarum ma- et tandiu in singula civitate maneo, donecadventum
tres compellunt nunc cantare cantilenas nefarias, eorum prope senlio. Et melius subjectus esse vesti is
quarum voces non cantum, sed magis, ut crodimus, Latinis cupio quam paganorum deltibriis. Ergo ante-
plus resonant planctum, sicut scriptum est in morte qtiam capiatur ab eis Constantinopolis, cerlare totis
innocenlium : Vox in Rama audita esl, ploralus el viribus maxiine debelis, ul gloriosaro et iiieffabilcm
ululalus mullus : Rachel plorans fdios suos, el noluit mcrccdem in ccelo gaudentes recipiatis. Nam melius
consolari qitia non sunt (Matth. n, 18). Sed licet est ut vos babeatis Constantinopolira quam pagani,
matrcs innocentium, qua? per Rachel flgiirantur, quia in ea habentur preliosissima? rctiquia? Doniini,
non valuerint consolari pro morte filiorum, valuc- id est statua ad quaro fuil ligatus, flagellum unde
runt tamen consolari pro salute animarum. Ista? fuit flagellatus, clilamys coccinea qua fuit induliis,
laincii nttllatcnus, quod pejus cst, consolari valent, corona spinea qua fuit coronatus, arundo quam vicc
quia et in corporibus et in animabus pereunt. Sed sceptri manibus tulit, vcstimcnta quibus ante cru-
quid adhuc? Veniamus ad dcteriora. Totius a?tatis cem spoliatus fuit, pars maxima ligni crucis in qua
et ordinis viros, id est pueros, adolescentes, juve- cruciflxus fuil, clavi quibus affixus fuit, linteaniina
nes, senes, nobiles, servos, ct, quod pejus cl impu- post resurrectionem in scpulcro invenla, duotlccim
dentius est, clericos et monachos, et heu prob do- cophini -fragmentorum de quinque panibus et duo-
lor! et quod ab initio. non dictum neque auditum bus piscibus, caput cum capillis integrum et LarLa
cst, episcopos Sodomitico peccato deludunt, et etiani sancti Joannis Baplista?, reliquia? vel corpora multo-
untim episcopum sub hoc nefario peccato jam cre- rum innocentium, quorumdam prophelarum, ct apo-
puerunt. Loca vero sancta innumcrabilibus modis stolorum, ct martyrum, ct maxirae sancli Stcpbani
contaiiitiiant et deslruunt, el pejora eis minanlur. protomartyris, et confcssorum et virginum, qua? ob
Et. ad ba?c quis non plangit? Quis non compalitur? r. nimiuro incremenlum singulariter scriberc intermi-
Quis non horret? Quis non orat? Nam pene tota simus. Qua? tamcn omnia piaedicta Chrisliani magis
terra ab Jerusalem usque Gra?ciam, et lota Gra?cia quam pagani babere dcbent, et munimen magnuni
cuni suis regionibus superioribus qua? sunt Cappa- erit omnibus Chrislianis, si ba?c omnia habucrint;
docia minor, alia major, Phrygia et Bithyiiia ct mi- detrimentum vero ct judicium, si perdiderint. Quod
nor Phrygia, id est Troja, Pontum, Galatia, Libya, si ob hoe certare nolucrint, et aurum magis aroavc-
Pamphylia, Isauria, Lycia et insula? priucipalcs rint, in ea plus invcnient aurum quaro in tolo
Chios, et Militina, et niulta? alia? regiones et insula?, mundo. Nam soli tbesauri ecclesiarum Conslantino-
quas non valenius modo enumerare, usque Thra- polis in argento, auro, gemmis etlapitiibus.preticsis
cias, ab eis jam invasa? sunt, et fere jam nihrl rc- et pannis sericis, id est palliis, sufficere possiut
Miansit, nisi Conslanlinopolis, quam ipsi minantur omnibus mundi ecclesiis; quos lamen omnes tlie-
citissime nobis auferre, nisi auxilium Dei et flddium sauros ina?slimabiliter thesaurus matris ecclesia?,
Cbristianorum Latinorum vclocitcr subvenerit. Nam scilicet Sancta? Soptiia?, id est Dei sapientia?, supe-
et Proponlidem, qui etAridus dicitur, cl ex Ponto rat, et absque dubio tbesauro lempli Salomonis
juxta eanidem Constanliiicpolim in mare Magnum coa?quari potest. Quid itcrum de infinito nobiliuiu
decurrit, cum ducentis navibus invaserunt, quas D tbesauro dicam, cum thcsaurum negotiatorum rusc:-
Gra?ci ab cis pra?dati fabricaverunt, et remigiis, ve- corum nemo a?slimarc possit? Quid iitvenitur in
linl noSiiit, dcducunt, et minantur tam per tcrram pra:leriioriim in;peratorum thesauris? Pro cerlo dfco
quani per camdcm Proponlidem Constantinopolim, non erit iingua qiia? illum rccilare valeat; quoniam
ut diximus, velociter capere. Ha:c. pauca de innii- non solum Constanlinopolitanoruin imperalorum ibi
nicrabilibus matis , qua? lia?c inipiissima gens agit thcsaurus babetur, sed etiani oninium antiquorum
dixirous ct scripsimus tibi, comes Flandrcnsium, Ronianorum imperaloruin thcsaurus ibi est trans-
Cliristiaiiie fidei amalor. Ca?tcra vero ob fastidiuin latus, ct in palatiis nbseonditus. Quid aniplius di-
legeiitiuiii dimittamus. cani ? Quod certe patct oculis hominum, nibil esl
cum
Igitur pro Dei nomine et pro omnium "ira?corum quaiilum a*dillud abscondiltun. Currite ergo
Clirislianorum pictate rogamus, ut quoscunque fidc- tota gente veslra, ct omnihus vestris viribus certate,
les, Chrisii bellatorcs, tam majores quam minores, ne talis thesaurus in manibus Turcorum et Pincina-
ctini mcJiocribus in tcrra tua acquirerc potQiis a I to: uni catlat, qtiia cum sinl hifiiiila, adhuc LXmiU

(5i Al., Pincinatorum.

469 ANSELMI DE RIBODIM. EPIST. AD. MANASSEM. ilft
Ka exspectantur quotidie, et timeo ne per illum tbe- A acturus. Agile ergo dum lempus habetis, ne Cbri-
saurum paulatim nostros seducant cupidos miiites, stianorum regnum, et, quod majus est, Domini per-
quemadmodum Julius Cicsar olim fccit, quircgnum datis scpulcrum, et inde non judicium, sed merce-
Francorum cupiditalo invasit* et quomodo Anti- dem babeatis in coclum. Amen.
cliristus capturus totum mundum in fine inundi est

PATRIARCILE HIEROSOLYMITANI
ET ALIORUM EPISCOPORUM

EPISTOLA AD OCCIDENTALES.
Signijicant victorium a paganis reportatam, petuntque novas adversus eos suppetias.
(Anno 1097.)
[MARTEN.Thesaur. Anecd., 1, 271, ex ms. S. Ebrulfi.]

Jerosolymitanus patriarcba, et episcopi, tamGra?ci B mtis, materque nostra spirilualh, clamat: Yenite,
quam Latini, universaque militia Domini, Occiden- filii mci dilectissiroi, venite ad me; suscipite coro-
tali Ecclcsia? coiisnrtium cceleslis Jerusalem, et sui nam ab insurgentibus in me idololatria? flliis, ab ini-
{aboris pra?mii portionem. tio muiidi vobispra?dcstinalam. Yenileergo, oramus,
Quoniara Eeclesia? incremento gaudere vos non niililatum in militia Domini, ad eumdem locuro in
ignoramus, ct sollicitos ad audienda, tam adversa quo Doininus militavit, in quo Christus passus cst
quam prospera, credimus, ampliationis prosperila- pro vobis, relinqueus vobis exemplum, ut sequainini
tera sic notilicamus. Innotescat igitur charitati ve- vestigia ejus. Nunquid non Deus innoccns pro vobis
stra? Deum in xi principalibus civitatibus, et in du- mortuus cst? Moriamur ergo et nos, non pro co, scl
centis castris sua? Ecclesia? triumphasse, tam in Ro- pro nobis, ut moriendo mundo, vivamusDeo. Tan e:i
nwiiia quam in Syria, et nos adhuc habere de lori- non oportet nos mori, nec multum pugnare. Qcol
catis pra?ter vulgus centtini millia, amissis tamcn enim fuit gravius sustinuimus, verum castra civita-
multis in primisprailiis; sed quid haec? quid unus in tesque retinenda? a nobis multum imminuerunt exer-
mille? Ubi nos habemus comitem, hosles xi reges . citum. Ycnite ergo, feslinate pra?raio remunerandi.
ubi nos turmam, hostes legionem; ubi nos militem, _ Ecce nostri sanguinis cffusione undique via?; nihil
ipsi duoem; ubi pcditem, ipsi quoque comitem; ubi *" vobiscum afferatis, nisi qtta?perlineiit usque ad nos.
nos castrum, ipsi regnum. Nos autem, non confisi Yiri tanlum veniant, femina? adhuc dimittantur. De
multitudine, nec viribus, nec pra?sumptione aliqua, domo in qua duo sunt, unus veniat expeditior atl
sed clypeo Christi, et justitia protecli, Georgio et bcllum, ct maxime qui vola fecerunt; nisi veniant,
Theodoro, et Demetrio, et beato Basilio, militibus et vota persolvant, cxcommunicamus, ct a commu-
Cluisti vere nos comitantibus, hostium cuneos sccuri nione eos Ecclesia? removcmus. Patriarcha, et apo-
neiietravimus et penelramus , el in quinque genera- slolicus, et episcopi, et vos idcm facite, quod ncc
libus bcllis campestribtts, Deo vincente, vicimus.
aptid vosscpulluram habcant,nisi ccrlam remancudi
S«J quid plura? Ex parle Dei et nostra, patriarcha et causam liabeant. Valete.
episcopi, oranisque ordo Domini pra?cipiendo ora-

ANSELMI DE RIBODIMONTE

EPISTOLA
AD MANASSEM ARCHIEPISCOPUM REMENSEM
De expeditione Hierosolymilana.

MONITUM.
(Ilisloire litliraire de la France, VIII, 496).

Anselme, comte de Ribemont et seigncur de plusieurs autres tcrrcs, dejit connu par ses pieuses liberalites
«nvcrs lcs cgliscs, el par sa valeur cxtraordinaire a la gucrre sainte, merite encore de 1'elrc entrc les ecri-
471 AD GOBEFRIDUMAPPEND. II. - MOXUM.DE EELLO SACRO. i~2
vains de son temps. II desccndait dcs aneiens comtcs dc Valenciennes, et apporta au lnondc d'excc!lt>nles
qualites pour soutenir sa uaissancc. On loue principalcment en lui le grantl ca ur, la gentirosite, la magni-
ficcnce, de roerveilleuscs dispositions pour les armcs, i»i regenda mititia mire industrius :-.ou, conime
s'exprime Guillaume de Tyr (1), vir in armis strenum.
La fanieuse expedition pour la delivrance de la terre sainte ayant ete resoltte au concile de Clermont, en
1095, Anselme voulut en elre, coinme lant d'autres seigncurs chretiens. Le Chroniqueur d'Andres faisant
1'enum.ration de ceux de la seconde Belgiquc qui furent du voyage, h? noinme avant tous les autres (p. 575),
immcdiatemeiit apres Godefroi de Bouilton, qui en fut le chef. Tous les historicus de cette guerre rcndenl
tcmoignage a la valeur heroique qu'yflt paraitrc Anselme (2). Mais apres avoir echappe aux petils des
sicgcs de' Nicee et d'Antioche, il vint echouer devant le chateau d'Archos, oii Arcas, a dcux lieues de
Tripoli. Les croises n'ayant pu remporter d'emblee resoturent, sans neeessite, d'en faire le siqje, qui
dura trois mois moins un jour, depuis le qtiatorzienie ou quinziemede fevrier 1090 jusqu'au treizieme de
mai suivant. Anselme, un des plus zeles capitaines pour ravancer, y fit de nouveaux prodiges de valeur.
et y perdit la vie d'un coup de pierre qu'il recui ii la tete. Sa morl, qui ful recardoe comme une espece tlt:
marlyre, suivant 1'idee qu'on s'etait forinee de ee gcnre de guerre, arriva en icvric 'ou cn roars, puisqifil
est nomnieentre lespremiers qni y furent tues.
Totis les assiegeants en firenl un grand dcuil; et ayant enleve son corps, ils 1'enterrcrent avec lTionneiir
convenable (5). Anselme, Ia nuitqtti prcceda sa inort, cn avait eu un prcssentiment dans »ne vision,.rap~
porlee diversement par lcs historiciis, mais dont il profita pnur s'y prcparcr serieusement (4). Presquetous
ccs inemes ecrivains ne parlent de lui qu'avec de grands eloges; les uns le qualifiant un illustre lietos,
d'aiilrcs, un horame digne d'une memoire eterncllc, perpete dignus memoria (5).
Entre les CTogesque Guibert, abbe de Nogent (6), donne a Anselme de Ribcmont, il rcleve principalemcut
le service qu'il avait rendu it totts les gens dc lettres, cu leur apprenant ce qtti s'etait passe de plus rae--
inorablc a la Croisade, pendant le lemps qu'il y porta les armes. Service que Guibert regardait comme
uiie insigne marque, et de la vive foi ct de 1'ingeuicuse attention de ce Heros. Dans le compte qu'en rend
cel Ecrivain, on distingue clairement deux diflercnlcs rclalions d'Anseline a ce sujet : l'une dans laquelle it
faisait le delailde la prise de Nicec en Biibynie par les croises, et de tout ce qui leur ctait arrivc en passant
par la Roinanie et rArmenie : 1'autre qui contenait le rccit du siege, de la prise d'Antioche ct de leurs
suites, coinme aussi des divers combats quc rarniee chretienne avait eu a soutenir contrc lcs emirs,
princes ou gouverneui s de Galapie, de Damas et de Jerusalera. Ces deux relations etaient adressees a
Manasse II, archeveque dc Rcims, a qui rautcur avait recoromande sa tcrre de Ribemont.
Malliciireuscmcnl on ne nous a eonserve qne le second de cos dcux ecrils; ct l*on y voit que la nolice
qu'i:n donuc Guibert esl fort juste. Anselme le dressa peti de jours apres la fete de S. Pierre, c'est-a-dire
au conuncncement de juillet, apres que les cbretiens se furent rendus maitres de la ciladelle d'Anliocbe,
par consequent en l'annee 1098 (7). II y entre dans un assez grand detail dcs principaux evenements;
niais il les touche d'une maniere trcp precise ct trop succinele. Scs narres au resie sont agreablcs, vifs^
animes; et l'on sent bien quc c'csl un tentoin ocnlaire, ct mcme un tles acteurs qui parle. En genc ai le
stylc d'Ansclmc est simple et noble lout ensemble, nalurel, et mele de trails de piete quilui doimenl un
noiiveau relief.
LVloignement de son pays et le tumulte dcs armes ne lui faisaient point oublier ce qu'il devait a ses.
vassaux. C est pourquoi il prie le prelat a qui it adresse son ccrit de maintenir la paix dans ses lerres, et
u'eiiipcchcr queles cglises el lcspauvres ne soicntopprimes. En parlantdes prosperitesdcParmdechrctienne,
i\ lcs altribue moins aux meritcs et ii la valeur dcs croises qu'aux prieres qu'on faisait pour eux. II eiv
prcttd occasion de conjurcr Manasse de eontinucr a lettr rendre ce bon oflice, d'engager les antres ii en
faire autant, et de n'y pas ottblicr ceux que la inort leur avait enlcves. Le soin charitahle qu'avail An-
selnie de faire prier ceux-ci, on lc init ponr lui-meine apres sa mort. Lc m6me arclieveque, Pannoucaiit
a ses confreres, les exhorla a rccommander a Dicu le rcpos dc l'ame de ce brave seigneur.
Anselme, des le eommencemcut de cetle relation, rappelle a Manassc celle qu'il lui avaitdejit envoycs
touehanl la prise de Nicee et lepassage des croises par la Romanie el rArmenie. L'abbe Guibert, qui avait
1'une et 1'aulre entre les mains, ct qui y a puise bcaucoup de choses potir son Histoire de la croisade, eu,
faisait tant de cas pour la ccrlitude "dcs fails, qu'il en prcferait 1'autorite a celle de lous les autres
ncrivains de la guerre sainte , qui etaient deja eu bon noinbre, lorsqu'Ll entreprit l.ui-mcroe d'en
tJcrire.
(I) I. vii, c. 17.
(_) Ray. de Ag., pag. 164; Mab. mus. It. p. 204, n. 97; Guib. de Nov., Ges. Fr. p. 645 : Will. Tyr.
ib.; Du Ches. t. IV, p. 807, 808.
(5) Mab. ib. p. 211, n. 104, 105.
(4) Rav. de Ag. ib. Mab. ib., p. 210, 211, n. 104.
(5) Will. Tyr. ibid.
fU) Ctiib. dc Nov. Gcs. Fr. 1. vi, c. 8.
(7) M. Fabricius nemctcctte rclation qu'en 1099; mais l'Autcttr, comme on I'a vu, avait pcrdu la vie
dcs le niois de fevrter ou de mars de cetle annee.

IN NOMINE DOMINI
Incipit cpistola quam transniiserunt sancti perogrini qui amore Dei perrexerunt Hieroso-
lymatt), anno ab Incarnatione Domini 1099, tcmpore Urbani papa?, indictione seDtima. i

Domino suoet Patri M. Dei gratia Remorum ve- A Sciat sublimitas vestra, revercnde Pater et do-
nerando archiepiscopo, A. de RIHODIMO.NTE,(8) suus inine, quia etsi non pra?sentialiler, tamen absentes,
fidelis homo ethumilis scrvus, salutem. in cordibus noslris a vobis auxiliuro quotidie poslu-
;8) Ribomontiutn, Riburgismons, Ribodimn, om- ad npas Isara? pra?tcrflucnlis, duabus Icucis ab.
niuiu vero optiinc Hipcnwiitiitm, iu niontc siluin Augusla.
 475 LMI DE RIBODIM. EPIST. AD MANASSEM. 471
lamus; ncc solum a vobis, etiam ab omnibus A ct berbam auferebat, obsiderent. Commiini vero
sancta? matris Ecclesia? Remensis liliis, in quibus consitio Boaroundus et comes Sancli iEgidii porlmti
sane maximam Kduciam habemus. Quia eliam do- adierun', illos addicturi [f. adiluri] qui illic mora-
ininus noster eslis,et totius regni Francorum maxi- bantur. Intcriin qui remanserant ad sarcinas, ctt-
me a vobis pendet consilium; notificamus paterni- pientes sibi acqiiirerenomen, quadam die post pran-
tati vestra? aliqua de his prosperis et adversis qua? diiim incaute illant occidetilalem porlam adicrunt,
nobis evenerunt. Cieteris vero per vo» nolificetur; unde turpiter repulsi atque fugati sunl. Terlia post
ut pariter in advcrsis nobis compatiamini, et in ha?c die Boamundus et comes Sancti -Ggiclii rcver-
prosperis nobiscum gaudeatis. tentes,miseruntad principesexereitus ut illis occur-
< Mandavimus vobis obsidentes atque capientes rerent, et sic pariter portam obsiderent. Illis aiitsm
Nica?am,et inde recedentes, tolam Romaniam atque parurapcr morantibus, Boamundus et comes Sancti
Armcniam peragrantes quomodo nos habuimus. jEgidii a Turcis victi atque fugati sunt. Itaquenostri
Nunc autem restat ut de obsidione Antiochia?, de honiines dolentes, atque' stiuro dedccus pariter
multimodis periculis illic pradibatis, de innumeris geroentes (nam illa die de nostris mille corruerant),
pra?liis contra regem Galapia?, contra Damascum, ac rebus ordinatis Turcos mitilum [multum] rcpu-
contra illum ad ultimum Hierosolymitanum pcrpe- B gnantes ac relinentes, viceruiit et in fugain verte-
tratis, aliquantulum loquamur. rtint. Perierunt autcm illa die de iniroicis fere mille
Obsessa est igitttr Antiochia ab excrcitu Domini cl cccc tam arrais, quara fluvio, qui hyemalibus
nimis virililer et audacius quam dici potcst. Quam pluviis abundabat.
inaudilos conflictus ibi ad quamdam occidcnlabm Ilis ita patratis, nostri firmare castellum aggre-
portam cerncres! Qtiam mirabililcr illos per sex diuntur; illoque muUiplici vallo, muro flrmissimo,
portas prosilientes qunlidie, si pra?sens adcsses, necnon et duabus turribus munito, comitem Sancli
videres! Utrisque, illis videlicet el nostris, pro liber- jEgidii cum balislariis et sagiltariis illic collocant.
tate et vita certantibus. In illis dicbus noslri prin- 0 cum quanto periculo, cuin quanto labore, illum
eipes, cupicntes civitalem magis ac magis arctare, iirmavimus! Pars qua?dam nostri cxcrcitus caslel-
oricntalemportam t<mc primum obsedimus; caslel- lum orieniale, alia pars caslra servabat, cum omncs
tique ibi firmalo, Boannindus in illo posuit partem castellum firmabant. Ex illis, balistarii et sagittarii
sui exercitus. Principibus aulem nostris tunc tem- portam custodiebant. Reliqui, ct ipsi principes,
poris aliquantulum intumescentibus, Deus, qui fla- aggerem jacere, lapides porlare, murum struere
gellat omnem filium quem diligit, adeo nos castiga- p non cessabant. Quidam nnmerare multiniodas tribu-
vit, ut vix invenirenlur DCCequites in nostro exer- lationes, qua? tacita? etiam satis per se palent, vide-
eitu,et non ideoquia homines probi et audaces nobis licet fames, aeris intemperies, timidoruiri militum
deessent,sed quiaeqtii, aut inopia victus.aut nimie- fugas, qua? quanto asperiores, tanto alacriores no-
tate frigoris, fere omnes pei ierunl. Turci vero equis sti-i in sustinendo fuerunt. Verumtamen illud silen-
ct omnibus necessariis afcundantcs castra nostra dum minime putamus, quod quadam die Turci se
quotidie circuibanl, fluvio qtiolam interposito, qui civitatem reddituros simulaverunt, et in tanlum nos
pro muro nobis habebatur. Aberat et castellum dccepcrunt, ut de nostris ad iltos excipcrcnt, et de
Turcorum fere vni millibus; qui ingrcdientes cl suis ad nos plurimi exirent.
egredientes, de nostro exercitu quotidieoccidelant. Dum ha?c ila agerentur, utpote nibil habentes
Contra quos nostri principes cxeuntes,Deo adjutore fidei, insidias nostris posuerunt, ubi [oecisus est
illos in fugam verterunt, et niultos eorum occide- Walb conestables. Et alii, lam de suis, quam de
runt. Yidensergo Anliocliensis se la?sum,Damascum nostris, plures corrueruiit.Postha?caiitcm transactis
in auxilium advocavit; qui, p-ovidentia Dei, Boa- paucis diebus, nuntiatum est nobis Corbaran prin-
roundum et Flandrensem coroitem, qui ad qua?ren- cipem militia? regis Persarum in nostrara mortcm
das escas ierant cum pavte nostri exercitus, obvios D conjurasse, et cutn innumerabili exercitu magnum
babuit, et ei aurtilio praeunle, victtis fugalusqueest fltiinen Euphratem jam pra?teriisse. Deus aulem,
ab eis. Adhuc Antiochensis cogitans de salute misit qui semper sperantes in se non deserit, non dereli-
ad regem Galapia?, pec.uniaque maxima promissa, quit suos, sed civitatera Antiochiam tribus civibus
ad boc ut ver.iret cuin omnibus copiis suis, illum cam tradentibus in Nonis Junii misericorditcr nobis
cxcitavit. Quo aJvcniente, nostri principcs castra dedit. Depopulata autem civitate, ipsa die omnes
egressi sunt, et Deo adjutore, illa die cum DCCequi- paganos in ea occidimus, exceptis quibusdam in
tibus et paucis pedilibus, xv millia Turcorum cum castcllo civilatis se tuentibus.
suoregedevicerunt, etin ftigam verterunt, et mul- Sequenti ergo die adveniens Corboran cum rcge
tos eorum occiderunt. In iUo igitur pralio noslri, Damasci, ct ducc Baldach, et cnm rege Hierosolymi-
non paucis equis recuperalis, cum victoria gaudcn- tano, et aliis quam plurimis, civilalem obsedit. Nos
tes reversi sunt. igittir obscssi ab illis, et obsidentes pra?dictos pau-
Ex illa ergo die magis ac magis convalcscentes, cos in castello civitatis, ad edendas carnes equorum
viribus rcceptis, consiliuro inicrunt quomodo occi- el asinorum compulsi sumus. Secuuda die adventus
deutalem portain, qfta? noliis poiitiin roaris, ligna, illorum, Rogerium de Barnonisvilla nobis occidc-
475 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BE SACRO. 476
runt. Tertia dic castcllum, quod contra Anliochen- A ler armati, parati a_ pra?lium, portam egressi sunl-
ses firmaviinus, aggrediuntur. Sed nil profccerunt. Egressusest primus omniunillugo Magnus cum suis
Rogevium tatncn castellanum insula? vutneravcrunt, Francis^ Dcinde comcs Northmannorum atque Flam-
unde mortuus est. ViJentes quia ex illa parle niliil drensis. Pp&t istos venerandus episcopus Podiensis,
proficerent, moiilanaasccndcrunt. Nos autemcontra ct acies comilis S. ^Egidii. Post illum Tancredus.
illos egressi, victi suiniis ab illis atque fugali. Ipsj Ullimus omnium Boamundus invictissimus. Acic-
veronobiscum muros ingressi, illum diem etiioctem bus ergo ordinatis, lancea Domini pra?eunlc cl ligno
sequentem inslmul fuimus, distautes ab iiivicciu Dominico, cum flducia maxima ccepcrunt pra?liari,
t;uasi uno lapidis jaclu. Sequenti die aurora appa- Dcoque juvante pra?dictos principes Turcorum con-
rente, altis vocibus Baphonictli invocaverunt; ct nos fusos cl omnino victos in fugam vertcrunt, et inim-
Dcum nostriim in cordibus noslris deprecanics, nieros eorum occiderunt. Revertcnles igitur cum vi-
impctiim faeienles in eos, de muris civitatis omncs ctoi ia, grates Domino egimus,. cl solemnitatein apo-
cxpulimus. Ibi mortuus csl Rogcrius de Bitliiniaca- stolorum cum kelitia maxima celebravimus. Ipsa die
villa. Ipsa vcro castra movcntes, tolas civitalis por- redditum est nobis castellum, fllio regis Antiochenr
tas obscderunt, ad redditionem cupientcs nos co.m- sis cum Corbaran in fugam verso. Ipse rcx, die qua
p:!lerc inopia victus. reddita cst civitas, fugiens a rusticis interemptus
Positis ergo in tanta tribnlatione servis suis Deus fucrat in montanis.
auxiliatriccm dexteram suam porrcxit, et divina Ha?cidcirco mandavimus vestra? paternitati, utce
revelatioiie lanceam, qua pcrforatum cst corpus ereplione Christianoruni et de libertate Antiochen-
Chrisli, misericorditer revelavit. Latebat auteni in sis raatris Ecclesia? gaudcalis, et pro nobis omnibus
ccclcsia Beali Pctri sub pavimento quasi duas sta- Deuni devttius cxoretis. Confidimus enim multuni
turashominis. Inventa ergo ista pretiosa margarila, in vestris oratior.ibus; et quidquid proficimus, i:oa
cor omniuin nostrorum rcvixit; ct vigilia apostolo,- nostris meriiis, sed vestris precibus repulamus.
rum Pelri ct Pauli acccpto inter se consilio, misc- Nunc crgo prccamur ut terram nostram in pace cu-
runt nunlios ad Cerbaran, qui diccrent:« Ha?cdicit stodiatis, et ecclesias et pauperes de manibus lyran-
cxercilus Domini : Rccede a nobis, ct ab ha?rcditale norum defendatis. Prccamur eliam ul de falsis pe-
beati Petri r alioquin armis/ugaberis.» Quo audito, regrinis consilium capiatis, quatenus aut signum
Corbaran evaginato gladio juravit pcr rcgiium et salutifera? crucis iterum cum pcenitentia assuniant,
thronum suumquod defcnderet sedc omnibus Fran- et iter Domini pcragant, aul perlculo excomrauni-
cis, et dixit se terram possidcre et semper posscs- Q caliouis subjaccant. Sciatis pro cerlo quia jantia
surum juste vel injuslc. Mandavit eniro qiiod nec lcrra? aperla est nobis; el inlcr alios lionos nostros
verbum ab illo audircnt, donec, dcrelicta Anliocbia, evcntus, iex Babjlouia? missis ad nos nuntiis, dixit
Christum dencgarcnt ct legem Persarum profltc- se obcdire noslra? volunlati. Valcte. Obsecramus in
renttir. Domino Jcsu, ut omnes ad quos Iia?cepistola per
His auditis, Christiani confessione muudati , veneril, pro nobis et, pro mortuis nostris Deum ex-
pcrceptione corporis et sangiiinis Christi firini- orcnt.

ODONIS BAJOCENSIS EPISGOPI

CHARTA
Per quatu Jarentoni S. Benigni Divionensis abbali monasteriuru Sancti Vigoris Bajocensis
concedit.

(Anno 1090.)
Uist. de Bourgogne, 1.1, Pr., p. 52, cx archivis abbatia? S. Benigni Divion.]
[Dom PLANCIIEII,

In nominc saucla? ct iiidividua?Trinitalis,ego O»o D ctEiiobii futuris et pra?senlibus, monasleriura Sancti

Ba'occnsis episcopus cogitans peccatorum meorum
immanilatcm , perpendcns cliam dislricti judicis
dc actibus meis discussioncm, pro rcroedio anima?
mea?et parentum mcorum, et pro requie cpiscopo-
rum hujus sancta? sedis Bajoccnsis, et canonicorutn
qui dormicrunt, qui sunl et qui fuluri sunt, consti-
tuo ct do Deo et Sancto Benigno, Jarenloni abbali
Divioucnsict successoribtts cjus cl fiafribus citisdcm
Vigoris de Monte Chrisniatis cum appenditiis suis,
vidclicct plenam decimaui totius villa?, in qua mo-
nasteriuni situm est, et omnium ad camdem villani
pertincnlium, et quidquid ad ecclcsiam, qua? ibi erat
prius, perlinebat cum presbytero et universis con-
suctudinibus suis, et pra?terea medietalem ejusdem
totitts villa?, tara in. hominibus ct terrilorio, qiiain
in ciclcris rcdditibus cum mcdielatc annualis mer-
477 HUCONIS EDESS. ARCIHEP. EPIST. AD R. REM. ARCHIEP. 478
cali quod flt ibidem, in festivitate omnium Sapcto- A idem Dco servienlium onera quatuor asinorum de
rum, et quatuor Burgcnses, duos in Campo Florido, viridi ligno in nemore suo Yerneio; et quisquis de
et duos ad Pontem Oliberti cum terra et consuetu- terra sua aliquid de suo pra?fato monasterio trade-
dinibus eorum, et apud quamdam villam, qua?voca- ret, id sibi ratum fore concessit, ne occasione juris
tur portus Piscatoris, cum terra in qua manent, et sui ullo modo posset revocari, et ut monasterium
navi sua et consuetudinibus ejus. Et plenam deci- idem Ecclesia Divionensis possideret jure sempi-
mam de tota Chricea villa, curo terra et omnibus terno. Quisquis igitur cartam hanc donationis in-
qua? ad Ecclesiam pertinent, et Ecclesiam Delor, ct ftingere tentaverit, ira Dei veniat super euni, dc-
de Crusseio et de Ulfcres, et de Colgrino, cuni ple- leatur de libro viventinm, et cum justis non scriba-
nis decimis et terris qua? ad ipsas ecclesias perli- lur, el sit anathema Maranatha, usque in dicnt Do-
ncnt, et terris presbylerorum. Ha?citaque omnia sic- mini, nisi rcsipuerit : qui aulcm ista laudaverit, et
ut ea etiam jam prident et tempore Guillelmj fra- fidelis cooperalor acccsserit, pax super illum et be-
tris roeiregis Anglorum, ac Northmannia? comitis, nedictio usque dum videat Deum Deorum in Sion.
prafala Ecclesia sancti Vigoris possidere visa est, ct Et ut ba?c charta firma ct inconvulsa pcrmancat,
quidquid ipsi dono, trado, laudo et concedo Eccle- sigilli nostri inipressione eam firmavi, et testibus
sia? Divionensi, asscnsu et laude canonicorum, et fl- " corroborandani tradidi.
delium nostrorum, salva reverenlia et debita obe- f Ego Odo Bajocensis episcopus hanc chartam
dientia sancta? Bajoccnsis inatris Ecclesia?. Consti- leclara et perlectam confirmo et suscribo.
ttio eliaro ibidem fieri sepulturam corporis roei et t Signum Robcrti nobilissinti comitis Nortlt-
successoruni meorum et caiionicoruiii ritu sempi- mannia?.
lerno laude eorumdem canonicorum. Quod si adeo t S. Willelmi decani.
creverit locus ipse ut abbas ibidem justc possit con- t S. Rodulphi archidiaconi.
stitui, videlicet ut lanti sint rcdditus qui hcc possint f S. Helgoldi archidiaconi.
pati, abbas quoc[ue Divionensiset episcopus Bajocen- f S. Roberti de Tribus MontiLus.
sis coinniunitcr id tractavcrint et siroul judicavcrint t S. Willclroi de Archis raonachi.
cxpedire; abbas Divionensis de suis in capitulo t S. Eugebranni filii Hilberti.
Divioncnsi electionem faciel, et personam clectam t S. Willelrai de Bretulio.
assignabit episcopo Bajocensi, qui ordinalus sub co- t S. Willelroi de Similiaco.
dem abbate erit, et eamdcin potcstatem quam prius
t S. Willelmi de Columberiis.
in pra?fato monasterio tam supcr ipsum qttam su- n
Anno ab lncarnalione f^ mini 1096, indict. iv,
per ca?teros abbas Diviouensis babebit. lstud sane
donum laude el assensu domini mei comitis North- concurrente n, anno xix principatus domini Ro-
mannia? Roberti confirmatum est, qui ct dedit eidem berti, Willelmi regis Anglorum, filii ducis North-
monastcrio Sancti Vigoiis plenariain libertalem, vi- mannioe, ha?c charta eonftrmata est et sigillo suo si-
delicet onines consuetudines per totam lerram suain gnata.
qua? ad illum perlinebant de dominicis suis rebus, Actum publice Bajocas; mense Maio, die 24 ejus-
tam in passagio ct teloneo, quam in ca?leris redditi- dem mensis, IX Kal. Julii, luna xxvn, feria septiroa,
bus, et de suo proprio in quotidiano usu fralrum ib- bissextili anno.

HUGONIS EDESSENI ARCHIEPISCOPI

Epistola ad R. Remensem archiepiscopum et canonicos _>_>.

Aposto.orum et
B. Symphoriani.

Reliquias S. Thaddcei et Abagari regis mittit.

Metropol. Rem. H, 241.)
(MARLOT,

R Dei gratia venerabili Remensi archiepi- D Ecclesia vestra reperiens, consilio cum illis liabilo
scopo ct canonicis SS. apostolorum et beati Sym- super ecclcsia Aposlolorum et bcati Symphoriani,
pboriani, HUGO,eadem gratia Edessena? urbis ar- in-qua eum pra?fecistis, qua? etiam antiquitus sedes
chiepiscopus, salutem et fraternam in Christo dile- exstitit episcopalis, et quod iiullum corpus nominati
clionem. saneti in ca jaceret illis intimavit, ct quod petere
E regis Hierosolymorum et vester capella- veltet innctuit, et quod devote pctiit re vera asse-
nus, post captionem comitis Jozelini cum pradicto cutus est. Tandciii ilaque Deo volente, etregeco-
rege ad Edessam urlieni vcnicus ct qr.osdam auii- aJjulorc,-sed el nostra permissione ab Ecclcsia no-
cos suos deparlibus veslris, honcslos vatde viios in st a ihcsauftim rccepit prctiosissimum, vidclicct "C
479 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SAGRO. 480
liquias de sancto Tliadda?o apostolo et sanclo Aba- A nostra?, Gerardi archidiaconi, Stephani dccani, at-
garo rege et confessore, quot ut verum csse crc- que Thesouis thesauuarii confirmamus ct sigilli uo-
dalis, testiinonio nostro et personarum Ecclesia? stri impressione signaraus. Valele (2).
(2) His lilteris appendet pJumbum cum flljs se- latina circumscriptio : Hucjo,Dei gratia Edcssenm
rieis rubeis, cui itnpressa est ciligics arcbicpiscopi archiepiscopus.
cuin baculo e.v uno latere, in. allero vero lcgitur ha?c

FULCONIS ANDEGAVENSIS COMITIS

DONATIONES V\&.

i. B curo omni integritatc, et omnibus qua? ad ipsam in~

Ecclesiw S. Muuritii Andetjctvensi pratdia qttwdam sulam vel aquam pertincnt, cxcepto quotl si forte
concedit. homines mei per eamdcm aquam Iranseunics iiitei:
(Aniio 1096.) se seditionem quoquo raodo fecerint, foris faetuni
[Gall. Chrisl.eii. 1, t. H, p. 128.] erit racum, quod si homincs episcopi inter se sedi-
ln nomine sancta? el individua? Triit>tatis, FULCO tionem feeerint, foris factum erit episcopi, si vero
Andegavcnsis coines. homines mei cum horaiiiibus er;i..copi, vel homines
Inter alia sua? sollicitudinis studia quibus pecca- episcopi cum meis, seditionem fece-int. inter me et
torum sibi providere remedia bumanam miseriam episcopum erit foris faclum, sed episcopus distrin-
oportet, illud non postremum est, sijuxla Domini get cos vel pra?positus ejus.et accipiet de dislriclionc
nostri Jesu Christi salulare monitum dando clee- 11 solidos et dimidium. Itaque, sicut supradictum
- est, donamus ct firmaiu fore banc donalionem iu
niosynam de transiloriis hujus mundi rebus lucra
faccre perennia satagamus : et quidem id multis mi- perpetuum voluraus tam ego, quam Ulii et filia?,
sericordia? itineribus adiri posse videlur, sed ba?c acccplis tamcn quinque inille solidis Andegavensis
eompendiosior esse via exislimalur, si per Ecclesia? moncttiaab ipso cpiscopo Gauffrido. Et ut ha?cdona-
sacrosancta? universorum fidelium malris manum ^ tio ct concessio lirmum el inviolabile in perpetuuni
terrena facultatis temporalis possessio in ajternam robur habcat, advocatis tam de parte mca, quam dc
transferalur possessionem, ita procul dubio et jugi- parte episcopi et videntibus et audientibus legalibus
bus Dei laudibuspariter et pauperum Christi usibus ac probabilibus personis, quorum noiiiiiia subscripta
collatura subsidium. Qua? profecto res hoc potissi- sunt, propria manu donum per culiellum super
nittm lempore roagni potestesse etexcinpli et me- altarc Dominicura fecimus et scribi jussimus, ct
rili, cum mundo tain vehementer in maligna pro- S. Crucis banc charlam subter firmavimus. Quoa
lapso instant tempora periculosa, Ct sunt homines si quis successorum vel lia?redum meoruni, quod
nequam,seipsos ut arbitrantur, amantes, sedrevera absit! aut vi, aut malo coiilisus ingenio hanc char-
odientes, ac si Dei direptores parati sunt innumeri, tam aliquandocassare tentaverit, centum libras aurl
sustentatoresvero vix inveniunlur paucissirai. Igitur purissiini damnatus persolvat, et conatus ejus efle-
in liomine Dei Salvatoris mundi, ego Fulco divina ctum noii habeant, et ante tribunal Christi rationein
dispensante clemenlia, Andegavensis comes de Crea- redditurus assistat, et Juda? Iscariotis, vcl oin-
toris nostri misericordia non desperans, notum fore nium qui inipias roanus in Dominum injcccruiit
cupio tam pra?sentibus quam futuris ad quorum y socius perpetuo et indissolubili anatlieiuate con-
iioiiliain pcrtinere videbitur, quoniam aliquid, Deo demnelur.
placcnte, et S. Mauritio etS. Maurilio eorurrique ser- Actum Andegavis in camera episcopi, ix Kal.
vitoribus constiluere divina deliberatione desidcra- Julii, vigilia S. Joannis Baptista? auno Domiiiil096,
vit, ac demum ad effcctum, Deo propilianle, et flliis indiclione iv, epacta xxni, anno quo innumerabilis
meis, Gaufrido scilicel et Fulconello, et filia mea populus ibat in Hierusalero ad depelleudam Pince-
Erniingarde concedentibus et confirmantibus, pro- nalorum peiiidia? persecutionem, scilicet sccundo
duxi. Dono ergo Deo et S. Mauritio, Matri Ecclesia? annO quo Urbanus papa Andegavum visilavil, Pbi-
Andegavensi, cui dominus Gaufridus de Mcduana lippo regnante super Francos, Fulcone juuiore
Deo ordinante praest episcopus, lotum quod babeo doininante super Andegavinos, anno domitiationis
in insula Calouna?solutum et quietum, sicuthabeo, ipsius xxix, sub Gauffrido de Meduana Andegavo-
in perpetuura habendum, tcnendum, vendendura, rum episcopo, anno i ordinationis ipsius,quodyide-
seu donandum cui voluerit, vel successores ejus, runt pra?sentes et audicrunt isti canonici etclerici;
scd ct aquam juxta decurrcntem de parte Scpten- de parte episcopo, Gosberlus tlecanus, Hubertus.
trionali oua? vocatur Mcduanilis totam sicut babco canlor, Bernardus abbas S. Scrgii, Pctrus niona-
481 FULCONIS ANDEG. COMIT. DONATIONES PL-E. 482
cbus, Guillclmus Transligcrensis archidiaconus, A bera? ct quieia? ciunt. Si vinum mcum cum banno
Guarncrius Transmeduaneitsis archidiaconus; Eudo vendidero, baiinerius meus torrentuluro de Barra
archipresbyter, Gaufridus Girbanei, Vuillelnius dc non transibil causa capier.di vasa enscntium mona •
S. Laudo, Radulphusde Valle, Richaldus, Gaufridus ciiorum vinum. Si duelluin inler homines insur-
Gtiid Gedeon, Willelmus Musca , Bernerius Macon- rexeril, illic finiatur : si cum uno ilLirum bominum
dnscanoiixus cellarii, Alberius capcllanus episcopi, et alio extraneo, similiter. Pioeposilus, nee vicarius
Willelniu.s de Camiliaco, Julicllus, Gofridus tle de illorum liomine non se intennillat, nec terrara
Castro Gontcrii, Benedictus presbyter, Gosbertus S. iilorum intrcl, nec justitiam dc illorum bomine fa-
MauriHi canonicus, Laurcntius S. Maurilii canon., ciat; quoadusque clamorem ad abbatcm bis factam
Goffridus Cosin, Radulphus clericus, Rosocelinus ' habeat. Ad villam vero Lanariam exartum dedi in
prcsbyter, Joannes de Ramorforli canonicus S. angtilo. Sed non est taccndum quod ecclesia? con-
Joannis; ct isti laici : Gofliidus filius Eudonis de cessi, si exercitus meus ierit in terram inimicorum
Calonna, Pagants frater ejus, Eudo filius ejus, Ame- meorum, causa vastandi aut castrum faciendi, non
ricus clericus; de parle comitis, Lco de Brioledo, cat bomo ecclesia? illius, nisi bellum insumxciit,
Fulco filius Ursonis, Segebrandus comes stabuli, planstra nec boves, nec asini illorum a meis mini-
Pelrus Rubiscallus, Giraldus pra?positus, Cericus B stris non capientur. Oronia libera ct quiela sint eis.
filius ejus, Ilervcus RosoiidcUi, RiehardusdeS. Quiii- Hanc autero donationem feci anno xxvn Roberti re-
tino, Gauffridus Trevis, Htigo de Vado, Ranulfus de gis fllii Ilugonis Magni. Postquam vero Baldricus
Credone. abbas monaslerium dcrcliquit, crcmumque furlim
Signum Fulconis comilis; S. Gofridi filii ejus; peliit, ac postremum roajus monaslcrium repatria-
Falconis fllii cjus, Ermingardis filia?. vit, apud Tbabcnnensium monasterium vitam lini-
II. vit. Post hunc domnus Albcrtus Reginaldum mona-
Charta donationis pro monasterio S. Nicolai. chum loco ejtts restituit, qui ante benediclioncni ad
(Breviciilumfundalionis ct series abbalum S. Nicolai filium meum GauflYedum fugit, atque regiinen nio-
Andegavensis auctorc Laurentio LEPELLETIEU , nasterii Yindocinensis noviter constructi absquc li-
pag. S.J centia sui abbalis suscepit. Postquam vidi esse illu-
Priscis temporibus nonnulli reges ac principcs sura a duobiis abbatibus, iralus valde jussi ut moiia-
ecclesias in Christi iiomine a?dificarc curaverunt. Et chi alii ad monasterium stium cilo remcasscnl.
ego Fulco conies Andegavorum, licet de ultimis ct Deinde rogavi domimm Vualterium abbatem Sancli
desidiosis hominibus unus, in Dei nomine atipe Albini ut domnum Hildinum priorem illius ecclesia?
summi piscsulis Chrisli Nicolai, ecclcsiam in pro- C concessisset. Qui ordiuatus anno 1052 ab Incarna-
spectu urbis Andegava?a?dilicare decrevi. Ac niMlc- tione Domini, die Nativitatis beala? Maria?, qui est
simo vigesimo anno ab Incarnalione Domini a annus tertius Henrici regis, monaslerium regularitcr
domno pra?sule Huberto nomine urbis pradicta?, regit. Res autem ccciesia? pi a?scriplas a domino
feci sacrare. Post cujus sacralionem, non multo Bercngario, atque domino R ginaldo scriberc jussi,
post tempore, ex monnchis Sancti Marlini monas-Sc- el pritisquam ad Jerusalero ulliina vice pcrrcxisscm
rii majoris nomine Baldricum ablatem conslitui, manu mca corroboravi.
atque ad fratrum sustenlationero, atquc patipertfni, III.
ex meis rebus propriis ipsam ditare curavi. Dedi Mli Allera donalio pro codcm monctsterio S. Nicolai
ecclesia? super ripam Brionel vineas ac viridigarium (Ibid., p. 7).
gcuilricis inea?,cura culluiis propriis quas exstirpavi Quantura intellectus sensusque biimanus potcst
et complanavi; dcdique illi in lupello duodecim ct mente sagaci pensare,atque solerti iiidagalione per-
co aroplius arpennos pratorum. Ha?c omnia sinc pendere, nihil amplius valel inter bujus sa?culi fu-
censu ct sine decima, libera et quieta ut regale alo- gitiva gaudia, ad aeternam rctributioncm promereii-
dium. Yia autem triumpbalis qua? ducit ad civila- dam, quam si res proprias locis divina? veneralioni
fy
tem, dividit culturas has et lerram ad eas pertinen- praparalis in alimoniam curemus impendere, qua-
tem. Super ripam vero Brionel a parte roeridionali, tenus terrena bona pcr manum pauperis Christus
cst mansio canum noslrorum. A parte vero australi, ipse suscipiat, et nos de caduca substantia mercimo-
mansio bubulconum noslrorum, illicque descendit iiia conficiamus a?terna. Quocirca in Dei nominc,
in fltiviuro. Dedique illi ecclcsia? terram Accisoria?, ego quidera Fulco Andegavorum comcs el uxor mea
liberam et quietam scilicet vicariam , foderum , liildegardis, liliusque nos:er Gauffredus notum fieri
omnesque consuetudincs, quas terra reddere solet. cupimus sancta? Ecclesia? fidclilms. qualiter auctore
Ilanc autem concambiavit roihi Vuido Ihesaurarius Deo monasterium in bonore bcati Nicolai confesso-
Sancti Mauritii; et ille eam tenebat de Alberico de ris, in prospectu urbis Andegava? fundantes, mona-
monte Joannis quondam optimate nostro. Concam- sticum inibi ordinem secundum beati patris Bene-
bia qua? ei dedi propter lerram, ha?c fuerunt: me- dicti regulam instituimus, ipsumque locum es rebus
diclas ecclesia?, clausum vinea? inter Meduanam et possessionis noslra? disponimus. Itaque pro divina?
Brionel, trans flumen vero vineas alias. Si vinca? majestatis honore, et spe retiibutionis a?terna?,pec-
cum vinagiis monacbis data? fueriiit, aut empta?, li- caiorum quoque remissione, ac animarum salute,,
483 AD GODEFRIDUM APPE.ND. II. — M3N_-M. DE BELLO SACRO. 4_|
per hanc conccssionis scripturam, donamus, dona- A Lupcllus, in ripa Mcditaiia?pratorum arpennos dtio-
ttimque in perpetuum esse volumus ccenobio sancti decim. Item apud villam Lanariam, inter saltum
Nicclai ct congregalioni monachorura inibi dcgen- Captia?, terram ad stalionem modiorura trium. ln
tiilm de facultate nostra ; hoc esl, in Andegavo pa- terra sancti Petri, vinearum arpennos undecim ad
go, non longe a civilate, terrara qua? dicitur ad Ac- censum et decimam.
cisarias totam intcgre et quiete, sicuti eam ab Al- Signum t firmiludinis a comite Gauflredo manu
bcnco dominico vallo nostro Quidonc sancti Mau- propriaimpositum. Hujus autem constitulionis seu
ritii a?dituum lenuisse, nosque a Vuidone thesaura- donalionis auctoritas ut in Dei nomine, per succe-
rio per concambia commtitasse constat. Donamus in dentia tempora, firmiorem obstineat rememorationis
alio loco juxta monaslerium, intcrfluente tanlum- et conservationis VigOrem, manibus propriis eam
medo fluvio Brionello, de lerra arabili ad stationem signo crucis insignivimus et fideles nostros roborare
modiorum duodecim : et in ea viridegarium et vi- rogavimus.
ncarum arpennos duos. Item in loco qui nominatur

RAIMUNDI DE CURAMONTA
Charta qua Hierosolymam proftciscens, oradia quaedam monachis Tutelensftrus

impignorat,
( Anno 109G. )
[BALIIZ.Ilistoria Tutelensis, p. 441.]

Noverint. pra?scntcs et futuri quod cgo Raimundus B terale meamque turrcm et alias domos, etc. Hoc avi-
dc Curamonta, quando volui pergere Jerosolymis lem factum est anno incarnali Verbi 1096, indi-
cum Raimundo vicecomilc Torenncnsc, impignoravi ctione iv, anno ponliflcatus domni Urbani papa? se-
abbati Willelmo monachisque Tutcleiisibus quar- cundi octavo, Philippo rege regnanle, Lcmovicina
tam partem ecclesia? de Branceliis, videlieet quar- sede cpiscopo carcnte, Willelmo abbate Tulclensis
tam partem decimi ct proferenlii et fevuni presby- roonaslerii pastoralcm curam agenle.

RAIMUNDI COMITIS S. MQWll

DIPLOMA

Dc donaltone medietatis villce Gibellet facla S. Victori Massilienst.

(Anno 1103.)

ampl. Collect., I, 600. Ex archivis S. Victoris Massilicnsis eruit D. Furnerius.)

(Edidit MARTENG,

In nomine sancta? et individua? Tiinilalis, ego (I) C
RMMUNDKS, gratia Dei S. /Egidii comes etProvincia?
marchio, princeps autem, Deo auxiliante, mililia?
Chrisiiana? in HierosolymitanO itinere, considerans
peccatorum meorum imnianitatero,atque parvissima?
qu;e mecum est Christianitalis, pro diversis cxccs-
sibus imbecillitatem, inslante etiam omnibusque
roodis inquirente, laboresque suos et sollicitudinem
iii meo servitio expendente domno Richardo S. R.
E. cardinali et Massiliensi abbate, dono et concedo
(I) Hanc chartam edidit Baluzius in suis ad III—
s'.oriam domus Arvcrnica? probationibus, sed adeo
unigenitoDei Filio, ejusqtie venerabili matri S.Ma-
ria?, nccnon pretiosis maityribus Victori et sociis
ejus, aliisque quorum reliqula? apud honorabile mo-
nastcrium Massiliense in Christo requiescunt, me-
dietatem civitatis qua? vocatur Gibellet, qua? etiam
in liltore maris Magni, altis muris, firmisque turri-
bus munita inter Tripolim et Beritum, et oninium
ad eam mari et terra pertinentium, videlicet in ec-
clesiis, villis, castellis, casalibus, terris cultis et in-
cultis; in portu, ac naufragiis, sive in cunctis ubi-
t uncatam ct interpolatam, ul necessario fuerit rc-
cudontla.
 4SS DERMATH HIBERNIENSIS ITINERARIA. 486
quc pertinentiis. Ista omnia cgo R. Dei gratia co- A in fuluro pccnis plcctcndus subjicialur, ct in pra?-
mes immutabili donalione conlirmo ct corroboro senti qucmadmodum Achab pro agro Naboth Jesra-
Domino Deo, pra?diclisquc sanctis ac monasterio, hclita?, quem male possidcrc concupivit, dehoneste-
pra?scnti quoque ejusdem loci abbati R. vel illitts lur, acjudicio publico condcninetur, omni honorc
monacbis eliam pra?sentibus et futuris ibidem Deo privctur, nisi quod injuslepra?siimpserit,dignasalis-
servicnlibus, sine fraude et dolo omnique malo in- factione emendarc curaveril, in pristinam dignita-
genio, ut in perpetuum honorifice possideant, po- tem bonorem restiluens, et pro damno quod intulc-
teslalive teneanl, feliciter honesteque babeant. Hoc rit, monastcrio auri optimi libras mille componens,
autem feci venerabilibus commilitonibus mcis con- charta ista et donalione stabili immutabilique pcr-
sulenlibus, imo cohorlantilms, Willielmo scilicct manente in perpctuum.
Arvernensi comite, Biterrensi - vero vicecomite B. Facta cst aulem cbarta donationis hujus anno ab
denique(_) Aicardo Massiliensi, Berengarioque Nar- Incarnatiouc Domini 1105, mense Januario, sub die
bonensi, quatcnus omnipotens Deus per diclorum xvi Kalend. Fcbruarium, luna v, indict. xi, in ca-
sanctorum congrcgalionis intercessionibus et meis stello quod appcllatur Mons-Peregrinus, ct cst antc
propitiari dignctur iniquitalibus, et sua? paucissimx portam Tripolensem constitutuni, regnante etiam in
Chrislianitalis, qua? mc sibi postipsum in capul et Francia rcgc Philippo, epacta xi concurrcnte.
principem elegit, seopponatadversitalibus. Chartam t Raymundus comcs (irmat.
vero donationis hujus ita firmara ct ratam inviola- t Signum Arvernensis Willelmus corocs firm.
bilemqu': tam ego quam pra?script.i nostri cxcrciliis t Signum Bcrnarilus vicecoroes lirni.
proccres essevolumus, et volcndo sancimus, san- t Signum Aicardus lirm.
ciendo cx aucloritate superni judicis, bcalique Pelri t Signum Berengariiis Naiiioneusis lirni.
apostolorum principis, cujits obeJicntia ac fidelilate Signum Willelmus Ugonis firm.
pra?scntia arma gestamus, omniumque sanctorum, § Signum Petrus (5) cpiscopus Glandcnsis fir-
et noslra, contradicimus qitod millus rex, iiullus mat.
piinccps, ntilli denique cujuscuiiquc dignitatis ordi- § Sigirom Arbcrtus S. Evrardi abbas firmat.
nisve, sive clcricus sive laicalis potcstas, ei aliquam Signum Pontius Grilloncnsis firmat.
violentiam irrumpendo inferre prsesuroat. Si autem, Signum Willelmus Pclri firmat.
quod absit! post nostrum exccssum, quia mortis le- Signum Berengarius Wilkinius lirmat.
gibus subjacemus, aut anle, quoniam judicia Dei Signum Aicfredus lirm.
abyssus multa, aliquis hujus nostri laboris, Dco pcr- p Videntibus Durando ct Raimmundo, qui Itanc
millonle, potestate pra?ditus, cupiditalis sua? tyran- cbartam fecit monachis el Bernardo, et Stcphano
nidsm super eleemosynam aut donationem nostram clericis.
exerccre, eam infringendo tenlaveril, divina?ultioni
(2) Baiuzius scripsit, Aicardo reverendissimo Mas- Itizii opinio in errorem traxit auctorem nova?Gallia?
siliensi, atque inde occasionem sumpsit in indicc ad Cliristiana?, qui ut Aicardo pseudo-episcopo Massi-
tom. II Aicardum faciendi Massiliensemcpiscopum, tiensi locum daret in serie aiilislilum Massiliensium,
quasi reverendissimi lilulus ntilli alii quam cpiscopo Remundum qui tunc sedem illam occnpabat, diuqne
convenire posset. Verum pra?terquam quod ille reve- post supervixit, bipartitus est, ut Aicardum duos
rendissimi litulus in hujus cbarta? autographo pere- inter Raiinundos collocaret.
grinus est, avertere debuisset eum ab bac opinionc (5) Hic episcopus hactenus ignotus dcsidcratur in
commilitonis nomen, quod hicci tribuitur; nam vel vulgatis indicibus pnesulum Glandatensiuin , ubi
ipsa hujiis loci lnctio demonstrat omncs hic com- cotlocandus est inter Pontium et Irabertura.
memoratos esse illuslrcs mililes crucc signatos. Ba-

DERMATII CMOSDAM HIBERMENSIS

PROFICISCENTIS JERUSALEM

ITINERARIA SEU EXHORTATORIA.

Tltesaur. Anecd., I, 340.)

(MAUTEN.

Ego DERMATIUS, nationc Hyberniensis, omnibus D Babyionis nominc, mundum hunc, charissimi, hic
qui maneutem hic se cognoscunt non haliere civita- vos intelligcre volumus in maligno sic utique posi-
toro, futuram inquirerc, exirc de Babylonia, el ire tum (/ Joan. v), ut nihil confusius sit, nihil turbu-
vti retlire Jerusalem. lentius, cujiis omnino nibil vel certitudine sil incer-
487 AD GODEFRIDUM APPKND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 488
tius.vel inceiiitudine ceiiius. Hic non ]am liirrim A \ quippe cum et mititis ergacos liat, qtios t;-mp ridilet'
a?dificat, quia, ctsi non sanctis mcrilis, lamcn ad sic Deus percutit, eisque non cautum non sit, quos
sancta utcunque conlendal asccndere, sed fodil la- et ipsc aliorum hic morlibus croendat et corrigit.
cus, cisternas, puteos, pedicas ponit et decipulas, Cum gratiarum itaque aclione, non ul indignatio-
quibus, si ficri possit, ctiam ccelesles terrenos tentet nem, sed ut paternam et piam banc Dei suscipientes
cflicere, eoquc jam loco est, sic in profundum venit correptioncm, nolite, charissimi, nolite negligerc
ut jam pcne ei congruat quod de peccalore dicilur: sic corripientem, ne forte manuni suam aggravet,
Peccator cum veneril in profundum, conlemnel (Prov. ne foiie vos in furore suo conturbct, ne foitc vos in
xvni). Quis esl enim qui recogitet, qui tribunal ipse ira sua pra?cipitct. Exite, utdixi, exite de Babylo-
sua? menlis ascendcns, ante judicium de judicio co- nia ; ite, aul redite Jerusalem : lapides sancluarii
gilel? Nec tamcn cessat pius ille nos Pater ccelestis qui dispersi sunt recolligite ; muros quos destruxit
nionere, lanto quidem solilo nunc frequenlius, Nabuzardan, princeps militia? Babylonis, restruiie.
quanto post pravilates cordis nostri ire nos videt Sed quid putatis ? forsan de Jcrusalem hac terrcstri,
pcrlinacius. Vidislishoc anno, cbarissimi, milhsinio ad quam ire vel rcdire me cernilis. Quod dico, roe
vidclicct cenlesimo decimo septimo ab Incarnatione dicerc creditis, quanquam cl ad hanc propter illam
Domini, quoties quasi descendit ct venit ad nos, "' de qua hic intcndo ire laudabile sit, non tamcn de
nunc in virga, nunc in baculo. Qnid eniin ? Nunquid hac menlionem liic facio. De spirituali ago, charis-
aliquando imbres tanti vidislis impetus ? Nunquid simi, de ccelesti Jesusalem, quw wdificatur ul civi-
bujus fragoris audistis lonilrua? Nunquid aliquando tas (Psal. cxxi), in cujus nimirum a?dificationcm
fulmina lot sa?vierunt in discursibus ? Terrx motiis quas quisque virtutcs acquisierit, tot quasi lapides
ctiara per loca tanti fuerunt ul non soltim subruc- porrigit. Ad hanc, cbarissimi, cum de Babylonia,
rentur urbcs, quod aliquando audivimus ; verum de niundo vidclicct, vos exire monco, vos provoco
etiam monlcs novo quodam sttipendoque miraculo ad hujus a?dificationcni vel rea?dilicalioncm quali-
ab ipsis subverterentur radicibus. Terrorcs autcm cunque mea hac exhorlatione vos excito, ad hanc
decccloet signa ha?c qua? piius a?(as fuisse menii- qui peregrini cstis super terram, velut ad manen-
nit, noclis tcmpore a regione aquilonis, cosliim par- lem (Hebr. xm) et fundamenta habcntem civitatem
tiin qttasi clibanus succensus incanduit, parlim (Ilebr. xi) de domo hac Iulca vos evoco. IIa?culique
«;uasi die media atl medium fc;e noctis clara adino- sila cst in montibus, ideoque onuslus aJ eam om-
diim lucc rcsplenduit. Ilas, charissimi, has nobis nino alinuis ascendere non nra?valet. Exoneretiir
voces Allissimus dcdil, his ct terribiliter nos adroo- _ ergo priraum oportct, quisquis montana ha?c vult
J
niiit, et clementer exterruil; nam et si aliqttando ful- conscendere. Sarcinara banc mundanam, concupi-
gura multipiicans sic nos conlurbavit ut ctiara in scentiam videlicct et curam sa?cularcm projiciat,
ipsis ecclesiis morte corporali quosdam proslcrne- scipsum abncget, cxtra portam cum Chiisto exeat,
ret, Lcodii tunc posili quod contigisse vidimus, in improperiuin ejus tollal,carnem suam cum vitiis et
hoc ipso noii crudelis in nos cxslilit, scd pietatcm concupiscentiis crucifigal. De benevolentia vero ct
nobis suam cxhibuit, disciplina? videlicet severitate, cominunione cx abun.ianli est exhortationem his
niortibus corporum longe milioribus quam sinl fieri, quibus, Aposlolo doeenle, innotuit lalibus ho-
a?terna snpplicia gehennarum, perpetrata flagitia sliis Deura promercii (llebr. xm). Hoc bonum illud
vindicans. « Mortibus cnim corporum, ail Augusti- esl, quod, juxta eumdem Aposlolum, ad omnes de-
lius, legimus alios morttios, proplcr non stia, sed bcmiis operari, maximc ad domesticos fidei (Gal.
alicna peecala ; ubi magis est in dolore cortlis plaga vi).
viventium quam in resolulione carnis pcena inorien- Pensate crgo quanlum, vel quale bonum hoc sit,
tium; ubi aiiima? dc corporibus exeuntcs, stias a qiio coudilionis humana? nemo excluditur; tanto-
causas habent, vel bonas, vel malas, non propterca que hoc mihi CiCterisque domeslicis fiJei impendite
gravata?, quia exuta?. » Ha?c Augitstinus in piimo Q propensius, quanto inhumanius nobis ncgabitis
contra Marcionitas. In secundo autero : i Qifis scit, qttod delietis omnibus. Videlis quod exsulcm me fe-
aii, quid vcl eis poslmortem bona? conipcnsalionis ceriin pro Deo, videlis quod crucem non banc tan-
Deus tribuit, quorum mortibus viventes, aut emas- tum qua? in panno cst: sed quod crticem Clnisli ego
davit, aut terruit ? Nam delicla, ait, quoriimdain ad bajulo. Videlis quod ad Deum non Jerosolymis tan-
pocnalem animi dolorem terroremque majorem ctiam tum, sed ubique, quia ubique est, confugio. Pcr
illorum qui ea nou admittunl, non spiritualibus, ipsum ergo moneo vos, ;cavete, quantum in vobis
sed corporalibus mortibus plerumqueDcus vindicat, est, ne in via hae deflciam. Est aliqua profecto ad
>.tcondilio qua sunt post paululum morituri, etiam Deum via, his qui in via Dei sunt, pro Deo mini-
islo modo serviat Dei providenlia?, et in usum no- strare nccessaria; hanc tenete, ab thac deviare no-
.stra?cedat discipiina?. > lite, per hanc vcl volunlalis passibus indesinentcr
Ecce charissimi, nonme, sed Augustino docenle, incedite. Ha?crevera via est, qua? de exsilio reducit
didicistis in ullione plerumque alienorum peccato- ad patriam ; ba?c via est qua? ducit ad tnanentero et
rttm aliquos hic a Deo perculi, nec pcrcussis ipsis fundamenlahabentem chilalem; ha?c, inquam, via
obesse, ncc mediocrilcr non percussis prodesse, csl, qua? recle de Babylonia ducit, et reducit Jerusa-
im GESTA TANCREDI. m
,em. Si igilur, fratres charissimi, ut in initio dixi- A cistis, mihi fecislis (Matth.xxvi), nisi sic feceritis, ne
oius, manentem hic vos civitalem habere non co- irascamiui mihi, ne commoveaniini; pro vero vobis
gnoscitis, si futuram inquirilis, hac via quscrite et iste dicit Scolicus, quia ibitis in ignern wlernum, qui
invenietis, hac via incedite, et pervenietis; Jiac via paratus est diabolo et angelis ejus (ibid.). Datc ergo
vidcre satagite, et Deum deorum iu Sion videbilis. potius operam, cbarissimi, ut dicaitir vobis: Venite,
Nec mircmini quod mihi via ista est; ctenim elsi benedicti Patris mei, percipite regnum, quod vobis
Hybernensis sum, etsi sum Scoticus, tameii sacra- paratum esl ab origine mundi (ibid.), quod sic ass -
mentorum Ecclesia? vestra?que Udei sum condome- qui poteritis, si pro Deo ex eo quod habelis in pau-
sticus. Quod ergo sa?pejaro dixi erga domesticum peres Christi beneficenlissimi fueritis. Valetc. Et
bunc fidei vestra? benelicentia? et communionis no- cum, annuente Deo, vestram hanc sensero bcnefi-
lite oblivisci; nisi enim mentitur Aposlolus, talibus centiam, eliam pro Raimbaldo, qua?so, Lcodiensi
hostiis promeretur Deus (Hebr. xm). Adnilimini, dum orate, qui proflciscenti mihi banc pro viatico pro-
adbuc estis in via, inter eos fieri, quibus diclurus vidit et conscripsit cpislolam.
estFilius bominis : Quandiu uni ex minimis meis fe-

GESTA TANCREDI

IN EXPEDITIONE JEROSOLYMITANA,

AUCTORE

RADULFO CADOMENSI EJUS FAMILIARI

Thes. Anecd., III, 107, cx ms. codicc Gemblacensi.)

(MARTEN.

ADMONITIO PRJEVIA

Chronici Skiliw appendix esl sequens Tancredi historia. Rogem enim illius egregii bellaloris agnomhie
Whcardi, qui Siculam genlem a Saracenorum jugo vindicavil, cognatus erat Tancredus, et sub Boamundo
Rogerii ejusdem filio, iti expedilione Jerosolymilana, quasi dux sub rege et secundus ab eo roilitavit.
Quamvis aulem non omnem vilw seriem, sed ea solum hwc liisloria complectatur, quw sub lanto principe
quinque annorum spalio dux ille inclylus prwclare gessit, magnum et insigne est virtutis illius monumentum,
ipsumque ut maximum mtalis suw ducem extremm poslerilali commendabit. Hmc ipsum ostencletin recupe-
ratione terrw sanctw plurimum et fetkiler insudasse, cwlerisque Christiani exercitus dueibus, quos adeo
prmdicavit anliquilas, loncieipsum prmslitisse, et de vindicata ecclesim Palwstina eamdem ferme laudem
quam de Sicilia Rogerius Wiscardi promeritum fuisse. Istud porro testanlur quw Nicem, quw Tarsi et Ma-
mistm, dum expugnarenlur; qumAntiochimante etpost expugnalionem omnium molestissimam; quw Jeroso-
lymis, qum in transfrelatione fluvii Bardal, qum coram Alexio imperatore, qum landem ubique legitur ges-
sisse : nec enim quidquam hoc bello susceplum, nisi leve illud sit, et felkiter consummaium fuit, iu quo prm-
clara virlutis eximiw, singularis sapientiw el consilii specimina Tancredus non dederil.
Iis icjilur omnibus enarrandis totus incumbit hujus auctor historiw, nec aliud sibi proposuisse hac sua
lucubratione usserit expresse, articulo 53 his verbis: Celebret suos Normannia Robertos, reliquos duces oc-
cidens reliquus, mihi unus Marchisides suflicit, cui non suIBcio vel totus.
Quisnam vero is auctor fuerit, qua tx gente, quave wtate vixerit, nomen, ingenium, vitw inslilutum, opcrw
prelium est ex ipsius historia invesligare : nec enim parum ad ejusdem hislorim commendalionem conferre
hmcpossunt. Nomen ipsi Radulfo fuisse prima hmc inscriplio prodit Tancredus Radulphi, patriam vero Nor-
manniam ex articulo LVIIcolligimus, ubi Antiochenam describens expugnationem, quw inchoata unno 1097
producta in integrum annum fuil, hwc de se quasi obiler dicit: Signum illud, cum adhuc in paterna domo
Cadumi adolescentulus degerem, nondum milii visa seu nota nisi nomine tenus Antiochia, sed nec
Roma.
Natus igitur Cadomi est anno circiter 1080 cadem vero in urbe educutus, ct a leneris sub celeberrimo illo
Arnulpho, qui comilis Normanniw capellanus in bello sacro erat, el per obilum Adhemari Podiensis episcopi,
Christiano prwpositus exercilui, Jerosolymitanam sedem sorlitus est, operam et studium impendit oplimis
disciplinis; unde et librum ei suum dicat, et prwceplorem ipsum appellal. Elegi te, ail in prwfalione, Ar-
nulphe, patriarcha doclisssimedoctorum, qui pagina? mea? superflua reseces, rimas impleas... mollita mibi
erit qua?eunque erit correclio tua, si quem sortilus sum pra?ceptorem puer juvenem, nunc quoque corre-
ctorem te impetravero vir scnem.
Qtiales sub tali prwceptore, et auanlos in sludiis procjressus Radulphus feceril, judicet mquus lcclor e*
ipsius scribendi modo; hanc vero liiteraluram pctrvo admoclum intervallo temporis conseculus est. Ndndum
enitn excesserat exephebis, quando in militiw disciplinam vocalus est. Anno autem birciter 1107 cruce si-
PATnoL. CLV. 16
491 AD GODFFRIDUMAPPEND. II. - MONUM.DE BELLO SACRO. h$l
sub Roamundo vrincipe meritus est slipendia, el biennio post in expeditione Edessana sub signis
fnatus,
'ancredi militavit.
Quas tunc in exercitu partes gesserit silendum putavit modestissimus scriptor, sed prmcipuas credimu*
ipsum egisse, qui singularem, uti satis insinuat in citala jam prwfatione, utriusque principis benevolentiam
conseculus est. Nec tetis nos ntovet conjecturu quin Radulphum illum de Acone, quem sub Rogerio nepote
Tancredi, et in principalu Antiochimslrenuum civitatis ejusdem ducem fuisse scribit Gaulerus cancellarius in
tibro cui tilulus Bella Antiochena, hunc nostrum Radulphum existimemus esse, cum alias nobis non constet
de isto Radulpho quisnam fuerit. Quem enim Tancredus, lum ut sibi, tumut Rogerio consuleret, rpsique ut
principalum in exlera regione confirmaret, huic debuit muneri deslinare, nisi certe militem illum, de eujus
fide et inlegritate maxime esset securu», cujus et acies ingenii et belli usus et strenuitas essent explorala ?
Quamvis autem ea imprimis sibi proposueril Radulphus describere, qum in Jerosolymilana expedilione
Tancredtts gessit, non tamen iis conlenlus limilibus, alienum omnino a proposilo suo esse putavit, si ea in-
terdum tractaret, qum.generalemexpedilionis ejusdem hisloriam spectanl; sed velerum more scriptorum, si
celebris pugna, si urbis expuqnatio, si victoria, aut quodvis aliud insigne sub ipsius Tancredi, aut Boamundi,
vel ipsis prmsentibus sub aliorum imperio prmclare geslum eliam ab aliis esl, illud non prmlermisit, ut ex
meritorum collatione novusherois sui virtuti splendor accederet. Hmc itaque historia non uni Tancredo pro-
pria adeo est et singularis, quin et compendiosaqumdam ac digesta belli Jerosolymilani narratio dici possil.
Quw quidem omnibus qum hactenus de eodem argumenlo prodierunt in lucem relationibus perfeclior et accu-
ratior nobis videtur. Earum namcfue fere omnium auctores relationum nullo deleclu adhibito, singulorum
aclus principum narrare gestknles, mutta simul congesserunt inutilia, nec in tanla rerum varielate indggare
quidquam valentes, et penilius examinare, nudam suis circumstantiis historiam confecere. At noster Raaul-
pltus certis conlentus limilibus, res solummodo prwcipuas aggredilur, earum causas rimalur, initia et pro-
gressus enarrat, conseculiones exquirit; de tingulis prmterea artis militim peritissimus, sane et inlegre judi-
cat, nec temere, sed scienter loquilur,
Quis exempli causa Alexii imperatoris artes malas adeo plene copioseque descripsit? quas molitus fuerit
insidias, quid lentaverit ut Chrislianos principcs circumvenirel, averteret a sancte proposilo, aut gravibus
ctienlelm non debiiw obsequiis eos sibi devinciret? lerrores, minw, blanditiw, nihil omissum esl, et hmc omnia
referuntur artkulis 9, 10, 12 quw nusquam lecjisse me memini. Plures el inimicas adversus Tancredum dis-
scnsiones swpius concitasse Balduinum et Baimundum S. jEgidii comiles, nec absque sanguinis effusi magno
discrimine non unus auclor scriplis tradidil: liujus vero odii causas quas vix attigerunt, relulit auctor nosler
quasi ex instituto, qum quidem prmcipuorum quorumdam eventuum raliones indicant et patefaciunt. Quw
vero de Jerosolymorum expugnatione scripsil idem auctor, ipsi uni debelur, si non fuerint omni prorsus de-
leta obtivione; natn quw anonymus ille a Mabillonio editus Musa?iIlalici tom. I, eade re relulil, a noslro
Radulpho, ipsius suppresso nomine, accepit. ld ne cui indubium veniat, evidens argumenlum est ms. codcx
quo usi sumus, nam et charactere auctoris wvum spirat, et si noslra nos non fallit conjectura, ipsius est auto-
grapltum. Istud salis suadent frcquenles quibus refertur addiliones, translaliones, correcliones, periodorum
mversiones, eadem manu scriptw quw exemplaris indices primigenii esse nemo vet leviter in anliquilate ver-
satus non videt. Latebat is codex in insigni bibliotheca Gemblacensi, quw quidem maximo litterarum detri-
mento triginta abhinc annis cum monasterio in cineres redacta pene fuit, sed ereptus ab incendio citm puucis
ejusdem nolw est, eumque oplimus abbas monuslerii ejusdem pro sua hu.manitule nobiscum communicavit.
Integerrimus autem videlur esse, sed integram eo contineri historiam Radutphi vix crediderim, nec enim
ipsuin probabile esl ad annum 1105, quo mililim nomen vix dederat scribendi finem fecisse,qui agens de An-
tiochena expugnalione, qum gesla prmsenle se fuissent prolixius sese tractaturum his verbis promiserat :
Ignosce, Gallia scriploribus dives, juvat me Antiocheno vacare principi, pra?sente nie gesla liberius per-
solvam. Quidquid illud sit, ut paucis concludam : scripsit Radulphus stylo eleganli et ornalo, cujus majebtas
et pompa omnes temporis sui scriplores longe superat: sed neque mintts veraci, ulpote qui Tancredo ac Boa-
mundo semper adhmrens, res prout ab ipsis acceperat aut ipse viderai, scripto commisit, mullas eliain vario-
rum eventuum .circumstantias referens, quas apud alios mvi scriplores minime reperias: hinc magno apud
omnes in pretio opus ejus fulurum esse speramus.

PRJEFATIO
NobHe est studium res probe gestas principum A Joppe videlicet; compluresquealim ruinam pressw c[e
recensere, cujus bcneficii largitas nil.il temporis lalere surrexerunt. Hujus lam pra?clari laboris co-
immune pra?terit, sepultos celebrat, oblectat supcr- operatoribus mc contigit militare BoamunV.ocum
stitcs, posteris longe ante vitam prajstruil doctri- Dyrachium obsideret; Tancredo paulo post ciim
nam; dum quod transiit refert, dum victorias pro» Edessam ab obsidione Turcorum liberaret: quorum
fert, dum victoribus defert : segniliem aufert, pro • utriusque sermo quotidianus Turcos fugisse, insti-
bitatem aflert, vilia transfert, virtutes inferl, pluri- tisse Francos, nunc peremptos hostes, nunc captas
mam confert. Debemus igitur summa ope niti et urbes, Antiochiam noctu dolis, Jerusalcm dic arniis
legere scripla, et scribere legenda; qualenuslegendo memorabat; inlerque memorandum, papa?! aiebanl,
vetera, scriptitando nova, hinc nos antiquitas egen- quonam modo segnities nos perdit; cum priscis
tes satiet, inde posteritatem satiati nutriamus egen- summa vatibus fuerit scribere voluptas? Et itli :
tem. Ha?c mihi sa?pius attentiusque consideranti, quid adinventiones fabulosas ordiuntur ? militia?
occurrit felix illa pcregrinatio, sudor ille gloriosus, Christi victorias tacent hodierni: ignavum cquidem
qui matri nostrae Jerusalem ha?redilalem suam re- pecus, et fucis astruendi. Ha?c publice moventes,
stituk, idololatriam cxstinxit, fldem reparavit: ut specialiter in me, nescio quo auspicio sa?pius visi
seilicet non absurde qui in his applauserit: Ecce sunt oculos retorquere, ac si innuerent; tibi loqui-
Hlii tui. Jerusalem, dv lonqe venerunt, et filiw tua>, raur, in te confidimus: sic me uterque, at pra?cip,ite
 493 GEblA 1ANCREDI. iqi
Tancredi faroiliaritas accendit, quo nullo fuit beni- \ indignatus. Verumtamen quoniam
gnior dominus, nemo largior, nemo tam blandus': Est quodam prodire tenus, si non dalur ultra,
huic, inquam, vehemenlius instanti, tacita sic re- HORAT.
spondetat mens mea : quod petis vivus, si super- licet incomptam rem ad posteros trans-
fuero, accipies scpultus : non te IaudaLo in vita tua; miltam : ornabit, auguror, benigna posteritas quod
laudabo post mortem, magniflcabo post consumma- hodierni inornatum mihi reliquerunt. Unde invicem,
tionem : tunc enim neque laudatus, neque laudans, o lector, debemus, ego tibi supplicare; tu igno-
aut in elationem surgit, aut corruit in adulationem. scere mihi, quod nunc jejuna oratio, nunc pinguis,
Porro invidus tacebit, obmutescet susurro; cum te ut aiunt, Minerva a sua? fastu materia? longe dege-
exslincto, munera cessabunt, quibus nunc inces- neravit : quippc cum ha?c vix Maronis pertingar.t
santer a superstite muneratura, venenosa? lingua? vertices, illas ferme inutilis lingua balbutit. Me
.abularum me venditorem circumagerent, te empto- quidem in hac parte sentio inflrmum : sed de <jus,
rero. Hanc igitur, sed et aliam habuit causam dila- id est Christi firmitale totus perideo, cujus vexilli-
tio : quod meis ipse viribus diffldens, interimex- ferum et triumphos describere intendo; a quo se-
spectabam, si quis ad ha?c solertior stylum, si quis cundum elegi te, Arnulfe, palriarcha doctissime,
Tancredi muneribus obligatior anhelaret, Alios au- B doctorem; qui pagina? mea? sitperflua reseces, i imas
tcm negligere, alios torpere, alios, proh nefas! re- impleas, obscura illustres, arida supcrfundas : ntil-
niti comperio susurrones. Papa?! ubi reverentia , lius etenim liberalis scientia? le cognovimus cxor-
ubi libertas, ubi munera, ubi toties ille principum tem, pra?sertim mellita mihi erit qua?cunque erit
decus obscuros illustravit, obnoxios absolvit, inopes correctio tua, si quem sorlilus sum pra?ceplorem
ditavit? Milii ergo reliclum suscepi laborern : non puer juvenem, nunc quoque correctorem te impctra
utique suscepto dignus, sed quia digni dedignantur, vero vir senem. '

INCIPIT TANCREDUS RADULPHI.

I. -- Tancredi parentes. C koslem feriendum esse, non rodendum. De se ipse
Tancredus clara? stirpis germen clarissimum, nihil dicere, at dici insaliabiliter sitiebat : proinde
parenles eximios Marchisum habuit el Emmam ; a somnos vigiliis, quielem labori, satielatcm fami,
patre quidem haud ignobilis filius, a maternis olium studio, postremo superflua omnia nccessariis
autem fratribus nepos longe sublimior : nam ca?tera postponebat. Sola erat laudis gloria, qua? juvenis
familia? illius pra?decessio, a contermina salis esse mentem agitaret, cujus quolidianos meicando litit-
duxit laudari vicinia; matris vero fratres militia? los, facilem crebri vulneris ducebat jacturam : eo-
sua?.gloriam exlra supraque patriam, id est Nor- que nec suo parcebat sanguini, nec hostili: dispu-
manniam, exluterunl. Quis enim Wiscardi probi- tabat secum in dies animus prudens , eaque frc-
tatem non probet, cujus signa sub uno, ul aiunt, quentior eum coquebat anxietas, quoJ militie suie
die Gra?cus Alcmannusque imperator trcmuerunt certamina pra?cepto videbat obviare dcminico : Do-
victricia? Romam namque pra?sens, ab Alcmanno minus quippe maxillam percussum jubet, et aliam
liberavit. Gra?corum autero, in B. prole bellica vin- pcrcussori piaebere; militia vero sa?cularis, nec co-
cendo regem, subjugavit regionem : reliqui vero gnato sanguini parcere : Dominus tunieam auferenti
fratres numero 11. Campaniam, Calabriam, Apu- dandam esse, et penulam admonet; militia? necessi-
liam contenli debetlare. Excipiendus est Rogerius, D tas ambabus spoliato reliqua qua? supersunt csse
cui suliacta gentilitas Sicula, 'gloriam peperil inter auferenda. Ha?c ilaque repiignantia, si quando in-
fratres a Wiscardo secundam : sed in his'non diu- dultum est indulgere quieti, sapientis viri audaciam
tius me sinit immorari eadcm qua? in has me*im- sopiebat. At postquam Urbani papa? sententia uni-
misit moras narratio. versis Christiaiiorttm genlilia expugnatufis pcccato-
Regia Tancredi indoles; ad beltum sacrum se dis- rum omnium remissionem ascripsit: tunc demum
ponil. quasi sopiti prius experrecta esl viri strenuilas,
Nunc redeo ad Tancredum : ipsum nec palerna? vires assurapta?, oculi apcrti, audacia geminala :
opes ad lasciviam, nec ad superbiam traxit potentia prius namque, ut pra?scriplum est, animus ejus in
cognatorum. Adhuc adolescens juvenes agilitate bivium secabatur ambiguus utrius sequeretur vesli-
armorum, morum gravitate senes transcendebat: gia; evangelii, an niundi: experientia vero armo-
nunc his, nunc illis novum virtutis spectaculum. rum ad Christi obsequium revocata, supra credibile
Extunc pra?ceplorum Dei sedulus auditor, summo- virum accendit militandi duplicala occasio. Igitur
pere studebat et audita recolligere; et quaulum per- data commcatui opera, brevi qua? necessaria sunt
mitlebat coxvorum conversatio, recollecla implere, parata sunt: nec magnas quidcm expensas coegit
nemini delrahere, etiam cum sibi detrahebatur, bomo qui in morem a puero duxerat res antequam
dignabatur. imo hostica? strenuitatis pra?co, aiebat, venireiit in suum, in jtis traducere alienum : arma
 455 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. - MONUM.DE BELLO SACRO. 498
tamen militaria, cabaltos, mulos, et alia bujusmod A inveniebatur defecla, aut cis ripam fluvii rapacis
pro commilitonum suorum numero, suflicientei pedes vadatura: nam famelica?continuo cibus; va-
aptavit. datura? equus pro navi, pro remige eques, eques,
II. — Boamundi etogium. inquara, ipse Tancredus libens supplebatur.
Erat iisdem temporibus magni nominis heros, IV. — Fluvium Bardal eum suis trajieit. Grmcos
cujus adolescentia? supra menlio facta est, [Boa- superal.
mundus Roberli illius egregii bellaloris agnomine Tali populus ille beatus pra?sidio, feliciter ad flu-
Wiscardi fllius, paterna? audacia? strenuissimus men quod Bardal dicitur, perducitur : ibi eastrame-
a?mulator : hujus quoque animos eadem qua? ca?ie- tali dies aliquot in mora consumpserunt. Obsislebat
ros per orbcm principes apostolica pra?dicatio ad eorum transitui fluvius rapax, et utraque ripa minis
liberandum ab infidelium jugo Jerusalem excita- ptena hostilibus, plurimos terrebat: nam qui trans-
verat. Ejus imperio quidquid est oppidorum et ur- eundo procederent his Turcopolos a fronte; quitar-
liiuni a Siponto ad Oriolium in maritima, omnes darcnt illis a tergo tiroendum esse videbatur. At
- prorsus in montanis et campeslribus locis, omnes Tancredus ubi exereitum mussare videt, periculo
fere serviebant: ad ha?c sua tam urbes quam oppida vitam objicit; gurgilem transit, paucis sequcn-
Apuli montes, Calabrique plurima sustinebant. Is tibus : his , inquam, coactis, ille ultroneus. Me-
Gra?corum imperatorem Alexium bis snb patre in tuebant coacti ne turma? tam exili hostilis incur-
fugam eonverterat: primo quidem in oculis patris reret multitudo. Tancredus contra, ne dum transiret
sub Dyrachii mcenibus; secundo autem patre Ro- ad pugnam, terreret in fugam : sicque audacia vi-
mam reverso, ipse paterno exercitui apud Laris- ctoriam quidem pareret; verum altero victoria?pre-
sam vicarius relictus : qua? victoria sicut prius glo- tio spoliis careret. In qua sollicitudine flumine supe-
riam gerainaverat, ita modo, victorem licet, sub rato, in alterius votum utriusque timoris pra?sagia
pacis nomine transfretaturum acrius pungebat: me- cesserunt : nam insidiatoria? pluralitati paucitate
tuebanlur enim Gra?corum insidia?, qui familiare oblata, visum est gentis pnedam venisse in pugnam,
habent quos eliam bene rocrilos invitaverunt ad latebrarum ignaros, non pra?sciOs : prosilientcs
munera , retrudere ad flagra. Quid ergo exaspe- igitur e latibulis sagitta?, terribiliter figuranl dus»
rati? quid victi ssepius molituri erant, quidve suis volant, nubem; dum cadunt, grandinem; dum
de se dabant sperare vicloribus? miseris aut infe- astant, segetem. Nondum ad Francos ventum erat,
rendam esse perniciem, aut terrentium in potentia cum jam nullum dimicandi latebat genus : non
cessaturam. Ha?c igitur sollicitudo Boamundi navi- * cursim, non rapidc, non saltim ; sed pedetentim
gio moras innectebat; quapropter strenui cujusque obviabat, missa eminus tolerans spicula, dura eo
viribus proprias vallare sapienter sibi consuluit, por- usque processum essct, ut caderent post terga.
libus interim exitu negato. Audilus vero eodcm in- Quippe gentis illius pugnam congressu plurimo
caluisse desiderio Tancredus, cognati solliciludinem expertus, quo facilius more vincendi erant cogno-
et minuit, et auxit: minuit, robur robori creditus veral : ideoque animos per se effrenes, per pruden-
addere; auxit, viam fcederis improvidum cogens tiam refrenabat. Ut ergo cominus res geri potuit,
providerc. patientia? raoras redimit copia subseeuta. Habenas
III. — Cum eo fmdus iniit Tancredus. laxant, calcaribus utuntur, lanceas vibrant, incum-
Multis itaque opibusblanditiisque pra?missis, apud bitur vibralis, pelta? Gra?corum fiducia incumben-
Tancredum obtentum cst ut sub Boamundo ipse tibus non resistunt. Porro sagitta? hastis urgenti-
quasi dux sub rege secundus ab eo militaret : nam bus, quorum prius tutela fuerant, in sarcinam
praeter blanditias, oblatasque opes, urgebant eum convertuntur : nam poslquam ad enses ventum est,
alia duo : propinquitas generis, et diflicultas trans- usus pra?leriit sagittarum. Sic Gra?ci tegmine desti-
fretationis; quarum quidem ha?c arooris, illa timo- tuti etjaculo, vulnera tantum excipiunt, nec red-
ris poculuro vicissim ei propinabant : nisi enim D dunt. Miseri! quibus sine dubio et sine medio mor-
Boamundo in his qua? rogabatur morem gereret, tem aut fugam pra?sentero omnia intentant! Miseri!
facilc ct de invidia argui et a litlore dignus videre- sed sicut nullius misericordes, ita nulli miserabiles.
lur qui deberet repelli : proinde facilem viam ad Sternitur plebs invalida, et docetur non ultra de
impetrandum meruit precibus donisque cumulata Francorum raritate prmsumere : sed in uno cenlum
petitio. Confcederati igitur ambo Wiscardida?, lotius formidare. Tancredus viam gladio aperil; et quot
gencris sui pra?cellens strenuitas, laxis navigio ha- aggreditur ca?dendos, tot pra?terit ca?sos. Illum se-
benis, Epyrum delabuntur. Tancredus itaque nactus qttentibus facile qua se veiiisset, vestigia declara-
exercenda? virtutis locum, modo pra?viis insidiis oc- bant. Trunci semineces a dextra ct la?va medio
cursabat, interdum posl exercilus vestigia arcebat cruoris alveo supplebant ripas. Nec passim vagandi
latrunculos. Sive pra?vius, sive sequens, semper licentia : sed per effusoris scmitam currere dabatur.
utilis, semper armatus, pcriculis gaudebat exponi. Hinc effusor ipse, non qui effuderit; sed qui edide-
Caitcris vino sepultis et sopore, ipse pervigil excu- rit sanguinem, apparebat : adeo suffectus, adeo
iare in triviis, nivesque clypeo lemperare et gran- cruentatus Tancredum diflitebatur in colore, s.d non
dints. Fclix anicula illa quce aut ex inedia Tancredo diflitebatttr in opere. Simili modo pubes socia fu-
497 GESTA TANCREDl. 4.8
tras solvere, peltas demittere, thoraces exuere,
gando, ca?dendo,prosternendo, singuli pro sttis vi- A
ribus arva cruentabant. summum ad vitam supererat solamen. Quocirca
V. — Parlem exercitus Boamundi qum nondumflumen mullus et multa politus arte, grandi redcmptus a?re,
transmiserat, agcjrediuntur Grwci. diulino tractus molimine, labor vias, labor invia
lgitur Boamundi exercilus, qui adbuc citra flu- pariter ditabat. Yictrices opperiens manus sine pre-
minis ripam alteram pigrilans, Tancredum pra?mi- tio, sinecertamincomnia rapturas : necdefuit tamen
serat, Gra?cos in fugam versos prospiciens, moras qui ea tolleret, quive sequeretur audilo Tancredi no-
solvit, fluvium alii tranant, pars remigare docta mine turbam fugientem. Quoniam quidem ca?di pra?-
eymbas traducunt, alii utriusquc ignari, equorum dicta?supcrstiles relicti, bi, inquam,quos pra?sidiun
caudis pro remigio utuntur : sicque brevi spatio superveniens liberaverat, sine ordine fugientes, sinc
tota illa multitudine transvecta, quasi 600 resta- ordine sequebantur; oneralos vacui, armalosnudi,
bant transvehendi; non mitites, non armati, non lassos expediti: plurimi etiam in servitutem ducendi,
qui vel in hostem ruere, vel ruentera repellere po- ruptis nexibus absoluti, suos versa vice nexores ne-
tuissent; vulgus inerme, nisi si quos armalos aut xuerunt. Alii dumerepta sibirequiruntspolia, ctra-
sencctus debilitasset, aut morbus. Tunc Gra?ci qui ptoris projecta inveniunt el sua : fuerunt etiam qui
missi fuerant Lalinorum insidiari vestigiis, locum R dum pra?dicta qua?rerent, qua?sita invenirent, in-
nacti ut sanguine ferrum imbucrent, irruunt in re- venta sustulissent : abjiciebant sublata, ut tollerent
lictos, seu lupi pastore orba et canibus ovilia tru- potiora. Sive autem alieno onere, sive suo, nullus
cidantes. Fit clamor, moeret ripa utraque, hinc et castra non suffarcinatus revisebat.
inde nec querela? desunt nec gemitus. Hi dolent de VII. — Tancredi vktoria prmdicatur.
mora, illi de festinanlia : hos pudet, quia non da- Igitur Tancredus sociorum ultus vulnera, nactus
tttr invadere; illos roagis, quia evadere non licet, spolia, beatus gratia, omnes trans fluviiim pra?mit-
pigel. Tancredus interea adhuc fugientibus Graecis tit, ipse omnium subsequitur postremus. 0 quantis
instans, sequentium instanliam celeri cursu accipit excipitur laudibus! quantus ipse, quam major sese
nunliatam : neminem resistere, succurrere nemi- cordibus omnium futurus apparet, quanta simul
nem, armatos ultro fluvium remigasse, inermes nobilitalis et plebis veneratione donatur! Una
citra, ipsos jam fere quasi mordicus dissipatos. quippe omnium et mens erat et fabula. 0 ubi, et
Ha?cut piissimo et adomnem promptissimo strenui- quando, et quis in flliis hominum par tibi, Tancrede \
tatem duci comperta sunl, haud secus ab aliis ad a quo lam remota segnities? tam disjuncta quies ?
alios se convertit intrepidus : quasi nacta praadam _ tam aliena formido?tam elimatasuperbia?tam elimi-
lea, si quas ex adverso paratas, relictis catulis, in- nata luxuria? Quis vocatus velocior, quis rogatus
sidias respicit, e vestigio ad pra?donem versa, pra?- facilior, quis oflensus placabilior? felices tanto pi-
dam siccis faucibus relinquit. gnore alavi, tanto atavo posteri, tanto alumno Ca-
VI. — Quos, in ftumen insiliens Tancredus fugal. labri, tanta sobole Normanni! felices illi quibus tu
Reversus igitur ad flumen (1) Tancredus, remige contigisti gloria sua : ac nos longe feliciores, qui-
spreto, gurgitem insilit, equo navis, equo remigis bus est pro muro audacia lua. Tua audacia adversus
obsequium supplentc : segnis quippe mora visa est impugnatores nffbis est clypeus, adversus pugnan-
viro, et cognata timori, si dum navigiura pararet, dos arcus et gladius. Si periculum antecedit, illuc
parantes sequi milites exspectaret. Quapropter sic- pra?mitteris; iiem si sequitur pone, ca?dis. Benedi-
ut pra?scriptum est, pra?ceps fluvium quasi cam- ctus Deus qui te rescrvavit prtesidium plebi sua?, et
pum ingreditur : aqua? vero cursu rapido exceptum tu benedictus qui eam protegis in brachio virtutis
submergunt; at mox ripa? alteri redditur illa?sus. tua?. T_Iibus omnes at plerique majoribus victoris
Simili quoque remigio commilitonum acies, qua? rcditum gratati pra?coniis ha?e sa?pius ingeminantes,
domini pra?euntis vestigia sequuntur , utuntur. per vias et tentoria usque ad Tancredi ipsum pro-
Grseca phalanx perterrita Tancredi simul adventu 1) sequuntur. Extunc Tancredum sociare, securum
et nomine; id enim unum utraque personabat fieri, sine eo in cxercitn esse, quasi in exercitu
ripa, ca?di metuens, ca?dere desistit, ad consuetum non esse pra? solitudine videbatur. Unde plurimi de
fuga?pra?sidium studio redacto. Fugitur per abru- maguis qua? viderant majora conjectantes, ejus
pta, per avia, per omne quod victis promittere la- dominio tam se quam sua mancipabant. Ipse vero
lebras, victoribus accessum negare videbatur. At audaciam viresqne juvenum captabat pretio, allicie-
victor nihilominus fugienlibus instabat, illius ma- bat merito, merebatur exemplo. Eo abundante,
gis sanguinem sitiens, quem per inaccessibilia pes nemo qui ei militarct egebat: eo egente, a dilioribus
raptabatfugacior : nam vertere faciem nemo victus sociis mutuabatur, pecunia qua? pauperiorum indi-
meminerat, nisi si quem genibus victoris supplicare gentiam ditaret erogata. Rursus si repeteretur qnod
fuga coegerit deprebensa : adeo intepuerat calor, mutuaverat, alios itcm qua?rebat creditores . sicque
resederat rabies, spes tota ab armis in pcdum ve- ad alios propter alios quasi mendicabat, dum etini
locitatem transieral. Ilaque arcus projicere, phare- seu pra?da opulentasset, seu bellum. Adeo vir pru-
(1) His consentit Roberlus monacbus 1. n Histt rim Jerosolymitanm, addit duo millia cquituiii CLIIU
Tamredo flumcn irrupisse.
*M AD GODEFRIDUM APPEND. II. - MONUM.DE BELLO SACRO. 500
dens liis largum, tllis se vcridicum, iir.o ct omnibus A aflluentia thesaurorum. Quidquid uspiam vidisti, nihQ
veridicum exhibsbat. est ad id collalum quod apud me est. Qua? omnia
Vlll. — Alexio imperatori Roamundi et Tancredi ad- parata libi noveris, tanquam lilio si benignum te,
vcntuset victoria nuniiautur. si fidura mihi paraveris tanquam filius. Inve-
Interea impcratorcm Alcxium aut hac aut simili nies crgo fontem auri, ut quoties qua?sita con-
narralionc nuntius exploralum missus, perturbat sumpscris, toties consumenda repetas, rcpelita
rcvcrsus : i Boamundus Wiscardigena Adriaticuin sine difficultate sumpturus. Ut autem expcditiori
transivit, ctiam Macedonia politur. IUius vires sa?- viam pede arripiaSj paucis contentus, adventura
pitts jam expeiius es niagnas, at prxteritas ho- liberius maturabis. Ca?tera? vero roullitudini, du-
diernx non ininiis superant : quasi passcr aquila? cibus relictis, via eo commodior, quo segnior car-
collatus superalur. Olim quippc ei milites Norman- penda est. >
nia, Longobardia peJites suggcrebat : Normanni, X. — Promissis Alexii seductus, ei prwstat hominium
qui vinccrent; Longobardi, qui numerum augerent, coactus.
inbella trahebantur : horunt populus, altcr belliger, Legati his pra?ter suas instructi fallaciis, exeunt,
alter vcuerat ministrator. Ut autem ambobclliseri: adeunt, obviant, eloquunlur. Boamundus itaque
tamen duo tantum, ct de duobus paiici. Ad " mellita verborum superlicie debriatus, venenum
ha?c conducti pretio, coacti edicto, non ultronci, latens inferius non sentit; fallunt eum oblata? ultro
non gloria? avidi militabant : nunc conlra gcns to- Constanliiiopolitana? divitia?, propter quas terratn
tius Gallia? cxcita, tolara quoque Italiam veniens ac p.lagus sanguine multo tliu asperserat. Ad ha?c
sociavit. Ultra cisque Alpes ab Iilyiico usque Ocea- tam facile indultum esse gaudet, quod in Gra?cos
nuro nulla est regio qua? Boamundo arma negaveiit. diutina expugnatione deliquerat. Unde placuit, ut
Milites sagittarii, funditores pra? multiludine st:a ipse cum paucis quo vocabatur pra?cederet; Tan-
nullum turba? irobclli locuni in exercitu reliquerunt. credus vero cum reliqua mullitudine tardior scque-
Cismarinus panis armatis non sufficit : ab ipsis retur. Quod Marchisida? auribus non displicuit il-
terra? cavernis eruliis, nedum plebs inermis ab otio lapsum : nam qua sedulitate accipiter laqueos, aut
se et copia ad laborem et inediam transferret. Om- Iiamuin piscis; ea is fraudulenlam Gra?co;uro fami*-
ncs armati, omnes bellici, omnes laboriferi, qui- liaritalem horrcbat. Ideo regis munera aspernatus,
cunqtie Wiscardigena? castris famulaulur. Adde jam tum pra?sentiam ejus subterfugere proposue-
Wiscardidas Tancredum et fratres Willclmum Ro- rat. Igitur Boamundus, ubi quos ductu, quos di-
bcrturaque Pcenis leonibus audaciatn similem tani rp missu dignaretur, deliberatum est; abeo quod
cognalione generis, quam belli sludio Boamundi Cbympsala oppidum dicitur, digredittrr. Dumque
{trmanam. Quorum neminem, ut quondam ipse, fatigant promissa animum; animus equitem, equcs
cogit : sed transfretavit omnium supplicatione caballiim, infra dies paucos Constantinopolim ve-
coactus. Unde raro abrumpi poterunt, quos volun- nitur. Illic Boaniundus oblatus Alexio, ei jugo, quod
tas una, par intentio, studium idem in concordiara bominagium vulgo dicitur, subditur. Coactus qui-
foederavit.» » dcm, sed tamen taula Romania? dimensione dona-
IX. — Alexius ad Boamundum epislolam millil. tus, in qua equus dies quindccim per longum, oeto
His versutus imperator percussus rumoribus, autcm expenderet per transversum. Nec mora fama
novos corde dolos, nova pectore versat consilia. Re- volans, novum Taneredo palcfaeit eventum et ad-
iibus sludet leones iroplicare, quos venabulo taccs- dit. Similis quoque deditio ipsum te qui sequeris,
sere non audet. Igitur nuntios laqueis onerai, qui roanet eo vilior, quo merces minor.
Boamundo venieuti cum hujusmodi blanditiis oc- XI. — Boamundi casum occulte gemil Tuncredus.
currant : Tancredus, his auditis, Boamundo condolet. sibi
i Rcx Alexius Boamundo salutem. limet, quippe proximum videns parietem accensum,
c Nuntiatum cst mihi de luo adventu, quem pa- D ] suo non dubitat imminere incenduim. Itaque animo
ternis visceribus suscepi auditum. Quia nunc qui- volvit, studet, recogitat qua via pra?lcrire, quibus
dcm moribus tuis dignum opus exerces, cum bcllii artibus fallere, quibus viribus dolos perfldi regis
studium ad barbaros convcrlis. Aspicavil, ut vidco, valeat punire. Gonfert autem hinc vires, inde dolos,
Deus ccejitis Franco: um, qnos tanto comite munien- binc audaciam, inde potentiam : hinc niilites, inde
dos pra?vidit. Mcis quoquc desideriis eflicaciami divitias : hinc paucitatem, inde multitudinera. Quid
tutis singulariter promittitaccessus:nam,utca?tera i struat? diraicet? at potentior hostis : suppUcet? at
laceam, ips.i etiara vates Turci de geate sua tibii inexorabilis idem : transeat? at pelagus inlersa?vil.
dcslinant triumplios. Euge igitur, accelera, flli, ctt Videns ergo Francos duces implicitos donis, Boa-
lc pra?stolantium apud me moras ducum veniens3 mundum dolis, se augusliis, sic adco insistit, se-
absolve. Ad te duces, ad te proceres, ad te populus5 cumque ita corde volutat: i Proh scelus! ubi fides ?
omnis suspiral. Sunt apud me Latuii heroes, ett ubi prudenlia ? 0 hominum corda ! hujus perfiduro,
ipsi magnis nuincribus donati : sed quanlo lu mihii illius improvidum : hujus ad'nocendum impudens,
exteris nolioi, tanto majora reslas accepturus. Hicc illius ad cognoscendum imprudens. Exiit homo ao ;;
pallia, liic aurum, hic caballi, hic tc omniuni mauett divitias noinine filii elicitus, patris visceribus ani- f
 501 GESTA TANCREDI. i>02
plectendus. Venit ad regnuih, invenit jtigum. Venit A IUis itaque fulminantibus, simul intonaiite mirias
ut sublimior fieret : alium vero coactus est subli- gutture, velit nolit, Boamundus jurat se Tancredi
mare, factus ipse humilior. Nimirum fraudis igna- manus regis hommagio rcdditurunr: alioquin nee
rus, blanditiis credidit frandulentis. At jussus est, manere tutum fuerat, nec exire.
exercitu relicto, cum paucis prsecedere quasi lurbae; XIII. — Boamumto tegalos mitlit.
sarcina absolvendus. Nonne hoc vel solum suffece- Dum hiec agerentur, Tancredus milites duos
rat, ut inique spingos ambages solveremus? illa una Atropium et Garinum Constantinopolim remittit,
determinalio, si mens non laeva fuisset, et excluse- qui Boamundi moras increpent, quique Turcorum
rat insidias, et clauserat vias. Itum est tamen comi- bella nuntient adventare : nisi maliiravevit, ejus
tantibus paueis, qtiasi praesidio fuerint manus iner- spes cassandas fore, quippc sine eo hostibus su-
mes non armatae. Nam quid de ducibus Galliaedixe- peratis : quod nec ignorante Alexio potuit rumtiari.
rim, quibus ipsa sua multitudo non modo jugum Quapropter ad se nuntios vocat, cum eis de domino
hommagii subtrahere, verum etiam rebelles quos- suo acturtis, ct quasi novum aliquid suse nietu prse-
que debuerat subjugare? Miseret me hominum, pu- sentias extorturus. Legati verocujates et cujus, etad
detque quos tamen ipsos sui nec puditum est, nec quid missi essent rogaii: Normannos se a Tancreda
Hiisertum. Videre jam videor rei exitum, cum ab- ad Boamundum eiiciendtim rnissos esse securi re-
sumptos sumptus paina, penuria, poenitentia se- spondent. Videns autem rex nihil inussare intrepi-
quentur. Pcenitebit utique cum se viderint ad in- dos, dimittit impunitos, quovum poenam videbat sibi
justa cogi, et gravari coactos, et non posse erui inutilcm futuram. Cum ergo haee tum a lcgatis, qui
gravatos. Tune, inquam, peenitebit : sed quis pce- redeundo praecesserunt, cum a Boamundo qui se-
nitentise loeus, ubi eorreetiom nullus ? nam quae cutus fuerat, Tancredus accepisset : neque dictu
jam ultra restat correctio ? Nunquid abjurari poterit ; facile est, neque creditu quam segre tulerit, quan-
quod semel jurarum est? nunquid sui juris esse po- lumque vigilantiam suam alien; somnolenlia rndo-
terunt, qui se alieno sponte subdiderunt? nunquid Jiterit deceptam : nec cohibere flammas potuit for-
liberi, qui venditi ? nam uter juslius servit, qui nax accensa, rumoris rapidi turbine ventiiante, un-
ipso se venditore emitur; an qui prsedonis violentia dantes. Quapropter fertur intrinsecos gemitus prae-
v*num producitur?Merko rgitur poenas dabunt fu- senti efftidisse querela. € Heu! caecas futuri mentes
iurorum securi, praesentibus contenti. * mortalium! quas, cum visa3 sibi fuerint consum-
XII. — Ad Alexium fvgit accedere. masse, tum de rntegro incipere oportet. Frustra
Tancredus his Boamundi conquestus casum, Q prudentia, ubi invida adversatur fortuna : sicut
AiexK tegnas, Caliiae jugum; hoc effugere, illum contra; cui numina favent, frustra adversari. Pro-
solari, illas punire sapienter decernit. Gonstanlino- visum satis milii esse putaveram, nihilque loei sc'-,.
polim igitur veniens, non sicut caeteri declinat ad gnitie neque socordiae reiictum. Munera spreveram,
regem, non classica praemittit, non tuba intonat, solus aufugeram, fefelleram excubias, evaseram in-
clam transit. Nam exuto milite peditem induit; qua* sidias, quod vix affeetare, mihi fuerat eftlcere con-
tenus vestis rustica dum Tancredum tegeret, cessum. Proh! quantum erat hostem per laqueov
Alexium falleret. ltaque natilo, remige, borea velum illaesum transisse, quos etiam insontibus evadere
urgentibus, refugii a tergo Europa, Asia feslinanli- non licet illaesis? Videram viros nobiles, alios du-
Lus occurrit. Wiseardides interim nautas ad remos cum, alios regum progeniem ultroneo regna exsilio
invitat, et ipse remo Hellesponti versat cerula. Nec mutasse, venisse pacificos, loca immania, regna
nrora puppis optato infigitur littori feslinantium vo- barbara venientibus inclinasse; non terram obsti-
tis brevitate itineris suffragante. Asiana igitur potU tisse, non pelagus. At simul ad id, quo triformus
tus arena, Marchisi filius habitum nomenque re- chymera monstrum crudelius non fuil, ventum esi,
sumpsit jam tulior : sicque ducibus caeteris Nicoeam nullus fuit pegasus qui expediret implicilos, nullus
proficiscenlibus, comes additur. Boatnundus vcro D qui asportaret attonitos. Omnes quasi sub domina
Thracium littus nondum reiiqucrat, rogante Rai- hasta transire, omnes omnia quaejurarejussi sunt,
mundo Sancti /Egidii comite moratus : quem mo- coacti suut. Ut ad me redeam, exactorem distrrctum
rari quidem et intercedere ea compellebat necessi • meritus, districtissimum verebar ultorem ; unde
tas, quod rex prsescriptus ctmili legem qua cxteros tanto vigilantiorem me qui eruerer esse oportuit,
f raecedentes obiigaverat, subsequenti imponere vo- quanto ultionis zelus in me major exarserat, inde
lebat. Comes autem longe jucundius sibi esse re- erat quod castrorum regimen adhuc, et meipsuni
«pondebat morlis compendio hanc condilionem prse- abjecevam, dum ne inclinarem, ut alii, et liberius
cidere: atque definienda*valde ei neeessarius erat iras ulciscerer aliorum. Nam quid de homine queri
Goamundi accessus. Igitur ubi Alexius ab explora- attinet, qui in eam quam abruperam compedem me
toribus suis Wiscardidam clam transfretasse cogno- redegit? cui nexuisse suum, nisi etiam meum ne-
vit, elusum se dolens, a praesentibus exigit absen- cleret colum, uon sufficit: quem invidisse felicitati
tem ; corumque dolo imputat, quod suum Tancre- meae forsitan os negat; verum illud jusjurandura de
dus sapienter evaserit. Proecipue in Boamundum fonte invidhe manasse, et lippis patet, el exilus pro*
oculi retorquenlur, quos fariebat ira novercales. lwt. Ipsius qtiidem in dubium venit, majorr.e pigri-
503 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 50i
tifi, an imperitia in hunc me conjecerit dolorem. A ricordem sensit Normannia, dum eo consule per
Qnippe magna utraque, "et ulraque prosperitatis meae impunitatem rapinarum nec homini parccret, nee
noverca. At coactus in perniciem meam juravir, Deo licenlia raplorum. Nam sicariis manibus latro-
quasi his verbis invidiam dissimulet, indignationem num gutturi, mcechorum caudae salaci, eamdcm
mitiget, excuset faclum, absolvat actorem: hac vero, quam suis se reverentiara debere consul arbitraba-
ul innocenliam praedicent; moras lamen innocentes tur. Quapropter nullus ad eum vinctus in lacryiriis
non faciunt, riec morantis somnos a crimine defen- trahebatur, quin solutus mutuas ab eo lacrymas
dunt. Verum esto; salvabo votum, redimam perju- continuo impetraret. Ideo, ut dixi, nullis sceleribtis
rium, mci, inquam, meipericulo rcdimam alienum. frenum, imo omnibus additum calcar ea tempcstate
Elusus sum, sed non mea incuria, superatus ; sed Normannia querebatur. Hujus autem pietatis soror-
alterius debilitate : captus, sed cognati liberalione. culam eam fuisse patet Iargitatem, quae accipitreni
Profecto liujus victor cerlaminis, odium, si vixero, sive canem argcnti summa quantalibet comparabat.
cfferasse dolebit, nec meruisse concordiam. Nam Cum iuterim mensa consularis unicum haberet re-
pro levi duco irrrlum facere, quod non ultro jurare fugium rapinam civium, atque haec tamen intra pa-
appctiverim : sed dictante tyranni violentia subjece- triam; verum fines patrios egressus, magna ex parte
rim invittis : praesertim cum promissi ilflus obser- B « Iuxum domuit, cui ante per magnarum opum af-
varrtia damnum sit publicum ; contemptio autem fluentiam succubuerat. Terlius in hoc ordinc Boa-
commodum generale. » mundus fulget, cujus repctere hie genealogiam su-
XIV.—De obsidione Nica:w,etprimode ducibus obsi- perfluum, mores et animos adnotare prsematurum
denlibus. Godefridus Bultio. videtur : praeserlim cum de ejus gencre superior pa-
Sed jam bis quaeaut quaestus cst, aut quaeri po- gina egcrit. Inferior vero circa fortunas ejusdem et
tuit Marchisidcs evolutis, respiret paululum ipse; infoitunia quasi quemdam cardinem fere tota ver-
dum obsidione Nicaeam'cins;ere, dum castra mctari, setur. Hugo magnus, Franciae regum Philippi fra-
dum noniina, genus, moresqtie principum, quibus ter, Henrici filius, quartum obtinet locum ; magnus
u:bs ea oppugnala eessit, recolere libet. Hsec enim genere, magnus cognomine, magnus probitate, ma-
hujusmodi sunt, ut et latidibus non obvient praescri- gnus etiam et potens tum sua, tum fraterni regiii
ptis, et ministrent scribendis. Igitur clariores famae militia : venerabilior tamen regii gloria sanguinis,
duccs, a quibus alii, non qui ab aliquibus Marliatica quam aut opuraubertate,aul prsecellenti multitudine,
rcceperunt, lri luerunt: Dux Godelridus, senis Eu- aut triumphalibus meritis. Qurntus Biesensis comes
stachii Bolonise comitis iilius, cui dignitatem ducis f Slephanus, et ipse regum proximus, quippe Gallo-
nomenque Bullio idem qui eum miserat, dederat. rum pronepos, et gerrer Anglicorum : cujus sr lar-
Est autera Butlio iu Lotharii regno opprdum, adja- gilatem hilar.itas, si audaciam fervor, quanti debue.
centis caput ducatus, a duce avunculo Godefrido rant, illustrassent; nihil ei deerat ad ducem, nihil ad
sene juniori relrctum. Junioris biijiis nobilrtas mul- strenuissimum militem. Sequitur liunc comes Flan -
lis polluit virtutibus cumutata cum saecularibus, driae Robertus, Flandrise nutricis equitum, Flarrdrrae
cum divinis. Divinis, largitale in pauperesr erga feracis equorum^ Flandriae Cereris, Flandriae peri-
delinquentcs misericordia. Porro humilitate, man- eulorum, quae puelkri quoque pulchritudine prae-
suetudine, sobrielale, justilia, caslitale insignis; cellens, reges Gallicum, Anglicum et Dacum meruit
potius monachorum lux, quam niibtum dux emi- generos : quibus comes prsesens sublimis affuiis,
cabat. Nec minus lamcn ea quae saeculr sunt, nove- populare fastrdit regimen, dum ipse super omrres
lt tractare, praeliari, ordinare acies, armis eccle- exercituum rectores in ense et lancca laudaretur :
siam pivpagarc. Prirnus aut.in primis ferire ho- unde postea contigit,ut ipse quidem multo plus cae-
slem, adolescens didicit, juvenis assuevit, senex teris ducibus celebraretur babere de milite; at ne-
«on deslitit. Adeo belligeri comitis et comitissse rc- glecta regiminis cura, multo minus de duce. Novis-
ligiosissimac filius, ut etiam ab aemulo conspectus, fj I simus omnium Raimundus comes Sancli ^Egidii
audire mererctur : ad belli studium, ecce pater; enricat obsessor. Novissimus,inquam,teraporc, non
circa Dei cullum, ecce mater. His ducem praeditum diviliis, non potentia, non consilio, non militari
moribus innumeri bellatores ad prsedictaeurbis mce- multitudinc : nam in his omnibus a primordio cla-
nia piirmim prosecuti sunt obsessoreni. ruit infcer primos, et mox aliorum cum effluxisset
XV. — Robertus Normannim comes,Boamundus, Buao pecunia, hujus affluxerunt et prsecelluerunt divitiae.
Mugnus, Stephanus comes Blesensis, RoberlusFlan- Illa nimirum gens frugi rion prodiga, parcitati potius
drias comes, Raimundus comes Suncli Mgidii. quam famse serviebat; exemploque territa alieno,
Subsecutus est autem Robertus Normannia? co- non, ut Franci, in detrahendo, sed semper in au-
mes, Willelmi regis et expugnatoris Anglise filius;; geiiuo substaniiam desudabat. Ergo suum comitcm
gencrc,divitiis, facundia quoque non secundus duci,, egere rerum sagax utilium, divinusque futuii po-
sed superior; par in bis quae Caesaiis sunt; quae Dei,, pulus non permisit: virum aequilatis cultorein, ini-
lninor : cujus pieias largilasque vaide fuissent mi- quitalis ultorem; virum ad timidos agnum, ad tumi-
rabiles : sed quia in neutra modum tenuit, in utra- dos leoiiem.
qiie crravit. Siquidem liiisericordiam ejus immise
 505 GESTA TANCREDI. 508
XVI. — Urbscircumdatur. Tancredus iprimus omnium Aurbe, Boamundus per pacta foedera, per jtinctas
Turcam occidil, alios fugat. dexteras, per hommagii iidem adjuratus, ad cum
His rgitur expugnatoribus Nicaeam circumdari, navigat, sectrm, sicut promiserat, Marcbisidem
debellari, postrcmo ad deditionem cogi, Gallia cer- reducens. Ubi ejus hommagio Alexius magis terre-
tavit, Graecia adjuvit, Deus perpetravit. Sed dum factus quam tutus, multo dejectior quam erectus,
novissimus, utdixi, Raimundus comes ante portam exaggeravitiram,non impetravit reverentiam. Nam
orientalem lentoria figeret, illa enim area caeteris velut divino oraculo instructus, metiebalur vir pru-
jam occupatis, unica vacabat: ecce pcr compendia dens illos qui deinceps seculi sunt rerum exitus.
montis proximi Turcus descendcns exercitus, quasi Regni Graecorum non longitudinem immensitate sua
urbem ab eadem porta ingressurus apparuit,festino Hierosolymitanum attingere. Tanti spatii urbes a
impetu cupiens subvenire obsessis. Exorilur clainor. Turciscaptas, Christiano cultui fore mancipandas.
Comes proximus loco , primus obviat; mox caeteri Porro Graecis ereptas talibus non oportere reddi tu-
duces. Pars armati, alii semiermes, ut ardor belli toribus. Francos esse qui hujusmodi tutelae soli
quemque exciverat, occurrere festinant. Tancredus sufficerent; alioqnin urbes et oppida restitui Graecis,
spatio remotus, in equo advolat ardens quod ei vul- id csse restilui Turcis' : sesimul duobus dominis,
B
nerisprimi gloriam locus inviderit. Itaque quod abs- scilicet reipublicae et regi Graeciae famulari non
tulerat locus, reddit animus: nam absente eo , fuga posse. H«c animo volvens vir providus , fertur
et impetus nunc his, nunc illis varias spei ac metus regias aures simillima huic implesse querela: i Co-
distribuerant vices: at postquam is qui unus pro gnatus sanguis Boamundus tua impulsus polentia ,
muititudine , milcs pro agmine et habebatur et erat, hucme,o imperator, impulit retransire. Si pro-
superveniens irruit; caesaillico cervix Turca, Christi missa lua, si inunera, si familiaritas me cepissent,
efferavit milites, effeminavit hostes. Exanimati igitur non deerant aditus per quos irrumpere licebat. Cae-
ad montes ora, ad Francos terga, ad fugam studia terum ubi ea displicuerant, frustra mihi tuus pla-
convertunt; animatos vero audacia comes , fuga cuisset accessus. Haecattendens operam dedi, qua te
hostium, morarum pudor, ftrgientibus immittit. praeterirem liberior, vigili cura liberatum lua me
Quod nisi montis proximi asylum refugos subito re- hucviolentia retrusit invitum; quominus tibi conli-
cepisset, paulo tardius sanguis barbarus Latinae dcndum noveris, si quid hodie pepigero coactus.
cuspidis sitim imbuisset ad satietatem. Quia vero His te praemonitum, sequentia quoque attendere
montis viciniae timor, cujus est pedibus alas addere, oportet. Ecce ad id ventum est, ut cognati fcederis
subitus accessit, facile qua descendendo invasum P ( sacramentum absolvam. Verum ea lex aderit media,
fuerat, ascendendo evasum est, illa tanturo absente ut te Hierosolymi petas adjuvaute, stet foedus mox
aainta quam Tancredus susc prseconem audacise sub casurum, cum eorum aut successibus inviderrs, aut
tartara miserat. Multi tamen inhonesta tergo vulnera infortunianon levabis. Absit vero ut aliquando fidum
domum reportarunt. Christicolse hilares in castra me habeat, quisquis ab eorum iidelitale discesserit.
reverturrlur, hi cruenla, illi recurva cuspide, alii Si ergo dominari desideras, famulari stude, de
fraxrno trunca, pars hebete gladio insignes. Turci Tancredi certus ohsequro, ubi Chrislt exercitium
capitis spectaculum vulgo prsesentatur. Tancredus certificaverrs de tuo. Omnium minister, tibi quoque
pei- uaiversi exercitus populos, linguas, aetates, pro omnibus non abnuo ministrare. Summam au-
sexus, professiones primusTurci verticis celebratur tem horum compendiosus sermo diffiniat. Qualis
unius abscisor, et inirumerabilium fugator. Quod antecedet tua erga Francos devotio, talem meam
n«n sine quodam futuri Tancredi praemonitorio Graeci erga se exspectent secuturam.» His de arcano
quisquis rem diligenter attenderit, actum esse com- pectoris prudentiae tabernaculi, sapientiae domicilii
jeriet. Sane tales ccelitus oblatae decuerunt virum forrte derrvatis, laudatur animus qui et tam fideliter
primitiae, qui jam extunc , imo a saeculo praelectus pro republica intercedit, et tam constanter nec pro
erat, ut omnium inviclissimus bellica subire debe- D 1 domestica timet, nec a justitia recedit. Toliittir
ret, etin nullo superari discrimine. clamor Gallicus, Graeca quoque murmura meriluin
non abnuunt favorem.
XVII. — Vrbs redditur. Alexio sislilur Tancredus. XVIII.—Ipsiuspeliltentorium.Indiynalurimperator.
Verba Tancredi ad imperalorem.
Postquam Alexius viri mentem videt pecuniaa
Postquam obscssi obsidentium vires auctas, suas contemptricem, neque aureo sicut caeterorum posse
exspectatis diu subsidiis destilutas viderunt, simul vinculo irretiri, quia eum post se nequit tralierej
tcrriti quod Raimundus comes, quia ullimus moe- trabentem sequitur, et sermonibus consonat dicli-
nia foderat, acrius suffossa funditus quatiebat, ur- tatis. Jungunt dextras , stomachante tamen intus
bem eo tenore rcddunt,ut quam rem emere sibi non Marchisida, exlra vero torvis luminibus crude-
licet, liceat sallem perdere illaesis. Plaeet utrobique scenle. Cclebrato ritu quem, adhsecfoedera principes
conditio, sicque ad imperatorem nritlitur. Imperatnr ohservant, invitatur Tancrcdus, ut quidlibet a rege
autem felici illo rumore iroperlitus, el munimen petat, nullampassurus<de petilo repulsam: aeslima-
nritlit, et ipse missos usque sinum, qui vtilgo Sancti batur enim aurum, argentum, gemmas, pallia et
Georgii brachium dicitur, sequiiur. Inde munita bis similia petiturus, necessafium viae subsididm
507 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 508
et avari animi blandimeirtum. Spretor pecuniae, A . fortuna simul et vocatur ct adest. Transfretat nthi 1
sublimitalisque regiae animus aemulator, vulgaria morans, is cui adeo ingratum nibil quam mora.
temnit, quemduccs alii oblatum prae onere honorem Boamundus autempaulo tardior egressus, rcgias feie
recusarent, illum affeclat, ct solum de regalibus ait exspectavit et incurrit insidias: sedlatenteredoclus,
pvaeplacere. Erat namque regi tcutoriuni, quod arle vcrtit se ad fugam , alioquin ad catenam. Deinde re-
simu. et natura mirabile duplicem spectatori jacta- gisnuiitiusreclamans,revocans secutusest egressos:
bat stuporem : ad haec urbis inslar turrLta atria, vcrum donali rude,extricati nodis, procellis emersi;
cnmelos viginli gravi sarcinanon fraudabanl, capa- rursus iisdem nolunt exponi lurbinibtis.Sordetrevo-
cilas conveniendac multitudini opporluna ; apex tan - catio absentis, cujus praesens conlempta est persona,
lum caeteris praeeminens. ncque adituri summi regis cunabula, Herodis au-
Quanlum lenta solent inler viburna cnpressi. diunt perfidiam revocanlis. Immissave aratro manu,
(Vinc, r Bucol.) litmina non reflcctunt, semel quam sit illa reflexio
Hoe ergo magnanimi Wiscardidae mentem munus damnosa experti. Sed et illae quarum altcra cahos
unictim capit, hanc sibi destinat aulam idoncant; Sodomse respexit; alteraTreicio conjugi est respecta,
onus quidem inutilelpraesenli, sed signuir. Iiand igno- cmcrsos ad luccm rursus prohibcnt lenebris im-
bile futuri. Quo comperto, Alexius sic fertur aes- mergi. Tot admonitr excmplis, omnia haec visi sui.t
tuasse ad petentem sicut olimDelius adPhaelontem; sibi evadere tormenta; dum hunc unum praetcr-
nisi quia illic paterna pietas trepidabat, bic saevie- eunt tortorem. Igitur loitgo morarum tractu af-
bat indignalio bostilis. Plioebus ingemiscebat de flicti Latini duces, taedia vincunt, necessariisque
periculo (iiii, Alcxius super animo sublimi.Phcebus jtista sibi ac vectoribus jumenta onerant alimentis:
filiiuir ad salubriora oplandum horlaiur : i Alcxius nam media quae fertilitatem submovebat sterilitas,
sic optalum tregat, ut post negatuin his increpet: per dies plurimos transeuntibus occurrebai; nullo
Ergone, Marchisides, confert se mihi, rcgalia pe- frugis solatio inopiam levatura. In cujus confmio
lendo insignia? sordent vero ei communia, nisi sia- Solymanniis rex Turcus opperiebatur venturos,
guiare metim iu loto orbe affectet palatium? quoi quatenus ignaris incurrerent providi, famelkb
impetrato, qttid rcstat ultra, quin capiti diadema opulenti, fessis alacres, languidis robusti. Cons-..-
meo detrahat, stto imprimal ? at pitto desunt ei atria tum est vero quasi divinilus fideli populo, ut u-
congestos satis explieitura clientes, neque tantse ctitalium copiam per incultam solitudinem trafo-
militum copiaeintra septa valent concludidomestica. ceret, quae vecta, suos quodammodo veheret ve-
Itaque rcgia petitur, quae suis dimensionibus im- P c.tores.
mensa, domino sufficiat magnilrco. Ut autem cedat XX. — Exercitus Chrislianorum in bivio dividiinr.
ei petita, ubi muli, ubi muliones, aptum tantae> Sed cum penultima circa exitum illius ariditatis
mo.Uvehiculum? nimirum hanc adepto relinquitur, transiisset dies, perre fortunae ludus suum illum
ut ipsc pedes impositam quasi numina sequalur. favorem a Chrislrcolis ad Mahumicolas convertit,
Recolat vero asrno se dissimulanti, fuisse damnoi et in partes Tancredi ansa est nimium. Nam redin-
leonis exuvias : quibus indulus ut terreret, meruit > legrato sicut soliti erant quolidiano, vel, ut ita di-
rusticum sentire terribilem.Quo admonitus exemplo, cam, quotinocturno calle, secta est in bivium via ,
ne affectct mei umbra nominis terrere ignaros, ne. et exercitus Christi factus est biviator. Plurimoruni
denrtim cognitus pateat Tancredus. Metiatur se au- opinio errorem illum industriae deputavit; quo terra
tem modulo suoacpede, sarciat sibi pro se tento- genti opulentius serviret diffuse spatiosa , quam
rium; hujus vero spem omnino deponat. Quod sii slipate contracta. Huc aceedebat quod casus ideni
irasci pergit derepulsa, floccipendo iras, et quan- Normanniae comitem, Boamundumque Tancredum-
tum iras , minas. Jam enim magis magisque men- que scorsum a turba diverterat, quasi ut unigenae
tem hominis stolida mihi ambitio reseravit. Donec> uno consilio unam patriae suae gloriam praer.ogarent.
tacuit, philosophus credi: insanus autem, os ut, D Aliivero non ultroneum sed casuale, nec tam prae-
aperuit, meruit. Eia igitur quidquid fraudis, astu- lttsum quam invisum fuisse, ipsis qui diverterant,
tiae, irarum ac furiarum habcs Marchisida, ini divorlium asserebant, sane miserantes fortunam,
meum ventila caput: excipio ardentem: Ego nec ho- et lenientes invidiam: quae quidem sententia his
stem mihi te dignor nec amicum. i Ilaec Alexius- suffulla firmior slabat praesidiis , quod praememorat:
ira simul et astutia dictante profattis; parlim dissi- duces domitis plebeculae non amoverant sarcinam,
mulabat timorem, partim tumorem atrocissimae biliss quod alienigenae militiae comitatu gaudebant, quod
ieniebat. At Tancredus quasi jocosae illius imaginis; suam denique, quae maxima abeiat, non praeniu-
imitatomltima de mullis vcrba arripit ntilUquc li- nierant.
Sienlius unqnani responsurus, ail: « Hostem mihi' XXI. — In muluo occursu acies Latinm ct barbara
le dignor, nec amicum. Ab his digressum cst, neque; concurrunl ad arma.
nltra congressum. » Igitur ubi Normannoriim vcxilla minas belli
XI*X.— Ex ipsius manibus se eripiunt Tancredus etj Turcis denuntiant (nam Tancredus impiger mo-
Boamundus. rem suum praecurrendi obtinens, primus el cor.-
TancrcJus ad liltus reJil, ubi paralo remigc,, spicere et conspici maluraveral). Disposilum cst
509 GESTA TANCREDI. 5K>
utrobique, ut a fluvio, qui medius discurrebat, ve- A paulalim lucratunraslatratu, Iituo, clamoTe, jscuiis
lociores tardos arcere debuissent. Cueperat autem lascessitus, et tanquam non sua cujusque, sed una
crepusculo vesper cedere, cum Latinae barbaraeque utriusque ab altero discurrat ad allerum quanto
acies mutuum compererunt occursum. Expensa ita- acrior ira accenditur leonis, tanto tepeseit segnior
que nocte instanti ad mediam in quietem, a media venatoris. Pari forma dum fidclis populus crudescit,
in laborem : pars fidelis promplior, mane circa ho- infidelis remitiilur, neque ultra audet invadere,
ram primam ad ripas praescripti fluminis praevenit qltem coeperit nil timere. Respiranl igitur ambae
infidclem , ubi vix metator sedulus prima infixerat partes, alios, ut dictum est, remorante audacia, et
castra, cum : Ecce hostis! ecce hoslis! et ingemi- alios metu.
natur acriter, et occurnt audacter. Armantur qui XXni. — Magna fidetinm sfrages.
armandi venerant; at qui armati, in bella ferunttir : Inlerea nuntius mittitur, qui eventum rei exerci-
retundilur sagiltipotens manus, nunc perfossa lan- tui declaret ignaro, festinetque abesse, ut adesse ab
ceis, nunc ensibus decisa. Retunditur, inquam, ut illis festinetur. Ast adversarii alios et ad aliud emit-
quae prima fuerat, in mediam referri ; quse vero tunt, spiculatores scilicet ad cladem, non opis im-
media, prae tulela fieri cogeretur. Cum igitur eo ploratores ad salulem. Turba itaque illa equites no-
usque Normanni fugientibus institissent; densati '" stros prsetervolans, ad plebeculam transiltt, numero
cunei vires resumunt, et qui modo fugaverant, ipsi tamen maximam, sed viribus imbecillam. Hi palan
in fugam sunt conversi. Inlerea Normanniae comes tes praefestinantis militiae vestigia legebant, muros
et Boamundus duas lantum, singuli suam, instruxe-. periculis opposuisse putantes, cum subito irruunt
rant acies : jamque gradatim alacres praelium primo sagittis, mox ensibus saevientes Turci, adepti
inibant. Iitstantibtis itaque Turcis, contraque Chri- ultra spem praedam, citraque bellum victoriaen.
stianis subvenienlibus, magna vi hinc et inde certa- Trucidantur itaque senes, pueri abstrabuntur, aetas
tur : nihil arcus, parum lancea, ensis plurimum media utrius partis expressius figurat faciem, ejus
agit. Turcos sua numcro carens numerositas defen- patitur sortem : saepissime tamen ac saevissime mn-
dit; nostros autem loricse, scuta et galeae. Multunr cro et de impubibus praesumit, praedaecopia ssevio-
cruoris utrinque funditur, plus barbari: illius qui- rem de saevissimo faciente praedonem : cui cur?
dem non cessat strages; at tanquam recidiva hydrae Briarei manus non sufficerent ad rapinam, casdibns
capita, ubi pauci occidunt, innumeri succedunt. insistit, quatenus vel sic animum expleat voraceci.
XXII. — Chrisliani in fugam vertunlur-.Boberluscomes Unde factum est, ut de tanlo numero perquam ra-
Normanniee unimos colligit. p rissimos praeteriret aut vulnus aut vinculum. Neque
At vero fidelis legio communem cum his qui- in tot usquam seu qui praecesserunt, seu qui ven-
dem habet occasum; sed non commune supple- turi erant, bellorum casibus tantum de Latina san-
mentum. Igitur lassata dum percutit, quassata dum guine gladio licuit gentili. Quid plura? Caedentium
resislrt, inaminata dum rarescit, dat terga : quodque lassata, nec dum satiata rabic, victi victores in ca
junquam usquam ante didiscerat, in momento docta slra sequuritur suapte sarcina seu socia onera.i .-
est fugere. 0 bellum miserabile! 0 fuga Iugubris ! militiae nostrae spectaculum satis miserabile ; nulli
0 dtmnum in damno! 0 in vulnere vulnus! militaris vero audaciae satis miseratum : quippe quorum vota
fugaeimpetus pedestrem conculcat tarditalem, inque his contenta linibus, haerebant, ut oppugnaloribiis
vicem densissima pedestrium hastarum silva nunc suis resisterent; non ut cessanles interim aliqua-
fugam impedit, nunc exstinguil: fitque vel hosti mi- tenus oppugnarent.
SM-andaclades, cum terga sagittis horrent, illa !an- XXIV. — Atriler resislil Tancredus.
teis velut torrendorum verubus affinguntur. Dum Porro Tancredus ex adverso castrorum latere
itanue non parcunt, aut qui fugant arcubus, aut qui hostes debellabat, qui tentoria dirimentem conscen*
fugintur calcaribus, refugitur in castra, minimum derant tumulum ; unde facilius laedere, difficiliusque
taraen solatium, sed unum. Ibi dcnique regius san- D Iaedipoturssent. His, rnquam, uno et rapido incursu
guis Willelmides, quis, cujus stirpis, cui militet me- dejeclis, vrr fortis occupaverat ascensum, multoa
mor, verlicem nudat, Normanniam exclamat, Boa- adorsus, paucis adjulus. Boamundo enim invifo
mundum collegam, imo confugam suum his rncre- quiu prohibente, res ccepta vix comites aliquot eli-
pat : i Eho! Boamunde, quorsum fuga ? Longe cere impetravit; ideo autem prohibente, quod exer
Apulia, longe Hydruntum, longe spes omnis finium citus hostilis diffusus nostrnm quadam theatrali
Latinorum : hic standum, hic nos gloriosa manet specie circumsepserat, ex omni parte necem signi-
aut poena victos, aut corona victores; gloriosa, in- ficans inclusit. Quamobrem Christianorum provi-
quam, sors utraque, sed etiam eo beatior altera, dentia, aestuanlibus juvenum animis ad conjjressum
quo celerius eflicit beatos. Ergo agite, o juvenes, egressum negabat, ne forle paucorum temeritas rei
moriamur, et in media arma ruamus. » His adn: "•- ordinem turbaret universum.
niti agglomerant sese ducibus c«tera juventus, morti XXV. Etipsius frater Witletmus, hosies cwdunt.
deinceps quam fugae paratior : astant intrepidi, ceu Willelmus tamen Marcbisides, dum fratri meluit,
quondam [f., quaedam] venabula in furore operiens sui non meminit, qui nec revocantem Boamundum,
leo. aui modolonga ouiele piger a latibulis excilus, nec hostilis viies multitudinis veritus, fralemae fieii
5H AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 512
comes ardet audat iae. Oh! facto miser atque bealus A noslri, dum degrandinet. sustinent; s lquis alicunde
eodem, qui in mortem ruit, ad vitam transiturus ! turbo perflans tantam telorum nubem discutiat.
narn repulsa, ut praescriptum est, a tumulo turba, Cognatae acies juxta, hostis undique, adjutor nus-
non tam cesserat, his quorum praesenserat gladios, quam, interea gemunt saucii. Hic manum perfos-
quam qnos frustra timuerat secuturos. Igitur ubi sus,*ille oculum effossus; alii suffossi pedem, pars
quot, uon qttos fugerit respicit, numerum librans, verticem sttperfossi. 0 pietas! o dolor! oluctus!
nec aniinus rcdit : acrior quippe cujus laborem Clypeus aliorum Marchisides et ipse cum aliis affigi-
dolor, dolorem pudor cumulabal. lrruunt ilaque tur Willclmus. Aliorum dolor haprebat in vulnere,
priini arcubiis projectis, audacius strictis mucroni- hujus vulnera usque sub mortem doluerunt. Labi-
btis sar.ituri. Qiiibus quidem jam non putabatur haec tur corpus nobile, socii exceptum in castra referunt,
pugna, seJ poena : ncc adversus hostcs confligen- pattper, belli cattsa, agger relinquitur. Quis libi,
dam, scd lanqtiam de capitalium rerum condemna- Tancrede, spectanti talia sensus? quosve dabas ge-
tis, ultio secunda. Al vero numeri parvissimi robur mitus? viri corda, cui modo robur et aes triplex
maximum, muralem contra objectat audaciam, non circa pectus erat; jam muliebres mollescunt ad la-
si vel rex ipse Solimannus cum omnibus suis copiis cfymas, ora femineum ululant ejulatum; digili men-
in eos saeviat cessuram. Fit fragor; hi lanceas vi- tum, genas, capu.t decalvant : postremo quaecunque
branl, illi gladios, ut dictum est, slringunt. hi pecto- hominem armant particulae, reliquas inermes cru-
ribus loricas, loricis scuta, munimen adlubent; illi deli seditione dilaniant. Mttlti quoque heroum ftde-
pellas. Horum pugna a surtrmo descendit; illorum lium in eadem lamenta resolttti, super Marchisidas
a!i imo nitilur. Illos pudori mistus dolor slimulat; lugcnt : neque minus hujus lacrymas quam illius
hos ceu in specula s'.antes, tot urgent stimuli, quot necem miserantur. Dum haec agerentttr, vix debel-
spectan: oculi. Aliis ergo loci situs, armorum com- latus Turcos receperat tumulus, et ecce Christicolas
ntoililii, quin ipsa sua paucitas praesidio erant: aliis pulvis testatur adesse cohortes, submissi tolluntur
ad incommodum cuncla, etiam in qua confitebatur, animi, contra elati sultnittuntur. Exclamalur, Deus
f lurahtns. Enimvero ascendenti Turco fraxinus ob- vult, hoc enim nostri interjiciebant lsetantes. Adver-
jecta eminus obviat, casuroque similem vi taclum, sarii, Heu, et, Al, at, murmurantes, ingeminant:
impactum facrle aut conficit aut dejicit. Confeclus quippe nor. tam spes ablatas, quam oblatos metua
autem dejectusve unus, plures dum rotatur, parili trepidantes.
impetit ruina. Uno tamen cadente, ut fit in numero XXVII. — Hugo.Magnus instat.
ingenti, mox plurimi subeunl, rursusque his p'luri- Q
mis alii item plures; sicque factum est, ut qui in Advolat ante alios regum clarissima proles
furore, in indignatione, in contemptu bellatum ve- Magnus Httgo, galeis contentus ferme trecentis.
nerant; prius ipsa sui ruina aggerem sequarent quant Irruit in medios non ut qui pugnet in hostes,
calcarent : contraque numerus Chrisli nec minutus Sed qui post pugnam fugientia terga sequatur.
est nec laesus. Adeo cuspis fraxinea largae prodiga Sic rapidus, sic intrepidus, sic undique tutus
opis, usum simul utrumque et scuti supplet et gla- Aggrcditur, lacerat, fugat, insequitur, premit, arctat,
dii. Quid contra haec mucro? Mucro, inquam, cujus Fulminat, exsultat, fremit, exclamat, farit, ardet.
est proximum caedere, remotis parcere; immergi Mittit in hunc aciem ferratam rex Solymannus;
cominus, minari eminus; ulque paucis ejus faculta- Ingentem numero, virtute, minis, feritate,
tem includam, cujus licentiae pares habet terminos Quse numero superet segeles, o Gargara, vestras :
langitudo, evaginatus minari poterat, laedere non Quae virtute suis aequet convallibus Ethnam,
potetat vel emissus. Unde comperiens utpote experta Quae feritate minis totum sibi vindicet orbem,
acies fracta in audaces, tutam non esse audaciam : Quaeperferre graves, et reddere gaudeat ictus.
jam non ultra viribus contra vires decernere satagit, Ergo alacres hrnc tanta cohors, tot tela, tot arctts :
a;tes arcusque quos abjecerat rcsuraens. Quod si ut ID Inde comes magnus quam nomine tam probitale
primo eceperat, pedem pedi, manum manui, umbo- Occursu parili, numero sed dispare freti,
r.em umboni conserere aliquandiu inarsisset, pro- Bellum ineunt, stant oppositi pars obvia Gallis :
*aeto magnanimi saevaestrages huic collata succum- Conserti clypeos clypeis, atque ensibus enses :
heret; id tantum solatii objeclura, quod ipsa unum, Pars lateris dextri gyrum, pars altera laevi
ha:c saevasomnes suos habuerit bellatores. Occupat, ct volucres mittunt utrobique sagillas.
XXVI. — Cadit Willelmns. Undique septa armis audacia Gallica el boste,
Sed resumptis arcubus, grando volans quihiis en- Ad quos se vertat, nisi se convertat ad oinncs,
ses pppereerant, non parcit; quos' non atligeraut, Ignorans : modo ad hos, mode sc converlit ad illos,
P"ifo;lit; ubi nec ascenderant, dcscendit. Hactenus Qualis apri, quem tarba canum circumvenit iiigens,
eriro sarcitta tantum gravis, loricse, scuta et galeae : Fulmineus nunc hos dens, nunc eviscerat illos;
imnc gratissimus obex, vilse mortisque fines dister- Nunc retro mordaces, et nunc a fronte minaces.
minat. Eatenus tamen, si quatenus molesta, quod Sic vir magnanimus, et eo dnce freta juventus
levitas captala ad limen ssepitts arlilices manus re- Innumeros ardens se circumflectit in orbes,
lOrscrit. Pluenlibus itaque vulnera Turcorum ncrvis, Et qusccunqne ruit caslens, ca?sus ruit hostis.
 gi5 GESTA TANCREDl. 5U
XXVIII. Turcosfugat. A Rollandum dicas Olivcriumque rcnatos,
Ergo recens acies jam multa caede cruento, Si comitum spectes hunc hasta hunc ense furentcs.
Jamque fatigato comiti congressa, laborem XXX. — Godefridus in hostes ruit.
Sudoremque viri crudeli exaggerat ira. Dux Godefiidus homo totus bellique Deique
Sauciat ante, retro, dexlra laevaque, nec ullam Cujus non fervor, non vires, non animosus
Dat requiem gravibus, nullo sudore gravata. Spirilus Hectoreis cessil; sed praefuit armis,
Postquam nulla valet vis innumeros revocare. Luetus adest, 0 quas acies, quae pectora fen i
Ad numerum, majorque redit quam corruit hostis. Quam longum calybem lateris munimina lsevi
Magna comes parvae miseratus funera lurbae Cernere crat comitata ducem ! quis flatus cqno-
Ora in lerga refert, hsec sola timenlis imago : [rtitn,
Caetera victoris lacerantis, dejicientis, Qttis frcmitus hominum, quae gloria Lotharidarum 1
Alque fuganlis erant: in terga fugacia cuspis Dux ergo Turcas acies premit, insequiturque
Ensis dimidians, equus ardens, dextera ffagrans, Non astu vigili, non commoditatc locali,
Quippe retrocessit, qur retro occiderat lrostis : Non quae vel timidos in fortes excitat, arte
Ut versam faciem videt, aspectumque minacem, Adjutus : verum turbans his omnibus hostes
Expers qui mortem fugiens incurrit eidem, B Scilicet adjutos astuque, locoque, doloque.
Tulius ignotis sperans occurrere multis, XXXI. — Aggere politur; fugientes insequitur, mon*
Quam semel expertae reslare ad verbera dextrae. vicinus liosti favel.
Consul agit trcpidos, graviterque instatur agenti, Sfabat in occursu ducis agger, agerque sub ipso
Et fugit et sequitur, pariter fugat alque fugatur. Retrocedentem dirimebat ab aggere roontcm.
XXIX . — Et cum eo Bobertus comes Flandrim. Huc ubi fisa dolis gens plus quam fisa sagittis
Obviat his hasta metuendus, ct ense Robertus Diffugium fecit : ratus aggere velle potiri,
Flandrigena, effrenique volans ad praelia cursu, Ad pttgnam refugos, dux fraudis et artis iiiiquae
Damna morasque levat, dum quam ultimus hau- Ignarus, belli faciem converlit in illos,
[serat aure ? Etceleri incursu tumulum prius hoste gravatuw
Primus inardescit pugnam impinguare cruore. Liberat, inde fugam ad montem per plana coacam
Obvius ergo fugae, pertransit in usque fugantes, Slrage premit multa, hostis scilicet atque suorum.
Quaque videt densas acies fervere sagitlis, Nimirum gens illa dolis armata sequenlcm
Et stridere minis ; ibi fervere stridere tendit. ^Cque transfigit loricam, quam fugientem :
Incmrrunt Turci in comilem, comes acer in illos: Et nisi equus veiox fugientibus iggerat hastas,
Flandrensesque fere numero, et virtute phalangesi Quo magis effugiunt magis horrida vuljiera spar-
Igne pari accensae; pede, strage, fragore sequuntur. [8'anf.
Sternitur arcitenens acies, sparguntur et arcus. Ut faciat Turci fuga, quod victoria Franci.
Rumpuntur pharetrae, calcantur ut alga sagiltae, Monle recepta cohors, non aere gravata nec armis,
Peltae, thoraces quasi stamina linea ad enses, yffircgraves, armisque viros post terga ruenles
Sarcina sunt tectis, et non tutamina Turcis. Evadit facile, et facili pronaque sagitta
Sic comes armipotens Gallorum terga sequentes, Sauciati, inlortae comtemptrix eminushastae.
Rursus terga dare : et versa vice pectora Gallos Anxius objecti dux frendens in pede montis
Vertere compellit; numeroque carentia primum Rursum in planaredit: si quos mons invidct hosles
Agmina sub numerum sternendo nccando reducit. Eliciant, vacua arva duci repetitus et agger.
At Turci nec ulla quidem, nec multa rependunt. Hostts ad .hsec gaudet, descendit, et ultro lacessit,
Vulnera, spes quorum ferratae nescia calcis, Semper discurrens, et semper vulnera spargens.
Tota retrosuadae de verbere pendet habenae; Fretus equo celeri, monlisque favore propinqui,
More tamen patrio fugiens quo vulnerat arcus ; Dux ilerumque iterumque sequensin pcctora rnultos
Sed tremebunda metu ferit, et non laedil arundo, j) Excipit, et plures in terga rcmunerat ictus.
Tantus ad internas pertransiil usque medullas. Monte tamen meritos semper curlante triumphos,
Papae! quem genuit Flandrensis flamma tremo- Quippe sinu victis, victricibus obicc signis,
[rem ! Ceu quondam accipitrem qui circinat aera gyro,
Dum comes indomitus domat hostes, densaque Ccu qui in fronte sedet querularum lurba volucrum
[spargit Cii cumagit, varioque replet virgulta latratu :
Agmina ; sparsa secat, secta obruit, obruta calcat Tum si forleprocax cornix propiore volalu
Magno magnanimo comite slipatus nugone. Jam lumidum ostendit, ille indignatus et ardens
Nec cessat strages, donec socia arma fugatos Ferlur in aeriam toto conainine turbam :
Ex:ipiunt; nectuntque moras, arcentque fugantes. Illa fugit trepidis repetens cunabula pennis,
En iterum viresque novas animosque recentes Cum similem besuro porrectis unguibus arclae
Congressusque manus avidas, et caetera ad usum Saxi seu terris cohibent te prsedo latebrse :
Congrua bellorum , nova cunc.ta recenlia nostri Ungue tamen plumas jefercns iiisignia palmae,
Jnveniunt, multaque Iicet jam caede gravati, Nacta sede doles, alasque expansus hianti
Accipiunt acres, et reddunt acriter ictus, Rostro, luminibus flammatis, pectore anbelo
515 AD GODEFRlDUM APPEND. II, — MONUM.DE BELLO SACRO. 5J<$
Suspicis elapsae plumosa repagula prsedae. A tum socure loricas contentus es : arcuum tuorum
Haud secus ira ducem turbat, dum pulsus ab arvis numcrus vix ducenti; in his millibus Syriam oppu-
Turcus habet tutas latebras confinia monlis. gnas ? Paucos adhibes: supple numerum, multus est
XXXII.— Hugo Magnus subvenit duci etcum Baimun- hostis tuus, multi adversum te gladii, hostis tuus
do comite montcm superat; Terror invadit Turcos. plures armat populos quam tu viros. Ut tc patroci-
Sed cum Magnus Hugo diverso prselia tractu nandum vocent quae adversarhrm exspectanl oppida
Aggresstts, monlis latus ex facili superasset et urbes paucos ducis custodes. Surgat, quaeso, sur-
Pervium, et hoste vacans : mox nec juga, nec via gat in quintuplum summa municipum ; nc saltem
[prseceps custode vacet numerositas municipiorum, alioquin
Dcprensos inhibent, quin laxis cursor habenis vocatus tutor non sufficis lutelae ; ut singulis plebi-
Raptet equus, refugos per plana, per ardua Tnrcos. bus singulos distribuas assertores. Prsesertim nrbs
Hinc igitur comitem, inde ducem fugiente caterva Antiochia munita armis, stipata arroatis, assucla
Hostili, comes accelerat metuens Raimundus bellis, superba triumphis : dominando insenuit, do-
Ne sibi neve suis desit qui dimicet hostis : minari non novit. Moderare praecipitis cursum ani-
Hunc suus, hunc alii pedites, equites comitati mi, et sapientis cujusdam viri sententia pro freno
Belli ductorem, legionum dispositorem B utere. Dux ille et miles, quid ducis, quid militis re-
Tanto ditabant numero, munimine, signis : fert expertus. Sic ait, el priusquam incipias, consulto,
Ul credi posset absentum nullus abesse, et ubi consulueris, muture opus esl facto : Quod con-
Qui meriti fuerant credi, nullum superesse. sulcre, ad ducem ; quod ad militem, agonizaTe re-
Ergo formidans ne formidabilis esset ferendum est, etiam simplicibus quibusque palam
Piaecidendo metum, rupto petit ordine bcllum. est: verumtamen, vel alter utri utrumque vel utri-
Si furor ldeas quercus ad littoris ima que alterum : imo utrique et hoc ct illud saepius in-
Sigaeirapiat, trcmat omnis proximus Idae cumbit,: et te quidem utriusque nominis accendit
Et mons et vallis, lateat sub pulvere Phoebus: gloria, sed ab humiliori superbiam tanto petis incau-
Si lucem demas galeis aut frondibus addas : tius, quanto a sublimiori efficacius impetrasses.
Hic status, haec species, similis freraitus, tremor Miles flagras intrepidus appellari: eoque prudsr.s
[idem. fueris, ut imprudens furere dicaris ; dumque levem
Turba sodalis erant comitis, turbaeque sodalis hanc emis auram; projicis vitam, perdis operam,
Qui fragor altonitas Turcorum ut perculit aures, lucraris invidiam. incurris infamiam. Redi ereo ad
Alque oculos fulgor : totam occursare paventes P te, reduc te in ducem, prius consule, ct ubi consti-
Europam, nullo duce, consule, rege relicto. lueris, explica cohortem ; alioquin namque, cum
Prmo stantdubii mox ut Raimundica cuspis venturo in pericula fucrit, sero cousules, cito fa-
Obvia quaeque rotat, colliditur, et subit ensis : tisces; voles consultus venisse in prselium, uon in
Tunc nec Arabs jaculo, nec lidit Turcus in arcu, consilium pracliatus.
Sed ncc equus frenum, nec equum via, nec fuga XXXIV. — Tharsum obsidet; insidias paral.
[gyrum Hac siniili et forsilan dicaliori revocatione Tan-
Scnserunt, adeo fugcre est sperare salutem. credi aures oblundente, ipse in aspidem surdam ob-
Ergo Cylix Tharsum, nemora ./Elheritanga Coatrae, duratus, vel ut incantatores excludit quos habet
Antiocliena Syrus, Sidonia moenia Phcenix, monilores : quin et coeli flammis, tigride feta ocior
Arlasium Jacobi, lurrcs Elamila Calepli. Bylhiniamtransvolat,Tauros montes.Buteoti valles;
Praeterea innumcrae notas sibi quisque latebras has Baritis, illos polo contiguos, percurrit. Cilicia
Diffngiendo petunt, sine more, sine ordine gressus. potitus, Tharsum obsidet. Indignatio Turcis, exsul-
XXXIII. — Duces, hostedisperso, versus Anliochiam lalio Graecis, exhorlatio Armenis, stupor universis.
melanlur; Tancredi audacia. Ea namque tempestate Turcis dominari conligerat,
Triumphato, caeso, disperso hoste; victore re- r» Grsecis famulari, Armenis montium arduitate tueri
verso, ditalo, jucundato ; via solilum revocat viato- libertatcm. Sed eminus lamen conspecta urbe, ad-
rem, quojam tutior, eo diffusiorem. Duces turmis miratusfastigia turrium, spatia montiuin, superbiam
pedestribus Antiochiam versus gyro prolixiori, sed domorum, tentare vires properat incolarum. Igitur
facili cultam planitiem melandam provident, provi- dispositis insidiis ubi S tis quse providcnda
samque mclanttir. At Tancredus nemorum dcvia, erant provisa sunt: praemittuntur arcitenenles Mar-
montium ardua, Cylicum flumina prsetervolanda nys Turcopoli, aliquot tamen loricalis suffttlti no-
eligit, qua ad praedictam urbcm semila accelerabat stratibus . hi praestruunlur, abslractis per pascua
direclior. 0 bellatorcm stupendum, cui voltiptati armenlis, quo ordine, quo diffusio diverlerat, ne rui-
labor, cui securitati bellum, cui otium difficile, cui turi per praedam hostes, el ante deprehendant insi-
facilis quaevis difficultas, cui postremo nihil dulce dias, quam deprehcnsi ipsi dent poenas. Dictum et
nisi fuerit sudore conditum! Stupeamus interim lio- facttim : praedonesemissi, volant, suburbium popu-
minem qui nunquam slupuit, eiquc meluamus, quia lantur, cooperto simulalo melu, qtia jussi fuerunt
i il metuit. Papae! quaenam hsec cst audacia, imo rccitrsanl. Urbs excitat quidqtiidarmorum,quidquid
aincnlia, Tancrede? Antiochiam prscdaturus cen- virium habcl, post vcstigia immittit; inlerim vin
 KiT GESTA TAISCREDI. 518
numero portarum custodiac paucos relinquente. Igi- A < cula clamat de partu montium nasci arma, jam-
lur acccleranl hi, accelerant Uli capti ab. . . . Mox que arva discurrentibus scaturire armatis. Quo Mar-
igitur qui fugiunt, -ad salutem : qui fugant, ad ne- chisides fremitu excitus sociam excit
cem ; qui fugiunt ita vincunt, qui fugant ut vincau- militiam, moxque ipse accito equo, primus evolat,
tur. lnterea fieri dum. instatur. Fugien- socii pone subcunt. Se moverat autem a frequenlia
lem instans crebro perfodit, succurrens velocior, periculosae multiludinis .idem propagandi nominis
contraque lancea fugiens dum se instantiam ardor qui et Marchisidem, et fortuito eadem conti-
ferre nequit, convertitur; et subvertit, has ludente gerant egresso vestigia, is a Godcfrido duce comite-
fortuna vices aliis evasum est, aliis supervasum. que Eustachio proles Eusfachides de milli-
Dato igitur a speculo signo, vallis gravida armis pa- bus cornplures sibi defloraverat comites, in quibus
lam fundit quos conceperat armatos, ac primo qui- Cono comes plurimum sonabat suas etiam vires
dcm fremere incipiunt haslilia praeferrata, moxque Normanica augente militia, cujus ipse sub coaiite
in silvam surgunt quercus et fraxinus, pari modo Roberlo gerebat principatum. Praelerea stta sibi ju-
irruentibus galeis, clypei succrescunt, post loricae, ventus non deerat armorum
postremo et equitesetequiCadmeo semini ortus si- avidi, avidissimumhunc praeelegerant ducem. Virum
miUimus, quos ubi audax comperit Turcorum ra- U liberalem pecuniae, sludiosum militiae, affatti humi-
flies, ultro conversa torridam more suo emillit ur- lem, raagua vi, pielate sublimem, cujus proccri for-
bem fcrratam ante, post alatam. mam corporis a planta ad verlicem contemplaltis :
XXXV. — Hostes cccdit et fugat. ecce dixeris quem natura in militem manu propria
Tancredus elicitos ad pugnam videns, utpole exsculpsit tot vitae intervallis or-
numero fretos suorum maximo nostralum minimo nari, quae a Francorum sceptro lucem ingressa, ab
ipse primus mediis praelium infert, obvium quem- Hierosolymitanorum erat egressura; utque liqui-
que aut ense dividens, aut cuspide cotrfigens, juveu- dius clarct, a magno illo rege Carolo genus trahens,
tus fida Turcorum caedunt primo pectora, mox super solium David sessurus divinilus trahebatur.
tsrga : nudi quippelsevam aliqui, pectus nonnulli... Jure ergo ac merito Alexandrum vivebat, cujus illu-
pus universi; galeas scuta loricas non sustinent, et strabant Carolus ortum, David occasum; necdege-
vestes amplectitur. Ergo porta reduccs modo quidem nerare debebat gladius hebes, cujus sic fulgerent
angusla quos paulo ante eduxerat spaliosa, adeo cunae et tumultis. His accensa super nobilitas faci-
confusi territi amentes congloberali Iimina sub- bus, de magno exercitu segregaverat quos fervidio-
eunt. . . . gladio urgente victoris. Quod nisi mura- nd res agnoverat socios, eralque numerus ejus quasj
lis custodia grandinem saxeam pluens consertam ° milites quingenti ac peditum duo millia, quibus a
umbonum cratcm diremisset, uno impetu moenia et monte in platea jam progressis, Marchis:"desar.na
cives subiissent et hostes : aliis itaquc admissis alii nostratia cernens, auxiliaria credens, nostrates ne-
repulsi per trunca redeunt cadavera, Christo gralan- sciens, nesciens insidias, pugnam, victoriam hester-
tes. Intra mcenia dolor, extra gaudium : inlra spes nas ostcndit, spolia referl, relata profert, prolala
rn tinrorem vertitur, extra converti rrescit, sed augeri. offerri dimidiat, illsesis sequenlibus quod inle-
Inter haec dies clauditur, et deliberandi opportuna grum remitto repugnaverat praevius.
consiliis nox ruit. XXXVIII. Balduini injustilia erga Tancredum.
XXXVI.— Vrbemaggredilur. At tuli agmiuis dux longe tutior aut viritim
Tancrcdus sub exorto jubare poitas frangere, scuta, tumque distribuendum fore objicit, aut
fossa implere, scalas applicare, turres conscen- omnia iuarmatis manus fortioris cessura; lugara
dere festinat, ct jam moras noctis annum vo- bostium non praecursoribus gladiis, sed subsequen-
cat. Somnus illi nullus, aut si quis, brevissimus'; lium horrori deputandam. Tancredum quidem dimi-
ab oculo tamcn clauso ad actum crastini praesagiis casse, sed contigissc palmam Balduino : quod non
Turcos sollicitat suos quippe quo ho- p| fere secius Marchisides oblatum, atque Telamonius
stibus tam suis civibus dilDdentes territat, noctem Peiidse arma sibi accipit negata; aestuai, furit, do-
diulinae imago pugnae, neque a quoquam fulminans lct, se non sibi tulisse vellera dolet, mellac, auri ve-
rejicil Tancrcdus ac menlibus singulo- nam ab infimis terrae eruisse cavernis; ut praedo in
rum. Ilaqtic solem ftscum traduceret ingratus : nam de ea quae objecta
fugam committitur esl miserauda divisione quid atlinet? Ipsa illa quaa
modo placuerat ultronea, jam displiceret, seu co-
(Linemhicdesiderantur duodecim, quwlegi iteqneunl.) acta. Ttanslalo enim victoriae suae titulo, non tam
et quos debelles habeas et quibus parcas pac ultra imperlilor spontaneus, qtiam reddilor videre-
liberlateconcessisTharsensium hicadhuctanlos inu- tur obnoxius. Quid ergo? pugnet? concivis est ho-
ros ad propria signum victorise. . . . stis; laceret? Christianus est sanguis; Tharsum
XXXVII. — Inopinato advenltt Balduini terretur. Bulr subeat? vile esl includi Tharsenses; excitet ciim
duini elogium. barbaris in fratrem pugnare? id est apostatarc. Ergo
Vexilluin turris subliraior ventilabat, cum su- malum vinci, scd multo vincere pejus. Mille scmitis
bito, stupendum visu auJiiuquc horrificu.m , spe- viain iirvcsli^anli, sedet deniaue AocciDendcre de-
519 AD GODEFRIDUM APPEND. II. _ MONUM. DE BELLO SACRO. 520
bellata, fcstinarc ad dcbellapda, sic aquite accipiter, A tate suspicio, ex suspicione consilium, ex consilio
sic cedis, parde, leoni, sic licet urgenles majori qui- audacia, ex audacia libertas : nam cum f.num
que minores. Abil Marchisides unum gemens, Tbar- plaustris illocarent, custoJe liberi, arbitrali sunt
sensitim scrviiutem de Latinorum adventu liberatam eadem pariter armis virisque posse oncrari, occulta-
non csse, scd gravatam : abit, inquam, quo majo- rique inttis bellum : circum circa paccm dependere,
res vocant, nc qua ad auditura nomen ejtis diffugia allatis intra municipium armatis, facile Turcos aut
terram pauperent opulenlam. perimi aut repelli. Haec illis volventibus, ad me
XXXIX. — Tancredo nihilominus feciales miltunlur ventum cst; ubi in monlibus, ut praedixi, manebam,
de Urbis reduclione. cognitaque adventus causa; gaudeo, moneo, urgeo,
Sed jam prsecurrerat fama velocior, qttse de ne morentur, neve itnpcllenti coelitus se subtrabant
tatui viri indole nihil reticuerat Addianis, quan- graliae. Vos, inquara, reditura maturate, curate
tus forel christiani nominis defensor, quantus plaustra, ego vobis quos invehatis parabo bellato-
gregis incredulae expugnator , quantau mansuetu- res. Illi accelerant jussa, ego promissa impleo : nec
dinis erga subditos, quantae in rebelles duriliae : bis mora infodiuntur feno satellites, ego ex adverso
civitas gratiis laeta ultro feciales suos miltit, virum praedas simulo, quatenus eliciti ad pugnam exlerio-
cum liymnis et tympanis manibus inducluros. Mi- rem,oppidani, facilem relrquissent ingressuris victo-
sertus namque plebi suae Christus. nuper ab eorum riam. Sicut praevisum est, sic secutum : nam cum
cervice jugum excusserat, dominatoribus expulsis, urbem exuissent qui post me irruebant, plaustra
ipsorumque retento in compedibus Turco principe bellum important mcenibus; pace et feno prudenler
homine, imo cane, cujus nec sedari irae, nec ebrieta- tunicatum : inducti ergo intra muros armati pacem
tes jucundari, nisi in oculis ejus sagittal.o ad palum exuunt, portis obdur.t repagula, ipsarum caedunt
Christicola, consueverant. Quapropter is qui humi- custodes, ipsi custodise succedimt; atque haec qui-
lia respicil el alta a longe cognoscit, eamdem ei qua dcin secreto omrria, utportrcus praesens occultse caedi
mcnsus fuerat, Tancredo dispensatore, mensurara arcus prsestruxerat latebrosos, inde passim per vias,
reservavit. Divinum id quidem, nec enim lex aequior per palatia, per turres discurrunt : vae illi qui sea
ulla est, qaam necis artifices arte perirc sua. cum arcu, seu absque, eques aut pedes, puer aut
XL. IdqueUrsiniindustria,cujushicnarralur historia. senex invenlus est Turcus : nec aetati, nec formae,
Ursinus eo tempore urbi praeerat, homo Clrri- «ec sexui parsum est : omnes in gladio corruunt,
sticola, Armenus : isque, ut praescriptum est, lega- humiles et magni, semcl omnia victorptinitvulnera
tos miscrat Marchisidam advocatum, qtti et ipse in r quse a diebus anliquis pertulerat, in multimoda nece
adventum lanti hospitis egressuri dextra et liJe ob- cognatseservitutis. Reservatur tamen supcrstesunus
viuni mulcct, vires socias vel magis famulas spon- Turcorum, non minus scclerum quam sceleratorum
det, ad Mamystanae civilalis spolia invitat, quam princeps : is columbari gravissimo vinctus compede
loco proxima, tam captu facillima : nec minus el in tormentis lormenta, in lcmporalibus prsestolatur
inlidclis turbae intemera-
ipse contra digna se accipit, quin de sparso scmine aeterna : sed cum caeterse
messis rcsurgit incenlupltim : in his nioenia subeunl tum nihil gladius reliquisset, tympana scandunt mtt-
noii sinc lotitis plcbis plattsu et cantico. Ubi ergo r*s, totamque usquequaque viciniam laelabundo rc-
tapetis cqnus, cpulis fames, Baccho curaecessorunt: plcnt tonitru. Idenim praecepli dedetain,utperactam
Ursinus super urbis prsesentis slatu prseterito qtto- caedem plaudentes nobis concinere debuissent. Cum
moJo durarc potuerit, qua vi cives protegere tol ergo arrectis auribus tttrres laetisonas liausissem :
circumveitius hostium millibus potuerit rogatus, in- Io, comiles, exclamo, converlamus faciem in terga;
buccinas accipio gaudii nuntias, urbs nos revocat in
cipil. « Novum, ait, incolam ad vcterem restituen-
dam libertatem missum me vides : cum enim campi cives, captam namque fingentes prasdam, simuialo re-
ct valles Turco subjecti dominio, diu miscrabililer ditu instuntim hostium, lerga dederamus : sed a&li-
servireut: ego montes colebam, liber quidem : sed »*tuos tubasqne conversi revocanles audacter aggredi-
Christianae plebis servilutcm non minus quam qui mur, quibus modo prudenter cedebamus. Illi ad inso-
paterentur, ingemiscens; quodque multi jam anno- litam stupefacli audaciam, cunctantur : paululum
ruin curriculi etiam illatum viderent etperpessum ; deinde nobis vices fugae mutuas rependunt, nos eo
cnm multa sinistra aggressis, una tandem certa sccurius instare quo magis magisque civitas pro-
patuitvialiberlatis.Pratasuam reddiderant messem, piabat. Hostcs rerum ignari, aes tinniens , tympa-
passae falccm telluris in fenum arucrant comae, quod num tonans, oppidum reboans, properae opis suse
curriculis huc advehere qtiotidianus instabat labor : instrumenla putabant: sicque contigit ut el r.o-
rura autem eo tempore incolebant, quos modo nobi- bis praeter spem gratia, et hoslibus practer timorcm
les vidisti in equo fremere ct fulgere in purpura : > gcminarelur poena. Vox eadem, aictu mirabilc! 110-
(viderat enim paulo ante plurimos e Turcis discttr- bis verax, illis mendax; verosque reducit; nosindu-
rere purpuralis, qtii cum saepius, s;epiusque recur- cit, illos seducit quorum recursus jam suburbii vi-
rcndo solivagi plauslra ducerent, co uno bobus con- cinitate gaudebat, cum fallacia sonitus se compe-
sua boves riunt illusos, prospectis per moenia discurrere Ar-
servisprsecellebant; quod premcbanturcu-
Stodia; ipsi ntilla). i Orta cst igitur ex opportiini- racnis. Quid fuciant? a mceviibus spes clapsa est, a
521 GESTA TANGREDI. 522
tergo gladii urgent, cxtra nec stari potest, nec intra A alvei, solis urbibus pontes conccsserant; per quos
clauslra rccipi. Porro nec locus fugse, nec locus pu- tamen non paluerat aditus, quoniam eis Tancredus
gn* : tentata est taineu fuga omnibus, sed nec uni sequentes arcere pracceperat; nolebat enim sicut
omniuin benigna : nara ntente improvida, casuque fralrem jam appellare, qui eum cxpelleret sicut
inopinato confusi, quibus modo evasuri fttgerant ut hoslem. Igitur Balduinus comcs suburbana metatus
viverent: iisdem mox vesligiis redibant ut perirent. castra, pacem ab urbe petit, viclualia non jam gra-
Dei siquidem ecclesiaeprofanalores oculos habebant, tis, ncque raplim, scd ralione et pretio erat impe-
nec videbant : sic et manus, et arcus, et gladii in trari. Noverat enim viii mentem recenti adhuc inju-
propriis usibus elanguerant, omnia nobis contra vi- ria lurbidam, scquc qui eam intulcrat odiosum.
res tain sua tristis quam nostra bilaris fortuna ge- Porro urbs munila turribus, populi capax.armis re-
minabat. Sed ne mea te offendat prolixitas, aggre- ferta, nulla sui iniirmilate spem raploris firmabat:
dimur confusam, amentcmque turbam, nec unum praeterea comitem illum Cononem, qucm sttperior
gladius superstitera relinquit : surdus quippe inter pagina celebravit; valetudo gravis lecto affixerat:
caedentctn, non audil pecuniam, quae se crebro pro quare nec reltcto eo procedere volebat, nec eum
miseris obsidem spondet, ex illo Allachibar, quod abducere, nec ibi manere Balduinus commereio po-
inlidelitas orando exclamat, hac in urbe obmutuit, B terat negato, tot curae anxiurn de postulanda pace
ac pro eo Chrislus vincit, Christus regnat, Christu. eum incusabant. Res mira!- sed quantum aliis ignota
imperat; tanquam rediens poslliminio, reboavit. » principibus, tantum Marchisidae quadam singulari
HaecUrsinus ; cum loquentis verbo ultimo, Deogra familiarilate conjurata, qui nudiustertianis damno,
tias Tancredus occinuit. mjuria, convicio efferatus, pelitam ab eo pacem,
XLI. — Cives Tancredum conveniunt. inox ei donat et praedicat. Qui laetus, offensusve
In his noctem diei continuaut donec sopor intus nunquam claudicat, ad rectum invilatus : quem
diurno labore gravatos levat, levatosque ad crasti- inclinare ad veniam, hoc erat interpellare de venia.
num remittit : nondum enim luciferi bigas Phoebus Rogatus ergo, ut dictum est, pacem alterutro polli-
attriverat, cum accelerantis includere Mamystanos ceri; respondct utroque, nec commercia renuit:
Tancrcdi Mamysta galeas comperit sublustres. At dummodo vim non sentiant merces. Eunt, redeunt,
Tttrci quibus urbem diu indulserat mora tam justo vendunt, redimunt ab urbe in castra, isti a castris
longior, quam longa : tam rapacior quam delicata : in urbem, illi errant permisti armati inermibus et
tam delicatior quam secura : ab ipso permuniii con- contra quos forensecus affligebat languor, torrebat
licinio cesserant pugnae Tharsensis vice formidata : „ Phcebus, velociores spe remedii inter umbram et
quod ut sole orto cives compcriuiit, egrediuntur ad moenia servantur: quae dilatatio paucos habuit dies :
focdus, ut Tancredi vestigiis, ct vix conquiniscens nam sicut heri et nudiustertius redintegratis com-
suave jiiguin onusque leve subire mereretur : impiis- merclis orlae sunt liles, ut frt, cum emptoris vendi-
simo quippe famulitio erepti, regnare autumant ser- lorisve aestimatio de prelii venaliumve quantitate
vire ereptori. Facile igitur apud eum bene merertea dissentit.
impetrant, a quo nec immeritus vacuus rediisset. XLIII. — Frangilur; singularia certamina.
Potiuntur itaque sese vice mutua Tancredus urbis A pergula cauponse lixa, hoc genere incoeptum ad
filiali obsequio; urbs Tancredi regimine paterne. ipsos principes exundat bellum : injuriani alter qui
XLIL — Recedit Balduinus; qui suburbana meta- pertulerat putat praesentem praeteritaeex usu succre-
us castra pacetn pelil; a Tancredo pacem oblinet visse: at qui obtulerat talionem sibi reservatum
l commercium. veretur : sic varia ambos deludit opiuio, dum uter-
Inlerea spoliis onustus, misericordia vacuus, li- que id adversario imputat, in quo quater peccarat.
centia abusus, illicita galus Balduini comttis Surgitur hinc inde ad gladios, furor arma invasit,
exercilus, Tharsum liqucrat, Tharsum damno suo castrenses in mcenibus reperti, qui languet custodiae
Francorum millenaria centenariis commutans U mancipatur, qui valet pugnis et fustibus pulsatur,
comitis injurias abominans ad maj quos levi- pulsatorura vulgus expellitur, nobilitas servatur vin-
bus quibusdam viderat occupatos sollicite invi- culala, similiterextra agitur de similibus oppidanis
tator suus Euphrates cujus adhuc prsesens lcgatio a in suburbio deprehensis. Parum id militiae visum
dextra alvei turbasse illuni, a laeva Edessam indesi- est, nisi pars extera portas urbis assultu quateret:
nenler promittebat, quorum neuter locus parem di- interna quassas ad bellum egrediens, aperiret. Ubi
gnabalur, aut hoc in cunctis Syriae cilerioris oppi- ergo nulla obstant aut his aut illis repagula; cam-
dum, aut illa trans Euphraleae quae Mesopotamia di- • pus tanlum in medio, vexilla hinc inde disposita,
cilur civitatem, utrumque divitis uber agri, multo- tum demum duces suis adversarii viribus collibratis
rum famulitio et oppidorum et urbium imperare tanto se discrimini invicem committere vereutur.
gaudebat: haecnuntii praelato, haecpraelatus subditse Balduini numerus, ut prsememoratum est, multus
genti frequentet commemorans, Tharsum exierat; erat, viresque praevalidse: ideoque longiuscule se-
jamque singularum singula Addanse, Mamystseque cesserat, ut a murali stthsidio hostem eliceret pau-
vix flumina transvadatus vicino tentoria affixerat ciorem. Tancredi valde minor, quae causa turres
Tancredo. Indifnialinamoue siiDnrimia rustica nlania missilihnc arm.inl' nti-ifpnns hplln nrima ncciirre-
PATROL.CLV. 17
523 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 524
rcnt, sicquc pugnae inferioris pattcitatem, sttperior ,\ munt, conscendit; viara difficilem, sed cunctarum
fulciret jaculorum descensus. Talibus confisi diffisi- ad Syros directissimam. IUic superno omniiiin colle
que solatiis cl dcsolatiis duces alter alterius praesto- superato, fertur Antiochise rupes, et plana, vias, et
labatur incursum : neuter enim prior impetere, devia, paludes et sicca oculo simul raetiri et animo.
•
qtiam impeti malebal sed e converso uterque. Plures Inde totam percurrit planitiem, quia medii Sepchet,
suberant causse : haecatitem maxima, quod qui prior Spitachchet, Domith, Commith, fluvii, oppida, urbes
ad murum nefas irrueret, ipse nocentior sonaret; in interveniunt.
qua tamen mora, ut fert militaris consuetudo, ali- XLV. — Artasium venit Tancredus, Balduinum ab
qttot ex ulrisque partibus adolescentes singularem Antiochenis circumvenlum liberat. Artasium ab
ineunt congressum, utra pars ergo justioris causae hosle impugnatus.
lutelam susceperit, ex his declarari posset, si aite- Artasium vero ubi venitur; invenitur comes Bal-
rius lantum incursores succumberent, et alterius duinus felix Artasiensium Turcorum exclusor : sed
praevalerenl. Quia vero ab ulraque lucra, ab Hlraque ab Antiochenis miserabiliter inclusus. Quibus super-
damna, ab utraque corruunt, ab utraque obruunl: veniens visus Marchisides, collectis partim sarcinu-
quis jttstius induit arma, scire nefas. Sed eorum lis, partinr missis, abscessum indixit. Putabatur in
qui medii ludum marlium interludebant, Ricardus R adventu unius, omnes occursare magni exercitus
de principalu nec genere minor nec aniinis, cogna- duces, tanti sequebantur virum terror et fremilus:
tas partes et lingua simul animabat, el lancea. Is cujus tamen militise altera apud Cylicas pars relicta,
comitis Vilhelnii fiiius, Wiscardi nepos, relicta fratri de centurione quinquagcrium reddiderat. Sed prse-
Tancredo Syracusa, Boamundum secutus amitalem nuntia vcrifama, multi instar mililis unumMarchi-
suum, sociaverat Tancredum. Dumque intervolans sidam prsecinuerat. Subit Artasium hospes novus,
hunc praelerit, illum proterit; insidiatrix ex trans- at hospitii recompensatio valde est minor a magni-
verso lancea lalus fodit improvidum, pedilemque de tudine meritortim : ab interiorrbus arcelur, conce-
cqnile mox substituit. Cui autem lapso ensis strictcs ditur vero habitandus murus exterior, seu ut oppo-
quid confert rotatus? Hostilis in eum turba ruit, ut sita urbem muniret custodia, seu ne intrinsecae rixas
ipse paulo tnconsultius sodalium exierat subsidia, renovarent angustiae, vel cerle nuper abscisae con-
adversariis propior. Solus ilaque tot circumvallato- lemptionis nondum penitus radix aruerat; quaecun-
ribus oppressus, capitur, trahiltir, exarmatur, ser- que vero sufficit causa, muro adamantino se inclu-
valur, Sors eadem plurimos utrinqne ab equo et sit, quisquis periculo Tancredum objecit. Antiochia
sella in pcdes degradaverat; cum visum cst majo- Latinorum vires auclas intelligens, quas expertae
rtim pradeiniae, insanise ascribendum egressos in senserant; fugerant, nuntiaverant manus, plurimo
arinaliostilia unauimes in se sua vertisse discordes: supplet infirmos robore, et numero paucitatem; re-
ditiori turba adversus barbaros necesse est nedum mittitque secundo, septies, si septies remiserit, su-
cxiguam pauperare. perandos. IUi, ne quis relictus lentandi modus desit
XLIV. — Pax renovatur. praesidiis, etiam dolos struunt, parum armis sibive
Multa ergo in hunc inodum sollicile pensantes, confisi. Nocturni subeunf umbras quae S. Palladii
bello commulant viri tamen virgultum vulgo appellanlur. lnde orta luce quinque
pacem sapientes quod
suasu diflicillimum aure surda avertisset, injuriis praemiituntur, qui Artasium lacessant cquites: at
lacessitus Marchisides, nisi quia avuncularis proles bellum in rarnis latet ct frondibus. Qui miss; sunt
Ricardus lenit animos rcdilurus, quos exacerbaverat nil morati, subilas Artasio ostentant minas, qualis
abstraclus, idemque et unus modo fit causa odii, interim pastorrbus pecora; talis fiunt pecoribus tu-
modo pacis. Similiter Cono ille praescriptus comes tela paslores. Trahuntur simul hi et illa : nihil eva-
rn urbe languens sociis mentem reddit, pacis com- dit a facie raptorum. Clamatur a specula, ululant
mercio reddendus. Redeunt itaque alternatim ad pro foribus opiliones et subulci. Una haec erat
D omnium querela, malo suo sibi adversus Turcos,
propria; heros pro heroe, eques pro equite, pedes
Francos advenisse tutores. Inde se gravius cruciari
pro pedite, damna el lucra quo ordine cceperunt, in
eo penitus inconcussa consistunt; ut ad haec rnerito quod de advenarum patrocinio liberlatem sperave-
rint: quod Tancredus audiens, festinus exiit, bello
vulgaris naenia reduci possit: qtii habet, habel; qtii
perdidit, perdidit. Nec cohabilant diutius, abit aller suspicans urbem circtimdatam, sed viso exlerioii
ut acquirat; alter manet et fruilur. Verum mansio rerum statu ; illico compcrit patentes animos de la-
illa non segnis, neque longa moratur virum : cujus tentibus pendere, audaciamque horum alienam, plus
arbilrio vel brevis quies, longa erat segnities. Igitur esse quam suam : ad cujus tameu rei evidentiam
paulo moratus ad Syros exil: feliciter Cilicia poti- Turcopolos tres obviam mittit, ut si his cederetur,
tus; at felicius mullo Sytia potiturtis. Ante tamen et timida solitudo; si obsfcaretur, deprehenderetur spes
de illo nequam Turco, quem Adana incarceraverat, subsidiorum. At quinque non modo non cedunt im
versos caedtint impetes
poenas sumil; et plus palernas, quain principis leges petentibus, verum etiam
Mamystanis imponit. Quibus expletis, inontes qui Tunc manifesiius co quod latuerat comperlo, para
mcdii AlexandriolaiuGuaslonenique oppidulum diri- tur bellum, acies disponuntur, ilur obviam.
 5-25 GESTA TANCREDI. 525
XLVI.— Mars favet Turco. A mox caedendi. Vix enim portae hos cffnilerant, cum
Caeterum hostis sagittifer plurimo sui nutnero repente insidiatricem turbam irrumperc properan-
plurimum immanis, nostro viso latebras spernit, tem pene sero repellunt.
occurrit palam, pudet latuisse, qui hastas singulas XLVIII. — Obsidelur Anliochia, cujus silus descri-
denis et supra arcubus oppugnabat. Congrediuntur bilur.
itaque Turci Lalinis, incolae peregrinis, gnari loco- Itaquc, obsessa urbe, obstruso reditu ; quidquid
rum, hominumque locorumque ignaris. Primo in Latini sanguinis egressum fuerat subsccuti aul nexu
congressu Iancea viget, lancea perfodit, lancea de- ant gladio conficiunt Turci. Misertum est tamen
jicit: quaemox tanlo sub onere fatiscens, ut penc- ccelilus afflictionis obsessae, ut fcstinantibus ad ob-
trare peltas, pectora, clavengos nequit integra : quo- sidendam Antiocliiam Francis, Antiocheni ccdcrent
niam hanc clitellsedissilientes extenuant; illam cus- _ obsessores. Pertransiens igitur urbes, vicinaque op-
pis truncata decurtat, aliam Turcus ensis dimidiat, pida, flumcn quoquo Farfar interfluens venerabilis
ut bastitenens putetur potius venisse armatus sude ille regum excrcilus: anbclatse landem Antiochiaa
pedes, quam lancea miles : at frugalior longe arcus suburbium metantur. Planitiei mediaelatera, genii-
vulnerumque dilior, semper mittit, crcbro laedit, ni alter ab Austro, alter a Borea, angttstant montcs:
nunquam mittitur, scro lseditur : comirius, eminus, 'rj frontem ab occasu por.tus vcrberat: scd hsec quo
ante, retro fervidus; etiam cttm ab intentione pro- magis orientem ve.rsum a liltore submovelur, tanlo
pria fallilur, casu srepe ministro, non permitlitur jam latior, latiorque rupes submovet. Hanc a me-
falli. Hac solante alios, alios desolante fortuna si- ridie dcscendens Damascenus Farfar interluit, si-
mul Balduini Tancrcdique dttcum altero alteri pa~ nuoso tractu ad marc per plana illabens : montium
rum ausciiltanlc; in seipsos divisi, desolali sunt, et mcdius sub Australi vicinior : adco aulem in ejt.s
usque sub mosnia repulsi. At Turci ante urbem umbram interdum vergcns; ut nil nisi semila i:i-
castra metantur, noctem dici continuantes pervi- tersit medium : scd qua jam in angustias illas de-
gilem. sccndere clivus incipil, sita cst civitas, hinc fltimin",
XLVH. — Balduino Artasium commritilttr. inde mosii i-a longum collaterans. Quin etiam mon-
Cies crastinus fulgebat, ctim, revcrso Antiochiam tis latus licet in hospitale sibi conlinuat, moenibii.-i
hostc, amolus cst mctus. Tunc Marchisides exire in summum eductis, ibidemque municipio constru-
jussus, ut scmper nulla fides regni sociis, ab ipso cto : at eadcm sicilcm in fluvium descendit, ut a
exteriori muro quae Barbicana appellatur, expelli- sui medio cum flumine in occasuin tendens, niox ab
tur. Euslachides, Balduino, cujus consulatu longo co in cornu occiduo paululum rccedat, in ortu ns-
post tempore floruit Edessa, Artasii regimen tra- C < que ad mcdium longe seposita : in qua lamcn parte
dit : ipse cum reliquis consulibus Airardo et Conone muros duplices ccrtius munit palus reflua ipsa sni
proficiscitur Edessam. Tancredus sciens quia mili- tremoris mollitie, super omnem saxi duritiam mu-
lia Vita cst hominis, simul bello nihil tutius habens; nimen firmius. Sola itaque frons urbis Phoebo na-
montes proximos occupat, manu parva magnas ag- scenti obnoxia; ad medium sui, id esl a porla (2)
grediens cohortes , tanto nomine exciti colles bar- Jusum accessum patilur : nam a porta Susum rupis
bari; pars diffugium maturant, alii occursum, non- abruptse prsecipitium humanis lanlum patet suspi-
nulli intrepiJi manent: ut qtrosdam filles eadem ciendum oculis, non gressibus adcundum.
Francisconsecrabat; reliquos abjungebat error fa- XLIX. — Ordo obsidenlinm.
nalicus. Igitur qui Christum norunt. Chrislicolas Al vicina huic ex adverso rupes sigtia Boamundi
excipiunt venientcs : quibus 'vero hoc nomcn aut tenet in cam usque quae a porta exit dcscendentia
nescitur tacitum, aut spenliiur auditum; Barisan viam : hsec proximum portsc cumulnm erigit; in
et Hersen oppida reliiiqucre timor suadet, fuga quo Tancredus castra locat, caeteris quantum fitnda
complet. Quse relicta, vocant Marchisidem, iBjres- jacit, urbi propior. Post eum comites Northinannus
sumque mulla viclualium copia opulentant. Jam ct qui ei adhserebant, ipsius Tancredique Flandren-
ergo mutata sede, exsul felicior urbis hospite, dam- ' sis medius. Ab altero autem latere Blesensis, Bolo-
na, caedem, vincula non sentit : nam solitos redt- niensis, Albamarensis, Monlensis, Sanctipaulensis,
tumet insidias hoslis exercens, sepelit in frondibtjs ct Hugo magnus : nam omnes hi coniitis Northman-
bellum; prsedam autem mulos, muliones, rhedas, m muneribus, aliqui eliam hommagio obligabantur.
rhedarios urbano spectaculo cxponit: jumenta sub Ab his usqtte flumen eo tencnt ordine planitiem bc-
paleis quasi palliis onerala gemunt, cunt gnara pe- roum castra, qtto paginam nomina. Dttx Godcfii-
riculi quasi periculi ignara. Jam proxima flu-vio, dus, Podicnsis episcopus , comes Raiinundiis. Haec
qui Balenae oppidi jugera irrigat, pcne simul urbi igitur priina caslrorum positioquartum urbis cornu,
visa, caplala, captaqtie sunt • adeo.prseda'. socii alii caeteris vacantibus, obsidel: quippe hoc planitie vi-
alios praevenire satagebant. Hett miseri! quid pra> cina accommodum, reliquis aut fluminis, aut fossae,
dam distrahitis mox distrahendi prseda?quid crcdi- aul-montis obicc inaccessis. Postea vero succcdcnti
tis, nectilis, angilis: mox angendi, mox nccleiidi, diei dic : hunc immutare ordinem aliqtiaudo inva-

(2) Porla Jtisttm cst porla inferior, porta Susum est porta superior.
527 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 528
dentis liostis necessilas, interdum invadendi hostem A maceriam paralum sibi oppidum adcsse dicit, vix
voluntas compulerttnt. Enimvero rupes quae Boa- initium parandi. 0 Iaudis amor ! o audacia ! o te-
niundi imminebat castris, licel adilu diflicillima vi- meritas! ad caeteraenim te, Tancrede, strenuum dixi-
sa, tamen est Tttrcis, in qtiam a monte ad sagil- rim, hic temerarium : ad caetera constantem, hic
landum descenderent, opportuna; sicque peracta pertinacem. Casus cseleros aut loci commodilas, aut
caede, levibus armis ad muros patere refugium, ubi spes subsidii, aut necessitas irruens, aut si qua alia
sequenlium gravia nullum invenirent ascensum. Ad prudenti semita palet, habuit cxcusare : hunc au-
bis ergo resistcndum incursibus, tumulus supra tem temeritatis omnia arguunt ; parielina vetus,
Boamundi rupem muro cingitur, Hugonis magni grassalor robustus, propinquitas hostium, remotio
viribus tuendo. Porro Boreales duaeeffundere Tur- sociorum : csetera ut aspirent, Farfar transvada-
cos consueverant porlae, cislransque fluvium exer- tus,subsidiadisjungit,enimvero siquod absilTurco-
citus nostri damno patulae : quaruin citeriorem dux rum armis tradilus succumberes, velocius in ven-
Godefridus aggrediens, cgressum landem cohibuit: tres hostium transisses cocttis, quam ad socias au-
primo tamen congressu Guarnerii marchionis nece res captus. Manes lamen ; mancs, pugnas, obsides,
desolalus. At remotior per pontem contiguum trans- porlam munis, portam qtiatis, nunc tu hosticam,
fundere bosles solita, Raimundo comiti placet ob- B nunc hoslis tuam. Tottts occidens quantus quantus
struenda : nam castris vacua spatiosior trans flu- est, in orlu pugnat; tu solus ad occasum, paucis
men planities, laxiores vaganti Turco indulserat ha- commilitonibus gaudes, sed fortibus : praescriptum
benas. Ideo supernalantis fabricae pons trajectus est, enim illud munimen satis arclum mullitudincra non
cujus intexlas trabes subjeetarum navium onus su- admittcbat, paucos vix capiens.
perjectae crates onerarent. Hsec itaque riparum con- LI. — Tancredus 700 Turcos ad prmdandum egressos
tinuatio transmeando alveo serviens, ad inhibcn- delet.
«lutn sirpradictac portae egressum comitem traduxit. Studuit namqueprimo ul ad initium redcam, rem
Adjuvit autem ipse loci silus obsessorem, obsidio- clam gerere Tancredus, quatenus laleret cives qui
nis lirmandae utilis cooperator. Excreverat eniin iit nuUo sole inlermisso, in partem illam egrcdi her-
collein modicum lellus, cujus vertici fanum quod bas messuri consueverant : inde fuit quod clau-
vulgo Mahuminariain vocant, saxeum supersedebat: strum illud subiit nocturnus : illi vero nescio qtio
boc fluviali portse et oppositum et vicinum opportu- auspicio in hanc ipsam suspicioncm ducti, primo
nitate sua comitem invilavit. Comes vero quae rc- die paucos ipsos a longe emittunt messores, quale-
stabant muniinini caslrorum supplevit csetera : fos- nus hoc paleret examine, si novas formidare insi-
sam videlicel per circuitum ductam tum stta? conca- C dias debuissent: quo viso, nostri mox se abscon-
vitatis depressione, tum ejectati aggeris arduitalc dunt, necexit quispiam. Redeunt ilaque Turci qui
robur duplcx : super hunc quoque fundatus est mu- cxierant intra mcenia, nullo turbati armorum incur-
rus in sc humilis : sed tutoris sui audacia superbus. su : similiter die postera excunt, sed et plures, et
Ilis jaiu inagis magisque Turci coarctali angustiis, castro propius; feccrat eos jam tuliores dies he-
lniuus ct minus laedere poterant: quippe solita \a- sterna, quae transieratluta herbilegos incolumes du-
gandi liccntia sublata. Restabat tamen in occasu cens ac reducens. Tunc vix Tancredus leones cohi-
porla ad nocendum eflicax, ad obsidendum diffi- bet, visis prope ovibus astare. i Sustinete, iiiquit,
cilis. adhuc modicam hanc dieculam, viri fortes : cras, ni
L. — Difficultas obsidionis. fallor, incidet in retia nostra praeda uberior. » Sic-
Obsidioncm mediae montis et fluminis angusliae ut praevidit, sic accidit : nam bis jam prsetentato
prohibcbanl: eisdem claustris, altero vadum, altero adrlu, ct biduana berbae sustentata penuria, die
descensum negantibus, ignari advenae excludeban- tertia Iiinc tuti egrediuntur, hinc coacti; et quia
tttr, gnari indigenae transvadabanlur : viam quse ad propiora urbi prata messuerant : quia de Franco-
porlunt desccndit observantes, Christiano sanguine rum praesentia adhuc haesitabant, et multi exeunt,
frequenter aspergebant. Itaque non nisi iu acie, ea D et Francos transeunt. Tunc ruplis claustris Tancre-
lanien intcrdum parum lula, aut a porlu ad exerci- dus irruens, quid prudenlia audaciaque junctae pas-
tum, aut ab exercitu ad portum transmeare licebat, sent, subito ostendit : qui in mcdios irrurapens,
lantopere obseratos cgressus portae unius rediinebat tanto avidius in ore gladii omnes absorbet, quo
licenlia. Huicmalo Tancredus remedium invenisset, acrius eorum viscera lorrentur, quibus suslenta cst
sicut poslerior evcnlus indicavit : sed mcenibus inter pocula sitis triduana. Ne longum faciam : cae-
propior, primus Turcis obviabat furentibus. Qua- sis circiter seplingentis, caesorum capita Tancre-
propter jejunus sub sole diern, noctetn sub rore dus 70 Appodiensi transmillit cpiscopo, decimam
pervigil transigebat: unus ipse ct adhuc modicus dc triumpho : quibus oblatis, episcopus gemino
lotius belli sustinebat occursum. Tanto denique viri percellilur gaudio. Tum de amici victoria, lum de
sudore repulsi hostes, jam lacessere desistunt, tur- sibi impensis in allegatione muneris honore etglo-
ribus el latibulis contenti. At, inquies, Tancredi ria. Eodem itaque remunerat victorem numero
audacia ab domito ortu illico ad indomitum se con- marcbarum, quot et ipso donatus fuerat ccrvicibus
vertit occasum, illic in occursu hoslium invciitam percinptorum. Tancrcdus eo multum aeris tempore
529 GESTA TANCREDI. 550
commilitonibus suis debebat, in loculis nihil ha- A aliquando quis ducet honori, qui armatos tres uno
bens. Gaudium igitur et exsullatio comitata sunt perimere impetu ducit pudori? quod si teligio;
pecuniam, quae mox ducem absolvit a debito, mili- monslri simile aiunt pisces sub aratro scater»" . ast
lumque inopiam distributo releyavil argenlo. Forte ego longe inoiistruosius tam cupidum laudis lau-
etiam contigit ut missum a praesule nuntium alius dem fugere. Dcnique tam clarissimus bellatot tot
praeierit non missus,; quo audito, statim dispergi- difficilia aggressus, tot aspera perpessus, tot certas-
tttr, quod nondum habebatur: mox alios ditat, qui mina supergressus, facile fidem impetret, praesertim
adliuc egebat, ita enim dicebat in corde suo : i The- strage armis vicinia testibus, ante omnia lingua
saurus raeus sint milites mei; egeam ego dum ipsi ipsius, cui ut nulli certius credebatur: verumtamen
abundent, non sollicitor habere; sed habentibus latente causa cffectus patuit, c&usa, inquam, silentii
imperare. Onerent bi argento marsupia; ego eos eflectus caedis patuit etiam longo lemporc post rei
curis, armis, sudore, tremore, grandine, pluvia. » series, ut adjutatus armiger dicm silenlii complevit
Quos tamen die bellis, nocte vigiliis faligatos ipse praefixum.
leniler supporlabat vici debitae subeundo, qtta vul- LHI. — Chrislianorum palientia in dura hac el
longa
nus excusaret, seu morbus : suam vero nunquam obsidione.
dominii reverentia desidem fecit; quin ipse et sem- B Monet me tempus ad intennissam redire obsi-
per explebat suam, et non solum, ut praescriptum diocem, ut vel quantulam de sudore tanto qui su-
est, supplebat, sed et praeripiebat alienam. ilavere accipiant mercedem : nam in ejus cxercilu
LII. — Singulari cerlamine Tancredus tres Turcos jam fere oclimensis mora multi strenue multa;
confodit. maxime majores viri majora fecerunt : socialiler au-
Quod dum saepius ageret, contigit ut uno comi- lem summi, mediocres, et imi gravia pertulenint,
tatus Achate ad excubandum egrederetur, lorica ga- famem, terraemotum, aquarum inundalionem, aeris
leaque cessantibus, accinctus giadio eqtiitabat, terrores varios, impetus quoque nunc coeli ruenlis,
puer hastam gerebat et clypeum : item armali tres nunc belli ingruentis : prodigia quoque et visiones:
cxcubabant Turci, quos Antiochiae porla emiserat: haemultis clam, illa cunclis palam coelitus effulse-
crrabant autem alii aliorum ignari: nam longiuscu- runt: quorum singula si suis ordine, modo, digni-
lum castra ab urbe spatium dirimebat; frutices, tate explicem: nimis interim sileat Tancredus sicut
monliculos, cenvalles interjiciens, aptas insidiis quietis scriptor, ita silentio indignus. Porro cyniba
latebras. Atiduobus tres compertis, irruunt in qucm nostra sero vcniat in portttm, si tanti procellas pe-
alterutrum irruant ignari. Quinimo miseri, fugite : _ Iagi sulcare aggrediar: quis enim de Godefridi viri-
'
fugite, inquam, Castoris, Cyllarum, Achyllis fraxi- bus stupendis praesumat, cujus ense trajectus Tur-
num ; dextram Meleagri, animos Tydei, Herculis cus duo factus est Turci: ut inferior altcr in urbem
trinodem, Ajacis scptemplicem: haec enim omnia equilaret, alter arcitenens in flumine nataret. Aut
unum hunc bellatorem armant: frustra lacessitur; quis illud Raimundi digne admiretiir, quod' saepius
ultro ipse occurrit omnibus his armatus, quem fu- occurrenti Antiocbise solus reslilit, quod interdum
gere cautum est, exspeclare stullum, impetere fu- fossas, interdum muros supergressam viriliter repu-
riosum : verumtamen quoniam invilum qui ser- lit: imo quod nullo exercitus remoti fretus auxilio,
vat, idem facit occidenti. irruile ocius, ut quanto- pontem obsedit. Nonne sola Flandrigenae Roberti
cius corrualis: corruite subito, ut supersit Mar- lancea singulariter suum expostulat scriptorem?
chisides in aeterno. Qui occursum aspiciens demeu- quem dum quotidianis mortibus Antiochiain ditat,
lem, velociorem, ut fit, arrepta fraxino occurso- quotidiano comes equo pauperatur, ut scilicet fal-
rem transfigit. Pelta et thorax alios tueri solenl, sed lente damnum ardore laudis, aliquando principi
alii objectae perfossori: hic perfossor uullam sinit tanto deesset equus, nisi sticcurreret vicatim mcn-
esseloricam fidelem, nullam non fallacem : hic per- dicatus. Defercbatur pelvis patula per labernas,
cussor de galea facit mitram, de clypeo pallara, de rj ] quam rera miserantia supplebanl comiti equum, ma-
thorace subuculam; perforat denique ut linum li- cellum ex caupona. Porro quid simile illi ssecttla.
gnum, ut cannabem calybem, ut lanam, lammam: noslra viderunt, quodducenti circitcr semiermes xv,
sed primi medius, nece conspecla , lit tardior : ut millia armatos pars major asinarii caballarios,
lardioris.ultimi subsidio fulcirclur. Infelix qui modo languidi fugavere robustos? cujus victoriae fertur
velociori praccursum invidebas: nuncsegnioris bea- Blesensis comes dux fuisse Godefrido Boamundoque
lam praefers tarditatem; et id tamen frustra: uni 60ciatus. unde seplingentorum et eo amplius capi-
siquidetn debentur dextrae velox et tardus, untts tum asportatio Antiocheno spcctaculo facta cst
quippe ambos aggrediens, hujus adhuc obviantis ostenlalio lugubris, inter quae sigillatim palis
frontem dissecat, illius fugam lergo sistit trajecto. aflixa, quanlam putas illud Blesensi gladio gloriam
Sed est quod stupeam, nec satis valeam stupere: contulit, cujus oculorum distanlia semipes fuit?
cum hoino tam pretiosus laudis emptor, mox prse- Horum ut dixi via centifida iterum me revocat, ne-
seciis owt armigeri silentio concluserit adjurato : dum singulis vagabundus insistam ; a coepto tramite
pudorne, an religio, au adhibendi fidei diflrdenlia devius aberrem. Celebrent suos Normannia, Flan-
causae fuerint, prorsus ignoro : nam si pudor ; quid dria, Robertos, reliquos duces occidens reliquus:
 551 AD GODEFRlDtiU APPEND. II. — MONUM.DE BLLLO SACRO. 532
inihi unus Marchisidcs suflicit, cui non sufficio vcl A corrogantur, in cquis obviam profecturi. In his ta-
totus. Ignosce Gallia scriploribus divcs, juvat mc men asini bona pars supplent vicem eqtiorum :
Anlioclieno vacare principi, praesente me gcsla libe- nam forte equos, gens nostra nil tale veriti, longe
rius persolvam debitor crcditori. Verttmtamcn nc miscrant frumentalum. Igitur tam exilis numerus
nulla benc merilos silentium meum mercede remu- adversum quindccim millia, sicut ab his qui ad-
neret, compendiosum quippiam conabor perstrin- fucrunt didici, ad pugnandum egreditur: mira au-
gere, quod scripturaposteritasprolixiori valeat stylo dacia! sseclistiue omnibus praedicanda! in pro-
explicare. cinctu hoc duces fuisse meniorantur Godefridus,
LIV. — Graves obsidentinm angustim. Boamundus, Blescnsis Stephanus : ii cum ad eum
Igilur a tribus ventis urbe obsessa, Auster solis venissent, quem corrupte vulgtis pontem Ferri pro
nulltim perflavit obsesssorem ; in latere illo nihil Farfar nuncupat, visis ultra procul hostibus, non
bumiduin, nihil planum, quae incommoditas com- rcstant ut timidi, transeunt ut timendi, prxcedit
nioda civibus clausorcs cxclusit, clausos absolvit. Boamundus, subsequitur Godefridus, in subsidiocst
Illinc insidise, illinc duri viatoribus occursus; cum Stephanus.
aut egrcdicns Francus victualia quaercret, aut in- LVI. — Hostes aggrediuntur panci el fugunt.
vcnta rcgrcdiens afferrct. Tantus populus, tot gen- Monticulus trans, ct prope pnntcm in planitie
tcs, tot millia multo indigebanl pecore, multa ce- exstat, sub ipso exspcctant nostri, per ipsam quae
rere. Syria, Cylicia, Rodus, Cyprus opulentissima, amplissima est Turci advolitant: prospexerant enim
quaedam insulae, quaedamrcgna exercltum alebanl, noslros a longe, mirati qtta liducia gens tam modica
sed parcc tamcn : licct Chio, Samo, Creta, Mitilena, pontem transmearent. Illa autem transmeatio tam
aliisque famaeminorls pene innumerabilibus insulis prudens quam audax, magnum incussit lerrorem
adjutae. Aderat hiiperatoris Alexii praeco, qui ad hostibus, nostrorumque paucitatem, plurimse nnil-
comportandas segetes terra marique populos urge- titudinis opinione cumulavit. Ideo Turci cum ap-
bat. Cceperat cum hyeme obsidio, per quam evohita propiant substant, metuentes nc mons praescriptus
universos hiemis perlulit borrores; aquae diluvia, paucos ostenderet, multos absconderet: ipsum boe
nunc sttbita, nunc continua, tautos cneli terraeque simulantes Cbristicolae. hastas vexillis armant, sin-
motus; iii solulo elemenlorurm feedere, baec ad gula singuiis aptantes, quasi tot abderent agmina,
summa surgere, illud ad ima corruere videretur. quod proderent vexilla : moxquc uiliilctinctati, ere-
Nam qttid de turbinibus, quld de ventorum rabie ctishastis, tali hostes perturbant impetu, ac si fal-
dicam ? Illis grassantibus, nec tentorium stabat, nec r conum turba fulicas impelisset. Surgit pulvis, so-
mappale, vix palatium seu turris. Durabat sub jove nant arma, ungulae perstrepunt, clangunt buccinse,
jiixla cum plebe nobilitas, hieins neutri parcebat: oculi caligantur, aures vacant, corda hostium sttt-
tanto tamen nobilitati asperior, quanto cst durior pent, ut plura timeant e latebris surgere Francorum
rnsticus milite, laborifcr delicato. Tot procellas so- millia, quamviderint vexilla. Dictu mirabile et tan-
cialiat esurles, esuriem mors : mors passim habenis quam a fide alienum! terga quantocius vertunt,
laxis ct homines prsecurrebat, et bellorum solatia multitudo tanta, paucis de Christi numero amis-
cquos, rarum erat in castris stabulum, cui famcs sis, niajore in his Gunano comite Britannico,
novem sublatis, decimum reliquisset. Armorum qui animis furenlibus, uno conlentus socio, Per-
quidquid fcrri cral et calybis corripueral rubigo, sarum exercitum primus invadere praesunipsit.
clypcos dimiserant clavi et coria; bastae, sellaema- Illius mihi juxta pontem in via longo tempore post
teries llgnea, paucorum erant integraj, multorum ostcnsus esttumulus, quantum licuit, ut gentis csl
resartae, nullorum lucidae, nonnullorum nullae: sine pietas, saxo etcrucedecoratus. Scd adepti vietoriam
nervis vacabant arcus, cl sine arundinibus sagittae: Franci, fugam persequuntur, brevi tamen inslan-
undique inopia, undique calamilas, undique desola- tiam longam prohibentibus equitum raritate, equo-
tio. D rum tarditate, utrorumque inedia. Referunt ad
LV. —Mira Christianorum fiducia. castra signum victoriae 700 caedis exercitse capila :
Dura haec nimis et tristia, cum subito gravia gra- prius tamen prsedicto comite, sociisque martyrii,
vibus cumulantur, succedentePiscibus, Ariete, vere proutres tulit, consepultis. Ula, si memini, luce haec
bieini cujus temporis herba Medorum Persarumque facta sunt, qua Latinorum gens ventri et carnis
equos bello redintegrat. Improvisi adsunt Tttrci, edulio studiosus iridulgent, cinere verlices in cra-
numerus mttltus, et vires ad praelia paralae. Prope stino aspersuri.
jam aderant, die eadem aut subituri nicenia, aut LVII.—Patria auctoris hujus hislorim. Fames in urbe.
castra irrupturi, cum rumor prsenuntius advolat, Nox sequens robore horribili coelum intecit, ut
qui rem, ut erat, pandit Christianis. Addit etiam qui in occidente positi cernerent; oriens pugnat
more suo, et de magnis majora loquitur. Hinc exciti illico clamarent. Vidi egomet signum illud cum
Lalini proceres obviare parant, qaod lamen diflicil- adhuc in paterna domo Cadumi adolescentulus dc-
limum, imo quasi ob vitse taedia in mortem ruere gerem, nondum mihi visa seu nota nisi nomine
potuit sestimari. Nam de tanlo numcro, de tantis lenus Antiochia : sed nec Roma. Slupuerunt mulli
miUttrm qui urbem obsedcrant copiis, vix 200 illoviso, qui omncs uno] orcbcllum indixcrunl ac
533 CESTA TANCREDI. 534
sanguiuem : sed, rcversis ad socia arma victorihus, A ducis civilas : porro Emma et Harenc, Tancredo
allata palis capita infiguntur, pali tellure ante mu- serviebant, eumque his multa et proxima c-astris ct
ros in conspectu hostium seriatim. Inventum est uberrima. Ipse primus adventaverat omnium, sicut
unum inter cactera ct hoc memoriale ab oculo ad supra memoravi, praecursor : quae praecursio illud
oculum semipedalem distantiam habens. Clamant vulgi effectu suo corroborat, qui primus nascitur,
qui infigunt, spectantibus de muris civibus: ecce primuspascitur; nam ubi famcs increbuit, ipse opu-
spes vestra, ecce minse vestrae, ecce adversus Fran- lentus neminem de domesticis suis a mensa exclu-
cos vires corrogatse, eadem vobis stipendia reserva- sit, multos ab aliis exclusos suscepit ac fovit. Vallis
mus, similis exitus similes manet, inclusi estis, Doxa Boamundum alebat, quae merilo tale sortita
erepta esl fuga, consumpta Ceres, fames inducta, est nomen, si auidetn ipsa inter cseteras vallium
subsidium ademptum, adversa omnia. Viso audito- gloria messibus, vineis, arboribus, rivis exuberat,
que quod gesserant Franci, ac dixerant: Urbs tre- ul antiquitus Dapne, quod apud Grajcos amoenitas
pitat, nec de caetero sicut prius portas aperit, ta- sonat dici mereretur, Antiochiae contigua ab austro
bescit in fame, luget in timore; in hac ver conli- magno indiguit tutore, qui esuriem civium arcere
nuum calamitate transigunt, panis inopiam verna sufficeret a copia alimentorum. Habebant et alii
copia frondibus herbisquemore pecudtim levantes. ' principes alia oppida, quorum memoriam tlies lou-'
Tunc Cassianus, hoc erat principis inclusi nomen, gos delevit : non delevit tamen Raimundo comiti
dat edictum, et qui scrutentur mittit, ut apud quem Bubeam, Rnfam , Arcican , Belmesyn, municipii
civium inveniretur annona; dimidiam ipse ad fu- servisse.
riam mitterel; de reliqua utposset, vitam sustenta- LX. — Gravis in exercitu fames.
ret. Civitas, hoc audito, grave ferunt, tolerant Sic primates provinciam occupaverant. Ast alii
tamen: annonam dimidiant, hoc curiae illud vitse; famae minoris, licet magnse multa penuria aflicier
mitigat damuum usus ipse damnorum, maxime bantur : quoniamquidemnec exire mors, necmanere
quod bellatricem manum sumplus ille alere de- fames geminae quasi sine medio angustiae popultim
bebat. dimittebant. Induxerant enim famem mora longa, et
LVHl. — Multi duces ab obsidiom recesserunl. populus infinitus ; porro non erat dies qui obsiden-
Abscesserant inlerea ex castris exosi tsedio comi- tium aures de egressorum ad viclualia nece non leiv
tes Blesensis in Cyliciam, Laodiciam Normannus ; reret audita : principes tamen nunc hic, nunc ille
Blesensis Tharsum ob remedium egestatis, Nor- vicisskn prsesidium viatoribus ferebant, interdum et
mannus ad Anglos, spe dominationis. Angli ea tem- Q ipsi praesidio egentes : nam supra memorata illa
pestate Laodiciam tenebanl, missi ab imperatore australis porta seroper insidiis patens, nunquam de-
tutela; cujus fines vagus populabatur exercitus, sistebat cobortes funderc, quse augusla viarum ob-
ipsam quoque cum violenlia irrumpere tentantes, in siderent, sicque viatoribus occurrerent ignaris. Jam
hac formidine Angli assertorem vocant praescriptum vero acrior altora, id est fames prseponderavit, quse
comitem, consilium fidele ac prudens. Fidei fuit sprcla nece huc illuc palantes, veluti apum cxa-
fidelem domilio suo virum, cui se manciparent mina misit exercitum. Quid fames non spernil? ad
asciscere, jugo Normannico se substraxerant, denuo quid non impellit? quem pudere sinit? IUa ftiit
subdunt, hoc prudentiae, gentis illius ftdem experti etiam Guidoni Rubeo Wilhelmoque agr.omine Car-
et munera facile redeunt unde exieraut. Igitur Nor- pentario abscessus causa, viris illustribus interque
mannus comes ingressus Laodiciam, somno vaca- palatinos regis Franciae non obscuris : iis, inquam,
bat et otio; nec inutilis tamen dum opulentiam abire parantibus , Boamuiidus adest. « Et quam ,
n;tctus, aliis indigentibus large erogabat: quoniam inquit, vobis requiem quaeritis, nihil de communi
conserva Cyprus Baccho, Cercre , et multo pecore labore sollieiti? nobiles estis, patet via , cst hic ten-
abundans Laodiciam repleverat, quippe indigentem toria manebunt ad aeternum nomiuis imo generis
vicinam Christicolam et quasi collacteam : ipsa D) vestri [/"., infamiam] publicse reservanda cloacse »
namque una in litlore Syro et Chrislum colcbat, et Discedunt illi infamiae securi, fames stimulis con-
Alexio serviebat. Sednec sic excusato olio, praedi- temnit infamiam : comilem sequuntur Stephanum
ctus comes frustra semel atqtte iterum ad castra re- qui in Cyliciae finibus quielem agere supra scriptus
vocalur. Tertio sub anathemate accitus,. redit invi- est. Unius generationis, unius moris viri, unani-
tus: difficilem enim habenat transitum commeatio, miter laborem oderant, otium sectabantur, pugnaces
quse comiti ministrare Laodicia veniens debebat. tamen : sed inter bella dcliciis assucti.
LIX. — Obsidentium ducum slationes. LXI, —Provincialium mores.
Principes alii propiora occupaverant municipia, Gentis hujus sublimis esl oculus, spiritus ferox ,
ideoque facile alebal eos opportunitas commodior. promptse ad arma dexterae, caeterum ad spargendum
Duci sedium contigerat copiosa, populosa civitas et prodigse, ad congregandum ignavse. His quantum
vinosa. Vallern propinquam tenebat Flandriae comes, anati gallina , provinciales moribus , animis, cultu,
in qua Balena, Barthemolin, Corsehel, Barsoldan victu adversabanlur : pace vivendo , spllicite per-
oppida erant, prseter haec complura : indc est quod scrutando, laboriferi : scd ne verum taceam minus
adhuc illa dicitur Valliscomitis, sicut etiam sedium bellicosi. Mtilirhreqniddam csse,aiunt, ct tanquam
535 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO 556
vile rejiciunt corporis ornatum; cquorum ornatui A LXIII. — Prodilur civitas.
invigilant ac muloruro. Sedulitas illorum tempore Multis ad hunc modum ille miserabiliter, scd
famis multo plus jttvit quam gentcs plurimae, bcllare inutilitcr cffusis, spernitur, irridelur, repellitur.
promptiores; ii ubi deerat panis, contenti radicibus Commissa ei fuerat ab obsidionis exordio turrium
durabant, siliquas non aspernantes, eorum dextrae unius custodia, Ionge ab exercitu iu angulo civitatis
longi gerulae ferri cum quo intra viscera terrae an- ad zephyrum supra monlem sitae : hujus proximam
norram fascinabanlur : inde est quod adhuc puero- inferiorem fratri ejus custodiendam Cassianus tra-
rum decantat naenia : Franci ad bella, provinciales diderat, ut dici posset sorores duas duobus fratri-
ad victudiia. Unum quidem fuit quod cupide nimis bus esse commissas : nec tamen incaule hoc, vel
committebant ac turpiter : caninam carnem pro le- casualiter actum est: prudenter longe a Christianis
pore, pro capra asininam gentibus aliis venditabant, deputati sunt cuslodes, qui aliquando fuerant Chri-
vel si remoto indice ad equum pinguem, sive mu- stiani, hoc provisum est et hoc actura. Sed ubi aller
lum licebat accedere, per retroneum seu purgato- fralrum ille repulsus objectum se contumeliis vrdet,
rium foramen in viscera vulnera demittebant, mo- nullo intercedente, nullo miserante ; salutr proprra?
riebaturque jumentum. Stupor omnibus, qui ignari consulit, generali civium perditione suas ulturus in-
fraudis illud pingue, alacre, robustum, lascivum jurias. Sopitis nocte intempesta excubiis, de muro
modo vldcrant: nulla comparebanl vestigia vulnc- " cui junctam turrim observabat, funem demitlit, per
rum, necis signum omnino latebat. Spectatores ter- hunc gemino comilatus pignore descendit, longo fa-
riti viso monstro : i Absistamus procul, aiebant, tigalus circuitu ad Boamundum tandem pcrvenit.
daemonis spirilus hoc jumentum aftlavit: his disce- Eum inler caeteros quasi principum principem orien-
dentihus, necis conscii lanquam nescii accedebant, talis ille populus arbitrabalur, quod olim Wiscardo
prohibitique tangere : malumus, inqttiebant, in hac Grseciam debellanle, Boamundi fama terruerat Grse-
esca mori, quam jejuni.» Miserabatur damni patiens cos plurimo certamine gloriosa : extunc factus
illatorem, illator illi risum rependebat. Tunc cor- Asiae celebris, nunc quoque omnium dominus pula-
vorum in morem ad cadaver gens illa advolanles, batur. Scd jussus ad quid venisset exponere Arme-
qtias quisque poterant particulas divulsas aul in nus : urbis inlroitum pandere se paciscilur, diem
vcntrem aut ad macellum demittebant. statuit et horam, locumque aditui opportunum. Mox
LXII. — Cassiani erga Armenum durilia. iiliis obsidibus ultro oblatis, dalisque, solus adfunem
Scdjam expertusmiseratusque alhletas suos Chri- revertitur, comitantibus tamen impellentibusque ira,
slus, laetos ad cxitus agonem ducit; pcrusto solibus Q audacia, spe, timore, sursum faclle volat.
populo, urbem, et umbram aperit hoc modo. Fuit LXIV. — Boamundus episcopo Podiensi rem nuntial.
intcr eos, qttorum Cassianus annonam dimidiave- Oratio Podiensis episcopi ad mitites.
rat, vir dives Armenus, qui abrenuntiato Christi AtBoamundus nunquam pari excilus gaudio,
dogmate errores gcnlilium sequebatur : is plurimam sole orto Appodiensem episcopum, virum qttcm
babcbat familiain, juxtaque familiaenumeriiiir an- papa Urbanus tanquam alterum eumdem exercitui
nonam : quod ubi fame crebresccnte Cassiano inno- praefeceral., adit, ipsius fidei secretum hoccommit-
tuit, denuo illud dimidiat quod prius vitae miserac tit. Episcopus autem ct fideliter rem tegere, et le-
reliquerat solamen : prior fuerat per domos et fa- clam sedulo se spondet promovere. Igittir statim exer-
milias generalis rapina; haec singularis, eoque gra- cituum rectores convocat, et qui erant in populo
vior, quasi damno adjecta injuria. Spolialus ille vi- majores; quibus congregatis sic fatur :
la» subsidio, lugubris et amens principis vestigia • Multum diuque, fralres, vexavit nos Jabor prae-
osculalur, liberis inopibus solalium repetens adem- sens, multum diuque, nisi oculus Domini super
plum. Qucm non moveat lacrymarum fluvius, cla- nos fuerit, vexabit. Macbinas struximus, palam
morque sethera feriens?« Vaevobis liberis meis non obstilit; moenia fodimus, repulsi sumus; pugnavi-
jam diccndis, ut prius, charis pignoribus, sed diris D mus, hoc unum prospere cessit: sed timendum est
vulneribus : vestra fairies meam consumit, vcstra ne haecquam instare aiunt pugna, eo sit gravior quo
cor meum penetrat, meam non sentio. Quid pro- numerosior. Ille hostium numerus quindecim roillia
dcst cibis pavisse delicatis, quibus modo denegatur, fuit : hi sunt, ut perhibent, quater centena millia,
qui servis datur inutilibus, panis ? Satius palri mi- hostium vires non cessant crescere, nec nostrae mi-
sero fueral videre trucidatos, quam inedia affliclos , nui. Atrespicite qttae est Drmitas urbis, quis sit si-
prius lanceae genitorcm perfodiant, prius fulmina tus : fossse ejus tria latera impervie ambiunt; quar-
crcment, prius maria submergant, quam veslrum il- tum palus et fluvius, per circuitum muri, quibus si
lum quem anima mea abhorret aspiciam finem. Vae! velit mundus pares astruere non habet; fontes inlus
sic erit: hoc unum jam restat mihi solalium, mors scaturiunt, caetera ad usum vitae congregare sufli-
mea praeibit, Hberabit me a conspectu vestrae aut cienter potuerunt, apud quos per adventus nostri
mucro, aut laqueus. Sed misoremini, o cives! in- minas annus transiit. 0 Anliochia, aut nunquam
terceditc pro innoxio, vcl certe puniar ego ut no- esses, aul nunquam obviasses! causa viae Jerusalem
cens, dum niea famis tormento non crucietur fa • est, quid Antiochiae et nobis ? quod si hanc post ter-
milia. > gum dimittimus, si ab hac repulsi ultra progrcdimur,
 B37 GESTA TANCREDI. 538
nihifest actum, nihil restat sperandum. Hanc, in- A tlum prsemitlit, qui cxcubet, qui prccvideat, si tu-
quam, si dimitlimus, non ipsa nos dimittet: semper: tus satis est ad mosnia accessus. Sanctus ille prodi-
sequitur comes; sed ut verius dicam, adversattix : tor hujusmodi signum dederat abscedens : i Cum
haec vias obstruet, haec a tergo , naec a fronte pug- veneris, inquit, domine mi, nuntium ad pcdem tur-
nabit, haec resistens, resistendi spem aliis dabil, ris meaepracmitte; ego in muris sedulus excubabo:
qttaecapta omnes alias formidine involvisset. 0 moe- si prospera omnia, lapidcm post lapidem demittam,
nia! u.iiiam aut nunquam surgeretis, aut procul ab> si adest periculum, unus indicabit. » Ad haec igitur
oculis alque auribus noslris ! Sed dcliberemus, oi discernendum excubator praemissus, turri appro-
proceres ! conferamus in medio, proponamus prae- pians statim agnoscitur, agnitus prosperitatis si-
mium virtituli, excitabimus, spero, corda hominum gnum accipit), rediens annuntiat quod audivjt.
audita summa praemiorum. Respicite Saul quid fe- Boamundus ergo, sicut cceperat, ad moenia perve-
cerit, et de antiquis exempla sumamus. Non fuit in nit, funem deforis pendentem invenit, in eo suos
Hebrseis, qui contra Goliath surgeret, donec regis ligat, Armenus trahit; cumque satis flrmos stru-
fllia et libertas patriae domui promissa David susci- xisset nexus, juventus volucris pennata corpora
tarunt. Aiunt intra.se multi, alque etiam palam : accincti gladiis per funes volant, Gouel Carnotcnsis
cui laboro ? ad quid me crucio ? cur vulnera exci- » priraus, sicut aquila provocans pullos suos ad volau-
pio? ego vilam meam pretium Antiochiae dabo?in- dura, et super eos volitans,vir ille nobilis, et a pue-
gratus quispiara nescio quis principabitur. Absit ro nihil esuriens ut laudem neque sitiens, non pro-
ego plorem, alius per laerymas meas rideat ingra- pter vitam Iatidari, sed propter laudem vivere cupic-
tus. Quare agite, non moveat vos ambitus regnandi: bat. Primo tacitum est, dum paucitas multiludincm
sed polius vise coeptae consummalio : melius ipsa formidavit : at ubi mulliludo introducta, formidi-
civitas iili contingat merces, si cujtts ope nos rece- nem exclusit; jam in leones vertit animus, quos
perit, quam praemii expers virlus torpeat, excusa- aquilis similaverat ascensus.
tionem q.uam audisfis objiciens. Hoc est quod sa- LXYIT.— Cmdes civkim.
nius, quod eftieacius, quod praeslantius, meditari, Currunt ad porlas, quibus si quis occurrit,
indagare, excogitare raens mea potest : discretio occumbit. Primus gladios corum experlus est,
vestra, o proceres! si quid minus dixerirn , sup- in cujus primam ttirrim desccnderunt, illius sui in-
pleat; siplus, adimat; si male, mutet; si bene, troductoris germanus, quem secreti hujirst frater re-
annuat. > liqucrat ignarum, ne gnarum facere hoc esset sibi
LXV.— Printipatus urbis ei promittilur per quem , suisque palibulum struere. IUo itaque sociisquecu-
in ipsam fulurus est aditus. '
stodiae repenlino gladio jugulalis, fit clamor, quo
Ad haecuniversus consilii favor : prius qui primi, turres aliae tremiscunt, fugiunt vigiles quibus licet,
qtti post primos posterius pro dignitate sua singuli aliis ipsae factae tumuli, sepultos servant a quibus
assonant: nemo non favct, omnes ei qiiicunque sit modo servabantur; sic ad portas descendunt nostri,
urbem annuunt, per quem aditus patebit. Tunc propiorem in occasti, repagulis excisis, Boamundo
Boamundus : «Promissum, inquit, quod jurejurando aperiunt alteram quae boream cxcipit et pontem
obstringitur jam quasi datura est, ut transeatquo- Raimundo. Ad illam per abrupta per avia Boamun-
dammodo fulurum inpraesens, spes in gaudium : quod dus descenderal, hanc de proximo diu obsederat
si soluta ab hoc vinculo tantum suntverba, tjtiid con- Raimundus, qui audito tumultu de inlus, mox
fcrt autem? pollicitisdives quilibet essepotest: quare adest nihil cunctalus. Fuerat illa curarum maxima,
si cupitis ratum fieri, fixumque stare, quod promittitis ille limor magnus, nc introductis nostris, occurreret
conjurctis. » Nulla fit mora, nulla retractio, sicut civitas, porlas lueretur, auxilium excluderet; at
moniti sunt jurant, etiam si majora his monuisset, miserante populum suum Christo, dum hi veniunt,
in spem remedii parere non duri. Sic jam certior illr fugiunt; portae custodia vacantes facile patent,
experrectiorque Boamundus aliqtrot primalibus con- ID ubi secures altrinsecae in medise trabis excidium la^
silium suum aperit, omnibus ad ingrediendum pa- borant. Nox hactenus Christianis obsecuta est, au-
randum esse manifestius indicat, maturam opem rora rutilat, dics accelerans tantum nocti gaudium
adeo sub cerla spe promittit. Tunc vale invicem da- invidet. Igitur orta luce, Christiani palatia irrum-
to, ad propria redeunt, funrbus strttendis dant ope- punt, captae urbi insultant, latibula rimantur, au-
ram. Ule maxime qui unus inter currentes bravium rum, parvulos, malronas, puellas, praterea quid
comprehendere intendit; ille accelerat, ille cogitat, quisque invcnit, arripit; mares quod bellicosum es(
ille totus de noctis proximae adventu pendet quae trucidat, quod imbelle reservat. At cives, qui prom-*
pigra sibi supra quod amicam cxspectanti vel opus ptus fugae, qui pede celer, reliclis omnibns, in taon-
dcbentibus videtur. tem fugiunt, saucium paterfilium non exspectaf, sed
LXVI. — Traditur civitas. ncc lilius patrem grandaevum.
Ea landem cum advenisset, medio omnia te- LXYIII. —
nente silentio, Boamundus promissam srbi tur- Princeps Antieehim Cassianus fuga sibi
consulit.
rrm norr sine multo sudore pedes adit, nequeenim '
Situm in summa rupe castrum multos recepit,
loci asperitas equcs admittebat: eundo lamen ivun- quam plurimi cxcluduntur, quos Christianus ensis
559 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO 540
obvms avertit : hi pars in montem corruunt, A quod reslat exstinguerc. Quid plura? immemor bo-
qttitlam per interiores gradus ascendunt mu- nesti, pictate neglecta, servus dominum clava sub-
ros, danl saltum foras, exitialcm aliis, atque aliis lata dilaniat, cerebrum spargit, spolia satis arcta
redivivtim. Latus illud urbis, ut supra dictum cst, ingenlibus praeferens promissis.
obsessore vacabat; ideoque quos egrediendi licentia LXX. — Tancredus liujusce expeditionis se con-
expediebat; visum est illis aplum fugae divortium. scium non fuisse conqueritur.
Ipse etiam princeps Cassianus verlicem gladio, ter- Tancredus inferea ignarus omnium quae acciae-
gum lancea, jacttlo saucius femur hac evaserat, rant, (3) more suo vias procul ab urbe obsidebat,
qnanttinique nox, diluculum , calcar, eqttus adjuve- quae introitum exitumque S3?.pjusindulserant urba-
rant, jam prope Rubeam oppidum clongaverat : illic nis : cum ergo a profugis illac egressis captisque
cqtio desliltitus, ac tcnebris in frulelo abscondilui1, res gestas accepisset: « Heu mihi! heu! ingeminat,
speians sive de praesenti luce vialorem opiferum, qui in tanto tam ineffabili gaudio solus cogor dole-
vcl saltcm de nocte instanti tenebras fugse sola- re. Proh pudor! quis laboravit, el ego quievi,? qualis
tium : hac in spc miser ille saucius, utdixi, anhc- excubavit, et ego slertui? 0 Boamunde, Boamunde!
lus, sitiens, arrectis auribus, oculis ad vias intenlis, aliis palam fecisti, clam mihi: o cognate sanguis!
in diinio latitabat, lepusculosimilis qttem catulorum B hoccine fuit cognali sanguinis ? Absenlasli me, eu-
fancibus creptum vepris celat. Prob mundi gloria ! jus praesenliam noveras in hac tanta mrlilia pnmas
Qtiid nunc co infclicius? idcm heri Antiochiae prin- partes non declinare. Novcras si adessem, primus
ccps, Syriae dominator ac Phoeniciae, Assyriar ter- ad wcenia currerem, primus fttnes apprehenderem,
ror, regtim orienlaliom potentissimus, uni Solidano primus supervolarem, primus detruncarem : hanc
qni regimm Persida regnaverat, secundus; sed dum mihi gloriam invidisti, quanquam tibi eam vires,
tantis miser vcxaretur angustiis,-sitis acrior visce- setas, forlasse animus negabant. 0 felix ille, quicun-
ra lorrcbat, viso ruricola aquae amphoram baju- que est, qui has Domino Deo nostro primitias liba-
lante; illi innuit, acccssit, bibit. Aspiciens rusticus vit! sed properemus, o socii, praecursum amisi-
habitum, faciem contemplatur, stupensque ad ca- mus, saltem subsequamur. Neque enim haec iile
sum et vulnera : «Heu ! inquit, domine mi princeps, eliam auferet, qui vos pauperes fecit, me inglo-
cui de le lantum licuit, cujus in le tanta surrexil ritmi. At qui finxit sigillatim corda hominum, qui
audacia? > agnoverat enim eum, ut semper plebis inlelligit opera ipsorum, ipse judicct, ipse vindi-
oculi ad regiam majcstalem intenduntiir : stupebat cet. » Hsec falus Antiochiam vcnit, gaudium inve-
ergo eventus adhtic recentis ignarus. nit, ct ipse qui modo flebal cum flentibus, jam cum
LXIX. — A rustico occiditur. '
gaudcntibus gaudet : quippe gaudium commune,
Tunc Cassianus misertori infelicitalis suse fidcm privatam de corde nobili expellit trislitiam. Acce-
a.lliibens, simul mctucns ne dissimulando diffide- dit lamen et communi laelilia parva, quod rclicli ad
ret , diffidendo vices bostis exsequi vidcretur : tutclam castrorum, pars militiae audito turbarum
i Perditaest, inquit, Antiochia, Franci tenent. Ego sonitu, cum Boamundo introierant, absentique do-
qualem vides terno lac vulnere vix auf-.igi: at tu , mino palatium praeparaverant insigne : jamque in-
obsecro, ne palam facias : vesperi scilicet fugaeope- trogressis omnibus qtti principabantur, solus Blesen-
ram dabo. Tu mcrcedem quam maximam a me, si sis comes aufuit : seu merita superum ira, seu for-
cvasero, exspecta. » Vulgus forlu-iam sequitur, qua lunae invidia pudenter exclusus.
ridcntc, multos in eo numerabil amicos; eadem LXXI. — (4) Casus mirabilis.
tristi, diffugiunt siccalis cadis cum fsece, ferre ju- Accidit per id lemporis quiddam inopinabile si-
gmn pariler dolosi. Atlonitus tanto, lam repenlino ne exemplo casus, cujus generis nec antecessisse
casu rusticus, apud se non est, infremit spiritu, stu- nec sccutum esse prodigium aetas prisca meminit,
pet, deliberat tandem quid in lanto rerum cardine aut praisens. Cocsidebant Boamundo vocati ad ece-
sit agendum. Stalim tractat interilum ejus, cujus Q nam comites, Flandrensis dexler, laevus Bolonien-
modo vulnera niiserabatur, in qua re duo pensat : sis : aderat multa plebis palatio in eodem frequen-
accessum facilem, effectum utilem. Si hunc occide- tia, pars discumbentes, pars minislri, ut fit ubi prin-
rit, prsesto est merces, vestcs regiae et equus , ad cipes tanti tres ad mensam conveniunt. Cibus taci-
lisec Francorum gratia : pracferenda tamen his fue- tos facit; potus, quod per quemdam prtidentem di-
ranl arnicus Christus, cttjus inimiciim inlercmisset, clum est, loquaces : librabat Boamundus dextra
et de lanli nece principis laus immorlalis, quse in cultellum post coenam, cum Flandriae comes allu-
morlem multos impulit morlales : sed haec aliena dens sic ait : « Quid sibi vulthseclibralio?manife-
a mente rtistica nobile nihil altendcnte : sic ulilila- stum est, video, solliciti signum , non eget curis
tem considerat. Porro fessum, exsanguem, semine- hoc tempus, liora est gaudii, non curarum : Imo,
cem, solum, inermem videt facile arbitratur, vitae inquit Boamundus, domine comcs, alia estres,prae-

(5) Econtrario Baldericus lib. n : Tancredus enim, gestis Tancredi assuta, sive ab eodem auctore, sive
ait, suique consiliarii remtolam ab origine noverant. ab alio post modum addita : quse tamen itarrattoms
Sed major fides uoslro Radulpho. scricm interrumpere videnlur.
(tjQuaeiWjitumcrocontiiienlur, cxstant in charta
 CESTA TANCREDI. **%
541
sentiavestra non me sinit esse souicitum, cui lu- A populos trahit, ne forte suis ipse alimentis hostem
dum struo dum trutino cultellum : Hunc cujus gros- pasceret instantem. Voluit Guido , vixque retentns
situdo cseteros premit (et ardebat coram eo cseteris est, quamvis Graeco destitutus auxilio, Christicolis
grossior super candelabruro cereus) hunc, inquit, opem ferre inclusis : sed eodem quo imperator de-
semel ictura iu duo dispertiam. » Visus est comitibus hortante retrahitur.
sermo delirus, et quem nulla possit sequi effectus LXXIII. — Dira fame affligunlur
facultas : quapropter subjicit Flandrensis :«Aggre- Interea septos hostili milite Francos,
dere quod jactas, princeps, voti compotem donabo Mcenibus inclusos, Persarum spicula passos,
chlamide mea : tu vero impos me tua ne abnuas Dira fames cruciat; res dura, sed asperior spes.
donare. i Conccditur : qui mox sttblato B. ictu Nulla quies miseris : hinc monte pluente sagittas,
astantem dissecat ccreum, descendens quippe ex Illinc planilie, cohibent hanc murus et unda.
oWiquo dextra facilem caute impetravit sectionem. Montem nihil horum : mons pervius incitat hostem.
Fit itaque cereus unus duo, quod dictu est mira- Ergo dies bellum, bellum nox excit opaca
bile, ardens ardentes : ardet quae ardens deciderat Summa tenent Turci, defcndunt ima Latini.
pars superior; ardet inferior quae fixa astabat, ne- „ Adversum innumcras slat lancea pauca sagittas,
minis manu sdmoto igne per se accensa. Aspicien- Dispar certamen, numerus, vircs, locus, arma;
iium stupent mentcs, omine acti actor ipse terre- Omnia disparia, praestant hsec omnia Turcis.
tur. Volitante populum rei fama, ex omni atrio, ex Tantum animi Francis animis praestantibus, om-
omni officina accurritur, stupetur, nequeuntexpleri [nem
corda tuendo, adhuc stupenlibus iis, adhuc miran- Tristitiam pellunt: superant quibus omnia prae-
tibus, ille subito accensus subito quoque ignis ex- [stant,
slinguitur, augurium triste. Quod si societatem in- Consilum faciunt, qua declinare laboTem
legram manendi pereundique cera et flamma. con- Arte queunt: oculique leves inducere somnos.
servassent, longa haereditas, longa pronritteretur LXXIV. — Resislunl el propugnacula instruunt.
successio, ad supremum sseculi dicm perducenda : Caementum, lapides, perpendicula, arlificesque,
quia vero ortus evanuit quod succreverat igniculus, Funes, vasa, dolabra parant; cunctisque paratis,
sobolis qtiidem aruspices promittunt spem futttrae, Noclurni fabricant, bona res, lucem tamen odit;
at mox t: ansiturse. Ostendent, aiunt, terris hunc Exit opus noctem, redeunt in luce sagittae.
tantum fala , nec ultra esse sinent, et caetcra quae Lancea stat contra, dumque instal, fabrica surgit.
subdidit Mantuanus : quae nos in nece Boamundi /•. Dum refugit, cessat; sic fortunam inter utramquc.
junioris vidimus completa. Prodigii novitas comitem Construitur murus, Turcis descensibus obcx,
defendit : non est de oppignerata chlamide ramen- Si sit opus lignis, ut materiampetat ignis ;
tum, imo opes atque inopia, hse principem illa co- liluc ad sparsas juga mitte bis octo sagittas,
roitem circumvallanl.es. Ilaque non solum quod de- Accipias reduces fluidos sudore jugales.
betnr non exigilur : verum etiam plurimo com 1» Nemo redit vacuus, pharetras implere paratus ;
musiere cumulalur. Ergo aliquam nactos, sed vix utcunque quietcm :
LXXII. — Christiani urbe potili ub infidelibus innu- Serius infigunt jamPartica spicula Francos,
meris obsidentur. Jam versant alias alio discrimine curas,
Dies illa dies gaudii fuit, at craslina moeroris. Omnimoda populus lacryma, anxietate, labore,
Corbozan regis Persarum dux cum quadringentis Plagis, esurie, curis, algore, calore;
m.llibus equitum adest,urbem obsidet, inclusis mor- Quod poterant avidi carpebant nocte soporem:
tem minalur et carcerem. Haec audiens Blesensis Illeloco panis ventres pascebat inanis.
comes, quantum licet maturat fugam , instar victo- LXXV. — Dum indulgent somno ftwlis instal.
riae reputans', si evadere datur sociis, praesentibus Dum gens sterlebat, murus custode carebat:
morti addictis. Igitur Graeciam versus revertens, im- jD Nam, sic vulgus ail, male servat qui bene stertit,
pcratori Alexicapud Culhai civitatem Lyciae obviat Cujus erant summse latebrosa palalia causse,
cum Grsecis centtim millibus in auxilium Francorum Vicatim clamans, o surgite, surgite, praeco;
festinanti. Veniebat cum eo Guido Boamundi fraler, Hostis adest, turres ascendit, jam tenet urbem : -
et quidam alii Francorum nobiles circiter dccem Vos quae pigra quies ? miseri succurrite vobis.
millia armatos habentes. Cum ergo dc obsessis Fran- Hsec dum clamat, ad haec clamata ita surgitur ac si
cis, de obsessoribus Persis imperator a Stcphano Ismarus et Rodope, quas durat Thracia rupes
rumorein accepisset: fama est primo eum voluisse Surgcre jussa forent, jussi clamoribus iisdem,
succurrere, sed ejus qui incitare debuit, verbis re- Hinc proceres staluunt latebrasque sedesque cre-
vocatum, cessasse. Respondit Stephanus, aiunt, de [mare :
Persarum numero consultus; si, inqtiit, dominemi, ./Edibus accensis, custodes murus habebit.
exercitus hic tuus illi pro esca daretur : non suffi- LXXVI.—Robertus urbem incendil ut mox adsit mites
ceret ut unusquisque modicum quid accipiat. Tcrri- Flandrigena huic operi Robertus adesse monetur:
tus verbo imperator, in Graeciam reftigit, oppiila, Impiger ipse pigros celer excit, et hac ope tardos,
rura, casas pcr quao redit incem-io vaslat, posl se Ne pcreant magni, dum tractant otia parvi
543 AD GODEFRIDUM APPEND. 11. — MONUM.DE BELLO SACRO.
Fit quod dictum est, urbem Robertus et igne
Vastat, et urbanos dum servat mcenia salvat.
Si recte memini, Provincia miserat illos,
Quos umbrae pigros, celeres flamma addila fccit;
Illa secus monlem, sed non tamen in pede montis.
At vicina pedi gens atria maxima habebal,
Primos introitus portis sortita reclusis,
Primo quas placuit summas elegerat aedes,
Principis hinc etiam Raimundo contigit aula,
Inde quics genti partim aegra, superhaquc partim :
Ast ubi Vulcanus depascit culmina, surgttnt
Qui pigritabantur, piget indulsisse quicti.
Currunt ad muros, propter tentoria figunt.
Pars legetcs fabricant, sic proxima perditioni
Moeniascrvantur, sic damnis damna levantur,
Sic generale malum cessans, in parliculari
Sancit quod legitur : dolor est medicina doloris.
LXXVH.— Templa el palatia ignis consumit.
Urbsaccensa magis accendilur, ac magis, eheu!
Excedit medicina nioduin, domibusque noccnti
Igne pererratis, innoxia templa crenianltir :
Tcmpla, quibus visis stupuisset piclor Achivus,
Auri fusor Arahs, sculptores Scottus et Anglus.
0 qttantam, quam materiam decor ille tegebat
0'iippe columnarunr pariis de cautibus ordo;
Forma pavitncnti, vhreUm. Diare, par cristalli
De cedris Libani fragrantia ligfta, Coatus
Exsecuere trabes de silvis selheritarigrc ;
Marmor Atlas, vitrum Tyrus, aes Cyprus, Anglia Illud ubique genus victoria, gloria mundi,
[ferrum.
Singula regna suas studucrunt mittere gazas :
Etquamvis furnus latens coquat Antiochcnus
Plumbum, aiunt, tcmplis misisse Amathonta tegeu- Cui Japix, horum patitur de stirpe pudorem.
[dis,
Alterius domini culturam mater habebat:
Alierum erat Jacobi dubitalur an cnse nccati,
An ligno necti de templo praecipitati.
Talos matcriae, lantuin decus, hoc perit igne.
LXXVIII.—Servatis muris ,instat nihilominus hostis. llla probrosa viaecceptrix, auclorque pudendae,
Scd jam servatis tanto discrimine muris,
Hostis adhuc instat: custodes fallere tentat,
Nox cavet insidias, lux spernit scire cavendas.
Qui speclant altis de rupibus inferiora,
Cuncta palam spectant, qui stertit, quis vigilatve,
Quae tutore carentpartes, quseprseside gaudent.
Gens Alemannorum frontem quse spectat ad Eurum
Noclu servabat, somnis in luce vacabat:
Saepius haec Turci summa de rupe vidcntes,
Spem capiunt somnis ascendere posscsub illis.
Scalas ergo parant, veniunt ad mcenia furlim :
Ilicet ascendunt, nullo prohibente, jacebant
Cuslodcs miseri, quasi morle sopore soluti:
Plurimus in turresjam scanderat arcus et ensis,
Gum de longinquo cernuntur talia muro.
Fit clamor, fremit urbs tandem sopita resurgit
Turba stupcl, visis prope se discurrere Tuicis.
Pars gladics stringunt, pars diffugiunt stupefacti:
Qtii stringunt feriunt, qui diffugiunt feriuntur,
Inslant Christicolac, fugiunt ad moenia Tersae.
544
A Felix cui scalae vel cordse contigit usus,
Cui neutrae infelix : de moenibus exsilit altis
Audax in silices, timidus slrictos fugit cnses,
Dum tandcm excili surgunt, urgent Alemanni,
Turba Latinorum, pudor ! ut testanlur et ipsi,
Per platcas Graecielamantes Caco Alcmanni.
LXXIX. — Obsessos fames urgens ab urbe nobiles
quosdam exire compellil.
Nec tunc destitit fortuna lacessere Christum,
Seu Christi famulos, superaia resurgere tentat
Aquila, succubuit scandens, ingressaque muros
Descensum egressumque parat : nihil intentatum
Linquens, nunc dextra tractat, riunc arma sinistra ;
Diccns, si nequeo superos, Acheronta rnovebo.
Christicolas clausos palientes aspera 'uce,
B Aspera nocte fames omni crudelior lroste
Aflligit, lacerat, consumit, macerat, inflat.
Trux here, nunc trucior, cras, postcras ssevior, atque
Saevior accedit, quanto magis esca recedit.
Quse lanta macie, tanta inter taediavitae
Expers auxilii, pars militiae fugiendr
Consilium traclat; proba, nobilis, inclyla bello
Usque sub hoc lempus, dignissima laude juventus,
Wilhelmus fratresque sui, Albericus, et Ivo.
Isli tres cognomen habent de Grente Maisnil,
De Fontenella Radtrlphus et is Turonensis :
At fratres, pudet, heu! pudet, heu ! Normannia mi-
[sit.
Anglorum-viclor-populus, victor Sictitorum.
Victor Graecorum, Capuanorum, Apulicoruni;
Cui Cenomanensis, Calaber, cui servit ct Affer,
Admonili plures illorum voce fueruni,
Ut fierent tanti comites ad foedera probri :
Scd Deus, Arnulfusque suus parere paratos
Arcent, et turpi revocant a conditionc :
Ast oblita Dei, palriaeque, suique juvenlus
Perstat in inccepto, nullo revocabilis ore :
Egregium factu rata, prseclarumque relaiu :
Si reliquis csesis, baec se substraxerit hosti.
Ergo slruit funes, structis quibus atque ligatis,
Pendula de muro fil noctua nocle volando :
rj Sic nocturna fugit, fuga sole oriente patescit,
Moxquc fit edictum ne quis dissolvere funes.
Audeat, opprobrii monimenlum posteritati.
LXXX. — Obsessi lethiferis cibis utuntur.
Ergo ubi jam paleas pepulerunt vannus cl aura,
Purum quod remanet frumentum, aurum igne pro-
[battun,
Purgatttm terrae, gens imperterrita constans,
Sed lacerata fame, miserabilis, irrequieta,
In spem vivendi currunt ad opes, moriendi
Lethiferos gustus, ut sunt salvinea, cicuta,
EUeborum, lapan, lolium, zizania mandant.
His miseri ad vitam dum vescuntur, moriuntur. ....
Praeterea vcntres solcae quocunque repostae..
Et quidqtiid corii inveniunt tibicunque rejectuni.;.
548 GESTA TANCREDI.
Immissum cacabo, flammis mollescit et undis,
Inde struunt epulas, felix eui sors dedit illas,
At quibus invidit mortem raorbosque reliquit.
Pressa malis, assuela bonis tam nobilis illa,
Tam praeclara ducum, comitum, regumque propago, Inveniam? QuantiPetrus, tanti mihiChrislus :
Qualem nulla pdus sepserunt mcenia nec post,
ExbaveTosiiriem : pronectare vix habet amnem.
Hinc ventris fluxus, febris, hinc pestis aquosa :
Nullum solamen, partam videt undiquo mortem.
LXXXI. — Singulare certamen ore Petri Eremitm Pectora; sed consumpta fame, et sine carnibus
petunl a Persis.
Multa studet, volvit, rimatur, circinat, ambit.
Qua vi quove modo, quanam ratione vel arle
Declinet mortem, vitam revocet fugicntem,
Sit nox, sitve dies tractat, fecit ista palamque
Consilioque inito legatos mittere ad illum
Persarum satrapam, cui nomen Corboran audent:
Quinque, inquam, mittunt, inter quos Petrum Ere
[mitara :
Pelrum cujus erant color ater, spiritus acer,
Pes nudus, statura brevis, facies macilenta.
Instar asellus equi phalerae sibi sicut aselli.
Petrum more eremi vilissima cappa tegebat :
Scemate sub talr trabeati adit ora lyranni.
Cernentes habitum, vultum, mox csetera Persae
Gaudent, et sperant procumbere velle misellum
Principis ante pedes, ut flexus flecteret ipsum
Poples, et ad pacem praenuntitis ante veniret.
Non sic impietas, non sic : sed pulvis ut ille
Quem vcnttis rejicit, sic et tu rejiciere.
Tunc sic est orsus sed recto vertice Petrus :
« Gallica nobilitas Christi peregrina sepulcrur».
Dum petit, egregia quse nil timet urbe potitur,
Petrus apostolici dux agmiuis hic dominatur,
Hanc fovet hospitio, conservos gaudet habere.
Tu fines ejus popularis, et obsidione
Claudis Christicolas : jubco sub noniine Christi,
Sub Petri, discede suis de linibus, et cito : vel s:
Justitiam sequeris, si Persica regna quid aequttm,
Qttid rectum curant, armentur et egrediantur
De vestris deni vel sex, vel denique terni:
Contra par numerus concurrat Christicolarum,
Vincat uter populus, sibi serviat Antiochenus :
Victus uter fuerit, discedat ab Antiocheno.
Aut si conditio gravis haectibi displicet, audi
Quid sequitur, quid nos proponimus, altera restat
Fortassis gravior : ctim crastina fulserit Eos
Ne dubitcs, bellum tibi novcris affore partum.
Hsec sunt quaepopulus mandat tibi verba Laliuus. i
LXXXH. — Persarum responsio.
Dum Petrus mediis proponil talia Persis,
Ridet turba ducum, ridet quoque grex popularis,
Subsannant miserum trabeati more locutum :
Tandem dux tumido respondet gutture summus.
« Persarum regnum populantes gens peregrina
Offendere deum Mahumet, eique secundum
Solum Solidanum, perquirere, perdere misstis,
546
A Inveni praedam : sed claudunt moenia, frangam,
Corpora vestra canum dabo riclibus, atque leonum.
Ilaecmea vade tuis responde verba Lalinis :
Nam quid ego Petro, quid vestro reddere Christo
Cura mihi neuter, risus mihi, risus ulerqne. »
Post audita Petrus spiramina tanta minarum,
Ad socios remeat, rabiem ducis ordine narrat.
Protinus accingunt se bello audacia Galli
[ossa.
LXXXIII. — Fideles irruplionem mcdiiantur.
Area lata jacet sub muro proxima portae,
Quse patet in Boream,ponti contermina et amni.
Illttc conveniunt, ibi se metitur inermis
Ille sacer populus, staluunt quis primus in hostes,
Et quis prima sequens tollat vexilla secundus :
Sic reliqui certo disponunt ordine bellum,
Qtto stent pila loco, quo lancea, quovc sagittse*
Unde eques, unde pedes aut irruat, aut stet in ho-
[slein.
Ordine ctincta suo sic disponentibus illis,
Sol ruit, extrahitur in crastina tempora bellum.
Transierat Byssse, restabat tertia noclis,
Ctim suus Arnulli cursu festinus anhelo,
Yoce manuque simul didascalus alria pulsat,
Surge agc, surge cito, quid signa, polumque mo-
?
[raris
C Ccelitus ecce micat victoria, suspice stellas :
Ante sequcbatur modo qui praecedit, at illa
Quaenunc retromeat, nunc usque, Arnulfe,praeibat:
Surge, ducesque ciens, in praelia coge, pericli
Si quidquara est, obses tencal, cremer aut cruci-
[Ugar;
Et conjux, et utcrque parens, et gnatus uterque :
Namquecl uterque parcns, gnalique, uxorque era».
[illi.
Doctus hic a puero quo curraiit ordinc stellse •
Vel quid purtendant, seu mutct regna cometes,
Sive senex gelidus pyrram minitetur et imbres,
Seu Phaetontaeos currus, leo saevus, el ignes
Aut latus ensiferi nimis aestuet Orionis
Auspicium belli, vel quidquid quseque minetur,
D Summus in hac doctor multos instruxerat arte,
Iii qtiibus Arnulfum, geminasque oslenderat illi
Belli a principio prodenles omina stellas.
Altera Chrislicolis fatum dabat, allera Turcis :
Ordine tunc alio currentes, ac prius illre
Exitium Persis prodebant, gaudia Francis:
LXXXIV. — Irruunt in hoslem.
Ergo ubi signa poli lingua digitoque magistri
Linceus Arnulfi percepit ocellus et auris :
Ad proceres summos citus exit et excit in arma :
Et verso versum cursus docet ordine fatum :
Jam bona cuncta nova, quia transivere priora.
Interea Phcebo nox cesserat, ergo reclusis
Esuriens bellum gens exsilit inclyta portis.
M7 AD GODEFRIDUM APPEND. !I. - MONUM. DE BELLO SACRO. 54«
Nuncope, nunc opus cst, nunc, Spirilus alme,vo- jl Assyrii, Persae, Parthi, Libies, Elamytse,
[canli Phcenicesque, Arabesque, Indiquc, Tyrique, Mc-
Affer opem, quse prima acies, vel cuja secunda, [drque,
Quae reliqttae fuerint, qui te sitit imbue vatem. Cumque his multimodae qttas propter taedia longa
LXXXV. — Ordo ducum in aggressione hostium. Nomine quaeque suo prohibemur scribere gentes.
LXXXVII.
Prinius Hugo magnus Francos educit ab urbc : Transierant inter montem Chrislique cohortcs
Praevius anle inicat, praenobilis ante micabat : Maxima Turcorum rabies, qttasi millia centtim,
Proxima Normanni subcuntvexilla Roberti. Scilicet a tergo missuri spictila, tanqitam
Suniini anibo comites, soli ambo rcgia proles Venalor cervos indagine claudere tenlat:
Clarior Hugo genus, Robertus caetera major, ^Eneus his murus opponens se Boamundus
Non sine re partes belli meruere priores. Ad socios tergum, vultum convertit in hostes.
Tcrtius exlrahabens Godcfridus in agmine mullos, Ergo pugna Deo bifrons, similanda bifronti :
Utpole Loiharidas cum Lotharidis Alemannos. Seu cui pone caput geminat pictttra draconi :
Quartus Tancredo bellantuni conligit ordo, Hinc alque inde suum pro Christi sanguine fundit,
Armis praxipuus, sed non adeo numcrosus. Inque vicem fusum de csedihus expiat hostis :
Viribtts et iiumcro sublimis in ordine quinto Eia strcnuitas, constantia marlyrialis.
Fttlget vcxillum Wiscardigcnse pretiosum; Athletae Christi, totius gloria muudi,
Partim materia, partim crucis indice forma. Utimini dextris : vos pauci, centuplus hostis,
Subsequitur scxlus roagno freinilu Raimundus, Ulimini gladiis : egct bis haec area marris,
Hic ut sc Tuicis, non ul se misceat armis : Hic ager, haec messis reliquis vos pascet m aiinis.
Praesidio substet bellanles, undiquc spectet, Altera frons belli Boamundus solus et expers
Ptibe pereinplura perimendae suppleat arma, Auxilii humani sperans in numine coeli,
Sit robur belli, sil murus, et instar azyli. Fidentcs numero, confisus praeside Chrislo
Flandrigcnne comitis vigilantia praesidet urbi, Aggreditur gentes, crux praevia nohile signum
Ipse rcgil portas, murum armis ipse coronat, Signum signorum praefulgurat, hostibus horror,
Turres omnimoda jaculorttm nube, sagittis, Christi militibus spes, murus, gloria, splendor.
Stipitibus, lelis, saxis, si.dibusve perustis, Miles in egregiis non ullimus admodum acerbits.
Saepius ad fabricam convertcns frcna reccnlem : Fortis, magnanimus Boamundus, Martis alumnus
Unde minae, unde metus, ne rupta admittal et ho- C Atque nepos , illud praedictum insigne gerebat
[stem : Robertus cclebris Girardi filius orhi.,
Nuncducis ore tonat, nunc militis cnse trucidat : Is dextra et lingua quin menle et corporc Chrisli
Klc obex Turcis descensibus unicus ille P?onus in obsequium, pronissimus in quasi fratris
Magno praesidio magni tuloris egebat. Frater, et in socias quascunque vices Boamundi:
LXXYI. — Terror Persas Invadit. Pertransit Turcas iterumque iterumquc catervas,
Hortando socios , hosli insultando rucnti.
Persarum satrapam scaccis opcram darc fama Turcis Hobertus, Roberto instat Boamundus:
[est, Non illis ille, nec huic hic cessat adesse.
Gallica cum pritnus vcxillifer extulit arma: LXXXVIII. — Territi fuganlur Turci.
fclico rumor adest exire ad praelia Francos :
Princeps nil motus ludum tractabat ut ante, Ad crucis aspectum pcrdit gens Persica visum,
Sed neque cum magni comitis vexilla Roberli Fit trcmebunda, gcmens auae vencrat acris et
Surgere clamantur : proh quanta superbia! surgit, [horreus.
Tertia cum subeunt, ingens erat ille lumultus. Non est amenlum , non estqui cxerceat arcum.
Demum caplivis nostra de gente vocalis, D Evax, hai hu! he! verttintur in at! at! et heu! heu!
Nam quosdam nostrse captivos gentis habebat : Esgo se pecudes, Francos genus acre lconum
Quoruin sint, quid significent vexilla requirens Fassa fugam morti praefert, cl vivere laudi,
Quidnain figurent, quorum sint protinus audil. Bum nequit ad montem regredi refugit secus
IIoc est Roberli, Godeftidi hoc, illud Hugonis : [amnem :
« Haecest nobilitas, at major in urbe polestas. Victores inslant, el nunquam slernere cessant:
Vel jam pugnabis, vel pugnam scire negabis. » Doncc utrasque acies socise excepere cohortes
Sic fando Tancredus adest, et adcst Boamundus, Ylctas, vincendae victrices vinccre sanctae.
Et robur belli cum siguiferis Raimundi. Jam non pugna bifrons, jam certior ac fuit antc,
Corboran accinctos bello, jamque irruituros Jam spes aucta aliis, aliis metus addilus armis :
fdiristicolas cernens timet, accitoque repente His pugnare, illis pugna decedcre suadet
Traduce verborum; quam Christicolae prius illi Mullus adhttc populus, numerus cui cedit arenae,.
Obtulerant, quam reppulerat modo condilionem, Et qttod rarus equi prerait acris terga Latinus
Rursus eis offert, at rursus spernitur illa. Christicolis obstat, Turcis solatia praeslat: '.
Tunc mora niilla citi pharetras arcusque sibi aplant Accedit tamen his astutia; sed nihil aslus,- . -;- .. -
 GESTA TANCREDI.
549
Nil dolus in Chrislum, sine quo nihil est nihil i Qui celer aut
[actum.
— At cui segnis eqtitts, nec pes citus : ille vcl armis
LXXXIX. Anceps pugna.
Venerat in bellum regnis citus a Nabathseis
Confinesque suos Persas sociaverat Eurus :
Ipse regebat equos, ipse arcus, ipse pharetras :
Nec minus adversis, obverso turbine, dextris
Tela retorquebat, tortores torta per ipsos.
Vi-xstabat gladius contra Euri spicula Francus.
Languidus JEoWoZephyrus torpebat in antro,
Traditor in bellum Francos a Gadibus usque,
Atque Pyrenaeisnivibus, per el invia et Alpes,
Per freta, per syrtes, per Syllain, perque Carybdim,
Fidus ubique comes adduxerat, at mOdofallax
Abdicat attxilium , dum Francia pugnat iu Eurum : "
Hsec animadvertens gens Persica, quod nequit
[armis
Molitur nammis, fumo, et caligine tetra
Christicolarum oculos seu nocte involvere lentat
Subdit arundinibus incendia, subdit et ulvae,
Suhdit viminibus, quantum licet excitat Eurus.
Ille suas nebulas, fumum de vepribus ille,
De reliquis dumis, seu hamno, sive rubetis
Perflat in obslantes fttriali mente phalanges.
Ergo dies piceas fulgens conversus in umbras,
Fortes debilitat, conforlat debile vulgus.
in tenebris enses pngnant, in lttce sagittae.
Seu contra lincesineant certamina talpre :
Sic furiis Euri nutat sentcntia belli.
0 quotiens illa Zephyrus dum tardat in hora:
Clamatum est, Zephyri succurrile, surgite pigri:
Eurus pro Turcis furit, et vos surgite nobis.
XC. —Prmvalent Christiani.
Sic dum clamatur, Deus alflictos miseratur,
Thesaurosque suos aperit, producit et inde
Corutn propitium, qui flando reverberet Eurum :
Inque sttas cogat victum revolare cavernas,
Fumo Turcorum qui lumina turbet eorum,
Liber ab occiduo productus carcere Corus.
Hec mora mandatis obtemperal: omnia quassans
Omnia convellens, obslant qusecuftque volanti:
Jainque in bella venit, veniens non arma virosqui
Tanlum pulsat: equos terret, tentorra vellit,
Horrent atque tremunt mons, vallis, campus e
[arbor
Eure fugis, fumoque tuo tu involveris ipse,
luque tuos Persas sua fraus, lex aequa redundat.
Tunc oculis clausis Turcus, sed Francus apertis
Dimicat, et subito versa vice praevalet ille
Qui prope viclus erat; superalur qui superabat:
Hic fugit, ille fugat; Baalruit, obruit alpha.
Persarum velox equus est, el pinguis et acer :
Contra Francorum lardus, macer, anxius, aeger:
Ille fugit facile; nequit hic instare proterve :
Hle quasi innumerus: vix hic quasi sexcentenus :
In vigilando fugsepost versa peiicula Persas
(5) Lynca est fluvius in Macedonia, qui in Eri
goncin excipitur, cujus lneininit Ovidius lib. x
550
ccleri raptalur cquo velut igtti,
Qui fugit emcrsus ruit, avius, et stupefaclus.
Occidit, autservi trahitur ducendus iu usum:
Hac juvenis planlam memorant in caedercpertam,
Qua potuit tecti vice sol imberve repclli:
Tunc trahit occasus, trahitur quem miserat ortus :
Sic et opes reliquas, scutellas, pocula, mensas,
Urceolos, tripodes, lecticas, labra, lebetes,
Ollas, flascones, tentoria, pallia, vestes :
Omnia purum aurum, vel opus pretiosius auro
Victor habet. Populus de paupere jam iit opimus:
Jam sedet, et Turcas avido voratore placentas:
Jam satrapis parlam Persis plerique feriuam,
Jam de captivo inler eos contenditttr ostro.
XCI. — Vicios Tancredus inscquituv, eorum miratn
slrugem facil.
At proba Tar.credi laudem esnriens siliensque
Strenuitas, praeter laudem nullius avara,
Pauper opes, jejuna cibum, in sudore quietcm
Spernit, quaque iter est inter duo brachia fissi
In bivium Farfar, nusquam locus aptior illi:
Multos persequitur, paucis cornitantibus armis.
Ergo inter Parthos et Persas, mistns et Indos,
Inter omnigenum vires Mahumicolarum;
Pardus ut inter oves, stragem Wiscardida miscct
Calcibus urget equos, retrosuadis urget habenis
Horrificis urget clamorifius, et stimulandi ,
Qualibet arte fugax acies incumbit in armos :
Collo infert slimulos, mutilat quacunque gravalos
'' Parte , vel ante jubis", inulilibus retro caudis:
Ut morlem evadat, nec sellas solvere tardat:
Ensibus et pharelris etiam fugat illa solutis.
Tancredus virides respergit sanguine glebas,
Tancredus fossas morientum slipat acervis,
Vuluere multa peril, perit et sine vulnere multa,
Vulnera dum metuens, declinat vulnera turba,
Quidam sponte ruunt, freno sellaque rclictis;
El subeunt dumos sperando latere sub imbris :
Horum cornipedis eviscerat ungula parlem,
Partem d'im ruitur, lento pede, mors remoratur :
Qtiem pes non tenuit: cor huic crepuit, jecur illi:
Flumine salvari pars plurima posse putantes,
Intromissa vadis perit auxiliaribus undis :
Viva subit tumttlos equcs, atque equus intrat
apertos;
Ut ripas ineunt, palam hunc absorbet et illum,
Ergo pharetrati, loricati, phalerati,
Dum Styga sic adeunt manes, alii tremefrunt.
Ipse timet Pluto repeti, pavet, ac fugit uxor:
Al vada certa quihus sors obtulit, ii quoque partim
Emergttnt ab aquis, partim merguntur rn ipsis :
Nec sic evadunt, qui sicevadere tendunt.
Tancredus sequilur", vada scit quasi (5) Lynca
[vadaiur :
Usque recens, acerdum cuncla recentia, cuncta
Acria parla sunm sibi suggerat obvium Harengum:
Natura pariter firmum munimen el aile
Melam., hoc versu:
Hunc fluil effeclu dhvur Lyncestius amnis.
KH AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO.
Non timuit Turcus in tanta pcste saglttas,
Undique Ittrritum, robusto milite fultum
Nunc aperit portas diulurno tempore clausas ;
Occui rit domino vcnienti congrua pubes,
llle ciens supplele novos, supplete caballos,
Arma, viros, el equos simul invenit omnia parta.
XCH.
Planities super Arthasii, sub moenibus Emmae
Herbida dividui cursu ciicumdalur amnis :
Illa viatores prius excludebat, eratque
Circuitus longi properantibus invida causa;
Abscidit invidiam geminus de monte recisus,
Alquc viatorem admittens, altrinsecus arcus.
Hos inter pontes gens Persica jam quasi tuta,
Jam quasi nacta fugae post taedia longa quietem
Fessa quicscebat, bellum evasisse putabat.
Cum Tancrcdus adest, et adest equus , arma vi-
[rique : Tradidit Urbanus : sic Vobis hunc ego trado : »
Pugna recens, visisse mutuo qui fugat Evax!
Exclamat Turcus, fugiens immurmural at! al!
Magna fuit caedes sub mtenibus Autiocbenis,
Multus ubi alque recens commisit praelia caesor:
Ilinc est, alque illinc per mutua vulnera fletum,
Hinc illinc risum, non est hic hac vice gestum :
Altera pars risit tantum, tantum altera ilevit:
Flevit Turca fugax, risit Normannica bellax.
Normannus slernit, Turcus cadit, ut subitarum
Impetus haslarum, geminique angustia ponlis,
Effugium relinent, bellutn commiltere lerror
Non sinit, alque fugae labor, et vires labefacfce,
Plurimus et sanguis multo de vulnere fusus:
Ul quot membra fere', tot gestent vulnera Persae:
Ergo vaemiseris quidquid tentetur ab illis :
Nam nec pugna fugam solatur, nec fuga pugnam :
Tttrcus utram tentet, neutram procedere gaudet:
Ul pecus ergo perit, leo, cui leopardus inhsesit.
XCIII. — Artasium castrum redditur.
De tanta lurba paucos fuga salvat, et ulna :
Sic aliis stratis, aliis sternendo fugatis,
Castrum restat adhucTurcis, belloque refertum,
Reslat adhuc, inquam, sed inexpugnabile tanquan 1 Ambo justitise, doctrinse ambo studiosi :
Quiddam nonhominum fuerit, sed fabrica divum
Pcrgama Neptuni, Phcebi Ilium, |utrumque utrius
[que
Collata huic : tantum, quantum illis csetera eedunt '<D Cemere, non uti Moysi conceditur illa :
Illa tamen pubes sociorum territa caede,
Nil sibi confidens opes, aeque pauper et expers:
Hinc item, inde moras examinat: ergo morarum
Sublata trutina, praeponderat et placet ire :
Nil sibi cum Francis, nil cum coelestibus armis
Aiunt: post victos superorum numine Turcos. ,
Quosdam de populo Raimundi; sive coactos
Esurie dira, caplosve cupidine falso;
Christo posthabito, Mahumet jura colentes,
Turcatos eadem qua Turcos claustra tenebant.
llli consulti quis major Christicolarum,
Quisve fide potior, cui castrum reddere, cui se,
Cui sua sit tutum : Raimundo credere suadent.
Mlefide potior, comes, aiunt, robore major •
552
A Non locus est metui, si vos committitis illi.
Quid moror in verbis ? res est -rem claudere paucis :
Creditur, accitur, referatur, abitur, initur.
XCIV. — Podiensis episcopi morientis verba ad
exercilum.
lnterea praesul moritur Podiensis, et inlra
Basilicam Petri conditus conditur almi •
At moricns proceres ad se vocat, hisque vocatis •
Verba facit, monumenta sui, documeuta salutis,
i Dum Deus indulsit, dumque in me sospila mausit:
Nec studium fratres, nec sedulitas mea vestro
Defuit obsequio : vos sicut mater alumnum
Sollicitus fovi, docui, monui, stimulavi :
Lethifeia avulsi, vilalia semina sparsi:
Pervigili cura solvi mihi tradita jura.
" Jam nunc delibor,
jam vitae terminus instat.
Sic me doctrinae vobis papa ministrum
Tradidit Arnulfum nulli hoc in agone secundum :
i Filius hic, inquit, mcus est dilectus, in ipso
Est mihi complacilum, vos aures vertite ad ipsum ;
Tu vero, Fili, monitus memor esto patcrni :
Divini large ducumenti semina sparge,
Acceptam gratis sementem reddito gratis,
Peccantes revoca, beue agentes laude corona,
Urge propositum, Christi te ostende rainistrum
Sedulitate proba, commissa negotia tracta,
Nullus ad injustum donis te flectat onustum,
Utque brevi breviter, vita, loquar, esto pudicus :
£ Sobtius, et prudeiis, humilis, pius atque quietus. i
XCV. — Ejus epitaphium.
Sic monet, ct paulo cunctatus transit ad illum
Quem meiis, quem vires, quem vox coluit sua Je-
[sum.
Vir magni meriti, vir quovis dignus honore,
Vir dignus titulo, si non potiore, vel isto.
Conditus est Moysis clarissimus hic iniilalor
Doctrina, studio, moribus, officio.
Dux populi Moyses, et dux populi fuit iste :
Ainbo ditces Chrisli, coelitus ambo sali,
Ambo fuere Dei vox media et populi.
Causa viae Moysis tellus Chanaan mernoralur,
Huic quoque cattsa viae lerra fuit Chanaan :
Huic quoque non uli, cernere ferme dalum est.
Longa Deo Moysen jcjunia conciliarunt:
Hunc quoque longa Deo consecrat esuries.
Ipse Deus Moysen, hunc papa Urbanus, et ipse
Praeco Dei sequitur, misit utrumque Deus.
XCVI. — Tancredus cum Normannim et Provincim
comilibus Marram obsidet.
Postquam urbs capta, victores gazis, victos caedi-
bus donatos, alios ab humili ad sidera extulit, alios
sub tartara a luxu et crapula submersit : Boamun-
dus Antiochiae principatum adeptus, ad praesidium
manet; Tancredus intermissum viae laborem redin-
tegrat; algorem, aestum, inediam, sitim, monlibus,
vallibus, agris, municipiis, praefert: adquorum amce-
553 GESTA TANCREDI. - 554
nitatem TempeThessa.a sordcscunt, Emma Helico- A nihil cunctatus Antiochiam veriit, castri tutoribus hu-
nem suum, Harenc vireta, Barisan vites, Hersen se- jus adhuc discordiae ignaris; obiter autem suos in-
getes contemni dolent: praeterhaecautem, elaliorum struit milites, quomodo enses clam tencant, et quo-
oppidorum numerus ingens singula suis opibus alie- modo deprimant. Inde cappati tam ipse quam socii
nas praeferri. At Marchisides alter Julius nil actum castroappropriant, janitorem vocant, januse reseran-
credens, dum quid superessct agendum, cansam tur, pacifice admittuntur qui pacem simulabant. In-
itineris Jerusalem esse comraemorat, et per Antio- gressi autem unus post alium, ubi primum numerus
chiam fuisse peregrinandum, non per Antiochiam pugnse sufficit, simul cuncti, hsec simul cuncta, la-
peregrinalum. Igitur quaerentes bellum comites Nor- certos, mentes, gladios uudant, Raimundi milites
mannum et Provincialem sociat, cum eisdem Mar- extrusos ad ipsum non sine colaphis remittunt :
rari oppidum et populosum et uber aggreditur. Prae- ultus itaque qua licuit Raimundum Tancredus, po-
viderant sibi Marrenses seu capla Antiochia territi, tenliorem astutior, corpori caput abscissum resti-
scu quia plurimum Francis in obsidendo obslitcrant, tuit, dum Trojae suae Ilium Boamnndo reddit: Boa-
seu volante fama ab Autiocheuis contribulibus prae- mundus enim dum adhuc expers suspiceret oppidum,
muniti. Harum quapiam, forlasse omnibus praemo- adeo ipse sibi mutilus videbatur, ut semiprincipem
niti causis, lota usqitequ.nque nudata vicinia, urbem **se, non principern diceret, Raimundumque collegam
suam impleverant, obsessuro exercitui niliil relin- suum in principatu Anliochiae nominaret: Haecin-
quentes. Huc accedit quod suburbanos etiam ob- somnem, haecin somniis principem moleslia torque-
struxerant puteos, atque inopia advenas repelii bat. Verum ubi odium alque dilectio altrinsccus col-
posse arbitrali. At Christicolaequi sublata cruce se- lidentes mutilo, ut dictum est, principatui cornu
metipsos abnegaverant, qui propter Deum corpora reddiderunt, tunc elevatum est solium Boamundi,
sua ad supplicia tradiderant, nihilominus urbe cir- jamque ipse experrectior cum magna manu Tancre-
cuindata gralulantur, quasi ad epulas invitati : alii dum sociat Marram revcrtentem. Infesti ambo Pro-
machinas struunt, alii struentibus ministrant : hi vincialium comili, magnifice sua adversus hostium
fundis balearibus turres quatiunt, illi silices inslru- arma munierunt.
menta quassandi scapulis asportant: hos videascur- XCIX.~- Discordim origo.
sitare agiles ad spem cereris, illos regredi sub onere Ad hujus odii fontem recurrere libet, quo minus
gementes : quidam puteos ad priscum usum revoca- &stuantis impetum fluenti derivantes miremur. Dum
banl, quidam in fabrica novorum exercebantur : adhuc Antiochia Galliae prrncipibus clausa resiste-
nomiulli de cataractis coeli opem exspectantes, aquse £. ret, Boamundi alque Raimundi ministros media in-
coelesti carcerem praeparabant : Quorum intuens tercurrit discordia. Frumenlatum utrohique missi,
vota, is qui solus laborem et dolorem examinat, qui annonam simul inveniunt et pugnam; ferro ceres
praesumentes de se non relinquit, misso coelitus im- dividilur, saucianl tanquam territse ambae partes,
bre, omnibus suffecit : adeo enim gravis imber et saucii populus uterque domum revertuutur. Viso
uber secutus est, ut et qui pluvias ante postulave- famularis turbse sanguine principes turbantur : et si
rant, post depostularent, et lacuum opifices cassi quando similis occurrerit casus, sauciorum animos
operis poeniteret. ad talionem accendunt : in castris tegendum fore
XCVII. — Fames horribilis in castris fidelium. ignem prsecipiunt, extra turbine rapido flammas
Inundanlia haecnimia peperit famem, putrescente suscilandas. Jussum hoc aures patulae libenter ad-
in castris allata cerere, nullam de foris quoquam af- mittunt, quas difficile erat revocare prohibitas. Ubi
ferente, protelabatur victoria. Panis fluxerat, fames ergo exinde major alletius partis turba minori alle-
invalescebat. Pudet referre quod audierim, quodque rius onustae obviasset, depositis illico oneribus vic-
didicerim ab ipsis pudoris auctoribus. Audivi nam- tualium, onerabantur colla procellis alaparum; sic-
que qui dicerint cibi se coactos inopia, ad humanae que editior viribus, spoliis gaudebat : impar autem
carnis edulium transisse, adultos gentilium cacabo D aliis non sibi desudasse lugebat spoliatus : qui al-
immersisse, pueros infixisse verubus, et vorasse terutri linguae consonabat, modo cum ca verbera-
adustos : vorando aemulati sunl feras, torrendo ho- bat, interdum pro ea innocens verberabatur. Narbo-
mines, sed caninos. Hunc ipsum finem membris pro- nenses, Arverni, Wascones, et hoc genus omne Pro-
priis minabautur, cum aliena deficerent: nisi aut vincialibus : Apulis vero reliqua Gallia, prsesertim
captae urbis, aut cereris advenaeintercessio esuriem Normanni conspirabanl. Britones, Suevos, Hunos,
lenissel. Rutenos et hujusmodi linguae suae barbaries audita
XCVIH.—Discordia inter TancredumetRaimundum. tuebatur, et hoc quidem extra muros.
. Hsec dum ita gerunlur, Tancredi Raimundique C. — Commentumde lancea Domini.
ministros discordia agitat: moxque a ministris sur- In urhe quoque non eftluxit seditio, sed aflluxit:
git ad dominos. Vix, ah! vix compescit Tancredus cum enim in supradicta fame populus lurbaretur
auimos quin Provincialium strage iram leniat, scd obsessus, surrexit de gente Raimundi versulus men-
oecurrit viro ratio, quae sanguiuem vetat fundi daciique commentor Petrns, qui salutem populi re-
Christianum : melitts ipsa ad Wiscardi monet artes velatam sibi prsedicaxel hoc modo : « Apparuit, in-
recnrrere per quas orbi gloriosus innotuit. Ergo quit, mihi semisopilo beatus Andreas apostolus, al-
PATROL. CLV. 18
S5S AD G0DEFR1DU.MAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO 556
quc Iroc auribus mers praeceplum indixit : Surge, et A fata laneea, his implevti : i Ecce, eccc qttoJ ccelum
annuntia populo laboranti consotationemccelilusela- promisit, quod tellus conscrvavit, apostolus revela-
psam, quam lateris Dominici perforatrix lancea con- vit, oratio populi contrtli impclravit. » Vix haec
feret iaventa : ea intra basilicam beati Pelri sub terra fatum foras extrahunl, hvmnis ct canticis lanceam
laicl : lu in tali loco (et locum designavil) pavimen- prosequuntur, muneribus donant, auro involvunt ct
lutn solve, ibi fodiendo annuntiatum invenies ferrum. palliis. Hsec Raimundus et qui ci favcbant concin-
Ubi ergo armorum horrur ingruerit, illud opponite nabat : scd ct aliarttm partium rudis simplicitas
hoslibus; in eo vincetis. Experrectus delusum me a oblationibus deservicbat; ante victoriam qtiidem
somno arbilrahar, nec palam feci in perpetuum ta- instanter, post cam vcro multo inslanlius, quasi
cittirtis, nisi secundo et terlio commonerer : tenc- trophaei gloria praelataein bellttm lanceae juxta Pro-
bat me rursus secundae noctis quies, cum rursus vincialium clamorem foret adscribenda. lgitnr Rai-
idem apostolus redit, ipsiim idem quod prius ingc- immdi ampliabatur tiscus, extollcbatur animtis,
minans, sed increpantisimiliselirato. Quare, inquit, insolescebat cxcrcittts. Favebant ei de principibus
contempto me siles ? mullorumque salutem unus mo- aliqui, quos ipse modo blanditiis, modo obsequiis
raris ? Clamavit ad Dominum populus, et exaudilus sibi allexerat.
est, et adliuc eum tua ncgligentia facil quasi negle- CII. — Boamundus
clum : feslina igilur quantocius hoc corrigerc, ul pos- fallaciam suspicatur in lancca.
At Boamundus, ttt ipse non imprudens, rti seriem
sis vivere. His perlcrrilus, ubi somnum cvasi, jam
somniator ille esset, quibtts po-
simul certior factus sum cl sollicitior : adhuc lamen scrutatur, quisnam
pulum ambagibtis involvisset, quem fossoribus Io-
ambigens clamne facerem, an palam : in hac cura cum
lotum transegi diem, et bissem noctis oratiorii et significassct, utque ipse insiluisset, fodisset,
a Dco viccm invcnisset: stalim fallaciam deprehendit, invcnlio-
jejunio vacans, postulansque lcrtiam,
nem irritam, inventorem conjecturis falsilicat argtt-
si duae ab eodem fuissent. Bis acclamaverat auro-
tis. i Pulchre, inquit, commentum est beatum
ram galltts, cum vix landcni suli cantii lerlio fessos
Andream apparuisse homini, quem audio cauponas
artus sopor alligat : nec mora, qui primo, qui sc-
fora praecurrere, nugis amicum, triviis
cundo venerat, illico tertiat vicem, semper lerribi- ftequenlare,
innalum. Honcstam elegit sanclus apostolus perso-
lior, semper imperiosior, Surge, age, inquil, ignavum
canis mora cuttctalio nam, cui cceli panderel arcanum : nam de loco, cui
pccus, mute, salutis, trinmphi, fictus non palet locus? si Christiahirs abdidit, cur
damnum civium, hostium solamen; timore illic trepi-
altaris proximi Iatibulum declinavit? aut si gcntilis
dasti, ubi non fuit timor : ubi est, itlic nontimes. Re-
scu Judaeus, cur inlra parietes ecclesiae? cur sectis
••tabant adhuc minae et jurgia, cum pra; timore ex- C altare?
territus spiritus rainis subtraxit se et sopori. Sudor quod si neulri, sed fortunaeascribitur; apud
simul ac si la- qitem hisloriographum vcnisse Antiocbiam Pilatus
pariter tremorque corpus alternabat,
invenilur. Scimus nempe et lanceam fuissc mililis,
tus alterum lorreret ignis, alterum in glacie rigeret.
et militem Pilali : at vero placet quod sequitur :
Ilis gradibus ad docendum veni quod didici : vos au-
quod audio inventorem illum, laboranlibus frttstia
tcm, patres ac fratres, ne tardelis rci sincerilatem
mihi locum vobis suf- fbssoribus, insiluissc, concessumque uni esse in tc-
experiri: superest designare, multis palatn est negalum. 0 fatuilas
fodere. » Qui rumor ubi Raimundi auribus csl illa- nebris, quod
rustica! o rusticitas credula! o credulilas facilc
psus, statim concione habita, Petrus ad Pelri basili- convincenda!
cam vocatur, locum rogatus, sicut finxerat prius, al- Esto, personam honestas, locum vicina
tare signilicat, fodere monet; utque poiidus verba crucifixio roborat: non satis vel haccnovissima ho-
in
habeant, vultum etiam lingit. Foditur ergo, nec pro- minis Hlius fratis patet: si pure, si simpliciter
via Dei ambulassct, si advocato sibi in apostolo
iicilur, suflbssa humus ncquil reddere quod ncc com-
iiiissum fuerat, nec acceptum. Habebat aulcm ipse confidissct, notr ferret ipse inventioni suaetcstimo-
ciattr apud sfi cuspidis Arabicaeferrum, dc cujus in- " nium, sed mereretur alienum. Nam quid taniae illi
ventione forluita, materiam fallendi sibi assumpse- contumelise rependam, quod nostram quae de sur-
rat: Scabram quippe intuitus, ex&sam, annosam, snm est descendens a palre luminum victoriam,
usui nostro forma et quantilate dissimilem, auspica- ferro suo Provinciales deputant? Depulentipsi suam
: nos atttcm in
tus cst illico hinc fidem novis ligmenlis adhscsuram. comcs cupidus, ct vulgus stolidum
Domini Dei nostri Jesu Christi vicimus et
Nactus ergo fallendi tempus/ligone arrepto, fossam nomine
vincemus. HaecBoamundtis et cum co qui summa-
insilit, conversusque ad angulum : « Hic, inquit, subtilitis discernebant Normannus et Flandren-
fodicndum est, hic lalet quod quaerimus, hinc ex- tum
Tancre-
ibit. > Tunc saepius saepiusque ictum multiplicans, sis comitcs, Arnulphusque vicepraesul et
dus.
demissam fraudulenter a se lanceam fossorio illidit:
coopcrata est dolis umbra, umbracpopulus frcqucns, CIII. — In quo et Raimnndo displicct.
frequentiaeloci angustia. Igrtur Raimundus acutis Boamundi argumcnto-
CI. rum spiculis sauciatus, mille artibus. mille semitis
Caeterum ubi ferrum ferro illisum tinniit, aures vindictam invesligat: ita secum sine medio disjun-
iimplicium arrectas idcm ftaudis cominentor, sub- gens Wiscardidae contumelias, aut prsemoriar aut
 557 GESTA TANCREDL SSfi
ulciscar. Si palam occursus non suppetit, suppetat A noctis hora penultima ad tertiam sequentis dies me-
occultus : ubi non valet lancea, valeafsica. dia fatigaverat.
Dolus an virlus quis in hoste requiral? CV. — Arcm obsidenlur.
(VIRG.JEneid. lib. n.) Jamquc saepius de valle lacrymarum ad montem
Cum, inquit, mea est urbis tutela, praesidium gaudii excclsum surgere assueti Christicolae succes-
montanum, mihi regia princeps, mihi forum, mihr sus urgere suos, instare favori numinis haud ces-
pons et porta parent: lancea quoque, populi nume- sant. Arcas oppidum aggrediuntur, non impari ac
rus arbitrii est mei. Quid restat, nisi ut exstincto, Marram nisu, sed dissimili eventu. Surgit in mar-
principatum obtineam Boamundi? Haec et multo gine planiliei tumulus declivia Libani ab austro
plura volventi, prae omnibus sedet molum iri inter pertingens, mare ad occasum quasi stadiis viginti
plebes seditionem, ut a pede ad caput «xundelur, remotus despectans : ejus pedem fluvius abluit, qui
proludant in foro hinc inde jurgia, surgat clamor ab ortu ad liltora derivans, Hierosolymitano laevum
turbari populos, duces utrinque suis auxilium fe- latus imperio concedit, Antiochiae dextrum, inter
rant, in Boamundurn omuis arcus, omne jaculum Tortuosam et Tripolim limes notissimus, munitum
intendatur. Has dum Raimundus tanquam leo in - arte et natura prscsidium, difficilemhosti grassaturo
" adiluni minabatur. Christicolse autem
spelunca sua molitur insidias : noluit taceri iniqui plurimo jam
tatem Deus, quin ^Arnulfo indicata, ilicet per eum certamine, virtuti omuia cedere experti, Arcas cir-
Boamundo indicatur. Sic clusa fraude, salvata esl a cumdant, pars fluvium transmeat, ut portarum ob-
morte anima viri, cujus vita plurirnum Jerosolymi- struat egressum : pars citra manet, de opibus
pelis jam profuerat, plurimum adhuc profiitura. Crach. et Raphaniae oppidorum, ac reliquse hujus-
Hanc igitur ltabuerunt irae origrnem, hinc conpit modi citerioris viciniae facilius alenda. Tancredus
edii fomes. in primis transmeatoribus emicat summopere exsul-
CIV. — Marra capitur. lans, quod desiderati regni oram ingredi meruisset:
Sed revocat me obsidio, tanquam messorem seges pons tamen saxeus antiqua fabrica continuabat
intermissa dum is retrogradus spicas recolligit cxercrlum, ut facile ab his ad illos posset transmi-
elapsas. Igitur Marram usquequaqtte beUo eircum- grari. Ergo ubi armis clausa sunt claustra; forlia
seplam sufibdiunt, Marrae supervolitant sagittae, fortibus, gentilia Christranis, principes de more tor-
concutiunt fundae, tremefaciunt minae : undique cla- menta muralia struunt : singuli singula, unum
mor, undique assuitus, undique plaga : contra trr- comes Normannus, alterum Raimundus, tertium
bani quasi par pari reddunt, reverberant balearica r Tancredus : nam Boamundus Marra eversa Antio-
tormenta similibus, missilia jacula eminus, comi- chiam redierat, ubi etiam dux Godefridus et comes
nus vomcres marmora demittunt : plurimum sau- Flandrensis adhuc hiemabant. Hugonem magnum
ciant, plurimum sauciantur : hi moriunturut vivant, ad Ciliciam revocaverat bellum, in quo saucius
infirmantur ut valeant, fluunt ut durent: illis inten- femur Tharsum fertur curandus, imo humandn».
tio est cceptum, jamque scmiactum opus peragere, Solis igitur tribus suprascriptis principibus obsi-
tanto labori finem quaerere, adipisci gioriam supe- dionis labor incumbit, oppugnant incessanter, et
rando, superare fortunam patiendo : sed dum cre- acriter expugnantur. Dum sic autem certalur, -quid-
brius crebriusque tanquam malleis incus, vel flagel- dam contigit quod praeterirc socordia est, memo-
lis area, silice infatigabUi mcenia percelluntur, fa- rare utile et honestum.
tescit turris, murus solvitur, propugnacula ruunt, CYI. — Mirabilis visio Anselli proximm mortis prm-
ruina simul et claustra pandit et gradus exslruit. saga.
Igitur vae,vae Mahumicolis, Christicolis gaudium : Erat in exercitu nostro herosnobilis, cui magnum
quippc his prospera omnia, illis omuia etiam ipsae nomen contulerant hinc probitas, tndegenus, tertia
sux spes adversantur. Nec mora, patefacto aditu, honestas, quarlus Ribot mons haereditas propria mi-
aditor non deest, contra civitas obsislere nititur, yvlitiae fetura praeclarae notissimus. Vocabulum illius
quidquid virium habet, introitui opponit: summo- viri Ansellus regi Franciae, imo ternae Galliaecurias
pere certatur, dum haecinvalescit pugna, dum hor- celebre personabat. Is in meridie, ut est moris, cum
sum fervet, aliorsum tepescit defensio, minus jam lassos somnus ocellos submisisset, somnium vidit,
minusque scuta sonant, quale paulo ante ad grandi- quod experrectus adito sapienti viro indicatori meo
nem saxorum pene fatiscebant. Ergo applicantur Arnulfo indicavit. « Videbar, inquit, mihi per som-
muro scalae, superat turres ascensor, urbi captae in- nium super caeni congeriem slare, unde palatium
sultat: sed audito strepitu, visoque discursu, de- suspiciebam excelsum, cujus quam maxime simul
fendenlis turbaecadunt animi, pedes refugi latebras omnia communem usum excellebant: spatiositas,
petuiil, arrais projectis vivere speralur. At noslri celsitudo,materia, forma, soliditas, ornatus. Pedem
urbe capta, alii caedibus insistunt, alii gazis; pars ejusmarmor, ebur, argentum formabant; reliquum
victum quaeritat, pars rapinas exercet, victoriam corpus aurum prorsus et gemmse. Deambulabant
adeptos laborum juvat meminisse jocundius gravio- per porticus in excelso personae innumerabiles,
rum. Sic venatricem olim turbam et ipse venator quarum siugulas tanti aedificii censura decuisset *.
jocundantem, licet jejunam vidi, quos a praecedentis adco speciosi, adeo proceri, adeo ornati, adeo per
5S9 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 5G0
i
omnia vcnusti proceres eminebant; cumque perspi- Avincerc,ubi frustra fuerit laboratum: propterca
cacius intueiis admirarer, dcprehendi quasdam prae- ex hoc in hoc sibi consulunt inclinare, ut cunctando
cognitaemihi ligurse reliquias, quibus comites mili- fame crucient oppidanos. Consilii magistra fuit
tiae hujus nostrae hos fuissc animadvertercm. Tunc ubertas exterior parituram se intus minitans ege-
miht corde et animo studiosius inhianti, et si qttis statem.
patuissel aditus anhelanti conscendere, apparuit CYIH. — Probatione ignis imposlura de lancea de-
quidam ille noster, quem taliter ibi tunc amisimus : claralur.
(nomenque ct modum locumque et diem obitus Dum ergo vacant arma, dumque otium curas ex-
viri recolebat) ille mihi, inquam, sic ait: Hanccine cludit mavorlias, oboritur quaestio de supra memo-
beatorum turbam agnoscis, Ansetle? Vix, inquam; rata cuspidinis inventione examen factura : vexabat
neque cnim alia ad cognoscendum signa remanse- namque schisma populum, his factum laudantibus,
rant: nisi qualibet quinquagenarium quempiam rc- illis damnantibus, neutra parte adtnodum rata. Unde
gressum agnoscimus, qui a nobis puer septenni placuit summis procerum ut qui erroris inilium fue-
est egressus. Tunc ille : Hi sunt Jerosolymipetm, qui rat, ipse litem ttniret, ignito argumento rei dubiac
viam Dei in qua adhuc el tu laboras, ab initio ag- " fidem facturus. Accito itaque in concilium Petro,
gressi rebus humanis excesserunt, et meruernnt ha- adjudicantur novem passus hinc inde flammaniium
bere coronas perpetuas : tn quoque in proximo, ne medii spinarum, quatenus hac examinatione aut
ferle invideas, ad nos conscendes; bonum enim cer- illaesi vera probetur inventio, aut falsa ustulati.
iamen cerlavisti, et cnrsnm consummasli. Hic mc -Daturjejunio triduum, legitime orandi vigilandique
stupefaclum sopor dimisil et visio : tua, Domine, inducise: sic disceditur ; al mox poslridie iterum
sapicntia mihi consulat. » Tunc Arnulfus metum convenitur. Flammescunt ordine gemino spinae;
verbis a viri pectore solatoriis excludens : monet Pelrus tunica et braccis vclalus, nudus caetera per
tamen confitcndum pcccata esse, accipiendam pceni- «r.ediumgraditur, in exitu ambustus cadit, postri-
tcntiam, et post hsec ettcharistiam. Actum illico, et die exspirat. Videns quid actum est populus, pallidi—
ministris commililonibusqtte suis stipendia reddere late verbosa seductum se fatelur, errasse peenitet;
debila est adjectum. Jamquc intrepidus eqtto insi- Petrum Simonis Magi discipulum fuisse testatur.
dens, stipanie militum calerva, circa muros, ul so- CIX.
lent nobiles, spatiabalur : cum repente silex im- Al Raimundus et complices sui Provincialcs ob-
provisa de lurribus illapsa est, quae Anselli occiput slinatis animis reum defendunt, sanctum praedicant,
sparsit el cerebrum,' moxque labentem niilitia exci- Arnulfo minantur, ulpote fraudis revelatae sttmtno
"
pil; illuc corpus rcportant cum lacrymis, unde scrutatori; denique manum arinalam in eum mit-
modo gaudenles exierant, spiritus ad beatitudinem tunt, domi improvidum oppressuram; nisi praemoni-
ascendit promissam. tus ad Normannise comitem, cui militabat, ipse festi-
CVII.— Oppidani Arcarum acriter resistunt. nasset. Comesepulabatur et cumeo Fktndrensis, ambo
Condilo, prout decuit, illustri viro, cuin cxercitus; simul juncti discumbebant, sed audita fcstinantiaa
nosler nihil in obsidendo proficeret, praescriptodantt causa vocatur, in medium scssurus; comites allrin-
mandatum Arnulfo, ut Antiochiam reverlatur, , secus secedunt, mittunlur arma armalis oc-
qiialenus morantiunfGodefridi Robertique Flandren- cursura. Cseterum, illi, andito Normannorum fre-
sis quietem increpet, bellumque adesse nuntiet Da- mitu, territi rem dissimttlanl, aliud qusercre atque
mascenum : Arnulfus autem ut semper ipsc adl aliorsum tendere simulanles: boc se artilicio tuen-
reipublicae utilitatem promptissimus, libens ultro) tur; alioquin non tam frustra quam male aiina
scapham ascendit propter navalia hoslium Tortuo- sumpsisse, si quos absolvisset fuga, dolituri.
s», Heracliae, Valoniae, Gibel: tandem Laodiciam1 CX. — Proponitur fabricttnda aurea Salvatoris
pervenit, inde Antiochiam per multa pericula, paucis5 imago.
comitantibus excurrit. Ulic principes causam viae 3 rj Postquam fraudis commenlor Petrus, quam mc-
nactus expergisci iuCTel, docet bellum imminere,, ruit, poenamluit; denuo fit conventus , ut elapso
cujus fortunam, nisi maluralum fuerit, horum tcr-- cassat« inventionis gaudio, novura succedat sola-
minabit absentia. lium. Imago Salvatoris auro purissimo efligienda
Cognilo autem belli rumore, Franci militia prin-- proponitur, ex populo Israelilici structura taberna-
cipatum stimulat, nec minus ipsa ab ipso stimula-- culi, quantse in his, quantae in illis fuerint expen-
tur, unanimiter arma frementes, breve tempus intcrr sae; devotio illius sseculi retrectatur, nec praeteritur
parandura perveniendumque expendunt. Ergo ubid merces incunctata, frcquentes ex hoste victoriae;
excrcitus congregati fama flnitimos percurrit, ccssatt moneturque et pro amotis jam periculis Deo esse
bcllum, satagit hostis se tueri, non alios grassari: : gratandum, et pro amovendis supplicandum. Hujus
at nostri perpetuo impetu, sed non efficaci proposi- igitur exhortationis Arnulfus priedicator ipse audi-
tum urgent: sagittas, jacula, silices, et quidquid inn tores suos quocunque volebat inclinabat. Marthra-
turres hostiliter mittitur, incunclanter mitlunt; na- i- nensis autem cpiscopus homo paulo rudibus erudi-
tura pro loco pngnat, nihil proficiunt. Gompertum u tior, et pene sine litteris litteratus prope astabat, ut
habebant plurimi et expertum quiescendo interdunin expleto sermone benedictionis insigne supe- popu-
5G1 GESTA TANCREDI. 5G2
lum dextram exlenderet: hos penes auos jus fabri- A dalo metandis caslris edicto, ipse procul solus sine
cae consistebal, reliqui oranes oblalionibus insiste- socio, siue armigero montem conscendit, unde acl
bant. Ilaque brevi opus magnum consummatur, patrem Christum Dcigenam ascendisse didicerat. En
quod nisi sedula excudisset instantia, massa infor- temeritas, en novum obsidionis genus. Occasum
mis Jerusalem perferretur : nam lerlii jam mensis obsidet Tancredi miles, orlum Taneredus : partcm
labor in quartum exierat, cura pcenitet morarum aliam pauci, aliam unus: aliam sine ducemilitia,
principes, pudet quoque circa oppidulum via inter-. aliani sine militia dux : neutrius uterque , imo
missa, tandiu excubasse. nullius auxilio confisus. Ille maxime qui quanto
CXI. — Jerusalem pergtt exercitus. ortui propior, tanto a Francorum subsidio reraolior
Quapropter opcra inutili dimissa ante urbitim erat; suorum longe in occasu melantium, exercitus.
portas Tripolis, Giblelh, Barulh, Sidonis, Tyri, sequentis valde remotius in occasu sequenti. Jpse
Achon, Caiphas, Cesareae feliciter transitur: ab his igilur eques, ipse pedes, ipse signifer Tancrcdus, a
omnibus ses grande et victualium copia audacter monte Olivarum in civitatem oblulum fixerat, solo
exigitur, incunctanler redditur, liberaliter eroga- vallis Josaphat inlcrvallo abscisam. Inspiciebatenim
tur; narn omnes hae litlus a borea in austrum ver- poptilum discurrcntem, lurres armalas , militiam
gens, turribus altis muniunt ordine praemisso pere- B fremenlem ; viros ad arma, nurtts au lacrymas, sa-
grinantibus obviae. At ubi dimisso liltore a lergo cerdotes-ad vota conversos ; ejulatu, strepitu, clau-
Ramulam venitur, Tancredus pernox, castra movet, gore, Iiinirilu vias inlonanles. Stupebat templorum
anle lucanus socios praevenit, Hierusalem pervenil, Doiuinici arriam rotunditatem, Salomoniaci insoli-
muros circumvenit. (5) (Veniens lamen, Bethleheni tam longitudincm, spatiosae porticus gyrum , quasi
ab hostibus liberat, quaeobsessa ad eum pridie cla- alteram in urbe urbem. Saepius vero ad Calvariam
maverat per legatum.) Eminus tamen sub primo sepulcriqtie tenrplum dominici oculos reducebat;
aspectu visam Jerusalem salutat, genua bumo afli- spectaculum quidem remotius,sedarduilate suapa-
xus, oculos urbi, corcoelo, cujus videlicet salutis tulum.ipse tamen loco sublimior. Ad haecsuspirans,,
imago metrum est prsesens. ad haec conquiniscens ; illa acvum pro luce pascici
Salve Hierusalem, gloria mundi, cupere, si quando cujus prospectabat fastigia liceat
ln qua nostra salus, passio Christi sibi Calvarise osculari vestigia.
Probris Judaicis ludiiicata CXIII. — Cui occurrit eremita.
Ccelosole solo testibus alma, Oblulerat autem ei fors ad haec discernenda op-
Ilumani generis hosle perempto, portunum doctorem Turricolam consultum sibi
Immunes sceleris traxit ab orco, eremitam, qui ipsum ubi praelorium Caiphae, ubi
In te passa crucem clausa sepulcro suspendium Judse, quae portarum Aurea, quaj Spe-
Lux de luce, Dei dia propago, ciosa, unde Jacobus in praeceps dejectus, qua Ste-
Infernum penetrans inde reduxit phanus ad lapides ejectus, et hujusmodi prorsus
Quos seduclus Adam sub Styga mersit. qusenam haec, quaenam illa forent inslruebat. A
At mox docuit tum redivivam quo et ipse mutuo cujus esset sectae, patriae, stir-
Surrexisse clies tertius illam. pis, nominis rogatus, Christianum se Normannige-
Post haecaethereas scandit ad aedes, nam Wiscardidam Tancredum respondit. Sed au-
Nam suscepit eum splendida nubes, dita Wiscardi sobole, stupens ille ac perspicacius
Quem cum suspiceret gens Galilaea, intuens ait: « Tune illius sanguis es ducis, quo ful-
Audit: sic veniet seu petit astra. minante, totiens Graecia tremuit; quo bellante,
Haec scis dicte sacer mons ab Olivis, Alexius fugit; quo obsidente, Dyrrachium patuit;.
Salve praeterea, regia Sion, cujus imperio tota usquc Bardal Bulgaria paruit;
ln qua discipulos, Kyrie eleison non loqueris ignaro: neque enim me tantus patriae
Clamantes, sonitu sub vehementi, I) meae fefellit populator. Hostis hic quondam meus
Demisso veluti turbine cceli, nunc demum, te misso, oblatas milri injurias deli-
Replestis subito, Spirilus alme, nivit. Vivit in te adhuc, vivit ille formidatus popu-
In linguis veniens terror et igne, lis, audaciae avuncularis vigor, cujus pristini uova
Salve stella maris, janua cceli, mibi refers insignia : stupebam primohostem adve-
Partus psalma, tuse filia prolis, nam spreto consorte solivagum occursare, tantum
Semper virgo maneus post in et ante armis et equo confisum, socias sequi aut antece-
Partum, vel minimae nescia mendae. dere sperabam cohortes. Stuporis causa ignorantia
0 per circuilum flumina, ripae, mea erat, cum qua et ipsum a me repulisti. Jam
Fons, nemus, urbs, casa, mons, vallis, avete. simul mihi crealus es, et de ignoto cognitus, et de
CXII. — Tancredus solus e monte Olivarum urbem temerario strenuus, et de hoste veteri frater novus.
considerat. Jam te deinceps non stupebo, si feceris stupenda :
Cumque vicina turri Davidicae signa aflixisset, imo stupebo, si stupenda non feceris; ex iUa ortum

(5) Inclusa parenthesi erant in margine addita, unde non adeo oratio conncctitur..
503 AD GODEFRIDUMAPPEND. U. — MONUM. DE BELLO SACRO. 564
familia communem hominum viam terere non decet: A \. Dominica monstratur oratio. Porro ut rem ordine
attamen cave, cave fili, ecce hostis. » prosequar, ibi pyramides duae, superior regis Josa-
CXIV. — Irruenles ab urbe mitiles solus fundil. phat rotunda, inferior vero beati, ut fertur, Jacobi
Lcce porta milites effundit, quae tunc, ut ad eum quadrata : infra Siloe, infra puteus Jacob, circum
(onscenderent, in vallem Josaplrat quinque demit- circa ab ulroque vallis latere eremitalis plurima
tebat : illi tanlo fiducialius adventabant, quo abun- erepido. Itera a meridie vallis montem Sion ab
(iaiitius superat comitem dux, quinarius unitatem. Aclteldemach disterminat; juxtapuleumpraescriptum
Ergo alii alios quisque reliquos ad diripienda spolia a valle Josaphat exiens, et usque sub turrim David
prsecurrere festinabant : at Wiscardides vale dato, gyrum ducens, huic fronli latus prsebet continuum
colloquium dimtttit, ad incursum os, animum, so- monticulus in urbis comu a Zephyro descendens,
nipedem, fraxinum convertit, et quem primum re- in dextro latere paulo erectior, in sinistro viciniae
perit in montem advolasse, primi cogit spiritum sub humili fere coaequalis : sed hsee vicinia usque Josa-
Styga, corpus in vallem corruere. Idem manebat phat quartum sociat latus castris accommoda fi-
secundum casus : sed damnatus ruinae equus equi- gendis.
lem salvavit : illum, inquam, equilem inforlunio CXVI. — Dispositio exercitus.
*
fortunatum, cujus frons humum dum reperit, cu- Igitur comites Normannus et Flandrensis hac in
spidi obviae peetus non estrepertum; prsecidit ita- parle obsident, ei quse adhuc S. Stephani dicitur
que ruinam ruina speratam insperata quae tamen... portse oppositi. Dexter ab his Tancredus imminct,
dium facit magis dejecturo quam dejiciendo si... si tamen ad Phoebi ortum terrae situm metiris, tunc
tit odiosa. Nam licet ambobus utilis hunc a labore, quidem inferior . si vero ad depressionem tumorem -
ilium a ncce liberaret; damnalur tamen utilitas, ubi que loci, paulo superior. Ipsi praescriplum illud cor-
damnosa utriusque impeditur voluntas. Tertius ac- nu expugnandum conlingit, unde adhuc expugnata
cderabat, et hunc quoque felicem dixerim, si ipse turris, Tancredi appellatur. At ducis castra vallis
jacens jacenlem se pariter lugeat infelicem. At opaeat, cujus frons supradicta eminentem Tancredi
voti compos, impotem se fecit, qui dum ad con- pertingebat viciniam. Porro mons Sion Raimundo
grcssum ruinam dislulit, in congressu durius et mi- comite metatore gaudet, solo muri humilis obice ad
sei abilius ruit. Illsesi restabant duo quorum stamina Jerusalem submotus; nunc suburbium, antiquitus
riiiiipcntcs retinuit parcas.In egrediendo rumpi coe- pars urbis, imo urbs, eam quae nunc est Jerusalem
perant, at mox rcfugis redintegratse sunl colus : suburbium habens. Tribusitaqueportis terna depu-
quippe Tancredi plusquam leonino altonitos fremitu Q ( tata est obsidio : e regione, duabus : tertiae id est
ad portam fuga celeris reducit: sic quondam catuli occidentali, ex obliquo : hanc subjecta valle ab oc-
ovile rcpelunl, ubi claustra fcram summoverit, cursibus faeiente liberam, illas vicina planitie as-
quam in ipsos tutores fames egit acerbior. Yrictora sultibus opportunas. At vallis Josaphat vacavit libe-
mccnibus repulsus super spoliis nil movetur oblatis, ra tum loci situ, tum populi statu liberata : si qui-
equorum discursu libero, phalerata ornatu, divite dem pars illa urbis limere nescia valle reducta, ag-
armorum, huc illuc sparsorum, aureo fulgore ; re- gere, arduo muro inexpugnabili munitur.
dit ad suos solaturus reditu quibus jam ingemina- CXVH.— Boamundus abest it alii duces.
bat niora desolationem desolatis abscessu. Interea Porro exercitus advena partim bcllis partim mor-
frcquentes copiae, subsidium libens, juventus fer- bis attritus, praeserlim Gallorum comitum Stephani
vida adventaverant; quin el tenera,duriorque aetas, Hugonisque absentationibus, nec non Boamundi
sexus quoque mollior, omnes aderant: adeo frrrnis principantis abseniia minoratus, nec muro humi-
infirmos in concurrendoaequabatsequa sive una con- liori sufficiebat oppugnator, nedum munitas natura
currenlum devotio. turres in ortu occasuve cingere lentaret: sed duo-
CXV. — Descriptio civilatis. rum utcunque laterum, utriusque autem quasi ad
Tempus est in explanando sanctse civitatis silu ^' medium longitudine obarmala, lanto acrius Christi-
paululum delectare : ut quorum oculos pascere non cola populus expergiscitur, quo ampliorem inva-
valetpropler remotionem,saltem animosjuvet trans- serat hostem numerus minor; quo augendam fore
missa ad manus et fusa per aurem. Hujus ergo hoslilem, suam minutum iri turbam certissime
sancti ambitus quadrangularis est forma, capacilas constabat; quo aridiore siti mensis Junius torrebat
ampla; Eoa frons latr... boreale directa, altera ve- castrenses. Ad intcriores, satiera, umbram, quietem,
ro et allerum sinuosa : nam medii intervenientes otia, somnos; ab exterioribus fame, sole, labore,
anfractu australi in Galilsea occiduo quod frons bellis, vigiliis laceros cogens.
altera.... latumestad turrim David lateribus nor. CXVIII. — Aptantur machinm.
mam... dent linearem : sed ab eo quod in Eurum.... Igitur avidi quietis labori insistunt, quaerunt sol-
vallis Josaphat montem Oliveti submovet... situ hu- licili machinas, proximae parasceves auroram muris
miiis; conlentorum tamen dignitale praecellens : destinaut scandendis. Sic enim pxaememoratus mifii
ibi namque Gessemani, ibi torrens Cedron, ibi Dei prsemonuerat ille lurricola monaehus, Tancredo in-
auhu aula, coeli reginae sepulcrum , ibi protomarty- dice, nostFatibus ea die assultum indicens. Caeleruru
ne--
fis ytephani lapidatio ibi cum sanguineo sudorc pcrlustrata circumquaquc vicinia, nullum fuit
 365 GESTA TANCREDI. 56fi
— Ligna obsidiom upta frusira qumsita quasi
fa»t, nOH paiauuill, liou uitTib, quie au 3iJiaiu.ii A CXX. divinitus reperiunlur.
fabricam lignum mitterent. Memphis ab Hierusalem
! Damascum Consultint in medium procercs scrutari latebras,
expultricem suam veterem nova vectrix
expulerat, ideo recens adhuc ille ^Egyptiae expedi- vias atque invia peragrare, undecunque ligna cor-
tionis annus nihil siccum, nihil viride reliquerat in- rodere statuunt, ut itulli hsec indagatio parcat prin-
tentatum : secretae tamen latebrae aliquantas cela- cipi: mox quod staluilur impletur : laborantibus
bant trabes, quae solertem nequiverunt Tancredi caeteris frustra, Tancredus a desiderio suo non est
fallere sollicitudinem. Abstractse igitur et allatae, fraudatus. Miraculi species est quod narr.abo, neque
unam dunlaxat scalam implent, hoc in tempore Om- tu, quisquis rem benc consideras, actum ccelitus ne-
netii removisse inopiam aestimatae, aderat namque gabis.
dics capiendis armis prsefinila, citra quam ultraque Tancredtim gravis dissentcria torquebat, eum
hinc coarctaverant, inde imminebant graves ulro- tamen ipse sibi equitando non parceret. Vix equo
bique angustise : citra, quoniam iiivesligandae sca- insidcns, peslis illa crebro desccndere, longe absee-
larum materiae arctas concesserat inducias breve dere, latebras quserere virum compellebat. Saepenu-
biduum : ultra, si quidem post illuni, nec in illo mero hac molestatus angustia, cum faligatis ex iti-
die praefixo muros invadere, hoc eral dalum a mo- B nere sodalibus ipse labori cedere ingloriusque re-
nacho oraculum annullare. Propter haec igitur scala, verti disponcret: solita augente moleslia, gravari
el una non habuit sociam et sine socia gratati sunl cocpit, elongavit, descendit, descendens sociorum
iinam. Itaque muro applicatur qui turres continuat oculos evasisse pulabat, cum respiciens comperit
UCMSTancredi, secundam tertiae : Jamque aslabal non esse evasum. Longius ergo latebras quaerens,
svinlimis, elquasi sesquipedalia haecjactans : « Quo- alios dcnuo passim aspicit vagantes, sic jam tertio,
niam quidem socias cum exspectarim non habeo, sic quarlo sedem mutans : demum iu secessu longo
deinceps ut habeam non exspectabo. » sub rupe cavata, arboribus clausa circum atque
horrentibus quietem invenit. Papae! quis utDeus?
CXIX. — Murus conscenditur. o qui de petra aquas, qui de asino sermonem, qui
Igitur vicinia, inventio, opus, propinquo reper- denihilo omnia eruit; ipse de percu.lsi vulnere mi-
tori opifica ad reptandum in muros ducatum Tan- lilis exercitum sanavit, de infirmitate lirmavit, de
credo dabant: quem tamcn si cujus alius invita ' plaga vili pretiosius quovis metallo antidotum con-
sors vertisset, aniinus acer hanc sibi tantam arro- fecit: nara duni ibidem virtus expulsiva operarelur,
get laudem. Itaque morarum nescius, jam primis versa ad oppositse rupis concavitatem frontc, ligna
innitebatur gradibus, jam stricto ense dextra fulmi- C quatuor intro patent, quibus nulla proposilo operi
nabat. Porro majestas generis, dignitas nominis, desiderari poterant aptiora; illa ipsa, ut fertur,
gratia meriti, spes merendi : hinc plebs reclamans, erant quorum ope rex yEgyptius Hierusalem cxpu-
inde nobilitas reluctans, incoeptis obviant; jamque gnaverat; quibus visis, ipse adhuc, lanta suntgau-
Iraerentislaevaedextram exarmant apprehensam. Su- dia, ncc sibi credens, nec oculis, surgit et accedit,
bit revocati officio juvenis, et ipse si fors juvet, gau- palpat, rem perspicit. Ergo heus! heus! o comites!
(!cre dignus : si invideat, flere dignior. Felix ille per huc, huc accurnte, clamat; huc, huc, ingeminat,
omnes ab imo ad supremum gradtts; in summa Deus en plusquam petimus dat: quaesiiinus lignum
operis infelix. Arripuerat enim jam laeva murorum rude, reperimus fabrefactum. Vocati adsunt extem-
apicem, cum adversaritis ensis in eum descendil, ut plo socii, unde gemuerant gaudent, ille gemerrtem
qui bimanus et fulminans modo conscenderat, vix adhuc exercitum, misso nuntio, festinat eonsolari.
descenderc orous g.adio et manu hac fere illo peni- Promulgato pcr populum gaudio, tollitur vox lsetitise
tus potuisset. Refertur itaque in castra medicandus et exsultationis in tabernaculis Francorum, proce-
auriga currus Tancredici, quem Simon tenuit, ma- ditttr sicut in litaniis cantando obviam.
gnis tameu excidit ausis. Neve tacito nomine auda- D CXXI. — Roberlus Flandrigena opificum lutor con-
ciam mililis menttis non remuneret favor, nomen stilulus.
crat juveni Raibaldus, Francia tellus, agnomen Cre- Mox tunc eligitur opcri Flandrigena Robertus opi-
mium, Carnotum nobilis ortus, vires et probitas; ficum lutor, dum ligna csetera fabri quaesita reperis-
hse magnae, major at illa, refertur saucius. Ncmo sent, reperta incidissent, incisa rctulissent. Lucuserat
auiem relati utile duxit supplere vices, quippe gla- in montibus, et montes ab Hierusalem remoti ei quae
dios verens descensores, mille in unum unius as- modo Neapolis, olim Sebasta, ante Sychar dicta
censoris. IUum enim iu angulum tota convenerat est, propiotes, adhuc ignota nostratibus via, nunc
pugna interior, cum lotus reliquae civitatis arabitus celebris ac ferme peregrinantium unica. Uluc prae-
ab cxteriori vacaret sopito similis. Videns fraudata dictus comes solitis comitantibus quasi ducentis
seJulitas defensoribus favere fortunam, oppugna- missus, innumeris hostium millibus exponitur, ante
loribus autem adversarr, scalam refert non modo et retro, dextrorsum et sinistrorsuni circumfusis.
kiutilem, verum et damuosam : si lamen ad singu- Ipse non secus turmas ac tubas quam patriam et ti-
Ijritatcm recurratur excusabilem. biam perhorrescens luce inter per q. . . fabricam.
jacuhbatur feras, nocte cum, fabris in ferina enult-
t07 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 508.
batur. Itaque labor ille et domino erat cum utilitate ,A lae, crates, nexus inconnexi, annecti et erigi sed'
voluptas, ct laborantibus famulis parta sine metu prius transferri indigebant. Ad transferendum ergo
refectio. Utque satis caesi feliciter nemoris, comes nox eligitur, dies crastini jacentia erigit, sparsaque
redit sapienter viam armis prsemuniens, ipse auda • huc illuc membra in suum redintegrat corpus. Trans-
cter cum rctroneis sequens vulgus diligenter in mc- latas quoque machinas mox transposilio sequilur
dio tuelur, per arcus Damasci, per caimas Arabiae, castrorum, ut jam non minus obsessis quam obses-
per pila iEihiopiae inderiinis transmeat; sed audita soribus palam lieret, quoniam murus ille bello fue-
comilem comes nusquam descivisse prosperitas; rit destinatus. Ingravescit itaque civibus malum,
cxitum reditum semper prosecula hymnos et pom- turbalur omnium mens consilii inops, qua praecisus
pam, a compluriniis impetral favorem, kvttdemab fuerat certaminis occursus : fastigiosae moles timo-
omnibus meretur. reni excluscrant. Prselerea partem illam mult» ne-
CXXII. more sollicilus munierat labor, balearibus scilicet
Exstabat medium inter castra, et vallem Josaphat lormenlis ad hostiles assullus : frustra haec autem,
potnerium, qua nullum aplius aut aptum aeque as- quippc amoto hinc et aliorsum adrnoto, ut diclum
sullibus hoslittm, ntillum civibus formidolosius im- est, melu, quod tamen in extremis rebus solalium
minebat: quippe illi.iiscornu murus paulo humilior B 1 restat, machina interior transplantatur, ubi oppo-
erat, turris rara, campus, ut dixi, exler extensior; sita reverberet exteriorem transportatam.
area haee tamen hoste vacabat, stttpor indigenis, at CXXIV. — Aries impellil lurres.
providenlia ducum partem illam supremo bcllo rc- Parali ergo iitrinqtte ad pugnam; alii tremefa-
sarvabat, dum turris lignea strueretur, de cujus ciunt miiros, alii luenliir. Aries suffossor a pede le-
culmine Francorum alae in moenia volarenl. Igitur rebrans turres quassat, niai iuora arietem in collttm
allatse abies, cypressus, ct pinus vcras dissimulant, stiper lapsa. Turris itna et ipsa lignum, urbi con-
ftctas vero assimulant minas : materia scilicet rttdis greditur : sed et volens invitae; ntitans stabili, altera
formam exspectat ad Zephyrum ut formata ad £u- occurrit immobili, altera slat ad occurrentem. At si
rum pugnct. liceat, cedat. Incujusspcctaculi stuporeclcphas.Tic-
CXXIII.—Dira obsidientinm fames; machinw aplatm rilo similandtis rccurrat, quem narrant fabulaejsiib
el mcenibus admotm. aspeclu nitiris trepidare. I ilcrea non cessat claiiior,
Interea vero tum cereris tum unda; inopia, bella non fragor, non vultius: saxa, spicirla, sagittte
quoque, aliud minans, aliud inslans; illud ftiror ulrinqtte volant: scnta, gsicae, cralcs, muri ad iclus
^vjypti, hoc Palaestinus, Arabicus, Damasccmis im- ' rciuugiunt : prae sonitu et jactu, oculi aurcsque non
inaniter scsluabanl; jarn enim fruticati percircumi- " magis suum exercent opus, quam altcmum. Coe-
lum, hasiis et calybe ipsa sua fruge quam germina- ptain lamen niolcs lignea non tardat viani, saltans
verant horrcbant eolles; unde rarissima, imo etiam praeslat ut post obrutam callis barbicanam jam pa-
nulla jam castrensi inediae ceres advena succurrebat. tebal libetior. At nbi eo usque appropiatum est, ut
Quacsilis utcunque vesci, vesccnda vero quaerere alternae cuspidis obvium jam tinnirei ferrum, idcm
extra castra oranino non licebat: ut quae prior ob- qui obslacula prius quasi praeco Graecus mylanys
sederat gens, jam mullo vcrius, quam obsidens, dici clamans domine sequentis removerat, aries conse-
portset obsessa. Unicus ct universus errabat per cutse modo turriculse unicus olrslabal. Procedere
exercitum planctus; frustra Remaniae bella, frustra murorum non perniittebat objcctio : recurrere ma-
Antiochice famem, frustra rcliquos labores superatos china prohibebat subsecuta; dcxtram lsevamque di-
«•sse: quandoquidem tolum jam pelagus perva- verticulo gradienlis natura ncgabat, cuja rcfert
ilalos apprchensi arena littoris nattfragos fecerit: dumtaxat, modo cgredi, rcgredi niodo, digredi nun-
lttgubre igitur, vetumtamen pium, et vel ipsius quam : dedit ergo pceuas Norinainiico torre anibu-
lioslibus rniserabile solalium cerneres : cum, vita stus latera, qttod a comu slrentio ungulae degene-
pe.'Osa, cohors niortem ultro vocaret : fuerat y. ravit segnities : id ipsum prius interior flamma ten-
namque qui conjurato iinpetn lanquam ad uxo- taverat, sed afffucns incendio occurrit unda exterior,
itos sic ad murales ruerenl amplcxtis, qttasi una ille mansit illaesus. En iterum sumpto fulmine Chri-
inens et ratio singulorum haec forct : Osculubor slicolis Mahuniicolac pluunt, ut stillala nocentem
desideratam meam Hierusalem priusquam moriar. amphora potet, qui pritts ulilis pice et sulphure et
Miseri! in quorum oscula rnodo lerrum, modo saxa, face fuerat ustulatus. Experlus est itaque idem bis
interdum sudes perustas omttia necem sttbitain iiiflammalus, bis aquatus, bis Mahummet victum,
osculati pluebaut muri, Ac nec sic quidem coept» bis victorem Christum : et hic quoque elementa
semel potuil terrer» dcvotio: quin ssepius saepiusque actorem cognoverunt suum, ad ejus nutum, alteru-
alii in morte aliorum eosdem repeterent arnplexus. trum victorise permutantia vices;'palefacto aditu,
Jam exierat in Julium labor, a diutini ccrtaminis machina procedit, semel atque iterum saltando
exordio quinquies per septenarium revolutus. Cou- felix, flebilis lerlio, silva recens sub onere fatiscil,
suinmaium csl ppus, lormenla fabrcfacla, cxslruclae obsequio immatura.
iuachinae, parala omnia qttae praesenlis instantia CXXV.—Machinarum effectusartibus eludunt obsessi*
j.ecessitatis postulabai ; adluic lamcti postcs, labii- Qua; vulgo soliva, quasi quia per solum vadM»
559 GESTA TANCREDI. 570
nuncupalur trabs fissa latus alterum enerval, quippe A Ctoria mililise, generis quoque glona clan.
laevo parieti pro fundamento subjecla. Laesa ergo Bernardus, te sancte vocans Valerice patronum,
pedem alterum machina stat immobilis, procedere A quo et cognomen simul, agnomenque trahebat:
invalida, retrocedere indignata, astare contenta. Yos tamcn in muris reperitqne doletque repertos
Ecce iterum dolor et vetus ex usu et novus ex casu : Nobile par fratrum Lettholde, secuteque fratrcm
renovata est desolatio, cicatrix vetus. « Bene, in- Engelberte ortu scansuque secunde priorem :
quiunt; spes quoque lenta fuit; si quidem inviti Qtios scala in muros in scalam Flandria misit:
credidimus, a quo post creditum lsedendi fueramus; Mcenia partiti discurrunt, ille per Eurum,
en exitus quem praesagse ab exordio menles augu- Fratres per Zephyrum : laniant laniataque trudunt :
rabant. » Inter hos tamen gemittis, falcata acie ar- Corpora quaque ruunt, fragor hos sequilur, fragor
matur pertica, ad secandos funes calybs efficax, quo- [illum.
rum nexibus implicitae de muris minabantur trabes. Prima lamen cervix humeros quae caesa reliquit,
Horum igitur excisjonem, illarum mox comitata est Caedifcram sensil dextram : qtise tertia repsit,
solutio, solutionemque ruina : dextimae sinistimav Stabat adhuc truncus, cum jam galeatus ad ima
que turris solatium cessabat, quarum remotiuscu- Deciderat vertex : at mox hunc ille secutus,
lam Tancredus, propiusculam comes Normannus Et csesus calcem est expertus, et integer ensem
fundae balearis turbine dissolvebant. Suapte caursa Sed jam crudescit bellum, jam crebrior arces
sollicitaeacclamantcm non audiebant viciniam. Prae- Irrumpil populus, veterem jam moenia civern
sertim Normannica tam nocentior quo propior, Indignata novo superanle, stupent gravitatem
ideoque odiosior facile jam succubuisset impulsi- Planlae victricis; quod dura quod improba cursus
bus : sed objeclae tormento palese ruiuam differe- Prsegravis inculcel, rapida involct, lionida pulset.
bant; latebanl enim post saccos moenia, ut jani non CXXVII. — Vrbs capitur.
tremerent ad marmor volans. Erant itaque lal.or
mttltus, fruclits minimus, planctus plurimus, risus Ergo fugam trepidi satis aspernata coloni
nullus. Sed qttos ad risum lacrymabilem non mo- Exculiunt tremulas transverso verlice plantas,
veat sacerdos bcllicus, cum fatiscente militia, ille Victori assttltant; admissus victor inerle
delicatus ordo in albis el stolis scalam vehentes, Plebe levat pressos; assultus, praemia, muros,
flentes vehendo gemerent, flendo psallerent; et haec Ascensus avidae graduum penuria gentis
quidem gestalio et opus erat, et sermo, sed sermo Vota morabatur, vicinum lirnen adilur,
magis. Tuncque prae labore militaris lorpebat vir- Frangitur, atque humeris pulsato cardine selis
tus, visu insolito experrecta. Redit ad itiuros, pium C ' Mox
Josaphateae patuerunt robora portse,
illud Kyrie eleison comifans; illud, inquam, ct ab Ergo ubi clauslra patent, cuncta aspirant, nihil oh-
imo pectore egressum, et ad suinmi aures judicis [stat.
eificaciter progressum, Exaudivit enim Doininus Huc, illuc, dexlra, iseva, sursum atque deorsum;
damorem contritorum, neqtte ultra sustinuit peifi- Per sata, per dumos, per tecta, per arva, per hortos
clc.rumblasphemias. Qui divisit mare Rubrum in di- Dissiliunt, inlerficiunt, rapiunt, populantttr.
visioncs, el eduxil Israel per medium ejus : moilo Hic pecus, ille domum; pars aurum, pars orichal-
solatus est desolatos suos, atque ubi jam spes exci- [cum,
deiat vilae, aditum reseravit victoriae : nam mtilta Falsa decepti specie, fulvoque nitore ;
expertis , al frustra caetera : flumina quoque qua li- Plurimus argentum, quidam gemmas, alii ostrtim ;
cet placuit imitari, ut vel sic clamidatam possent Servos nonnulli, cttrsim omnia et omnia raptirn.
arcem exuere. Sitire cruorem arundo solita jam Ut lamen iri vulgo fert fabula, qua sua cuique
flammas. vomit, non jam, inquam, exstingui aut Est prurigo gravis, prior illuc involat unguis.
exstinguere sitiens, sed accendere furens, einittente Sic modo poslhabitis ornalibus ambitiosis,
cornu spicula, tellurem putes versa vice in ccelum jj Quo sua quemque rapit penuria, sistitur illic :
fulminare : ideo ferrum candens aera ab imo in su- Esuriens furno non esurit arina reperto,
blime dissecat, dum pennae subsequenlis remigio Nec sitiens unda sitit aera pecusve reperta.
adjuta flammivoma cuspis paleas simul perfodit et Tecta sttbit laesus, ruitan velamina nudtts;,
accendit, cujus incendii vires ejusdem artis lutcla Ad calices bibulus, ad opes festinat avarus.
non ferens . cedunt flammis qui nec jaculis ante Siernerenobilitas, vulgus spoliare laborat:
eessarant, nec balistis. Vacuos igitur civibus muros, Miies caederubet, dux exhortalur et urget.
scalae hostibus mox replent applicatae : sed et ponlis Hinc ambo validi, comites ambo, ambo Roberti,
instar trajecta palma, cives hostibus continiiat, Hic Normannoruin comes, ille Flandrigenarum,
ligmiii) saxis, murum machinae : hac quoque ope in Duxque Godefridus bello celeberrima virtus,
urbem repit juveiilus avida manibus pedihus a pro- Illinc magnanimus sancti comes ^Egidianus
cellis in portum tranans. E rcgione ruens vicinas scanderat arces,
CXXYI. — Bernurdus Sancti Valerici, Lellhotdus et Et quam Davidicam vocat incola, cinxerat armis,
Engelberlus muros subeunl N.in sirre multorum nece praecipiti refugarum,
Priittus in his stricto juvenis praefulguratensc, Quos fuga de muris ad asylum traxeral arcis.
r-.Ti \n cnnvvmnmi APi>END.II. - MONUM. DE BELl.O SACRO. hll
CXXVUI.— Tancredus. A Hinc revestivit nudos, et pavit egcntes
AtTaticrcdus homo, qui non bomo, sed leo, scd nec Hinc quoque militiaenumerum quam sola voluptas
Os oculosve leo, quiii imo cor ipse leonis, Auxit, el externis sua fulsil signa maniplis. i
Ad majora furit; neuterquod somniet Ajax, Sub gemmis paries, sub gemmis multa columna,
Non Hector, non Hectoreus superalor Achilles Mulla sub argcnto latebat, multa sub auro.
Audeat : hoc facile et pronum Wiscardida ducis lnsignis fabricae decus, ars celebranda perorbem,
Curia tcmplorum, nunc unius ante duorum, Matcries oculis solamen deliciosis.
Nunc tantum domini, prius et doraini et Salomonis : Tanc[uam conspectum fugiens, lucerno;ue perosa
Ilac quidcm adhuc gyral latus, illud et auster ha- Talibus involucris obducla, sub aere lalebat.
[bebat, Reddidit ergodiem, longo jam carcere clausis,
Ilaec spaliosa capax circumdata moenibus altis, Et tenebras passis Tancredi gratia signis :
Carditte tam gemino ferrata fugam atque limorem, Inque vacans aurum esutiens laxavit egcntum;
ILirrorem, et bellum totam imo receperat urbem : Marrnora denudans, et Christi membra reforroans
IIoc adamas ferrum, durum hoc, sed durior ille CXXXI. — Hostes fundit.
Tuncredus pulsat, confringit, conterit, intrat : Porro dispositis quae disponenda fucrunt,
Cujus ad introitum fugit irrevocabile vulgus B Post roirata sacri gemnias, aes, marmora templi :
Et Salomoniacae qtiindeniforum latus aulae A prece devota Tancredus suscitat arma,
Ir.iinipiint; piger cnsecadit, celer cfiugit enscnr, lnvenit obslanles : sed eo penetrante catervas,
Conipos cffugii portam obscrat, obice fulcit, Aut ruit, aul rcftigit, meditim non invenit, hostis
Aut vitse stabilis spcs; aut mora quantula niorlis Jara vacal cxterior, nec scntit praclia carnpus :
Ad Douiini templum vertit sc vertil, et ecce Curritur, c.t caedcmpenelralur ad interiorem,
Limisia signifero palefiunt, culmina signo. Utque patcnt adilus, ttinc quid Tancrede, quid ensis?
CXXIX. — Temptum spoliat. Quid probitas posscs, docucrunt slagna cruoris :
Stabat in excelso simulacrum fusile throno, Ctii narrare vacct per singiila sive peremptae,
Scilicel argentuin gravc, cui vix sena fercndo Sive peremptricis luctus, ac gaudia turbae :
Dcxle a sufficiat fortis, vix dena levando. Tantaque dc tantis orientia commoda damnis.
II,;c iriii Tancredus prospectat,« Proh pudor! inqiiil, Mille inodis, ct millc viis, et mille ruinis.
Quid sibi vult ptaesens, quaestat sublimis imago? Mars freinil : ira furit, gladius voral, occubat ho
Quid sibi vult haec elfigies? quid geinma? quid au- [slis.
[rum? P Eia, sanclc furor, saccr ensis, sancla vorago;
Quid s:.bi vult ostrum? nam geminis totus ct ostro Spargilc, sparginiini gens prava, viri scelerati,
Mahunict rcdimitus erat, radiabat et auro, Sanguinis iiisonlis fusor, sons fundere sanguis •
Forsitan hoc Martis , vel Apollinis est simulacrum : Qui Clirisluni totiens in nieinbris dilacerasti,
Ncnqiiid cnini Christus? non hic insignia Christi, Excipe meinbra vices libi quas rcddunt modo Chri-
Non crux, non scrtum, nosi clavi, non latus hau- [sti.
[stuir. : CXXXII.— Vrbis populslio ; hosles vicli animos
Ergo ncqtichicChristus, qttin pristinus Antichrislus, cotligunl.
Mahummcl pravus, Mahtimmet pcrniciosus : Inlerca belli fremifu resonante per urbem,
0 si liujiis socius nunc affore', illc futurus Convcniunt illuc spe raedrs hic, ille lucelli :
Jam meus hic ambos pes sur-primat Antichristos. Mox alios alios rapiunl sua quemque voluplas.
Proli pudor! arce Dei potitiii' conviva barathri, Ergo calybs, fcrruni, ccdrus, aes, cupressus, clc-
Vcrnaqiie Plutonis, Deus esl operi Salomonis. [ctrtrnr,
Corrual crgo citus, jam dudum corruat istc; Robur portarum, dccor, et Salomoniacarum
Stalne superbus adhuc quasi nos quoque sorpserit Fracla ruunt, lalebras produnt, bcllo patefitint:
[ipse? > D Quid latitasse libi Christi scelerate negator,
Vix jiissiiin fuerat, vidcas jam stare peraclum Qttid prodest divi portas clausisse paiatii?
Milite nil jusso complente libentius isto. Milte licct claudas aditus, lateasque sub ipsis
Abripitur, frahitur, dirumpitttr, oblruncatur. Mille lamen clausis, aditus per mille traheris :
Materia cavum, sed forrna vile metalium, Kcce fugam probitas, audacia nacta timorem;
Ergo dillicltts de vili fit prcciosus. Qtio pecus ore lupi fracto populantur ovili,
CXXX. — Spolia distribuil militim. Strage pari gentem patefactam Gallicus ensis,
Interior paries per circuilum radiabat, Exilis numerus secat inuumerabile vulgus,
Aigcnli lamma quae lata fere cubitalis, His jugulare senes, illis avellere parvos,
Ad spatium longum densa ad quasi pollicis am- Multis cura fuit, gemmatas exuere aures.
[plum, C;ede lamen visa, caesoribus advolat ultor,
Ducebat longos sinuosa per atria gyros, Mox quoque caedendus : numero sine et ordiue
Pondus crat lammae quasi septem millia marcae; [miles
Hoc qunsi segne jaccns et inutile traxil in usum Instar ;tb occulto conciti examinis antro;
Vir sapjxns : hiuc et famulos armavit incrmcs, Quod vel aqua pastor, vel fumo exire coegit
 575 GESTA TANCREDI.
Exsilit, irrumpitque aditus quod cuique repertum, A
Aut frons, aut aures, aut nares, csedit hiulcum.
Sic ubi cognataelatebras solvere ruinae,
Spicula mille volant, et mille volant quasivernse
Grandinis; ira sudes, numerus non colligit enses.
CXXXIH.— Anceps pugna, fugantur fideles. Ebrar-
dus Pusiatensis fugatos revocal.
Gallica strenuitas, ingens et parva, pusillus
Grex, sed grex validus, numero nequit obvia tanto Limina, maceriae, sedes, tabulata, columnae;
Pectora feire diu, cedunt, cedentibus instant
Qui modo cedebant: et quanlum frangere, quan-
[tum
Fracta stibire prius victorem limina juvit,
Tantum praecipites juvat accelerare recursus,
Perque suo patulas pulsu revolare fenestras,
Rurstts et hos illi, rursusque hi, non minus illos,
Hinc illuc agitant, mox illinc huc agitandi :
Sic aliis alii modo cedebant, modo versi
lnstabant, vicibus variis fugiendo fugando
Christicolae Mahummicolas, Mihummrcolarum
Chi isticolas lurmse, bellique erat exitus anceps,
Etvclut alludens Mars, hinc Mars indefavebat,
Multiplicique fuga jam luserat agmen utrumque
Cum landem accurrens vis bellica Pusiatensis
Ebrardus, sic fama refert, unus clypeatus
Partibus in sociis ultro casu exclypeatis,
Unus ad innumeras clypeus stetit, obvius hastas,
i Et tonitru magno, proh Francia! proh fuga tur-
[pis
Prohpudor! exclamat: bellatum venimus, anve
Sallatum ?_certe pueri sic fiugere pugnas
Sunt soliti; solitse plausus celebrare puellae.
Ecce minae totiens inter convivia jactae.
Vosne, viri Franci? sed nec quos dicere Francas : Deus, quibus armata jaculis Arnulfi quasi alterius
Esse mirus digner, trepidas qui frangere caulas
Inclusumque pecus jugulare diu trepidaslis :
Exuite ergo metum, patriasque resumite vircs.
En ego prima feram, me caetera signa sequantur. i ceps sic orditur : « Multa me hortanlur, o Patres!
Sic stimulat frendens, sed agens majoribus urit
Spectantes stimulis, nam protinus obice parmae
Pectora protectus, dextramque exertus et ensem,
U;ius mille viros rnvadit Martius heros :
Voce satis, sed mota magis duce strage juventus,
Seu cunctis idem fremitus, par ira, corunum,
Mens eadem fuerit : sic cursu perpete cuncti,
Hortantique favent, praecurrentemque sequuntur.
CXXXIV. — Horrenda infideiinm slrages.
Infinita licet debellent millia pauci,
Non tamen aut nocet hos nrinor, aut juvat amplior persequitur, saevetyrannidem exercel, in me saevit;
[illos,
Cum damno est numerus, si quidem quo major acer-
[vus,
Qtio magis est densum, tanto plus debile vulgus,
Stipatim fodiunt alios alii, perimuntque,
Et variis vrcihus modo saucia corpora sani,
Et modo duro casu casum est sine vulnere stratos.
Vulnere proslrati vivos necuere necati:
Quo njajor plefciscuraulus, major quoque cladis;
574
j Quippe cadens stantem suflbcat, stansque cadcn-
[tem :
Sic quoque sopitum gladius non praeterit ullum,
Coslas rimatus, per colla, per ilia ductus,
Terga per et ventres, larga sanie oblinit aedes,
Gloria cunctarum quas inundus habet fabricarum,
Fit lacus horrendi, velut aclor obhorreat unde.
Quantus, quantus erat templi stupor ille capacis,
Omnia sanguis erant, nihil exstabat nisi sanguis :
Namque pavimenlum penitus sub strage latebat,
Ut nisi submersus non tangat marmora poples :
Quippe cruor tantus, tanta infkit unda penates :
Quanta nec Emathiam sub Caesare, nec sub Achivc
Marte flrges [f. Phryges], nec sub Mario, Syllave
B
[Latinos
CXXXV.— Tancredus invidenliam incurrit Arnulfi.
Hiijus adversus Tancredum ad proceres oratio.
Sed nec haec tam festa dies norninc careat: ipsa
cst qua illustrat Julius annum, Idus Julium; ipsa cst
in serie feriarum sexta, ab obsidionis exordio in
quadragenis penullima. 0 bealus Idus ac prae cacre-
ris gloriosas! in his si quidem divisi sunt, qui in
orbem terrarum fidei rudimenta spargere jussi sitnt.
Ab iis comit exordium seminis Ecclesioe, in iisdcm
seges rediviva horreum cumulat, ecce in iis pater
ille familias operarios mane misit : ecce in iis ve-
spcri vinea penum replet. 0 igitur merito Iduum Idus
sua gloria meruit indici! 0 Tancrcde, hic quoque
1
p( post vicloriam de victoria fructu certamen, et post
certamen certaminis fructum pacem invenisti! Orta
est enim inter principes adversus Tancredum invi-
dia, qitod uni super omnes cumttlatius abundaverit
Ulyssis facundia virum provocat, intus vocat, pro-
ceres convocat. Consedere duces,surgilque secundus
Ulysses : tum dcfixo paululum in terram vultu, dein-
obsequium meum voluntati vestrae subjicere : inter
quae haec ipsa etiam nuper mihi oblala injuria. Haec
enim me docet quantum distet ab homine homo, bc-
neficus a raptore, ab invasore assertor. \Tos roe dc
humili promovistis, vos dc ignoto celebrem dedi-
slis, vos quasi unum ex vobis, et comparticipcm
I tributorum creaslis, et haec quidem gralia et a pri-
D
sca proavorum liberalitas descendens nova. Vos re-
gius sanguis, o duces! bene a quo fonte decurristis
in me patuit, cui largi, cui divites fuislis; cum vo-
lis parci, vobis pauperes essetis. At Tancredus me
quod communis assensus vester mihi sanxerat, ipse
derogat, ipse tnihi vices pontificis aufcrt, vos dedi-
stis; ipsc me spoliat, vos investistis. Tuemini igitur,
o fortissimr proceres ! jus vestrum, ulciscimini in-
juriam vestram, punite injuriam. Nemo putet meara
esse hanc contumeliam, vestra est, omnium nostra:
mihi quidem res imminuta est, vobis aucla injuii.i,
ad me reduudal damnum, ad vos dedecus : narn q,ii
dispensationem conculcal, iienipe omnino dispewsa,-
575 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 57G
torem damnat : scriptum est cnim : Qui lemnit le-, A et prioris qttidem illius fugae modum haLui dispa-
gem, spernit regem. Cur autem vos non sperneret, rem, at metum eutndcm. Itr qua linter exilis prope
(jtti Deum spernil? cur vobis pareret, qui aris non moenia, praeter navalia, inira littora Maracheae,
parcit? cur vos patitur palliatos, qui templum Do- Tortuosae, Valoniae, Gibelli, tandem Laodiciam me
mini excrustavit? templum, inquam, Domini, non pervexit; ubi vix expositus per mille pericula An-
ab hcri et nudius tertius constructum, nec quolibet tiochiam adii, moras ducum increpui. 0 -adducti
dispcnsante circumactum, non ubivis, non quando, proceres! vos testes habeo, vos adduxi. Exillo usque
non qiiomodo, non a quovis fundatum: haec est in praesens, neque vidit otittm tneum Phoebus, ne-
ctrim domus Domirrifirmiter aedifrcata; ipse Dominus que somnolentiam Phoebe, neque faciem mensa ne-
fundavit eam. Hic ille est locus in quo patriarcha que animus quietem, dum reipublicae inservio, invi-
Jacob vere Dominrrm esse asseruit, quem portam gilo, insenesco, immorior. Multo autem plura prae-
coeli vocavit, ubi scalam ccelos tangentem et angelos missis subdituruseram, opatres, sed prae compendio
ascendentes et desccndentes vidit. Hunc Christus dimissa csetera diem adversario relinqttam. i
Dominus el pracsentatione sui illustravit infans, et CXXXVI. — Respondet Tancredus.
reverentiae zelo mercimoniis ejectis sic extulit ado- Ab his surgit ambiguus, primo utrum scqueretur
lescens : Scriplum esl, domus mea, domus orationis ducem fervorem animi, an judicis favorem : ergo
vocubitur. Longum est enumerare quibus paginae sic incipit [deest Tancredus] : « Scitis, proceres,
vcteris aul novae laudibus hujus sanctse domus cu- studium meum : militia fuit, non persuasio nec lin-
mulalur majestas. Quod st satis, o Marchisida, at- guositas me promovit, sed ensis et lancea : proinde
tendisses, huic saltem pepercisses, quasi in lerris indulgendum mihi fore postulo, si tractus ad lites,
coelo : huic, inquam, unico in terris, si quid terra artis ignotae excessero rationes: si tyro rudis aut
Ciidis sitnile habet, coelorum similiimo. At indul- citra metam pressero aut ultra laxavero habenas.
gcndum est Wiscardidae : secutus est enim palruu. Id opiuor consideravit adversarius : hinc me pro-
suorum vestigia. Qtiis inter amplexus, inter oscula vocandi sumpsit audaciam, qui sicut scorpius.in
compatrem suum a mcenibus rota-dejecit? nempe cauda, ita omnem habet suam militiam in Ungua:
Wiscardus? quis vivus pro mortuo, incolumis pro vae, inquam, vae lingua : a cauda est scorpii. Audi-
tumulando in montem Cassinum perlatus esl ? Uti- stis ipsi, non est externo opus teste, qua vi persua-
que Wiscardus: Quis nepotem suum ad concor- dente genus meum corroserit. Wiscardo secundaeab
diam elicitum, prius calida, mox gelida perfudit? Alexandro audacise detraxit, tanto principi homo de
Idem Wiscardus : qui tamen fertur ecclesiarum Q cujus sobole quispiam principem non vidit. Wiscardi
fundator, non subversor : nec denudasse, at mul- acta nota sunt orbi, non est qui possit detrahere,
tas ornasse. Papae! o Wiscardida, nescicbas me nisi qui semper studuit candidum in nigra, nigrum
doraus Dei minislrum! an prudens, sciens, con- in candida colorare : quid quod in opibus opitulari,
tempto me conculcato jure, prolato scelere san- et poslponerent necessitati delicias, auro vitam re-
ctuarium profanasti? si ignoranter peccatum est; dimere, gemmis couculcare hostes ? de argento mi-
cur post notiliam non est ad veniam recursum ? liles creare iste pervertendo et depravando vocat eo
Quod si peccavit industria ; cur jam cessat rapina ? clesias excrustare ? Nonne hic esl, qui sermocinarr
Adhuc restant ecclesiae, adhucin altaribus gemmae; per parochias solet, clamans : Dicite, pontifices, in
quin, irrue, rape, ejice ministros, sttccede ejectis, sancto quid faciat aurum ? nempe ob reipublicse tu-
sileat Arnulfus, suadeat Tancrcdus. At vos, o pro- telam, ob infidelitatem debellandam, urgente pcri-
ceres ! si quid bene merui, vobiscum laboravi, nun- culo, instanle bello, necessitate coactus, aesvacans
quam dcserui. Ab ipso bellorum primordio Nicaea *et quasi dormiens excitavi, ut qui servierat fulgens,
vigilantiam meam sensit, ubi, me increpante pigri- • eidem melius serviret bellans; non inde cudi mure-
tiam, strenuitas fervebat; hortante juvenes, sene- nulas neptibus meis gratiosus, res tantum transtuli,
ctus juvenebalur ; sopitas excilante fundas, mcenia D non consumpsi. Promovi ut fructum multiplicent.
tremebant. Mox in valle Dorecil circumsepli ab ho- quasi non sensissent motum, non surgerent in au-
6tibus, mortcm ante oculos videntes, de vita diffide- gmentum. Seminavi ut metam, post messem credi-
bamus ; ubi lamen neque mentem confudit timor, tori meo decuplum persolvam. Verum nec erit Ar-
neque fraus consilio adfuit, neque abfuit labori nulf.is, nec qui tot redimat neptes templi claviger,
cffectus. Mitlendum esse ad socios, ignaris nuntian- cuin thesauros ejus gazis cumulabo : interim etiam
dum, diffusos aggregandos memini; ego consului, ungues tentabo arcere, neque dum Hierosolymis mi-
ego implen. Non fraudulenter alienos humeros litabit Tancredus, templum Domini spoliabit Arnul-
onere gravavi, quod mei recusarerrt, uno comitatus fus. Animadverlite, o proceres! quaenam est, sinon
Aclrate, et ipso sicut imbellr sic inermi. Per millia haec iujuria. Nobis adhuc forinsecus extorribus htrnc
hostium aufugi, intinitis seqtienlibus evasi, eventum ipsum judicem elegi, super hac qusestione consulm',
nunliavi, victoriam adduxi, vici. Antiochiae quis fue- suum ne singulorum quod quisque occuparet, swe
De-
rim, testis est hostis. Diutinum agonem illum haec domus sive curia foret: ab interrogato sic accepL
non expltcet dics : ut de Marra quoque prope re- cretum est, inquit, atqueuniversalitersancitqm.iilsuo.
demuta silcam, rcdcat in iiieinoriam sallem Aichas, juricurquc,quodcunquesit, reHnquendumforCjCajos.
577 GESTA TANCREDI. 578
post ingressum urbis primus fieret occupalor. Hsec A vidit victores. Turbaverat enim regem Mcmpbios
forsitan ipse praeleriisseputat: ego praesentia habeo, Hierusalem capfa, hinc lota fremens jEgyptus equi-
non exciderunl, slantfixa. Pudeat judicem in dies lum trccentis millibus sexagena cumulaverat, tni-
mutare sententias, nedum quod heri sanxerit, hodie seratque bellatum peditum numerus sicut maris
negel, el angtii lubrico conformeturelProthco. Nant aicna. At ubi de adventu belloruni nuntiatum est
quo teneam modo mutantem Prothea vultus. Quod Fiancis ; illi velut a fame ad epulas occurrunt, fun-
si fortasse primos aditus sibi usutpat, in hac quo- dunt nostri quod diclum est, et ubi diclum est,
que parte victus succumbit; testatur ei forsitan mi- patici multos : quo autem ordine , urgens
lesunus, sed exercilus mihi: qui audierit, sed mille qui jubet prseleriri Tancredus : indulget lamen Asca-
viderunt. Ego primus irrtii, ptimus portas fregi, quo lonilas post victoriam vexillo comitis Raimundi
sequi non auderet, ego praecessi, quos nec a lergo clalo, seque suasque turressubstringeremancipatos;
speclare, ego a fronte debellavi. At fugas suas nobis eo namque praeside, Davidica tulorcs suos immise-
jactat, periculis consuluisse, suggessisse de nuntio, rat illacsos, ex quo hujus viri fides in populo illo
demum nuntiasse. Quis adcostolidus, o proceres ! ut magna celebrabatur. Secl exorla in magislratu de
ex his ejus formidiiiem non perpendat ? Nempe a pe- magistralti lite; quod sortito rcgnum Godefrido
riculo uspiam mitti, hoc est abesse a periculo etlibe- " Raimundus nollet suffragari: urbs neophyla ad ido-
rari. Quid quod et persuasit, el se ingessit, et ultro latriam redit, spretis coiniti sinrul cl jugo regis et
abscessit ? Nimirum ex his colligitur quod aufugit: siibjugalorunr habcnis, quod nefas quidein expiari
neque enim hsec abscessio, sed vero nomine fuga non habel; licet cumctcm niulla jam clarificent
dicendaest. Justehoc vocabulum jaclantiaec,jusiit- probe gcsla, et niancanl clariora ; superba vanaque
lercidit; cujus tota rntenlio, ardor unicus, sola sitis inclignaloris conlcmplio praesens tolum dclurpal co-
fuga fuerit. Sed excusatus abit proplcr suos qtios milem el prselerilum et ftittirum. Hcu miser! nescis,
enumerat, quibus occunit mctus : altendat qttid heu miscr ! qttae vincula, quas slrages innoccnliae
ista sonant; millc modos inter lethi mors illa ti- struis, dum slragis vinculorumquc inslrumentum
morl qUa limidi ccepere mori. Pudet me, o patres, Ascalonam solvis, noccntem non prcmis, jugtmi de-
liujus certaminis ; ad quod tamen, ne sibi impulct, trabis. Mcestissiina haec luae'indignationis dics inli-
non me coegit adversarius; reverentiae vestrae ascri- nitam ad posleros perniciein Iransmillit.
bat, ea me imoulit. Jam ergo fatiscenli equo lora CXXXIX. — Tancredus oppidum Bezan tnunit.
supprimam; quid de peracto cursu debeatur, vos At Tancredus sempcr se transicns, sempcr de
discernite. i « bono melior, semper Deo subliniante humilior:
CXXXYII. — Senlenlia procerum. quamvis opum adeptione lcmplalium prae caeleris
Cumque haecverborum in auribus principum con- abundet; sub rege tamen novo militat, necjugum
sonuisset dissonantia: ipsi jam ad aequitalem re- riidiguans, nec solitudincm expavesccns : in id enim
spondentis aequanimes redditi; sopita invidia, ju- summe miles militem redegerat haerentem abiens;
stitiam scrutantur. Medium quodclam inveniunt, ut congregatis omnibus, vix ducentae loricae Hieru-
quo nec frustra declamaverit Arnulphus, nec para- salem luerenlur. E quibus Wiscardides circitcr
tis proprio sangttihe opibus frustretur Tancredus. octoginta sibi ascitis , uberes praedas et freqiienles
Judicant ubera non debere relinqui arida, quae tan- undique corradebat, praedones ab urbe vigilanler
tum laclis effudCrint, cum prsesertim Tancredi libe- arcebat, dilator civium, boslium pauperator. Ea ni-
ralitas aliis non desit ecclesiis : hanc praecipue quae mirum sollicitudo virum impulit ad munimcn op-
indignum ditavit, debet et ipse versa vice foyere in- pidi quod nunc Bezan, olim Bezamis legimus appel-
dignam. Quid plura? septingentis templum redonat latum. Locus ille ab Hierusalem remotus, nonsaxo,
marchis consilio principum Marchisides, non invi- non palO, non aggere munitus : squalore suo ter-
tus: hoc medio conjunguntur qui abjuncti fuerant rebat indigenas, advenis nihil blandus. Nam praeter
viri: ambo conspicui, ambo ab humili potentcs, D ! caetera, popult frequentta circumfusi jam obsidebat
ambo omnium invidia, cum neuter nisi forte alte- innocuum, nocentem obsessura mullo frequenlior.
rUtrum invideret. De quibus simile illi quod de He- VerUm id ipsum providerat audacia viri, et quem-
ctore et JErixa edidit Mantuanus, confidenfer et admodum venator nemus, aut dumeta auceps, no-
ipse protulerim. verat unde major praedaecopia deberet avelli. Igitur
Si duo pralerea mistsset Gallica lales Bezan vallo utcunque circumducto vestitum, caetera
Terraviros, per circuitum municipia spolial, arata disjungit, ju-
jam dudum Gallos habuissent reges Memphis et Ba- gum a bove ad rusticum transferl, claudit merci-
bylon : lanta eniluit virtus in hoc facundiae, in illo bus vias. urbibus portas. Quibus plagis Caiphas
audaciae, in utroque liberalitatis, discretionis, sol- afflicta, quamvis mari et turribus septa civitas, fa-
licitudinis, justitiae, prudentise. tiscit tamen: prinro quidem tormentis balearibus
CXXXVin. — Franci sub Ascalone victores. obruta, mox per funcs, perpontes,per scalas immis-
Jam transierant post praedicta duae, et ab eadem sos mucrones passa.
quarta parasceve fulgebal, illa quoque geminavit CXL. —Boamundus et Balduinus Jerusatem pergunt.
laetitiam: quippe'stib Ascalonae moenibus Franeos His diebus Boamundus et Baldoynus Gottifredi
579 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 580
regis fratcr, de quo supradictum est, votum eundi A CXLII.— Godefridi regis obitus.
Jeriisalem complere cupientes, cum non parva mi- Sequitur e vestigio miserrimus casus, quo Jeru-
litum manu iter arripiunt : qui dum per vallem Ca- salem uon minori luctu affligebatur. Nam Gottifre-
melae et Damasci viciniam, nec non per Caesaream dus, rex optimus el timens Deum, capto mox Boa-
Philippi incederent, mirabile dictu per medios ho- mundo ex hac luce migravit. Erat enim jam annus
stes, qui circumquaque exploraturi discurrebant, unus evolutus ex quo regnare coeperat, cum ad
liberi transierunt: erat autem quadragesimalis diei obitum pervenisset. Qui tamen antequam praesenti
tempus. Qui cum Jerusalem properassent, gaudia ltice caruisset, dum corporis iufirmitate teneretur,
ibi paschalia cum rege Goltifredo celebrarunt. Quo ad se patriarcham Daybertum atque Arnulfum, cae-
videlicet tcmpore Daybertus Pisanorum episcopus terosque accersiri jubet, quibus ille : i Ecce, inquit,
vir in littcris potenlissimus atque eloquentissimus; viam universae terrae ingredior. Modo ergo adbttc me
qui in multis navibus Joppem aggressus fuerat, vivente consilium inter vos habeatur, et quis vice
eodem Boamundo juvante, in patriarchatum Jetu- mei in Jerusalem regnare debeat praevideatur. i At
salem sublimatur. Arnulfus autem magnae indolis illi respondentes : « Nos, inquiunt, roagis hoc in
vir, quanquam dignilatis hujus electione donalus tua providentia ponimus, et quem nobis ad hoc
fuerat, lamen libentissime annuit, sperans Chrislia- JJ ipsum elegeris, ei procul dubio subdemur. » At
nitatcm ibi magis in illo quam in se profuturam. ille : i Si, inquit, in mea dispositione statuilur,
Ordinantur ibi quatuor episcopi, scilicet Roggerius Balduinum fratrem meurn ad hoc culmen suscipien-
Tharsi, MamystaeBartholomeus, Bemardus Artasii, dum idoneum judico. > At illi Balduinum audientes,
Benedictus Edessse, qui cum Boamundoet Baldoyno continuo unanimiter consentiunt, laudant, eique ju-
io presbyteratus oflicio positi venerant. Expleta rejurando frdelitate flrmata subduntur; quoniam
itaquc solemnitate paschali, Boamundus cura tribus illtim virum liberalem pecuniae, studiosum militiae,
suis patribus revertitur, reddens singulis civitatibus affatu humilem, magnanimitate sublimem cogno-
praesules suos. Baldoynua quoque cum suo archi- verant. Haec quippe omnia natura ipsa, ut ita di-
episcopo Benedicto Edessam, cujus ipse comitatum camus, in eo manu propria exsculpserat. Erat
lenebat, rediit. enim ille, sicut superius dictum est, iu Rages quae
et Edessa dicitur, dux constitutus ibique tunc mo-
XLI. — Vrbem Melctaniam ab obsidione tiberat Boa- raoalur.
mttndus. Prmlio commisso a Turcis captus abdu-
cilur.
CXLIII.—Baldmnus succedit Godefrido in regno Je-
Anliochim sufficitur Tancredus, qui
Nec mora Boamundus ipse, cum audisset a rela- j rosolymilano;
Mamystam, Adanam et Tarsum sibi subjicit.
toribus , urbero Mclelaniam Turcorum armis circum-
datamesse, quaedecem dieruntitinereautplusabAn- Sed interim sepulto ante Golgotha rege praescri-
liochia distabat; coacto in ununt exercilu, ad liberan- pto, rnittitur Edessam nuntius, cujus accitu Bal-
dttm eam ire conalur. Verum Turci cognoscentes duinus Jerosolymam veniat, germani sceptro suc-
illum jam in proximo adesse, obsidionem ex indu- cessor creandus; idque magnae dissensionis el belli
stria dimiltenles, ut eorum cst consuetudo, reces- fiammam suscitasset : sed eadem qua Balduinus
serunt. Magis enim ipsi ad tempus vel horatn terga accersitus necessitate, vbcati ad regimen Antiochiae
vertendo, quam accedendo praevalent.Namelfugien- Tancredi abscessus litem praecidit. Substiluti ergo
do spicula ejiciunt, seseque insequentes vulnerant. haeredes, Jerosolymis Balduinus, Tancredus Antio-
Boamundus ergo cum civitati appropinquans Tur- chiae, certatim ad famam currunt; tum ne a "senio-
corurm aciem non reperisset, consullum est sibi a rum virtute degeneret junior, ttim alter alterius
suis quatenus urbem ingressus paululum ibi prius invidia suecensi. Praeterea Marchisidam urget su-
requiesceret; ac sic postea quiete refotis viribus specta dignitas, quod magis hospes, quam princeps
suis, eonlra Turcos ad debeUandum exiret. Qui non D ] ipse sibi videtur: unde tanto experrectiorem esse
credidit corum consiliis, sed ex stulta audacia im- eum oportuit, quo suspectior erat brevitas princi-
moderanter praesumens, absit, inquit, utBoamundus patus sub Boamundi redilum finem exspcctans.
quod nunquam fecisse meminit, modo facturus sit; His exercitus curis prrmo Balduinum a se extermi-
hoc enim faciunt vulpes, quse mox ubi latrantes nat, qui inter Antiochenos potentior, jugum novum
cancs audierint, latcbras quaerentes absconduntur. indignabatur. Is sub Boamundo militiae principatum
Ivit igilur post Turcos, eosque inveniens, cum eis obliiiuerat : sed jam erexerant ejus animos par-
praclium, quod ulinam nunquam tniisset, mox in- lim, ut fieri solet, princeps novus, partim tradita
choavit. Cumque hi el illi simul praeliarentur, Boa- sibi ad regendum Edessa. Quo expleto, mox ad
tiiundtis retinetur, ligatur, Mahummicolis magnum ampliandos fines animum Tancredus intendit, quos
gaudium, vae miserabile Christianis facturus. Qui paulo ante, Boamundo regnante, Graeci contraxe-
deinde in Romaniam ad Anismam regem vinculis rant. Igitur Mamystam, Adanam, Tha/sum, brevi,
mancipandus perducitur : de cujus post captione sed acri molimine debellat, secundoque suis le-
Antiochia misera facta ita manebat, ut non esset gibus subjicit, praedecessoris incuriae primitus ela-
qui adjuvaret eam, neque consolaretur. psas.
 581 GESTA TANCREDL S82
'CXLIV. —Laodhiam expugnat. A dum portas frangunt, ;ipsa quoque nunc dissiliunt,
Inde revertens Laodiciam lotis viribus aggredi- nunc franguntur.
tttr :scd naturae praesidio mtinila, viro obstitit, cui CXLV. — Raimundus comes
Tripolim obsidet; auxi-
nec ferrum, nec calybs, nec marmor, nec prorsus lium ab imperatore deposcit; captus Antkchiam
honiinum labor norant obsistere, Urbs ea, sicut cum opibus ducitur.
hodie ex ruinis ipsius deprehendere est, quondam Sed dum sic pugnatur annus transit, in quo ta-
nobilis, ecclesias, populum, opes, turres, palatia, men aliquando Raimundus comcs Graecis opitulari
theatra, et hujusmodi quae habent aliae, inter alias volens, repellitur : aliqttando Turci principes di-
cuncta habuit praeclara. Excipio Antiochiam, nulla sperguntur. Postremo laboranti Hierusalem stre
per circuitum urbs tanta priscae nobilitatis rescrvat nuissimc subvenitur. Haec unus omnia operatus
insignia. Columnarum ordo multiplex, aqua? per est, sic lamen ut obsidionem non solveret Tancre-
abrupta ductus, turrium ad astra eductio, eflrgies dus, illa semper incolurai. Ipse Persas, ipse ^Egy-
pcr compita excubantes, omnia pretiosa, ars et ma- plios, ipse Provincialeni, ut diximus, comitem de-
teria de praeterita praesenti, de integra dirutac, de bellavit. Comes ille mirse audaciae vir Tripolim
popttlosa desertae testimonium perhibcnt, ulpoie obsidebat, tot millia unus circiter 400 partim pedi-
post tot soles, posl tot grandines, opus adhuc insi- B tes partim milites babens Christianos. Eo frctus
gne. Hujus longitudinem terminant ad ortum lu- numero, colliculum urbi vicinum muro et turribus
mulus, ad occasum mare : latitudinem hinc inde munire coepit, qucm eliam montem peregrinum,
planities : per circuitum aut murus aut ruina : in- urbana quadam comitate, quod commune erat, sibi
finitas populi nil reformidans, ipsa caeteris gcntibus mihime usurpans nuncupavit. Ulic residens, urbem
formido : suo tempore multo aggere includi spre- proximam crebris assultibus infestabat, nec minus
vit, pattco munimine contenta. Sed redeo ad tumu- urbani novum illud municipium pene diruebant.
lum, quod jam solura adversus hostes supererat Perquam rarissimus fulgebat dies qui scquestrasi
munimen. Ille arduus atque in vertice spatiosior planitiem utroque, sive alterutro sanguine consper-
cives receperat, qui dimissa planitie, illuc confuge- sam non videret. Adeo multitudinis opes alios, alios
rant bellici fremitus terrore perculsi. Arduitas ipsa paucitas inops ad bellum stimulabat : quoniara ubi
vel sine muro repelleret obsessores : quo tamen rarus est bellator, ipsa sua raritas animos accen-
coronata, duplex robur adversariis objicit, hinc dit : ubi multus, dispcndia cruoris facile tolerantur,
artis, hinc naturse. His confisi claustris Grseci Tan- fitque voluptati horror hellicus. Sic recalcitrando
credum exspeclant adventantem: at princeps hellum ( castrum, et civitas, diminutio popelli sui Raimun-
et sciens et siliens, aliquot praemiltit cursores, qui dum terret : eadem ipsum transfrelare atque a
smt elicitos capiant, aut cliciaut capiendos. Graeci Grseco imperatore auxilium implorare compeMit.
vero, ul semper vigilantissrmi, adversus haec prae- Fert sccum apocrypham illam cuspidem, cujussupra
cavent : quatenus nec deprehendantur vagi, ncc mentio facta, inventorcm suum per flammas tempo-
exeant provocati. Dementise ascribunt portas egre- rales ad aeternas transmisit; hanc, inquam, secnm
di : qui cum de turribus exclusos aspiciunt, inclusi asportat Alexio mtmus. Remuneratur el ipse sum-
tremunt. Ab hoc ipso princeps argumentum timoris mopere, gratus quidem quod sua, longe autem gra-
accipit; et, < Io! comites, exclamat : aggrediamur tior qttod seipsum oblulerit : cttndo namque Jerusa-
ovile hoc; videtis arduum, scitote vacuum. Plenum lem iiivilattis nescivit snpplicare, redux supplicat;
est opibus, at sine viribus. Nulla est prorsus auda- inde, quanto anle fuerat surdior rogatus; lanto post
cia mililis, qui non erubcscit includi portis. Con- fit exaudilior, rogans. Cumulal gratia concors
scendamus aggerem, murus, dico, aut securibus odium Antiochia tam huic, quam illi inimica. Re-
cedal, aut scalis. » Jubet princeps, accelerat miles, mittitur ergo cum magnis, ut dixi, mtineiibus ad
curritur ad muros : malleus, ligo, securis, et hoc expugnandum hostem amborum Marchisidam. Deli-
omne genus ad porlas fremit: illse quamvis dupli- j) berant mtra homines : judicat qui sedet supcr Che-
ces, quamvis ferreae, non ferunt : tremunt quasi rubim in ccelo Deus. Mittis Alexi Tancredo gazas,
simplices ac viminese. Videns civitas ferrum, mar- dum Raimundi biremes, donis tuis refertae pene
mora caedere ictibus; quin ipsam strenuitati natu- submerguntur; quae felictbus tamen auspiciis mul-
ram, difflsa claustris, ad arma vertilur. Molem ta infelicitatis loca praeterlapsae in hostilem fiscum
saxeam de turribus pluit, nullum teli genus jactu ad portum Tharso proximum deferuntur : nothis
vacat, nemo intra mcenia otiosus. Expulerat pavo- agitatae furentibus, inimicorum manus nequeunt
rem hostis necis pavor; dumque effectus instat declinare. Volante autem ad aures principis faina,
propior, efficacius repellitur causa efficiens. Prae- praecipitur comitem Graecasque opes Antiochiam
terea commoditas ipsa populum invitat: quippe de duci; eum, ad servandum; eas, ad spargendum.
turribus saxa dcmittere pronum est cuivis aetali ac Nec tamen diu tenetur quidquid jubetur, abjurat ct
sexui. Sagiltse contra ad turres volant, quibus saepe jurat. Sicque adjuratoclaustra panduntur, alioquin
aut effoditur oculus, aul perfoditur manus. His de- vita comite servando claudenda. Volvuntur cKtera
cernitur vicibus; donec exhaustse tam vires, quam fortunae nntii, fil modo quispiam de paupere dives,
pharetrse refrci poslulant: praesertim ferrum calybs item pauper de divite
B83 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO 5S4
CXLVI. — Laodicia anno et semis expugnata A Ciliciam confugiens, ubi ad Tancredum pervenit,
capitur. Tancredum invenit. Omnium enim bonorum opu-
At Tancrcdus semper in eodem agone permanet, lentia cumulatur susceptus, qui omniuin suscipitur
ob- egenus : exin confortatus, ad montem peregrinnm
quod semel ccepit nunquam deserit. Laodiciam
sidct, nec nisi captam dimissurus. Jam tamen an- transil, illic qui Jerusalem eant, a comite accipit
nua; ac pene semis morarum tfedere coeperat: cum comitatum. Ea tempestate Boamundi redemptio sol-
Deus artem qua posset capi civitas inspiravit. As- licitat populum, praecipue Balduinum comitem, qui
sueverant clausi insidiari clausoribus, et dum in Tancredi praecipuus erat inimicus. Is monendo ,
meridie foris dormirettir : aliquando cum impetu spondendo, increpando, Antiochenos pulsat, ut car-
de intus erumpebant : ut non sine caede et rapina cerem Boamundo aperiant. Bernardus quoque pa-
somni rumpercntur. Clamore facto exciti Franci triarcha rccens summopere nilitttr, qtiasi retribucns
armabantur; Laodicenses interim re peracta illaesi qttod cum de ipso carcere sublimaverit Boamundus :
mlibant: ila scmcl, secundo, lerlio quoqne exer- ncc Tancredus tamen huic studio obviat, licet Boa-
citum fallenles, ipsos se fallcndi viam ostcnderunt : mundi redditio prosperitati ejus obviatura vidcalur.
quouiam ubi ssepius nec dissitniliter idem iteratur, B Parlim his, partim illis aspernantibus : Boamundus
Tancredtts ul arle arlem deludat, insidiis insidias revcrlilur decem miriadibus Michelatorum (6) vix
rcpondit. Praecipit tentorium construi, cujus capa- redemplus. Reddit ei Tancredus quod acccperat, et
chali par nullum anle visum fucrat nec auditum : quod non aeeepcrat: alterum quitlcm libens, atque
quscritur qttoque pintts altissima lanto oneri co- alterum coactus. Laodiciam, Mamistam, Adanam,
lumna suslinendo. Dixit, et facta sunt. Igitur arbor, Tharsum proprio sudore partas, reddere cogitur,
sinus spatiosi per gyrum explicanlur, funcs, laquci alioquin catenis et ferro mancipandus. Sic bonis
telas el coronant el lendunl. Putant qui vident su- omnibus, socia etiam militia nudato, vix tandem
pcrbe actuin, uti solent, ob fastum sublimare pala- oppidula duo sttpplici suppletilur.
tia in urbibus urbani. At Tancrcdus in ortu lucifcri CXLYIII. —Bellum movenlAssyrii, Edessam circutn-
militiam vocat, ct eam sub umbraculo stipat equis dnnt, prwlium commillunl.
insidiantes, ubi opus fuerit, nihil cunctaturos, qui- Inlerca bellum movent Assyrii, vicinamqueinfinita
bus ncc calcar dcerat ad bcllandtim. Sole autcm multitudine Edessam circurodant. Volal Anliochiam
orto partcm non moJicam exercitus in oculis ho- rumor : Boamundus opem ferre oralus non differt:
stittiii fruinentatum millil, reliqui sumplo cibo so- transit Euplrraten, palriarcha cum eo et Tancredus,
pori vacare simulaiites, spem rapinaeatqueopporlu- Q Goscelinus quoque, qui lunc temporis urbem regebat
nilatem spectatoribus promillunt. Videntes oppi- Maresium, et ipse transit, secum ducens quidqnid
daniallum omnia teneresileutium, sperant quoqtio- virium habet. Turci adventu Boamundi audito,
modo consueverant litrbare exerciutiii, cclcriqtte Edessam dimittunt., abscedttnt paululum Marlis
rcditu improvisae tarditatem evadere ullionis. Egre- avidi, sed dissimulantes : ea quippe astutia fugam
diuutur ergo certalim currcnles ad spolia, alii aliis simulanl, ut fallant advenas inconsulte secuturos :
praecursum invidentes. Paucis maneutibus fere ut hi per nota ad tuta deveniant, illi ad periculum
exeunt omnes, adeo incautos fallebat opportunitas per ignota; ut hi ad panem, illi ad famein; ut hi ad
simulata : currunt ad praedam et indulgetur : one- armorum sttpplementa, illi ad detrinienia. Sic paula-
ralis jamque ad porlas rcgredientibus, inlercurri- tim triduo ultra Carras urbem elicicndo, alii fallunt,
tur. Nam qui obumbrati et parati exspectant, con- atque alii falluntur : do'nec ad flumen Chobar veni-
festim via patefacla accelerant, porlis opposili, re- tur et transitur. Illi urbi belli dilalio Turcis jam
ditum excltidunt. Tancredus super exclusos irruit, sufficil.; fugae obmissa simulatione, bellum cient,
sine cunctalione aut capiuntur, aut necanlur. Per- bellum voce, bellum manu excrcent: consumnu-
territi itaque reliqui cuslodes et paucissimi facti, tum esse de nostris putant, quasi transgressis flu-
neque nntris, neque sibi confidunt: petunt ultro D [ vium erepta sit fttgac libertas, faiigatis ex itinere vi-
pacem, rescranda offeruntclaustra, ad ingressum in- res. Nec longe a vcro pulandum est: sic est actum.
vitant, tuti commercio egressus. Placet principi, Christiani ternis agmiuibus incedebanl, Boamundus
sicque posl labores diutinos, quictis domum Antio- dextra : sinislra et parte et sorle comcs Balduinus;
chiam rcvisit. ambo inermes, indeparati, improvidi. Tancrcdus in
CXLYII.— Archiepiscopus Mediolanensiscum comile medio paratus, providus, armatus; Turci antece-
Piclavensi contra Danisman superalur; redimilur debant pon longe quasi praevii, prope habenles ex-
Boamundus. cubias quae slatum omnem Francorum nuntiarcnt.
Tunc temporis Anselmus Mediolanensis archiepi- Lucis auadrans supererat, transierat dodrans, cum
scopus, Willelmusque comes Pictaviensis cOntra Franci castrametari incoeperant in ordine praescri-
Danisman in Rotnania praeliati, arcliiepiscopus in- pto. Ergo ubi quis paratus, quis non, ab explorato-
terimilur : comes vero vix Turcorum manus evasit ribus Turci agnoscunt ; repente convcrsi, armatum
fuga lapsus; tandem vero pauper, inops, nudus ad Tancredum declinantes, hinc Boamundi, inde Bal-
((i) Genus aureorum ttinc in publicis commerciis celebre, a quodam imperatore Constantinopolitano,
Michaele nomine
585 GESTA TANCREDf. 586
duini exercitum perturbant: nctitri legmina induere A ctis cnsihus, arcubusqttelntenlis iiifinitos viderc vi«-
licet, nudo capite pugnant et pectore. Antiocheni debatur. Quam lurbatus erat a limore oculus ejtts,
resistere nituntur, nudi nequcunt, csistris exccdere non miiius interiorc exterior! lgitur consorles fugas
coguntur. Illic hostibus circa sarcinas ambitiosam- rogans rogat : i Audile, filii, audite patrein, absci-
que suppellectUemoccupatis, nostri respiranl: sero diie hoe quod a puppi pendet remigium, non modo
qua licet, bello se aplantes, rerum danino salvant cursum non moderans, verum ctiam tenens; absci-
corpora, eas amittere lucrifacere vocant. dite, inquam, non crubesco in tempestale hac ju-
CXLIX. — Captivus ducilur Balduittus et Benedictus menti tergum prcniere dectirtati, dummodo levati ;
archiepiscopusqui a Tancredo liberatur. abscidite, sic peccata vcstra Dcus abscidat, ego au-
At Edessani subito pereunt, nec sua, nec se tueri fem abscissoris omnia absolvo. » Mulli obseratis
licet; capitur Balduinus , vinctusque abducilur ; auribus ttanseunt, tinior caccusaures obserabat, ne
Bencdictus quoque infclix archiepiscoptts capttis minis alium miserebat, adeo sua singuli affligcban-
Vrahebatur, imposila humeris gcminorum sarcina tur miseria : jam rauscerat clamando, cum a milile
clavcngorum. Is cum antc aciem Tancredi dttccrc- confuga, tandem rcmedium accipit, remissionis ta-
tur : Tancrcdc! Tancrede! fer opem exclamat, mo- men praescriptse commercio. Absolvuntur scilicct
veat tc miseri paena Bencdicti. Auditus est clamor, " duo in facto uno : miles a noxa, jttmeiituni a cauda;
atque ubi, cujus esset, Marchisides agnovit; illico miles dum caudam melil, in benedictionibtis semi-
incurrit, liberat ac reducit, liberatum multo resti- uat, mclit quoquc dc bcnediclioitihus : dum ci pa-
luit, propter se dicit assistcre, trementem solalur, triarcha ore ct corde et dcxtra benedicit. Mcssor
praescnle sc docel nihil csse liniendum. Dehiuc ar- itaque cum siinul et caudam et bencdiclioncin nics-
dcnti hoslesaggredi, vesper obslat, mililiscquedehor- suissel, ad usque Edessam exindc sociat, cum co
tatio, noctis viciiiiain adcsse objiciens: eadcm obje- currit cui facultatem currendi reddiderat ereplam.
ctio Boamuudum tenet; placet in crastinum bcllum CLl. — Servanda dalur Edessa Tancredo; hostes,
differre. Intcrea noctis caligo orbem involvit, dispo- eaplis vicinis oppidis, Arthasium ingredinntur.
sitis excubiis, prineipcs corpora dant sopori; at Poptiltis quoqtie reliquus illuc conveniunt, ct qni
vulgus, ct quos non alebat ctiria , fugae invigi- primatum oblincbanl, postreroi. Illic etiam confc-
lant (7), visam sorlem visuros se die crastini for- runt qucm Balduino debeant creare successorein,
miJantes. qtti sttae tantae molis pondera valeat sustinere.
CL. — Chrisliani fugam capiunl. Tancredus cligiltir dignus, ipse manet et regit:
Obstabat fluvius reditui, unuro duntaxat habens .-, Boamundiis vero Antiochiam remeat. lgilur divul-
vadum, reliqui cursus ripas promincnlia sua imper- galo per urbes (initimas Francorum damno, Cylices,
vias, illatn quasi portam unicam vigiles observa- Syri, Pliflgnices cxsultant, subacti pariter atque
bant : ne per eam gcnti exlcrritae refugium patc- siibigendi. Hi metum de corde cxcutiunt, illi de vcr-
ret. Igitur tentatores fugae cluin pauei sunt, vado tice jttgum. Tharsum, Adana, Mamisla in jtts suum
arcenlur : ubi inulti, ncqueuiU arceri. Contemnitui' rcvertuntur, Graccossuscipiunt, nostraics cxtruJunt.
cdictum principis, ubi populum conltirbal formido Ttirci ingrcdiunlur Arlhasiuni, totam usque pontem
mortis : rtimpunturque claustra prohibila , cum Far/«r viciniam populanltir. Poslremo navesGraecae
mulliplicatur exundans turba. Sed et alii aliorsum quain maxima multitudo Laodicise portum replent;
a ripa ad ripam ligna trajeeerant, quibtts pro ponle et ipsae armis plenaenon minus fabrilibus alque bel-
utebantur : custodes itaqtte cedunl coacti, Boamun- licis bellunr simul gerentes et fabricam. Caemento
dum excilant, cuslodiae viin illatam quaeruntur, fu- caemenlariisque adveclis, fabricare incipiunt; saxa
gam produnt, Tancreduin quoque jam excierat ru- posecntibus parietinse aburrJant, munitur porlus,
rnor, parant reditum ambo, dereliclos se a populoi surgit fabrica. Vix Boamundus rumorcm acccpcrat,
conspicanles. Aliis festinare libet ac prsecurrere, cum imperfectioperisspe impulsus, adventans omnia
Tancredo subsequi ac morari ; ipse pro muro secu- D invenit iraperfecta. Stabat supra portus porlam an-
turis hostjum telis opponilur, alii fugam maturanl; tiqua lurris de nomine sancti Eliae cognominala, so-
ipse frenis, alii calcaribus ulunlur. Misertus est ta- Iius interstilio porlus a uovo opere abjuncta. Hanc
men plebi suae Deus. Turcis fugitur ignaris, illosi quoque muniunt Gracci, et castro suo continuant,
habebat sopor altus; dum fuga vigil calles supel- fabricato arcu super portum, usus gratia inter se ab
lcctile ornat preliosa : abjiciunt vestes, papiliones, hac praevii ad illud, cl muniminis lirmiad remigium
vasa argentea aureaque, el quidqttid grave est fu- hostile arcendum.
gamque moralur : ipsa ctiam vitae praesidium arma. CLII. — Boamundus revocat Tancredum.
Imber male fecerat vias, pulverem in lutum conver- Vidcns Boamundus omnia adversari, Antiochiam
terat, equi el pedi lubrico, et caudae sarcina tarda- rcvertitur, moxque dc statu principatus sui in com-
bantur. Aderat Bernardus patriarcha, et ipse cum niune traclare disponit : Tancrcdum revocat, cui
fugientibus fugiebat, et mula ejus lutosa cum tardis cum partiatur curas, apprime neccssarium : vocatus
tardabatur. Nemo eis inslabat, iiislantes tamen stri- ille nil pigritans adest, qui nihil unquam pigritando
(7) Hanc Christianorum militum fiigam refcrt eliam Guillelmus Tyrius, iib. xi, n. 30, sed his
omnibus circiinistanliis dcstitutam.
PATROL. CLV. 19
587 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. Kfcg
feeit. Habita itaqne inlra beati Pelri basilicam con- A dum : vix, ah ! vix, utinam Boamundum audiant,
cione, Boamundiis sic orditur : qtti ad exsilii laborem vocandi, nunc placida com-
« Magna opus csl, o procercs, bac in tcmpestatc posli pace principantur. Quapropter de caetero jam,
providentia, quam si ncgligimus, periinus. Invaluit nc cujuspiam lcmcritas dispositioni meae occurrat,
contra nos gentilitas, vias nobis circumcirca irc proposui : non est mutabile, stat fixum, solven-
nhstruxcrunt Gracci ct Turoi : geminas totius orbis (!um est votum, quod mca fccit ferro compedita dc-
opulentissitnas exasperavimtis poteslates; Constan- votio. Absolverunt me beati Leonardi suffragia, ego
tinopnliirt cl Persida. Oricns nos per terram territat, votum visitandi eum, aut praemoriar, aut absol-
occidcns vero ct lerra et mari: nam ul alia omittam, vam. >
Arlhasitim hactenus AnlioCbiaeclypcus fuit, modo CLIII. — Boamundus relicta Tancredo Antiochia
arcits inlcndil, modo in nos acuit sagiltas : nos pauci omnibus dcslituta transfretat.
stimus, cl tamcn semper de paucis limus pauciores : Conlicilum est dc csetero, neque ultra a qtioquam
valde imniinutiis est numerus nostcr, ubi unus est voluntati principis obviatum, quoniam quidem no-
amissus coincs Edcssanus. Proinde vigilate, consi- tuin est in populis provcrbium, lex sequilur rcgem,
deratc attenli, quid in lanto rerum cardine sit agen- qtto vult rex duccrc legcm. Paratur ergo navigium,
tltim; ego quoJ senlio brcvitcr cxponam. Expelcndse B babent rcmiges paratos denaebircmes, quibus trinae
suiit nobis vircs transmarinse [al. transalpinae], Gal- simplicis remigii socia.ilur, quas vulgo sandalias
liaruin pnpuli concitandi, audacia illa aut nos libe- vocant. Hoc Boamundus conlcntus numero, in con -
rabit, attl nitlia. Ulitnini me, mc, inquam, hoc in spectu classis Pelasgae transfretat, relicla Marchisi-
negoiio ministro; ego pro salute vestra non rccttso dseAnfiochia. Asportantur aurtim, argentum, gem-
laborem, gratissinms esl mihi meus iiie labor; per mse, pallia; urbs absquc tutela; absque stipcndiis,
qucm voliis paretur quics. > absque stipendiariis Tancredo rclir.quitur. Habuisso
Iu liis dcsinit et sedct; surgit Tancredus, ct ab his me veridicos mcmini relatores, qui in ea penuria
incipit . illum vini abstinuisse praedicarcnt, aquse simplicis
• Prudciiter alque manifestc expositam, o procc- haustu contentum. Dtimque vel modico uti Lyaeo
res! audistis lam robur hoslium, quain infirmilalem propter stomachum blande moneretur : Sinite me,
noslrant, originem quoque ac finem, causas el re- aiebat, cum abstinentibus abstinerc; iixum fixi de
medium. Pulchrc, bene, rccle super bis disseruit genimine vitis nolle accipere, donec omnibus suffi-
dominus princeps nosterBoamundus, nec dedignattts ciam dare : absit ego crapula distcndar, commilito-
est morbo mcdicinam quserere sc offerre minislrum. nes mei inedia marccscant!
Verum, o proceres! quorsumnani istud? an in nobis CLIV.
non est qui rnilti possil? nisi is elongctur, qui potius Jamque soles ferc quadraginla inopia pertingebat,
longe positus fuerat acclamandus. Circumdante cau- cum pleno cornu copia adest, auruinque non modi-
las luporum agmine, prsesentia pasloris opus est non cum coeli pluunl. Quidam de civibus penuria curise
absentia; ille praesenspericulo sc opponit, cancs inci- audita, misericordia motus Tancrcdum adit, postu-
tat, pra-doncs arcet, gregem liberat; idem, si absit, ccs- lansque mercedcm statim impetrat, ut penuriam
sat latratus, crudescil rapina : ipse quiescit, grcx levet, opem feral. « Habet, inquit, urbs ista cente-
dissipatur. Yakleet mcrito socordiam meam incrc- nos cives, singulis quorum marsupiis facile est au-
pabit auditor, ubi sonuerit Boamundum abiisse, reos effundere millenos. Rogatt non lenebunt; tit,
mansisse domi Tancredum. At fortasSe in verbo illo domine, roga, ego tiomina patcfaciam quae roges. >
tcntalus sum : ut quid animi habeam, audito co, Obtemperatur consilio, nominantur scrihendi, scri-
r.rariifeslem. Palam cst voluntas mea, non reprimo buntur vocandi, vocantur rogandi, rogautur intus
sesluantcm. Hoc pro salute communi periculum missi. Incusatur urgens necessitas, in quo petitio
mihi exiioslulo, lulus aggredior, pro munerc am- praesens excusalur, fulcit excusatam retributio pro-
plector : ulquc petilio assensum impetret, coram D missa, ut non lam sub nominc doni quam mutui
Deo polliceor sedulitalem in obsequio, celeritatem peli videatur : nec reticetur vicina hostilitas, non
in rcditit ; ac nc qtia forte ingenium meum crapula repellenda nisi arniati occurrerint, nec occursuri
lurbet, laticc contentus, vinum ncsciam, doncc rc- nisi auro intercedente provocati. Tol confluentibus
ducem me Antiochia excipiat. Subindc etiara fas in unum causis, demum efficitur, ut praescriptus au-
inihi esto sub iisdem tegulis biduanam agere quie- reorum numerus impetretur; quibus receptis Mar-
tem ; aute vero nefas. Haecmeis si jusseritis onera chisides confortatus, militiam confortat, jacenlem
libens humeris imponam : gravioribus ultro oneran- suscilat, inermcm armat, supplct numerum qui ex-
dus, si graviora imposuerifts. Objicit Boamundus : ciderat, neque donec deliciat aureus, cessat augere
Magna rcs cst de qua agitur, magno volumitte tra- militarem. Exinde prostrata resurgere coepit Antio-
clanda, severaevix cuiquam personae impenetrabilis. chia, et de terrila fore terribilis. Arthasiu-m slatim
Proposili est nostri graves excire polestalcs : hoc aggreditur, quae cum aliis matrcm infestabat, om-
non cuivis hominum contingit, nou potest gravia nium tam acerbissima quam proxima Syrorum.
inoverc nisi gravis, magno opus est flalu, ut possit Hanc igitur priniam Tancredus circumdat ad cujtts
quercus alta radicibus evclli. Non audicnt Tancre- ictus vix stant turres silicibus concussso; qtio.-!au-
 GESTA TANCREDI 590
diens Raduanus (8) Kalepli rex cum triginta milli- ,\ opportunc, iniportune super vohians. Ardore pari
busaccurril adversus paucitatem in multitudine con- Tancredus inflammatur, ubi naclus victoriam, spo-
fidens : Arthasienses quoque illi se jungunt, omnes liis Calepli ditcscit. Jamque Laodiciam r.ovam ag-
adversus Antiocliiam. gressurus, monetur veterem multiplicatis bellatori-
CLV. — Artliasio Raduanum expellit. bas fulcire : ipse Apamiam reliquo exercittt circtim-
Erat media inter eos planities scopulosa, per quam sepiat; factumfjuc cst ita. Rcprndil Tancredus Grae-
utcunque caballis ire, currere vero omnino non li- cis viccm, qtti castruni castro opposuerant, nunc
cebat: vel si quando ad cursurn quispiam cogerc- contra ipsc Caslrcnsibr.s Castrenses obfirmat: Apa-
tur, nec pedem ungula, nec ungulam ferrum tucri miam vero non plurimo, sed slrenuo milite circuni-
polerat, quin cautes aspera calcem permoleret equi- dat, quasi morti addicto et ipse addictus. Prope Sy-
nam, equus alque eques rucrenl prostrati. Tancrc- sara, projie Ilaman, prope Raphania, prope alia
diis, ea re cognila, paululum sccedit, illuc hostibus complura lam oppida quam urbes,omnia minis ple-
permittit accedere, qua loci difficultas fugam remo- na et hosle fremiscunt. Obsident ergo Christiani
retur, quod Raduanus aut negligens, aut ignorans, urbemunam, Christianos vero urbcs multse; anno-
hac militiam impctit Chrislianam ; illa tanquam nam quiquaerere egcnt nequeunt, nisi biperlilo excr-
torpida loco manet, sustinet donec lancea suum B citu; pars allera maneat, altera cxeat: sic divisi
haheat tempus. Jamque praetergressis loca aspera penculum declinant, quod vix sufficiant congregati.
Turcis, Tancredtts quasi a sonino excitatus in me- Deo sunt haecascribenda, non viribus humanis, pa-
diis fulminat : illi facile terga vertunt sperantes, ut lam pro Christianis Christus dimicat.
cst moris, fugiendo gyrare, gyrando sagittare. Dc- CLVII. — Summa Laodicensium necessitas.
ltisse sunt aut corum spes et artes, deluserunt eas Nuntialumquc ei de Laodiccnsium suorum pcntt-
lancea et via : altera urgens, altera cursus impa- ria, quod data pascendrs ipsis alimciila dcfecluin
tiens : haec tergum fodit, illa gradum sislit. Inutiles minarentur : in proximo aut ingrcssuram fore cc-
igitnr eqtti, pharctrac et arcus abjiciuntur, cOnfidi- rerem, aut egressuram manum bellatrieem, Ingrcs-
turpedibus propriis, ubidiffrdituralienis,srris quan- suni autem prohibebat magnus hostium nttnienis,
litm licet ulunlur : humani sunt, mallent esse ccr- qui per compita insomnes cxcubabant. Turbaius
vinos: ne lamen nihil egerit Raduanus, paucos nunlio princeps (noveral enirn quia sola fanies ur-
Christiani nominis sagittavit, reliquam operam dc- bes asserit, nescit plebes jejuna timerc) in parles
dit fttgae; sagittarji ejus, pars evadit saucia, non- varias animum fundit : anne habendum postponat
nulli cacsiprosternunlur. habito, an habitum habendo. Durum cst niullum
CLVI. — Antiochiam victor revertilur. Apamiam cir- labore partam Laodiciam abdicere, grave Apamiam
cuindat. cx facili parandam dimiltere : nam quasi impossi-
Victor itaquc Tancredus Arthasium rccipit : ca bile conslat essc, ut et hoc facial, et illud non
munita, Antiochiam revertilur; confortata spoliis omitlat. At virlus quoe sola res impossibilcs ad pos-
inlidelium fides, imo quasi a mortuis restirgens sibilitalem redigit, virum confortal: moncl pelei.ii-
expergiscitur, renovato principe gaudet fortunam bus opem cursim succurrere, niansuros ad caslro-
rcnovari : ipse etiam accipitri conforniandus, cui rum rcgimen milites sic hortari : « Eia, Chtisli
negala diu volandi licentia, longus carccr animos martyres! paratc fundi atque fundcrepro co san-
labcfecil; ea dcnium reddila, si missi ad rapinam guis; constanles estole : bene ccepistis, bene con-
primos impetus fortuna jnverit, in desiderio sunt summate : non vos lerreat paucitas vestra; non cst
secundi, visaque gruum calc:va, tenentcm vcxat, victoria in numero, sed in Dei virlute (2).»
(8) Wilhelmo Tyrensr dicitur Roduanus. illos incunctanler equilavit. Quid tongius tnorer?
(9) Ita desinit Historia Radulli; quis atttem ftteiit Audacler anle Arlasium in eos irruit, et Deo suffra-
lanti discriminis eventus, paucis his verbis rcfert ganle illi protinus pavore circumfusi, dorsa fugm de-
Fulcheritts Carnotensis lib. n Hislorise Jerosolymi- rj dernnl. Fugerunl et fugati sttnt, qui fugere non potuil,
tanae, ad annum 1105 : Tancredus aulem, ait, non nec mortem evasit. De interemptis non fuit numerus.
in multa gente, sed in Domino spei sum figens an- De eqnis eorum plures habuit Tancredus. Signum
choram, aciebus suis bene compositis, contra Iwstes quoque rcgis fttgitivi retinuit, ctc.
591 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 59$
«.»'. i i—i—

RAIMUNDI DE AGILES

CANONICl PODIENSIS

EISTORIA IIANttlUI QUICEPERHT JERUSAIM.

(Apud BONGAUS, Gcsta Dei per Francos, sive Oricntahum expeditionum et regni Francorum Ilierosolymicatd
Historia avariis, scd illius wvi scriptoribus lilleris commendala. — Hanoviac,1011, in-folio, p. 139.)

MONITUM.

Raimundus dc Agiles vel Agilaeus, canonicits Podiensis, et cpiscopi sui, qtti simul comcs Tolosacns
orat, capellanus, cum quo an. 1093 in lerram sanctam abiit, el res ibi pcr quinquieniiium gcstas tcslis
aM-K-n; descripsit. De comile S. iEgidii, id csl Tolosano, ct episcopo Podiensi praccipue scripturum
se profilclur in praefalione. Adfttit cum effoderetur lancea, quani et in praelio tulit. Ad saccrdolium pro-
inolus est in hoc itinerc. Scripsil precibus Pontii de Balacluno, et inscribit Orlhodoxis et TransalpiPi".
omnibus, nominatim episcopo Vivariensi. Fuit autcm hic Pontitis milcs, vir nobilis, et familiaris comui
Tolosano; quod, practer Ininc, notat Tyritts lib. vn, cap. 17, alii. Mamtscriptae Gallicae iuembranae vocant
Poinces de Baladon el Baladun. Lapide pelrarbe iiitorfectus in obsidionc Archados, temere a comite in-
coepta, digntis memoria poslcritatis, posterilalis ipse in tantis periculis memor. Poutium lialonenscm vocat
Roberttts infra, col. 7ii, iin. 52,55. Ab eo scriplam hujus belli historiam quae Londini exslet, lcgimus in bi-
bliotheca Gesneriana : qttae et Raimundum de Podio laudat auctorcni scriptionis ejusdem argumcnti: utra-
que, nisi failor, eadem cum hac nostra. Pelaviantis Liber principalis bellorum Domini, citat Raimundum
de Arguilliers, ut nos ipse Petavius per litleras clocuit. Sed hanc iiabcmus ex ms. uno Vulcobiano Guil-
lelmi Ancclii; altero noslro, quem nobis dono dedit Lingouensibus nuper juridicundo praefectus, rcip.
studiosissimus Joanncs Russalus. Libri exlrcma stinl ab alio auctorc, quod dictio indicat el lestattir Y'ul-
cobianus; ea uncis inclusimus. Incipit ab comilis Tolosani in Sclavoniam ingressu : et narrationem
cjusdem illius qttinquennii persequitur, scilicet ad illam de Ammirato, ita enim vocat, Babjioniae vi-
ctoriam.

PR.-EFATIO AUCTORIS. A invia et monluosa, ubi nec feras ncc volucres per
domino et or- tres hebdomadas vidimus. Incolae regionis adeo agre-
Episcnpo Vivaricnsi mco, omnibus
stes et rudes sunt ut nec cotnmercium nobis, nec
thodoxis, Pontius de Baladuno , el Raimundus ca- ducatum
nonictis Podiensis salutem et laboris nostri parlici- prsebere voluerint, sed fugientes de vicis
ct castellis sttis, debiles, anus, pattperes ct infirmos,
pationem. Ncccssarium duximtis vobis, ct Transal-
omnibus manifeslare Deus no- qui a longe prae infirmitate sua sequebaiilur exerci-
pinis magnalia quae
solito suse fecit et assidue luin, ac si multum nocuiss?nt, ut pecora trucida-
biscuni, pictatis more, nec facilc nostris inililibus erat latrones in-
faccre non dcsinit : maximo ideo quia imbclles ct bant,
crmes, locorum scientes, per abrupla montitim ct
pavidi rccedentes a nobis, falsilatem astrucre pro condensa silvarum
veritate nituntur. Scd qui apostasiam eorum vide- persequi, sed assidue eos sus-
vcrba et consortia Exercilits cnim tinebant; nec pugnare valenlcs, nec sine pugna
rit, eorum fugiat. csse potcrant. Quoddam vcro facinus egregium
Dei, ctsi pro peccatis flagellum Domtni sui sttsti- comitis non Cum conclusus esset
victor praetereamus.
nuit, pro ejusdem misericordia super omnem
cxstitit. Sed alii aliquando comes a Sclavis cum quibusdam mili-
paganitatem quia pcr Sclavoniam, tibus suis, impetum fecit in Sclavos, atque usque
alii per Ilungariam, alii per Langobardiam, alii per R
ad sex ex eis cepit. Cumque proptcr hoc Sclavi
mare vcncrunt, tsediosum nobis ad scribendum de vehementius
fuit. dimissis de comile imminerent, et comes sequi exercitum
singulis Quapropter, aliis, erui oculos eorum, et aliorum pedes
sancti /Egidii, el et exercitu eo- compellerelur,
episcopo Podiensi, abscidi jussil, ct nasum et manus aliorum truncari
rtim scrihere curavimus.
praecepit, ut, taliter aliis deterritis et doloris cogni-
CAPUT PRIMUM tione occupatis, secure comes effugere cum sociu
Illi igitur Sclavoniam ingressi, multa dispcndia suis posset. Itaque per Dei gratiam de mortis an-
itineris passi sunt, maxime propter hiemem quae gustia, et de loci difficultale liberatus est. Quanta
lunc erat. Sclavonia ctenira est tellu* desert», et vero ibi fortitttdine ct consilio comes claruerit, noa
 593 RAIM. DE AGILES IIIST. HIEROSOL 59i
facile referendum est. Quadraginla etenim fcre dies A atqtte pluribus intcrfectis, cieteros in fugam verlit.
in Sclavonia fuimus, rn quibus tantam spissitudi- Occurrebant inlerea pacilicae lilterse imperatoris
nem nebularum passi sumus ut palpare et per mo- circumdabant nos undique hostes imperatoriis do-
tum removere eas a nobis aliquatenus possemus. lis.- Cum vero venisseinus Thessalonicam , iu-
Inter haec comes assidue in poslremis pugnans, firroatus est episcopus, et reinansit cum paucis
semper populum defendens erat; ct nunquam prior, infra civitatem. Post hsec venimus ad quamdam ci-
semper ultimus hospitabatur. Et IiCet alii meridie, vitatem, nomine Rossam; ubi cum manifeste ejus
alii vespere, comes vero frequenter media nocte, cives in nos multa mala molirenlur, paulisper no-
vel galli cantu ad hospitium veniebat. Tandcm per stra solita patientia displicuit. Itaque arreptis armis,
Dei misericordiam et comitis laborem et episcopi diruuntur antemuralia, capitur ingens praeda, et
consilium, sic exercitus transivit ut nullum fame, civitas in deditionem; atque illalis signis in civita-
nullum in aperta congressione ibi perdcremus. Ob tem, et acclamata Tholosa, quod cral signum cla-
illam, reor, causam voluit Deus exercitum suum tnoris comitis, discessimus. Venimus ad aliam civi-
transire per Sclavoniam, ut agresles homincs qui talem, nomine Rodestol, ubi cum milites dc roga
Deum ignorabant, cognita virlule et patienlia mili- imperatoris, provindictasuacontranosagere vellent,
lum ejus, aut aliquando a feritate resipiscant, aut " multiexipsisinterfeclisunt, etaliquantulacapta prae-
inexcusabiles Dei judicio adducantur. Tanclcm posl da.Yeneruntibinobislegati nostri,quos praemiscra-
multa laborum pcricula apud Scodram, ad regem mus ad imperalorem qui, accepla ab eo pecunia, omnia
Sclavorum pervenimus, ac cum eo comes frcqucn- prospera nobis apud imperatorem promiserunt. Quid
ter fraternilatem confirmavit, et niulta ei rctribuit, plura? eo verba legatorum imperatoris et nostrorum
ut exercitus secure emere et quaerere necessaria pervenerunt, ut comes, relicto exercitu, solus cum
posset. Sed hsec opinio sola fuit; nam pacis petilae paucis, et inermis ad imperatorem festinarct. Dice-
nos poenituit, cum per ejus occasionem Sclavi, de bant enim quia Boimundus, et dux Lotharingia?, et
more solito furentes, nostros interficiunt, et quae Flandrcnsis comes, et alii principes hoc precaban-
poterant ab inermibus arripiunt. Quaesivimus locum lur, ut properarel comes convenire imperalorem de
fugae, non ultionis. Hactenus de Sclavonia. Yeni- ilinere Hierosolymitano, ut assumpta cruce dux et
mus Dirachium, credidimus esse in patria nostra, imperalor in exercitu Dei fieret; aTl haec aiebant
existimantes imperatorem Alexium, et satellites suos imperalorein dixisse omnia cum comite se acturum,
nobis esse fratres et coadjutores. Illi vero ritu leo- et de se el de aliis quae ilincris usui forcnt. Praeter-
num incrudescentes, pacificos homines, nihil minus P , ea nuntiabant bellunr imminere, et, si auctorilas
quam arma cogitantes, invadunt, per occulla truci- tanti viri abessct, forlassis incommoduin fore. Ita-
dant, in nemoribus, in vicis remotis a castris, quse que cum paucis adventaret comes, ut cum exer-
poterant per totam noctem furabantur. Et licet sic citus sutts venisset, compositis cum imperatore
insauirent, tamen dux eorum paeem promittebat, omnibus, nullis in moram ficret. Victtis landem
ct per pacis inducias Pontitim Rainardum interfe- comes est, ut liac sola vice relicto praesidio in ca-
cerunt, et Petrum ejtis fratrem mortaliter plagave- stris, exercitum praecederel, et sic inermis Constan-
runt, et crant hi principes nobilissiini. Cumque tinopolim venit.
locus ultionis nobis offerretur, placuit iter, non in- CAPUT II.
juriarum vindicta, sed inccpimus.iter nostrum. Ha- Facile autem res gesta hactenus me scriptorem
buimus litteras obviam imperaloris de pace, dc fra- quibusdam laetitiaeet prosperitatis gressibus comi-
ternitale, et, ut ita dicam, de filiatione; haec autem tabalur, quae lanto acerbitatis et moeroris onerc
verbotenus. Nam aute et retro, dextrorsum et siui- nunc preinit, ut inccepisse me tsedeal, cum perfl-
strorsum, Turci, Comani, Husi et Tenaces, Pince- cere votum sit. Quid vero polissimum, et primum
nati et Bulgari hobis insidiabantur. Quadam autem aggrediar dicere? An imperatoris frauduleiitissimam
die cum essemus in valle Pelagoniae, episcopus Po- D ac detestabilem admonitionis dolositalem ? An exer-
diensis, gratia convenienter hospitandi, cum pau- citus nostri turpissimam fugam, et inopinabilem
lisper a castris discessisset, a Pincenatis captus desperalionem? Arrmortes tantorum principum enu-
cst; qtii dejicieutes eum de mula, spoliaverunt, et merando, perpetui mceroris moniinicnta relinquam?
in capite graviter percusserunt. Sed quia tanlus pon- Hsec atttem quicunque nosse desiderat, ab aliis pa-
tifex adhuc populo Dei erat necessarius, per ejus titts quam a nobis requirat. Hoc unum vaUe nic-
misericordiam vitse reservatus est. Nam unus de morabile, silenlio dignum excusamus, quod, dum
Pincenatis, dum aurum ab eo qusererel, a cseteris omnes nostri castra relinquere, arripere fugam, de-
eum defendebat. Interea sonus exit in castris, el serere socios, dimittere omnia, qua^ de tam longin-
sic inter moram hostiura, et impetum sociorum eri- quis regionibus asportaverant, mcditarentur, pev
pitur. Taliter per insidias cum venissemus ad quod- salutiferam poenitentiae atque jejunii opem, au *an-
dam castrum quod vocatur Bucinat, didicit comes tam constantiae fortitudinem sunt reducti, ut. solus
quod in angusliis cujusdam montis Prncenati exer- pudor prius habitce desperationis et fugae vehemen-
citum noslrum aggredi vellenl; qui cum militibus tissime cos afficcrel. El de his hactenus dictum
uuibusdaminocctiltis remancns, Pinccnatis occurrit, sit.
«95 AD GODEFRIDUMAPPENl). II. — MONUM. DE BLLLO SACRO. 596
CAPUT III. j\ trionc; dux et Alemanni ab oriente; comes el episco-
Honorificentissime itaque ab imperalore. et prin- pus Podicnsis a meridie, nam Northmanniae conres
tipibus suis susccpto comite, postulal imperator a nondum erat nobiscum. Sed hoc unttm reticendum
comile honiinium et juramenta quae caeteri principes non credimus, quia, cum comes inibi cum suis ho-
ei fecerant. Respondit comcs se idep non venisseul spitari .vellct, Turci dc monlanis descendentes in
dominum alium faccret, aut alii militarct, nisi ilii duabus turmis, excrcilum nostrum aggrediebantur,
proptcr quem palriam el bona palrim sum dimiserat. eo nimirum consiiio, ut, dum altcra pars ducem el
Et tamen fore, si imperator cum exercitu iret Jeru- Alemannos impugnaret, qui ab oriente erant, pars
salem, quod se suosque el sua omnia illi commilteret, altera Turcarum, per meridionaiem civitatis plagant
Scd imperator excusat iter dicens se prmmetuere ingrediens, ac per alteram portam exiens, nostros
Alemannos, et Hungaros, et Comanos, aliasqv.eferas facile a castris propelleret, nil simile cogitantes. Sed
gcntes, qum itnperium suum depopularentur, ti ipse qui consilium impiorum subvertere solel Dcus, sic
transitnm cum peregrinis faceret. Interea comes, au- apparatus illorum exinanivit ut veluti disposito,
dita morte suoritm et fttga, se prodilum esse credi- ingredienli jam fere civilatem Turcarum turmac,
dit, et impcratoreni Alexium, per qttosdam princi- hospitari volentem comilem cum suis immisit, qu.i
"
pes de nostrocxcrcitu, factse proditionis common^ primo impetu eos in fugam vertit, atque pluribus in-
fecit. At Alexius dicit se ttostros nescisse depopulu- tcrfectis reliquos insecutus est usque ad montis al-
tos esse regnum suum, et suos multas passos esse in- titudinem. Pars altera Turcorum, quae Alemannos
jurias; nihil.esse qupd comes qucrcbatur, nisi quod, oppugnare voluit, exemplo simili fugatur atque pro-
dum exercilns comi.tis solilo more villas el castra va- sternitur. Pqst hoc machinae exslruuntur, atque mu-
staret, exercilu suo conspecto, fugam arripuerit; ta- rus impetitur, "sed hoc erat frustra.. Nam murus
mcn se salisfadurutn comiti, atque Boimundum ob- econtra firmissimus erat, et viriliter sagittig et ma-
siiiem salisfaclionis dedi.t, Ad juJicium veniunt; chinis defendebatur. Sic pro nihllo hebdomadibus
cogitur comes, praeler jus, absolvere obsidem. 11- quinque pugnalum est. Tandem per Dei voluntatem
terca cxcrcitus nostcr Constantinopolim venit; ct quidam de familia coniilis et episcopi, satis pericu >
post haec consecutus est nos episcopus cum fralre lose ad angularem turrim, quae respicit ad austrum
suo, queio infirmura dimigcrat Dirachii. Mandal et accedentes, post vim facta testudine, unam de tur-
rcmandat Alexius, pollieelur nutlta se daturum co- ribus cavare cceperunt, et cavando aJ lerram pro-
rniti, si quaesitum hominium sibi faceret, qttod ct straverunt. Itaque captaesset civitas, nisi noetis te-
alii principes sibi fccerant. Meditabatur autem co- (P, nebraeobstitissent. Instauralus esl autem murtts as
mes assidue, qualiter suorum injuriam vindicaret, eis per noctem, et laborem prislinum nobis inana
et tantse infamiae dedceus a se suisque depelleret. reddidit. Altamen eo metu pcrterrila civitas, ad de-
S.jd dux Lotharingise, ct Flandrcnsis comes, atqtte dilionem sui coacta cst. Acced.ebaleo quod impera-
alii principes, hujusmodi dclestabantur, diccntcs toriae naves, per terram tractse in lacum descende-
stultissimum esse contra Christianos pugnare, cum rant. His igitur de causis, cum jam ullerius succur-
Turci imminerent. Boimundus vero se adjutorem sum nullum sperarent, et augeri exercilum Fran-
impcraloris pollicctur, si qu.idqtiam comes contra corum quolidie cernercnt, diffisi viribus, Alexio se
ipsum molirelur, vc! si hominium et juramenta diu- reddiderunt. Vcnerat comes Northmanniae. Promise-
tius cxcusaret. Consilio itaque acccplo a suiscomes, rat Alexius principibus et genlr Fraricorum quod
AJexio vitam et_honorem juravil, quod nec ipse, ncc totum aurum et argentum, et equos, el omnem stt-
per atium ei auferrel. Cumque de homiuio appella- pellectilem, quae intus erat, eis redderet, et mena-
retur, respondit, non se pro capilis sui periculo id sterium Latinum et hospitium pauperibus Frqnco-
facturum. Quapropter pauca largitus cst ei Alexius. runi ibi faceret; praeterea tantum de propr/is uni-
CAPUT IV. cuique de exercitu darct ut illi semper militare ve-
Itatpie mare transivimus, et ad Nicmam tisqttc .p. li.nt. Haec igitur Franci sperantes verba fidelissima
pciveniinus. Prajccsserant enim comitem dux et deditionem laudaverunt. Alexius rtaque, accepla ci-
Boimundtis, atquc alii principes, et obsidioni ope- vitate, tantam gratiarum actionem exercitui deditul,
ram dabant.. Est itaqtte Nicma urbs munitissima, quandiu vixerit, populus sempcr ei maledicat, ct
tam nalura quam ingenio. Habet enim ab occidcnte proclamet proditorem eum.
lacum maximum, muris influentem ; a rcliquis tri- CAPUT V.
bus partibus vallum de restagnatione quorurndaro Cognovimus tunc quod Petrum Eremitam, qui
rivulorum plcnum. Prseterea muris ita eminenlibus Iqnge ante exercitus rrostros cum magna multitudine
cingitur ut nullorum hominum assultus, nullius Constantinopolim venerat, imperalor eum prodidis-
machinae impetus vereatur; balislaria vero vicina- set; ctenim ipsum, qui ignarus locorum erat, et to-
rum turrium sic respicientia sunt ad invicem ut tius militiae, et suos transfretare coegit, atque Tur-
sine periculo nullus acccdere possit. Si quis atttem eisexposuit. Turcae autem deNicaea, illamimbellem
propius accederevoluerit.obessecutn nequeat, facile multitudinem videntes, sine laborc et moraf ex cis
de altitudine turrium obruitur. Hanc igitur talem, decollaverunt usque ad sexaginta millia. Reliqui
utdixiinus, civitalem, Boimundus obsedit a sc|)ien- vcro ad munitioncm qtiamdati' confugientes, gladios
 S<>7 RAIM. DE AGILES HIST. IIIEROSOL. 598
Tutcarum cvaserunt. Quaproptcr Turcse audaccs A bus erat comes, dicebant per Dei inspiraltonem nos
et superbi eflecti, arma quae ibi ccperant, et captivos venisse, per ipsius misericordiam nos Nicmam munl-
ad nobiles suae gentis et Sarracenorum, longe ca tissimam urbcm oblinuisse, aique per ejusdem clemen-
uittebant, scribentes ad populos, et ad civitates lon- tiam, vicloriam clsecurilalemde Turcis habuisse: pa-
ginquas nihil valere Francos in bello. Profecti igitur cem et concordiam in cxercilu noslro fuisse, atque
a Nicaeacivitate in Romaniani, secunda die lcmere ideo ipsi de nobis committendum esse. Non opor-
Boimundus cum quibusdam principibus, a comite, tere vereri reges, aul regum principes; nec formidare
et episcopo, ac duce digressus est. Cumque in die loca, et lempora, cum Dominus de lam pluribus peri-
tertia digressionis suae tenloria disponeret figere, culisnos eripuisset. Igitur adAntiochiam veninius,
centurn quinquaginta niillia Turcorum in pugnam atque juxta castra posuimus, adco ut frcqucnter
adventare conspiciunt. Dumque ordines pro ternpo- de turribus hostes, ethomines et equos nostros in
re instruit, et bellum disponit, plures qui sequeban- teutoriis vulnerarent. Et quoniam de Anliochia se
tur de exercitu suo perdidit. lnter haec comiti et occasio nobis praebuit, de situ ejusdcnt loci dicere
duci mandavit, ut sibi succurrerent; aberant eniin necessarium esse vidcturut faciiius bella et assaitus,
per duo milliaria. Uti aulem nuntius Boimundi inca- qui ibi facti sunl, ab his qui non viderunt, inlelli-
stra venit, certatim oranes, equos et arma arnpiunt 0 gantur. Est quiedam planilics inter montes Libani ,
atque obviam irecontendunt. Ut autcm coguovit So- quae in latitudinern per diem ununi, tenet vialorem ,
limannus et qui cum eo erant, exercilum nostrum, et in longitudine diem et diiniJium. Ilsec autein
id est episcopi, ducis, et coinitis, contra sutim in planities habet ab occidentc paludem quamdam, ab
pugnam concurrcre, de victoria desperans fugere oriente fluvium, qui quamdam partem ejusdem
compulsus est, et qui captivos et tentoria plurima planitiei cingens ad pedes montium, quas irr latere
de caslris Boimundi acceperat, per Dei virlutem sua habet a meridie, ita recurrit ut inter montes et
reliquit. Fertur quoddam insigne miraculum, sed fluvium transitus nullus sit, et sic mari Mediterra-
nos non vidimus, quod duo equites armis coruscis, neo, quod Antiochise prnxiinum est, influit. In
ct mirabili faeie, cxercilum nostrum praecedentes, angustiis autem illis quas fluvius jam adhaerens
sic hostibus imriiinebant ut nuilo modo facultatem supradictis monlihus facit, Antiochia siia est ut ab
pugnandi eis concedercnt; at vcro Turcse, cum refc- occidente fluvius, infcriori muro iiifluens, quamdam
rirc eos lanceis vellenl, insauciabilcs cis apparebant. in modum sagittse parteni terrae, iiuer se et ipsaiu
H.ec autem quae dicimus, ab illis 15111 eorum consor- civitatem relinquit. Hoc modo ab oriente urbssita,
tium spernentes nobis adhaeserunt didicimus. Quod _ surgitin orienteiii, atquesuoambitu triiim montiuni
vero pro teslimonio adducimus, tale est: Per pri- juga complectitur. Ule vero mons qucm a seplen-
mam ct alleram diem, per lotam viam cqtios ini- liione habet, quodam maximo praercipto ab aliis
luicorum morluos cum domiiiis ipsis rcperimus. dividitur, ut ab illo ad alios nullus vcl diflicillimus
Ilaque dcvictis ct profligatis Turcis, pacifice et accessus habeatur. In colle autem seplcntrionali,
alacritcr per Romauiam usque Aiiliochiam ve- castellum quoddam est, ct in niedio collis castellum
nimus. Sed comes aliquaiilulum excrcitum re- aliud, quod lingua Grseca Colax vocatur. In lerlio
tardavit, causa infirinilalis suse. Quod si incrcdulis colle, tautum turres. Tenet autem civilas duorni-
ingratum fore satis cognovimus, tamen quod divina liaria irr longitudine, niuris, et turribus, et ante-
demenlia operatur, relicere non debemus. Eratqui- muralibus ita munita ut nullius machinsc impetus,
dam comes de Saxonia, in nostro exercitu, qui ad nullius hominum assultus, etiamsi
genus omne
comitem Raimundum, venit, et legatum se Sancti hominum conveniat, vercatur. Hanc
igitur, tit
jEgidii asserebat, et semel secundoque se admoni- diximus, talem tam munitissimam civitatem exer-
tum, ut diceret comiti, aiebat: « Esto securus, non citus Francorum a septentrione obsedit. Neque
morieris de hac infrrmitate; ego tibi inducias a Deo tamen, licet ter cenlum vel trecenta rnillia arma-
impetravi, ego semper tecum ero. » Et licet satis j> torum 111cxercrtu cssent, aliquem assultum 101
haec comes crederet, tamen ita ea infirmitate affe- fecerunt, nisi qttod juxta eastra sua
posuerunl.
ctus fuit ut depositus de lecto in lerram, vix etiam Erant prselerea in civitate duo millia optimi militcs,
vilalem pulsttm haberet. Unde episcopus Aurasicse et quatuor vel quinque millia militum
gregariorum,
urbis ollicium ei quasi defuncto impendit, sed di- atque decem millia peditum, et eo amplius. Muri
vina clementia quae eum ducem perfecerat exercitus vero ita eminentes, et vallo et paludibus munie-
sui, de morte eum illico relevavit, et sospitati rcd- bautur ut portse custodirentur, caetera secura niane-
didit. Igitur cum Antiochiam appropinquavinms, rent. Igitur, ut venimus in principio, ifa temere
non erat cbnsilium multorum principum ut eam ob- castra
posuimus ut si praecogniti ab eis essemus,
sideremus, praesertim cum hiems imminerel; et aliqua pars castrorum ab hostibus corripi potuisset,
exercilus tunc diffusus per castella, et imminu- cttm in exercilu nostro nec vigiliae, nec modus hospi-
tus aestivo tempore fuerat. Imperatoris etiam vircs landi unquam servatus sit. Accedebat ctiam
quod
oportere exspectari dicebant, et exercitum de Fran- omnia castella regionis ejusdem, et finitimse civi-
cia, qui venire nuntiabatur, sicque hiemare usque tates se nostris reddiderunt, lum tirnore nostri.
in. Yiernopr»crpiebajit. At alii.de principibusin qui- excrcitus, tum amore ftigicudse Turcaruni servitiuis,
S99 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO G00
Qu;u res exeicituin noslrum multum dispersil : ,A iinpelebanlur. Sicque factum est, per assullus
Volebatenim quisqueprivalam rem muximam facere; hujusmodi, ut eqtios suos omnes dcperderent,
de pubtica vero nihil cogitabat. Interea ii qui in qtioniam Turci non lanceis, vel gladiis bellum con-
caslris rcmanscrant tantam copiam victualium ferre parati, scd sagittis emintts jttxta metuendi,
habuerunt ttt de bohus nil praetcr femora, et armos, dum fugiunl, et dum itisequunlur. Cumque jam
ct rarissimi pectus levare vellcnt, de annona vero el in tertio mense obsidionis carius alimoniae merca •
vitio, non cst dicendum quam lcvissime accipc- rerttur, electus est Boimttndus ct Flandrensis comes
retitur. Cumque haec in castris aguntur, hostes scsc ut excrcitum propler victualia in Ilispaniam duee-
priino ita occullabant infra moenia ut nullus, nisi rent, comite ct cpiscopo Podiensi pvaesidiorelicto in
vigiles, in muris ccrnerctur. Dunr haec ita didi- castris. Nam Northmaimise cornes eo tempore abei'at,
cissetit, quod palam ct inermcs nostri villas et agros et dttx maxime infirmabattir. Hoc autcm cum hostes
vastarcnt, nesciojvel dc Antiochia hostes emissi, comperissent, solitos inccepere assultus. Cogilur
vcl de ali.t civitatc qttae pcr dies duos aberat, autem comes solito more eis incurrere, atque com-
nomine Caleph, venicntes, nostros inlerficere coepc- positis ordinibus peditttm, ipsc cum aliquantis
ruiit quos palam cuntcsct inermcs reperiebant. Quae militibus assultatores persecutus est, atqtteduos ex
rcs aliquantulum copiam in castris nostris immi- ipsis in dcscensu monticttli cepit et occidit, et
nuerat. Illi vcro hostes, facullate csedis ct rapinae, hostes ingredi omnes per ponlem coegit. Qttod ut
r.-.ulto acrius vias obsidebant. Ut aulem haec in pcditcs nostri viderunt, remissis stationibtts suis el
castris mar.ifeste eompoita smit, elxttis est Boi- reliclis signis, usque ad pontem illorum pcriiiistim
liiundus, ut ircl obvius illis. Profecti sunt autem coucurrunt. Ctimquc jam ibi qtiasi sccuri facti,
cuni illocomites Flandrcnsis elNorlbmanniae. Neque lapideset tela in cos qui ponlem defcnlebantconji-
sr-ciim plusquam ccntum quinquaginla mililes edu- ccrent, Turci, facto agmine, per ponlcm et per
ccre polucrunt, ct nisi pudor revertendi obslitisset, vadum quod inferius erat, contra noslros currera
pro paucilate militum revertcrentur. Itaque perur- coeperunt. Inlerea milites nostri equum quemdam ,
gente Deo profccti, hosles repetiunt, ct perse- unde dominum suum dejecerant, versus pontem
quuntur, atque necaii in flitmine cogunt. Sic politi nostrum insequcbantur. Quse populus noster vidcns,
vicloria, ct spoliis, ciim ingcnti exsullalione ad fttganr miUlum arbitralus ad incursus hosliuro, sinc
caslra tedetint. mora hostibus tcrga praebuit; Turci vcro incessanter
CAI UT VI. fusricnles interficiunt. Cumque mililes Franeorum
Inierca Genuensium navcs littori, quod per decem (3 resistcre et pugnare pro suis vellent, a tnulliludine
milliaria abcrat a castris, applicuerunt. Vocalur peditum fugienlium apprehcnsi, per arma ct per
aulcm locus ille portus Sancti Simeonis. Jamqne jubas, et caudas equorum, vel ab equis dejicicban-
paiilaliin hostes de civitate egredierues, armigeros lur, vci pro misericordia et salute suorum, in
Vcl rusticos, qui eqttos vel bovcs pascehant ulti a fugam ferebantttr. Hostes vero, sinemora, sine
fluviutn , inlctiiciunt, atqtie prsedam infra civitatem misericordia csedem persequi et spoliare morluoruni
dcducunt. Postieraintis enini tentoria juxta fluvium, cceperunt cadavcra. Noslris aulem non satis erat
ct pontem de navibus ibi repertis feceramws. relinqucre arma, arripete fugam, conlemncre pudo-
Habebat attlem ct civitas pontem quasi in inferiori rem , sed in fluvium immergebantur, obruiluri lapi-
angulo occideniali, et monticulum quemdam adver- dibus vel sagittis hostium, vel sub amne retnansuri.
suin nos, ubi duae erant bafumarise, et quscdam Si quem peritia ct vis nalandi ultra fluvium evexil,
scptilcrorum casalia. Hacc autem ideo diximus, ut hic ad sociorum castra pervenit. Tenuit autcm nostra
facile manifcsta sint quae ibi facta narrabuntur. ftiga a ponte illorum usque ad nostrum pontem. Cc-
Sicut diximus, o,cm pattlalim hoslium audacia ali- ciderunt ibi usque ad quindecim mililes nosti i,
qtiatcnus crcvLset, noslri audacter de castris egre- pedites vero circiter viginli. tnterfectus est ibi
dicnles, licct hoslibus frequentcr pauciores, tamen Dvexillifer episcopi, et captum est vexillum ejus.
illis incurrere non mctuebant. Tureae autem licet Interiit ibi qnidam nobilissimus juvenis Barnardus
"requentcr fusi ct fugati in bellum illico rcsur- Raimundus, patriaBittcrensis. Non causentur neque
^cbant, tum quia velocissimos equos habebant, el irascanlnrin nos , servi Dei, si tam aperte pudorem
cxpcditi, nec graves aliis armis quam sagittis, tum nostri exercitus, memorise mandamus, quoniani
quia iu pontem, qtiem diximus, spes refugiendi Dcus, qui hoc modo flagiliosorum, adulterii et
illoruni crat, cl dc monliculo facultatenr sagittandi rapinac, menlcs ad poenitentiam ooncuti voluit,
ciiiinus prospiciebant. Aberat enim pons illorum a cxercitum nostrum in Hispaniis eodem tempore Iseti-
nostro pontc, quasiper iiniitn niilliarium. In planitie ficavit. Rumor enim de castris nostris egrediens,
autem, quae inter utrosquc pontes fucral, assiduc prospcra omnia , atquccomitem nobilissima potitum
assultus , quotidic pugna erat. vicloria Boimundo et sociis ejus nuntiavit. Haec
CAPUT VII. aulcm fama non mediocriter animos eorum erexit.
Conligil vero in ptincipio obsidionis ttt comcs et Etcnim Boimundus cum villam quamdanr expu-
cpiscopus Podicnsis juxla fluvium castra ponerent, gnarct, sttbito fugere et clamare quosdara rustices
et ideo hostibus viciniores frequcntissimc ab eis de sttis audivil. Cumquc obviam illis milites ari
601 RAIM. DE AGILES HIST. HIEROSOL.
sisset, Tuicarum ct Arabum exercilum cominus A discessurum se aicbat, eo quod proptcr honorem
inspexerunt. Erat autenr inter cos qui profecli venerit, et homines et equos suos deperire conspi-
fuerant, ad prospiciendum ftigsc ct clamoris causas, ceret, nec esse se divitem dicebat, cui ad tam lon-
Flandriensis comes et cum eo quidam Provinciales; gam obsidioncm rei faniiliaris opes sufficerent. Qttae
namque omnes de Burgundia, et Alvernia, et postea comperimus eum ob hoc dixisse, quod am-
Vasconia, elGothiProvinciales appellabantur, caeteri bitione princeps civilali Antiochiae inhiabat. Interea
vcro Francigense, et hoc in exercitu : Inter hostes terracmotus factus est magnusin Kal. Januarii, et
autem Francr dicebantur. Hic autem Flandrensis signum in ccelo salis mirabile vidimus. Namque in
comes, utdiximus, pudorem arbitratus, prius dc prima vigilia noctis, ita cctlum rubicundum a sep-
hostibus referre quam eis incurrcre, rrrevocabilis tentrione fuit ut quasi suborta aurora diem deferre
in Turcorum cuneos ruit. Turcsevero insolili agerebel- videreltir. Et licet hoc modo exercilum suum Deus
lum gladiis, fugampro refugio arripuerunt. Nec prius flagellaret, ut lumini quod iu tenebris oriebatur in-
comes gladium recondidil quam centum de hostibus tendcremus, tamen quorumdam mentes ita csecaeet
a vita subduxit. Curaque jam victor ad Boimundum praecipiles crant, ut neque a lttxuria vel rapina re-
reverteretur, duodecim millia Turcorum, post se vocarentur. Praedicavit eo tempore episcopus tri-
vcnire conspexit, alquca colle qui proximus erat a " duanunt jejunium, et cum processione, orationcs ,
sinistris, innumerabilem peditum multiludinem et elecmosynas ad populum; ad presbyteros aulem
surgere vidit. Tunc communicalo consilio cum mandavit nt vacarent missis el orationibus, ct cle-
reliquis deexercitu, rursus assumptis pluribus, rici, psalmis. Recordatus itaque pius Dominus mi-
vkiliter hostes aggressus est. Boimundus vero sericordiae suae, filiorum vindictam distulit, ne ad-
cminus sequebalur cum reliquis, el agmina posle- versariorum superbia cresceret. Erat praeterea in
riora cuslodiebat. Elenim id moiis pugnandi apud nostro exercilu quidam de familiaimperatoris, quetn
Turcas cst, ut, licet pattciores sint, semper nitantur pro se Alexius nobis tradiderat, Tatic nominc, nari-
cingcre suos; quod etiam in hoc bello facere conali bus truncus , et omni virtule. Hujus ego penc obli-
sant, sed prudentia Boimundi, hoslium insidiae tus fueram , quia oblivioni perpetuae tradendus fue-
prseventse suiit. Turcae vero et Arabes, qui conlia rat. Hic autem quotidie auribus principum instilla-
Flandrenscm comilem veniebant, ut videre quod bat. ut discedercnt ad castra finitima, atque inde
non jam sagitlis cminus, sed comiiuis gladiis res frequenti assultalione, et insidiis Antiochiam pro-
gerenda foret, in fugam versi sunl. Prosecutus cst pttlsarent. Haec autcm omnia ut comiti manifeste
eos comes per duo milliaria, atque ut in agros ma- Q compcrta sunt; aegcr enim ftierat, ex die quo fu-
itipulos messis, sic in hoc agro spatioso caesoruca gere apud ponlem compulsus cst: principcs suos et
corpora resupina jacere videres. Hostium vero insi- Podiensem cpiscopum in unum vocat, atque habite
diae quas Boimundus suslinuerat, siniili modo fusae consilio, quingenlas inarchas argcnti illis largilur,
fugalaeque sunt. Innumerabilis vero turba peditum , ea nimirum conditione ul, si quis militum suorum
quam supra diximus, per loca cquis invia, fttga equum suum deperderet, de illis quingentis marchis
lapsa est. Auderem , inquam , nisi arrogans judi- 1111restauraretur, ac de aliis quae fraternitati con-
carer, bellum hoc Machabscoruin bellis prseferre, cessa sunt. Hsec autem conditio confraternitatis
quoniam, si Machabseus irr tribus millibus, hostium multum illo tempore profuit, quoniam paupercs de
quadraginta et oclo millia prostravit, hic, plus nostro exercitu, qtti pro colligendis herbis ultra
qnam sexaginta millia hostium, ope quadringen- fluvium transire volebant, frequentem hostium as-
torum mililum in fugam versa sunl. Sed nos neque sullalionem metuebant, et quoniam rarissime ali-
Machabaeum contemninius, nec virtutem militura qui obviam hostibus ire volebant, cum equi famelici
nostrorum praedicamus, sed Deum tunc in Machabae» et debiles essent, atque admodum pauci, ut in toto
rnirabilcm, in nostris mirabiliorcm aiinuntiamiis. exercitu comttis et episcopi vix centum reperiren-
Operse prcliunr est, profligatis inimicis, nostris D tur. Similiter Boimundo et reliquis contigerat. Hanc
audaciam dccrevisse, ne auderent persequi qtios igitur ob causam milites nostri hostibus occurrere
praecipitari aspiciebant. non formidabant, praesertim ii qui viles vel debiles
CAPUT VIII. equos habebant, cum scirent se, perditis suis, me-
Igitur rcgrcsso exercitu victore et vacuo , tanta liores habituros. Accessit autem et aliud, quod om-
fames in castris fuit ut vix duo solidi homini suffi- nes principes, praeter comitem, Boimundo civitatem
cerent in pane per diem, nec caetera minus care dum caperetur, pepigerunt. Hac itaque pactione Boi-
accipiebantur. Coepcrunt itaque discedere paupercs, mundus, et reliqui principes juravcrunt se ab op-
et multi divites pauperiem verentcs. Si qui amore pugnatione Anliochiae non discessuros per septem
virtutis in castris remanebant, equos suos diuturna annos, nisi civitas caperetur.
contabescere fame paliebantur. Quippe nec paleae CAPUT IX.
abundabant, et annona lam cara crat ut septem vel Dum haecin castris aguntur, rumor cliam exerci-
'
oclo solidi non stifficerent cquo psr noctem. Acce- tum imperatoris venire nuntiavit, qni de multis
debat etiam et alia excrcitui calamitas, qttod Boi- genlibus collectus esse nuntiabatur, ut sunt Sclavi,
rmindu?, qui clarissimus facltis fuerat in Hispania , et Pincenati, ct Comani, et Turcopoli. Tnrcopoli
eo: AD GODEFRIDUM APPEND. 11. — MONUM. DE BELLO SACRO. 304
enim dicuntur, qui vel nutriti apud Turcas, vcl de A , piunt. Hoc autcm totum, gaudium ctexsultatio no-
malre Christiana , patrc Turca procreanlur. Haeau- bis fuit, ut alleram vicloriam de inccnso castro eon-.
lem genles , quia nobis in ilinere nocuerant, se fiteremur.
praeineluere consortium nostrum fatebantur. Haec CAPUT X.
autein omnia TaliciHe truncus composuerat, qui, m Eodem itaque die tanta pugna in castris fuit ut
discedcre posset, talia commentabalur. Hic non so- ibi nullus locus fuerit, versus civitatcm, ubi bellum
luin comnientis, verum etiam maximis impendiis , non esset. Composuerant enim hostcs, ut, dum ab
prodilionc sociorum et perjurio cumulalis, pcr fu- obsessis acerrime impugnaremur, ab improvisis
gam lapsus csl. Conccssit cnim Boimundo, duas auxiliatoribus eorum, a tcrgo opprimcrcmur. Scd
nescio aut tres civitates, Tursol, Mamistam, et Ad- Dcus, qui militibus noslris victoriam confcrcLat, in
dcvam. Taliter igilur sibi ct suis tncrcatus pcrpe- peditibus nostris praeliabatttr. Nec minoreni susce-
luum pudorem, simulato itinere, quasiadexercitum pimus eo die de obsessis triuriiphum quam dc faula-
iinperatoris, dinrissis lentoriis et faniiliaribus suis, ribus eorum militcs nostri gloriam relulerunt. Igitur
cum Dei maledictione profcctus est. Nuntialum est polila vicloria et spoliis, capita cuisorum ad castra
nobis eo tempore quod dux de Calep, conducto dcportala sunl. Et ut hoslibus liniorem, et leslime-
l' nium
iiiagno excrcitu de Corrozana, ad succurrcndum de profligato corum succurstt oslcndcremus ,
civilali Anliochiae vcnirct. Qttapropter habito con- delata capila in palis suspensa sunt. Quod disposi-
silio in domo episcopi, consultum est ul pedites lione Dei aclumesse, postca credidimus. Nanrque
castra servarcnt; et inilites hoslibus obviam cxlra capto iinpcr vexillo beatae scmpcr virginis Marae
castra pergcrenl; dicebant enim quod multi dc excr- qaasi ad opprobrium nostruin, cttspidcm in tcrra
cilu noslro, imbcllcs el paviJi, si vidcrent Turca- figebant. Ilaque acliim est ul, visis siiorum ereclis
riim inultiludiiiciu, tinroris polius quam auilaci.e capitibus, ab improperio nostro rcvocarcrrlur. Erant
cxcmpla iiionsliarent. Igilur sub noclcm profccti, co temporc in noslris castris legati a rcgc Babylo-
ne ii qui in civitatc erant perciperenl, atque his qui nioruni, qui vidcnles mira quae Deus per servos
in auiilium corum vencrant nunliarcnt, Ionge a suos operabatur, Jesum Mariacvirginis filium glori-
nostris casttis pcr duas lcugas iiiter mciiliculos se licabaul, qui, per paitperes suos, potentissimos con-
occiillaverunt. Manc autcin facto, ciim solc hosies culcabat. Hi autcm lcgali, gratiam ct benevolcnliam
appariierunt. Audianl igilitr, audiant, obsccro, i|tii apud rcgem suum nobis promittebanl; praeterea
aliqtiando excrcilum lscdere conati sunt, ut, ctim plura beneficia regis in Clirislianos ^gyplios, cl pe-
magnificare Deum suam miscricordiam in nobis C regrinos nostros refcrebant. ltaqtie rcmissi suntcum
cogiiovcriiit, per poeiiilcnliselamciila ipsi salisfaccre illis legali nostri, qui foedus amicitiamque cttm regc
contendanl. Disposilis itaquemililibusin sextttrmis, inirent. Eodcm lcmporc visum cst prineipibtts no-
tantuin cos Dcus niulliplicavil ut qui vix septingenti strisut in collc, qui supra teitloria Boimundi erat,
aulc ordiiialionem apparebant, habila parliliotic castrum Hrmaretur, neSi rurstis hosles nos venircnt,
plusquam duo millia inesse unicuique ordini aflir- nullo modo tenlorta nostra iinpellere possent. Cum
iiiarcntur. Dc audacia vero eorum quid loquar, cuin boc facium fuissel, fuerunl caslra nostra ila firmis-
cliam cautus mililares lam fesiivc milites agerent, sima ul ad inslar civitatis clausi, tam operc quam
nt quasi pro ludo imminens bclluni haberent ? nalura undique essemus. Erat cnim ab oriente
Comigil aulcm in eo loco bcUttni fieri, quo palus ct nobis castrum hoc, a meridie, muri eivitatis, et
fliivius per miiliarittm vicina sunt. Hoc aulcm ho- palus, quae muros muiiiebat,castra etianinostra tus-
slibus cvagandi liccnliam vctuit, ne rnore suo ac- baiilur, itec facullalem pugnandi, his de civitate
cingcre possent. Namquc Dctts, qui caetcra nobis de- concedcbat nisi per portas egrcdcrentur; ab oc-
dcrat, sex valles continuas, prodientibus ad bellum cidente vcro fltivius erat; a septeiiliionc quoddam
prsebuit atque una hora egrcssi, caippoquc occu- vctus vallum, quod a montc desccndens, ad fluvium
palo, sole etiani rctulgentc, niarmis ct clypeis pugna D usque pervenrebat. Laudabal eliam popultts ut ca-
commitlilur. Noslri aulem , priino paulalim coepc- stellum aliud irr rnonliculo, qui supra ponlem iilo-
rutit procedcre : Turcae vcro discurrere, sagittare, rum erat, firmaretttr. Factse sunt ctiam in castris
tameii rccederc. At noslri taiituin paliebantur, dum machinae, quae muros civitalis inipellerenl, sed hoc
priores de Turcis poslctioribus infarcirentur. Ete- fruslra fuil. Cumque jam in quinto mense obsidio-
nim, ut a proftigis eorutn didicimus, non minus nis ncslrae naves undique cum alimoniis ad porlttm
quam viginti ct oclo millia Turcarurn in hoc bello nostrum appltcarenl, Turcse civitatis, vias maris
fuisse rcferuntur. Ulque salis prior acies Turcarum obsidcrc , atque portitores vicltialium interficere
Siihsequentibus inclusa esl, invocato Deo, procur- coeperutU. Noslri vero principcs primo tanlum pa-
runt Franci. Nec mora, adest Dominus, foriis et licbanlur; Turcse autem sceleris impunilate, spc
potens in prmlio (Psal. xxm, 8) : protexit filios , et rapinse, die nocluque instabaiit. Coiistilttimqiie cst
proslravit inimicos. Ilaque prosccuti sutit eos Franci tandeni ut ad ponleni illorum castrum firmarcmus.
usque ad caslrum eorum munitissiinum, qnod a loco Sed, quia plurimi de nobis ad portum abierant, ele-
pitgnae deccm milliaribus abcrat. Castollaiti autcm clus csl comes et Boimuiidus ut eos inde addues-
SHorum fugam vidcnles, inceuso castro fugam arri- rcnt, cum raslris , et aliis inslrumentis quibus val-
 605 RAIM. DE AGILES HIST. HIEROSOL. 603
lurn novi castelli fleret. Cumque compertum esset in A j a multis de sua gente comprchensns, ct ab equo suo
civitate comitem et Boimundurn abesse, assultus dejectus, in medio flumirris obrutus est cum illa
solitos incoeperunt. Nostri autem, nimis temerc at- multitudine quae eum apprehenderat. Qperae pre-
que inordinate progressi, turpiter fusi atque fugati tium est vidisse quosdam pauperes a victoria rever-
sunt. Cumque die quarto comes et Boimundus, cum tentes; alii namque intra tentoria in equis variis
mttltitudine maxirna, a portu reverterentur, a Tur- discurrentes , relevationem suae paupertatis sociis
cis explorati sunt; nost». autem solo lumultu suo ostendebant; alii autcm duobus vel tribus induti
sccuri csse arbitrabantur. Scd cur pluribus moror? sericis vestimentis, largitorem victoriae et muneris
Ventum est ad pugnam : Nostri autcm terga dede- Deum magnilicabant; alii vero tribus vel qualuoi
runt. Perdidimus ubi usque ad trecentos homines; muniti clypeis, victoriae suae triumphum alacritci
quantum vero spoliorum et armorum , non est praetendebaut. Dumque his et aliis ostentamentL
nostrum dicere, dumque more pecudum per mon- fidem magnificse victorise nobis persuasrsscnt, de
tes et abrupta quseque trucidarcmur et collide- multitudine interfectorum suadere non potuerunt,
remur, hi de castris hostibus obviam procedere Quoniam victoria sub nocte habita est, csesorum
coeperunt: sicque factum est ut a caedefugientium capita ad caslra delata non sunt. Cumquc postridie
revocareiitur. Quid igitur, Domine Deus? in castris castrum ante pontcm illorum sedificaretur, in vallo
victi sunl; et hi duo maximi principes in exercitu tuo, quidam de Turcis reperti sunt; erat enim mons ille
extra caslra victi sunt! An ad castra fugiemus ? an iu sepulturam Sarracenorum. Ex his igitur eorum
hi de caslris ad nos ? Exsurge et adjuva nos, Domine, provocati paupercs, omnia eorum monumcnla fre-
propter nomen tuum (Psul. XLIII). Quod si in castris gerunt. Effossis itaque Turcis, quaiis victoria fuerit,
rescitum est quod principes victi sint, vel si nos ca- nulli dtibium fuit. Namque numerali sunt circiter
slrensium fugam nosse contigerit, communis omnium millc quingenti; taceo modo et in civitate sepultos,
fuga fiet. Surrexit itaque adjutor in opportunitalibus et in fluminc tractos. Cum autem fetore intolerabili
Dominus (Psal. ix), atque illos quos prius truderat, laborantibus tn castello obstilissent cadavera, in
priores in pugnam animavil. Videns igitur Cassia- flumine projecta sunt. Nautse vero, qui in fuga co-
nus, qui civitatis rector erat, et nostrorum spolia, mitis et Boimundi dispersi et vulnerati fuerant, de
et suorum victoriam, el adhuc quorumdam nostro- victoria adhuc prae timore dubitabant. Hi autem
r.um audaciam , milites et pedites suos omnes emi- videntcs tantam multitudinem, quasi de quadam
sit; atque in spem vicforiae adductus, portas civita- multitudine convalcscentes, Dcum magnilicare coe-
tis post suos recludi jussit, denuntians militibus suis r perunt, qut fihos suos corngere ct lsetificare con-
vincerevelmori. Interea noslri paulatim, etpro impcrio suevit. Sic itaque Dei dispositione actum est ut qui
procedere; Turcaeaulem discurrere, sagittare, nimis viclualium conductores, in littore et ripis flumiiiis
audacter incurrere ; at nostri interdum patiebantur, peremptos, feris et voluctibus dederant, in locis eis-
dum densatis incurrere possent, ncc ad impetum dem feris et volucribus victualia ficrent. Celcbrata
eorum retardabantur. Tantus vero luctus et clamor itaque et cognila victoria, et castro aedifieato, eivitas
irr castris ad Deum erat ut aflluentia lacrymarum Antiochiae a septentrione et meridie obsessa est.
Dei pietalem descendendam putares. Cumque jam CAPUT XI.
cominus res gerenda foret, quidaro Isuardus miles de Consultum est eo tenrpore quis de principibus ad
Gagia, provincialis nobilissimus, cum centum quin- cuslodiendum castrum migrare potttisset, quippe
quaginta peditibus, invocalo Deo, genibus flexis, so- res communis pluribus frequenter negligilur, dum alii
cios hortatus est, dicens : Eia, milites ChristiJ Atque ab aliis custodiri eam arbilranlur. Dumque alii de
hostibus incurrit : similiter et aliae acies noslrae in- principibus, quasi pro mercede, vigilum suffragia ab
currunt. Hoslium itaqtie superbia turbatur; porta aliis quaererent, comes, praeler suornm voluntatem,
clausa cst, et pons strictus, fluvius vere maximus. castri custodiam arripuit, simul ut desidiam et ava-
Quid igitur? hostes turbali prosternunlur, et cae- D ntiam excusaret, et vrgoris atque prudentiae semi-
duntur, et saxis irr flutnine obruuntur, fuga autem tam lorpentibus demonstraret. Namque praeteritae
nulla patet. Quod nisi Cassianus pontis portara ape- aestatis gravi ac diuturno morbo fatigatus , el adeo
ruisset, illa die de Antiochia pacem habuissemus. mollis per totam hiemem fuerat, ut nec ad inililan-
Audivi ego a multis, qui ibi fuerunt, quod triginta dum, nec ad largiendum promptus esse diceretur,
Turcos el amplius, de ponle sumptis spondalibus in el licet mulla,quia plura posse credebatur, niillus
fiumine obruissent. Claruit ibi mullum dux Lotha- esse credebatur. Igitur nactus hanc diflicultatem,
ringiae. Hic namque hostes ad pontem praevenit, at- scilicet materiam virtutis, tarrtam omnium invidiam
que ascenso gradu venientes per medium dividebat. passus est ul pene a suis privatis dissociaretur. In-
Celebrata itaque victoria cum ingenti exsultatione, terea dum comes haec negligit, sperans hosles de
et multis spoliis, et equis multis, nostri ad castra civilate maxima ex parte oppressos, illico fugitu-
redeunt. Contigit ibi quoddam memorabile, quod ros, quodam diluculo ab hostibus circumdatus est.
utinam qui nos suis proscquunttir votis, videre po- Claruit ibi magnum divinae r)rotectionis miraculum,
tuissent! Quidam enirn corum eques, timore nior- quod sexaginla viri de nostris, pugnam Sarraceno-
lis, dum pracceps profuiiduin flurairris ingrederetur, runi septem millium sustinuerunt, alque, quo ma-
G07 AD GODEFRIDUMAPPEND. 11. - MONUM. DE BELLO SACRO. 608
gis mirum flt, praelcrilis diebus imber immodera- A prompta cum fralribus et pro fralrrbus pericula
tus, terram recenlem humefactans, vallum novi ca- subire, venisset, quidam de Turcalis qui eral in
stelli compleverat. Sicque hosles nulla invia, sed civitate, per Boimundum principibus mandavit no-
sola virtus Dei retardabat. Non arbilror modo quo- stris, quod civitalem rrobis redderet. Igriur commu-
rumdam militum nostronim egregiam virtulem reti- nicato consilio principes, Boimundum et ducem
cendam, qui praeventi ab iuimicis, dum eorum pon- Lotharingiae, et Flandrensem comitem, ad haec ex-
tem custodiunt, ad castellum refugere non potu- perienda miserunt. Cumque per medium noctisvc-
erunt; aberat enim castellum Jiponle illorum, quasi nissent, ad collem civitatis, remissus internuntius
jactti unius sagittae. Igitur hi milites, facto gyro ab co qui civitalem reddebat, dixit: Exspectate dum
inter hostium multiludinem , ad angulum cujusdam l.impas transeat. Elenim tres viri vel qualuor cum
vicinaedomus pcrvenerunt, ibique hostium impetus, lainpadibus per muros civitalis tota nocte perge-
cl sagittartini rabicm, el saxorum undique nebulam, bant excitando et commonendo vigiles. Post haec
virilitcr ct iinperterriti sustulerunt. Inlerea sonitus autem appropiriquantes ad murum, et erecla seala,
pi.gnae aitdilus in castris nostros excivit, sicqtte ca- cceperunt ascendere nostri. Primusque quidam
strum ab hoslibus liberaium est; ct licet a longe Francus, nomine Fulcherius, frater scilicet Budelli
prospeclo succursu ab oppugnatione destitisscnt, et B Carnotcnsis, murum intrepidus consccndit; quem
licel poiite illorutn proximo, lamcn posteriorcs eo- comes Flandrensis consecutus, Boimundo et duci
ruin intercmpli sunl. Rtirstts ilaqtie instaurato vallo, mandavit ut ascendercnt. Cumque omnes festina-
et moeiiibus castri, victualium conduclores secure rent, ut alius alium praeveuiret, scala fracta est. At
ire et rcdirc a portu polucruiit. Igitur invidia quam vero ii qui ascendcrant, descendentes in civitatem,
comes pertulerat, adeo lenila cst ut ab omnibus posterulam quamdam aperucrunt. lngressi itaque
pater ct conservator exercitus appellaretur. Ab co nostri omnes non ceperunt aliquem dc his quos
itaquc tempore crevit comitis nomen, eo quod solus, invenerunt. Cunique diei aurora comparuisset, con-
hosliuni assullus suslineret. Obsesso igilur ponte et clamaverunt. Ad hanc vocem cum omnis civilas
porta civilalis , caqierunt egredi Turcae per aliam turbarctur, mulieres et parvuli eorum flere coepe-
portam, quse respicit ad nicriJiein jttxta fluvium, runt. Illi vero qui in castello comilrs erant, ad hanc
atquc cmillerc efjuos suos ad qiicmdain recessum, vocem omnes excitati, quippe propinquiores, dicere
qui iuter montes ct fluvium crat oplima pascua. Ex- coepcrunt ad invicem : Succursus eorum venit. Alii
plorato itaquc ioco a noslris, et lermiiiato'die, per aulem econtra : Non vidctur vox isla tmlantium.
quamdam montis clifficullatem circinala civUalo, ad Cttmque dies albesceret, in meridionali colle civita-
pascua llla vcnerunt, atque aln per vadum franseun- lu lis signa nostra coinparucrunt. Ttirbati igitur cives,
tes, dno miliia cqtiorum indc adduxerunt,, cxccptis cum in monte super se noslros conspicerent, alii
nitilis et miilabus qttae recuperata sunt; etcnim, per portas fugere cceperunt, alii se praecipitare;
praeterito tempore hiemis , in itinere maris, multas restilit nullus, quippe turbaverat eos Dominus. Ju-
nobis mulas abstulcranl, quse modo caplae et reco- cundum speclaculum tandcm post multa tempora
gnitapsunl a dominis suis, elpristinse dictioniconccs- nobis factum, ut qui landiu Anliochiam contra nos
sae.Posl hoc lempus munivil Tancrcdusmonasterium tenuerant, de illa modo fugere non valerent; quod
quoddam ultra fluviuin, ct dcdit ei comes ob hoc si quidam eorum arriperc fugam ausi sunt, lamen
cciitum marchas argcnli,ct alii de ptincipibus, prout mortcm cvadere non potucrunt. Accidit ibi quod-
potucrtiiU, hoc cnim multutn hostcs constiinxit. dam salis nobis jticiindum atque delectabile. Durn
Libci itaquc atlenderc quia quanto pauciores numero enim per praerupla, quae collem dividunt a septen-
sumus, tanlo forliores nos Dei gralia fecil. Inlcrea trione, Turcac quidam subterfugere niiereiUur, no-
niiiilii venire cocpcruiil frequentissime, quod suc- stris quibusdam obviaverunt; cumquc Turcse re-
curstts hoslibus venirel. Haccaulem fania non soluro gredi compellerentur tanto impetu se affecerunt
abArmcnicis ct Grcecis nobis vcnicbat, verum etiam n rcpulsi lugienles ul omnes parrter prsecrprtaremur.
ab his qui in civilatc erant nobis annunliabatur, Gaudium quidem fuitnobis de praecipitatis hoslibus,
quoniani Tttrcas pcr annos quatttordccim Antiochiam scd de equis plusquam trecentis inibi dccollatis do-
oblinucrant, alque Armenios juvenes, et Graecos, luimus. Quanli aulem de Sarracenis et de Turcis
qtiasi pro penuria domcsticorum turcaverant, et tunc perierunt, dicere nescimus; quam diversis
uxorcs cis dederant. Hi tales, cum libcrtatcm fugae morlibus, ctquam vatiis ceciderunt, explicare cru-
habere poterant, cum equis ct armis ad nos vcnie- deleesl. Quantum vero spoliotum est captum infra
bant. Cumque haec fama de succursu hostium crc- Anliochiam, non est nostrum dicere, nisi quod cre-
bresceret, multi de noslris pavidi, fugere coeperunt, dite quantum vultis, et aestimate supra. Illi autem
et Armcnii mercatores. hostes qui castellura de medio colle servabant, vi-
CAPUT XII. dentes suorum necem, et nostros ab oppugnatione
lnterea mililcs boni qui per castclla diffusi eraut, sui desistere, castellum suum retinuerunt. Cassic-
veitire atque arma eraere, ct adaptare et reficerc nus aulem egressus per posterulam qtrarodam, s J
coeperunt. Dumquc satis contabescens tumidilas ab Armeniis rustrcis captus et decapitatus, atque caput
exercitu noslro defluxisset, et animositas, semper cjiisnobis oblatum est; qttod inetTahili Dei disposi-
 609 RAIM. DE AGILES HIST. HIEROSOL. CiO
tione actum credo, ut qui multos ejusdcm gentis A , res. igitur mgressi castenum lurcse, in civitatem
homines decollari fecerat. Capta est igitur civitas deorsum descendere voluerunt. Erat enim vallis
Antiochise terlio Nonas Junii, obsessa autem circi- inter castellum ipsorum et montem nostrum, non
ter undecimo Kalend. Novemb. Interea, dum nostri magna quidem, et cisterna quaedam erat in mcdio
enumerando et recognoscendo spolia, ab oppugna- et modica planities. Nec erat descensus in civita-
tione superioris caslri desisterent, atque audiendo tem, nisi per medium nostri montis. Quapropter
saltalrices paganorttm, splendide ac superbe epula- omni intentione et omni virtute sua nos expugnare,
rentur, nullatenus Dei memores, qui tantum bene- et removere ab ilinere suo in civilate nos conten-
ficium eis coiitulerat, post tertiuin diem in Nonis dunt, atque ibi tanta vi a mane usque ad vcspc-
ejusdem mensis Junii a paganis obsessi sunt. Sic- rum pugnatum est ut nusquam sirnile audialur.
<jue actum est ut qui tandiu per Dei misericordiam Contigit ibi quoddam nosttis satis horrendum ,
Anliochenos Turcas obsederant, per ejus disposi- atque hactenus inauditum, quod inter sagitlarum
tionem a Turcis obsiderenlur.Atque ut magistime- grandinem,et saxorura atque telorum continuos
remus, castellum superius dictum, quod quasi ci- impulsus, et inter mortes tantorum, nostri sopie-
vitalis custodia cst, irr manibus hostium erat : bantur. Finem hujus pttgnse si qtiseritis, nox fuit. In
timore igitur coacti nostri, castelli obsidionem arri- b nocte autem cum nostri Dei miscncordiam sperare
puerunt. Corbaras autem, Turcorum dominus, in debtiissent, multi dcsperare coeperunt, atque praeci-
principio adventus sui, sperans bellum illico futu- piles, pcr funes ab altitudinc murorum dejicicbaa-
rum, longe a civitate, quasi per duo milliaria, ten- tur. Alii atitem a bello discedcntes in civilatem,
toria sua fixit, atque ordinibus factis usque ad pon- communem omnium decapitalionem venisse cunctis
tem civitatis pervenit. Nostri autem prima die ca- nuntiabant; et qno magis timeri potcrat, dum alii
slellum comitis munierunt, ractuentes, si ad bellum alios adhortabanlur ut viriliter resistercnt, ipsi irt
procederent, ut ab hostibus qui in caslello erant, fugam vertuntur.
civitas coniperetur, vel si castellum quod ante pon- CAPUT XIV.
lem erat desererent, et hostes illud occuparent, Itaque, ut diximus, dum nostri conturbarentur,
facultatem pugnandi, ct adilum egrediendi nobis ct in desperationem ruerent, divina eis clementia
recluderent. adfuit; et quaelascivientes filios correxerat, nimium
CAPUT XIII. trisles tali modo consolatus est. Igitur cum capta
Erat autem in exercitu miles clarissimus, el cha- esset civitas Antiochrse, usus sua potenlia et be-
rissimus omnibus.Rotgcrius nomine de Barnevilla; nignitate Dominus, pauperem quemdam rnsticum
hic, cum exercitum omnium revertentium inimico- C elegit, Provincialem gencre, per quem omnes nos
rum assequeretur, captus et capite truncatus cst. confortavit, et comiti et Podiensi episeopo haec
Invasere igitur nostros dolor et timor, adeo ut usque verba mandavit: Andreas Dei el Domini nastri Jesu
ad desperationem evadendi multi ducerenlur. Passi Christi apostolus me qualer olim admonuit, et jussit
igilur Turcae semel, et sccundo repulsam pugnandi, ut ad vos venirem, ac lanceam qum Salvatoris iattts
tertia die castrum oppugnant, alque ibi tanta vi cer- aperuit, capta civitate, vobis redderem. Hodie aulem
talum est ut sola Dei virtus defendere castrum, et cum ad pugnam profectus essem extra civitatem cum
resistere adversariis crcderetur. Namque curn jam reliquis, atque comprehensus a duobus equilibus pene
transcendere vallurn et dirnere murum pararent, suffocatns in regressu fuissem; quasi exanimis iliic
nescio unde, concepto limore, praccipites in fugam super lupidem quemdam tristis recedi : cumque prce
ruunt. Decurso itaque aliquantulo spatio, cum fugae dolore et tintore, sicut tristis lilubarem, venit anle
causam nullam conspicerent, tarditatem suam cau- me bealus Andreas cum socio quodam, et mullum
santcs adoppugnationem redeunt; et, quasi salis mihi interminalus est, nisi cito vobis redderem lan-
facturi pro pudore habitse fugse, vehementius iinmi- ceam. Cumque ab co comes et episcopus revclatio-
nent, rursus ditt vehementius pugnant. Itaque hosles nis et visionis aposlolicae ordinem rcquirerent, rc-
ea die ad castra sua redeunt, Alia autem die, cum l' spondit : In principio terrm motus, qui apud Anlio-
maximo apparalu ad castrum redire coeperunt, no- chiam faclus esl, cum exercitus Francorum obsideret
slri vero caslrum incendunt, atque mcenibus civitalis eam, tantus timor me invasil ut nihil prmler Detis
se intrudunt. Auctus itaque timor Francortira est, adjuva dicerepossem. Erat enim nox, el cgojacebam;
ct hostium excrevit audacia; quippequi nihil extra nec in lugurio meo eral aliquis cujus consortio refo-
civitatem haberemus, et ab inimicis nostris, ca- verer. Cnm autem, ut dixi, concussio diutius durarel,
stellum, quod caput civitatis est, retineretur. Igitur el timor meus semper excresceret, coram mc duo viri
confirmati Turcae ingredi ad nos per castcllum dis- asiiterunl, invesle clarissima; alter erat senior, rufo
posuerunt. Nostri autem loci opportunitate, et emi- canoque capilto, oculi nigri, et convenienles faciei;
nentiaconfisi.obviam hostibus contendunt, et primo barba vero cana, et lata atque prolixa ; et statura
impetu eos prosternunt; dumque imminentis belli ejus media : alter vero junior, et procerior erat, spe-
obliviscuntur etpraedae iuhiant, foedissime in fugam ciosus forma prm filiis hominum. Et ait mihi senior:
vertuntur. Etenim plusquam centum homines in Quid agis ? Et ego maxime limui, quia nullum ' ad-
oorta civitatis suffocati sunt; equi vero quam plu- esse seiebam. Et respondi : Quis es tu? Et ait:
Ctl AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. (112
Surge, et noli timcrC; et audi quaeego loquar ad te. A i mem dcbililatem recogitans, timere ccepi, si ad vos
IOgo sum Andreas apostolus. Congrega episcopura venirem, famelicum me esse, et pro victu talia referre
Podicnsem, ct comilem Sancti iEgidii, et Pelrum me proclamaretis. Ilaque et ea vice conticui. Ds-
Raimundum de Altopullo, et hsec dices ad illos : fluente itaque lempore, cum apud portum Sancti Si-
Cur negligit episcopus praedicare, et commoncre, et meonis essem; atque cum domino meo Willelmo Pe-
cum cruce quam prsefett signare populum? etenim iri, infra tenlorium una recubarem, adfuit bealus An
inulttim prodesset illis. Et addidit: Veni, ct osten- dreas cum socio, et habilu eodem quo prius vencrat,
dam tibi Patris nostri Jesu Christi lanceam* quam atque sic mihi loculus esl: Cur non dixisti comiii et
comiti donabis, etenim eam Deus concessit illi, ex episcopo, et aliis, quae ego praeceperam tibi? Et re-
qtto gcnitus cst. Surrexi ilaque, et secutus sum eum spondi: Nonneegoprecalussum le;domine,ut alium
in civilalem nttllo circumdalus amiclu, prmler cami- pro me mitteres, qui et sapientior essct; cl qttem
siam. Et indnxil me in ccclesiam beati Petri per Se- vellent audire : praeterea Turcae sttnt in itinere, qui
plemlrionulem portum, quum anlea Sarraceni Bafn- venientes et abeuntes inleriiciuril. Et ait sanctus An-
niariam fecerant. In ecclesia vero dum lampades dreas : Noli timere, quia nihil tibi uocebunt. Haec
cranl , qum tanlum lumen ibi reddebant, ac si qtioque dices comiti, cttm venerit ad Jordanem AM-
meridies illuxisset: Et dixit mihi: Exspecta hic. " vium, non intinguatur ibi, sed navigio transeat;
Et jussil me assistere columnm, qnm proxima cum autem transieril, camisia et braccis lineis indu-
erat gradibus, quibus ascendebaHr ad altare a tusj de flumine aspergatur. Et postquam siccata fue-
mcridie : et socius ejus a longe stelil , ante rint ejus vcstimenta, reponat ea* et conscrtct ea
gradus atiaris. Ingressus aulem sub lerram sanclus cum lancca Domini. El hmc dombrus meus Willelmus
Andreas, produxit lanceam, alque in manibus mihi Pelri audivit, licel non viderel aposlolum. Conforla-
tradidil, el dixit mihi: Ecce lancea quse latus apc- tus igitur, ad exercilum reversus sum. Cumque vobis
ruit, unde totius mundi salus emanavit. Dumque in hmc pariter dicere vellem, coadunare vos ncn polui.
manibus cam tenerem, tucrymundo prm gaudio, dixi Itaque profeclus sum aa porlum de Mamisla. Ibi vero
ei: Domine, si vis portabo cam, et reddam comili. cum navigare in Cyprum insulam pro viciuulibus ve'-
Et dixit mihi : Sine modo, futurum enim ut civitas lem, comminutus esl mihi multum bealus Andreas,
capiatur. Et tunc venies cum duodecim viris, et nisi cilo redirem, et vobis injuncta mihi referrem.
quseres cam hic, unde ego abstraxi, et ubi eam re- Cumque cogitarem mecum quomodo reverlerer ad ca-
condam. El recondidit cum. His ila peraclis, super slra, aberat enim porlus ille ab exercilu quasi per
murum civilatis reduxit me in domum meam, et sic a „ tres dies, amarissime flere ccepi, cum redeuudi facul-
me rccesserunl. Tuuc ego mecum recogitans, el pau- iatem reperire non possem. Tandem a sociis el domi-
perlatir, mem habilum, et vestram magnitudinem, ve- no tneo commonitus, navigium ingressus in Cyprunt
ritus sum ad vos accedere.Post illud lempus cum pro- remigrare cmpimus. Et cum per lotum diem remis el
fcctus cssem ad quoddum caslrnm, quod esl juxta prosperis venlis ageremur, usque ad solis occasum,
Ilojam, propler alimoniam, prima die Quadragesimm orta subito tempestate, in spatio unius horm vel dua-
in galli canlu, adfuit mihi beulus Andreas in eodem rum ad relictum porlum reversi sumus. Jbi languo-
habilu, el cum eo quo prius venerat socio ; el magna rem gravissimum incurri. Capla autem civilale, ad
clarilas domum replevit. Et ail beatus Andreas : Vi- vosveni. El nunc si vobis placel, experimini qum dico.
gilasne? Sic expergefaclus, respondi : Non, domine Episcopus autem nihil esse, prseler verba putavit:
mi, non dormio : et ail mild : Dixisti ca quse.du- Comes vero illico credidit, et illum qui hoc dixerat
dum tibi dicenda mandavi? Et respondi: Dominc, capellano suo Raimundo, custodiendum tradidit.
nonne precatus sum vos, ut alium eis mitteretis': CAPUT XV.
Etenim metuens paupertali meac, accedere ad illos Apparuit in ipsa nocte, quae secuta est, Dominus
dubitavi. Et dixit mihi: Nescisnc cur Deus huc vos; noster Jesus Christus cuidam sacerdoti, notnine Ste-
adduxit, et quanltim vos dihgat, et quomodo vos D ! phano, Iacrymanti pro interitu suo et sociorum,
praecipue elegit. Pro contemptu sui et suorum vin- quem futurum illico sperabat. Etenim terruerant
dicta, vos huc venire feeit.TJiligit vosadeo ut sancti, eum quidam, qui de castello dcscenderant, dicenlcs
jam in rcqttie positi, divinse dispositionis gratiam Turcos jarn descendere de monte in civitalem, at-
praenoscentes, in carne esse, et concertare vobis- que nostros fugere, et victos csse. Propterea sacer-
cum vellcnt. Elegit vos Dcus, ex omnibtts gentibus, dos volens habere Deum morlis suae lestem, ingres-
sicut triticese spicae de avenaria colliguntur. Eleniin sus ecclesiam bealae semper virginis Marias, habila
mcrilis ct gratia praeceditis omnes, qui anle el post confessione, et sumpta venia, cum quibusdam sociis
vos venient, sicut aurum pretio praecedit argentum. psalmos canlare coepit, dormientibusque aliis cum
Post hmc discesserunl, et me lanta mgriludo oppres- solus vigilaret, atque cum dixisset: Domine, quis ha-
sil ut lumen oculorum perderem; et disposilionem te- bitabit in tabernaculo tuo, aul quis requiescel in
nuissimm paupertalis mem facerem. Tunc ego caspi monte sancto tuo (Psal.xw, 1). Stelit corameovir
mecum cogitare quod, ob negligenliam apostolicm vi- quidam, ultra omnem speciem, habens pulchritudi-
sionis, hmc juste mihi contingerent. Confortaius ita- nem, et dixit ei: Homo, qumnam esl Itmcgens, quc
que, ad obsidionemreversus tum. Rursns, paupertatis civilatem ingressa est ? Et ait presbyter : Christiani.
 613 RAIM. DE AGILES HIST. HIEROSOL. GI4
Et ille dixit : Cujusmodi Christiani ? Et sacerdos, A lationes per Tralres nostros, et signum m ccelo rni-
Qui credunt Chrislum de Virgine nalum, et in crucc rabilc vidimus. Nam slclla quaedam maxima, per
passum, mortuum, et sepullum; et resurrexisse terlia noctcm stiper civilalem stctit, quaepost paululum itt
die, atque in cmlum ascendisse. Et dixit vir ille : Et tres partes divisa esl, atqtie in Turcorum partcs oc-
si Cltristiani sunt, cur paganorum mnlliiudinem ve- cidit. Confortati igitur aliquantulum nostri, dicm
rentur? Etaddidit : Agnoscisneme? Et presbyter re- quintum, quem praedixcrat sacerdos, cxspcctabant.
spondit: Non agnosco le, domine, nisi quud pulcher- Die atilem alia, praeparalis nccessariis, cum homine
rimum omnium video le. Et ait vir : Diligenlissime illo, qui de lancca dixerat, cjectis de ecclesia Beatr
iniuere me. Cumque in eum perspicaciter sacerdo- Pelri omnibus aliis, fodcre ccepimus. Fuit autcm in
dos intenderet, de capite ejus, speciem crucis sole illis dttodecim viris, episcopus Aurasicensis, et Rai-
multo clariorem procedcre vidit. Et ait prcsbyter mundus comitis capcllanus , qui haec scripsit, et
viro interroganli de se : Domine, imagines Domini ipse conics, et Ponlitis Je Baladuno, el Faraldus de
noslri Jesu Chrisli esse dicimus, qum similem libi Thoart. Cumque mane usquc ad vesperum fodis-
speciemprmferunt. Et dixit illi Duminus : Bene dixt- sent, in vcspere quidam de inventione lanceae de-
sli, qnia ego sum. Nonne scriplum esl de me quia sperare coeperunt. Discesserat enim comcs propter
sum i Dominus fortis et polens; Dominus potens in " caslelli custodiam; sed loco illius et aliorum, qui
prmlio? » (Psal. XXIII, 8.) Et quis est Dominus in fodiendo fatigabantur, alios recentes inducebamus,
cxerciiu? Et respondit presbyter : Domine, non fuit qui viriliter operi insislcrcnt. Videns autem juvcnis
ibi unus solus Dominus unquam, sed magis episcopo qui de lancea dixerat, nos defaligari, discinctus, et
crcdunl. Et dixit Dominus : Hmc dices episcopo: Po- discaloeatis pedibus in camisia in foveam dcscen-
pulus iste male agendo me elongavit a se, et ideo di- dit; alque obtestatus est nos ut Deum deprecare-
cas eis : Hsecdicit Dominus, Convertimini ad me et mur, quatenus nobis lanceam suam reddcrct, in
cgo reverlar ad vos. Et cum pugnam inierint, dicant: confortationcm ct vicloriam suae plebis. Tandem
Congregaii sunt inimici noslri; et gtoriantur in vir- per gratiam suae pielatis commonilus Dominus lan-
tttte sua, contere forliludincm illorum, Domine, et ccam suam nobis ostcndit. Et ego qui haec scripsi,
ciispergeillos, quia non est alius qui pugnet pro no- cum solus mucro, adliuc appareret super lcrram,
bis, nisi lu Deus noster. Et haec quoqtie dices ad osculatus sum eum. Quantum gaudiuni et exsultatio
eos : Si fecerilis, qum ego prmcipio vobis, usque ad tunc civitatero replevit, non possum dicere. Inventa
quinque dies, vestri miserebor. Haec aulcm co di- cst autem lancca octavo decimo lialcnd. Julii.
cente, mulier quscdam supra moiium iiiflammati J CAPUT XVI.
vullus accessit. Et inluita Dominum, dixitei : Do- Secuuda vero nocte astitit beatus Andrcas juveni,
mine,et quid huic viro dicilis?cl Dominus ad illam : per qucm r.obis lanccam rcddiderat, et dixit ei:
Domina, qumre ub eodc hac gente, quai in civitalein- Ecce Deus donavit comiti quod nulli alii unquam
yressa esl, qum sit. Et ait Domina : 0 Domine mi, donare voluil, et constituit eum vcxillifcrum istius
hi sunl pro quibus ego lantum te rogo. Cumque sa- exercilus si quidem perseveraveril in amore ejus.
cerdos suum socium qui prope dormicbat pulsaret, Cumque ab eo misericordiam pro populo postularet
ul tantae visionis teslem habere poluisset, ab oculis juvcnis, respondit ei sanclus Andreas quod revera
ejus sublali sunt. Mane aulem facto in montem sa- Dominus miserereiur populi sui. Et rursus cum quae-
cerdos ascendit, ubi principes nostri morabantur, reret ab eodem de socio suo quis csset quem tolies
contra Tttrcarum castellum.praeter ducem , ille enim viderat, dixitei B. Andreas : Accedeel osculare pe-
caslellum quod erat in septentrionali colle scrvabat. detn ejus. Festinus ilaque volens accedere, vidit pla-
Convocata itaquc sacerdosconcione,habuit haec vcr- gam unam super pedcrn ejtts ita rccciUem, et san-
ba ad nostros principes, atque ut verum csse mon- guinolentam, ac si niodo facta fuisset. Cum au-
slraret, super crucem juravit. Incredulis autem sa- tem dubitaret accedcre propter vulnus et sangui-
tisfacere volens, vel transire per ignem, vel praecipi- D nem, sanctus Andrcas ait : Ecce ilte Pater qui
tare se de altitudine turris voluit. Tunc juraverunt pro nobis vulneralus fuit in cruce, et hac inde plaga.
prirrcipcs, quod de Antiochia non fugerent, neque Hmc eliam Dominus prwcipil ut celebrem habealis
egrederentur, nisi de communi consilio omrrium : diem illum, in quo lanceam suam vobis reddidit.
clenim populus ea tempeslate existimabat quod Et quia in vespera reperla cst, et non potuit dies
principes vellent fugere ad portum. Conforlati sunt illu celebris haberi, scquenli hcbdomada in octavis,
itaque multi. Etenim in nocte praeterita pauci ste- solemnilatem celebrabitis; et singutis annis deinceps
terunt in fide, qui fugere non voluissent. Quod nisi in die invenlionis ipsius lancem. Hmc quoque dices ad
episcopus et Boimundus portas civitatis reclusis- illos, ut contineant se sicut Epistola docel fratris mei
sent, admodum pauci remansissent. Fugit tamen Peiri, qum hodie legilur. Et Epislola fuit haec : //tt -
Wilelmus de Granduna, simul et frater ejus, et mul- miliamini sub potenii manu Dei (I Pet. v, 6). Et quo-
ti alii, laici et clerici. Multis autem contigit ut, cum tidie clerici ante lanceam cantent hunc hymnum ,
de civitate cum maximo periculo evasissent, in Luslra sex quijam peracta. Et cum dixerint: Agnus
mairus Turcarum majus periculum mortis incurre- in crucis ievalur immolundus stipite, flexis genibus,
bant. Conligerunt eo temporc nobis plurimae reve- hymnum finiant. Cum autcni ad haec episcopus Au-
015 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 616
rasicensis, et ego quaereremus si sciret tiUeras, re- jA mini, qui apostolos dcseruit, et Dominnm snum Ju-
spondit: Nescio : Existimans, si diceret scio, norr dmis vendidit. Pugnenl veroin fide beati Petri, tcnen-
crcderemus ei. Et erat aliquantulum sciens, sed in tes quod Chrislus sibi promisit, quod post lerlium
ipsa hora ila ignoravit ut nec litteras cognoscerel; diem resurgeret, et ei appareret; ei pro hac eliam
ncque aliquid eorum quae litteris didiccral mcmor causa, quod hmc lerrajuris B. Petrisit, et non pa-
esset, exceptis, Pater noster; et, Credo in Deutn, ct, ganorum.\Et sil signum ctamorisveslri, Deus adjuva,
Magnificat; et, Gloriainexcclsis Deo; et, Benediclus ct revera Deus adjuvabit vos : Omnes eliam fralrcs
Dominits Deus Israel. Cselera enim ilaperdiderat, ac vestri qui obierunl, ab inceplo itinere, aderunt vobis-
si nunquam ca audissct : et licct cum maximo la- cum in huc pugna, et vos expugnate decimam parlem
bore, pauca postca recuperare poluit. lnlcr haecau- hoslium, quia ipsi in virtule Dei, novem parles expu-
tem tanta fames in civilate fuit, ut, excepta lingua, gnabunt. Et nedifferatis de bello. Quoniam [subaud',
caput cquinum duobus vel tribus solidis venderetur; si non egeritis qum dico] loiidem hosles ab allero la-
ititcstina vero caprse, quinque solidis; gallina, octo lere adducet Dominus, quot habelis ab uno : el tan-
vel novem solidis. De pane quid dicam, cum quin- diu vos hic tenebil inclusos, donecalii comedant alios.
qtte solidi non suflicerent ad pellendarn famem " Sed scitole profeclo quia advenerunl dies illi, quos
unius? Nec erat mirum , nec grave esse poterat his promisil Dominus beatm semper virgini Marim, et
qui tam care mercabantur, cutn auro et argento et aposlolis suis, quod elevuret regnum Christianorum,
palliis abundareiU. Haecaulem ideo cara erant, quia dejeclo el conculcalo paganorum rcgno. Ad tento-
conscienliae mililum audacia carebant. Ficus autem ria eorum propter aurum et argenlum ne diver-
immaturas ab arboribus decerpebant; atque coctas lalis.
charissimc vciidebant. Coriavero bouin ct cquorum, CAPUT XVII.
et alia ncglecta ex longo tempore illa similiter diu Statuit tunc Dei polentia utqui nobis per aposlo-
cocla, charissime veiidebanlur, adeo ut duas soli- lum suumsupradictapraedicari jussit.corda omnium
datas quilibel comedere possel. Plerique milites san- adeo confortavit ut fide et spe jam se triumphasse
guine'suorum equorum vivebanl, et exspectanles quisque de hoslibus suis viderctttr. Adhortabantur
Dei niisericordiani, nolebant eos adhuc occiderc. alii alios, et adhortando vires pugnandi rcsumebant.
Hsec autcm et alia mulla mala obsessis imminebant, Vulgus cliant, quod diebus praeteritis inopia atquc
quae cnumerare diflrcile est. Accedebat etiam aliud formidine consumptum esse videbatur, principibus
salis grave, quod quidam de rrostris ad Turcos fu- wiodo conviciabalur, de belli dilatione. Constiluia
gicbant, ct miseriam quseerat in civitate eos doce- r autem die ad pugnam, roiserunt nostri Petrum Erc-
bant. His autem atque aliis rebus Turcse audaces milam ad Corbaran ducem Turcorum, ut deshteret
cflecti, vchementissime nobis imminebant. Die au- ab oppugnationecivitalis,quir. juris erat bcati Pclri et
tcm quadam media, in turrem unam de noslris Christianorum. Respondit ille supcrbus quia jure vct
ascenderant circiter triginta Turci, qui nostros satis injuria Francos et civilatem habere volebal. Atquc
exborrucritnl. Tamen nostti pro periculo cerlanlcs Pclrum Eremitam inclinare nolentem supplicaresibi
Dei adjutorio, alios occiderunt, alios prsecipitari co- cocgit. Qusesilum cst, eo tempore, quis civilatem
rgerunt. Ob haitc igitur causam, omnes Boimundo custodirel contra illos qui in castello eranl, dum alii
obedienliam promiserunt, usque ad quindecim dies ad pugnam progrederentur. Et feccrunt in colle
past belluiri, ut de custodia civitatis, et de belloipse montis nostri, contra hostes murum calceum et
disponerct. Nam comes valde infirmabatur, ct epi- propugnacula; et munierunt hscc multis petrariis,
scopus. Stephanus autem comes, quem anle caplam cl dimiscrunt ibi Raimundum comitem qui usquc ad
civitatcm pro dictatore alii principes elegeiant, au- mortem infirmabatur, et viros usque ducentos. Ven-
cliens famam bclli, aufugerat. Sicut diximus, ita no- tum erat ad diem pugnae. Mane communicaverunt
stris deviclis, ct depressis, et angustiatis, coeleste omnes, et se Deo dederunt, vel ad morlem, si vel-
auxilium adfuit. Et quomodo ante bellum et in bello D let, vel ad decus Romanae Ecclesisect gentis Franco-
agere debcmtts, B. Andreas per juvenem illum qui rum. Constituerunt autcm de bello sic ut de gentc
de lancea dixerat, edocuit. Offendislis, inquil, om- comitis el episcopi fierenl duo ordines duplices, ut
«es graviter, et ideo Itumiliali estis : el clumastis ad pcdites praeirent militibus, ct pro imperio principum
Dominum, et exaudivit nos Dominus. Et nunc pro irent etstarent, et mililes sequerenlur eos atque a
suis offensis unusquisque se Domino committat, et tergo custodircnt. De gente Boimundi ct Tancredi,
quinque elecmoynas faciat, propter quinque plagas simililer; de gentc comitis Norlhmaiiniae et Franci-
Domini. Quod si hmc nequiverit, quinquies dical, gcnis, siniiliter; de gente ducis et Burgundionibus,
Pater nosler, etc. His itaperactis, in ea sentenlia qua similrter. lbant autem praecones per civitatcm cla-
conveniant principes de bello, incipite in nomine Do- mantes, ut quisque homo principibus us sua gente
mini, pcr diem sive per noctem, quia manus Domini adhaererct. Mandalum est etiam ut ugo.Magnus et
eril vobiscum. Si quis uutem de vicloria dubitat, ape- comes Flandrensis, ctNorthmanniaecomes. prirai ad
riantur ei portm, el vadat ad Turcas, et videbil quo- bclla procederent, deinde dux; post ducem episco-
modo Deus illorum, salvum faciet illum. Si autem pu- pus, deinde sequerelur eos Boimundus. Congregati
qnare diquis recusaveril, sit cum Juda vroditore Do- stint ergo unusquisque ad sisuum et cognalionem
617 RAIM. DE AGILES HIST. HIEROSOL. 618
suam, mlra civilalem antc portam pontis. 0 quam A cedcre eoscompulerunt; habebat enim locus ille fe-
beata gens, cujus estDominus Deusejus! (Psal. xxxn, num multura ct siccum. Egressis itaque ordinibus,
CXLIII.)0quam beatus populus, quemDeus elegit!(Psal. stabant sacerdotes nudis pedibus et induti sacerdo-
XXXII.) 0 quam immulatam faciem hujus exercilus, a talibus vestimentis supra muros civitatis, Deum in-
tristitia in alacritatem!Cujus quippe, praeteritis die- vocantes ut populum suum defenderet, atque testa-
hus, ibanl per plateas civitatis, Dei auxilium appel- mentum quod sanguine suo sancivit,in hocbello pcr
lantes ad Ecclesias, principes et nobiles, et ii qui erant victoriam Fraricorum, testificaretur. In hoc autent
de populo nudis pedibus lacrymantes, et pectora sua spatio quod processinius a ponte usque ad montana,
perculienles, adeo tristes ut pater frlium obvium non maxime laboravimus propter hoc quod ipsi hostes
resalutaret, neque respiceret, neque frater fralrem. nos volebant accingere. Inter haec, licet majores ho-
Modo vero cerneres eos alacres cquos emittere, ex- stium ordines, nobis.qui in turma episcopi eramus
cutere arma et vibrare hastas, nec possc pati quie- incumberent, tamen per prsesidium Dominicae lan-
tcm, quin dictu vel opere, aliquidjocundumfacerent cese, quae ibi erat, nullum ibi vulneraverunt, sed
vel dicerent. Scd cur pluribus nioror? Concessa est nobis intorscrunl. Vidi haec
illis egredicndi poteslas, et quae a principibus con- n neque sagiltamet Dominicam Ianceam ibi ego
ferebam.
suita fuerant, ordine complentur. Inter hsec dux quae loquor,
Quod si quis Heraclium vicecomilem, vexillifcrum
Turcorum Corbaras, infra tentorium suum schaccis
episcopi, in hoc bello vulneratum fttisse dicat, sciat
ludebat, et accepto nuntio quod Franci ad pugnam quod et vexillum suum alii tradiderat, et ordinem
piogredercntur, turbatus animo, quod praeler spem nostrum longe reliquerat. Ut vero omnes viri bella-
haec audiebat, appellavit quemdam Turcum, nomine tores de civitale
egressi sunt, apparuerunt quinquc
Mircdalin qui dc Antiochia aufugerat, riobilem et aliae acies inter ncs. Etenim , ut jam dictum est,
nobis nolum per militiam suam, et dixit ei: Quid est
octo acies nostri principes tantum constitucrant, et
Iwc ? Nonne tu mihi dixisli quia Franci eranl pauci,
tredecim ordines cxtra civitatem fuerunt. IIoc unttni
et nunquam mecum pngnarent ? Et respondit ei Mire-
valde memorabilo non praetereamus . In principio
dalin : Non dixi qmd non pugnarent, sed veni, ct vi-
nostrae ad pugnam, imbrem divinum su-
debo eos, et dicam tibi si poieris eos facile superare. cgressionis
omnem cxercitum suum misit Dominus. par-
Eliamtertius ordo progrediebatur : Cumque vidisset per
ordirrum dispositiones, Mircdalin dixit ad Corba- vum, sed tam gratum quo qui tactus est, omni
ram : Occidi quidem possunt isli, sed verti in fugam gratia repletus et fortitudinc, el hostcs contemnebat,
et qiiasi in deliciis regiis semper enulritus exsilie-
nequeunt. Et tunc Corbaras illi : Nulii eorum pro-
pelli aliqualenus possunt? Et respondit Miredalin : bat: Non minus hoc idcm mirabile, cquis nosnis
Non quanlum planla pedis habel cedent, si omne ge- etiam contigit. Cui enim defecit equus suus , rrsr
nus paganorum eis incurrat. Tunc ille, licet turbatus, peracta pugna etiamsi rron gustaverit aliquid prae-
ordines multos et multiplices, instruit adversum tercortices etfolia arborum per septem dies? Mul-
nos. Et cum primo potuissent exitum nobis prolri- liplicavit insuper adeo Dominus exercitum nostruiei
bere, pacifrce exire permittebant. Nostri tamen acies ut qui ante pugnam pauciores eramus quamhostes,
suas versus montana dirigebant, caventes ne nos in- in bello plures eis fuimus. Itaque, nostris progressis
cingcrent a tergo. Erant autem montana longe a et dispositis, non licuit nobis commiltere pugnam,
ponte, quasi duobus magnis milliaribus. Procedeba- quoniam ipsi versi sunt in fugam, Persecuti suut
mus ita spaliosi, sicut in processionibus clerici per- eos nostri, usque ad occasum solis. Operabatur ibi
gere solent; et revera nobis processio eral. Etenim mirabiliter Dominus tam in viris quam in equis no-
sacerdolcs et multi monachi, induli albis stolis, ante stris; quippe viri, avaritia a bello non revocaban-
acies militum nostrorum, pergebant, Dci adjuto- tur, et illi equi famelici, quos vix domini sui, in
rium et sanclorum patrocinia invocando cantantes. prselium pascendo deduxerant, levissime equos Tur-
At contra hostes nobis incurrere volebant el sagit- D carum, pingues et currentissimos, modo consequc-
tabant. Mandavit etiam Corbaras ad principes no- banttrr. Ncc lroc solum gaudium voluit nos habere
stros : Paratus erat facere modo quod nuper abne- Dominus. Etenim Turcae qui castellum de civitale
gavit, ut quinque vel decem Turci pugnarenl cum to- munierant, vidertes suorum prsecipilem fugam, de-
tidem Francis, et quorum milites vincerentnr, paci- sperantes, alii lantum pacti vitam se nostris reddi-
fice aliiscederent. Resporrderunl ad hsec nostri: No- derunt, alii praecipites fugerunl. Et licet bellum hoc
luistis, cum Itoc voluimus, nunc autem quia paravi- tam atrox atque timidum esset, tamen pauci militcs
vimus nos ad pugnam, decertent singuli pro suo de hostihus ibi ceciderunt, sed de peditibus eorum
jure. Cumque, ttt diximus, planiliem totam occupa- vix aliquis evasit. Omnia autem tentoria eorum ca-
vissemus, qusedam pars Turcorum post nos reman- pta sunt, et auri et argentr multum, et spoliorum
sit, atqtte pedilibus nostris incurrit; pedites veroilli, plurimum; annonae vero et pecorumac camelorum,
facto gyro, impetum hostium viriliter sustinuerunt. sine mensttra et numero. Renovatumque est nobis
Cumque Turci nullo modo eos propellere possent, illud Samariae, dc mensura similaginis ct hordei,
ignem circa eos accenderunt, ut qui gladios non quae pro statere accipiebantur. Facta sunt autem
formidabant, saltem ab igne corripcrentur. Itaque haecin vigilia apostolorum Petri et Pauli, quibus in-
PATROI.. CLV. 20
 619 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 620
tercessoribus Jesus Christus Dominus noster, con- A pusculum meum putveri tradilum esl. Beddidil mihi
tulit hanc victoriam peregrinae Ecclesiae Francorum, Dominus, inler ipsa (lammarum incendia, vestimen-
qui vivit et manet cum servis suis, propitius Deus per tum quod vides, quia cum eptscopalusordinem sus-
omnia smcula smculorum, Amen. cepi, illud pro Deo cuidam pauperi tribui. Et licet
CAPUT XVIII. exmstuaret gehenna, el insanirent adversum me mini-
Factum est autem post victoriam, quod principes slri tartarei, nihil tamen subtus twdere poluerunt.
nostri, Boimundus, et comes, et dux ct Flandren- Tamen nihil de omnibus, quw de patria mea deluli,
sis comes, communiter caslrum civitatis recepe- adeo mihi profuit sicul limc candela, quam amici
runt, sed Boimundus altiores turres suscepit, jam mei hic pro me obtulerunt; et illi tres denarii, quos
tunc concipiens dolorem, qui protulit iniquitalem. ego lancem obtuli. Hmc etenim me refecerunt, cum
Elenim consequenter homines ducis, et Flandrensis, usque ad mortem esuriens de inferno progrederer.
ct comitis Saucti yEgidii, violenler dc castello ex- Dominus meus Boimundus dixit, quod corpus meum
pulit, diccns sejurasse illi Turco,quicivitatem red- in Jerusalem portarel. Sit illi pro gratia sua ne me
didit, quod ipse solus haberet eam. Ob hoc etiam, moveat, quia de sanguine Domini adhuc ibi est, cui
qtiiaimptine id commiserat, castella civitatis, et por- " me sociavit. Sed si dubilat de his qum tibi dico, ape-
tas quas comes et episcopus et dux, ex tempore quo riat sepulcrum meum, et capul et faciem meam vide-
obsessi fueramus servaverant, requirere coepit. bit peruslam. Domino meo comiti familiam meam
Concesserunt ei omnes praeter comitem. Ille eninr, commisi; benefaciat ei, ut Deus facial secum mise-
licet infirmus esset, tamen porlam pontis, nec pre- ricordiam, et adimpleal qum illi promisit. Et ne do-
cc, nec promissis, nec minis dimittere voluit. Nec leant fralres mei si ego viiam finivi, quoniam nun-
solum principes nostros eo tempore discordia con- quam tantum eis profui quantum prodero, si prmce-
cussit, vcrum etiam populi gratiam ita dissolvit pla Dei servare voluerint. Etenim cum illis habitabo,
ut pauci cssent, qui non cum sociis vel domesticis el omnes fratres mei qui vilam, ut ego, finierunt; et
suis , dc furti, vel rapinae causis concertarent. Nec eis apparebo et multo melius consolaboreos quamhac-
in civitate judex aliquis erat qui posset vel vellet di- lenus. El vos, fralres mei, estote memores pmnarum
rimere causas, sed quantum quisque potcrat, eo inferni, qum iam graves el horrendm sunt. Servile
modus injttriae venit. Comes autem et episcopus ilaque Demino, qui vos liberare pelest de his, atque
valde infirmabaiUur, nec tueri eos ab injuria polc- aliis malis. Et, o quam bene natus, qui inferni pm-
rant. Sed quid moram in his agimus]?Quippe nostri nas ignorabil. Poleril hoc illis conferre Satvalor, qui
otio et divitiis remissi, de itinere propter quod ve- prmcepta ejus servaverint. Quod superavcril de hac
nerant, usque in Kal. Novemb. contra Dei praece- ^ candela in mane, conserva. Et eligat comes, cum qui-
ptum, distulerunt. Etenim eo tempore, ita terrilae bus ipse volueril, episcopum loco mei, quoniam uon
alque confectae timore Sarracenorum civitales in est justum, ut si ego defunctus sum, beata semper
fcrga Turcorum fuerunt, utsi tunc equitassent no- virgo Maria episcopum non hubeat. Vnum de paltiis
stri Franci, non esset usque in Hierusalem civitas, meis donate ad ecclesiam beali Andrem. Et beatus
qHaelapidem, ut nos credimus, eis eremilteret. In- Andreas supplicavit ei. Post haec bealus Andreas
terea dominus Adamarus episcopus Podiensis, di- assistens propius, taliler locutusest: Audiant om-
leclus Deo et hominibus, vir per omnia omnibus nes, quidper me loquitur Deus, dicens : Memor eslo,
charus, dieKal. Aug. in pacemigravit ad Dominum. comes, illvus doni, quod tibi tradidit Dominus; qum
Tantusque luctus omnium Christianorum ibt mo- operaris, in nomine ejus operare, ul Dominus facla
rantium in morte ejus fuit utnos qui vidimus, cum et dicta lua dirigat, et orationes tuas cxaudial. Pri-
pro magniludtne rerum scribere curavissemus, mum donum quod vobis conlutil Dominus , scilicet
comprehendcre aliquatenus nequissemus. Quam Nicmam, esl aversa ab eo; Dominus donavit vobis
ulilis autem Dei exercitui et piincipibus fuerat, post civitalem hanc, et abslulil eam inimicis vestris, et
mortem ejus manifestum fuit, cum inter sc divisi r. poslea non fuit ibi cognilus. Et si aliquis ibi invoca-
principes, Boimundus in Romaniam est regressus, vit nomen Domini, flagellatus fuit, el opera Domini
ct dux Lotharingiae vcrsus Roais profectus est. Se- non fuerunt ibi facta. Sed propter bonitalcm suam
pullo igitur episcopo in ecclesiaeBeali Petri Antio- noluil vos derelinquere Dominus , quin concederet ea
chiae, secunda nocte aslitit Dominus Jesus, cum vobis qum peliistis, et plus eliam quam qumrere ausi
beato Andrea et ipso codem episcopo, Petro illi Bar- estis. Ille enim lanceam contulit vobis, qum corpns
tholomaeoqui de lancea dixerat, in capella comitis, suum plagavit, unde sanguis noslrm redemptionisef-
ubi lancea Domini erat. Et locutus est er episcopus fluxit. Et non donavit vobis ita facere de hac civitate,
dicens : Gratias Deo, et omnibus fralribus meis, el slcul de aliera fecistis : et videre poleslis quia pro
Boimundo, qui me de inferno liberaverunt. Etenim merilis vestris, non donavit eam vobis Dominus.Man-
peccavigraviler poslquam Domini lancea reperta est. dat libi Dominus, o comes, ut sapias qui se dominum
Ob hoc ilaque in infernum deductus sum alque ibi hujus civitatis voluerit facere super alios, et qumre
flagellalus acerrime; et caput meum et facies com- ab eo qnale dominium voluerit portare propter Do-
busta sunt, sicut videre poles. Fnit aulem ibi anima minum. Quod si tu et alii fratres tui, quibus Deus
mea, ab hora qua de corpore egressa est, donec cor- dedit hanc civilatem, cognoverilisquod fidelis sit, el
 '
«321 R.UM. DE AGILES IIIST. IHEROSOL. C22
jssliliam lenere vel facere volucrit, habeat: Et si ju- 1A mitem, qui jam convalucrat ex infirmitate, et milites
dictum vel juslitiam tenere vel facere noiuerit, sed et pcdiles suos omnes pro causa pauperum in unum
per polestalem suam vull lenere civitatem , tu per te: evocaverat, ut in Hispaniam depraeJatum cos dedu-
et per fraires luos postuta a Deo consilium , et dabit ccret, multum rogavit, ut Turcis qui Deum recla-
ixbi Deus. El itli homines qui viam rectam lenenl, mabant, pro Dco et pro gloria gentis Francorum,
vel Deum diligunl, tibi non deficient. Illi autem qui atque pro sc succurreret, addens qttod "contra ma-
viam recldtn lenere nolttnt, reverlanlur ad illum qui chinas obsidentium Turcorutn, obsessi Turci cruccm
ttoluit tenere justitiam; et videbunt quomodo Deus praetenderent. His atque aliis hujusmodi precibus,
salvabit illos. Sed habebunt maledictionem, ex partei cum duce comes profectus cst. Haec autem ubi a
Dei et matris ejus, illam quam habuil Lucifer cum Turcis cognita sunt, ab obsidione discedunt. Ut
de cmlo cecidit. Et vos, si unanimes estis, postulate' vero ad Asa exercitus noster pervenil, sucepit dux
consilium in oratione, el Deus dabit vobis. El si con- obsides de castello pro fidelitate deinceps, et cornes
cnrdia sit inter vos , tenele consilium de patriarcha, cum grandr drspendro sui exercitus, Anliocbiam
qui sit de lege veslra. Itlos autem homines qui de' reversus est. Rursus comes congregavit milites
captivitale ad vos venerunl, ut legem vestram tene- suos, ut plebem pauperum in Hispaniam conduce-
rent, nolite solvere eos; sed et illos qui ambulave- " rent, quse fame el taedioAntiochiae deficiebat. Appa-
runl in Corrozanam, ut deum Tnrcorum adorarent, rurt autem sanctus Andreas Petro Bartholomaeo, eo
nolite recipere eos, sed hubete sicut Turcos, el mit- tempore apud Rodiam, infra tentorium, ubi.manebat
lile d-uosvel tres ex his in carcerem, et ipsi demon- episcopus Atensis, et capellanuscomitis Raimundus,
strabunl vobis alios. Postquam ista a vobis fuerint et aliuscapellanus, nomine Simon. Hicautem Simon
atla, pelite a Domino consilinm de via pro qna veni- audiens eos colloquentes sibi, scilicet sanclum
stis, et ille benc consntet vobis. Jerusalem est prope Andream cum Petro Bartholonraeo, caput suum
ivs decem dies, et si non vullis tenere supradicta, cooperuit, et utipseretulit, plurima audivit, sed hoc
de decem annis, non ibitis in Jerusatem. Et pvst solum retinuit: Domine, ego dicam, episcopus Aten-
dacem annos, reducam infideies in honore, et centum sis ait : Nescio utrum in somnis fuerit annon.
de illis prmvalebunl adversus milie de vobis. Et vos, Quidam senex stelit coram me, induius slola alba,
kvniines Christi, petile a Domino- pelitionem quam atque in manibus suis Dominicam lanceam lenens,
ecpostolipelierunl; sicut et illis donavil, ilaet vobis ait mihi : Credis hanc lanceam esse Jesu Christi ?
tiunc donabit. Comes et Boimundus, ite ad ecclesiam et respondi: Credo, Domine. Idque cum sic sccundo
Beali Andrem, et ille donabit vobis optimum consi- _ et tertio idem quaesisset a me, dixi: Revera credo,
lium apud Deum. El quod in corde veslro postterit domine, hanc esse lanceam, qum sanguinem de latere
Deus, illud facile. El postquam visilavit vos beatus Domini nostri Jc.su Chrisli eduxit, unde omnes re-
Andreas, visitale illum; el facite ut fratres vestri dempti sumus. Et post haec cum impetu me Raimun-
visitent iilum. lnter vos, comes et Boimundus, sil dum, qui prope dormiebam, excitavit. Ego autem
concordia et dilectio Dei el proximi. Et si bene vos Raimundus, cum evigilassem, splendorem quidem
concordaveritis, tiulla res polerit vos dissipure. Pri- insolitum vidi, et quasi quamdam gratiam animo
mam justiliam, quam debelis facere, decet demon- concipiens, ab eis, qui aderant, quserere ccepi utrum
sXrare.Sicut sunl homines de singulis episcopiis suis, quiddam, quasi plebis ttimultuationem, sentirent.
profileantur divilias suas;et adjuvent pauperes de pa- Et coeperunt omnes alii dicere : Minime. Ille vero
tria sua, proul poierunt, el neccsse fuerit. Alias an- Petrus, cui haecrevelatio facta fuerat, cum ad invi-
tem, sicut concordaveritis, faciie. Quod si hanc, et cem ea quaesupra diximus qusereremus, respondit:
alias juslilias tenere noluerinl, vos eos constringite. F.t merilo gratificum splendorem hic conspicitis, cum
Et d aliquis aliam civilatem lenere voluerit, de his ille Pater diutius hic stelerit, a quo omnis gratiapro-
qnas dabit vobis Deus, secundum suprascripla facite cedit. Cum autem ab eo qusereremus, ut quae sibi
ut se conlineal : Si autem facere noluerit, comes cum D dicta fuerant nobis manifestaret, haeccomiti et nobis
filiis Dei eum flagellet. Haecvero primum credita, dixit: Hac nocie venit hic dominus et beattts Andreas
deinde oblita sunt; etenim alii dicebant: Reddamus in specie qua prius venire solili sunl, et tertius qui-
civitatem imperatori; alii autem non. Atque sic per dam, cujus statura crat parva, indutus lineis, et barba
hujusmodi discordias et sediliones, res pauperum longissima. Et comminatus est mihi multum beatus
anmillalse sunt. De consilio autem quod apud San- Andreas, eo quod reliquias corporis ipsius apud An-
ctum Andream accipere principes debuerunt, nihil liochiam repertas in ecclesia ipsius, in quodam loco
fuit. indigno dimiserani. Et dixit: Cum prmcipitatus
CAPUT XIX. essem de quodam monte ab infidelibus, duos digilos
Inter hsec Turci de Calep, quoddam castrum ob- miht confregi; atque posl mortem meam hic vir eos
sederunt. Afflictiigitur Turci qui intus erant, man- accepit, et Antiochiam delulit, et lu cum eos invenis-
daverunt duci, qui in illis regionibus erat, ut ca- ses, negtigenter habuisti: alterum passus es libi sub-
strum ipsorum reciperet, quia deinceps, non alium ripi; alterum ibi indigne dimisisti. Et ostendit mihi
nisr de genere Francorum dominum habere vole- manum, sine duobus digitis. Deinde dele, o comes,
bant. Ob hoc ilaque dux Antiochiam reversus, co- multum conquestus est. Nam cum venerabite munus,
025 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 624
nullique alii a Domino concessum acceperis, gravitnr A d mori quam relinquere civilatem illam. Quae cura
el nequiler peccare in conspeclu Domini non vereris. proltteretur, unanimiter laudavit eum populus, at-
Vnde tibi Dominus hoc signum demonstravit. Nam que Deo mullas gralias cgit, qui episcopum Ro-
antequintum diem cumin festivitale bcatm Fidis can- manum in orientali Ecclesia habere voluit, pro sui
delam magnam obtulisses, ut per tres dies et tolidem administratione. Concessit episcopo comes medieta-
noctes durart poluisset, nullum quidem illa splen- tem civitatis, et totius territorii. Errt autem Barra,
dorem dedit; sed stalim liquefacla, in terram cor- ab Antiochia longe per duos dies ultra Antiochiam.
ruit. In hac aulem nocle cum parvam candclam ob- Et jam instabant Kal. Novemb. in quibus omnes
tulisses, adeo ut vix usque ad galli canium durare principes convenire Antiochiam promiserant, et
posset, ul dies est el durat adhuc nec terlia pars ex incipere iter propler quod venerant. Igilur comes,
ea combusta est. Proplerea hmc libi mandat Domi- relicto exercitu suo apud Barram cum electo suo,
nns: Nihit incipias, nisi prius pmnitenliam egeris. et multis captivis, et spoliis magnis, cum grandi
Alioquin tu et quidquid egeris, ut candela liquefacia, exsultatione Antiochiam reversus est. Corrvenerant
in terram corrues. Quod si pmnitentiam egeris, quid- enim ibi omnes principes, praeter Balduinum fra-
quid incmperis in nomine Domini, Deus perficiet, et " trem'ducis. Hic vero Balduinus ante captan» An-
consummabit, ut et candelam vides durare parvam, tiochiam versus Euphratem profectus Roais, di-
sic faciet Dominus magnum, quidquid cmperis, eliam tissimam civitatem atque famosissimam obtinue-
si parvum sit. Cumque comes, se ita graviter pec- rat, et multa praelia cum Turcis feliciter gcsserat.
casseexcusaret, lunc Petrus, et peccatum sibi nar- Sed anteqttam ad reliqua perveniamus, hoc unum
ravit, et comes ila confessus est, et poenitentiam praetereundum non videtur de duce Lotharingise:
egit. Et rursum dixit Pctrus ad comitem : Conqueri- qui cum Antiochiam eo tempore, cum duodecim
lur, o comes, de consiliariis tnis beatus Andreas, eo miiilibus veniret, centum quinquaginta Tureos ob-
quod muttamala libi scienterconsilientur. Quare libi viam habuit. Tunc assumptis armis, et cohortatus
prmcipitur ut illos ad consilium luum non adtniltas, mililes suos, viriliter hostes aggressus est. Turci
nisi prius libi jurent quod scienter tibi mala non con- autem, ut viderunl quiaFranci mortem magis pu-
silieniur. Audi adhuc, cotnes; Mandat tibi Dominus gnando quam fugam cum salute eligerent, qusedam
ne diulius moram facias, quia nisi prius Jerusalem pars Turcorum descendit, ut altera pars securius
tapla fuerit, succursum nullum habebis. Cum autem pugnaret, cum scirent socios suos a hello, dimissis
propc Jerusalem fueris, nullus per duas leugas ibi equis suis, non discessuros. Sic rlaque bellum in-
equitet. Quod si ila fecerilis, civitatem suam dona- P coeptum cum diu graviterque duraret, confotUti ad
tit vobis Dominus. Post haec' mullas gralias retuUt invicem milites ducis, qttod et numerum duc decim
mihi sanctus Andreas, quod ecclesiam,quae suo no- apostolorum continerent; et dominuro suum quasi
mine fabricata fueral, apud Anliochiam consecrari vicarium Christi haberent', impertcrriti agmina
feceram. Haec et alia mihi locutus est sanctus An- Turcorum invadunt. Cofltulil ibi Deus tanlam vi-
dreas, de ipribus nunc non est locus dicendi, et ctoriam duci ut usque ad triginta ex eis occidoret,
sublati sunt, ipse et socii ejus. et totidem caperet; reliquos persecutus in paludibus
CAPUT XX. etflumine, quae vicina erant, alios necari, aliossub-
Igitur comes cum populo pauperunt, et paucis mi- mergicoegil. Et sic cum magna vicloria Anliochiarn
litibus in Syriam profectus, primam civitatem Sar- venit; faciebat enim capita caesorum ab aliis Turcis
racenorum, Barram nomine, viriliter expugnavit; vivjs deferri: quod nostris satis»jucundum fuit.
ct roulta millia Sarracenorum ibi intei fecit, et multa CAPUT XXI.
ntillia ad Antiochiam reducti vcnundati sunt. Et Itaque cum omnes principes convenissentin ccclc-
illosqui, dum oppugnarentur, timore morlis se ei sia B. Petri, de itinere nostro agere coeperunt. Tunc
reddideruiil, liberos abire permisit. Demum, habito quidam qui castella et reditus in regione An-
consilio cttm capellanis et principibus suis, satis D tioclriaehabebant, dixerunt: Quid fiet de Anliochia ?
laudabiliter et boneste quemdam sacerdotem epi- Quis servabil eam ? Imperator non veniet. Elenim ac-
scoptim ibi elcgit. Etenim convocatis omnibus, qui cepto nuniio quod Turci obsiderenl nos, nonconfidens
ibi secum aderant, quidam comilis capellanus, pa- virluii sum, et hominum mullitudini, quam secum
rictcm quemdam ascendit, atque omni convcntui, habebat, aufugit. An adhuc exspeclabimus eum ?
comitis desiderium manifestavit. Cumque populus Certe non veniel in auxilium noslrum, qui fratres
multum inslaret ut electio fieret, idem comitis ca- nostros ad auxilium Dei venientes, ut reverlerenlur
pcllanus rursum ccepit quserere, si esset ibi aliquis coegit. Et si dimillimus hanc civitatem, et Turci oc •
de clero, qui fidelium vota,sttscipcrct, et, quanlum cupenl eam, erunt ullima pejora prioribus. Sed omnes
posset, paganis resislendo, Deo et fratribus ibi scr- concedant eam Boimundo, quoniam et ipse sapiens
viret. Cumque omnes lacerent, Pelrum quemdam, est, el oplime servabit eam; et notnen ejus magnuKi
Narbonensem genere, advocavimus, cui in pracsentia esl inter paganos. At comes Raimundus, et alii c
totius consilii,, laborem episcopatus ostendimus, ro- coiilra dicebant: Imperalori juravimus super Domi-
gantes ut pro Deo et pro fratribus iilum stisciperc nicam crucem, e' spineam coronam, cl super muHa
cou dubitaret, si hoc in animo habcrct, ut mallct alia sancta quod nec civitalcm, nec castellum, dv
 625 RAIM. DE AGILES HIST. HIEROSOL. 026
omnibus perlinentibus ad imperium ejus, retineremus A virorum, per sata-, more pecuJum, ire videres, fo-
sine ejus votunlate. Sic itaquc aliis eontradicentibus, dicndo, et invcstigando si fortc aliqua grana fru-
hocmodoetalio modo, in tantam discordiam conver- menti, vel hordei, vel fabse, sive alicujus leguminis
terunt principes nostri ut pene ad arma venirent. reperirent. Iuterea, lieet compararentur quae supra
Eteniia dux et comes Flandrensis, leviter de civi- diximus ad oppugnandum machinse, tamen quidam
tate Antiochiae habebant, propterea, licet de Boi- de irostris videndo miseriam populi nostri et auda -
mundo vellent, quod haberet eam, tamen non aude- ciam Sarracenorum, desperantes de Dei misericor-
bant laudare ei, metuentes incurrere perjurii in>- dia, aufugiebant. Sed Deus, cui cura est de famulis
famiam. Hoc igitur modo de itinere, et de aliis re- suis, ulterius misereri populo suo non distulit, quem
bus, quae itineri et pauperibus usui forent, diffe- in ultimis tribulalionibus positum vidit. Itaqtte per
rebatur. Haec autem cum populus vidisset, ccepit di- beatos apostolos Petrum et Andream nobis manda-
<;erequisque ad socium suum, deinde palam omnibus: vit, per quos voluntatem ejus sciremus, et iram ejus
Quoniam principes, vel propter timorem vel propler gravem erga nos placare posseraus. Illi igitur in ca-
juramenta qumimperatori fecerunl, nos in Hierusalem pellam comitis venientes, per noclis medium, Pe-
ducere nolunt, eligamus de militibus, aliquem forlem, trum, cuilanceam oslenderant, excitaverunt. Tunc
cui fideliler serviendo, et luli esse possimus; et, si " ille subito, videns eos deformr veste et sordidissima
gratia Dei est, eodemmilite duce in Jerusalem per- indutos, scriniis ubi reliquise manebant assistere,
veniamus. Ileho! non sufficil principibus noslris quod paiiperes esse aliquos crodidit, qui aliquid de tento-
hic per annutn fuimus, et ducenla miltia arma- rio vellent subripere. Erat enim sanctus Andreas
torum hic consumpla sunt ? Habeant qui volunt au- indutus tunica vcteri, et ad humeros dirupla, et in
rum imperatoris, et qui volunl reddilus Anliochim foramine sinistri humeri pannus insutus erat, in
habeant. Nos aulem, Christo pro quo venimus duce, dextro nihil, et viliter calceatus erat; beatus vcro
iter nostrum aggrediamur. Pereant male qui volunt Petrus, camisia grossa, et longa usque ad lalos in-
habitare Anliocltim,sicul nuper habilatores ejus perie- dutus erat. Tunc ait ad eos Petrus Bartholomaeus :
runt. Quod si hmc tanta tis diutius, propler An- Qui estis, Domini, vet quid qumritis ? Et respondit
tiocltiam, datur, diruamus muros ejus, el pax qnas beatus Petrus : Legati sumus Dei. Ego sum Petrus,
ante caplam dvitatem principes lenuit, destructa et iste est Andreas. Sed voluimus tibi ir<,hoc habilu
civnate eosdem lentott. Alioquin, antequam fame npparere, ut cognoscas quanlum proficit qui Deo de-
omnino et tmdio hic deficiamus, ad propria reverti vote servit; hac in cetate et habitu, quales nos vides,
debemus. His atque aliis de causis discordcm pacem p ad Deum venimus, et tales sumus. Et hoc dicto talcs
COIBCS et Boimundus inter se fecerunt. Igitur termi- fuerunt ut nihil eis clarius, nihil pulchrius. Petrus
nato die, jubetur populus praeparari ad devotum vero qui hsec'videbat, subita clarilate perterritus,
iter. veluti mortuus cecidit in terram, et prae nimia an-
CAPUT XXII. gustia sudans, naltam super quam ceciderat hume-
Praeparatis igitur necessariis, die constituta, pro- fecit. Tunc elevavit eum beatus Petrus, et dixit ei :
fectus est comes Sancti ^Egidii, et comes Flandren- Leviler cecidisli. Et ille respondit : Ita est, domine.
sis in Syriam; ibique Marram, ditissimam civitatem, Et rursus beatus Petrus : Sic cadent omnet qui in in-
et populosam obsederunt. Erat autem Marra a Barra credulilate vel transgressione mandatorum Dei sunt.
longe octo milliaribus. Et erant cives Marrae ita su- Sed si pmniteat eos de malefaclis suis, et ad Deum
perhi, quia quodam tempore in quadam pugna de clament, erigit eos Dominus, sicut ego cum cecidisses
nostrrs multos occiderant, et exercitui nostro male- te erexi. Et sicut sudor tuus ibi super nattam cecidit
dicebant, et conviciabantur, et ut maxime nos pro- el remansit, sic peccata ad se clamaniium tollit Deus
vocarent, cruces super muros ponentes, multis in- et aufert. Dic mihi quomodo se habet exercitus ? Et
juriis eas afliciebant. Hac itaque de causa, secunda respondit ille : Certe, domine, in magno timore fa-
die adventus nostri, ila acriter eos oppugnavimus D mis et totius miserim sunt. Et beatus Petrus : Et
ut si quatuor scalas plus habuissemus, capta esset revera in magno timore esse possunl, qui Deum om~
civitas, sed quoniam non babuimus nisi duas, et illas nipotentem deseruerunt, nec periculorum de quibus
easdem breves et fragiles, adeo ut timide super eas eruit eos recordanlur, ut aliquam gratiam ei referant.
ascendere timebamus, consultum est ut iierenl ma- Etenim cum illic esselis omnes, vicli et humiliati in-
chinae et crates, et aggeres, quibus impelleretur mu- fra Anliochiam, quia clamaslis ad Dominum adeo,
rus, et effoderetur, et coaequaretur. Interea venit ut nos qui in cmto eramus omnes audiremus, exuu-
Boimundus cum exercitu suo, et obsedit eam cx alia divil vos Dominus, et lanceam suam quqsi pignus vi-
parte ; rursus non comparalis armamentis quae su- ctorim vobis contulit; deinde mirifice et gloriose de
pra diximus, quasi per cohortalronem Boimundi inimicis vestris, qui vos obsederanl, triumphare fecit.
qui priori oppugnalioni non adfuerat, voluimus val- Et nunc quomodo credilis vos esse tutos, qui Deum
lum complendo, invadere murum. Sed hoc fruslra graviter offendislis ? Polerunt vos monles excelsi, vel
fuit; nam multo deterius quam antea, tunc pugna- anlra tueri? Etenim si essetis in aliquo loco excelso,
tum est. Post hscc tanta fames in exercitu fuit ut el firmissimo, et abundarelis omnibus vitm necessa-
quod dictu est miserabile, plus quam dccem millia riis, non tamcn sccuri posselis esse, cum unicuique de
fi'27 AD GODEPRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. «28
vobis cenlum millia adversariorum imminerenl. Inter A extra muros. Sicque non multa spoha capta fttei unt
vos cmdesel rapinm sunt, et furta, nulla justilia, et in civitate. Interea orla est.contenlio inter homincs
plurima adulleria, cum Deo placitum sit, si uxores Boimundi et comitis, ob hoc, quia cum milites Boi-
vos omnes ducatis. De juslilia vero, sic prmcipit Do- mundi oppugnationi non mullum inslitissent, pluri-
minus, nt quicnnque paupcri violenliam inlulerit, mum turres ct domos, ct caplivos obtinerent. Mi-
quidquid est in domo oppressoris, publicelur. De de- rabile quoddam fccerat ibi Dominus. Etenim, cum
cimis aulem dico, quod si eas reddatis, quidquid vobis ante captam Marrara praecepta sanctoraat apostolo-
aecesse fueril, donare paralus est. Civilatem vero rum Petri et Andreae, sicul supra scriptum est, ad
istam, pro sua misericordia, et non pro merilis ve- populum exponeremus, irrisit nos Boimundus, ct
slris, donabit vobis. Cum autem haec mane cornili socii ejus. Ilaque nec ipse ncc qui cum eo crant,
nuntiasset Petrus, convocavit populum episcojius pugnaeprofuerunt, sed potius oberant. Et cum modo
Aurasiccnsis et Barrae, et supra scripta eis exposui- plurima habercnt spolia, quidaro de familia comilis
mus. Adducti igilur fideles in magnam spem ca- indigne ferebant. Tamen inlcr ipsos dorninos male
piendse civitatis, largissimas eleemosynas, et ora- conveniebant, ob hoc. quod comes volebat dare civi-
tiones Deo omnipolcnti offerebant, ut plebem pau- tatem cpiscopo Albariensi; ct Boimundus nolebat
perum suorum, pro solo nomrne suo liberaret. Fiunt B dimitlcrc quasdam lurres, quae sc ei dederant, di-
Uaque post hsec velociter scalae, et turris lignca ex- cens : Nisi comes dimiserit mihi turres Anliochim,
struitur, et crates junguntur, et terminala die pugna non ei consenliam in aliquo.
incipitur. At vero illi qui infra civilatem erant, in CAPUT XXIII.
nostros, qui murum suffodiebant, lapides cum tor- Interea de itiiiere mililes et populus quaercre cce-
mentis, ct tela, et igncm, et ligna,' et alvearia cum perunt, quando principibus placeret ut inciperetur.
apibus et calcem permislim jaciebant. Sed, ,Dci Etenim licel ex longo tempore incoeptum esset iler,
virtute ct misericordia, nullum vel paucos de nostris tamcn quolidie videbatur nobls incipi, cum iter
ista laedebant. Nostri vero cum petrariis ct scalis ageremus, quia nondum fucrat complelum. Boi-
murum imperterriti aggrediebantur. Tenuit aulem mundus dicebat quod usque in Pascha differrelur.
haec pugna ab ortu solis usque ad occasum, ita mi- Et tunc erat tempus DominicaeNativitatis. Despera-
rabiliter ut nulli unquam requies concederclur; et bant eliam multi, eo quod pauci essent equi in exer-
adhuc de victoria dubitabalur. Tandem cxclamave- citu, et dux aberat, et mulli de mililibus abicrant
runt unanimiler omnes ad Domiuum, ut plebi suae ad Balduinum de Roais. Ilaque multi revertebanlur.
propilius fierct, ct aposlolorum suorum promissa Tandcm convenerunt episcopus Albariensis, et qur-
adimpleret. Adfuit illico Dominus, et civitatem, se- dam nobrles cum populo pauperum, ct comilera
cundum aposlulorum dicla, nobis donavit. Ascendit evocaverunt. Cumque episcopus pracdicationem
ante omnes Golferius de Turribus; quem subsecuti suam complevisset, procubuerunt milites, et omnis
sunt plures, qui murum et quasdam turres civilatis populus ante comilem; et cum lacrymis multis de-
invaserunt. Et-nox superveniens, pugnaro. diremit. precabanturcum, utipse, cui lanceam suam Dominus
Relinebant adhuc Sarraceni quasdam turres, et CQitluleral, duclor et dominus exercilus ejusdem fie^
partem civilalis. Ob hoc itaque sperantes milites ret, addentes quod ob hoc lanceam Dominieam'pro-
quod usque in mane, se Sarraceni non dedissent, meruisset, ut si alii principes defecissent, ipse ob-
cxlra muros civitalis custodiebant, ne aliquis sub- noxius tanto beneficio Domini, securus eum populo
terfugeret. At vero ii quibus sua vita nou multum pergere non formidarel. Alioquin, traderet lanceam
chara fuerat, quos longa jejunia in sui despectum popnlo, el iret populus in Jerusalem, ipso Domino
deduxerant, per rroctis tenebras inferre bella Sarra- duce. Dubitabat auiem comes, propter aliorum prin-
cenis non formidabant. Atque sic pauperes, et spo- cipum absentiam, metuens quod si ipse solus diem
lia civilalis, et dontos habuerunt. Mane autetn faclo, itineris termirraret, ob invidiam sui caeteri norr is-
ingressi milites civitalem, quse sibi tollerent pauca ,-. sent. Quid multa? Vincitur comes lacrymis paupe-
invenerunt. Sarraceni vero concluserant se in spe- rum, et diem quinttim decimum ad iter nominavit.
cus subterrancos; et nulli, vel pauci apparebant. Quam ob rem indignatus Boimundus, dicm quirrlum
Ctimque nostri omnia quse super terrarn repererant aut sextum obclamare itineri per civitatem jussit,
sustulissent, arbitrati omnia cssc cum Sarracenis, et post haec, Antiochiam reversus est. Quaerebat
lgne et fumo sulphurco antra perquirebant, et quia comcs cum episcopo, quomodo civitatem potuisset
non multa spolia ibi reperiebant, quos poterant in- retinerc; et quos, etquantos viros, pro custodia ibi
veuire de Sarracenis, donec ad mortetn,pro spoliis dimittere possenl. Interea mandavit comes duci Lo-
afliciebant. Contigit autem quibusdam de nostris, tharingiae et ad alios qui Marrse non interfuerant,
ut cum Sarracenos pro spoliis per civitatem duce- ut congregarenlur in unum locum, atque de bis,
rent, usque ad puteos Sarraceni nostros perduce- quae itineri utilia forent et populo Dei, pertractarent.
bant; atque se subito intus praecipitabant, eligentes Atque sic convenerunt apud Roiam, quse inler An-
magis mortis compendium quam sua vel aliqua de- liochiam et Marram quasi media est. Ibique omnes
monstrare vellent. Quapropter omnes morti subja- principes habito colloquio, in deterius vertebantur.
cuerunt; et projecli sunt, per pahtdes civitatis et Etcnim principes se ab itinere cxcusabant, et causa
629 RAIM. DE AGILES HIST. HIEROSOL. 630
eorum, alii multi. Volebat tunc comes duci dorrarc A rum armalorum non est grandis numerus, et atii
decem millia solidorum et Rolberto Northmanniae ibunt in expeditionem, atque alii hic erunt infra civi-
comiti totidem, et sex millia comiti Flandrensi, et tatem hanc destructam, qum sine munimine est ? Et
Tancredo quinque millia ; et aliis principibus, proul interidebant comiti nimiam levitatem. Ad ultimum
erant. Inler haec, eum ad pauperes, qui apudMarram tamen pro causa pauperum comes profectus est, et
remanseranl, pervenlum essel, quod comes in civi- castella mulla obtinuit, et captivos; et maximam
tate Marrae, multos milites et pedites de exercitu prsedam cepit. Cumque; reverterelar, cum graudi
pro custodia dimittere vellet, dixeruntad invieem : exsultatione et victoria pluribus Samcenorum in-
Eho! et propter Anliochiam liles, et propler Marram terfectis, sex vel septem de nostris pauperibus a
lites; el in omni loco quem Deus dederit nobis, prin- paganis capti et interfecti sunt; hi autem omnes
cipum ccrtamina, et mtminutio exercilus Dei erit J defuncli, cruces in dextris humeris habuerunt.
Cerle, propler hanc civitalem utterius lites noK habe- CAPUT XXIV.
buntur. Venite, et diruamus muros ejus; el fiet pax Haec autem cum comes et qur cum eo erant vidis-
inter principes, et comiti securitas, ne perdat eam. sent, omnipotenti Deo gratias quantas poterant red-
Surgentes itaque debiles et infirmi de cubilibus debant, qui pauperum suorum memor erat; ct ob
suis, innixi baculis, ad muros usque pervenie- hoc maximeconfortabantur. Itaque, ut omnibus qui
bant, et illos lapides qnos vix tria vel qualuor paria ad sarcinas, apud Marram remanserant, satisface-
boum trahere possent, facile quidam famelicus re- rent, unum de interfectis qui adhuc spirabat detu-
volutos a muro longe projiciebat. Episcopus vero lerunt, et mirum certein homine illo vidimus; qui,
Albariensis, causando et interdicendo ne hoc ullo cum vix haberet integrum ubi latere posset anima,
modo fieret, circuibat civitatem, et pariter comitis per septem aut octo dies sine victu permansit, testi-
familiares. Curn autera pertransissent custodes isti, licans Jesum, ad cujus judicium erat venturus, sine
statim revertebantur ad incoeptum opus, qui se oc- dubio, crucis illius Deum fuisse auctorem. Igiluc
cultaverant et qui declinaverant ad adventum epi- proventurerumctcrucis confortati, inquodamcastro
scopi et sociorum ejus. Et qui non audebant pei qui voeabatur Capharca, et erat in itinere longe a
diem diruere, vel non poterant aliis intenti, pei Marra quatuor leugis, spolia sua dimiserunt, atque
noctem instabant. Vix erat aliquis de populo de- illi qui socios habebant Marrae cum comite eo
biUs vel infirmus, ad confringendum murum. Inter- reversi sunt. Constituta itaque die ct incensa civi-
ea lanla fames fuit in exercitu ut multa corpora late, proficiscebantur. Sed comes, cum clericis suis
Sarracenorum jam fetentium , quse in paludibus Q et episcopo Albariensi, discalceatus incedebat, invo-
civitatis ejusdem per duas hebdomadas et amplius cantes Dei miscricordiam et sanctorum praesidia. Et
jacuerant, populusavidissime comederet. Terrebant consecutus est nos Tancredus cum quadraginta mi-
ista multos, tam nostrae gentls homines quam ex- litibus, et peditibus multis. Cumque hoc audissent
traneos. Revertebantur ob ea nostri quam plures, reges de terra illa Arabum nobiles, cum supplicatio-
desperantes de itinere, sine succursu de gente Fran- nibus, et multis donariis ad comites miltebant, di-
corum. Sarraceni vero et Turci e contra dicebant: centes se nunc et deinceps tributarii eorum futuri,
El quis poleril sustinere hanc gentem, qum tam obsli- et allaturi victualia gratis et pro commereio. Ita-
nala atque crudetis est ul per annum non potuerit re- que acceptis securitatibus ab eis per jusjurandum,
vocari ab obsidione Anliochim, fame vel gladio, vel et vadibus, pro conductu, ulterius tendebamus. Ha-
aliquibus periculis, et nunc carnibus humanis vesci- buimus autem a rege Caesareaeduces, qui nos in prima
lur? Haecet alia crudelissima sibi, in nobis dice- die, ut nobis videbatur, male duxerunt. Fuimus
bant esse pagani. Etenim dederat Deus timorem etenim in hospitio illo, in penuria totius boni, prae-
nostrum cunctis gentibus; sed nos nesciebamus. In- ter aquae;secunda vero die iidemduces imprudenter
terea comesacolloquio principumregressus Marram, induxerunt nos in quamdam vallem, ubi armenla
graviter irascebatur de destruclione muri contra D regis et totius regionis propter timorem nostruoi
populum. Cumque exposilum esset ei, quod neque; confugerant. Etenim rex longe ante nos ibi venlu-
episcopus, neque alii principes suipossentamovere, ros sciebat, et ut fugerent ante nos omnibus Sarta-
minis vel verberibus, populum a muri destruetione, cenis mandaverat. Sed si jussisset ut omnes de re-
intellexit illico divinum esse, et ut funditus murum gione illa obviam nobis venirent, non ita factum
diruerentprsecepit.Interim ingravescebat fames quo- esset. Raimundus de Insula et socii ejus ea die>
tidie. Cumque jam dies proposita itineri instaret, uiuim Sarracenum ceperunt, eum litteris regia,
prsedicabamus eleemosynas et orationes lieri in po- quas deferebat ad omnes de illa regione, ut fuge-
pulo ad Deum pro itinere. Cum vero vidissel comes rent ante nos. Cumqtte hsec regi cognita fuissent,
quod nulli de principibus majoribus ad se venirent, dixit: Ego quidem jusseram hominibus meis ut fuge-
et omnem populum contabescere cerneret, in inte- renl ante faciem Francorum, guanlum possent; et
riora Hispaniae pro victualibus populum ire praeee- ipsi ad eos venerunt. Video quia Deus hanc gentem
pit, et ipse cum militibus praecessit eum. Sed hoc elegit; propterea quodlibet faeiant, non eis nocebo.
non erat gralum quibusdam suis privatis; dicebant Tunc Deum ipse rex benedicebat, qui sufficienter
enim : In exercitu vix sunt trecetiti miliies, et alio- providct necessaria timentibus se. Videntes autem
 C31 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. - MONUM. DE BELLO SACRO. 63»
tam subitam ac talem plenitudinem noslri milites, A nes pedites habuit pro triginta, septuaginta, et
ct multi de plebe viri fortes, assumptis omnibus equilcs sexaginta, et amplius. Consultum est eo
jpecuniis suisCaesareametCainelamadibant, ut eqttos tempore de itinere noslro, ut dimitteremus viam
farios ibi mercarentur, dicentes : Quoniam Deus de quae ducebat Damascum, et diverleremusad matiti-
viclu nostro curam agit, nos de pauperibus et de mi- mam, quoniam, si nostrse naves quas in portu An-
liiia ejus curemus. Sicque factum est, ut usque tiochise reliqueramus ad nos venirent, habcremus
nrille optimos dextrarios habcrcmus. Convalescebant commercia cum his de insula Cypri, ct reliquarum
quotidie pattperes; confortabantur quotidie mililes, insularum. Cumque ut consultum est, iter agere-
et sic quolidie exercitus multiplicabaiur. Et quanlo mus, relinquebant civitates et castra et villas, plcnas
ulterius progrediebamur, tanto ampliora nobis be- omnibus bonis, habilatores terrse.
neficia providebat Deus. Et licel omnia sufficienter CAPUT XXIV bis.
nobis provenirent, tamen quidaro comitem ad hoc Ilaque circinatis magnis montanis, cum in vallem
inclinaverunt, ut quasi causa Zibelli, quae est civi- quamdam opulentissimam venissemus, ruslici qui-
tas in maritimis, deviare paulisper vellet. Sed Tan- dam multitudine sua et castri sui munitione superbi,
credus aliique multi viri forles et boni, ne hoc ullo neque ad nos mittere pro pace, neque relinquere
modo Deret effecerunt, dicentes : Deus visitavit ple- " castrum suum volebant, sed insttper armigeris
bem pauperum, et nos declinare ab ilinere debemus? nostris et pedilibus, qui inermes erant, et per villas
Sufficianl nobis prmterili labores apud Anliochiam, discurrebant pro victualibus, incurreritnt et qui-
oelli et frigoris, el inedim, denique et totius miseriw. busdam inlerfectis,spoliaintracastellum suum mise-
Nunquid nos soli mundum expugnabimus?et Itabituto- runt. Indignati itaquenostri,ad castellum usqueper-
res mundi omnes interficiemus ? Eece de centum mil- veniunt. Ruslici autem obviam nobis usque ad pedem
libus equilum, vix milites mille habemus, et de du- montis, in quo castellum erat, venire non dubitavc-
cenlis millibus peditum armatorum et amplius, modo. runt. Tunc noslri accepto consilio, ordines peditum
non sunt in exercitu nostro quinque millia armali, et et militum constituerunt; et sic a tribus parlibus,
exspeclubimus donec amnes consumamur? Nunquid per allitudinem montis ascendentcs, agniina rusti-
ideo venient alii de lerra noslra, qnia audient caplum corum fugere compulerunt. Erant enim circiter
esse Antiochiam el Zibellum, atque reliquas civitalcs triginla millia Sarraceni, et castellum ipsorum erat,
Sarracenorum, noslras ? Sed eamus in Jerusalem pro in descensu cujusdam maximi montis : et propterea
tfua venimus, et revera Deus eam nobis dabit. Et cum volebant refugiebant ad castellum, et.alii in
tunc, solo timore eorum qui venient de lerra nostra et .-, superioii montis parte, et sic aliquantulum nobisre-
de uliis lerris, alim civitates, scilicet Z.imel et Tri- sislebant. Tandem exclamavimus signum solitum in
polis, el Sur, et Accaron, qum sunt in ilinere noslro, necessitatibus nostris : DEUS,ADJUVA ! DEUS,ADJUVA !
ab incolis relinquenlur. Sic ilaque cum anterius pro- et iriimici nostti ita turbati sunt, ut usque ad cen-
• lum, solo timore et impetu sociorum suorum, sine
grederemur, quidam Turci et Arabes exercitum se
quebantur; et pauperes qui pro debilifate sua longe vulneribus, in ingressu castelli, mortui remanerent.
post exercitum remanebant, interficiebant et spolia- Erat autem maxima prseda boum et equorum et
bant. Cumque hoc semel et secundo fecissent, alia ovium extia castellum, ubi populus nosler oecupa-
dic remansit comes in occultis, donec omnis cxerci- batur. Dumque comes cum quibusdam militibus
lus pertransiret. Hostes vero, impunitate caedis ct bello intenderct, pauperes noslri accepta praeda)
spe rapinae, exercitum nostrum more solito inse- unus post alium redire ccaperunt, deinde pedites
qucbanlur; sed cum jam insidias praeterissent, viam tenebanl, postea mililes plebei. Erant autem
egressi nostii de occultis cum comite, agmina tentoria nostra longe a castello, quasi decem mil-
lioslium invadunt, conturbant et confundunt, atque liaribus. lnterea comes, milites et populum hospi-
ipsos interliciunt, ct equos eorum optimos, cum tarr jubebat. Videntesautem Sarraccni, qui ad supe-
grandi cxsultatione ad exercitum deduxerunt. Et D riorem montem ascenderant,et ii qui erant irt castello
post haec, nulli hostes exercitum assequebanttir, quod maxima pars noslrorum discesserat, ventilare
quoniam comes cum armata multitudine militum ad invicem coeperunt, ut conjungercntur; comes
post omnes debUes ibat. Alii autem milites armati vero dum hsec negligit, penc se derelictum a militi-
cum eomite Northmanniae et Tancredo, et episcopo bus suis reperit. Erat collis in quo castcllum erat,
Albariensi frequentcr exercitum praecedebant, ne vel mullum arduus et lapideus, et ardua semila, per
a tergo vel a fronte, improvisi, hostes conturbarent quam unus equus post alium vix ire poterat. Hac
nos. Etenim comes quia paucos milites sccum ha- itaque difficultute comprehensus comes, quasi ver-
bebat cum a Marra proficisceretur, rogavit episco- sus illos, qui de superiori monte descenderant,
pum, ut posito prsesidio Barrse, ipse veniret secum. pergere cum sociis coepit, quasi pugnaturus; qui
Quod episcopus audiens, Guillelmum Petri nomine primo paululum ad adventum comitis non dubila-
de Cimiliaco quemdara militem suum ibi dimisit, verunt. Tttnc nostri vcrso itinere, in vallem quasi
cum militibus septem et peditibus triginta, virum securi tendebant. Videntes Sarraceni se frustratos
fidelem ac Deo devotum; quj res episcopi auxit, et nostros secure descendere, et hi de castello, et
adjulore Deo, in decuplum, brcvi tempore,et homi- hi de monlibus paritcr nostris incurrunt. Coacli
653 RAIM. DE AGILES HIST. IIIEROSOL. 654
itaqtte nostri alii, ab cquis suis desceiiderunt, alii se A cando veritatem quam in lexendo mendacia, alittijus,
praecipites per abrupla dcderunt, et sic cum maximo muneris captare dispendia. Obiit charissimus meus
periculo mortem evaserunt : quidam vero viriliter in Domino, Pontius de Baladuno, sicttt jam dictum
pugnando, mortui sunt. Hoc ungro certum scimus est, apud castrum Archados. Sed quia, secundum
quod nunquam fuit comes in majori periculo vitse Apostolum, charilas nunquum excidit (I Cor. xm,8),
suae. Ilaque iralus sibi et suis, reversus ad exerci- eadem charitate boc opus agcre volo, auxilietur
tum consiliutn convocavit,et conquestus esl multum mihi Deus.
de militibus, quod sine licenlia rcdiissent, ct se in CAPUT XXV.
periculo morlis reliquissent. Tunc promiseruntom- Cumque in hac obsidione aliquam moram fecis-
nes se nunquam a castelli oppugnationedisccssuros, semus, venerunt ad nos nostrse naves ab Antiochia,
donec funditus, per Dei gratiam, eversum csset. Sed et Laodicia, et multae aliae naves Yeneticorum et
Deus qui eos conducebat, ne in quibuslibcl vilibus Graecorum, cum fruinenlo, vino, et hordeo, et carnc
impedirenlur, ita terruit castellanos per noctent ut porcina, et aliis venalibus. Sed quia hoc castrum a
nec interfectos suos sepulturae tradidisscnt, dum mari aberat per milliarium, nec in portu poterant
prsecipites in fugam ferebantur. Mane aulem facto esse naves, revertebantur nautae ad Laodicise portum
cura venissemus ibi; spolia tantum et caslrum va- " et ad portum Tortosae. Hauc euim Tortosam, civi-
cuum ab hominibus invenimus. Erant auteni eo tatem valde firmissimam, muris et.antemuralibus
tempore nobiscum legali ab Ammiralo Camelae, exslructaro, et refertam omnibus bonis, reliquerunt
regc Babylonis, et a rcge Tripolis. Hi cum vidisscnt cives ejus Sarraceni, solo timore nostri cxercitus.
audaciam et fortitudinem nostram, licentiam a co- Etenim tantum effecerat Deus timorem nostrum in
mite deprecabantur, dicentes se quam certissime Sarracenos et Arabes illius regionis, ul nos omnia
reversuros. Dimissi itaque illi cum nostris, brcvi crederent posse, et quse poteramus, velle extcrmi-
tempore cum niagnis muneribus et mullis equis nare. Sed hoc ante obsidionem Archados. Hanc au-
reversi sunt. Terrueral enim totam regioncm illam tem obsidionem, quia maxime pro aliis contra justi-
caslclli oppugnalio, quoniain nunquam antea ab tiam, quam pro Deo posuimus,' noluit promovere
aliquibus potuit expugnari. Propterca illius incolse eam Deus, sed omnia adversa nobis tribuit. Et erat
regionis, cum multis supplicationibus et muneribus, roirum, cum ad alia bella ct assultus omnes prompti
ad comilem mittebanl precanles, ul dum civilas ct et parati essent, ad hoc segnes et inutilcs invenie-
castella eOrum recipi facerel, interim signa et sigilla bantur. Si qui vero ferventes spiritu agcre aliquid
sua eis dirigeret. Etcnim mos erat in exercitu, ut si r vellenl, vel ipsi vulnerabantur, vel quod incoeperant
signiim alicujus Franci, in civilaleaut caslello repc- frustra eveniebat. Migravit bic gloriose Anselmus c'e
riretur, a nullo postea oppugnarelur. Quare rex Ripamondi; etenim cum surrexisset mane, vocavit
Tripolis signa comitis in caslellis suis posuit; erat ad se sacerdoles, et de negligentiis suis et pcccalis
co tempore taiilum nomcn comitis ut niillius un- confessus, misericordiam a Deo et ab ipsis depre-
quamnumini priorum impar csseviderelur. Ctimque cabatur, denuntians ers imminere vitae suac finem.
milites nostri qui allegati Tripolim fuerant, regias Cumque admirarentur de hoc, quia sanum ct inco-
opcs, et ditissima regna, ct populosam civitalcm lumen eum videbant, dixit eis : Nolile mirari, sed
vidissent, comili persuaserunt ut castellum muni- audile me potitts. Ilac nocle vidi dominum Egelran-
tissimuin Archados et inexpugnabilc viribus htiiiia- num de Sancto Paulo, qui apnd Marram inlerfeclus
nis, obsideret, habiturus post quartum vel quiiUum est, non insomnis, sed vigilanier. Et dixi ad eum :
diem a rcge Tripolis, quantum auri et argenti dcsi- Quid esl hoc ? quia vos mortuus eratis, el ecce nuttc
deraret. Itaque obsedimus pro voluntale corum vivitis. Et ille rcspondit ; Equidem non moriunlur
castellum, ubi tantos labores sunt passi rroslri viri ilti qui in Christi servilio vitam finiunl. Cum vero
fortes ut nusquam amplius. Praeterea lantos ac tales rurstis qusererem ab eodem, de pulchritudine ejus,
mililcs ibi perdidimus.quod relatu gravissimum csl. r» quse nimia erat, unde accidisset ei, respondit mihi :
Intcrfectus cst ibi dominus Pontius de Baladuno, Non debes mirari super pulchriludine mea, cum in
cum lapide de petraria; cujus ago precibus ad om- lam pulchram domum habitem. Et continuo ostcndit
nes orthodoxos, et maximc ad Transalpinos, ct ad mihi domum quamdam in ccelo ita pulcbram, ut
te, reverende prasul Vivaiicnsis, cui hoc opus scri- nihil pulchrius ego crederem. Cumque obstupesce-
bere curavi. Nunc aulcm quod reliquum est, Deo rern ad splerrdorem domus illius, dixit mihi: Mulla
iuspirante, qui haec omnia fecit, eadem bilaritate, libi putchrior prmparatur, usque in crastinum. Et his
qua inccepi, peificere curabo. Oro igitur ct obsecro dictis sublatus est. Contigit autern eo die cum haec
omnes qui haec audiluri sunt, ut credant haec ita pluribus enarrasset idem Anselmus, ut ad pugnam
fuisse. Quod si quidquam cgo praeter credita et visa progrederetur contra Sarracenos; qui de castello
studeo referre, vel odio alicttjus apposui, apponat latenter egressi, usque ad tentoria nostra venire
mihi Deus omnes inferni plagas, et deleat me dc solebant, ut aliquid inde subriperent, vel alicui
libro vilae. Etenim, licel ut alia plurima ignorem, nocerent. Sed cum haecpugna invaluissctex utraque
hoc unum scio, quia cum promotus ad sacerdotitim parte, et Anselmus viriliter resisterct, de lapide
in itinefe Dci sim, magis deb.eoDco oijcdirc lcstili- tormenli in capile pcrcussuscst; atoue sic ad locuni
635 AD GODEFRlDUJi APPEND. 11. — MONUM. DE BELLO SACRO. 636
silri a Deo praeparatum, migravit ab hoc sseculo. A . farios et divitias suas, quas dederat illis Deus in
Venit lric ad nos legatus quidam a rege Babyloniae; regionibus Sarracenorum, eo quod morti se pro
et remiserat ad nos legatos nostros cura ipso, quos Deo exposuissent; at alii paupertatem suam prae-
tenuerat captos per annum. Dubitaverat enirn an tendebant. Praedicatum est eo terapore ut darct po-
faceret nobiscum amicitiam, an cum Turcis. Vole- pulus decimas de omnibus qum cepisset, quoniam
bamus nos in hoc convenire cum eo : Si facerel no- multi pauperes erant in exercitu, et multi infirmi,
bis de Jerusalem auxilium, vel si redderet nobisJeru- et mandatum est ut quartam partem redderent sa-
salem cum pertinentiis suis, redderemus nos civiluies cerdotibus suis ad qnorum missas veniebant, et
oinnes suas, quas ei Turci abstulerant cum capere- quartam episcoprs, reliquas vero duas Petro Here-
mus eas; alias autem civitates Turcorum, qttm de mitse, quem pauperibus de clero et populo praefece-
rcgno ejus non fuerunt, si cum auxilio illius, capercn- rant. Ideoque duas partes accipiebat, unam videli-
tur, partiremur. Turci vero, ut nobis relatum est, cet pro his qui erant de clero, et alteram pro hisqui
volebant hoc facere illi : Si veniret conlra nos in erantde populo.Multiplicabat itaque Deus exercitum
prwlium, et colertnl Aiim, quem ipse colit, qui est nostrum, adeo in equis et mulis, et camelis et aliis
de genere Bahvmelh, et acciperent monetam ejus, vitae necessariis, ut nobis ipsis in mirum et in stu-
et remilterent tributa qumdam, et multa alia, quae B porem fieret. Orta est itaque ex rerum opulentia
ego non satis novi, facercnt ei. Sctebat de no- contentio atque superbia inter principes, adeo ut illi
bis quod pauci eramus, et quod imperator Alexius qui Deum intime diligebanl, rerum inopiam atquc
usque ad monem nobis iuimicabalur. Unde nos bella formidolosa nobis imminere prseoptarent. Vo-
littcras inrperatoris Alexii de nobis factas inve- lebat nobis dare rex Tripolis quindecim jniHia au -
nimus, confccto bcllo cuin codem rege Babylo- reorum Sarracenae monetse.praeterea equoset mulos,
niorum apud Ascaloniaro, in tenlorioejusdemregis. et vestes multas et tributa deinccps singulis annis,
His atque aliis de causis Ammiralus detinuit legatos multo his ampliora, si non expugnarelur a nobis.
noslros per arinurn captos," infra Babyloniam. Modo Valebat quippe. unus aureus, octo vel novem solidos
vero cum audisset quod lerram suam ingressi, villas monetae nostri exercitus. Erat moneta nostra hsec :
cl agros vaslaremus, mandavil nobis ut sine armis Pictavini, Cartenses, Mansei, Lucenses, Valentinei.-
duccnti vel irecenii, iremus Hierosolymam, el ado- ses, Mergoresi, et duo Pogesii pro uno istorum.
ralo Domitto nostro reverteremur. Scd nos irri • Ille ergo dominus Zibclli metuens ne rursus oppu-
simus hoc, spcrantes de Dei misericordia, minan- gnarelur, misit ad principes noslros quinque millia
les, quod nisi gratis redderet nobis Jerusalem, aureos, et equos, et mulas, et vinum multurn; an-
Babyloniam calumniaremur ei. Habebat enim Am- " nonam enim suflicientem habebamus. Baptizaban-
miralus Jerusalem, eo tcmpore. Eienim cum tur etiam aliqui Sarracenorum, timore et zelo nostrae
audisscl qttod Turci essent a nobis superati apud legis, anathematrzanles Bahumeth et omnem ejus
Antiochiam, venit ad opptignandum Jerusalem, progeniem. Ob hoc itaque mittebant quisque de
sciens quod Turci toties fusi a nobis alqtie fu- principibus nostris ad civitates Sarracenorum Iega-
gali, non occuricreiit sibi in praelium. Tandem tos, cum litleris, dicens se esse dominlim totius
datis maximis muncribus his qui eam defende- cxercitus. Sic ilaque agebant eo tempore nostri prin-
bant, reccpit civitalem Jerusalem, et obtulit cande- cipes. Et maxime Tancredus rem conturbabat; qui
las, et incensum ad scpulcrum Domini, et in Cal- cum acccpisset a comite Raimundo quinque millia
vario monlc. Scd jam ad obsidioncm redea- solidorum, et duos equos farios optimos, ut in ser-
mus. vilio ejus esset usque Jerusalem, volebatmodo dis-
CAPUT XXVI. cedere, et esse cum duce Lotharingise : et ob hoc
multse liles habitae sunt. Tandem male discessit a
Dum, ut diximus, exercitus nosler multum labo- coinite.
raret in oppugnatione Archados, nuntiatum est , CAPUT XXVII.
D
nobis quod papa Turcorum vcniret contra nos in
praclium el quia erat de genere Bahumeth, seque- Multaerevelationes eo tempore nobis denunliatae
rentur eum gentes sine numero. Igitur mandatum sunt, quae nobis a Deo mandabantur. Quarum una
cst nobis, ut nos prsepararemur ad pugnam. Et mi- haecest, quse sub nomine ipsius scripta est qui vidit
serunt episcopum Albariensem ad ducem et ad Flan- eam : Anno ab Incarnalione Domini nostriJesu Chri
drenscm comitem, qui Zibellum obsederant; quod sii millesimo nonagesimo nono, indiclione seplima,
est castrum supra mare, quasi loco medio, inter epucta vicesima sexla, concurrente quinto Nonis Apri-
Antiochiam et castrum Archados,longe ab utroque lis, in nocle, cum ego Petrus jacerem in capelia co-
duobus diebus. Illi vero, acceplo nuntio de bello, re- mitis Sancti JEgidii adobsidionemArchados, cogilare
licta obsidione, celeriter ad nos venerunt. Interim mecum cmpi, de sacerdote illo cuiDominus cum cruce
i;iventum cst falsum, et quod Sarraceni illud com- apparuit, cum a Turcis obsessi in Anliochia tenere-
pojuerant, ut nobis taliter dcterritis, aliqtianlulum mur, atque cum multum mirarer quod nunquam cum
respirare possent obscssi. Conjunctisitaqueexerciti- auce mihi apparuerat, vidiillico Dominum ingre-
bus, cceperunt ostendere illi dc partc comilis, cquos dienlem, et aposlolos cjus Velrum etAndream, et alium
 637 RAIM. DE AGILES HIST. HIEROSOL. 638
: Domtne. Et Dominus:Con-
quemdam magnum el spissum, bruno colore et subcal- \dent? Et drxi Ettatn,
vo, et magnis oculis. Et ait mihi Dominus : Quid greget comes principes et populum, disponatque ae
agts? Et respondi : Domine, ego slo. Et ait iterum betlo, vel de castri oppugnalione aliquid, cum tetnpus
Dominus : Tu pexte cum aliis submersus esses. Sed fuerit, proclamelque nolissimusprmco, DEUS,ADJUVA,
quid modo cogitabas ? Et respondi: Domine Pater, ter; alque disposilum complere tendat. Tnnc sicttt
ego de sacerdote illo, cui cum cruce apparuisti, co- tibi dixi, ordines videbis, el tu el alii qui his creditis
gitabam. Et Dominus : Ego scio islud. Et deinceps : et incredulos disliiignelis. El dixi : Domine, quid de
Crede quia ego sum Dominus, pro quo otnnes huc ve- incrcdulis fuciemus ? Et respondit niihi Dominus :
nistis; et qui pro peccatoribus inJerusalem in cruce Non parcalis eis sed occidite, quia proditores mei
pussus sum, sicut modo videbis. Et in ipsa hora vidi sunl, fratres Judm Iscariotm : Res vero illorum his
quamdam crucem de duobus lignis nigris atque qui de priore ordine sunl conccdile, proul necessa-
rotuudis factam, non politam neque adaptatam, nisi rium fuerit Si sic agitis, ittvenietis viam reclam quam
quod in medio trabes incisae se invicem complecte- haclenus circuistis. Et sicut cmtera qum eis dixisli,
bantur. Et ait mibi Dominus : Ecce crucem quam incommulula provenernnt, et hmc qttoque venient.Sctt
qumrebas. Et fuit in cruce illa Dominus sic disten- tu quam gentem prmcipue dilexerim. Et respondi.
tus et crucifixus, sicut in tempore passionis. Petrus B Domine,genlem Judeorum. Et Dominus : Hi quoniam
autem in capite suo, illam a dextris sustinebat; An- increduli fuerunl, odio cos Itabui, et inferiores omnt-
dreas a sinistris, in collo; tertius vero ille a tergo, bus genlibus stabilivi. Videte itaque ne increduli si-
manibus sustinebat. Et dixit mihi Dominus : Hmc lis : Alioquin, vobis remanenlibus cum Jttdwis, alios
dices popnlo meo quia sic me vidisli. Vides hus quin- populos assumam, el per ipsos complebo qttw vobis
que plagas meas ? sic vosquinque ordinibus consislilis. promiseram. Hmc quoque dices ad eos : Cur timent
Primus ordo esl non reformidantium tela v,elgladios, facerejustiliam? Et, quid melius juslitia ? Hancju-
nec aliquod genus tormenti. Ordo iste similis mihi sliiiam volo ut teneanl; per familias et cognationes
est: Ego enim in Jerusqlem veni, gladios et lanceas, ponant judices. Cum aulem quilibet offenderit
et fustes, et baculos, demum el crucem non dubitavi. alium, dical qui injuriam patilur : Frater vet-
Moriuntur pro me; ego quoquepro eis mortuus sum. lesne sic libi fieri ? Posthmc nisi malefactor
Ego sum in eis, et ipsi sunt in me. Cum vero ii tales desieril, ex nomine sum potestatis ei contradicat;
obeunl, a dextris Deicollocantur, ubi egopost resurrec- deinde licenter judex a malefaclore omnia bona sibi
tionem, in cmlum ascendens consedi. Secundus autem auferat, el medietas sit ejns qui injuriam patiebaiur,
ordo est eorum qui in subsidio prioribus sunt, ai.que a reliqua vero, polcstatis. Si aulem judex aliqua d:
-"
tergo eoscuslodiunt, adquos etiam refugere illi possunt; causa hwc facere distuterit, lu vade ad eum el cor-
hi vero apostolis sunt similes, qui me sequebantur, ripe eum, et dic ei quod nisi ille se correxerit, tion
mecumquemanducabant. Terlius vero ordo est eerum, exsotvetur usque ad ullimum smculi diem, nisi retni-
qui ,apides et tela prioribus minislranl; hi namque seris illi. Nescisne quam grave sit prohibitum ? Et-
simites sunl illis qui, cum viderent me in cruce, de enim ego prohibui Adm de arbore scientiw ne tange-
passione mea dolentes, pectora sua perculiebant, in- ret; transgressus meum prohibitum, et ipse el postert
juriam fieri mihi proclamantes. Quartus autem ordo sui in caplivilale misera fuerunl, donec ego veniens
est eorum qui videntes bellum insurgere, se domibus incarne,eos,morle crucis moriendo, rcdemi. Dedeci-
inlrudunl alque ad negolia sua convertunlur, non mis vero, bene. quidain fecerunl, quod eas sicul prm
credentes in virlule mea vicloriam consistere, sed in cepi dederunt. Mulliplicabo iluque iltos, utque inter
hominum probitate. Hi tales, illis sunt similes qui alios cognoscibiles facium. Cum autcm haec dixissct
dixerunt : i Reus est mortis, crucifigatur, quia regem Dominus, ccepi postulare ab eo ut pro charilate sua
se fecit,ct DeiFilium se dixit (Malth., xxvi).» Quin- litlerarum scientiam, quam nuper mihi abstulerat,
lus autem ordo eorum est qui cum belli clamorem au- redderet. Et ait Dominus ; Non sufficiunt tibi ad
diunt, de tvnge speculantes, clamoris causas r.equi- p enarranaum ea qum nosn, et tatnen vts sctre piura:
mnl, et ignavim non virtulis aliis exempla tribuunl Et jContinuo ita mihi visus sum sapiens, ut nihil
et non solum pericula pro me, verum etiam pro fra- sapere ultra rogarem, et ait Dominus: Sufficiunt libi
tribus subire nolunt, sed sub specie cavendi, alios adhuc qum nosti ? Et respondi : Sufficiunt. Et Do-
volenles pugnare, vel pugnatoribus arma ministrare, minus rursum : Quid dixi tibi? Responde. Et ego
secum ad speculandum invilant. Hi Judm prodilori, nihil screbam. Curaque mihi instaret ut aliquid eo-
et Pilato judici similes sunt. Erat autem nudus in rum quae dixerat responderem sibi, respondi: Do
cruce Dominus; tamen linteolo praecinctus, a geni- mine, nihil novi. Et ait Dominus : Vade el annuntia
bus usque ad lumbos, et erat linteolum medio colo- qum nosli, et sufficiant libi qum scis. Cum autem haec
re, coloratum inter nigrum et rubeum. El circa fratribus ostendissemus, cceperunt quidam dicere,
horam habebat vittas albas, et rubeas atque viri- quod nunquam crederenl quod hujuscemodi homini
des. Post sublata cruce remansit in habitu in quo loqueretur Deus, et dimittcret episcopos et princi-
prius venerat Dominus. Et dixr ad eum: Domine pes, et ostenderet se homini rustico ; unde etiam de
Devs, si Itoc dixew, non credent mihi. Et respondit lancea Domini dubitabant. Quapropter convocavi
mihi Dominus: Vis cognoscere eos qui his non cre- mus fratrcs illos quibus de lancea aliquando revela-
659 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRG. 640
tum fuerat, et post haec Arnollum capellanum co- i pererit. Et dixit sacerdos : Si aliquid horum dubi-
milis Northmanniae, qui caput omnium incredulo- latis, fiat ignis, et in Dei nomine, et horum testimo-
runi erat, ct quia littcratus erat, credebant ei mul- nio, transibo per medium. Acccssit et alius sacer-
lum, et quaesivimus ab co, quare ipse dubilaret. dos, nomine Stephanus, cognomine Valenlinus, vir
Ctnnque dicerct quod episcopus Podiensis inde du- magni testimonii, et bonaevilse: et dixit: Ipse Do-
bitavcrit, rcspondit quidam sacerdos Petrus nomi- minus Jesus loculus csl mihi in ipso fervore tribula-
nc Desiderii: Ego post obitum ejus vidi episcopum tionis qum fuit apud Anliochiam, et promisit mihi
Podiensem, el beatum Nicotaum cum eo, et post corum mulre suu, beatissima virgine Maria: quod, in
niulla alia, dixit mihi episcopus : Ego sum in uno quinta die qum fulura erat, misericordiam populo suo
clwro cum bealo Nicotao, sed quia de lancea Domini facerel ei labores ejus quumplurimos compleret, si ad
dubilavi, qui maxime credere debuissem, deduclus enm reverterenlur ex lolo corde; el in die illa lancea
sum in infernum, ibique capilli mei,ex hac parte dex- Domini reperta est; ubiego promissa Dotnini cotnpte-
tera capitis, et medietas burbm combusta esl, el licet ta esse credo. Si quid inde dubilatis, episcopo Po-
in pcena non sim, lamen clare Deum videre non po- diensistatim ulhmcvidi obtuli pro testimonio horum,
tero, donec capilli et barba sicul anle fuerant mihi " corammuttiludine omni,quod si ipseveltet, ego trans-
succreverint. iretn per ignes, vel de altissima turre prmcipitarer,
CAPUT XXVIII. adhuc hoc ipsum vobis offero. Accessit aulem et epi-
Haecet multa alia ex parte Dei, praedixit saccrdos scopus Athensis, et dixit: In somnis ego an vigilans
iste quae postea nobis evenerunt; sed haec suo loco ista viderim, certum nescio, Deus scil. Vir quidam
dici poterunt. Accessit et alius quidam sacerdos, venit indutus albis, et stetit ante me, et lenebat lan-
Ebrardtts nomiiie, et dixit : Eo tempore quo Turci ceam Dominicam istam in manibus suis, et dixit
obsidebant exercitum nostrum infra Antiochium, egt mihi : Credis hanc lanceam esse Domini ? Et respon-
eram Tripolis. Veneram cnim iltuc anle caplam An- di : Credo, Domine. Dubitaveram et ego aliquando
liochiam, pro vitm mem necessariis. Cum vero audis- de ea. Cum id secundo et tertio graviter cxegisset,
sem quod Antiochia capta essel, el nostri ila intus dixi ad eum : Credo, Domine, hanc esse lanceam Do~
lenerentur obsessi ut nutlus ingredi vel egredi de no- mini noslri Jesu Chrisli. Et post hsec dimisit me. Et
sliis auderet, et mutta mala alia qum obsessis im- ego Raimundus, qui hsec scripsi coram fratribus et
minebunl, et plurima falsa, quw Sarraceni et Turci episcopis, haec ihi dixi: Interfui ego dum effoderelur
vcris malis addebant, de vita mea dubius, ad eccle- lancea Domini, et antequam tota super terram appa-
siam quamdam confugi. Ibi ante majestatem quam- p ruisset, mucronem osculatus sum. El sunt in exercitu
dam matris Domini procubui, lacrymisque et preci- plures, qui mecum ista viderunt. Et addidi : Et est
bus appellare pcr eam Dei misericordiam cmpi. Cum- alius quidam sacerdos,Bertramus nomine,Podiensis,
quc per aliquot dies id fecissem, permanens impran- episcopo Podiensi in vita ipsins familiuris. Hic autem
sus, et dicens ei : 0 Regina domina, isti peregrini sacerdos infirmatus est usque ad mortem, cumque
sunt qui dimissis parvulis et mulieribus, et omnibus jam de vita sua desperasset, apparuit ei episcopus
charis suis, pro nomine Filii lui, el pro tcjiuc de lon- Podiensis cum Heractio vexillifero suo; qui [in beltn
ginquo venerunt, el pro filio iuo pugnant, miserere maximo faclo apud Antiochiam, in facicm percussus
eorutn. Et, o domina, quid dicelur de te et de filio sagitta, cum intrepidus agmina Turcorum prosterne-
tuo, in lerris ipsorum, si in manibus Turcorum eos ret, et inde vilam finietut: Etdixit episcopus sacer-
tradideris ? Haecet alia similia cum mcestus et ge- doli: Bertrume, quid agis ? Et dixit Heraclius : Do-
mens saepius ilerassem, venil ad me quidam Suria- mine, infirmus est. Et respondit episcopus : Propter
nusquiChristianus erat.et dixit mihi : Bono animo incredulilatem infirmalur. Et sacerdos ad hsec: Do-
eslo, et vide ne amplius fleveris. Et dixit: Modo eram mine, nonne ego de lancea Domini credo, sicut et de
ante fores Ecclesiw bealm Mariw mutris Domini, el passione Domini ? Et dixit ei episcopus : Et adhue
venil quidam clericus ad me albis vesiibus indutus; D multa alia creders oporlet. Et licet ad hoc negotium
et cum qumsissem ab co quis esset,et unde veniret, re- non pertineat, tamen quia egregium est, gratia bo-
spondit : Ego sum Marcus evangelisla, el venio ub norum hominum aliquid adjungam. Cum resedisset
Atexandria; el divcrli huc propler ecclesiam Beatm sacerdos ad prsesenliam episcopi, et Heraclii domini
Marim semper virginis. Et cum rursus quaererem suiinfrrmus enim erat, nec stare poterat, vidit in
quo irct, dixit: Dominus nosler Jesus Christus est faciem Domini sui, vulnus non esse sanatum, Et ait
apud Antiochiam,eimandavil omnibus discipulis suis, sacerdos: Quid esl hot ? Et respondit Heraclius :
ut eo venirent, quoniam Franci debent pugnare cuin Cum ego venissem ante Dominum meum, deprecatus
Turcis, et nos erimus eis prmsidium. Et hoc dicto sum enm, ut nunquam Itmc plaga clauderetur, quo-
abiit.Cumque cgo hisparum crederem, nec a dolore niam propter eum vitam finieram. Et hoc mihi con-
nec a lacrymis cessassem, dixit miht isdcm Suria- cessit Dominus. His atque pluribus auditis, credidit
nus : Inlellige : In Evangelio beati Petri est scri- Arnulfus, et confessus est, et promisit episcopo
ptumquod nos hubemus, quod gens Chrisliunorum Albaricnsi, quod coram omni multitudinc populi,
qum capiet Jerusalem, infra Anliochiam clausa erit, pro incredulitale sua veniam pcteret. Die autem
nec inde exire poterit, nisi prius lanceam Domini re- constituta, cum venissct vocotus ad consiliuin Ar-
 641 RAIM. DE AGILES HIST. HIEROSOL. 6£2
nulfus, coepit dicere quod bene crederet; sed cumi A habehat super caput replicatam, ingredi in ignem
domino suo volebat loqui, antequam veniam inde! vidit, et cum videret quod non egrederelur, existi-
peteret. Cum vero hoc audisset Petrus Bartholo- mans Petrum Bartholomaeum esse, lacrymari coapit,
mseus, iratus nimiura, dixit sicut homo shnplex, et; credens eum exslinctum esse in igne. Erat autem
'
qui veritatem bene noverat: Voloac deprecor, ut fiat multitudo ibi hominum, nec poterant omnes omnia
ignis maximus, ei cum lancea Domini transibo per videre. Et alia multa nobis relata sunt, et facta, quac
medium, et, si lancea Domini est, incolumis trans- nos metiientes legentibus fastidium, scribere nolui-
eam; sinautem falsumest, comburar in igne. Videoi mus, cum ad omnem causam trcs idonei testes suf-
enim quia nec signis nec leslibus credilur. Placue- ficiunt. Unum vero non praetercamus. Postquam
runt haecomnia nobis,et indicto ei jejunio, diximus i enim Petrus per ignem transivit, licet adhuc mul-
quod eo die fieret ignis, quo DOminus noster proi titm exaestuaret incendium, tamcnpopulus ita avidc
salule nostra, plagatus, et in cruce fuit. Et post; titiones collegit, et cai bones cum cinere , ut in
diera eratParasceve. Itaque illucescentc die'consti- brcvi spatio nihil inde appareret. In frde etenim illo-
tuta, ignis paratus est post meridiem. Convenerunt >, rum, multas per hsec virlutes operatus est postea
eo principes et populus, usqtie ad quadraginta mil- Dominus. Ut vero Petrus Bartholomaeus de igne
lia virorum, fueruntque ibi sacerdotes nudis pedi-• " egressus est, Ua ut nec tunica ejus combusta ftierit,
bus, et induti sacerdotalibus vestimentis. Factus i nec eliam ille subtilissimus pannus dc quo Iancea
est ignis de oleis siccis, et habuit in longitudine qua- Domini involuta erat signum alicujus laesionis ha-
tuordecim pedes; et erantduoaggeres, eteratinter buisset; accepit eum populus, cum signasset eos
utrosque duos aggeres spalium quasi unius pedis, cum Iancea Domini, et clamasset alta voce : DEUS,
atque in allitudine aggerum erant quatuor pedes. ADJUVA, accepit, inquani, et traxit eum per terram,
Cum vero vehementer ignis accensus esset, dixi egoi et conculcavit eum omnis illa multitudo populi,
Raimundus coram onini multitudine : Si Deus omni- dttm quisque volebat eum tangcre, vel aecipcre de
potens huic hotnini loculus est facie ad faciem, el bea- veslimento ejus aliquid, et dum credebat eum esse
tusAndreas lanceam dominicam ostendil ei, cumipse! quisquam apud alium. Ilaque tria vulnera vcl qua-
vigilarel, transeat iste illmsus per ignem. Sin au- tuor fecerunt ei in cruriCus, "abscidentes de carms
tem aliter cst, et mendacium est; comburatur isle: ejus, ct spinam dorsi confringeiifes, crepuerunt
cum to.ncea, quam portabit in manibus suis. Et om- eum. Expirasset autem ibi Pelrus, sicut nos crcdt-
ncs llexis genibus responderunt: Amen. Exrcstuabat mus, riisi Raimundtis Pclcz nobilissimus miles, et
ila incendium ut usque ad triginla cubitos aerem p forlis, facto agmine sociorttm irrupisset in agmcn
occuparet; accederevero prope nullus poterat. Tunc turbse turbatae, et usque ad mortem pttgnando libe-
Petrus Bartholomseus, indulus solummodo lunica, rasset eum. Sed nos in solliciludine et angustia
ct flexis genibus ante episcopum Alhariensem, Deum modo positi, amplius de his scribcl'e non possumus.
teslem invocavit, quod facie ad fuciem ipsum in cruce Cum vero detulisset Raimuildtis Pelez Petrutn
viderit; et hwc, qum supru scripla sunt ub eo audie- ad domum nostram, colligatis vulneribus ejus
rit, el a beaiis aposlolis Petro el Andrea, et neque coepimus quaerere ab eo quare moram fecissct in
quidquam eotum, qum ipse sub nomine sancti Andrem igne. Ad haec ipse respondit : Octurrit mihi Do
vel sancti Petri, vel ipsius Domini dixit se composuis- minus in medio igne; et apprehendens me per manum,
se, et si quidquam menlilus erat, prmsens incendium dixit mihi: Q'iia dubilasti de inventione lanvcm,
nunquam iransisset. Cmtera qum ipse commisissei in cnm beatus Ahdreas eamlibiostcndisset,non sictrans-
Deum el in proximum, dimilterel ei Deus, et pro his ibis illmsus, sed infernum non videbis. Et Iwc aulo,
oraret episcopus, atque omnes alii sacerdoles, et po- dimisitme. Videte itaque, sivultis,adiislionemmeam.
pulus qui ad hoc spectaculum conveneranl. Posl hsec Et erat aliqua adustio in crttribus, verum non multa;
cum episcopus posuisset ei lanceam in manus flexis sedplagseerantmagnse.Posthaecconvocavimusonines
genibus, et facto signo crucis, cum larrcea viriliter ip. qui de lancea Domini dubitaverant, ut venirent ct
et imperierrilus incendium ingressus est, atque viderent facierri ejus, et caput, et reliqua membra,
spatio quodam in medio ignis demoratus est, et sic et intelligerent, quod verum est, quidquid ipso
per Dei gratiam transivit. Sunt nonnulli adhuc, qui tlixeratdelancea,et dealiis,cum prO testimOnio eo-
signum hoc ibi viderunt; quod antequam ingrede- rum non extimuisset introire tale incendium. Yidc-
returin ignem, quaedam avis desuper volans, lu- runt itaqtre multi, et videntes faciem ejiis atqua
slrato igne, se intus misit: Et hoc vidit Ebrardus totum corpus, glorificabant Deum dicentes; Bene
sacerdos ille, cujus superius mentionem fecimus, potest nos Dominus cuslodire inter gladios immico-
qui Hierosolymis postea pro Deo remansit, et Wi- rutn nosirorum, qui hominem isium liberavit de lanto'
lhelraus Boni filius, optimus miles, et boni testimo- incendio flammarum. Ccrte non eredebamus, quoct
nii, patria Arelatensis, hoc ipsum se vidisse testa- sagitta aliqua sic transire posset illmsa per ignem,
tur. Alius quidem rniles est optimus, genere Nite- quomodoiste transivit. PosthaecPetrus convocavit ail
rensis, nomiue Willrelmus Malus puer,qui antequam secapellanumcomitis,nomine Raimundum, et dixil
Petrus ingrederetur in flammara, quemdam homi- ei: Quare voluisti ut ego ob testimonium Dominica?
nem indutum veste saccrdotali, nisi quod casularri lancem, et cwlerorum qtim ex parte Dci dixcram, per
043 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 644
mcendium transirem? Scio salis quia hoc et hoc co- ,A immistt Dominus ut vix fugerc, post primos ietus
gitastis. Et dixit ei quse ipse cogitaverat. Cumquc eorum aliqui possent. Erat quidem ad videndura sa-
ille se taliler cog.itasse negaret, respondit Petrus tis deleclabile, cttm aquaeducti rivulus raptim trun-
Barlholomaeus : Mihi quidem negare non potes, quia cata cadavera nobilium et vulgi in civitatem inferret.
certum hoc habeo : Etenim illa nocle fuit hic beatis- Ceciderunt ibi dc nostris unus vel duo ; de liostibtit
sima virgo Maria , el episeopus Podiensis, per quos vero, usque ad septingentos cecidisse audivimus.
ego quw tu negas didici. Miror satis cum de verbis Reversi itaque cum grandi victoria, et spoliii
Domini et aposlolorum ejus non dubitaveris , quare multis , dixerunt nostri principes ad populum •
experimenlum cum periculo meo , de soiis liis habere Hodie vidil nos rex Tripolis, el nos vidimus vias civi-
voltteris. Tunc deprehensam cogitationem suam, et latis, et consideravimus accessus; et nunc, si lauda-
se culpabilem anle Dcum Raimundus videns, ama- tis, juslum esse decernimus ut cras sapiat rex quales
lissime in lacrymas prorupit. Et Petrus ad hsec ; milites sumus. Reversi itaque altera die, extra civi-
Noli despcrare, quia piissima virgo Maria, et sanctus tatem nullum invencrnnt. Post haec autem manda-
Andreas libi veniam apud Deum obtinebunt. Tu vero vit rex Tripolis ad nostros principes si desisterent
enixius eos deprecare. ab oppugnatione Archados, donaret eis quindecim
CAPUT XXIX. K millia aureos, et equos multos el mulas, et vestes,
Interim tantae ac tales liles inter principes nostri elvictualia, atque mercatum faceret de omnibus
exercitus oborta? sunt ut pene totus exercitus divi- rebus omni populo; prselerea redderet omnes capti-
deretur. Sed Deus qui ductor erat, et Dorainus vos, quos habebat de noslra gente. Venerunt eo
noster, nc talia fierent beneficiis suis prohibebat. tempore ab Alexio imperatore legati, cum maximis
Erat civilas nomine Tripolis, cujus snperius men- querimoniis de Boimundo, eo quod retineret civita-
tio facta est, non multum longe a castris nostris. tem Anliochiae, coiitra juramenta quae imperatori
Hujus igitur civitatis dominus, cum discordiam feceral. Habebat enim Boimundus Antiochiam eo
principum nostrortim didicisset, respondit nostris, tempore. Namque cum audisset de comite, quod
qtti de rcddendo tribulo eum appcllabant: Et qui profcclus csset a Marra rn intcriora Syrisc, expulit
suni Franci? Et quales milites sunt? Et quanta eo- homines comitis violcnterde turribus Antiochise,
rum potenlia ? Ecce lertius mensis modo agitur ex quas servabant. Et propterea mandavit Alexius ad
quo exercitus Francorum obsedil caslrum Archados, principes nostros, quod donaret aurum et argentum
et neqne assulium eorum habui, neque aliquem ar- multum eis, et veniret cum eis in Jerusalem, si
maluin de ipsis vidi, et lamen sunt prope tne per cxspectarent usque ad feslivitatem sancti Joannis,
qvaluor leugas. Sedveniunt huc, cl videamus eos, et et tunc instabat Dominicum Pascha. Dicebant ob
omprobemus militiam eorum. Quare ego eorum ho- ea multi in quibus comes erat: Exspectemus impera-
minum tributarius fierem, quorum facies non vidi, et torem, el habebimus donaliva ejus, el ipsum, qui fa
fortiiudinem igiioro ? Ut vero haec relala sunt ad ciet nobis venire mercalum per mare et lerram, et
exercitum nostrum; dixerunt quiquc ad invicem : sub ipsius dominio concordabimus. Omnes civitaiet
Ec.ce quod acquisivimus pro conlenlionibus el discor- se dabunt ei, et ille vestiet quas voluerit, et quas vc-
diis nostris : Blasphematur Dcus; el nos conlemni- luerit destruet. Propterea populus isle noster, longis
mur, Ilaquc corivenienles in unum principes nostri, et diulurnis defatigationjibus conquassalus, si vensrit
Etatuerunt ut Albariensis episcopus cum parte cxer- in Jerusalem, volet forlasse reverli, ut deforis vidc-
cilus castra servaret,etprincipescum ordinibuspedi- rit eam. Quw vero et quanta pericula maneant illos
tumetmilitum, sicutpugnandi raosest, usqueadmu- qui perficere iter desideranl, perpenditis. Adhuc uu-
ros civitatis assultarent. Conslitttta aulem die cum lem obsidemus castellum Archados, el usque ad men-
nostri taliter proficiscerentur, egressiTripolilani ob- sem vel se reddenl vel vi capientur, et cum longe no-
viam illis, in multitudine et lumullu suo confisi, pu- lum sil de obsidione ista, si dimillumus eum ul in-
gnare cum nostris parabant. Est quidam murus ~ explicabilem , mullum conlemnelur noster exercilus.
firmissimiis aquaeducti in civitatcm et altus, inter qui haclenus nihil incmpil quod inexplelum dimiserit.
qttem et raare.non multunt ampla via est; a tribus At vero alii e contra dicebant: Setnper nocuil nobis
cnim partibus Tripolim mare cingit. Hunc igitur imperaior, semper mcntitus est, semper adversum
iiiurum aquseducti quemdiximus, Sarraceni munie- nos cogitavit. Et nunc quia videt se nihil posse, el nos
ritnt, ut quasi de caslello caslcllum cxire et regredi valere per graliam Dei, ex studio agit quatenus a pro-
possent, si quid adversi contigisset. Videntes ilaque posilo itineris nos relrahat, ne hi qui audierint,
nostri hanc mulliludinem loco et armis conliden- exemplo noslri vcnire disponunt. Sed jum quos ipse
tem, invocando Deum, el erectis haslis conglobatim mullolies tmsit verbis et opere, fidei ejus frustra ani-
pedites et mililes, morc processionis, usque ad eos mos adhibere caveanl. Fidenles igittir, Christo duce,
vonerunt, ut si nostros vidisses, amicos non hostes qui nos de tam mullis, prmter spem liberavit pericu-
esse eos dixisses, ut autcrn perraisti sunt, hostes lis et conlra omnia molimina imperaloris et fraudes
esseet non amicos crederes. Fedatur enim terra san- ejus nos conlutatus est, viam pro qua venimusingre-
guine Maurorum, et completur aquaeductus cada- diamur, et facile, ex Dei promissione, quod volymut
veribus eorum. Tantum namque timorem hostibus consequemur. Et cum hoc audieril imperator, captam^
 645 RAIM. DE AGILES HIST. HIEROSOL. 646
scilicet esse Jerusalem, tunc liberum iler quod verbis A crucem in hastile positam, et qurdam indutus sacer-
simulabal, opere complebit. Similiter de ejus dona- dolalibus vestibus sequebatur eum, habens lan-
tivis-erit laus. Populus hanc maxirae laudabat sen- ceam inter manus. Et episcopus incoepit responso-
tentiam. Sed quia comitis familiares erant multi; rium hoc : Gaude, Maria virgo, cunctas hmreses sola
quippe cum pro populo suo comes, sine aliis princi- inleremisti. Et illico incoeperunt sine numcro cen-
pibus, morti exposuisset, et pluribus magrra et pri- tena millia virorum; atque sic illud sanctum colle-
vata beneficia contulisset, propterea consilia prin- gium abiit. Mane autem facto, venit sacerdos, et pri-
cipum ct populi vota impcdiebantur. mum qtisesivit, si haberemus lanccam; et cum vi-
CAPUT XXX. disset eam, cum multis laorymis camit cnarrare ea
Praedicavimus eo tempore jejunium, et orationes quae superius diximus. Misit ilaque comes Guillel-
et eleemosynas in populo, ut Deus omnipolens, qui mum Ugonem de Muntilio fratrem Podiensis epr-
eum de tam mullis regionibus conduxerat illuc, in- scopi Laodiciam, ubi crux dimissa fuerat, cum ca-
spirare dignaretur, quid erat 'graturn de hoc itincre pella ipsius episcopi.
in conspectu suo. Itaque lidelium vota quod quae- CAPUT XXXI.
rebant apud Deum , facile promeruerunt. Apparuit
" Interea Petrus Bartholomseus, morbo defatigatus
enim episcopus Podiensis Stephano Valentino , de ex conquassatione et vulneribus, convocavit comi-
quo superius mentionem fecimus, quia Dominum tem et principes ejus, et dixit eis : Finis vitw meet
cum crttce viderit, et percussit eum cum virga, re- appropinquavit, et scio salis quia de omnibus, qurs
gredienlem ad domum suam per noctem episcopus, male feci et dixi, vel etiam cogitavi, ante Deum ju -
et dtxit ei : Stephane. Et ille respondit: Domine. Et dtcabor; in cujus conspeclu, hodie lestificor ipsttm,
respiciens agnovit eum. Et ait episcopus : Quare coram vobis, me nihil composuisse ex his omnibus quas
neglexisti semel vcl secundo quod tibi dixi de cruee, ex parte Dei, et aposlolorum ipsius vobis nuntiavi, tl
dominw et matris nostrm semper virginis Marim? de adhuc vobis dicam. Et sicut vidislis ea qum vobis
cruce dico, quam ego prmferri faciebam, ul apporta- nuntiavi, sic sine dubio videbiiis ea qum vobis dicam,
relur tn exercilum. Et quod signum melius cruce ? siquidem Deo fidetiter servialis. Tu vero comes, cum
An non est salis illa crux pro nobis lapidala ? An veneris in Jerusalem, fac ut exercitus postulet Deum,
non illa crux benevosconduxil, usque ad lanceum Do- ut vitam luam prolonget,atque conlinuet, et Deus pro-
mini? El nunc ait domina ct bealissima semper virgo longabil eam lunlumdem quantum vixisti. Tu autcm
Maria, quod nisi illam crucem habealis, non polestis cum reversus fueris prope quinque leugas, in ecclesiam
habere consilium.Ei continuoait sacerdos:Oreoereii- „. Sancti Trophimi lanceam Domini pones, et ecctesiam
dissime domiite, el ubi esl bealissima virgo Maria ? ibi fabricare facies, et fielibi monela, quam tujura-
Et statim episcopus eam monstravit ei. Erat autem bis ne falsa fial. Sed neque aliud aliquid falsum ibi
beatissima virgo Maria longe ab eo quasi novem vel permittes. Vocabitur autem locus Mons gaudit : Et
decem cubitis, specie et ornatu valde admirabilis; fienl hmc intra provinciam. Etenim beatus Pelrus
et assistebant ei beata Agalba, et quaedam allera apostolus Trophimo suo discipulb promisil, quod lan-
virgo cum duobus cereis. Et tunc sacerdos ait ad ceam Domini ei milleret. Post haec Petrus Bartholo-
episcopum , qui assistebat ei: Domine, quanta di- mseus, securus et in pace, hora sibi a Deo constituia,
cunlur de vobis in exercitu, quod in inferno vobis migravit ad Dominum ; sepultusque esl in loco illo,
barba el capilli combusli sunl, el atia mnlla quibus ubi cum lancea Domini per ignem transierat.
non creditur ? Et nunc oro, ut unam de candelis CAPUT XXXII.
istis in leslimonium horum quw dicilis, mihi donetis Intevca comes atque alii principes de itinere Jeru-
ut deferam ad comitem. Tunc ait ille episcopus :Vi- salem, qua melius ac levius fieret, ab incolis regio-
dens, vide faciem meam. Nunquid perusta est ? Post nis perquirebant. Tunc accesserunt ad nos quidam
hsec accessitepiscopusad beatissiroam Virginem,et Suriani. Sunt enim ibi montana Libani, in quibus
cognita ejus voluntate regressus est ad sacerdolem, D 1 ad sexaginta niillia habitabanf Christiariorum, et
et dixit ei : Quod lu qumris, impetrare non potes; sed lerram illam, et montana mullo tcmpore Christiani
hic annulus quem habes in digilo tuo, nec tibi prodest, possederunt, qui propter civitatem Tyri, quae vul-
nec portare eum debes : Vade, et dabis eum comili, gariter nunc Sur appellatur, Suriuni vocantur. Sed
dicens : Virgo mater sanctissima, mitlit tibi hunc insurgenlibus, per Dei judicium, Sarracenis atqtie
annulum, el quolies defeceris in aliquibus rebus , re- Turcis, in tanta oppressione scrvitutis isti Sttriani
cordare illius dominmqum tibi miltit Itunc annulum, fuerunt, per quadringentos et amplius annos, ut
et appellabis eam , el Dominus auxiliabitur tibi. multi eorum compellentur palriam et Chrislianam
Rursus , cum quaereret sacerdos ab eo quid vellet deserere Iegem : Si qui, per Dei gratiam, conlcm-
ut faceret frater suus, respondit episcopus : Oret psissent, cogebantur tradere pulchros parvulos
bene electum episcopum, ut pro animabus parentum suos ad circumcidendura vel turcandum, vel rapie-
noslrorum celebret tres missas ad Dominum. Et ait bantur de finibus matrum, interfecto patre et illusa
iterum ; Prmcepit maler nostra, ut deinceps lancea parente. Quippe in tantam malitiam exarserant illa
non monslreiur nisi a sacerdoie induto sacris vesti- hominum genera ut ecclesias Dei subverterent, et
bus; ct crux ei prwferulur, sic. Et tenuit episcopus ejus, vel sanctorum ejus imagines delerent, et quas
647 AD GODEFRIDUM APPEND. II. - MONUM. DE BELI.O SACRO. 648
n»n poterant delere per moram, oculos eorum erue- A liwc et aliw multm civitates conquisitm ernnt. Pro-
bant, vel sagittabant, altaria vero omnia suffodie- pterea lu noliesse molestns libi neque tuis, sed qttid-
bant. In ecclcsiis autem magnis, bafumarias facie- quid tibi Deus concesserit, in nomine ejus libenter
bant. Quod si aliquis de illis angustiatis Chrislianis, distribuc, atque luis hominibus, socius et fidelis ami-
rniaginem Dei vel alicujus sancti, domi suse habere cus esto. Si sic egeris, dabit tibi Dominus Jerusulem,
volebat, vcl redimebat eam per singulos menses vel et Alexandriam, atque Babyloniam : Quod si hwc ne-
atinos; aut conculcata in stercore, coram oculis glexeris, nec promissa tibi a Deo consequcris, nec le-
ipsius comminucbatur. Quodque adhuc relatu nimis gttium ejus habebis, donec in illa angustia positus sis
dtrrum cst, ponebant jttvenes in prostibulis et com- ul quo declinare possis ignores. Acccpit itaque co-
mutantcs sorores eorum pro vino, ut nequius age- mcs haec verba sacerdotis, accepit, inquam, verbis,
rcrit. Et ncque his neque aliis tristibus, illaciirnari sed operibus abnegavit. Etenim cum accepissct
palam ctiam matres audebant. Et quid de his multa multain pecuuiam a rege Tripolis, nulli unquam
narramus? Conjtiraverat ccrte gens illa contra San- largiti aliquid inde voluit, sed eliam verberihus
cltinr sanctoriim, ct cjus haereditatem. Quod nisi atque contumcliis quotidie suos lacerabat. Non so-
jusstt el iiistinctu Dei, Francorum gentes, his malis B lum autcm haec sacerdos dixit, verum etiam multa
occiirrissent, profecto brula animalia contra illos alia quse.retro acta sunt, de quibus quaedam huic
Detts armasset; quod aliquando nobis praesentibus opcri apponimus. Aliquando namque cum prolicisci
fccit. Et dc his, hactenus dictum sit. llli, inquam, vellemus ab Antiochia, venit sacerdos iste ad me
Stiriani, de quibus stipcrius diximus, qui ad comi- Raimundum, ct dixit mihi quod quidam sibi in vi-
tem vciicruiit, requisiti de meliori itinere, respon- sione apparuerit, qui dixit ei : Vade in ecclesiam
derunt: Esl via per Damascum plana salis, el plena Beali Leonlii, et invenies ibi de reliquiis quatuor
viclualium, sed non inveniclis aqttam per duos dies. sanctorum, et tolles eas teeum, atque porlabis in Je
Est atia per montana Libani, lula salis et copiosa ; rusalem. Et ostendit ei in ipsa visione reliquias,
sed gravis mullum sagmariis atque camelis. Est et et reliquiarum loculos, etdocuit nomina sanctorum.
»lia sccns mare , ubi latn multm ac tales angustim Cum vero evigilasset sacerdos, et non satis suae
&'itl ttl si quinguaginta aut centum Surraceni eus re- crederet visioni, ccepit agere precibus, et obsecra-
Unere votuerint, prohibere possinl omne genus huma- tionibus ad Deum, ut sr haecrevelatio ab ipso erat,
niim. Et tamen in Evangelio beali Petri, quod apud sccundo saltem sibi innotesceret. Adstitit ei idem
nos est, continetur quod si vos estis gens illa qum sanclus in visione post aliquot dies, atque multum
Jerusalem r.aperedebet, permaritima transiredebelis, comminatus esl, quod mandatum a Domino neglc-
licet propter difficullatem nobis impossibile videatur. xisset, et nisi usque ad quinlam feriam sustulisset
Non solum atttem hoc, de ilinere vestro; sed et alia illas reliquias, esset sibi gt ave damnum et Domino
muUa, quomodo vos egistis, et qualiter agere debea- suo Ysoardo comiti. Erat enim Vsoardus comcs
tis, in Evangelio suo apud nos scripta continentur. Diensis, vir in quanlum noverat, Deo lidelis, et om
llis atquc aliis modis persuadentibus, et contradi- nibus nobis sapientia et probitate ulilis. Ctrm hoc
centibus aliis, Guillelrous Ugo de Montilio reversus inihi Raimundo narrasset sacerdos, retuli ego ad
est cum crnce, de qua superius diximus. Hanc au- Aurasicensemepiscopum,etad comitem sancti ^Egi-
tcm crucem, cttm vidissent ctiam familiarcs comi- dii, et ad alios quosdam. Qui, acceptis candelis, vc-
tis, in tantam itineiis commotionem dcvenerunt ut nimus ad ecclesiam Sancti Leonlii. Obtulimus can-
praeter comilis et aliorum principum consilium, in- d.laset vola Deo et sanclis ejusdem ecclesiae, ut
censis laberrraculis suis, et primum comilis fami- Deus omnipotens qui eos sanctilicaverat, nobis eos
liarcs, obsidronem Archados dimitlerent. Coiiturba- consorles, et coadjulores donaret; et sancti ilii,
batur itaque comes usque ad lacrymas, et usque ad peregrinorum et exsulum pro Deo non spernereni
sui et suorum odium ; neque tamen ob hoc volun- consortium, sed magis nobis conjungercntur, et nos
tatem suae plebis Deus iinminuebat. Sed dux Lo- D Deo coniunscrcnt. Mane atttem facto, venimus cum
tharingiac, maxrme hoc lter volebat, et plebem ad saccrdote ad sanctarum reliqttiarum loculos, et, sicut
lioc monefaciebat. Itaquc profecli ab invisa illa et nobis praediclum fuerat, inveiiimus. Sunt autem no-
odiosa obsidione Archados, venimus ante Tripolim. mina sanctorum istorum, Cyprianus, Omezios, Le-
Nilebatur etiam tunc comcs Rainuindus, precibus ontios, Joannes Clirysostimus. Inler ipsos autem
atquc muneribus apud omiies nobilcs, ut civitatcm loculos, capsulam quamdam rcperimus cum reliquiis,
Tripolim obstderent, sed omnes ei eontradicebaiU. de quibus cum qusereremus a [sacerdote, cujus san-
Apparuit eo temporc sanctus Andreas apostolus Pe- cti essent illse reliquise, sc nescire respondit, cum.
tro Desiderii, de quo supra mentio facta est, etdix.it vero ab incolis quaereremus si scirent cujus sancti
ci: Vade el dic comili: Noli moleslus esse libimet, essenl, se nescire dieebant; alii sanctiMercttrii, alit
v.eque aliis, quia nisi prius capta fuerit Jerusalem, Sanclorum aliorum. Sacerdos vero levare el colii-
tmllum succursum habebilis. Non le molestet inex- gere cum aliis reliquiis eas volebat. Cui ego, Rai-
plela obsidio Archados, non ie gravet quod hmccici- mundtts, coram omnibus, qui ibi aderant fortitcr
tas vel atim qum in ilinere sunl ad prwscns non ca- dixi: Si venire voluerit istesunctus Jerusalem, nowtcn
.viinfur, qnia imminet vobis in proximo bdlum, \M SKnmet voluntalem manifeslel; alioquin remaneut
fuo RAIM. DE AGILES HIST. H1ER0S0L. C50
hic. Nunquid de ignotis ossibus honorabimur ? Ita- A . cos dies et sine impediinento venimus Accaron. Rex
que illo die dimissae sunt reliquiae illae. Cum vero aulem Accaron, mctuens ne civitalem sttam obside-
sacerdos alias reliquias collegissct, et pannis atque remus, juravit corniti, propter hoc ut discederer lus,
pallio eas involvisset, in nocle quce secula est, asti- si cuperemus Jerusalem, vcl si essemus in rcgione Ju-
tit ei vigilanti quidam juvenis, nuasi quindecim an- dmm, per viginti dies, el rex Babylouiorum nobis in
norum, pulcherrimus valde, qtti dixit ei -.Quureho- bello non occurrercl; vel si possemussuperare ipsum
die non accepislis reliquias meus cum cwleris ?Et regem, redderel nobis se, el civitatern suam; interim
presbyter ad haec: Et quis es tu, domine ? Et ille : vero amicus noster esset. Profecti igilur ab Accaron
An ignorus quis sil vexiUiferhujus exercitus ? Et re- una die in vespere, juxta paludes quae sunt propc
spondit presbyter: Nescio, domine.Cumque secundo Caesaream, caslra tclendimus. Dumqtte, sicut nioris
eidem quserenti, eadcm sacerdos responctisset, ter- est, alii pro nccessitate infra castra disctirrereni; alii
tibiliter comminatus est ei, dicens : Tu revera milti autem de sociis ubi hospilati esseiit* a notis sibi ic-
dices. Et tunc ait sacerdos : Domine, dicilur de san- quirerent, columbam desuper exercitum volanlem,
cto Georgio, quod sit vexillifer hujus exercitus. Et accipiter in medio discurrcntium, mortalilcr plaga-
ille : Bene dixisti. Ego sum ille. Accipc igilur reli- tam dejecit. Cum autem sustulisset eam episcopus
"
quias meas, atque seorsum cum aliis pones. Cum au- Atensis, reperit litteras quas illa dcferebat; et erat
tem sacerdos per aliquot dies haec facere distulis- sentenlia litterarum quasi hujusmodi : Rex Acca-
set, advenit idem sanctus Georgius, el praecepit ron, duci C;esareae: Generalio canina per me trans-
presbylevo graviter dicens: Nullatenus dimittas ivit, gens stulta atque contenliosa^sine regimine, qui-
quod mane reliquias meas non lollas, atque juxla in- bus per le et per alios, quuntum leyem tuam diligis,
cenies in ampullula, de sanguine sanclw virginis et nocere desidera. Quod si vis, facile poleris. Hoc idem
marlyris Teclm, quem pariler tolles, et post hwc mis- el ad alius civilates, alque castra mandabis. In mane
sam cantubis. HseCatque omnia quae ei dixerat repe- autem cum exercitum requiescere prseciperemus,
rit saeerdos, el fecit. expositae sunt litterae ad principes, ct ad omnem po-
Sed anlequam ad reliqua pervcniaraus, de iris prae- pulum ; et quomodo Deus benignus esset erga eos*
termiltere non debemus qui pro amore sanctissimae adeo ul nec etiam aves ad nocendum nobis transire
cxpeditionis, per ignola et longissima aequora Me- per aera possent,et inimicorum nostrorum etiam
diterranei et Oceani navigare non dubitaverunt. nobis arcana reserarent. Unde omnipotenti Deo, lau-
Etenim Angli, audito nomine ullionis Domini nostri des et gratias referebamus. Atque inde profecti se-
JcsuChristi, in eos qui terram nativitatis Domini, et r curi et alacres, et frequentes cum prima parte exer-
apostolorum ejus indigne occupaverant, ingressi citus, et in ultima praecedebamus. Cum vero au-
mare Anglicum, et circinata Hispania, transfietan- dissent Sarraceni, qui habitabant in Ramulis, quia
tes per raare Oceanuin, atque sic Mediterraneum transieramus fluviumqui prope est, desertierunt mu-
mare sulcanles, portum Antiochiae, atque civitatcm nitionem et arma, et frumentum multum in areis,
Laodiciae, antequam exercitus noster per terram ct messes qttas collegerant. Cum autern venissemus
illuc veniret, laboriose obtinuerunt. Profuerunt eo eo altera die, cognovimus quia Deus revera pro no-
tempore nobis tam istorum naves, quam et Genuen- bis pugnaret. ltaque obtulimus vota sanclo Georgio :
sium. Habcbamus enim ad obsidionem, per istas Et quonianr se ducem nostrum professus est, visurn
navcs, et per securitatem earum commercia a Cypro est a majoribus, et omni populo ut episcopum ibi
ct a reliquis insulis. Quippe hsenaves quotidie dis- eligeremus, quoniam in illam ecclesiam in terra Is-
currebant per mare; et ob eas Graecorum naves racl, primam inveneramus, ac simul ul B. Georgius
secutae erant, quia Sarraceni eis incurrere formida- pro nobis Deo supplicaret, et per terram incolatirs
bant. Ergo cum vidissent illi Angli exercitum pro- sui nos fideliler educeret. Sunt autem Ramulae pro-
ficisci in Jerusalem, et robur suarum navium a pe ab Jerusalem, quasi sedccim milliaria. Itaque ha-
longinquitate temporis imminutum, quippe qui Q buinius ibi colloquium, et dicebant alii : Non eamus
ad prmsensin Jerusulem, sed versus /Egyptum et Bu-
usque ad triginta in principio naves habuissent,
modo vix decem vel novem habere poterant, alii byloniam; el si, per grutiam Dei, superare poterimus
dimissis navibus suis el expositis, alii autem incen- regem JEgypli, non solum Jerusatem, verumeliam
sis nobiscum iter acceleraverunt. Alexandriam et Babyloniam, et plurima regna obtiue-
bimus. Quod si modo eamus in Jerusalem, et non in-
CAPUT XXXIII. veiiienles aquam sufficieiitemdeserumus obsidionem^
Cumque ante Tripolim nostri principes moras in- nec hoc nec illud poslea perficiemus.At vero alii econ-
necterent, tantum amorem eundi in Jerusalem misit tra dicebant : Vix snnt in exercilu mille quingenii
Dominus in populo, quod nullus se vel alium reti- mililes, et armatorum pedilum grandis numerus ncn
nere ibi polcrit; sed profecti vespere contra princi- esl; et laudatur modOjut ignolas et longissimas re-
pum decreta et contra amorem nostri exercitus, giones adeamus, ubi nec succursum de nostra gente
ota illa nocte perambulantes, sequenli die Berinlum habere possimus, nec sanclam civitalem capiamus ,
devenimus, atque post haecpraeoccupatis ex impro- nec prmsidium ponere, nec eliam inde reverti, euni
viso angustiis, quaeBuccatorta nominanlur, infra pau- necessarinm fuerit, valeamus? Sed nihil esl hoc: U
PJTHOI.. CLV. 21
 O.ji AD GODEFRIDUMAPPENl). 11. — MONUM.DE BEL-LOSACllO. 632
i.wfMtti viam nusirain; et de obsidione, el de siti ct A ibi beatissima virgo Maria de siceulo: coenavil ibi
tle fame, el de atiis, Deus, provideal servis suis. Dominus, et resurgens a mortuis, discipulis ibi ap-
Dimisso itaque pracsidio cum episcopo novo in ca- paruit, ct Thomse; ibidem apostoli iiiflammali sunt
siro Riimulis, oncravimiis bovcs et cainelos, dcnique advcntu Spirilus sancti. Itaqoc posila obsidione, una
'l oniiiia juinciita nostra, ct cqttos; ct ai! Jerusalem dierum cum vcnissenl principcs ad reclusum qui est
.ter vcrliiuus. Yerbum autem (|t;od praiccpcrat n bis in nioiite Oliveti, dixit eis : Si cras civitatem oppu-
(Strus BarlhuLuimcus,ut non nisidisculciali, atl Jeru- tjnuveritis usque ad nonam, trudet vobiseam Domi-
..aleinper duus leiigus appropiuqtiarc iitis, ct obliti nus. Cui cum respondissenl : Aon habemus arma-
.iiinii!,, cl v.lo habu.nius, diuii uiiusquisquc volchat menia quibus oppugnari murus possit. Ad haec ille
liiiini praevcniro,ex amhilionc occtipaiidi caatclla, resjxtndil : Deus omnipolens esl, qui in scala juncea
,l villas. Erat cniin ista consiicludo inter ncs, ut si murum opputjnabit, si voluerit. Prmslo est Dominus
a-J CKsiellumvcl villam quis prior venissct, cl po- tuburantibus pro verilute. ltaque comparatis arma-
:..uisscl sig.is.uincuni cuslodiu, a ntillo ulio poslca iiicnlis qu;c per noctem illani potuerunt comparari,
coitliiigebalur. Iia(|iie hac ambitione, tle media no- ita fofliter a mane usque ad tertiam civilas oppu-
cio surgctilcs, noii cxspcctatis sociis, omnia illa guala est ut compelicrentur Sarraceni deserere in-
monlana oblinucruiil, ei villas quoe sunt in campe- u tcrioreni riuirum fraclo a iKStris anlemuiali, et qui-
:,iribus Jordanis. Pauci autem, quibus tioc manda- busdam de nostris asccnJeiUibus usque acl altiludi-
iiitii Dei ciiarius crat, nudis pcdibus incedentcs, pro nem muri intcrioris. Cumquc jam civitas caperetur,
ciiiitcmptu divini vcrbi graviler suspirabant, et la- subrepcnte desidia et limoie, oppuguatio inlermissa
ineii ntilliis socitiin vcl amicuiu, ab illo ambitioso cst, et multos de nostris tuiic perdidimus. Altera
c irsu revocabal. Cum autcm sic supcrbc incedendo vcro d!e, nulla oppugnalio incocpta fuit. Post baec
v.-nissemus propc Jerusalem, cgressi Sarraccni de profecti suiu omnes per regionem illam, ad congre-
L.vitalc obviain prioribus de nostris, honiines et ganda victualia, cl non erat verbum de necessariis
uqttos gravitc.' piagaverunt, ct de ipsis ea die"cccide- contparandis ad capicndan: civitatcm, scd quisquc
rurit Ires vci quiiluor, et rrrulli plagati sunt. Obsede- vcntri et gulse scrvicbal, ct quoJ mulio dcteiius
imnl autctn eivilatcin a seplentrione dux ct comes crat, non invocabant Dominum, ut liberaret eos de
Liandrensis, cl comcs Noithiiiannus, obsederunt tantis ac tam multiplicibus nialis, in qtiibus usqtic
vcro eani, ab ccclcsia Sancti Stcpliani, quseest quasi ad mortem gravabantur. Etenim ad advcntuni no-
uJmeJiuin civilalis, a scplcnliione usque ad angu- strum Sarracenr clauserant ora puteorum, et cister-
Urem turrim, quaeproxima cst turri David. Comes tras dissipaveraril, et obstruxerant venas fontium.
attlem et exercitus ejus, sedit ab occidente, et obsc- " Jam ipse Domirrus posuerat flnminu in deserlum, et
dit cani ab obsidione duc s, usque ad dcscensum exilus uquarum in sitim, a maiitia eorum qui terras
utonlis Sion; sed quia non poterant homines ejus illas incolebant (Psal. cvr, 53). Proplcrea cum ma-
plane acccdere ad oppugnandum inurum civitatis, gno laborc ibi aqua conquirebalur. Est quitiam fons
ouia vallis qusedam erat in medio, volebat mulare in descensu montis Sion, qui natatoria Siloe appcl-
cuslella sua ct locum. 1'atur; magrtus quidem fons, sed non prcflnebat iiis;r
CAPUT XXXIV, tertia die. Dicebant autem incolaede illo fonle, qucd
Quadam aulem die cuin circuisset comes civita- in scxta feria tantum erat solitus piofluere; pcr rA.-
lem, ct vcnissct in montem Sion, ct vidissct eccle- quos vero dies, erat quflsi palus. Quid autcm id fuc-
:,iain, et audisscl mira quse Deus ibi operatus esl, ril, praeter Dci voluntateni iguoramus. Cura vero, ttt
dixit ;td principes, ct aJ eos qui ibi aderant: Si di- dictum cst, nobis in lerlia die aqua decurrcrct, cum
..•'.liamushwc sucra quw nobis Deus liic prwsentuvil, tanto impetu et oppressione aqua hauriebatur, ut
i;l deincepsSarruccni occupent ca, quid eril de nobis? mutuo se homincs in eam projicerent, etjumenta
Quid si propler odium noslrum conlaminent ea, atqite atqtic pecora mulla deperireiit. Itaque replcto fonte
confringanl ? Quis scit, an in tenlalionemDeus ncbis . ct collisioiie ct cadavcrihus animaliuin, ad exitum
dedfril ha>c, nl eomprobarcl qnaulniH diligeremus ipsius aqttse, cuiae pcr quamdani rupis iucisu-
i um? Certo lioc unum scio, quiu nisi diligenter con- ram egrediebalur, fortioics sc osque ad mortcrn
tcrvenuis htvc sacrn, non tradel nobis Dcus illu qum opprimebant; debiles aiilcm nihilominus illam
sunt infra ciritatem. Ilaqtic comes Raimundus, prac- aquam inrmundissimam sibi tollcbaut. JacebariJ
ter suoruur principum voluiUal-.iii,icnloriu sua illuc auteiii niLtlti iniirmi secus fontem, ex aridiiuie
triiisferri jussil; unde lantaiii invidiuni stiortuu pas-. linguic iion valcittcs emillere vocem, sed tanluni ore
sus cst, ut ncque hospituri, neqitc cxcubias per no- aperto, inanus prqeteudebant illis quos videbai.t
ctcin agcrc vellcut, sed.manebal unusqtiisque in loco aquam habcru. Per cainpos vero stabant equi, muli,
su.i, in quo prius hosprlulus fucrat, nisi pauci qui boves, ct pliitinia pecora non valentia mulaie gres-
ctitn comiteilluc iransmigravcrunt. Scd conducebat sum, sed ubi cx aridilale siiis confccta atque siccaia
quolidic comes militcs clpediles, cuin magiia mer- fuerant, ubi diu sleterant, corruebant; unde in cu-
cedc, (j-.iicastra sua scivarcnt. Suiit autciii iu cccle- slris nosti is felor gravissimus erat. Sic itaque affli-
sia illa haec sacra : Scpulcrum regis Dayid, et Salo- cti, ad foriles longe pcr duos leugas et per tres, mil-
ii.oiiis, et saucti prolomariyris Stepliarii,; migravit lebant paritcr, ut inde aqtta deferrctur, el animaiia
 &>3 RAIM. DE AGILES HIST. HIEROSOL." 6.«
adaquarentur. At ubi Sarraceni cognoverunt nostros Aimminere hostes suos sentiant, primum projiciunfc
inermes discurrere ad fontes, per montana quse arma, post haec vestimenta, deinde subsellia. Itaque
sunt asperrima, insidias eis tcndcbant, et quantos iit hoc bello contigit ut nostri pauci milites, donec
ex eis volebant trucidabant, et captivabaut; et ju- ad lassitudinem, ex illa multitudine inimicorum
menta eorum et pecora deducebant. Itaque si ali- occiderent, ct reliquorum spolia relinerent. Colle-
«quis detulisset aquam venalem in plateis, quantum ctis igitur, et divisis spoliis, cum venissent nostri
volebat inde accipiebat quippe quinque vel sex militcs Joppen, cum tanta laelitia et securitate
nummi, satis non sufficiebanl alicui sitienti per nautae eos susccperunt, ut navium etiam suaruna
«Jrem, sr aquam limpidam mercari vellent. De vino obliviscerentui', et vigilias per mare non agerent,
autemnullus, vel rarissimus sermo erat; praaterea et panem et vinum et pisces, quae ^secum detule-
calor et pulvis, et ventus, si non salis per se sitis rant eis communicarent. Sic itaque ex alacritale
posset, eam instigabant. Sed quid de his multadici- et securitale nautae ncgligentcs effecti, dum vigi-
mus? Pauci etiam Dei memores erant, nec illorum lias per noctem non agunt, de improviso per
quae vel ad oppugnandam civitatem optts erant, vel mare ab bostibus per noctem circumdati sunt.
quae misericordiam Dei provocarent, curam gere- Cumque vidissent diluculo quia non possent pu-
bant. Sicque neque Deunt inter verbera agnosceba- " gnare contra lantam multitudinem, expositis navi-
mus, neque ipse ingratis propitiabatur. bus suis spolia lantum detulerunt, atque sic pariler
CAPUT XXXV. viclores et vicli Hierosolymis revcrsi sunt. Sed una
Inter haee venerunt nuntii, quod novem naves de de navibus non est interccpla, quae praedatum abie-
nostris applicuerant Joppen, et mandabant nautae, rat. Haec autem uavis cum maxima praeda regrc-
ut praesidium mitteretur illuc, quo et turris Joppe diens, cum vidisset reliquas naves inclusas classe
custodiretur, et ipsi securi in portu essent. Est au- inimicorum, rcmis acta et velo, Laodiciam reversa
tem Joppe civitas destructa, praeter castellum; et est, ibique sociis el amicis nostris, de nobis qui
illud etiam satis dissipatum, praeter unam turrim. eramus Hicrosolymis, sicuti erat, denuntiavil. Scd
Sed est ibi portus, et prope est Jerusalem, itinere lisec omnia adhuc juste contigisse cognovimus, cum
diei unius; ibi est mare propius Jerusalem. Au- et sermonibus, qui a Deo mandabantur nobis-, fi-
dientes itaque de navibus, omrres nostri gavisi sunt, dem abnegaremus, et desperantes de Dei miseri-
et mrsit ihi comes Galdernarum, qui' Carpinellus cordia, ad campestria Jordani descendebant, et col-
dicitur, cum viginti militibus, et peditibus circiler ligcbant ibi palnras, et baptizabantur in flurnine, et
quinquaginta, et post ipsum, Raimundus Pelelh ^ ob hoc maxime ut transferrent se Jopperr, visa Je-
cum quinquaginta mUitibus, et Villelmum de Sa- rusalem et dimissa obsidione, atque sic quomodo-
brano cum sociis suis. Cum vero advenissel Galde- cunque possent revertercntur; sed de navibus, pro-
marus ad campestria, quae sunt citra Ramulas, oc- vidit Dominus suis incredulis. Hubuimus eo tem-
currerunt ei quadringenli Arabes, et Turci circiler pore conventus, quia principes male inter se con-
ducenti. Ille vero, secundura paucitatcm, dispositis veniebant. Et qusestio babita est de Tancredo eo
militibus suis, et sagillariis iu prima fronte, versus quod Bethlehem occupasset, et stiper ecclcsiam Do-
hostes" tendcbat nihil dubitans, confisus in Dei au- minicse Nativitatis, quasi si.per communem domum
silio. Hosles auiem credentcs se eum posse absor- vexillum suum posuisset. Quaesilum est ut aliquis
bere, cum suis hominibus, et incurrcbaiit, el sa- de principibus in regem eligcretur, qui civitatem
gittabant et circumdabaru. Ceciderunt ibi de parte custodiret, nc communis facta, si nobis illam tra-
Galdemari tres vel quatuor miiiles, et Achardus de deret Deus, a nullo custojita communiter desti tte-
monte Merulo, nobilissimus juvenis,'' et inclytus retur. Quibus ab episcopis el a clero responsum est
miles, et alii plagati; sagittarii vero omnes cecide- tton debere ibi eligi regem, ubi Deus passus et co-
nint; de parte vero inimicorutn, multi ccciderunt. ronatus est. Qttod si in corde suo diceret: Sedeo su-
Neque tamen obiioc imminentia hostium imminuc- r, j per solium David, el regnum ejus obtineo, degeuer de
bantur bella; neque fortiludo nostrorura niilitum, fide et virtute David, forlassis disperderel eum Deus,
de Dei misericordia desperabal, sed ex vulneribus, el loco etgenli irasceretur. Pmterea clamat prophela,
et ab ipsa morts incalescentes, lanto acriores in- dicens : Cnm venerit Sanctus sanctorum, cessabit
stabant hostibus quanto graviora se ab eis petpcs- unclio, qttod advenisse cunctis gentibus manifestum
sos sentiebar.t. Scd dum nostri duces, jam magis eral. Sed essel aliquis advocatus, qui et civilulem cu-
faligatiex lassitudine quam ex timore confecti, de- stodiret, et custodibus civilulis, tribula regionis di-
clinare ab acie vellent, cogrrito pulvere a longe, videret et redditus. Atque his et aliis de causis
Raimundus Pelelh, prseceps et festinus in pugnam multis dilata electio, et impedita, donec ad octa-
intravit, alque tantum pulverem commovebat ut vum dtem post captam Jerusalem. Neque hoc so-
crederent hostes cum eo esse plurimos milites. ium, verum etiam aliud aliquid nobis non prove-
Sicque per Dei gratiam et nostri liberati sunt, et niebat, sed labor et tribulatio per dies singulos iu
hostes fusi atque ftigati, et circitcr ducenti ex eis populo duplicabatur.
interfecti, et plurirna spolia capta sunt. Etenim ista CAPUT XXXVI.
consuetudo est apud illas gentcs qtiod si fugiant et Tandem propter nomen suttm, misericors et pro-
,S:t AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 6S-<>
lilius Dominus, simul ne adversarii nostri legi ,\ niam secuti sumus Dominum usque ad locum ascen-
cjus insullarent, dicentes : Vbi est Deus eorum? sionis ejus, et ulterius pergere nequimus, ccndonet
mandavit nobis per episcppum Podiensem dominum musquisque fralri suo qui twsus est, ut Deus omni-
Ademarum, qualiter iram ejus placare possemus et potens nobis fieri possit propitius. Quid multa? Con-
impetrare misericordiam. Sed et nos, de mandato donaverunt omnes, et largissimis cleemosynis Dci
Domini relicentes, faciendum esse illud praedicaba- misericordiain appellabant, ut in fine populum
mtts, ne si populus hoc mandalum praeterisset, cul- suum Deus non desererel, quem usque ad finem
pabilis magis, maxime alfligcrelttr. Etenim tam be- gloriose et mirabiliter adduxerat. Placalur itaqtto
nignus crgu nos crat Dominus ut legalos suos ad Dei misericordia, quoniam omnia quae prius no-
nos mitleret, sed quia fratres erant, non credebant bis adversa fuerant, nunc commode i;obis prove-
cis. Locuttts est ergo episcopus Petro Desiderio, di- niebant.
cens : Loquere ad principes et ad omnem populum CAPUT XXXVII.
el dices : Yos qui vcnistis de tam Imiginquis regioni- Sed licet multa praetereamus, hoc unum prseterire
bus, ut Deum ct Dominum cxcrcituum hic adoretis, non libuit. Cum circuiremus civitatem de feri9 cum
sanciiftcanvni ab iinmunditiis vestris et revertatur processionis tumultu, Sarraceni et Turci infra ci-
nnusquisque ab operibus suis pruvis. Et post hmc, vitatein gyrabarrt, mullimode nos deridentes, mulla»
nndis pedibus circuite Jerusulem, invocantes Deum, cruces super muros ponebant in patibulis, aflicien-
et jejunate. Si sic egeritis, et oppugnaveritis Jerusa- tes eas cum verberibus et contumeliis. Quibus si-
lem viriliter usque ad novem dies, capielur. Alio- gnis nos e vicino misericordiam Dei sperantes, ad
qttin, omnia mala qum passi eslis, vobis a Domino expugnandam civitatem, die noetuque operibus in-
tnulliptkubunlur. Cuinque haec dixisset sacerdos ad slabamus.Prsefecerant itaque dux et comes North-
fratrem ipsius cpiscopi YVillelmum Ugonenr et ad manniae et Flandrise Gastonem de Beardo opera-
Ysoardum cornitem dominum suurn, ct ad quos- riis qui machinas construebant, et crates et agge-
dam dc clero, coadunaverunt consilium de prrncr- res, ad invadendum murunr componebant. Hic au -
pibus, ct de otiini populo, et dixerunl : Viri fralres, tenr Gasto nobilissimus princeps, apud omnes ho-
vos scilis qum cnusa itineris nostri sit uc lunlm defa* noralus erat, utilitalis suae et probitatis merito,
tigatiotiis; et negtigenter agimus, adeo ut ncquecom-> atque ideo opus sibi a principibus commissum saga-
paremus ea qum necessaria sunl ad eppugnandam ei- eiter operariis dividens, sapienter accelerabat. Priu-
vitatem, neque curam gerimns quomodo Deum nobis cipes autem tantum gerebant curam de comportar.da
reconcitiemus, quem tum mullipliciler omnes in om- rj lignorum maleria, et Gasto, de construendis neccs-
nibns offendimus; quein a nobis cxpulimus, et lontje sariis sollicitudinem agebat. Similiter comes Rai-
muttum per nostra prava opera a nobis effugavimus. mundus praefecerat Willelmum Richau operariis
Et tiunc, si vobis justum videtur, reconcilielur unns- suis in montem Sion, et episcopttm Albariens m
quisque fralri suo qnem ofjendit, et fraler benigne Sarracenis, el aliis qui ligna deferebant. Acceperant
fralri condonet. Et posl hwc humitiemur Deo, et cir- namque homines comitis, multa castella ct vilias
cumeamns Jerusalem nudispedibus, et Dei misericor- Surracenorum, et Sarracenis, quasi servis suis,
diam, persanclorum putrociniaappettentus, utilleDeus opera indicebant; qui quinquaginla vel sex"aginta
omnipotens, qui pro nobis, de nobis servis suis car- porlabant suo collo trabem maximam, quam non
nem assumpsit, exinanita forma dominii sui, el qui defeiTent quatuor paria boum, ad maehinas con-
humiliter supcr asinam sedens, passurus in cruce strtteiidas Jerusalem. Quid multa? omnes uno ani-
vtorlis supplicium pro nobis, hanc civitalem ingressns mo paritique consensu opus agebant, atque labora-
esl, lurbis ei occurrentibus cum rnagno processionis bant, ct construebant, et adjuvabant, nullus segnis,
honore; ille nos ad honorem et gloriam nominis sui, nu!lius manus remittebantur Omnes spontanei
el civitalem nobis aperiat el facere judicium de ini- operabantur, prseter ariifices. Illis dabatur merces
micis snis et nostris, omnibus nobis conccdut, qui D de collectis, quae factae iir populo fuerant. Sed cc-»
locum pussionis suw et se ullurm ejus tndtgne obtt- mes de cerisu suo surs operarns aebrta solvebat.
nenles contaminanl, el qui nos a tanlo beneficio/JM-» Et certe manus Domini operabatur, et operanles
mititatis divinw, et redemplionis noslrm excludere adjuvabat. Cumque brevi intervallo omr.ia moli-
eontcndunl. Placuerunt hsec verba principibus, et mina nostra el machinae comparatse essent, habue-
omni populo, et idco publice jussum est, ut in sexta runt nostri principes consilium, et dixerunt : Om-
feria quac proxima erat, elerici praepararent se cum nis homo prwparet se ad pugnam. in quinta feriu.
crucibtts ct sanctarmn reliquiis ad processtonem, et Juterhn orationibus, et vigiliis operam demus, atqne
milites atque omnes viri forles sequerentur eos cura eteemosynis. Jumenta veslra cum pueris urlificibm
lubis et vexillte, atque armali nttdis pedibus inee- noslris et lignariis pmstate ul dtferant trabes, et
derei.t. Quse omnia, secundum jussionem Dei et perlicaSf alque palos, et virgas ad erates fatitndas,
principum Istanter explevimus. Namque curo ve- Dv,o et duo milites eratem unam curvam faciant, vet
nissemus in monlem Oliveti, et essemus i« loco, unum scalam; ei ne dubitetis laborare pro Deb, quia
nnde Dominus post resutreciionem svtarn ascendit in proximo labores vestros terminabil. Hasc autem
iit caiam, praedicavimus in populo dicentes : Quo- omnia libcntcr accepta sunt. Post haec mandatun»
0E7 RAIM. DE ACILES HIST. IHEROSOL. (J5h
est quis de principibtts cum sua genlc quam parlrm A , ad praescns se de hoslibus vindicarcnt. Fiebalque
urbis expugnaret, et quse machinae qttibus locis ap- pttgna nullo indicio victorise, sed cum jam proxima-
plicarciitur. rent cum macbinis ad muros, non solttm Iapides et
CAPUTXXXVIII. sagillae, verumcliam ligna et stipula projieiebantur,
Yidcnles aulem Sarraceni, qui infra civitatem el super haec ignis, et mallei lignei involuti pice, et
erant, multiludinem machinarum qtiseconstrueban- cera , et sulphure, et stupa el pannrculis igne suc-
ttii', inlirmioia murorum loca, adeoadversum nos censis projiciebanlur in machirras. Mallci, inquam,
mutiieruiit, ut quibusdam desperabile videretur clavali ab omni parte, ut quaqua parle ferirent,
posse expugnari. Inslanle autem jussae oppugnatio- haererent, et hserendo iitflammarcnt. Ligna vero ct
nis die, dux et comes Flandrensis, atque Northman- stipulas idco jacicbant ul saliim inccndia inde ac-
ni;c comes, cura vidisser.l quod Sarraceni tanla ac censa rctardarcnt qitos ncque gladius cl alta mcenia
talia muiiiinina arguineiitoriim contra omnes ma- retardarentur , nec profuiidum vallum retinere po-
cliinas nostras composuisseiit, tola nocte machinas terat. Acta cst itaque pugna ab ortu solis usque ad
suas, et cratcs ct aggeres transportavcrunt contra occasum clie illa, ita mirabiliter ut nusquam mira-
urbis partem, quae est ab ecclesia Sancli Stephani bilius aliqttid gesiuin esse credatur. Et adhuc Deum
usque aJ vallem Josapliat. Vosvcro qui haeclegitis, "' omnipotentcin ducein ac conductorem nostrttm ap-
non putelis parvum laborem atque industriam ibi pellabamus, confidentes de ejus misericordia. Nox
fuisse. Etenim fere milliarium est ibi, a loco unde autem adveniens, utrumque timorem nostrum corr-
machinse dissolutae per membra comportabantur, duplicavit. Mctuebant cnim Sarraceni ne per noctem
usque ad eum locum uhi construebaiitur. Mane au- civitas a nosl.ris caperclur, vcl sequentidie, jam
tem facto cnm vidissent Sarraceni omnia irrstru- fractis aiUemuralilms , ct completo vallo, citissima
menta atque tenloria, nocturnotemporeilluc depor- inurus pervaderetur. At vero nostri hoc solum mc-
tata, obsttiptierunt. Nec solum Sarracenis, verum tuebanl, ne admotas machinas aliquo modo Sarra-
etiam nobis irr stuporem fiebat. Manifeste elenim ccni inccndercnl, ct sic conforlarentur. Propterea
potuit quisque cognoscere fidelis quod manus Do- stb utrisque cuslodiae, ab utrisque labor ab utrisque
miiii nobiscum crut. Haec autem transmigralio ob insomnes curae. Hinc, spes certissima; illinc, du-
hoc facta est qttia locus planus erat, et conveniens bius timor. Operabantur isti pro Deo , sponlanei,
instrumentis ad murum aJjungendis, quae non pote- opera ad capicndum; operabantur illi pro legibus
rant nisi per plana conduci; et etiain ob hoc, quia Bahumeth invitr, opera ad resistendum. Quaev.:ro
illa pars urbis infirraior esse videbatur, quia longe P et qualia moliroina ab utrisque per noctem facta fue-
steterat a castris, immunita illa pars rcmanserat : rint, nrirabile credite. Mane autcm facto , lanlus
Haec autem pars civitatis esl a seplentrione. Nihil ardor nostris incubuit, ut usque ad muros progre-
minus laborabat comes et sui in rnonte Sion , qui dcrcntur, et machinas illuc deducerunt. At Sarrace-
est civitati ad meridiem, sed habebat lunc niultos ni tantas machinas fecerant ut unicuique dc nostris
adjutores, scilicet Willelmum Ebriacum, et cum novem vel decem apponerenlur, alque sic multum
co omnes naulas Genuenses, qtii naves sttas, sicut molimina noslra impediebaut. Et tamcn haec (iies
stiperitis narravimus, apud Joppen perdideranl; sed nona erat, de qua sacerdos dixerat, quod usque ad
cxtraxerunt de navibus suis cordas et malleos ferri, eam civilas caperetur. Sed quid nimiam moram agi- .
atque ctavos, et asctas, atque dolabras et secures , mus ? Jam machinae nostrse quassaljantur ad tam
qt:ae pernraxiinc nobis necessarise fuerunt. Sedquid crcbros lapidum iclus , ct viri deficiebaiit nostri,
nioramur ? Jamquedies pugnaeconstilutae advenerat, multimode defatigati. Sed restabat adhuc Dci mise-
ct oppugnatio incoepla est. Sed hoc unum in primis ricordia, nunquamexpugriahilis, nusquam supcrata,
dicere volumus quod, pro opinione multorum et in tribulationibus sempcr opportuna. Sed hoc prse-
noslra, usque ad sexaginta millia hominum bellige- terire non libuit quod dum duae mulieres petrarram
ratorum erant infra civitatem, exceptis parvulis et D unam de nostris fascinare vellent, lapis viriliter ex-
iiiulieribuSjdequibus noneratnumerus.Etdenostris cussus, mitlieres carirvnfiites cum tribus pueris
ad arma valentes, in quantum nos existimamus, nu- allisit, atque animabus excussis , incantationes
merum duodecim millium non transcendebant, sed avertit: cumque jam circa meridiem omnes nostri
habebamus mullos debiles alque patiperes. Et erant conturbarentur, tam lassitudine quam dcspcratione,
iu exercitu nostro nrille ducenti vel treceiui milites, quippe cuni unicuique de nostris plurcs adversarii
nt ego arbitror, non amplius. Hsecautem idco dixi- resisterent; praeterea murus firmissimus et allus ,
mus, ut intelligalis quod sive grande, sive parum et mulla copia atque opporlunitas, qtiae lrostibus ai
sit, quod in nomine Domini incipitur, nihil frustra munimen , rrobis autcrrr adversa. Inter hujtisnioJi
cvenire; quod suhsequcns pagiua continet. Ut au- defectum nostrum , ct hoslium exsultationem, ac-
lem noslri turres ac muros minare cceperunt, ab ccssit mediatrix Dci misericordia, quae lttctum no-
omni parte volabant lapides excussi a tormentis , Strum tn gaudium converlit, quod nulla dies a nobis
aiquc petrariis; ct sagittaeul grando innumerabiles. auferat. Elenim consiliuin qtiorumdara jam agc-
Scd isla patienlcr servi Dei sustiiicbant, liabcntes batur, ut machinae nostrae reducereiilur, qttarum
fidei pvopositum, quod vci occumhcrciil, ve! quod pars combusta, altcra conquassata ftierat. Tumcccu
fc'59 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 600
milcs quidam, de monte Oliveli cum clypeo suo A . fecit Dominus, exsuttemns et twtemur tn ca (PsaL
vcntilare coepit, ad cos qui erant de parle comitis, cxvu, 25), quia in Iiac illuxit ct benedixit Domintis
ct ad alios ut ingrederentur. Quis autem iste miles populo suo. In hac die dominus Ademarus, Podiensis
fuerit, cognosccre non potuimus. Hoe signo nostri cpiscoptts, a multis in civitate visus est. Etetium
confortati qui jain langttebant, cccperunt incurrcre multi de eo testantur quod ipse primtts murum
muris, alii aulem scalas, ct ftrnes stirsum injicie- ascendcns, ad ascendendum socios atque populum
bant. Pr-aetereaqrridam juvenes ignierant sagiuas , invit bat. In hac autcm dieejecti apostoli ab Hiero-
ct sagitlavcrtrnt cttlcitras, qtiibus municbatur pro- solymis, per universtim mundum dispersi sunt. In
piignaciiliiiii quod Sarraccni fcccrant, contra tnrrcm hac cadem die, apostolorum filii, Dco et patribtts
ligncain ducis ct ditortim comittim ; crant autcra urbem et patriam vindicaverttnt. Hsecdics cclebratur '
cttlcitr.T!de gambasio. Ibi itaque ignis accensus cf- Idus Julii, ad laudem et gloriam noniinis Clirisli, qui
fugavit cos qui defcndcbanl muiiilionem. Ttim vclo- dedit prccibus Ecclcsise sttie ttrbem et patriam qtiain
citer dux ct qui cum co eranl solverunt cratein de- juravit patribus, et reddidit in fide et henediclione
sursum qtta muniebaiUur anteriora furris conduclae, filiis. In bac dic oftlciiimtic rcsurrectione cantavi-
a summo usquc ad mcdium atque sic faclo ponlc , mus, qtiia in hac, illc qui s;;a virtutc a mortuis sur-
virilitcretiinperterritiiittrare in Jcrusalem cceperunt, B rcxit, per gratiam suam nos resuscitavit. Et de his
Inler primos vero ingrcssus est Tancredus, et dux hactcnus dictum sif.
Lotliaiiiigi;e,quiqtiantumsanguincm eadiefuderint, CAPUT XL.
vix cslcredihilc.Post illosautcmascendebanlomncs; Pcractis igitur sexvel septem diebus, sotemniter
et Sarraccni jampatiebanlirr. Sedmirum qiiodmoclo in octava dic cceperunt agere principes, ut aliquis
dicuin : Cumque jam civitas pene correpta csset a eligerelur in regem; qui omnium curam gcrens, et
Francigciiis, adliuc tamcn resislebant Sarraceni his tributa regionis colligcret, ct ad qucm plebes terrae
qtti c.ant de parte comitis, ac si nunquam capieadi rcvcrterentur, et qui provideret nc ulterius desolare-
esscnt. Scd cum jam nostrr mcenibus potirentur ci- tur. Cumqtie id agercnt, congrcgati sttnt de clero
\italis, et tiirribus, turic eral videre mirabilia. Alii quidam, et principibus dixerttnt : Laudamus eteclio-
namque iilorum, quod levius erat, obtruncabantur nem vestram, verum si recle et ordinate facialis: sicut
capitihus, a!ii autem sagittati, de turribus sallaro sunt wicrna priora temporatibus, sic vicarium spiri-
cogel anUtr; alii vero ditilissime torti, et ignibus Ittatem eligite prius; posl hwc qui rebus agendis sm-
adusli flanimeriebaritur. Videbsntur per vicos et ctdaribus prwsit: alioquin invalidam esse censemus,
plateas civitatis aggeres capitum, et manuum atquo _ etcclioncin vestram. Principrs vero cum haec audis-
pcdum. Per cadavera vero publice, hominum et scnt irati niinium, electionem tamen nihilorainus
rqitiltim discurstts erat. Sed parva et pauca ista quse accicrabant. SeJ immintttus crat clerus, ablato do-
diximiis. Scd ad templum Salomonis veniamus, ubi mino Ademaro, Podiense pontifice, qui in vita sua,
suos ritus atqtte solemnitatcs cantare solebant. SeJ alter Moj^ses,nostrum exercitum rebus et alloquiis
quid ibi faclum csl? Si verum dicimus, fidem exce- divirris confovens, continebat. Post iltum autem cum
dimus. Sed tantum hoc dixissc suflrciat quod in Willclmus Aurasicensis, vir bonae mcmoriae et epi-
tcmplo ct in portictt Salomonis, equitabatur in san- scoptts, pro viribus nobis pvodcsse vellet, brevi tem-
guine usqtte ad genua, ci ttsque ad frenos equorum pore aptid Marram in pace conquievil. Sic ilaquc
>uslo miroque Dei judicio, ul locus idem eorum bonis ablstis, humilitcr se clerus agebat, praeter
sanguinem exciperet, quorum blasphemias in Deum episcopum Albariensem ct aliosquosdam;cpiscopus
tam longo tempore pertulerat. Repleta itaque ca- namquc Marlrancnsis aliter qnam recto itincre gra-
daveribus et sanguine civitate, confugerunt ali- diens, ctiin Biablelicmiticam Ecclesiam fraudulenter
quanti ad ttirrcm David, et poposcerunt a comite obtinuisset, tcrtio vel quarto die a Sarracenis ca-
Raiinundo sccuritatis dexlram, et reddiderunt ci ptus, nusquam inter nostros compartiit. Sprela ita-
arcein. D que admonitionc et contradictione clericorum, hor-
CAPUT XXXIX. tabanlur principes comitc;_JSancti /Egidii, ut accr-
Capta autcm urbe operae pretium erat videre de- peret regnum. At ille nomcn regium se perhorre-
volionem pcregrinorum ad sepulcrum Domini, qno- sccre fatebatur in illa civitste; sed praebere se illis
modo plaudebant, exsultanteset cantantes canticum consensum, si id alius acciperct. Ob hoc elegcrunt
novttm Domino. Elenim mens cortim Deo victori et pariter dueem, et obtulerunt eum ad scpulcrum
triumphanti vota laudum offerebat, quse explicare Domini. Post hsec autem requirehat dux arcem Da-
non polerant. Nova dies, novum gaudium et exsulta- vid a comite, at ille hoc excusabat, dicens se vclle
tio, nova cfc perpetua lsetitia; laboris et devolionis moram agere in regione illa, doncc in Pascha ; ct
consummatio, nova vcrba, novacantica, ab univer- interim se et suos honeste haberi velle. At dux po-
sis exigebat. Hsec, inquam, dies celebris in omni sae- titts se aiebat caetera dimissurum quam turrcm.
cnlo ventttro, omnes dolores atque labores nostros Inde multiplicabantur lites. Flandrensis et North-
gaudiura el essultalionem fecit; dies haec, inquam, manniae comites favebant duci, et omnes etiam pene
totius Christianitatis confirmatio, et paganitatis ex- de terra comitis, credenlcs reddita turre, se conse-
iuaiiitio, cl fidci noslra? renovatio. Hwc dies quam quenter cum eo esse rcversuros. Non solum autera
(301 RAIM. I)E ACILES HIST. HIEROSOL. G62
eos
pvovitrciales in hoc Jomino stto cotniii advcrsabitn- A beneficia vobis celabimus? Poslhaec deduxerunl
tur, verum etiam mulla de eo turpia coniposuerunt, ad quoddam alriuin ecclesise, et ibi effodientes red-
ne eligeretur in regcm. Destitutus itaque cornes so- diilerunl. Gavisi sunt ilaque ornnes nostti, et Deo
ciorum et amicorum consilio, pro judicio subeundo, oinnipolenli luudes el gratias referebant, qui non
tradidit turrem in manu Albarierrsis episcopi. Illc solum urbem in qua passus est, sed cfiani insigniu
vero, non exspectato judieio, tradidit turrcm duci. passionis suse atqtie victorise nobis reddidit, ut tanlo
Cumque appellaretur episcopus de hoc factn, pvoJi- eum manibus fidei arctins amplectercmur, quanto
tor dicebat sese coactum fuisse, atque passum vio- eertiora nostrse salutis contueremur.
lenliam. Sed hoc cgo in veritate comperi plurinia CAPUT XLH.
arma esse illata in patriarchalem domum, ubi epi- Dumque, sicut superius diximus, de ducc Lotha-
scopus manebat prope ecclesiam Dominici sepulcri. ringiae ordinatum esset, quod civitatcin rctinerc dc-
Sed de violentia sibi illata ille dicebat; et frcquen- beret, et comes dolore et injuria exercebatur, eo
ter clam hujusce rei comitis familiares insimulahat, quod arcera David, scilicet totius regni Judaici ca-
Reddila itaque turre, in magnum odium contra suos put, leviter perdiderat, et ob hoc regredi-cum raaxi-
conies exarsil, dicens se inhonoralum, non possc ma parte nostrse gentis disponeret, nuntiatum est
manere in illa patria. Ilaque profecti ab Hierosoly- nobis quod rex Babyloniorum Ascalona vcnisset,
mis Jericho, ct acceptis palmis venimus ad Jorda- cum innumerabili pagauorum multitudine, et, ut
nem, et sicut prseceperat Pctrus Bartholomseus, fa- nobis relatum est, quod Jerosolimam expugnare vc-
cta rate de viminibus, et imposito destiper comitc nerat, et occidere Francos omnes a viginti annis ct
transveximus eum; quippe cum non habereitms na- supra, et captivare reliquos cum mulieribus, datu-
vem, sienobismeliusvisiimfuit.Post hsec convocals i us viros mulicribus de sua genle, ct juvenihus mti-
multitudine exegimus, quatemis rogarent Dcum prc licres, ut Babyloniorum dontini deinccps bellicosus
vita comitis et aliorum prirtcipum; dchine induluin familias haberetU, de gencre Francorum. Scd, non
camisia, et braccis novis, sicut nolis pracceptum bis adhuc contenlus, siniilitcr Aiuiochiae el Boa-
fuerat peregimus, sod quare talitcr homo Dei pr.e- iiiundo facturum se aicbat, Damasci etiam, el reli-
ceperit, adhuc ignoramtts. qitarum civitatum diadcma capiti suo impositurum
CAPUT XLL se dicebat, rtihil Turcos, niliil Frarrcos,- Turconiut
(I) Hisque peractis, reversi sumus Jerosolimam. victores esse tliccbat, considerala mulliludinc pe-
Eodem tempore Arnulfus capcUaiius Northmanntse ditum siiorum et miliUim. SeJ nec etiam his con-
comitis, a quibusdam in patriarcbam eligitur, con- ,-. tenltis, in Deunr blasplierni-s tntorquebat, diccns
tradicentibus bonis, liim quia non eratsubJiaconus, quoJ locum Dominicae i]aS'.?>L>Atis, el praesepe, uli
maxime etiam quia erat de genere sacerdolali, et in Dominus reclinatus est, et locum passionis ct Goi-
itinere nostro de inconlinentia accusabatur, adeo ul gotha, ubi drcitur quod sanguis Donrini pendentrs in
vtilgares cantus de eo inhoneste composuissent. cruce defluxerit; et locum Dominicae sepulturse, et
Sed ille nec canonum decrcta reveritus, lanta am- alia omnia loca sancta quae in civitate, vel juxta a
bitione tentus, nec genus, nec conscienlise infa- populo venerantur Chrisiiuno, ita dclcrct, ul etiani
Huiam, contra bonos populum concitavit, atqtre se a stirpe, a terra abstrahcret ct comminueret, cfc
cum hymnis et cantibus in sede patriarchali, mag_o posthaec pttlverem in mari projiceret, ttt non esset
populorum plausu elevare fecit. Sed de episcopo aliqtiod Dominicum mcinorabilc, qttod Francorum
Matranensi, qui hujusce rei incentor et administra- gcns iu regionibus illis ulteiius rcquirerent. Cum
tor fuerat, vindicta divinitus sumpta non modo atttem hsec et alia multa, el de niullitudine gentis
Arnulfum non terruit, sed insuper clericos qrri ha- quae ctini ipso tyranno eral, nobis nunliarcnlur, ct
bebant altaria in ecclesia Dominici sepulcri, vel qtti- quod omnes isti congrcgati crant Ascalonse, quse
bus erant pro custodia mercedes constitutae, prrvare proxima erat Jertisaleni per diem , et dimidium,
feeneticiis non desinebat. Nactus itaque Arnulfus D congregati sunt noslri principes el clerus, et
hancpotestatem, ccepit requirere ab incolis civitatis, nudis pedibus incedentcs ante sepulcrttm Domini
nbi crux erat quam peregrini ante captara Jerosoli- cum multis orationibus et lacrymis, misericordiam
nram adorare consueverarit. Qttibus negantibus, et a Doniino deprccabantur, ttt populum siitini
juramento et aliis sigrris se nescire probare volenti- modo libcraret, quem hactenus victorem de
hus, landem coacti surrt, et hsec dixerunt : Mani- omnibus fecerat; et qui locum sanctificatioKis
festum est quod Deus vos elegit, et ex omnibus tri- suae mttndaverat, ulterius contaminari propter no-
bulationibus vos eripttit, el hunc civitutem et alias men suum non patereiur. Posthsec similiter nudis
mttltas vobis tribuit, non in virtulis vestrm robore, pedibus inccdeiites in psalmis et hymnis, et san-
scd in furore suo excmcans impios, et civilates niuni- ctorum prsesidiis misericordianr Dei appellantes, ad
tissimas vobis aperuil, et belta formidolosa vobis du- templum Domini venimus, ibique animo et corpore
clor et Dominus vesler pro vobis ipse pergit. Qua ita- ante effusi, ul benedictionis suse ibidem eflusse re-
rjiteperiinaciu cttm Domimts vobiscum videamus, ejus cordarelur : Si peccaverit in le popuius tuus et con~.

VI) Qusc scquunlur i:on suiu Ruimtindi,

663 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 664
vcrsus egerit pwnitcnliam, veniensqueoraverit in loco A ritas ideo nobis erat, quia crcdcbamus Dominuw
isto, tu exaudies de cmlo, Domine: et libcra eum de nobiscum esse, sieut et in reliquis negotiis, et pro,-
mtmibus inimicorum suorum (III Beg. vrtt). Post- pter blasphemias sibi illatas, agere propter seipsum,
hsec perccpta benedictionc ab episcopis, slatuerunt si etiam causa nostra invalida fuissct. Uiide in no-
principes de belli administratione, et de custodia slra parte defensorem, et in sua aiiiutorcs illi esse
civrtatis. Profeclus est itaque dux et milites ejus ut voluimus. Deinde conclamatuin est per cxercitum
certissimum comprobarent si deAdmiravis ita res se ut mane ad pugnam omnes parati essent, et quis-
haberet, ut fama fercbatur; qui cum aJ campestria que principibiis de sua gente conjurrgerelur, et nemo
Ramularum pervenissct, cansam negotii per epi- praedam tangeret, et extonimunicali sunl qtiicttnqtie
scopum Matroncnsent Hierosolymis remisit ad co- eam tangereiit, nisi prius bello coiifecto, Mansimus
mites. IUi aulem cerlificati de bello, comraunem ca nocte salis pauperrime; etenim tentoria non ha-
pugnandi causam apud omnes fortes qui in civitate bebamus, panem pauci, vinum nullus, annonam
rernanserant, dctulerunt. Ilaque supplicantes Deo atque salem paucissimi; sed copia carnis erat qttasi
et acceptis armis et Dominicam lanceam, profecli arena, sed vescebamurcarnibiis; et pro pane, ovium
sumus ab Jerosolimis, et venimus ad eampestria caro cral. El jam aurora scqucnti die oriebatur, et
«lie illa. Aliera autem die conjuncto exercitu, per p^rvigil tttrba, lubis et cornubiis in pugnam ani-
frrmas dispositis prsesidiis ab omni parte, procede- niabalur.Itaque siimmo diluculo profecti, dispositis,
batntts. In vespcre vero cum venissemus prope flu- ut jam diximus, ab omni parte praesidiis, exercitum
vium qui csl in itinere euntibus ab Jerusalcm Asca- Dci irr cast^a Mahumet dirigebamus. At vcro hostes
lonani, pascebant ibi Arabes gregcs ovium, et ar- infra castra sua demorabantur, nunquam existi-
inenla bouin innumerabilia, et sine nurnero came- manles quod infra moenia ad advcntum eorttm vix
los. Cum vidissent attteni nostri hanc multiludinem contincremur. Etenim cum audissent de nece et
ethominum et animalium, existimantes bellum esse, fuga paslorum, dicebant: Propler prwdam venerunt
arreptisarmisadprospiciendummilites usqueducea- Franci, et cum ea revertunlur. Quippe edocebantur
to.s praemiserunt; cseteri vero armati.ut diximus, in quotidie ab his qui fugerant ab Hierosolymis, etde
novcm ttirniis incedcbant. Erant autera tresa tergo, paucitate noslra , ac debilitate vulgi et equorum,
trcsa fronte,trcsinmedi6, sic ordinalse utubicunque Praeterea numero atque viribus suis confisi, in solis
heilum se emergeret in tribus ordinibus illis occur- sputis nos et castra nostra submcrgere se posse
reretur, turma media maiiente.cunclis ad praesidium. credebant. Cantellatores eliam eorum et augures,
Vidcntesautem pastores Arabum nostros praercissos (n ut fertur, dixerant ut non moverent castella sua
milites, animalia deseruerunt, ct lanquara, si aequo usque ad septimam feriam, ncqtie ptignareiit ad-
modo ad illos ut ad nos respicerel Deus, pugaam vcrsnm rros. Quod si maturius aliquid de his agere
ctim omnibus nobis inire debuissent. Erant in ar- vetlent, in adversum converteretur. Nos autem, ut
mis de pastoribus circiter tria millia; in exercitu diximus, ordinati, in novem turmis progrediebamur.
vero rrostro supra mille ducentos dtibitanter ascri Multiplicavit Deus exercitum suum, adeo ut infe-
bimus; sed et peditum multitudinem uitra novcm riores numero hostibus non videbamur. Eteiiim
millia producere non audemus. Effugatis itaque pa- conjunxerant se nobrs antmalia quac dimiseraraus,
st.oiibus, cepimus praedam, quanlam ante diem illam et factis gregibus, nemine compellente, nos comita-
noii vidimvs, et aliqui de pastoribus interfecti sunt, bantur, adeo ut starent cum slantibus, cum curren-
et pauci capti. Posthsec autem mansimus in eodem tibus currerenl, cum praecedentibus praecederent.
loco, quia vespera crat. Et tunc coegimus captivos Haec autem pretiosarum inseslimabilis raultitudo
ad conlitendum hostium voluntatem et habitudinem, crat. Armorum autem atque papilionum summam,
et numerttm. Confessi sunt itaque quod voluntas quis dinumerare sufficiat? Videntes igitur lrostes
corura eral obsidere Jerusalem, et cxpugnare om- nostri, et suorum caesam multitudinem, et nostros
nes Francos, et interficere et caplivare; et addunt D in castris suis et pro victoria et spoliis secure et
quod Admiravis ibi prope quinque leugis erat in alacriter agcre, revcrsi ad se dixerunt: Solum prm-
casttis, postridie profecturus adversum nos. De nu- sidium fuga est, et quid moramur? Si hodie defali-
mero autem vix aliquis certus erat, quia quotidie gati ex itinere, fame et siti pene seinimorlui, omnem
multiplicabantur. De se vero et de sociis qui essent, nostram mullitudinetn uno impetu proslraverunt, qutd
interrogati, dixerunt quod pastores essent anima- repausali et refecti, et victores contra semineces et
lium, quae dividenda erant in stipendiis per exer- imminuios alque puvidos facienl ? itaque hostes, con-
citum Babyloniorum. Certi itaque nostri de bello et turbatis animis reversi sunt Ascalona, qttaemillia-
alacres, sociis suis noxarura causas alque contro- rium a castris nostris aberat, sed rrorromnes. Tunc
versiae remittebant. Postbaec confessi de peccatis, placuil comiti Raimundo, ut milteret Boamundum
et de negligentiis suis, adeo erccti sunt animis ut qu;mdam, Turcura genere, ad Admiravis, oblenlu
vix credibiles eis freret hostes ad pugnam esse pa- ineundae amicitiae : accusando eum quod noluerit
ratos. Innasccbatur enim tanta securitas in cordi- liberam reddcre Jerusalem, et qui adversum nos
btis singul.orum, ut crederent suos hostes cervis ti- arma detulerat, simul ut praesentiret fugam an bel-
raidiores, et ovibus innoceniiorcs. Sed haec secu- luni in auimo pararet, etquomo.do viclum se haberct,
6G5 KAIM. DE AGILES HIST. HIEROSQL. 6GG
CAPUT XLIIL A a Domino. Summo vero diTuculo, intraverunt in val-
lnterea nuntius vcnit Tarrcredo, et comiti Eusla- lem nimis pulchrara, secus littus maris, in qua or-
ciiio, ut prsepararent se, et pergerent ad recipien- dinaverunt suas acies, Dux instHuit suan», comes
dam urbem Neapolim. At illi exiertint, et duxerunt Northmannus st am, comes Sancti ^Egidri suam,
secttm multos milites, et pcdones, et pervenerunt comes Flandrensis suam, comes Eustachius suam,
ad urbem. Habitatores vero illius reddiderunt se Tancredus et Gaslon suam. Ordinaverunt quoque
!llico. Posthaec mandavit illis dux Godcfridus, qui pedites et sagittarios qui prsecederent mililes; ct
ct rex Jerusalem, ut cito venirent ad bellem, quoJ sic ordinaverunt omnia : Slaliinque prseliari ccepe-
Aiiiiniratus Babyloniaepraeparaverat cis AschaLone. runt in rromine Domini nostri Jcsu Christi. In si-
Illi aulem festi.iando iiUraverunt montanam, quae- nistra parte fuit dux Godefridus cum sua acie, co-
r.ntos Sarracenorum bella, et vencrunt Csesaream. mes Sancti iEgidii juxta rnarc, in dexlra parte,
Y'enientes quoque juxta mare ad urbem Ramore, comes Northmannus, comes quoque Flandrensis, et
ilic invenerunt multos Arabes, qui pracursores Tancredus omncsque alii equitabant itt medio. Tunc
erant belli. Quos nostri persequentes, apprehende- nostri coeperunt paulatim anrbulare; pagani vero
rtint plures ex eis, qui dixerunt omnia belli nova stabant parali ad bellum. Unusquisqne suum habe-
ubi eiSi-nt, et quot, aut ubi bellare disponerent bat vasculum pendens collo, ex quibus potarent per-
c nlra Christianos. Quod audiens Tancredus, sta- sequentes nos ; sed illis non licuit, gratia Dei. Co
liin misit iiiiiilium Jcrusalem duci Godefrido, et mes autem Northmannus, cernens Ammirati stan-
palriarchae, omnibusque principibus , dicens : Scia- tarum habentem quoddam pornum aureum in sum-
lis quod nobis paraium est beltjcm Aschalonim ab raitate hastse, quse erat cooperta argento, irruit ve-
Ainmiralo. Igitur venite feslinanter cum omni vir- hementer super illurn, eumque vulneravil usque ad
tuie, quam habere poteritis. Tunc jussit dux commo- mortem. Ex alia parte comes Flandrensis, nimis
neri omnes, ut fideliter irent praeparati Aschalonam, acriter eos invasit. Tancredus igitur impetum fecit
obviam inimicis nostris. Ipse vero cum palriarcha, per medium tentorium eorum. Qrrod videntes pa-
el Robcrto Flandrensi comite, exivit de urbe in feria gani, contrnuo arripuerunt fugam. Paganorum au-
tertia, et Marturanensis episcopus cum eis. Tum tem multitudo erat innumerabilis, numerumque eo-
vero Sancli iEgidii comes ac Robertus Northman- rum nemo scit,' nisi solus Deus. Bella vero erant
nus dixcrunt se non exituros, rrisi certum bellum immensa, sed virtus divina comitabatur nobiscum,
scirent. Jusserunt ergo militibus suis, ut pergerent tam magna,tam fortisquod statim superavimus illos,
videre si bellum vere esset, et reverterenlur quan- P Stabant vero inimici Dei excsecati, et stupefacti, ac
tocius, quia ipsi mox essent parati venire. Iveru.U videntes Chrisli milites, apertrs oculis nihil vide-:
illi, videruntque bellum paratum, ct cito renunlia- bant; et contra Christianos erigere se non audebant,
verunt se vidisse oculis suis. Continuo dttx appre- virtute Dei tremefacti. Pro nimio namque limore
lienso Marturanensi episcopo mandavit in Jerusalem ascendebant in arbores, in quibus putabant se effu-
quo milites qui ibi erant praepararent se, et venirent gere, vel abscondere. At noslri sagittando, et cum
ad bellum. Episcopus vero Marturarrensis rediit, lanceis et ensibus occidendo, eos aJ tcrram praeci-
reportans verba missa patriarchae, et duci; exierunt- pitabant. Aiii jactabant se in ferram, non audentcs
qtie Sarraceni obviam ei, et apprehensum secum se erigere eontra nos. Noslri Igitur illos detrunca-
duxerunl. Petrus vero Eremita remansit in Jcrusa- bant, sicut aliquis detruncat aniraalia ad macelluih.
lem, ordinando et praecipiendo Graecis et Latinis, Comes vero Sancti jEgidii, juxta mare occidit ex
ac clericis, ut fideliter Deo processionem cclebra- eis sine numero. Alii vero se prsecipitabant in ma-
rent, et eleemosynas oralionesque facerent, ut Dcus re, alii fugiebant huc illucque. Vcniens itaque Am-
populo suo victoriam daret. Clerici et presbytcri in- miratus Babylonrse ante Ascalon civitatem, dolens
duti sacris vestibus ad lemplum Domirri condrrxe- et moerens laerymando dixit : 0 deorum spirilus!:
runt processionem; ac missas et orationes cclebra- D qttis unguam vidil vel audivil lalia ? Tanla polestas,
bant, ut Deus suum defenderet populum. Denique lanta virtus, tanta militiu, qum nunquam ab ulla
patriarcha et episcopi aliique seniores congregati genle fuit superata, modo a tantilla genle Chrtstiano-
sunt ad fluvium quod est ex hac parte Aschalonise. rumest devicla. Heu mihi, trislis ac dolens! q id
Illicque multa anim»Lia,boum, camelorum, ovium, amptius dicam? Superatus sum a gente mendica,
atque omnium bonorum depraedfti sunt. Vencrunt inermi ct pauperrima, qum non liabel nisi saccum et
atitem Arabes fere trecenti, irrueruntque nostri peram. Ipsamodo persequituret occiditgentemAZgy*
super illos; ct apprehenderunt duos ex cis, perse- ptiacam, qttw illi plerunque suas largita est eleemosy
quenles alios usque ad corum exercitttm iSero au- nus, dum olim per omnemnoslram palriam mendia.s
tem facto, patriarcha fecit praeconari per'omncm ret. Iluc conduxi ad communionem ducenta millia
exercitum, ut in summo mane omnes in crastino militum, et video illos laxis frcnis fugientes per viam
essent parati ad bellunt, excommunicans ne ullus Babylonicam, et non audent reverli adversus gentem
homo inlenderel ad nlla spolia, doncc bellum esset Francigenam. Juro per Mahumet et per omnia deo -
facium; sed eo faclo, reverterentur ctim felici gau- rum numina, quod uilra v.oiiretinebo milites convcn-
i|io, ad capiendum qtiidquid cb praedcslinatum essct lione cliqua, quia expulstts sum a gcntc aliena et fl(f«
 607 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. tig
vsna. Conduxi omnia armorum genera, et omnia ma- A cxercitu, statim suspenderunt vela, et impulermU se
thinamenta, ut eos obsidexcm in Jerusalem, el ipsi in alta maria. Reversi sunt itaque nostri ad eortiin
prwvenerunl me ad bellum ilinereduorumdierum. Heu tentoria, acceperuntque innumera spolia, auruin
mihi! quid umplius dicam? Inhonorulus ero semper argentumque multum, omniumque animalium ge-
in lcrra Babylonica. Nostri autem acceperunt stan- nera, et omnium armorum instrumcnla ! quacvolue-
tarum, [quod comparavit comes de Northmannia, runt asporfaverunt, reliqua igni consumpserunt,
viginti marchas argenti, ct dcdit iUud patriarchse Revcrsi sunt crgo nostri, cum gaudio magno Jeru-
in Dei honorem, sanctiquc sepulcri. Ensem vero salem, deferentes secum omnia bona, quae illis crant
cmit quidam sexaginta Bysanteis. Superati sunt igi- necessaria. Hocbcllum aclum cst, prid. Id. Augusli,
lur inimici nostri a nobis, Deo annuente. Onrnes largiente Domino nostro Jesu Christo frdelibus suis
naves paganorum ibi aderant; homices vero qui in- victoriam, qui cum Patre et Spiritu sancto livit et
tus erant, vidcntes Ammiralum fugientem cum suo regnat, Deus per infinita swcula smculorum. Amen

ROBERTI MONACHI S. REMIGII

IN DIOECESIKEMENSl

HISTORIA HIEROSOLYMITANA.

Gesla Dei per Francos, p. 50.)

(Apud BONGARS,

MONITUM.

Pobertus monachiis hanc quam Hierosolymitanam Historiam inscripsit, composuissetestatur ipse, prse-
falione apologelica, itt claustro ctijusdam cellseS. Remigii, conslitutae in episcopatu Remensi, jussu abba •
tis cttjusdam, nomiiic Bernardi, i(a enim plenein veteri ms. nuperrime Legimus : cui hujus argumenli ab
&lio, ncscio quo, conscripla narratio displicebat: qttod erat et acephala, et stylo negligenliore coniposita.
Ipse concilio Claromonlis intcrfuil, a quo hic Occidcnlis in Orientem niolus ccepit. Eum Blondus cila' <ion
semel,sedut cxpedilionis comitcm : « Delectavit nos, inquit rr decad., lib. rv, Robertum vidisse niona-
chiitn, eas describere raachinas, in hunc modum, » etc. Et paulo post: « Robertus monachus, qui tttiic
Hierosolymis erat, et: « Fatetur ingenue Robertus monachus, a quo scriptore haec cerliora suniuntur.»
De eodem Trithemius : Rupertus monachus coenobii S. Remigii in diceccsi Remensi, ordinis divi Patris
Benedicli, nalione Gallicus, vir in divinis Scripturis jugi studio cxercilatus, et saeculariun'. disciplisiaruii)
iion ignarus, ingenio clarus et apertus eloquio. Scripsit nonnulla ingcnii sui opuscula, quibus nomcn cjus
posteritali innoluit . e quibus ego tantum vidi, Geslorum in lerra sancta per Christianos tempore
Urbani secundi , contra infideles, Historiam insignem, lib. X. Inler omnes hisloriogr. De aliis
nihilvidi. Claruit sub Henrico V, anno Domini 1120. » Haec Tritliemius; qui aut libro auclius cxemplar
nostris, aut unum in duos divisum habuit: quomodo in prioribus cdilionibus seplimits et octavus in ununt
coaluerunt. Defuit autem Trithemio , ut apparct, pracfaCtoapologetica, quam edidit Reuberus, quse et in
irostris membranis legitur. Ordericus Vilalis tiirn styli elcgantiam, tttm vcritatem in illo laudat el sacpe
ipstim transcripsit. Auctor Libri principalis bellorum Domini pro lempore novmlegis, qui est ms. i.n biblio-
theca P. Petavii citat Roberlum abbatem Suncli Remigii. Possevinus confundit cum Sigeberti conlinuatore,
Apparatu, in Robertus monuchus: quem antea distirixcrat, ex Arnoldo Wione, in Robertus Anglus. Nos
itsi snmtis codicibus mss. Nicolai Fabri, Laurentii Bochelli, nostris : impressis, noslro antiqrrissimo et
optimo, nttlla nec loci, nec typographi, nec temporis nota; alio depravatissimo Basilicnsi Honrici Petri
anni 1553, et YY'echelianaJusti Reuberi, cmendatiore. Scias auteni, lector, olim edilum illum nostrum,
col. nunc 757, lin. 26, ex Fulcherio inserta haberc plurima, nempe capita quindecim, a vicesimo ad tricc-
simum quinlum ita . « pridie Idibus Augusti. His peractis, placuit quibusdam irr patriam nationis stise re-
verli, » etc, quse leguntur fine caprtis 19 Fulcherii, pattcissimis vocttlis variantibus; landem redire ad ea
quibus opus suum claudit Robertus : « Quia vcro hic hislorieus sermo, > etc. Haeceodem omnino modo
Jiubeiitiir in ms. libro veteri, quem hac cdilione absolula forte inter noslros latenlern reperimus. Misit et
varias leclio^es e suis Andreas Schottus : quarum usus etit teiiio lomo, si vilatn hanc Deus, animumquo
scrvavcrit. Versus illius sevi, ul erantin mss., in cxlrcrna pagina posuimus, ne quid non exhihcrcrnus.
Imiiam scribcndi facit a concilio Glaromontano, aniio iO(J5; fiircni, in illa de Adiniraviso vicforia.
 669' ROBERTI MONACHIHIST. HIEROSOL. — LIB. I. 67&

1NCIPIT

PIUEFATIO APOLOGETICA MONACHI RODERTI

IN HISTORIA IIIEROSOLYMITANA.

Unrversos qur hanc historiam legerint, sive legi A test et lcvitas carminis, et minime phalerata com-
audierint, et auditam intellexerint, dcprecor, ttt positio dictionis. Unde, si cui acadcmicorum stu-
cum in ea aliquid inurbanc compositum invenerint, diis innutrilo displicet hsec nostra editio, ob hoc
concedant veniam, quia hanc scribere compulsus forsitan quod pedestri sermone incedentes plus
ftti per obedientiam. Quidam enim abbas, nomine jtisto in ea rusticaverimus, riolilicare ei volumus
N., litterarum scientia et morum probitale praeditus, quod apud nos probabilius est, abscondita rusti-
ostendit mihi unam historiam secundum hanc ma- cando elucidave, quam aperta philosophando obnu-
teriam, sed ei admodum displicebat : parlim, quod bilare. Serrrro enim senrper exactus, semper est
lnitium suum quod in Clarimonlis concilio consti- ingratus; qtiia quod diflicili intellcctu pereipitur,
tutum fuit, non habebat; partim quod series tam surdiori aure haurilur. Nos vero plebeio inccssu sic
pulchrae materise inculta jacebat, et litteralium com- volumus progredi sermonem nostrum, rrt quivis
positio dictionum incorrdita vacillabat. Praeccpit cum audierit, speret idem; et si fortassis idem
ergo mihi ut qui Clarimontis inlcrfui concilio, acc- tentaverit esse, longe separetur ab idem. Si quis
phalae materiei caput praeponerem, et lecturis eam affectat scire locum quo haec historia composita
accuratiori stylo componerem. Ego vero, quia nota- fuerit, sciat esse claustrum cujusdam cellae S. Re-
rium non habui alium nisi me, et dictavi,et scripsi: B migii coirstitutae in episcopatu Remensi. Si nomen
sic quod continuatim paruit nienti manus, etmanui auctoris cxigitur, qui eam composuit, ROBEHTUS
penna, et pennse pagina, et fidem satis praestare po- appellatur.

INCIPIT PROLOGUS
Inter omnes historiograplros Novi ac Veteris Te- strorum Hierosolymitarum? Quod quanto studiosius
stamenti Moses sanctus obtirret priucipatum, qui quisque adverterit, lanto uberius intra menlis suae
divirro spiritu prophetiae, Hebraicis litteris, quarum dilalatos sinus obtttpcscet. Hoc enim non fuit hiima-
ipse autor exstitit, mundi descripsit cxordium, et num opus, sed divinum. Et ideo litterali compagi-
primae aetatis ac secundse facta mirabiliora, nec non natione commendari debet notitiae tam praesen-
et patriarcharum gesta nobis adduxit in nredium. tium quam futurorum, ut per hoc et spes in Deum
Hujus exemplum secuti stint Jesus Nave, Samuel et Chrisliana magis solidetur, c( laus cjus in eortim
David, quorum primus Josue Iibrum, secundus ct mcntibus vivacior incitctur. Nam quis reguni ant
lcrtius Regum hislorias conscripserunt. Ex hoc ergo principum posset subigere tot civitates ct castciia,
liquido colligi potest quod revera Deo sit accepta- C natura, arte, seu humano ingenio praemunita, nisi
bile, ut ad nolitiam fidelium suoruni littcris com- Francorum beala gens, cttjus est Dominus Deus, po-
mendetur, cum in terra peragit qtiod prsefixis tem- ptuus qucm elegil in hwredilatcm sibi ? (Psal. xxxn,
poribus fieri disposuit, aliquod opus mirabile. Sed 12.) Infcrat ergo nobis Dci sapientia quod adlaudem
quid post crealionem mundi mirabilius factum est, sui nominis proferamtis. Et scianl, qui haec lcgeriitt
praeler salutiferse crucis mystetium, quam qttod sive audicrint, quod nibil frivoli, irihil rrrcndacii,
modernis tcmporibus aclum est in hoc ilinere no- nihil rurgarum, nisiquod vcrum cst, enarrabiruus.
EXPLICIT PROLOGUS.

INCIPIT LIBER PRIMUS.

CAPUT PRIMUM.
Anno rgitur Donrinicae Incarnationis millesimo
nonagesimo quirrlo, magnum intcr fincs Galliaccon-
cilium celebratum est, in Arveraia scilicel, in civi-
tatc qure Clarusmons appellatur. Cui papa UiLanus
sccuudus cum episcopis et cardinalibus praefuit.
Fuit aittem illud concilium valde celeberrimurn ,
convenlu Gallorum ac Gennanorum, tam episcopo-
runi quam principum. Ordinatis igitur in co rcbus
67* AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 672
ecclesiasticis, exlvit dominus papa in quadam spa- l i lura et eonjugum continet affectus, en recolile quid
tiosse latitudinis platea, quia non poterat illos capere in Evangelio dicat Dominus : Qui amat patrem attt
cujuslibet sedifrciielausura. Qui hac suadela rhelo- tnatrem Super me, non est me dignus (Malth. x, 57).
rrcae dulcedinis, gcneraliter ad omnes in hsec verbft Omnis qui reliquerit domum, aut pulrem, aul ma-
prorupit,dicens (1): « Gens Francorum, gens trans- trem, aut uxorem, uut filios, aut agros propter notneti
montana, gens, sicut in pturibus vestris elucet ope- meum, centuplum accipiet, el vitam wternam posside-
ribus, a Deo dilecta et electa, tam situ terrartim bil {Mattlt. xix, 29). Non vos protrahat ulla posses-
quam fide catholica, quam honore sanctae Ecclesiae, sio, ulla rei familiaris solliciludo, quoniam terra
ab universis nationibus segregata, fad vos senno ltaecquam rnhabitatis clausura maris undique et
nosler dirigitur, vobisque exhortalio nostra proten- jugis montium circumdata, numerositate vestra co-
ditur. Scire vos volumus quae lugubris causa ad anguslalur; nec copia divitiorum exuberat; ct vix
vestros fines nos adduxerit, quae necessilas vestra sola alimenta suis cultoribus administrat. Inde est
cunctoruinque fidcliunr atlraxcrit. Ab Hicrosolymo- quod vos invicem mordetis, et comedilis; bella mo-
rum finibus et urbe Corrstantinopolitana relatio vetis, et plertimque mutuis vuLneribus occiditis.
gravis emersit, et saepissime jam ad aures nostras Cessent igitur inter vos odia, conticescant jurgia,
pcrvenit quod videlicet gens regni Persarum, gens 1[} bella quiescant et tolius controvcrsise dissensiones
inaledicta, exlranea gens prorsus a Deo aliena, sopiantur. Yiam sancti sepulcri incipite, terram
gerreratio scilicet quae non direxit cor suum, et illam nefarise gcnti auferte, eamque vobis subjicite.
non cst creditus cum Deo spiritus ejus (Psal. Terra illa filiis Isruel a Deo in potestatem dala fuit,
LXXVH, 8) t terras illorum Christianorum in- sicut Scriplura dicit qum lacle et melle fluit (Num.
vaserit ferro, rapina, incendio depopulaverit ipsos- xiii, 28). Hierusatem umbilicus est terrarum, terra
que caplivos partim in terram suam abduxerit, par- prae csetcris.fructifera, quasi alter paradisus deli-
tiraque nece miserabili proslraverit ecclesias Dei ciarum (2). Hanc redemplor humani generis stto
aut funditus everterit, aut suorum ritui sacrorum illustravit advenlu, decoravit convcrsaiiQne, sacra-
mancipaverit. Altaria suis foedilatibus inquinata vit passione , morte redemit, sepultura insignivit.
subvertunt, Christianos circumcidunt,cruorem cir- Haec igitur civilas regalis in orbis medio posita,nunc
Cumcisioi.HS,aut supcr altaria fundunt, aut in vasis a suis hoslibus captiva tenetur, et ab ignorar.libus
baptisterii immergunt. Et quos eis placet turpi oc- Denm ritui gentium ancillatur. Quserit igitur et optat
cubitu mulctare, umbilicum eis perforant, caput vi- liberari, et ul ei subvenialis non cessat imprecari.
taliorum abslrahunt, ad slipitem ligant, et sic fla- A vobis quidcm prsecipue exigit subsidium, quo-
gellando circumductint, quoadusque extractis visce-' C niam a Deo vobis collatum est prae cuivclis nationt-
ribus solo prostrati corruunt, Quosdam stipiti ligatos bus, ut jam diximus, insigne deeus armorum. Ar-
sagitlant; quosdam exlento collo et nudato gladio ripile igilur viam hanc, irr remissionem peccato-
appetunt, et utrum uno ictu truncare possint per- rum veslrorum, securi de immarcessibili gloria
tentant. Quid dicam de nefanda mulierum constu- regni coelorum. i
pratione? De qua loqui dcterius est quam silere. CAPUT n.
Regnum Grsecorum jam ab eis emutilatum esl, et Haecet id genus plurima ubi papa Urbanus ur-
suis usibus emancipatum, quod transmeari non po- bano sermone peroravit, ita omnium qui aderant
test itincre duorum mensium. Quibus igitttr ad hoc affectus in ttnum conciliavit, ut omnes acclamarenl,
ulciscendum^ad hoc eripiendum, labor incumhit, Deus vult; Deus vutt. Quod ut venerandus pontifex
nisi vobis, quibus prae caeteris gentibus contulit Romanus audivit, erectis luminibus, itr coelum Dco
Dominus irrsigrre decus armorum, magiiitudinem gratias egit, et marru srlenlium indicens, ait :
animorum, agilitalem corporum, virtutem humi- « Fratres charissimi, hodie in vobis cst osiensum
Jiandi verticem capilli vobis resistentiuin? Moveant quod Dominus dicit iu EvangeliO : Vbi duo vel
vos et incitent animos vestros ad virililatem gesta tres fuerint congregati in nomhte.meo, ibi in medio
praedecessorum.probitas et magnitudo Caroli Magni eornm sum (Malih. xvrn, 20). i Nisi enim Dominus
rcgis, ct Ludovici filii ejus, aliorumque regum ve- Deus in mcntibus vestris fuisset, una omnium ve-r
Strorum; qui regna Turcorum dcstruxerunt, et in slrum vox non fuisset. Licet enim vox vestra nu-
cis fines sanctae Ecclesiae dilataverunt, Prscsertim merosa prodicrit, tamen origo vocis una fuit. Pro-
moveat vos sanctum Domirii nostri Salvatoris se- pterea dico vobis quod Deus hanc a vobis el'rcuit,qui
pnlcrum, quod ab iramundis gentibus possidetur, et vestris eam pectoribus inseruit. Sit ergo vobis vox
loca sancta quse nunc inhoneste tractantur et irre- ista in rehus bellicis militare signum, quia verbum
vcrenter eorum immunditiis sordidantur. 0 fortis- hoca Deo est prolalum. Cum in hostem fiet belli-
simi mililes,et invictorum propago parentum,nolite : cosi impetus congressio,erituniversus lraecex parte
degenerare, sed virtules majorum vestrorum remi- Dei una vociferalio : DEUSVULT,DEUSVULT. *
Et non
niscimini. Quod si vos charus liberorum et paren-- praecipimtts aut suademus, ut scncs aut inibccilles,
NOTULiE MARGINALES MS. COD.
(1) Qui legis hacc dicta, ne sit tibi mens male ficta : (2) Jerusalem gaude, tibi constat laus sme traude.
Urhani papa>,dulcia verba cape.
673 ROBERTI MONACHJIHST. IIIEROSOL. — UZ. I. 074
ct usui armorum minime Wonei, hoc iter ariipiant, A venerabilq, et ad aures regum ac priccipum perve-
nec mulieres sine conjugibus suis, aut fratribus, aut nit concilii constituium honorabile. Placuit omni-
legitimis testimoniis ullatenus proficiscantur. Tales bus, et plus quam trecenta mrllia mente iler conci-
cnim magis sunt impedimento quam adjumento; piunt, etadimplere satagunt, prout unicuique posse
plus oneri quam utilitati. Divites in opibus subve- contulit Dominus. Jamque turmatim exsultarc coe-
niant, et expeditos ad bellrrm de suis facultatibus pit Francigenae gentis unanimitas ; et desiderio janr
seetim ducanl. Presbyteris sive clericis cujuscunque cum Turcis pugnabat eorttm proba ferocitas.
ordinis absque episcoporum suorum licentia non CAPUT III.
licet ire, quoniam inutilis eis fieret hsec via, si irent Erat in illis diebus quidam, qui eremita exstite-
sine illorum licentia. Quia nec laicis expedit pere- rat, nomine Petrus, qui apud illos qui terrena sa-
gfinari, nisi cum sui benedictione sacerdotis. Qui- piunt magni sestimabatur, et super ipsos praesules et
cunque ergo hujus sanctae peregrinationis animum abbates apice religionis efferebatur, eo quod nec
babuerit, et Deo sponsionem inde fecerit, eique se paoe irec carne vescebatur, sed tamen vino aliisque
litaltirum hostiam vivam, sanctam, Dco placentem, cibis omnibus fruehalur, et« suromam abstiuenliaro
devoverit, signum Dominicae crucis in fronte sua in deliciis quaerebat. > Hic (5) ca tempestate collegit
sive in pectore praeferat. Qui vero inde voti compos sibi non modicam equitum peditumque multiltrdi-
irrgredr voluerit, inter scapulas retro ponat. Tales nem, et iter suum direxit per Hungariam. Associa-
quippe bifaria operatione complebunt illud Domini tur autem quidam duci Teutonicornm, nomine Go-
praeceptum,quod ipse jubet per Evangelium : Qui defrido, qui erat Eustachii Boloniensis comitis fi-
tton bajtdal crucem suam et venil post me, non ljus, sed oflicio dignitatis dux erat Teutonicus. Hic
est me dignus (Luc. xrv, 27). > His ita completis, vultu elegans, statura procerus, dulcis eloquio, mo-
unus ex eardinalibus, nomine Gregorius, pro om- ribus egregius, et in tantum lcnis ut magis in se mo-
nibus terrae prostratis dixit confessionem suam, nachum qtiam militem liguraret, Hic tamen, cum
et sic omnes pectora sua lundentes, impetraverunt hostem sentiebat adesse, et imminere prselium,
tle his quae male commiserant absolutionem, et facta tunc audaci mente concipiebat animum, et quasi
absolutione, benedictionem; et benedictione con-r leo frendens ad nulHus pavebat oecursum. Et quae
secuta, ad propria remeandi licentiam, Et ut cun-- lorica vel clypeus sustinere posset impetum mucro-.
ctis claresceret fidelibus quod haec via a Deo non nis illius ? Hic cum fralribus suis Eustachio et Bal-
fib homine sit conslituta (sicut a multis postea com- duino,etmagna manu militum peditumque perllun-
perimus) ipso die quo haec facta et dicta sunt, fama n gariam iter arripuit. Per viam scilicet, quam Caro->
praeconans tantae constitutionis lotum commovit or- lus Magnus, incomparabilis rex Francorum, olim
bem, ita ut etiam in maritimis Oceani insulis di- suo exercitui lieri usque ad Constantinopolim prae-
vulgatum esset, quod Hierosolymitanum iter in cepit. Primus igitur Petrus Eremita cum suis, et
corrcilio sic stabililum fuisset. Gloria provenit inde magna gente Alemannorum, Constantinopolim ve-
Christianis et exsnltatio ; gentilibus aulem Persis et nit;et copiosam Langobardorum gentem, multos-
Arabise culforihus, moeror el trepidatio. His additur que alios ex diversis locorum spatiis aggregatos in-
animi magniludo, illis incutitur pavor et mentis venit. Quibus imperator licenliam introeundi civita-
hebetudo : adeo coelestis tuba percrepuit, quod ubi* tem nunquam prsebuit; quia virlutem Christianae
oue gensomnis iufesta Christiano nomini intremuit* militiae et maximc Francorum suspectam sempcr
Elucet igilur quod non fuit humanse vocis offieium, habuit. Iclemtamen mercatum eis habere concede-
sed Spirilus Domini qui replet orbem terrarura bat, quod et in civitate erat; prohibueratque illis,
(Sap. r, 7). Ad sua itaque reversus est unusquisque ne transirent illud vicini aequoris spalium quod vo-
laicorum. Et Urbanus papa, in crastiuum residere catur Sancti Georgii Brachium, quoadusque veniret
fecil conventum episcoporum : quihus residentibus form:.dabilis exercitus Francorum.. Turcorum enim
accepit consilium, quem praeponerel tantse niultitu- P inflnitus numerus crat, qui adventum illorum bc-
dini peregrinari cupientium, quia uonduui erat inter stiali mente sitiebant. In quorum manus si ipsi, ab-
eos aliquis nominatorum principum. Universi vero senlibus Francorum principibus, devenissent, sicnt
elegerunt Podiensem episcopum asserentes eum re- postea rei probavit eventus, omnes aequaliter morfi
bus humanis ac divinis valde esse idoneum, et utra- subjacerenl. i Sed omnis congregatio hominum qn»
que scientia peritissimum, suisque in actionibus bono auctore non gubernatur, si er langurdum ca-
multividum. IJle itaque, licet invitus, suscepit quasi put dominatttr, in deterius labitur et quolidie lan-
alter Moses ducatum ac regimen Dominici populi, guescit, et a salute elongatur. > Propterea et hi,
cum benedictione domini papae ac totius eoncilii. quia prudentem principem qui eorum dominaretur
0 quot diversae setatis ac potentiae seu domcstiese noa habebant, reprelwnsibilia opera faciqbanl. Ecr
facultatis homines in illo concilio cruces suscepe- clesias enim et urbis palatia destruebaat, el quae in
ruut, et viam sancti sepulcri spoponderunt! Hine eis.erant auferentes, plumbum quo tegebanturab*
divulgatum est ubique terrarum illud concilium slrahebant, et Graecis vendebant. Uude imperator,
NOTUL^E MARGINALES MS. COD, _,.,;.
(5) Dux prior incessit, nee retro postea incessit.
G7!> SD GODEFRIDUM APPEND. H."— MONUM. DE BELLO SACRO. 670
Alcxius noniine, vehemeriter iratus fuit, et aequo- \ ad aquilonem deveuit. Qui vero remanserunt, nec
reum Sancli Georgii Brachium transmeare praecepit; Christianse fider titulum mutare voluerunt, mortis
qui ullra progressi, ducem sibi elegerunt, ct quem- exterminium pertulerunt.
dam Rainaldum sibi praeposuerunt; qui licet prin- CAPUT V.
cipem liabcrent, eadem :amen rapinae opera agerc Igitur ex tota illa mullitudine occiderunt Turci
non ccssabant. Nam domos quas inveniebant igni quos voluerunt, et quos libuit (uli placuit) captiva-
coiitburcbant, et ecclesias bonis suis et facultalibus verunt. Quosdam ad signum positos sagittabant, et
clenudabatU. Sic Nicomediam usque venerunt, ct omni ludibrio, prout eis placuit, servos Dci contu •
inde Romaniae tcrram intraverunt. meliis aflrciebant, et illi maluerunt sic occumbere
CAPUT IV. gloriose quam neganles fidem Dei, cum eis infelici-
Ttibus igitur dicbus ambulando consumptis, ultra ter vivere. Deus vero, ut credimus, recepit eos in
Nicseam urbem perrexerunt, et quoddam castrum, septa sempiterni paradisi sui, quoniam noluerunl a
cui nomen erat Exeiogorgo, gente vacuum invene- Ude sua peregrinari. Jani quippe diabolica legio vi-
runi; in quod intrantcs repererunt magnam uberta- ctrix exsullat, et contra Pctrum Eremitam, qui erat
tenr frunrenti, carnis ct vini, omniumque bonorum in quodam caslello.nomine Civito, dimicat. Erat au-
quse sunt humanae vitae sustentaculum. Turci vero tem illud castrum supra Nicaeamcivitatem coristi-
metu Francoruin pertcrriti, longe ab illa tcrra scces- tutum. Contra quod Turci dum cursum suum diri-
serairt, scd lamen exploratores suos dimise.ant, qui gerent, obvraverunt YValtero, qui erat primicerius
iiiis adveiUum nostrorum et quomodo se habereiU, et signifer agminis Ercmitae. Sed licet miles egre-
nuiuiarenl. Qui ut pcr iuternuntios compererunt, gius clarurssct tot militise litulis, his taraen omnino
quod vencrant rapere, non possidere; destrucre, resistere non valttit, sed tamen pretiosam mortem
non retinere : protintts contra illos accurrerunt, et suam, multo Turcorum sanguine commendavil. Ir-
castellum in quo erant, obsidione' circunrdederrnit. ruit enim in illos velul ursus esuriens in animalia,
Erat quippe ingensirumcrus illorum etcopiosa raul- et quos in occursum invenit, prostravit et vita pri-
litudo. Ante portam caslclli erat puteus, et juxta ex vavit. Similitcr et qui cum eo erant armati, adhuc
altera parte fons vivtts, juxta quem Rainaldus prin- vivi jam necem quam erant passuri fortiter vindi-
Ceps Chrislianorum exieral, et insidiis positis, eo- cabant, et quandiu eis arma valuerunt, hostes de
nun praestolabatur advcntum. Turci vero nilihaesi- victoria nunquam tripudiaverunt. Sed ibi multitudo
tantes irrueruiH in eum, et multos qui cum eo ciant audaciam, non audacia mullitudincm separavit, nisi
occidcrunt; alii aitteni in castrum fugerunt. llli au- n quod animositas numerosilatem sextuplo minuerit,
icm aquam eis omnitio abstulerunt, et in magno Fractis tandem armis et non animis, laudabili mor •
cruciatu per aquae pcnuriara Christianos immise- te (5), sic in hello, sicut pro beo, vitam terminave-
ruiit. Erat aulerrr feslrvitas S. Michaelis, quam ve- runt, eosque in sortem cceiitum angelici spiritus
neran debet oninis anima frdelis. Obsessi aulem in transltilerunt. Tunc primum Turci, revoLutis cadfe-
tanlam silis angustiam devencrunt, quod venis equo- veribus suorum, cognoverunt, quod cum quibus pu-
riim incisis boumque et asinorttm aliarumque pecu- gnaverunt, fuerunt Franci. Iiis ita palratrs pars Tur-
dum sangtiinem elicicbant et bibebant: Alii terram corum cucurrit ad castra Christianorura; et ibi
lmmcctiorcm fodiebanl, et sic ori apponebanl, ar- unum presbyterum missamcelebrantem invenerunt,
doreinquc silis temperabant: Quidam urinam suam quem ante altare detruncaverunt (G). 0 felix felicis
iu vase, aut in manibus suis mingebant; et quod presbytert martyrium, cui prsebuit ducatum Domt-
dictu mirabile [miserabile?] est, absorbebant. Quid nici corporis viaticum! Similiter quotquot invene-
plura? Nullum crat vilae solatium, nisi sola mors runt, aut occiderunt aul abduxerunt. Petrus vero
percuntibus erat subsidium. Tandem princeps illo- Eremita abierat, et Constantinopolim remeaverat.
rum Rainaldus (4) cum Turcis furtivum iniit fcedus, In castello aulem quod supra memoravimus, cui
nialoiis temporalem vilam retinere quam pro Chri- D nomem Civito, remanserat Christianorum plurima
slo mortem in tali martyrio subire. Disposilis itaque multitudo; et qui de castris sive de prselio vivi eva-
agminihus suis, simulavit cum adversariis inire con- serant, relro ad illud castellum confluxerant; quos
gressionem, sed mox ut exiit, fecit ad illos cum rnul- Tttrci insequentes, strues lignorum, ut nostros com-
tis aliis tligrcssioncm. Heti! liett! meticulosus miles, burerent, circumposuerunt. Sed qui obsessi erant
noii ab austro, sed ab aquilone progressus, quam de tuitiorre vitae solliciti, ignem in strues immise-
cnervilcr et effeininate pro coelesli rege et regno di- runt, et Dei nutu flante venio, pierosque de hoslibus
micavit! Qui necdum vel levi stipula lactus, mar- combusserunt. Turci tandcm illos vi comprehende-
tyrium subire pcrhorruit; et lidei Christianae pro- runt, et secundum ludibrium suum variis pcenarum
fcssionem, sanus, eques, et armatus, abdicavit! generibus affectos, alios occiderunt, alros in captivi-
Jure igitur apud Deum evanesceniis glorisejacturam talem veudiderunt. Qui lamen aliquo casu seu in-
promeruit, et in sortem illius qui sedem suam elegit genio evaserunl, ad Brachium S. Georgii revcrsi
NOTUL^E MARGINALES MS. COD.
(4) Necleviter tactus, RainalJus apostata factus, (5) Hsecmors Walteri debct pretiosa videri. _
Abjuiando Dcum, se probnl csseieum. (6) Sic ct prcsbyteri mors hujus dcbet habe.i.
 677 ROBERTl MONACHIHIST. HIEROSOL. - LIB. II. 673
£«nt, ct jubenle nequissimo imperatorc Constanti- A comparavit. His ita gestis, huic narratroni termi-
nopolim regressi sunt. Imperator quidcm cum suis nura ponamus, et stylum retro convertentes, quo-
Grsecis de victoria Turcorum exsuitavit, et omnia modo illuc convenerit noslra gens Fraucorum, et
arnia nostrorum, ut eos inermes redderet, callide cum quibus prirrcipibus, disseramus.
EXPLICIT LIBER PRIMUS.

INCIPIT LIBER SECUNDUS.

CAPUT PRIMUM. usque pcrvenerunt. Et, o gloriosa Christi mrliiia,

(7) IiUcrea dtuii haec agunfur, deremotis occiden- quam non poluerunl conlinere tam spatiosse urbis
tnliiirn partibus, a parteaquilonis excitavil Dominus intra incolatus sui spalia vel doraicilia ! el ob hoc
cmniles duos, quibus unum nomen, una consangui- multi exlra urbem ex piincipibus sua fixere tcn-
nitas, acqua potcstas, idem el armis *et atrimis, totia. Ibi aliquot diebus commorantcs , loca sancta
etianr glork consulaluscompares,Northmannussci'! peregrina consueludine perambulaverunt, et se
licel et Flandrensis comes, cum quibus Hugo Ma- sanclorum apostolorum, aliorumque meritis ac
gnus, frater Philippi regis Francorum, qui ipso precibus ,commendaverunt. Ac sic aposfolica bene-
tempore Franciarn suo subjugabat imperio. Hicho- B dictione percepta, ab urbe discesserunt, et per
nestate morum, ct elegantia corporis, cl animi vir- Apuliam suas acies direxcrunt.
tttte, regalem de qua ortus eral commcndabat pro- CAPUT II.
sapiam. Curn quo et Slephanus Carnotcnsis comes, Cum vero sic rncedererrt, rumor tanli exercitus
qui a bonis initiis pravos deinccps obtinuit exitus. ad aurcs cttjusdain terrae illius principis pervenit (8),
0 quam alii innttmeri optimales et minoris famae nomiiie Boamundi, qui tunceratirr obsidione Malphi
consules, cum his sunt associati tam ejusdem Fran- super liltus Scaphardi pclagi constituti. Qui hoc
ci;e quam majoris et minoris Britannion! A parte audiens, fecit inquiri ciuibus principibus tantus
a;istraii mota sunt castra Podiensis episcopi, el co- exercitus rcgatur, quibus armis muniatur, quo
rnilis Sancli iEgidii, nomirre Raimundi. Y'ir iste ordine incedant, utrrrm rapere venerant, aut sibi
crrra praedives esset, et temporalibus bonis locuple- necessaria compararent. Cui ab inquisitoribus
latus, omnia sua vendidit, et viam dcliberationis relatum est de priucipibus, quod Hugo Magnus ,
cancti sepulcri arripuit. Ecce praescnlialiter nunc Philippi rcgis Francorum germanus, signifer el dux
videmus in re, quod olim Doiniiius pr.imisit per sif tantse mililiae, Robertus comes Northmannus,
os lsaiae prophelae. Ait cnim : Nuli limere, quiu Robertus comes Flandrensis, Stephanus comes
^
ego tecum sum. Ab aquilone adducam semen tuum, Carnulensis, Rairnundus comes Sarrcti j£grdii,et
el ab occidente congregabo te. Dicam Aqttiloni: Da; episcopus Podieusis duces erant et donrini. Exer-
et Auslro : Noli prohibere : affer filios mcos de cilus autem sic dcvote et seriatim procedebat, quia
longinquo, el filias meas ab exlremis terrw (Isa. cui nocuerit ntillus erat. Arma equitum tam idonea
XLiir;5, G; Psal. LXVU,5). Nunc, ut videmus, erant, quia in tanto procinctu militiae Dei conve-
filii Dei etfilise, Hierosolymam tendunt ab extremis nicbal. Nam quis carncus oculus Ioricarum, aut
terrae; austeret aqttilo nutritos suos non audent galearum, aut scutorum, aut lancearum, sole
prohibere. Revera nunc Dominus ascendit super radianle, ferre poterat intuitum! Pedites vero omni
occasum, quoniam requiescit in animabus occi- genere telorum sic praemuniti sunt, quia si obviam
dentalium. Nunc occidens illuslrarc parat orien- sibi vcniret, omni orienti terrorem incuterent. Et
tcm, et novis sidcribus suis excitatis, qtra cum sic lelis et armis accingantur, tamen ut inermes
premebatur, depellere csecitalem. Et cum inter tanta percgrini nccessaria sibi mercantur. Quae cumj au-
agmina enitescerct terribilis fulgor armorum, lmnc disset vir circumspeclus et divitiis opulentissimuB,
tamen rcverberarct, si intueri posset, splendor lalia verba protulit coram omnibus : « Gratias agcre
animorunr. Hi ad bellum unanimilcr incedunt, non Q Deo omnes debemus, qui in sua potestate habet
utfugiant, sed ut aut morianlur, aut vincaiit. Mori omiiium corda ct quo vult inclinat ea. Quis cnim
quippe nullum vitae credunt dispenditirii; vincere lol principes, tanlum populum in unum collegisset,
vero divini sttbsidii est prseconiunr. Hi ergo rnemc- nisi eorum mentibus ipse praesideret ? > Cumque
rati principes, quos supradiximus, satis congruo requireret quod siguum gestarent peregrinationis,
tempore de suis sedibus exierunt, sed natale solum didicil, qtioJ aut in fronte aut in scapulis dextris
transeuntes, diverso tempore et ilinere transalpi- signum fercba:it sanctaej crucis. Cum vero oi r
navgrunt. Itaque per Italiam iler direxerunt, et campos discurrendo [hellico usui se exercereht, et
divina prseeunte cuslodia, secundo appulsu Romam jocando invicem alter in alterum hastas vibrarcnl,
NOTUL.E MARGINALESMS. COD.
('.') Agmma convenrunl, nunrerosaqtte mtllia fiunt. Pro quo sic patriam respuerant proprram.
Qtiortim t'i proceres, si consociari vicleres, (8) Circuicus mundum rumor vcnit ad Boaman-
AgmcR tam pulcrum, laudares jure sepulchrtim [dum.
679 AD GODEFRIDUM APPEND. li. - MONUM. DE BELLO SACRO 680)
omnes una voce clamabanl diccntes : Deus vult, \. quohiam ducem Godefridum cnrij niagno exercitu
Deus vult ( 9 ). Et hoc signum erat bellici clamoris repererunt. Flere prse gauJio potuif, qui Hugoncm
ips.oruin. El cttui haec iterum audiret vir prudens Magnurn et ducem Godefridum itrvicvemamplcxari
ct inente capax, magis ac magis iir Deo exsultavit, et osculari conspexit. Gattdet Hugo Magnus se fuisse,
quia oinnia hsec non tanlum esse hominura intel- comprehensum, qttia meruit hac occasioije adduci
lcx.it. Qji statim eadem devotiorre succensus , duo adducem Godcfridum. Gaudeldux, quia ampldxatur
pretiosa pallia jussit afferri, et ex eis corrigiatim pracordialem amicum et cognatum suuin et tiLitVJ
incisis praecepit cruces fieri. Turrc dixit omnibus generositatis nobilem virunr. Gaudet alter iu altcio
tam peditibus, quam militibus : i Si quis est innovatum fcedtts amieitiae, et antrquae farrriliari-
Domini, jungatur mihi. 0 milites nune mei, eslote tatis, et quod irr utroque incrat insigne decus pro-
Dei; el viairr sarrcti sepulcri mecum irrcipite; et quae bitatis. In his duobus viris primo dcnudatae sttnt
mea suiU, ut vestra, assumite. Nonne et rros Fran- fraudes imperatoris, sicut mox se.qtii.nlia decla-
cigenae surnus ? Nonrie parentes nostri de Francia rabunl. Dux Godefridus prior omnium Francortim
venerunt, ct terram hamc militaribus armis sibi man- principum Constantinopolim venit (15), quia per
cipaverurrl? Proh dedecus! lbunt consanguinei et Hungariam recto gressu, profectus est. Verrit alque
fraires noslri sine nobis ad marlyrium, imo ad pa- B duobus diebus ante Natale Domini, et hospitari
radisum! In omnibus futuris temporibus debet voluit extra urbem; sed subdolus imperator eum
ascribi lam nobis quam liberis nostris retrograda inter suburbana recepit. Speravit inlerim dux ibt
aiiinii inopia, si, nobis absentibus, agitur hsec divina securum remanere se posse, donec venirent agmina
nrilitia. > (10) Et cuin lris et istis similibus ani- gentis Francigerrse. Et cum per aliquot dies mittere
urosus miles Unem daret, omnes clamaverunt qui coepit clientes suos ad comparanda necessaria^
aderaut, dicentes : i Nos tecum ibimus et absque dolosus imperator praecepit Turcopolis suis et Pirr-
lelraclatione viam S. sepulcri promittimus. » Tunc cenalibus, ut in insrdiis positi eos invaderenl et
vir sapicns et astulus cruces jussit afferri, quas occidereirt. Sed Balduinus "frater ducis, cogrrila
praeccperat ficri. Quibus allatis dixit:«Si dictis corum nequilia, occullavit se, et eorum praevenit
vcstris facta unire vullis, de crucibus istis insidias, quia dum suos sequerentur ut occiderent,
unusquisque accipiat unam : ct acceptio crucis, forti animo et virrlr impetu illos invasit, et sic, Deo
sponsio viae fral.» Turrc lot ad accipiendum con- juvante, illos superavit, pluresqueex eis occidit,et
fluxerunt, ut nrultis accipere affectanlibus cruces caplos fratrr suo duci prsesentavit. Quod cum
defuerint. Audientes igilur opltmates Apuliae, et audrsset imperator, iratus est, quia cognovit denu-
" datas esse Frarrcis dolositates et insidias suas. Dux,
Calabriae, el Siciliai(ll), quod Boamundus crucem
viaeS. sepulcrisuscepcrat, oinnesadeumconfluunt, ut cognovit erga se suosque imperatorem iratum
et tain mediocres quam potentes, senes quam esse, de suburbanis illitis exivit, et extra urbem
juvencs, servi q*iam domini, viam S. sepulcti pro- sua tentoria fixit. Sole rgitur occidente, cum nox
mittuitt. Dux vero Apuliae , ut haec vidit et audivit, superficiem terrae cooperuisset, satellites impera-
vehementer indoluit, quoniam solus cum parvulis toris praesumpserunt ducem invadere, sed divina
ac mulieribus rn ducattt siio rcmanere pertirauit (12). adminiculante gratia, cum magno sui detrimento,
Erat autein dux ille fr-ater Boarrrundi, uterque filii vix manus illius potuerunt evadere. Alter in alterum
scilicet Roberli YVischardi. Dum vero Boamundus irruit, sed alter allero prsestantior fuit; dux cum
viae necessaria paravit, Francigense ad marinos suis frendens ut leo, illos cito dispersit, et septem
portus pervcnerunt: alit scilicet ad Brundosium, occidit, cseteros insecutus usque ad portam civi-
alii ad Rarini, alii Otrentum mare intraverunt. Hugo tatis (14). Dux inde ad tenloria sua rediit , et
siquidcm Magnus, et Wilerinus Marchisi filius, in quietus deinceps mansit. lmperator autem pacem ab
portu Barim mare in.tr.averunt, et Duraehium usque eo per internuntios quaesivit, ettandem impetravit,
uavigaverunt. Quos ut deprehendit adesse dux loci et mercatum ei et suse gerrti, sicut in civitate erat,
illius, captus tniqua cogilalione, illos continuojussit habere permisit..
apprchertdi, et apprehensos Constantinopolrm trans- Irrterea gerrs Gallicana coepit approprnquare regias
tluci. Edixerat enim subdoltts rraperator, ut omnes civilati, Podiensis episcopus, etcomes S. ^Egidii,
ilierosolymitani caperentur, elad se Constantinopo- comiles quoque Northmannus, Flandrensis, et
lim ducerentur. Volebat namque, ut omnes sibi Stephanus Carnutensis. Dum haec itaque aguntur,
frdelitatem facerent, ut scilicel suum esset quidquid ut diximus, prospero successu Boamundus Apu-
per arma acquirerent. Sed deprehensi, cum ad irensis, paratis suis stipendiis tarrto itineri congru-
urbem venerunt, magnum sibi solatium invenerunt, cnlibus, rnare intravit , et iir Bulgariam regionem

NOTUL^K MARGINALES MS. COD.

(9) Sed tali volo clammatar pectore toto. (15) Dux quoque regalem primus pervenit ad ur-
(10) Militise pondus, nOn respuit hoc Boamundus. [bem.
(li) Huic Calabrae gentes sociantur et Apulienscs, (U) Francigense gentes, urbi simul advenietrics,
'12) His fieri praedux sprcvit tamen Apuliae dux. Terroiem mortis praeteudurit compatriotis.
 «581 ROBERTI MONACHIHIST. HIEROSOL. — LIB. 11. C32
transnavigavit, cum quo erant nobilissim.i principes, A mine, conductitii milites sumus imperatoris, ct d«-
Tancredus videlicet nopos suus, et Marchisi lilius nativa nostra promereri ab eo desidcramus.
Quo
Richardus prrnceps, et omnes terra? iilius optrmates, ei libet vadimus, quod praecipit facimus, et magis
«tui tantam in Bulgaria copiam repererunt, quod a illi quam Deo obedimus. Nos tamen bene
recogno-
lructu frumenti, vini et olei omnes multiplicati scimus quod magis oportet obedire Deo
quam homi-
sunt. Deinde descendentes in vallem Androno- nibus (Act. v, 29). Imperator noster magis perhorre-
polis ibi tarrdiu quietaverunt, quousque omncs scit agmina vcstra qttam cceli fulmina, quia plus
transfretaverunt. Illic Boamttndus vir prudens com- intelligit vos vclle eum regno suo privare quam velle
minatus est suo exercitui, nc aliquis aliquid alicui peregrinari, et ideo non ccssat malum erga vos ma-
violenter auferret, sed unusquisque quod sibi com- chinari. Sed propter Deum, cujus peregrini et mili-
petebat compararet. Tandem transfretatis omnibus, tes estis, dignemini nostri misereri. > Ad lraecverba
in quamdam regionem intraverunt, boni3 omnibus vir egregius commottts spiritu misericordise, condo-
uberrimam, et de villa in villam, de castcllo in navit eis vitam et illaesos abire permisit. Et dum
castellum, de civilate in civitatem progredientes, sic laeto successu proccdercl, Francorum exercitus
Castoriam pervenerunt, et ibi solemnitatem Domi- Constantinopolim convcnerat, ct ejus pracstolabatur
iiicae Nativitatis celebraverunt, et per dies plurimos " advetitum, quem audierat illic in proximo affutu-
dictaverunt, Cumque forum rerum venaHnm ab rum. Imperator autem ctiro vidisset castra Dei un-
indigenis quaererent, impelrare ncquiverunt, quo- dique sic affluere, et exercitum suum, quem miserat
niam omnes a facie eorum confugiebant, sestimantes contra Boamundum, sic dissipatum esse, exaestuans
rrostros advenisse causa praedandr, et omnem terram animo coapit admodum anxiari, et fraudulentae co-
depopulandi. ldeo nostri compulsi sunt ciborum gitationes in corde ejus versari (10). Tandem stmu-
inopia, raperc, praedari, oves, boves. arietes, lavit animum, et quasi de ejus adventu gratulabun-
hircos, porcos, et quae usui ciborum erant utilia. dus esset, misit obviam Boamundo, qui eum per
Egressi de Castoria venerunt in Palagoniam, rn qua Civitates et castella sua gratanter exciperent, et ad
erat quoddam castrum Iraereticorum, quod undique se cum honorificenlia conducerent. Compertum vero
aggressi sunt,ctcrepantibusbuccinis, et telisac sagit- nostri habebant quod non agebat lroc de aliquo
tis volantibus illicoceperunt, et spoliatum omnibus bo- famulatu amicitiae, sed secreta cordis simulatione.
nis, cum suis habifatoribus igni combusserunt. Nec id Indigenae autem terrae illius, accepto imperatoris
eis injuria contigit, quia illorum detestabilis sermo ut rmperio, catervatim victui necessaria conferebant e*
cancer serpebat; jamque circumjacentes regiones
Q preliosatis competentivendebant. Sicquevenientesa*.
suo pravo dogmate foedaverat, sicut et ipsos a recta civitatem, quse Susa memoratur, Boamundus ibi suum
Sde sua foeda intentio abstulerat. Denique in crasti- dimisit exercitum, et Gonstairtinopolim cum pattcis
num ad flumcit Bardarirm venientes, plures ipso die perrexit ad imperatoris colloquium. Tancredus au-
transierunt, abi vero qui sole stante transire nequi- tem remansit dux et custos exercitus, et noluit ibi
verant, remanserunt. Irr crastinum illos quireman- diutius manere, quia exlranei ihi erant cibi quos
serant, invadit exercitus irnperatoris (15), summo sibi oportebat cmere, et eduxit eos seorsum in val-
diluculo aurora jam Iucescente, et omnes occidere lem satis omnibus bonis uberrimam ct corporali-
aut captos vinctosque abducere, iri animo habe- bus rncrementis satis opimam.
bant. Quibus dum nostri fortiter resisterent, rumor CAPUT III.
pervenit ad aures Boamundi et Tancredi. Tancre • Inlerea Boamundus dum adventaret civitati, Fran-
dus vero non diri ferens suos ita rnjuriis affici, equo corum exercitus pars maxima venit ei obviam, ct una-
volitans ad flumen rediit, et secum equo et armis nimiter receperunt eum, sicut mater unicum filiunr.
in illtid injecit, enmque duo millia equitum sunt Boamundus aulem ut conspicatus est tot consules,
insecuti. Qui protinus advenientes inveiierunt Tur- tot duccs, tot optimales obviatn sibi occurrcre, ia
copolas et Pincenates cum eis dimicantes, in quos D 1 coelum manus crigens, obortis prse gaudio lacrymis,
subito, ut effrenati irruentes, multos neCi dederunl, flevit uberrime, et osculatis pluribus, vix tandem
et plures captos in vincula conjecerunt, et loris irre- repressis singultibus, ul loqui potuit, suffusus ora
titos ad Boamundum adduxerunt. Quos ut vidit, Deo fletibus in hsec verba etorsus est farl (17) : « 0 bel-
gralias egit, et hilari vrrltu subridens, eis per inter- lalores Dei et indeficienles peregrini sancti sepulcri,
pretem dixit : « Gens male sana, quare quserilis quis ad hsec peregrina loca vos adduxit, nisi ille qui
occidere gentem nostram et Dei? nos sumus CliriT filioslsrael ex jEgyptoper mareRubrum sicco vestigio
stianae fidei consortes et domestici, et peregrirri mi- tvansduxil? Quis alius inserttit vobis animum ut rc-
lites S. sepulcri. Nos neminem vestrum quaerimus liriqueretis possessiohes vestras, et natale solum?
jaedere, nec imperatori vestro molimur aliquid au- Cognatos et affines, conjuges et liberos abdicastis,
ferre. > Ad haec illi respondentes dixerunt: « Do- imo et omni corporcse voluptati renuntiastis. Nunc

NOTUL^E MARGINALES MS. COD.

(15) Invadit nostros exercitus imperatoris. Rex fuit insanus Constantinopolitanus.
(16) Utque Boamuudus nostris est associatus j (.17) Verba Boamundi norr laudant prospera muridi,
PATROL. CLV 22
m AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. CO*
ilerum secundo regerrerali estis, per confessroncm A « Alexio impctatori juro , quod rrunquam -per me
scilicct et pcenitentiam, quam quotidie dutis labo- aut per meos vitam aut honorcm amiltet, aut quid-
ribus exhibetis. 0 felices qui in tali opere deficicnt; quid hodie juste aut injusle possidet. > Hanc ilH
qui airtc visuri sunt paradisuin quam patriam fiduciam juravil et imperator acquievit; juravitdeinde
snam (18). 0 ordo raililum, nunc terque qualerque idem imperator dicens (19) : « Ego Alexius impera-
lieatus, qui huc usque fuisti homicidii sanguine de- tor juro Hugoni Magno ct Godefrido duci, cacteris
Inrpatits, nttnc sanclorum sudoribus compar marty- qui hic astant Francorum principibus, quod nun-
nim coelcsti es diadeniale laureatus. Hucusque cx- quam in vita mea injuriabor ullum peregrinumsancli
stitisli inciiamentum irae Dei. Nunc vero reconcilia- sepulcri, aut permrttam injuriari, et quod cum illis
tio graliae ipsitts, et propugnaculum fidei suae. Qua- pergam in beliicis negotiis, ct pro posse meo merca-
propler, invicli mililes, quia nunc primum incoepi- tum suflicientem illis conduci faciam. > Nemo mi-
mus Dco militare, non gloriemur in viribus sive in retur quod tol et tam nobiles Franci, quasi coacti
armis nostris, sed in Deo potentissimo omrrium, hominiuin fecerunt, quoniam si res ex ralione pen-
quoniam ipsius est bcllum nostrum, et ipse donri- sclur, quia vere coacti fuerint invenietur. Intraturi
nabilur gentibus. » Boamundus cum haecet plura id enim erant terram desertam ct inviam, terram ab
genus prsctenderet, conciliavit in se animos audien- 1 omnibus bonis prorsus alienam, el sciebant quia
tium, et magnam gratiam invenit in conspectu om- « diurnum laborem ferre norr sufltcit, cui victus
i.iuni. Tunc oranes cum eo ad civitatem venertiirt, quolidianus deficil. > Pro hujusmodi angaria, facta
ct ad hospitium suum, quod ei imperator praepa- fuit ltaec hominii paclio; sed in menle imperatoris
tari jusserat exlra urbem, deduxerunt. Subdolus scmper mansit fraudulenta faclio. Et bene compete-
itaque imperator videns crescere castra Dei, et de ret hominii rata concilialio, si apud imperatorera
die in diem augmentari, inops anrmi, expers scn- forct integrae fldei asscrtio. Sed quidquid slipulavit,
sus, paupcr consilii, ira vehementi ccepit inflam- totum cum vcrbo exinanivit, maluitque perjurii
mari. Ncscicbat quid ageret, quo se verteret, quor- noxam incurrcre quam gcntem Francorum a suis
sirm, si cttm urgeret necessitas, fugeret. Timebat finibus non clongarc.
cnim ne lantus et tantorum exercitus in se consur- CAPUT IV.
geret. « Mens enim fraude plena semper anxiatur, Scd ne omnino vidcamur ut elingues praeterisse
et est sollicila, et quod machinatur alteri, pertime- urbem rcgiam, loquamur aliquid de ea, quoniam
scit sempcr sibi machinari. » Sed noslri lroc pror- dissonum non videtur ab historia. Legimus in qua-
sus non quserebant, quia contra Christianos praeliari _ darn hisloria quod Conslantinus imperator Roma-
nolebanl. Tandem jussit ad se vocari Boamundum, nus, cum quadam nocte in civitate quae Ryzatrtium
et cmn illo ct cum Graecis suis hujusceraodi habuit memoratur, obdormisset, visionem vidit (20), quae
consilium. Requisivit a nostris, ut sibi principes in hunc modum ci apparuil. Anus quaedam vcste
cxercittis faccrent hominium, id est, securitatem dissipata et quasi semicinctis circumsepta, venie-
pacis, et ipse conduceret eis per desertas regiones bat adeutn, etsuaeopis flagitabal subsidium. Vestem
quas ingrcssuri erant foium rerum venialium om- exigebat qua inducrctur, cooperturara qua tegeretur,
nium, ct in omitibus bellicis negoliis sui praesen- alimoniam qua pascerctur; promisilque eirex con-
tiam, ct suae genlis auxilium; juraret etiam genera- tinuo se subventurum, et indubitanter postulata
litcr omnibus quod omnia quibus indigebant in ar- coHaturum. Et sic visio disparuit. Tunc vir poten-
mis ei veslitnentis , ipse suppleret, nec amplius ulli tissimus somno excitus, cum in corde suo quaenam
pcregrino sancti sepulcri noceret, aut noceri con- csset visio haec versaretur divino rrutu inteilexit, ci-
»entiret. Hoc consilium cum detectum fuisset, pla- vitalem ipsam in qua erat auxilium quaerere et se
cuit in cordibus fere omnium, quoniam plerosquc in melius restitui pcroptare. Sicque Constantinus a
angebat necessitas rerum temporalium. Fecerunt fundamentis illam erexit, et de suo nomine Conslan-
iaitur ei cum sacramento lroc hominium lali condi- Q tinopolim appellavit, quam Romae moenibus allis,
tione, ut tarrditt duraret, quandiu ipse perseverasset aedificiorumstructura nobili coscquavit et pari glo-
in sacramento suo et promissione. Comes vero ria et honore terreno sublimem reddidit: quae« sicut
Sancti .Egidii cum requisitus fuisset de homirrio, id Roma est caput occidentis, ita et illa civitas debet
riullalenus facere voluit, sed si ei crederetur, lota esse Orienlis. » Est autera sita inter Adrialicum
civitas cum suis habitaloribus et ipso imperatorc mare et illud quod nunc vocatur Brachium Sanctt
destruerelur. Sed non erat ratio ut tam regia civi- Georgii, supra quod moenia civitatis locata sunt.
tas, lantaeque Deo sacratse destruerentur ecclesiae, Haec prac cunctis aliis urbibus fecunda est pingui
ct tot sanctorum corpora aut igne cremarentur, aut agro et omni marinarum diviliarum mercimonio.
suis sedibus vrduarentur. Tarrdem comes sancti Harrc rtaque divino nutu conditam nemo dubitct,
j-Egidiraliorum suasionibus evictus, assensum prse- quoniam praevidit Deus quod erat futurum quod
buit, ct in haecverba ei fidelitatem promisit diccns : nos modo videmus impletum. Nisi enim talis con-
NOTUL^E MARGINALESMS. COD.
«181Militiamque parum non laudat Chrislicolarum. Jurat et abjurat, qui de se non bene curat.
(19) Hoc qttod rex jurat, non longo tempoie durat, ("20)Visio per plana fuit haecConstaniiniana.
 683 ROBERTI MONACHIHIST. HIEROSOL. — LIB. III. 686
dila fuisset civitas, orienlalis Christianitas ubi dif- A talis effecta cst urbs regia Constantinopolis, ut san-
fugium habuisset? Ibi nunc receptaculum habeut ctarum, quas supra drximus, relitpiiarum foret tu-
sanctissimae reliquiae sanctorum prophetarum et tissima regia. Et ideo debet bene Romae coaequari
aposlolorum , et innumerabilium martyrum sancto- dignitate sanctuarii, et excelientia regiae dignitatis,
rum, quse illuc translatse sunt a facie paganorum. nisi quod Roma est papali apice sublimata, et caput
Asia et Africa olim fuerunt Chsistianorum, quse et summa totius Christianitatis. De his ergo loqui
nunc subjiciuntur imnrundis ritibus gentilium. ldeo sufliciat, et hic secunJus liber finem recipiat.
EXPLICIT LIBER SECUNDUS.

INCIPIT LIBER TERTIUS.

CAPUT PRIMUM. B porlus est, et bovcs cum eis qui eas usque ad lacum
Confoederatis igitur cum imperatore Francorum traherent. Qui illico dictis paruit, et juxta princi-
principibus, jussit imperator naves ad portum ad- pum veile factum fuit. Quid plura? Dispositis circa
duci, ut omrris exercitus sine magna dilatione possel urbem agminibus,-Christicolse viriliter insistunt, et
transfretari (21). Primi itaque Iransfrelaverunl Turci, quia de vita eorum agitur, fortiter resistunt.
dux Godefridus et Tancredus, et usque Nicomediam Turci toxicatas sagittas mittebant, ut quos vel Ievi
perrexerunt, et per tres dies ibi feriati sunt. Videns tactu sauciarent, gravi morte perimerent. Nostri
ergo dux quod nulla paleret via transituris, per vero pro vita mori non formidantes, altas circa mu-
quam lantum exercitum conducere posset, praemisit ros machinas erigunt, quibus infra se illos qui in
quatuor miUia hominum cnm securibus ac vomeri- muris erant despiciunt. Ligneae turres lapideis tur-
bus, aliisque ferrameritis aptandae viae convenienti- ribus opponuntur, et jam cominus hostis lanceis
bus. Erat autem terra illa invia, per juga montium, et ensibus impugnatur.
per concava vallium, per defossa terrarum undique Jamque sudesque, faces, lapides jaculantur in ur-
prapedita. Conslraverunt itaque viam plttrimo [bem.
sudore usque Nicaeam civitatem, peditibus, equis, Hostis terretur, quia jam de morte timetur.
omuique transeunti satis idoneam; posueruntque Unde fragorturbse.clamorque, sonabat in urbe (21).
ligneas cruccs per reflexus viarum, in testimoniura, Passim fugiebant matres cum filiis et filiabus suis,
utcunctis noturn freret quoJ via illaeratperegrinain- solutis crinibus, latebrasque quserebant, quia spem
liura, sicque suo fraclvt pertransiit omnis multitudo, vitae nusquam habebant. Jamque ut se victum red-
cxcepto quod Boamundusremansit cum imperalore, dere parabat hostis, sexaginta millia Turcorumemi-
.jispositurus cunr eo decommealus promissione. Sed nus advenire conspexit. Ipsi enim de, civitate prae-
ullra modum protclari videbatur illa promissio, miserant ad illos, dicenles, ut per meridianam por-
quia aiUequam pervenirct, apud illosqui pauperiores lam vemrent ad ipsos et adjuvarent eos. Nostri
erant versabatur maxima famis cruciatio. Ad Ni- vero interim obsederant illam portam magno comi-
cseam (22) urbem convcnit robur exercitus, pridie tatu, et custodiebant eam Podiensis episcopus et
NonasMaii, et antequam meiXa-.um adduceretur, comes sancti jEgidii. Turci vero de montanis de-
vendebatur viginti aut triginta deBariis unus panis. scendentes, ul eminus noslrorum agmina conspexe-
Postquam vero Boamundus cum commeatu venit, runt, timore perculsi sunt, et nisi in sua multilu-
penuria evanuit, et ubertas omnium borrorum af- dine confidissent, fugse prsesidium, frenis retro-
fuit. Die siqurdem Ascensionis Donrini urbem obsi- rj flexis,' arripuissent; feceruntque tres turrnas , ut
dione vallaverunt, et balislas arietes, et csetera id ttna supra dictam irrumperetportam , et duae
genus instrumenta quibus inhabitanles cxpugnari confligendo, si necesse eis incumberel, liberius
quirent, apposuerunt (23). A parte orientis, quia subsequerentur tertianr. Sic Turci disposuerunt, sed
inexpugnabilior et magis munita civitas esse vide- Dei consilio, nostri eruditiores hanc deflnilionera ali •
batur, applicueruut sui robur exercitus principes ter mutaverunt. Narn Podiensis episcopus, et comi-
isti: Podiensis episcopus, comes Raimundus, Hugo tis Raimundi exercitus, ut primum illos visu alli-
Magrrus, comes Northmannus, eomes Flandrensis, gerurrt, urbe relicta, celerrimo curstt irruunt ia
comes Stephanus Carnotensis; a septentrionc dux illos, non plus eorum formidantes multitudinem
Godefridus; ab occasu solis Boamundus'; ab austro quam canes fugienlem leporem. 0 quot millia ele-
vero pars nulla fuit, quia lacus magnus ibi praesidio ctorum railitum illos sunt insecuti, paratiores dc
fuit. In Ulum cives cum navibus introibant, et ligna Turcorum corporibus exlrahere animas, quam quisr
et herbas aliaque necessaria afferebant. Quod ut quarn famelicus cundi ad nuplias. Turci vero, ut
prineipes agnoverunt, lum legatio ad imperatorem viderunt tot armorum praenimiuni splendorem (sug-
cucurrit, ut naves conduci faceret usque Civito ubi gerebat enim flammantibus radiis sol fulgorem (tot
NOTULiE MARGINALES MS. COD.
/211 Jammaretransitur, sed ad invia jamque venr- (23) Cum te vastabunt, et vastatum superabunt. .
[tur. (24) Pro turba turbae fragor estpermoius in urbe.
(22) Tu quoque, Nicaea, dabis istis ampla troplrsea.
CS7 AD GODEFRJDUMAPPEND. II. - MONUM.DE BELLO SACRO. 688
veloccs equorum occursus frenrenlium, lot hastas A diximus, liberata est Nicaea civitas, et exputsa est
coutra se vibrariles, terga verterunt (23), cl nimis ab eaomnis diabolica captivitas.
pigri et inertes ad montana redire voluerunt, scd CAPUT II.
quicunque inde descenderant, rursus ascendere non His ita palratis, sua mox tentoria iioslri
poluerunt. Defigunt, et abire parant, sic urberelicta,
Et male multati ncce dira sunt cruciati Missis LegalisConstantinopolitanis.
AuxlliaiUe Dco, sic agmina nostra trophaeo Postquamvero de civitatc recesserunt, duobus
Tali lselantur, ct ad urbem regrediuntur. diebus conjuncta agmina in unum processerunt, c'
ad unum ponlem pervenerunt, juxta quem duobus
Qui iterunr maclrinas asccndenles, ut majorem drebus quiescentes feriati sunt, et de virenti gra-
incluin hostibus incuterent, balistis el fundisocci-
mine equos et bestias suas refocillaverunt. Quia ve-
soruni capila Turcorum intus projicicbant. ro ingressuri erant terram desertam et inaquosam,
Ncc lardantc mora, sunt ipsa temporis hora consilium inierunt ut dividerenlur , et in duo a,g-
Naves allatse Constantinopolitanae. mina parlirentur. Non enim una terra , una regio
Sed illa die in lacum non immiscrunl, sed nocte, suffrciebat tot hominibus, tot equis, tot animalibits.
"
plcnas Turcopolis, gente scilicet imperaloris bene Una igituret major acies Hugoni Magno commitli-
docta el assueta navibus. In crastinum surgente au- ttrr. Altera vero Boamundo conjungitur. In prima
rora, ttt viderunt naves hi qui erant in civitate, acie fuerunt cum Hugone Magno Podiensis episco-
prae nimio timore exteniti sunt, ct ultra non ha- pus, comes Raimundus, dux Godefridus , et Flan-
bentes spirilum, quasi jam mortui in terrara cor- drensis comes Robertus. In secunda autcm cum
rucrunt (20). Ululabant omncs filiaccum matribus , Boamundo, Tancrqdus, Robertus comes Northman-
ittvcnes ctim virginibus, senes cum junioribus. Un- nus, et multi alii principes, quorum nomina igno -
diqtie lucttts, undique miseria, quia evadendi spes ramus. Ilaque prospero successu per Romasilam
non erat ulla. Intus erat mceror et mentis lrebetu- jam quasi securi equitabant. Scd evoluto trium die-
do, foris gatidiumet cxsultatio. Tandem rnvenerunt rum curriculo, quarta jam die, hora terlia, ii qui
i-vadenJi consilium, quia per Turcopolas inrpera- erant cum Boamundo, viderunt trecenlorum Turco-
lori significarunt, ei se reddere civitalem,si illaesos rum millia sibi occurrere, et clamosis vocibus, ne-
et incolumes cum suis rebus eos permilleret abire. scio quid barbarum perstridere. Pro quorum im-
Quod trbi imperatori nunliatur , admodum inde mensa multitudine quidam ex nostris haesilare cce-
gralulatUr ; sed et inde mente concipit fraudem, ut „ pcrunt, utrum resisterent, aul fugae divortia quaere-
dcinceps parluriat iniquilatera. Jrrbet ut suis redda- rcnt. Tunc Boamundus, ut vir multividus,etNorth-
tur civitas, Turcis irrtcgra fiducia tribualur, et ad mannus comes ut miles animosus, ut viderunt quo-
se Constantinopolim condncanlur. Quod idco fecit rumdam animos titubare, praecipiunt omnes milites
(tit res ipsa deinceps innoluil) ut cum lempus accc- descendere, et sudes tentoriorum infigere. Erat
deret, ad detrimcntum Francorum paraliores inve- autcm ibr quidam rivus currentis aquaepraeterfluens,
niret. itaquc civitas redditur, et Turci Constantino- juxta quem in longum sua teutoria pontint. Concilo
polim deducuntur (27). Nec immemor tamen fuit providus Boamundus celerem dirigit nunlium
imperalor tanti bcneficii, quia pauperibus qui erant
in exercitu, largas cleemosynas praecepit erogari. Qui celeri volitaret equo nostrosque vocaret,
Quatenus ad bellum properarent jamque paratuai.
Septem ilaquc Jiebdomadibus et tribus dicbus Ni-
caesecivitalis protensa cst expugnatio, nec ulla vi Antcquam v.ro tentoria tensa fuissent, cenlnm
humana superata fuisset, nisi Dei adjutorio. Est quinquaginta Turci equis velocioribus advecti,
enim muris densissrmis et altis turribus praemuni- nostros appropiaverunt, et tcnsis arcubus suas
ta,ut caput et nulli compar in tola Romania. In hac sagittas toxicatas in eos immiserunt. Nostri vero
olirn, temporc Conslantini imperatoris, trecenti et rv equis admissis illos exceperunt, et comprehensos
octodccim cpiscopi aggregati fuerunt, et de fide no- occiderttnt. Turcorum quippe consuetudo est ut
stra, propler haereticorum versutiam qui lunc tem- rctro confugianttraclis sagittis, et dum fugiunt ad-
poris erant, tractaverunt, et ita omnia, sicut tenet versum vulnus se insequentibus infligant, Sed fugae
nunc catholica Ecclesia, omnes unanimiler sairxe- mtllus locus erat, quia dcnsitas hostium occupave-
runt. Et ob hoc dignum erat ut inimicis sanctae li- ral ipsa cacumina moiHium (28). Propterea nostri
clei auferrctur et Deo reconciliarelur, ct sanctaema- dextra levaque eos instanler trucidabant, et arcus
tri nostrse Ecelcsiae, ut membrum suum, redinte- ct sagittse inutilem ibi locum habebant. Tandem
graretur. Et provisa fuit, et disposita fuit a Deo contrac.tis lanceis Francorum in corporibus impio-
haecnova redintcgratio, qttoniam plurimorum qui rum, res agilur gladiis. 0 quot ibi corpora corrue-
ibi occisi sunt consecrata est martyrio. Taliter ut runt, truncatis capilibus, aut mutilatis aliquifcuS
NOTULJE MARGINALESMS. COD.
(25) Jam Turci fugiunt, pavidique per omnia fiunt. (27) Hostis captivus condonata nece vivcis.
(26) Hosles inclusi, magna fornridine fusi. Redditur a Francis Constantiuopoluaiiis.
Quo sc convcrli valcanl, non sunt bene ccrti. (28) Ecce hic pugna, qtiaenorj fuit omuibus una
 683 R0BERTI MONACHIHIST. HIER0S0L. — LIB. III. 090
tneinbris! lllrc vrderes, quod posterior pars hostium A militarc signum suttm altis vocibus conclamaiiliiiin!
lmpellebat priorem in gladios'trucrdantium. Congeminanlur illae voces, dum eas recipiunt, ct
Dum sic pugnatur, dum sic pars prima necatur. recipiendo emittunt concava vallittm, cacumina
Pars ea Turcorum quae rivum transiit, illa montium, scissurae rupium. Miseri quos primttm
Protinus invasit tentoria Christianorum : invenitint, quia nunc homines, nunc sola cadavera
Diruunt rlla; trucidant matres cumjpueris, et quos sunt, quos norr contegit lorica vcl clypctts, et quos
imparatos beflo reperiunt et sine armrs. Clamor mo- non adjuvat sagitta velsinuatus arcus. Ululant. gc-
rientium Boamundi pervenit ad aures, et protinus munt, terrara morientes calcibus terunt, aut pro-
quid esset intellexit. Bellum comiti Northmanrro cumbentes herbam mordicus scindunt, Hos repen-
commitlit, el ad tentoria cum paucis celeri cursu tinoscsonitus dum longe positi percipittnt, alii
repedavit. gratulantur, alii mcesti ftunt. Franci iiitelligunt
Quos ut viderunt Turci, mox terga dederunt. militare signum suorum pugnantium; Turci vero
Boamundus autem consprcatus ibi jacere multos lamentabiles gemitus suorum morientium. Torpe-
examines, coepit lamentari; et Dominum, ut vivis scit stupefacta manus iniquorum, convalescit jam
ac mortuis esset refugium, deprecari. Ad bellum faligata manus Christianorum.
festinus remeavit, sed tamen pro vallo et munimine B CAPUTIII.
in tentorris milites dereliquit. Antequam ]vero ad Interea dum Turci qui nostros impugnabanl ad
bellum rediret, fuerant jam noslri adeo fatigati, montana respiciunt, conspiciunt Podiensem episco-
siti, labore et calore aestus (29), quia nisi mulieres pum et comitem Raimundum, cum rcliquo exercitu
potum de rivo praeterfluenti attulissent, multi ipso militum et peditum de montibus dcscendere, suos-
die bello succubuissent. Jam vero nostri Turcis ir- que invadere; obriguerunt timore magno prse mul-
ruentihus serael terga dederunt, et nisi cito comes titudine bellatorum (51), putantes quod aut de
Northmannus aureum vexillum in dextra vibrans supernis sedibus bellatores compluissent, aut de
«quum convertisset, et geminatis vocibus militare ipsis monlibus emersissent. Ilerum prselia innovan-
-srgnum, Deus vult, Dens vult, exclamasset: tur, recenterque plurima Turcorum millia proster-
Nostris illa dies nimrs exitrabilis esset. nuntur.
Sed postquam vrderUnt reverti Boamundum et co- Quid faceretTurcus, populusqueper omnia spurctts?
ntitem Northmannum, spiritum audaciae resumpse- Ni sua terga daret quo venerat el remearet.
rnnt, et magis mori quam ulterius fugere elegerunt. Sed qui cauda prius fuerat, caput incipit esse.
Tanta quippe erat Turcorum instantia, et unus ita Sicque caput caudam sequrlur, fugiens fugicntes.
impellebat alium, quod nusquam erat cuiquam pro Noslri quoque qui jam prope rn surs erarrt inclust
ullo commodo diffugium. Nostros ita vallaverant,
tentoriis, iterum resumpto spiritu animantur, et
quod locum vacuum nisi circa tentoria non invenie- sua vulnera gravesque rnjurias de hoslibus ulci-
ba«t. Multi de noslris tunc mortui sunt, qui Tur-
sctintur
corum sagittis perierunt. Ntrllus nostrorum vacabat
ab officio, nullus erat absque ministerio. Milites et Qui prius instabant, fugittnt (32) per dcvia quseque :
ad beUum expediti pugnabant, sacerdotes el clerici Nec curant quorsum, vel in anlea sive rt-trorsum :
Sed milcs Clrristi prosternit eos nece tristi;
plorabantet orabant, mulieres lamentantes mortuo-
rum corpora in tentoria trahebant. Et dum sic no- Sanguine lerra madet, montis rubct undiqtte cltvws,
stri coartantur, dum nube volantium sagittaru») Complct usque simul fluitanti sanguine rivtts.
csesoruni tot eranl prostrata por agrum :
obumbranlur, advolat inlerea dttx Godefridus et Corpora
Hugo (30). Qui cum ad montana pervenerunt cam Quod nisi vix.ullus currere quibal equus.
quadraginla millibus electorum militttm, aspiciunt Ab hora igiturdiei tertia usque ad noctis crepuscu-
tenloria suorum undique circumsepta agminibus lum conflictus illc continuus fuit, et niirum ef.se
Turcorum, sociosque suos utcunque pugnantes, D poterat unde gens tanta aggregata fuerit. Sed ut as-
mulieres in tentoriis magno ululatu vociferantes, sercbant, qui se melius scire arbilrantiir, Pers.ie-
ardescunt animo, et sicut aquila fertttr in prse- Publicani, Medi, Syri, Chaldsei, Sarraccni, Agulani,
dam, Arabes et Turci lbi convenerant, et superficiem tcr-
Quam vox puUorum stimtrlat jejuna suorum, ra cooperuerant, sicut locustse et bruchus quorum
Sic ira accensa, penetrarunt agmina densa. non est numerus (Psal. ctv, 54). Nox quippe litem
0 quantus ibi fragor armorum, quantus strepitus diremil, magnoque illis fuit prsesidio; quia nisi te-
confringentium larrcearum, quanlus clamor morien- nebrse cos occuluissent, pauci cx tanta multitudine
tium, et quam hiiaris vox pugnanlium Francorum, superfuissent.
NOTUL^E MARGINALES MS. COD.
29) Hinc labor, inde calor, sitis , improbus hostis (31) Militiaelantae bellum nunquam fttit antc.
[et arma Hinc tiinor incessit quo trans ab iirdc reces-
Nostros invadunt, et ob huc jam terga para- [sit.
[bant (32) Jam Sarraceni fugiunt, Arabes, Agareni,
(30) Assunt praesidio Dux Godcfridus et Hugo. Cum Publicanis, Medis, Persis, Agulanis.
C9I AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. (392
Gloria magna Deo, tali tantoquc trophaco A subjicitur. El inde habeligaudium et laHrfiam non
Qui perimit nocuos, glorifieatquc suos. tantum in hac generatione prsesenti, sed et in fulura
Nostri ttaque , compellentibus tenebris, ad sua (cn- eneratione sseculorurn.
toriareversi sunt, sacc.idotibus et clericis hymnum CAPUT IV.
Deodicentibtts in luinc modum : i Gloriosus es, Do- Allera autem die, quae crat tertia mensis Julii,
minc, in sanctis tuis, mirabilis irr sanctitate lua, lentoria summo mane defrxerunt, et vestigia Tur-
(erribilis atqtie laudabilis, et faciens mirabilia. Dex- corum fiigientium sequi festinaverunt. Sed illi sicut
tcra lua, Domine, pcrcussit inimicum.et in multilti- trepidae colunibae a facie accipilris, ita ante eorum
dine gloriae luse deposuisti adversarios tuos. Dixe- faciem fugiebant. Igitur per quatuor dies huc illuc-
rat inimictis : Persequar el comprehendam illos, que fttgientes, contingit ut Soli.nannus dux illorum
dividam spolia, implebitur anima mea, evaginabo inveniret deccm millia Arabum venientia sibi in
(jladium meum,inlerficiet eosmanus mea(Exodxv,9). auxiliunr. Erat autem Solimannus filius Solimanni
Sed tu, Dominc, nobiscum fuisti, lanquam bellalor veteris, qui totam Romaiiiam abstulit imperalori.
fortis, etdux et proicclor fuisli in misericordia lua Hic quippe postquam de Nicaea urbe fugerat, gen-
populo tuo quem rcdcmisli. Ntinc, Dominc, cogno- tem hanc in unum congregaverat, et quasi pro ulcr-
scimus, quia portas nos in fortittidinc tua, ad babi- !B sccnda sua injuria, super Christianos adduxerat.
taculum sanctum tuiim, ad sanclum scilicct sepsl- Ilic cunr eos vidisset etArabes illum, prse nimio
crum lutnrr. t Ilis diclis voces suppresserunt, ct dolore equo lapsus in terram, ccepit magnis vocibus
sccuri jam ab hostibus nocte illa quievcrunt. In ejulare, seque miserum et infelicem proclamare.
crasliiium vero ubi sol flammaiui lumine nutndum Ctri Arabes infortunii sui casum ignorantes, dicunt:
vcnuslavit, omnes ad campiim belli cuciirrerunt, « 0 cunctorum hominum impuderuior! quid ita
cl de suis plurimos peremptos invenerunt, ct nisi fugis ? Multum degeneras : quia nunquam pater
cruccs fuisscnt, scgregari ab illis vrx poittisscnt. llli luus dc prselio fugit. Resume animi constanliam, et
vcro, quibus erat sanior intclleclus, ut Chrisli mar- revertere ad praelium, quoniam venimus libi in au-
tyrcs vencrabantur, et digniori honore quo polcrant xilium. > Quibus ille, suspiriis vocem interrumpen-
tumulabant (53). Et sacerdol.es et clerici sepulturae tibus, ait (54). i Magna vos vexat insania; nondum
dcbitos cffundebant cantus ; matres pro filiis, amici vos cognovistis virtutem Francorum, nec experti
pro amicis, Ittgubrcs cmillebaiH planclus. His ita eslis animos eorum. Virtus eorum non est humana,
ccmplclis, ad cadavera hosliirm spolianda feslinave- sed coelestis, aut diabolica. Nec ipsr tantum in suo
runt. Et qttis refcrre polest, quarUam ibi abundan- confrdunt auxilio, sed divrno. Nonne in tantum de-
tiam vestium, qitantam auri argcntique copiam re- 'C viceramus eos, quod jam parabamus iliceos funes et
pererinl? 0 qnantam multiludiiiem equorum, mu- canabinos, uteorumcolloimmilereraus?Titm subito
lorutn, mularum, camelorum et asinorum nostri geirs innumera, quae mortem non veretur et hostem
lunc habueriiiH : Qui prius crant pauperes, Dco nontimet, erupitdemonlibus,et indubitanter se in-
opilulanle, divites ctfecti sutit. Qui prius seminudi, seruitnoslrisagminibus.Quorum oculiferre poterant
sericis indumenlis vcslili sutil. Legunlur tcla et sa- eorum terribilium armorum spiendorem? Lancese
gitlse, ctvacuatse implentur pharelrse. Curavulneia- eorum micabant ut coruscanlia sidera, galese et lo-
lis impcnditur, cl cursc niedicorum committun- ricae, ut vernantis aurorse lumina vibrantia, fragor
tur. armorum terribilior erat sonitu tonitruorum. Cum
Sicquo die lota, non est gcns nostra remota. se bello prseparant ereclis rn ccelum lanceis, certa-
Huic facto cgrcgiae laudis, si quis mcntis ocuium tim incedunt, et hac si sine voce essent, contice-
velit apponcre, Deum mirabilem rn suis operibtts scunt. Cum vero suis approximant adversariis, lunc
polerit advcrtere. Esurienles ctcnim suos replevil laxalis loris tanto impetu irruunt, ac si leones quos
bonis, diviles vero non suos dimisit inanes; deposuil stimulat jejuna fames, et sanguinem animalium si-
polenles, et exaltavit humiles (Luc. i, 52, 55), po- tiunt. Tunc vociferant et slrident dentibus et aera
venles abjcclos reddens, humiles gloriosos. Hoc clamorihus implent, et peregrini a misericordia ne-
cst qttod per Isaiam prophelam spopondit suae di- minem capiunt, sed onines necant. Et quid dicere
lectae Jerusalcm : Ponam le in superbiam swculorum, de tam crudeli gente valeo? Nulla gens est quse huic
gaudium in generalionem el generalionem, et suges lac valeat resistere, quse fugiendi Locum possit invenire,
gentium, el mamilla reqnm lacluberis, et scies quia quia aut divino aut diabolico fulciuntur auxilio.
ego Dominus salvaiu ie, ct redemptor tuus fortis Ja- Omues aliae gentes noslros arcus expavescunt, et
cob (Isai, LX,15, 1(5).Superbia sseculorum, nobili- tela timent; isti vcro postquam loricali sunt, tantum
ias est virorum illuslrium; mamilla regum, divilise timent sagittam quantum et stipulam; sic formi-
thesauros suos in terram fodientium. Quse nobilitas dant telum, sicutet fustem ligneum. Heu heu! tre-
mamilla regttm pascitur, cum ci mundana potestas ccnta sexaginta millia fuimus, et omnes vel occisi
NOTUL.E MARGINALES MS. COD.
(55) Corpora noslrorum cunr Dei lauJe tumulan- (54) Terror erat magruis, quo territus est Solimau»
[lur. [nus.
Corpora Turcorum pcr eampum despolianlur.
 C93 RORERTl MONACHIHIST. HIEROSOL. — LIB. Irl. C9i
sumus ab islis, vel dispcrsi fugimus. Nunc quatiui A cerva sagiltata. Noslri vero laudantcs Domintini
dies est ex quo a facie eorum fugere ccepimus, e sine obstaculo civitatem intraverunt, et per dies
adhuc non timore minori quam et primo die trepi- quatuor ibi dietaverunt, die vero quinla de eiviute
tlamus. Qua de re, si sano vultis parerc consilio, omnes exierunt. Tunc Balduinus comes, frater Co-
quam primum valetis a tota Romania abscedite; ei defridi ducis, et Tancredus, ab aliis se cum suis
ne illorum oculus vos videat, summa caulela provi- militibus diviserunt, et ad urbem Tarsum divcrtc-
dete. » HaecArabes ut audierunt, cum ipso Soli- runt (38). Erant aulcm multi Turci in ea, qui con-
manno fugam concito arripuerunt. Chrisliani auteni tra eos exicrunt ad praelittm, sed diu obstare non
majori solertia sequebantur fugientittm vestigia, setJ potuerunt. Cum cnrm veloces impetus nostrorttm,
iili nunquam in eodem statu morabantur, et quan- et sinuatos incursus et diros ictus ferre non potue-
lumvis eorum animi confusi fuerint, ad quascunquc ruiit, pluribus suorum prostralis, in munitioncm
lamen Christianorum urbes vel castella fugiendc urbis se receperunt: et nostri castra sua ante ur-
veniebant, hilarem vultum quasi potiti vicloria, prae bem locaveruut el excubitores posuerunl. Illi vero
ferebant (55), dicentes : i Gaudentes et cum laetitia qui erant in civitate Chrisliani, nocle media ad ca-
aperite nobis januas vestras, quoniam occidimus stra veniunt, cum magno gaudio clamantes atquo
vobis omnes Francigenas, qtti vos et terras vestras B dicentes : « Surgite, invicli militcs Francorum ,
depraedari venerant, ne unus quidem superest dc quoniam Turci omnes de civitate fugiunt et ulle-
illis quin aut mortuus sit, aut tencatur in vinculis rius vobiscum decertare non praesumunt. > Nostri
nostris. Solimannus etenim dux noster alia via pro- lamen eos persequi noluerunt, quia nox erat, tem-
cedit, et captivos secum deduxit. > Qui vero verbis pus scilicet ad persequendum minime idoneum.
eorum creduli erant, aperiebant, seductique graves Die vero lucescente nostrr in civitatem introierunt,
poenas luebant. Nam deprsedantes eorum possessio- et cives eos libentissime receperunl. Facta est au-
nes, domos incendebant, ipsosque aut trucidabant, tem contentio inter comitem Balduinum et Tancrc-
aul loris astrictos secum ducebant. Nolebant quippe dum, qurs eorum civilati dominaretur, an titro-
ut Franci qui eos insequebantur, aliquid invenirent, rutnque dominio subderetur. Tancredus renitebatur,
ul vel sic inopia coacti persequi desisterent. Qui in quia pro se eam volcbat habere, sed (andem cessit
noc, prudenti usi sunt consilio, quia illis valde pro- Balduino, quia major erat illi exercitus fortitudo.
fuit, nocuitque omni exercitui nostro. Nostri enim Fuerunt autem eis in brevi temporis intervallo tra-
invenerunt terram illam desertam, el inaquosam, ditae duse civitates : una qttae vocatur Alhena, alia
oranrbus bonis vacuam (3G). Vellebant spicas sege- P qnae Manustra, et multa castella. Jam vero rbant
tum ad maturitatem proximanlium, et intcr manus secundis successibus, quoniam Turci jam nonequi-
confricando expilabant, talique cibo hmem utcurrque tabant, sed abdili erant in munilissimis munitioni-
mitigabant. Ibi mortua fuit major pars equorum, et bus. Major autem pars Francorum ingressa est ter-
mulli qui prius equites exstiterant, pedites effecti ram Armeniorum (59), quia inhianter affectabant
sunt. Equitabant vaccas et boves, et magnse fortitu- inebriare terram sanguine Turcorum. Terra autem
drnis et altitudinis terrae illius arieles et canes. omnis silebat irr conspectu ipsorum, eisque Armenii
Transierunt itaque solum illud quam cito potuerunt, obviam veniehant, et in suas civitales et castella
et intraverunf Lycaoniam, provinciam omnibus bo- recipiebant. Ad quoddam vero castrum pervcne-
nis uberrimam, el venerunt Iconium (57). Est autem runt, quod ita naturali positione munitum erat ut
Iconium opulenlissima civitas temporalibus bonis, iiulla. arma prorsus, nulla machinamenta bellica
de qua meminit Paulus apostolus in Epislolis suis. metuebat. Sed tamen noluerunt ibi diu demorari,
Qui vero erraverunt in solitudine, in inaquoso, ci- cum scilicet tota alia terra eis esset subdita, et ex
vitatem hospitio commodam invenerunt, et Domino alfectu volebat inclinari.
suggerente, bonis terrenis repleti sunt. Ciimque di- CAPUT V.
gredia civitate placuit, suadentibus incolis, aquam D Erat autem in exercitu quidam miles fortis et
in vasis et utribus secum tulerunt, quia aquam in strenuus et ab illa regione oriundus, qui terram il-
crastiuum nusquam repercrurit. Die vero secunda lam postulavit a cunctis principibus, ut eam in fide-
irr vesperum ad quoddam flumen pervenerunt, ibi- litate Dei et sancti sepulcri ct eorum custodiret, ut
que duobus diebus hospitali sunl. Altera autem die vitam et honorem suum protegeret (40). Cui prin-
cursores qui praeibant agmirsa, primo vencrunt ad cipes unanimiter assensum tribuerunt, quia scie-
civitatem, quaeHeraclea memoratur, in qua Turco- bant eum esse virum fidelem, et bellicis rebus ido-
rum maxima multitttdo aggregabatur. Qui ut a longe ncum et forlem. Dehinc prospero successu venerunt
deprehenderunt vfixilla Francorum volitantia, pro- ad Caesaream.Cappadociae. Cappadocia autem regio
tinus effug^rurrt ut damulus eruptus de laqueo, aut est ru capite Syriae sita, ad septenlrionalem plagam
NOTUL.E MARGINALESMS. COD.
(551 Fraudes fingebant Arabes, dum sic fugiehanl. (59) Gens fera Francorurn lerram subit Armenio-
(36) lnvenere famem nostri, post fertilitatem. [rurav
(57) Haec urbs suscepit noslros, penitusque recepit. (40) Quod petit asscquilur mrlcs, patriaque potilur.
(58) Hic agmerr sparsurn, petit urbem nomine Thar-
sum.
695 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO 69(3
porrecta; cujus incolae civitatis ultro se tradiderurrt, A peudentia gestabant, omnes seqtialiter pedites, quia
eosqrrc benigne receperunt. Egressique de Cappado- rrulli eorum equitabant, plcrrque Hbentissinte lori-
cia, prospere venerunt ad qiiamdam urbem pulclier- cas, galeas, clypeosque suos vendidrssent, sr ern-
rimam et salis uberrimara, quam Turci non multo ptorem invenissent; multi quidem plurima lassita-
ante obsederant, et per tres hehdomadas impugna- diBe deficientes ea projiciebant, ut saltem sic expe-
verant, sed expugnare nequivcrant. Ad quam acce- diti ire valerent. Jumenta cum oneribus ire nulla-
derrtes, rnox cum summa heiitia civcs obviam vene- tenus poterant, sed plerisque in locis onera jumett-
ruiit, ct benevole susceperunt. Hanc iterum petiit torum homines ferebant. Stare loco aut sedere nemo
aller miles, nomine Petrus ab Alpibus, et impetra- poterat, quia alter alterum impellebat. Nemo pote-
titeara celerrime ab universis principibus (40*). rat juvare suum comrtem, nrsr praecedentem ulti-
Ipsa nocte quidam delator nugarum venit ad Boa- mus, quoniam qni praibat vix converli valebat
mundurri, dixitquc ci usque ad viginti millia Turco- ad sabsequentem. Tandem finita tam infelici via,
rum irr proxinio adesse, qui nondum scirentFrancos el invia, venerunt ad civilatem, quse Marasim me-
exercilum illuc advenisse. Ille credulus verbis men- moralur, et ab incolis illis cum honore et gac-
dacibus, elegil milites electos quos secum dttxit, ct dio excipiurrtur. Illrc abundantiam renim tem-
loca in quibus latitare dicebantur peiagravit. Sed B poralium inveniunt; ibi suae miseriac et defeetus
sicut delator inanis fuit, sic et inquisitionis effectus consolationem recipiunt. Ibi prior praestolatur ulti-
frustratus. Delrinc consurgentes vcnerunt ad quam- mum, sed ante pertransiit integra dies, antequam
dam urbem, quae vocatur Cosor, quae plena erat cauda capiti cohsereret. Congregati vero et die una
omriibus borris quse ulilia surrt corporibus humanis. quiescentes, secunda die venerunt in vallem, in
Ad quam accedentes, ab his qui crant in ea Chii- qua est Antiochia sita, regia videlicet civitas ab
slianis, ofliciosissime suscepli sunt. Et ibi per tres Antiocho rege consliluta, et ab ipso nuncupata.
dies feriati sunt. lltic unusquisqtte suae consuluit Hsecmetropolis cst et caput totius regionis Syriae,
indigentiae, lassi invenerunt requiem, esurieutes oliro insignita per beatum Petrum aposlolorum
refectionem, sitientes potum, nudi operimen- principem cultu fidei catholicae : in ea episcopalem
tum (41). Providit itaqueeis Deus lale habitaculum, calhcdram posuit, et apostolos Barnabam et Paulum
quo facilius pati valerent validum superveriturae fa- ordinavit. Nunc vero ut Dominiis ostenderet oculis
mis crucialum. Interea nuntialum esl comiti Rai- mortaliura quod non est virtus , nec ttlla potestas,
jniindo, quod Turci metu territi, de Antiochia fuge- nisi ab ipso, prius hanc acquirere voluit in humi-
rant, civitatemque minimepraemuiiitam reliquerant. litate sermonis ore prsedicantiom, modo eam recu-
C perare voluit in sublimitate potentiae armis debel-
Qtti inde accepit consilium, quod iiluc quingentos
milites dirigeret, qui arcem civitatis occuparent, lantium. Sic nostri in virtuteDei ad civitatem>rpro-
antequam aliis cognrtum esset. Et ut venerunt in perantcs adpontem Ferreumvenerunt; inveneruni-
vaJloro Antiochise vicinam, tunc priraum audierunt que ibi numerositatem Turcorum ponlem transire
vcrum non esse quod Turci discessissent a civitate, cupientium, ut his, qui crant in urbe praestarent
sed omni nisu quo poterart raolLcbai'i'.u'defenuefb. auxilium. Sed non est hominum dirigere gressus
Pcrrcxerunt igilur usque ad caslellum Publicano- suos, sed cjus est, ciijiis riniv-e^sasubjecta suril im-
rum, eoque subjugato, alio secundo itinere diverte- perio. Nostri protinus irruerunt unanimrter in eos-
runt; et in vallem de Rugia pervcnerunt, multos- nullique pepercerurrt, sed in ore gladir magnam
ibiTurcos et Sarracenos in multitudhem ex eis • alii mente con-
que invenerunt, quos orc peremerunt
gladii superatos prselio occiderunt. Quod videntcs sternati fugerunl, et sic vitae praesenti suae consu-
Armenii, lerrac illius babitalores, gavisi sunt, quia luerunt. Sic potiti Christiani vicloria, mulia inibi
videlicet a Clirislianis tam viriliter et Turci et Pu- repererunt spolia, jumcnta, asinos, camelos one-
hlicani sunt occisi, continuoque ctim terra sua reci> ratos vino, frumenlo et oleo, el rebus aliis quae
diderunt sc illis. Et Rusam civitalem oblinuerunt, obsessis sunt pernecessarise. Tunc castrametati
et plurima castclla suo dominio mancipaverunt. sunt super ripam fluminis, quod non longe distat a
Universus vero exercilus qui remanseral itcr arri- mcenibus civrtatis. In die craslina onusti bonis om-
puit, miseroqiie inforlu.i: succcssu (42) per quae- nibus ad civitatem ire disponunt; ad quam Deoductor e
dam montana, qusc nulli erant nisi feris aut repti- perverrientes in parlibustribus castracircumponunt:
libus pervia, ubi semita erat quae norr amplius quami Ex una enim parte montana prohibent accessum, el
uuius pedis spatio dilatabitur, sed hinc et inde ru- omne bellandi procul arcent ingenium. Quarta feria
pibus et densis spinarum scu veprium frutetis ar- dttodecimo Kal. Novembrisobsidio circa Antiochiam
ctabafur, ima valliuni in abyssttm videbantur im- positafuit, ad laudern et gloriam futtiram Homini
mergi, cacumina monrutm ad sidera lolli; hac in- nostri Jesu Chr'Hi aui scmoer est mirabilis in
ar.quali semita milites et armigeri collo suo arma de- operibus suis.
EXPLICIT LIBER TERTIUS.
NOTUL^: MARGINALESMS. COD.
(41)) llutc curn Caesarta Iradttur ct palria. Si bona prsecectt, sequttur raala, prospera ce-
(41) Hic fame delcta successil copia laeta. [dit.
(42) Mtindi forlunamutabilis cst quasi b.na Quoa uquct m reous iuultis, ut m his aciebus.
m ROBERTI MONACHIHIST. HIEROSOL. — LIB. IV C93

INCIPIT LIBER QUARTUS.

CAPUT PRIMUM. A Nam castellum quoddam erat in montanis non longe
Quia vero urbs Antiochena, non solum naturali a civitate noraine Arech, quod erat plenum rebel-
situ, verum etiam moenibus excelsis, turribusque in lantibus Turcis, qui nostris insidias praetende-
altuai porrcctis densrssimisque irr cacuminibus mu- rurrt, mullos vulneraverunt ct plurcs occiderunt,
rorum propugnaculis praemunila erat, corrsiliura et plerosque captos abduxerunt, caHerosque
inierunt principes, quod contra eam pugnarent, non turpiter injuriatos ad caslra redire compttle-
•
virtute, sed ingenio ; arle, non Marte machina- runt. Quod miseri casus infortunium ubi militia
mento, non conflictu bellico. Prius igitur pontem Dei cognovit, admodum indoluit; sed sibi deinceps
supra flumen statuerunt, utexpeditius flumeh trans- salubre consilium invenit. Mille armigeros ante pra>
irent, qnolies transeundi necesse haberent. Tunc mittunt, quos Boamundus et Flandrensis comes com
quippe in confinio urhis magiram bonarum fruc- electis militibus subscquuntur, praenominata valle,
tuum ubertatem inveniebant, copiosas vindemias, in qua ad ipsos confugerent, si Turci eos irrseque-
foveas frumerrto plenas el hordeo, aliisque cibariis, rentur. Quod ita absque dilationc contigit, quoniam
arboresqtte multi generis pomis refertas. I-iocotioque Turci, postqttam illos enrinus agnoverunt, laxatis
insinuabant eis Armenii qui in civitate erant, qtti- loris, et equos calcaribus urgcntes, insecuti sunt,
B eosque in fugam verterunt. Nostri vero ad
que inde consentientibus Turcis ad eos veniebant; suos,
sed corum uxores et filii in urbe remanebant. Et sicut ad tutissimum asylum, coiifugeruiit et praesi-
hoc totum, licet Chrisliani essent, callide tamen fa- dium divini subsidii invenerunt. Turci vero cum
ciebant, quoniam dicta nostrorum sive facta Turcis nimis dc proximo noslros mililes paratos esse de-
intus renuntiabant. Construuntur a Christocolis bel- prelrenderunt, primo ^uidem haesitantcs locc liben-
lica machinamenta ad oppugnandum congrua, turres tissime cessissent, si ccdere valuissent, Ut tamcn
ligncae, balislse, falces, arietes, talpae, tela, sudes, cognoverunt quia pauciores Cltristiani essent quam
et fundsc, ct si qua alia potuerunt ulla exeogitari ipsi, bellum inierunt, tamen cum tremore, in sua
arte. Sed quid valueruut adversum urbem inexpu - confidentes numerosa rauliitudine. Sed quid valet
gnabilcm, praesertim cum tot in ea cssent defenso- prselium, contra quod divinum militat auxilium ?
res, qiii etiam cum nostris campestri praeliopugnare Deus enim fortis, et potens esl, Dominus potens in
potuissent? Postquam vero prwlio (Psal. xxrrr, 8). Duo eniin ex nostris ibi tan-
Phosphorus aurorse rulilos praecesserat ortus, lum percmpti sunt. Scd de Turcis, quorura non est
Ipsaque rorifluo cum jam candore vibraret, ntKuerus, qui et de manu Dei repulsi sunt, absque
Coique venustaret HainaiaiHi lumine mundutn, _ nuniero occisi sunt. Multos ex eis caplos ad castra
Exstirgunt propere proceres, proccrumque catervae, conduxerunt, ct coram illis qui supra moerria ia-
Arrnaque corripiunt, et ad urbis moenia cnrrunt. clylaecivilatis crant, decollaverunt. Et ut majorcni
Pugna quidem dcxlra forti fit et inlus et exlra. ilUs dolorem incutcrent ct terrorem, balistis incisa
Illi defcndunt, dum noslri spicula fundunt, capita in civitatem projecerunt. Dehinc expeditius
Telaque cum baculis, nec non lapidesque sudesque. ire poluerunt nostri ad villas et vicos Armeniorum,
Fil labor iniinanis, sed profectus fit inanis, victum quaerentes, el ipsi Armerrii et indigenae terrae
Sicque recesserurrt, qcra sternere non potuerunl illius ad nostros mercatum affercntes. Advenit in-
Turres et muros, vi rrulla corruituros. terea sacratissima dies Dominicse Nativitatis, qttam
Cumque viderent noslri quod nil proficere possent, Deus cunclis fidelibus sttis celeberrimam in hoc
illam dimiltunt pugnam, relinent tamen obsidionem. contulit, quia qui croaturis omnihus nasci ttibuit,
Turci quippe in sua confrdentes invictissima civi- pro solis hominibus nasci disposuit. Feslivam igitur
tate, nocte januis apertis exibant, et in castra sagit- illam Chrisliani fccerunt, sicut qui in tentoriis erant
ta» mitlebant. Contigit autem ut ita sagillando unam agere potuerunt. Majus quippe gaudium erat in ca-
mulierem ante tenloria Boamundi principis occide- stris quam inlra mocnia inclytse urbis, inclylam
rent, et ideo vigilanliores excubias psr castra posu - D dico, non propter foedam gentilitatis habitationem,
erunt, qui etiam porlam per quam exire solebant sed propter humanse conditionis positionem, et
cuslodierunt. Placuit itaque principibus militiae Ci pnesertim beali Petri apostolorum principis aputl
oplimalibiis ut castellum sibi construerent, quo se- Deum reconciliationem.
curiores essent, si inimici Dei ullo modo prsevale- CAPUT II.
rent, qui undique sicut apes ad alvearia conflue- Qtra celebratione peracta, consilium acceperunt
bant. Quod et facttim est. Interea dum rarescere quid agerent, quottiam in castris victus defieiebat»
coepit quolidiani victus impensa, consitium inierunt, et glacialis hiems mercatum afferentes ad ipsos ve-
ut cibos quaercrenl, ei ad quserendum, armigeros cl nire non sinebat. Illi namque qui erant in urbo,
ylerosque milites ob custodiam transmiltercnt. Sed quanto magis sciebant nostros esurire, tanto magis
qui praedari voluerunt, incipiebant in illos dessevire. Hinc acris inclementia,
Pariiui prxdati, paitimque fuerc nccati. lrinc mrscrac egeslatis inopia, hinc opprimcbat ad-
699 AD GODEFRIDUMAPPEND. II.'— MONUM. DE BELLO SACRO. 700
versaiiorunr violenlia. Et sicut solet contingere in A latio fuit in illa die irr caslris, curn talia dona vide-
nrultitudine congregatoruni, non deficiebat vox mur- runtsummi procuratoris ? Mirandum et gaudendum
murantium. Nec mirum eiat, si humana fragilitas erat, quod Dominus de mercibus inimicorum suo-
suh tot tormenlis pressa deficiebat. Grando, nix, rum de longinqno adductis, fideles suos reficiebat.
glacies, spiritus procellarum, illos violentisstnre op- Esurientes bonis implebat (Luc. r, 55), quibus ad-
primebarrt, quos nulla tectura cooperiebat. Quiil versarios suos spoliabat. Sic quoque frliis Isracl
mirum si se male dementabant, qdi extra tentoria olim faciebat, cum per lerrarn gentilium regum
eranl.cum ipsa tentoria innatabant? Propterea, ut transire cupiebant, et illi publicum viae regiae in-
supra diximus , consilium inierunt quid agerent, et cessum eis denegabant. Omnes pari modo, qui con-
tale inviceni acceperunt. Boamundus et comes Flan- tra illos accipiebant gladium, gladio peribant, et
drensis ad his subveniendum se ipsos obtulerunt, eorum tcrra ct factillates dabantur eis in possessio-
ct omnibus placuit, et libentissime concesserurrt. ncm. Nunc vero idem Dominus eadem recompensa-
Hi itaque trigiuta miltia equitum peditumque ele- tione aufert suorum adversariis, ut isti crcdant
gerunt, ct iu terram Sarracenorum intraverunt. 0 veracitcr actum fursse quod scriptum est de illis :
rerum omnium mediator Deus, quam tempeslivc Per omnia sit Deus, qui benedicendus est, benedi-
subverris in periculis, ct itr necessitale .aborantibus, B ctus; sine ipso nihil possumus.
ut implere:ur illud quod Salomon scripsi', in Pro- CAPUT III.
verbris: Conservalurjuslo substanlia peccatoris(Prov. Interim dum isti glorrosi principes abfucrunt, qui
xiit, 22). A Jerusalem ct Damasco, et Aleph, cseteris- fcicivitate erairt, repentc de ea exierunt, nostrosqne
que regionibus corrgregatr erant, Persse, Arabes et inler castra irrvaserunt, et plurimos ex ers occide-
Medi, gens videlicet multa nimis, quae ad Antio- runt. Ipso die Podiensis episcopus perdidit dapife-
clriam disposuerat venire, eamque a Christianis de- rum suitm, qui suae aciei deferre solebat vexillum.
fendere. Sed aliter in ccelofuit dispositum, quaedis- Et nisi flumen inter castrum et urbem fluxisset,
posilio illorum ordinalionem inclinavit deorsum. majoribus injuriis et frcqucntioribus lacessissent.
Cum cnim audissent quia pars Christianorum intra- Qtiihus bellorum eventibus, et maxime famisinopia,
veranl in terram suani, gavisi sunt valde, quoniara plerique noslrorum afllicti, abire moliebantur, quia
in vinculis jam quasi irretitos arbitrati sunt. Tunc nimis grave erat invitis ferre jejunium, et idco ma-
diviserunt se in duas acies, ul sic vallali ab eis no- chinabaiitur ab obsidione diffugium. Quos Boamun-
stri, fugae praesidiura nusquam invenirent. Quae dus vir facundus et gratus eloquio, ila affatus est,
divisio slulta ftiit, quia • slultitia in cordibus incre- dicens : i 0 viri, qui huc usque fuistis bellalores
dJiorum semper requiescit. > Nam utraeque acies ut C cgregii, quos Deus per n:ulta jam bellorum pericula
sese inviccm asp;'xerunt, incunctantcr altera irr al- victores reddidit, quosque virttts experientiae ut
.eram irruit, quia illa in sua multitudrne, ista in illuslres decoravil, ut quid contra Domimtm mttr-
Dei omnipolerilia confidit, et ideo cventus bclli muratis, quia prcmit vos angustia paupertatis?
dissimilis fuit. Mililcs armati quotquot in oc- Cum vobis porrigit manum, tunc exsultatis; cum
cursum sui venerunt, ut falcator messem, prostra- rclaxat, lunc desperalis. In hoc videmini non dili-
verunt. Sed cum in gyrum reverti frenis voluerunt, gere donantem, sed dona; non largitorem, sed lar-
quos iterum percutcrent nisi fugientes non invene- gienlis oblatronem. Cum largitur Dominus, atnicus
runt. Qui vero in manibtts nostrorum pcditum de- est; cum cessat, inimicus vohis videlur esse et ex-
venerunf, in imraane praccipitiura corruerunt. traneus. Cui unquam genli prsestitit Dcus in tam
Sciunt enim quibus bella nota sunl, quia i graviori brevi tempore tot bella committere, tot acerrimos
attritione pedites quam cquites interficiunt. » Alte- hostes superare, tot spoliis gentium ditari, tct
ra vero acies qum se ab altora separaverat, ut no- triumphanlium palmis insigniri? Ecce rrunc irrnu-
slros circumveniret, ut audivit voces bellantium, merabiles hostes subcgimus , ecce nunc eorum
sonitumque confringentium armorum, laxatis ha- n spolia ad vos atlulimus. Quid est quod sic diffidi-
benis accurrebat suis in auxilium. Sed ut miseros mus, cum sic quotidie vincamus? non longe est
rllorum casus agnovit, fugientesque circumspexit, a vobis, qui sic pugnat pro vobis; saepequidem fi-
timor in illos vehementissimus irruit, fugiendique dclcs suos tentat, ut utrum diligant ipsum inno-
conttilit socielatem. Sed quid aliud nostri facerent, tescat. Nunc tentat vos per inopiae molestias, ct
nisi ut perscquerentur ? Nam, sicut in vulgari pro- per assiduas inimicantium vobis pressuras. Quod
vcrbio dicitur : i Si est qui fugiat, non deerit qui si tantas inlulissent nobis injurias, quantas ct nos
persequatur; >jam ornrresnostri cos pcrsequeban- eis irrogavimus? si tot de nobis occidissent, quot
tur quoniam qtti pedites venerant, asccnsores equo- de illis nos prostravimus ? si aliquis de nobis supe-
rnm eflieiebanlur. Quid plura? Qu>evadere potuit, resset, jure ille conqueri poluisset. Scd pro certo
Isetus et hilaris fuit; qui vero interceptus, miscr- qui conquerelur nullus essct, quoniam nemo su-
rima nece occubuit. Quot asini et canieli, quotque perstes reroansisset. Propterea nolite diffidere, sed
jiimcnla frumento, vino, caeterisque cibariis orni- eslote viri cordati, quoniam si in ipso vivitis, aut pro
sta, ibi capta sunt, quae esurrenlr excrcitui Dei ipso morimini, cstis beati. » rirs et lalihu.s dictist
grata eranl? Quantum gaudium, ct tripudii cxsul- animos eorum enervalos, robuslos rcddidit, et in
 70! ROBERTI MONACHIHIST. HIEROSOL. — LIB. IV
cffcmir.atas mentcs virtUtalem induxit. Paucis dc- A CAPUT IV.
nique diebus cvolutis hiems aspera inhorririt, et Ilanc itaque famis asperitatem, ut suos probaret,
in castris ciborum abrindantia evanuit. Illi qui ven- evcnire permisit Deus, et ut terror ejus fieret in
dere cibos solebant, nivibus et glacie prohibente, universis nalionibus. Nam et suos premebat jejunio,
nullatcnus venire valebant. Cursores exercitus qui et vicinas naliones eorum disterminabat gladio.
usqtic ad terram Sarracenorum transcurrebant, ni- Cadebant raille a latere unius, et decem niillia a
liil prorsus inveniebant, quia omnes de tolo terrse dextris alterius. Et ideo nunquam est a Domino
illius confinio, aut longe fugerant, attt in speluncis, lali desperandum, quia qusecunque agrt, diligenti-
aul in cavernis pelrarum delituerant. Cumque Ar- bus se cooperaniur in bonum (Rom. vrrr, 28). Ne illi
roenii ct Surani vidissent in tanto drscrimine famis insolescerent tot victoriis bellorum, opprimebat eos
noslros csse positos, per nota loca gradiebanlur, gravi inedia jejuniorum. In toto namque exercitu
sollicitc inquirentes, si quid invenirent, quod ad mille equi inveniri non poterant, ad pugnandum
nostros afferre valerent. Sed apud larrtos parum idonei, ut per hoc innotesceret quoniam in forti-
crat, ncc tantae mullitudini suppetebal, et itleo tudine equi non haberent fiduciam ; sed in se, pcr
verrdcbalur asinarium onus frumenti seplcm libra- quem, et quomodo volebat, et quando volebat, su-
rum prclio, ovum duodecim denariis; et urra nux, pcrabant. Erat quidani miles in exercilu eodem,
uno (45). Ut quid universa percurram, cum ca- nomine Tetigus, dives apud suos, et nominatissi-
rum nimis vcndcbatur quidquid vilius habchatur; mus, in Romaniae parlibus bene notus, palliato nu-
propter quod multi fame ibi perierunt, qui unde gacitatis tegmine velatus. Ilic venit ad principes,
aliquid emcrent, ncn habuerunt. Coepit itaque oriri et ait illis : « Ut quid hic ila torpcscimus? Quare
intercos magna inconstanlia animorum, mcnlis de- quae nobis suntprofulura non quaerirnus? Si bonum
fectrs, et (olius bonse spei diflrdcntia. Et quid mi- vobis videlur, ego in regiorrem Romaniae pergam,
rum si paupcrum, si imbecillium animi nutabant, et inde in fidelitate imperatoris copiosum mercatum
cum illi qui videbantur quasr columnae csse, defi- adducam; naves onustas omnibus rebus, frumenlo,
ciebant omrrino? Petrus cnrm Eremita, ct Willel- vino, oleo, hordeo, carne, farina, caseis, per mare
mus Carpentarius rrocturno clapsu irr fugam versi adduci faciam, et equos, mulos, mulasque per ter-
sunt, et a sacra fidelium Dei societate disjuncli srrnt. ram. Et ne uLlamde me spem diffidcntiae habeatis,
Dc Willelmo vero qui fuerit, dicamus, quorriam de papilioncs meos et onrnia bona mea derelinquam,
Pctro superius mentionem fecimtis. Willelmus de Iioc solum exccpto quod mecum feram. Et si adhuc
regali prosapia ortus fuit, et vicecoracs cujusdara P ( mihi decreditis, jurabo quod citius ad vos redibo. >
regii castelli, quod Milidunum dicitur, olim exsti- Principes mendacibus verbis illius credideruiil, sed
tit: qui uleo Carpenlarius coepit cognominari, quia ct sacramcnturn receperunt. Ipse autem nec sacra-
in bello nnllus volcbat ei occursari. Nulla enim mcntum tenuit, nec verboium sponsionem iniple-
lorica erat, galea vel clypeus, qui duros lanceaeil- vil. Hoc ideo de his duobus militibus rcfero, ut qnis-
lius sive mucronis sustincret iclus. Unde miras- que percipiat quauta egestas in castris fuerit, quse
dum, el cum admiralione dolendum, quod in lalcsa etiam fugere divites et peijurarc compellebat. Cum-
ac tanlum virum tanta mcntis hebeludo incesse- quejam sic arctarcntur, etoranis humana spes om-
ril, quod tam lurpiter a castris virorum illustrium nino deficeret, plurima pars exercitus retro eundi
recesserit. Sed hoc non mctu pracliorum, ut spcra- liccntiam a principibus pctierunt, et ipsi unanimiter
mus, fccerat; scd lanlarn famis iiijuriam pati nun- flentes eis conccsserunt. Ut quid etiim retinerent,
quam didicerat. Quod fugae discidium ut TancredLS quos consolarr non poterant? Dunt sic invalide
miles fortis et inleger aniino cognovit,- vehemcnter dcsolatio pullularet irr castris, et nullus ullum lra- '
condolens, irrscculrrs cst illos cl comprehendit, et berct consilium, mtseralio divina solitum eis prae-
cum dedecore rcverti coegit, ct ad domum Boamun- slitit auxilium. Affuit nunlius qui innumera Tur-
di adduxit. Non dicerrdum est si passus cst verc- D 1 corum agminum millia prope adesse retulit, et in
cundiam, qui nullo fugante inierat fugam. Dolebant castro eis proximo, nomine Arech, quod supra me-
plurimi qui eum agnoverant; convitiabantur omncs moravimus, illa nocte aggregari asseruit. Qui ideo
qui qualis exstitcrat ignorabant. Tandem multis la- laten(er et in magno silentio veniebant, ut imparatos
ccssitus injuriis, pro reverentia Hugonis Magni, in castris invenirent. Hoc dictum cunctis innotuit,
cujus consanguineus erat, et quta jam cum ipsis in et quos somno pigritiae torpentes invenit, excitatos
retroaclis certaminibus honeste pugrraverat, pacem reddidit. Salit et tripudiat, qui antea ambulare ne-
obtinuit, sed uunquam se amplius ila discessurum quibat. Rcvixit spirilus illorum, quos sopierat in-
coram omnihus juravit. Sed tamen diu sacramen- digentia ciborum. Erectisin coelum marribus Deum
tum non custodivit, quia quantocius potuit clam laudant, el quasi jam vicerint, manibus applaudurrt.
discessit. Malebant enim honeste in bello mori quam csca-

NOTUL^E MARGINALESMS. COD.

(13) Nux eral in pretio, curn numnio vcndUur uno. !JHnrmrs aeque novum, cum bis scx vcnoitur ovuai.
7bS A^ uODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLOSACRO. 704
rum inopia cruciari. Turic proceres cxercitus ac- jA tia sOcii qui in castris erant, quiquc tota die cum
c.merunt cnnsilium, trt pars una omnium in castris civibus qui egressi sunt de urbe pugnaverant, pal-
rcmancret ad custodiendum; pars altera obviam ve- mamque victoiiae reporlarant.
rrientibus iret ad praelium. Qui de castris nocte CAPUT V.
egredientcs, in insidiis positi sunt, praetereuntium Tunc gcmtnata lsetilia duplicis vicloriae, fcstivum
prsestolanles occursum jacueruntque inter flumen tcmpus effecit, ct eos qui egestatis mcerore corr-
et lacum. Summo itaque diluculo, aurora lumen ter- sumpli perre erant, refecit. Jam vero Armenii et
ris deferente, miserunt exploratores, qui illorum Surani, viCtum ad castra ferebarrt, et de felici no-
agmina vidcrent, et esse eorum renuntiarent, strorum eventu congaudebant. Sic illr de civitate
Exploralores renuntiant tot illorum millia insimul egrediebantur, et inter saxa montium lalitabant,
se nunquam vidisse. Et ex parte fluminis duas insidiabanlurque illis qui victum affeiebant, cl
acies separatas a mtillitudine equis vclocioribus ac- quotquot comprehendere polerant occidebant. Quod
currere. Tunc nostriin quodam clivo positi, crucis valde moestificavit proceres, et super hoc consilium
f igno cum armis se pracmuniunt, et marrus rn coelum inierunt, remediumque huic calamitati repererunt.
prolcndunt, Deoque se commiUuiU, ejusquc flagi- Castrum construxerunt ante portam civitatis, super
tant auxilium. Mox nostri supervenientes illos exci- " pontem juxta Machumariam, quod illos valde per-
piunt, et ictu pungentes quotquot obviant, solo pro- domuil, quonsam deinceps nullus corum exire per
sternunt. Alii per campum dispersi crrcumvolant, pontcm ausus fuit. Et tunc quia castrenses ad hoc
imbresque vcnetiatarum cmittunt sagittarum. Stri- peragendum opus non sufficiebaiit, Boamundus et
dent dentibus, et more canum !atraiU,.quia lerrere coracs sancti jEgidii ad Portum Sancti Simeonis
sic suos adversarios putant. Scd hsfecrrostri irridc- perrexerunt, et inde operarios pretio adducere stu-
bant, ct protecli clypeis, lorBisi^.jaJ.eis, eorum im- duerunt. Quos cum adducerent, Turcos qui nocte
missuras vilipendebant. Sed cunwmjumerabilis illo- illa de civitale exierant, irr iusidiis positos itrvene-
rura multitudo appropiavit, cum tanto impetu no- runt, qut subtlanco incursu tam fortiter nostros tn-
stros invaserunt, quod modice in fugam .versi sunt. vaserunl, quoadusque illos qui equites erant absque
Quod ut vidit Boamundus, qui postremo observabat ulla certaminis reverberatione in montana fugave-
custodiam, cum sua acie prorupit in mediuro, so- runt. Pedites qui fugere non potuerunt, diram nc-
ciosque recolligcns, inimicos perduxit ad intcritum. cem perpessi sunl; sed quauto fuitacrior, tanio et
Illi namq^e ut viderunt nostrorum vexilla super gloriosior. Et qui ibi morlui sunl, fere mille fue-
vertices suos dcpendentia, nostrosque more leonum r rtirU, sed occidcnlcs diu gavisi non sunt. Relatio
rugienlium, in medios hostes circumferri, omnes- enim liujus occisionis ad castra pervenit, tantosquc
que cirea se laniari, pavent et contttrbantur, versis- principes proceresque commovil. Qui equis prosi-
que relro habenrs equorum , ad Pontcm Ferreum lienles ad ulcrscendam mortem suorum ordinatis
quam celerrime repedantur. Sed qutd modo Franci agminibus pervolant, inveniuntque eos adhuc in
faccrcnt nisi cominus ense ferirent? Sternitur via campo, occisorum capila detruncantes. Illi vero ne-
corporibus moricntium, implctur aer vocibus eju- quaqttam perterrili, in sua confidentes mullitudine
lanlium. Tellus madefacta cruore morientium, per- ad ptignam congrediuntur; sed nostris loto corde
foratur pedibus conculcantium equorum. Ut venitur tola vrriule confidciitibus, postquam pedites noslri
ad pontem, via arctatur, et non omnes pons recepif equitibus consociati sunt, in brcvi superantur. Nam
Hinc quam plures in flumen praecipilantur, ct quos ut viderurrt illos quos ad montana fugere compule-
unda tencbat, celeri rotatu involutos absorbebat. Et rant accurrere, nostrorumque agmina fortiter cro-
:ur per singula morarer? Major pars periit qnam scere, et crescendo fortius insistere, terga vertunt,
evaserit. Plures occisi sunt quam vivi remanserint. et versus pontem fugse viam arripiunt. Sed valde
Qui evaserunt, ad castrum suum quod superius no- impedivit difflcultas itineris angusli, quia nec fu-
minavimus, confugerunt, sed in co non diu perman- D gere usquam poterant, nec converti. Reverti retro
serunt. Praedatum enim, vacuum dimiserunt, et fas non erat, quia hostis urgebat; dextra laevaque
fugientcs abierunt. Nostri vero illud accipiunt, et diverti, impossibilitas angusti itineris prohibebat,
custodes qui illud custodirent, cl ponlem posuerunt. pracire, vetabat densa mullitudo fugientium. Sicque
Armcnri quoque et Surani fugrentes insecutr sunt, eis divino nutu contigcrat, ut nec fugere, nec pu-
et arcta loca anticipando multos occidcrunt plures- gnare licuerit. Ibi Turco nec toxicata sagitta profl-
que captivos detinuerunt. Sicque Ulirdraboli securr- ciebat, nec equi velocitas subveniebat. Ibi majorem
dum suum raeritum, deruina in ruinam receperunt stragcm pedites egerunt quam qui equis insidebant,
interitum. Noslri vero cum gaudio irrgenti ad castra quoniam certatim, ut falcator prata vel messem,
rcmearunt, adducentcs secum equos et niulos cl delruncabant. Illic satiari potuissent enses et tela
mulas, et spolia plurima, et multa alia quae indigen- aliarum gentium Turcorum sanguine, sed quia Fran-
tibus sociis valde erant nccessaria. Multorum etiam cigenarum erant, nec obtundi poterant, nec repleri
capita mortuorum simul attulerunt.quse anle porlam cruore. Nostri tantum pugnabant, illi patiebautur ;
civitatis posucrunt, ubi Admiraldi Babyloniaehabe- noslri percuticbant, illi moriebantur. Nec (aiitiim
fcant hospitium. Receperunl illos cum summa laeti- infatigata manus dilaniare potcral, quantum quod
 70$' ROBERTI MONACHrHIST. HIEROSOL. — l.IB. IV. 706
tiJiniaret, reperrebat. Inter vivos mortui stabant, A fuit; fluctus vero qui occisorum corpora absorbuit,
quia suffultt densitatc vivorum, cadeie lion pote- aliorum iclus mirabiles occuluit. Sed sicut ventus
rant; et calamitas tanta eos oppresserat <piod alter turbinis annosae, arboris constringit brachia, sic in-
alterum in mortera opprimebat. Tantus illos timor cisa cadebant morientium memLra. In hoc praelio
invaserat, quod subsequens praecedentem, ut fugere persecutus est unus mille, et duo fugaverunt decem
posset, impellebat. Dux ilaquc Godefridtts militise millia (Lev. xvi, 8). Qui in flumcn rapido cursu im-
decus egregium, ut vidit quod nemo illos ferire po- mcrgebantur, emergentes pontis ligneas columnas
tuit, nisr post dorsum, equo celeri volitans anticr- amplcxabantur, sed nostri desnper illos lanceis per-
pavil pontis introitum. Et quae lingua valet expli- forabant el perimcbant. Cruor effusus sangtiineum
care quantas strages dux solus illic dcderit super flumini dabat colorem, cunctisque cernentibus ma-
corporibus gentis iniquae ? Illi fugere cceperant, grsura incutiebal horrorcm. Quippe dcnsitas corpo-
armaque sua in terram projccerant, gladiurn ducis rum fluminis impediebat cursum, et retrogrado in-
ut mortem expavescebant, et tamen vitare non po- cessu ire cogebat retrorsum. Et quid mirum ? Super
tcrant. Ille exsertis brachiis , ense nudato, eorum pontem etenim quinqtte millia proslrata fuerunt,
cervrces amputabat; ilii minime renitcntes, nuda quae omnia deorsum in aquam prsecipitata sunt. Et
corpora inviti offerebant. Ibi ira, locus, gladius, B quis numerare potuit qttot mucro desaevicns pra;ci-
validaque manus pugnabat, et hoc tolum in mem- piti saltu in amnem mcrgr compulit? In illo confli-
bris miserorum redundabat. Cunique unus ex eis ctu occisus est Cassiani magni regis Antiochiae
audacior caeteris, et mole corporis praestanlior, ct filius, et duodecim Admiraldi regis Babylonise, quos
viribus, ut aller Golialh, robustior, videret ducem cum sttis exercitibus miserat ad ferenda auxilia regi
sic immisericorditer ir- sttos ssevreritem, sanguineis Antiochiae. Et quos Admiraldos vocant, reges sunt,
calcaribus urget equiim adversus illum, et mucrone qui provinciis regiorrum praesunt. Provincia qutdem,
in altum sublato, totum super verticem ducis trans- est, quae unum habet metropolilanum, duodeciro.
verbcral scutum, el nisi ictui umbonera dux expan- consules et unum regem. Ex tot ilaque provinciis
disset, et se irr alleram partcm inclinasset, morlis convenerunt. quot ibi Admiraldi fuerunt mortui. Et
debitttm persolvisset. Sed Deus militem sutim cu- qui ibi capti sunt, pro septem roillibus computa i
stodivit, eumque scuto suae defensionis munivit. Dux sunt. Yrestium, armorum, caeterique cultus adpara -
ira sttccensus vehemenli, parat rcpendere vicem, tum nemo retinere potuit per uilam memoriam. Sic
ejusque iali modo amputat cervicem. Ensem elevat, itaque superati sunt Turci magnanimitcr a Francis,
eumoue a sinistra parte scapularum tanla virtute siluitque dcinceps garrula vox eorum, atque stridor
iu*c sit, quod peclus raedium disjunxit, spinam et denlium, et qrrolidianorum clamositas conviciorum.
Titatia inlerrupit, et sic lubricus ensis super crus Jam vero demissis vullibus ibant, et plerrque om-
dextrum inieger exivit (44), sicque caput integrum nino diflrdentes, furtim de civitatc exeuntes, fugie-
cum dextra parte corporis immersit gurgili, partem- bant. Nox supervenrens litem direrait, et nostri vi-
que quaeequoprsesidebat remisitcivitati.Ad quod hor- ctores ad castra redierunt; illi vero obseratis januis,
rendum spectaculum omnes qui in civitate erant con- intra uibem se receperunt. In crastinum ut primum
fluunt, et videntes sic admirali sunt, conturbali sunt, lux matutina processit, Turci de civitate exierunt, et
commo.itsuttt, tremor apprehendit eos : ibi dolores nl coLlcgerunt corpora morluorum, quot invenire po-
parlunenlis (Psat. XLVII),ibi voces ejulanlium, quia tuerunt et scpulturae tradiderunt. Quod Christiani
ille unus fuerat ex Admiraldis eorum. Tunc evagi- exercitus juvenes ut audierunt, multi in unum con-
naverunt gladios suos, intenderunt arcus suos, pa- glohati ad ccemiterrum cucurrerunt, et quae illi cum
raverunt sagittas suas in pharetra (Psat. x, 3), ut magno honore sepelierant, cum magno dedecore
sagittarent ducem, cupientcs, si eis permissum cs- foras projecerunl. Sublerraverant quippe illa ultra
set, tantam rnilitiae Ghristianae exstinguere lucem. pontem ad Machumariam quae erat ante portam ci-
Sed Deus eorum pravae voluntati non consensit,; D vitatis, et plurima palliis involverant, et byzanteos
quia dux retrocessit; sustinere enim telorum acsa- aureos, arcus, et sagittas et alia multa cum eis re-
gittarum grandinem diu non potuit. 0 praedicabilis! posuerant. Sic enim esl eorum consuetudo sepe--
o invicta ducis dextra et animosi pecloris robur
lire; nostrorum vero est libentissime ea toilere. Ex-5
eximium! Laudandus et ensis, quod in sua integri- tractis itaque corporibus universis, capita abscide-
tate perseverairs, vibranti dexterae sui famulatus
runt, scire cupientes numerum illorum qui ad ripam
impendit obsequium. Et cujus cor eructare^ cujus
lingua enarrare, cujus manus scrrbere, qnaepagina' fluminis necati sunt. Truncata siquidem captta ad
valet suscipere aliorum facta principum, qui Hli castra attulerunt, et cadavera ferts et volucribus
compares fuerunt in omnibus victoriis prseliorum ? inhumnta reliauerunt. Quod ab altis moenimis et
Victoria dttcis prse caeteris eurtuit, quoniam pars turribus excelsis prospicientes, vehementer indolue-
dimidiati corporis ause remansit, testimonium laudis runt, et genas scindentes et crifics veUentes, Macho-

NOTULJE MARGINALESMS. COD.

(ii) Dux ferrt, ille pcrit, et medius crepuit.
"C7 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. - MONUM.DE BELLO SACRO. 7G8
mnm praeceptorem suum in auxilium sui coeperunt A quos Cliristus per suos milites voluit exterim-
^Tocare. Sed Machomus non potuit rcstaurare, nare.
EXPLICIT LIBER QUARTUS.

INCIPIT LIRER QUINTUS.

CAPUT FRIMUM. m communi edicite. > Ad haeccommunis sententia
Cumque hsec crebro vicissitudinum actitarentur principum respondit, dicens : « Nul'r sapienli mi-
imptilsu , prscambultis quidam advenit, qui nuntios randumest, si ad Dominr nostri sepulcrum cum
principis Babylonise in crastinum prscconabatur ad- armis venimus , gentemque vestram ab istis finibtts
venire, et a principibus castrorum fiduciam quaerit eliminamus, quoniam quicunque de nostris huc us-
veniendi securc. Qui liherrter annuunt, seque eo- que in baculo et pera venire soliti crant, turpi ludi-
rum susccptioni solemniter praemuniunt. Tenloria B brio affccti sunt; et ignominiam contumcliarunr
variis ornamentorum generibus venustantur; lerra) tolerantes, adexlremum perimebantur. Terrjt aulem
infixis sudibus scuta apponuntur, quibtts in crasti- gentis illorum non est, Ji.csijra possederint, quia
Dum Quinlanae ludus, scilicet cquestris, exercerc- nostiorum a prrscis temporibus fuit, eisque propter
tur. Alese, scaci, veloces cursus equorum flexis in malitiam injustitiamque suam vestra gens adversa
gyrum frcnis non defuerunt, et militares impelus, abslulit; quae lamen ideo vestra non debet esse, quia
haslarumque vibraliones in allerutrum ibi celcbra- diu eam tenuistis. Coiesti enira censura nunc dc-
tse sunt. In quibus actibti» lmjnstrabattir, quod cretum est ut misericorditer reddatur filiis quoJ
rnjllo pavor"; trcpidabant, qui talia operabantur. injuste palribus ablatura est. Ne glorictur gens ve-
Talia quippe juventus excolebat, sed aetatesensuque stra, quia superaverit effeminatam gentem Graeco-
senrores in unum consederant, causasque consilii rum, quoniam, divina suffragante poterrtia, in cer-
ct prudenlise confercbant. Interim Babylonienses vicibus vcstris meritum recompensabitur gladio
nuntii curn approximarent, tantosque lanto gaudio Francorum. Et nottim esse poterit, his qui igco-
tripucliaiites conspicarentur, mirati sunl, quoniam rant, quod non est hominum evertere regrra, sed
relatio usque Babyloniaro cucurrerat, qtiia et fame ejus per qttem reges regnant. Ipsi dicunt se velle
ci uciabantur et pavore c.onculicbantur. Adducti igi- nobis indulgere, si in pera et baculo amodo velimus
tur ante principes sunt; ct in haec verba relulerunt, transire, iii seipsam redeat eorum misericordia,
q-joe eis commissa sunt : « Dominus nosler Admi- quoniam, velint nolint, thesauris eorum nostra
ravissus Babyloniae, mantlat vobis Francorum prin- ditabilur seu vacuabitur inopia. Jerusalem cum no-
cipibus salutem ct amiciliam, si ejtrs volunlati vultis bis a Dco concessa sit, quis praevalet auferre eam ?
obcdire. In aula regis Persarum dominique nostri, Nulla virtus est humana quae nobis ullo modo ter-
magnus vcstri causa congrcgatus est conventus, rorem incutiat, quia cum morimur, nascimur; currr
seplcmque diebus protelalum est eonsilium, quid- vitam amiltimus temporalem, rccuperamus sempi-
nam eissuper hoc sit agenduin. Mirantur c-nim ut lcrnam. Idcirco renuntiate his qui miserunt vos
quid sic armati quaeritis uomini vestri sepulcrum, quod arma quae iu patria nostra sumpsimus, etiam
gentcm suam a Unibus diu possessis extcrminantes, cum capta erit Jerusalem, non dimillemus (45).
imo, quod ncfarium est peregrinis, in ore gladii Conlidimus enirn in eo qui docet manus nostras ad
trucidantes. Quod si posthac in pera et baculo vul- praelium, et brachia noslra ponit ut arcum sereum,
tis irc, cum honore maximo rerumquc opulentia qtioniam et via nosttis gladiis aperietur, et omnia
vos illuc facicnt perlransire ; de peditibus equites tj scandala eradrcabuutur, et Jerusalem capietur.Tunc
facicnt; qui paupcres sunt, rn toto ilinerenec in noslra crit non per hominis indulgentiam, sed pcr
reditu amplius esurient. Et si per mensem ad sc- ccelestis censuraeaequitatem. Devultu errim Domini
pulcrum vobis diurnare placuerit, bonorum copia hoc judicrum prodiit, quia Jerusalem nostra erit. >
vobis non dccrit; facullas eundi per universam Legati vero quid ultra praeterrderent non invenerunt,
Jcrusalem vobis concedetur, ut quo honore placue- sed audito hoc verbo scandalizati sunt, Aniiochiam-
rit, ct templum et sepulcrum quilibet veneretur. que nostris consentientibus introierunt.
Quod si hoecvobrs indulta conlemnitis et in animo- CAPUT II.
rum vestrorum magniludine confiditis et armis, vi- His ila transactis, tertia die post peractum prse-
dendum vohis est etiam atque etiam, quanto peri- liuffl, castellum cceperunt aedificare, de quo supe-
culo vos exponatis; apud nos cerle ducimus esse rius mentionem fecimus, conslructum in introitu
temerarium , quod ulla, quantumvis magna, hu- pontis, ad Machumariam scilicet, in loco coeme-
mana potestas congrassetur conlra Babylonios, re- terii ante januam civitatis. Destruxerunt autem
ca •
gemque Persarum. Jam vero quae vobis applau- omnes tumulos lapideos mortuorum, et ex illis
dunt suner his, nobis aperite; ouaevero displicent, strum munierunt.Quod cum peractum fuit, com
NOTULJE MARGINALESMS. COD.
(45) Francorum verba rcsonant pictatc supcrba.
709 ROBERTI MONACHIHIST. HIEROSOL. - LIB. V. 710"
mendatum est Raimundo egregio comili Sancti^Egi- A puos nominatissimus,hic perfrdsegerrti nimrum cre-
dii. Hoc factum valde constiinxit eos qui in civitale dulus , quadam die per virgulta eorum spatiabatur,
erant, quoniam ultcrius ab illa parle non valuerunl ct locorunr amoenilalc oculos pascebat. Hunc, ut
exire. Nostri vero jam secure ibant quocunque irc itrermcni virum, armati canes aggressi sunt, ct mem-
disponebant. Tunc proccres elegerunt viros opli- bratim divisum, miserabili cruciatu discerpserunt.
mos , cquosque velociores, et non longe ab urbe Heu, heu! morte YValonispax infringitur (4(S),data
transiertint fluvium, et praedam maxiroain invene- fidei sacramenta violantur, porlse iterum urbis ob-
riint, equos et equas, mulos ct mulas, asirros et ca- struunlur,ctperfidi gentiles intramcenium turrium-
melos, et animalium quinque millia. Omnia hacc quc suarum cavernas recluduntur. Luctus rn castris
cgregia cohors adduxit ad custra, et celebrata csl permaximushabetur, quoniam ab omnibus viris ac
apud Christicolas laetilia magna. Quod rnfortunium mulieribus morsYYaloniscrebris singullibus lamen-
civcs vehementer altrivit, quoniam abundanlia re- tatttr 1^47).Conjux vero illius universos ad lacry-
rum, quae nostros roboravit, perdita, illos debilita- mas concilabat, quse sc ultra morem aliarum misc-
vit. lllic vero ubi praeda capta fuit, erat antiquum raliiliter laniabat, ct quse alios ad luclum commo-
castrum, sed incuria et vetuslalc dirulum, et adliuc vebat, propter crebra suspiria singultusquc, riec
vigebat ibi quoddam monaslerium. Quod ut magis loqui ncc clamare poterat. Erat autem illa allo pro-
conslringerent inimicos suos, proceribus placuil cerum sanguine procreala, et secundum carnis hnjus
reaedilicare, et forti muniliorre circumdare. Quod infirmitatem, forma prae cseteris egregia. Erat au-
cum in brevi peractum fuit, inquisilio facla cs( tem plerurnque immobilisvelutcolumna marmorca,
quis illud cuslodiret. Et dum tractaretur de custo- ita ttt saepius mortua ptttaretur, nisi vitalis calor
dia, et plurima in vcntum procedercnt verba, Tan- palpitans in supremo pectore sentirctur. Sed et ad-
credus illuslris princeps ct egregius juvenis, sicul huc pulsilabat vena latens sttb cute niinime pilosa,
crat alacer in sermonibus et factis, in mcdium pro- pubem quae ciliorum discriminabat. Cum vero respr-
siluit, dicens : « Ego cuslodiam castellum , si custo- rabat, oblita feminei pudoris se in terram volutabat,
disemeaedignum recompcnsabitur meritum. » Pre- et genas ungttibus secans, aurcos crines disrumpc-
tiuni ergo omnes in comraune taxaverurrt, et qua- hat. Occurrunt alise matronae, quse de se illi faccrc
dringentas argerrti marcas ci contulcruiU. Tancrc- lalia prohibent, et pia custodia obscrvarrt. Quae
dtts caslellum intrayit, idquc pedilunr lurmis forti- cum loqui potuit, in hsec verba prorupit dicens :
que milite plusquam munitionem aliam frrmavit. Rex in pcrsonis trinus, miserere Walonis,
Quod feliciter, Deo opitulantc, suscepit, quorriam p Et vitse munus sibi confcr, ut es Deus urrus.
ipsa die magnus Armeniorum populus, ct Surano- Quid meruit Walo, quod mortuus est sinc bello ?
riun ad civitatemveniebat, et urbanis opima viclua- Virgine matre salus, Walonis terge reatus,
lia afferebat. Quos omnes in insidiis positus Tan- Quem de bellorum tot cassibus eripuisti,
credus apprchendit, nec tamen eos, quia Cliristiani Et permisisti nttnc tandem marlyrizari.
crant, occidcre voluit, scd cum ipsis sarcinis ad « Heu! quantum videre dcsiderabat tuurn se-
castrum suum couduxit. Quos tandem tali condi- pulcrum, pro qtto contempsit omnia suaquse habuit,
tione illaesosabire permisit, quia promiserunt ei, el seipsum. Quo infelici inforlurrio fuit elongatus
in fide Christiana, se ailaturos Christianis pro com ensis suus, qui sic conveniebat lateri ejus. 0 me .
petenti pretio necessaria, queadusque caperetur An- saltem felicem, si licuisset niilii in supremo spirilti
tiochia. Quod illi slrenue impleverunt, sicut et spo oculos claudere, vulnera lacrymis abluere, et ma-
ponderunt. Tancredus vero vias ac semitas obstru- nibus vesteque detergere, el dulcia sepulcro membr-a
xerat his qui erant in civitate, quod nullus audeba1 committere! > His questibus Euvrardus fratcr suus
exire. Propterea pacis irrducias quaesierunt, dicentes inlerveuit, et in quantum admisit vis doloris, com-
quod illo temporis rntervallo apud se tractarent pescuit.
qua lege, qua condilione, se et civitalem Christia- D CAPUT IV.
nis deliberarent. Crediderunt principes, ct disposi- Illud sane praetereundum non est, quod ante
tis pactionibus, et tempore constituto, teuerrdae pa- mortem viri istius conligil, dum terapus inducia-
cis sacramenta dederunt et acceperunt. Portae civi- rurn integrum et fidele marrsit. Erat quidem Admi -
tatis aperiuntur, ct eundi invicem alleri ad alterum raldus de genere Turcorura in illa civitate regia ,
facultas corrceditur. Tunc libere Franci per circui- cum quo Boamiindus plurima et privata pacis tem-
tum raurorum ibant, et ad propugnacula cum ipsis pore habuit colloquia. Hic inter csetera quodamdie
civibus stabant,et cives cum gaudio ad caslra venie- requisivit ab eo , ubinam castra posuerit ille candi-
kuit. datorum exercitus innumerabilis,quoruniinomnibus
CAPUT III. bcllis fulciebanlur auxilio. Diccbat enim quia ad-
Processu denique temporis, cum jam suprema ventum illorum nunquam potcrant sustinere , sed
dies ii.duciarum advenissct, Walo quidam miles statim ut videbant illos, incipiebant pavere illi ipsos
Christianus, et in armis egregius, et inter praeci- ut venttis turbinis opprimerent, et isti vulnerabant;
NOTULJE MARGINALESMS. COD.
(46) Walo Iruncatur, necc ctijus pax violatur. (47) Dc nece YY7alonis dolor ingcns ccepit haleri.
 71! AD G0DEFR1DUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 712
illi obrucbant, ct isti occidebant. Cui Boamundus A 1 culum, quod per nos operatur Dominus Jesus Chri-
ail : « Pulasne alium exercitum esse quam hunc stus, in qucm credimus? quia quanto nos pauciores
quem vides nostrum ? « Cui ille : « Per Machomum sumus, tanto et fortiores; vos vero quanto numero-
mcurn prseceptorem juro, quoniam si lric adessent, siores, tanto imbecilliorcs. Cui hanc virtutcm attri- '
tota lraecplanities illos non caperct. Omnes habent buis, humanitati an divinitati ? Homo rron est a
equos albos , mirae celcrilatis , ct vestimenta , et seipso, sed a Creatore suo; a quo habti esse, habet
scula, el vexilla ejusdem coloris. Sed forsitan ideo et posse. Ex hoc igitur conjicere poles, quia licet
absconduntur, ne virtus vcstra nobis manifestclur. unus Crcator creaverit nos et vos, uberiorera taraen
Scd pcr fidcm, quam lrabes rn Jesum, ubi castra eo- susevirtutis praestat abundantiam nobis quam vobs.
ritm locala sunt ? » Boamundus ilaquc spiritu Dei Ccrti quippe in illius virtule sumus, qttia non so-
illustratus, illico sensrl hanc quam viderat, visionem lum Antiochiam, verumetiam Romaniam totam, et
Dei esse, ncc quod quserehat ex tentatione, sed ex Syriam, ipsam et Jertisalem obtinebimus, quia hoc
hona voluntatc procedere : et respondens inquit: promisitDeiFiliusomnipoterrs Jesus. > Pyrrhus qui-
« Licet sis cxtraneus a lege nostra, quia. video te dem hoec ct consirailia dicta Boamundi prudenter
bona crga nos volunlate, bonoque spiritn arihr»atum, intellexit, eumque vehementer Boamundus suo
"
aperiam tibi aliquod fidei nostrae sacramentura. Si amori attraxit. Cumque contigisset, inimico humani
tattttim profundi intellcclus haberes, gratias Crca- generis suadenle, quod superius dictum est de Wa-
lori omnittm rcferre deheres, qui libi ostendil exer- lone, Pyrrhus cum suo Boamundo loqui amplius
ciluin candidalum, et scias quia in terra non con- non valuit, sed tamerr occulte per internuntium haec
versanlur, sed in supernis mansionibus regni ccelo- ci signilicavit: « Novi le nobilenr virunr, atque fi-
rum. Hi sunt qui pro fidc Christi martyrium susli- delem Christiamtin; commendo me tuoc Sdei et
nucrunt, et in omni lerra conlra incredulos dimi- meam domum; faciam tibi quoemc hortatus cs- tres
cavcrunt. Horum praecipui sunt signiferi, Georgitis, turres quas in Antiochia custodio, tibr tradam, et
Demclrius, Mauricius, qui in hac temporali vita unam de porlis, tibi luaeqtte genti Chrislianae, et no
militaiia arma geslaverunt, ct pro Chrisliana fide frivolum illud esse credas, et nede mca fide diflrd.is,
capite plexi stint. Ili qttolies nobis expedit, jubente mitto filium meum tibi, qtrern uiiice unicum diligo,
Doni.r.c Jcsu Christo, nobis suffragantur, el per hos eumquc sicut et me ipsum, tuse fidei commilto. t
inimici nostri praecipitanlttr. Et ut me verum cog- Quibus visis ct auditis, Boamundus magno succen-
noscas profitcri, inquire el hodic ct cras, et in dic .sus est gaudio, magnaque in eo apud Deum excrevit
allcra, an in tota rcgione hac eorum castra polerunt devotio, lacrymoe ab oculrs uberes erumptint, et Deo
jnveniri. Quod si inveniuntur, redargutr in con- ^ gratias agens, manus in ecelumtelendit. Nec mora,
spcctu tuo a mendacio, erubesccmus. Et cum in lota principes in unum convocavit, eisque talia retulit,
regione nequiveris illos invenire, si nobis necesse dicens : i Egregii principes ct viri bellatores, com-
crit, in crastinum videbis adesse. Unde igilur tam perlum est vobis quantum injuriarum passi sumus
cito veniunt, nisi a supernis sedibus in quibus mo- in hac obsidione, quantaquc patimur, et quam diu
rarrtur?« Cui respondit Pyrrhus; sic|entmeralnomcn voluerit Dcus palicmur. Si Deus alicui hanc civila-
ejus : <Et si dc coelo veniunl, ubi lot albos equos, ten» per aliquod ingenium dare vellet, dicite, an
tot scuta, tot vexilla inveniuntur ? > Cui Boamun- vcstra autoritas ei eam concederet. > Ad haec multi
dus : « Tu magna, et super sensum nictim requiris. exclamaverunt in unum, dicentes: i Nos simul eam
Propterca, si vis, accedat capellanus meus, quitibi ! habebimus, quoniam simul anguslias nccessitalum
super his respondebit. > Ad haec capellanus : « Cum, toleravimus. » Tunc Boamundus modicura subri-
Omnipolcus creator angclos suos, sive justorum , dens, ait: i Vaecivitati quse tot dominis subjecta
spirilus milterc disponit in tcrram, tunc assurauntj crit! nolite , fratrcs , ea dicere : sed cjus imperio
sihi aeria corpora, ut per ea nobis innoiescant, quil suhjiciatur, qtii cam poterit acquirere. Qur ut vidit
vidcri non possunt irr spiritali cssentia sua. Ideo, quia nil proflciebat, ad castra sua rediit, et tamen
armali rrunc apparent, ut quod in bello laboraturis5 nuntios Pyrrhi, qui ad se venerant, detinuit. »
auxilio veniunl indiccnt. Si enim ut peregrini, vel1 Principes vero, amoto Boamundo, consilium rnierunt
ul sacerdotes stolis dealbati appurerenl, non beHtini, dicentes : i Nos bonum consilium non habemus,
scd paccm nuntiarent. Expleto siquidem negotio pro> qui verbis Boamundi viri sapientissimi contraimus-.
quo veniunt, ad ccelestiarerneant, unde venerunt, ett Si a primo dic quo huc venlmii3, hoc fieri potuis-
corpora , quae, ut visibiles apparerent, acceperunt, set, magnum nobis commodum inde pervenisset.
in earndem reponunl materiam quam sumpserunt. Nullus nostrorum propter ambilionem urbis Aft-
Nc mircris, si omnipoterrs Factor omnium transmu- tiochise dc terra sua exivit; eam habeat cui Deus
lat materiam a se factam, in quamlibel spec-em , dare voluerit, noslra omnium una sit intentio, sancli
qui universa de nihilo adduxit in essentram. > El[ scilicet sepulcri deliberatio. Placuit omnibus ; Boa-
Pyrrhus ad lraec ait: i Per ipsttm quem asseris mundus vocatrrr, eique, Antiochia, si eam acquirere
Crealorem, mira dicis, et rationabilia, nobisque ha- potest, bsncvole ab omnibus conceditur. Boamundus.
ctenus inaudita. > His Boamundus adjccit el aii : itaque Baud segriis viros sibi fideles, noctis crepu-
> 0 Pyrrhc, nonne tibi vidctur magnum essc mira-. .-. sculo, remittit ad amicum, ut ei renuntiet et liiodum,
715 ROBERTI MONACHlHIST, HIEROSOL. — LIB. VI. 7!t
el termlnum. Pyrrhus rcmandat ut in craslinum A miiiime videret, inquisivit ubi esset. Qtti proxime
commoveatur exercitus Francorum, quasi ire velit adcsse dicitur, sed Pyrrhus de absentia vehementer
ad praedandum in terram Sarraccnorum. Et cum contristatus cst, dicens :
nox obscurare coeperit, revertantur ad castra cx Quidfacit illepiger?quid tardat, quidvemorattir?
paite civitatis, i inqua ipseerectis (inquit) excubabo Mitlite qui dicat, quod cititts veniat.
auribus in turribus meis. Prope murum parati ve- Mittite qui dicat, quia lux hodierna propinquat,
niant, et nihil prorsus timeant. » Crcdidit hoc con- Et crcber cantus prsesignat adesse sercnum.
siiium Boamundus quibusdam suis familiaribus Nuntius eligitur qui nuntiet haec Boamundo.
Hugoni Magno, et duci Godefrido, Podiensi epi- Quod ut audivit, festinus accurrit; sed cum ad sca-
scopo, et comili Raimundo. Dixit itaque eis : lam pervenit, fractam invenit.Inlerea Fulclrerius qui
< Nocte ventara, divina opitulante gratia, tradetur cum sexaginta juverribus armatis ascenderat, exccptis
nobis Antiochia, » exposuitqae eis nunlium. Qui turribus Pyrrhi, tres alias bellica virtute occupa-
aoditis omnibus, gratalatr surrt, et benedixerunt Verat, et in eis duos fratrcs Pyrrhi interemerat.
Dominum. In crastinum congregaverunt duces bel- Quod licet Pyrrhus norr ignoraret, tamcn a promisso
lorum, ingentes militum cuncos, peditumque qnam fider pacto non retardavit, sed ut audivit quia scala
plures turmas, et egressi montana transierunt, quasi B fracta esset, venienli Boamundo et omni Francorum
praedaturi, in terram Sarracenorum. Nocte adve- mullitudiiii portas aperuit. Et cum graves gcmitus
niente cum summo silentio redierunt, seque bonoe ab imo pectore traheret, longaque suspiria, nulla
spei praeparaverunt. Boamundus vcroad locum sibi tamen eum a promissa fide HLatarevocavit injuria.
ab amico destinatum perrexit cum sttis lantum mi- Quem Boamundus in ipso porlse introitu sttbmisso
iitibus, et cum paucislonge remansit a moenibus., capite salutavit, eique de collato beneficio gratias
caeterosque cum una scala direxit ad ipsa moenia, egit. Sed curn causam lamentationis ejus didicisset,
quae creeta pertingere poluit ad propugnacula. Quae admodum indoluit, et de niilitibus suis qui cum
cum erecta fuit, ex tanla mullitiidinc nullus prior custodircnt, resque ejus luerentur fidelem custo-
ascendere praesumpsit. Cumque omnes sic liaesita- diam dereliquit. Nec reticendura, quoniam sub illa
rent, tunc unus miles, nomine Fulcherius, Carno- nocte, cometa quae regni mutationem praesignat,
tensis nalione, audacior caeteris , ait : i Ego in no- inter aiia coeli sidera rutilabat, et suaelucis radios
mine Jesu Clnisti primus ascendam ad quodcun- producebat, et inter septentrionem et orienteia,
que me Deus vocaverit suscipiendum ; sive ad igneus rubor in coelo eoruscabat. His •evidentibus
martyrium, seu ad obtinendum vrctoriae bravium. » signis in ccelo radiantibus, et aurora terris lucem
Quo ascendente, cseteri subsequuntur, et in brevi ^1 referente, exercitus Dei portas Antiochiae intravit,
ad ipsa murorumfastigia pervenitur. Pyrrhus autem in virtute illins quiinferni portas wreas contrivit, et
slibat illic, prsestolans eorum adventum, et aegre ferreos vectes confregit (P,sal. cvi, 16), cujus potest&s
fercns niraiam lardilatem. Qui cum Boamundum permanet in saecula saeculorum. Amen.
EXPLICIT LIBER QUINTUS.

INCIPIT LIBER SEXTUS.

CAPUT PRIMUM. solutos, spiculis gladiisque confodiebant, etde sum-

Universi fideles hujus Pyrrhi, fidem allendite, et mo illarum fastigio ad terram projiciebant. Qui in
attendentes, si quid ex fide per fidem promittitis, domibus sopiebantur sonitu clamoris excrtati, scire
absque ulla contradictione perficite. Nulla hunc roe- gestientes quid hoc esset, cum foras exirent, non
moria fraternae mortis, nulla vis doloris, nulla insti- revertebantur, qtioniam gladios inveniehant paratos
gatio mceroris avertere potuit a promissa fidei sta- D quibus excipiebantur. Qui Chiistiani erant Kyrie
bilitate; magisque valuitapud ipsum fidei pactio eleison, et alias Deo laudes personabant, ut per hoc
quam duorum gcrmanorum diri cruciatus in- scilicet nostris innotescerent, qttod non Turci, sed
teremptio. Et si illud arrtiquum problema Samsonis Christiani essent. Passim sternuntur plateae civita-
in medium voluraus adducere, huic aequipollenspos- tis corporibus morientium, quoniam litnc nullus
sumus proponere, Samson ait : De comedente exivil eorura resistebat, sed quserebant omnes latibula ct
cibus, et defortiegressaesl dtdcedo (Jxd. xiv,14). Nunc fugaeprsesidium. Nulli honor impenditur, pueri cum
verodeinfideli, processit fides, et de extraneo, fami- puellis, juvenes cum senibus, matres quoqtte cum
liaris et integra dilectio. At ne fastidiosam videamur filiabus interficiuntur. Qui fugere poterant per por-
facere digressionem, ad inceptam redeamus historise tas exibanl, mortem tamen minime evadentes, quia
propositionenr. Quarto Nonas Junii, Chrisliani ur- in manus de castris venientium incidebant. Contigit
bem Antiochiae introierurU, et in ore gladii de suis autem ut inter fugientes Cassianus rex et dominus
eam invasoribus vindicaverurrt. Fulcherius et stti civitatis, vilibus pannis obsitus evaderet, et in ter-
complices, qui cum eo muros ascenderant, turres ram Tancredi fugierrdo perveniret. Sed malo sui
undique invadebant, et incautos vigilcs somnoque inforturrio Armenii eum cognoverunt, et ei illic»
PATROL. CLV 23
713 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 716
cervicem anipiilaveruiit, ct caput iHitts ad principes A fcssis dorinicndi non tribiiit facultatem. Ubi enim
atttilerunt et balteum; balteique pretium LXbysaitceos iiitra mtiros hoslis adcsl, nulla requiescendi facul-»
appreliaverunt. Pars magna fugit in castrura quoJ tuscsse potest. Itr crastinum, id cstferia sexta, alii
civitati iraminct; quod ita lcci positione ct natura spoliala cadavera urortuorum extra muros foris tra-
munitum est ut nullitts machinac artificium timcat. hebant, alii de turribus cum castellanis, jaculis et
lllic cnira cst mons urbi contiguus, cujus cacumen sagjttis decertabaut.
porrigitur ad sidera, quo vix attingere possutrt in- CAPUT II.
tuenlium lumitra. Et de ipso potest circumspici tola Cumque sic res agilur, ecce illi qui slabant in tur-
regio. Irr eum confugit numerosa mullitudo Turco- ribus et muris, eminus contemplantur immensam
rum, habueruntque illud solum receplaculum. Erat nubem agitali pulveris. De qua diversa sentientes,
autem huic castro una turris niraium vicina, quain alii dicebant, Constarilinopolilanum imperatorent
Boamundus cum suis satellitibus jam obtinebat, csse, qui sibt in auxilium verriebat; alii, quod verum
illudque castrum per eam impugnare parabat. Sed crat, agmina Persarum. Sed qui primi veniebaitl, ut
illi resumplis viribus, turn, satis eminentiores, videiunt urbem Antiochiae, in unum conscderc,
sagittas et spicula, instar grandinis, desuper immit- " prsDstolantes retro veniens robur suae mililiae. Erat
tunt, ila ut noslris minirae licuerit contra cos pu- aulem Corbanan princeps militise vegis Persarum,
gnare, sed se clypeis cooperire, et arrnis defcndere qui cx longo tempore collegerat sibi illud agnieu
cogebantur. Locus enim arlus angebat, et hostis diversarum gentium. Erantquippe ibiPersse et Medi,
desuper opprimebat, quia non erat alia via decer- Arabes et Tttrci Azimitse, et Sarraceni, Curti et
tantium, qtiam praestaballalitudo murorum. Propter- Publicani, et diversarum nalionum alii multi. De
ca contigit quia Turci irruenles conlra turrinr, Agulanis erant ibi tria millia, qui nullam armorura
unus irrrpcHebat alium, ncc retroire erat facultas, copiam rrisi solos enses gestabant; qui omnes undi-
nec in laevanec in dextra ulli erat divortium. Quot- que ferro cooperti, nulla arma adversantia time-
qttol impetus irruentium super noslros impingebat, bant. Equi eorunr vexilla et lanceas ferre asperna-
illi in lanceis, spicttlis et mucronibus excipiebant, banlur, et in eos qui ferebant, nimia ira succende-
cl vuliieratos ad terrain projiciebant; et cum eis banlur. Cumque hi omnes irr unum convenissent,
illos qui turrim desublus moliebantur eflbdere, cursorcs suos ante urbein direxerunt, qtti nostros
prostcrnebant, sicque mortuus vivo necem infere- ad bellum provocarent, et de civitate exire suade-
sal, et cui -in anima vita deerat, in corpore mors rent. Sed nostri qui de hesterno cOnfliclu fatigali
apparebal. In quo conflictu Boaraundus graviler erant, salubrius esse judicaverunt inter mcenia re-
sagiltatus est in feinore, nec jam nisi claudicans manere, quam extra bella moyere. Illi vero per.cam-
valebat inccdere. Sanguis ubertim de vulnere ccepit pos et plana currentes, nostros ad bella ciebatu,
slihje, et cor nobilissimi principis a virtute pristina diraque eis convicia improperabant. Lanceas et gla-
coepit deficerc. Qtii nolcns cl invitus, in aliam lur- d.os in allum ejiciebant, et in mahibus recipiebant
rim retrocessit, bellumque dercliquil. In ejus infir- ludentes et luxuriantes. Sed cum neminern de nostris
milate aliorum virlus corruit, quoniam unusquisque poluerunt extrahere, disposuerunt remeare adcastra,
miserabilem casum sui ducis admodum doluit. Quos cum reverterentur, insecutus est unus ex
Pugnam dimiltunt, Turcos lurrimque relinquunt. nostris Rogerus de Bardavilla, cum aliis tribus
Unus tamen in superiori turris fastigio rcmansit, armatis, spcrantes quod aliquos possent elicere ab
cujus egregia funera universus nostrorum cxercitus illis : sed ipsi nolebant cum paribtts inire certamen,
unanimiter planxit. IUe cnim ul vidit se solum esse quia jam de praeliis Francorum multa audierant
derelictum, tamen in se animum gereus invictum, enarrare, posueruntque insidias postse sub rupe
ut ursus intermolossos coepit se utrinque defendere; cavata, et quosdam ex suis dimiserunt qui eos
lapidesque ct caementum de parielibus avcllebat, et quasi lacesserent in pugnam. Cumque nostri
super ipsos qtti eum impugnabant projiciebat. Tan- j) transirent insidiarum locum, fures de caverriis suis
dem mille sagittis onustus, ut vidit quod mortem exierunt, eosquc a tergo invaserunt. Qui prae-
non cvaderct, mortem sibi acceleravit, quoniam ibant revertuntur iti occursum, celeremque corr-
c.um clypeo et avmis ubi turbam densiorcm esse tra eos dirigunt cursum. Qui cum se comprehen-
conspexit, in medium prosiluit, suisqtte interfecto- sos esse cognoscerent, flexis frenis, fugae tutelam
ribus tormentum fuit. Non est lirigua camis quae speraverunt consequi, sed nullatenus poluit invc-
satis valeat enarrare quid Francorum manus ibi rriri. Rogerius socios praemittit ante suos vultus, et
valuit pessundare, et nisi castelU municipium lam ipse parma post tergum rejecta, creberrimos illorunr
fjrtc fuisset,ipso die vcnturis calamitatibus suorum sustinet ictus. Jamque pene evaserat, jamque saluti
magiiutn levamen Dominus prseslitisset. Sed voluit proxima loca tenebat, cum equus illius solo proruit,
Detts ut ttrbs Antiochena diflicitller adipisceretur, et cadenti inhaerens ipse cecidit, qui nullo modo
«t adepta, charior haberetur. Citius enim acquisita lovari potuit, quoniam equi mole oppressus fuit.
\ilescuiit, ditt desidcrata charius amplectimur. Nox Hett! quantus dolor slridorque dentiurn tmrc erat,
interveniciislitcmdircm.it, et diurno labori conlulit stiper muros Anttochiae, cum generoia Francorum
«lodcranrcii; quiapugnae aJcmif necessitalem, sej pubes videret inclytum militcm suum rabiJos canes
 7*7 ROBERTI MONACIHHIST. HIEROSOL. — LIB. VI. 718T
tam atrociter occidere, sicque discerpcre. Avcrtc- A intravit fines Syriae, murosque regise civilatis An-
bant oculos, ncc videre poterant, cum eum membra- tiochiae. » Haec dixit, notariumque suum arcessiri
tim dilaniabant. Ad exlremum caput ejus amputa- jussit. Cui accersito, inquit: i Sume plures sche-
verurrt; contoque infigentes, quasi triumphi vexil- dulas, et scribe religioso papoe nostro Caliphae, re
lum, ad castra deportaverunt. Erant autem castra gique Persarum Soldano super omnes glorioso, ma-
illorura juxta Pontem Ferreum. Sensadolus autem joribusque regni Persarum proceribus, ul longaevam
fiiuis regis Antiochise nuper defuncli, ierat ad Cor- obtineant vitam, pacem conlinuam, salutem corpo-
banan, supplexque ad pedes illius corruit, .rogans ram diuturnam. Fortuna felix et jucunda bene nobis
ul sui misereretur, et contra Francos adjuvaret, prosperatur, sccundisque succcssibus arridet, quo-
qui patrem cjus occiderant, et dc inclyta urbe ex- niam Francorum exercitum intra muros Anliochioe
bsereditaverant. Non habebal refugium, nisi in solo inclusum tettco, et castellum quod civitati praeemi-
urbis oppido, quoniam jam tota civilas Francorum net, jam in manu nostra habeo. Unde certum sit
subjicebat imperio. i Pater meus, inquit, dum vobis, quia rumoresquos de eis audieratis, non sunt
adhuc viveret, iegationem tibi transmisit ut ei sub- iliius gciicris cujus audislis, quia nec lupus tarrtus
vemres, ut te aut magnis muneribus ditaret, aut efficitur, quarUus ct clamor qui eum subsequitur.
Antiochiam et universura regnum de te Susciperet. B Quia vcro prsecepistis, ut omnino cos de terra de-
Idem tibi promitto, quia si potcs recuperare Arrtio- lerem, gladioque vita privarem, nolite adversum me
cliiam, quod a te illam suscipiam, omnemque tibi indignari, si quosdam de melioribus vinctos vobis
frdelitatem faciara. Quod si non poles, fugiendum transmitto, quoniam tunc erit in vestra delibera-
libi cst, et omnibus hominibus nostrae gentis. Non tione, utrum vclitis eos mori sive vivere. Nobis
cnim eis sufticiet Romania, sive Syria, neque Coro- enim conveniens esse videtur, ut qui caplivare nos
zaim, quoniam Hierosolymam dicunt esse suam, vencrant, caplivi fiant, et dura apud nos exercoant
regnumque Damasci. > Erant autem ibi reges harum servitia. Honorificum qnippe erit regno Persarum,
provinciarum, qui audiebant illud verbum. His di- si in eo exsulet frater regis Francorum. Vos autem
ctis Corbanan respondit: i Si vis ut te omniraodis in pace ct summa tranquillilate vivite, omnique cor-
adjuvem, tuoque regno reslituam, castelhim quod porcse voluptati opc.ram impendite, filiosque sine
adhuc hahes redde in manum meam, quia restitue- cessalione procreate, qui aliis, si necesse fuerit,
tur tibi per illud Antiochia. » Cui iteruni Sensado- Francis obsistant, et cum nostroe defecerint vires,
liis : i Si praevales Francos eliminare ab urbe, mihi- ttaic valeant. Faciei vestroe praesentiam non ante
que eorum cervices coesas deliberare, tihi tradam videbo, donec totam Syriam, et Romaniam, atque
castcllum, et libi inde faciam hominium. » Conscn- Bulgariam vestrae dilionr subjugavero. » Hocc Cor-
sit uterque, et tradidit castellum. Et Corbanan de- hanan locutus in superbia et in abusione, quee ci
liberavit cuidam fideli suo ad custodiendum. Tali conversa sunt in ignominiam ct confusionem. Post
conditione recepit in custodiam, ut si Franci vince- haec mater ejus venit ad eum mocrens et tristis, lu-
rentur, custodiret; si vincerent, et ipse sicut et alii, gtibremque afferens vultum. Et cum in secreto cu-
reiicto castro confugeret. Cui ille : i Et si nos victi bili ambo corrvenissent, dixit mater ad filiura :
sumus, de castello quid faceremus? Dignum est ttt • Fili, solatium meoe senectutis, et unicum pignus
victorcs habeant castellum, quoniam victoria, caslello totrus mese dilectionis, ad te festina venio, fatigata
majus erit praemium. > His ita gestis, Corbanan longinquitate itineris. Ego eram in Aleph civitate
super his conticuit, et ad alia instituenda tempus magna, cum de te gravis sermo aures meas percu-
disposuit. Et cum sederet in solio, attulerunt ante lit, suoque impulsu maximura cordi meo dolorem
eum Francigenam ensem valde despicabilem et ob- impulit. Dictum est enim quod tua agmina dispo-
lusum, et foeda rubigine tectum. Attulerunt et lan- nebas, et contra Chrislianos pugnare volebas. Pro-
ceam eadcm deformitate consimilem ; quae etiam pterea festina veni, a temetipso scire volens utrum
sua abjectione, ensem faciebat prsepoUentem. Quse D se res ita habeat, an non. » Ait ad matrem filius :
cum Corbanan vidisset, ait: i Quis dicet nobis ubi i Mater, nihil unquam veritis audisti. > Et mater ad
sunt arma lraec reperta? Aut qua de causa rrostro filium inquit: < Quis, fili, tale consilium iniquus tibi
conspectui sunt praesentata? > Cum illi qui attule- dedit? Nondum es expertus virtutem Christianorum,
rant dixerunt : i Gloriose princeps, et decus regni et praecipue gentis FYancorum. Si legisses scripta
Persarum, haec arma cuidam Francigenae abstuli- omnium prophetarum, 'et- antiquorum sapientum ,
mus, et tibi attulimus, ut videas et agnoscas quihus profecto non ignorares, quia ipsc est omnipotens et
armis illa panuosa gens conetur nos et lines nostros Deus deorum omnium. Si pugnabis adversus Chri-
depraedari, imo et omnem Asiam depopulari.» Ttinc slianos, pugnabis contra ipsum et angelns ejus. Sed
Corbanan subridens att: i Liquet, quia salis est dementissimum est contra ipsum omiiipotentem pu-
gens illa insensata, et ratione parttm utitur, quae gnare; quoniam id ipsum est velle se destruere.
talibus armis oeslimat posse subjugare sibi regnum De ipso quidem iuvictissimo Deo dicit propheta.
Persarum. Gens quippe est praesumptuosa, ct alte- Ego occidum, et ego vivere faciam; percuttam, el ego
rius juris nimium ambitiosa. Gens videlicet qttoe in sanabo : el non est qui de munu meu possil eruere. Si
sua confidit arrimositate, sed per Machomum, male acuero ut fulgur gladium meum, et arripuerii judi-
719 AD GODEFRIDUMAPPEND. H. -- MONUM.DE BELLO SACRO. 720
cium manus mea, reddam ullionem hoslibus meis, et A divitum stipatus, tantorum itinuinerabilium sHelli-
his qui oderunt me, retribuam. Inebriabo sagitlas tum calcrva circumdatus, si superatus cris, cum
meas sanguine, et gladius mcus devorabit carnes quo ultcrius pari aut impari numero decertabis?
(Deut. xxxn, 59-42). Formidolosum est contra hunc Tu qui olim cum paucis multos solebas in fugarrr
conflicturn irrire, qui gladrum suum novit sic acucre, vcrtere, nunc disccs eiiam fugcre cum ingenti co-
acutum incbriarc, inebriato carrres macerare. Fili, piarum vi, et paucos cum multis ut canem lopores
Pharaonem regem ^Egypti quis submersit in mari praecursare. > Tunc filius, irse impatiens, vcrba ma-
Rubro, cum omni exercitu suo? Quis ejecit Selwn tris diutius ferre non poterat, sed ea interrumpens
regem Amorrhmorum, et Og regem Basan, et omnia ait (48) : « Ut quid matcr aercm 'concitas inanibtis
regna Chanaan, et dedit suis in hwredilatem ? (Psal. verbis, nosqtie ad fastidium pcrtrahis sermon bus
cxxxiv, U,12).IpseidcmDcusoslendilqtianloamore imperitis? Nulla virtus bellorum tiobis valct resi-
diligat populttm suum, quanlaquc tutela circumval- stere, ncc valet alter exercitus nostro praevalcrc.
Iet eum, cumdicit: Ecceego mittamangelum menm, Sed dic, mater mea, unde scis quod vinci dcbea-
qui prwcedat le, et custodiat semper. Observa et audi nius in hac pugna, et quod mori dcbeo non hic,
vocem meam, et inimicus ero inimicis tuis, el odien- scd anlequam transeat annus, morte subitanea, ct
tes te affligam, et prwcedet te angelus meus (Exod. *»quod gens Chrisliana fincs nostros sit possessura?»
xxm, 20-22). Gerrti noslrae irattts est Deus ille, Cui mater ait: « A centttm annis et infra invcnc-
quia nec audimus vocem ejus, nec facimus volun- runt patres nostri in sacris deorum responsis, et in
tatcrn, et idcirco de remolis partibus occidenlis ex- sortibus et divinationibus suis et animalium cxtis
cilavil in nos gentem suam, deditque ci iinivcrsam quod Christiana gens super nos esset ventura nos-
terram hanc in possessionem. Non cst qui possit que victura. Concordant itaque srrper hoc aruspi-
eam averterc; ncc est qui cam valeat amplius ex- ces, magi, ariolr, et numrnum nostrorum responsa,
terminare. > Post. haec inquit fiUus malri susc : et prophetarum dicla, in quibus dicitur : A solis
i Cretlo, nrater, quod aut insanis, aut furiis infer- orlu ctoccasu, ab aquilone ct mari, erunt termini
nalibus exagitaris. Quis l.ibi dixit, quod gens ista vestri, et nullus stabit contra vos. Credimus, quia
rion pjtest extcrrainari? Plures raecum surrt opti- Iroc totum ventururn est, sed nescimus sr nttnc vcl
mates et admiraldi, quam sirrt ornnes Christiani in proximo est, sed prope quibusdam noslrorum
in simul congregali. Dic mihi mater : Hugo cortini vi letur, quia hoc assiduae rerunr mundr rtiinac prae-
vexillarius, et Apuliensis Boamundus, ct gladiator signanl, et astrorum intuitus prscriuntiavit. De lioc
Godefridus sunt ipsi dii eorum? Nonne sicut ct nos P siqiiidcnt prselio quod commissurus es, dicam tilii
alunlur lemporali cibo? Nonrre eoruin caro sicut et veritalem, et de morlc tua quam inde habeo, noti-
noslra potest incidi ferro? i Ad hoec mater respon- (iam. Ex quo roilites ad patrandum bellum hoc col-
dit: « Non sunt dii qttos tu nominas, sed homines, ligere ccepisti, sollicita indagalione pcrscrutata
ct milites Dei excelsi, qui dat eis animos, exaggerat sum, quicttnqiie mihi possunt ventura prsediccrc,
vires, redditque magnanimos, sicut ipse per pro- et consonant, quod nullus omnino Christianos po-
phelam loquilur dicens : Persequetur unus de vobis terit superare. Cum astrologis siderum cursus, se-
mille, et duo fugabunt decem millia (Lev. xvr, 8) : ptem scilicet planelas, ct duodecim signa sapienter
quod jam in his expertum est, qui nostros fugave- eontemplata sum, ct quidquid plrysicaculari polcst
ruitt de tota Romania. Propterea, lili, contestor te ctim aruspicibus, extis et armis pecudum, cum sor-
per omnium noslrorum numinum nomina, ut te tilegis sortes temperavi, et omriia in unum concor-
avertas a facie istorum, et non ineas contra cos bcl- dant, gentique Fraiicortim victorise tilulos prsenun-
lijin. Stullum est enim, ut superius dixi, contra tiant, et necem tibi, sicut dixi superius, intentant. »
Omnipotentem saevirc, et in gentem suam debac- Tunc ille : « Mater, inquit, cessa ab his de cselero,
chare. > Et respondit filius matri suae : « Charis- quia cum Francis pugnabo quam primum potcro. »
sima, nolr lacrymarr, noli crebris gemitibus anxiari; D Illa videns quod nil proficeret, non diu morala unde
qttoniam nulla arte, nullo ingenio revocabis, etiam venerat rediit, secumque reportavit quidquid spo-
si in praelio scirem meipsum interiturum.» Tunc liorum adipiscr potuit.
maler trislior effecla, ilerum filio suo dixit: « Scio CAPUT III.
quia pugnabis, et modo non morieris, sed ante- Jam vero de his quse rnterim in urbe gesta stint,
quam transcat anuus, de lrac vita discedes. Modo aliquid rcferamus. Turcis libera facultas erat in-
cs in omni regione orierrtali fama Iaudabili praedi- trandi caslellum, et exeundi, noslrosque die noctc-
tus; in aula regis Persarum nulli secundtts, cum que jaculando et sagiltando ad bella ciebant, ct cum
aulem rrrotlo victus fueris, juxta quae nunc tibi est cerlanlium vires deficiebant. novi recentesque subi-
gloria, ingloriosus eris. Quanto cnim quisque cse- bant. Sicque novis jugiter supervenientibus virtus
teros anlecellit, tanto magis sordescit, si turpius illorum crescebat; nostrorum vero quotidiana las-
ruit. Nunc vero omni flore orientalittm regum ac situdine deficiebat. Nulla enim quies erat, nec arma

NOTULyE MARGINALESMS. COD.

(481 Verba suae malris Furiis male sitbdilus atris, Temnit Corbanan, mentemquc gcrit malc saitara.
 n\ ROBERTI MONACHIHIST. HIEROSOL.— LIB. VI. 722
dcponebanl; sed in procinctu mlliiise sempererant. A 1 invenit, eique secreta allocutione dixit : « Domine
Telis et sagittis plateae civitatis impediebantttr, et imperator, noslri revera Antiochiam oblinent; sed
lecla domorum onerabanlur. Omni die ante castel- castellum quod ei superest adhuc Turci possident,
lum fit nova congressio, multotiesque fiebat nostro- innumera Turcorum agmina eos de foris obsident,
rum ct ipsorum una commislio; de noslris tamen el qui in caslello sunt inlus
oppugnant. Sed quid
Deo protegcnle pauci moriebantur ; de illis vero ca- super his restat, nisi quia aut mortui jam sunt, aut
tervatim perimebaruur. Et dum sic tempus prolabi- in proximo omnes morientur ? Tu autem, reverendc
lur, fames omrii hoste crudelior nostros invadit, vi- imperator, si noslro credis consilio, ulterius non
resquc eorunr de die in diem attenuavit. Vultus progredieris, sed ad urbem luam reverteris. Nam
marcescunt, brachia deficiunl, et tremula manus non potest humana eis potestas ulla subvenire; sed
vix terrae vellicat hcrbas, et frondes arborttm, et si illuc ieris cum tuo exercitu poleris irrterire. > His
radiccs vaporum silvestrium. Haec omnia coqueban- audilis sermonibus imperator valde tristis eflicilur,
tur, el comedebaiitur. Crus asini sexaginla solidis ct qtiod ei dixerat in secrelo, principibus suis ac
comparabatur, et qui emebat dissipator substantioe magislratibus propalavit in aperlo. Omnes contri-
norr aestimabatur : Panis parvus appretiabsUur uno stantur, noslrorurnque funera lacrymantur. Erat ibi
"
bysantio. Carnes asinorum, equorum, camelorum, quidam miles, nomine Wido, qui per mililiam cele-
houm, bubalorum consumebantur, insuper eorum bre sibi nomen acquisierat, multumque Boamundo
coria concoquebantur. Matres filios suos fame pcr- ftmiliaris exstiterat. Qui cum hoc audisset, ita in-
cuntes, ad ubera suspendebant, sed pueri in ma- doluit, quod ac si mortuus esset, in terra corruit.
lernis uberibus nihil inveniebant, et prae inopia la- Et cum rcsumplo spiritu ab illa mentis alienatione
clis clausis oculis palpitabant. Quadam dic Corba- reverleretur, flere immoderate coepit, genasque un-
narr iucitavit nostros ad prselium, scilicet extra ur- guibus sulcando,crines manibus decerpendo, omncs
beni, a-billa parte in qua erat castellum ; sed milites cogebat ad luctum, dicebatque (50) : « 0 Detts om-
et equi fame cruciati, diu non potuerunt sufferre mpotens, ubi est virtus tua ? Si omnipotens es, cur
veloces impetus eorum. Conglobati igilur in unum, haecfieri consensisli? nonne erant et milites tuietpe-
nostri ad civitatem regredi salubrius esse intellexe- regrini? Quis urrquam rex, aut imperator, aut potens
runt, sed oppressi a Turcis, portam nimis angustam Dominus familiam suam ita permisil occidi, si ttllo
repererunt, in tantum quod quidam ibi usque ad modo potuit adjuvare?Quiserit unquam miles tuus
mortem attrili sunt. Sicque fiebat pugna intus cl arrt percgrinus ? 0 Boamundc, horror aliorum du-
exterius, nec dabatur ulla quies nostris fame per- {s, cum, corona sapientum, gloria militum, solamen
cuntibus. Propter haee et his similia aliqui de no- desolatorum, robur mililiae, et totius mundi decus
stris militibus immoderate perterrili, fuga in ipsa insigne, cur libi tale infortunium conligit, ut Tur-
nocte elapsi sunt, funibus ad propugnacula ligatis, corum ludibrio subjaccres? Heu, heu! cur mihi con-
quibus manus suas omnino decoriaverunt, et sic ad cessum est vivere post te? quae mihi poslhac lux
mare pedibus tetenderurrt. Quo pervenientes dixe- grata, quae species amcena, quae gloria deleclabilis,
runt natitis, ut fugerent, quoniam omnes Christiani quae vita jucunda, te minime superstite? 0 Deus, si
aut mortui aut vincti essent. Illi autem dolentes in verum est qttod iste nugacissimusct fugrtivus comes
mare se miserunt, et Turcarum SRpotenlatui sub- attulit, quid amplius em de via sepulcrl ttti, quaa
traxerunl. Stephanus Carnotensis comes, qui inter causa ita occisi sunt, quasi dominum non haberent
alios principes videbatur magnus, consilio providus, scrvi tui? 0 Boamunde, ubi cst illa fides tua, quani
morum honestate praeclarus, antequam caperetur semper habuisli in Salvatore tuo Domino noslro
Antiochia, gravi infirmitate detentus est; et ad Jcsu Christo. 0 imperator et egrcgii mililes, qui me-
quoddam caslrum, quod suum erat, secessit, cui cum tanta tantorumque funera lugelis, quis perfecte
nomen Alexandreta fuit. Hic a fugientibus audivit credere potesl, qttod tanta mililia sic perierit? Pro
Jrancdenostrisrelationem, montana urbi praeemi-I r) certo si in rnedio carnpo ab omni orientali populo
nentia ascendit, ut viderct quidnam esset, ulrumne eircumscpti fuissent, non ante omnes occiderentur
relatio vera fleret. Sed innuraerabilia Turcorum quam ulciscerentur. Nunc autem et civitatem habe-
agmina a longe conspexit, nostrosque intra urbem bant, in qua se defendere poterant, et ita interem^
inclusos esse deprehendit; et perterritus timore, pti sunt? 0 imperator, certissime scias, quia si
atifugit (49), et ad castrum suum remeans funditus Turci nostros occiderunt, pauci de ipsis remanse-
exspoliavif, et sic versus Constantinopolim equitare runt. Propterea ne p aveas illuc ire, quia Antiochiam.
cocpit. Uli vero qui in urbe obsidebantur, summo recipere poteris. > Imperator consilio illius noluit
desiderio adventurn ejus prsestolabantur, putantes assensum proebere, verbis nugacis, fugitivique co
quodimperatorem secum adduceret, et cum eo re- milis nimium credulus, sed relro destinavit abire,
bus necessariis succurreret. At ipse in diversum Bulgarioeque loca praecepit devastare, ul si Turci in
lcndens, ut ad Philomenam venit, imperalorem ibi nartes illas pervenirent, nihil penitus invenirent.
NOTUL^E MARGINALES MS. COD.
(41»)oonsui i;arnotrs, urDs inclyta clraraqtic notis (50) Guido nimis plorat, Dominum cum flclibus
Tcrrilus aufugit, bcilum sociosquc rcliquit.
[orat.
T23 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. ™
Cam ipso pariter et ipse Wido, et illi qui cum ipso Alalio destitttti sunt; et per viginli fere uies» c*ra
imperatore ierant, reversi sunt; qnia ultra ire non hostibus et fame, cum glaJio et penuria indesineiiUif
praesumpserunt. Sic igitur nostri omni humauo so- dccertaverunt.
EXPLICIT LIBER SEXTUS.

INCIPIT LIBER SEPTIMUS.

CAPUT PRIMUM. anle castcllnm prseliantes contrat inimicos, et mo-
Superna pietas humano destitutis auxilio nisi ventes invicem bellum. Qtribus convocalis, laeto el
proevidisset, ex Francigenis, jam civibus Antioche- hilari vultu dixit : i 0 benigeratores Regis aeterni,
nis, nullus superesset. Sed cum jam vita diffiderent arrnttntio vobis ex parte Salvatoris nostri gaudium
omniaque mortem intentarent, placuit Deo Salva- el exsultationem; suamqne quam transmiltk vobis
tori Regi regum Jesu Christo, ut cuidam saeerdoti benedictionem, et si ei obedieritis, consequimini et
suo apparcret (51), dnm quadam nocte in ecclesia gratiam. BTunc omnibus attente audtentibus et un-
suae sanclaa castae Genitricis dormiret. Erant autem dique confluentibus, omnem seriatim exposuit visio-
cum eo, ipsa Mater et Virgo Maria, et beatus Pe- nero. Qua exposita, subjecit et ait: i.Si huic decre-
trus apostolus, cui pasloratum ovium suarum dedit B diitis visioni, falsamque eam suspicamini, quiavera
ipse Dominus. Cui et ait : « Agnoscis me? > Cui est faciam vobis quod libuerit experimentum, et
saceidos: < Non. Tu qui es, Domine? » Tunc in ca- si mendax inveniar, omni injuiia afficite corpus
pile Salvatoris crux coepit apparere. Cui iterua» meum. i Tunc Podiensrs episcopus jussit afferri
Dominus : « iam ne agnoscis me ? » Iterum sacor- crucem, et sanctum Evangelium, ut coram cunclis
dos respcndit: i Non aliter agnosco te, nisi quia juraret hoc verum esse : qnoJ ita factum cst. Et uf
erucem in capite tuo video, sicut in imaginibus, drvina bonitas bona bonis accumularct, suosqtie
quae sunt in honore Domini nostri Jesu Christi, vi- lugubres servos magis magisque lsetificarct; affuit
dere soleo. » Et Dominus ad eum : i Ecce, ego ipse ibi quidam peregrinus, nomine Pctrus, qui hanc
sum. » Sacerdos vero ut audivit quod Dominus est, visionem retulit coram omnibus ; « Audite, populws
statim prosternebat se ad pedes ejus, suppliciter ob- Domini et servi Dei excelsi, voceni roeam, ct sermo-
sccrans ut suis Christianis subveniret, fame et ho- nibus meis inclinate aurem vestram. Dum in obsr-
stium oppressione laborantibus. Cui ait: «Non tibi dione hujus civitatis eramus, quadam nocle astitit
videlur quod bene cos adjttverim huc asque, quia milri in visione sauctus Andreas apostolus, dicens :
illis et Nicseam tradidi-civitatem, et omnia quae eis Bone vir, audi et intellige me. «Et aio ad eum : >
supervenere bella, vincere feci ? In obsidione Antio- C Tu quis es, domine?» Et ille : «Ego sum Andrea3
ehise eorum miseriee condolui; nunc vero ad extre- apostolus. «Adjecitque: t Fili, cum urbem hanc in-
mum, civitatis ingressum tribui ; omnes tribulatio- traveritis, et eam in potestate habuerilis, ad eecle-
nes et impcdiroenta, quae.passi sunt, ideo evenire siam Beatr Pelri celeriter vade, et in loco qttera
pcrmisi, quoniam mulla nefanda sunt operati, cum monstravero tibi, invenies Janceam, qua perforatura
Christianis mulieribus et paganis, quae valde displi- est Latus Salvatoris nostri. «Hoc tunc solummodo
eent irr oculis meis. » Ad hoec mater misericordiae Apostolus dixit mihi. Ego vero tunc ausus non fui
piissima Virgo et beatus Petrus ccciderunt ad pe- hoc alicui indicare, existimans me vanam visionem
t'es ejus rogantes ut populi sui misereretur. Ad- vidisse. Nunc vero ista nocte ilerum apparuit mihi
jecit autem beatus apostolus precationi suae, et ait: dicens: > Veni et ostendam tibi locum ubi lancea
« Doriiine,gratia tibi ago, quoniam Ecclesiam meam abscondita est, sieut promisi tibi. Fcstina igitur ut
in poteslate servorum tuorum dedisti, quam pro- extrahas eam, quoniam portanlibus eam sequelur
pter malitiam rnhabitanlium in ea tot annorum victoria.«Et ostcndit mihi sanctus apostolus locum,
curriculis paganorum foeditatibus sordidari permi- qucm vcniteet videte,elindeearn mecUm extrahite.»
seris : Unde in coelis laetantur sancti angeli tui, et n Cumque omnes ad ecclesiam Beati Petri currere
consortes mei apostoli. » Tunc Dominus ait sa- vellent, adjecit adhuc, et ait: Mandat vobis sanctus
cerdoti suo :«Vade, dic populo meo ut revertatur ad Andreas apostolus : Ne timeatis sed confitemini et
me, et ego revertar ad eum , et infra quinque pcenitcnliam agite a malis opetibus vestris, quoniam
dies mittam eis sufficiens auxilium, intcrim quo- infra quinque dies super iniraicos vestros iterum
tidie cantet hoc responsotium : Congregati sunt triumphabitis. > Tunc omnes unanimiter glorilicave-
inimici nostri et glorianlur in virtute sua : totum runt Deum, qui dignabatur consolari dolores ipso-
cuni versu.» Hac ita visione completa, venerabilis rum. Slatim vero cucurrerunt ad ecclesiam Beati
presbyter somno excitatus stirrexil, expansisque Pctri cupientes locum videre, ubi debebat lancea
manibus oravit, prout Spiritus sanctus dabat elo- invetriri, foderunt autem ihi tredecim homines, a
qui illi. Inde eadem die hora lcrlia immcdiate ad mane usque ad vesperam, sicque eam, Domino dis-
principes exercitus pcrrexit, invenitque eos surstnn ponenle repererunt; fuitque magca lsetitia in omni
NOTUL/E MARGINALES MS. COD.
.'51) CujDeus apuaret, quia sic sine crimine paret,
725 ROBERTI MONACHIHIST. HIEROSOL. — LIB. YII. 72G
populo, magni.sque vocibtts personabatitVTc Dcuiii A nerunl. Convencrunt undique Turci, audirc gcs-
laudumus. Gloria in excelsis Dco. Tunc Oiiincs in tientes, quid dicerent Chrrslianorum nuntii. Erat
simul juraverunt, ut nullus eorum propter ullam autem Corbanan rcsidens in solio, rndulus cultu rc-
tribulalionem seu morlem fugeret, nec ab inccplo gio, habituque pomposo,antecujus faciem venientes
itinere sancti sepuleri discederet. Omnis itaqttc ple- minime se inclinaverunt, sed erecta cervice aslrle-
beia mullitudo gavisa est, cum sacramentum hoc runt. Quod cum Turci viderent, oegre lulcruiH; et
jurareirt majores; et alter alterum ad vrrile robttr nisi nuntii csscnt, superbae continentiae ignominiam.
hortabatur, et de divino adjutorio, quod flducialiter vindicasscnt. Tunc nuntii nil cuiictanles, licct omnes
unusquisque praestolabatur, applaudebat. Nocte igi- ira commoti, circumfremereut, superbo principi
tur insecuta ignis de coelo veniens ab occidente ap- dixerunt(52) : « Corbanan, Francorum proceres libi
fdruit, et inter Turcorum exercitum corruit, quod mandarrt: Undc (ibi contigit tam temulenta auda-
signum corda omnium vehcmenter obstupefecit, ct cia, quod armata manu contra cos venisti, cum tu
maxime Turcorum U»quorum tentoria cecidit. Inter et rex tuus gensque tua in eorum conspeclu cttlpa-
se enim valicinari cccpQrunt, quod postea contigit, biles sitis, qui terras Chrislianorura immoderata
quia «ignis de ccelo desccndens, ira Dei erat,» quia cupiditate invasislis, cosque omncs injuria affectos
vero ab occiJente venerat, Francorum agmina dc- B occidistis. Irrfernales dii tui te turpius non potue-
signabat, per quos irse suoe animadversionem exer- runt dehonestare, quam quod te miserunt contra
cebat. Janr vero qui seniores erant, coeperunt a fc- eos pugnare. Si ratio juris tecum esset, et censura
rocitate sua quantulumcunque mansuescere, ct ab aequiiatis nobiscum agere velles, nos tecum juris
ea quam prius hahuerant animosilate torpescere. honore servato raliocinareraur, ct quod Chrisliano-
Sed quia stultorum inflnitus erat numerus, noslros- rum esse debet, inconlradicibili sermone ostendere-
que ad praelium concitabaut, nec die nec nocte mus. Quod si apud te aequi ponderis sunt jus et ra-
requiescebant, placuit senioribus murum inter se ct tio, ut voluptuosa voluntas, fiat inter tuos nostros
illos construere, ut vel sic liceret ad modicum re- determinata pugna, et victoribus absque alioram
spirare. Una die enim tam acriter in nostrosirrue- sanguinis dispendio tota liaec concedatur patria.
runt ut tres in una turre quae erat ante castcllum Quod si nec ita, nec sic, complacet, aut fugam pro-
incluserint; ex quibus duo vulnerati de turre cxirc tiuus inite, aut colla vestra nostrorum ensibus prae-
compulsi, et capite plexi sunl; unus vero, usquo ad parat.» His dictis sermonis mediator conticuit. Cor-
vesperam fortiler resistens permansit, duosque ex banan vcro ira niagna inflammalus, vix loqui potuit:
illis occidit, et sic deinceps gladio vitani finivit. Qui- p et landem in haecverba prorupit, dicens (55):«Vere
bus, dum viverent, cum Boamundus vellet succur- gens Francorum, gens superba; sed nostro gladio
rcre, vix aliquem potuit extrahere, quia illos non refrenabitur eorum superbia. ldeo autemrequirunt
lanlum hostis urgebat, quantum valida fames oppri- denominalum proelium, ut quibus cedet victoria,
mebat: Unde iratus ignera poni praecepit in domibus cedat et imperium,quoniam sinealiorum sanguinis
qttoe eranl ab illa parle, ubi et palatium Cassiant dispendio, aut patriae volunt ditari, aut a manibus
crat ut qui exire sponte nolebant, saltem exire com- nostris liberari. Scd tunc salubre consilium non
pellerentur inviti. Tunc cum rgne tanta venti tem- iirvenerunt, cum pro cffeminata gentc arma sumpse-
postas exorta est, quod tantum flamma invaluit, runt. Tamen adlruc ite, illisque renuntiate quoniam,
quod usque ad duo millia domorum et ecclesiarum si volunt Deumsunm abnegare suoeque Christianitati
comhusserit. Boaraundus ut vidit flammara ignis ita renuntiare, in graliam omnes recipiemtis, et ter-
tnsurgere, pcenitentia ductus vehementer doluit, ram lianc eis donabimus, et multo meliorem : et de
quoniam dc ecclesia Bcatri Petri sanctaeque Dci ge- omnibus equites faciemus. Quod st facere neglexe-
nitricis Mariae, multisque aiiis pertimuit. Duravit- rint, omnes in proximo morientur, aut vinculati iu
que incendium ab hora dici lertia usque in noclem terram nostram captivabuntur.» Post haecHeluinus,
mediam, et sic flante vcnlo a parte dcxtcra, in sc- D qui illorum noverat linguam,subjecit et ait: (54) i 0
ipsarn rcvcrsa est flamma. princcps uullius mililise, sed totius malitiae, si scires
CAPUT II. quam dementissimum est apud Chrislianos dicere:
Lancea, ut supra diximus, nutu Dei inver.la, se- Nega Dominum, nunquam de tuo ore pollulo egre-
niores ct magistratus militioe coiisilium acccpcrtint, derelur talc verbum. Scimus pro certo ipso Deo
ut ad Corbanan legationcm suam milterent, eique quem negare suades revelantc, quia in proximo est
ntandata suumque consilium per inlerpretem sni noslra salus, et vester rnleritus; nostrum gaudiuiu
scrmonis dcferrent. Cumque de multis lieret inqui- et vestrum detrimcntum.Quis vcro sero vobis trans-
silio, nec aliquis praesumcret haec ferre mandala, misit ignem, qui vos ita perterruit, et de loco in
landem duo inverrti sunt, Hcluinus, et Pelrus crc- quo tentoria flxeratis ita perlurbavit ? Signum hoc,
mita. Hi cum interprcte iter suum ad Turcorum in porterittim veniet vobis; nobis, in salutem : quoJ
castra direxerunt, dein ad Corbanan lejuoria perve- niam ipsius Dei nostri ccrtam indc habemus Lcga-
NOTUL/E MARGINALESMS. COD.
(52). Francigcnae gentcs nalura Marte rorontcs, (53) Corbanan latur, et nostris convrciattir.
IIoc mandant Pailhis ut sint ad bclla purali. (5t) Scrvus ct iste Dci conviciatttr ei.
 727 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 728
lionem. > Corbanan diu ferre non potuit convitia A monticulo statrs, exeuntes aspiciebat, cl dum exirent
Hclvini, et praecepit a cojispectu suo illum amoveri. diccbat: «State quieti, milites mei, et omnrbus ex-
Dixernnlque ei qni illic astabant, ut cito recederet, irc permrttite, ut eos melius valeamus comprehen-
alias nunquam ei tegatio proftceret quin statim in- dere.» Habebat autem juxta se posilum Aquilani-
terint, I'.Ie cum sociis ita discessit, el ad urbem re- cum quemdam, quem nos provincialem dicimus,
meavit. Ncc praetereundum quid istis recedentibus, qui fidei nostrae abrenuntiaverat, et edacitatis gula
Corbanan suis dixerit: «Audistis nunc quicl pan- coactus de civitale exierat, et in adversariorum se
pjsiilli, vultuque desprcabiles, et nullitts personae castra contulerat. Hic de nostris muKa nefanda dixe-
nomunculi,et quara constanter locuti sint; neciram rat, quod fame moriebanlur et ontnes fugoepraesidia
nostram ct tela micantia expaverunt. Unum de illis nioliebantur, quod equos suos conrederant, etvictus
est, quia desperatt sunt, et volunt mori, et nralunt inopia tabescebant, nihilque restare, nisi quod aut
mori quam captivari. Propterea o fortissimi militcs, fugerent, aut ditioni Corbanan se subderent. Dum-
cum ad praelium venerint, undique eos crrcumval- que divisae acies suis ordinrbus de civitate exrrent,
late, nealicui sit locus divertendi, nec spatium diu Corbanan cujus esset unaquaeque requirebat, qtioc;
vivendi:quoniam si eis aliquandiu licet vivere, ante- Aquilanicus ci ordine referebat. Sol vcro super au-
qtiam omnes interficiantur, magnas slrages de no- ratas loricas et lanceas radios inferens, oculos in-
stris facient.» In hoc apparet quod Corbanan stul- tuentium reverberabat, et adversariis terrorem im-
tus erat, quia sic loquendo suorurn mentibus terro- mittebat, ut divina Scriptura testatur, quia terribilis
rem incutiebat. Nec mirandum si insipiens loquitur est castrorum acies ordinata (Cant. vi, 3). Ut autctii
ainentiam, quia spiritus sapienlim non intrut in ma- insimul omnes conspexit, intra semetipsum infre-
levolum animum (Sap. i, 4). muit, circumstantibus dicens : iMagnaest gensilla,
CAPUT III. honesteque armata; non mihi videtur quod velint
Petrus Eremita etHelvinus ad principes exercitus fugere, sed instare; quodve velint obsequi, sed per-
reversi sttnt, et qtiae Corbanan responderat narrave- sequi. > Conversus itaque ad apostatam suum, in-
runt. Tunc Podiensis episcopus nutu et assensu quit: i Furcifer omniumqne scelestissimc, quae fri-
oinnium, triduanum omnibus indixit jejunium. vola dixisti nobis super hominibns istis, quod eqttos
Unusquisque puro corde coiifessus fuit, et qui ali- suos comcderint, et fame cruciati fugam pararinl?
quid ad edendum habuit, non habenti distribuit. Per Machomum in caput tiium retorquebitur istud
lllos tres dies deduxerunt cum omni humilitate et mendacium, capitisque Ines supplicium. » Tuncac-
puritate cordis,ecclesiasprocessionando circuientes, Q cersitus gladialor, tyranni paruit imperio, et evagr-
ct Domini niiseticordiam implorantes. Tertia die nato gladro caput rllis praecidit; dignamque sttas
illucescente, miss^e per ecclesias celebratae sunt, garrulitalis et apostasioe mortem subiit. Tunc quippe
omnesque sancta Dominici corporis communione mandavit admiraldo suo qui custodiebat suum the-
commuiiicati sunt. Communi deinde consilio intra saurum, ut si igncm accensum in capite sui exerci-
urbem sex acies constituitntur, ct quae prius, et tus videret, fugam protinus arriperet, et omnia quoe
quse posleritis irent ordinantur. Prima acies fuit sua erant, secum portaret, aliosque fugerc compel-
Ilugonis Magni, et Flandrensis comitis; secunda Ieret; sciret enim quia Francoram gentis erat bel-
vero ducis Godefridi; in tertia vero (uit comes Ro- lum; sibi vero vicloria cesserat in contrarium. Nos-
bcrttts Northmannus cum suis; quarta fuitPodien- tri vero milrtes ut prirnum in quamdam planitiem
sis episcopi, qui secum portavit lanceam nostri venerunt, Podiensc episcopo innuente steterunt, et
Salvatoris, et cum illo fuit magna pars exercitus co- cum summo silentio sermonem illius audterunt.
mitis Sancti jEgidii, qui ad custodiam civitalis re- Erat autem vestittts lorica, et in dextera manu illius
wansit; quinta Tancredi fuit; ct Boamundi sexta, in altum erecta Salvaloris lancea qui ossuum in lroec
ctim qtto cxpcditiores ad bellum pedites fucrunt, et verba aperiens, dixit : « Omncs qui in Christo ha-
rnilitcs qui cquos suos necessitate victi vendiderant. D plizati sumus, filii Dei et fratres invicem sumus ;
Episcopi, presbyteri, clerici, ct monachi, sacris ve- quos ergo conjunxit una spiritalis copula, jungat et
stibus induti cum militibus extra portam civitatis dilectio una, Pugnemus igitur unanimes, ut fratres,
cxierunt, portantes in manibus sttis cruees, quibus pro animabus ct corporibus nostris, sicut positi in
Dci poptiluni signabant, et magnis vocibus ad cce- rcbus extremis. Memenlole quantas tribulaliones
Lutn uianibus extensis clamabant : Salvum fac po- passi eslis pro peccalis vcstris, sicut nunc vobis in-
putuin tuum, Domine, et benedic hwreditati tum, et notesccre dignatus est in visionibus Dominus Deus
rcge eos, el extotle eos nunc et usque in wternum. noster. Nunc vero purgati estis, Dcoque per omnia
Esto eis, Domine, turris forlitudinis a facie inimi- reconciliati. Et quid timeretis? nullurn vobrs con-
corum suorum. Hos et alios psahnos concinebant, tingere potest omnirro infortunium. Qui hic morie-
illos pracciptic qtti tribuiationi conveniebant. Simi- tur, vivente fclicior erit, quia pro temporali vita,
liter illi qui irr turribus erant et super mururn idem gaudia adipiscctur aeterna: Qui vero remaoserit
facicbant et cantabant. Egressi sunt itaque milites superstcs, super inimicorum suorum Iriumphabit
Ghrisli oonlra satelltl.es Anlichrisli, pcr portam qtric vicloria, divitiisqtie illorum ditabitur, ct nulla an-
cst ante Machumariam. Corb.inan veio in quociam gustabitur inopia, Vos scitis qttid perpessi sitis, et
 729 ROBERTI MONACIHHIST. HiEROSOL. — LIB. VII. 730
quid in prsescntiarum ante vos videalis. Orienlalcs5 A quod magiitis amicus suus ita celcri cursu cum
divilias adduxit vobisDominus vester in facicm ve- omnibus suis discurrebat, inseculus cst cinn, qtio-
stram, imo in manibus vestris. Confortamini, ett niam et ipse a bello vacabat. Illic quippe iiicitmbc-
estotc viri cordati, quoniam jam miltet Dominusle- bat robur militiae Persarum, ct major fortitudo; ct
giones sanctorum suorum, qui ulciscentur vos de: bene dccebat, ul illic currerenl Godefridus et Ilugo.
inimicis vestris. llodie videbitis illos oculis veslris;; Erat enim untts ab altero, quasi aller idcm, unam
ct cum venerint, de eorum terribili fragore ne ti- haben(es in seamicitiam. HtigoMagnns cum ad pu-
rnealis. Non enim debet inassueta vobis csse visio> gnae conflictum prior venisscf, intuitus est untim
corum, quoniam vice altcra venerunt vobis in auxi- de adversatiis, qui erat audacior caeteris, aliosque
lium. Sed humanus aspectus pavescit in adventui ad pugiiam clamando hortabattir; qui spumar.tem
supernorum civium. Considerate quomodo adversa- equum dirigit contra eum, et lancea ci gutlur pcr-
rii vestri extento collo, sicut ccrvi et damulse pave- foravit, et sic os illitrs oppilavit. Quid miser face-
scentes, adveiitum vestrum aspicittnt, paraliores ad ret? solo statim corruit, ct diis infernalibus animam
fttgam quam ad prscliuin. Et vos bene nostis eortim commcndavit. Post haec contigit nostris grande in-
praelia, quoniam tracla sagilta, plus in fuga quam in commodum : quia Odo Belgenliacns, qui vexillum
pugna confidunt. Ite igiiur contra eos in nomine 'R ferebat, sagitta loxicata vrilncratus fttit; et doloro
Domini nostri Jesu Chrisli ad bellum, et Domintis vulueris ingravesccnte, cum vexillo terrae corrrrit :
Deus noster omnipotens sit vobiscum (55). > Cum- sed Blemensis Guilelmus ense nudato, viam per nie-
que omncs respondissent Amen, extensis in longtim dios hosles aperuit, et signum tellurc levavit. Quid
legionibus, prior crccto vcxillo antecedit Hugo Ma- dux ducum Godcfiidus, qtiid Boamnndus, quid clara
gr.us, qui jure vocalus est Magnus, quoniam hoc juventus ibi egerint, rrec Hngua dicere, nec manus
privilegium commendavit actu et moribus. Hunc scribere, ncc pagina valct capere. Nuilus nostrorum
subsecuti sunt alii, sicut superius sunt nominati; ibi iners fuit, nttllus tiraidus, quia nec locum ha-
fuitque eorum prolixa extensio, a Uumine usque ad bebat, et hostis supercminens unumquemque urgc-
montana scilicet, cui spatio intersunt duo milliaria. bat. Quanto magis enim occidebantur, taiHo magis
Tunc vero Corhanum coepit reiroire etmontanis ap- crescere videbantur. Sicut enim putredini muacae
propirrquare. Nostri autem paulalim illum inseque- confluere solent, sic et ipsi undique converriebaia.
bantur, quoniam moderalo gressu omnes gradieban- Dum sic certatur, et tam longi certaminis prolixitas»
lur. Tunc Turci in duo sunt divisi, quia pars una poterat taediare, nec numerus nostium vidclia>,ur
a regione marisprocessit; pars altera major in cam- decrescere, albatorum milrtum numerabilis exerci-
C
po remansil. Staluerunt igitur nostros sic inter se lus visus est de montrbus descendere, quorum si-
iiicludere, et a dorso sagittare. Sed ordinata est se- gniferi et duces esse dicnntur Georgius, Mauricius,
plima acies, quae coiitra partem divisam confligeret; Dcmelrius (57) quos ut primum vidit Podiensis epi-
ordinata est autem ex militibtts ducis Godefridi et scopus, exclamavit voce magna dicens : 0 milites,
Northmanni comilis : cui praefuit quidam dux, no- ecce venil atixilium, quod vobis promisit Deus! Et
mine Rainaldus. Hunc corrtra illos miserunt, et prae- certe nostri valde expavissent, nisi fuisset spes quam
liati sunt, rnultique hinc et inde ceciderunt. Et ut in Domino habebant. Tunc tremor maximus irruit in
aliae sex acics ad jactum sagittaepervenerunt, Turci hostes, et versis vultibtis scutis terga cooperiunt, et
Vicinius ire recusantes, tensis arcubus trahunt, sed fugam quo unicuique locus dabat arripiunt. Pars
frustra, quia vcntus ex obliquo flans eorum jacttis illa quae a parte pugnabat raaris, ut vidit fugam suo-
redegit in vanum. Quod Turci ut viderunt, versis rum, ignem sparsit super gramen campi, quod ce-
frenis relro fugiunt, sicque prima acies qusesivit in Ieritcr arsit, quia illtid siccaverat ardor sestatis. Haeo
bello bellum, nec invenit; qusesivil quem percule- ideo fecerunt, ut hoc signo illi qui in tentoriis erant,
ret, aut a quo parculeretur, nec reperit. Inlerea mis- statim fugerent, et secum diliora spolia tollerent.
sus est nuntius a Boamundo Hugoni Magno, ut ci D £ 111L vero cognita signo, qui in montanis crant, proti-
ferret auxilium, quia nimium urgebatur oppres- nus fugcrunt, cum omnibus spoliis quae portare va-
sione Turcorttm. Mox Hugo conversus, ait suis : lucrunl. Sed quid eis profuit, cum diu eis ferre non
i 0 viti bcllatores, nos pugna fugit, qtiseramus pu- licuerit? Armenii et Surani siquidem ubi viderunt,
gnam, eamusque ad Boamundum egregium ducem; quia victi erant, ct nostri eos insequercntur, obviara
illicest pugna, qtiam quaeritis, illic ferreus instat illis veniebant et occidebant. Hugo vero Magnus et
hostis, quem desideralis. > Turrc citius diclo volat dux Godefridus et Flandrensis comes, simul cunj
illtic quisque satellcs, jungunturque simul egregii suis agminibus cquilabant juxla aquam, ubi ro*
comiles (50). Quod u( vidit dux ducum Godefridus, bustior et densior corum erat excrcilus : tanto-

NOTUL^E MARGINALESMS. COD.

(55) Sern:o fiiiittii', sed ct agmina cnnslitiiuiUiir. Quom scc|iii(itrjuvcnis Godcfridus, clarns in arrois.
(5!i; Currit in auxiliuro Boamundo hiligoi' lltigo, (57) Nornina sr.nctorum dc ccclo signiferorttih,
731 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 7.52
quc iitipetu urgere cceperuut, ut ad stta lcnloria A , talibus populum sibi commissum instruebat, et jo-
quo tcndebant, rcmeare no:r pottterint. Et ut ci- cos, ct risus eorum temperabat. Contcmplatio enint
tius persequi valcreut, illorum equos qui mo- vultus illius praesentiaeita omnes reverberabat, quod
riebantur, ascendebant, sttosque qui eranl ma- nemo eo praesenle verba vana proferre praesumc-
cilentiores ct afllicti fame, frenis a capite tle- bat.
tractis relinquebant in campo. 0 mirarrda virtus CAPUT IV.
Dei oinnipotentis, ct immensa potestas! Milcs tuus Peracta nocte illa, in crastinum qttindecim millia
lOiigo afflictus jcjunio, persequitur tumentes adipe camelorum sunt inventa; equos vero et mulos, ct
el pingucdine, ita ut etiam nec ad sua Lona, qtise re- asinos, oves, et boves, et omnis generis pecora quis
liquerant, auderent lespiccrc. Spiritus tutss bonus dinumeraret? Invenla sunt vasa aurea, et argentea
eral in meiitibus corum, qui et vires suggerebat multa, plurima pallia, ct spolia magna, magni prc-
corporum, ct audaciam proeslabat animorum. Non tii diversoeque varietatis. Cum his omnihus ad civi-
illum retardal ulla cupiditas spoliorum, nulla ullitis latem triumphantes veneruiU : et ab his qui re-
rei avarilia, quoniam illius mcntem magis titillabat manserant clcricis et presbyteris et monachis, cunr
victoria.Sicut in inaccllo bestiarum corpora solitum solenrni processione suscepli sunt. Adlniraldus vero
est dilaniarc ; sic ct nostris licitum erat Turcarum qui in castello erat, ut vidit principcm suum, et cos
corpora luniare. Evolat sanguis de corporibus vul- qui cum illo erant a campo fuga diverti, viditquc
ncratorum, cvolat pulvis agitatus equorum pedibus innumera albatorum equitum millia, cum candidis
discurreiitiiim; aether obnubilatur, et qttasi crcpu- vexillis per plana discutrentia, admodum cxpavit,
tcultim lierct obtenebratur. Conligit autem quod fu- unumquc de vexillis nostris ob tutelam dari sibi
gientes iu quemdam collem devenerunl, et ibi se poposcit. Comes Sancli jEgidii quiillic ad cuslodiam
contra nostros rccolligere speraverunt. Tunc Ge- civitatis remanserat, suum illi vexillum porrexit, ct
rardus senex de Mclconc, qui longo tcmpore acgro- gratantcr accepit, accepliimquc raui o castelli aflixit.
tus jacucral in obsidione, eqtto celeri transvectus, Scd ut cognovit a quibusdam Langobartlis, qui asta-
improvidc incidit in illos; eorumque jacttlis cst cou- bant ibi, quod Boainundi non csscl, cui tota civitas
fossus, cl sic digna morte percmptus. Quod ttt vidc- concessa eral, signum stium reddidit comiti, et si-
runt qui cum vicinius subscquebantur; Evurardus gnum quoesivit Boamundi; ct Boamundus misit ei.
scilicet de Puteolo, Paganus B.ivaccnsis, Drogo, ct Quod, cum recipcrct, Boamuitdo mandavit ut ad se
Tliomas, el Clarenbaldus, caeleraque iuventtis Hu- vcniret. Ille vicino pede legationi ambulavit, ct quid
gonis Magui, nil hoesitaiUcsin illos irruunt : ct qui- (P dicere vellct auscultaril. Gentilis fidci paclum re-
dem forte bcllum invcnerunt, scd tamcn, Dco ju- qttirit, ut qui cum eo erant, et discedere vellent,
vatite, crcsccnte caterva suorum, viriliter dissipa- nullius injuriae isesionem palerenlur, et usqitc in
vcrunt. Ibi niullum cruoris cffusum est, multorum lerram Sarracenorum conducerentur; qui vero secum
trttr.cata capila, qui si, ut cceperant, fugisscnt, eva- Christianus fieri vellet, faciendi licentiam haberct.
clcie potiiissciit. Pcrsccuti sunl aulcm illos usque ad Boamundus imrnenso gaudio repletus dixit : « Anri-
Ponlem Ferrcum, ct ad castellum Tancredi; el ul- cc, quod cxposcis libenter concedimus tihi; sed
tru non potueriini persequi, quia nox obscura finem praestolare modicttm, quia istud principibus nostris
rei imposuit. Morttti sunt aulcm illo die centum niil- rcnunliabo, ct celeriter rcverlar ad te. » Et rnox fe-
lia equittim, sed propter faslidium nulltis numcra- stinanter cucurrit, et aggregalis in unum principi-
tus est de lota multiludine peditum. Miles fatiga- bus verba gentilis cnarravit. Placuit omnibus, om-
ttis, quia longe ab urbe crat, ad tentoria quse suo- nipolenti Deo gratias agentibus. Boamundus ad jam
runr erant inimicorum rcdiit; multumque quod ad domesticum regreditur genlilcm, et requisitce abco
eJendum sibi sufficiebat, invenit. Ante cnim quam conventionis confirmat sponsionem. Ille vero rcddi-
timor Dei venis-ict in corda illorum, in sartagini- dit se episcopo Podiensi, et sanctae Christianitair,
bus et cac-ibis et lcbetibus ct irr ollis paravcrant car- D cum trecenlis suismililrbus valde speciosis ct juve-
nes ad obsoniura ; sed miseris quse paraverant, non nibus; fuitqtte inter Christianos tunc majus gau-
Iicuit coqucre nec tollere. Ibi potuit videri vcne- dittm de eorum Christianilate quam de castelli tra-
randus sacerdos Podiensis episcopus, lorica vcstitus ditione. Boamundus castcllum recepit, et cos qui
ot cassidc, et Iancca sancta in manibus, qui prae ni- Christiani fieri noluerunt, in tcrram Sarracenorum
rnio gattdio rorabat uberrimisora fletibus. Hic illos conduxit. Triduano peracto jefunio, baptizati sunt
liortabatiir, ut Dco gratias agerent per quera viclo- gentiles cum laetitia magna, ct crevit ibi lausDei, ct
rcs exstilcrarit, diccbatque eis : « Ex quo milites gloria Christiana. Ipsi referre postea soliti erant
csse cceperurit, riulli vobis compares fuerunt, quia quod, cum de castelli arce bellum aspicerent, inrru-
iiulli in tambrevi lcmpore tot laiUaquebclla bellati mcra subito candidatorum militum millia se vidisse,
sunt, quanta ct vos peregistis, ex quo mare Cou- quorum intuitus ipsos vehementer terruit. Ncc nn-
stantinopolitanum transiislis. Multum quippe est a rum fuit, quia omne cistellum funditus intremuit.
fide Chrisliana alienus, qui videt quae vos hodie vi- Cumque viderent eos agminibus Christianorum
dislis, et in Dei dilectionc non csl continuus. » Haec coiisociari, suosque in cxudium fugamquo verti,
et his similia vcncrandus pmitifex dicebat, ct verbis protinus ititcllcxerunt coelcstia numina csse, Cliii-
733 ROBERTI MONACHIIHST. HIEROSOL. — LIB. Ylf
stianorumque Deum superari non posse. Inde com- A alligavit sibi raililum pcdiiumquc multitudincm, et
puncta fuerunt corda illorum, seque Christianos iieri in terram Sarracenorum transduxit eara; transiit-
spoponderunt. Actum est siquidem bellum hoc , que duarum civitalum terminos, ct pervetrerunt ad
quarto Kalendas Julii, vigilia scilicet apostolorum quoddam caslrum, quod Talamania vocabalur, cui
Petri et Pauli. Sicque, divina respiciente miscri- gens Suriana principabatur. Suriani rrostros rece-
cordia, procella Antiochenae tribulationis, quae fere perunt, scque eorum libcntissime dominio tradide-
per decem menses irrtumtterat, sedata fuit, et regia rutit. Octo ibi diebus transactis, perrexerunt ad
oivitas quae longo tractu lemporuro jugo diabolicae aliud castrum in quo latitabat mulliludo magna
captivilatis subjecla fuerat, amissam pristinae liber- SaiTacenorum. Ad quod pervciiicntes, mililari im-
tatis gratiam rccuperavit. Hostes qui eam incapti- petu invaserunt, et in remissa manu tota die pu-
vaverant, fiunt ct ipsi captivi; el in latebris silva- gnantes, vesperascente dic expugnaverunt. Quo ila
rum, cavernisqtte petrarum, et fossis montium sunt capto omnes occiderunt, praetcr eos qui Christiani-
dispersi. Armenii qtioque et Surani habitatores ter- tatem reccpcrunt. Hac itaque depopulatione facta,
roe illius, per dies plurimos scrutali sunt illos, et in- reversi suiil ad castrum, quod Talamania diximus
veniebant alios semineces, alios vulneratos, alios nuncupalum. In quo duobus perendinatis diebus,
partc capilis carentes, alios ventri suo, rre omniuo B die tertia omncs cxicrunt, ct ad urbetn quoe Marra
vitalia exirent, manus suas apponentes, et delractis dicitur pcrrexerrrrU. Erat autcm ibi aggregata non
eorum spoliis interficiebant. Itaque inimici Dei de- ininima multittrdo Trrrcoium ct Sarracerrorum, ab
populati sunt, et Chrisliani, servi Dei excelsi in Alcph aliisque civilatibus et castellis, qusc in cir-
gloriosa urbe cum gaudio et laetitia aggregati sunt. cuilu cjus sunt, illorum praestolantcs occursum.
Ctimque qttadam die convenirent, consiliavcrtint ut Ad quanr cum appropriare ca^pcrunt, illi bar-
ad Constantinopolilanum imperatorcm legatos tnit- Lari contra cos exierunt; scd confliclum diu cum
terent; suamque civilatem ut recipere venircl, de- nostris tenere lioluerunt, quia in fugam versi intra
nunliaverunt. Et, proh dolor ! juclicavcruiU omnes, urbem se reccperunt. Noslri vero diu ibi residerc
ulquia regi miltebant, regalis nuntius dcbcbatire; non potuerutit, quiaacstivum cauma eos vehcmenter
ct electus est Hugo Magnus, vcre regalis ct genere urgebat, niliilque inveniri poterat ad bibenduni.
ct moribus. Quem nullatenus elcgissent, si non re- Jamqtte dici inclinante umbra, reversi suntadca-
versurum sciissent. Hic cum regi legationem srram strum suum Talamania. Plurimi quidcm Christiani
complesset, morte interceptus occuhuit, ct quo re- patrise illius incolae cum nosttis ieiant, sed cum no-
gredi disposuerat, ad cxtremum non poluit. Con- s(ris rcdire contenipserunt. Quos Turci in insidiis
siantinopolitanus autern imperator vulpiims pro re- occullali ccperunt ct occiderunt : stullitia siquidem
ccplu lanise urbis non prsesunipsit venire, quoniam sua perierunt, qttia si cum noslris rcverterentur,
recognoscebat.se fidem, et sacramenti jura, ct data nemo tunc morercfur, scd sicut in communi vcrbo
pignora Francis violasse, et nequaquam custodisse. dicitur : « Nihil limet gens stolida, donec catn op-
Sicque omnes conventioires deletoe fuerunl, quoe in- priinit infelix fortuna. > Raimundus vero ad illatn
ter eos fuctaesunt. Inlerca in urbe residentcs, tra- ullra norrrediit civitatem, quia non habebat exerci-
clare coeperunlde via Dominici sepulcri : quid age- tum quo obsiderct earn, sed in castro suo usqtte ad
rent, an mox inciperent, aut qiiando lempus termi- prSLfinitumtemptis Kalendarum Oclobrium reman-
Karcnt. Ad hoc siquidcm communis assensus addu- sil, semperque interim terram Sarracenorum capti-
citur, ut ti-sque aj Kalcndas Octobris reinceptum vavit. IUi autcra qtii in Anliochia rcmanserunt, cum
viae protcialur. jEslatis siquidcm ardor nimis in- magna tranquillilate et gaudio fuerunt, quousque
canduerat; et terra Sarraccnorum quam ingrcssuri dominum suum Podiensem episcopum amiserunt.
erant, inaquosa ct nimis crat arida. Propterca tem- Hic cum summa pax esset excrcitui Dei, mense
ptis cxspectaveruiH quod lunc humidum fit, ct quo Julio coepit infirmari.sed non diu oegrolavit, quia
tellus absconditos laticcs erumpit. Definicndtim si- D Dominus non est passus illum longa aegriludine
mili modo eral, quid laiitus populus interim ageret; cruciari. Kalendis Augusli sancla ejus atiima, vin-
ct tibi, et quomodo vivcret. Accepto itrtle consilio, culis carnis solula, translata est in paradisttm Dei,
praeco quaerilur inde, qui dicat, quid inde delinitur. in gloriosa festivitate scilicet sancli Petri, quae di-
Praeco quaesitus et inventus, ascendit ct praeconatus citur Ad vincula. Et ut ccnsura divini judicii id
est, ut qtti omnino egens erat, irr urbc rcmaiieret, aclum esse claresceret, in die quo principis aposto-
cumque illis qui ditiores crant conventionem face- lorum vincula a Hierosolyinis Ronram sunt allala,
ret ac serviret. Principcs autem divisi sunt per ca- solutacst a corporeis ncxibus pontifrcis arrima. Nec
stella sua et civitates. unquam pro ulla tribulalionc tautus fttit in illa Dci
CAPUT V. militia mceror, lantaque trislitia, qriauta in morlc
Erat autem quidam milesde excrcilu comitis San- illius. Hunc oranes debito jurc lacrymabantur, quia
ti yEgidii, nomine Raimundus, cognomine Piletus, consilium cral divitum, consolator moercnlium, su
animo virilis, et corpore spectabilis. Hic perfecto slentalor debiliuin, thcsaurus indigcntium, recon>
oJio Ttircis inimicabalur, ncc diutius tolerare po- ciliator discorclatilium. Hic militibus diccre solitus
litit U longo tcmpore feriarcnlur. Hic phuiinam cral: « Si vultis csse (rituiipliatorcs ci amici Dpi,
•J55 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. . 73G
mundiliam corporum custodite, et puupcrtini misc- A De domibus vero saliunt per plana vlartrm.
rcmini. Nulla enim res ita a morte vos libcrabit, si- Huc illucque senes fugiunl, pueri juvenesquc
cul clcemosyna, quia cl mclius protegit quam par- Sed prorsus nrrlliprofuit ulla fttga.
i*ia, et actilior cst in hostem quam lancea. Qui norr Praecepit enim comcs, ut omncs caperentur, cl qui
eat idoneus pro se orare, det cleemosynatn, et ora- in Christtim credere nollent, decollarentur. IUic visi
hit pro se. » Pro his operibus et hujusmodi scrmo- sunt plurimi capite plecti, pluiimisque pueris cum
itibtts charus erat Deo et omni populo. Si quis au- puellis subtracta est vita longi temporis. Judicium
lcni vellct omniiim virtulum ejus charismata enu- enim Dornini fuit hoc, quia Chrislianorunr fucrat
merare, vidcretur jam ab historia elongare. Hoc civitas i!la, cisque simili mortis Itidibrio ablala
itaqtte dcccnter in ecclesiaBeali Petri tumulalo, co- crat. Nulhrs ex tanta multitudine reservatus est,
mes Sancti ^Egidiiin tcrram Sarracenorum transiit, nisi qui sponle Christo confidens baptizatus est.
urbp nque, quam Albariam vocant, adiit. Qttam Sicque mundata cst civitas illa, et adcultum nostrae
und:que forti milile circumcingens invadit, diuque ftdei revocata. Tunc comes cum suis oplimafibus
missilihus el sagittis cum his qui eranl in moenibus habuit consilium, ut in ea ordinarelur episcopns,
decerlavit. Sed ut vidil i(a se prolicere parum, ere- cujus consilio ct auxilio civitas rcgerctur, et fides
ctis ad muruin scalis, loricati milites ascenderunt, " Jesu Chrisli in cordihus noviter baplizatorum soli-
cl in fiigam hosfes ire compulerunt. darctur. Eleclns cst igilur vir sapiens et persona-
Miles ut ascendil murum, lit celsior illis, tus, lilterarumque eruditione pollens, et utraque
Hostis ct ille fuit viribtts inferior, scientia praeditus, et ad ordiiiandum Antiochiam esl
Muro descendiiiit super abdila tecta domorum, missus.
EXPLICIT LIBER SEPTIMUS.

INCIPIT LIBER OCTAVUS.

CAPUT PRIMUM. coiittirbaretur. Tunc Boamundus munivit castcHuru
jEslivura temptts solis ardore rcprcsso, cumjam quod supereminel civitati, et comcs palatium Cas -
transirct, noxqtiediem horarum numerositatetrans- siar.i, et ttirrim quoc supra portam urbis est, a
sccndcrct, mililes Christi quaqua versum aeslivarant parte porlus Sancti Simeonis. Quia vero nos lor.go
ad Antiochiam rcmearunt, et Kalendis Novembris, p narrationis tractu Antiochiae detinttit, nostrosque
die festo solemnitatis Omnium Sanclorum ibi con- pcregrinos milites pcr octo menses sua obsidionc
venerunt. Et bencdicla gloria Regis seterni, quia fatigavit, nec ulla vi humana vel arte, vel ingenio
ttinc numerosior fuit turba redeuiilium quam fue- superari poluit ; de ejus situ et magniludine aliquid
rat, cum se ab invicem diviserunt. Ex cunctis cnim dicamus, eisque qui earn nunquam viderunt aiiquid
muntli partibus sectili erant mulli egregii milites et inde aperiamus.
pediles priorum vestigia, quotidieque crescebat CAPUT II.
Christiana militia. Cumque in unum ita residerent, Urbem hanc, ut ejus historia tcstatttr, sexaginla
ct de via sancti sepulcri quo dirigerent iter, dispo- quinque reges consfituerunl, qui omncs cjus prin-
nerent, Boamundus pactionem urhis requirit, quam cipatui famulatum subjeclionis exhibuerunt. Cir-
sibi spoponderant. Comes Sancti ^Egidii dicebat id curadatur autem muris duobus. Prior est ex magnis
non posse Ireripropter sacramenta quaeperBoamun- lapidibus in quadrum sectis, et subtili artificio po-
diim fecerant imperatori Conslaiitinopolitano. Indc lilis, et in eo ordinata; et distinctae sunt in suis lo-
per dies plurimos factus est in ecclesia Sancti Pelri cis quadringentse lurres et sexaginta. Hic se intuen-
conventus, magnusiiue verborum ex utraque parte tibus venustale suae compositionis arridet, ct spa-
conflictus. Cumque in communi conventu fieri, ne- D liosus est lalitudine nimis ampla. Continentur intra
quiret ulla diflinitio quae paci conveniret, episcopi et septa murorura quatuor niontes magni ct in altum
abbates, et consilii sanioris duces et comiles, locnm eminentes. In altiore eorum constructum esl ca-
in quo est calhedra Sancli Petri intraverunt, ct illic stellum, quod ita nalurali positione munitur, quod
intra se diviserunt, qualiler et Boamundo servarcnt nec bellicosum timet impetum, rrec cujuslibet ma-
promissa, el imperatori facta sacramenta. Cum ve- chinationis ingenium. Trecentas et sexaginta Ec-
r/o a loco consilii exierunt, consilium lamen omni- «lesias obtrnet in sui confinii territorio, et patriar-
hits patefacere nolucrunt. Ilaque domcstico affatu cha habet cenlum ct quinquaginla et tres episcopos
revclatum est consilium comiti Sancli j-Egidii, et sub principalu suo. Ab oriente quatuor magnis
ipsc laudavil disposilum, ila tamen ut Boamundus montibus praemunilur, ab occidenle vero quodam
pergcret cum eis iter inceptunr. Boamrrndus requi- flumine alluitur, cujus nomen Farfar dicitur. Hanc
silus, idem laudavit, el utcrque 111manibus episco- Anliochus rex cuni suis, ut supra diximus, sexa-
porum, fidei aslipulatione, promislt, quod ab ipsisi ginta quinque regibus conslituit, nomenque ci de
via sancti sepulcri nunquam dcsercrctur, rreqiici suo nomiire indidit. Hanc tlaque urbem regiam laqi
Bioiiter dissidiuni ullum auod intcr sc habueiiru (tiic famosissimam obsederunt nostri peregrini mi-
 ROBERTI MONACHlHIST. HIEROSOL. - LIB. VII!. 73*
757
Ktes, per octo merrses etdiem uirum, et tribus heb- A nis oninibus qttae ititrorsus crant cminci.lior. Habe'-
domadibus intus fuerunt inclusi agerrte Parlhorum; bat autcm tria solalia qttoecrant bcne scutis et tro-
qua divino superata subsidio, postea quieverunt in chleis praemunita. In duobus superioribus erant lo»-
ca quatuor menses et dies octo. Quibus explicitis, ricati cunt telis ct sudibus et sagitlis, ct lapidibus,
Raimundus comes Sancti ^Egidii primus cum genlc pilis, et facibus; sublus erant nUiUominus armati
sua de Antiochia exiit, et ad urbem quac Rugia di- qut rotas impingebant, super qttas ipsam turrim con-
cilur pervenit, Alia die ad alteram venit civitatem, stittrerant. Alii quidem factam testidulinem muro
quam nominant Albariam. Has duas civitates com- applicuerunt, et fossatum qtiod erat ingens adaequa-
pendiosa sua militia suo subjugaverat imperio, runt, ut turrim muro possent sociare, et ipsitts mu-
Christique mancipaverat sevvitio. Quarto die, excun- niminc protecti, ipsum niurum valerent pcrforare,
te Noverabre, venit ad urbem quae Marra nurrcupa- quod ita faclum est. Sed nriseri cives contra fcce-
tur; quam Raimundus Pilelus miles ejus primus in- rant quoddam instrumentum, quo grandes lapides
vaserat, sed recessit fortiter inde repulsus. Erat adversum tunirn jaciebant, et etiam ignem Grsecum,
autcm civitas illa populosa, et ab omni gente qitae quo earn arderent, erniltebant. Sed Dei gratia prote-
in circuitu erat nimis constipata. Quae gens adversa, gente, omuis conatus eorum omnesque machinalio-
ut nostros emintis conspexit, quia ad comparatio- " nes frustratae sunt, et ad nihilum redactse. Namtur-
nem sui pauci esse videbantur, despexit, eisque ris lignea ubi muro proxima fuit, omnes qui in illa
extra civitatem resislere conata est. Sed protinus parte muri erant, ul sub se despicicns prostravit.
agnoverunt quod gens compendiosa et fortis prae- Guillelmus de Monte Pislerio, [alias Pessulano]
ferlur temulenlocmultitudini; et proccipue gens illa ipse fuit cum multis aliis irr superioti solario. Erat
cujus spes est et fiducia in nomine Domini. Noslrr aulcm cum eo venator quidam, nomine Ewardus,
enim ut viderunl illos ad resistendunr paratos, qui spiritu biiccinandi crat praeditus. Nam sono lu-
clypeis pectoribus opposilis, lancearumque mucro- mulluosse vocis et adversarios exterrebat, et suos
nibus praepositis, militari impetu in illos irrumpunt, ad bella incitabat. Et dum Guillcimus cum suis qusc
sicque per mcdium subeuntes disrumpunt. lbi con- circa se sunt devaslat; nam missis molaribus saxis,
fregit Dominus potentias arcuum, scutum et gla- ipsa domorum lecta confringebat; qui sub eo erant,
dium et bellum, quia postquam gladiis agitur pu- murum fodiebant, et alii ad muri propugnacula sca-
gna, inutilis et arcus et sagitta. Qui portae civitatis Larrrcrigebant, quarn erectam, cum nullus auderet
propinquior fuit, beatiorem se esse cxistimavit; qui ascendere prior, non perlulit quidam Gulferius de
vero lorrge aberat, toto affectu peroptabat ut attt Q la Tune miles honestus, sed incunctanter ascendit
portae vicinior fieret, aut ad se porta veniret. Mul- murum, pluresque viri fortes seculi sunt eum. Gen-
lum quippe illis profuit, quia prope januam civita- liles vero, ut viderunt eos super murum ascenden-
tis illa congressio facla fuit. Tamen non omnes qui tes, ira vehementi commoti sunt, et undique in illos
incolumes fuerant egressi, salutari recessu sunt re- consurgunt, lantumque eos jaculis ct sagittis coar-
gressi. IUi potissimutn malos regressus habuerunt, ctaverunt, ut quidam nostrorum qui murum ascen-
quos uostri primo impetu invenerunt. De nostris derant, seipsos ad terram dejecerint, qui morleni,
equis plurimos sagillaverunt, sed de suis sessoribus quam evadere putabant, collisi ad terram invene-
atl lerram devolutis, multo plures reliquerunt. Ipsis runt. Quod cum vidisset clara juventus noslrorum,
itaque intra urbem receplis, nostri ad jactum sagit- Gulferium scilicet cum paucis pugnare super propu-
toeurrius tentoria ponurrt. Excubata igitur nocte gnacula murorum, immemores sui, sed memores so-
tota, cum in crastinum diurnoe luci solis se jubar ciorum, confestim ascendunt, partemque iiiuri sua
immiscuit, nostri armis instructi urbem undrque multitttdinc cooperiunt. Stabant autem juxta ligneam
vallaverunt, acerrimoque congressu invaserunt. turrim sacerdotes et levitae, ministri Domini, invo-
Tela, sudes, lapidesque volant, ignesque facesque, cantes propugnatorem genlis Christianse Jesum
Ex quibus ardererrt introrsus tecta domorum. D Christum Filium Dei, ct dicebant : « Domine, mise-
Scd obsistente hostium immensa raultitudine, illa rere nostri.,Esto brachium nostrum in tnane, et sa-
die nostri nihil praevaluernnt, sed lassi ad tentoria lus nostrae in tempore tribulationis. Effunde iram
remearunt. Ipsa die Boamundus cum gente sua mul- luam in gentes qum te non noverunt, et in regna quw
tisque aliis comitem secutus illuc pervenerunt, et nomen tuum non invocaverunt (Psal. Lxxvrri, 6). Dis-
casira metantes undique urbem vallaverunt. Quod perge illos in virtute tuu, et depone eos, protector
videntes qui iuirorsus erant, nimio terrore percel- noster Domine (Psal. Lvrrr, 12). » Dum sic agerelur,
luntur, omnesque portse civitatis objectu lapidum ah quod alii pugnabant, alii plorabant et psallebant,
cis obstruuntur. Acccperunt igitur comites in invi- alii muros suffodiebant, Gulferius graviori pugna dc-
cenr consilium, quoniam ex aequo non liebat prae- sudabat, quia omnes adversarii in eum et in ejus
lium.. Proecipiuntur fieri arietes, ferratae scilicet tra- consortes, et ipse cum sttis contra omnes. Clypeti»
bes, quse manibus militum funibus appensse et tra- ejus erat oronibus suis protectio fortis, lris videlicet
ctaein murum impellereiHur, et sic crebris earumi qui erant in muro. Muri brevis et arcta latitudo, so-
percussionibus nruri destriierentur. Facta est et li- ciiim sibi conjungi non admittebat, ncc adversa-
gi.ca turris, lapidcis lurribus salis altrQr, et machi- riuni, nisi unum, vcnirc pcrmittcbat: sed de Gulfc-
m AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 740
rio rrullus hostium triumphavk, cum tamcn ipse de A . tota tamen fieri potuit die illa. In crastinum autem
compluribus triumphaverit. Propterea nemo ilYijam quicunque in quibuscunque locis inveniebantur, ei-
occursarc praesumebat, quia inforlunium quod aliis dcm poenaecapitis subjiciebantur. NuUus erat locus
ense illius contigerat, unusquisque sibi meluebat. itt urbe tota, nullaque fovea quae eorum cadavcribus
Tela, sagitlas, sudes, lapides, illi jaciebarrt, tantum- seu cruoribus non csset inquinata.
que clypeum ejus ex his oneraverant, ut ab uno ho- CAPUT III.
mine levari non potuerit. Jamque fortissimus vir Urbe igitur sic acquisita.et a rebellibtts Turcis li-
faligatus erat, jamque sudores loto de corpore in berata, Boamundus pacem cotnit.s rcquisivit, ut
(errani defluebant, jamque ut ci aller succederet scilicet Anliochiam absolutam sibi redderet, et in
grandis necessilas exigebat, cum illi qui niurum suf- pace eam sibi habere permilteret. Comes vero con-
foilcrar.t, cum magno rmpclu intraverunt, detrun- (ra dicebat id nullatenus sinc perjurio posse fieri,
cantes universos quos primilus invenerunl. Qua in- propter sacramentum, quod ipso etiam mediantc
opinatae rei admiratione stupefactr sunt omnes qur factum fuerat imperatori Alexio. Boamundus itaquc
erant super muros, ct reversus est Antiochiam, suamque ibi dimisil socie-
Concito vilalis calor ossa reliquil eorum, talem. Dietavit autem in illa civitale exercitus Frarr^
Frjgidus atque pavor possedil corda rcorum. ! corum per mcnsem urrum et d:cs qualuor; et irr hac
B
Quid facerel gens data neci, sensuque aliena, quam mora lemporis obiit morte pretiosa episcopus Orien-
sui undique hostes urgebant ct intra et in muro? sis. Longo quidem tempore, nimiumque prolixo
Gtrlfcrrus enim qur paulo anle fatigatus deficicbal, hiemaverunt ibi, quia nihil quod ederent, quod ra-
novas intcrim resumpserat vires, etjam norr clypco perent, poterat inveniri. Sicque famis injuria com-
prolectus aut galea, sed ensem rubcum tenens in peUenle, contigit, quod etiam dictu horribile esl,
dcxtera, fugientem ceier insequitur hoslcm; plurcs- quod corpora gentiiium in frusta scindebant et co-
quc mortificavit formidine qtiam gladio, qui scipsos raedebant. Hac igitur incommoditate permotus co-
praecipilaverunt de muro. Erat autem super porlam mes Sancli ^gidii mandavit cunctis principibus,
una tttrris quae praestantissima et fortior cseteris vi- qui erant Antiocbiae,ut ad Rugiam civitatem conveni-
debalur, in eam mandavit Boamundus dilioribus ci- rent.eldevia sarrcti sepulcriibi inter sedisponerent.
vibus per interpretem, ut fiigerent, quoniam eos a Mli quidem illtc convenerunt, sed de quo et pro qua>
morte Hberaret, si se ab ipso redimerent. Quod et venerant minime locuti sunt, sed de pace et concor-
illi fecerunt, seque fidei illius crediderunt. Cessavit dia intcr comitem et Boamundum colloquium ha-
igitur tunc illa persecutio, quia ultra protendi ab- buerunt. Quibus minimc cormlialis, omnes princi-
nuebal vesperi oblenebratio. Sabbatum vero curn pes Anliochiam reversi sjtat, ct comilcm et viam di-
esset, ncc victoribus nec victis potcrat esse requies. nriserunt. Remanserunt autera cum comite non so-
Misit comes circa urbenr excubitores, et intus et ex- lttm sui, sed et multa juvcntus, cui inerat ardor
tra, ne ulltis fugeret, et spolia urbis secum auferrct. viam perliciendi. Ipse igliur plus in Domirro confi-
In crastinum ttl dies lucescere ccepit, nostri ad dens, quam in principibus, ad Marram, ubi cunr
arma currunt, et per vicos et plateas, teclaque do- peregrini praestolabanlur est reversus, fuitque dolor
moruni, ceu leoena raptis catulis, saeviendodiscuv- maguus in omni exercitu Christianorum de disserr-
runt : sione principum. Omnes quidem noverant quod pura
Dilaniant, traduntque neci pueros juverresque, juslitia cum Raimundo erat, nec ullus amor aut am-
Quosque gravat longaevadies, curvatque senectus. bitio eum ad indebitum declinare poterat. Qui tamen
Nulli parcebant, sed plures, ut citius finirentur, la- ul vidit quod propter eum impedirelur via sanctt
qtteis suspendebant. Mira res, mirumque speclacu- sepulcri, admodum indolttit, et discalceatis pedibus
luiii, quod tantae gentis multitudo el armala, sic im- a Marra usque Capharda pervenit.
pune occidebatur quod nullus eorum reluctabatur. Ibi quatuor diebus perendinatis, cum principes
Quia vero nostrorum erat quidquid quisque reperic- D iterum convenirent, et de eadem re verborum con-
bat, ipsa mortuorum exta evisccrabant, et bysanceos flictus haberetur, dixit comes Raimundus : « Viri
et nulnmos aureos inde eruebant. 0 detcslanda auri fratres et domini, qui vestris omnibus et vobismet-
cupidilas! Omnes vise urbis rivis sanguinum inlicic- ipsis abnegastis propter amorem Dei, ostendite miht
bantur, et cadaveribus cadentium sternebantur. Et an sine perjurio possum cum Boamundo, si requi-
o gens coeca, et omnino morli destinala! Nullus ex rit, pacificari; aut si aliter freri non potest, an pro
tanla multiludine fuit, qui nomini Jesu Christi vo- amore ejtts debeam perjurare. > Cumque hujtis ser-
ltterit confiteri. Boamundus denique illos quos in monis judex nullus esse praesumeret, et omnes con-
turris palalio jusserat inclutli, ad se venire jussit, cordiam laudarent, et quomodo fieri deberet non di-
annosseque aetatis mulieres et decrepitos senes, et cerent, ab invicenr discesserunt, et Antioclriam rc-
invalido corpore imbecilles, praecepit interfici; pube- dierunt. Sed Norlhmannus comes cttm suis omnibus
res et majusculae oetalis adultos, validoque corpore remansit cum Raimundo, scicns et intelligens, quia
viros rescrvari, et tit omnes venderentur, conduci justitia erat cum eo. Igitur hi duo comites agmina
Antiochiam. Facta est autem maceratio hoec Turco- sua disponunt, et ad Caesaream tendunt. Rex enim
rum duodecimo dic Decembiis, in die Dominica, nec Coesarcoessepius significaverat conrili. Marrac et Ca-
711 ROBERTI MONAClllHIST. IIIEROSOL. — LIB. VIII. 749.
pharda?.,quod cum co pacem vellet habere, cique de i qrra leguminibus jam ad praecocitatem matnrarrti-
suo gratanter servirc. Hac fiducia illuc perrexerunt, htts. Ibi quielaverunt liibus diebus, et cuslodibus
et prope civiftrtem castra posuerunl. Rex atilem tit deputatis qui urbcm custodirent, qttasdam ardua
vidit agmina Francorum juxta se posita, vehemen- montana consccnderiint, ct in vallem descenderunt.
ter obstupuil, et indoluit, et ne illis ullum mercalum Erat aittcm illa vallis gi-atuita, et omnium frugiim
proesentaretur, prohibuit. In crastinum misit comitcs fructtiumqtie ubertatc plenissima; raanscruntque ibi
dttos de suis, qui eis vada fluroinis oslendcrent, et per dies qttindecim. Prope vallem erat castellum,
ubi praedamcapere possent conducercnt. Erat autem Sarraccnorum multiludine plenum. Quod cum dio
nomen flurriinisFarfar. Conduxeruntque illos in val- quadam nostri aggrederentiir, Sarraceni de muro
lem satis idoneam, bonisque omnibus locupletem. projecerunt eis multas pecudes, plurimaque anima-
Huic prseerat quoddam munitissimum castrum sub lia, putantes quod noslri nil aliud quaererent rrisi vi-
quo invenerunt viginti millia animalium, in valle ctum : quoe nostri gratanter receperunt, et ad terrto-
fertili pascentium, quae omnia nostri rapuerunt. Et ria conduxerunt. In die allera collegerunt papilioncs
castellum obsidere vellent, illico castellarri se reddi- et tenloria, ct illuc castra direxerunt; sed cum illuc
derunt, paclumque hujuscemodi tenendi in perpe- pervenerunt, ab omni gente vacuum invenerunt:
tuum foederis, cum comitibus habucrunt. In flde sua " illa enim nocle omncs fugerunt, sed magnam copiam
pronsiserunt, et supcr legem sttam juraverunt quod frugum et fructuum, lactis et mellis dimiseriHit. foi
ntinquam amplius noccrent Christianis peregrinan- celebraverunt noslri Purilicalionem sanctoe Mariae
libus, eisque sicut et hominibus suaegentis prsehe- Dei genitricis, glorificantes Dettin qui tanta bona mt-
rerrt mcrcatum ct hospitium. Manserunt autem iLi nistrabant cis.
per dres quinque. Sexlo vero die oneratis camelis et CAPUT IV.
ju.Ttciitis, frumento, farina, et oleo, et caseis, rebus- Rex deCamela civilate misit(58) comitibus nuutios
que aliis ad edendum idoneis, gaudentes exierur.t, suos, dum ibi erant, rogans ea quse pacis surU, prse-
e».ad castellum quoddam Arabum perveneruut. Do- mitlens dona concupiscibilia, et equos et aurutn.
mirius autem castclli sapienli usus consilio, obviani Misit arcum aureum, vestes prctiosas, ct micantia
venit comili Raiinundo , et paciflcattts est cum tela; quoe omnia noslri receperunt, sed nil ccrti
illo. tunc illis renuntiaverunt. Rex. Tripolis eodcra lerrore
Inde venerunl ad quamdam civitalem, in quadam permotus , misit equos decem et mulas quatuor; si-
valle spcciosa et spatiosa constitutam, muris et tur- militer rogans ea quae pacis sunt. Scd dona quidem
ribus bene munitam, et omni genere fructuum abun- recepcrunt, illique quod nunquam pacem cum illo
r
dantissime rcfertam, quam irrcolscappellant Capha- haberent, nisi Chrislianus efficerelur, remandave-
liam. Hujtts urbis habitatores audito rumorc Fran- runt. Comes enim S. ^Egidii multrrm desiderabat
corum perterriti, proprias sedes deseruerant, et ad terram illius, quia optinra erat, ct regiuim ejus, quo-
alienas confugerant. Quippe infelicilas quse contige- niam proecaelcris erat honorabilius. Itaque quatuor-
rat Anliochiaeet Marrae, omnes perterruerat, et fugoe decim diebus explicitis, quinto decimo exicrunt de
domesticos effecerat. Cumque nostri tentoria circa optima valle, et abierunt ad quoddam anliquissimum
eam vellent ponere, etin gyrum obsidere, mirali caslrttm, cui nomcn crat Archas; quod licet haberet
surrt quod de taiua civitate non aliquis obviam ve- nomen castri, tamen egregiis urbibus poterat. oequi-
niebal, nec in excelsis lurribus aut mcenium propu- paiari, et loci positione, ct clausura murorum, et
gnaculis apparebat; altumque silentium inlus habe- cminenlia turrium. Irr hocpropter fortitudiuem gens
batur, nec ullius vocis sonus audiebatur. Tunc mi- magua confluxeral, quia nec arma, nec hostem, nec
serunt exploratores qui rem diligenter iuquirerent, aliquod ingenium metuebat. Hoc lamen nostri, ce-
et inquisitam renuntiarent. llli autem profecli, cum leri obsidione vallantes, cura festtrratione aggressi
portae propius accessissent, januam quidem aper- sunt; sed eorura impetum castellam viriliter susti-
tam invenerunt, sed intus neminem esse viderunt. D nuerunt. Ssepius illos invaserunt omni genere lelo-
Tunc scuta vultibus praeponentes, cum aliqua adhuc rum et tormenlorum; et noir praevaluerunt, sed ma-
ctmctatione portas subeunt; sed nec viros nec mu- gis quam lucrarenlur perdiderunt. Tunc quatuorde-
lieres, nec aliquam bcstiam intus invenerunt. Pul- cim de nostris militibus otio vacare nescientes, erga
chros quidcm apparatus ibi invcniunt, horrea scili- Tripolim perrexerunt, et sexaginta Turcos invcne-
cet frumenio plena, torcularia vino redundantia, ar- runt, qui multos captivos, el plus quam niille et
cas plenas nucibus, caseis et farina. Tunc cito ad quinquaginta animalia rapuerant, et anle se duce •
comites redeunt, et quod invenerunt referunt. Non bant. Quos ut nostri viderunt, licet perpauci essent,
fuit ibi opus tentoria figere. quoniam Deus faciebat in ccelum manus protendentes, regemque Sabaoth
illos in labores illorum sine ferro vel pugrra introire. invocantes, militariter invaserunt; et Domino exer-
Ibi actum est quod dicitrrr in proverbiis Salomonis : ciluum adjuvarrte, superaverunt, et sex de illis occi--
Conservaturjuslosubslanliapeccatoris(Prov. xrrr,22). derunt, ct eorum equos retinuerunt, et ovantes auV
Ibi invenerunt hoitos pleBOsoleribus ctfabis, aliis- castra cum immensa praeda rcmeaverunt. Ingens
NOTUL/E MARGINALESMS. COD.
(58) Rex de Cameia mittit solendentia tela.
743 AD GODEFRIDUM APPGND. H. - - MONUM. DE BELLO SACRO. 744
gatidium fuit in omni cxercitu dc paucorum magna >Ltos reperit hostcs. Tensis enim arcubus hostes se
victoria, et mulla rapina. Cttmque haec viderent alii, nostris* opposuerunt, sed nostri proejectis clypeis ar-
exicrunt plures de exercitu Raimundi zelo probitalis cus eorum et sagittas vclut stipulas contempserunt.
accensi, quibus prsefuerunt Raimundus Piletus, et Pugna itaque committitur, sed noii aequa lance, quo-
Itaimundus vicecomes de Tentoria, et vexillis in al- niam tractis sagitlis illi, ut eorum consueludo est,
tum protensis, equitaverunt adverstts civitatem quoe fugere voluerunt, sed nostri inter ipsos et civitatem
Tortosa dicitur. Ad quam pervenientes forti impetu obstaculum posuerunt. Etquidpluribus utar verbis?
aggrediuntur; sed rlla die nihil fccerunt; noctoque lantum ibi humani sanguinis fusum est quod aqua
supcrvciiiente in quemdam arrgulum secesserurrt; rubicunda facla est, quae in civitatem fluebat, et eo-
feceruntque tota nocte immensos rogos ignium, ac rum cisternas replebat. Nobiliores ipsius civitatis ibi
si lotus adcssetretro commanens exercitus Chrrstia- occisi sunt, et qui vivi remanserunt, de contamina-
norum. Quibus flammarum globis gens quse erat in tione cistcrnarum multum ingemuerunt. Qua csede
civitale pertcrrita, existimantes quod nostri omnes peracta, nostri minime contenti, quia nihil ibi lu-
adcsscru, omnes subilo confugerunt, civitatemque crati erant, nisi tela et indumetrtorum spolia, in su-
plenam hoiris opibus reliquerunt. Est autem ctvitas pra dictam vallem Desencucurrerunt, et aLsque nu-
illa omni necessitate prorsus aliena, ut in optimo B mero oves, boves, asinos, diversique generis pecudes
porttt pdagi constituta. In crastinum cum nostri ad dcprscdali sunl, et tria millia camelorUm simul ra-
cam cxptignairJam vcnerunt, omnino vacuam inve- puerunt. Tanta copia bestiarum unde convenerat,
iierunt. Stimmas igitur laudcs Deo referentes, intra- nostri vehementer mirati sunt, quia in eadem vaUe
verunlcam, etquandiu apud Archas duravit obsidio, quindecim diebus hospitati fuerunt.
ibi rcmatiserurrt. Illi cum tanla redeunt ad castra rapina.
CAPUT V.
Est autem ct alia civitas non longe ab ea quae di- Nulla unquam inopia fuit in obsidione illa, quia
cilur Maraclea, cujus prrnceps pacem cum eis iniit, riaves ad quemdam portum vcniebant, quoe onmia
tpsosque ct eorum vexilla in urbem reeepit. 0 mira necessaria afferebant. Dominicum Paschae celcbra-
Det virtus, mirandaque poterrtia! Cum procul ab- verttnt ibi, quod fuit tunc quarto Idus Aprilis. Du-
essent principes, qui videbanlur regere populum et ravit autem illa obsessio tribus mensibus, una die
sustentare, per pauciores et minores coepit Domi- minus. Fuit autem ibi mortuus Ansellus de Ribodi-
mis etiam ipsos reges superare, ne dicat humana monte, vir per multa laudabilis , et in suo militari
praesumplio : i Nos Antiochiam aliasque urbes sub- ordine praecipuus, qui dum in mundo fuit, multa
'
egimus : nos tot ac tanla bella devicimus. > Quia C digna relatu peregit, quibus illud praeferendum est,
pro certo nunquam superassent, nisi cum eis fuisset qttod Aquiscingensis ccenobii indefcssus adjutor in
ille per quem reges regnant. Cum vero dux ducum omnibus exslitit. Similiter ibi mortuus est Pontius
etmiles militum Godefridus audisset felices eventtis, Balonensis [vel de Baladino], cujus tempora perfo-
insignesque triumphos pugnantium, zelo victorise ravit ictus lapidis, tormento jaculati. Willermus Pi-
animatus tunc primum tam ipse quam Flandrensis cardus , et Guarinus de Petra Mora, primus jaculo,
comes (59) et Boamundus, castra ab Antiochra mo- alter obiit sagitta. His vita functis, obsidionem il-
verunt, et ad Lrciam civitalem venerunt. Ibi quippe lam noslri dimiserunt, quia illud iiiexpugnabile ca-
divisit se Boamundus ab eis et ab omni exercituDei, strum nullam timebat violentiam impugrranlium.
liabuitque a patre suo qui fuit Francigena, optima Detensis rgrtur tentoriis, ad Tripolim pergunt, et
principia; sed a malre, quoeApuliensis exstitit, reti- pacem a rege et civibus diu quaesitam stabiliunt.
rruit vesligia. Tunc dux et comes ad urbem, quae Dati3 igitur invicem dextris, fldei illorum in tantura
Gibellum vocatur, acies suas direxerunt, eamque se proceres commendaverurrt ut usque ad palatium
obsidione cinxerunt. Illa siquidem hora, venit nun- regis civitatem introierint. Rex autem ut fiducia
tius ad comitem Sancti ^Egidii quod Turci proepara- n pacis lenendae ex sua parte certior crederetur, tre-
verant se ad pugnam contra eum, essetque futurum centos peregrrnos ex rrostris dissolvit a vinculis, et
bcllum grave nimis et perraaximum. Protinuscomes proceribus donavit. Dedit et quindectm milUa By-
misit nuntium duci et Flandrensi comiti, ut celer- sanceorum, et quindecim equos multa honestate
rime ad illud venirent praelium, sibique auxilium praeditos, misitque omni exercitui mercalum lau-
ferrent. Quod ubi dux audivit, principi civitatis pa- dabile , quod omnino privavit illos ab omni neces-
cem, quam saepe jam quoesierat, mandavit. Pace sitate. Pepigit etiam et juravit illis ut si Jerusalcm
igitur facta, pactacque protnissionis muneribus re- sibi possent acquirere, et bellum quod eis admiral-
ceptis, ad speratum bellum convolarunl, et ad obsi- dus Babyloniae inferre minabatur, superare, Chri-
dionem, quoe erat ad supra dictum castrum, conve- stianus efflceretur, et regis Jerusalern ditioni subji-
nerunt, et in alteram fluminis ripam castra posue- ceretur. Fuerunt autem apud Tripolim per dies trcs.
runt. Sed cum dux videret quod nihil proliceret, Videntes autem proceres et viri bellatores, qupid
conlra Tripolim direxit acies, cunctosque ibi para- jarn tempus novarum frugum instabat, coricordati
NOTULJS MARGINALES MS. COD.
(59) Dux Godefridus, ensis cuius bene lidus. Consul Flandrensrs, cujus non fallitur cnsis.
 1/f, RORFRTI MONAf.m IIIST HIF.ROSOL. — I.l.!. IX. w.
sunt, quoJ ILcrosolyntituiiu;ii iicr ex loto arripe- A ab Herodc regc nobilius ct puhJiriits et contra vim
icnt, et omissis omnibus, rcctiorem viam tencrenl. maris iitilitis exstriicla, in honorcm Csesaris Au-
Erat autem dies Maiiquarla, cunr de Tripoli cxie- gusti Cacsarea est cognominala, cui etiatti in ea
runl, et per qusedam ardua rnoiitana ascendcntes lempldin albo marmore consttuxit, in qua ne, os
ad castrum, ctti nomcn Bclcion, pervenerunt. Al- ejus Hcrodes est ab angelo pcrcussus, Corntlius
tcra die venerunt ad urbcin qttse dicitur Zabaris, baptizatus, et Agabus prophcta zona Pauli est li-
in ctijtts confinio nihil aquae potuit inveniri, qu.i gatus. Juxta illam nostri sua tentoria fixcrunt; et
exstingueretur corum nimia sitis. ^Esttis quippe sanctam Domini Pcntccostcn cciebraverunt. Deinde
erat, ct equi et omnis homituim mulliludo silic- venerunl ad urbem Ramolam , quam Sarraceni
bat, In crastinum venerunl ad flumen , cui nurricn propter metum eorum dimiseranl vacuam , juxta
Braim. Ibi igilur pernoctaverunt, ct sitim suam dc- quam erat illuslris ecclesia Sancti Georgii marlyris,
posueruirt. Nox subsequens fuit DoiriinicseAsccn- in qua sanctissimum ejus corpus requiescit; quo iu
sionis ; et ipsi ascenderunl montern, in qtio erat via lbco ipse prO Christi nomine martyrium suscepit. Iit
nimis angusta, in qua putaverunt occurrentes in- eia milites Christiani pro veneratione mililis Chrisli
venturos se hostes, sed Deus, quoniani dux eorum episcopum elegerunt, electum constituerunl, con-
fuit solus, et noti erat cum eis Deus alientis, fecit B stitutum decimis omnium diviliarum suarum dita-
eos inoffensos transire. Tunc vcnerunl atl urbcm verunt. Et dignum eral ut Georgius inviclus -miles,
Baruth supra mare sitam ; deinde ad aliam, quoc eorum militiae signifcr, isturii ab eis honorem reci-
vocatur Sagitta; post haecad aliaro quoe Sur dicitur;; (ieret. Remansit ilaque illic episcopus cttni suis,
deinde ad Acram; de Acra ad castrum, etti nomen ilives auro et argento, equis et animalibtts. Et ad
Caiphas; cl sic ad Csesaream. Est atitctn Csesarea civilatem statrhr Hierusalerri direxit iter Chrislianus
insignis civitas Palseslinse, in qua Philippus apo-,- exercitus, in virtute norninrs illius, qui in ca mor-
stolus dicitur domum habuisse, quae „usque hodici tuus jacuit, et die terlia resurrexit, ctti est cuiti
rnonstralur, nec non et cubiculum filiarum ejusi "Patre el sancto Spiritu aequa potestas et gloria iu-
prophelantittm. Est aulem in littore maris sila, lerminabilis. Aincn.
olirn Pirgos, id est tiiriis Slratonis , appellata. Sed
EXPLICIT LIBER OCTAVUS.

INCIPIT LIBER NONUS.

CAPUT PRIMUM. C pararent; Raimundus Pilelus, et Raimundus de
OboneJesu.ut castra lua viderunt, liujus terrcnoe Taurina, et alii quam plures decastris cgressi sunt,
Jerusalem muros, quantos exitus aquarum octili ul linitimam regionera lustrarcnt, ne scilicct hosles
coruni dedtixeritiit. Et mox terroe procumbciitia improvisi super illos venirent, et imparatos invcni-
sonitu oris et nulu inclinati corporis sanctum se- rcnt. Invenerunt itaque trecentos Arabes, et pugna-
pticrum luum salutaverunt, el te qui in co jacuisti, verunt cum eis, et siipcraverunl eos, el plurcs oc-
ul scdcntcm, in dexlcra Patris, ut venturum ju- ciderunt, et equos triginta inde habtierurit. Secunda
(jicem omriiuni adoravertint. Vere luncab omnibtis igitur feria hebdomadse secundae, quarlo Idus Junii,
corlapidcuni abstulisti, el cor carneum contulisli, aggressi sunt Jcrusalem Christiani, sed codem die
Spiritumque sanctum tuum in medio eorum po- non praevaluerunt, rrec tamen fuit labor inanis. Ita
suisti. Itaque contva inimicos tuos qui eranlin ea, cnim anle niUrale prostravcrtint, ut ad majorcin
jam scilicet longe positi pugnabant, quoniam ad au- murum scalam unam erexerint, et si tunc scalai un>
xiiium suum ita le concilabant, el mclius lacrymis, copiam habuissent, labor illc primus ultimus ftiis-
quam jacula intorquendo, pogriabant, quoniam licet set. Nam illi qui pcr scalam ascenderunt, cum lio-
in terram deflueretrt ubertim, incoelum lamen ante te stibus diu cominus jaculis et ensibus decertaverunt.
" Multi de nostris in illo confliclu mortui sunt, sed
propugnatorcinsuumconscendebant, quiab oratione
srii'geiilcs,adregalenicivitatcmproperarunt;inimicos multo plures ex eis. Ilora vesperi bello incompc-tcns
Regis seierni iniiis invenerunt, circa quos tali ordine diremit lilem, et nox superveniens utrisque coiitti-
castra sua posuerunt. A septentrione castrametati lit quietem. Repulsa si quidcm ista , gravcrn cl ni-
suntduo comites, NortlimannusetFlandrensis, juxta mis longum iaborem intulit nostris, quia pancs it;-
ecclesiam Sancli Stephani protomartyris , ubi lapi- venire non poleranl ad edendum per intervaihim
dalus est a Judseis; ab occidente dux Godefridus et decem dierum , quousque naves coruin onustae ail
Tancredus; a meridie vero comes Sanctt ^Egidii, porlum Japhiae venerunt. Et niniia sitis pressura
scilicet in monte Sion, circa ccclesiam Sanctoe Ma- illos attrivit, quia Siloe , quae ad monlis radiccm
rioe matris Domini, ubi Dominus coenavit cum disci- Sion oritur, non poterat nisi vix solos homincs ad->
pulis suis. Tentoriis igitur in circuitu Jerusalem i(a aquare. Equi vcro cl coetera animalia ad aquandum
dispositis, dum vexalione itineris fatigati, reqtiie- ducebanlur pcr sex milliaria , et tunc cum raagna
scerent, ct machinas ad expugiiandam urbem prse- niilitumcustodia. Unde et chara erat aqua inicr CQ^
PATROL. CLV. 2V
747 AD GODEFRIBUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO.' 74*
ct charo vcndcliaturprelio. Consilio igitur inito, cle- ji. cepil. Et contra venerandus comes Sancti ^Egidii
gcrunt milites qui ad naves irent, casque ab extra- consimile castrum constituit, cl a roeridiana plaga
nea gente ctistodirent. Itaque sunimo diluculo diei applicuil. Qtiinta siquidem feria jejunia nostri celc-
egressi suntcentum mililes de exercitu comitis San- braverunt et pauperibus eleemosynas distribuerunt.
cli JEgidii, Raimundus scilicet Pilelus, qui semper Sexla vcro feria quae erat Julii mcnsis dies dtiode-
fuit omni labori mililiae domeslicus, et prorsus otio cima, aurora sereno lumiire coruscantc, lurres
peregrinus, cl cum eo alter Raimundus de Tauiina, egregii bcllatores asccndunt, ct scalas moenibus
et Acbardus de Monte Merulo, Guillermus cliam apponunt. Stupent et contremiscunt adulterini civcs
Sabratensis. Et ibant, ut ad bcUum parati, ad por- urbis cximiae, cum se vident circumvallari laiita
lum maris. Et dum ircnt, trigirrta cx cis diviserunt multitudine. Quia vero supremum diem sibi immi-
se ab aliis, ui semitas viarum discerent, ct utrum nere videbant, et mortern super capita sua dcpen-
vcnirent hosles explorarent. Cumque paululum iti- dere, acritcr coeperunt resistere, et sicut jam de
neris processissent, scptingenlos Turcos et Arabes morte non dubii, propugnare. lllic eminebal in stta
eminus conspiciunt; quos, licct perpauci essent, lUrri dux Godefridus, non tunc miles, sed sagitta-
incunclanler tamen invadunt. Sed numerositas ini- rius, cujus manus ad proelium et digilos ad bellum
micorum lanla fuit ut paucilas nostrorum resistere Dominus dirigebat, quonram sagittis jactis, inimi-
r*5ir potuerit. Nostri (amcn quos in primo impetu corum pectora, et ulraque lalera perforabat. Juxla
offenderunt, ncci perpetuse dcstinavcrunt. Scd cum quem fratres ejus Eustachius et Balduinus, veLt
faclo illo congressu regyrare posse aestimaverttnt, tluo juxta leonem leoncs, ct duros ictus jaculorum
circumvallati multiludine, velle suum implerc non et lapidum suscipicbant, et quadruplici fcenore com-
potuerunt. Tuncibi morluus est Achardus vir bel- pcnsabant. Et quis omnium probitates referre vale-
lator, forlis et egregius (59), ct quidam ex pedi- rel, cum omnium qui nunc sunt philosophorum fa-
tibue. cnndia tantis minime laudibus suffrcerel? Et dum
Aniequam vero bellum inciperet, nuntius equo sic desuper moenia pugnabatur, processio circa ipsa
celcri ad Pilctum cucurrerat, qui Arabes et Turcos rnoenia agebatur, ct cruces ac reliquise et sacra al-
.lostros invasisse nuntiarent. Quod ut Piletus audi- laria dcferuntur.
*.it, absque mora cquum calcaribus urget; sero Tota itaque die allernrs ictibus decerlatum est.
tamen illuc pervenit. Jam enim Achardus mortuus Sed ut appropinquavit hora qua Salvalor omnium
erat, qui tamen anlequam decederet vitam suam mortem subiit, miles quidam, nornine Detoidus, de
multo sanguine.ct mortcm morte plurimorurn com- r castro ducis primus insiluit, post quem Guiclreritts,
muiavit. Ut vero noslros illi eminus prospexe- qui leonem propria virlute prostravit ct occidit.
rur.t, ut fugcre accipitrem pcrrna trepidante co- Slatim dux milites suos scquilur, et omnes alii mi-
lumbae assolcnt , sic illi fugiuut, et terga no- lites ducem suura. Tunc vcro arcus et sagrttae dr-
stris dcdcrunt. Noslri vero persecuti stint illos, millunlur, cl fulminei enses arripiuntur. Qttibus
et niullos occiderunt. Et unutn ex eis vivum visis hostes illico murum deserunt, et ad terram di-
retinueruiH, qui Turcoruai dolos eis referret, el labunlur, el milites Chris-i celeri gressu cum ma-
quid macliinarentur mali praenunliaret, retinuerunt- gnis vocibus perscquuntur. Quas voces cum audiret
que ab eis centum et tres equos, quos misorunl ad coines Raimundus, qui caslrun, suum muro propius
castra, ct ipsi ad naves injuncta perficiunt man- apponcre gesliebat, protinus intcllexrt Francos esse
dala.Fanicm quippe navescibis onustae exstinxerunt, in urbe, suisque militibus ait: « Quid hic slamus,
scd velieineiUem sitim cxstinguere non potuerunt. et incassum laboramus? Francigenae urbem obti-
TarUa qtiippe sitis erat in obsidione ut te.llurem ncnt; magnisque vocibus ct ictibus personant. >
cavarent, et glebas bumectiores ori apponerent, ro- Tunc celeri gressu cum suo comitatu pcriexit ad
rantiaque marmora Iamberent. Coria boum ct bu- portam quoe est secus turrim David, et vocaviteos
balorum, aliorumque ar.imalium recentia suebant, D qni in arce erant, ut aperircnt. Prolinus admiravi-
el cttm ad aquandos cquos ire disponerent, usqtie sus qui turrim custodiebat, ut cognovit quis esset,
ad sex millia mililcs armati pergcbant. Tunc ca januam ei aperuit, seque suosque cl sua fidci ejus
aqua implcbant, et ad caslra referebant, et cx illa comraendavit, ut se tueretur ne destruerelur. Sed
olida aqna bibebant; plerique prout ferre poterant comcs dixit quod id nunquam faceret, nisi sibi
jejunabatu, quia jejunio sitim tempcrabant. Et quis turrim dimitteret. Qui ei assensum gralanler tribuit,
crederet q-.iod famcs proficerel? dolor dolorem cx- et comes illi, ut petebat, omnem fiduciam spopon-
pellerel? Dum hsec paterenlur, proceres a longo dit. Dux vero Godefridus, non arcem, non aulam,
terrae spatio Hgneas trabcs adduci faciehant, quibus non aurutn, non argentum, non spolia, ambiebat,
lurres ct machinse (icrcnt, quae civilatcm expugna- sed ciim Frsncis suis, sanguinem servorum suorum,
rcnt. Quibus adductis, dux ducuro Godefridus suarrr qui in circuilu Jerusalem effusus fueral, ab eis vin-
turrim construxit, et ab orieutali plaga adduci prae- dicare satagcbat, ct irrisiones ct contumelias quas
NOTUL^E MARGINALES MS COD.
(59) Si foret hic taruus, non sic moreretur Achardus.
 run rtnRiVKTi MO\ACIII HIRT HHTROSUII _ i.m ix. 7k/i
peregrinis inltilerant, ulcisci cupiebat. In nullo au- A. viderunt, obviam nudis ensibus veniebanl, malentes
tem bello talcm habuit occidendi facullatem, nec cilissima mor(e occumbere quam miserae jugo ser -
super spontem Antiochiae, cum giganteum dimidia- vitutis longissime perire. Nam se terrse praecipites
vit gentilem. Nunc vero absque ulla refragatione, dabant, et ad terram, quoe cunctis mortalibus vitac
tam ipse quam Guicherius, qui medium secuit leo- praebet alimenta, mortem inveniebant. Nec tamen
ncm, mullaque elcclorum mililum niillia, a capile omnes occiderunt, sed servituli suae plurimos rcser-
usque ad renes secabant humana corpora, et dextra vaverunt. Tunc constitutum est ut civitas murrda-
loevaque per utraque lalera. Nullus ibi nostrorum relur; et injunclum esl Sarracenis vivis, ut mortuos
iners fuit, mcticulosus irallus, ubi nemo resistebal, foras extraherent, civitatemque ah omni spurcitia
scd pro posse suo unusquisque fugiebat; sed fugere tantr morticiuii prorsus mundarent; qui protinus
nemo poterat, quoniam mullitudo a seipsa in sei- jussis obtemperantes, et lugebant et extrahebant, et
psam perplexa, sibimcl impedimento erat. Qui ta- extra porlam ingentes, veluti castellinas defensa-
mcn de tantae cladis maceratione clabi potuerunt, lesque, domos, pyras construebant. Membra trttn-
templum Salomonis intraVerunt, ct se ibi longo diei cala in sportis colligebant, et foris deferebant; ct
spatio defenderunl. Scd cum, jam dies inclinari vi- pavimenta templorura , domorumque a sanguine
deretur, nostri timentcs solis occasum, animositale B ! aqtia eluebant.
concepta, abdila templi irrumpunt, eosque miscra CAPUT II.
moi te pessundarUnt (60). Tantum ihi humani san- Eiiroinalis itaque omnibus inimicis, ab Urbe pa»
guinis effusum est ut caesorum corpora, unda san- cifici nominis, de ordinando rege, quoestio debebat
guinis impellente, volverentur per paviraentum, cl agitari, ut scilicet unus ex ipsis omnibus eligeretur,
brachia sive truncatoe maiuis super cruorem fluita- qui tantae urbi tantoque populo praeficeretur. Corn-
bant, et extranco corpori jungebanlur, ila ut nemo muni igitur decrelo omnium, pari voto generalique
valeret discernere cujus erat corporis brachium, assensu, dux Godefridus eligilur, octavo scilicct dio
quod truncato corpori erat adjunctum. Ipsi etiam quo civitas expugnatur. In quo bene assensus om-
milites qui hoc carnificium operabantur, exhalenies nium convenire debuit, quia tn illo regimine lalem
calidi fervoris nebulas vix patiebantur. Hac itaque se cxhibuit, ut ipse magis regiam dignitalem qtiam
inenarrabili caede peracla, aliquantulum naturae in- regia dignitas ipsum commendarit, Non honor illu-
dulserunt, et plures ex juvenibus lam viros quam strcm faciebat eum, sed honori mulliplicabalur glo-
mtilieres vitoe reservaverunt, et suo famulatui man- ria propter eum. In tantum enim regiae dignitali
cipaverunt. Mox per vicos et plaleas discurrcnles, praefuit et profuit quod, si fieri posset, ut universi
quidquid invcnerunt rapuerunt, et quod quisque ra- reges lerrae juxta illum adessent, censura oeqiiitatis
puit hoc suum fuit. omnibus principari judicaretur, ct merilo eqttestris
Erat autem Jerusalem tunc referta temporalibus probitatis, et vultuosa corporis cleganlia et nobilium
bonis, nec aliquo indigebat, nisi spiritalibus deliciis. moniin prserogativa. Congruum quoque deinceps
Tunc quippe filios sttos, de longe ad se venientes, crat, ut qai sibi gubernatorem corporum dccenler
ila ditavit, quia in ea nullus pauper remansit. Tanlis ct decenlem elegeranl, reclorcm animarum pari
itaque ditati divitiis, ad sanctum Domini sepulcrum modo sibi proponereirt. Elegerunt itaqtie quemdam
laelo irrcessu perrcxerunt, et ei qtii in eo sepultus clericum, nomine Arnulftun, divina cl htimana lego
fuit gratias referentes capitalicia sua oblulerunt. hene erudilum. Erat atitem scriba docius in regno
Ipsa die, sicut per Prophetam fuerat praedictum, cmlorum, id cst in sancla Ecclesia, qui bene poterat
seputcrum Domini fuit gloriosum (Isai. xi, 10), ctim de lliesuurv suo proferre nova et vctera (Mallh. xrn,
omncs non incessu pedum, sed poplilum el cubito- 52). Ejus siquidem electio facla fuit in festivitate
rum proni incedebant et pavimenta imbre lacryma- S. Pelri ad Yincula quae festivitas bene congruit
rttnr inundabant. Hac itaque oblalione solemni de- vinculatoe civitati, quoe dsemoniacis nexibus diu
votione completa, ad domos suas, eis a Deo desti- r. i fuerat illigala, quoniam ipso die quo dignum habuit
natas, redierunt, et nalurae nccessariis indulgentes, sacerdotem libera fuit ct absoluta. Gratias igilur
fessis corporibus cibum et somni requiem tradide- Deo salvatori ct liberatori suorum, qui toties eam
runt. ln crastinum igilur cum caput aurora terris destrui et ancillari permisit, totiesque destructam
ostenderet, ne ullus in urbe locus insidiis remane- reoedificavit, ct ancillatam mirabili polentia libcravit.
ret, armati ad templum Salomoiiis ctrcurrerunt, ut His, ut prsefatum est, bellorum conflictibus gens
scilicet illos delerent q;ii sttpra templi fastigia Gallicana fines orientis penetravit, et ab immundi-
ascenderant. Maxima enim illuc copia Turcorum tiis gentilium, quibus per annos circiter quadraginta
conscenderat, quae Hbentius fttgisset, si sumptis Jerusalem fuerat inquinata, divina opilulante gratia,
alis volare potuisset. Sed quilms natura alas nega- cmundavit. In qtta sacerdote canonice consecrato,
vit. misera vita infelices exitus donavit. Ut enim et rege sublirnato, Francorum celebre nomen omni
ncslros ex advcrso sibi occursare supra templum Orienti innotuit, et omnipotenlia Jesu Christi in ea

NOTUL.E MARGINALES MS. COD

(00) Anno milleno ccntcno qtio tniiius uno. Jei usalem Fianci capiunt virtute potenti.
751 W* GODEFRIDUM APPEND. II. — MOXUM. DE BELLO SACRO. 752
crucifixi menlibus etiam infidelium rcsplenduit. Quo A rctulerunt. Rex aulcm ut audivil, palriarcham con-
splcndore renitcnlis gratise, cum saccrdotis ac rcgis vocaii prsccopit, ct ab eo consilium accepit, ut per
ordinatio solcmni gaudio fuisset cxhibila, nuntii dc tolam civitalem prscconarclur, quo in crastinum
Ncapolitana urbe ad regem Godefridum vcneruiit, sumnio manc omnes ad ecclesiam convcnircnt, ut
civium suorum mandala fcrcnlcs, ut ad ipsos, sci- posl sacra missarum solemnia Dominici corporis
licet de suis, mittcret, cl civcs ct civilatem eorum cucharistiam percipercnt, el ad bellum vcrsus Asca-
in suo regimine, suaque ditione rcciperct; volehant lonam cqoitarcnl.
cnim de scipsis suum dilatare imperium., magis af- Ilumor istc minime perturbavit animos audicn-
feclantcs suum quam alterius principalum. Esl au- tium, scd nox sttbsequcns visa cst illi lardiori suc-
tom Neapolis civitas Carise, quao cst provincia Asisc. ccssu protcnsior cailcris cxstitisse :
Rex, acceplo consilio, niisit ad illos Eustacliium Ut primum malutina caput aurora levavit,
fratrcm suum, et Tancrcdum, cum magna manu Ad missam resonans cunctos campana vocavit.
Missa peroratur, populus Domino sociatur.
militum et pcdilum ; quos illi cum magncc venera- Quae benedicuntur, sacra munera dum capiunlur,
tionis officio susceperunt, ct seipsos et civilatom. Exit ab ccclesia plebs, atque cucurrit ad aima,
in ejus dilioncm tradiderunt. Et jejuna suum contraria pergit ad bosteni.
CAPUT III. " Classica,
P sislra, lubse, postquam rex exit ab urbe,
Insonuere simul : qtiorum clangoribus, omnes
Cum hsec ita fieri inciperenl, ille tortuosus el lu- In gyrum monles, cum vallibus echonisabant,
hricus anguis, qui fidelium semper invidel felicilati, Terrorcmque suis inimicis incutiebant.
titulum scilicct.Christiani nominis ita ampliari, ct Ita procedunt ad proclium Christianec acies, Deum
regnum rcnovalsc Jerusalcm ita dilatari, admodum victorem belli, corpore et menle gestantcs, et pro-
indoluit. Et Clcmenlcm imo dementem admiravi- pterea non terrenlur hominum ulla mulliludiue,
sum Babylonise, contra ipsos felle commovil, et quia non confidunt in sua, sed in ipsius virtulc. Pa-
cum ipso oninem Oiientem exeitavit. Speravit et- li iarcba quidem dereliquit viccssuasPetro ercmilse,
cuim totius malitice preesumplor, omnes illos et ur- ul missas ordinarct, orationes eonstitueret, ct pro-
licm dclere, et mcmo-riam Dominici sepulcri fun- cessioncs componerel ad sepulcrum, ul Deus homo,
ditus abolcrc. Scd sicut cogitaliones hominum va- qui in eo jacuit, populo suo lieret in prsesidium.
nce sunt, ila ct potcntiae evanescunt. Collegit igitur Cumquc rex cum suo exercilu veniret ad flumcn,
quidquid potuit bominum, et pomposo apparatu quod cst circa Ascalonam, invenit ibi mulla millia
Ascalonam pei vcnit. Quo cum pervenisset, nuntius boum, camelorum, asinorum, niiilorum et mula-
atl rcBcm feslinus venit, ct rem ut erat, ei intima- riim; quse non solum crant de civilate, sed ct cum
vit. Nec mora longa fuit, quod rcx ad illos quos mi- f- exercittt admiravisi venerant. Quse omnia centum
scrat misit, ut videlicct festinarent ad bellum ve- Arabes custodiebant, sed ul primum noslros vidc-
nire, quod prsepaiaverat admiravisus Babylonise. runt, et prsedam eis dereliqucrunt, ct fugae subsi-
Ipse cnim jam cum innumera gente Ascalonse erat, dium sibi qusesierunt. Noslri vero persecuti sunt
et Hierosolymam obsidere parabal. Quodubi Eusla- illos, scd apprehendere non potuerur.t nisi duos.
cbius et Tancredus, cceterique viri bellalores au- Prsedam autem universam rapuerunt, et Jerusalem
dicrunt, imminens bclli negotium Neapolilanis civi- ex ea copiose ditaverunt. Rex quidem die jam ad~
bus ostcndcrunt, ct vale eis dicentes, cum bono vesperasccnte, vociferari prxccpit per universum
gaudii ct amiciliae discesserunt. Noslri quippc Tur- agmen, ut omnes quiescerent, et primo diluculo
coruni occursum desiderantes, montana consccnde- consurgerent, seque bello prsepararent. Palriarcha
runt, ct tota dic ac nocle insomncs et inquieti Cce- vero anathemalizavit omnes, qui in illo coiifliclu
varcam pervoneruiit. ln crastinum juxla mare am- aliquid raperent, ante conseculam victoriam.
milaverunt, ct ad quamdam urbcm quae Ramola Nccteigitur transacta, aurora solito clariorincan-
dicitur pervenerunt, mullosque ibi Arabcs, qui belli duit, etnostros a sonmo excilavit. Erat autem feria
prsecursores erant, invenerunl. Quos forliler noslri sexta, in qua Salvator generis humani, diabolum
insequentcs, plurcs ex eis apprehenderunt, qui ipsis " regeui Babylonix, troph;eo crucis prostravit; et
onmem bclli apparalum in verilate apcruerunt. nunc iterum admiravisum suse Babylonise, per sa-
Qua rc comperta, nuntios vclocibusequis insidentcs, lclliles suos Dominus suporavit. Rex, ut superius
regi citius legaverunt, ul omncs ;<bsquc dilationc diximus, flumen transmeavit, sed patriarcha cum
commonercl: et contra Ascalonam ad bellum pro- episcopis aliisque religiosis viris, tam Grsecis quaiii
cederet. Esl aulem Ascalona civiias insignis Pa- Lalinis, cilra remansit. Descendit ilaquc rcx ii,
Iseslinie, viginti quinque milliariis distans ab Ilie- quamdam vallem speciosam et spatiosam cum suis
rosolyma; quam quondam allopbyli condiderunt, omnibus, et sccus lillus maris intravit, ihique suas
etAscalonam ex nomine Cclon, qui fuit nepos acies ordinavit. Ipse suam consliluit primam;co-
Cbam et lilius Mesraim, vocaverunt. Fuit autem mes Nortbniannus sccundam; comes Sancti jEgidii
semper adversatrix Jcrusalcm, et cum vicina sit, tertiam; comes Flandrensis quartam; comes Eu-
tamen nulla unquam familiarilatc conjungi voluit. slachius et Tancredus et Guaston de Bchert quin-
ln bac igitur admiravisus Babyloniso erat, cum tam. Universique pedites cum sagitlis, el pilis, et
nuutii ad regem venerunt,. et qucc supra diximus, lelis prseposuerunt se mililibus, et sic ordinati c-b-
 753 ROBERTI MONACIIIIIIST. HIEROSOL. — LIB. IX. 7154
viani ire ceeperunl Babyloniensibus. In dexlera parle: A stiorum gladios Impellebant. Tancredus et Bolo-
juxta mare, comes Sancli jEgi.iu fuit; in sinislrat tiiensis comes En;»acbius irruerunt in eorum ten-
vero rex, ubi major boslium forntudo incumbebat, toria, ei mulla ibi praeclara egerttnt; qusc si scri-
equitavit. Inter hos alii omnes fuerunt. berentur, digna essent mcmoria. Nullus nostrorum
Sed non esl prsetereundum quid Clemens admi-, segnis, nttllus pavidus repertus est, sed omnes uno
ravisus dixerit, cum ei quod nostri contra eum, spiritu animali, unanimiter prosequebantur inimi-
equilahant ad prselium nuntiatum fuiu De serotinaj cos crucis Cliristi. Mirum quippe erat, quod tanto-
enim prcedaquam nostri ceperant, nullus ei, nun-- rum mullitudinem armalorum paucilas nostrowm
tiavcrat, quoniam nisi. leeta et prospera nullus eij non expavescebat, sed divina suflragante gratia,
dicere prsesumebat, quia in gaudio semper esse vo- magis ac magis convalescebat, et eorum cervicosi-
lebat. Quicunque enim ei adversa nuntiarat, nullam! tatem inclinabat, sicque die tola pugnse condictus
deinceps gratiam in conspectu ejus inveniebat. Nec initur usquequo sol centrum poli consccndit, hora
illum tamen ulla res possessa suo distractu lurba- vidclicet qua Dominus noster Jesus crucem ascen-
verat, tantse facultatis eiat quod remanebat.. El, ne dit; ipsa eadem hora omne robur contrarise gentis
frivolum esse dicat quis quod dicluri sumus, a quo- emarcuit, qui ila sensu mutali eranl quod nec fa-
dam Turco, qui haec postea in Jerusalem retulit, B gere poterant, nec se defendere valebanl. Arborcs
babuimus, qui sponte sua factus est Chrislianus,.' ascendebant, putantes quod sic se luereiilur nc a
et in haptismate vocalus est Boamundus. Summo nostris intuerfcntur. Noslri vero sagittabant illos
itaque mane dictum est ei, quod revera Franci par sicut aucupes volalilia, et ad terram dentersos tru-
rati erant ad prselium, et quod jam prope essent,. cidahant, ut iu macello carnifices animalia. Alii au-
^enienles contra ipsuni. Tuncfertur demens dixisse," tem lenentes gladios in manibus, pedibus nostro-
nuntio : Quod miki dicis, non audeo credere, quia( rum provoluti, terrae se inclinabant, ct erigere se
nec eliam ihtra muros Jerusalem mstimo illos inve- contra Christianos non audebant.
uire. Cui cl ille : Ceriissime scial, Domine, magni- Jam vero prima pars Babylonici exercitus tola
ludo tua, quia parati ad prwlium veniunl, et jam, fugiebat, et poslcrior de victoria cujus esset, adhuc
jirope sunt. Tunc prccccpit ut omnes arma caperent, dubitahat, quia nihil unquam minus sperabal,
et ad hellum properarent. Cumque parati emnes quam suorum fugam, et victoriam Chrislianorum.
ex adverso slarent, et ipse nostros intuitus essct, Cum enim suos conspicahatur per plana camporum
dixit : « 0 regnum Bahylonice cunclis regnis ante- fugiendo discurrere, ccslimabat illos persequi Chri-
eellens, quantum dedecus bodie pateris, in hoc, r stianos, et velle occidere. Sed postquam compere-
quod tantilla gens, contra te venire prcesumit! Ego runt quod Christianorum erat victoria, gaudium
vero nunquam eestimayi illos nec intra sepla etiam quod hahuerant, superavit moestitia. Tunc et ipsi
cnjuslibel urhis invenire; et ipsi contra me itinere perterriti fugiunt, et sequacibus suis fugicndi prse-
diei unius ausi sunt vcnire? Aut sensum amiserunt, slant consortium. Et ut ventus aquilo dissipat nu-
aut mori sicut et vivere diligunt. Praecipio itaque bes, et immissus turbo aggeres slipularum, sic no-
vobis, o Babylonici bellatorcs,, ut omnes istos de stri dissipabant alas et cuncos fugientium.
terra tollatis, nulli parcat oculus vester, nulliusque, CAPUT IV.
misereamini. > Sic ergo commissum est prselium. Dum hsec ita fierent, dum sic milites Chrisli sa-
Primus siquidem comes No. Ihmannise miles imper- lellites diaboli deslruerent, et comcs Sancti /Egidii
lerriius eum sua acie congressionem incoepit, in, qui juxla mare pugnabat, absque-numero perime-
iila scilicet rcgione, in qua vexillum admiravisi, rel, ct multo plures in mare prsecipiles ire compel-
quod standardum vocant, conspexit. Qui ferro per leret, quid Clemens, nunc vero demens admiravisus
medias acies viam interrumpens, multas stragesde- stans ante portam Ascaloncc dixeril, audiamus, si-
dit, ct tandem ad illum qui standardum tenebat; cut supra dictus proselytus Hicrosolymis dcinccps
perveniens, illum anle pedes admiravisi prostravit, p D retulit qui juxta illum erat, ut assecla, ct domesti-
et vexillum accepit. Admiravisus autem vix evasit, cus Gt verna illius. Clemcns igitur ut dcmens dice-
ct Ascalonam fugicns, ante urbis januamconstitil. Et; bat (61), dum gentem suam gens Christiana detrun-
miser miseriimam suorum cladem, alongeprospexit.. cabal : « 0 Machomet preeceptor noster et palrone,
Non dissimili audacia rex et reliqui comites in op- ubi cst virtus tua? Ubi est coeleslium virtus numi-
pos'.los irruunt; et ssevissima multatione dextra lae- num, cum quibus ipse gloriaris? Ubi cst Creatoris
vaque pcrimunt quotquot sibi occurrunt. Ibi Tur- cfficax polcntia, cui semper astat lua praesenlia?
censis arcus nulli corum profuit, quia impetus no- Cur sic reliquisti gcnlem tuam, quam immisericor-
strorum tam celcr lamque densissimus fuit, quod diter dissipat, destruit, et interficit gens pauperrima
nulli traheie licuit, sed fugere libuit. Multa quippei et pannosa gens, aliarum gcntium peripsema, om-
ibi millia mortua stint, quse mortua non esset, si fu- niumque prorsus bominum fsex, rubigo et scoria.
gere prsevaluissent. Sed multitudo tanta eral, quo- Gens, inquam, quae a nostra solita erat quaerere
niam qui relro crant, prsemissos in mortiferos no- panem, ouse nihil prorsus habcbat nisi baculum et
NOTULYEMARGINALESMS. COD.
(Ul) Iliec ut ilemenlis sunt trisliavcrba Cbmcntis.
753 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. T'&
peraiu? Toties eis eleemosynam dedimus, toties eo- A degeneres eflicimur, cum omnem tibi exhibcamus
rum miserti sumus. Heu! heu! quare eis peperci- bonorem, et nullam nobis rependis vicem? 0 Jeru-
mus? Cur illorum miseriee indulsimus? Quare non satcm! civitas seductrix ct adultera, si ullo tempore
omnes occidimus? Nunc scire possumus quod huc contingeret ut in manus nostras devenires, totam le
veniebant non ut veri adoratores, sed ut subdoli solo cosequarem, et sepulti tui seputcrum funditus,
exploratores. Gloriam nostrae felicitatis viderunt, di- exterminarem. > Cum hscc et bis sequipollenta Cle-
vitias nostras concupierunt, concupiscenliam secum mens admiravisus voce querula rotaret, nostri as-
in terram suam detulerunt, et islis nunliavcrunt. suetse virtutis suse non immemores, ante urbis ja-
Nunc igituristi sitiuntaurum argentumque nostrum, iiuam tanto impetu in Babytonios irruerunt quoi
et ob hoc tam crudeliter cffiindunt sanguinem no- neminem eorum nisi mortunm aut plagis exhausliim
slrum. Ergone sunt homines isti, qui tantam habent extra januam retiquerunt. Tali itaque modo divina
potestatem, aut certe infernales dii? Forsitan infcr- virttis bellum devicil, et nostros victoria eommen-
nus ruptus est, et populus iste eruptus cst. Ahyssus davit. Et quis ad plcnum valet referre quot occisi
errpuil, indegens ista efferbuil; nulla enim habcnt siint in angusto porlx introilu? Tunc Ctemens jurc
viscera huiuar.italis ; nulla indicia pietatis. Si homi- ftere potuit, cum tot ante se suorum cadavera ex-
ncs essent, mori limercnl, sed undc emerscrunt, in " slincta vidit. Quidam adhuc in supremo spiritu po-
i'ifernuin redire non expavescunt. 0 gloria regni siti palpitabant, ct Clementi qui illuc eos adduxerat
liabylonise! quam lurpiter hodie dehonestaris, quse maledicebant. Fertur tuiic Clemens ejulando fle-
bcllalurcs tuos olim fortes nunc debilitalos amittis ' visse, et nostros malcdixissc. Erant autem in mari,
Qu.e gens ultcrius poterit huic nefarise genti re- quod adjacet civitali, r.autcc et navcs circumadja-
sistere, cum gens tua contra eatn nec ad horam po- centium regionum, qui jussu admiravisi alluleraiU
terilsustinere? Heuiheu! nunc fugiunt, qui nun- totius opulcntiae supplemeiitum ad obsidionem ttrbis
qnam fugere didicerunt, rt turpiter prosternuntur Jerusalem neccssarium. Qui ut viderunt suos ct do-
<[tii alios proslernere consueverunt. Proh dolor ! miiiiim suum tam turpiter confusum, timoic pcrler-
oiuiiia nohis cedunt in contrarium. Vincere soteba- rili vela suspenderunt, et in altum mare sc impulc-
IHUS,el vincimur. In lsetilia cordis assidue versari, runt. Nostri vero cum manihus erectis ad ccelum,
nunc mcerore afficimur. Quis enim valet oculos suos coivlibus Deo gralias retulerunt, et ad eorum tenio-
a lacrymis temperare, ct erumpentes ab intimo ria revertentes aurum et argentum, et innumera,
corde singultus coliibere? Diu est quod in collectione spotia vestium, copiamquc cibo.rum, multa gcnera
hujus exei cltus curam magnae sotlicitudinis expendi, P auimatium omniiim, instrumenla armorum, invcne-
nicUiunqiie lempus frustra consumpsi. Fortiorcs runt. Invcnerunl etiam equos et jumcnla, mulos et
t.itius Orienlis milites innumerabili pretio conduxi, mutas, aseltos et asinas, et dromedarium unura.
<:tad hoe bellum adduxi, et nunc ad extremum et Quid de ovibus et arietibus, aliisque pccoribus re-
ipsos et pretium amisi. Multo argenti dispendio pa- feram, quac ad esum parata eranl? Lebetcs ct calda-
raveram ligna ad construendas turres ligneas, ct riae, cacabi, lecti, eorumque exuvi;e, copliini plcni.
omisis generis inachinas in circuitu Jerusalem, ut auro argentoqtie, aiireisque vestibus, omnisqiie co-
eos obsidcrem, ct ipsi longe ab ca prsevencrunt fa- rum apparatus ibi invenlus est; dilissiinaqueprceda
cleni mcam. Qucin honorem babcbo ulterius in terra locupletati sunt, qui tentoria admiravisi regalibus.
inea, cum sic me dehoncstat gens adveni, populus referla divitiis liabiierimt. Standardum quod in
alienus? 0 Machomet! Machomel! quis unquam ve- summitate argentcee baslce pomum babebat aureum,
nustiori cultu te colitur, in delubris auro argeuto- comes Nortbmanniee obtulit sepulcro Domini, fuitr
qtie insignilis, pttlchrisque de te imaginibus deco- que appretiatum pretio viginti marcarum. Ensem
ratis, et cterimoniis et solemnitatibus omnique ritu vero alter emit sexaginta byzanceis (62). Dum vero
fcacroriun? Scd hoc cst quod Christiani nobis insul- nnstri sic triumphaliter reverterentur, inveniebant
tarc solent, quia major est virtus Crucilixi quam D agmina rusticorum, vasa vinaria et aquatilia defe-
lua, quoniam ipsc potens est in coelo et in terra. "eplium , quse necessaria esse putabant in obsi-
Apparet autcm nunc quoniam qui in eo confidunt •lione, suorum usibus dominorum : qui, vclul bc-
viiicunt; i!!i vcro viiicunlii'*, qui te venerantur. Se-,.1 •.ise, stupefacti nusquam divcrtebant, ct inclinatis
\ hoc non exigil i::ctiria noslta, qeoniam auro, gem- vcrlicibus, enscs nnslrorum exspeclabant. Plcrique
juis, cuiietisqiie opibus picliosis, magis insignila cst r.\ mortuorum sanguine se volulabant, et quasi
sepuUura tua qram Christi. Civitas illa quee tuo no- mortui inter morlua corpora latitabanl. Ut autem
bilitaluL' corporc, nunqiiam decisa cst ab lionorc, nostri pervcneruni ad flum.en, ubi pautarchain de-
sed omni sublimitale semper excrevit, omniquc fa- r, liquerant, qiiieverunt, utquc fatigati, romuum
nuilatu dcbilocvener.Uionis eniluit. Isla vcro in qtta S',ium dorniieriint. Utque dies terris aurora prseve-
crucilixus tumulatus est, nunquam deinceps bono- n'e;Ue, redditur, cxsurguiU, ct iter cu*ptum propc-
rem habuit, sed destructa el conculcata, el ad nihi- rarttiU. Qui ut civitati ferc ad dtto ntillia proximare
luin rcdacla multoiies fuit. Cujus igltur culpa ita coeperuiit, sicul Iriumpbalores insonuere tubis»
NOTUL/E MARGINALES MS. COD.
(G2) Muiius pulchrum dcfctt toincs autc s''piilciuai.
 757 P. TUDEBODI HIST. DE HIEROSOL. ITIN. — PRJEF 758
sistris et cornibus, alque omnis generis musicis in- At voeatur, et a prophetis Sion dicitur, quod in nostra
strumentis, ita ut montes et colles harmonioe modu- Iingua speculatio interpretatur, pro eo quo.i in
latis tinnitibus responderent, et quodammodo cum monte constituta, de longe vcnientia coiitpmplatur.
eis Domino jubilarent. Tunc realiter implebatur Jerusalem autem, in nostro sermone, paci/ica trans-
quod spiritualiter per Isaiam de Ecclesia fidelium ferlur. De antiqua hujus gloriosa opulentia scriptum
dicitur : Montes et cotles cantabunt coram vobis lau- invenimus in tihris Regum, quia Salomon fecit ut
dem (Isa. LV, 12). Erat autem admodum grata mulli tanta abundantia argenti esset in Jerusalem, quanta
fidaque suavilate delectahilis harmonia, cum voci et Iapidum. Enimvero multo copiosius ditior enituit,
militttm sonituiqne tubarum echonisarent linnitus eum in ea Dci Filius, pro generali omnium redem-
montium, concava rupium, et ima convallium. Cum ptione, crucein sustinuit, ccelum suis sideribus ob-
vero ante portas urbis venirent, ab his qui reman- nubilavit, et terra tremuit. pelrae scissse sunt, monu-
serant, cum divinis laudibus, non jam a tcrrenis ; menta aperta sunt, et mulla corpora sanclorum qui
montibus, sed a ccelestibus preeconaiitur. Et merito , dormierant surrexerunt. In qua civitale contigit un-
Deus super hoc laudabatur, quoniam nunc pere- quam tam mirabile mysterium, de quo emanavit sa-
grini sui portis apertis recipiuntur cum laudibus, lus omnium fldelium? Ex qu» hoc conjieilur quod
qui olim cum magna diflicultate in magnis injuriis( B lianc ila Dei Filius sua gloriosa morte illustravit,
suscipiebantur, datis etiam muneribus. Dehis pere- quia si nostris placuisset auctorihus, non Jerusalem,
grinis et portis per Isaiam dicitur : Et porlrn tnm: sed r in b mul3la Jebussatem debuisset vocari, et sic
eis aperiunl.ur jugiter, die ac nocle non ctaudentur in nostro idiomate sattts pacifica potuisset interprc-
(Isa. LX, 11). Hsee prophetia nostris tcmporibus ad- tari. Pro his et hujusmodi figurativis actionibus,
impletur, quia nunc portse Jerusalem filiis peregri- forma est mysticum sacramentum illius Jcrusalem
Borum aperiuntiir, quse eis antea die ac nocte clau- ccelestis, de qua diciiur : Vrbs fortitudinis nostra:
debantur. Factum est autem hoc prselium ad lau- Sion Satvalor, ponetur in ea murus cl anlemurate.
<lemet gloriam Domini noslii Jesu Chrisli, pridie Aperile porlas, et ingredielur gens justa, cuslodiens
Liiis Augusli. vcrilatem (Isa. xxvi, 1,2). De hujus laudc cuncla
referre non possumus quse dicta sunt a prophetis et
CAPUT V.
legis docloribus. Hsec vero terrena nostra eetate fuit
Quia vero historicus sermo iste ab Hierosolyma a Deo derelicla, et odio hahita, a malilia inliabitan-
sumpsit exordium nominis sui, et finem retinet sicut tium in ea (Psal. cvi, 54). Cum autem ipsi Domino
ct medium, nulli inconsonum videa'tur, si in calce placuit, adduxit Francigenam gentem ab extremis
hujus operis, quis eam primitus fecerit, quis ita terrse, et per eam ab immundis gentilibus Hberare
appellaverit, inscribatur. Melchisedech fertur eam eam disposuit. Hoc a longe per prophetam Isaiam
post diluvium condidisse , quem Judsei asserunt prsedixerat, cum ait : Addvcam fitios tuos de louge,
fiiium Noe fuisse (63). Hanc in Syria condilam Sa- argentum eorum et aurum eorum cum eis, in nominit
Icm appellavit, et in ea deinceps permulta tempora Domini Dei tui, et sancto Israeli, quia glorificavit te.
regnavit; quam postea Jebusei tenuerunt, et partem Mdificabunt filii peregrinorum muros tuos, et reges
sui nominis, quse est Jebus, ei addiderunt, ct sic eorum minislrabunt tibi (Isa. LX, 9, 10). Hsec et
eollcctis in unum nominibus, b in r mutala Jeru- mulla alia invenimus in propheticis libris, quae con-
salem vocaverunt. Postea vero a Salomone nobilius grtiunt buic liberationi factse cetatibus nostris. Per
composita et templo Domini et sua domo regia, omnia et super omnia benedictus Deus, qui justo
maltisque aliis fabricis et hortis et piscinis Hieroso- judicio percutit et vulnerat, et gratuita bonitate,
tyma appellatur, et quasi de suo nomine Hicrosato- quando vult et quomodo vult miseretur et sanat.
monia intelligitur. Hsec a poetis Solyma corrupte Amen. Explicit.
NOTUL^E MARGINALES MS. COD.
(63) Monstrat Jerusalem, qui primus condidit illam.

AD PETRI TUDEBODI
SACERDOTIS SIURACENSI

HISTOBHM M HIEROSOIYMm ITIEH

JOANNIS BESLY PICTONIS PRJEFATIO.

Jacobus Bongarsiust.de Htteris hene meritus, ingens volumen auetomm Orientslis Historise ul Hanovise
aano 1611 cderclur, euravi' Jloruin priiuum, qui sine noniinc ..gnien ducit, ex stylo et in Buamunduin al' •
7J9 AD GODEFRIBUM APPEND. II. — MONUM. DE ULLLO SACRO. ^CO
feclu, Ilalum existimavit; quoil iitrum verum sit necne, cgo nolim acrius aut pugnaliiis in dubiiim voeare.
Unur,i boc audacler affirmaverim, istum suum Anonymum ex Petri Tudebodi Pictonis Historia, quam in-
r.Ciipiit De Hierosokjmitano itinere, fere omnia desumpsisse. Cujus ut exanttatos labores, el famam qua-
Jem qualem sibi clanculum ar-rogaret, ejus nomen plagiarius expunxit, et genuini scriptoris dignoscendi
notas, frequentes et indubitalas, ex opere toto evulsit, crimine legibus vindicando. Queedam tamen aliunde
>ietila, mibi quidem non ingrala, raro scriptis inlerseruit. Scd plura quse scire conducat, et in damno sit
ignorare, temere truncavit.et rejecit sine judicio. Quam plurima denique atit. in seqtiiorem formam aut
non meliorem commulavit : ei si dicendi facuttas ei tanta fuisset quantam sibi proesumpsit, potuisset, pu-
f.idus magister, cdocere Tudebodum Latine loqui. Quicunque ille fuit. fortunse dcbet ludibrium, qui dum :',
alteri nomen eripere conatur, ipse, non ille, suum amisit. Meliori fide Robertus monacbus, Baldricus Do- l
lensis archiepiscopus, et Guibertus abbas, omnes cosetanei, se interpretes aliense historioe candide professi, !'
plerumquc fusiori stylo, l:\xis habenis, quanriaque veibum vcrbo, semper cum cura quantum possunt, istum i
illum Anonymum reddunt. lpsi ctiam alia hisloriee studiosis non pcenilerida, qtije r.b his qui Hierosolymi- \
tan:e expedilioni inlerfiierunt, didicerant, suis libris permisla posteritati iradideruiit.
Noster de seipso, de nomine, familia, patria, professione, libris, librorumque iiiscriptionc, de eelale qua,
vixit ct sc.ripsit, nos monitos voluit, veterum solemni more. Cum exercitus Christianortim per Hicrosolv-
inorum obsidionem, mcnse Julio, anno 1099 « siti et temporc anni ferventissimo, el coalo a*stiianli, et solo,
tonido laboraret (quse verha sunt iEmilii) obsecrationes habitse, sacra loca suburbana nudalis pedibus re-
xoronlissimc, snppliciim habitu, peragrata, »ad hsec Tudebodus addit quse ponam ex lib. v : « Quo loco.
(a 1 moiitem Sionis) cupiens intrare ecclesiam, quidam clericus prior in proeessione veniebat. Ad osliuiii
i;isius monasterii cum quadam sagilta in media fronte vulneratiis est atquc dcfunctus est. Credendus est
<mi prinuis scripsit, quia in processione fuit, et oculis carnalibus vidit, scilicet PETKIJSsacerdos TCDEDO-
MJSSIUKACENSIS. » Nomen suum et patriam indicat suam, anxia verborum junetura. Nam si, Siuracensis
sacerdos, connectorentur, ambiguus sermo «os ancipites torqueret, et fortasse induceret inerrorem. Siu-
racnm atitcm non obsctirse notac estoppidum in Picloiium agro situm, hodie prseturee regise sedcs, una et
quttiior majorihus qiiihus amplissima et florentissima rcgio insignitur. Senescalias vocant. Tunc lemporis
suh ditione Hugonis Limiiacensis ab invicto animi robore cognomine Diaboli erat. Mcminit auctor Rainal-
di cjusdem llu^onis mililise magistri, quem Dapiferttm appellat. Is, cum nostri iv Id. Junias, ijuinto ab Ad -
wniu dic, anno 1199 Hie osolymam essent aggrcssi,el ante muralibus effractis, ad interiora occupanda sca-
bis admovissent, ipse Rainaldus inter acriores qui muros conscenderat, ab inclusis cacsus, non inulta
moric, ibi periit. Nam et si Guillielmus VIII Piclavus comcs et dux Aquiianorum, bello sacro pcr se non-
dtim mililarct, lurmas tamen sub signis armalas,neque pancas neque exiguas, piinceps poteiitissimus sub-
niiscrat. Quarlo Kal. Jttlias anno prsccedenti, pugiiatum est ad Anliochiam contra Corbonam,*et equilum
duccnta millia, psditumque numerum innumerum. Exercitus cunclus Christianorum in sex acies tribu-
tt:s : Pictones eo die Gastoni Bencarnii vicecomiti, ducis clienti, qui cum Tancredo aciem quintam rexit,
parcbant. Tudcbodus ipse Picto Piclonum suorum, qui ad immortalem de barbaris fusis fugatis trucidatis
vicloriam "lcporlandam, animum, vires, sanguinem subminislrarant, glorice favens, patrieeque amore fla-
prans, id unus lilteris consignavit : Anonymus, ceeteri omhes quorum noa intereral commcmorasse, si-
lcnlio traiismiserc. Quando Hierosolymorum iter sil ingressus, ostendit nusquam ; ct in llistoria divinare,
illicitum cs(. Conjicio tamen Hugoni Magno ab initio se dedisse comitem. Sed postquam Magnus apud Dy-
rachium, quo se cum Guillielmo marchisi ex sorore Buamundi lilio, intempestive transjecerat, per insidiiis
inlerceptus, ad Alexium iinp. in vinculis, missus est; nostrum Buamundo, qui nonduin cx Apulia copias
deduxerat, tunc adhaesisse, et cum illo Cosislantinopolim ivisse, eOque pervenisse xvi Kal. April. anno 1097
aul. verbis Alberli Aquensis, « cum jam Pascha tribgs septimanis evolutis processisset. >..Illius.euim onini
Pascha inciderat in a. d. Non. April. Scribit ponlifex Tyrius Buanuuidum Alexio i occurrisse quinta ferla
aiUe Paschalem solemnitatem, » patilo seritis, hoc esl ad diem iv Non. ejusdem mensis. De se in Hisloria
Tudebodus dat inlelligi lantum ex a. d. v Kalend. Martias ejusdem anni. Qua tempestate Tancredus el Ru -
scilionensis ccaies Alexii insidianles turmas, quee eos imparatos, et, ne in pacato, ab hoslibus securos, ex
improviso erant adortee, ad fluvium Bardarum in Ulyrico cruenta clade affectas, fudcre. « Ho.c belltim,
inquit, faclum est in quarla feria, quod est Caput Jejunii. His ita transactis, imperator nequissimiisprae-
cepit quidam suo fidelissimo, nomine Corpolatio, ut nos secure deduceret per suam terram usque dum ve-
nissomus Constanliuopolim. > Ita deinceps.
Duos habuit fralres, Arveum ct Arnaldum, rei militari deditos : quos in suos pius tanquam « probissi-
mos ei,oplimos milites, > hoccst bellica virtute ct moribus praestantes, commendat, nobili elogio. Originc
f.iisse Francos, si aliunde non constaret, vct nomina docerent. Arveus, cum nostri antea obsessores, versis
i;iiis AiiUocbisp.obsessi essent, el in Sarracenas eruptionem magno animo fecisscnl, egregie pugnans occu-
J.uil. Pctrtis frater ei parentavit, ei ad I). Pelri ante portam, quse ad occidcntem vcrgit, dcdit sepiillura*.
Arnaldum iniqua condilione deccrlantcm bostes prope Marram vnlneribus confossum inleremere. Rober-
lus monachus nequidquam conqueritur, Historiam anoiiymi « initium suum qtiod in Claromontis concilio
«'onslitulum fuil non liabuisse, ct idco se acephalae materiei caput prseposuisse; > gloriosiolus jactat. Tu-
dcbodus onim, ex quo Anonymus, ab eodcm concilio Historise principium sumit, sed oralioneni quani ipse
Hobertus, a!ii*tue certaliin, cum magnoet amhitioso apparatu, Urbano PP. affingunt, noster et ex co Ano-
iivmtis, tribus verbis cxscquuntur, quisqucpro arbitratti et captu mentis et ingenii.Narrationem claudit in-
si ,ni coronide, vicloria nompe illa nobilissima quam Chrisiianiprincipcs de Ammaraviso Babylonis xix Ka-
iondas Seuteiniircis anno Cbrisli hali 1109 ad Ascalonam mirabiliter obtiuucre. Ncque Aiionyinus, neque
il'ii'<-i••tus,iieqtto Bahlricus ullcrius snr.t' [irogrcssi. Solus Guibcrtus duorum ariuorum additamcnlo aucliur
<st. Scripsi;, ol fiiicin scribondi fecit ducc Godefrido adhuc superstite, hoc est aiite diem xv Kal. Sexlil.
anni 1100 quo inagnus illc princops doccssit. LibrO cnim i, « illi et ejus fratri Baldiiino sapienlissimo Cliri-
sli alhleta* » benc prccatur : i.quos, inquil, Domiiius mundi gloria muniat atquc custodiat. »Quod di
inorluo nenfo sanee menlis uiiquam dixeril.' Histoiiani stiam' libris quiriqiie complextis, illos Anoiiymus i»
ijiialuor contraxit, totidem BaUlricus Anonymum interprclatur, Robertus novcm, Giiibertus sepioin, so<
iiltimum ad BalJuini rogis 1 aiiniun sociindum produxit. Eam inscripsit De IHerosolymilano itinere. Quci i
titulum ISal.Iricus, ab Anonyino muliialas, rctimiil, cl utrique restitiicndum censeo, ex Baldrici ipsiusa/
Polnun ahl.-alcm rpistola;"« Libelliim, inquit, qucm De Hierosolymiiano ilinere qiioquo modo compo
sui, ad casligandiim libi transinisi, qiicm regulari ccnsura volo compcscas, ct polias, el epistolam hanr.
c.um ips'i niin inrcnuincralain rcinillas. > Rcmissa cst cpislola, atque ipsissima cst qiiscpr:i'lixa legilur Bal-
drici lihris, ijiiiiuin iiiscri])lioiii i.Icni ahbas rpistola sua rcniuiicratoria vidclur allusissc : « Libruni qcd-
 7G1 P. TUDEBODl IIIST. DE IHEROSOL. ITIN. — PRYEF. 762
ijuc Hicrosolymitanum, inquit, Ilicrosptyniitanp inihi direclum, cum epistola in fronie ipsius apposila, mi
raque dulecdine refcrla. remiltinius. > Camdeni codex manuscriplus, quo usus est Bongarsius in Anony-
fio cdendo. prseferebat in calce hsec vcrba : « Explicit via bona. »' Via bona illic niliil aliiid cst quam De
llierosolymitano itinere, pro, De bello Hierosolymilano, aut De expeditione Hierosolymilana. Torqualus
Tassus, poctarum Ilalorum suse aelatis phsenix, opus divinum illud suum mulato consilio postea non Di
Gerusalume conquiestata, scd Di Gerusalume liberata, inscriptum maluit. Et noster alicubi titulo De Hiero-
solymitano itinere, addit, et liberatione civitatum. Via Dei, absolute more illiussevi, idem significat. Gui-
berlus lib. n : « Terminalo ilaque concilio quodClaromonli habitum, circa B. Martini octavas, Novcmbri
mense, conscderat, magnus per universas Francise partcs lumor emanal, de oraeponenda Vi.\ DEI (sic enim
.-«ntonomasicevocabatur) conliguos sibi ac familiares quoque sollicitai. > C^terum Petrus abbas, deqno
Baldricus, eral Malleacensis abbas, non Malleocensis, quod esset erroneum. Gaufredus patruus, cui succes-
sit, ex monacho Clusensi, renunliatus cst abhas Malleacensis annp 1083, B;IHricus vero Burguliiim rexil
cx anno 1089. lnter ulriusquc monasterii ahbates magna Velustas, magna consueludo interccssit, Utruui-
que monasteritim agnoscit fundatores Emmam Campanam c't Giiillelmum IV filium, duccs Aqttitano-
rum. Haccsalis nodo dissolvendo, qui quosdam nulabundos vexerat. Interim ad THDEBOBUM calamum vcr-
tamus.
Quam fidem ct aucloritatem in his quse memorise mandavit, mereatur, cosclanei iiiierprclcs mclius SHO
periculo sententiam ferant. Robcrtus : « Sciant qui hsec lCgerint sive audiverinl, quod nihil frivoli, ninil
mendacii, nihil magnum, nisi qiiod veruni est, narrabimus. > Baldricus . «JNescioquis compilator, nomine
suppresso, liijclltim siiper hac re nimis rusticanum ediderat, sed verilate texerat. > Guiberlus abbas : « Ea
sane quse fcrcbanlur in libro, conluli crebrius cum ipsorum qui facta viderant verbo, et prociU dubio ex-
jtcrtus sum quia nculrum discrcparet ab altero. > Quaeomnia quidem dc Anonymo, sed eodem judicio
fudebodus coniprehensus intelligitur, ex quo tanquam ex fonle, ut jam dixi, Anonymus onuiia hausit. Ab
Anonyrno autem omncs illsc scaUirigines fluxere. Qiramobrem cum vult se credi primum scriptorcm hu-
jusce sacrse expeditionis, in partcs suas me facile impellat, quando eo anliquior nulliis adhuc repertus est
qui lalo onus humeris suis iinpostierit. Suppar tamcn ei illius temporis sequalis exstat Rainiundus de Agi-
los, Raimundi Tolosanoruiii comitis a sacris, qui, qua* eo hello quoque die a noslris gerercnlur, adversa-
riis videtur excepisse. Is el noster, militi;e contuhcrnales, fortasse commentarios suos inter se comniuiii-
carunt. Sanc invicem collaii mire coiivcnjunl, minimumque discrepant, atque etjamnuni pagcllam unam ct
alicram eodem tenore propemodurn conceplam apud .Utrumque legere esl. Ulriusque quofiue monumcnta
in prselio Ascalonico conquiescuiii. Nequc pVirnumfragriientum, iit vocat et putat optimus Bongarsius, de-
buit dubitare esse alterius quam Raimundi; sed mancum est et imperfectum. Aliud vero esl pars recisa ex
sno Anonymo, fine lih. ult. ldeo non iiiimerito quis mirelur id non animadvertisse, cum libros recensuit.
Sed vir niagnus tot negotiis qua publicis qua privalis occupatus, supersedit notare. Tudebadus et Raimun-
dus cuni tales sint, digni sunt, meo judicio, quibus fides prse aliis de bis rebus adhibealur. Fulcherium
Carnolensem non moror. Nam Roberli Northinannorum ducis, et Slephani Carnutum comitis mililares co-
pise, in qnibtis Fulcherius, cum pridie Id. Maii dux Godefridus, Hugo Magnus, alii proceres, Nicseamob-
sidione cinxissenl, postremo tandem in bebdoniada Junii prima (quod ipso fatetur) caeleris se conjunxe-
runt, anno 1097; lertio Nonas Quinlileis dediia esl Nicaca; xu Kal. Novemb. pervcnluin Anliochiam. Ali-
quot dies anle Ftilcherius a castris jam reccsserat, et Balduino Boloniensi addictus comes, secuin Euphra-
tem versus, indc Edessam profcctus, liarum partium factus incola, ibi mansit, d<>necduce Godefrido diem
siiiimobeunte, Balduinus fiaier in dcfnncti locum suffectus est. Interea Fulcherius voti gratia exsolvendi,
Hierosolyma seinel sc conlulil, Idib. Decemb. aut scholasticis suis verbis, « die illo, quo sol retrogradus,
dcscensu bicmali peracto, recursum resumpsit asccnsibilcm, » aut ut exhibet Guillelmus Malmesburiensis,
« solstilii brumalis die, > anno 1099. « Sed die sccunda anni scqucnlis 1100 iler remeabile ccepil. t Quare
quaea noslris gesta suiit per illud iiilervallum quo abscns fuil, ab auditu tantum etjejune tradit. Nosler
autein, ul semel sacrae peregrinationis itincri se accinxit, infracla mente tentiit, nec alio floxit, tol bello-
ruin, tot p:'occlarorum lacinorum oeulatiis, ulplurimum, testis. Neminem veterum aut receiiliorum p;'a:ier
Anonynium Bongarsianum lcgi, cui Tudebodus nottis aut lcctus, qui citet, aut cx illius dape auctiorem et
instriictioreni ceenam suam faciat. Olto lamen episcopus Frisingensis et Chunradus Urspergensis abbas,
(iiibilatioiiem injicere queant, ex his quaede hoc bcllo commentanlur inilio Henrici IVimp. Cbunradus enim
ait « se legisse Hierosolyma* libellum a loco praesenli (cum dux Godefridus, ct alii proceres Conslantino-
polilanas attigissent arces) tolani hujus historise serieni.diligenlissime prosequentem, plurimosque populi
Dei labores in captx Hicrusalem leetissima victoria conciudcnlem. Quapropter sed hinc jam pauca de plu-
ribus allaturum. » Noster quoque Historiam frnit his verbis : « Heecde Hierosolymitano itinere in tribus
annis, et liberatione civilatuin dicta sufliciant. > Certc ad liberationem Hierosolyroorum cxplendam, Asca-
lonica Vicloria plurimum cral uccessaria. Qua parla, plenc et perfecte sancla civitas excusso prorsus im-
piorum jugo, lum demiim Chrisliano imperio mancipata et confirmata potuit vere censcri. De qua Chun-
radus eliam ex codeni libello. Baldricus siiniliter Auonyriii libros et suos quatuor, alio nomine non digna-
lur quam libelli. Deinde etsi Tudebodus incipial a concilio Claromonlano, nihilominus Hisloriee suae an-
nos pulat lantum ab eo tempore quando principos Chrisliani Constantinopolim pervenere, et Bosporo
Iransmealo iii Asiam trajecere, hoc esl ah anno 1097 jam inchoato. Temporis autem quod in apparatu ar-
moruni cxpedicndo consiniptuiii est, rationem noii hahet. Frisingcusis nihil quidquam de libello, ab eodem
tanien fonle eadcm cum Chiinrado : el qiisecunque comprehendit Clironicis usque ad animm 1106 cx lihris
CDIUJIIqui anle scripseranl se muluo acccpisse profilelur. ln contrarium urgetmagis ejusdem Chunradi
loeus : « Ubi par duortim fere ineiisium novilios in dies suscepcre cxercitus Byzanlium, e quibiis tandem
absque viilgi parvulorum ac mulierum incrcdibili mullitiidine, recensiti sunt ccc millia pugnaloium. > Otto
expressit lih. vn quem rursus Paulus Jimilius lib. IV. De loco videntur dissentire. Chunradus Byzanlium
assignat, Chaleedonem Jmiilius. Uiruin inagis placet, neitlrum concedam. Enim vero apud Tudebodum
aut Anonymum nibil simile invenias, neque a properantibus librariis per incuriam prsetermissum possi.s sus-
[>iCari, cum Roberlus, et anonymi interpretes, et Raimundus, et Fulcherius, et Tyrensis archiepiscopus,
veleres omnes denique, de hoc sileant. Factum certe ex disciplina par est, nec aliter putandum, sed non ibi
nna vice de omnibus, quod Historia non patitar. Fulchcrius : « Non omnes in unum exercitus congregali
fuerunt, doncc ad Nicxam pervenimtis. » Potius sit ergo Chunradum et Ottonem, alios auctores prse oculis
hahuisse quos sequcrontur. Atque ipsi plura afferuiit ex cpistola Godefridi ducis a Roberto comite (pulo
Mandriciise) ad Paschalem PP. allala, quain Sigehertus, aticlor coeclaneus, ad aiinum 1097, 1098 cf 1099
cxscripuit, <:[Dodecliiiiiis a'4*as sub anno 1100 inlegram poluit. Fieri potcslcos numerum incerlum. quam
703 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 70*
in eadem epistola invenerunt, pro certo liabuisse. Epistola : « Cum capla Niciea cunctus exercitits inde dis-
cesserat, plus quam ccc millia armatorum ibi fuerunt. » Sed et Urbanus II PP. in quadam epistola ad Ale-
xium Constantinop. imp. : « Tanla hominum multitudo, inquit, cruce signata est, ut ad ccc hominum mil-
lia censa fuerint. > Quidquid sit, auctor illius libelliimposuit Ottoui et Chunrado. Yir incomparahilis Nico-
laus Vignerius viderat Anonymum priusquaro Bongarsius eum compedibus solutum asseruisset in liberla-
tem. Nam ter citat, et itlud de Francorum bellica a virtute celeberrimum emblema, quod ex ms. adducit
lib. lii Bibliothecse, ad annum 1097! hodie habetur in Edito Bongarsiano lib. m, desumpfumex Tudebodo
lib. ii, oscitanter neglectum a Roberto, celebratum Guiberto lib. III et Baldrico lib. n, ex quo Ordericus
lib. ix. Tudebodus et ejus interpretes quatuor Tyrensi incogniti. fuere, qui duos, Raymundum de Agiles et
Albertum Aquensem, sibi prseposuerat in hoc itinere duces. ^Emilius Tyrensem el Balduinum aemulatur.
Id negabit nemo cui voluntas et otium erit eosdem omncs inter se comparare.
Tudebodi sernio solcecismis undique scatet, estque omnis ruslicanus quo anle quingentos et quinquagmta
annos vulgo, qui Romane loqui se putabant, utebantur ; hoc solum Latinus, qualenus lerminaliones ver-
borum et llexiones, nescio quo quamvis aspero et rudi, Latinitatis sono aures nostras radunt, et verbe-
rant : quem facile preeterire et evanescere patiamur, modo res dclectationi et utilitati in omne tempus noa
parum profuturee, poudere et soliditate sua haereant menli et incumbaiit, eamque mira factorum even-
tuumque varielate et veritate alliciant et perfundaiit. Nos etiam in puerulis nostris cum primum discunt
fari, verilalem batbutientem quaerimus et amamus. Codex membraneus ex quo descripsi, antiquissimus.
est, et unicus in Europa nostra„ut existimo.. Eum mihi dono dedit 6 [Kwaphas PUingenius baro Cresso-
nerius, et nobilitale Pictonica vir nobilissimus, et rebus gestis clarissimus, mihique,,dum fata sinebant,.
amicissimus. Rursus ego antigraphum, utpublici juris faceret, concessi Andreee Ducbesnio, regio geogra-
pho, mihi multis nominibus percbaro, cui respubljca magna jam debet, et olim majora debitura erit, ciim
quoe molitur, et quee adfccta exire desiderant, dias in tuminis auras emiscrit. Cselera le docebuut ad Tu-
debodum Collcctanea

PETRI TDDEBODI
SACERDOTIS SIURACENSIS

HISTORIA

DE HIEROSOLYMITANO ITINERE.
Rerum Francic. Script., IV, 777, cx codice membraneo V. cl. Joannis Besly, Pictonis, in prae~
(DUCUESNE,
lura Fontiiiiaci comilalis consiliarii et regii patroni.)

INCIPIT LIBER PRIMUS.

Cum jam appropinquasset ille terminus, quem A
Dominus quotidie suis demonstrat fidelibus, specia-
liter in Evangelio dicens : Si quis vull post me ve-
nire, abneget semetipsum et tollal crucem suam, ct
sequatur me (Luc. tx, 23), facta est motio in univer-
sis Gallorum nationibus, ut si aliquis Dominum
studiose puroque corde dcsiderasset, alque past
ipsum crueem fideliter bajulare voluisset, non dubi-
tasset sancti sepulcri viam cclerius accipere. Apos-
tolicus enim Romanee sedis quanlocius intra monta-
neas partcs profectus est, cum suis arcbiepiscopis,
episcopis et presbyteris, ccepitque subtililer sermo-
cinari et prsedicare, dicens ut si quis animam suam
salvam facere voluisset, nondubitassetviam Domini
accipcre, ac si denariorum ei deesset copia, divina
satis ei daret misericordia. Ait quippe domnus apo-
stolicus Urbanus : < Fratres, oportet nos multa pati
pro nomine Christi, videlicel miserias paupertalum,
persccutionum, egestatum, infirmitatum, nuditalis,
famis el sitis, et alias hujusmodi, sicut isdem Do-
minus suis ait, dicens: Oporlct vos pali pro nomine
mco; et : Nolite erubescere loqui ante facies homi-
iium;c<joverorfa&ovobisosctsapicnliam (Luc sx, 15),
ac deinceps subsequeturvoslargarctributia. «Cum-
que jam hic sermo paulalim per universas regiones
ac Galtorum provincias ccepisset crebrescere, Franci
audientes talia cloquia, protinus in dextera fecere
cruces suere scapula, dicentes se unanimiter Christi
seqtti vesligia, qtiibus de manu erant redempti lar-
tarea.
Jam jamque Galli ex suis rcmoti sunt domibus.
Fecerunt denique Galli tres partes. Una pars in Un-
griae intravit regionem, scilieet Petrus Ercmita,
et dux Godefridus, et sapiens Christi atblela Bau-
doinus fraler ejus, quos Dominus mundi gloria
munialalque custodiat. Isti piudenlissimi mililes, et
alii plures, quos ignoro, et ductOre careo, venerunt
per viam, quam jamdudumCarolus Magnus mirificus
rex Francise aplari fecit usque Constantinopolim.
Petrus vero Eremita primus Constantinopolim venit
lii Kal. Augusti, et cum eo maxima multitudo AIc-
mannoruni.Illieque invenit Ilalicos, et Longotardos,
et alios quamplures congregalos, quibus imperator
jusscrat dari mcrcalum, sicuti fucrat in civUate,
dixitquc illis : « Nolite transmeare brachium, donec
vcniat maxima Christianorum virtus, quia vos tanti
 765 P. TUDEBODI HIST. DE HIEROSOL. ITIN. — LIB. I. 766
nos estis, quod cum Turcis preeliari valeatis. > Ipsi A quod nequiret retincre iudoniilse genlis vcsji.am;
vero Christiani nequitcr se in omnibus babebant. qui nec in modico obtempcrare volcbant saluberri-
Nam palatia cintatis destruebant et ardebant, et mis monilis ipsius. Igitur Turci, irruentes supcr
auferebant plumbum, unde ecclesiee erant coopertee eos, mullos occiderunt, alios dormientes, alios ja-
et vendebant Graecis. Quapropter imperator Alexius centes, alios nudos, nec non el prcsbyteros missas
nimis iratus, jussit iltos transmeare brachium, celebrantes super altaria martyrizaverunt. Illi qui
Postquam vero transfretaverunt, non cessabant potuerunt evadere, fugerunt Civitoth, alii miserunt
agere omnia mala. Nam ardebant et devastabant se in mare, atii in silvas, alii in montana. Turci
domos elecclesias. Tandem pervenerunt Nicomiam. namque persequcntes eos in caslrum, adunaverunt
Ulic divisi sunt Lombardi et Longobardi, et Aleman- ligna, ut eos arderent cum caslro. Christiani igitur,
ni a Francis, quia Franci pleni erant invidia et tu- qui in castello erant, submiserunt ignem in lignis
mida superbia. Elegeruntque seniorem, nomine Rai- adunatis, et ex Dci volunlate reversns est ignis ad
naldum, et intraverunl Romaniam, et per quatuor Turcos, ct idcirco eos reliquerunt. Igilur Turci di-
dies ierunt ultra Nicsenam civilatem, et invenerunt videntes illos, quos apprehendcrant vivos, distraxe-
quoddam caslrum Exerogorgo, quod vacuum erat runt quosdam Corosanam, alios in Pcrsidam, et
gente. Et apprehenderunt illud, in quo invenerunt B atios per diversas provincias. Hoc lotum factum est
irumentum abundanter, ct vinum, et carnes et om- in mensc Octobrio. Audiens hoc imperator, qnod
nia bona. Audientes itaque Turci quod Chrisliani Turci ila dissipassent nostros.leetuset gavisus fuit,
essent in castro, venerunt continuo obsidere illud. fecitque eos remeare trans brachiurn. Post haec com-
Ante portam quidem castri erat puteus, et ad pedem paravit omnia arma eorum. Ilacc omnia ita gesla
castri erat fons vivns, juxta quem exiilRainaldus sunl.
excubare propter Turcos. Venientes itaque Turci Secunda vero pars intravit partcs Sclavinise, sci-
in die dedicationis S. Michaelis, invcnerunt Rainal- licet Raimundus Sancli jEgidii comes, ct cum oo
dum, et alios omnes qui cum eo erant, et occiderunt honorabilis Podicnsis episcopus. Tertia autem pars
muitos ex eis. Alii vero qui remanserunt fugerunt per antiquam Romam venit. Iu ista parte prseeraut
in castrum, quod Turci obsederunt continuo, eis- Flandrensis comcs, et Rotbertus Nortbmannus, ct
que aquam abstulerunt. Fuerunt itaque nostri in Hugo Magnus, el alii plures. Hi omnes applicue-
tanta afflictione sitis, quod flebotomare facerent runt ad portum Brundusium, et Barum, atque
suos equos et asinos, quoruin sahguinem bibebant; Tarentum. Mox Hugo Magnus, et Guillolmus mar-
et alia quamplurima terribilia proptcr penuriam cbisi filius, mittcntes se in mare porio Barum ,
aquse perpetrarunt. Alii vero mittebant cineidas in liansfrctaverunt Durachim. Quod audiens dux civi-
piscinam et postea dimittebant in os suum. Alii lalis, illos vidclicet applicalos, conlinuo iniqua
quippe mingehant in pugillo allerius, et sicbibebaiit. cogitatione succensus jussit illos apprehendi, ct
Alii aulcm fodiebant humidam tcrram, ct supini Conslantinopolim antc imperatorcm deduci, ut
jactabant se, et millebaiU eam super eoium peclora ei fidelitatem facerent. Dux ilaque Godcfridus cum
aut corpora pro nimia ariditate silis. Episcopi au- sup exercitu Constantinopolim adveniens pridie
tem et presbyteri, qui illic aderant, commoncbant Natale Domini, hospitatus est juxta civitatem, fuit-
eos dicentes : « Estote fortes, dileclissimi, in fide que ihi, donec imperator jussil cum in burgo recipi.
Cluisti, et nolile timerc eos qui vos persequuntur. Cumque receptus fuissct, eligebat secure ex suis
Nam Dominus dixit: Nolite timere eos qui occidvnt quos pcr singulos dies transmittebal foras, ut as-
corpus, animam autem non possunt occidere (Malth. porlarent paleas ct alia neccssaria. Sed perfidus
x, 28). Hsec perseculio fuit diebus octo. Interea do- imperator suis Turcopolis et Pincinnatis sub dole
minus Alemannorum consiliatus est cum Turcis, impcrabat eos invadere el occidere. Quod animad-
qualiter traderet alios omnes. Et fingens se exire vertens Baudoinus frater ducis, mox sagaciter ccepit
ad bellum, fugiit ad illos cum multis. Hli autem, qui D perquirere an forte illos utcunque invenire potuis-
Dominum negare noluerunt, capitalem sententiam set. Tandem gentem suam eos devastantes reperiens,
susceperunt. Alios apprehenderunt Turci, et divise- animositate invasit, et Deo adjuvante superavit. Et
riint inter se sicut quselibet animalia. Alios mise- apprehendens ex eis sexaginta, alios interfecit, aHos
ivnl ad signum, ct sagittabant eos; alios vcndcbant ante ducis conspec.tum deduxit. Quod audiens im-
ft donabant, proutillis erat voluntas. Unusquisquc perator, tristis nimis effectus est. Dux autem scn-
(loilucebat suos ubi ipsi manebant, alii in Carosa- tiens imperatoris stomachationem, jussit suoscom-
nnm, alii in Antiochiam, alii Aleph. Isti primi ac- militoncs de burgo exire, et extra civitatem sicut
coperunt feliciter martyrium. Post hsec audicntes prius castra ponere. Imperator vero sero superve-
Turci quod Pelrus Eremita el Gauterius fuissent in nienle misso exercitu fecit invadere ducem, ple-
Civiloth, quod est supra Nicamam civitatem, con- bemque "sanclam. Quos persequens invictus dux
currerunt ilhic cum magno gaudio, trucidare eos cum Chrislianis militibus, occidit septem ex illis,
cupientcs. Et cum invenissent Gauterium cum suis persequendo alios usque ad portam eivitatis. Deliinc
mililibus, oinnes confeslim occiderunt. Petrus autem reversus ad lenlor'a, mansil inibi per quinquc dies.
Eremila paulo ante vonerat Coustanlinopolim, co Po.u hacc transfretavit dux brachiuin Saucti Gcorgii
787 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 768
cum onini cxercilu, fceJeralus prius cum impera- .A quod conlinuo in nostro subdunt imperio. A>censo
tore, tali vidclicot pacto, ut omnia qtiac sibi neces- ilaque igne combusserunt caslrum illud una cum
saria forent multo vilio i pretio exereilui venunda- habitatoribus suis, scilicet haerelicorum congrega-
renlur quam prius in civitatc emebantur. Insuper tione, Postea enim pervenerunt ad flumen Barda-
ctiam promisit imperator, omnibus adventantibus rum. Perrexit ilaque Bbamundus cum una parte
pauperibus alimonia erogare, unde vivere abundan- gentis suse. AUa pars remansit simul cum comite
tcr potuissent. de Russinolp, et cum fratre suo episcopo. Veniens
Quomodo Boamundus crucem occepit. namque exercitus exsecrati imperatoris, invasit co-
Interea Boamundus, qui eral in obsidfone Malpbi, mitem cura fralre suo, et alios emnes. Audiens ita
scilicct Caphardi pontis, audicus venisse innumera- que Tancredus prudentissimus miles, prpjectus iit
bilem gentem Francorum, quatenus viam sancti se- flumen natando pervenit ad iUos. Dtto millia mili-
pulcri dc manu eriperet pessimorum paganorunn, tum miserunt se in flumine,. sequendo Tancredum.
ul ulterius fuisset liberala, et Chrislianis omnibus Novissime invenerunt Tttrcopolos. et Pincinnatos di-
undique starel patefacta, continuocapil sapieiilissime micantes simul cum nostris, quos repente fbrliter
el diligcntor inquirere quse arma pugnandi hoecgens invaserunt, et prudenter eos superaverunt. Et ap-
deferl, et quam ostensionem Christi portat in via , " prehenderunt ptures cx eis,. et duxerwit eos ligatos
vel quod signum in cerlamine sonat.. Cui per ordi- anle Boamundiprsesentiam. Quos alloquensBoamun-
ncin dicta sunt omnia. Deferunt arma itaquejugiter dus, dixit:« Quare, miseri, occiditis genlem Christi
ad bellum congruentia; in dexlra vel inter utrasque mihi stibditam? Ego enim cum vcstro imperatore
scapulas crticem Christi bajulant. Sontim vero Deus allercationem habeonullam. » Qui dixerunt : « No-
hoc vtilt, Dcus hoc vult, Dcus hoc vult, siinttl una slri imperatoris jussis oblemperantes, nos quidquid
voce conclamant. Mox sancto Spiritu commotus , ab illo imperatum fuerit adimplere festinamus. >
jussit quoddam preliosissimum pallium , quod apud Hos Boamundus absque ulla impunitione permisit
se habcbat, deferri, idque incidi preecepit, quod et in ahire. Hocbellum factura est in quarta feria, quod
cruces toittm expensum. Cocpit namque ad eum cst Caput Jejunii. Per omnia sil benedictus Deus,
concurrere maxima pars mililum, qui erant in ob- amen (1). His itaque transaetis, imperator nequis-
EiJione illa, ita ut comes Rogerius pene solus rema- simus prsecepit cuidam suo fidelissimo corpolasio,
nens, reversusque Siciliam, dolcret se gentem ami- ut nos secure deduceret per terram suam , usqtte
sisse suam. Reversus itaque Romandus in terram dum vcnissemus Constantinopolim. Venientibus ati-
suam itcrum. Diligenler enim undique honestavit „ tem nobis antc civitates eorum, imperabat civibus
'
sese ad incipiendum sancti sepulcri iter. Tandcm ul nobis secure apporlarent mercatum, quod cl
transfretravit mare cum suo exercilu, et cum eo ipsi faciebant. Tamen in tanttim limebant BoamUndi
prudentissimus Tancredus marchisi filius, ct cum genteni, ut non sinerent aliqua oecasione infra ci-
co alii plures. Omnes transfretraverunt, etapplicue- vilatcm ingredi. Denique sic pervcnerunl ad Rusiam
runt in Bulgariae partes. Ibi invenerunt abundantiam civilatem, illicque hospitati siint. Tnuc Boamundus
frumenti ct vini et alimenli corporis. Deinde de- dimisit gentem suam; perrexilque lcqui cum impe-
scendentes in vallem de Andronopoli, illicque appti- ratore, praecipiens suo comilatin, ut ipsum appro-
caates, exspeclaverunt gentem suam, donec omnes pinquantes civitati insequcrentur. Qui duxit secum
transfretati aequaliter fierent. Tunc exeuntes inde, paucos milites. Postquam vero imperator cognovit
veneruiit per nimiara plenitudinem, et de villa in Boamundum ad se venire, jussit eum recipi, el ve-
villain, de castroincastrum, quousque perveniuntin nerabiliter hospitari in civitatem. Cumque laliter
Castoriam, ibique Nativitatein Domini solemniter receptus fuisset, mandavit imperatori quatenus in-
colebrarunt. Egressi itaque de Casloria, intraverunt simul colloquerentur. Tunc concordaverunt se
in Palagoniam in qua crat quoddam hserelicorum ambo. Nam imperalor permisit Boamundo quinde-
castrum. Illi verd undique aggredientes illud una j) cim dietas terrce in longitudincm Romanise, et oclo,
cum habitatoribus in lacum, ubi sedificatum fueral, in laliludinem.

INCIPIT LIBER SECUNDUS.

Raimundus itaque comes Sancti yEgidii simul cum
Podiensi cpiscopo cxivit de Sclavinia, in qua multa
pro Chrisli nomine et sancti sepulcri via fuit passus,
quae minime pati deberet; in qua eliam plures bo-
ncstissimos perdidit milites. Exinde pervenit Dura-
chim, quxcivitas imperatoris cst, putans jam cssc
in terra sua, quia de inimicorum evasus cst pessi-
morum manu. Grsccorum itaque gens insidians islos
prudentissimos milites Christi, quocunque eis no-
cere aut offendere poterat, die et nocte latenter et
occulle non desinebal. Erat autem ibi dux illius ci-
vitatis, qui .conlinuo cis fiduciam quosque in lerra =

(I) In edil, hic e.tplicil liber i.

 769 P. TUDEBODI HIST. DE IHEROSOL. ITIN. - LIB. II. 770
fuerint sua gavisus spopondit. Infra istam namqui i A alios principes, mandans impcratori, cur causa pro-
fiduciam, qaam cis dono concessit, ejus homirieii dilionis elim Constantinopolim venire fecisset, et
fraudulenter cx nostris interfecerunt quemdau i suum exercitum Isedere consCnsisset. Qui omnino<
cgregium militem, cui nomen Pontius Rainaldus cum atteslatione denegavit, dicens : « Hoc in rei!
erat. Fratrem quoque suum vutneraverunt graviter, veritatem non est factura meo consilio, quamvis
Mox illi iter arripientes , invenerunt nuntios impc- certissime sciam quod tuus exercitusdimnum mihi'
raloris portantes litteras de pace et firmitate cum maximum intuterit, casteila vidfclicet et civitatcs
illis tenenda, sicut cum filiis propriis. Inter hscc au- proprias depOpdlando. Tibi autem fideliter satisfa-
tem Turci, et Pincinnati, et Comati, et Sclavi, el ctionem conccdo. > Posthscc autem, antequam con-
Usi, et Athenasi insidiabantur Christianis, ut in ali- venirent ad judicium, comcs absolvit fiduciam. Ab-
qua partc eos laedere potuissent. Quadam itaque dic solutaque fiducia, cxercitus eju> vcnit Constaiilino-
dum Podiensis episcopus hospitatus esset, conligil polim. Tunc imperator mandavit comiti, sicut su-
tit a Pincintiatis caperetur. Qui prsecipitantes eum perius diximus, ut faceret ei hominium, quonial-
de mula sua, exspoliaverunl, et in vertice capitis modum alii latrones fecerant. Conics vero medita-
graviter vulucraverunt. Sed quia tanlus Dei pontifex batur qualiter se de imperatoris exercitu viridicare
adhuc populo Dci erat necessarius, per ejus mise- B potuisset. Sed dux Godefridus, et Flandrensis co-
ricordiam vitae reservatus est. Interea sonus auditur mes, et alii principes prohibebant eum, dicentes
in tentoriis, concurrerunt omnes ad eura, ct sine esse injustum pugnarc coiitra Chrislianos. Et Boa-
mora eripuerunt eum de illorum manibus. Taliter nlundus dixit quod si aliquod injustum contra im-
ilaque pervenientes ad quoddam castruin, quod vo- peratorem faceret, et fiduciam ei facere noluisset,
catur Buinalh, et dictum est comiti quod Pincirinali ipse foret ex imperatoris parte. Igitur comes, ac-
insidiabantur ei in angusta via cujusdam montis. cepto consilio a suis, Alexio vitam et "honorem ju-
Qui remansit retro ciim pluribus mililibus, et inve- ravit, quod nec per sc riec per alium ei terram au-
nit Pincinnatos; unam partem illorum occidit, et ferret. Cumque de hominio appellaretur, respondit
reliquos fugavil. Interea imperator mittebat litteras se ncc etiam pro vitoa periculo id facturum. Boa-
suas ad illos paciiice ; ex alia vero parte hostes il- mundo itaque dixit imperator, quem valde timebat
lius undique insidiabantur illos. Tandem pervene- (nam ssepe eum cum suo exercitu devicerat) quod
runt ad civitatem quamdam, nomine Reusam. Cives si libenter jurasset, ei quindecim dietas terrae in
aulem illius civitalis apertequidquid poterant contra exlensione ab Antiochia daret, et octo in latiludinc.
illos faciebant. Hoc cum vidisset comcs, iratus ni- Eique tali pacto juravit, ut si ille liducialiter tenuis-
mis jussit arripere arma, et impetu maximo debel- C set illud sacramentum, ipse surim nunquam proeter-
lantes civitatem, cui nomen Rodesto est. Die autem iret. Tuiic gens Boamundi appropinquavit Constan-
illo milites imperatoris invaserunteos retro in cauJa. tinopoli.
Cum quibus comes praeliatus, interfecit ex illis tri- Omnes itaque Christianae religionis simul in unum
ginta, et sexaginta equos retinuit. Interim venerunt congregati pervenerunt ad portum , sicque una
transfretaverunt brachium, et applicuerunt Nico-
legati ab imperatore missi, diccntes quod imperator
promitteret omnia perdita diligenter reintegrare, si miam, fueruntque ibi per trcs dies. Dux itaque Go-
comes tantummodo cum paucis et sine armis fesli- defridus, et Flandrensis comes, obsederunt Nicacani
nare Constantinopolim dignaretur. Quod et dux Go- civitatem, quse est totius caput Romanise, cum si i»
defridus, et Boamundus, et Flandrensis comes, et exercitibus. Juxta quos venit fioamundus, eamque
omnes alii principes deprecabantur. Aiebant etiam obsedit a septentrione in sexto die in Maio; ihique
quod imperator assumpla cruce spopondit se ven- castrametati fuerunt. In die autem Ascensionis Do-
turum llierosolymam, existens dux el caput Chri- mini cceperunt civitatem circumquaque invadere,
stianorum. Hoc comes audiens, illico dimisso exer- et sedificare instrumenta lignorum extra turres li-
citu properavit Constanlinopolim loqui cum impe- p gneas, quibus possent murales turres sternere. Tam
ratore. Cui dixil imperator ut ejus homo fieret, et fortiler et tam acriter aggrediuntur civitatem una-
fiduciam ei faceret, quemadmodum Boamundus et nimiter per duos dies, quod fodere quoque feccrunt
alii principes fecerant. Responditque comes : « Ab- civitatis murum. Turci quoque, licet gens barfcara
sit, ut in hac via aliquem dominum constituam su- miseiunt nuntios aliis, qui venerant civiiati adjuto-
per me, nisi illum tantummodo quem habeo, cujus rium dare, in huncmodum : « Quod audacter secu-
amore huc usque veni. At si crucem Domini dili- reque approximent, el per meridianam introeant
genter hajulare vis, et nobiscum Hierosolymam ve- portam, quoniara ex il!a parte nemo eis erit obviam,
nire, ego et omnes subditi mihi tuo iraperio obtem- nec contristabit. Quce porta ipsa die a comite Sancti
perabimus. » Inter hsec dum comes esset Constanti- ^Egidii et Podiensi episcopo statim prospere hospi-
nopolim, exercitus imperatoris insidias exercitui lata est. » Qui comes veniens ex illa parte, prot^-
comilis struentes, ex improviso invaserunt, pluri- ctus divina virtute, atque terrenis fulgebat armis
mosque ex eis vulueraverunt. Comes autem audiens cum suo fortissimo exercitu. Hic ilaque inveniens
sui exercitus lsesioncm, ingemuit, nimisque tristis Turcos venientes undique, signo crucis armatus ve-
effectus est. Slatimque invocavit Boamundum, et hementer irruit super illos, et superati sunt, et de-
771 AD GODEFRIDUMAPPEND, II. — MONTM. DE BELLO SACRO. 772
dcrunt fugam, fuitque morlua maxima pars illo- A lites eant illis obviam viriliter, el pedilcs prudentci1,
rum. Qui rursum venienjes nuntio aliorum gau- atque citius tenloria extentlanl. » Dum hsec ageren-
dentcs et cxsultantcs ad cerlum bellum, deferebant tur, Turci undique jam imminentes circumcinxe-
secum fuues unde nos ligatos in captivilatem duce- runt nos, dimicando, jaculando, spiculando, longe
rent Corosanum. Venienles aulem Isetanles in ca- laleque sagittando. Nos Vero postquam nequivimus
cumine monlis, coeperunt paulalim descendere. resistere, neque sufferre pondus tanlorum hostium,
Quotquot vero descenderunt in valle illa, capti a persistimus immobiliter in unum gradum. Feminoe
Francorum manibus, remanserunt in custodia civi- quoque nostrae in illa die fuerunt nobis in refugium,
tatis. Ceesis itaque corum capitibus, projecerunt illa quae afferebant nobis aquam, confortantes nos, for-
in fundo cujusdam instruincnli in ciyilatem, unde titer pugnantes, ct viros protegentes. Vir ilaque
magis dolerent. Comes namque Saucli <-Egidiiet sapientissimus Boamundus protinus raandavit co-
Podiensis episcopus consiliali sunt in unum, quali- miti de Sancto ^-Egidio, et inclyto duci Godefrido,
ler fecissent fodere turrem, et arbalistse et sagittarii ct Ilugoni Magno, ct honestissimo Podiensi epi^copo
qui eos dcfcndercnt ulique. Foderuut namque iliam et aliis omnibus miiitibus ut festinanter ad bellum
tisquo ad radiccs muri, submiseruntque postes et approximarent. Qui haec audicntes, primum hunc
ligna, ac deindc miscrunl igncm. Sero autem super- csse falsissimum putaverunt. Non enim credebant
venicnte, cecidit turris nocle, et quia nox erat, quod illi semel devicti ampliuS adderent erigere se
nequiverunt pracliari cum illis. Turci vero noctc ad prscliandum. Dux igitur Godefridus mox audito
cadem surrexerunt, et restauraverunt murum tam nunlio, et Hugo MagnUs, advenerunt cum suis exer-
foilcm, quod ex illa parle nemo eos laedere poluis- cilibus. Hos autem insequebatur cpiscopus Podien-
sel. Videnles autcm Turci quod nullatenus habere sis, et Raimundus comes cum magna gente. Hi
adjulorium potuisscnt, per legationcm imperatori cum viderent tam innumerabilein gcnlem Turco-
mandaverunt, quod civilatcm eis sponte reddcrcnt, rum, mullitudinem et Arabum atquc Sarracenorum,
si lantummodo eos abire vivos permitlerel cum mu- aliorumque quos cnumerare longum est, obstupue-
lioribus cl filiis, ct omnibus suis ulensUibus. Mox runt, quippc quia omnes montes, et colles, el valles,
imperator plenus iniqua cogitatione, jussit illos im- ct omnia plana intus ct infra undique slabant co-
punilos absquc ullo limorc sibi cos Constantinopo- operta dc illa excommunicata gcnte vel generationc.
lim adduci. Quod annuerunl Chrisliani gralia iin- Factus cst itaque sermo secretus inter nos, lau-
peratoris. Fuerunt vero in illa obsidione septcm dantcs et consnlentes, alque diccntes : « Estote om-
hcbdomadibus, et multi ex nostris perceperunt felix Q nino unanimes in fide Christi, et sanclae crucis
marlyrium pro Cbristi nominc. vexilli victoria, quia hodie omnes divites, si Dco
Cum Solimanno Chrisliani pugnant. placct, effecti eritis. » Continuo ergo fuerunt ordi-
(2) Interea reddita civitate, Turcisque deduclis nalee acies. In sinistra itaque parle fuit Boamundus,
Constantinopolim, imperator magis magisque gavi- cl Rotbertus Norlhmannus, et prudens Tancredus,
sus, co quod civilas redigerelur in suam potesla- et Rolberlus de Ansa, et Richardus de Principalu.
lem, jussil copiosam alimoniam paupcribus erogari. Episcopus namque Podiensis venit per alteram mon-
Nos vero postquam recessimus a civitate, prima die taneam, undique circumcingens incrcdulos Turcos.
vcnimus ad quemdam pontem, ibique mansimus In dexlera vero parte fuit prudentissimus miles
duobus diebus. Terlia aiilcm illucescenle die, sur- Raimundus comes de Sancto yEgidio, ct venerabi-
rexcrunt nostri, ct non videnles lenere viam, divisi lis dux Godefridus; et acerrimus miles Flandrensis
sunt ab invicem. Nam pars exercitus, videlicet Boa- comes, et Hugo Magnus, et alii plures quorum no-
mundus, et Rotbertus Northmannus, ct Tancredtis mina ignoro. Statim autem venienlibus militibus
aliique quamplures, in diversa abierunt. Alia vero noslris, Turci, et Arabes, et Sarraceni, et Agulani,
pars, scilicel Raimundus Sancti /Egidii comes, et el omnes barbarse nationes dederunt vclociter fu-
dux Godefridus, et Podiensis episcopus, et comes D gam, per compendia montis et plana loca. Erat au-
Flandrensis et plures alii per aliam viam devene- lem numerus Turcorum, et Sarracenorum, Publi-
runt. Terlia vero die irruerunt Turci vehementcr canorum, et Persarum , Agulanorum , et aliorum
super Boamundum, et super eos qui cum eo eranl, paganorum, trecenta sexaginta millia, extra Arabcs,
clamantcs videlicet atque stridentes excelso cla- quorum numerum nemo scit nisi Deus. Fugientibus
iuore, atque dicenles ncscio quid diabolicum in autem illis nimis velociter usque ad eorum tentoria,
barbara lingua. Mox Boamundus sapienlissimus vir ibi diu morari non licuit. Iterum vero arripuerunl
videns innumerabiles Turcos procul clamare et stri- fugam, nosque perseculi sumus eos occidentes per
dere, jussit celeriter omncs milites desceudere, et tolum diem. Et accepimus spolia multa, aurum et
tentoria extendere. Sed antequam tentoria extensa argenlum, equos et asinos, camelos, oves ct bovcs,
fuissent, dixit militibus : « 0 fortissimi mililes Chri- et plurima alia quae ignoramus. Et tamen nisi Do-
sti, ecce bcllum in arclo situm est, jamquc hoslcsi minus foret in bello, et aliam cilo milterel acicm,
umliquc nobis supereminent. Quapropler omnes mi- nullus nostrorum penitus evaderet. Sed omnipo-

(2) In edit. hic lncipit liber m.

 77r, P. TUDEBODI HIST. DE IHEROSOL. ITIN. — LIB. II. 774
lens Deus, ct pius, qui non permisit suos mililes A splummodo poterint seirc, unus ex vobisvix amplius
pcrire, ncc in manus inimicortim incidere, festine vivct. > At illi audientes tatia, cceperunt retrorsum
illis adjutorium misit. Quis unquam tam sapicns vertere scapulas, et se expanderunt per universam
aut doctus vir auJebit describerc aut preemedifari Romaniam, sed exercitusnoster persequebalur
prudentiani, et mililiam et lorlitudinem eorum? iniquissimos Turcos quotidie fugientes ante illos.
Qui putabant terrore genteni Francorum minis sa- At illi venientes ad cuncta castra, sivc civitales, fin-
gittarum illarum, sicut terruerunt Arabes, ct Sarra- gentes et detudenles habitalores iliorum, diccbant:
c.;nos, et llermenios, et Surianos ct Groecos. Scd « Nos devicimus Christianos omnes, atque supera-
hoc, si Deo placet, unquam non'erit visum, nec fa- vimus illos, eo tenore quod nullus eorum jam un-
clum, necdiclum, nec cogitatum quod ipsi tantum quam audeat se crigere anie nos. Tantum permiltlc
valeant. Verumtamen dicunt se essc de Francorum nos intus intra.e. > Qui intrantes spoliabant ecclo-
gencratione, ct dicunt quod nullus homo natura- sias, et domos, et alia omnia, et ducebant secum
lilcr dehet esse miles, uisi Franci et illi. VerUalem cquos et asinos, et aunun et argenlum, et mulos, et
quoque dicam per omnia, quam nemo audehit pro- ea quse reperire polcrant. Adhuc qnoque et Ciiri •
' hibere. Ccrte si in fide Christi, et ChrislianUalc stianoriim filios secum ducebant, et ardehant ct de-
sancta firmi fuisscnt, et unum in Trinitate manen- B vastabant omnia convenientia sive utilia, fugientes
tem natum de Virgine matre, et passum et resur- et paventes valde anle faciem nostram. Nostri ila-
gentcm , ac deinde consolalionem sancli Spiritus que persequehantur per deserta et inaqtiosa, et in-
perfecte miltentem, in ccelo ct in terra eequaliter habitabilem terram, ex qua vix vivi evasimus. Fa-
regnantem, recta mente et fide credidissent, magis mes vero et sitis undique coarctabat nos, nihilquc
prudenliores, aul fortiores, aut bellorum ingeniosis- penitus nobis erat ad edendum, nisi forte vellentes
simos, aliquis invenire minime potuerit. Ibique in- ct fricantes spicas manibus nostris, detali cibo quam
terfecti sunt duo lionorabiles viri, Gaufredus de miserrime vivebamus. Ibi fuit mortua maxima pars
Monte-scabioso, et Guillelmus marchisi filius fratcr nostrorum equorum, propter quod multi cx nostris
Tancredi, cl alii milites el peditcs, quorum nomina militibus remanserunt pedites, et pro paupertale
ignoro. De prudentia vero el animositate Turcorum equorum erant nobis boves-in ordine caballorum, et
quid plura referam ? Sunt namque ferocissirni, hu- pro nimia necessitate sufficiebant nobis caprese, et
meris et sagittas et pharetras toxicatis rcfcrlas por- arieles et canes ad portandum nostra. Interea cccpi-
,antes, naturaliter bellicosissimi, gloriantcs, ut di- mus intrare optimam terram, plenam temporatibus
ximus, de Francorum generatione. Sed omnipotens bonis et aliis deliciis, scilicet omnibus bonis, ac
Deus superbiam illorum antea indomilam debellavit ^ deinccps adproximavimus Iconium. Habitaiores cnira
per humilitatem Christianorum. Ab hora autem illius suadentes admonehant nos, ferentes simul
tertia usque ad horam nonam perduravit hoc prac- nobiscum utres plenos aqtia, quia illic in itinere
tium. Factura estbellum hoe primo die Julii mensis. diei unius fuit maxima paupertas aquse. Nos vero
Unde benedictus Deus per omnia, qui tradidit iin- facientes ita, consensimus illorum consiliis, dnnec
pios. Amen. pervenimus ad quoddam flumen, ibiqtte morati fui-
Hic Solimannus superatur a Francis. mus per duos dies. Cceperunt enim curritores no-
(3) Postquam vero inimici Dei el sanctae Chri- stri anteire donec pervenerunt ad Eracleam, in qua
tianilalis omuino devicti fuissent, et per quatuor erat nimia Turcorum congregatio, exspectans alque
dies et noctes fugientes huc et illuc, cnntigit dum insidians, quomodo Christi militibus nocere poluis-
Solimannus dux illorum, filius Solimanni veteris, sent. Quos Turcos milites Dei omnipolentis inve-
de Nicaeacivitate fugeret, quadam die invenit de- nientes, audacter invaserunt. Superati itaque sunt
cem millia Arabum, qui dixerunt ei: « 0 infelix et Deo annuente inimici nostri in illa die, fugienfesque
miser omnium gentilium, cur trcmefactus adhuc scapulas dederunt. Nostri igitur inlraverunt staliin
fugis? » Quibus Solimannus lacrymabiliter ait: „p civitatem, atque manserunt illic quatuor dies. Qui
« Verumtamen olim cum habuissem omnes Francos vero diviserunt se ab aliis, Tancredus honorabilis
devictos, eosque putabam jam habere in captivitate et acerrimus miles marchisi filius, ct Balduinus co-
ligatos, dum paulatim voluissem ligare ad invicem, mes egregius frater ducis Godefridi, et insimut in-
lunc respiciens retro, vidi tam innumerabilem gen- traverunt in vallem de Borentol. Divisit enim se
tem eorum quam si vos, aut alius aliquis adesset Tancredus, et venit Tharso solummodo cum suis mi-
illic, putaret quod omncs montes, et colles, ct valles, litibus. Exierunt namque Turci de civitate, et vene-
et omnia plana loca plena cssent illorum mullitu- runt obviam eis, atque in unum sunt congregati et
dine. Nos igitur illos cernentes, slatim ccepimus praeparaverunt se ad bellum contra Christianos. Ap-
capere subitaneum iter, timentes tam mirabiliter, propinquantes itaque nostri atque pugnantes om-
quod pene evasimus de illorum manibus. Unde nes, dederunt inimici nostri fugam, revertenles in
adhuc in nimio lerrore sumus. Et si mihi ct meis civitatem celeri gressu. Tancredus vero vir prudens,
verhisvultiscredere, aufertevos hinc, quia si ipsi vos ataue honorahilis Christi miles, pervenit laxatis lo-

(3) Initium libri IVin edit.

^75 AD GODEFRIDUM APPEND. 11. — MONUM. DE BELLO SACRO. 776
ris ad castra anle civilalis portam. Ex alia igitur A illos dimicaret undiquc; quos ctiam invcnirc non
parte venit vir sapienlissimus coraes Balduinus cum potuit. Deinceps venimus ad quamdam civitatem,
suo cxcrciiu, postulans et deprecans Tancredum nomine Coxan, in qua crat maxima ubertas atque
acorrimum militem, quafenuseum aroicissimc in ci- stipata omnibus bonis, qusenobis erant necessar-ia.
viialis societalcm suscipere dignaretur. Cui ait Christiani igitur, videlicel alumni iliius civilatis, rcd-
Tancrcilus: « Te omiiino in hac civitate denego. > dideruntse statim, nosque fuimis ibi satis optime
Nocle itaque superveiiienle, tiemefacli omncs Turci per tres dies, atque illic maxime sttrit recuperaii no-
tina arripucrunt fugam. Exierunt quippe habilatores stri. Audiens itaque Raimundus comes de Sanclo^Egi-
sub ipsa noclis obscuritale, clamantes, atque dicen- dio quod Turci, qui erant in custodia Antiociiiee,
tes excelsa voce: « Currite, invictissimi Franci, discessissenl, in stto invcnit consilio cum suis ho-
curritc, quia Turci cxpergefacti vcstro timore omncs minibus, quoniam misissct illic qui eam diligeatcr
parilcr rcccdunt. > Recedente autcm nocle, lux cuslodirent. Tandem elegit illos quos legare voluit,
ccopit paulatim insurgere, veneruntque civitatis ma- videlicct Petrum dc Castcllione vicccomitem, ct
jcrcs ct rcddtdcrunt sponte civilatem, diccnics illis Guillelmum de Montepislerio, ct Aralium vicecomi- ,
qui ad iuvicem liligabant: Sinite nunc seniores, si - tcm, et Pelrum de Roias, ct Pctrum Raimundum
nitc iiioJo, quia nos illum flagitamus, ct pelimus 8 d'AlphuI (i), cum quingentis militibus. Vcnerunt
dominari ct regnaie super nos, qui heri tam virili- ergo in vallem prope Antiochiam ad quoddam ca-
ter pugnavit cum Turcis. Balduinus itaque mirificus slrum Publicanorum.illicque audierunl Turcos foe
comes altcrcans et liligans cum prudentissimo Tan- in civilate, eamque fortiler defcndere proepara' a::t.
crcdo, dicebat: « Intrcmus insimul, ct exspolicmus Petrus de Roias divisit se ao aliis, ct proxima nocle
civitatcm; qui plus potcrit babere, habeat; et qui transivit prope Antiochiam, ct intravit fcliciter in
polest capere, ^&piat. > Cui obstans Tancrcdus, vallem de Rugia, et invcnit Turcos ct Sarraccnos,
dixil:« Absit hoc a me ! Ego cnim Christianos nolo et praeliatus cst cum eis, et occidit multos ex cis.et
exspoliare, Homines istius civilatis elegerunt mc atios persecutus est valde. Misiique plenam hastam
illoruni essc Domiuum, nicquo haherc desiderant. » de labiis et nasibus Turcorum Raimundo comiti.
Novissime vero nequivit Tancredus diu luctari cum Videntes hoc Hermenii, scilicct habilatoros leiTae
Balduino doctissimo comite, quia maximus illi erat iliius, illuni fortiter supcrasse pagaios, coiUinuo
exercilus. Tamen volens nolensque dimisit eum, ct illi reddiderunt sese. Ipse vero slalim apprehendil Rur-
virililcr recessit cum suo cxcrcitu. Fueruntque red- siam civilatem, et plurima caslra. Nos autern, qui
ditoe duce optimoecivitates : vidclicct Athena ct Ma- r remansimus retro, cxeuntes inde transivimus per
mistra, ct plurima castra. Major vero cxercitus, sci- diabolicam montancam, quee tam nimis eral alta ct
licet Raimundus comes de Sancto ^Egidio, et Boa- angusta quod nullus nostrorum audebal per trami-
mundus, cl dux Godefridus, et alii plures principes, tem illius, aut per semilam, quaein monte patchat,
in Hermeniorum inlraverunt terram, sitientes atque ante aliuni praeire. Illic prsecipitabant scse equi, ct
eestiiantes Turcorum sanguinem. Tandem perve- unus sagmarius proecipitabat alium. Mililes crgo
niunt ad quoddam castrum, quod tam forte erat, slabant ttndique trisles, plaudebant manibus prse
quod ei nihil potuerunt facere. Erat autem ibi qui- nimia tristitia atquc dolore, dubitantes quid faccte
dam homo, nomine Simeon, qui in ea ortus fuerat debuissent de scmetipsis, et de suis armis, venden-
regione, quique hanc peliit terram , quatenus eam tes suos clypeos, et loricas nimis optimas, et galcas,
dcfenderet de manibus Turcorum. Cui spontc illi solummodo per tres denarios aut quinque, sive pcr
dederu.U tcrram, quique remansit ibi cum genle id quod plus poterant habere. Qui aulcm vendete
sua. Nos vero exeunles inde, pervenimus feliciter nequibaiit, gratis et in numerc jaclabant, et ibavU.
usqueCsesarcam Cappadociae. A Cappadocia egressi, Exeuntes igilur de cxsccrata montanea, pervenimus
venimus ad quamdarii civitalem valde pulcbram et ad quamdam civilalem quee vocalur Marusim (5).
nimis uberrimam, quam paululuin ante nostrum rj Cultores vero illius civitatis exicrunt obviam nobis
adventum obsederant Turci per tres hebdomadas, laetanles, deferentcs maximum mercatum : illicque
eamquc minime superaverunt. Mox illic advenienti- satis habuimus omnem copiam, exspectando donec
bus nobis, continuo se tradidit in manu nostra cum venil Boamundus. Venerunt itaque nostri milites,
magna leclilia. Hanc igilur peliit quidam miles, cui et appropinquaverunt in valle in qua regalis civitas
noiiien Potrus dc Aluph, ab omnibus senioribus, Antiochia sita est, quee est caput totius Syrise ;
quatenus cam defenderet in fidelitate Dei, et S. Se- quam Dominus Jesus Christus tradidit beato Petro
pulcri, et seniorum, atque imperaloris. Cuiseniores principi apostolorum, qualcnus eam ad cultum san-
cum nimio amore gratis concesserunt eam. Rece- ctae fidei vocaret, qui vivit et fegnat trinus et unus
dente autcm die, noclc vero appropinquante, audivit Deus per cuncta seecula. Amen.
Boamunitus quod Turci, qui fuerant in obsessione Quomodo obsessa est civitas Anliochia a Cbrislianis.
civitalis , frequenter prceccderent nos. Extemplo Cumque coepimus ai Pontem Ferreum appropin-
proaparavit se solummodo cum militibus, quatenus quarc, currilores nostri,qui solebantpreecedere nos,
(i) De Altopullo, R. deAgil., p. 150, 1. XLVIII. 1. IV, p. 499.
(5) Marasin. Bal. 1. n, p. 101 ; Marasin. Guib
 777 P. TUDEBODI HIST. DE HIEWOSOL. ITIN. —LIB. II. 778
invcnerunt Turcos innHmerabiles congregatos ob- A verunt consilium, dicentes : < Fariamus igitur ca-
viam eis.qui dare adjutorium Antiochiaefestinabant. strum in vertice montis Maregart, qui mons est
Irruentes igitur riostri uno corde et mente super super Boamundi hosfem, quo securi ct luti possi-
illos sapienter, Turci vehementer superati sunt. mus manere de Turcorum fortitudine. > Facto ita-
Consternati sunt omnes harbari, el dederunt cele- que castro, et munito, omnes majores studiose ad-
rius fugam, et mulli mortui sunt ex eis in illo cer- invicem illud custodiebant. Jam janique cceperar.t
tamine. Nostri igitur, superantes illos, Deo adju- frumenlum et omnia nutrimenta coi-poris nimis esse
vantc, acceperunt spolia multa, equos et mulos, cara ante Oomini nostri Jesu Chrisli Nafivitatem.
camelos et asinos onustos frumento el vino. Ve- Foras nihil penitus audebamus, nihil in terra ( hri-
nientes ilaque ncstri castrametati sunt super ripam stianorum ad edendum penitus invenire. In Sarra-
fluminis. Protinus equitavit Boamundus cum qua- cenorummamque terra nemo intrare audebat, nisi
luor millibus mttitum, et venit ante portam civi- cum inaxima gente. Ad ultimum slatuerunt senioies
tatis vigilare, an forte aliquis nocte latenter exiret, nostri consilium, ordinantes quemadmodum recte
aut intraret civitatem. Craslina vero die pervenerunt regerent has gcntes. Invenerunt itaquo in consilio
usque Anliochiam civitatem ad medielatem diei, in qualcnus uira pars nostri diligeiuer pergat abs'.ra-
quarla feria, quod est xn Kal. Novembris, et obse- B here stipendium, inibique custodire exercilum ; alia
dimus mirabiliter tres portas civitatis, quoniam ia quoque pars fiducialiter reroaneatcuslodire hcstem.
alia parte deerat nobis locus obsidendi, quia nimis Boamundus ergo dixit: « Seniores et prudentissimi
alta monlanea nos coarclabat. Tantum uamque milites, si vos vultis, et bonum honestumquc vide-
•eminebant nobis uudique inimici nostri Turci, q-ui tur vobis, ego ibo cum prudentissimo Flandicasi
eranl intus in civitate, quod nemo illorum audebat comUe. » Celebratis itaque gloriosissime solem-
offendere aliquem ex nostris, fere per spatium die- nitatibus Nativilatis, die Lunae, scilicet secunda fe-
rum quindecim. Mox hospitantibus nobis circa An- ria, egressi sunt, et alii plusquam viginti millia
tiochiam, reperimus satis itUc de rore cceli abun- Biilitum et peditum, et sani el incolunies inlrave-
dantiam, videlicet vineas undique plenas, foveas runt Sarracenorum lerram. Congregati quippe erant
plenas frumenlo, arbores refertas pomis jucundis multi Turci, et Arabes, et Sarraceni, al) Hierusa-
ad edendum, et alia multa bona, quee alimentis lem, et Damasco, et Aleph, et ab illa regione.... qui
corporeis sunt utilia. Hermenii et Suriani, qui erant veniebant Antiochiae fortiiudinem dare. Audienies
intusin civitate, exeuntes ostendebant sese,fugien- itaque isti Christianorum gentem esse condiiclam
tcs. Qui quolidie eranl una nobiscum, quiquo habe- in illorum terram, illico preeparaverunt sese ad
liant uxores suas intus in civitate. Illi namque in- bellum contra Chrislianos, alque summo diluculo
geniose investigabant noslrum esse, nostramque venerunt in locum quo nostra gens erat in unum.
cssentiam et qualitatcm, et illis referebant omnia Diviserunlque se ab invicem barbari, et feccrunt
quae videbant foris facta, vel eis qui erant intus. duas acies, una acics ante, altera rctro, cupienlcs
Postquam veroTurci fuerunt edocti de nostra notitia ex omni parte circumcingere nos. Egregius igilur
alque facto, cceperunt paulatim extra civitatem exire, comes Flandrensis, undique regimine fidei ac signe
-nostrosque peregrinos undique coanguslare, non crucis, q^uamfideliter bajulabat, armalus, occurrit
solum ex una parte, sed undtque erant latentes ob- illis una cum prudentissimo Boamundo. Irruerunt-
viam nol-is ad mare et ad monlaneam. Erat autem que nostri unanimiter super UIos. Qui statim arti-
ab hoste non longe quoddam castrum, cui nomen puerunt fugam, et festinanter verlerunt seapulas
Aregh. Illic congregati erant fortissimi Turci non retro, ct mortui sunt multi ex iilis; alii remanse-
pauci, sed plures qui frequenter conturbabant no- runt vivi, velociter fugientes. Ierunt extunc et nunc
stros homines. Rcperto itaque loco ubi illi latebant, in iram perditionis. Nos autem reversi sumus cum
nostri milites qui subtiliter quoerebant illos, obviam magno tripudio, laudantes et magnificantes trinura
veniunt illis. At nostris paulalim redeuntibus retro, ]r. et unum Deum qui vivit et regnat nunc ct semper
nbi sciebant Boamundum reconditum cum suo exer- in eevum, amen. Turci vero inimici. Dci vidclicet et
citu, statim fuerunt illic morttti mutti ex noslris sancteeChrisiianitatis, qui erant in custo Jia civitatis
militibus. Hoc itaque Boamundus audiens, surrexit Antiochiee, audienles Boamundum et Flandrenscm
continuo ut fortissimus Christi athlela. Barbari comitem in obsidione non esse, exierunt de civitale,
veroiltic irruerunt conlra, co quod noslri erant ct audacter veniebant preeliari nobiscum, insidiantes
pauci; tameninsimul juncliinierunt beltum. Mortui undique, ex qua parte plus esset obsidio languida,
namque sunt mulli ex inimicis nostris, ct capli, qui scientes illos prudenlissinios milites foris esse. In-
fuerunt deducti ante civitatis porlaui, et decolla- veneruntqiie quod in una die Martis potuissent nos
bantur ibi, ut magis tristes fierent illi qui erant lssdere et obsislere nobis. Vcneruntque iniquissimi
in civitate. Exiebant quippealiidecivitate, ita quod caute, et irruerunt vehementer super nos nescientes
si mittebant sagittas, cadebant in Boamundi pla- boc bcllum alque ignorantes, occideruntque multos
team, et una die quoedam mulier occubuit ictu sa- ex nostris milites cl pedones. Episcopus namqtu
gittse. Podiensis Sanctie Mariscin illa amara die perdidi!
Congregali ilaque omnes nostri maiores ordina- suum senescalcum conducentem et regentem suum
PATROL. CLV". 25
TJ9 AD GODEFRIDUMAPPEND. H. — MONUM.DE BELLO SSCRO. 78«
vexillum. Et nisi csset ftumen, quod erat inler nos jA unaverunt igilur sese omnes Francigenae, rogavc-
etillos, seepius invaderent nos, atque maximarn runtque humiliter Boamundum, ne delerius ei ali-
loesionemin nostram gentem facerent. Adhuc et quid facere permittat. Ait vero ille:« Hoc enim pro
in noslras laxatis frenis concurrerunt tendas. Re- vestro amore libenter faciam, si modo toto corde et
grediebalur atitem prudentissimus Boamundus si- mente juraverit, ita quod nunquam sit reversurus
mul cum excrcitu suo de Sarracenorum terra, ve- ab itinere sancti sepulcri, sive bono, sive malo, et
nilqtie in Tancredi montaneam, cogitando an forsan Tancredo neque per se nequc per alios amicos suos
ihi inveniret aliquid quod defendere potuisset, to- aliquid mali fieri consentiat.» Qui stalim,auditis his
tamque terram in expiando (6) miserunt. Alii inve- sermonibus, libenter concessit? Postea vero Guil-
ncrunt, alii vero vacui revcrlerunt. Illi vero qui lelmus Carpentarius, turpttudine captus, non diu
invcnire non poterant, statim reverti festinabant. morans, furtim recesslt. Hanc paupertatem ct mise-
Tunc Boamundus increpavit eos valde, dicens : riam pro nostris delictis concessit nobis hahcre
« 0 infelix ct miserrima geus ! o vilissima ac do- Deus. In toto namque exercitu non valebat aliquis
lentissima omnium Christianorum! cur tam celeri- invenire mille milites qui equos haberent optimos.
tcr vultis abire? Sinitemodo, sinite. Usquequo eri- Igitur (7 ) quidam miles et dives et nobilis de exec-
mus omncs congregati in unum? Noliteerrare sicut " citu imperatoris, quem impcralor comraiserat
oves non babentes pastorem. Si autem inimici no- Francis, ut ipsepulchre conducerct illos, etterram
stri invenerint vos errantes, occident vos, quia die liberatam de Turcorum manibus in lldclitatc impe-
noctuque vigilant atque excubant, ut vos sine ullo ratoris reciperet; ille, ille infelix audicns quod
(luctore segregatos sive solos inveniant, qui nos exercitus Turcorum venisset super nos, ingemuit,
quotidie occidere, alque in caplivitatem laborant arbitransque omnes perisse, atque incidisse iu
diicere. Quid, miseri, facietis : > Cumque iinis esset manus inimicorum noslrorum, fingens etcomponens
dictis, respiciens sc ante et retro, et cum jam inve- omnia failacia quee jugiter machinari poterat,
nisset undique solum; tamcn cum illis quos reperire dixit illis : «Seniores, et prudentissimi viri, videte
potuit ad suuro reverlerunt exercitum, plus vacui quia nos sumus hic in hac nimia nccessitate coacti,
quam onusli. Videntes autem hoc Hermenii, et et ex nulla parte nobis adjutorium succedit. Ecce
Sarraceni, et Grseci, quod nostri penilus vacui modo sinite me in Romanieereverli patriam; absque
rediissent, nihilque secum jdeferrent, consiliati in ulla dubilatione reverlar ad vos. Ego vero huc faciam
uuura abibant per montaneas, et preescila loca, multas naves venire per mare, onustas frumento,
subtiliter inquirentes et ementcs frumentum,et cor- r vino, hordeo, carne, farina, et caseis, et omnibus
porea alimenta, quse ad hostem deferebant, in quo bonis alimenlis quse necessaria sunt. Adhuc auteiii
famcs erat immensa, et veridebant unius asini onus et equos faciam conducere ad vendendum, et rner-
octo purpuratis, qui appretiali erant centum viginti catum perterram imperatorls huc venire cito faciam.
denariorum solidis. Ibi quidem mortui fuerunt multi Ecce lisec omnia vobis fideliter jurabo ad tenendum.
ex nostris militibus, non habentes pretium unde tam Adhuc quoque domestici mei, et papilio meus jugiter
carum emere potuissent. in campo erit. Et nullo modo nolite increduli esse,
Willelmus igitur Carpentarius, et Petrus Ere- sed firmiter credite quia ego quantocius ad vos
mita, pro immensa infelicitate ac miseria quas ini revertar. > Ivit ille inimicus, omniaque sua dimisit
se sciebant, insimulconsiliati, latenter recesserunt. in campo, eo tenore quod tunc, et modo, et semper
Quos Tancredus persequens, apprehendit secumque! perjuratus erit. Sic ilaque tali modo venerat nobis
duxit cum magno dedecore, et lidem illi deditt magna necessitas quod Turci undique constrin-
Willelmus, qttod libcnter redisset ad exercitum, ett gebant nos, quod nultus nostrorum audebat jam
satisfactionem senioribus faceret. Tota namquc» exire extra tentoria; tantus erat Turcorum tiraor.
nocte, uti mala res, in tenda Boamundi jacuit. IUi namque constringebant nos in una parle, coan-
Craslina autcm die summo diluculo venit erube-. D gustabal nos crudelis fames in alia. Eramus nos
scendo ante Boamundi prsescntiam. Quem alloquens5 miseri valde ac dolentes. Majores nostri quoque in
Boamundus, dixit : « 0 infelix infamia totius5 nimio pavore erant. Succursus quidem aut adjuto-
Franciae! o dedecus ct scelus Galliarum provinciee!i rium nobis penilus deerat. Gens minuta et pauper-
et o iniquissime omnium quos terra suffert! curr rima fugiebant, aliiCypro, alii in Romaniam, aUi
tam turpiter fugisti? Forsitan propter hoc nequami in montaneis. Ad mare ulique non audebamus ire
voluisti tradere hos milites, et exercitum Christi, prse timore pessimorum Turcorum; nuUatenus erat
sicut tradidisti alios ,in Hispania?> Qui omnino, nobis via palefacla.
tacuit, et nullus sermo ex ejus ore processit. Ad-

(6) En ipiant el cherchant de tous cbt&s, quod nus vocatur et de hoc loco , iv, c. 21, p. 694*.
interpolator non intellexit. Gallicum est. Tatic. Raim. de Agil., p. H5. Talingus, Bald. I. H,
(7)Tt*%«s. Ttjr. lib. n, c. ult, p. 6C4, ubi Tati- p. 103.
781 P. TUDEBODI HIST. DE IIIEROSOL. ITIN. — LIB. III. 7S1

INCIPIT LIBER TERTIUS.

Item Christiani pugnarunt cum Turcis. A omnia quae ibi repcrire po"tuerunt, totum castrum
Interea nostri principes audientes innumerabilem exspoliaverunt, miserunlque ignem et fugerunt.
gentcm Turcorum venisse super nos, ceperunt con- Hermenii, ct Suriani, et Greeci scientes omnino
silium, dicentes : « Ecce innumerabilium Turcorum Turcos perdidisse belluni, exieruntet excubaverunt
exercitus venit super nos, quid faciemus ? Nos per arcta loca, et occiderunt, et apprehcnderunt
quidcm tanti non sumus, quod in duabus partibus multos ex eis. Superati sunt ilaque Deo annuente in
pugnare valeamus cum illis. Faciamus ergo ex illa die inimici noslri. Salis vero recuperati sunt de
nobis duas partes. Pars namque militum reraaneat equis, et aliis rebus multis, quee erant illis valde
jugiter custodire papiliones nostros, et obsisterehis necessariae. Accipientes ilaque multa spolia, de-
qui in civitate sunt. Et alia pars militum simul duxerunt multos ex illis inimicis vivos secum, et
equitet ohviam inimicis nostris, qui hic hospitali plurima capita mortuorum detulerunt ante portam
sunt prope nos in castello quod vocalur Areg, ultra civitatis, ubi legali Ammirati Babyloniae castra-
Pontem-Ferreum.» Sero autem facto, exierunt de metali fuerant, quae mittebanlur comiti de Sancio
tentoriis, et consilium fecerunt, dicentes : «Omnes ^Egidio et aliis senioribus. llli, qui remanserunt in
camus contra inimicos noslros, qui sunt viginti tentoriis, lota die preeliati sunt cum illis qui in
quinque millia, sicut narratur nobis. Sed Podiensis B civitate erant, ante tres portas civitatis. Factum est
cpiscopus, et Rotbertus Northmannus, et Eustachius hoc bellum iu die Martis auteCaput Jejunii; v Idus
comes, remaneant custodire ab illis qui in civitate Februarii, favente Domino nostro Jesu Christo,
sunt. » Summo autem diluculo remiserunt ex mili- qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat,
tibus suis, qui exierunt videre exercitum Turcorum, amen
et ubi sunt, et quid certe agant. Exierunt itaque Reversi sunt itaque nostri, hoc agenle Deo, gau-
illi, ct cceperunt subtiliter inquirere irbi acies dentes de triumpho, quem in die illo habuerunt de
corum Turcorum sunt recondilse. IUico viderunt inimicis, qui sunt per omnia semper superati fu-
segregalos venire ex parle fluminis divisos per duas gientes, huc et illuc vagantes, et eiranles; alii in
acies , raaxima vero illorum virtfls veniebat retro. Corosanum, alii vero in Sarracenorum iiitraveruiit
Reversi sunt ergo celeriter nostri, dieentes :« Ecce , terram. Videntes autem nostri majores ac scniores,
ecce jam veniunt. Estote itaque omnes undique quod male tractarent nos et constringerent inimici
parati, quia jam prope sunt nobis, sicut poteslis nostri , qui erant in civitate (die enim ac
videre.» Decreverunt nostri se ut unusquisque ex aocte jugiter vigilahant et insidiabantur, qua
maioribus per se ordinaret suam aciem. Mox ordina- parte nos lsedere ac angustari potuissent) ,
\erunt sex acies. Quinque autcm acies ierunt ad- ^ congregati in unum consilium petierunt, dicentes :
unatim invadere illos. Flandrensis comes fuit in « Prittsquam perdamus gentem Dei et nostram, fa-
primo capite. Boamundus paulalim gradiebalur ciamus caslrum ad Macomariam, quse est anle por-
retro cum sua acie. Juncti igilur prospere noslri tam ubi pons est, ibique forsilan potcrimus inimi-
cum Turcis, unusquisque sternebat alium. Clamor cos nostros constringere. > Consensere omnes con-
vero eorum resonabat ad ccelum. Imbres telorura silio, et laudaverunt quod bonum esset ad facien-
obnubilabant aerem. Postquam venit maxima virtus dum. Comes deSancto yEgidio dixit primus :«Estote
eorum, quae erat retro, acriter invasit nostros, ita mihi in adjulorium ad faciendum castrum, ct ego
ut noslri jam paululum recederent retro. Hoc cum muniam et servabo. » Rcspondit illi Boamundus :
vidit Boamundus, ingemuit. Praecepit ergo conesta- « Si vos vultis, et alii seniores laudaverint, ibo vo-
bili suo, scilicet Rotberlo filio Girardi, dicens: biscum ad portuni Sancti Simeonis, diligenter con-
« Recordare prudentium antiquorum ct nostrorum duccre illos qui illic sunt homines, qui hoc fidelilcr
fortium parentum, quales fuerunt et qualia bella peragant opus. Alii qui sunt remansuri undique
fecerunl. > Fuit itaque ille signo crucis armatus ut muniant sesc ad defendendum, si forte inimici 1.0-
fortissimus athleta, et sicut sapiens et prudens r. stri et Dei exierint de civitate, et in loco illo sint
invasit illos, deferens vexillum Boamundi. Videntes omnes congregali in unum, scilicet ubi nos demon-
autem aliseacies quod vexillum Boamundi tam pru- strabimus. > Faclumque cst ita. Comes igilur et
dentissime foret ante alios delatum, reversi sunt Boamundus perrexcrunt ad Sancti Simeonis por-
retrorsum, et ipsos unanimiter invaserunt. Fue- tum. Nos ilaque, qui remansimus congregali in
runtque noslri numero scptingenti, Turci viginti unum, ubi castrum incipere debuissemus, tunc Tur-
quinque millia. Sed gratia Dci omnes stupefacti ci videntes hoc prseparaverunt se, et illico exierunt
jarripuerunt fugam, et verterunt statim scapulas extra civitatem obviam nobis ad prselium. Sic ita-
'retro. Nostri igitur persccuti suiit illos, superantes que irruerunt sttper nos, et miserunt nos in fugam,
ac detruncantes. Reversi sunl vero Turci festinantcr et occiderunt plures ex noslris militibus. VJndenos
in suum caslrttm. Qui vivi remanserunt, acceperunt tristes dolentesque fuimus. Crastino autcm videntes
785 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. ~U
Turci quoniam majorcs nostri non essent in obscs- $A snper illos, ct fortitcr invascrunt. Illi autem arri-
sionc, et quod heslerna dic militassent ad portum, pucrunt cclerem fugam per medium pontis angusti,
prseparaverunt se omnes majores de Turcorum exer- ad illorum intcritum. Uli , qui vivi non potuerunt
cilu, et mililaverunt illis obviam venientibus e por- pertransire pontem proe nimia multiludine gentium
tu. Tunc videntes comilem et Boamundum venien- et caballorum, ibi receperunt scmpiternum intcr-
tes, el conducenlesgentem de portu, continuo cce- itum, et rcddiderunt infelices animas diabolo et Sa-
pcrunt stridere et garrire , el clan.are vehementis- tanse ministris. Nos itaquc superantes eos impel-
simo clamore, circumcingentes undique nostros, lebamus in Utimen cum nostris morliferis lanceis.
sagiltando et vulnerando , ac crudcliler undique Unda quoque rapidi fluminis ubique videbatur
detruncando ensibus. Tam acriter invaserunt no- fluere rubea Turcorum sanguine. Et si fortc aliquis
stros, quod illi inierunt fugam per proximam mon- eorum voluisset replare super ponlis columnas, aut
taneam, ac ubi patebat via eundi. Qui poluit se ex- natando vulneratus ad terram moliretur exire, nos
pedire celcri grcssu, evasit vivus. Ule vero qui fu- undique natanles super ripam fluminis impelleba-
gerc nequivit, pro Christi nomine martyrium susce- mus, necantes eum impelu rapidi fluminis. Rumor
pit. Fueruntque in illa die martyrisati ex noslris quoqueet clamor nostrorum et illorum resonabat ad
milili-bus sive peditibus plus quam mille, qui m cce- B ' ccelum. Pluvise telorum et sagittarum tegebant po-
luin lsetantes ascendebant, candidatam ferentes sto- lum et claritatem diei; altee voces inlus et extra ci-
lam recepti martyrii, glorificantes et laudantes vitatem erant. Mulieres civitatis veniebant ad muri
Deum trinum et unum, in quo feliciter triumplia- fenestras Christianse, inspecfantes misera fata Tur-
bant, ct dicebant concordabili voce : « Quare non corum, et ptaudebant manibus occulte, sicut mos
defendis sanguinem noslrum, Deus noster, qui ho- est illarum. Henncnii, et Suriani, et Greeci, jussu
die est effusus pro tuo nomine? > Boamundus ita- majorum Turcorum tyrannorum quotidie inviti sive
quc viam, quam alii tenuerunt, non tenuit, sed cc- sponte sagittabant celeres sagittas. Mortui suiit in
lerius venit cum paucis mililibus laxatis lrenis, do- anima et corpore duodecim Ammiralii de Turcorum
nec properasset usque ad nos, qui eramus in unura agmine in proelio illo, et aliorum prudentissimo-
congregati ultra fluvium Pharphar. Tunc nos accensi rum militum et fortiorum, qui melius pugnando ci-
in ira occisione nostrorum, Chrisli invocato nomi- vitatem defendehant, numerus quorum mille quin-
ne, ct sancli conlidentes seputcri Christi itinere. genti. Aliiiqui remanserunt vivi, jain non amplius
juncti insimul sic pervenimus contra eos ad bel- audcbant clamare, neque garrire, in die sive in
lum, quo usque invasimus uno corde et animo. Sta- nocle, sicut ante solebant. Omnes itaque nos et illos
bant autem inimici nostri et Dei undique stupefacti ^* non separavit quisquam nisi solummodo nox. Nox
ct vehementer perterriti, et putantcs nos devincere itaque divisit utrosque praeliando, ct jaculando, et
ct occidere, quemadraodum gentem comitis Rai- sagiltando. Sicque virtute Dei et sancti sepulcri su-
mundi ct Boamundi. Sed omnipo^ens Deus hoc illis perati sunt inimici nostri, eo tenore quod ultcrius
permitlere nullatenus voluit. Tunc dux Godefridus non valuerunthabere talemvirtutem nequc in voce.nc-
Christi miles potentissimus, irruens in cos evagi- queinopere, sicutiprius. Nos itaque valde fuimus in
nato ense, pcrcussit quemdam gentilem ferocissi- illa refecti die deillorumequis, etdealiismultisrebus
mum tam viriliter, ut in duas partes ipsum divide- quse satis nobis erant necessarise. Crastina autem
rct, a vertice videlicet usque in sellam equi (8). die summo dilucuto exierunt alii Turci de civitatej,
Actumque et ex Dei providentia ut, quamvis in duoi et coltegerunt omnia cadavera fetentia Turcorum
discissus, minirae ex tolo de equo dilaberetur. Post mortuorum , quae reperire potuerunt supe.r ripam
liunc aggrcssus alium ex obliquo, secuit eum per fluminis, exceptis illis quse in alveo tatebant flumi-
mcdium. Ex hinc maximus terror et horror omnesi nis, et sepelire fecerunt ad Machomariam, quse est
inimicos Christiaiiitalis perculit, non solum quii ultra pontem civitatis ante portam. Simulque cum
praesentes aderanl, sed omnes qui hoc utcunques i) illis sepeliere pallia, bysanteos aureos, arcus et sa-
audire poluerunt. Deinde duxperomniamemorandus 5 gittas, etalia quam plurima instrumenta quae nomi-
illosinfugam versos perscquens, nunchos, nuncillos> nare nequivimu6. Audientes itaque nostri quod hu-'
ut leo fortissimus inyadens, detruncabat, ct in am- mare mortuos Turcos fecissent, omnes statim prai-
nem praecipilabat. Simili autemmodoHugoMagnus, , paraverunt sese, et venerunt festinantes ad diaboli-
ct comes Sancti ^gidii, et Boamundus et Flan- cura atrium, et jusserunt desepelire, et frangere eo-
drensis comes, et alii proceres ipsos trucidabaut, ett rum tumbas, et trahere illos extra illorum sepullu-
in amnem praecipitabant. Locus vero fugiendi noni - ras. Et ejecerunt eorum cadavera omnia in quam-
crat, nisi solummodo per pontem, qui tuncillis per- dam foveam, et deportaverunt csesorum capita ad
angustus erat, ipsique semetipsos prsepediciUcs ini tenloria nostra, quatenus perfecte sciretur eorum
flumine dcmergebantur. Mililes igitur veri Doi un- iuimerus , excepto quod equos onustos corum capi-
dique signocrucis protecti irruerunt nimis acriterr tibus qualuor fucrunt ad mare nunliis Amiralii Ba-

(8) Videndus Tyrius, lib.v, c. 6, p. 701, et Alber- lib. iv, p. 50, ctl. 9. ,p. 75.
tus Aquensis, 1. m, c. «35,p. 238 ; Roberlus nion.,
785 P. TUDEBODl HIST. DE HIEROSOL. ITIN. — LIB. 111. 786
bylonis delala. Quod videntes Turci, nimis fuerunt A cidistis, videlicet duodecim AmiraUos, et mille quiu-
tristes, et dolentes usque ad necem. Qui quotidie gentos nobilium, uullusque remansit qui proeliari
plorantes, nil aliud quibanl facere nisi plorare ct vobiscum audeat nequc civilatem defendere. » In-
ululare. Tertia autem die veniente, cceperunt gau- terrogaverunt autem Turci drogmandum quid Rai-
dentes et exsultantes juneti insimul sedificare eodem naldus dicebat. Qui dixit illis : «Nihil loquilur boni
die castrum illud jam supradictum , de iisdem la- denobis. » Tunc Cassianus Amiralius cpntinuo jus-
pidibus quos abstraximus desuper humatis Turco- sit eum descendere de muro, dixitque ei per dro-
rum corporibus. Peracto ilaque castro, mox coepi- gmandum : « Rainaldus, vis nobiscum honeste vi-
mus ex omni parte coangustare prudenter inimicos vere, ct gaudere? » Rainaldus respondit: « Quomo-
nostros, quorum tumida colla ad nihilum jam erant do Yobiscum honestc sine peccato vivere potero ? >
redacta. Quod castrum unusquisque seniorum no- Dixitque Amiralius : « Abnega .Deum tuum, quem
strorum fecit per partem immenso aggcre et muro, credis et colis, et crede Malphium, et nostris diis
et sedificaverunt in eo duas turres in Machomaria. aliis. Quod si feceris, dabimus tibi omnia quse pe-
Nos autem secure ambulabamus huc et illuc ad tieris, videlicet aurum et argenlum,equos et raulos,
portum, et ad montaneara, laudantes et glorifican- et alia plurima ornamenta, quoevolueris, et uxores,
tes jocunda, Iscta et consona voce, Dominum Deum ^ ct hsereditates, ct maximo honore dilabimus te. »
nostrum, cui est honor et gloria per cuncta sseculo- Cui Rainaldus respondil: « Datc mihi spatium, quo
rum ssecula, amen. possim conciliarimecum. > Et Amiralius rcspondit,
Raimundus erexit castrum suum conlra civilatem. et libenti animo concessit. Tunc Rainaldus projccit
Omues vero seniores nostri ct principes commi- sc in orationibus junctis manibus in lerra contra
serunt illud castrum Raimundo Sancti ^Egidii ad orientein; liumiliter Deum rogans, ut ei subveniat,
custodiendum, eo quod ipse haberet plus milites in suamque animam in sinu Abrahae dignanter susci-
sua familia quam alii, et plus poterat dare. llle quo- piat. Quod cum vidisset Amiralius, vocavit drogman-
que conservavit castrum cum suo exercitu, et cum dum, et dixit ei: « Quid ait Rainaldus? > Drogman -
eo fuit Gastos de Biart cum suis hominibus, el dus respondit: « Dominum Deum suum nullo modoi
Petrus vicecomes de Caslellon, et Raimundus vice- negavit. > Quod audiens Amiralius, nimis iralus
comes de Torena, et Guilletmus de Montepeslerio, fuit. IUico jussit eum decollari, et Turci cum magno
et Goffredus, et Petrus Raimundus d'Alpoz, etGuil- gaudio decollaverunt eum. Cujus animara confe-
lelmus de Sabra. Omncs isti, ct alii plures cum ho- stim suscipientes angeli, ante conspectum Domini,
niinibus suis, fuerunt cum eo. Raimundus quoque pro cujus amore martyrium suscepit, gaudentcs de-
Sancti /Egidii quos milites, videlicet clientes, inve- tulerunt. Tunc Amiralius iratus fuit vehementer, idco
nire per censum potuit, ad castrum custodiendum quod Rainaldum ad suos non potuitconvertere deos.
per convenlioriem retinuit. Una die exieruntde civi- Statim jussit ad se omnes peregrinos adduci, qui
tate, et venerunt ad castrum, quod undique circum- erant in civitate, ligatis post tergummanibus. Cum-
dederunt clamando et sagittando, nostrosque vulne- que ante eum venissent, imperavit ut nudi exspo-
rando et occidendo, ita quod etiam tentoria nostro- liarentur omnes. Cum ergo exspoliati fuissent, fccit
rum erant cooperta infixis sagiltis, et nisi esset suc- constricte congregari in unum, et cum fune ligari
cursus qui venit de alio exercitu, maximumdara- omnes in gyrum, et fecit ligna, ctpateam, et fenum
num in eis fecissent. Hoc nostri videntes, slalim circa eos ordinari ac deinde ac si inimicus Dei
ordinaverunt ut facerent maximam talpam, cum ignem fecit immitli. Christiani igiturvidelicet Chri-
qua potuissent perforare pontem; et fecerunt. stimilites, valde stridebant ct clamabant; quorum
Quadam die praelia verlerunt super ponlem, voces resonabant ad ccelum ad Deum, pro cujus
et duxerunt talpam, fueruntque Turci mortui mul- amore eorum cames et ossa in ignem crcmabautur.
ti, et pons perforatus est. Nocte vero dormientibus Et sic martyrisati fueruntomnes isti in una die,por-
nobis, exierunt Turci de civitate et arserunt talpam, D tantes in coelum candidas stolas ante Deum, pro cu-
et restauraverunt pontem, unde nimis exercitus jus amore fideliter hoecpassi sunt, regnante Domino
Christi iratus fuit. Alia die adduxeruut Turci super Deo nostro, cui cst honor et gloria in seecula saecu-
murum civitatis quemdam miiitem nostrorum no- lorum, amen.
Lilem, nomine Rainaldum Porchelum, quem diu Cum jamjam omnes semitae prohibitoe starent
tenucrant in malis carceribus, dixeruntque ul lo- Turcis, nisi ex illa parte fluminis, in quo erat quod-
queretur cum Christi pcregrinis, quatenus eum re- dam castrum in quodam monasterio, quod si
diinerent maximo ceusu,antequam caput amisissct. perfecte fieret corroboratum, jam nullus auderet
Qui cum esset super murum,locutus cst seniorihus, extra civitatis portam exire, consiliati sunt fideliter
dicens nostris : « Seniores, tantum quidem valet nostri, coneordali una voce dicentes : « Eligamus
quasi jam ego mortuus esscm. Et ideo deprecor vos unum quempiam ex uobis, qui robusle illud teneat
sicuti meos fratres, ut per me nullum funus offera- castrum, et nostris inimicis prohibeal viriliter mon-
tis. Sed estote securi in fide Christi, et sancli sepul- taneas, sive planum, et introilum et exitum civita-
cri, quia Deus vobiscum est ct semper erit. Om- tis. » Plures vero ex illis prohibebant se illud ho-
nes majorcs itaqttc ct auuacio:'es hujiis civitatis oc- spitari, nisi fortc multi fuissent in unu-ni. Tancre-
 787 AD GOHEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 788
dos igitur primus protulit sc ante alios, dicens : A , mitarum, ct aliarum plurimarum nalionum gcntl-
i "Verumtamen, si scirem quid prolicui mihi atti- lium, quas numerare neque nominare nescio. Sta-^
gerit; ego sedulo solummodo cum meis hominibus limque adunaverunt sese omnes insimul majores, et
corroborabo castrum,et viam, per quam inimici fecerunt consilium, dicenles : « Quoniam si Boa-
nostri solent frequenler s;evire, viriliter illis omnino mundus potuerit acquirere civitatcm aut per se, aut
devetabo. > Qui continuo spoponderunt ei quadrin- per alios, nos una libenti animo ullro ei donamus,
gentos inarcos argenti. Non acquievit Tancredus, inlantum quod si imperator venerit nobis in adjuto-
qnanquam solusesset; tamen perrexit cum bonestis- rium, et omnem conventionem, sicut nobis promi-
simis militibus et servientibus, et extemplo abstulit sit atque juravit, attendere volucrit, nos ei cam rcd-
undique viain et semitam Turcis, neqne propter demusjure. Sin autem, in suam polestatem haheat
herbam, neque propter ligna, neque propler ulla Boamundus.»Mox itaque Boamundus ccepitquolidie
necessarta recessit. Remansit autein ibi Tancredus humiliter suos deprecari amicos, petilione proemit-
cuin suis homiHibus, et ccepit vehementer ubique lendo humillima, atque dulci voce in hunc dicendo
coangustare civitatem. Ipsa autem die veniebat modttm : « Ecce vere tcmpus modo habcmus ido-
maxima pars Hermeniorum et Surianorum seeure ncum, in quo possumus opcrari quidifuid boni vo-
de inontaneis, qui ferebant alimenta Turcis in ad- B lumus. Igitur adjuvet me amicus meus Pyrrus.
jutoi him civitatis. Quibus obviam venit Tancredus, Qui satis gavisus de nuntio, ait se adjuvare illuin,
ct confcstim apprebendit et omnia quaedeferebant, sictit agere debet. Nocte itaque veniente in proximo,
videlicet frumentum, vinum et oleum, et alia hujus- misit fitium suum eaute pignus Boamundo, et quod
modi. Sic itaque prospere robusteque deducebat se magis fierct securus de introitu civitatis, amodo mi-
Tancredus, etiam quoque habebat prohibitas et in- sit ei verba hoc modo : « Quod cras omnem Fran-
cisas omnes semilas Turcis, usque dum Antiochia corum gentem praeconiare faeiat, quo in Sarraccno-
tieret capta. Omnia quae fecimus antequam Antio- rum tcrram vadat deprsedari, deinde ccleriter re-
chia capta fuissct, nequeo enarrare. Quae facta sunt, vertatur per sinistrara monlaneam. Egoque ero in-
• vet quomodo fuerint postea, aliquantulum volo ex- lentionc erecta,
praestolans illa agmina, eaque reci-
plicare. Idco aUquantulum dico, quia nemo est in piam in turres quas habeo in mea cuslodia. >
his partibus, qui omnino, sive clericus sive laicus, Deindc Boamundus confestim ad se jussit vocari
dicere sive narrare possit sicut res est acla. servientem qucnidam suum.videlicct Malam-coronam,
Intcrca igilur erat quidam Amiralius de genere eiqtte prsecepit nt praeconiaret gentem maximam
Turcorum, cui nomen Pyrrus, qui maximam ami- r Franeorum, quod fideliter praepararet se in Sarra-
citiam acceperal cum Boaroundo. Hunc saepe Boa- ceuorum cundi terram. Factumque est ita. Credidit
mundus tangebat cum nuntiis ad inviccm missis, itaque Boamundus hoc consilium duci Godefrido. et
quo eum infra civitatem amicissime recipcret, eique Flandrensi comiti,et comili de Sanclo jEgidio, atque
Chy.stianitatcra liberius promiltebat, atque eum di- Podiensi episcopo. « Quoniam si Deo placet, erit
vitem mullo honore facere mandabat. Conscnsit vc- nobis in hac nocte Anliochia reddita. » Ordinala
ro ille dictis promissionibus dicens : « Verumtamen sunt itaque hsec omuia. Milites tcnucrunl plana, ct
tres lurres cuslodio, easque libenler ei promitto, et pedites montanea. Tota nocte militaverunt cl usque
quaeunque hora voluerit in eas voluntarie recolli- prope auroram diei, et deinceps cceperunt appropin-
gam. » Erat itaqtie Boamundus jam securus de in- quare ad turres quas ilte vigilabat. Confcstim dc-
troitu civitalis. Una ergo gavisus, atquc placido scendit Boamundus, et praecepit omnibus, dicendo
vullu, scrcna meiite, venil ad alios omncs seniores, haec vcrha : « Ite securo animo, et fclici concordia,
"tsquc joctinda verba prolulit in hoc modo : « Viri et ascendite per scalas in Anliocbiam quam stalim
prudentissimi mililcs, videlc quoraodo nos omnes habebimus, si Deo placet, in noslra cuslodia. » Vc-
in niniia paupertate ct miseria projecti sumus, ma- neruntquc illi usquc ad scalam, qttoe jam cral di>
jores sive minores, cl ignoramus penitus ex qua D rccta et firmiter ligata ad civitalis mcenia. Et ascen-
parte melius succedat nobis. Si igitur vobis bonum derunt per illam homines fere scxaginta ex nostris,
ac honcstum videlur, elijjat se ante alios unus ex no- et divisi suut per trcs lurres, quas ille vigilabat. Vi-
bis quicnnque vultis, utrum se ille ullo modo autin- deus autem Pyrrus quod tam pauci fuissent ascensi
gcnio civitatem aCquirere, vel iiigcniare, aut per se, ex nostris, ccepit pavcre mox. Timcns naniqiie se
aut pcr aHos, concorda voce dono pcrmiltamus. » ct nostros, ne in manibus Turcorum evcnissenl,
Qui omnino prohibentes et deneganles, dixerunt : dixit : « Micro Francos echomai, hoc est, paucos
« Ncmini unquam erit hsec civitas dimissa, sed om- Francos habeo. Ubi cst Boamundus? Ubi cst mifcs
nes sequalem illam habebimus; sicut sequalem ba- inviclus? » Interim descendit quidam servicns Lon-
buiinus taborcm, sic inde babebimus sequalem bo- gobardus deorsum, et cucurrit quanlocius ad Boa-
norem. » Sic itaque Boamundus, audilis bis verbis,, mundum diccns :« Quid hic stas, vir prudens? quam-
oatilo minus stibridens protinus recessit. Non postt obrem huc venisli? Ecce jam nos tres turres Iiahe-
miittum vero temporis audierunl omnes majorcs no- mus. » Motus est autem vir ille cum aliis omnijjius,
stri nuntios de cxercitu nostrorum hostium, vidcli- omnes gaudentcs ataue loetantes pervenerunt usque
«KlTurcoruni, ctPublicanoruui, Angulanorum, Azi- ad scalain. VidciUcs itaque illi qui eranl infraturrcs»
789 P. TUDEBODI HIST. DE HIEROSOL. ITIN.— LIB. IV. 79«!
et inlraverunt
coeperunt jocunda voce damare : « Deus hoc vult. » A pariter unusquisque ad suam portam,
Nos vero similiter dicebamus. Et cceperunl mirabi- in civilatem, ct interfecerunt Turcos et Sarracenos
liter continuo ascendere, et ascenderunt in lurrem, quos ibi repererunt, qui fuerunt extra castrum. Alii
et cucurrerunt festinanter ad alias turres. Quosque vero ex railitibus Turcorum exierunt portas, et fu-
illic inveniebant, mortalem eis continuo dabant sen- gientes cvaserunt vivi.
tentiam; fralrem quoque Pyrri occiderunt. Inlerea De morle Cassiani, quomodointsrfectus est « Suriama.
forte rupla est scala, ex qua noster erat ascensus; Cassiaaus vero dominus illorum expavescens valde
unde inter nos est orta immensa angustia, sive tri- gentem Francorum, dedit se omnino fugse cum mul-
stitia, et confeslim fuimus omnes stupefacti ac do- tis aliis qui erant cum eo, et fugiendo pervcnit in
lentes. Quanquam fuisset fracta scala, tamen quse- Tancredi terram, non longe a civilate. Fatigatiquc
dam porta erat juxta nos clausa in sinistra parfe, erantequieorum.etniiserunt se in quoddam casale,
«jusequibusdam manebat incognita, nox namque et intraverunt in quamdam domum. Cognoverunt
erat. Scd tamen inquirendo, et palpando, et subtili- ergo eum habitatores terrae illius montaneao, scilicet
ter inquircndo ubi ipsa latebat, omnes cucurrimus Suriani et Hermenii; confestim apprehenderunt il-
ad eam, ipsaque fracta intravimus per Hlam. Jam B lum, et ceciderunt caput ejus, ct oblulerunt illud
innumerabilis fragor mirabiliter resonabat per uni- ante Boamundi proesentiam, ut mererentur liberta-
versam civitatem. Non acquievit illic Boamundus, tem perfecte recipere. Baltheus quoque ejus, et
fuerunt appretiati LXbysantos.
imperavithonorabile vexillum deferri sursum coram gaina, idestvagina,
caslello, in quodam monte. Omnes ergo pariter ni- Omnes vero platcse civitalis jam undique plense sta-
mis in civitate stridebant. Sumrao autem diluculo bant cadaveribus morluorum, ita ut nemo vix pote-
audienles illi qui foris erant ad tenloria, vehemen- ral ire per semilas civitatis, nisi cadavera Turcorttm
tissimum rumorem strepere per civitatem, exierunt calcando. Hoecomnia gesta sunt tertia die intrante
riiense Junii in die Jovis. Unde sit benediclus Deu;
festinantes, et viderunt Boamundum seorsum in
nionte. Celeri cucurrerunt omnes cursu, et venerunt per cuncta seecula sseculorum, amen.

INCIPIT LIBER QUARTUS.

Curbalan autem princeps militiee Soldani Persiae, C quatenus mihi succurras, quoniani Franci tiiidique
dum adhuc esset Corrozanum Cassianus praedictus, obsident me in Antiocheno oppido, civitatemque in
Antiochiae legationem ei miserat, quo sibi succurre- suo tenent imperio, nosque alienare a regione Ro-
ret in opportuno tempore, quoniam gens fortissima maniae, sive Syriee, adhuc autem el Corrozani de-
atque robustissima Francorum eura irapeditum gra- poscunt. Omnia vero quae cupiunt palravere, patrein
viter obsidebat Antiochiae, et si adjutorium fideliter quoque occiderunt nieum, et nihil aliud cst supcr,
impenderet, Antiochiam civitatem in suis manibus nisi ut me et le, omnesque ex genere nostro interfi-
continuo traderet, aut eum ditaret maximo munere. ciant gladio. Ego vero jamdudum tuum iidoliter ex-
Cumque jam habuisset lnaximum exercilum Turco- spectavi advenlum, utrum niihi succurras in hoc p*:-
rum ex longo collectum tempore, et licentiam Chri- riculo. > Cui Curbalaa rcspondens, ait: « Si vis quod
stianos occidendi accepisset a Calipha illoruin apo- ex toto corde in luo sim prolicuo, libique lidclitcr in
stolico, illico inchoavit iter longee viae Antiochiae. isto succuritun pcriculo, illud in mea prius manu
Hierosolymitanus Ammiralius cum eo et cum suo trade oppidum, et tunc videbis qualitcr ci-o in tito
exercitu fuit. Rexqnc Damasci ibi advenit cum ma- proficuo, idque vigilare faciam meis hominibus. »
xima gente. Isdem vero congregavit ex omni par- Ait quoque Sancedola : « Si potes omnes Francos
te paganorum.innumeras gentes, videlicet Turcos, el occidere, et detruncare, mihique capita diligenter
Arabes, et Sarracenos, el Publicanos, et A/.imitas, tradere, ego proedictum lihi dabo fidcliter oppidtim,
et Curtos, et Persas, et Agulanos, et alias multas et deinde ero tibi tuus effectus homo, et in tua fide-
gentes, quos nominare, aut numcrare ncmo polerat. litate hoc custodiam oppidum. > Cui Curbatari
Et Agulani fuerunt numero tria millia. Ipsi neque ait : « Non ita erit ul tu putas atque cogitas, sed
lanceas, neque ulla arma timebanl, quia omnes erant committe in mca maau castrum illud. > Commisit
cooperti ferro undiqtte, et equi eorum, ipsique nole- tamen,nolens,volens, ei illico castrum. Tertia autem
bant in bel!um ferre arma, nisi solummodo gladios. die postquam civitatem intravimus, praecursores eo-
Isti omnes venerunt in dbsessione Anliochise ad di- rum ante civitatem praecucurrerunt. Exercitus nam-
spergcndum Francorum collegium. Et cum appro- que illorum ad Pontem-Ferreuro castrametatus est,
pinquassent civitati, vcnit ohviam eis Sanzedona fi- et expugnaverunt turrem Turci, etocciderunt omne*
lius Cassiani Ammiralii Antiochioe, et continuo cu- quos illic invenerunt, et nemo evasit vivus, nisi do
currit ad Curbalan, lacrymabililer rogans eum, et minus illorum, quem postea ligatum reperimus iu
dixit: « 0 inviclissime princeps, te suppliciter de- vinculis ferreis, facto majore bello in vigilia beati
jTecorr tnam humili dcvotione prudcntiam rogilo, apostoii. Craslina autem dic moto exercilu pagano-
791 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 792
rum, appropinquaverunt civitati, et castramctati A castrum in mea Iibera voluntate teneo. IUi namque
siint inter duo flumina, steteruntqne ibi per duos deorsum sunt in civitate. Ego autem habeo jam illos
dics. Reccpto ilaque castro, tunc Curbalan confestim omnes in mea manu, aut eos faciara capitalem su-
advocavit iinum Ammiralium ex suis, quem sermone bire sententiam, aut eos deducam in Corosanum int
sciebat veracem, mitem, et pacificum, ct ait illi : captivitate nimia, eo quod minantur nos suis armis
« Volo ut intres in fidelitate mea hoc castrum custo- propulsare et ejicere ultra Corosani confinia, aut
dire, quod ex tempore longrssimo scio te valde ffde- detere omnia nostra nomina ultra Amasonia flumina,
iissimum, ideoquc precor te, ut summa cautela hoc aut ejicere nos ultra superiorem Judseam, seu ejece-
eonlineas oppidunu Adhuc namque quia scio te in runt omnes parentos nostros de cuncta Romania sive
opc:e prudentissimum, nulhimque magis veracem et Syria. Amodo vobis namque juro perMachomet, et
foriissimum hie modo reperire nequeo. » Cui Am- per omnia deorum nomina, quoniara ante vestram
miralius ait: « Tibi unquam de tali vellem obedire non ero reversurus praesentiam, donec regalem Autio-
oflicio, sed priosquam me luo arguas stimulo, hoc chiam, omnem Syriam, sive Romaniam atque Bul-
faciam co tenore quod si Franci ejecerint vos de gariam usque in Apuliam acquisiero mea forti dex-
mortali prselio, eis continuo hoc reddam castrum. > tera , ad deorum honorem, et vestrum, omniumque
" nostrorum Tureorum. > Sic
Dixitque Curbalan : « Tam honcstura et prudentem itaque fecit finem dictis.
te cognosco, ut omnc quidquid boni vis agere ego Mater autera ejusdem Curbalan qnoe erat in Aleph
lUique conscntio. > Reversus cst itaque festinanter civitate, slatim accessit ei lacrymabililer, et dixit :
Curbalan ad suum exercitum in valle illa ubi erat « Fili, suntne vera ea quse audio ? > Cui ille ait :
caslramctalus. Protinus Turci deludentes Francorum « Quee? > Et dixit illa : « Jam audivi quod bellum
collegium, delulerunt ante Curbalan conspectum vis committere cum Francorum gente. * Cui ilte
qiiamdam vilissimam ensem rubigine tectam, et de- ait: « Verumtamen verum hoc esse omnino scias. >
terrinium valde arcum ligneum, et tanceam nimis Dixit illa :« Conlestor, fili, per deorum nomina, et
iuutilom, quam abstulerunt nuper pauperibus pere- per tuam magnam audaciam immensamque bonita-
gvinis, dicenlos . «Ecee armaT quae attulerunt Franci tem, ne bellum simul cum Francis committere lt-
obviani nobis ad pugnam. > Tunc Curbalan videns beat, quoniam tu es miles invictus, et nullam im-
h;cc arma, ccepit suhridere in propatulo, dicendo prudentiam ex te aut tuo exercitu unquam penitus
omiiibus qui in illo eranl collegio : « Hsecsunt arma audivi, et te e campo ab atiqtto victore fugienicm
bellica alque nitida quse attulerunt Ghristiani super quisquam minim? invenit. Diffamata est tua militia
nos in Asiam, orti in occidentali terra, scilicet in „ ab oriente usque in occidentem, et omnes prudentes
Europa, quoeest mundi pars tertia, quibus putant ac milites audito tuo nomine contremiscunt. Satis
corifidunt nos expellere et propulsare Uttra Corosani naraque scimus, fili, quoniam tu es bellipotens, et
eonfinia, et delere omnia nostra nomina ultra Ama- fortis, et bellorum iugeniosus, nullaque gens Chri-
sonia fluinina, qui propulserunt omnes nostros pa- stianorum nec paganorum ante luum conspectum
rentes a Romania et Antiochia civitate regia, quae aliquam virtutem habere potuit. Sed fugiebant, so-
h.morabile estcaput totius Syrise. > Continuo advo- lummodo audito luo nomine, quemadmodum oves
eavit suum fidelem notarium ad se, et ait : ante leonis furorem fugiunt. Ideoque obsecro tt\
Hic misil Carbulan Soldanp Persim epislolas, el ad charissime ac dilectissime fili, ut meis acquiescas
aposlolicum Calipham. consiliis, et ne unquam in tuo hsesitet animo, aut
(9) Scribe ergo eito plures chartas, quse in Corosa- in tuo inveniatur consitio, quoil bellum incipere
num sint legendse, hoc modo : «Caliphee nostro apo- velis simul cum Christianorum collegio. > Tune
slolia-j, et noslro regi domino Soldano, militi for- Curbalan materna audiens monita, feroci quandoque
iissiB.o, atque oinnibus prudcntissimis Corosani respondit sermone : « Qttid cst hoc, mater, quott
uiiliUous, salus cl immensus honor. Satis sint Iseli mihi refers?Puto namque quod insanis, aut furia
et gavisi jocunda concordia, et satisfaciant ventri- D es plcna. Enimvero pius solummodo habeo mecum
bus, voluntatem imperent, et sermocinent per imi- Ammiralios quam iidem Christiani sunt, majoros
versam regionem illam, et omnino dent sese ad sive minores. » Responditque ei mater ejus : « 0
petiilaiUiam luxuriae, utrum mullos filios patrare dulcissime fili, Christiani nequeunt vobiscum bel-
eongaudeanl, qui contra Christianos bellare forliter lare. Hoc enim scio satis quod ipsi non valent pu-
prouvaleanl, ct libenler suscipiant hoec tria arma, gnam inferre vobiscum, sed eorum Deus pro ipsis
qusc olim abstulimus a Francorum turma, ct discanl quotidie pugnat, eosque die noctuque sua prote-
modo quee arma adduxit super nos gens Francigena, ctione defendit, et vigilat stiper eos, sicut pastor qui,
qualiter stint optima alque perfocta. Heu! certare vigilat super gregem suum, et non permittit eos
voluit contra nostra arma, quae sunt bis aut ler sivc lacdi ipse, nec conturbari ab ulla gente, et quicun-
quater purgata sicut argenlum, aut aurum purissi- que voluisset eis obsistere, idem eorum Deus statim
mum. Adhuc quoque sciant omnes quoniam egc conturbat illos, sicut idem ait pcr os prophctae Da
timnes Francos intus Anliochiam babeo inclusos, ei vid : Disstpa yenles qua; nomen tuum, Doinine, noa

(!)) Robcrtus mon., lib. vi, p. 57 et seq.

 793 P. TUDEBODI HIST. DE HIEROSOL. 1TIN. — LIB. IV. 794
invocaveru-nt(Psal. LXXVIII, 6). Autequam vcro prae- A quam aliis quolidie minislral illis. Nani Dcus illorum,
parati sint ad belluin iucipiendum, eorum Deus op- Omnipotens est ejus nomen, qui fecit coelum ct ter-
timus et bellipotens, simul cum suis sanctis omnes ram, et fundavit maria, ct univcrsa quae in eis sunt;
jam habet inimicos devictos, qtianto magis faciet cujus sedes in coelo est, parata in eeternum, ctijus
modo cirea vos, quia ejus vos estis inimici, et qui potestas ubique est metuenda. » Dixitque illi filius :
praeparatis vos eis obsistere tota virtute? Hoc nam- « Si ita est causa, cum cis prscliari non desinam.
que in veritate scias, quoniam Christiani isli Christi Audiens itaque mater ejus quod nullo modo acquie-
lilii vocati sunt, et per prophetarum ora filii adoptio- sceret consiliis suis, vehementer dolens reccssit re-
nis ac promissionis, et per Apostolum, hairedes Dei, trorsum in Alepb civitate, dcferens seoum euncla
cohmredes aulem Christi (Ilom. VIII, 17). Quibus spolia qtioe conducere potuil.
Christus haereditales eis rcpromissas jam donavit, Tertia vero die armavit se Curbalan , et maxiina
dicendo : « A solis ortu usque ad occasum, vcl in pars Turcorum cum eo, veneruntque ad civitalem
occidentem, erunt termini vestri, ita quod nemo ex illa parte in qua castrum erat. Nostri autem pu-
audax stabit contra vos. > Et quis potest his dictis tantes resistere, nolentes volentesque inlraveruiU
conlradicere, vet obstare? Certe si hoc bellum con- civitatein; qulbus fuit tam mirabiliter arcla et an-
tra illos incoeperis , maximum erit tibi damnum el gusta porta quod illic fuerunt multi mortui op-
dedecus, et muttos milites tuos perdideris, et uni- pressione aliorum. Interea alii pugnabaut extra
versa spolia quaeapud te habes amiseris, et in nimia civitatcm, alii inlus in quinta feria per lolam
fuga eveneris. Tu autem in hoc bello non morieris diem usque ad vcsperam. In sexta feria simili-
modo, sed omnia habentia in hoc perdideris preelio. ter praeliati sunt per totuin diem, occiderunt-
Propterea dico libi, non laorieris modo, quia eorum quc ex nostris mullos. In illa die fuit sauciatus qui •
Deus non slatim judicat offendeutem se exserta ira, dam probatissimus miles, videlicet Arveus Tudebo-
sed quando vulteum punit mauifestavindicta, timeo- dus, quem detulerunt socii ejus usque deorsum in
que ne te judicet pcenali tristiiia, et tibi dico civitatem; ibique fuit vivus usque in Sabbato, et
modo, quia in hoc anno morieris. » Curbalan au- kiter nonam et sextam horam migravit a sscculo,
teni valde dolens in intimis visceribus, maternis vivens in Christo. Cujus corpus sepelivit Petrus
audilis verbis respondit:« Mater charissima, quoeso, quidam sacerdos frater ejus ante portam occidenla-
quis tibi dixit ista de Christiana gente, quod Deus lem beati Petri apostoli, habens maximum timorein
eorum tantum amet eos, et quod ipse pugiiandi vir- sicut caput amittendi, et omnes alii qui in civitate
tutem in se retinet maximam, et quod illi Christiani (fj erant. Omnes legenles et audientes deprecamur, ut
vincent nos in Antiocheno preelio, et quod ipsi erunt dent eleemosynas etorationes, et dicant pro anima
nostra capturi in praclio islo spolia, et nos perse- ejus , et pro omnium defunctortim , qui in Hieroso-
quentor immensa victoria, et quod in hoc anno ero lymitana via raorlui fuerunt. Alia die Guillelmus de
moriturus morte subitanea? » Tunc rcspondit ei Grenlamasnil, et Albericus frater ejus, Ivoquc de
mater, dicens et dolens : « Fili, plus quam ccnlum Grentamasnil, et Guillelmus de Bernonvilla, Guido
aunorum tempora sunt, quod inventum est in vestra Trosselus, et Guillelnius filius Richardi, et Lambertus
pagina, et iu omniura gentilium voluminibus, quo- Pauper: isti omnes timore perterri ti de heslerno bello,
niam gens Christiana foret super nos venienda, et quod perduraverat usque ad vcsperam, nocte latenler
nos ubiqtte vincenda, et super paganos regnatura, dimiserunt se per niurum, et fugientes pede contra
el nostra gens illis ubique erit subdita. Sed ignoro mare, ita quod neque in maiiibus neque in pedibus
amodo an retro erit venienda. Et ego dolens itaque aliquid remansit nisi solummodo ossa sua. Multique-
non desivi sequi te in Aleph civitate pulcherrima, aliifugeruntcuinillis.quosnominarenescio.Venienles.
iu qua speculando alque ingeniose rimando, respexi igitur ad naves, quaeerant ad portum Sancti Simeonis,.
coelorum astra,atque ingcniando sagaciter, ac mente dixerunt nautis:«Quidhicmiseri statis?Omnes enini;
sedula scrulando ccelorum planetas, ac in duodecim !D mortui sunt, et nos mortem pene evasimus, quist
polorum signa, sive in sorles innumeras, in eis "exercitus Turcornm undique obsedit nos in civi-
reperi quoniam gens Chrisliauia nos ubique foret tate. » At illi audientcs talia, stabant stupefacti et
vincenda. Ideo timeo valde dolens, ct nimis mcestis- timore perterriti, et concurrerunt in naves, et mise-
sima, ne ex te infelix ego remaneam orbala. > Dixit- runt se in mare. Deinde supervenientibus Turcis,
que illi Curbalan : «Mater dulcissiina, dic mihi quos invenerunt occiderunt, et naves quse in alveo.
omnia, quae in corde meo sunt incredula. » Quoerc- fluminis erant remansae, combusserunt igne, et ap-
spondcns, ait: « Hoc libenter, charissime, faciam, prehenderunt spolia eorum. Nos deniquequi reman-
si veroscieroea quae tibi sunlincognita.» Cuiilledixit: simus, nequivimus ferre pondus, neqtte arma illo-
« Non sunt igitur Boamundus et Tancredus Fran- rum qui erant in caslrum, fecimusque murum inter
corum dii, et non eos liberabant de omnium inimi- nos et illos qui vigilabant die et uocte. Interdum
corum persecutione? » Responditque ejus maler : tauta oppressione fuimus oppressi, quatenus equos
« Fili charissime, Boamundus et Tancredus morta- et asinos manducaremus. Alia parte fuimus in
les sunt, sicut alii homines, sed Dcus illorum diligit maximo terrore Turcorum, ita quod multi majorum
illos prec onniibus aliis, et virtutem prajliandi plus noslrorum volebant fugcrc noctc, sicut alii feceruut.
7D5 AD GODEFIUDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACIfO. 790
Quadam vero die slantibus nostris majoribus in A misit, quandiu secum qupdraginta militcs haberet; -
montanea sursum ante castcllcim, tristibus ac dolcn- quod non solum ex illa civitate. sed etiam ab Hie- ,
tibus, nescienlibus quid debuissent faccre, venit rosolymitano itinere non essct reversurus. Unde
quidam saccrdos, cui noinen Stcplianus, ad eos, et nimis exsultavit omnis Christianus exercitus. Erat
dixit eis : « Seniores, si vobis placet, audite rem aulem ibi quidam peregrinus de exercitu nostro,
aliquam quam cgo vidi. Dum in hac nocle jaccrem Petrus Bartholomeeus nomine, cui apparuit sanctus
iii ecclesia SanctaeMariaematris Domini noslri Jesu Andreas apostolus, anlequam civitatem intraremus,
Christi, apparuit mihi Salvator mundi cum sua dicens : « Quid agis, bone vir? » Cui ille respondit:
gcnitrice Maria et bcalo Petro aposloiorum prin- < Tu quis es? t Dixit ei apostolus . « Ego sum An-
cipe, stetitque ante me Dominus, et dixit mihi : Ste- dreas apostolus. Noscas, fili, quia dum villam in-
phane, agnoscis me? » Cui ego respondi : « Te ego traveris, vade ad ecclesiam beati Petri apostoli,
alio modo non agnosco, nisi quia crucem in capite ibiquc invenies lanceam Salvatoris noslri Jesu
tuo cerno, sicul Salvatori nostro. » Dominusque Christi, ex qua dum in crucis penderet patibulo vul-
dixit milii : « Ego sum. » Tunc statim cecidi ad neratus fuit. » Heecomnia dicente aposlolo, con-
pedes ejus laerymando, rogans humiliter ut subveni- tinuo recessil. Ipse autem limens revelare consilium
ret nobis in oppressione illius exsecratae gentis quae " aposloli, noluit indicare nostris hominibus, scilicet
tenebal nos inclusos in civitate. Responditque mibi peregrinis. Estimabant autem se visum videre. Alia
Dominus : « Bene adjuvi vos, et bene adjuvabo. Ego quoque vice apparttit sanctus Andreas, dicens ei:
veropermisi vos habere Niceeamcivitatem.ctomnia « Quare non dixisti peregrinis quod tibiprsecepi? >
devincens bella, ego conduxi vos usqtie huc, con- Et dixit ad eum : « Domine, quis hoc crediderit?»
dolui vestree miseriaV quam passi fuistis in Anlio- In illa vero hora accepit eum sanctus Andreas, et
chiee obsidione. Et modo in opportuno auxilio ad portavit eum in civitate usque ad locum, ubi lancea
maximum succursum misi vos sanos et incolumes erat recondita in lerra. Eo vidente, abstraxit san-
intra civitatem. Sed multum pravam rem facientcs Ctus Andreas apostolus lanceam de lerra, et misit
mulli Christiani, eoquod jaccnt cuni paganis mulie- in manibus, dicens : « Hoecest tancea Domini noslri
ribus, unde immensus fetor ascCndit in ccelum. » Jesu Christi, quam misi hic, et fraler meus aposlo-
Tunc alma virgo Maria et beatus Petrus aposlolus lus Pelrus. « Eo vidente, misit eam ibidem, etdixit
ceciderunl anle pcdes ejus, rogantes et deprecantes, Petro poslea : « Revertere ad exercilum. > Gui ille
ut suum in ,hac angusiia manentem adjuvet popu- respondit: i Domine, quomodo possum ire? Jam
Ium, dicentes : « Domine, per multa tempora tenuit ,, Turci sunt super muros civilatis, qui postquam
paganorum gens Ecclesias nostras, in quibus multa audierint me, illico occident me. >Cui respondit
ct incffabilia mala faciebant. Modo vero Chrisliani apostolus : « Vade, ne timeas. » Tunc Petrus exirc
expulsis immicis, fui angeli loetanlur in ccelis. » Et ccepit de civitate videntibus cunctis Turcis, nihilque
itcrum dixit roiiu Dominus : « Stephane, vade, et ei dixerunt. Turci namque, qui erant in castelto
dic populo meo ul revcrtalur ad me, et ego revertar seorsum, tam mirabiliter coangustabant nostros
ad iilum : cl infra quinque dies mittam ei magnum quod quadam die incluserunt tres milites ex nostris
adjutoriuin,elcpjotidiedecantet,Con<jre(ja(tJ««n(,etc., in quadam turre quoe erat ante eorttra castrum.
cum versu. Ei zccipiant poenitentias, et nudis pedi- Exierunl namque gentiles, et irruerunt supcr illos
bns faciant processiones per ecclesias, et pauperibus tam acriter quod illi nequibant sufferre virtutem
dent oleemosynas, et faciant missas presbyteris ccle- eorum. Duo vero ex eis exierunt de turri vulnerali,
brare, et sint coinmiinieali corpore et sanguine et tertius viriliter per totam diem defendebat se de
Christi. Et sic incipi3)K bcllum, et cgo mittam eis Turcorum invasione ita prudenlissirac, quod in illa
adjutorium beatnin Ceorgium, et Theodorum, et die Turcos straverit super aditum muri cum csesa
Denielrium, et pcregrinos qui ista via mortui fue- basta. Tres hastas dclruncavcrunt illi die illa in
runt Ilierosolymitaua. > Isla mibi dixit Dominus. D manibus suis. Erat autem nomen ejus Hugo Io
Et omnes seniores, si hoc non credilis verum esse, F^orsennet, dc exercitu Goffredi de Monte-sca-
sinite nie modo in majorem turrim scandere, mit- bioso.
tamque me deorsum ; si fuero salvus et incolumis, Hic jussil Boamundus igne civilalem accendere.
credalis hoc esse verum. Si autem ullam loesionem Videntes autcm Boamundus et Tancredus,*quod
fuero passus, dccollale me, et in ignem projicite. uullatenus potuissent conducere gentem sursum in
Tunc Podiensis episcopus jussit afferri Evangelia et montanea ante caslrum ad bellum, sed crant inclusi
crucem, et fecit jurare illudesse verum.Postea con- in domibus, timentes alii fame, alii timore Turco-
siliati sunt omncs nostri majores in illa hora, ut rum, nimis irati fuerunt, Jussit itaque Boamundus
jurassent quod nultus illorum fugeret de civitate, confcstim mittere ignem in civitatem, in illa parte
quandiuvivi fuissent, neque per mortera,neque pcr in qua erat Cassiani Ammiralii palalium. Videntcs
vitam. Primus dicitur jurasse Boamundus, deinde vero illi qui erant in civilale ignem ardere, et in-
Comes Sancti ,/Egidii, et Robertus Northmannus, et tantttm surgere, dimiserunt domos, et simul cum
dux Godefridus, ct Robertus comes Flandriac, ct; spoliis fugiebant in montaneam, alii ante castrum,
alri seniorcs. Tancrcdus juravil tali modo, ac pro- alii antc portam comitis Sancti ^Egidii, aUi ante
 797 P. TUDEBODI IIIST. DE IIIEROSOL. ITIN. - Llft. IV 798
portam ducis Godefridi, et sic unusquisque ad suam: A . bamur adventum ej.us, qualenus stibvenirei nobis
gcntem. Tunc Boamundus contristalus est valde, in adjutorio, qui eramus inclusi in civitatem saluli-
limens qttod ecclesia SanctiPetri, etecclesiasanctee feio carcntes auxilio. At ilte postquam audivit gen-
Mariae arderent, quia ignis perduravit a tertia usque tem Turcorum eircumcingentem atque obsiden-
ad mediara noctero. Tamen fuerunt crematae tam tem nos in civitatam, ascendit super proximam mon-
ecclesiae quam domus, duo millia. Veniente autem taneam quae imminebat omnes montes qui erant in
media nocte, cessavit ventus et cecidit ignis. Itaque circuitu cjus, quee stabat propeAntiochiam. Videns-
Turci habitautes in castello, intra civitatem bella- que innumerabilia tentoria, vehementer perterritus
bant nobiscum die ac nocte, quod nihil aliud disse- recessit. Hoc itaque nimio correptus timore, repen-
parabat nos nisi arma. Aliquando exiebant cum te cum suo cxercilu turpiter fugivit cum magna fe-
aliis quatuor Ammiralii qui crant omnes cooperti stinatione. Veniensque ad suum castrum, cxspo-
auro, et equi eorum similiter usque ad juncluram liavit eum, et celeri cursu retro imprudenter iter
genuum. Qui Ammiralii conducebant eos. Videntesi revertitur.
boc nostri, qttod non potuisscnl diu pati, quoniam1 Hic recessil Alexius imperator timore Turcorum, et
qui habebat panem non liccbat manducare, et qui ,B Guido planxit plango magno Boamundum fratrem
habebat aquam non licebat bibere. Tunc nostri fece- ejus.
runt murum intei* nos et montaneam, et aedificave- Postquam venit obviam impcratori ad Phile-
runt quasi castellum et machinas,ut sccuri fuissent. miam, accessit ad eum secrete, et seorsum vocavit
Alia vero pars Turcorum hospilata fuit circa civi- eum, dicens : « Scias revera quoniam Antiochia
tatem in una valle ex alia parte. Nocte quoque ve- capta est, et castrum minime adhuc captum esl,
niente venit ignis de coclo, qui apparuitaboccidente, nostrique in gravi oppressione obsessi sunt, et ut
el cccidit intra Turcorum exercitus. Unde multum puto a manibus Turcorum jam inlerfecti sunt. Re-
mirati sunt Turci et nostri. Mane autem facto tre- vertere ergo retro quam citius potes, ut et ipsi non
mefacti Turci fuerunt, et fugiebant huc et illuc; inveniant te, et gentem quam ducis. > Tunc impe-
propter ignis limorem. Tamen obsederunt nos ita, rator timore perterritus clam vocavit Guidonem fra-
circa civilatem quod nullusnostroruni audebatexire trem Boamundi, omnesque alios, ct dixit eis : « Se-
civitatem aut intrare, nisi nocte furtim. Ita vero niores, quid facturi crimus ? Ecce omnes nostr: di-
eramus oppressi, et ab illis paganis ita obsessi, ct stricta obsessione impediti sunt, et forsitan in bac
sanctae Christianitatis inimicis, qui fuerunt numero hora omnes a Turcorum manihus occisi sunt aut
trccenti sexaginta quinque millia, excepto Amnii- < Q in captivilate ducti, sicut iste infelix comes impru-
ralio Hierosolymitano, qui fuit cum eis cum sua denter fugiens narrat. Si vero vultis, revertamur
gente. Rex quoque venit similiier de Aleph civitale. relro celeri cursu, ut et nos non moriamur repen-
Isli vero profani inimici Dei ita tciicbanl nos inclu- tina morte, quemadmodum et illi mortui sunt.»
sos in civitatem Antiochise, quod multi mortui fue- Cumque Guido honestissimus miles heec talia au-
riint fame, quoniam parvus panis vendchalur uno disset fallacia, statim cum aliis omnibus ccepit plo-
bysantio aureo. De vino non loquar, ut quem gras- rare, et ululare vehemenlissimo planctu, et una voce
scm, idest non vinum. Unam gallinam xv solidos, dicebant : « 0 Deus verus, trinus, ct unus, quani-
unum ovum duobus solidis, unam nticem uno dena- obrem heec fieri permisisti? Cur populura sequeii.-
rio, tres favas vel quafuor unum dcnarium, parvam tcm te in manibus inimicorum incidere permisisti ?
capream LXsolidos et ix denarios, et linguam unius et viam tui ilineris, tuique sancli sepulcri libcran-
cameli, quae est parva, iv solid. Carnem equorum tem tam cito mori concessisli? Profccto, si hoc ve-
et asinorum manducabant et vendebaiit. Folia fici, rum est, quod nos ab istis ncquissimis audivimus,
vitis, el arborum, coqiiebant in aqua, el manduca- nobis rcforentibus, nos et alii Chrjsfiani derclinque-
bant. Alii coria equorum et asinorum, et camelo- mus te, nec te amplius rememorabimur, et unus ex
rum et boum, sive bufalorum, sicca sex annos vel D 1 nobisnon audebit ullerius nomen luum invocare. >
quinque mittebant in aqua duabus iioclibus et uno Et fuit hic sermo mcoslissimus valdc in tota militia,
die ohlemperare, postea decoquebant et mandu- ita quod nullus noslrorum audebat, neque archi-
cabant. Istas anxietates et multas angustias, quas cpiscopus, ncque episcopus, ncque abbas, neque
nominare nequeo, passi fuimus pro Chrisli nominc, presbytcr, neque clericus, nequc quisque laicus
et pro sancti sepulcri via liberanda. Tales ergo tri- Cbristi invocare nomcn per plures dies. Nemo po,-
bulaliones, et fames atque timores, passi sunl servi terat consolari Guidoncm ploranfem, et plaudenlcm
Dei per viginti sex dies. manibus, suosque frangentem digitos, et dicentem ;
Hic recessit comes Stephanus cum suo exercitu. « Heu me! Boamunde, honor et decus totius mun-
Imprudens itaque Stephanus Carnotensis comes, di, quem universus orbis timebat, atque amabat.
<*jnieratcaput nostrum, quem omnes majores nostri Hcu me tristem ! non merui dolens tuam videre
elegerant, ut esset nostrorum duclor, maxima se honestissiman speciem, qui nullam magis rem vi-
fingens dcprimi infirmitatc, priusquam Anliochia dere desidcrabam. Quis mihi det ut ego moriar pro
foret capta, turpiter recessit in aliud castrum, quod te, dulcissime amicc et domine? Cur ex utero milris
vocatur Alcxandrcta. Nos itaqiic quotidie proestola- cxiens mecc, non sUitim morluus fui? Cur ad hanc
799 AD GODEFRIDUMAPPEND II. — MONUM. DE PELLO SACRO. 800
lugtibrcm diom perveni ? Cur non necatus fui in A terra Dei et Christianorum, quam beatus Petrus
inarc ? Cur ex equo non cecidi fracto eollo, reci- apostolus jamdudum praedicavit, et ad Christi cul-
picns repcntinuin intcrilum ? Ulinam tectim recc- turam revocavit, et inde piimusepiscopus electus
pissem felix niarlyrium, ct cernerem te recepisse fuit. Quod si fectrilis, pcmiiltunt vobiscum dedu-
gioriosissimum linem! » Cumque omnes occurris- cere omnia vestra, scilicel equos, et mulos, et asi-
scut ad euni, ot consolarentur eum, ut jam (inem nos, et camelos, oves quoque et boves, ct omnia alia
daret planclui, rcvcrsus est in se, et dixit: « Forsi- ornamenta. » Tunc Curbalan princeps militise Sol-
tan creditis huic semicano imprudcnti militi? Nun- dani Persiae, cum omnibus Amiraliis, pleni lumida
quam vere audivi de militia aliqua loqui, quam is- superbia, feroci responderunt sermone :« Quoniam
dem fecisscl. Sed turpiter et inhoneste recedit, sic- quippe Dcum vcstrum et vestram Christianilatcm
ut ne:|uissimus ct infelix, et quidqnid miser nuntiat, nec oplamus, nec volumus, vosque cum illis omnino
scialis pcr omnia falsum esse. » Interea jussit im- respucntes, huc usque jam vcnimus, eo quod valde
pa ator suis hominibus, dicens : < Ite, et conducite miramur quamobrem majores et seniores, sive mi-
Oiiines homincs istius terree in Burgariam, et explo- nores vcstri, quam vos niemoratis terram, quam
ratc, et devasfale universa loca, ne cum venerint abslulimus prope maxima virtute effeininalis genti-
Turci aliqiiid possint hic reperire. » Volentes nolen- » bus, et illi dicant esse suam. Vultis ergo scire,
tcsque nostri reversi sunt retrorsum, dolentes et quid vobisdicemus? Revertimini quantocius.etdicilc
nicerentes amarissime usque ad morlem. Fucrunt- vestris senioribus, quia si per omnia efficiunlur
que morlui multi ex peregrinis, qui erant languen- Turci, et Deum veslrum, quem vos inclini colitis,
tcs in nimia eegriludine. Quique fortiter non pree- ahnegare voluerint, nos illis hanc et satis plus da-
valehant militiam sequi, remanebant morientes in bimus terram, et civitales, et caslella, et uxores, et
via, et omnes alii reversi sunt Constantinopolim. maximas hseredilatcs; adhuc autem quod nemo ve-
Quomodo fuil lancea Domiui Jesu Christi inventa slrorum remanebit pedes, sed erunt oinncs milites,
primum. sicut et uos sumus, et habebimus eos semper in
Igitur nos infra civitatom dclcnti, venit Pelrus magna amicitia. Sin autem, scianl se per orania
Barlholomeeus ad comilem Sancti ,/Egidii, et dixit capilalem subire sententiam, aut deduci in vinculis
ei ut pcrgeret ad ecclesiam Sancti Petri, ubi erat Corosanum in captivitate perpetua, et servient no-
l.ineea recondita. IUe audiens haec, cum magna lae- bis nostrisque infantibus per sempilerna tcm-
tilia venit ad ecclesiam. Et ille Petrus ostendit ei pora. >
locum ante januas chori in dextcra parle. Et fpde- „ Incipil bellum.
ruiit ibi tredecim homincs de mane usque ad vespe- Nunlii itaque nostrifrequenterreversi suntadFran"
ram. Facta autem nimis profunda fovea, ipse Petrus cosChristianos, referentes haecomnia.et quemadmo-
invcnit lanceam Jesu Christi, sicut bealus ei An- dum respondit eis gens hsec crudelissima. Interea
dreas indicaverat, quarto decimo die intrante Junio. exercitus noster in utraque tremefactus parte ignc-
Et acceperunt illam cum magno gaudio, Te Deum rabat quid facere debuisset. In una enim coangusfa-
laudamus psallentes, dctulcruntlaudantes ad altare; baleos cruciabilisfames, in allera conslringebat ees
unde raaxiraa lsetitia in tota urbc fuit. Hsec audicns Turcorum timor. Tamen fecerunt, sicut mandavit
exei'cilus Francorum, cum magno gaudio ad eccle- eis Dominus Jesus Christus per sacerdotem Stepha-
siam SanctiPclri venerunt, videre lanceam : et siini- num, triduana jejunia, et de peccatis sunt eonfessi,
Iiler Graeci, et Hcrmenii, clSuriani, canlanles/ft/ne et proccssiones fecerunt de una ecclcsia in aliam,
eleison, ct.dieenles : Kido Franci Chri- atquc absoluli, ct Hdeliter corpore et sanguine Chri-
sto : boc est, boni sunl Franci, qui habent lanceam sti communicati sunt, et dederunt eleemosynam
Christi. pauperibus, et feceruut cantare missas. Deinde fecc-
llic miserunt Chrisliani nuntios ad Corbalan. runt sex acies intra civitatem. In prima fuit Hugo
Postoa feceruiU omncs consiliuin, quomodo bel- D Magnus cum Francigenis, etFlandrensi comite Rot-
luni inciperent cum Turcis. Sed primitus lauda- berlo; in secunda quippe, dux Godefridus cum suo
veruiit omnes, quod niisisscnt Curbalan, et aliis ini- exercitu; in tertia, fuit Rotberlus Nortbmannus cum
micis Dei Turcis, qui diceret eis : « Quare introistis suis hominibus; in quarla, fuit Ademarus Podien-
i,1 torram Chrislianorum' > Et miserunt Petrum sis episcopus, portans secum lanceam Salvatoris no-
Eromitam, et Arluiiium drogamundum, dicentes eis, stri Jesu Christi cum sua gente, et cum exercitu
et interrogantes eos : « Cur audacter ct superbis- Raimundi comitis Sancti ./Egidii, qui remansit sur-
sime inlraverc in Chrislianorum lerram. » Qui ve- sum ad castellum custodiendum in monlaneam, pro
nionles dixerunt ad eos : « Sciatis quod multum mi- timore Turcorum, ne descenderenl in civilatem; in
rantur noslri, quare huc vcnistis. Sed forsitan htic quinla, fuit Tancredus marchisi filius, et Gastos de
venistis, quia vultis eflici Christiani, et ut credatis Bcarn cum sua gente, et cum gente Pictaviensis co-
in imuin vcrum Deum nalum ex virgine Maria, mitis; in sexta, fuit Boamundus cum suo exercitu.
quem nos credimus. Si vero proptcr hoc minime Episcopi quoquc nostri, et prcsbyteri, et clerici, ct
huc venislis, rogant vos lmmilite.' omncs majorcs monachi sacris vestibus induti,, cum illis de civilale
nostri sivc juniores, qtiod vclocitcr reccJatis t!o exierunt, in manibus suis cruccs defercntcs, orantes
801 P. TUDEBODI IIIST. DE HIEROSOL. ITIN. - LIB. IV. 802
r.t dcprecantcs Dominum, ut illos salvos facerct, et t { el sancti sepulcri incoeperunt bellum, ct Dco adju-
iilos custodirct, el criperet ab omni periculo, ct ab vante deviccrunt illos. Turci namquc tremefacli ar-
(imni malo. Alii stabant super murum civitatis portee, ripuerunt fugam, nostiique illos persecuti sunt juxla
lenc/ites sacras cruces in manibus suis, signando et eorum tentoria. Magis miiues Christi amaverunt il-
benodicendo illos. Illi itaque ordinati, alque signo los persequi quam ulla spolia acquirere. Et perse-
cruris protecti, sic cceperunt exire extra civitatem, cuti sunt eos usque ad Ponlem-Ferreum, ac dcindc
per porlani qu;e est ante Machomariam. Postquam usque ad Tancredi castellum. Illi vero dimiserunt
Curbalan viditFrancorum acies lam pulchre ordina- ibi papiliones suos, aurum et argcnlum, et ornamciUa
las exisse unam post aliam, dixit : « Sinite modo multa, oves et hoves, equos et mulos, et asinos, ct
omnes cxire, ut mclius capiamus capila coruiu. » camelos, frumenlum, vinum, et farinam, et alia
Imprimis exierunt pedones Hugonis Magni, et co- mulia quae nobis nccessaria erant. Ilermenii ct Su-
milis Flandrensis Rotberli, ac dcindc una quseque riani, qui habitabant in illis'partibus, audientes Tur-
pars per suum ordinem. Postquam fuerunt foras de cos superatos esse, cucurrerunt ad montaneam ob-
civitale, vidit Curbalan insigncm Francorura gen- viam illis, et quantos invenerunt ex illis occiderunt.
-
tem, ac valde timuit. Mox mandavit suo Amiralio, Nostri autcm reversi sunt cum magno gaudio, laudan
qui omnia habebat in sua custodia ad tentoiia, ut si B tes ctbenedicentcsDcum, qui dedit victoriam populo
ille videret ignem accensum in capite bostis, proti- suo. Ammiralius itaque, qui castellum custodiebat,
nus prseconiare fecisset suum exercitum, cl redisset videns Curbalan et omnes alios paganos fugicntcs
retro, scicns Turcos amisisse campum. Continuo e campo, nimis iratusfuit, et maxiraum timorem in
Curbalan ccepit paulatim redire retro contra monta- cordc suo habuit. Statim cum magna festinationc
neam, nostiique paulatim persequcbantur eos. De- coepil petere Francorum vexilla. Comos Sancli Mg\-
nique divisi sunt Turci; una pars ivit contra mare, dii, qui in montanea ante castellum astabat, jussit
et alii steterunt illic, putantes noslros includere in- ei portare vexillum. Ille aulem accepit illud cum
ter illos. Videntcs hoc nostri, focerunl septimam gaudio, et diligcntcr misil illud in majorcm lur-
aciem ex acie ducis Godefridi, et comitis de Nor- rim.
thmannia, el caput illius fuit comes Rainaldus. Hanc Ilic reddidit sc Ammiralius Boamundo, qui custo-
miserunt obviani Turcis, qui veniebant e mare, diebat castellum, el accepil baptismum.
Turci autem prseliati sunt cum illis, et sagittando Postea peliit vexillum Boainundi, quipost factiim
multos occiderunt ex noslris. Aliseaulem lurmse no- bcllum dedit ei vexillum. Accepit quoque Ammi-
strse ordinaverunt sc a flumine usque admonlancam, f ralius illud cum maxinio gaudio et leetitia, cl con-
quod distat per duo milliaria. cordatus fuit cum Boamundo, quod illi pagani, qui
Hic venerunt S. Georgius, S. Theodorus, S. Deme- Chrisliani voluissent ficri, fuissent cum eo, qui vo-
trius, in adjutorium Christianis. luissent ire Corosanum, quod itle sanos absque ulla
Cceperunt namque turmee Turcorum ex ulraque loesioncabire permisissct. Anniiit Boamundus quid-
parte exire, nostrosque undique circumcingcbant, quid Ammiralius postulavit, et misit suos liominos
jaculando , et sagiltando, et vulnerando. Exierunt continuo in castelluin. Non post mullos dies bapli-
quoque de monlaneis innumerabiles exercitus, qui zalus fuit Ammiralius cum illis qui Christum reco-
duccbant cquos albos, quorum vexilla omnia alba gnoscere volucrunt. IIIos, qui 'suas noluerunt dimit-
eranl. Videntes itaque nostri hunc exercitum, igno- lere leges, fecit conducere Boamundus usque in Sar-
rabant qui essent, donec cognoverunt esse adjuto- racenorum terram. lloc fuit bellum factum quarto
rium Christi, sieut mandavit illis per Stephanum Kal. Jul. in vigilia Apostolorum Petri et Pauli, rc-
sacerdotem. Quorum ductores fuerunt sanctus Gcor- gnante Domino nostro Jesu Christo, cui est honor
gius, et beatus Theodorus, et sanctus Demetrius. et gloria in soeculorum saccula, amen. Et cum csscnt
Hoecverba credenda sunt, quia plures ex nostris vi- omncs inimici Dei devicti (Deo vero etsummo atquc
derunt hoc. Illi autem Turci, qui stabant in parte D sancto sepulcro dignas rcferiinus laudes) huc et il-
inaris, videntes quod non potuissent sufferrc am- luc fugientcs, alii scmivivi, alii vulnerati, in valli-
plius, miserunt ignem in hcrbam, ut videntcs illi hus et nemoribus, et in arvis et in viis cadebant
qui erant ad tentoria inciperent fugam. At illi co- morlui. Quoniam Greeci, Hcrmenii, ct Suriani,
gnoscentes illud signum, arripuerunt omnia liono- scienlcs cos dcvictos fuisse in bello, insidiabanlur
rahilia ornamenta, et spolia et fugerunt. Nostri vcrc eos in arcla loca, vulnerando et occidendo. Noslri
paulatim militabant, ubi maxima virtus eorum erat, autem peregrini reversi sunl in civitatem, gauden-
scilicetad corum tcnloria. Dux Godefridus, et Flan- tcs et exsultantes cum maximo atque felici triumpho
drensis comes Rotbertus, et Hugo Magnus, equita- de inimicis Dei et sanctae Christianitatis. Deinde
bant juxta aquam, ubi maxima virtus illorum erat, congregati omnes nostri seniores, ct in ecelesia S.
Isti primitus signo crucis muniti, unanimiter invase- Petri fccerunt consilium, quemadmodum hunc feli-
runt illos. Exclamaverunt Turci et alii pagani diabo- citer valeant regere et conducere populum, usque
licos sonos in exlranea lingua, ct ceperuiil fugam. dum sancti sepulcri viam incipore potuisseiit, pro
Nostriitaqueiiivocantes unum et vivum Dcum, cqui- quo lideliler multa passi fuerunt nccessaria. IIIVCH-
taverunt contraillos, et sic in nomine Jesu Christi tuin fuitigilur <n consilio, quoniam <n illo tcmpore
803 AD GODEFRIBUM APPEND. II. - MONUM. DE BELLO SACRO? 804
nonpoteranl introire lerram Sarracenorum, eoquod A castrum. Turci autem videntcs illos recederc, illico
valde in oestivo tempore arida et inaquosa est. Per ceeperunt illos cum maximo tumullu invadere. Nec
hanc vero viam non audebant transire, neque Chri- mirum. Victoriaenim illis ministrabat vires. Ibique
sli populum ducere, regere et conducere. Tamen cum mullis aliis, qui Deo fcliciter animas reddide-
acceperunt ad Kal. Novemb. terminum, videlicet ad runt, pro cujus amore illic congregati fuerunt, qui-
Omnitim Sanctorum solemnitatem, quod in illo die dam optimus miles Arnatdus Tudebodus interfecius
essent omnes uudique congregati in Antiocbia, et sic fuit. Peracto ilaque bello, reversi sunl nostri, qui
cum maximo gaudio inciperent viam sancti sepnlcri. vivi remanserunt, in suum castrum : ibique morali
Oranes namque pariler laudaverunt consilium hoc, sunt per aliquos dies. Alii vero, qui in Antiocbia
quod ct honesluni eral ad faciendum. Postea senio- civitate rcmanseranl, maximum gaudittm et leeli-
res nostri unusquisque profectus estin terram suam, tiam habebant, quia hoc contigisse suis ignora-
videlicct in civitales et in castella, usque dum appro- bant.
pinqtiassct ille terminus. Feceruntque omnes senio-
resprocconari per urbem universam, ut si quisegens Hic obiit bonm memorim Ademarus Podiensis epi-
csset illic, qui auro vel argenlo aliquantulum care- scopus.
rct, cl conventionem cum illis recipere voluisset, B Interca Ademarus Podiensis episcopus, Patcr per
non pigraretur fideliter remanere, quia ipsi quod omnia venerandus, ac Deo dignus, gravi invalilu-
conventum esset libeiiti auimo darent. Erat aulem dine praeventus est, et ex Dei voluntate migravit ab
ibi qtiidam miles de exercitu Raimundi comitis San boc saectilo, et in pace requiescens obdormivit in
cti ^Egidii, cui nomen Raimundus Piletus erat. Hic Domino in Abrahee videlicet sinu, et Isaac, et Ja-
quoque miles mullos relinuit secum milites et clien- cob, cl in sancti Pctri a Vinculis solemnitale. Cujus
tes. Egressus ergo est cum eis de civitale, et in Sar- sanctissima aniina exsultat cum angelis. Unde nia-
racenorum lerram introivit, videlicet ultra duas ci- xima angustia et tribulatio, atque immensus dolor
vitates paganorum : et pcrvenit ad quoddam ca- fuit in tota mililia, quia ille erat sustentator paupe-
strum, cui nomen erat Talemanitc. Quod castrum rum, et consilium divitum, ipseque ordinabat cle-
Ulius hahilatores, scilicet Suriani, reddideruut ei. ricos, el prsedicabat ct submonebat milites, dicens:
Hic superatur Ruimundus Pilelus. « Quoniam ex vobis nemo salvus fieri potest, nisi
Cumque morali fuissent ibi per octo dies, nuntii honorificet pauperes clericos : vosque non potestis
venerunt ad eum, dicentes quoniam illic prope erat salvari sine illis, et illi sine vobis vivere nequeunt.
castrum Sarracenorum plenum genle paganorum. Oportet ergo, ut ipsi quotidiana oialione Deum pro
Ad hoc vero castrum continuo milites Christi per- " vestris delictis deprecentur, quem vos offenditis in
rexerunt, et undique invaserunt. Quod continuo ab raullis, quod nunquam fieri debuerat. Vobisque
illis captum fuit, Dei adjulorio et sancti sepulcri. oportet itlos regere et nutrire, quia illi nesciunt
Apprehenderunt igilur omnes paganos illos. Qui perquirere, neque mvenire, sicut vcs scitis. Ego
Christianilatem recipere volebant et sanctum bapti- rogo vos, ul pro Dei amore eos diligalis, et in quan-
sinum desiderabant, conservabant vivos; illos qui lum potestis eos suslineatis. >
Christiaifuatem nequaquam recipere volebant, con-
festim capitalem eis sententiam prseparabant. Re- Quomodo capta est Albara civitas.
versi sunt itaque nostri cum magno gaudio ad prius Non post multum vero temporis Raimundus ve-
castrum. Tertia vero die exierunl, et venerunt ad nerabilis comes Sancti iEgidii in Sarracenorum ter-
quamdam civilatem, cui nomen Marra, quee illic ram introivit, et pervenit ad quamdam civitatem,
erat prope illos. In qua erant mulli Turci congre- quse vocatur Albara ; quam invasit una cum suo
gali, Arabes, ct Sarraccni, et alii pagani ab Aleph exercitu, eamque Dei voluntate apprehendit, et oc-
civilate, el Damasco, et ab aliis castris, quse circa cidit omnes Sarracenos, scilicet masculos et femi-
illam erant. Exierunt ergo barbari conlra illos ad p nas, majores et minores, quos ibi reperire potuit.
proelium, nostrique sestimantes cum illis praeliari, Quam postquara suo continuo recepit iraperio, ad
stalim ipsi fugere cceperunt, et iterum reversi, per Christi revocavit fidem ; coepitque inquirere consi-
totum diem cum nostris preeliati sunt usque ad ve- lium suis sapientissimis viris, ut episcopum in hac
speram. Cumque nostri jam propler nimiumsestum civitate devolissime eligeret, qui illam ad Dei cul-
ferre lanlam sitim nequivissent, quia nullus ibi fons tum fideliter converleret, el de domo diabolica tem-
ad illos reficiendos inveniri poterat, voluerunt ad plum Deo vivo et vero, et oraculo puro corde san-
suum castrum redire sectire, sed non potuerunt. Pro ctorum eousecraret. Postea elegit quemdam cleri-
illorum enim peccalis sive offensionibus, Suriani cum, quem in Antiochia civitate duxit ad conse-
el gcns minuta hinc maxirna sili, hinc nimio pavore crandum, qui postea teuebat consilia in loco Ade-
perterriti, statim cceperunt fugiendo ad suum redire mari Podiensis episcopi.
80S P. TUDEBODl HIST. DE HIEROSOL. ITIN. — LIB. V. 806

INCIPIT LIBER OUINTUS.

De itinere Hierusalem. A lum aedificatum, nimis forte et valde altum. Deor-

Anno mitlesimo nonagesimo octavo, appropin- sum esl civitas honorabilis atque conveniens, omni-
ornata honoribus, quoniam in ea sunt pul-
quanle termino, videlicet Omnium Sanctorum fe- busque
slivitate, regressi sunt nostri seniores in civitatera cherrimse aquse quse exeunt de monianeis. Milleet
Anliochiae, excepto Boamundo, qui erat in Roma- ducentee ecclesise in ea sunt sedificaloe, tercenla et
nise partibus gravi infirmitate correptus. Ideo ad sexagenta monasteria in se habuit monachorum.
eumdem terminum venire non licuit. Cum vero illud Sub jugo continet patriarcha centum quinquaginta
lempus adveuit in quo militari potuit, continuo episcopos. Ctauditur autem duobus muris civitas ;
civitati Antiochiee, in qua erant alii congregati, major quoque nimis est altus, et mirabiliter Iatus,
cilo advenit. Deinde omnes seniores congregati in- magnisque lapidibus compositus, in quo sunt ordi-
simul, cceperunt inquirere qualiter sancti sepulcri natse quadringentae quinquaginta turres, modisque
iler valeant peragere, dicentes : « quoniam bonum omnibus est civitas formosa. Ab orienle claudiiur
ct oplimum tempus est. Quid moramini amplius ? > quatuor magnis montaneis, ab occidente secus inu-
Sed Boamtmdus quotidie couventionem quaerebat, ros civitatis fluit quoddam flumen raagnum cui no-
quam omnes alii seniores habuerunt, videlicet in " men est Pharphar. Et ideo quod est tam bona et
reddenda civitate. Magisque querebatur de Rai- tam pulchra, noluerunt stulte dimittere regalem ci-
mundo Sancti yEgidii comite, eo quod ad nullam vitatem Antioehiam, quae tantae auctoritatis fuit,
convenlionem tenere erga Boamundum se volebat, quod eam prius septuaginta et quinque reges con-
quia timebat se perjurare contra imperatorem. Ta- stituerunt quorum nomina sunt heec : Murgulandus,
men seepe fuerunt ad jusluin judicium faciendum Elirandons, Lamulafres, Rademons, Elias, Bruman-
unus erga alterum in Sancti Petri ecclesia congre- dus, Margorias, Pharaon, Brumandus, Brelion, Lai-
gati.Boaraundus, et Raimundus Sancti ^Egidii et dus, Rudandus, Judas Machabeeus, Nubles, Saroson,
dux Godefridus, et Rotberlus Northmannus, et alii David hsereticus, Salomon, Pilatus, Herodes, Eli-
seniores et minores, ul eos concordarent. Boamun- dius, Gaferius, Rudandus, Gaclerius, Morplurius,
dus vero recitabat suam convenlionem onmibus Fortis Castrius, Maraon, Argolas, Ordocius, Fortis-
audientibus, et comes Sancti ^Egidii suam. Verba Lamusteo, Alapres Amiralius, Morabilis, Orgilandus,
narrabat et jusjurandum quod imperatori fecerat Morabilis, Morlianus, Organdus impius de Sarama-
pro Boamundi consilio. Episcopi vero et dux Go- nia, Brajerandus, Morus Rex, Fulcher, Darandus,
defridus, et Flandrensis comes Rotbertus, et Rotber- Ariandon, Rex Thanas, Esconius, Duras, Dorman-
tus conies Northmanniee, et Euslachius comes, et r dus, Rex Vision, Sicharius, Thobias, Lintion, Ma-
alii seniores divisi sunt ab aliis, et intraverunt in lardus, Deiramordus, Mordandus, Oralionus, Bru-
calhedramS. Petri. Cathedra erat, ut in illa ecclesia mornel, Apparandus, Effrenion, Noirandus, Fortis-
discernerent inier ulrumque. Sed illi timenles ne Bruas, Gorgandus, Udonus impius, Tomandus, To-
sancti sepulcri via remaneret, noluerunt aperte ju- landus, Delufres, Troandus, Candelos Rex, Rambu-
dicium dicere. Quod cum vidit Raimundus comes landus, Gazami, Mirraion, Oringcs, Brulion, Maxdo-
Sancti ^Egidii, dixit: « Priusquam via sancti se- lienes, Bariandus, Barilion, Gazianus, Bronurius,
pulcri remaneat, si Boamundtts vobiscum venire Antiochus qui dux fuit aliorum, et ab eo dicitur
volueril, quidquid episcopi, et Godefredus, et Ro- Antiochia. Istam civitatem tenuerunt peregrini san-
tbertus Northmannus, et Rotbertus Flandrensis co- cti sepulcri obsessam, sicuti superius audisti, per
mes, et alii seniores laudaverint, ego libenti animo octo menses, et unum diem. Poslea infus fuerunt
perficiam, salva (idelitate imperatoris. «Quod lauda- reclusi per 20 dies a Turcis, et ab aliis paganis. Ta-
vit Boamundus et annuit, et ita promiserunt ambo men adjutorio Dei et sancti sepulcri illis devictis,
in manibus episcoporum, videntibus peregrinis requieverunt peregrini cum magno gaudio et taetitia
sanctrsepulcri. Deinde accepitBoamunduscum suis in Antiochia per quinque menses et dimidium.
hominibus consilium, quomodo muniret castrum D Civitas Marra obsessa est a Chrislianis.
de alta montanea de bonis armis et de viclu, qui Postea octavo dieexeunte Novembrio mense di-
non deficeret longo tempore. Et Raimundus Sancti scessit Raimundus coines sancli JEgidii cum suo
/Egidii simililer munivit palatium Cassiani Ammi- exercitu ab Anliochia, per unam veniens civitatem
ralii, et lurrim quee est super portam pontis, quee quae vocaturLica, et per aliam quae vocalur Albara.
est ex parte portus Sancti Simeonis. QuartodieexeunleNovembriopervenit ad civitatem
De silu Anliochiw. quse vocatur Marra, in qua riiaxima multitudo Sar-
De civitate vero pauca loquenda sunl. Hoec quo- racenorum erat congregala, et Turcomm, et Ara-
que civitas valde est magna, et pulchra, et honora- bum, et plurimorum paganorum. Raimundus ergo
bilis, quia infra muros ejus sunt qualuor montaneae comes cum sua gente crastina dic invasit cam ; scd
maximse et uimis allee. In alliori quo.que est castel- capere non potuit, quia non venerat voluntas *Dei.
807 AD GODEFRiDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 808
Non post mutlum vero temporis Boamundus cum A riam prsestct, suamque sanclam Christianitatenn
suoexercitu secutus est Raimundum, et hospitalus cxaltcf, et paganitatem dcstruat. Tunc GoUYrius
fuit circa civitatcm in die Dominica. Secunda vero quidam de Turribus honestissimus miles primus
foria tam acrilcrinvaseruntundiquecivitatem, quod ascendit per unam scalam in murum, quse conlinuo
si scaloefuissent erectae ad murum civitatis, in no- fuit fracta mullitudine illorum. Golferius vcro
stra potestatc esset civitas, ibique pcrcutiebant se poslquam fuit super murum, ccepit cum illis pu-
c.ominus cum lanceis et ensibus. Sed tam magna gnare cum lancea, eos occidendo. Alii vcro invcne-
fuit virtus paganorum, quod illi nihil illis nocere runl.aliam scalam, et lestinauter ad murum ere-
potuerunt, sed multa mala ibi perpessi sunt. Nam- xerunt, ct asccnderunt multi milites et pediles, tan-
que cibus deficiebat, quoniam non erant ausi ali- tique ascenderunt, quod vix illos capiebat murtis.
cubi ire quacsitum ; tanta raultiludo paganorum cir- Sarraceni igitur tam robuste invaserunt illos pcr
cumcirca habebatur. murum civilatis, el inlus per terram sagittando, et
Sanclus Andreas apparuit Pelro Bartholomwo. cominus spiculando cum suis lanceis, ila quod
Quod prospiciens beatus Andreas qui non dor- multi ex nostris timore perterriti demiserunt se
mit, sed senipcr super anxiatos Chrislianos vigilat, deorsum per murum. Uli prudentissimi viri, qui re-
niiiuiavit Petro Barlholomaeo, qualenus si Chri- B manserunt in murum, sufferebanl illorum persecu-
sliani pccnilerent de malefactis suis, atque unus tionem. Alii, qui sub caslro erant, fodiebant dcor-
crga alium bonam haberent lidem, quod Dominus sum muros civitatis. Videnles aulem Sarraceni, qui
proecepit, dicens: « Diligite fratres vestros tanquam stabant super murum quod noslri fodissent murum
vosmetipsos, » atque reddcrent illam partem, quam civitalis, statim timore perterriti inierunt fugam in
ipsc propriam retinuit, quando niundum ipsum, civitatem. Hoc totum factura in die Sabbati, ad ho-
omncsque crcaturas, quee in eo sunt, creavit, scili- ram vespcri, occidenle sole, undecima die intrante
«et decimam omnium rerum quse possidentur, ipse naense Decembri. Boamundus igitur fecit per in-
daret illis civitatem brevi temporc, atque impleret terpretem loqui Sarracenis Jmajoribus, quod ipsi
omnem suam voluntatem. Quam preedictam partem, cum suis mulieribus et infantibus et aliis substan-
videlicet dccimam, jussit dividi in quatuor partibus, tiis misissent se in uno palatio, quod erat supra
una quarum detur episcopo, allera sacerdotibus, porlam; ipseque defenderet eos demortali sententia.
alia ecclesiis, alia pauperibus. Quod postquam fuit Intraverunt autem omnes nostri in civitalem, ct
in concilio recitatum, concesserunt omnes. Non quidquid bGni invcnire potucrunl in domibus et in
post multam temporis fecit Raimundus Sancli JEgi- foveis, boc unusquisque ad suura continebat pro-
dii facerc quoddam castrum ligneum forle, et valdc prium. Facto aulcm die crastino, ubicunque repe-
altum. Quod castrum ingcniatum atque oedificalum riebant quemquam illorum sive masculum sive fe-
fuit super quatuor rotas, super quod stabant plures minam, capilalem cis dabant continuo sentenliam.
milites, et Euvardus venator lituos fortitcr sonando, Nullus quoque angulus civitatis deerat, in quo non
«l ante illum ventilabant honorabilia vexilla. Quod jaceret Sarracenorum cadaver, vixque poterat ali-
nimis erat pulcbrum ad videndum. Subtus vero •ruis ire per vias civitalis, nisicalcando super Sar-
castrum erant plus quam centum milites armati, racenorum cadavera. Boamundtts vero illos, qttos
qui deduxerunt illud prope civitatis murum juxta jusseral in palalio intrare, apprehendit, illisque
quamdam lurrim. Quod cum vidissct gcns pagana, abstulit omnia quee habebanl, vidclicet aurum, ct
stalim fccerunt plurima inslrumenla cum quibus argentum, et alia ornamenta qure illi habebaiit.
jactabant maximos lapidcs super castrum, ita quocl Alios fecit occidere, alios fecit conduci ad venden-
pene nostros milites occiderent. Vexilla quoque, quae dum Antiochise. Et ita multi fuerunt ex nostris,
sursum erant, perforabant cum sagittis, et- alii la- qui in civitate vcnerunt, quidquid eis erat neces-
pidibus, et aliiruebant Groecos ignessupercastrum, sarium ad sumcndum, et multi qui nihil invcnerunt
eo quod pulabant illud ardere. Sed pius Deus et mi- ad capiendum. Postea fnit tam longa mora in civi-:
(sericors quod arderet noluit. Crastina vero illud tate, quod multi fuerunt districti fame in civitate.
[imminebat omnes muros civitatis ct turres. Milites ideo quod foras non audebant exire in lerram Sar-
nostri, qui erant sursttm in solario superiori, vide- racenorum longe, prope nequiverant aliqnid inve-
,1'icetGuHlclmus de Montcpislerio, ct alii plures, ja- nire ad capiendum. Nostri quoque pauperes pere-
ctabant immenso; twpidcs supcr Sarracenos, qui grini cceperunt scindere corpora paganorum, oo
stabant super muros eiviialis ; il.a quoquc percu- quod in ventribus eorum invenicbant recondilos by-
'tiebant eos super clypeos, quod clypeus et p<kg«r.*js santios, alii quoque districti fame caedebant carnes
caderent deorsum in civitale mortui. Et mittcbant eorum per frusta, et coquobantad manducandum.
in iiastis vexilla, ct sic cum lanceis et liamis. fcr- Hic comedebant carnes Turcorum Christiani.
reis pulabanl peregrini ad se trabere illos. Mililes et Postquam vero seniores nostri hoc viderunt, fe-
clienles ita magnanimilcr pugnabant, prcsbyfcri cerunt paganos tradi extra civilatem ad portos; ibi
quoquc el clerici sacris vestibus induli, orantcs et faciebant quasi montes ex eis, et postea faciebant
obsecrar.tcs Dominum Jesum Christum, ut suum eos ardere. Boamundus autom non valens concor-
«lefcndat pnpulum, ct Cbvistianis mililibus viclo- dari cum Raimundo Sancli /Egidii, revcrsus est
 809 P. TUDEBODI IHST. DE IHEROSOL. ITIN. — LIB. V. 810
Antiochlae. Raimuntius quoque Saneli ^Egidii nou A nomine Caphaliam valde pulchcrrimam, et omnibus
post inultos dies misit suos legatos Anliochiam duci bonis ornalam. Habilatores vero illius civitatis,
Godefrido, el Flandrensi comiti, ac Rolberto Norlh- Christianos peregrinos venire audientes, dimiserunl
manniae, et Boamundo, quod ipsi vcnirent ad Ru- civitatcm vacuam, et hortos plenos oleribus, et do-
siam civitatem, loqui cum eo. Veneruntque illuc mos plonas plurimis alimentis corporum. Tertia au-
omnes illi seniores, et concilium fecerunt, quomodo tem dic, egressi ab illa civitate, pervenerunt per al-
incipere potuissent viam sancti sepulcri, pro qua tam et immensam monlaneam , et intraverunt in
moti sunt, <.t huc usque venerunt. Sed non potue- vallem de ISSEM,in qua erat maxima uberlas fru -
runt Boamundum concordare cum Raimundo co- menti et pecudum, fucruntque per quindecim dies.
mitc, nisi redderet ei Antiochiam. Sed Raimundus Ibique invenerunt aliud castrum vacuum, in quod
facere noluit, pro fiducia quam fecerat Alexio im- ignem miserunt Sarraceni, et fugerunt; juxta quod
peratori. Idcoque dux et alii comites reversi sunt •erat aliud castrum, in quo erat congregata multi-
Antiochioc. Raimundus quoque Chrisli athlela re- tudo maxima paganorum. Itlud aggrediuntur tam
versus est ad Marram civitatem, ubi erant peregiini fortiter nostri peregrini, quod in sua potestate ha-
s.-.ncti sepulcri, et misit suos hcmines Antiochiae, buissent, nisi Sarraceni jactasseiit foras innumeras
ut ipsi munirent atque custodirent palatium Cas- " lurmas animalium. Reversi sunl autem nostri, de-
siani Amiralii, quod habebat in sua potestate, et ducentes secum animalia ad sua tentoria. Summo
turrem quoecst super portam pontis contra Macho- aulem diluculo collegcrunt nostri suos papiliones,
mariam. In ista civitate quoque fuit mortuus sa- atque veneruut ad idem castrum jam supradictum
piens Oriensis episcopus, ibique morati sunt pcrc - obsidere, et sua tcntoria ibi volucrunt tendere. Sed
grini per unum mcnsem et quatuor dies. Boa- gens pagana oinnino dedit sese fugoe,circa mcdiam
mundus cupiens habere civitatein Antiochiee sua noctem, et dimisit castrum vacuum sancti sepulcri
virtule, omnes homines Raimundi Sancli ^Egidii peregrinis. Intrantes autem castrum peregrini, ibi
sua virtute ejecit. Quod Raimundus cum audisset invenerunt de rore cceli abundantiam, seilicet fru-
Christi athlela, parvipendit, et sicuti servus Domini mentum, vinum, et farinam, et oleum, el gallinas,
nostri Jesu Christi incoepit viam sancti sepulcri, et et quidquid opus erat. IUic devotissime celebrave-
exivii nudis pedibus de civitate tcrtio decimo dic in- runt festivitatem sanctae Mariae Purifieationis, quae
trante Januario, et pervenit ad castrum Capharda, est secunda die Februarii. Vencruntque nuiUii de
quod dislat per octo milliaria, ibiquc moratus est Camcla civitate, deducentes secum equos et aurum,
pcr lre5 dies. Illic adjunxit se Rolbertus Norlh- .-. , quae miltebat illius civitatis rex Raimundo Sancli
isanniae cum eo. Rex autem Caesareae multoties ^Egidii, cupiens concordari cumco, proiniltensquc
miserat suos milites et nuntios Raiinundo Saucti Cbrislianos diligere, ct diligenter eos ubique hono-
./Egidii ad Marram civitatemelCapharda,quod cum rare. Rex quoque Tripolis similiter mittehat nunlios
eo cupiebat concordari, et suus amicus eflici, el dc suos Raimundo Sancli ^Egidii, volensque cum eo
suo ccnsu ei dare volebat quantum libet, nimisque pacem habere, si illi placeret; misitque ei decem
cupiebai Christianos diligere, et fiduciam ei volebat equos, et qualuor mulas, et multos bysantios. Sed
facere, quod quantum pertinebat ad suum regnum comcs ait nullo modo pacem habere, nisi Chrislu-
securi fuissent sine ullo pavore, et promiltebal se nus efliceretur. Quod rex promisit, et annuit. Ei-
dare mercatum de equis et corporalibus alimeutis. euntes autem nostri de illa oplima valle, pervene •
Exierunt autem peregrini, et venerunt hospitari su- runt ad quoddaro castrum, quod dicitur Archas, in
pra llumen, quod diciturPharpbar,juxta Ceesaream. die Lunee, scilicet secunda feria in medio Februarii,
ftex autoni, postquam vidit Francorum exercilum circa quod tentoria fixerant. Quod castrum erat
tam prope civilatem hospitari, nimis in suo animo plenum innumerabili gente paganorum , videlicct
condoluit, et misitmercatumdevetari, nisi acivitate Turcorum, Sarracenorum , Arahum , Publicar.o-
discederenl. Craslino vero misit cum illis Turcos, D 1 rum, et aliorum paganorum, qui munierunt rairabi-
qui eis monstrarent fluminis vadum, eosque condu- liter illud castrum, et defendebant se fortiter. Ca-
cerent, usque inveuire aliquid potuissent ad capien- strum quoque erat nimis forte et altum super quem-
dum. Deinde venerunl in quamdam vallein subtus dam montem, et claiidilur a duobus muris. Uno die
castrum quoddam, ibique invenerunt plus quam exierunt quatuordecim ex nostrts niilitibus, et equi-
mille animalia, et salis fiumcnl', et alia bona, unde tati sunt Tripolim civitatem , quae distat a castro
niniis fuit refecta tota Christi militia. Tamen domi- octo milliaria. Isti fuerunt niililcs, scilicet Raimun-
nus illius castri concordalus est cum Raimundo, dus de Torena vicecomes, et Petrus vicccomes de
eique donavit equos, et alia multa, et sua lege jura- Castellon , et Amanevus de Lobreto, et Sicardus,
vit quod amplius peregrinis non noceret. Raimun- et Bego de Riberie, Guillelmus Botius, et aUi quo-
dus ibi cum suo cxercilu per quinque dies moratus rum nomiua ignoro. Isti qualuordecim milites iuve-
est. Egressi inde pervenerunl Chiisti peregrini ad nerunt sexaginta inter Turcos et Arabes, Sarrace-
afiud Arabura castrum, cujus domiuus similiier nos, et Curtos, qui deducebant ante senostros ho-
concordatus est cum Raimundo. Inde exeuntes, per- mines, ct animalia magis quam mi-lle quingentos.
vencrunt in quamdam vallem ad unam civitatem Quos invaserunt nostri muniti siornocrucis: occi-
PATROL. CLV. 26
811 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. M2
ticruntqiie sex ex illis, et sex equos retinuerunt.'Alia A ginta ab aliis, et invcncruni tria raillia camelarum.
dic exierunt de exercitu Christi Raimundus Piletus, Omhia vero ista animalia deduxerunt ad exercitum
«t Raimundus vicecomes de Torena civitate, et ve- Ciiristi, unde satis fttit Iseta tola Christi militia.
nerunt ante Tortosam civitatcm cum suis militibus; Naves quippe nostrai venerunt prope nos in quo-
proeliatiqne sunl fortilei illam, quee erat munita dam portu, quandiu fuimus in ea obsessione, defe-
maxima miiltiludine paganorum. Sero autem jam rentes maximum mercatum, scilicet frumentum, vi-
facto, recesserunt nostri in quodam angulo,juxta num, et carnes, et caseos, et oleum, ct hordcum,
silvam, ibique hospitati fecerunt fieri innumerabiles unde maxlma ubertas fuit in toto hoste. In illa nam-
igncs, qttasi adessetomnis exercitus Christianorum. que obsessione feliciter martyrium plures ex nostris
Quod vidcntes pagani, maximo terrore perterrili, rcceperunt, videlicet, Poncius de Baulan , et Ansel-
nocte furtim fugerunt, et dimiserunt civitatem ple- mas de Risbemund , et Giiillelmus Picardus, et alii,
nam plurimis bonis quae sila est supra optimum quorum nomina nescio. Ita vero tenuerunt illud ca-
portum maris. Crastina aulcm die vencrunt nostri slrum supradictum per tres menses, minus uno die.
milites, putantes undiquc invadere illam, eamque lbique fuit judicium factum de lancea Domini vni
iiivenerunt vacuam genlihus, et intrantes in ea ha- Kal. Aprilis, ibique Pascha Domini celebraverunt
B
bilaverunt, quandiu obsessio fuit ante castrum Ar • iv Id. Aprilis.
•chae.Prope islam est alia urbs , quae dicilur Mara- Hic fuit judicium de lancea Domini.
-clea. Amiralius , qui eam regebat, pactus est cum Rex quoque Tripolis seepe mittebat nuntios Ra'-
nostris, et misit nostros infra civitatem, et vexilla mundo Sancti ,/Egidii, ut dimisisset castrum. Au-
nostra. dientes hoc ilaque nostri seniores, videlicet Rai-
Hic obsederunt Gibellum civitatem. mundus Sancti ,/Egidii, et dux Godefridus, el Ro-
Alii quoque seniores, qui erant Antiochiae, videli- tberius comes Flandrensis, elRolberlus Northmau-
«ct dux Godefridns, et Flandrensis comes Rotber- nus, et alii peregrini, et cx alia partc videntcs
ius, el Boamundiis, venerunt usque Lichiam civita- fruclus novos propcrasse, quoniam in mcnse Mar-
tem, sequentcs Raimunduni Sancti vEgidii. ltaque tio maiiducabant novas fabas, et in medio quoque
Roamundusseparavitse ab aliis, et reversus est An- Aprili novum frumentum, consiliati majores sive
tiochiam. Dux quoqiic Godefridus, et Flandrensis minores dicebant, quod bonum esset Hierosolymi-
comes, sc<mentes Raimundum Sancli vEgidii pcrve- tanum itcr cum novis frttctibus incipere. Et ita
nerunt ad quamdam civilalem , cui nomen Gibel- laudaverunt omnes faccre placitum cum rege. Dis-
lum, <|iiam forliler obsesserunl, et preeliati sunt. „ ccsserunt igitur a castro, et pervenerunt Tripolim
Raimundiis quoque crat in obsessione Arclue, vene- in sexta foria, 15die intrante Maio, ibique per tres
runlqiie sibi nunlii quod pagani vcniebant proeliari dies morali sunt. Et concordatus fuit rex Tripolis
ciim co. llle quoque misit episcopum Albarioe duci cum Raimundo Sancti yEgidii, cl cum aliis senio-
Codefrido, et Rotberlo Flandrensi comiti, qualenus ribus, iliisque contiuuo dissolvit plusquara trecen-
•venissent ad caslrum Arehoe, quoniam pagani ve- los peregrinos, qui illic capti crant de priori bello.
niebanl undique congregati pugnare cum eo el sua Et dedit Raimundo quindecim millia bysaiHios, ct
•gente. Quod cum audissel dux Godefridus, el Flan- quindccim equos magni pretii, etfecit illis magnum
drensis comes, fecerunt placitum cum ammiralio, mercatum ficri de equis, et asinis, et pane, ct ca-
qui eis equos et bysantios dedit, et promisit eis quod seis, et paunis, et oranibus bonis. Unde niniis di-
in damno peregrinis sancti sepuleri amplius nones- tala fuit lota Chrisli militia. Et convenit Ulis quod
set. Dux Godefridus, et Flandrensis comes Rotber- si bellum devincere potuissent, quod eis Ammira-
•tus, feslinanter perrexerunl ad Raimuudum Sancli lius preeparabal, et llierusalem apprehendere vale-
yEgidii in adjiilorio, et hospilali sunt secus casiruui rent, ille Christianus eflicerelur el lerram ab eis
•juxla fluvium. llaque obsederunt castrum. Sed illi acciperet. Talique conventu placitum locutum fuit
supradicti pagani minime veneruntad pugnam. Non rj alque faclum. Postca discesserunl a civitate se-
post miillus dics equitaveriint nostri contra Tripo- cunda feria medii Maii, transiveruntque per viam
tim, et invenerunt extra civitalem Turcos, et Ar.a- arctam et arduam tota die et nocte, el pervenerunt
bcs, et Sarracenos, quos invaserunt continuo, et ad castrum, cui nomen Bethclon. Deinde appropin-
miserunt eos in fugam., et occiderunt niaximam quaverunt civitati, quoe dicilur Gibelou secus mare,
partem nobiliura civitalis. Tanta fuit paganorum in qua passi fuerunt magnam sitim, et sic defessi
occisio, ct sanguinis illorum effusio., quod etiami pervenerunt ad flumen, quod dicitur Braym. Deinde
aqua quae in civitate fluebat videhalur nibea rueres transierunt die ac nocte Ascensionis Domini per
iu cisternas eorum sanguine. Unde nimis fuerunft montcm quemdam, in quo nimis est via angusta et
alii tristes et dotentes, qui in civitale vivi remanse- arcta, ibiqtie putaverunt iuimicos nostros invenire.
-runt. Jam vero eranl tanto timore exterrili, quedI Sed, Deo annuente, nullus eorum proeparabat se
-vix aliquis eorum audebat exire extra civitatis por- ante nostros. Ita pervenernnt ad civitatem, quae di-
tam. Alia vero die equitaverunt nostri ultra vallei.1i citur Baruth, et de illa ad aliam quse dicitur Sagit-
. Desem, et invenerunt boves, et asinos, et oves, efi, ta, et de Sagilta ad aliam quae vocalur Sur, et de
mulia animaUa sine numero, el diviserunl se sexa- Sur ad Acram ci\ itatem pervenerunt. De Acra trans-
 813 P. TUDEBODl HIST. DE HIEROSOL. ITIN. — LIB. V. 814
ierunt secus castrum , cui nomen Cayphas; inde A . gentos Arabes, et Turcos, et Sarracenos, quos inva-
pervenerunl Csesaream civitatem, ibique celebrave- serunt forliter Chrisli milites. Sed tam magna fifit
runt Pentccosten tota die exeunte Maio. Inde vene- virtus paganorum super nostros, quod undique cir-
runt ad illam urbem, quse dicilur Ramma, quam cumcinxerunt illos, et occiderunt Achardum de
Sarraceni vacuara dimiserunt metu Francorum. Mommerlo, et plures homines pauperes qui erant
Juxta quam erat nobilis ecclesia, in qua requievit pede. Cum autem tenerent nostros ita inclusos, qui
pretiosissimum sancti Georgii corpus, quia iilic a omnes putabant mori, venit quidam ab eis nuntius,
perfidis paganis pro Christi nomine feliciter mar- et dixit Raimundo Pileto : < Quid hic stas cum islis
tyrium suscepil. Continuo consiliati sunt nostri se- militibus? Ecce omnes nostri in nimia districtione
niores, ut ibi devotissime eligercnt episcopum, qui Arabum, et Turcorum, et Sarraeenorum sunt, et
hanc cuslodiret et regeret ecclesiam; cui suas de- forsitan omnes in hac hora mortui sunt. Succurrite
cimas dederunt, auri scilicet et argenti, et anima- ergo illis. » Audientes autem noslri >erba nuntii,
liuni, el equorum, ut honestissime potuisset vivere statira cucurrerunt celeri cursu, et venerunt usquc
simul cum eis qui cum eo remanebant. Remansit ad iltos, quos invenerunt adhuc praeliantes. Pagani
quoque ille ibi cum gaudio. Alii autero laetantes, quoque videntes Hierosolymitanos milites, continuo
scilicet Raimundus Saucti JEgidii, et dux Godefri- B ' diviserunt se, et fecerunt inter se duo agmina. No-
dus, cum aliis peregrinis, pervenerunt usque ad ci- stri, invocato Christi nomine et sancti sepulcri, tam
vilatem Hierusalem, tertia feria intrante die septirao fortiter incredulos invaserunt quod unusquisque
Junii, earaque robustissime prope muros civitatis stravil suum. Videntes autcm inimici quod amplius
obsederunt. Rotbertus namque Northmannus obscdit non potuissent stare contra Chrislianorum fortitu-
eam a septentrione, juxta Sancti Stephani proto- dinem, limore nimio perterriti, verlerunt scapulas
martyris ecclesiam , ubi gratanter recepit lapides retro et fugerunt. Quos nostri persequentes fero
>ro Christi nomine, et juxla eum Rotbertus Flan- per spatia quatuor milliariorum, occideiunt multos
drensis comes. Ab occidenle obsedit eam dux Gode- ex eis, unumque retinuerunt vivum, qui nova eis
fridus, et Tancredus cum eo. A meridie obsedit per ordinem diceret, et retinuerunt tres [centum et
quoque eam Raimundus comes Sancli ^Egidii, sci- tres t» edit.] equos.
licel in monte Sion, juxta ecclesiam Sanclee Marioe In Hierosolymitana obscssionc tantam sitim fue-
matris Domini, ubi migravit a soeculo, et ubi Do- runt perpessi quod suehant coria boum, ac bufalc-
minus coenavtt cum suis discipulis, et ubi sanctus rum, sive caprearum, in quibus ferebant aq las per
SpiriHis in corda discipulorum descendit. Tertia spatia sex milliariorum, et ila e* illis viDCulis ute
autem die exierunt de nostris militibus de exercitu ^ bantur fetida al.que olida aqua, nisi la-Uiim ex fe-
sancti sepulcri causa praedandi, Raimundus Piletus, lida aqua, et hordeaceo pane in nimia dislrictione
et Rairiiundus de Torena, et alii cura illis. Invene- et afllictione quotidie erant. Siloe namque fons, qui
runt ducentos Arabes, et preeliati sunt Christi mi- est ad radicem montis Sion, parumper sustinebat
lites cum illis paganis, et Deo adjuvante, et sancto nos. Sed tamen cara vendebatur aqua inter Chri-
sepulcro, illos devicerunt, et multos ex .eis occide- stianos Dei et sancti sepulcri, ita quod unus homo
runt, et equos retintierunt. Secunda die veniente, non polerat exstinguere sitim suam per unum num-
aggrediuntur tam fortiter civitatem, quod si scalsp mum. Sarraceni quoque ad cunctos fonles et uni-
fuissent paratse, in eorum potestate esset civitas. versos puteos qui erant, latebant, insiliando no-
Tamen minorem straverunt murum, et unam sca- stros homines, et eos quos invenire poterant occi-
lam ad majorem erexerunt, super quam ascende- debant, el animalia secum in suis cavernis, atque
. runt nostri milites , ct cominus percutiebanl paga- speluncis, sive montaneis, deducebant. Alia parte
nos civitalis suis ensibus atqtte lanceis. Fuitque ibi occidebant eos, qui pergebant in vineis ad racemos.
mortuus Rainaldus dapifer Hugonis Liziniacensis, Quod cum vidissent seniores nostri, nimis irati fuerunt
et alii multi, scd plures fuerunt mortui ex eis. Fue- „. et fecerunt concilium, in quo episcopi et presby-
runtque ibi in obsessione nihil inyenientes ad eden- leri laudaverunl ul fecissent processionem circa ci-
dum per decem dies, donec venit laintius noslra- vitatem. Ita episcopi et presbyteri nudis pedibus,
rum navium, quee applicuerunt portuiJa'fi.Poslquam ac sacris vestibus induti, et cruces in manibus fe-
venerunt nuntii navium, ceperunt uostri seniorcs reiiles venerunt de ecclesia Sanctoe Mariee, quse est
consilium inter se dicentes quod railites et clientes in monte Sion, ad ccclesiam Sancti Stephani proto-
, misissent, qui fideliter cuslodirent homines et iia- martyris, psallentes atque orantes, ut Dominus Je-
ves, quaevenerant portui Jafi. Sumrao autem dilu- susChristus suam sanctam civitatem, et sanctum
culo exierunt milites centura de exercitu Raimundi sepulcruin, a paganorum liberaret gente, et ih ma-
comitis Sancti ^Jgidii, scilicet Raimundus Piletus, nibus Christianorum ad suum sanctum servitium
. et Gaudemarus Carpinellus, et Achardus de Moin- faciendum tribueretur. CleriCi itaque erant induli,
mcrlo, etGuilletmus de Sabra, el alii, quoruin no- milites et clientcs pergebant juxta illos armati.
. mina ignoro. Cumque militarent ad porlunj, divi- Sarraceni hoc videntes similiter pergebant per mu-
serunt se triginta milites ex nostris ab aliis, scilicet ros civitalis, Machomet in quadam hasta deferentes
Gaudemarus, et Acbardus , et invenerunt septin- uno panno coopertum. Christianis pervenicntibua
815 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MOSNUM. DE BELLO SACRO. 81(5
ad ecclesiam Sancti Stephani, ibique stalionem fa- A i ait : « Sarraccni huc me miserunt, volentes scire
cientibus, sicul mos in processionibus nostris cst, cujusmodi cssent vestra ingenia. >*Quirespondentes
ct ipsi Sarraceni dcsuper muros astantes clamabant Christiani, dixerunt bonum esse, atque eum acce-
et ululabant cum buccinis, ct omne genus derisio- ptum ligalis manibus ct pedibus posuerunt in fun-
nis, quodcunque reperire polerant, faciebant. Insu- dam cujusdam ingenii, quod Perrea vocatur, atque
per facicbant de ligno crucem in similitudinem il- cum omnibus suis cogitantes eum projicere in civita-
lius, qui fundendo sanguinem suum misericors tem, nequiverunt. Nam cum tanto impeta venit, quod
Chrislus humanum genus rcdemit, eamque, viden- ruptis vinculis antequam pervenisset ad murum ci-
libus omnibus Christianis ut infcrrent dolorem, vitatis, dilaceratus est. Videntes autem nostri senio-
cum quodani ligno verbcrabant, et postea ut ma- rcs, ex qua parte civitas csset languida, illic in qua-
jorem inferrcnt dolorcm, ad murum civitalis eam dam nocte Sabbati deportaverunt nostras machinas,
frangcbaiil, dicentes alla voce :« Frangi, ogil salio, > et lignea castra. Summo autem diluculo erexeruni
quo.l apud nos sonat, « Franci, est bona crux. > illa, ct aptaverunt, ct ornaverunt caslra, in prima et
Quo viso, Christiani commoti dolore magno, ab secunda et tertia feria, nocte et die. Et in quarta
oralionibus non desistentcs, cum processione sua feria usque ad primam, et in quinla mirabiliter ag-
asccndcrunt ad ccclcsiam monlis Olivcti, ex quo B 1 grediunlur civilatem ex omni parte usque in mon-
loco Chrislus in coelum asccndit, et ibi sermoncm tem. Sexta vero feria summo mane undique aggrc-
suum fccit quidam honeslissimus clericus, scilicet diuntur civitatem, nihilque ei nocere poluerunl,
Arniilfus, oslondcndo misericordiam, quam Deus cranlque omnes slupefacti, ac in nimio pavore po-
Christianis fcceral, qui seculi sunt illum ex quo siti.
ascendit in caduni. Tunc ipsi Sarraceni videntes Sextu feria capta est Hierusalem.
Chrislianos ibi astantes (quam optime eos poterant Appropinquanfe aulem hora, scilicet in qua Do-
videre), stantos inter templum Domini ct lemplum miniis nosler Jesus Christus dignatus est passionem
Salomouis, cum gladiis et fuslibus huc et iltuc cur- sufferre pro nobis, nostri milites fortiter pugnabant
renles, Christianis minabanlur. Inde iterum Chri- in castello, videlicet dux Godefridus, et comes Eu •
stiani cuni eadem processione vcnerunt ad mona- Stachius frater ejtts. Tunc ascendit quidam milcs,
sterium Sanctee Mariec in valle Josaphat, ex quo qui vocabatur nominc Lcthot, ex nostris super mu-
monaslcrio sanotissimuin corpus ejus raptum fuit rum civitatis. Continuo postquam miles Chrisli
iu cceluin. Atque ilerum inde reversi sunt ad mon- ascendit super murum civitatis, secuti sunt comes
tem Sion. Quo loco cupienles intrare in ecclesiam, Euslachius et dux Godefridus. Omnes itaque defen-
quidam clericus, qui prior in processione veniebal' C sores civitatis dederunt fugam per muros, et per ci-
ad osliuin ipsius monasterii, cura quadam sagilla vitatem, nostrique illos erant persequentes, occi-
in media fronte vuliicratus est, ibique defunclus dendo et detruncando. At Raimundus comes Sancti
est. Cujus anima, ut credo, regnabit cum Chrislo iEgidii a meridle suum conduxit castrum usquc
per inliniia saecula soeculorum, amen. Credendus est prope murum, sed inter caslrum et milrum erat
qui primus scripsit, quia in proccssione primus queedam fovea, quoe nimis erat profunda. Consilia-
fuit, et oculis carnalibus vidit, scUicet Petrus sa- tus est ergo Raimundus in illa hora, quod implere
cerdos Tudebodus Sivracensis. fecisser illam foveam, fecitque praeconari, ut si ali-
Slatim seniores nostri ordinaverunt, quomodo quis in illam foveam portasset trcs petras, quod illi
hanc civitatem ingeniare poluissent, et orando ad darcl per tres pelras tintim deuarium, et potuit hece
nostri Salvatoris intrarent sepulcrum. Feceruntque fovea impleri per tres dics et duas noctes. IUi au-
duo lignea castra, et alias plures machinas. Dux tem, qui erant in civitalem in turre, fortiler praelia-
Godefridus suuni focit castrum cum machinis, et banlur cum nostris cum igne et lapidibus, intantum
Rainiiindiis comes Sancti ^Egidii similiter. De lon- quod altiorem partem castri Raimundi Sancti -<Egi-
giiiquis terris altrahebant ligna, quee ligna apporla- jv dii fregerunt, et ardcre faciebant. Sic ilaque Rai-
banl coilis suis quinquaginla Sarraceni vel sexa- mundo irato atque coo.turbato, militibusque snis
ginla, qui in potestate Christianorum erant, el sicut propter caslrum suum, cujus superiorem parlem
Christiani Sarracenos per confundebant. Sarra- jam fregcrant pagani, atque ardere faciebant, vidit
«cni igitur videntes nostros facientes has macbinas, subito ipse Raimundus Sancti yEgidii tres milites,
mirabilitcr municbantcivilatem, et ttirres die ac no- qui de exercitu ducis Godefridi erant, per montem
cle crescebant. Qtiadam die miserunt ipsi Sarraceni Oliveti venientes, et clamantes quod dux Godefridiis
quemdam Sarracenum, ad videndum cujusmodi in- at:;tie sui homines jam erant in civitatem. Audieris
gcnia Christiaiii faciebant. Suriani vero et Grsecivi- ilaque Raimundus Sancli iEgidii quod Francigense
dentes illum Sarracenum, indicaverunt eum Chri- jam essentincivitatem,suis dixil hominibus : « Quid
stianis, dicentes : « Mate Christo caco Sarrazin. > tardatis? Ecce omnes Francigenae jam sunt in san-
Quod sonat in uostra lingua, « per Christum hic est cta civitate Hierusalem. » His auditis, acceperunt
ignavus Sarracenus. > Quem Christiani apprehen- scalas, et erexerunt ad murum, et sic pugnando in-
denles, intcrrogaveriuU per drogamundum, scilicel traverunt civitatem. Ammiralius quoque, qui erat in
per inlerprelem, ad quid vcncral. 'Qui respondens, turri David, reddidit se Raimundo Sancti jEjjidli,
 817 P. TUDEBODI HIST. DE HIEROSOL. ITIN. — LIB. V. 8TS
eique aperuit porlam , per quara peregrini dissol- A Postquam capta est Hierusaiem, pugnaverunt Chrt-
vere solebant tributa, tali pacto quod eum et alios stiani contra ammiralium Babylonia prope Asca-
loniam.
qui cum eo erant in turre usque Scaloniam civita-
tera sanos et illaesos conducere fecisset. Quod fecit Interea nuntius venit Tancredo et comiti Eusta-
libenti animo. Intravorunt autem nostri peregrini chio, ul prsepararent se, et pergerent ad Neopolitanam
civitatem sanctain Hierusalem, persequentes et oc- civitatem. Exierunt ergo illi, et duxerunt milites et
cidentes Sarracenos usque ad temptum Salomonis, pedites, el pervenerunt usque ad civitatem, ctijus ha-
et templum Domini. Ibique congregati pagani dede- bitatores' se continuo illis reddiderunt. Iterura per
runt nostris maximum bellum usque ad vesperam. nuntium dux Godefridus mandavit Tancredo, et Eu-
Nostriquetantos illorum interfecerunt, quod sanguis stachio fratri suo, quatenus cito venissent ad eum.
per tottim templum Salomonis fluebat,et perplateam Audiverat namque quod aramiralius Babyloniae erat
quoe est circa templum Domini. Tandem superatis Scaloniee civitati, ubi preeparabat se qualiter pos-
paganis, apprehenderunt nostri masculos et feminas set expugnare Hierusalem, deferens secuni cate-
sat in templo, et occiderunt quos voluerunt, et quos nas, et alia ferrea, cum quibus juvencs .Christia-
noluerunt retinuerunt vivos. Super vero templum nos ligasset, qui in servitute amptius habeantur
Saloinonis erat maxiraa paganorura congregatio B illis, et eorum generi, senesque omnes utriusque
utriusque sexus, quibus Ta;icredus et Gastos de sexus jusserat interfici. Quod cum vidisset comes
Bearn dederunt sua vcxilla. Postea cucurrerunt per Eustachius, et Tancredus, cum magno gaudio vene-
universam civitatem, capientes aurum et argentum, runt per montaneas, quaerenles Sarraeenorum bella,
equos et mulos, et domos plenas omnibus bonis. ita muniti bello. Et venientes ad civitatem Ceesa-
Postea venerunt omncs gaudentes, et pree niraio ream, deinde venerunt juxta mare usque ad civita-
gaudio plorantes, ad nostri Salvatoris sepulcrum. tem quee dicitur Rama. Illic invenerunt mullos Ara-
Mane aulem facto fecit praeconari Tancredus, ut bes,qui praecursorcs erant bclli ammiravisi. Quos il!e
omnes irent ad templum Salomonis, et occiderent persequens, apprehendit plures ex illis, qui voluis-
Sarracenos. Ad templum postquam vencrunt, ccepit sent noluissent, dixerunt omnia nova eis belli per
unusquisque cum arcu suo trahere, multosque in- ordinem, ubi eraut, et quot erant, aut ubi bellare
terficere. Alii vero ex alia parte super tectum templi contra Christianos volebant. Quod audicntes Tan-
ascendebant, et invaserunt Sarracenos tam mascu- credus et comes Eustachius, slatim miserunt Hieru-
los quam feminas, decollantes eos nudis ensibus. salem duci Godefrido, et patriarchee Arnulpho, et
Quortim alii dabant se prsecipites e templo, alii sur- ,, omnibus principibus, dicentes : « Sciatis qUod bel-
sum moriobantur. lum paratum est Scalonae civitati. Qua de causa ve-
Hic elegerunt Godefridum in regem. nite festinanter, cum omni virtule quam babere po-
Atia die fecerunt concilium anle templum Domini, teritis. » Tunc jussit dux praeconiari per civitatem
dicentcs ut unusqiiisque faceret orationes et clee- Hierusalem ut fideliter pergerent civitati praeparati
mosynas, atquc ut Deus eligeret sibi quempiam qui ad bellum Scaloniec, obviam inimicis Dei. Ille vero
ci placuisset regnare super alios, et civitatem san- cum patriarcha Arnulfo, et Flandrensi comite Rot-
ctaro Hierusalem regeret, et paganos expreeliaretur. berto, et Marthoronensi episcopo, in tertia feria ex-
Sed cpiscopi et sacerdotes laudaverunt, ut primitus ivit ab Hicrusalem civilate. Raimundus Sancti ^Egi-
omnes Sarracenos mortuos foras ejicercnt, ne ma- dii et Rolberlus Norlhmannus dixerunt quod nulla-
gnus fetor, qui ibi erat, eis nocuisset. Omnis nam- tenus irent, niii certum bellum scirenl. Miserunt
que civitas erat plena illorum cadaveribus, et sic ergo suos milites, ut irent visuin si hoc bellum ve-
fecerunt in viis Sarracenos trahere mortuos ante rum essel. Quibus dixerunt : « Si hoc verum est,
portarum exitus. Monles ex eis, quasi fuissent do- revertimini quantocitts, et nos erimus parati ire con-
mus, ordinabant, omuesque postea igne combusse- tinuo. » Pcrrexerunt itaque illi, et viderunt bellum,
runt. Tales occisiones de paganorum gente quis un- D j elcitius redieruntllierusalem, dicentes : « Cerle ve-
quain vidit aut audivit? Numerum quoque nemo rum esl, sicul oculis nostris vidimus. » Poslea dux
scivit, nisi solus Deus. Octavo vero die postquam Godefridus misit Marthoronensem episcopum Hieru-
civitas fuit capta, celehraverunt festum per omnem salem Raimundo Sancti vEgidii, et Rolberto North-
civitatem Ilierusalem, eademque die fecerunt con- manno et aliis senioribus quod cito pergereiil ad
cilium, in quo elegerunt ducem Godefridum princi- eum, si praeliari cum paganis voluissent. Episcopus
pem civilatis, qui praeliaretur paganos, et custodirct vero Marthoronensis rediens, rccitata vcrba pa-
Christianos. Similiter elegerunt in loco palriarchse triarchoe et ducis fcrens, invenit Sarracenos qui ap-
quemdam sapientissimum et honorabilem clericura prehenderunt illum, secumque nescimus ubi duxe-
cui nomcn erat Aruulfus, in festivilate Sancti Petri runt. Raimundus quoque Sancli jEgidii, et alii sc-
ad vincula. Hsec civilas fuit capla a Christianis Dei niores exierunt de civitate in quarta fcria, ct mu-
1'5 die Julii in vi feria, anno ab Incarnatione Do- nili signo crucis militaverunt usque ad ducem Go-
mini 1099, auxiliante Domino nostro Jesu Chi islo, defridum. Petrus vero EremilaiemansitHierusalcm,
cui esl honor el gloria in soecula saeeulonmi, ordinando et preedicando Graecis et Lafinis, ut llde-
Amcn. liter Deo prbccssionem facercnl ct orationcs, ct
819 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. - MONUM. DE BELLO SACRO. 82fJ
eleemosynas pauperibus distribuerent, ut Deus po- A iHa eranl immensa, qnia paganorum multitudo erat
pulo suo victoriam impenderet. Et ita clerici fece- innumerabilis. Scxcenti sexaginta millia, sicut di-
runl processionem nudis pedibns, et induti sacris ctum est, ibi fuer.unt, et tamen nemo scivit nume^
vestibus, et cruces in manibus ferentes, cum litania, rum eorum nisi Deus. Sed virtus divina comilaba-
et aliis oralionibus, de sancto sepulcro ad templura tur cum nostris, quae fam magna ct tam forlis fuit,
Domini. Duxque Godefridus, et Raimundus Sancti quod noslri parvipendebant mullitudincm illorum.
jEgidii, el patriarcba, et Rotberlus Northmannus, Stabani autem inimici Dei exceecali atquc slupcfacli;
et Rotbertus Flandrensis comes, et episcopi, et videntes Hierosolymilanos mililes Christi, aperlis
alii seniorcs omnes vencrunt ad flumen, quod est oculis nil videbant, et conlra Chrisiianos se erigere
ex parte Scaloniee, ibique congregati fuerunt in non audebant, virlute tremcfacti Dei. Pree nimio
unum. Illicque mulla animalia sine numero inve- limore ascendebant in arborrs, in quibus rcconde-
nerunt, boum, cametorum, ovium, asinornm, et bant se. At noslri illos sagittabant, el cum lanceis
atiorum pecudum, quse miserunt Sarraceni causa occidebant eos. Nostri igitur illos postca cum ensi-
iproditionis; sed Deus adhuc noluit deserere pro- bus et aliis gladiis frustatim dctruncabant. Alii au-
pter sanclum sepulcrum. Omnia vero aniroalia tem pagani jactabant se in tcrram, non audentes sc
tpprehendcrunt Chrisii milit*s, et clientes sancti crigere contra Christianos. Nostri igilur illos de-
6epulcri. Sero aulem venienle, patriarcha Arnulfus truncabanl, sicut aliquis detruncat animalia ad ma-
portans secum Domini nostri Jesu Christi partem cellum. Raimundus comes Sancti ^Egidii jsixta marc
o.rucis, quam invenerunt peregrini sancti sepulcri occidit ex eis sine numero, ct qui non poterat fu-
in Hierusalem, ct simititer capellanus Raimundi gere, mergebat se in mare, aul fugiebat in civitatem.
Sancti /Egidii portans secum lanccam Doniini nostri Veniens itaque Ammiravisus ante Scaloniam civi-
Jesu Cluisti, cceperunl excommunicare ex parle latom, dolens ac mcerens, atquc lacrymando dixit:
Dei, cl sancti scpiilcri, et pretiosissimee lanceoe, et « 0 Machomet, et dii nostri, quis unquam audivit,
ganctissiinee crucis : « Quod ne ullus homo inteii- ct vidit talia? Quod tanla potestas, tanta virtus,
dat ad ulla spolia, donec bellum esset factum, ct tanta fortiludo, tanla mililia, quee nunquam fuit ab
inimlci Dei fuissent devicti, el poslea revertereiilur ulla gente superata, modo a lantilla gente, quod in
cura felici gaudio, et maxiraa victoria, ct caperent pugillo potest claudi, est superata? Heu me iristem
9
quidquid eis a Domino praedestinatum csset. > Quod ac dolcntem! quid ampllus dicam Cur superatus
cuin audissent sancti sepulcri peregrini, et militcs sum a genle mendica, inerma, cl pauporrinia, quoe
Cbristi, summo diluculo in sexla fcria intraverunt „ non habet nisi saccum et peram, el modo persequi-
in quamdam vallem nimis pulchram secus littus tur gentem noslram iEgypliacam, quee multotios
maris, et in ea suas ordinaverunt acies. Dux Gode- suam eleemosynam ei largita esl? Qui olim per usii-
iridus, qui jam electus erat ad regem in Hierusalem, versam nostram palriam mendicabant, et modo per-
suam instruxit aciem, et Raimundus Sancti /Egidii sequuntur quam adduxi innumerabilem mtiltitudi-
suam, et Rotberlus Northmannus suam similitcr, ncm tam mililum quam pedilum, scilicet Turco-
et Rolbertus Flandrensis comes suam comesque rum, Sarracenorum, Arabum, Angulanorum, et
Eustachius suam et Tancredus, alque Gastos de Curlorum, ac Parlhorum, Azimitarum, et aliorum
Beart. Sic crgo sex acies cceperunt militare. Sagit- paganorum : quos omnes turpiter fugere, laxatit
tarii quoque hoc proEcedenles,et juxta eos in dex- frenis, pcr viam Babylonicam vidco, qui non audent
tcra parle et in sinislra omnia animalia superius se revcrti ad hujusmodi fragilem gentem. Modo
dicta sine ductore pergebant. Quod maximum Dei namquc juro per Machomet, el per deorum nu-
erat miraculum. Coeperuntque stalim militare in mina, quod ulterius non retincbo militcs ad conven-
nominc Jesu Christi et sancli sepulcri, deferentes lionem aliquam, quandoquidem dejectus sum ab hae
lanccam nostri Salvaforis, et unam parlem crucis inertissima gente. Ego namque huc conduxi omnia
ipsius Salvatoris, quain ipse palriarcha dcferebat. D armorum genera, et omnia instrumenta sive ma-
111sinislra parte fuitdux Godefridus cum sua acie, chinas, et omnia vincula fcrrea, cum quihus putavi
comcsque Raimundus Sancti vEgidii equilavit juxta eos duccre ligatos Babyloniam, vel ut eos obsiderem
niare in dextera parte, comes Norlhroanniee, et in Hierusalem, et illi coiilra me vcnerunt ad bellum
Fiandrensis comes, et Eustachius, et Tancredus, et itinere duorum dicrum, ul quid mihi essot si Hie-
Castos de Biarzl, ct omnes alii cquilaverunt in me- rusalem gentem meam condiicerem ? Iloc scilicot,
dio. Tunc nostri paulatim cceperunt ad bellum per- quod neque ego, nec unus meorum, ut credo, inde
gere. Pagani naniquc stabant parati ad bellum. evadcre potuissct. Quid amplius dicam? Dodecoralus
Unusquisque vas suum habebat suspensum collo, ero semper in lola terra Rahylonia*. i Sicque fccit
ex quo biberet, dum cum Chrislianis preeliaren- linem dictis. U:ius autem nostrorum accepit stan-
tur. darum Ammiravisi, desuper quod erat aurcum po-
Hic incipit bellum contra Turcos el cmleras gentes. mum : hasta vero tota cooperta argento. Quod
Quos Rolbertus Flandrensis nimis acriter invasit, stantarum apud nos dicilur vexillum. quod eniit
Tancredusque et omncs alii similiter. Continuo pa- comes Rolberlus Northmannorum, dando 20 marcas
gani hoc videnles, inierunt fugam. Bclla namque argenli, ileditquc monasterio sancti sepulcri Eiisein
821 FULCHERII CARNOT. HIST. HIEROSOL. - NOTITIA IN FULCH. ,82*
quoque similiter Ammirivisi quidam peregrinus, A Alia vero quae noluerunt insimul congregaverunt,
dando sexaginta bysantios. Superati itaque suiit ibique in ignem miserunt. Reversi sunt autem nostri
Deo adjuvante, omnes nostri inimici, eo tenore quod laetantes et gaudentes in sanctam civitatem Hieru-
amplius virtutem contra nos non habent. Omnes salem, devictis omnibus paganis : deferentes secum
Tero naves de omni terra paganorum aderant ibi. multa bona, scilicet camelos et asinos onustos pane
Sed nautae illarum postquam viderunt Ammiravi- biscocto, et farina, et frumento, et caseo, et pane, et
sumcurn suo exercitu fugienteni, statim suspende- oleo, et omnibus bonis quse illis erant necessaria..
runt vela, ipsumque Ammiravisum recipientes in Unde tanta est orta fertilitas inter Christianos, quod
navibus suis, miserunt se in alta maria. Reversi Los pro octo nummis vel decem haberi.poterat. Mo-
sunt ilaque nostri ad eorum tentoria, et acceperunt dius vero frumenti pro 12 nummis, modius quoque
innumera spolia auri et argenli, et palliorum, et hordei pro oclo. Quod tandem ne ignotum sit Chri-
mulorum, et multorum honorum cumula , scilicet stianis omnibus, sciant hoc bellum factum esse 19
equos, et mulos, et camelos, et oves, et boves, et Kal. Septembris in vigilia sanctissimse Dei genilricis
asinos, et multa animalia. Omnes montes namque Marise, anno ab Incarnatione Domini 1099 regnante
et colles, et omnia plana stabant cooperla de mulli- Domino nostro Jesu Christo, cui est lionor et gloria.
tudine animalium : et invcnerunt armorumcumula, B per inflnita ssecula seeculorum. Amen.
quarum quee voluerunt de illis recipere retiauecunt.
Ihec de Ilierosolymilano ilinere in tribus annis, et liberatione civilatum dicta sufpcianl^
Per omnia benedictus Deus, qui tradidit impios. Amen.

FULCHERII CARNOTENSIS

HISTORIA HIEROSOLYMITANA

Ab anno 1095 ad annum usque 1127.

(DUCHESNE,Hist. Franc. Script., IV, 816, ex vetusto codice ms. ccenobii S. Quinlini de Monte propePe-
ronam. — Initium historiae hujus usque ad cap. 19 libri i ex edilione Bongarsii desumptum est,
quia in ms. codice deerat; reliqua editis auctiora sunt, adjecteeque etiam capitum iuscriptio-
nes ex codice.)
iii

NOTITIA IN FULCHERIUM.

(Fabric. Bibliolh. med. et inf. Lat., tom. II, pag. 214.}

m

Fulcherius Carnolensis Robertum Northmanise C annorumquc 1125, 1126 et 1127, a pag. 879 ad 889-
dueem an. 1093, secutus in Paleestinam, et deinde Libej cimus incipit ab anno 1095, secundus ab
regis Balduini I et II capellanus, circa annum 1127 inifio rwisi Balduini I, hoc est ab anno 1100 (edi-
scripsit Gesta peregrinantium Francorum cum armis tionis Bongarsianse capite 22); liber tertius ab ini-
Hierusalem pergentium, sive Historiam Hierosolymi- tio Balduini II, A. 1118 (editionis Bongarsianse me-
tanam et res quibus ipse interfuerat; quod opus dio capite 44). Denique Prwfationem ex codice
ab anno 1095 ad 1124 primus in lucem protulit Ja- S. Germani a Pratis vulgavit Edmundus Martene
cobus Bongarsius in Gestis Dei per Francos tomo 1, tomo I. Anecdot., p. 364 seq., ki qua Fulcherius.
pag. 381-440, divisum in capita 56. Gaspar Bar- ait comparium suerum quorumdam pulsanlibus pre-
thius codice Basileensi (uon auctiore tamen) usus cibus, aliquolies molum, ea se quae oculis ipse suis
divisii in capita 99 illustravitque notis, quas ex ms. pcrspexerit, stijlo rusticano, tamen veraci, ditigenler
bibliothecae Ittigianae publicavit Joannes Petrus Lu- digessisse. Ut a Vossio notatura est, reprehenditur
dewig tomo III retiquiarum mstorum, etc, pag.291- Fulcherius a Guiberto abbate in bellis Antiochenh
360. Apud Andream vero Duchesue, tomo IV Scri- cap. 29, 30, 31 et 38. Sed a bona fide eum com-
ptorum de rebus Francicis pag. 816, cxstat eadem mendat Ordericus Vitalis, lib. ix Historise ecclesias-
Fulcherii Historia Hierosolymitana, ex codice coe- " ticae; item Guilelmus Malmesburiensis, lib. iv qui
nobii S. Quintini de Monte prope Peronam tHbula addit usum esse sltjlo non quidem agresli, sed vl
in libros tres, ct auctior exlrema partc annill24, dici solel sine nitore el pala?stra, el qui alios
823 AD GODEFRIDUM APPEND. II. —
commonere potuerit, ul accuratius scriberent. Idem A
hic Fulcherius, qui in obsidione Antiochena A.
1098 caute ac fortiter rem gessit, de quo Gilo Pa-
risiensis libro vn, apnd Edmundum Martene t. III
Anecdotorum, p. 241.
Fulcherius imminet ante
Per tenebras legilillevias gressu litubante,
Illis temporibus radios ducenle cometa
Prwmonslrabatur regni mutalio tmla, elc.
(1) Ita legendum puto, non ecce, ut habolMartcnii editio, nam apud Chesneum vox lota desidera-
lur.
MONUM. DE BELLO SACRO
El pagc 241 :
Fulcherius ilte
NatusCarnoli,proceres prmcedere miile,
Non timet invictm propcrans ad mmnia villw.
Non hunc tardat onus clypei, sed ad ardua pro-
nus
Evotat arma gercns scalmque viriliter hmrens,
Illum Venelicus sequilur : slupet hostis iniquus.
Vl stelit in muris Fulclierius, ense (1) necanlur
Fulmineo vigiles, et ad inftma prmcipilanlur.
Exultat victor, etc.

FULCHERII GARNOTENSIS

PILEFATIO

IN HISTORIAM HIEROSOLYMITANAM.
Thes. Anecdot. I, 364.)
(Edidil D. MAHTENE,

Incipit Prologus in Gestis Francorum Jerusalem peregrinantium.

Placet quidem vivis, prodest ctiam mortuis, cum B ravi. Quin imo, in quo disparantur hi postrcmi ab
gesta virorum fortium, praeserlim Deo mililantium, illis primis, vel Israeliticis, vcl Machabeeis, quos
vel scripta legunlur, vel in mentis armariolo me- quidem vidimus in regionibus eorum saepe apud
moriter retenta, inter tideles sobrie recitanlur; nam nos, aut audivimus, longe a nobis posilos pro
qui vivunt in mundo, audita inlentione pia prsedc- amore Cbrisli emembrari, cruciligi, excoriari, sa-
cessorum lidelium, quomodo, mundi flore spreto, gittari, sccari, et diverso martyrii genere consum-
Dco adhacscrunl, et parentes, uxoresque suas, pos- mari, nec minis, nec blandiliis aliquibus posse su-
sessiones quoquc quantaslihcl relinqueiilcs, juxla perari; quin potius si non dcesset percussoris gla-
praeceptum evangclicum, Deum seculi sunt, ad dili- dius, mulli nostrum pro Chrisli amore pcrimi non
genduni Deum ardentius compuncli, ipso inspi- recusassent. 0 quot millia martyruni in hac expe-
ranle, aiiimanlur. Morluis siquidem in Domino ditionc beata morle finierunt! Sed quis tam saxei
valde prodesl, cum auditis operibus eorura bonis est cordis, qui baec Dei facla audiat, el pietatis su-
ctdevotis, lidcles animam eorum proinde bcnedi- spiriis commotus, in laudes Dei non erumpat? Quis
cunt, ct eleeniosynas cum orationibus, tam cogniti potest non mirari quomodo nos cxiguus populus in-
quam ignoti, pro eis charitative impendunt. Unde ter tot hostium nostrorum regna non resistere, scd
comparitim rneorum quorumdara pulsanlibus, ali- C etiam vivere poteramus? Quis aiidivit unquam la
mioties motus, Francorum gesta in domino claris- lia? Ilinc jEgyplus et /Elhiopia; hinc Arabia et
sima, qui Dei ordinaliorie cum armis Jerusalem pc- Chaldaea, atque Syria; hinc Assyria et Media; hinc
regrinati sunt, stylo ruslicano, lamen veraci, di- Partbia et Mesopotamia ; hinc Persidia et Scythia,
gnum ducens memoriae commendandum, proul va- marc etiam magnum a Chrislianisrao nos exctude-
lui, c( oculis meis in ipso itinere pcrspexi, diligen- bal, ct inter raanus nos laniantum, si permitteret
ter digessi. Licelautem, nec Israelilicae plebis, nec Dcus, concludebat. Ipse autem in brachio forti nos
Machab.corum, aut aliorum plurium praerogativae, pie protegebat. Bcata enim gens, cujus esl Dominus
quos Deus lam crebris et magnilicis miraculis illu- Dcusejus (Psal. xxn, 12).Modum auleinhujus operis
stravit, hoc opus preelibatum aequiparare non au- et incceptum, et quomodo ad tanltim ilcr agendum
deam, tamen haud longe ab illis gestis inferius omnis populus occidentalis concussus , cl mentcs
sestimatum, quia Dei miracula in co noscuntiir et manus in id exlenderil voluntarius, verba hislo-
multipliciter perpetrata, scriptis commendare cu- rica, quae sequuntur declarabunt.
m FULCHERH CARNOT. IHST. HIEROSOL.— LIB. I. 820

FULGHERII CARNOTENSIS

HISTORIA HIEROSOLYMITANA.

INCIPIT LIBER PRIMUS.

CAPUT PRIMUM. A explosa ctuvione, rcperiri optavi. Quod si aliquid

Arnio ab Incarnatione Domini millesimo nonage- gibbosum vcl lortuosum, modestia rationis juslitiee
simo quinto, regnante in Alcinannia flainrico impe- semola, conlra legem Dei obsislat, precsenle subfra-
ratore dicto, in Francia rege Philippo cum in uni- gaminc divino, diligenler expedirc. salagara. Domi-
versis Europae parlibus mala mullimoda, vacillantc nus cnim supra familiam suam, ul ei pro tempore
fide, inolescerent, preeerat urbi Romae papa secun- pabula modesto sapore condila ministrelis, vos di-
dus Urbanus, vir egregius vila et moribus, qui scm- spcnsalorcs constituit. Beati auloni eritis, si iidelcs
per Ecclcsiee sanclee stalum sublimius provchcndum tandcm dispensationis exactor vos invenerit. Paslorcs
snper omnia consulle ac strenue modcrari satcgit. cliam nuncupamini: vidcte autem ne merccnarii
Videns autem Chrislianilaiis fidem enormitcr ab more fungamini. Veri ergo pastorcs, et baculos sem-
omnibus, lam clero quam populo, pcssumdari, ct per in roanibus habenles, eslote; nec dormitantes,
terrarum principibus inccssanter cerlaniinc bellico, gregem vobis commissum undique conservate. Nam
nunc islis nunc illis inler se dissidcntibus, pacem si per incuriam veslram, aut negligentiam, ovem
omnino poslponi; bona lerrac allcrnatim diripi, quamvis lupus abripuerit, mercedcm nimirum vobis
mullos injuriose vinctos caplivari, et in carceres paralam apud Dominum nostrum amittelis : et de-
telerrimos truculeiUissime subrui, supramodum re- B liclorumflagris priroilus aspcrrimccaesi, poslmodum
dimi, vel intus trifariam angariatos, scilicet incdia, vero in custodiam funeslee conversalionis truculen-
sili, algore, obilu clandcslino cxstingui, loca sanctee ter subruemini. Vos vero, juxta sernionem evange-
violari, monasleria villasque igni cremari, nulli lieum, sal estis lerrm (Mallh., v, 15); quctl si defe-
morlalium parci, divina et humana ludibriis ltabcri; ceritis, ambigitur quomodo saliatur. 0 quanta sali-
audiens etiam interiores Romaniee provincias, a lio ! vere necesse est vos plebem idiolam et mundi
Turcis supcr Christianos occupalas, impetu feroci lascivhe supra modum inhianlem, sapientiae sale
perniciose suhdi : pictale conipaliens, dilectionisque corrigendo salirc, ne dcliclis pulrefacta, dum eam
Dei nulu permotus, Alpcs transmeando in Gallias alloqui quandoque volucrit, Domino insalsa putcat.
descendit, atquc in Arvernia concilium legationibus Nam si vermcs, hoc cst pcccata, caiisa desidiae pro-
conipeleiiler undique pracmonitum, apud Claromon- curationis veslrse, in ca repercrit, illico vilipensam
tem, quee sic vocatur civitas, fecit coadunari, tre- in prsecipitium spurciliarumcam subigi prsecipiet.
centis decem lamepiscoporum qtiam abbaturo assi- Et quia lantum pcrditum ci restaurare nequiverilis,
stentium baculis deputatis. His ilaque die ad heec vos judicio damnatos a familiaritatc dilcclionis suee
prsenolalo ad se convocatis, allocutione dulcillua di- prorsus exlerminabit. Sed hujusmodi salitorem opor-
ligenlcr conventus causam innotuit. Nam sub Eccle- tet esse prudcntem, provisorem, modcstum, cdo-
sia; lugenlisvoce qucrula planctum non miniroum clum,pacificum,scrutaloreiii, pium, jiislum,a*qiiuro,
expressit, et dc mundi lluoluantis lempestatibus mundum. Nam quoinodo indoclus doclos, imraode-
tantimodis, ut superius prsefatum est, fide subruta, slus modestos, immundus mundos eflicere valebit?
sermonem prolixum cuiii eis lciiuit. Deinceps, ro- Quod si pacem oderit, quomodo pacificabit? Aul si
gitatusiipplicicunctos cxhorlaius cst, ul, rcsmriptis quis habucrit manus suas sordidas, quomodo sordcs
fidei viribus,cum ingenli soUicilaiionc ad cxpugnan- alterius coinquinationis* lcrgerc. polcril? Lcctum
dasdiaboli machinaliones virilitcr se aiiiinarcnl; ct cstcliam quod si caecus cascum duxerit, ambobus
Ecclesiee sanctee slatum crudelissimc a nefandis cavea patebil (Matth., xv, 14). Cecterum vos ipsos
dcbililatum iu honorcm pristinum competcnler eri- prius corrigite, ut irrcprchensibiliter subditos quea
gere conarentur. « Dilectissimi fralrcs, inquit, apo- lis emendarc. Siquidcm amici Dei vultis esse, quee
stolatns apice Dei permissu, orbi lerrae prselatus, oc- sentitis ei placila libcnter cxcrcete. Res ecclesiasti-
casione necessaria supereminente, tanquam moni- cas preccipue i« suo jure constare facite, et ut Si-
tionis divinse legatus, ad vos Dei servos has in partcs moniaca haeresis nullatenus apud vos radicet, cavele
condescendi Urbanus. Et quos disponsatores mini- ne vciidentes aul cmenlcs parilcr flagris flagellasi
sleriorum Dei acslimavi, tales et iideles, simulationis Domiiiicis, pcr angiporlus ad extorniinium confusio
827 AD GODEFRIDUM APPEND. II. - MONUM. DE BELLO SACRO. $8
uis miserabilite< ropellantur. Ecelesiam suis ordi- .A ri! us quam divitibus, edicto frcquenti, vos Cbristi
nibus oinnimod' ,,)'„eram ab omni seeculari poteslate praecones, suadeatis, ut ad id genus nequam e regio-
sustentate, dec pje Deo proprias de omnibus nibus nostratibus exterrainandum tempestive Chri-
terree cultibus : cr dari facite; nec vendantur, sticolis opitulari satagant. Praesentibus dico, absen-
aut retineantur, I qui episcopum ceperit, omnino tibus mando: Christus autem imperat. Cunctis aulera
exlex Iiabeatur >d qui monachos vel clericos, illuc eunlibus, si aut gradiendo, aut transfretando,
vcl sanctimoni; el eorum famulos ceperit aut sive contra paganos dimicando, vitam finierint, pec-
exspoliaverit, v< egrinos vcl mercatores, anathe- caminum remissio praesens aderil: quod ituris an-
ma sit. Rapton domorum combuslores, et eo- nuo, dono tanto investitus a Deo. 0 quantum dede-
rum consentien b Ecclesia exlorres, anathemate cus, si gens tam spreta, degener et deemonibus an-
feriantur. Sumi 'e igitur considerandum est qua cilla gcntem cunctipotentis Dei lide preeditam ct
mulclandus si( la qui aticna diripit, si infcrni Christi nomine splendidam sic superaverit! 0 quanta
damnationc pei ur qui propria non largitur. Sic improperia nobis ab ipso Domino impulabunlur, si
enim diviti in 1 ;elio memorato contigit, qui non eos non juveritis qui professioneChristianacensen-
id circo punitus uod aliena abstulissct, sed quia, tur, sicut et nos! Procedant contra inftdeles ad pu-
rebus acccptis, 5um male dereliquit (Luc. xv). gnam jam incipi dignam, tropbaeo explendam, qtii,
His vero, ut d i est, iniquitalibus, chavissimi, abusive privatum certamen contra fidelesconsuesce •
inandum vidis avissime diu confusum fuisse, bant distendere quondam. Nunc fiant milites, quL
aleo ut nullus t [uibus provinciarum veslrarum, dudum exstiterunt raptores. Nunc rite contra bar-
sicut nobis a ri; libus patefactum est, per imbe- baros pugnent, quL olim conlra fratrcs et consan-
cillitatem forsii lstificalionis vestree virtute per guineos dimicabant. Nunc eeterna preemia nancis-
viam gradi aud quin vcl die a prsedonibus, vcl cantur, qui dudum pro solidis paucis mercenarii
nocte a lalron aut vi aut ingenio maligno, in fuerunt. Pro honore duplici laborcnt, qui pro dclri-
domo vel exti bripialur. Quapropter*treviam, mento corporis et animee se fatigabant. Quinimo hic
sic vulgariter 6 i, jamdudum a sanctis Patribus tristes et pauperes, illic locupletes; hic inimici Do-
nostris dctermi n, reformari oportct; quam fir- mini, illic amici ejus erunt. Ituris autem mora non
missime unusq ic vestrum in episcopatu suo te- differat iter, sed propriis locatis, sumptibusque col-
neri facial, m lo flagito. Quod si aliquis sive lectis, cessante bruma, verno subsequente, Domino
aviditate, sivc bia seduclus, eam sponte infre- preevio tramitem alacriter intrent.» His dictis, et
geril, Dei au' te el hujus concilii decretorum P audientinus gratanter acf hoc annnatis, nuiii actu
sanclione ana .izetur.» His et aliis pluribus* tali dignius aestimantes, slatim plures astantium se
competenter <; is, cuncti assistenies, tam cle- ituros, et caeteros absentes inde diligenler se evoca-
rus quam pop eo gralias agcndo, diclis domini turos spoponderunt. De quibus fuit unus episcopus
Urbani pontifi lmi voluntaric aspiraverunl, et Podiensis, Ademarus nomine, qui postea vice fuu-
fidcli pollicilai ecreta illa bene tenenda confir- gcns apostolica, cunctum Dei exercitum prudenter
maverunt. S& illico, non minus tribulationis et consulte rexit, et ad negotia peragenda vivaciter
superius mem sed etaut majus,autpessimum, animavit. Taliter in concilio quee diximus statutis,
ex altero mu mate, Chrislianitati obesse ad- et ab omnibus bene confirmatis, absolutionis bene-
jecit, inquion II uoniam, o filii Dei, si pacem dictione data, tunc discesserunl, et hoc nescienti r
"' -' Ecclesiae
aptid vos ter,* jura fidelitcr conser- bus, postmodum ad mansiones suas regressi, prout
vanda siisteiUare7*vifiiius solito Deo polliciti estis, gestum fuerat dilucide divulgaverunt. Quod ut pas-
exslat operae prelium ut insuper ad quoddam aliud sim per provincias edictum est, jurisjurandi firmi-
negotium Dei et vestrum, emendatione Dominica tudine pacem, quam dicunt Treviam, invicem te-
nuper vegelati, probitalis vestrae vatetudinem verse- nendam constituerunt. Deinceps vero mulli cujusli-
tis. Necesseenim est quatenus cum fratribusveslriSj D bet artis fungentes oflicio, comparata remissione
in orientali parte habitanlibus, auxilio vestro jam peccatoruin, se profecturos defeecataementis inten-
saepe proctamato indigis, acceleralo itinere succur- tione devoverunt quorsum irejussum fuerat. 0$uam
ratis. Invaserunt cnim eos, sicuti plerisque vestrum dignum eratet amcenum, nobis omuibus cruces fllas
jam diclura est, usqiiemare Mediterraneum, ad illud cernentibus, vel ser.icas vel auro textas, aut quoli-
scilicet quod Brachium Sancti Georgii vocant Turci bet genere pallii decoras, quas in chlamidibus suis,
et Arabes, apud Romaniee lines; et terras illorum aut birris, sive tunicis, peregrini, jussu papae prae-
Christiauorum magis magisque occupando, lite bel- dicti, posl voturo eundi, super humeros suos con-
lica jarn vice septuplicala victos superaverunt, niul- suebanl! Sane pugnatores Dei merito victori-s *;gr.o
los occidendo vel caplivando, ecclesiasque subver- insigniri et muniri debebant, qui ob honorea ejus
lendo, regnum qnoque vastando. Quos quidem si ad preeliandum se prseparabant. Et qui signi£cans
sic aliquandiu quiete permiseritis, mullos latius li sub agnitione fidei circa se sic pinxerunt, denique
deles Dei supergredienlur. Qua de re supplici precc dirivalum significatum verius adepti sunt. Speciem
horto;-, non ego, sed Dominus, ut cunctis cujuslihel insignierunt, ut rem speciei consequerentur. Patct
ordinis tam pcditibus quam cquitibus, tani paupe- ct quidem, quia medilatio bona bonum opus iiaichi-
 829 FULCIIERII CARNQT. IHST. HIEROSOL. — LIB. 1. 830
nalur agendum; opus vcro bonuin salutem lucratur A sum sibi fideUter procurare; et quee dignilati hono-
animae. Quo! s> bonum est bene meditari, melius ris tanti pertinent. si dispersa fuerint, opportune
aulem est,post cogilatum opus, justumpatrari. Opti- regregare. Nec mirum si mundus tunc inquielare-
mum est ergo compendium salutare, quod per di- tur totus, et conturbaretur, quoniam si Romana
• gnam aclionem animse victui nacturo est. Unusquis- Ecclesia, in qua principatitas correctionis universse
que igitur bonum cogitet, quod opere digno melio- Christianitatis oblinetur, lurbine quolibel confundi-
rando compleat, ut optimum, quod non deficiat in tur, confeslim accidit membra sibi subdila, a capi-
seternum, emeritus landem miles percipiat. Taliter taneis fibris dolore dirivalo, passibiliter compatien-
Urbanus, vir prudens et venerandus, est meditatus tia debilitari. Ea enimvero Ecclesia, mater scilicet
opus, quo poslea floruit orbis. Nam pacem renova- nostra, lacte cujus educabamur, documento inslrui
vil, Ecclesiaeque jura modos in pristinos restituit. valebamus, consilio muniebamur, ab illo superbo
Scd et paganos de terris Christianorum instinclu Guiberto vehementer percussa erat. Cumquc caput
vivaci effugari conatus est. Et quoniam cuncta quae sic trilum csl, continuo membra laesa sunt. Si caput
Dei sunt exaltare omnimode studebat, omnes fere aegrotet, ceetera membra dotent. Sed, quia capite sic
paternilati suae sub obedicntia libenter se dedide- laeso, etiam membris marcescontibus dotore diri-
runt. Sed diabolus, qui ad detrimentum seraper in- B vato, quia in parlibus omnibus Europee, pax, boni-
sistere nititur, et veluti leo queerit circinando quem tas, fides, in Ecclesiis el extra, tam a majoribus
devoret (/ Pelr. v, 8), huic adversarium quemdam, quam minoribus virilitcr subigebanlur, neecsse erat
nomine Guibertura, superbise stiraulo irrilatum, ad ut matistanli modis dimissis, monilioiic apapa Ur-
confusionem populi concilavit; qui dudum impera- banosicexorsa^conlra paganos saltem cerlamina in«
toris Bajoariorum prolervitale suffullus, dum pree- ter se et conlia se dudum consucta disleiiderent.
decessor Gregorius, qui et Ilildcbrannus, in scde Nuncigitur ad incoeplum reverli congruum est.Nam
jurehabebatur,aposlolicatusofliciumusiiiparcccepit, dc iter agentibus Hierosolymam, et quid euntibus
ipso Gregorio a foribus basilica' Sancli Petri exclu- accidit, et quanlum res ct labor ipse paulatim, ju
so. Et quia pervcrse sic egil, popuius euni inolior vanleDco, proficiendoclaruit, decetamplius nescsen
cognoscere noluit. Urhano aulcin rcclc cleclo ct ab tibus cnucleari. Quod ego ipse Fulchcrius Carnoten-
episcopis cardinalibus consecrato, niajoret sanctior sis, cum caetcris peregrinis iens, poslea, sicutoculis
pars populi, post Hildcbraiini cxccssiini, obedicndo vidi, diligenlcr ct sollicile in memoriara posteris
asDiravit. Guibcrtus auicm susloiuaininc imncrato-- collcgi.
ris praedicli, ct plcroiuinqiie liviiini Roiuauorum CAPUT II.
iiritamcnlo aiiinialiis, Urb.inum quaiidiu potuit a u Anno ab Incarnalioiie Domini millcsimc nonage-
monasterio Sancti Pclri aliciiuin feut. Scd dum ab simo scxto, mcnse Marlio, post concilium, de quo
Ecctesia illa sic eliininafiis crai, pcr rcgioucsincc- diciiim cst, Arvcrnicuin, quod in. mense Novembri
dens, populum in aliqu.iiiiis dcviuin Dcoconciliabai. doniinits Urbanus tenuil,alii paratupcrnicioresaliis,
Guihertus vero ob Ecolesia* priiiripalum lurgidus, il<r saiicnim carpcre cceperunl; alii quidem mense
papam proclivcni oberraniiliiis se osicniab; t, ct Apiili, vcl Maio, vel Junio, sive Julio, nec non Au-
apostolalus oflicium, licct injiiste, intcr coiisciitien- gusto scu Seplcinhri alquc Oclobri, prout sumptuum
tes exercebat, ct Urbani facta lanqiiam irrila vili- opporluniias occurrit, subsecuti sunt. Quo anno pax
pendebat. Urbanus tamcn co anno, quo primiius cl ingens abuiulaiuia frumenti ct vini per cuncta
Franci, Hierusalem iluri, per Romani transicrunt, terraruni climata exubcravit, disponente Deo, ne
tolam omnino pofestatem apostolicam adcptus cst, panis iuopia invia deficerent, qui cum crucibus suis,
auxilio cujusdam nobilissimse malronoe, Malhildis juxta ejusdem praecepta, eum sequi elegerant. Et
nomine, quae in Romana patria tuncpotestate multa quia competens est principum sic peregrinantium
vigebat. Guiberlus vero tunc in Alemannia erat. nomina in memoria teneri, Hugonem Magnum, Phi-
Ilaque duo papee Romae praeerant, sed cui eorum U lippi regis Francorum fratrem, nomino, qui primus
obediretur, a quampluriinis ignorabatur, vel a quo heroum mare transiens, apud Duratam urbem in
consilium poscerctur, vel quis aegrotis medcrelur. Butgaria cum suis applicuit, sed imprudenter cum
Alii huic, alii alteri favebant. Prout aspectibus ho- agniine raro vadens, ibi ab ipsis civibus captus est,
minum patebat, Urbanus prosperior et justior erat; et usque ad imporatorem Conslantinopolitanum per-
putandus est recte fortior, qui cupiditates, tanquam ductus, ubi per aliquantum temporis non omnino
hostes suBjicit. Ravennee urbis Guibertus episcopus liber moratus est. Postque eum Bujamandus Apu-
erat, honore et divitiis opulentus valde splendebat. lus, Roberti Guischardi lilius, origine tamen North-
Mirandum, quare sibi lam locupleti taiitum non mannus, per eumdem tramitem cum exercitu suo
sufficiebat. Qui etiam ab omnibus exemplar justee meavit. Godefridus quippe dux regni Lothariensis
actionis et humilitatis considerari debebat, cur te- per Hungarorum patriam ivit cum genle multa. Ray-
mere philopompus invadere praesumpserit regendum mundus vero comes Provincialis, cum Gothis et
sceptrura imperii Dei ? Sane non est vi rapiendum, Gasconibus, episcopus quoque Podiensis, per Scla-
vcrum cum rationeet devotione suscipiendum. De- voniam transierunt. Petrus Ercmita quidam, multis
bet susccptor non puo honore tumere, sed commis- sibi adjectis pedilibus, sed mililibus paucis, primi •
831 AD GODEERIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 852
tus per Hungariara perrexil; cujus gcntis.postea sa- tA positas, gladios suos in manibus tenenles, inique
trapa fuit quidam Galterius, Sine-pecunia diclus, arripiebant; alii vero super trabes ejusdem mona-
miles quidem optimus, qui postea iutra Nicomediam stcrii cursitabant, et inde dcorsum ubi prostrati
ct Nicaeam urbes, cum multls consociis suis a Tur- orabamus lapides jaciebant. Nam cum viderent ali-
cis occisus fuit. Mense vero Septembri Robertus quem Urbano liJelem, illico trucidare eum volebant.
Norlhmaiiniaecomes,GuiUelmiregisAngloruin filius, In arce aulem una monasterii inerant homines Ur-
iter arripuit, collecto sibi exercitu magno de North- bani, qui cam sollicite cuslodieLant in ipsius Ur-
maiinis, ct Anglis, atque Brilannis; cura quo ivit bani iidclitalem, ct adversantibus siiu, prout potc-
ctiam Stephanus comes Blesensis, Theobaldi filius, rant, obsistebant. Satis proinde doluimus, cum tan-
et Roberlus comes Flandriae, adjectis his et mullis tani nequitiam ibi ficri vidimus. Sod nil aliud facerc
aliis nobilibus. Itaque tanto collegio ab occidentali- potuimus, nisi quod a Domino vindictam inde ficri
bus partibus procedente, paulatim per viam, dialini, optavimus. Nec mora inde facla, mulli, qui nobis-
de innumera gente concrevit exercilus cxerciluum cum illuc usque veiierunt, ad domos suas ignavi
undique convenientium, ut de linguis pluribus et rcdierUnt. Nos autem per mcdiam Campaniam ct
regionibus muttis viderelis mulliludinem infmilam. Aputiam eunles, perveninius Barrum , quee civilas
Non tamen omnes hi unum exercitus congregali fue- optima, in maris margine sita esl; ibique in ccclcsia
iunt, donec ad Nicecam urbem pervenimus. Quil Sancti Nicotai fttsis ad Dcum prccihus noslris, por-
er^o dicam? Insulae marium, et omnium terraruni tuin tunc aJeunles, sine mora transfretare pulavi-
regna concussa a Dco sur.t, ut sit credendum adim- mus. Sed absenlibus nautis cl praevaricaiit 'forluna,
pleri Davidis propbetiam, qua in psalmo dixit : tempus eliam tunc crat biemalc, quod nobis noci-
Omnes gcnles quascunque fecisli, venient, el adora- vumobjecerunt,oporiuil Rotbertum Comitem North-
bunt corain le, Domine (Psal. LXXXV, 9), et ut dc jurc manniae in Calabriam diverlerc, ct lolo brumali tem-
tatidcm dicant illuc pervenientes : Adorabimus in pore illic hiemare. Tuiic lameit conics Flandrensis
loco ubi stelcrunt pedes ejus (Psal. cxxxi, 7). De hoc Rolbcrtus cum cohorte sua transfretavit. Tunc plu-
itinerc etiam plurima inprophetiisle^imus. 0 quan- rimi de pauperibus vel ignavis inopiam fuluram
tus craldolor! quanta suspiria ! quot ploralus ! quot meluentcs, arcubus suis vcndiiis, ct baculis pcrcgri-
lamcnta inter ainicos ! cum maritus derelinquercl nalionis rcsumplis, ad niansiones suas "regressi
uxorcm suam sibi lam dilectam, pueros quoque sunt. Qua de rc vilcs lam Deo quaiii hominibus
suos, possessiones quaiilaslibct, vel patrem, vel roa- facti sunt, el versum esl cis in opprobriuni.
liein, aut fratres, aut parentes. El quamvis lot la- c CAPUT III.
cryinse pro amicis ituris sic antc eosdem ab oculis Anno igiiur Dominimillcsimononagcsimosopliiiio,
remanciitium funderentur,ncquaquam proinde mul- rcducente verno tcmpore mensem Martium, comes
cebantur quin propter amorem Dei cuncta quae pos- statini Northnianniis, ctconics Sicphanus Blescnsis,
sidebant relinquerent, indubilaiiler credentes cenlu- qui juxta cum simUiter tenipus cxspcclavcr.it oppor-
plum illud percipcrc, quod Dominus promisit sc- tiinum, marc repelieruiil. Et elasse paraia, Non.ls
qucntibus se (Malth. xix, 29). Tunc conjux conjugi Aprilis, quod lunc dic sancli Pascha cvenit, apud
ponehat terminum reverleiidi, quod, si vixeril, in- porttim Brundusianum ratcs ciiiu sti'S conscendc-
fra tres annos ad eam lepatriabit. Commendabat runl. 0 quam incognila cl invesligabilia sunljudi-
sic eam Domino, osculum porrigens, ct pollicens cia Dei! Vidimus enim navim unam inler cxtcras,
se redilurum. Illa autem timens non amplius vi- quae non supervenicnte occasione aliqua, per mcdium
dirjeum, non valebat prae dolore se sustentare, subito evenlti prope litlus niaris subcrepuil. Unde
quin ad terram ruerct exanimis, lugeiis pro amico fcrc quadringeiiti utriusquc sexus deincrsi pcricrunl,
suo, quem perdidil vivum, quasi jam mortuum. de quibus laus jucunda Dco slalim sonuil. Nam cuni
Ille vero tanquam nil pietalis habens, ct tamen ha- corpora jam mortua qui circumslabanl pro possc re-
bens, nec fletui uxoris stise, neque filiorum, neque D collegissent, invenerunl in carnibus quorumdam ,
amicorumquorumcunque condolcns, ct tainen ctam scilicet super spatulas, crticis in inodum notas insi-
condolcns, sed duro animo conslans abibat. Tristi- gnitas. Nam quod in pannis suis vivi gcslaverunt,
tia rcmancntibus, gaudium autcm cunlibus crat. competebat, Domino volente, in ipsis in scrvilio suo
Quid dicere possinius inde ? A Domino factum esl sic preeoccupatis idem signum vicloriosum sub fidci
istud, et esl mirabileinoculis nostris (Psal.cwii,^), pignore permanere; eliam pateficri consideranlibus
Igilur nos Franci occidentales pcr Ifaliani excursa tali miraculo merilo dignum erat, eos defunctos sub
Gallia transeunles, cum usque Lucam pervenisse- misericordia Dei jam quietcm vilse pcrennis idcptos
mus, inver.imus prope urbem illam Urbanum apo- fuisse, ut verissimum pateret id compleri quod scii-
slolicum, cum quo locuti sunt comes Roberlus ; ptum est : Justus qua morle prwoccupatus fuerit, in
Northmannus, et comes Stcphanus, nos quoque cae- refrigerio erit (Sap. IV, 7). De rcliquis autem jam
teri qui voluimus. Et ab eo benedictione suscepta, cum morte luctantibus, viri pauci vilam retinuerunt;
gaudenler Romam ivimus. Et cum in basilica Sanclii cqui vero et muli sub undis exstinc,i sttnt; pccuiiia
Petri introissemus, invenimus anle altare homines; quoquc inulla perdita est. Quod infortunium cum
Guibcrti papee stolidi, qui oblationes altaii supcr- videremus, pavorc grandi confusi sumtis, intar-tum
 S33 FULCHERH CARNOT. IHST. IHEROSOL. - LIB. 1. 854
ut pleiique corde debilos, nondtim naves ingressi.a-J A
, necessaria illuc afleruntur. Ibi insuper, ut spero,
domos suas rcvcrterentur, peregrinalione dimissa, fcre viginli niillia spadones assidua habitalione con-
dicentes nunquam amplius in aliquain sic deceplio- versantur. Cum autem nos satis fatigatos requie re-
nem seinligere. Nos autcm in omriipotenli Deo spem crcasscmus, lunc oplimales nostri, acccpio consilio,
nOstram penitus ponentes, arlemonibus snrsum lc- facli sunt hoinines imperatoris, et pr.pkgcront fcedus
vatis, tuba sonantc multa Deum proclamando, ct gu- cum ipso, sicut jam ipse postulaverat lb eis. Quod
bernante ipso, in pelagus nos inipegimus, vento ali- similiter jam fccerant sub jurejurando, qui nos in
quantnlum flante. Cumque per tres dies vento defi- itincre ipso antecesserant, Boamundus scilicel, et
ciente in fluctibus altis detineremur, in quarto die dux Godcfridus. Comes autem Raymundus hoc fa-
juxfa urbem Duratum, quasi decem roilliariis iiiler- cere tuiic recusavit. Comes vcro Flandriee sic, sicut
slanlibus, porlui sani applicuimus. Duo tamen por- alii, jtisjiirandum fecit. Nam erat eis neccsse ut la-
tus classem nostram susccpcrunt. Tunc aulcm qui- litercum imperalore amicitiam solitlarent, tilUilius
dcm itersiccum leetabundi rcsumpsinius, et ante ur- quserercnt, et acciperent ab co consilium ct auxi-
bem praefatam poslea pcrreximus. Ilaque Bulgaro- liuni, proesens el futurum, tam sibi quam omnibus
rum regiones per montium preerupta ct loca salis de- qui nos seculuii Crant, per cumdcm tramitem. Qui-
serta transivimus. Deemonis ad flunicn rapidum B bus idcirco ipse imporalorprscbuit dc iiumisnialibus
convenimus omnes, quod sic ab incolis terree vocita- sttis qiianlum placuit, de cqnis, ct de palliis, cl dc
tur, ctmerito. Vidimusenim in illo flumine diabolico pccunia sua, qua nimis indigebant ad lantum.
quamplures, dum vadare pcdetentim sperahanl, tor- iter cxplendum. Hoc cxplelo, mare, qiiodBiachiiuu
rcntis impetu diro, quod nullus cerncntium juvare Sancli Georgii vocatur, transfrclavimus. Tunc ad
poterat, mersu repeiitino perire. Qua de rc lacrymas Niescam urbem properavimus, quam obsidionc Boa-
mullas ihi piclatc diiiiisiiiius, ct nisi cquitcs cum miindus, et dux GoJcfridus, et comes Rayniiindus,
equis dextrariis invaso illo peditibus auxilium fcr- et comes Flandriee a mcdio Maii jam obsidebaiit.
rcnt, mulii modo simili vitam ibi perderent. Tunc Quam urbem possidcbant Turci orientales, pagani
juxta ripam castra noslra metali sumus, et ibi una acres aniniis, et arcubus sagiltaiii. Hi quidem de
nocte pausavimus. Monles vasti nobis undique prae- Pcrside, jam a quinquaginia annis, Euphrale fluvio
erant, in quibtis nemo incola parcbat. Mane quidem, transilo, lcrram Romauiic lotam usque Nicomcdiam
aurora clarescente, classicissonanlibus, iler nostrum urbem sibi subjugavcranl. 0 quol capifa ctesa, ct
arripuimus conscendendo montcm, qucm Bagulatum ossa occisorum ultra Nicomediam in campis jacen-
nuncupant. Postea vero, monlanis postpositis, lan- /_ tium tunc invcnimus! quos ipso anno, ignaros, et
dcm pcrvcnimus ad flumen, quod vocaturBaldarius. usui sagillario modcrnos Turci peremcrant; unde
Et quod antea nisi navigio transiri solilum eral.opi- moti pictale, salis lacrymas ftidimus. Curaque au-
tulante Deo, qui suis semper ubique preesens subve- dissenl qui Nicseam urbcm jam obsidebanf, venire
nit, leetanter vadando transmcaviinus. Quo transito principcs comites nostros, Rolbcrtum scilicel Nor-
soquenti die ante urbem Thessalonicam, bonis om- thmaiinum el Slephanum Blescnsem, gaudcnlcr cis
nibus abundanlem, tentoria tendimus nostra. ct nobis obviara venerunt, ctusque ad tocum ubi ta-
CAPUT IV. bernacula nostra extendinius, ante urbem in parteci
Mora autem per qualuor dies ibi facia, dcindc australem deduxerunt. Jani semcl Turci congrcgali
Macedoniam transigenles per vallem Philippensium, se paraverant, volentes vcl obsidioiicm ab urbe, si
postque Lucretiam, et Chrisopolim, alque Chrislopo- possent, cxcutcrc, vcl dc mililibus suis urbem me-
lim, caeteras qiioquetirbes quee siinl in Greecia, Coa- lius munire. Scd a noslris forlilcr et ferociter re-
slantinopolim pervenimus. Ibi quidcm ante urbeni pulsi, occisi sunt ex eis fcre ducenli. Cum autcm vi-
tenloriis nostris extensis, pcr quatuordecim dies las- derent Francos tam animosos, ct probitate validissi-
siludinem nostram relevavimus. Et quia civitalem nios, sccesserunt refugi in Romaniam inlerioreni,
illam ingredi non quivimus, quoniain imperatori non D I quoadusque tempusopportunius aggrediendieos sen-
placuit (timebat enim ne forte aliquod daninum ei lircnl. Nos quippe in hebdomada Junii prima, po-
machinaremur) stipendium quotidianum extraniuros stremi ad obsidionem venimus. Tur.c de excrcilibus
allatum nos emere opoituit, quod prsccepto inipera- plurimis unus illic excrcilus efleclus csl, quoruiri
tpris nobis cives afferebant. Nec permittebal impera- centiim millia lcricis et galeis muniti erant; quem,
tor inlroire in civitatem multos insimul, sed hono- qui de numero sapiebant, sexics ccnlum millia ad
ratim vel quinque vel sex depotenlioribus, ad horam bella valentium esse sestimabant, Cxceptis inermi-
in ecctesiis ingredi sinebal. 0 quanta civitas nobilis bus, videlicet clericis, inonachis, mulieribus et par-
et decora! quot monasteria, quotque. palatiasunt in vulis. Quid igitur insupcr? si omnes, qui de domi-
ca, opere miro fabrefacta! quot eliam in plateis vel bus suis egressi volum iter jam incceperant, simut
in vicis opera, ad spectandum mirabiiia! Taedium illic adessent, procul dubio sexagies centum millia
est quideni magnum recilare quanta sit ibi opulen- bellatorum essent. Sed alii de Roma, alii de Apulia,
lia bonorum omnium, auri et argenti, palliorum alii vero de liungaria,vel Sclavonia,labore recusato,
multiformium sanclarumque reliquiarum Omni domos suas redierant, vel in locis multis, millibiis
etiam tempore navigio frequenti c.uncta hominum multis occisis, et nobiscum multi eundo inGrmati,
S5S , AD GODEFRIDUM APPEND. 11. — MONUM.DE BELLO SACRO. 856
vilam finiebant defuncti. Multa ccemeteria viderctis A l bus, qui triginta dierum ilincre, et eo amplius, in
m callibus, et in campis, et in lucis, de peregrinis auxilium ejus mandati venerant; aderantque cum
nostris sic sepultis. Sciendum quia quandiu Nicaeam co quamplures admirati, videlicet Amudaradigium,
'jrbem circumsedimus, navigio marino, consensu Miriatos, Comardigum, Amirchai, Lachin, Bolda-
imperatoris, victus nobis ad cmendura illuc est alla- gis, Caradigum, multique alii qui omnes insimul
tus. Tunc heroes nostri fecerunt machinas fieri, erant Ireceiua el sexaginta millia pugnatorum , sci-
arietes, scrofas, turres ligneas, petrarias. Distende- licet sagiltariorum. Mos enim eorum est talibus
bantur arcubus sagitlse, jaciebantur lapides, hostes uti armis. Equites erant omnes. Nos autem utcun-
uobis nosque illis vicem certaminis pro posse redde- que pedites et equites. Sed nobis tunc deerant dux
bamtis. Saepecum machinis illis armati urbem assi- Godefridus, et comes Raymundus, alque Hugo
liebamus, sed muro forti nobis obstante, cassabatur Magnus qui per duos dies insipienter se a nobis
assultus. Saepede Turcis, saepe de Francis , sagitlis subtraxerant cum gente maxima tramite bifurco.
vel lapidibus percussi, interibaiit. Vere doleretis et Unde nobis damnum irrestaurabile accidit, lam de
pielate suspirarelis, cum aliquem de nostris prope nostris occisis quam Turcis non retentis, vet in-
murum quoquomodo trucidassent, et submissis un- terfectis. Sed quia larde legatos nostros inde habue-
cis fcrreis, quos funibus deorsum dimittebant, cor- " runt, ideo tardc nobis succurrerunt. Turci autem
pus interempti, aliquando loricali, sursum ad se ra- audactcr ululatibus concrepantcs, pluviam sagitta-
piebani, quod nullus nostrum audebat, tiec poterat rum vehementer nobis jacere cceperunt, Sed icti-
ab eis extorquere. Corporc lunc expoliato, cadaver bus tam crebris nos stupefacti, mortuique, etmulti
foras jaculabanlur. Sed cum quinque septiinanis laesi, mox timidi versi sumus in fugam. Nec erat
urbem circumscdissemus, et multolies assullibus : mirandum , quia cunctis nobis tale bellum erat in-
Turcos pavidos fccissemus, facto intcrim placito per cognitum. Jamjamque ex altera parte arundiueti,
legationcs apud imperatorem, callide reddiderunt eii agmina densa ex eis adusque papiliones nostros
urbem, cum jam ipsa vi et ingeniis valde coercitaL vehementer irrucrant, qui de rebus nostris inlus
esset. Tunc Turci intromiscrunt in eam Turcopulosi arripiebant, et de gente noslra occidebant, cum
ab imperatore missos, qui urbem cum pecunia in- forte, disponenle Deo, Ifugonis Magni, et comitis
terna domino suo imperalori, sicut eis praeceperat,( Raymundi, et ducis Godcfridi praecursores tali in-
servaverunt. Quapropter pecunia illa retenta, jussitt fortunio a posleriore parte accurrerunt. Et cum us-
imperator de auro suo ct argento atque palliis pro- que ad tentoria nostra jam fugati fuissemus, slatim
ccribus nostris dari, pedilibus quoque dislribui fecit „ qui ingressi fuerant a papilionibus se removerunt,
de nuramis suis aencis, quos vocant Tartarones. Die putantes propter eos tam cito nos regredi. Sed quod
autem illo, quo Nicoeasiccst comprehensa, sive red- audaciam vel probilatem suspicali sunt, pavorem
dita, unius mensis solstitio repcrcussus esl, tertio- nimium sperare possent. Quid dicam ? Nos quidem
que Kal. Julii, cum barones nostri ab imperatore in unum conglomerati, tanquam oves ovili clausae,
concessum abeundi accepisscnt, a Nicaea discessi- trepidi et pavefacti ab hostibus undique vallabamur,
mus inleriores Romaniae regiones adituri. Sed cum ut nullatenus aliquorsum procedere valeremus.
per duos dies iter egisscmus nostrum, nuntiatum est Quod nobis visum est propler peccata nostra sic
nobis quod Turci, praetentis nobisinsidiis, iuplanis, contigisse. Nam quosdam luxuria polluebat, quos-
per qiue Iransituros nos arbitrabantur, praeliaturi dam vero avaritia vel superbia vitiabat. Clamor
exspeclabaiit. Hoc aulem cum audivissemus, nihil cral ingens sethera feriens, virorum ac mutierum,
ob id audacitalis amisinius. Sed cum sero illo specu- alque infantium, nec non et paganorum qui super
latores noslri plures ex illis a longe vidissent, sla- nos irruebant. Jamque nuUa spes erat vitae. Tunc
tim nos inde monuerunt, propter quod tentoria reos et peccatores nos omnes esse falebamur, mi-
nostra nocte illa excubiis undique conservari fe- sericordiam a Deo devote postulanles. Aderat ibi
cimus. D episcopus Podiensis, patronus noster, et quatuor
CAPUT V. alii; aderantque sacerdotes quamplurimi, albis in-
Mane autera facto, quod accidit Kal. Julii, duti vestimentis, qui Dominuin humillime deposce-
sumplis armis, et monente cornu, adversus eos per bant, ut virtulem hostium prosterneret, et nobis
alas consecuti, tribunis el centurionibus cohortes dona misericordiae suse infunderet. Plorando canla-
et centurias ducentibus, vexillis levatis, ordinate bant, cantantes orabant. Tunc currebant multi ad
ire ccepiraus. Hora diei secunda, ecce prascursores eos, qui confestim mori timentes confitebantur eis
eorum speculatoribus nostris appropiaverunt. Quod peccata sua. Tunc noslri proceres, Robertus Norlh-
cum audissemus, protinus tentoria nostra juxla mannise comes, et Slephanus Blesensis, et comes
quoddam arundinelum metari fecimus, ut expedi- Flandriee, Boamundus quoque, pro posse eis resi-
tius clitellis, id est sarcinis, depositis prompliores slere, et eos seepe nitcbantur invadere. Ipsi quidem
ad prseliandum essemus. Quofacto, en Turci, quo- a Turcis forliter impetebantur. Sed forsitan suppli-
rum princeps et admiratus erat Soliman , qui Ni- catione nostra Dominus placatus (quia nec nobilita-
caeam urbem ct Romaniam in poieslatc sua tene- lis pompae, nec armis lucidis triumpliare favet; sed
bat, congregatis sibi Turcis ab orientalibus parli- menti piee, et virtutibus divinis munitse, inneeei-
857 FULCHERII CARNOT. HIST. HIEROSOL. — LIB. I. 838
sitate pie subvenit) paulatim vigorem tunc nobis A linguis divisioramus, tanquam fratres.sub dilectione
preeslilit, et Turcos magis magisque debilitavil. Dei, etproximi, unaniraes esse videbaraur. Nam, si
Nam visis consociis nostris, qui postremi propera- de rebus suis aliquis aliquid perderet, per quam-
bant ad adjuvandum nos, laudantes Deum, auda- plurimos dies id diligenter tandiu qui invenisset de-
ciam- resumpsimus et per turbas et cohortes eis ferret secum, donec inquirendo illum qui perdidis-
resistere nisi sumus. Heu! quot de noslris die illo set reperiret, et inventum libenter redderet. Hoc
post nos lente venientes in via occiderunl! A prima enim competit his qui jttste peregrinantur.
diei hora usque ad sextam, nos, ut dixi, anguste CAPUT VI.
coercuerunt; sed tunc paulatim nobis animatis et Cuin autem ad Eracleam urbem pervenissemus, vi-
de nostris sociis concretis, adfuit rairabiliter divina dimus signum in ccelo quoddam, quod alburno splen-
gratia , et quasi momento subitaneo, Turci omnes dore fulgens lunc apparuit in modum ensis figura-
visibus nostris dorsa fugitivi verterunt. Nos vero lum, cuspide versus orientem protento. Sed quid
post eos vehemeoter vociferantes, per monles et fuluruiu promittebat nesciebamus, sed prsesentia et
valles persecuti eos sumus; quos fugare non ces- futura Domino comraitlebamus. Ad oppidum opli-
savimus, donec anteriores nostri cursores ad ten- mum quoddam, quod Mariseum nominatur, tunc
toria eorum pervenerunt. Ubi alii de rebus eorum B profecti sumus, ubi per tres dies quievimus. Sed
et de tentoriis ipsis oneraverunt eorumdem equos et cum exhinc viam unius diei proculcassemus, et
camelos plures, quos pro timore illic reliquerant; non longe ab Antiochia Syriae, sed quasi tribus
alii vero Tttrcos fugientes usque ad noctem perse- diebus essemus, ab exercilu discessi, et cum do-
cuti sunt. Sed quia famelici et faligati erant equi mino Balduino comite, Godefridi ducis antefati
nostri, paucos ex eis retinuimus. Grande autem fratre, in sinistrae partem provinciae divertimus.
miraculum Dei fuit, quod die crastino et tertio non Erat quippe miles quam optimus , probitate et au-
cessaverunt fugere, quamvis eos nulius, nisi solus dacia valde famosus; qui antea relicto exercilu
Deus, amplius fugaret. De tanta autem victorianos cum illis quos secum duxit, urbem , quam dicunt
facti lselissimi, Dco gralias omnes exsolvimus , quia Tharsum Siliciee, ausu maguo ceperat; quam ta-
noluit iter nostrum omnino adnihilari, sed ad ho- men Tancredo violenler abstulit, qui jam in ea
norem sui et Chrislianitatis, honorabilius solito liomines suos, Turcis ei consentientibus, intromi-
prosperari: unde ab oriente usque ad occasum fa- serat. Relictis ilaque ibi custodibus, Ralduinus
ma personabit perennis. Tum quidem post eos iter ad exercitum rediit. Itaque confidens in Domino, et
nostrum modeste calcavimus. Turci vero ante nos r in vatore suo, collegit secum milites paucos , profi-
fugientes catervalim mansiones per Romaniam sibi ciscens versus Euphratem fluvium, et comprehendit
quaesierunt. Tum perreximus Antiochiam, quam ibi castra plurima lam vi quam ingenio. Inter quee
praenominant parvam, in provincia Psidie, deinde unum cepit peroplimum , quod vocatur Turberes.
Iconium : in quibus regionibus, seepissimepane ci- Hoc pacifice reddiderunt ei qui in eo habitabjjvt
bariisque satis indiguimus. Nain Romaniam, quae Armenii, et alia plurima huic subdita. Cum au-
terra est optima et fertilissima bonorum omnium , tem fama de eo longe lateque jam circumvolasset,
inveniraus valde a Turcis vastatam et deploratam. misit ad eum lcgationem qni princeps erat civitatis
Multolies tamen videretis tantam gentis multitudi- Roais, id est Edessee, quse satis est uominata, et de
nem de raris culturis, quas interdura per loca in- bonis terree uberrima. Est illa in Mesopotamia Sy-
veniebamus, bene refocillari, supplemento illius riae, trans flumen prsedictum Euphratem viginti fere
Dei, qui de quinque panibus et duobus piscibus milliariis, et ab Anliochia distans quasi centum vel
quinque millia hominum cibavit (Matth. xiv, 19-21). paulo plus. Mandalus est itaque Balduinus ut illuc
Inde satis leetabamur, et congaudentes, dona mise- irct, et eflicerentur invicem amici, quandiu ambo
ricordiae Dei haec esse profilebamur. Tunc autem viverent, tanquam pater et lilius. Quod si dux ipse
vere vel riderelis, vel forsitan pietate lacryraare- D Edessenus forte obiret, slatim Balduinus, ac si filitts
mini, cum multi nostrum jumenlis egentes, quia ejus esset, urbem et terram suam, quantamcunque
de suis jam multa perdiderant, verveces, capras, possidebat, in hsereditate possideret. Non enim ha-
sues, canes, de rebus suis, scilicet pannis vel pani- bebat filium nec liliam. Et quoniam a Turcis se de-
bus, seu qualibet sarcina peregrinorum usui neces- fendere non poterat, volebat Graecusille et se et ter •
saria onerabant. Quarum bestiolarum terga videba- ram suam ab ipso Batduino defendi, quem et milites
mus, mole fascis gravis esse corrupta. Equites suos bellalores audiverat esse probissimos. Hoc au-
etiam supra boves cum armis suis interdum scan- dito, postquam legati jurejurando fecerunt eum inde
debant. Sed quis unquam audivil tot tribus linguae credulum, cum minimo exercitulo suo, scilicel octo-
in uno exercitu, cum ibi adessent Fianci, Flandri, ginta militibus, pergens transiit Euphratem. Quo
Frisi, Galli, Britoni, AUobroges, Lotharingi, Ale- transito, nocte tota perpropere prope castra Sarra-
manni, Bajoarii, Northmanni, Scoti, Anglici, ccnorum, hinc et inde linquentes ea , valde pavidi
Aquitani, ltali, Apuli, Iberi, Daci, Graeci, Arme- perreximus. Quod cum audisseut Turci qui in Sa-
nii? Quod si vellet me alloqui Britannus, vel Teu- mosate oppido forti erant, insidias nobis in via, per
tonicus, neutro respondere saperem. Sed qui tot quam ituros nos opinabantur, praetenderunt. Sed
859 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 840
cum noctc atia quidam Armenius in castello suo A corum diu exstiterant, Deus tamen cuncta pra*-
diligenter nos liospitatus fuissct, intimatum est nobis sciens, nobis eas intcgras reservavit, ut a nobis
quod ab hoslibus illis insidiantibus preecaverc nos quandoquc in cis honorarelur. Tredecim fere mil-
oporlebat. Quapropter dicbus duobus illic detitui- liariis distal mare ab Antiochia. Et quia Fernus
mus. Sed cum tantam moram fastidircnt illi, die fluvius inibi mare incidit, per ejusdem alveum fluvii
tcvtia subito insultu de loco insidiatorio prosilie- usque propc Antiochiam naves de longinquis parti-
runt, et anle castellum, in quo eramus, signis le- bus honis rcfertse omnibus deducunlur. Ilaquc tam
vatis accurrerunt, et praedam, qnam in pascuis ibi per marc quam per terram munila bonis, abundat
reperierunt ante conspcctum noslrum arripuerunt. civitas diviliis multimodis. Principcs autcm nostri
Nos aulem contra eos egressi, qttia pauci cramus, cum eam ad capicndum tam diflicilem prospexis-
bellare cum eis non quivimus; qui cum noiis sa- sent, jurejnrando confirmaverunt invicem eam ob-
gittas jaccre cceperunt, nullum de noslris, juvante sidione coliibere, donec, Deo suffragante, aut vi aut
Deo, sauciaverunt. Ipsi autem unum dc sociis suis ingenio possent eam capere. Tum vero in flumine
occisumlancca, in campo reliquerunt, cujus cquum, prsedicto invencrunt naves, cum juxta illud deam-
qui eum subvcrtit, retinuit. Tunc abierunt; nos bularent, quas capientes, coaplaverunt sibi de eis
autem ibi remansimus. Scquenli vero die itcr no- untim pontcm, per quem postea transierunt ad ne-
strum rcsumpsimus. Mirarcmini, cum ante caslra gotia sua facienda, cum antea pedctentim vadarc
Armcniorum transiremus, et nobis obviam cum per flumen illico non valerent. Sed cum Turci a
crucibus et vexillis pro araore Christi humiUimc tanta multiludine Christiana se obsideri circumspi-
procedebant, ct pedes nostros et pannos osculaban- cerent, timentcs quod nultomodo ab eis excuti pos -
tur, eo quod audierant nos a Turcis eos defensuros, sent, inito consilio invicem, misit Gracianus Antio-
sub quorum jugo landiu depressi fuerant. Perveni- chise admiratus filium suum, Sansadolem nomine,
mus tandem Roais, ubi princeps urbis prsedictus, ad soldanum, hoc est ad imperatorem Persidis,
et uxor sua, una cum civibus suis, gaudcnter nos precantes ut eis citissime succurreret, quia in nullo
susceperunt, ct quod Balduino polliciti fuerant, in- alio spem auxilii habebant, praeter Mahumeth advo-
dilale compleverunt. Cumque per quindecim dics cattim eorum. Ule autem illuc sic deslinatus, lega-
illic moram fccissemus, cives urbis machinati sunt lionem perpropere gessit. Qui vcro rcmanscrunt,
principem illum sceleste occidere, et Balduinum in custodierunt urbem, interim auxitium praestolantes
palatio ad dominandura subliraare. Odio cnim cum mandatum , et contra Francos damna multimoda
habebant. Dictum est, et factum est. Unde Baldui- ip, frequentcr machinati sunt. Franci quoque callidi-
nus tamcn et sui valde contristati sunt, quia pro eo tati eorum pro posse obsistebant. Contigit enim, die
indutgenliam impetrare nequiverunt. Cum autem quadain, seplingentos Turcos ab eis interemptos
principalum illius dono civium Balduinus suscepis- esse, el quia Francis insidias paraverant, ab insi-
sct, protinus adversus Turcos, qui in patria erant, diantibus similiter superati sunt. Virtus enim Dei
lilem bellicam movit, quos multoties vcl victos vel prasens ibi adfuit. Nam nostri omnes sani regress/
occisos superavit. Contigit tamen de nostris plurcs sunt, exccpto uno ab illis saucialo. Heu! mullos de
a Turcis interemptos fuisse. Ego vero Fulcherius Christianis, qui in urbe conversabantur, scilicet,
Carnolensis, capellanus ipsius Balduini oram. Volo Graeci, Syris, Armeniis Turci rabie occidebant per-
autem de exercitu Dei sermonem quem dereliqui moti, et petrariis et fuudibulis suis capila occisj-
resumere. rum, Francis cernentibus, extra rauros ejiciebant.
CAPUT VII. Qua de re gens nostra vatde tristabatur. Odio qui-
Mense Oclobri, pervenerunt Franci Antiochiam dem Christianos illos habebant, quoniam ne forte
Syrise, flumine transito quod Fernum, vel Orontem Francos quoquomodo munirent metuebant. Cum
nominant. Ante urbem jussa sunt tentoria extendi, autem aliquandiu Franci urbem circurosedissent, ct
intra primum ab urbelapidem, ubi postea certamen D provinciam affmem rapinanles pro victualibus ne-
pessimum utrinque persaepc factum esl. Nam cum cessariis sibi undique devastassent, et panem ad
de civitate Turci prosilirent, muttos de nostris occi- emendum nusquam invenire posscnt, contigit cos
debaiil; vice tamen reddita, se quoque supcratos famem magnam sustinere. Unde oranes valde deso-
lugebant. Est nempe Antiochia civitas magna am- lati sunt, et multi lalentcr cogitaverunt de cbsidione
bitu, silu fortis, et muro valida; quae et ab hosti- aufugere, sive per terram, sive per mare. Non enim
bus exlemis nunquam poteril comprehendi, si tan- habebant quidquam stlpendii, unde vivere possent;
tum inhabitantes panc munili eam defendcre voluc- quos etiam oportebat victura suum longe queerere
riut. Eslque in ea basilica una satis veneranda, in cum ingcnti timore, elongando se ab obsidione aut
honore sancti Petri aposloli dedicata, ubi sedit in quadraginta aut sexaginta milliariis, ubi, videlicet
calhedra, in episcopum sublimatus, postquam a Do- in montanis, a Turcis insidiantibus persaepe occi-
mino principatum Ecclesise, clavibus acceptis regni debantur. Heec autcm incommoda pulabamus sic
coetestis, suscepit. Est et altcra in honore bealae Francis contigisse propter peccata sua, quibus multi
Mariee fabrefacla. Suntque alioe plures ecclesieede- constringebantur, et quod urbem tam longo lein-
center compositse. Quee quamvis sub potestate Tur- pore capere non poterant. Nam plurimi tam super-
 841 FULCHERII CARNOT. HIST. HIEROSOL. — LIB. I 8i*
biec quam luxurise atque rapinee immodestia debili- A audislis, qui ab nbsidione tamanxia se removcrunt.
tabantur. Tum proinde facto consilio, ejecerunt ; Alii propter egeslatem, alii propter ignaviam , alii
feminas de exercitu, tara conjuges quam immarila- vero propter mortis limoreni, primitus pauperes ,
tas, ne, luxuria*sordibus coinquinati, Domino displi- deinde locnpletes. Tunc Siephanus comes Blesensis
cerent, Iltaevero in castris aflinibus tunc sibi hospi- ab exercitu discessit, et per mare in Franciam re-
tia assumpserunt. Desotati cnim omnes erant, tam patriavit. Unde doluimus omnes, quoniam vir erat
fame quam "occisione quotidiana, tam divites quam probissimus et valde nobilis. Quo discedenle, se-
pauperes. Et nisi Deus eos, tanquara bonus pastor quenti discessionis suaedie urbs Antiochia 'est tra-
oves suas, gregatim constringeret, procul dubio dita. Si perseverasset, mulluro inde cum ceeteris
omnino inde aufugerent, licet obsidionem jurassent gauderet. Idcirco factum est ei hoc in opprobrium.
obtinendam. Multi tamen propter panis necessita- Nec prodest cuiquam bonum initium, si Lcne non
lem, per plures dies quaerebant per castella propin- iinierit. In rebus autem Domiui, eo quod mentiri
quiora quae viclui suo erant necessaria, nec postea nollem, cavendum' est; ne in aliquantis deviem,
revertentes ad exercitum, obsidionem penitus di- multa breviabo. Ab ipso autem mense Octobri, tran-
mittebant. Tunc temporis vidimus unum ruborem
" scursa hieme sequenli, et deinde verno tempor«
in ccelo mirabilem, insuper sensimus terrae molum usque dum subintraret Junius mensis, urbis ob-
magnum, qui.no s pavidos reddidit omnes. Multi sidio perduravit. Multoties interim invasiones et
etiam viderunt quoddam signum in modum crucis prselia, insidiasque Franci et Turci invicem ege-
figuralum, colore alburnum, versus orientem recto runt. Vincebant, et vincebantur. Nostri tamen sa>
tramite incedens. pius quam illi triumpbabant. Semel contigit plero-
CAPUT vm. sque de Turcis in flumen Fernum fugiendo cadere,
Anno autem Domini millesimo nonagesimo octa- et in ipso mersos infeliciter interire. Cis Fernum et
vo, postquam illa regio Antiochena circumquaque a citra Fernum, utraque gens invicem bellabant saepe.
muUitudine gentis nostres prorsus devastata fuisset, Castella quidem ante urbem composuerunt oplimates
magis magisque majores et minores fame nimia nostri, quibtts postea Turcos frequenti exitu assi-
vexati sunt. Tunc famelici comedebant surculos lientes, yehementer cohibuerunt. Unde bcstiis eo-
fabarum in agris adhuc crcscentium, herbasque runi pascua seepe abstulerunt. Nec ab externis pro-
miallimodas et sale inconditas; carduos etiam, qui vinciee Armeniis quidquam allatum fuit. Ssepe la-
prupter lignorum deficientiam non bene cocli lin- men ipsi ad laedcndumnostros procedebant. Cum au-
guas manducantium depungebant, equos, asinos _' tem placuit Domino laborempopulisui consummare,
camelosque, canes etiam ct mures. Pauperiores forsitan precibus eorum ptacatus, qui quotidie pre-
etiam bestiarum coria comedebant, et quod nefas ces inde supplices ei fundebant, concessit pielatc
est dicere, mures et granajn stercoribus reperta. sua, per eorumdein Turcorura fraudem, traditione
Frigora, flagra, calores, pluvias densas proptcr clandestina urbem Christianis reddi. Audite ergo
Deum perpessi sunt. Tentoria etiara jam erant in- fraudem el non fraudcm.
veterata, imbrium inundalionibus putrefacta et dis- CAPUT IX.
rupta. Qua de re, multi eorum nonnisi ccelo tege- Apparuit enim Dominus noster cuidam Turco.
bantur. Itaque illi, quasi aurum ter igni probatum gratia sua praeelecto, et dixit ei : « Expei*giscere,
septiesque purgatum, jamdudum a Domino, ut npi- qui dormis. Impero tibi ut reddas Anliochiam Chri-
nor, preeelecti, et in calamitate tanta examinali, a slianis. > Miratus autem ille, visioncin illani silcnlio
peccatis suis purgati sunt. Diu enim agonizantes, si texit. Iterum autem apparuil ei Dominus : « Redde
eliam gtadius percussoris non deesset, martyrii cur- urbem Francis, inquit; sum etenim Chrislus, qui
sura multi voluntarie complessent. Forsitan a justo hoc tibi jubeo. » Meditalus autem ille secum quid
Jobgratiam tanti exempli sumpserunt, qui in tormen- inde facturus esset, abiit ad dominum suum, Antio-
tis corporis sui animam purgans, Deum sempcr in D chiae scilicet principem, ct visionem illara innotuit
mente lenuit. Cum pagauis bellant, propter Dcum ei. Cui respondit ille : « Nunquid phantasmati,
laborant. Licet Deus qui cuncta creat, creata mode- brute, vis obedire? » Reversusaulem ille, postmodum
rat, moderata sustentat, virtule gubernat, possit siluit. Cui rursum Dominus apparuit, inquiens :
quaeque vult momento uno destruere, senlio quod « Cur non explesli quod jussi ? Non cst libi hsesi-
verbere Chrislianorum annuit paganos ita suhrui, landum; nam qui hoc impero Dominus sum ora-
qui tot temporibus cuncta quee Dei surit, permit- nium. i Ille autem non amplius dubilans, pruden-
tente ipso, vililer pessumdederunt. Christianos qui- ter cum viris nostris tunc cgil ut sub machinationis
dem ab ipsis Turcis permittil occiili ad salvationis suecstudio urbem acciperent. Quo prolocuto, el filio
augnientum, Turcos aulem ad animarum suarum suo Francis dato obsidc, domino scilicct Boamundo,
delrimentum; quorum quosdam tamen jam saluli noctc quadam per scaias de chordis faclas viginti
preedeslinatos, ptacuit Deo tunc a sacerdotibus no- de clienlibus noslrisper muri summum intromisit. Et
slris baplizari. Quos enim prwdestinavit, hos el vo- nonmorafacta, stalim porlaapertaest.Franciomnes
cavit, necnon magnificavit (Rom. vm, 30). Quid igi- proepaiati civitatem siinl ingressi. Et per cbordas
tur? Fuere qui.lem de nosliis iioniiullij tit supcriiis jam inlroieranl qiiadraginta militos, qi:i quadra-
"" "
PJLTBOL.Cl.V. 27
Rr» AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.Dfc BfcLLU SACRO. Ui
-jinta illico invenerunt ibi Turcos, triura turriuin A mundus tandiu illam scrvavit, donec eam ncsoio
custodes, quos occiderunl. Tunc alta voce Franci quo evenlu perdidit. Nunc autem ad ceetera dimissa
omnes simul exclamaverunt : DEUSHOCVULT,DEUS revertar.
HOCvtiLT. Hoc erat enira signum exclaraationis no- CAPUT XI.
strae, cum aliquid de negotio nostro agere voleba - Cumque Antiochia civitas capta fuisset, ut dictum
mus. Quo audito, Turci omnes vehementer exter- est, sequenti die Turcorum mullitudo innumerabilis
riti sunt. Aurora quippe albescente , urbem Franci circaeamdem urbem obsidioncm opposuerunt. Nam
prorsus impetere cceperunt. Cumque Turci primi- soltanus, rex scilicet Persarum , unde jam parum
tus vexillum Boamundi rubicundum jam in sublirae proefatus sum, habita legatione quod Franci Antio-
displicari aspicerent, et tumultum tantum atque tot chiam obsidcbant, statim gcnte multa coadunata,
cornibus in muri apice Francos sonare, et per vicos contra Francos exercitum suum misil. Cujus fuit
e.t muros nudis ensibus eos late discurrere, et gen- Corbagath duxet admiratus. Hi quidem ante urbem
tem suam ferociter occidere : obstupefacti valde, Edissam, ubi tunc Balduinus erat, per tres hcbJo-
ct hac et illacfugere cceperunt. De quibus multi mox madas stationem iecerant, sed nihil ibi proficientcs,
occisi fuerunt, pluresque fugiendo in castrum, quod Antiochiam properaverunt, ad su^currendum Gra-
in rupe celsa estsitum, se intromiserunt. Plebs vero tiano. Quibus visis, non miuus solilo iterum Franci
rostra cuncta, queein vicis aut dom.ibus invenerunt, desolati sunt. Propter peccata enira sua pcena cst
immoderate assumpserunt. At mililes~probitatis mi- eis duplicata. Nam cum civilatem ingressi fuissent,
liliam tenuerunt, Turcos persequendo et occidendo. confestim cum feminis exlegibus concubuerunt plu-
Tunc admiralus Antiocbiee, scilicet Gratianus, a res ex eis. Tunc insuper ingressi sunt urbem sexa-
rustico quodam Armenio fugiens decotlatus est. Qui ginta fere raillia Turcorum per castrum subtime, a
caput abscissum Francis mox allulit ejus. parte rupis celsae; qui nostros vehementissime crc-
CAPUT X. bris invasionibus coarctavcrunt. Sed non fuit mora,
Contigit autem, postquam civitas capta est, a quo- pavore percussi rr.sgno, foras ad obsidionem re-
dam homine lanceam unam inveniri quam in ec- licta urbe exierunt. Franci aulem inclusi, ullra
clesia beati apostoli Petri fossa humo repertam , as- quam crcdi potest remanserunt anxii. Iuterea tamcn
severabat esse illam de qua Longinus latus Domini eorum non immemor Deus pluribus saepe,quod di-
perforavit. Aiebatenim a sancto Andrea apostolo ctis aflirmabant, apparuit, qui confortando eos pro-
revelatum hoc esse sibi. Visione et monitione ab mittebat populum ad prsesens victoria gaudendum.
jpso apostolo ter illi facta, fodit subter pavimentum, c CAPUT XII.
ubi per visionem ei monstratum fuerat, et invenit Tunc clerico cuidam pro timore mortis aufugiciili
lanceam fallacitcr occultatam forsilan. Hanc visio- apparuit Dominus, inquiens : « Quo, frater, pn>-
ncm propalavit primitus episcopo Podiensi et Ray- tendis iter?—Fugio,»respoudit,«ne infonunaiuspe-
mundo comiti. Quod tamen episcopus faisum esse ream. Sicfugiuntmulti,pereaiUne mone maligna.>
pulavit, comes vero Raymundus verum esse spera- Cui Dominus ait : « Ne fugias.sedvaderetro, ctdic
vit. Sed cum sic reperta fuisset, et omnis populus caeteris quod in prselio cum illis adero. Nam matris
Deum exsutlans glorificasset, et per centum jam meae ptacatus precibus , propitiabor eis. Sed quia
fere dies ab omnibus in veneratione magna habere - peccaverunt, fere perierunt. Sit autem spes eorum
tur, et a comitc Raymundo gloriose tractaretur; qui in me firma, et faciam eos in Turcos triumpharc.
cliam oblalionem a populo ad lanceam devole fa- Poeuiteant, et salvi fient. Dominus sum, qui loquor
ctam egenis saepedislribuerat, quia lanccam illam tccum. >Mox ille reversus, quod scivil narravit.
custodiebat, forte contigit episcopum Baree, et alios CAPUT XIII.
(jiiainplurimos, tam clericos quam laicos, haesitare Interca dum plures noctu per chordas de muro
quod non esset illa Dominica lancea quae speraba- descendere volebant, et fugere, quoniam contigit
tur, sed altera erat ab homine illo slolido fraudu- D multis hoc fieri, qui formidabant vel inedia vel gla-
lenter reperta. Quapropter consilio inito, post sup- dio perire, iterum astitil cuidam descendenti frater
plicationem jejunii triduaui, cum struem lignorum cjusdem jammortuus, aiens ei:«Quo, fralcr, fugis?
in medio cainpi igni accendissenl juxta castrum Ar- Resta, ne timeas, quoniam Dominus erit vobiscum
chartim, quod tunc obsidione coercebant, octavo in prseliovestro, et consocii vestri qui in hoc ilinere
mense post Antiochiam caplam, bencdictione judi- jam vos morte antecesserunt, contra Turcos vobi-
ciali super ignem ab episcopis fac.ta, inventor lanceae scum praeliabuntur. > Miralus aulem ille verba de-
pcr medium rogi Aamniautis ullro celeriter tran- ftincti, ire desiit: et quod audivil cseteris recitavit.
smeavit. Quo transacto, illuin homincm quasi reum CAPUT XIV.
in cuie flammis crematum viderunt, et in interiori Sed cum placuit Domino Iabori famulorum suo-
parie corporis laesummori intellexerunt. Quod rci rum finem dare, qui eliam angorem lantimodum
cxiius monstravit, cum die duodecimo ipso angore amplius lolerare non poter2iit, nCc jam quidquam
obiit. Et quia ob honorem Dei ct amorem omnes habentes quod comederent, unde tam ipsi quam
lanceam venerati fuerant, hocjudicio peracto, facti equi eorum debiles nimis erant, constituerunt invi-
increduli, conlristati smit valde. Comcs tamen Rai- cem fieri triduanum jejttnium cum preeibus et elce-
 u FULCHERII CARNOT. HIST. HIEROSOL. — LIB. I. 8i8
mosynis, ut illis poeuitentibus, et Domino devole A Quid putas?> Respondit : \ Bellum reor, inquit,
supplicantibus propitiaretur. Interim vero capto sed adhuc paulisper opperire. Signa quee cerno quo-
eonsilio, mandaverunt Turcis per Petrum quem- rum sunt non ignoro. > Iterum considerans alten-
daro Eremilam, quod nisi terram, quee Christianis lius, cognovit vexillum episcopi Podiens"s cum tur-
pertinebat ab olim, quietam eis dimitterent, die se- ma tertia procedens.
quenti.sine dubio bellum contra eos inirent. Quod Longius haud reslant, Corbagath lunc ail ille :
si aliter fieri vellent aut per quinque aut per decem, « En Franci veniunt, vel nuncfuge, vel bene pugna.
sive ,per viginti vel centum milites ab utraque parte Nam signum video magni preecedere papsi.
electos iieret bellum, ne cunctis simul bellantibus,
Et quos seslimabas jam omnino supplantari, hodie
multitudo gentium moveretur; et quorum pars alte-
limeas ab eis superari. > Corbagath dixit: « Miitam
ram superaret, urbem et regnum merito acciperet. ad Francos, ut quod hesterna die mihi mamlave-
Hoc mandatum est, sed concessum a Turcis non est.
hodie concedam. > Amirdalis dixit: « Tarde
Et quia multi erant, et equis muniti, propterea vin- runt,
locutus es. > Attamen id mandavit; sed quod tjuee-
cere putabant; aestimabantur quidem numero sex-
centi sexaginta millia, tam equiles quam pedites. sivit, non impetravit, Amirdalis autem mox ab eo
ursit calcaribus.
Nostros vero milites sciebant effici pedites, debiles, g discedens, equum
pauperes. Regresso autem Petro legato, redditur Cogital aufugiat, socios tamen admonet ipse,
Fortiter iit pugnent omnes, jaciantque sagittas.
responsum. Quo audito, paraverunt se Franci armis
ad preeliandum, nihil haesitantes, sed in Domino Ecce Hugo Magnus, atque Roberlus Northmannus,
et comes Flandriensis m prima acie constituti sunt
spem suam penilus ponentes. Principes Turcorum
inulli erant, quos admiratos preenominabant. Hi invasores. In secunda autem dux Godefridus cum
sunt : Corbagath, Meleducac, Amirsoliman, Amir- Alemannis et Lotharingensibus subsecutus est. Pos*
solendas, Amirhegibbe, Amirmazoane, Amirma- hos episcopus Podiensis, et gens Raymundi comitis,
hummet, Caraiath, Coteloseniar, Mergascotelon, Gascones et Provinciales incesserunt. lpse vero *;<•
Baldus, Boelquenari, Boldagis,Amirrilias, Gersaslan, mes in urbe remansit ad custodiendum eam. F*5-
Gigremis, Amirgogus, Artubech, Amirdalis, Amir- stremam quippe catervam Boamundus solerter mi-
moxe, Amircharaor, et mulli alii. Francorum vero navit. Turci autem cum considerassent ao omn;.
optimates isti aderant: Hugo Magnus, Robertus exercitu Francorum se impetu ferocissimo invadi,
Northmaniae comes, Robertus comes^Flandriae, dux sparsim prosilire et jacere sagitlas eceperunt. Sed
Godefridus, comes Raymundus, Boamundus, et " iramisso timore Domini super eos, ac si repenle
mulli nobiles alii. Benedicat Deus animam Aderaari totus mundus super eos rueret, fugam omnes im-
Podiensis episcopi, qui, ut vir apostolicus, benigne moderatam egerunt, et a Francis pro posse eorum
semper populum confortabat, et in Domino robora- fugientes fugati sunt. Sed quia paucos equos habe-
bat. 0 pia res ! Jusserat ipse vespere praecedente bant et fame debiles, non quantum oporleret de pa-
cunctae militise Dei exercilus, sub cdicto preecona- ganis retinuerunt; tentoria autem eorum cunota re-
rio, ut unusquisque pro posse suo de annona nite- manserunt. De rebus quoque eorum multiformibus
retur prsebendam equo suo impendere, ne in die ineisdemtentoriisreperierunt, aurum scilicet, argen-
crastino subter equitantes, hora bellica debiles fame tum, pallia, indumenta, utensilia, et caetera multa,
deiicerent. Jussum est, et factum est. Igitur ad bet- quae valde timidi per campos sparsim fugicndo, vel
lum sic paralis omnibus, exierunl de civitate sum- dimiltebant, vel jaciebant, videlicet equos, inulos,
mo mane, quod iv Kal. Julii tunc evenit, vexillis camelos, et asinos, galerosque optimos, arcus, sa-
preecedentibus scararum el acierum, separatim per gittas cum pharetris. Fugit Corbagath cervo velo-
catervas et phalanges convenienter divisarum. luter cius, qui minis et dictis tam fcris Francos jam per-
quos sacerdotcs alhis amicti vestimentis erant, qui saepe occiderat. Sed cur fugit qui tanlam geiitem
pro populo cuncto Domino flendo psallebant, el prc- D j IiabeLat, et equis bene munitam ? Quoniam contra
ces multiplices mentibus devotis fundebant. Tum Deum bellare nitebalur; cujus ponipam elarbitrium
quidam Turcus, Amirdalis nomine, militia probis- prospiciens Dominus, omnino cassavit. Nec tamen
simus, cum vidisset gentem noslram contra eos permisit eum in manus Francorum incidere, nec
signis levatis sic egredientem, miratus est vehemen- milites suos, quia quotidie non se ulciscitur de ini-
ter. Et cum signa procerum nostrorum vidisset, quse micis suis. Et quoniam equos habebant veloces,
sigitlatim cognoscebat, quia in Antiochia conversari effugerunt; lentiores vero nostris Francis remanse-
solebat, prselium mox fore ratus est. Quod statim runt. Multi autem ex eis et de peditibus Sarracenis
Corbagath admirato majori intimavit. « Quid scaccis gladiis detruncati sunt. De nostris autem pauci laesi
Iudis?En Franci veniunt. > Cui respondit: « Ve- sunt. Feminas vero in tentoriis eorum inventas gla-
niuntne ad bellandum ? > Respondit Amirdalis : dio interfecerunt. Tunc omnes voce exsultationis
< Adhuc ignoro: sed exspectaparumper. » Cumque Deura benedixerunt, et glorificaverunt, qui in tanta
llerum prospicit vexitla principum nostrorum altrin- nccessitate positos et anxietate, dextera pietatis suse
secus ordinate praeferri, et acies divisas decenter sperantes in se, ab hostibus tam trucibus liberave-
subsequi, iicrum aif Corbagath : « Eccc Franci. rat. Sed ct ipsis dc-vUHis,t; iumphalares inde facli
85,7 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. -
gloriabantur. De quorum etiam substanlia locuple- A ctum castrum plusquam centuru eeriitn tmlite*
tes cffecti, ad urbem regressi sunt jocundi. traverunt; ac per portam ipsius castri ad eivilfti*-»'
sub castro constitutam, nobis illisque communem,
Urbs cum capta fuil tam nobilis Antiochcna,
irrumpere voluerunt. Nos autem in alio monte exi-
Undecies centum, si subtrabis inde bis unum, stentes ipsi castro opposito, viam inter .utrumque
Tunc tot erant anni Domini de Virgine nali. exercitum ad civitatem descendentem, ne ipsi nobis
Sub geminis Phoebus cum his novics fuit ortus.
multo plures irrumperent, custodientes, et intus et
Tunc temporis obiit Ademarus episcopus, Kalend. extra nocte et die bellantes, portas castri ad civita-
scilicct Augusti, cujus anima quiete poliatur seterna. lem descendentes intrare, et ad caslra compulimus
El lunc Ilugo Magnus Constanlinopolim conccssu remeare. Cum ergo vidissent quod ex illa parte nihil
heroura abiit, deinde in Franciam. nocere potuissent, ila nos ex omni parte circuie-
CAPUT XV. runt, quod nulli ex noslris ire, vel ad nos venire
potuerunt. Qua de re ita desolati et afflicti orones
His gestis omnibus, inclyta principum lurma lo- fuimus, quod fame el multis angustiis morientes,
lius exercitus epistolam hanc Romano pontifici di- equos et asinos nostros famelicos interficientes,
rexerunt: « Domino sancto ac venerabili papaeUiv- " multi noslrum comederunt. Sed inlerim, clementis-
B,VNO, BOAMUNDCS, et RWMONDUS Sancti jEgidii co- sima Dci omnipotentis misericordia nobis subve-
mcs, GODEFRIDUS dux Lolhariensis, et ROTBERTCSniente, et pro nobis vigilante, lanceam Dominicam,
comes Northmanniae, ROTBERTUS Flandrensium co- qua Salvatoris noslri latus Longini manibus perfo-
mes, el EUSTACUUIS comes Bolonise, Salutem, et fide- ratum fuit, sancto Andrea apostolo cuidam famulo
lia servitia, et ut filii suo patri spirituali veram in Dei ter revelante, locum etiam ubi lancea jacebat
Christo subjectionem. Volumus omnes et desidera- demonstrante, in ecclesia beati Petri apostolorum
mus notum fieri vobis, quam magna Dei misericor- principis invenimus. Cujus inventione, aliisque
dia, quamque evidentissimo ejus adminiculo a nobis multis divinis revelationibus ita confortati et corro-
capta est Antiochia, et Turci, qui multa Domino borati fuimus, ul qui antea afflicti et pavidi fuera-
nostro Jesu intulerant opprobria, capti et interfecti mus, tunc ad preeliandum audacissimi promptissi-
sunt; et nos Hierosolymitani Jesu Christi injuriam mique alii alios hortabamur. Tribus igitur hebdo-
summi Dei vindicavimus ; et nos, qui Turcos prius madis et quatuor diebus obsessi, in vigilia aposlo-
©b«ederamus, qualiter postea a Turcis de Corozana, lorum Petri et Pauli in Deo confidentes, de omnit us
et Hierusalero, et Damasco, multisque aliis terris p iniquitalibus uostris confessi, portas civitatis cun
Venientibus obsessi fuimus ; et quomodo Jesu Chri- omni nostro bellico apparatu exivimus; et tam
sti misericordia liberati sumus. Cum igitur capta pauci eramus, quod ipsi nos non contra eos pdgna-
Nicaenailla, maximam multitudinem Turcorum, si- re, sed fugere aflirmabant. Nobis autem omnibua
cut audistis, in Kalend. Julii nobis obviam in campo paratis, et tam peditum quam mititum certis ordi-
ilorido devicissemus, et illum magnum Solymannum nibus disposilis, ubi major eorum virtus et fertitudo
fugavissemus, suisque omnibus et terra et rebus erat audacter requisivimus, cum lancca Dominica,
exspoliassemus, acquisita et pacificata tota Roma- et prima belli statione fugere eos coegimus. Ipsi au-
nia, ad obsidendum Antiocbiam venimus. Cujus in tem, ut mos eorum est, undique se dispergere cce-
obsidione multa mala perpessi sumus, tum de bellis perunt; occupando colles et vias, ubicunque pole-
finitimorum Turcorum et paganorum in nos tam rant nos gyrare voluerunt. Sic enim nos omues in-
frequenter et copiose irruentium, ut verius dicere- teriicere putaverunt. Sed nobis mullis bellis contra
mur obsessi ab cis quos in Antiochia obsederamus. eorum callidilates et ingenia edoctis, gratia Dci et
Tandem, superatis omnibus bcllis, ex eorum pro- misericordia ita subvenit, ut qui paucissimi ad eo-
spero cventu fides Chrisliana exaltata est, hoc modo. rum comparalionem eramus, omncs illosin unum coc-
Ego Boamundus, conventione facta cum quodam D gimus, et coactos, dextera Dei nobiscum dimicante,
Turco, qui ipsam mihi tradidit civilatem, scalas fugere, et castra cum omnibus quse in castris erant
ante diom paruin muro applicuj; et sic civitatem relinquere ccrapulimus. Quibus devictis, totaque
antea Christo resistentcm m Nonas Julii accepi- die fugatis, et multis eorum millibus interfectis, ad
mus, et Gratianum ipsius civitalis tyrannum cum civitatem laeti et hilarcs remeavimus. Castrum au-
muttis suorum militibus interfecimus; Eorum- tem supradictum admiratus quidam, qui in eo erat
que uxores, filios ac familias, cum auro et cum millehominibus, Boamundo se reddidit, et per
argento, et omnibus eorum possessionibus, retinui- ipsius manum Cbristianee se fidei unanimiter sub-
mus. Castrum autem Autiochjanum a Turcis prae- jugavit. Itaque Dominus noster Jesus Christus to-
munitum habere non potuimus. Sed cum in crasti- tam Antiochiam Romanee religioni ac fidei manci-
num castrum ipsum aggredi voluis<-emus, infinitam pavit. Verum, quia solet semper aliquid. mcestum
Turcorum multiludinem, quam multis diebus ad intervenire laetis rehus, ille Podiensis episcopus,
debellandum nobiscum venturam extra civilatcm quem tuum vicarium nobis commiseras, peracto
exspectaveramus, per campos omnes discurrentem bello in quo honeste fuit, et pacificata civitate, Kal.
vidimus. Qui die tertia nos obsederunt, et prsedi- Augusti mortuus est. Nunc ergo, filii tui commihso
 849 FULCHERII CARNOT. IIIST. IIIEROSOL. — LIB. 8S0
patre orbati, tibi spirituali patri nostro mandamus, A protrita, Boamundus Antiochiam remeavit; de qua
ut qui hanc viam inccepisti, et sermonibus tuis nos tunc homines Raymundi comitis, quos ibi posuit
omnes, et terras nostras, et quidquid in terris erat, portionis suae custodes, eliminavit. Quam urbem
relinquere fecisti, et cruces bajulando Christum postea cum tota provincia possedit. Aiebat enim per
sequi preeccpisti, et Christianum nomen exaltare proloculionem suara el machinamentum eam tradi-
eoiiimoniiisli, complendo quse hortatus es ad nos, tam fuisse. Comes vero Raymundus, juncto sibi
venias, et quoscunque poteris ut tecum veniant sub- Tancredo incceptum iter tenuit. Sed et Robertus
moneas. Hinc enim Christianum nomen sumpsit Norlhmannus, qui die secundo discesserat a Marra
exordium. Nam. postquam beatus Petrus in cathe- urbe quam ceperant, eidem cxercitui aggregatus
dra quam quotidie cernimus inthronizatus fuit, illi est.
qui prius vocabantur Galilsei, primum hinc et prin- CAPUT XVII.
cipaliter vocati sunt Christiani. Quid igitur in orbe Anno autem millesimo nonagesimo nono ab In-
reclius esse videtur quam ut tu, qui pater et caput carnatione Domini, profecti sunt ad castrum Archas
Christianae religionis existis, ad urbem principalem dictum, ad radicem Libani situm, quod propter si-
et capitalem Christianl noininis venias, et bellum tum loci fortem ad capicndum est diflicillimum ab
quod luum est ex tua parte conficias? Nos enim " hostibus exlernis. Antc quod, in tabernacuhs ho-
Turcos et paganos expugnavimus; hsereticos autem, spitati, per quinque fere septimanas astiterunt. II-
Greecos,etArmenos, Syros, Jacobilasque expugnare lud oppidum antiquissimum condidit Araceus Cha-
nequivimus. Mandamus igitur et remandamus tibi naan lilius, ut legilur. Dux autem Godefiidus, et
hoc, charissimo Patri nostro, ut tu Pater et caput Robertus Flandrioe comes, non multo post exerci-
ad tuee paternitatis locum venias, et qui beati Petri tum illum suhsecuti sunt. Qui antequam illuc per-
es vicarius, in cathedra ejus sedeas, et nos filios venissent, Gibellum castrum quoddam nominatissi-
tuos in omnibus recte agendis obedientes habeas, mum obsidione vallaverunt. Sed legatione ab exer-
et omnes hsereses cujuscunque generis sint, tua citu habita, ut eis festine succurrerent contra Tur-
auctoritate et nostra virtute eradices et destruas. Et cos, quos ad bellum exspectabanl, confeslim Gibel-
sic nobiscum viam Jesu Christi a nobis incaeptam, lum diraiserunt, et ad negotium mandatum profecti
eta tepreedicatam, portas etiara utriusque Hierusa- sunt. Ad quos cum pervenissent, cum eis sederunt,
lem nobis aperias, el sepulcrum Domini liberum, sed bellum, quod forte putabant, non habuerunt.
atque Christianum nomen super omne noraen exal- Iu illa tamen obsidione, Anscllus de Ribolimonte,
tatum facias. Si enim ad nos veneris, et viam per r, miles strenuus, ictu lapidis intcriit. Tunc autom,
te»incceptam nobiscum perfeceris, lotus mundus tibi facto invicem consilio, decreverunt qttod, si ali-
obediens erit. Quod ipse te facere faciat, qui vivit quandiu ibi moram fecerint et caslrum illud capere
et regnat Deus in ssecula saeculorum. Amen. >, non polerint, detrimentum irrecuperabile cunctis
CAPUT XVI. inde eveniet; dicuntque operse pretium esse utdi-
Cum apud Antlochiam per quatuor menses viri missa obsidione vadant per viam quam commercio
nostri cum equis suis, requie et edulio refecti, vi- expertem noscunt, dum adhuc tempus messionis
res pristinas resumpsissent, qui tot diebus labore eos Hierosolymam ituros exspectat, et dum iverint,
faligati fuerant, pars una exercitus sumplo consilio de messe undique a Domino sibi prseparata vivant,
Syriam adierunt inleriorem, desideranles tramitem et tali stipendio adjuti, ad locum desideratissimum,
liierosolymitanum amplius dilatare. ln quo exercilu Domino ducenle, perveniant. Sic laudatum est, et
Boamundus et Raymundus comes, majorcs fuerunt. factum est. Tentoriis lunc collectis, iter agentes,
Alii enim principes in partibus Anliochenis adhuc transierunt urbcm Tripolim; qua transita juxta Gi-
morabanlur. Sed ii duo cum gente sua duas urbes, bellum castrum meaverunt. Aprilis erat mensis, et
Baram vsdelicet, et Maram, magnec probilatis in- jam de messibus vivebant. Ultra deinde progressi
vasione comprehenderunt. Priori quarum citissinw D : haud longe ab urbe Beruto transientes, invenerunt
capta, et ceedecivium prorsus depopulata, raptisque posteamurbem aliam,;quam legimus Sidonem vo-
omnibus quee in ea reperierunt, festini alteram cabulo dictam, in terra Pheniciae, quam condidit
adierunt. Ubi obsidione per viginti dies peracta, fa- Sidou filius Chanaan, a quo Sidones; exinde, Sa-
mem nimiam pertulit gens nostra. Dicere perhorreo reptam Sidoniee. Dehinc invenerunt Tyrum civita
quod pterique nostrum, exasperati famis rabie, ab- tem peroptimam, unde fuit Apolloiiius, de quo legi-
sciderunt de nalibus Sarraceni jam mortui frustum tur (I Machab,m, 10). Delusetiam duabus evange-
unum, vel duo. Quo parura assato, manducabant lista sonat: In parles Tyri et Sidonis (Matlh. xv,
o:-e diro. Itaque plus obsessores quam obsessi an- 21). Nunc autem regionis incolae priorem Sagittam,
gebantur. Interea machinis faciis et tandem muro akeram vero Sur nomiuant. Nam Hebraice Soor
a.lmotis, magnae audacitatis assultu, suffraganle dicitur, et est In sorte Nepbtalim. Post has transie-
Deo, per muri fastigium Franci se intromiserunt; riint Ptolemaidam, prius Achon diclam; quam qui -
qui die illo atque sequenti cunctos Sarracenos a dam errantes Accaron solebant legerc : quod^ nos
majori usque ad minimum occideritnt, totamqtte eliam faciebamus, cum primitus terram Palaistino-
sii':sta:iliam eorurn sibi anipucrunl. Urbc ilaque ruiii inlroivimus. Sed Accaron urbs est Philistha*
8'j\ AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 8"2
nter Azotum et Jamniam, prope Ascalonem. Acon A monte Sion subter decursionem torrentis Cedron,
vero, id est Ptolemaida, ab austro babct Carmeli qui tempore hicmali per vallem Josaphat fluere solet.
montcin, jtrxla quem transeuntcs, ad dexteram re- Cisternee autcm multee, el aquis satis abundantes in
iiquerunt oppidum, Caypham dictum, exhinc juxta urbe habentur; quce si bene procuratae fuerint, om-
Doram, vel Pirgul; post heec, juxta Caesaream Palae- nibus inhabitantibus, tam hominibus quam jumen-
stinae incessimus, quae quidem dicebatur et altero tis, omni tempore indeficienter haustum praebent,
itomine Turris Stratonis : in qua Herodes, dictus hibernis imbribus reservatis.Constatquecivitas con-
Agnppa, nepos illius Herodis sub cujus tempore decenti magnitudine per cireuitum composita, ita ut
Christus natus est, percussus ab angelo, consum- nec parvitate nec amplitudine fastidiosa cuiquam
ptusque a vermibus, infeliciter exspiravit. Tum qui- videatur. Habet quidem ab oceasu solis turrim Da-
dem a dextera parte reliquerunt maritima, et per vidicam, utroque latere murum civitatis supplenlem,
urbem, nomine Ramulam, perrexerunt : de qua quae usque ad 'medietatem sui a parte inferiori so-
Sarraceni incolae jam obfugaverunt, pridie quam lhle massata est, et dc Iapidibus csementata quadra-
itluc Franci pervenissent. Illic annonam multam tis, et plumbo fusili sigillatis. Quae si cibariis munita
reperierunt, de qua jumenta sua cuncta onerave- fuerit, si tantum viginti vel quindecim homines
runt, quam usque Hierusalem postea portaverunt. defensores inerint, nunquam per vim ab exercitu
CAPUT XVIII. quovis comprehenderetur. Et est in eadem urbe
Mora ibi per quatuor dies facta, cum basilicae templum Dominicum, rotunium, composilum in
Sancti Georgii episcopum prseposuissent, et in arci- eodem loco quo Salomon alterum prius instituit
bus homines ad custodiendam urbem locavissent, mirificum; quod quamvis ilti priori schemati nut-
Hierusalein iter suum praetenderunt. Ipso die usque latenus sit comparandum, istud tamen opere mira-
ad castellum, quod dicitur Emmaus, ambulave- bili et forma speciosissima factum est. In cujus
runt. Nocte vero illa centum de militibus nostris medio est rupis nativa et ingens, de qua deturpatur
calliditate moti, probitate prompti, conscendunt in satis et impeditur ipsum templum. Neseio quare ab
cquos, qui, atbescente aurora, prope Hierusalem aeterno permittitur tocum occupare, quin prorsus
lianseunles, usque Betblehem properaveruiil; de exciditur. Sed dicunt illum esse loctim, ubi stctit
q iibais-uiius-errU Tancredus, alterque.Balduinus d£ angetus percutiens, ciii David inlulit pavidus nimis :
Burgo. Quod cum Christiani, qui inibi conversaban- Ego quidem sum quipeccavi; isti, qui oves sunt, quid
tur, comperissent, Graeci videlicet et Syri, Francos fecerunt? (II Reg. xxiv, 17.) Aiuntque in ipsa rupe
illuc advenisse, gavisi sunt gaudio magno valde. C arcam fcederis Domini esse, cum virga, et tabulis
Ignorantes tamen primitus quae gens essent, rati testamenti, bene sigillalam, eo quod Josias rex Juda
suiit eos vel Turcos vel Arabes esse. Sed c.ura aperte poni jussit eam in sanctuario templi, dicens: Nequa-
eos propius inluerentur, et eos Francos esse non quam porlabilis eam de loco isto (II Par. xxxv, 3).
duhilavcrunt, sta*,imgaudentes crucibus assumptis Praevidebat cnim futuram caplivitatem. Sed illud,
ol textis, obviam flendo, pie cantando processerunt quod in descriptionibus Jeremiae tegimus, obest,
eis: flendo, quoniam mctuebant ne tantillum genlis quod ipse Jeremias eam in Arabia occuttaverat,
a multitudine tanta paganorum, quos in patria scio- dicens quod non invenienda esset, donec gcntes
bantesse, facillimc occiderentur; cantando, quoniaro multae congregarentur (Jer. m, 17). Ipse enim con-
de illis congratulabantur quos diu desideraverant temporaneus hujus regis Josiae fuit; tamen vivendi
venturos, quosque Christianismum, a nefandis lan- finem fecit, antequam Jeremias obiret. Non credimus
diu pessundatum, Ln resumptum honoiem relevare igitur arcam in templo csse. Non valeo nec audeo
sentlebant. Facta autem statim in basilica bcatae recitare res tam sanctissimas, quee inibi habentur,.
Marise supplicalione ad Deura devola, cum locum ne in atiquo auditores fallam. Sed, secundum dicla
ubi Christus fuit natus visitassent, datoSyris osculo qiiorumdam, in honorem et amorem Dci, beec tan-
pacis jocundo, ad urbem sanctam celeriter sunt D tilla in memoriam collcgi. Hoecest pro certo domus
regressi. Ecce subsequcns exercitus nosler civitati Doi, de qua scriptum est : Bene fttndata est supra
tunc appropinquavit, relicta Gabaon a sinistra firmam pctram (Malth. vn, 25). In qua cum Salo-
parle, quae ab Hierusalem quinquaginta distat sla- mon devole Deo precem suam funderet, et utoculi
riiis. Cumque praecursores signa elovata civibus cjus die ac nocte supcr eam aperti essent, et qui
'
nionstrassent, protinus contra cos interni hostcs ad sanctuarium illud oraretrecto corde, abeoexau-
exierunt. Sed qui sic festiniexierant,festinantius in diretur, concessit ei Dominus, respondens prout ab
urbem mox repulsi, recesserunt: eo postulaverat. Hanc domum, hoc estDomini tem-
Septenas Junii Idus dabat annuus usus, plum, in veneratione magna cuncti Sarraceni ha-
Lucis septenae jam Junius igne calebat, buerant, donec eis illud abstulimus, ibique praedica-
Hierusalem Franci cum vallant obsidione. tiones suas libentius quam alibi facere solebant,
Est quidem civitas ipsa in montano toco sita, rivis. qnamvis idolo, in nomine Mabummelh facto, eas
silvis, fontibusque carens, excepto fonte Siloe, ubii vastarent, in quod etiani uullum ingredi Christia-
fcuflicienteraqua interdum habetur, interdum verci num permiltebant. Alterum vero tomplum Salomo-
rs.ro hauritur. Qni fonficulns in vallis fundo, sut i nis dictum, magnum csi, et mirabile; sed non est
833 FULCHERII CARNOT. HIST. IIIEROSOL. — LIB. I. SS4
illud idem quod ipse Salomon fabricavit. Quod r.inc A <i«a dux Godefridus erat, et Robertus Northmanniaj
satis dolendum est, eo quod inopia pressi, non comes, et Flandrensis Robertus, major erat muro
potuimus tecti ejus structuram reformare, postquam assultus. Illo die sic fecerunt. Sequenti quoque die,
in manus Balduini regis el nostras devenit. Sed ipse laborem eumdem faclo buccinarum concenlu, vi-
etiam plumbum negotiatoribus vendebat, cum vel rilius inierunt, ita ut cum arietibus pttlsando muruiu
de tecto aliquando decidebat, vel deorsum dirui pra;- in uno toco perforarent. Pendebant nempe ante muri
cipiebat. Inest insuper basilica decens super Domi propugnacula duo assera funibus illic atligata, quaj
nicura sepulcrum rotunditate facta, cujus rotundi- Sarraceni sibi prseparaveranl, ut irruentibus et la-
tatis summitas ita aTtiliciose tegmine caret ut piJes in eos jactantibus obstaculum fierent. Sed
foramine illo solis splendori patula clara semper quod pro incremento sibi feccrant, idem ad detri-
iiabeatur. Non desunt etiam civitali per omnes vicos menlum suum, Domino providente, acceperunt.
aquae ductus, per quos imbrium tempore omnes im- Nam turri prsefata muro admola, rudentibusque,
mimditiee diluuntur. Hanc etiam urbem Helius impe- quibus ligna pendebant prsedicta, fasciculis sectis,
rator Adrianusmirifice decoravit, et vicos et plateas de eisdem tignis unum pontera Franci tunc sibi coapta-
pavimento decenter ornavit, de cujus nomine Hie- ™ verunt, quem de turrisuper murum callideextensum
rusalem Helia vocata est. Ex iis et ceeleris multis, jactaverunt.Jf.mjamqueardebatarxuna inmurolapi-
civitas ipsa venerabilis est et gloriosa. Quam cum dea superquammachinatoresnostritorres igneos in-
aspicerent Franci, et viderent eam ad capiendum jecerant: unde foco paulatim intra materiem ligno-
.gravem, jussum est a principibus nostris scalas rum nutrito, fumus flamraaque sic prodire ccepit ui
ligneas fieri; quibus muro postea erectis, cum as- aee unus cuslodum civium ibi ultcrius morari pos-
sultu forti pcr eas in summum muri scandentes, set. Mox itaque Francis hora meridiana urbem in-
urbem forsitan juvante Deo ingrederentur. Quod[ Irantibus, die quae Veneris habebatur, cornibus so-
cum fecissent, sequenti die septimo, monitu proce- nantibus, cunctis tumultuantibus, VirUitcr impelen-
rum, buccinis sonanlibus, mane claro, impctu miroi libus, AWUVA DECS exclamantibus, vexillo uno in
civitatem undique assilierunt. Et cum usque adl muri fastigio jam sublevato, pagani orauino pude-
horam diei sextam assiliissent, et per scalas, quas; facti, per vicoruni civitatis ahgiporlus, audaciam
fixerant, eo quod paucae erant, introire nequissent, , suam in fugam celerem mutavcrunt omnes. Qui
assultum tristes dimiserunt. Tunc autem sumpto> cum velociter fugerent, velocius fugati sunt. Hoc
consilio, jussum est ab artificibus machinas fieri,, Raymundus comes ex altera parte assiliens, non-
cura quibus muro admotis, auxiliante Deo, speii r< dum sciebat, nec homines ejus, doiiec Sarracenos
effectum adipiscerentur. Et sic faclum est. Intereai per muri apicem anle eos prosilire viderunt. Quo
fiec panis nec carnis inopiam passi sunt. Sed quiai viso, ad -irbem laelissimi quantocius accurreruiU, et
iocus, ut superius dictum est, inaquosus et sine! cum cseteris hostes nefarios fugare et occidere cce-
fluminibus est, viri noslri propterea et jumenta eo- perunt. Tum quidem aUi Sarracenorum, lara Arabes
rum indigebant aqua vehementer ad potandam. quam /Ethiopes, in arcem Davidicam fugiendo se
Q.iapropter, prout monebat necessitas, longe aquami intromiserunt; aliivero in templum Domini atque
queeritabant, et a quatuor milliariis vel quinque la-. Salomonis se incluserunt. In quorum atriis templo-
boriose ad obsidionem in ulribus suis apportabant. rum impetus in eos agebatur nimius; Iocus eliam
Maehinis autem patratis, arietibus scilicct et sco- nusquam erat, quo gladiatores nostros evadere pos-
phris, ad assiliendum item se paraverunt. Inter sent. Supra Salomonis templum, quod fugiendo
artiiicia vero caetera, unam turrim de lignis exi- asccndcrant, raulti ex eis ad mortem sagittali sunt,
guis,quiamagna materies illis deerat, compegerunt; ; ct deorsum de teclo insanabiliter praecipitati; in
quara noctu, ediclo proinde faoio, ad cornu civitatisi quo etiam templo, decem ferme millia decollati
opportunius frnstratim portaverunt. Et sic manei sunt. Quod si inibi essetis, pedcs nostri usque ad
ipso cum petrarias et ceetera adminicuia paravis .• [) I bases cruore peremptorum tingueremui. Quid nar
sent, citissime haud longe a muro compactami rabo? Nullus ex eis vitse est reservatus, Sed nec fe-
erexerunt. Quani ereclam, et de coriis deforis bene* minis nec parvulis pepercerunt. Mirabile quoddam
contextam, paulatim promovendam muro propius; videretis, cum scutigeri nostri alquc pediles paupe-
iinpegerunt. Tum vero rari mililes, tamen audaces, , riores, calliditate Sarracenorum comperla, ventres
Btonente cornu, ascenderunl in eam, de qua statimi eorum jam occisorum lindebant, ul de intestinis by •
tapides et sagillas jacere cceperunt. Conli'a quosi santios excerperent, quos vivi faucibus transglulive-
similiter Sarraceni defendendo se agebaiu, et ignemi rant. Quapropter post dies aliquot acervo magno fa-
cum oleo et adipe vividum faculis aplatis dictse lurri,, cto de cadaveribus, ca igni combusserunt, ul ses
ct militibus qui crant in ea, fundibulis suis jacula- illud praedictum in cinere facto facilius reperirent.
bantur. Multis igilur utrorumque invicem sic cer- Tancredus autem tcmplum Domini cum feslino
tanlium mors saepe aderat praesens. Ea quidem ini cursu ingressus, multa aurea et argentea (quod erat
parte qua Raymundus comes et homines sui assi- nc.fas rapiendum), lapides etiam pretiosos arripuit
stcbant, scilicet in montem Sion, eum macliinissuis ; Sed hoc postea emendans, eadem cuncta vel cis ap
roagnum assiillum dabant Ex alicra vcro partc, , protiiua locd sacrosanclo remandayit.
 «55 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. •- MONUM. DE BELLO SACRO. 856
Ensititis cxtraclis currit gens nostra per urbem. A sissent quem ipse laudare't praefici. Interca Turci
Noo,cuiqtiani parcunteli.ini nnsercre precanti. el Aiabes, nigri quoque jElhiopes quingenli fore,
Vulgus craislratum vcluti cum putriclamotis
Poina caduut ramis, agilataquc ilice glandes. qui in arcem Davidicam se intromiserant, petierunt
Et posl slragem tantam ingressi sunt domos, e: ce- a Raymundo comite, qui prope turrim illam hospi-
perunt quoecunque in eis invenerunt, ita sane, ut tatus erat, ut pecunia eorum in arce ipsa retcnta,
quicunquc primus domum intrasset,sive paupersive vivos tantum eos abire permilteret. Hoc concessit,
«lives essot, nutlatcnus ab aliquo alio fieret illi in- et hinc Ascalonem adicrunt. Placuit tunc Deo, quod
juria, quin domum ipsam aut palalium, et quodcun- inventa est parlicula una crucis Dominicaein loco
que in ca reperisset, ac si omnino propria, sibi as- secreto, jam ab anliquo tempore a viris religiosis
sumeret ct possideret. Hoc itaque jus teuendum in- occullata; nunc aulem a quodam homine Syro, Deo
vicem slabilicrant. Unde mulli inopes facti sunt lo- volente, revelata. Quam cum patre suo inde conscio
cuplctcs. Tunc aulem ad sepulcrum Domini, et tem- diligenter ibi et absconderat, et conservarat. Quam
plum ejus gloriosum euutes, clerici simul et laici quidem parliculam in modum crucis relormatam,
exsultalionis voce allisona canticum novum Domi- aurca partim et argentea fabrica contectam, ad Do-
iio-decaiilando, loca sacrosancta tam diu desiderata, R minicum sepulcrum, debinc etiam ad templum,con-
eum oblationibus faciendis supplicationibusque hu- gratulanterpsallendo, et gratias Deo agendo, qui per
inillinus, Letabundi omnes visitaverunt. O lempus tot dies hunc thesaurum suum ei nostrum sibiet no-
tam desideratum ! o tempus inter caetera tempora bis servaverat, omnes una in sublime propalatam
mcruorandum ! o factum factis omnibus anteferen- detulerunt.
dum ! Vere desideratum, quoniam ab omnibus fidei CAPUT XIX.
cathoticae cultoribus interno mentis desiderio sem- (1) Rex autem Babylonis, et dux mililiee ejus, no-
per desideralum fuerat, ut locus in quo cunctarum mine Lavendalius, cum audissent quod Franci jam
oreaturarum Creator recreationis salutiferae munus, circa sibi subdendo Babylonico regno appropinquas-
Dous homo faclus, humano gcneri pietate sua mul- sent, congregata mullitudine sub edicto de Turcis
tiplici, nascendo, moricndo, resurgendoque contulit, et Arabibus ^Ethiopibusque, contra eos ire prselia-
a paganorum contagionc inhabitantium quandoque tuni feslinaverunt. Et cum iterum per internuntiss
inundatus, tandiu superstitione eorum contamina- audissenl, Hierusalem tam ferociter jam fuisse ca-
naltis, a credentibus et cnnfidentibus in se, in mo- ptam, indignatus dux ille prsedictus Babylonius, fe-
diim dignitatis stiaepristinum reformaretur. Et vere stiuavit ut vel praelium cura ipsis coramitteret, vel
memoriale, et jure memorandum, quia quaccunque C eosdem in eadem urbe iiiclusos obsideret. Quod cum
Dominus noster Jesus Chrislus, in terra homo cum Francis nuntiaretur, assumpto magnae audacise
liominibus conversans, egit et docuit, ad memoriam consilio, versus Ascalonem contra tyrannos illos
fainosissimam revocata et reducta sunt. Et quod acies suas direxerunt, portantes secum lignum salu-
i.lem Dommus pcr hunc populum snum tam, ut tiferae crucis jam superius memoratum. Cumque
opinor, dilectum aliimrium familiaremque, el ad die quodara non longe ab Ascalone circumvagantcs
hoc negotium praeelectum, expleri voluit, usque in Franci preelium exspectarent, invenerunt illic noii
finein soeculi memoriale, linguis tribuum universa- minimam preedam de bobus et camelis, ovibus et
i-uin pcrsonabit. capris. Quam carram cum juxla tentoria solc rnente
J^iliiis efforvcns ter quiiia luce calcbat congregassent, jusserunt sub edicto principes no-
Unilecies centum ntimero si dempseris unum, stri, nunquam in crastino, quo bellum fore putabant,
Dicebant annos Domini tunc esse peractos, secum minari, ut ab omni sarcina expediti, ad prse-
Cum nos Hierusalem, gens Gallica, cepimus urbem.
Tor quina Julius splcndcbat luce micanti, liandum essent prompti. Mar.e autem facto, specu-
Urbcm cuni Franci capiunt virlute polenti, latoribus praemissis paganos accedere didicerunL
Aiino milleno centeno, quominus uno, Quo scito, mox tribuni et centurioncs per alas et
Virginis a partu, genuit quee cuncta regentera. ^ cuneos
gente sua constitula, proelium agendum pru-
Idus erat Julii, anno ab olilu Caroli Magni ducen- dcntissime ordinaverunt, et contra hostes vexillisleva
tesimo el octuagcsimo quinto, ct morte Guillelmi tis audaciterprocesserunt.Videretis praediclam pree-
Anglioeregis primi anno duodecimo. Quippe Gode- dam lanqiiam monitu ducenlium a dextera etlaeva-
frido palrise mox principe facto, quem ob nobilita- parte acierum gressum suum recte agerc, licet a ne-
tatis excellenliam, ct mililiee probilatem, atque pa- niine minaretur.itaut multi paganorum eam a longe
iienliae modestiam, nec nonet morum etegantiam, in cum militibus nostris euntem spectantes, tolum
urbe sancla regni principem omnis populus Domi- a-slimarcnt exeicitum csse Francoruro. Illi autem
ninici excrcilus ad illud conscrvandum atque regen- populus innumerus cum ad cuneos nostros appro-
dum elcgit. Tunc eliam locati sunt in ecclesia Do- pinquassent, tanquam cervus ramos cornuum pree-
niinici sepulcri canonici, atque in templo ejusdem tondcns, cuueo suo anteriori facto bifurco, disten-
ipsi servituri. Patriarcham autcm tunc decreve- sione Arabum praecurrentium explicata, machinali
runtnonduin iUiicri, donec a Romano papa quce- sunt accingere poslremos, ubi dux Godefridus sUb-

(I) Quse abhiuc sequuntur, ex ms. codicis fiJe emcndala sunt, et corrccla.
837 FULCIIERH CARNOT. IIIST. HIEROSOL. — LIB. I. 858
sequenter cum agmine denso militum armatorum A sucereverti. Et cum in Jordanc flumine indilate loti
remigando posteritatem sollicilabat. Caeliri enim fuissenl, et.palmarum ramos apud Jericho in horto
proceres alii in prima, alii in secunda acie preeibant. Abrabaedicto collegissent, Robertus Northmanno-
Sed cum ab utraque parte hostes hostibus, quantum rum comes, Robertus comes Flandriae, Constanti-
jactus est lapidis, vel paulo plus, appropir.quassent, nopolim navigio appetierunt, deinde Franciara ad
illico pedites nostri sagittas in illos distendentes propria remeaverunt. Raymundus vero usque Lao-
jecerunt. Congruentissime mox secutae sunt sagiltas diciam Syriae regressus est, et in Constantinopolini
lancese, dum equites nostri, tanquam jurejurando relicla uxore, in Laodicia redilurus. Dux autem
oranes inviccm confirmassent, impetu vehementi ir- Godefridus retento sibi Tancredo, et aliis pluribus,
ruerunt in eos, et quorum quadrupedes cursu tunc principalum Hierosolymitanum rexit, quem consensu
non fuerunt celeres, contiuuo neci submersi sunt omnium susceperat oblinendum.
supra sessores, ubi parvse horee spatio mulla cor- CAPUT XXI.
pora palluerunt exanimata. Tunc multi eorum mor- De Boamundo et Balduino, et eorum peregrinatione.
tem metucnles, ascendebant arborum cacumina; Cum autem audisset domnus Boamundus,"qui
qui tamen inibi sagittati, et morti lsesi, ad ter " Antiochiee lunc principabatur, vir prudens et stre-
ram infelicitcr corruebant, incursu in eos penetra- nuus, et domnus Balduinus preefati Godefridi frater,
bili facto undique Sarraceni pertimebant. Tentoriis qui simililer Edessse civitatis, patriseque aflinis trans
transactis,usque ad Ascalonis mcenia qui evaserunt, fluvium Eupbratem dominabatur, Hierusalem ab
fugatisunl. Quae ciritas scptingenlis et viginti sta- illis qui proeiverant collegis suiscaptain fuisse, laetis-
dioruin spatiis ab Hierosolyma distat. In prima qui- simi eflecli Deo laudes exsolverunt inde supplices.
dem acie dux eorum Lavendalius, licet antea Fran- Quod si illi, qui festinatione itineris praecesscrant
cos vilipendisset, non lente fugiens dorsum veilit; t*os,bcne et utiliter operati fuissent, quamvis eos
quibus tabernaculum suum cum caeteris cxtensum, tardius subsecuturi essent hi duo cum suis, parti-
et pecunia munitum, invitus reliquit. Quorsum cipes tamen ejusdem fore bravii non est dubilan-
Franci regressi, vietoria jocundi, Domino grales dura. Erat enim necesse ut terra et civitates cuni
dando sunl regregali. Tunc ingrcssi surit laberna- tantolaborejam Turcis ablatac.solerter cuslodiren-
t.ila eorum, et invenerunt in eis gazas multas, au- tur, ne forte terra incaute derelicta, si cuncti Hie-
rum, argenlum, pallia, induvias, lapides pretiosos, rusalem tunc abissent, recursu repentino a Turcis
qui duodeni sic nominantur: Jaspis, sapphirus, chal- usque Persidam jam repulsis resumeretur. Unde
cedonius, smaragdus, sardonyx, sardius, chrisoly- •*•damnum Francis non minimum cunclis contingeret
thus, beryllus, topazius, chrisoprassus, hyacinthus, evenisse, tam euntibus quam redeuntibus. Forsitan
amethystus. Repererunt etiam vasa et utensilia mul- divina providentia distulit eos, plus in peragendis
tiformia; galeros auratos, annulos optimos, enses quam in peraclis negotiis judicans eos profuturos.
mirabiles, annonam, farinam, caUeraque multa. Ea 0 quoties interim ipse Balduinus in Mesopotamias
vero nocte illic hospitati sunt, et pervigiles bene se iinibus praeliis contra Turcos factis fatigatus est!
conservaverunt. Nam die sequenti pulabant bellum quotque capita eorum csesa illic fuissent, recitari
a Sarracenis reiterari, qui tamen timore valde per- non potcst. Saepc contigit illum cum gente sua pauca
territi nocte ipsa omnes aufugerunt. Quo mane per contra multituJinem eorum magnam prseliari, et,
exploratores comperto, vocibus laudifluis Deuni be- Deo juvante, triumpho laetari. Sed cum per lcgatio-
nedixerunt et glorificaverunt, qui tot mUlia perfido- ncs eum Boamundus preemonuisset, ut Hierusalem
rum raro exercitu Christianorum dissipari permisit. ainbo cum suis iter nonduin expletuin iluri perfice-
Benedictus ergo Deus, qui non deditnos in captionem rent, Balduinus illico suas res opporluiie disponens,
denlibus eorum (Psal. cxxm, 6). Beata enim gcns, se iturum praeparavit. Sed tunc audiens Turcos
eujus est Dominus Deus ejus(Psal. xxxn, 12). Nonne unum cornu patriae suoe ingressione pervadere, in-
minati fucrant ipsi Babylonii, dicentes : t Eamus, [) coopto dimisso,.cum necdum exercilulum suum con-
et capiamus Hierusalem cum Francis in ea clausis? gregasset, cum paucis hostes adiit. Qui cum arbi-
Quibus omnibus interemptis, eradamus illud sepul- trati essenljam eum iter suum inccepisse, diequa-
crum tam sibi prctiosum, et lapides ipsius eediiicii dam cum in tabernaculis suis securi essent, viso
exlraurbem ejeclos; nec mentio ulterius umquam signo albo, quod bajulabat Bahiuinus, quantocius
inde fiet. > Sed Deo miseranle, hoc in nihilum rever- pavefacli fugerunt. Quos cum parum cum paucis
s:>,de pecunia etiam illorum oneraverunt Franci fugasset, atl id quod prius incoeperat rediit. El in-
equos eorumdem et camelos. Qui cum tentoria, et gressus iter, Antiochia dexlerata venit Laodiciam>
tot jacula in campis jacentia, arcusque et sagittas ubi slipendio viatico emplo, et clitellis reformatis,
ad urbem sanctam deferre non possent, haec cuncta abivimus. Mensis Novemberer.it. Cumque Gibellum
incendio commiserunt; deinde Hierusalem gaudcn- transissemus, Boamundum in tentoriis suis hospi-
tcr redierunt. tatum ante oppidum quoddam Valenium nominatum
CAPUT XX. assecuti sumus. Eratcum eo archiepiscopusquidam
De reversione principum ad patriam. Pisanus, nomine Daibertus, qui cum quibusdam
Hii gestis, placuit quibusdam in patriam nationis Tuscanis ct Italis LaoJiciae portui navigans appli-
839 A9 CODEFP.IDUMAPPEND. II. - MONUM. DE BELLO SACRO? 8C0
cuerat, et >ji nos exspectabant, nobisoum ituri. A , seinus, die quarto Belhlehein adivimus, ut nocte
A 'eratque quidain episcopus dc Apulia. Gum domno ipsa Dominicoe Nativitalis revolulionem celehraturi
Balduino erat lerlius. Quibus ita amicabiliter glo- annuam, preesepio, ubi Jesum Maria venerabilis ma-
incralis, a>stimali sumus numero esse 23 millia ter reclinavit, preesentialiter pervigiles in orationi-
ut-iusque sexus tam peditum quam equitum. Et hus assisteremus. Quo in noctem cum obsequio
cum fines Sarracenorum interiores introissemus, et condecenti expleto, hora diei tertia, missa qupque
ab incolis regionis nobis satis infestis nec panem, tertia celebrala, Hierusalem remeavimus. 0 quanlus
ncc aliquid edulii habere posseraus, quia nec erat tunc erat fetor circa muros civitatis, intus et extra,
qui daret, vel qui venderet, stipendio quidem nostro de cadaveribusSarracenorum adhucibimarcentium,
roagis magisque consumpto, contigit multos fame quos urbe capta collegse nostri trucidaverunt, ubi-
anxiari. Equi quoque et jumenta, deficiente annona cunque cos assecuti fuerant.Cum autem et nos et
dolore geminatonimis angebantur : ibant, nec man- jumenta nostra quiete necessaria aliqttantisper ve-
ducabaril. Tunc aulem eraiit in ipsis agris cultis, getati essemus, et patriarcham in ecclesia sancti
per quos euntes transibamus, raesses quoedam,quas sepulcri tara dux quara ceeteri optimates prsefecis-
vulgus vocat Cannamelles, arundinibus fere similes, sent, scilicet domnum Daiberlum superius memora-
a canna et melle nomen compositum. Unde et mel B tum, redintegrato stipendiq, et jumentis nostris one-
silvestre.ut puto, dicitur, quod de his sapienter con- ratis, regredientes descendinius ad flumen Jordani-
ficitur. Has quidem famelici propter mellitum sapo- cum. Tunc placuit quibusdsm deexercitu posteriore
rem tota die dentibus nostris rurainabamus, parum in Hierusalem remanere, et quibusdam de priore
tamen proficiendo. Utique pro amore Dei haec et nobiscum reraeare. Dux aulera, sicut prius, terram
alia multa, famem scilicet, et frigora, et pluvias Hierosolymitanam strenue rexit:
nimias suslinebamus. Plerique ctiam equos, asinos Idibus in ternis Augusti 'unc satis segris
camelosque, panis egentes manducabant. Insuper Corruit Urbanus praesul il*>niaevenerandus.
algore nimio, et imbrium affluentia seepissime tor- CAPUT XXII.
quebamur, nec erat tantum solis eestus, quo pannosi De reversione Boamundi, et comitis Balduini ad
nostros madefactos exsiccare possemus, cum im- propria.
brium continuatio vel per quatuor vel perquinque Anno ab lncarnatione Dominica 1100 die anni
dics nos vexaret. Vidi tunc plures tabernaculis ca- prima, in Jericho ramis patmarum caesis, ad defe-
rentes imbrium algore exstingui. Ego Fulcherius i rendum, ut mos est, omnes assumpsimus, et se-
Carnotensis, qui his intereram, vidi quadam die ^., cunda die iter remeabile cepimus. Placuit principi-
plures utriusque sexus, bestiasque quamplurimas bus nostris per urbem Tiberiadem juxta mare trans
hac pluvia mori algidissima. Longum est recitan- ire. Quod mare de dulci aqua congregatum duode-
dum,etaudiemliforsan tsedium, quia nullaanxietas, viginti millibus passuum, et quinque in latum, vel
nullus dolor defuit populo Dei. Seepe a Sarracenis juxta Josephum 40 stadiis in latitudine, et centum
in via insidiantibus circa meatus arctos pluresocci- in longitudine. Deinde per Caesaream Philippi, qu*e
debantur, aut cum raptum irent pro victualibus Paneas lingua Syriaca dicitur, ad Libani montis
quaerendis. Videretis milites nobilcs, equis quoquo- radicem sitam, ubi duo fontes emergunt, unde
modo amissis, pcdites effici. Videretis jumentis de- Jordanis fluvius exoritur; qui postea mare Galileae
licientibus capras Sarracenis ablatas, vervecesque secans, in mare Mortuum se ingeril. Hic autem la-
superpositis sarcinis valde fatigari, et dorsa eorum cus Genesar dictus, iO sladiis in longitudine, cen-
mole illius sarciuae corrumpi. Bis in hac via, non tumque in latitudine, juxta Josephum. Quod flumen
amplius, panem et annonam commercio carissimo, deinde per alveum unum percurrens, ingerit se in
scilicet a Tripolilanis et Ceesaricnsibus habuimus. mare quod Mortuum dicitur, eo quod nihil gignat
Patet ergo quia poterit vix quis magnum aliquod vivum. Qui lacus Asphaltites dictus sine fundo esse
nisi ciim magno lahore acqulrcre. Magnum quidem D ) creditur in abyssum; ibi subversis civitatibus, So-
fuit, cum usque Hierusalem pervenissemus. Qua doma scilicet et Gomorrha. Ego autem calltdius de
visitata, consumraatus est labor diuturnus. Cumquc fontibus his conjeetabam, imitans beatura Hierony-
sancterum Sancta desiderantissima inspiceremus, mum, quem legi, in Expositione ejus super Amos
ingonti gaudio repleti sumus. 0 quoties ad memo- prophetam, quod Dan in lerminis terree Judaicae
liam reducebanius illam Davidicam propbctiam qua! sit, ubi nunc est Paneas, et quia tribus Dan illic
dicit : Adorabimus in loco, ubi st^terant pedes ejus! 1 oedificavit eivitatem, quam nomine patris sui voca-
(Psal. cxxxi, 7.) Quod nimirum in nobis tunc im-. verunt Dan. Hac de causa sentio, fontem illum vo-
pleri vidimus, quamvis aliis multis simililer perti-. cari Dan, et altcrum Jor, qui huic adjungitur. Veni-
«eat : Illuc quidem ascendimus tribus Domini,, mus autem ad urbem fortissimam, quara Balac nun-
ad confilendum nomini sancto ejus (Psal. cxxi, &).. cupant, a Salomone conditam, muris emincntibus
Die illo quo'Hierusalem tunc introivimus, sol retro- circumtectam, et Thadomor ab eo appellatam, duo-
gradusdescensuhiemali pcracto,recursum rcsumpsitt rum dierum itinere a Syria distantem, et a maxima
aseensibilem.Cumque sepulcrumDominicum, atquee Babylonia sex mansionibus procul distantem, ab
iciiipl;:mcjusgIoi'iosuBi,etcoe!craloc3 sancta visitas-- Euphratc vero dici uiiius Hanc Grseci Palmyrara
 861 FULCHERII CARNOT. HIST. I5IEROSOL. - LIB. II. m
vocant. Illo in loco fontes ct putei nimis abundaut. A quibus Turci multos occiderunf, et pccuniam eorum
Nain inferiori terra nusquam aqua invenitttr. Ubi tolam habuerunt. Boamundum vcro comprehensum
Turci Damasceni nobis obvii venerunt 400 ferme in captionem secum adduxerunt. Cumque lioc in-
milites. Et quia didicerant nos esse inermes, et labo- fortunium ab illis qui evaserant divulgaretur, orta
ris causa valde fessos, arbitrati sunt nos quoquo- est genti nostroe grandis inde desolatio. Verumta-
modo debilitare. Quod si forte postrcmos die itlo men dux urbis Edessae Balduinus, congregatis
domnus Balduinus sollicite et caute non conservaret, Francis quotcunque potuit, Edessenis scilicet et
- multos de nostris occiderent. Inundatione enim
plu- Anliochenis, hostes praedictos ubi eos esse audivit
viarum et arcus et sagiltre defecerant eis, quia cum quserere non distulit. Boamundus eliam, cincinno
g"«tine in tocis illis adaptantur. Boamundus quippe capitis sui abscisso, mandavit hoc intersigno Bal-
ir. primo cuneo preeibat. Ilaque Dco auxilianle nihil duino prsedicto, ut ei citato auxilio pro amore Dei
aj,*d nos lucrati sunt. Tunc castra nostra metati succurreret. Quod cum audisset Danisman, metuens
sumus ante oppidum nrfedictum. Sequenti vero die horum animositatem, non est ausus ulterius ante
plus mari appropiantes, ante urbem Tortosam, et urbem Melelinam morari, quam obsidione cinxerat;
Laodiciam transivimus. Ibi qttoque Raymundum co- sed paulatim ante nos fugiendo, ad propria sua re-
mitem reperimus, quem illic reliqueramus. Et quia B meare curavit. Unde multura doluimus, cum per
cara erat annona, nihil ibi ad emendum invenimus, tres dies illos ultra urbem prsedictam persecuti su-
undevivere possemus. Quipropter usque Edessam mus, qui libentissime contra eos dimicassemus.
properare non cessavimus. Cumque sic regredererauv, praedictus Gabriel urbem
CAPUT XXIII. Meletinam Balduino reddidit. Quibus amicis effectis,
De caplione Boamundi. et custodibus suis intromissis, Edessam urbem Bal-
Boamundus igitur Antiochiara primitus advenit, duinus rediit, et Antiocheni mcesti de domino suo
dbi a suis gaudenter e*,tsusceplus. Deinceps regnum ad propria regressi sunt.
suum per sex menses ut prius obtinuit. Sed cum CAPUT XXIV.
iulio mense sequente urbem Meleliam vocatam cum
De morte regis Godefridi.
pauca gente appeteret, quam ei qui urbis ejusdem
patronus erat, Gabriel nomine, redditurus eral, jam Cum autem ipse Balduinus frueretur sua prospe-
per legationes amicitiae mutuae conventione facta, ritate, ecce nuntius veniens ab Hierosolymis, intnlit
obvius illi fuit admiraldus quidam nomine Da- ei quia dux Godefridus germanus ejus xv Kal. Au-
nismau, cum gente Turcorum magna, moliens Boa- /n gusti diera clauserat apud Hierosolymam. ,
mundum sic imprudenter ambulantem intercipere. Ad caput hoc anni post captam contigit urbem,
Et non longe ab urbe preefata insiluerunt in eum Ad meriti cumulum Dominus tibi, dux Godefride,
undique gens illa nefaria, quae in insidiis latitabat. Contigit hoc regnum. Sed tempore non diutumo
Et non audentes nostri prseliari, quia pauci erant, Tu perfunctus eo, natura dante ruisti.
Orto sole semel sub fervesccnte Leone,
statim fugientes in dispersionem fugati sunt; de i£thera scandisti laetans, Michaeie levante.

INCIPIT LIBER SECUNDUS

DE GESTIS BALDUINIPRIMI
CAPUT PRIMUM. poluerunt, ubi magis nobis oflicere arbitrati sunt,
Qualiler Balduinus ad regendum Hierosolymam obviam arroati venerunt. Tum quidcm per Antio-
perrexit. chiam ivimus, dehinc ante Laodiciam, et Gibellum,
Cuiii igitur iniimatum essot domno Batduino quod ,r. Maracleam, et Tortosam, Arcbas, et Tripolim per-
oinnis populus Hierosolymitanus eum in regni prin- reximus. Tunc rex Tripolilanus iegavil domno Bal-
apem substituendum hseredem exspectarent, dolens duino ad tentorium suum panes, vinum, mel sylve-
sliqutiUulum de fratris morte, sed plus gaudens de slre, id est chuerum, vervecesque ad edendum. Et
haereditate, acceplo consilio, terram suam, quam mandando innotuit illi quod Duchat rex Damasce-
possidebat, locavit, cuidam Balduino coiniti cognato norum, et Ginahadoles rex Calypti cum Turcis mul-
suo eam committens. Et colligens excreitulum suum tis et Sarracenis, Arabibusque, in via, per quam
duccntis fere militibus, et septingentis peditibus, nos ituros sciehant, congicgati exspectabant. Quod
iter Hierosolymitaiium vi Non. Octobiis inccepit. licet non omnino cerlum esse crederemus, postmo-
Nonnulli mirabantur, quod cum gcntc tam pauca dum verum esse persensimus.
erat ausus per tol hoslium regiones incedere. Nam CAPUT II.
plerique propterea pavidi et timidi de collegio no- De insidiis Turcorum in via prmlensis, et mirabili
stro latenter recesserunt, nobis nescientibus. Cum probitale Balduini comitis.
a.stem comperissent Turci atque Sarraceni nos ita Erat quippe non longe a Beritho urbe, sed quasi
iter agere, congregatis omnibus suis quotcunque milliariis quinque distans juxta mare in via pubUca
8G5 AD CODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 801
nieatus arctissimus, nobis ct omuibus illac trans- A ct*ampost nos descenderant, et sagitlas rnultas jacie-
eunlibus penitus inevilabilis; qucm si hostes pree- bant. Vfndique adversnm nos vociferantcs, et tan-
muniti vianiibus probibere voluerint, nullatenus quam canes vel lupi ululantes, et enses suos vibran
ccnlum millia militum transire potuerunt, quin cen- tes, conviciabantur nobis. Sed quid narrabo ? Nec
tum aul sexaginta viri armati introitum illura vio- erat uspiaro locus fugae, nec remanentibus spes sa
leuter contra illos obtineant exspectantcs. Ideo ini- lulis. Nec saperet Salomon, nec possel vincere Sam-
niici nostri illic undique inlercipere et occidere nos son. Sed magnae Deus potentiae alque clementiec
avbitrabautur. Nos autem illuc usque pervenimus. prospiciens de ccelo in lerram, humilitatem nostram
Cumque praecursores nostri praedicto meatui appro- atque angustiam, nec nou periculum , quod incid**-
pinquassent, viderunt aliquantos de Turcis illis se- ramus propter amorem ejus atque servitium, motus
gregatos ab aliis, contra procedentes, et non explo • pietate, qua rite semper praesens suis suhvenit,
rantes. Quos cum speculatores nostri perspexissent, taiilce probitalis audaciam militibus uostris praestitit
vati sm l majorem genlem post illos insidiando la- ut recursu repenlino fugarent eos fugientes, ut nun-
t;•!'!.'.Quo ! sicut viderant domno Balduino per unum quara animura defendendi se haberent. Sed alii de
oorum statim innotuerunt. Quo audilo, militiam rupibus praeruptis celsis in proeceps se dederunt,
suaoi pcr acies divisam competcntcr tunc ordinavit B alii vero haud lente ad locum salvationis fugerunt,
ad preeliandum. Et signis levatis, paulatim adverstis alii aulem consecuti gladiis interempti sunt. Tunc
cos progressi sumus. Qui cum bellum mox fore pu- videritis naves eorum celerrime propler limorcm
taremus, cordibus compuncti puiis , auxilium de fugere per mare, quasi possemus eas manibus ca-
ccelo affore prccabamur ad eos accedentcs. Continuo pere. Per montes enim ct colles cilo pede fugiebant.
autem primo cuneo nostro congressi sunt illi, dc Itaque de tanto trophaeo gloriantes, ad clientelam,
quibus aliquanti confestini occisi sunt; de nostris quae interiin quadrupedia onerata in via custodiebat,
ve;o quatuor milites vitam amiserunt. Cumque cer- loetabundi regressi sumus. Laudcs igitur Deo tunc
tamen illud utrinque dimisissent, sumplo consilio gralissimas exsolvimus, qui in tanla et lnacslimabili
jussum est caslra nostra dcponi, et ad hospitanduin necessitate adjutor exstilit magnificus. 0 quam ad-
extendi ubi prius accesserainus; bostibus ne vide- mirabilia Dei facta! o quam magnum miraculum ct
ronnir quasi limidi, si locum cett refugi relinquere- memoriae digniter conimendandum! Victi eramue et
mus. S: d aliud monstravimus, aliud vero cogitavi- vicli vicimus; sed nos non vicimus. Quomodo igitur
mus. Audaciam finximus, sed mortera metuimus. non vicimus? Vicit enim ille qui solus omnipotens est
Difliciie remcare, sed diflicilius anle ire. A nostris r Creator omnium, creaturae suae pie subveniens. Quod
hoslibus undique obsidebamur. Hinc isti mari- si Deus pro nobis, quis contra nos? Vere pro nobis et
nis lintribus, binc illi a celsis montibus indesincn- nobiscum fuit, complens in nobis quod Israelilicis
ter nos urgebant. Die illo nihil boni, nihil quieti ha- per prophetara dixit: Si praecepta mea servaveritis
buimus, ncc jumenta nostra , quaravis sitibunda, hoc dono vos ditabo, ut perscquanlur quinque de
adaquata sunt. Ego quidem vel Carnoti, vel Aure- vobis cenlum alienos, et cenlum ex vobisdecem millia
lianis mallem esse, alii quoque. Nocte ipsa tota extra (Lev. xvr, 8). Et quia in Dei servitio laborem niulti-
papilioncs nostros pervigiles languimus. Diluculo modum die ac nocte tolerabamus, et in nullo alio
autem summo dum aurora terris umbras dimovere conlidebamus, superbiam eo"um magnifice cassavit.
ccopisset, stimpto ad inviccm consilio, vel vivere- Et quia devote et in tribulato corde Domino famu-
mus, vel moreremur; tentoriis collectis regredi per labamur, humilitatem nostram respexit. Tunc au-
viam quam iveramus clegimus, jumentis noslris de lem tabernacula nostra displicari et extendi jussa
robusoiiustisprseeunlibus,clientibusque minanlibus. sunt. Ubi ante domnum Balduinum plures Turci lo-
Militesenim subsequentes dcfendebant hoeca Sarra- cupletes vivi capti abducti sunt, cum spoliis occiso-
cenis irruentibuS. Nam cum illi nefandi viderent rum, et armis similiter allatis. Equos cum sellis el
nos ita sumrao mane reverli, confestim descende- [) lupatis auratis habuimus. Nocte autera illa sequenti
runt ad persequendum nos tanquam fugitivos. Alii transacta, mane, prout astutius consultum est, re-
per mare cum carinis, alii vero post nos per viam tro secessimus quatuor millium itinere. Ubi cum
qua ibamus, atii per montes et colles tam equiles rapinam preefatam princeps noster divisisset, nocte
quam pedites per angiportum sicut oves ad ovile superveniente in castello quodam depopulalo sub
ante se nos minabant, ut exclusos a planilic qua- olivis in virgultis quievimiis. Summo aulem niane
dam, quae ibi est in exitu angustissim.o inter sa- Balduinus item prohitatcm suam solilam ample-
tuni et montem, ad interimendum nos facile inter- ctcns, sumptis de militibus suis aliquanlis usque ad
cipercnt. Sed non sicut rcbanlur conligil. Viri enim anguslias meatus jam dicli cquilavit, scrulaturus
nostri slatuerunt inter se, dicentes : « Si in planitic si adhuc inibi Sarraceni cssent, qui nobis viam
illa patula nos persequentes poterimus intercipere ante vetuerant. Quicum nuUuminvenisset, quoniam,
ilios, forsitan Deo juvante contra illos revertentes, audita dispersione facta, omnes aufugerant, laudes
ct bcne pugnantes, eruemur ab illis. > Jamjam au • dedit Deo, et stalim in cacumine ejusdem montis
tem e navibus exsiliehant, jam vi caplos prope mare ascendi pro signo ignem fecit, ut qui in castris no-
pcrgcntcs decollabant; jamque in planitiem pradi- stris rcmanscramus, viso fumo itlo promplius illos
8G5 FULCHERH CARNOT. IHST. IIIEROSOL. — LIB. II. 866
sequeremurqui sic preeiveranl. Quoviso, Dcum lau- A remus, ct terram inimicorum nostrorum eiiam va-
dantes, celeriler secuti sumus cos, et viam nostram staremus. Euntes ergo invenimus villas, ubi Sarra-
invenimus liberam, et desideratum transivimus iter. ceni incolee regionis illius in cavernis propter nos se
Die quidem illo prope urbem Beritum hospitati su- occultaverant cum besliis et rebus suis. De quibus
mus. Quo coraperto, admiraldus ejusdem urbis cum nullum extrahere possemus, accenso igni aa
plus causa timoris quam amoris victuale diurnum cavernee orificium, mox propter fumum el calorcm
scafarum gestu domno Balduino misit. Simililer de intolcrabilem alius post aliuin forasad nos exierunt-
civitatibus aliis, ante quas transivimus, feocrunl, Erant quidam ex eis lalrunctili, qui rite intcr Ra-
Ecilicet Svdonem, et Tyrum, atqtie Achon, hoc est mulam et Herusalcm insidiantes, Christianos no-
rtolemaidam, fingentes amicitiam, sed cor habentes stros occidere solebant. Quod cum a Syris quibus-
nequam. Jam possidebat oppidum Caypham dictum dam Christianis, qui cum illis in abditis latitabant,
Tancredus, quod ipso anno jam viri Hierosolymitoe nobis intimalum fuisset, hujusmodi esse illos male-
coniprehenderant. El quia Tancredus Bakluino tunc factores, mox cum de caverna exibant decollaban-
malevolus erat, non illud introivimus. Ipse vero tur.Syris autem eteorum conjugibuspepercimus. De
tunc ibi non erat, sed cives ejus pancm et vinum Sarracenis quippe centum fermc occidimus. El cum
nobis exlra vendiderunl. Illi enim nos lanquam fra- B cuncta illic jumenta, tam annonarn quam bestias
tres babuerunt, et videre nos desideraverunt. Tran- comedendo, consumpsissemus, et nihil nobis titile
seuntes autem Ceesaream, et Arsuth castrum, c*uOd invenirc amplius possemus, inito consilio cum qui-
nos tunc ignari Azotura esse pulabamus (sed uon busdam patrise alumnis, prius Sarracenis, sed nupei
est. Quoniara Aiotus una fuit de quinque civitati- Chrislianis, qui loca culla et inculta longe lateque
bus Philistinorum, quae inler Joppem et Ascalonem sciebant, in Arabiam secedere disposilum est. Et
in viculum redacta est), et Antipatrida transita.lan- • transeuntes montana, prope patriarcharum sepultu-
dem venimus Joppera civilatem, quae cst in tribu ras, videlicet Abrahae, Isaac, et Jacoh, Sarse quoque
Dan, maritimam. Ubi Franci nostri domnum Bal- et Rcbeccoe, ubi corpora eorum gloriose scpulta
duinum ut regem jam suura gaudenter susceperunt. sunt, ab urbe Hierosolyma quasi milliariis quafuor-
Et non niora ibi facta, Hierusalem properavimus. decim distantia, venimus in vallem, ubi scelestaecivi-
Cu.nque ad urbem appropinquassemus, exieruntei tates Sodoma et Gomorrha Dei judicio subversoesunt,
cbviam iam clerici quam laici Omnes; Graeci quo- CAPUT IV.
'
queac Syri, cum crucibus ac cereis. Qui cum in- De mortuo Mari.
gcnti gaudio et honorificenlia vocibus altisonis lau- r Ibi quidem lacus nunc est magnus, quem mare
des agendo, usque in ecclesia Dominici sepulcri eum Morluum vocant, eo quod nihil gignat. Longitudo
dcdv.serunt. Huic celebritati palriarcha Daibertus quoque ejus quingentorum et octoginta stadiorum in
non interfuit, quia de quibusdam apud Balduinum meridianam partem extcnta, latitudine vero CLpa-
erat insimulatus, et discordes ad invicem habeban- tct. Qui adco salsus est, ut nec beslia quoelitet, ne-
tur. Quem etiam major cleri pars exosum tunc ha- qse volucris ex eo bibere queat. Quod ego Fulche-
bebat. Quapropter in monte Sion sede privatus tunc rius experimcnto didici, cum in illum de niula
morabatur, et fuit ibi donec delictum ei malevolen- mea descendens, et ori meo manu hauslum im-
liae soluuim est. Sed cum per sex dics quicte op- mittens, gustu probavi, ct helleboro amariorem
porluna in Hierusalem labore aileviati esscnius, et esse invcni. A parte aquilonis flunien recepit Jor-
rex de negotiis suis aliquantis expedirelur, iler re- danicum, ab austro vero nullum habet ex-
sumptum in expeditionem ituri rencvavimus. Opus ituni; sed neque flumcn ex eo conceptum. Juxla
enim est omnibus inimicos habentibus (quod secun- quem lacum exstat similitcr salsusmons unusingens
dum hominem dico) ut frequentissime illos enixe et cxcelsus,et idem sal quasi lapis nativus, non
coerceant, quatenus certaminis teedio vel vi supe- tamen totus, sed localitcr glaciei simillimus. De-
rent, vel ad pacis pactiones pertrahant. .n mergi autcm quis in prolunduin ejus nec dc industria
CAPUT III. facile potest. Conjicio bifariam locum illnm ita esse
De expedilione Balduini in Arabiam. salsissimum, et ex eo quod montis salsuginem
Igitur domnus Balduinus, gente sua regregata, concipiens glutit, quemundamarginalis indesJnenler
profeclus est Ascalonem, transiens per Azotum : lambil, et ex decursione imbrium de monte ipso in
quae civitas est inter Joppem et Ascatonem, una de lacum.fluentium, sive abyssus intantum sit concava
quinquc civitatibus AUophylorum. Accaron autem iit mare magnum, quod esl salsum, invisibili refluxu
de dextera assisteutem babuimus prope Pamniahi, in eamdom abyssum sub terra influat. Gyrato aulom
qu»3 super mare sita est. Ante Ascalonem autem lacu a parle australi, roperimus villam uii.iin situ
cum venissemus, qui foras contra nos exierant us- gralissimani, et de fructibus palmarum, quos dactylos
que ad mcenia vehementer impulsi sunl. Et quia Vocant, valde abundantcm, quibus pro cibario p!a-
non fuit nobis utile majus •inCipere,ad tentoria no- cido lota die vescebamur. De cocteris rebus raro ibi
stra jam extensa hospitaturi redivimus. Sequenti invenimus. Aufugerant enim illinc incolse loci
vero die regionem adivimus .interiorem, ubi victum Sarraceni, jam de nobis per rumigerulos procscii,
uobis et jumentis noslris in locis opulenti» inveni- exceptis aliquaniis fuliginc nigrioribus, qnos ut
SG7 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 868
algam maris sumptos ibi dimisimus. IHic inter \ Dcum elcctus, benedictione autlientica sanctificatur
arbores caeleras vidi quasdam poma ferentes, de ct consecratur. Qui cum suscepil regimen illud cum
quibus cum collegissem, scire volens cujus nalurae corona aurea, suscepit quoque juslilioe obtinendae
essent, invcni ruplo cortioe interius quasi pulverem onus honestum. Cui jure, sicut et episcopo de
atrum, et inde inanem prodire fumum. Tunc Arabioe cpiscopatu, potest decenter objici -.Bonum opus desi-
montana ingressi sttmus, in quorum cavernis nocte derat, qui regnum desideral (I Tim. m, 1). Quod si
illa sequenli pausavimus. Mane cum montes ascen- jure non regit, nec rex est. iln modernitate autem
ciissenius, invenimus statim villas, sed omni bono rcginiinis sui adhuc paucarum urbium possessor
vacnas. Naui adveiitu nostro in colle comperto, cum atque genlis, per idem lempus hiemalc reernum
rcbus suisin terree cavernis se absconderant. Quam- suum ab hostibus undique slrcnue protexit. Et quia
obrem parmn illic profecimus. ldeo' iter noslrum compererant eum bellaforem probissimum esse,
prompte alias extendimus, ducloribus noslris scmper quamvis gentem haberet raram, non tamen ausi
prseviis. Tunc invenimus vallem unam de frugibus sunt eum aggredi. Quod si militiam majorem ha-
ternc cunctis uberrimam, in qua etiam sanclus beret, hostes suos libenlcr adiret. Adhuc erat via
Moyses, Domino insinuante, virga bis silicem por- peregrinis noslris salis impedita, qui interdum por
cussit, unde fons vivus emanavit, qui niiiic nihi- B mare tam Franci quam Angli, sive Ilalici et Vene-
loininus quam tunc fluit, adeo ut molcndini cx ejus tici, in una tanlum navi, sive tribus aut qnatuor,
rivuli cursu volubiles ad molendum lianl. In qua inter piratas hosliles, et ante civitates Sarrace-
aqua meos adaquavi equos. Invenimus insuper in norum velificantes, valde timidi usque ad Joppem
montis apice monasterium sancti Aaron, ubi Moyses Domino ducente perveniebant. Nullum enim alium
et' ipse cum Deo loqui consueverant. Unde mtilfuin in primis habebamus portum. Quos cum de partibus
loelabamur, cum loca tam sancta cl nobis incognila nostris occidentalibus advenisse videremus, ex
intuebamur. Et quoniam ullra vallem illara tcrra Tripoli ad eos quasi ad sanctos jocundi procedeba-
erat invia, deserla, et inculla, ulterius progredi mus. A quibus unusquisque lioslrum de natione sua
noluimus. Sed per tres dies in valle illa bonis omni- et parentela diligenter inquirebamus. Quibus de
bus opima olio babito, et juraentis nostris refcctis hoc inlimabant prout ipsi sapiebant. Tum de pro-
cdulio, et quadrupedibus oneratis de slipcndio ne- sperilateauditalaetabamur, deincommoditate autem
ccssario, hora circiter secunda die in quarto corna tristabamur. Hierosolymara ibant, sancta sanctorum
monente regio, recidivum tramitera rcsumere jussum pro quo venerant visilabant. Dehinc alii in terra
est. Redivimus ergo juxta lacum Asphallitem, sicut sancta remanebant, aliivero in terram suam remea-
prius ivcramus, et per sepulturas patriarcharum < C bant. Qua de re terra Hierosolymitana remanebal
memoratorum; deinde per Belhlehcm, et per sepul- gente vacua, nec eral qui eam a Sarracenis defen-
turam Rachelis, Ilaque die, quo solstitium hiemale deret, si tantummodo nos ipsi aggredi audercnt.
accidit, Hierusalem sane perveniraus. Et pra*paralis Sed quare non audebant? Tot populi, totregna,
omamenlis quse regi competant coronando, pacifi- quare regulum nostrum et popellum invadere me-
catoque Daiberto cum domno Balduino, et cum ca- tuebant? Cur de ^Egypto, de Persida, de Mesopo-
nonicis sancti sepulcri aliquantis, quia viri sensati tamia, vel de Syria non coadunabant saltem cenlies
dehoc tractaverunt, cessavit contentio eorum. ccntum millia pugnatorum, ut nos hostes eorum
CAPUT V. viriliter aggrederentur, et ut sotent tocustae, innu-
De subslilutione regis^Balduini, et exiguitate ipsius merae messem in agello, nos omnino consumerent,
regis. ut nec mentio de nobis in terra ab olim sua ulterius
Anno ab Incarnatione Domini 1101, in basilica iieret? Non enim tunc habebamus plusquam trecen-
beatae Mariae apud Bethlehem die Nalivitatis Domini tos milites , et fanium de peditibus, qui Hierusalem,
a patriarcha raemoralo, una cum episcopis, cleroque et Joppem, et Ramulam, Caypham etiam castrum
ae populo assistentibus, in regem honorifice sub custodiebant. Militcs etiam noslros vix adunare
sacra unctione subliraatus et coronatus est rex audebamus, cum insidias aliquas inimicis nostris
Balduinus. Et quod fratri suo preedecessori non moliri volebamus, timentes ne interimmunitionibus
fecerant, quoniam noluit, et tunc laudatum a qui- vacuatis damnum faccrent. Unde liquet omnibus,
busdam non fuit, huic ralioue prudentius conside- hoc esse miraculum valde mirabile, quod inter tot
ratafieridecreverunt. « Quid enim obest, inquiunt, millia millium vivebamus, etiamque dominantcs
si Chrislus Dominus nostcr in Hierusalera tanquam eorum alios tributarios faciebamus, alios vero
scclestus aliquis, conviciis dchonestatus, et spinis deprsedando vel captivando confundebamus. Sed
eat coronatus, cum etiam ad ultimura mortera pro unde heec probitas? unde ista potenlia? Vere ab
nobis pertulit volens? Corona quidem illa quantum illo, cui nomen Omnipotens. Qui populi sui pro
ad iiitellectum corura non fuit honoris, nec regiae nomine ejus desudantis non immemor, in necessi-
dignitatis, imo ignominiae et dedecoris. Sed quod tatibus suis pie ei auxilium impendebat, qui in
illi truces ad improperium ei fecerunt, gratia Dei ad nullo alio, nisi in eo solo, confidebat. Quera ipse
salutem nostram et gloriam versum est. Rex eliam Deus aliquando mercedula temporali leetificabat, in
ccntra jussa non prxficitur. Nam jure ct seeundum futtiro autero sctcrna gloria remunerare promitubal.
 869 FULCHERH CARNOT. HIST. HIEROSOL. — LIB. II. 8TO
0 to.mpora recordationis dignissima! Sacpe quidem A exountcs detulerunt. Quos Ascalonem abeuntcs rex
contristabamur, cum detransmarinis amicis noslris conviari tristissimos fecit. Inde nos loeti gratias Deo
uullum auxilium habere poteramus. Verebamur egimus,eo quod sine occasione nostrorum hominum
enim ne inimici nostri paucilatem gentis nostree hanc munitionem nobis tam adversariam eompre-
comperientes aliquando, accursu subitanco nos henderamus. Quod castrum a Salomone condilum,
undique impeterent, ubi nutlus nisi solus Deus Francis valdc molcstum, dux Godefridus in anno
nobis opem ferret. Quibus nihil utile deesset, si preelerilo obsederat, nec ceperat. Cujus etiam inha-
tantummodo gens el equi non deessent; et qui per bilatorcs pcrsaepe de nostris occiderant plures, vel
pelagus Hierusalem veniebant, equos secum addu- reddidcrant tristes. Jam tamen Franci cominus com-
cere nequibant. Per terram vero nemo nobis subve- prchendcrant muri propugnacula, cum forte lignea
niebat. Nec Antiocheni r.obis, nec nos illis succur- tuiris forinsecus muro adjuncta, prae raultitudine
rere valebamus. in eam ascendentium, frustatim corruit. Unde ferme
CAPUT VI. centum Franci deea cadentes insanabilitcr suntleesi.
De subslitutione Tancredi apud Anliochiam. Ibi aliquanlos Francos Sarraceni tunc retinuerunt,
Eo tempore contigit Marlio in mense Tancredum quos in conspectu omnium in cruce appendcrunt, et
*-*
Caypham oppidum suum, quod possidebaj, Tibe- sagitlis sagittaverunt. Quosdam occiderunt, quos-
riadem quoque Balduino regi relinquere, et Antio- dam vivos viliter apud se detinueruut.
chiara cum suis per terram ambulare. Miserant enim CAPUT VIII.
ad eum legatos suos Antiocheni, dicentes : «Ne Quomodo Cwsarea civilas capta sit.
moreris, sed veni ad nos, et doininans oranium Cumque rex Arsuth, prout opus erat, de gente
nostrumposside Antiochiam, etterram illi subditara, sua munisset, Caesaream urbem Palsestinorum adiit,
quoadusque de captivitate exeat domnus Boamundus el obsidionc coronavil, sed quia erat muro valde
dominus noster, et tuus. Tu enim es propinquus fortis, non potuit cito capi. Jussit ergo tunc tres
ejus, milesque probissimus et prudens, nobisquc petrarias fieri, et machinam unam ligneam allis-
potentior. Tu quidem nostram terram melius quam simam, de malis et remigibus navium fabrefactam.
nos obtinere valebis. Si quando, Deo volente, Hanc, ut reor, artifices nostri muro altiorem longi-
domnus Boamundus redierit, erit inde quod jus tudine xx cubilorum crexerunt, ul cum ad usque
monstrabit. > Sic mandatum est, ct sic factunt murum deduceretur, hostes internos de ea milites
est. noslri lapidarent et sagiltarent, ut cum murum de
CAPUT vn. C Sarracenis sic evacuarent, ingressum libennn liomi-
De obsidionecastri Arsuch, et ejus captione. nes nostrihaberent, et urbem comprehendereiit. Sed
Apud portum Laodicensem per idem brumale cum per 15 dies obsidionem rcnuisscnl, et cum pe-
tempus stolus navium rostratarum Januensium et trariis arces muri superiores aliquanlisper loesis-
Italorum, hiemavcrat. Qui cum viderent vernum senl, necdum turris lignea esset pcnitus compacta,
tcrapus ad navigandum aptum et tranquillum, moram eis fastidientibus, noluit diutius Francorum
venlo prospero usque Joppem navigaverunt. Et cum probitas prolongare, quinabsquc machina praedicta,
portui applicuissent, gaudenler a rege suscepti sunt. et caeteris supplementis, die quadam Veneris civi-
Et quia prope erat Pascha, oujtis solemnitatem ex tatera ausu mirifico cura sculis ct lanceis appcle-
more cuncti qui possunfcelebrant, navibus suis renl. Sarraccni vcro, prout fortius valebant, se de-
ad terram tractis, Hierusalem cum rege perrexerunt. fendebant, mutuo coliorlantes. Franci aulem, quo-
Peracta autem solemnitate Paschali, ubi conturbali rum Dominus erat Deus, erectis non lente scalis,
sunt omnes propter ignem , quem die Sabbati non quas ad id opus jam praeparaverant, per eas muri
habuimus ad sepulcrum Domini, profectus est rex fastigium ascenderunt, et quos sibi tunc obvios
Joppem. Et facta conventione cum cnnsulibus prae- invenerunl gladiis illico peremerunl. Quod cum Sar-
dictse classis, ut quandiu in terra sancta ob amorein D raceni gentem nostram sic efferatam, et urbem jam
Dei morari vellent, si Deo concedente et juvante ab eis caplain viderent, ubi diutius vivere po-
interim de civitatibus Sarracenorum aliquam com- tuerunt, illuc perpropere fugerunt. Sed nec hic, ncc
prehendere cum eodem rege possent, tertiam pecu- illic delitescere potuerunt, quin morte promerita
niee partem hostibus internis ablatam, nulla injuria trucidarcntur. Pauci quidcm de masculino sexu vilaj
Januensibus facta, communiter haberent, rex autcm reservati sunt. Feminis quampluribus pepercerunt,
primam et secundam, vicum insuper unum in eadem ul molas raanuales volviturse semper ancillarenlur.
civitate sic capta jure perpetuo possiderent et hee- Quas cum cepissent, alii aliis lam pulchras quam
reditario. Quod cum fidei nexu interpositoe ab utra- turpes invicem vendebant et emebant; masculos
que parte firmalum fuisset, indilate oppidum illud, quoque. Admiratum ipsius urbis, et episcopum,
quod vocatur Arsuth, tam per mare quam per ter- quem Archadium prsenominanl, rex vivos habuit;
ram obsederunt. Sed cum inhabitatores Sarraceni quibus plus pro pecunia quam pro amicilia pepercit.
sentirent nullomodo se posse defendi a Christianis, Quol utensilia mulliformia ibi sunt invenla, non est
prolocutione apud regem callide facta, die tertia dicendi facultas. Unde mulli pauperes effecti surU
Biuros regi reddidernnt; pecuniam autera suam locupletes. Vidi de Sarraccnis pltirimos ibi pe-
81 i AD GODEFRiDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELL.0 SACRO 374
rcmplris acervo de illis faclo, ignibus concremari, A tus est mori. Ivimus ad pugnam, vel mortem forte
quorum cadaverum nimius fclor nos valde mole- paratam. llluc fecit rex portari Dominicoe crucis
stabal. Fiebat hoc bysantiorum inveniendortim gra- signum, quod nobis preebuit salulare solatium. Die
lia, quos ibi improbi transglutiverant, nolentes ut quodam de Joppe exivimus, sequenti vcro contra
de suoaliquid Franci haberent, quos quidam eovum eos bellavimus. Cumque ad eos appropinquassemus,
in oribus suis juxla gingivas abscondebant. Unde et illi ad nos similiter, nobis ignorantibus, et cum
sdiquando contingebal,' cum quis nostrum super speculalores corum de spccula nostra prospexisse-
collum alicujus Sarraceni pugr.o feriebat, ut 10 aut mus, subsequenliam cseteroriim statim intelleximus.
1Gbysantios ab ore foras excuteret. Feminse quoque Et cum rcx cum quibusdam de suis ulterius progrc-
impudenter intra se bysantios oecultabant. Quod ct deretur, prospectans a longe vidit tentoria eorum
nefas erat sic recondendum, ct multo turpius mihi extensa in planis candescere. Quibus visis, mox
ad recitandum. equo calcaribus puncto, ad nos postremo cucurrif,
Annus millenus centenus erat, scd ct umis, et quod viderat cunctismanifcstavit. Unde cxsultare
Cum nos Csesaream cum scalis cepimus urbem. ccepimus, cum bellum fore didicimus, quoniam id
Cum Stratonis lurrem sic dictam cepimus urbem. fieri desiderabamus. Si enim ad nos non venirenl,
CAPUT IX. nos utique ad eos iremus. Melius enim erat nobis ia
Quod in Cccsarea episcopus sit ordinatus. planis vaslis proeliari, ut cum superati essent, Do
Et cum de Csesarea, et de his omnibus quse in ea mino suffragante, longior eis fuga fieret. Unde in
repcrimus, una cum Januensibus, prout libuit, egis- fuga majus haberent detrimentum, quam si prope
semus, et archiepiscopum comrauniter electum ibi muros eorum cum eis congrederemur. Tunc jussit
prrefecisscmus, relictis ad custodiendum urbem pau- rex arma sumi, et armalis cunctis, acies nostrse de-
cis, festinavimus ire Ramulam civitatem , quae est center ad bellandum ordinatoe suiit. Ilaque nos in
prope Lyddam. Ubi per 24 dies exspeclavimus bel- roanus Dei fidenter commitlenles, advcrsus eos
lum ab Ascalonitis et Bahylonicis contra nos fieri, equitavimus. Abbas quiJam, cui rex prsecc-
ob id illic congregatis. Sed quia gens eramus rara, perat, cruccm Dominicam palam cunctis gestavit.
conlra eos ire metuentcs, non ivimus, ne si forte Tunc rex milites suos his verbis pie affatus est:
Ascalonaocis appareremus, intra mcenia et aggeres < Eia, milites Christi, conforlainini, nihil metueK-
suos recursu continuo nos interceptos interimerent. tes. Viriliter agite, et in hoc preelio fortes estote, ct
Propterea venire contra nos nolebant, quia sic pro animabus nostris, queeso, pugnate, et nomen
evenire putabant. Quorum calliditale comperta, lan- C Christi omnino exaltale. Gsi degeneres isti semper
diu callidilatem eorum callidius callentes calluimus, exprobrant, et viriliter convicianlur. Nativilatem
usque animis eorum pavore marcescenlibus, ad- ejus et resurrectionem non credunt. Quod si hic iu-
versum nos venire pcnitus dimiserunt. Unde mnlti terieritis, bcati nimirum eritis. Jam jamque aperta
inoram fastiditi, et egestate pressi, ab exercitu suo esl vobis janua regni coelestis. Si vivi victores re-
discesseriint. Quo audito, Joppem regressi sumus, manseritis, inter omncs Christianos gloriosi fulge-
ot laudes Deo dedimus, co quod a congressu eorum bitis; si autem fugere volueritis, Francia equidem
liberi sic facli cramus. longe est a vobis. « ILs ita dictis, omnes ei assen-
CAPIJT X. serunt. Ad pugnani properant, cuncios mora longa
De prmlio satis cruenio Christianorum atque Turco- molestat. Quem feriat, vol proecipitet, jam o;r>iiis
ruiv, in quo Chrisliani vicerunt. cogitat. Et eccc gens detestanda nobis occurreu*,
d cum postea auribus ad cos semper intenlis, dextra loevaque vehemenler in nos irruil. Gens quo-
per 70 dies quieti sustinuissemus, intimatum cst que nostra, licet paucissima, per sex acies divisa,
regi adversarios nostros animositale iterata commo- sicut solent aucupcs in multitudine avium, ita inter
veri c.iam nos appcterc parari. Hoe autem audito, cobortcs eorum ingentes, ADJUVA DEUSexclamantes,
fooitrex geutem suam prompte congregari, dellie- D se inseruerunt. Quorum multitudo in tanlum nos
rojolyma vidolicet, et Tiberiadc, Ceesarea quoque, illico obtexit ut alius alium vel cernere vel cogno-
ot Caypha. El quia necessitas nos urgebat, pro eo scere posset. Jamque repulerant, jamque quassave-
quam miliUr.i eramus egentes, monenle rege, qui- rant duas antcriores acies nostras, cum huic nego-
cunque poluit de armigero suo mililem fecit. Itaque lio inttiitus festinantissime rex a parte postrema
milites nostri omnes, 240 tantummodo fuerunt, pe- subvcnit. Ubi enimvirtutem hostium validiorem esse
ditcs vcro 900. Qui autem conlra nos, 11 millia mi- spectavitetcognovit, accelerato cursucumscarasua,
litum, el21 millia peditum simul erant. Hoc quidem impctui nefandorum viriliter se obdidit, et coram po-
sciebamus, sed quia Deum nobiscum habebamus, tentioribus eorum hasta vibrata, in qua signum pen-
eos aggredi non formidaviinus. Nec enlm in armis, debat album, ictu lanccae percussit Arabem unum
nec in gente multa confidebamus, sed in Domino sibi obvium; in cujus omento cum ad terram de so-
Deo spera nostram omnino posucramus. Magna nipede illum praecipitaret, idem signum memoralum
audacitas, sed non audacitas erat, imo fides et cha- remansit. Lanceam autem inde extorsam, sicut ipse
ritas. Quoniam proamore illius sperabamus diligen- proprius astans cernebam, ad lsedendum alios prom-
ler mori, qui pro nobis misericordiler morte digna- plc dctulit. Hinc isti, hinc illi fortitcr piignabant.
873 FULCHERII CARNOT. HIST. HIEROSOL. —' LIB. II. 874
Viderelis utique horee spatio non modico multos A urbem Philisthinorum nunc desertam transivimus,
equos sessoribus vacuos. Videbamus terram nimis Ihenium quam modo vocant, obvios nobis aspeximus
occupalam de sculis -vel pectis, de pugionibus et Arabes fere quingentos, a Joppe revertentes. Qui die
pharetiis,arcubus etsagiltis de Sarracenis et jEthio- belli cucurrerant illuc, etpreedam, quam forinsecus
pibus tam mortuis quam morti vulneralis. Simililer invenerant, arripuerant. Nam cum csedem de pediti-
de Francis, sed non de tantis. Aderat ibi crux Do- bus nostris in postrema parte fecissent magnam, et
minica inimicisChristi valde contraria; contra quam in dextro cornu unam aciem penitus consumpsis-
gratia Dei pompa eorum praevalere non potuit. Sed sent, et anteriores sicut postremos victos esse cre-
ac si proesentiaejus verecundi effecti, non solura nos derent, assumptis occisorum scutis et lanceis, atque
iuvadere cessaverunt, verum etiam pavore ccelitus galeis lucidis, de quibus se pompatice ornaverant,
percussi omnes, in fugam celerem suam verterunt properantes statim usque Joppero, monstraverant
senteiiliam. Qui tuiic habuerunt cquum volucrem, arma nostra Joppitis, dicentes regem et omncs suos
fugiendo evaserunt morlem. Taedium erat colligere in bello esse percmptos. Quod cum audissent qui in
tot scuta, tot missilia, tot arcus et sagittas, qute in Joppe'custodes remanserant, quia veri erat simile,
campis fugitivi jecerant. Tot corpora, quee ibi jace- admirantes valde exterriti sunt, et dictis eorum fidem
bant exanimata, si quis vellet ea dinumerare, defi- B adhibuerunt. Arabes autem illi, cum pulassent ab
ceret utique in computatione. Fertur tamen quinque exlerritis civibus urbem illico sibi reddi, cogitatio-
millia ex eisdem militibus et peditibus ibi peremptos nibus suis adnihilatis, nihil ibi amplius proficientes,
fuisse. Dux etiam Babylonensis militiae, qui earo ad Ascalonem regredi cceperunt. Qui cum nos regre-
bellandum adduxerat, cum caeteris interiit. De no- dientes ad Joppem perspexissent, suspicati sunt nos
stris vero militibus 80 perdidimus, de pedilibus vero esse de gente sua; qui nobis omnibus in praelio oc-
amplius. Probissime illo die rex se habuit. Optimus cisis, reliquos Christianos versus Joppem conver-
consolator, rigidus percussor exstitit. Milites quo- santes appetere vellent. Unde valde mirabamur,
que sui, quamvis essent pauci, erant probissimi. cum lantum nobis appropiabant, nec Francos nos
Certamen illud non diu fuit anceps. Illi enim tempe- esse cognoscebant, donec milites nostros cita inva-
stive fugerunl, hi vero prompte eos fugaverunt. sione aggredi eos viderent. Tunc viderclis celerrime
CAPUT XI. eos huc illucque fugere, ut nec alius alium exspec-
Quanti de Chrislianis ibi corruerint. tare vellet, et qui equum tunc non habuit agilem,
0 bellum insontibus odiosum, et iiUuentiluis per- caput mox gladio subegit. Sed quia Franci valde fue-
horridum! Belluro, quia non bellum; nam pcr an- rant fatigati, et in praelio plures vulnerati, non po-
tiphrasim estdictum. Bellum cernebara, mente nu- " tuerunt eos sequi. Illic sic abierunt, nos vero Joppem
tabam, ictus timebam. Omnes in ferrum ruebant, ac laeli pervenimus.
ti mortcm nunquam timerent. Dira calamilas, ubi CAPUT XIII,
nulla charitas. Fragor erat nimius de mutuis utro- De Joppitarum missa legalione ad Tancredum
princi-
bique percussionibus. Hic percutit, ille corruif. Hic pem Antiochiw.
nescit misericordiam, nec ille quserit eam. Hic per- Quanta pulatis fuit exsultatio, et gratiarum actio,
dit pugnura, ille vero oculum. Mens refugit humana, cuin de muri summo nos erectis vexillis revertentes
ubi talis cernitur miseria. Mirabile quidem dictu! in cernerent, quos in Joppe remanere feceramus? Certe
capite vicimus; in cauila vero superati sumus. In non est dictu minimum. Accurrerant enim illic duo
cauda Christiani ruunt, in capite aulem Sarracenos nugigeruli, alter post alterum, qui Joppitas fefelle-
vincunt. Hos fugavimus usque Ascalonem, illi au- rant, dicentes quoniam rex mortuus est cum suis
tem peremptis nostris mox equilaverunt usque Jop- omnibus. Qua de re ultra quam credi potest con-
pem. Itaque dic illo nullus rei scivit exitum. Cumquc tristati, opinantes hoc esse verum, miserunt Tan-
tam occidendo quam fugando rex et sui campos de credo Iegationem, qui tunc Antiochiee principabatur,
cis evacuassent, jussum est ut in eorumdem tento- Q in chartula scriptam; quam detulit nauta quidam
riis, quaefugitivireliquerant nocle illa, quiesceremus. carinam suam ascendens, hoc tractante regis con-
Jussura cst, el factum est. juge. Epislola quidem illa heecverba continebat sa-
lutifera : « Tancrede vir praecipue, milesque quam
Septenas Idus Septembris cum legeretur,
Fecimus hoc bellum dignum satis ad recitandum, optiine, accipe hanc schedulam, quam libi qui Jop-
fit fuit adjulrix divina gratia Francis. pem inhabitant, regina scilicet et urbis p.»uci c»ves,
CAPUT XII. per me legatum festinum miltunt. Et ut ma*is forsan
De sorte varia prwlii hujus. scripturae huic credas quam mihi, perlegi f*c eam,
Sequenti autem die, cum in papilione regis mis- quoniam, prohdolor! rex Hierosolymoruro, quicon-
sam audissemus de Nalivitale almeevirginis Mariee, tra Babylonios et Ascalonitas pugnam comruiiat, ir*
uude solemnitas erat in illa die, oneratis jumentis congressu illorum devictus, vel forsitan cum suis
nostris de rebus hostium nostrorum, de pane sci- omnibus, quos secum ad bellum perduxit, occisus
licet, et annona, farinaque, necnon tabemaculis eo- est. Nam qui calamitatis hujus miseriam vix evasit,
rum, preeceptum est monente salpista Joppem re- Joppcm fugiens, hoc nobis deprompsit. Quapropttr
gredi. Qui cum regrederemur. el Azolum quintam ad te virum non imprudenlem venio legUtis, opem
PATBOL.CLV. 28
8T5 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 876
queeritans, ut omni occasione remota, indilate suc- A proelerito cum per Romaniam peregre Hierosolymam
currere nitaris gehti Deivalde anxiae, et ut reor metae pergcbant, equos suos et omnia quee habebant ami
vitae jam proximae. > Hoc dixit. Rle obaudicns pa- serant. Unde mentio hic non incongrue interserenda
rumper siluit. Sed cum boc verum esse crederet est.
quod audierat, pree grandi trislitia et dolore tam ipse CAPUT XV.
quam omnes alii qui aderant, lacrymari pie ccepe- De secunda Francorum miserabui peregrinatione, et
runt. Et responsione legato facta, jussus est fieri de morle Hugonis Magni.
apparalus per lotam terram suam ad succurrendum Cum Francorum exercitus ingens, ut dictum est,
Hierosolymilanis. Et cum jam parali essent ad illud Hierusalcm tcnderet,aderaiit in illa mullitudinesimut
iter agendum, ecce subito venil brevigerulus alter, Willehnus Pictaviensium comes,et Stephanus comes
schcdularo deferens alteram priori dissimilem, quam Blesensis, qui ab Antiochia relicto exercitu disces-
Tancrcdo porrexit. Nam quod de incommodo scri- serat; sed quod tunc reliquerat, nunc restaurare
ptum erat in priori, hoc de prosperilale repertum salagebat. Cum his Hugo Magnus erat, qui post An-
est in posteriori. Leclum cnim hic est regem de bellc tiochiam captam in Gallias rcpedaverat. Aderat cum
sanura Joppera remeasse, et Sarracenos procul du- his Raymundus comes Provincialium, qui apud
bio magnifice superasse. Tunc ergo qui de detri- " Conslaiilinopolim moralus erat, poslquam de HiC-
mcnto doluerant, de bono sttccessu gavisi sunt. 0 rusalem huc usque regressus fuerat. Aderat quoque
mira Dei clementia! Non in mullitudine gentis vici- Slephanus Burgundise comes nobilis, adjecto populo
mus, sed divina freti virtute eos dispersimus. Ita- innumcro, de equitibus et pcditibus exercitu bipar-
que ab hostibus sic crepti, Hierosolymam euiitcs tito. His in Romaniaefinibus obstitit Soliman Tur-
Deo reddidimus laudes. Dcinde per 8 menses bello- cus, cui jamdiu Franci Niceeam urbem abstulcrant.
rum quievimus imraunes, donec anni revolutio tem- Sed delrimenti sui non immemor, cum raultitudine
pus reduxil sestivum. Turcorum magna exercilum Francorum infclicitcr
CAPUT XIV. dispersit, et confudit, et lotum fere ad inleritum ad-
De exercilu Babylonico conlra Chrislianos coadunalo. vexit. Sed quia Domino providente catervatim per
Anno autem sequenti 1102 mediante Maio congre- plures incedebanl vias, nec contra omnes dimicare,
gati sunt apud Ascalonem Babylonii, quos rex eo- nec omnes occidere potuit. Sed quia eos fatigalos,
ruin liuc miserat, ut nos Chrislianos omnino dc- et fame ct sili anxios, atque pugnee sagitlariee in-
struere niterentur. Erant eniin ibi 20 millia equitum, doctos esse didicit, magis quam centum roillia cqui-
ct 18 millia pedilum, exceplis clitellariis, qui came- „ tum atque pedilum gladio peremit. De mulieribus
ios asinosque victualibus onustos minabant, gestan- nempe alios occidit, alios sccum adduxit. Multi vcro
tcs in manibus ad pugnandum clavam et missiliai per devia fugientes et montana,ct siti angustiael cx-
sua. Hi quidem die quodam urbcm Ramulam ad- stincti sunt. Quorum equos et mulos, jumenta quo-
ierunt, et ante eam labernacula sua extendcrunt, que et ornamenta multiformia Turci habuerunt. Hlic
Porro in una civilatis arce munita erant 15 milites, perdidit comes Pictaviensis queecunque babebat, fa-
quos rex ibi custodes posuerat; anle quam Syrii miliam atque pecuniam suam. Vix etiam mortem
qiiidam ruricolae versabantur quasi suburbani. Hosi evadens, pedes tantum, et prae miseria lugubris et
quidem Christianos Sarraceni persaepe nocentes ei; confusus, Antiochiam pervenit. Cujus anxielati Tan-
dcturbantes deslruere conabantur, et arcem illanii credus compatiens, eum pie suscepit, et de bonis
diruere, quia propter eos inhabitantes non poteranl; suis sublevavit. Quem Dominus ita casligans casti-
per plana illa libere discurrere. Insuper cjusdcmi gauif, sed morti non tradidil (Psal. cxvn, 18). Hoc
nrbis episcopum, qui in ecclesia Sancti Georgii ma- quippe, ut nobis videbatur, tam rlli quam cactcris
ncbat cum clientela sua, comprehendere molieban- propter peccata eorum et superbiam contigit. Qui
lur. Quod monasterium cura die quodam incursui autcm evaserunt,Hierusalem venire non dislulerunt,
malevolo circuissent, considerata loci lirraitate, Ra- D excepto Hugone Magno, quem in Tliarso Cilicise
matha redierunt. Episcopus autcm ille cura fumosi defunctum sepelierunt. Qui cum Anliochiam pei-ve-
flammasque inspexisset, ignibus eorum accensis janii nissent, alii per mare, alii vero per terram Hieru-
•n culmis, tirauit ne ab eis ad eum remeantibus ob- salem perrexeruht. Qui equum habere potuerunl,
sideretur. Et prsecavens in fulurum, mandavit con libcntius per lerram iverunt.
ftfjiim rr£'» qui in Joppe inerat, ut ei festinantei CAPUT XVI.
succurrerel, quoniam Babylonii ante Ramulam ho De captione Tortosm urbis.
spitati erant, de quibus cohors una jsm circa mona- Cumque ttsque Tortosam venissent, quam Sarra-
sterium suum irruentes cucurrerant. Quod crai au- ceni tanc possidebant, non tardaverunt, sed pcr
dissct rex, sumptis armis suis equum ascendit con- roare etper terram asstlierunt. Quid morabor? ur-
citus, quem militia ejus, ipso jubente, et cornu re- bem ceperunt, Sarracenos occiderunt, pecuniam
gio monente, citissime secuta est. Aderant lunc in eorum habuerunt, et postea iter suum carpere non
Joppe milites quamplurimi, qui ventum prsestolantes desierunt. Sed molestura omnibus fuit, cum Ray-
opportunum, in Franciam redituri transfrelare op- mundum coraitem ibi remanere viderunt. Quem
tabant. Hi equidem equis carebant, quoniam in anno onnics Hierusalein sccum iturum sperabant. Sed
877 FULCHERH CARNOT. HIST. HIEROSOL. — LIB. II. 878
quia noluit, ibi remansit,urbemobt'muit, unde bla- A in eos probissime ulti sunt. Nam plures ex eis oc-
6phemiam ei inferebant.Ullra deinde progredicntes, ciderunt, et de campis ejectos tabernaculis suis
transicrunt Archas, et urbem Tripoliro, Gibellum- privaverunt. Denique Deo permittente, a supcratis
que. Inde venerunt ad meatum collis anguslum, superati sunt. Evasit autem rex gralia Dei, et nobi-
prope urbem Berilhum. Illic eos rex Balduinus per liOres militieesuae aUquanti; qui cursu cito in urbem
28 dies exspcctaverat, custodiens interim viam Ramulam se intruserunt. Non enim longius fugere
illam, neforte Sarraceni occuparent, et peregrinis potuerunt.
transitum vctarcnl. Ipse enim rex legationem indc CAPUT XVIII.
preeatoriam habueral ab exercitu illo veniente.Cum- De fuga regis Balduini.
que regem sibi obvium illic invenissent, congratu- Rex autcm cum nollet se ibi includi, mallens alibi
lati sunt vatde, ct osculis ad invicein dalis, Joppem mori quam ibi utiliter intercipi, accepto protinus
profecti sunt, ubi jam applicuerant qtii per mare consilio, commitlens se tam morti quam vitse, foras
iverant exive conalus cst. Et adhibilis sibi tantuminodo
CAPUT XVII. quinque collegis, quos tamen non diu habuit, quo-
DemiserabiliprwlioChrislianorum atque Turcorum, " niam ab adversariis retenti sunt, cursu prsepetis
in quo Christiani occisi, Turci victores (uerunl. equi montana fugiens petiit. ltaque Dominus eum
Prope erat Pascha, et Hierusalem tunc adierunt, de manibus inimicorum suorum fortiorum eripuit.
quia hoc desiderabant. Qui postquam solemnitatem Qui libenter tunc Arsuth proficisceretur, si posset,
ibi, ut mos cst, peregissent, Joppera regressi sunt. sed hostibus ei obsistentibus, illuc ire nequivit. Hi
Tunc quoniara inops erat jcomes Pictavlensis, et etiam, qui in urbe Ramulensi remanserant, postmo-
desotalus omnimoda egestate, navim cum paucis dum cxtra ostium exire non potuerunt. Ab impia
ascendens Franciam repatriavit. Tunc Stephanus enim gente undique obsessi, |denique, proh dolor!
Blesensiscum aliis pluribus transfretare voluit; sed ab eisdem sunt comprehensi. Quorum quosdam oc-
in pelago vento ci obstante, nihil aliud quam re- ciderunt, quosdam vero secura vivos abduxerunt.
verti potuit. Qui tunc in Joppe jam de mari regres- Episcopus autem cum in ecclesia S. Georgii hoc in-
Sus erat, cum rex in equum suum, ut dictum est fortunium contingi audisset.Joppem furtive aufugit.
superius, ascendit, conlra hostes ilurus, qui ante Heu! quam nobiles et probos mililes ea tempestate
Ramulam sedebant. Adhtic inibi erat Gaufridus co- amisimus, tam in bello prius quam in turre jam
mes quidam Vendoniensium, et Stephanus comes dicta poslerius! Occisus est enim Steplianus Ble-
Burgundiae, et Hugo Liziniacensis frater Raymundi P sensis comes, vir prudens et nobilis; Stephanusque
comitis. Hi cum equos ab amicis suis et cognatis alter Burgundiae comes. Extorserunt se inde tres
quserentes mutuati essent, mox in eos consccnden- milites, qui plagis et ictibus vehementer afflicti,
tes, regcin secuti sunt. Hoc siquidem in modestia cursu fugitivo Hierusalem nocte sequenti equilave-
regis raagna fuit, qui gentem suam exspectare ne- runt. Qui urbem ingressi, infortunium quod acci-
gtexit, nec ordinate, sicut oportet sapienter ire, ad derat civibus propalaverunl. De rege autera, sive
bellum processit. Sed absque peditibus milites suos viveret, sive mortuus esset, nihil se veri scire dixe-
exspectans, acceleravit liostes appetere, donec igno- runt. Unde statim luctus non minimus est ortus.
ranter intra multitudinem Arabura se infixerit. Et CAPUT XIX.
quia in probilate sua plus quara deberet confidebat, Quod rex ingressus est Arsuth.
nec plures esse quam mille vel septingentos spera- Rex autem cum nocte sequenti pro timore Ara -
bat, ideo sic properabat, ut, antequam, rcfugerent bum in montanis delituisset, die tertio cum uno
obvius illis venirct. Sed cum exercitum eorum subito lantum milite et armigero ejusdemontanisegressus,
inluitus esset, timore perlerritus animo infremuit. tanquam quilibet incognitus erroneus, per devia
Attamen consolationis valetudinem assumens, re- desertorum esuriens et sitiens, Arsulh oppidum
spexit suos, quos pie alloquens, ait : « 0 mililes suum est ingressus. Una quidem res illa saltili fuit,
Christi, et aihici mei, nolite bellum hoc respuere; quod paulo ante illinc recesserant quingeuti hostiles
sed armati Dei virtute, pro vobismetipsis viriliter railites, qui aliquandiu murura oppidi quasi explo-
pugnate. Nam sive vivimus, sive morimur, Domini ratores circuierant. Quos ncquaquam evasisset, si
sumus (Rom. xiv, 8). Quod si quis fugere tentaverit, ab eis visus esset. Ingrediente autem rege Arsuth,
jam non est spes evadendi. Pugnando vincetis, fu- gaudenter a suis suscipitur. Comedit et bibit, et tu-
giendo cadetis. > Tunc autem, quoniam tocus et tatus dormivit. Hoc eniro humanilas desiderabat.
tempus erat monstrandi probitatem, repente in CAPUT XX.
Arabes forti impetu se impegerunt. Et quia non
erant nostri plusquam 200 milites, a 20 millibus Quod Hugo de Tiberiade, atque patriarcha Hieroso-
lymitanus, in auxilium regis properaverunt, et de
circumptexi sunt. Qui cum a pressura gentilium betlo peracto Christianis videnlibus virlute et auxi-
lio sancla crucis.
gravissime cOhiberentur, et major pars nostrorum
ininima* horsespatio perempta occidisset, onus hu- Ipso die ecce Hugo de Tiberiade civitate veniens,
jusmodi fefrenequiverunt, quin residui in fugam unus de optimatibus regis, qui jam confusione ejus
verterentur; sed licct tam male eis acciderit, prius audita solatium aliquod genti residuae impendere.
879 AD CODEFRIDCMAPPEND. II. - MONUM.DE BELLO SACRO. 880,
optabat. Quo viso, loetatus ost rex valde. Ilabcli.it A nostram undiquo gyravcrunt. Quihus incltisis, nihil
onini socuiii oologinla mililes, quibus opns crat ne- eis ulteriiis nisi divinum auxilium pioJesse potuit.
gotio immincnli. Legatione a llicrosolymis habila, Sed in omiiipolenlia Doniini prorsus contidentes,
subvcnire Joppitis accclerabat; sed non est ausns ubi turmam densiorcm et forliorcin vidcrunl,impctu
rex eos duccre per lerram propler hostes viatorihus mirahili ferire non distulerunt. Qui cum iu una
insidiantes; sed intrans in unam cimbam navigavit parte fortitcr pugnando eos penetrassent,illico alior-
Joppem. Et cum applicuisset portui, cum gaudio sum eos rccurrere necesse fuit, quoniam ut, pedites
magno susceptus est, quia juxta illud Evangelii : nostros absque proteclione militum vidcbant, illuc
Mortuus fuerat el revixil, perierat el invenlus cst statim fesli*i;ntes extrcmos occidebant. Pedites ta-
(Luc. xv, 52). Et quem mortuum jam dep>c*rabant, men nostri non ignavi pluviam sagittarum invaden-
nunc vivum et sanurii vidcnt. Scqucnti vero die tibus se tantam jacicbant, ut in visibus eorum ct
egressus est Hugo precdictus de Arsuth, et Joppcm pellis multas infixas vidcrent. Itaque cnm a pediti-
pavidus propcravil. Cui rex in adjulorium.prope- bus sagittariis vehenienter essenl repulsi, el a lan-
ravit, ne ab hoslibus in via oppugnarctur. Cumquc ceis militaribus multi sauciati.et de papilionibus
Joppem pervenisset, consilio non diutius jirolongato, suisjam privati, opitulante Deo Francorum obtuti-
regcm monuit necessitas, ut illos, qu; Ujmsalem B bus dorsa fugientes vertcrunt. Sed non sunt diu
ct apud Sanctum Abraham ierant, mandando ve- fugati, quia fugalores erantpauci. Tabernacula au-
nire Joppem faceret : ut bellum ilem cum Ara- lem sua Francis in campo reliquerunt cuncla, sli-
bibus committeret, qui Joppem macbiiiabantur pendiumque toturo. Equos quippe suos omnes ah-
comprchendere, prope hospitali. Dum autem me- duxerunt fere, exceplis aliquanlis plajalis, et in
ditaretur, qticm illuc legatum mitteret, vidit ibi fuga siti exstinctis. De camclis eorura et asinis
quemdam Syrum hominem humilem, et habilu imillos habuimus. Multi eorum cum fugerent, vel
vilom ; quem obnixe precalus est, ut pro Dei leesi, vel sili exaspcrati in via sunt morttii. Vcre
amore hanc legationcm facturus susciperet, quia dignum eral el justuin, ut qui ligno Dominicaecru-
non inveniebat qui eam explcrc valerct. Non enim cis muniti crant, super inimicos ejusdem sanctoe
audebat per viam gradi quispiam propter hosli- crucis victorcs existerent. Quodsi in anteriore bello
les insidias. Is autcm, suscepta ex Deo audacia, cadem crux alma cum rcge deferretur, non esl hec-
nocte sub opaca, nc ab inimicis videretur, per invia sitandum quod populo suo Dominus propitiarelur.
ct Ioca satis aspera incedere non differens, die ter- Sed sunt nonnulli ptus in virlute sua quam in DG-
tio fes.suavalde Hierusalem pervenit. Cumque rumo- mino confidentcs, et in suo sensu nimium abundan-
rem desidcrabilem de rege civibus innotesceret, et ' tes, et sapientum consilium sperncntes, praecipi-
vivum eum declararunt esse, Domino omnes debitas tanter opus suum patrare preesumunt, el inconsulte.
inde referunt laudes. Nec mora longior fuit. Scripto Unde saepe contingit detrimentum magnum non so-
quod tulerat lecto, parati sunt illico milites quot ibi luin eis evenire , sed el multis aliis operis ejusdem
reperiri potuerunt. Nonaginta, ut reor, tam de mi- expertibus. Unde solent tales plus Dominum incul-
lilibus quam de illis qui equos habere vel jumcnta pare quam slultitiam suam recognoscere. Qui cuni
potuerunt, sed quarovis voluntarie, tamen satis timi- stulte quidem inchoat, rei exitum non considerat.
de ascendentcs, illuc ire non distulerunt. Hostitim Equus paratur ad bellum, Dominus autem salutcm
quidem subsistcntium insidias pro possc vilantes, tribuit. Si justi precalio non semper a Domiuo ex-
el per devia euntes , a parte Arsuth divcrtentes iter auditur, quanlo magis impii? Vel quare inculpat
suum deduxerunt. Qui cum juxta litlus maris pcr- Dcum, cum slatim non ei adimplct dcsidcriuru
propere graderenlur, occurrerunt eis gcns nefaria, suum? Cur exaudietur, cum nihil boni sit promeri-
qui sperabant eos illic intercipere et occidere. Quo- tus? Nonne ipse novit quid agendum sit in omni-
rum aliquibus oporluit jumenta sua ibi rcliuqucre, bus? Boetiuscirca hujusmodi dicit : « Quidquidci-
et in roaris undas ad natandum se jaclare, ut dolor j) tra spem videas geri, rebus quidem rectus ordo est,
Julori medicina fierct. IUo enim natatu ab impiis opinioni vero tuoeperversa confusio. > Sed non re-
eruti sunt, jumenta perdiderunt. Milites vero equos rum merila, sed forlunse spectat evenlum stultus.
habentes agiles deferendo se Joppem pervenerunt; Multoties quidem cxistimat liomo id tunc sibi no-
vix tamen evaserunt. Rex autem advenlu eorum ex- cuum, quod postea vertitur ad proficuum, et con-
hilaratus, et admodum vegelatus, haud longius tingit econtra cum alicui bene succedit, paulo post
negotium suum differri voluit; sed mane sequenti eidem evenire quod multum oflicit. Expleto bello,
militibus suis cum gente pedestri ordinalis , contra ut supra dictum est, in quo rex victor cxstilit, la-
inimicos suos bellaturus cxivit. Illi equidcm non bernaculis eorum collectis, Joppem regressus est.
longe ab Joppe erant, scd quasi milliariis tribus; Poslmodum quievit terra , Lcllorum immuuis,
ubi machiiias suas jam pracparabaiit, utindilate Jop- tempore sequenli, aiUumiiali scilicct alque hie-
pem obsiderent, et coarctalam comprehenderent. mali.
Sed cuin gentom nostram contra sc ad prselium ire CAPUT XXI.
spoclarent, protinus sumptis armis suis, audacter Quod rex Achonurbemobsedit. .
exccperunt. El quia multiluJo magna cranl, gentcm Anno 1103, icmporc voris, cum Pascha ex morc
«Hl . rULCHERll CARNOT. IIIST. IHLROSOL. - LIB. II 883
iu Hierusalera celebrassemus, urbem Achon Ptole- A mundus nimia anxius, raro navigio transfrotavil in
maidam diclam rex cum cxercitulo suo aggrcssus ApulUim, terra sua tota Tancredo comniissa. Cum
obsedil. Scd quia muro ct antcmurali foitis erat co lunc transiliit Daibertus, qui patriarcha Hieroso-
valde , non potuil eam tunc comprehendcre, pree- lymorum fuerat, vir prudens, el cpnsilio pollens.
serlim cum mirabililer Sarraceni probissime inlus Ivit Boamundus, ut de transmarinis parlibus gen-
se defenderent. Cum aulcrn tam segetes quam vir- tem secuin reduceret. Ivil autcm Daibertus, ut cau-
gulta eorum, horlosque deVaslasset, jJoppem red- sam suam et injuriam sibi a rege faclam Romano
iit. papee iniiolesceret. Ivil, et impetravit, sed non red-
CAPUT XXIL iit, quia in via obiit.
De principe Boamundo a caplivilate liberato. CAPUT XXVI.
De domino aulem Boamuhdo desiderabilis rumor QuonwdoAntiocheni conlraPurlhos dimicautes capli,
exiit tunc divulgatus, quia de Turcorum custodia el quidum occisi sunt.
Dei gratia liberatus est. Ipse autcm <|iiomodo de Hoc anno, commoti sunt Parlhi et Medi, atque
captivitate redemptus exierat, per nunlium suum Chaldoei, ct qui in Mesopotamia habitabant affines
niandando noturo fecit, et qui Antiochioeprius prin- nostri, ad nos Chrislianos impetendum, et omni-
a civibus suis sus- B mode pcssumdandum. Quo rumore ad nos usque cf-
cipatus fuerat, poslca gaudenter
ceptus, terram illam nobilitavit et possedit. Laodi- fuso, optimates universi ud cxcipicndos eos nihilo-
ciam civitalem , quam Tancredus postea ceperat, minus sc preeparaveruiit. Et praeparati sunt sub fe-
ct hominibus imperatorisCoiistanlinopolilani abslu- stinanlia domnus Boaniuudtis ct Tancredus, Bal-
feral, suscepil insuper Boamundus. Unde Tancredo duinus quoque comcs Edessenus, necnon et Gosce-
de tcrra sua competentcr tribuit, et eum sibi gra- linus, el Daibertus ille Hierosolymitanus, atqua
lanler pacificavit. archiepiscopus Edessenus, nomine Benedictus, cuin
tuilia militari simul et populari. Et Euphrate Uu-
CAPUT XXUI.
niine proctergresso, Carraque deinde civitale prope
De rege usque ad morlem pene vutneralo.
flunien Achabor nominatum, hostium phalangibus
Tempore illo, rege Balduino contra Sarracenos Ra-
more solito certante, contigit quodain die eum in obviaverunt, ct comraisso praelio stalirajuxta
cha, peccatis nostrls exigentibus, in dispersionem
paucos eorum irruere, et dum de interilione eorum et confusionem Christiani sunt dali. Quam pugnam
jam certus sub spe gauderet, jEthiops unus pone
tonge omnibus anlerioribus beliis fuisse atrociorcm,
rnpem delitescens, callide insidialus est ei, ut inte- rerum cxitus monstravit. Ibi domnus capitur Bal-
rimeret. Qui missili fortiter vibrato, prope cor re- ^
duinus comes Edessenus, rex quidem Hierofolymo-
gem a dorso profunde vulneravit. Quo ictu fere rum
ad necem eum futurus, el a primo rege secundus, capiturque
usque leesit. Sed cum postea cum co doronus Goscelinus cognatus ejus; curii his
se medicari sollicile studuisset, post incisionem Plurimi aulcm
etiam cicatricis vexatee sospes tandem effectus quoque preedictus archiepiscopus.
in mcmoralum flumen obruli, exstincli sunt. Equi
est.
et muli, et opum infinila copia esl perdila. Dom-
CAPUTXXIV. ntis vcro Boamundus, ct domnus Tancredus, per
De captione urbis Achon, qum vutgo Achra dicitur.
devia ct per diverticula passiin fugientes, nec viam
Anno 1104, transacta hicme, cum in Hierusalem nec semilam utiliorem errabundi et con-
verno florente Paschee solemuia celebrata fuissent, fusi landem evaserunt. eligenles, Multi eliam sagittis et pugio-
rex Balduinus congregata gente sua profectus est
nibus transfixi occubuerunt. Et qui Carram sine
Acbon, et iterum obsedit eam. Ad quod veneruiit difficultate comprehendere possent, si eam
Januenses cum classe 70 navium rostratarum. Et magna in primis obsedissent, postea ncc initio nec in reditu
cum civitatem roachinis et pervasionibus crebris
adipisci licuit. Et quoniam securitas interdum dam-
per viginli dies circumcirca cohibuissent, perlerriti num fallendo generat, ita melus et solliciludo emo-
valde Sarraccni, vellent nollent, reddideruiit cam lumeiitum
providis et timidis parat. Nocuit cnim
rcgi. Erat enim nobis valde necessaria, quoniam in- ut scriptum est, differre paratis. Huic siqui-
est ei portus adeo utilis ul inter mcenia secura naves dem soepe,
negotio sive infortunio duo nimirum hostes,,
qaamplurimas sane concipiat. discordia el invidia, genti nostrse obfuerunt; qui
Jam novies orto gemino sub sidere Phcebo,
Urbs Achon capitur Ptolemaida quee vocrlatur, eliam de acquisitis possessionibus ad nimiam
Auno milleno ceuteno necne quaterno. egeslatcm inclinare solent homines. Hoc ssepe vidi-
Non esl urbs Acharon quam quilibet aestimatAchon. mus, lioc experimento didicimus. Non fallor, nce
llla Philistoa, Ptolemaida dicilur ista.
ambage deceptoria pellicens, frivola commcnlor.
Urbe aulem sic capta, de Sarracenis plurimos occi- Vere in hoc ilinere tam
periculoso,. tam formidc-
derunt, quosdara vivere permiscrunt; res corum loso, raolostis verbis ad invicem exacerbantes, ante
lolas habuerunt ruinam istam fere ab alterutra volueruni sccedcrc,
CAPUT XXV. et foedus mutuum corrumpere. Qui male facif, ct
Quod Boamundus in Apulia transfretare disposuii. bene sporal, ipse siquidem dcliral. Nam sinc paco,
/Estivo dcindc tcmporc cvolulo, neccssilate Boa- vcl niuliia dilcctionc, niliil cst Dco acceotabilo. Igr.a--
 883 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 884
vum est igilur, vel nequissimum; ut illius deseram A vidcrent, ulrobique sumplo invieem utili consilio,
socielatem, cui prodessc dcbeo usque ad inortem. ad concordiam cos reduxerunt.
Adjuvit autem Deus archiepiscopura Edessenum in CAPUT XXVIH.
vinculis jam positum. Quem cum de reculis suis et Quod Boamundus in Gallias transfretavit.
ulensilibus ut jumentum Turci onerassent, patro- Tunc Boamundus in multis desolatus, ut supe-
cinio cujusdam railitis armipotenlis, qui pro eo ani- rius jam dictum cst, in Gallias transfretans est pro-
mam suam charitative posuit, opilulante Dco de fectus. Ilbi inter caetera negotia Philippi regis 11-
manibus eorum miro IUOausu eum eripuit. Non cnim liain noraine Constantiam, uxorem duxit, et in Apu-
animain suam quam se pretiosiorem fecit. Multi ita- liam rcduxit, de qua filios duos habuit. Quorum qui-
que in hac nostra peregrinatione zelo Dei cfferven- dem priore natu obeuntc, posterior vero noroine
les, et vitam suam breviari optantes, beato iine de- quo pater nuncupatus heeres remansit.
fungi, cl cum Christo frui quiete studuerunt. Sicut CAPUT XXIX.
quidam, aliquibus de nostris audientibus et viden- Quod Tancredus cum Turcis pugnans victoriam
libus, dum eram apud Antiochiam, cum audiret no- adeptus esl.
inen Domini a quodam perfido cum magna deho- AnnoDomini 1105, mortuus est coincs Raimundus
nesUUioi.e blasphemari, vivilico spirilu animatus, H miles emeritus in oppido suo ante Tripolim civita»
dicto contradixit et facto. Et continuo calcaribus tem pridie Kal. Martii; cui successit nepos ejus
equum pungens, assistentibus in circo vivacissirae Guillelmus Jordanus. Ea tempestate Sarracenorum
iiitenogaiido intulit: < Si quis veslrura in paradiso et Turcorum protervia solita non dcfuit; cum deinde,
ccenare desiderat, nunc mecum veniat, et mecum mense Aprili, rex Halapiae (id est Calipli), Radoan
prandeat. Jamjam enim abibo. > Qui mox lancea vi- nomine, de regione sibi confini exercitum aduuavit
brata intcr bostiu.m millia se inserens, primum sibi non miniraum, et contra Tancredum Antiochioe
obvium subruens intercuiil, licet interimens illico principem cornu suum ad pneliandum nimis accen-
Interimeretur. Itacjue fide circumfultus et spe, mu- sum cxlulit. Tancredus autem non in multa gente,
nitusque charitate, feliciter occubuit. Quis unquam scd in Domiuo spei suae figens anchoram, aciebus
audivit tale? Adhuc positus in terris, jam gloriabatur suis bene composilis, contra hostes illos incun-
in coolis. Propterea Iaelamini, cceli, et qui habitatis ctanter equitavit. Quid longius morcr? Audacter
in eis, Et cst nobis utique leetandum, et jucundan- ante A,rtasiura in eos irruit, et, Deo suffragante, ilti
dum, quia gaudent angeli de tanto consorte aug- protinus pavore circumfusi dorsa fugae dederunt.
mentati. Prope autem eral qui eum audiebat, et „ Fugerunt, et fugati sunt. Qui fugere non potuit, nec
donativum ei pensabat, et sedero perennem pa- mortera evasit. De interemptis non fuit numerus.
rabat, Dc equis eorum plures habtiit Tancredus. Signuna
CAPUT XXVII. quoque regis fugitivi retinuit. Cornu suo sic quas-
sato mutilatus abiit. Glorificatus est igitur Deus, qui
De Hberalione comith Balduini, el de prmlio inter suis semper subvenit fidelibus. De Antiochenis hoc
ipsum et Tancredum. tantillum diximus. Nunc de Hierosolymis non la-
Ctim autcm annis fere quinque domnus Balduinus ceam.
in vinculis tcntus fuisset, datis obsidibus etectis, CAPUT XXX.
tide 'uitcrposita cum sacramento sub interminatLone iterum rex Babylonis otnnem exercUum suum
Quod
u.t redemptionem redderet, cum postea ipsi obsides conlra regem Balduinum misit, conlra quos ille se-
carceris cuslodes caUidissime necassent, de carcere mel prwparavit.
e\rasit. Unde adjutorem fidelissimum Goscetinum Referendum est enim quomodo rex Babylonbj
habuit; scd cum ad Edessam urbem suara postea ipso anno gentem coadunavcrit multam.quam As-
redi.it,, iiitroire in eam non potult, quia Tancredus catoniam per militiee suae ducem ad praeliaridum
cijmi suis introitum ei vetuit. Denique quia hoc ratio j) contra Christiaiusmum misil, arbilrans et moliens
lieri pcrmisit,et propter jusjurandum quod domnus nos omnes de terra sancta exterminare. Didicerat
Boamundus antea interpoiii fecit, ut quocunque enini nos esse paucissimos, et sine succursu soli-
modo de captione quandoque exiret, sine contro- torum peregrinorum. Conglobati igitur sunt apud
versia tcrram suam illi redderet, nec po&tmodum Ascalonem tara Arabes equites quam jEthiopes pe-
tnora fuit, Balduinus ct Goscelinus duo contra dites; cum quibus etiam fuerunt Turci Damasceni
Tancredum tertium prselium commiserunt. C.ui sup- plus minus mille, qui sagittarii erant probatissiini.
plicanti, et pacera quaerenti, nntlalenus acquieve- Quod cum regi Balduino.nunliatum fuisset, congre^
runt. Sed Goscelinus, congregatis 7 Turcorum mil- gavit omuino genlera suam, et exspectavit eos apud
Jibus, Tancredum imporlune ad preelium lacessunt, joppem. Et quia necessitas hoc exposcebat, cuneti
et adjuvantibus Turcis quingenti de ctienteta Tan- qui in urbibus conversabantur arma ferre potentes,
credi ceciderunt. Et licet primitus fere vinceretur ad bellum perrexerunt, exceptis his tantummodo,
Tancrcdus, tandem, Deo juvante, cujus cquitatum qui muros noctu custodirent. Timor et tremor lunc
sempcr vidil vultus victor, in campo remansrt victor venerunt super nos. Metuebamus ei.ii.iu.ne aut de
honoris. Sed cum optimates terrec damnura nasci civitatibtio uostris aliquam gente vacuara capercnt,
 885 FULCHERII CARNOT. HIST. HIEROSOL. — LIB. II. 886
aut rogoin cum populo suo in bello inleriraercnt. A raverunt. Eleemosynae nempe uberes egenis Imper-
Augustus erat raensis. Callebant cnini ab utraque titee sunt. Heec enim sunt opera, quibus Deus pla-
parte praeliari differentes; nec nos illos, nec illi nos calur, quibus ad salutem excitatur, quibus couver-
impetebant. Termino autem, ul opinor, divinitus sus non relinquit post se benediclionem.
disposito, promovit se gens nefaria ab Ascalone, et CAPUT XXXI.
cceperunt ad nos approximare. Quo comperto, re- Pugna Hierosolymitanorum cum Turcis, et victoria
gressus est rex Joppcm, et equilavit usque ad Ra- adepta per virtutem sanclw crucis.
mulam civitatera. Et quia bonuni crat omnimodc Cum igilur Ramulam patriarcha, ut dictum est,
nostros Domino adboerere, et in Deo spem certam pervenisset, et aurora postera stellas inciperet de-
ponere (Psal. LXXH,28), inspirato a Domino Deo pellere micantes, gavisi sunt omnes de advenlu suo,
«'onsilio, misil rex in Hierusalem nuntium suuin et excitati omnes cucurrerunt ad presbyteros, ut
festinum ad patriarcham, el clerum, atque plebecu- peccata sua Deoeteis coniiterentur. Ad patriarcham
lam, flagilans ut obnixe omnipolenlis Dei exoraret similiter optimates, verbum salubre aliquod ab eo
misericordiam, ut Chrislianis suis in angustia po- audire, et a peccatis suis absolvi cupientes. Hoc fa-
sitis opem de excelsis dare dignaretur. Noluil ergo cto, veste pontificali patriarcha indutus, gloriosam
legatus satis precatus quidquam mercedis accipere, B crucem Dominicam, quae in talibus negoliis delerri
limens ne forte legationem iltam non posset expterc, solebat, in manibus sumpsit, et ordinatis ut decuit
aut mercedem illam vivus acquirere. Sed sperans catervis de mililibus et peditibus, adversus hosli-
quandoque de labore boc devolo remunerationein lem exercitum progressi sunt. Milites nostri crant
se percepturum a Deo, commendansque animam quingenli, exceplis illis qui militari nomine non cen-
suam et corpus suum in manus Conditoris sui, sebantur, tamen equitantes, Pedites vero nostri non
Ilierosolymam propere non distulit ire. Qui Domino amplius quam duo millia eestimabanlur. Pagani au-
ducente illuc pervenit, et ingressus civitalem quod tem quindecim millia lam de peditibus quam de mi-
queerebat non celavit. Quo manifeslalo, jussum cst lilibus depulabantiir, qui nocte illa non longe a Ra,-
a patriarcha campanam majorem sonare, et gentcm muta qtiasi quatuor milliariis hospilati sunt. Qui
antc se totam adunari. i 0 fratres, inquit, amici et cum regem mane conlra se viderent cum suispro-
servi Dei, ccce vere bellum quod audieratis futu- cedere, confestim ad preelium se paraverunt. Alta-
rum; nam hoc referente nuntio, procul dubionobis men versutia eorum aliquanCulum lunc quassatacst,
csl paralum. Et quia sine divino auxilio nullateniis cum partcm unam de exercitu suo, sed minorem,
genti lantee poterimus obsislere, clementiam Dei r ante Ramulam mittere disposuerant, ut exercilum
omncs imploratc, ut regi nostro Balduino ct suis nostrum fallerent; majorem vero parlera milti Jop-
oinnibus olemens adjutor in hoc praelio imminente pem stalucrant, ut cl eam assilirent, et nobis nc-
dignetur adesse. Distulil quidem rex hodie betlum scienlibus caperent. Sed cum regem adversus ecs
fieri, sicut per hunc brevigerulum nobis modo no- sic equilare prospicerent, simul reglobati sunt mo-
lum facit, qtiatinus die craslina, quoe dies erit Do- limine suo confuso. Nec mora longior, alii alios im-
minica, qua Christus a morluis resurrexit, securius peticrtint. Tunc clypei resonant, et.ferri stridel acu-
preelietur, et adjunctis oraiionibus vestris et elee- men. Facloque impetu, Hlrinque exclamaveruiil nor
mosynis apucl Deum roboratus, confidentius pugnet. slri omnes contra eos : Chrislus vincil, Christus rer
Quapropter in hac nocte, juxla diclum Apostoli': gnal, Christus imperat, sicut eis jussum fuerat. IUi
Vigilale, state in fide, omnia vestra fianl in charitate aulem circumvallantes nos, conquassare el confuii-
(I Cor. xvi, 13, 14). Cras ibitis per loca in urbe hac dere putaverunt penitus. Turci vcro cx more sagit-
sancta, aflligenles vos et humiliantes pedibus nucla- tarii nos relro gyrantes, et sagiltarum pluvia pla-
tis, et Domiuum Deum nostrum pic deprecantes, gantes, jam arcuum oflicia dimiscrant, jam vaginis
ut de iuimicorum noslrorum inanibus nos liberet. enscs exlraxeraiil, quibus nos cominus fcriebanl,.
Ego ipse jam illuc vado; jamjamque a vobis discedo, D cum rex, hoc coraperto, audacitale munilus signum
inonens ut, si quis ex vohis hic residuus arma ferrc suum album dc manu eujusdam miliiis sui abri-
valet, mecuin promple veniat. Rcx enim omnibus puit, et cum paucis illuc celcrrimc currens, oppres-
indiget. > Ut quid plus moror? Conscendunt in sis<succurrere sategit. Qtii cum slatim, Dco juvanle,
equos 1S0 simul tam equites quam pedites, et ita impetendo Turcos et occidendo dispersisset, ad ma.
nocte iromincnle celeriler perrexerunt, et diluculo jorem mullitudinem Sarracenorum et Arabura JE-
Rainulam urbein pervenerunt. Qui atitcm in Hicru- thiopumque recurrit; sed nec in invasionibus, nec
salem remanserunt, precibus et eleemosynis aflli- ui percussionibus utrorumque amplius immorabor,
ctionibusque studiosissime vacaverunt. Usque hog quia volo arctare paginam limite parciore. Deus
rara meridianam ecclesias invisere non cessaverunt. enim omnipotens servorum suorum nusquam imme-
Cantando plorabanl, plorando cantabant; nam in mor, nolens Chrislianos suos a perfidis illis destrui;
processione clerici hoc facicbant. Ego quoque cuin qui pro ejus amore et nomine ampliando de longin-
ipsis nudipes orabam. Majores etiam natu usque ad quis partibus Hierusalem venerant, dederunt gens
horam nonam die illa non comederunt, nec infantcs impia fugam repentinam, fugientes usqtte Ascalo-
genUricum ubera suxcruut, doncc farae vexati plo- ncm. 0 si capi potuisset Semelumuch dux illius mi-
887 AD GODEFRIDUMAPPF.ND. H. - MONUM. DE BELLO SACRO. 888
litiee, multa numismata in redemptionem sui regi A ritative indulgeat, et dictamen istud nondum a quo-
Balduino exsolveret! Sed non effugit Gemelmulch libet correptum oratore jocatim si velit corrigat.
admiratus Ascalonae, qui locuptes erat valde. Quo Verumtameu hisloriae seriem propter pulchritudi-
interempto, illis oinnibus orta cst*non minima de- nem partium pompaticam non commutet, ne gesto-
ploratio. Alterura Admiraldum olim Achonitam vi- rum veritatem mendaciter confundat. His gestis quae
vum relinuerunt, quem rex noster rcdi.ni fecit 20 superius dicta sunt, ipso anno declinante sensimus
millibus nuraismatum, prseter equos ct res alias. omnes terreemotum grandem, qui Hierusalem in-
JEthiopes vero quoniam fugere nequiverunt, in cam- eramus.Quod in vigitia Nativitatis Domini valde nos
pis trucidati sunt. Qualuor millia quidem tam de terruit.
cquitibus quam de peditibus eorum intcrfecti fuisse CAPUT XXXIII.
rcferuntur. De nostris vero sexaginta tabernacula De siynis in cwlo apparentibns.
eorum nobis remanserunt, jumenta quoque multa, Anno deinde 1106, nihilominus comcta in sethcre
rameti, asini, dromedae. Tunc Deus laudatur, gtori- apparens nos illnm suspicientes pavefecit. Qui in ca
flcatur, in quo virtutem fecirous magnam; qui etiam parte, qua sol hiemali tempore occumbere solet,
ad nihilum deduxit inimicos nostros. 0 mira divini splendoris alburni radiura ad instar telee lineee in
judicii ordinatio! Ecce qui dicebant:« Eamus, Chri- longum mirifice produxit. Hoc prodigium nempc in
stianos illos omnes occidamus, et possidebimus eo- inense Februario rulilare incipiens die quo lunam
rum sanctuarium. Sed non sic impii, non sic (Psal. pronuntiabamus primam, futurorurn prsesagium
i, 4), quia vos posuit Deus ul rotam, et sicut stipu- nuntiabat. Sed quia de eo nil augurari praesumpsi-
lam ante faciem venti in ira sua vos confudit (Psal. mus, totum quod significabat Domino commisinius.
LXXII,14). > In legc sua juraverunt etiam ipsi, nun- Quinquaginta et eo amptius diebus vespere quoti-
quam propler Francos fugere; sed tandem effugium diano cometa ille per lotum visus est mundum. No-
salus tunc fuit eorum. Maluerunt perjurium incur- tandum quod ab exordio sui ortus, tam ipse cometa
rere quam morte stulte perire. Regressns cst aulem quara splendor ejus niveus de die in diem paulatim
rcx Joppem cum gaudio, ubi praedam in bello ca- attenttatus est, adeo ut in ultimis diebus vim sui
ptam militibus suis el peditibus sub raliocinio dis- luminis jam perdens, parere omtiino cessaret. Indi-
tribuit. Adhuc erat ante Joppem classis Babylonio- late autem mense eodem, die quo lunam pronuntia-
xum, quijam aliquandiu illic exspectaverant, scire vimus vicesimam, vidimus in ccelo ab hora tertia
cupicntes quomodo et quando tam per mare quam usque ad meridianam, ad dexteram et laevam solis
per terram nos oranes et urbes maritimas omnino r parlem, quasi duos soles alios, nec tantum lamen
destruerent. Sed cum rex pernaulassuoscaput Ge- sicut major fulgentes, sed forma et lumine rariore
melmuch admirati in belio decollati in unam de mediocriter rutilantes. In quorum gyro circutus in-
navibus corum jactari fecisset, conturbati valde hoe super apparuit unus splendore candidus, exstans
comperto, et exterriti, diutius ibi slare noluerunt. amplitudine tanquara quaevis civitas. Iirtra quem
Sed genlis confusione comperta, paululum tunc au- alter circulus clarebat dimidius, iris habens simili-
stro flante, in portusTyri et Sidonis secesserunt.. tudinera, quadruplici distinctus colore, et in partc
Quce classis cum deinde Babytoniam reverteretur, superiore solis amplexione arcuata usque duos solcs
suirilu procellae, Dei gratia nobis salis favente, por- jam dictos attingens. Deinde sequenti mense hora
tibus nostris sparsim naufragio miserabili advectae noctis mediaesteUeecceli pluere visre sunt.
sunt. De quibus 25 navcs Sarracenis plenas habuH CAPUT XXXIV.
mus; reliquae vero velificantes vix evaserunt. Igitur De prmlio Christianorum conlra Damascenos.
nobis Dominus adjutor in tribulalionibus existens Postmodum vero Hugo. qui Tiberiadem urbem
pius, sic manifeslavit omnipotentiam suam. tunc possidebai, oeslivo tempore adversus militiam
Ergo diom belli cunctis volo certificare. Damascenam beltavit. Qui cum bis in ipso preelio
Jam dccies orto Phcebo snb Virginis astro, l>jam ab eis repulsatus esset, tertio belli recursu Do-
Cum solida terras speclaret imagine luna,
Sexla Kalendarum Septembris cum legeretur, raino suffragante victor victos eos superavit. Du-
Annuit Omnipotens Francos gaudere triumpho : eentos siquidem ex eis occidit, totidemque de equis
Cum fugiunt Arabes, Turci simul, j<Elhiopesquo, eoriim retinuit; reliqui vero terga fugse dcderunt.
Pars montana petit, remanet pars mortua campis. Mirum dictu! sexies viginli quadragies ccntum di-
CAPUT XXXII.
spcrserunt. Deinde mora non fuit, cum ipse ctim
De terrmmotu. rege Balduino in expeditione essct, in terra eadem
Quoniam quidom ne vel scriptorum negligcntia ictu sagittee Hugo inleriit.
vel imperitia, vel quod rari erant forsitan, vel suis CAPUT XXXV.
impediti curis insudabant, hsec gesta oblivioni non Quomodo patriarcha Romam petiit, el de prwtiis Jop-
scripta darentur, raalui ego Fulcherius scientia ru- pitarum alque Ascalenilarum.
dis, ingenio debilis, temeritatis ncevo nolari, quam Anno 1107, transfrelavit palriarcba, Ebrcmarus
bicc opora non propalari, prout octilis vidi, vcl a nomine, Romam petens. Qucesiturus enim eral ab
rclaloribus vcridicis perscrutans diligcnler didici. apostolico utrum patriarcba remancrct. Nam Dai-
1'recor aiuom lncc legenlem.ut i rscientia* mcee cha- berttis superius memoratus patriarchalum recupe-
889 FULCHERII CAP.NOT. HIST. HIEROSOL. — LIB. II. 890
raveral; sed in reditu postmodum obierat. Mensc A proiicicns, nisi quod conlra impcratorem aliquas
(lemum Novembri eodem anno, cum insolilani, s;e- moliebatur insidias, contraquem^quoque impeiatoi*
vitiam Ascaloniloecfferverent, ad radices monlauo- facicbat, landem per inlcrnunlios concordia prolo-
rnm nostrorum inter Rainulam et Hierusalem in- cuta, cum etiara imperator ad eum cum exercilu suo
sidias posuerunt, ut unam gentis uostree eaiervam, jam approximasset, amici adinvicem conveiitionibus
quam de Joppe Hierusalem tunc ituram didicerant intermislis lacli sunt. Juravit cnim Boamundo im-
occursu repeiitino invaderent. Sed hoc Joppilis in- perator super reliqitias pretiosissimas, peregrinos,
timato, in equos festini coiiscenderunt. Et cum ad de quibus jam saepe falum est, tam in terra quam
looum insidiarum nuntio rei ductore pervencrunt. iit mari, quanlo lalius impcrium ejus exlendeba-
dubilanles adhuc anverum dixisset, visis illis cxtcr- fur, ab illo die et deinceps se salvalurum cl con-
rili valde tiinuerunt. Erant enim milites fere quin- servaturum, ne quis corum diriperetur, vel mate
genti, et pedites propemodum mille. Noslri vcrc iraclaretur. Illc quoque imperatori juravit pacem
mililes, non plusquam 75. Quibus cum non licerel ct lidclilalcm omnimode lcncndam. Qui postmoduin
etiam meditari quid facercnt, et non erat eis salva- occasione habila Apuliam remcavit, parlcni cxerci-
tio si fiigerent, et mors non deerat si pugnam com- lus sui minorem secum rcducens. Pars enim ma-
"
miltercnt, gralius elegerunt honorifice si cohlinge- jor Hierusalem, ut voverant, per mare profecli sunl,
ret mori, quam fugae infamia poslmodum nolari, Ipso anno Philippus rex Francire dedit fincm vilee.
lmpetu igitur mox in eos facto momentaneo, mt- CAPUT XXXVIII.
rum in modum hostilem aciem penetraverunt, pro^ De obsidione urbis Tripotitanw.
sternendo eos et occidendo. In quo certamine cum Anno 1109 cl ab Ilierusalcm capta 11, Bertran-
acrius Sarraceni se viderent conleri, audacilatcm dus Raimundi comitis lilius vcnil Tripolim, adbibi-
suam Domino volente perdentes, bellare cessavc- lis Janiiensibus sccinn, cum classenaviiini rostrata-
runt. Quod cum viderent milites noslri, polentius rum fere 70. Qtieeonines ibi applicuerunt. Quam ur-
eos pervaserunt, et quos illi fugare putaverunt, Cos bem, scilicclTripoliiii, volcbal impugnarc, el sub pa-
nostri fugcre compulerunl. De quibus plures occidc- tris sui jurc heereditario propriam possidere. Quam
runt, ct de equis eorum plurimos relinueruiit. De cum obsidione cinxissent, orta lile confeslim inter
militibus nostris non plusquam tres perdidimus. BertrannumetGuillelmum Jordanem coguatum suum
Sed clienlela eorum de jumentis nostris aliquot qui cam semper inipugnaverat, postquam Rayniun-
abduxerunt; de suis nostri ialionem duplicave- dus comes obieral, et versabalur illic Guillelinus in.
iunt. Q oppido, qui Mons-Percgrini dicitur, Tripoli proxi-
CAPUT XXXVI. nio, Berii annus dicebat: « Mea esse debet civilas.
Quod Boamundus aggregalo exercilu terram impe- haeredilario jure, quia paler mcus, qui eam primitus
ratoris vaslavil. impugnare ccepit, in coarctando illam, oppiduni
Eodem siquidem anno, postquara Boamundus de istud, scilicet Montem-Pcregrinnm, niagna probila-
Galliis regressus est, congregata gente quantum- te eedificavil, et post excessum suuin mihi oblinen-
cunque potuit, in portu Brundusino, qui esl in Apu- dam dcdit, duni vivebat. >Guillelmus vcro dicebal:
lia, ctasscm suara paravit. Qui cum tempus ad trans- « Mea utique debet essc, cl merilo, quia et hostcs
fretandum cxspeclasset opportunum, vn tdus Iiujus terrae habitatores post excessum coroilis sem-
Octobris naves ingressi Bulgariam navigaverunt, et per cocrcui strenuc armis meis, et lerrain adjacen-
Avalonis portui applicuerunt. Et Avalone citissimc tem urbi amplificare studui et laboravi. > Et quia
capta, Duratium urbem adeuiiles, iu Idus Octobris sub discordia magna de statu suo solent lalii, ct iir
obscderunt. Sed quia civitas illa tam hominibus concordia minima augeri, Guillelmus malcvolentii»
quam viclualibus satis erat munila, obsessores diu causa de negotio illo retrahebat se, Bertrannus au~
f&tigavit. Habebat quidero doninus Boaroundus tem curo suis urbem viriliter cohibebat. Hic nollel
quinque millia railitum, et GO millia peditum. Fe- V illum posse proficere, ille quoque nollet etiam hune-
minam quippe nullam tunc secum transire permi- vivere. Certant pro incerlis, ct sunt incerti de in-
sit, ne exercitibus impedimento essent et oneri. certis. Conlenduntpro momentaneis, et non labo-
Eral quidem imperator Constantinopolitanus, Alexis ranl pro teternis. Currunl qui forsitan non compre-
nomine, genli nostrae tunc valde conlrariuS, et Hie- hendunt. Remanebat igitur in bivio bravium. Non
rosolyraam percgrinantibus vel fraude clandestina cst currentis igitur, neque volenlis : sed est miseren-
vel violentia manilesta tam per terram quam pcr tis Dei (Rom. ix, 10). Necdum urbem ceperant, et
mare perturbalor et tyrannas. Quapropter Boamun- jam de captura liligabant. Ad nutum Dei momenta
dus collecto, ut dictum est, exercitu, lerram illius transvolant, et cogitationes hominum vanae subver-
intravit, civitates et oppida coraprehendere nitcns. tunlur.
CAPUT XXXVII. CAPUT XXXIX.
De concordiu inter imperatorem et Boamunditm su- Quomodo urbs Tripolis capta sit.
cramento firmala. Et non fuit mora, postquam rex Balduinus ad ob-
Annoautcm 1108 ab Incarnatione Dom'u.i,cum sidioncm venil illam, deprecatus cst Januenses nt
ante Duraiium jam per uiniin scdisset annum, iiihil ipso anr.o juvarent cum ad capiendam Ascalonei»
891 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 894
atque Beritum, ncc nonSidcnem. Et contigit, dum A pctebanl; quiper regionem illam calcrvatiin discur-
ordicbatur concordiam fieri inter duos memoratos rcntes, regis exspectabaiit advcntum. Sed quia.
coinites, nescio quo infortunio, dum noclu equila- sciebant milites nostros esse probissimos bellato-
bal Guill:lmus ille Jordanus, sagiltae ictu parvae res, et niirabiles de lanceis percussores, non sunt
clam interiit. Sciscitabanturorancsquishocfecisset; ausi cum eis bellum commitlere, scd fugitiva calli-
scd hoc addiscere nequiverunt. Hi dolcnl, illi gau- ditate ab eis divertenles nec bellare audebanl, nec
dent. Hi lugent artiicum, illi laetantur super inimi- in terram suam secedere volebant. Et cum astulia
cura obrutum. Remansit Bertrandus regis Balduini taediosa per dies plurimos nolentes praeliari noslros
liomo effectus. Tunc civilas undique coarctata est. fatigare studuisscnt, sumpto necessiUtis et ulilitatis
Laborant externi, vexantur inlerni. Sed cum Sar- consilio, munivit rex Edessaro urbem annona, qua
raceni valde coarclarenlur, et nulla spes jam eis multuro indigebaut inhabitanles, quia vastaverant
cssct evadendi, sub lidei pactione jurata, et a rege Turci regionem in circuitu. Comprchensis castellis
corifirmata, ne occiderentur, sed quocunque vellent et colonis, quibus ciyitas praedicla pascebalur, non
sine contradiclione abirent, permissi sunt ea coudi- ampliusmorantes ad fluvium memoraluro redioruni.
tione rex et sui in unam urbispartem ingrcdi. Quod Qui cum paulalim cum ratibus paucis et modicis
dum ita fieret, nescio quo cvenlu ortus est tumul- B traiisissent,adfuerunl illico post cos venientes Turci
tus magnus inter minores Janucnsiuin repentinus, versipelles et rapaces, qui multos de peditibus no-
qui per chordas et pcr scalas rourum conscendc- slris ibi arripuerunt, et in Persidam abduxerunt de
runl, et urbem introierunt. Et qui inventus est ibi Armenis videlicet inopibus, quos Turci jam impic
Sarracenus, illico capite truncatus est. Qui aulem vastaveranl. Et quia diflicultas erat fluinen tunc ad
in circo rcgis fuerunt, juxta pactionem inde factam eos transmeare, salis indc dolentes viam incceptam
ab co dcfensi sunt. tcnuerunt : Tancredus eundo Autiochiam, rex verc
Ter decies Cancro dcderat jam lumina Phcebus, rcdeundo Hierusatem.
Si tria de numero lamen ejiciendo recidas, CAPUT XLII.
Urbem cum Tripolim capiunt gens bcllica per vim.
Quomodo Sidon, qvw Sagilta dicilur, a rege et a
CAPJUTXL. Noroensibus obsessa el capla sil.
Quomodo Beritus civilas capta sit. Applicuerant interim Joppe gens queedam No-
iniio 1110, dum mensis Februarius adhuc imbribus roensis, quam de mari occiduo concilavcrat Deus,
liibernis lerras cohiberet, profectus est rex Baldui- ut Hierusalcm peregrinarentur. Quorum classis na-
nus Berithum civilalem, et obsedit cam. Cui venit vium 55 erat. Horum primus erat juvenis forma
in auxilium Bertranuus comes Tripolitanus, et con- valde speciosus, regis terrae illius germanus. Cum-
scdit cxerritus ad primum ab urbc lapidcm. Cum- que regressus rex fuisset HLerusalem, adventu eorum
quc per 75 dies, ut opinor, civilatem undique coar- gavisus, cum eis locutus est amicabiliter, moncns
ctassent, et naves, quac ad subsidium eorum illuc eos et deprecans, ut pro amore Dei morarentur in
conflixerant, naves nostrae intra porlum conclusis- lerra sua aliquantulum, et juvarent Christianismuin
sent, turribus ligneis muro tunc admotis, Franci amplius provehcndum et amplificandum, ul cxploto
noslri ausu magno dc illis super murum nudatis utcunque negotio Christi, in tcrrani suam postea
cura cnsibus prosilierunt. Descendentes itaque in ci- gratias Deo magnificas rcdderent. Quam pelilionem
vitalem, cum per portas etiam raulli ingrederenlur, illibenigne suscipienles, rcsponderunt uon pro alia.
fugicntes hostes vehementer persequcntes, denique causa Hierusalem venisse, sed quocunque cum exer-
peremptos superaverunt, eorumque pecuniara to- cilu suo rcx progredi vellet, ipsi marino itinere simul
volunlarie proficisccrentur, tantum ut vicluni eis nc-
tam diripuerunt.
Anno milleno centeno, bisquoqtie quino, cessarium impendere curaret. Hincestconcessum,
Urbem Berilum virtus capit armipotcnlum illinc peraclum. Et cum primitus Ascaloncm adire
llis decies ortus sub Tauri siclere Phoebiis, D disposuissent, laudatiori demum sumpto consilio,
Torqfte quaterque fuit, cum faclum conligit istud. Sidonem civilatem adeuntes obsedcrunt. Dc Plole-
CAPUT XLI. maida, quoe frcqucntius Achon dicitur, movit rex
Q uod rex Balduinus el princeps Tancredus contra exercitum suum. Noroenses vero de Joppe navigio
Turcos Edessam obsidentes profecti sunt. processeruiit. Tunc classis admiraldi Babylonii iu
Ilis ila gestis, rediit rex Hicrusalem, Deo laudcs Tyrio portu latitabat, qua Sarraceni ritu piratico
debitas redditurus, per quem triumphaverat. Dein- Christianis nostris peregrinis perseepe oberant, et ci-
dc paravit sc ilurum contra Turcos, qui Edcssam vitates maritimas, quas adhuc rex Babylonis possi-
Mesopotamiee urbera obsidebant. Tunc quidem vi- debat, munienles vegetabant. Cum aulem de Noroen-
diinus coroelaro unum per noctes aliquot, ad au- sibus murmurare audissent, nec de portu Tyrio
strum radios suos extendentem. Tancredus eliain cgredi, neque ciiin eis congredi ausi sunt. Cumque
tuiic adunavit genlem suam Antiochiam, quantam- ad Sidoncm vcnium est, obsedit eam rex a terra,
cunque potuit, exspectato jam rege per dies aliquot; Norocnses vero a mari. Et faclis machinis, terruit
qui simul «ongregati sunt ante fluvium Euphratem. valde inler nos hostes, ita ut quacrerent a rege qui
Quo transito, invenerunt stalim Turcos, quos ap- solidarii crant, quatenus eos sanos inde exire permit-
895 FULCHERIl CARNOT. HIST. HIEROSOL. — LIB. U. 894
teret, et si el placeret, agrlcolas ad excolendum tcr A CAPUT XLIV.
ras causa utilitatis suee in urbe remanerent. Ho< Quod rex Tyrum, qum Sur dicilur, obsedit, ted nihii
profecit.
potierunt, hoc impetraverunt. Sine donativo quiden
sic solidarii-abierunt. Ruricolae vero sub pactiom Nec mora inde fuit, apparatu accelerato aggres-
proedicta pacifice remanserunt. sus est rex Tyrum civitatem, quae Soor Hebraice di-
Jam decies novies sol viserat Architenentem, citur, et obsedit eam. Quam cum per quatuor men-
Urbem Sidonii cum reddunt mense Decembri. ses et eo amplius admodum vexassel, idem etiam
CAPUT XLHI. cum suis tsedio et labore valde fatigatus, tristis inde
Bat- abscessit. Nam cum duas turres, quas artiliciose
De Turcorum pessima inquietatione, atque regis
duini, et Tancredi conlra eos profeclione. ligneas muro altiores fieri jusserat, prope murum
jaiu impegisset, unde civitatem comprehendere se
Anno llll,ebulliitePerside Turcorum gcns maxi
pulabat, sentientes Sarraceni se morti proximos,
ma, qui, per Mesopotamiammeantes Euphratem flu- nisi artem arte fallerent, ingenium ingenio opposue-
vium transierunt, et obsederunt castrum quod Tur- runt, probitatcm probitate fefellerunt. Cum eniin
hezel vocatur, morantes ibi uno mense. Et cum nor altitudinem turriura nostrarum se superare penitus
possent istud statim comprehendere, quia forle sitr B conspicerent, confestira egentes auxilii nocturna
ost, teediomolestati dimiserunt obsidionem, in parlcs operatione duas turres muralcs in sublime adco ex-
Catipti urbis secedentes. Nam catlide versutiantes, tulerunt, ut de supernis propugnaculis earum pro-
moliebanlur irrilare Tancredum, ut contra eos exirel bissime se defenderent, et in turres nostras inferio-
ad bellum, ut ab Antiochia elongatum possent cum res focum accenderent et concremarent. Quo infor-
sua gente magna eum intercipere, et omnino de- tunio mililes nostri superati, dotore quoque circum-
struere. Sed Tancredus astutiam astuliae opponens, fusi, ruplo spci suae fune, regressus est rex Achon.
noluit per stultam audaciam suam confundere probi- Vere verura est proverbium istud rusticani :
tatem, sed misit legatos regi Balduino, per eos hu- ; Inlerdum buccam cochlear frustratur aperlam.
millime deposcens , ut Christianismo succurrerc Jam gens nostra capluram rapinarum distribuerat.
festinaret. Quo audito, spopondit rex auxilium facerc Jam alii aliis proportionibus incertis invidebant. Jam
petitum. Et terra sua custodibus commissa, propera- diem captionis tanquam sibi certum divinabant.
vit ad bellum, ducens secum Bertrannum comitcm Equus paralur ad bellum, ait Salomon, Dominus au-
Tripolitanum. Qui cum pervenissent ad oppidum. lem salutem relribuet (Prov. xxi, 51). Confidunt in-
quod Rugeam nuncupant, prope Rusam, adfuit ibi terdum homines in virtute sua, non considerantes
Tancredus, qui adventum regis jam pcr quinque dics C quid apud Deum promeriti sint, qui voce saepe il-
exspeclaverat. Quo cum gaudio suscepto, deposita lum invocant, et operibus negant; ct plus probita-
sunt tentoria, et extensa secus flumen Fernum, tem suam in acquisilis laudant, quam misericordise
hospilalitatem agentes Hierosolymitani cum Antio- Dci donum glorificent.
chenis. Et non ibi morantes, perrexerunt usque CAPUT XLV.
Apamiam urbem, quae jam sub Tancredo villica- De morte Tancredi principis.
batur, dudum ab eo probissime capta. Deinde contra Aimo 1112, lethale debitum Tancredus exsolvit,
Turcos progressi sunt, qui ante urbem quam dicunt qui Antiocheuum regebat principatum.
Sisaram caslra melati sunt, quam urbem litteratorie Jam bis terdecies sol viscrat Architenentem,
nominare nescio; sed Caesar incolre regionis eam Cum subiit quod eral, ut quod fuit id foret ipse.
vulgariter vocilant, quee ab Aparoia sex millibus Successit ei Rogerus cognalus ejus. Anno ilto bello-
distat. Turci aulem, quia jam audierant Francos rum expertes omnino fuimus.
contra ens incedere, in virgultis et in clausuris civi- CAPUT XLVI.
tatis antedicta*.se inseruerant, ut securius se tueri De signis apparentibus.
possent, si forle impetu Francorum coercercntur, Anni 1115 ab Incarnatione Domiuica, dum inense
Verumtamen cum milites nostros appropinquare ad in Martio lunam habebarous 28, vidimus sotem a
eos conspexissent, exierunt de munitione jain dicta, mane usque ad primam, et eo amplius, defectione
genti nostrse se inonstrantcs., Attamen callentes, et quadam ab una parte minorari. Et pars, quee pri
non praesumpserunt bellare , et noluerunt fugere. mitus a summo tabescere ccepit, tandem quasi in
Mililes vero nostri per catervas ordinati, cum vide- rolundo ad ima devenit. Attamen sol clarilatem
rent eos sparsim per campos discurrere, et non ad suam non amisit. Qui non miuoralus est, nisi, ut
bellandum se aptare, vilantes damnum noluerunt eos ecslimo, a quarla parte suae formae aliquantulum
impetere. Itaque tam metu quam versutia utrinque cornutus.
circumflexi Turci inibi remanserunt. Nostri quoque Hoc eclipsis erat, quod sol ita deficiebat.
tramite recidivo reversi sunt. Et quoniam victuale CAPUT XLVII.
tam sibi quam jumentis suis deliciebat, nequaquam D.e prwlio conlra Turcos peracto in quo rex et Chri-
diutius eos ibi morari oportcbat. Rediit rex Hie- stiani vicli sunl el per hoc multa mata vcnerunt.
rusalem, cum quo illic eram. Tancredus vcro .'Estivo deinde lcmpore, congregati Turci transie-
AnliQchiam, runt Euphratem, Hierosotymorum partes adituri,- ct
893 AD GODEFRIDUMAPrEND. II. — MONUM.DE BELLO SACftO. 89(5
nos Christiauos, ul rati sunt, deslructuri. Qtii regio- A lim pioiieuntes, terram nostram vastabant, praedaiii
iicui Antiochenam ad dexlerani relinquenlcs, non et annonam per Sarracenos noslros cxercitui suo
longe ab Apamia Syriam transcuntes, et Dainascuin raittebant. Sichcn, quam urbem Neapolim dicimus,
ad kevam dimittentcs, et inter Tyrum el Caesaream tam interim obtinuerunt quam diripuerunl, additis
Philippi, quae Paneas dicitur, per regiones Phceni- sibi Sarracenis, quos in monlaiiis possidebamus.
ceas meantcs, calluerunl appelcre regcm Baldui- Ascalonitae vero, Arabes, et Sarraceni, gens lamei>
iium. Qui advenfu eorum audilo, a Ptolemaida, hoc pauca, Hierusalem adicrunt. Quadam die usque
cst Acho, moto exercitu suo jam contra eos exicrat. antemurale urbem pervaserunt, niesses ibi coadu-
Providentes autcm quod sibi ulilius esse scnserunt, natas igni combusserunt, sagittis stiis aliquantos de
cuiiietnostriignoraientquidfacei'eraolirenlur,circui- nostvis in muri propugnaculis vulneraverunl. De
crunl niare Galileeaeper terram Ncphtalim et terram illis tamcn plures ad mortem leesi siuil. Mililes
Zabulon, usque dum in fiiicin niaris jam dicfi ad quippe civilati deerant, quia in hostem iverant.
auslrum duo flumina, Jor scilicet el Dan, se inclu- Nocte scquenli Ascaloniteeisli ahierunt, unde satis
dorciit. Insula quidcm haccinler duos pontes tanla nostri laetali sunt, quoniam ab eis obsideri timue-
luilione muiiitur, ut qui ibifuerint propter introitus runl.
artos ponlium non pos»int impeti. Cumquc Turci B CAPUT XLVHI.
papiliones suos illic extendissent, mox emiscrunt de De metu nimio , qui universos cohibebat.
suis duo millia transito ponte, ut insiiiias nostris Ea lcmpeslale aut vix aut nunquam valobat nun-
pararenl, quos illuc accurrere indilate non dubita- lius ad rcgom ab aliquo nostrum miltcndus cxire,
banf. Cuni igitur rex illuc tenderct, ut prope pon- ncc ab oo ad civitates nostras
tcm niemoratum, a quo Tiberiadem pergitur, pone- propter insidias trnns-
ideo quod nescicbatiir ab illis quid isli, ncc ab
ret caslra sua, visis Turcis fcre quingciitis, qui de iie; istis quid facerent illi. Ruribus in multis marccbat
insidiis suis ut noslros invadcrent crumpebant, il- messis adulta. Nec
qui colligererU in agros exire
lico aliquanti contra eos imprudenter cuCurreruiit, videres. Non audebanl cnim. Eo quidem anno mes-
et coedeudoeos persequi non formidaverunt, quoad- sis aLundans fuit. Sed dum mare
turbalur, homi-
usque de insidiis duo millia prodierunt, qui noslros nes tcrret ne piscentur. Cuncla cunclis in dubio
vehcinenti aggressu repulcrunt, cl triplicata coedein
pendebant, et quibus triumphum dalurus cssct
fugam dispersi sunt. Proh dolor ! grande dedecus Deus, unanimiter exspectabant. Chrisliani nostri a
grandia peccata noslra die illo conlulerunt. Fugit negotiis et operibus cessabant, excepto quod urbium
eliam rcx, vexillo suo ibi pcrdito, lentorioque ct niunilionura fracturas rcsarciebaut.
Q
oplimo cum rebus plurimis ct vasis argenteis, pa-
triarcha similiter qui aderat. Mililes ferme 50 de CAPUT XLIX.
nielioribus, pedites 200 perdidimus. De terramolu, ci quod rcx comilissam Siciliw duxit
Ter quater exorto sub Cancri sidcre Phcebo, uxorem.
Dissipat incautos truciter gens perlida Francos. Iiitcrca terrae motum sensimus bis, scilicet xv
Nonduin regis militia illuc aderat tota. Nec Rogerus Kal. Atigusli, el v ldus ejusdem : primum nocle
princeps Antiochenus Richardi filius ibi erat, qui mcdia, secumlum diei hora lcrtia. Turci autem
mandatus pro ainore Dei et dilectione regis de An- versipelles, cum per duos mcnses opporlunitatem
tiochia illuc precpropere venerat. Pars quoque gen- vel dissipandi vel superandi nostros exspectassenl,
lis Tripolitanaejam exercitui regio conglobata. Unde nec poluissenl, quia de transmarinis partibus, ul
omnes isli coiilrislati sunt valde, ct immodestiam nios est, vciiientibus peregrinis, eo tempore diatim
regis vituperaverunt, eo quod sine consilio eorum cxercitus noster crcscebat, nec gens Antiochena
et auxilio inordinate et inconsulle adversus hostes ahibat, secesserunt in partcs Damascenorum. Et
illos sic concurrisset. Et quia nequiverant tunc no- rex Balduinus cum suis Plolemaidam reversus csf,
ctre Turcis in aliquo, hospilati sunt non longe ab D ubi comitissam Sicilieereperit, quse conjux fuerat
cis, ut tota die se mutuo utrique conspicere possenl. Rogeri comitis Roberti Guiscardi fralris; nunc au-
Malcdoclusvocabatur dux eorum militiae, qui rcgem tera uxor fulura regis Balduini. Nec mora, postmo-
Damasci, Tuldequinum noniinc, in auxilium sibi duin apud Damascum interemptus est Maledoclus
conglutinaverat. Ille gentem aciduxerat multam, iste [in cdil. Maudulfus, et Maulidulfus] a quodam Sar-
vero de Syria sibi subjecla congregaverat innume- raceno. Qui sicca sub vesle occultata, et ter in ven-
ram. In valle Turci crant, in monte Franci consi- trem illius impacta, duplex illuc explevit homici-
debant. Nec Turci audebant de insula cxire sua, dium. IUo enim occiso, sic ct ipse confestim ab
nec Franci potcrant eos assilire. Isti calleul, illii assistenlibus occisus est. Dira victoria, qua qui vin-
timeiit. Hi callidi, isli providi. Temporis ocslivi fcr- cit vincitur. Iiaquc contigit juxta illud philosophi :
vor cobibebat utrosque; nec tamen angori potcrati < Fortuna vitrea esl, tunc cum splendet frangilur
lincm dare tanto. Tunc absenles miranlur quid pree- (P. SYHUS,in Mim.). > Erat Maledoctus dives valde
seiilcs morabantur. Sarraceni, qui erant nobis.sub- cl magnipoicns, inler Turcos noroinalissimus, el in
diti, rcccsscrunt a nobis, quasi alieni nos undiquei actibus suis aslulissimus. Sed voluntati Dei resi-
angusliaiites. Turci ctiani, dc excrcitu suo caicrva- st-rc non valuil. Pcrmisit cum Dominus aliquandiu
897 FULCHERH CARNOT. HIST. IIIEROSOL. — I.IB. II. £98
nos flagellarc, postea voluit morte vili ct imbecilli A vero rostratse, alise ncgotiationis annona onusta*.
nianu perirc. Ili a parte roaris egrcssi, et alii a terra parali assi-
CAPUT L. lierunt urliem. Et cum per scalas, quas secum at-
De terrmmotu multis locis exislenle. tulerant, mururn ascendere pcrtentarent, a civibus
Anno 1114, multitudo locuslarum infinita cbul- licct paucis et infirmitate dcbilibus virililer repulsi
liit, a parte Arabire advolans in terra Hierosolymi- sunt. Sed cum viderent se non posse quidquam
lana, quee per dies aliquantos segeles mense Aprili proferre, sicut rati sunt, preeter portas urbis quas
ct Maio multum vastaverunt. Deinde die feslo san- igni combusserunt, timcntes ne forte Hierosolymi-
cti Laurentii terrae molus factus est. Tempore au- tani Joppitis auxilium ferrent, quibus jara hoc nun-
tcm sequenti, quod accidit.Idus Novembris, apud liatuin fueral, rcversi sunt Ascalonem qui perlerram
urbem Mamistriam, terrse motus partem subruit op- venerant; qtii vero per mare, Tyrum navigaverunt.
pidi. Item major et inauditus regionem Antioche- Post dies autem decem'regressi Ascalonitae Joppem,
nam adeo per loca concussit ut oppida plurima sive a-rbitrantes providi improvidos assultu repenlino
tota, sive dimidia, tam domos quam muralia solo confundere. Sed Deus oinnipotens, qui eos primo,
tenus subrueret; iu qua etiam ruina pars plebis similiter secundo eos protexit ct conservavit. in dc-
suflbcata inlcriit. Mariscum dicunt civitatem ab " fendendo etiam se aliquantos ex illis occiderunt, et
Anliochia 60, ut aestimo, distantem milliariis, in de equis eorum retinuerunt. Cum fundibulis coepc-
parte septenlrionali; quam subverlit in tantum runt urbem cohibere, et cum scalis nt prius tenta-
commotio illa, ut domus et muralia penitus cor- verant introire, quas in naviCulis secum detulcrant.
ruerent, et poptilum inhabitantem, prori dotor! Sed cum per sex horas diei se fatigassent, mcesti
ciinctumexstingiieret. Aliud quoque oppidum, quod nimis cuin mortuis suis abicrunt.
Tralelh nuncupatur, prope fluvium Euphralem, ni- CAPUT LH.
hilominus subruit. De pugna Turcorum el Antiochenorum, in qna An-
CAPUT LI. tiocheni victoriam udepli sunt.
De adventu Turcorum, et obsidione Joppilarum ab Turciautem supcrius memorati cum gentem no-
Ascatonitis el Babyloniensibus. sU-am remeasse comperissent, regressi sunl ad st;i-
Anno 1115, probitatem et audaciam solitam Turci tionom suam priorem, et discurrerunt per regiones
renovantes, mense Junio tacite satis flumine transilo Syriee, capientes castclla quot potuerunt, villasque
Euphrate, ingressi sunt Syriam, et castra mctafi pradando, atque vaslando patriam ; captivos capti-
sunt mter Antiochiam et Damascum, scilicet anle r vasque secuin abducendo. Sed cum hoc nuntiatuni
Csesar civitatem. Ubi similiter in quarto ante anno esset Antiochenis, quisejam retraxerant recidivo
slatioiieiu suara fecerant, tit superius jam scriptum tramile, haud lenle ad Turcos reversi sunt. Et cum
est. Comperiens autem et sciens Tuldequinus, rex appropinquassent ad eos, et tentoria corum propius
Damascenorum, nihilominus se esse odiosum illis quam putassent aspexissent, ordinaverunt slatim
quam nos Christianos, propter Maudulfum, quem acies suas, et descenderunt in plana, vexillis expli-
in prselerito, ut superius legitur, anno dolose con- catis contra eos equitantes. Juxta Sarmit oppidum
senserat perimi, qui magister satrapa fuerat militise fuit hoc praelium. Cumque vidissent eos Turci, pars
eorum, fecit cum rege Balduino ct Rogero principe eorura una sagittaria illico fortiler obsliiit. Sed
Antiocheno pacem, ut eis adjunctiisduobus lertius, Franci nostri animositate valida commoti, eligen-
quasi funiculus triplex efficeretur, ne a Turcis post- tcs vel eos superare, si Deus concederet, vel supe-
ea facile rumperetur. Metuebat enim ne, si solus re- rari si permitleret, quam per unumquemque annuin
maneret, ipse cum regno suo penitus confunderetur. ita ab eis confundereniur, ubi lurbam densiorem
Necessitate vero urgenie, et mandatione Antioclie- conspexerunt, mirifice eos impetierunt. Turci au-
norum monente, ivit rex ad prselium forc putatum. tein aliquantulum primitiis renilcntes, dein liauj
Sed cum audissent Turci ad' eos jam appropin- 0 lente tam percussoribus quam occidentibus terga
quasse, quem Antiochenses et Damasceni per tres fugientes dedernnt. De quibus aeslimati sunt tria
fcre menses exspectaverunt, metuentes mortis suse millia occisi, capti multi. Et qui occidi yilaverunt,
periculum, si contra tantam gentem bellareiit, fuga se liberaverunt. Tabernacula sua-perdiderunt,
quamvis mullo plures essent, abierunt retro lacilo in quibus mulla pecunia cl ulensilia reperta sunt.
satis molu, et subierunt caveas quasdam, non longe Cujus pecuniae pretium eestimatoe,500 bysantiorum
tamen a nostris. Et cum hoc fecissent, arbitrati millia reputata sunt. Caplivos nostros ibi relique-
sunt rex et alii quod a regionibus nostris omnino ruiit, lam Francos quam Syros; mulieres quoque
discessissent. Quapropter regressus est rex usque suas ct ancilias, camelosque quamplurimos. Millia
Tripolim. Dum autem haec ita agerentur, scientes mulorum percensita sunt et equorum. Vere Deus
Ascalonitse terram Hierosolyniilanam militibus va- mirabilis in cunctis mirabilibus suis. Dum enim
cuam, accurrerunt usque Joppem civilatem no- Hierosolymitani una cum Antiochenis Damasce-
stram, et apposuerunt ei obsidionem tam per marc nisque parati ad proetiandum fuerunt, nihil omnino
quam pcr terram. Adfuit enim ibi Babylonica clas - profecerunt. Nunqiiid in niultiludine gciitis conslot
sis, 70 fcrme navium, quarum aliae trircmes, alise victoria bollantium? Mementote Machabaeorum, ct
899 AD GODEFRIDUMAPPEND. n. — MONUM.DE BELLO SACRO. «00
Gedeonis, et aliorum plurium, qui non in sua, scd A Elim jam dictam versus Septentrioncm protcntum,
in Domini conlidentes virtute, cum paucis mulia ubi linom facil non longe a monte Sinai, sed quan-
millia prostraverunt. tum potest equo aliquis uno die prolicisci. A Rubro
His ita descriplis, eritactio nota futuris. veromari, vel ab Elimmemorata,usqueadmareMa-
Tres aberant nocles ut abiret Virginis astrum,
Cum male deceptrix Turcos fortuna felellit. gnum, quo ab Joppc, vePAscalone, vcl Gaza, versus
Omnibus unde satis liquido palet cssc cavendum, Damiath pergitur, iter eundo dierum quatuor vcl
Ante rei finem nihil unquam crederc ccrluin. quinque oquitis ambulatioue eostiinans. Quo sinu
Ipso anno iterum subversa est urbs Mamistria terree inter haec duo maria cingitur lola ^Egyptus, atque
motu. Alias etiam in regione Antiochena nou minus Numidia, nec non jEthiopia, quam Gehon paradisi
accidit. Anno eodem venit quidam episcopus Aura- fluvius, qui est Nilus, circuit, ut legimus (Gen.
siccnsis ab apostolico niissus Hicrosolymam, et de- u, 15).
posuit Arnulfum palriarcham de sedc sua. Qua- CAPUT LVI.
propler Romam adiit, et patriarchalum recupe- De flumine Gehon.
ravit. Possum mirari, sed nunquam riman, quomodo
CAPUT LIII. vel qualiter fluvius isle Gehon, qui de paradiso cum
J5c castro in Arabia construclo* B tribus aliis legitur emanare, ortum suum videatur
Eo anno profectus est rex Balduinus in Arabiam, iterum recuperare, cum ab orientali parte habeat
et -edificavit ibi castrum unum in monticulo quo- mare Rubrum, et ab occasu, in quo incidit, mare
dam silu forti, non longe a mari Rubro, scd quasi nostrum. Habet enim inter se et oricnlem mare
dierum trium itinere, ab Hierusalcm vero quatuor, Rubrum, in quo oriente intelligimus essc paradi-
et posuit in co custodes, qui patrise illius domi- sum. Quomodo vero circa mare illud Rubrum resu-
narenlur ad utilitatcm Christianismi. Quod caslrum mit ortum suum, et quomodo transit illud mare, vel
ob honorificentiam sui Regalcm montem nominari non transit, vehemenler admiror.
conslituit, qtiia parvo tempore cum pauca genle, CAPUT LVII.
sed maxima probitate, illud sedificaverat. De Euphrate.
CAPUT LIV. De Euphrate simililer addicimus, quod in Armc-
De expeditione regis in Arabiam, et de kis qum ubi nia orliim suiim habcat, et postea per Mesopota-
vidit. miam transeat, 24 roilliariis, ut opinor, ab urbe
AnnolHO , cum'de Hicrusalem castrum suura Edessa. Quaerat qui vult, discat qui valet. Nam hoc
revisurus rcx craderetur in Arabiam cura ducentis disccre a quampluribus perssepe inquirendo slu-
ferme militibus, usque ad Rubrum mare iter agendo *-*dui, sed qui hoc mihi insinuaret nequaquam invc-
cxpedivit, ut ct videret quod nondum viderat, ct nirepotui. Committo autemMUi enucleare, qui su-
fortuitu in via aliquid boni quod desiderabat inve- per ccelos etiam aqtias mirifice inesse slatuil; qui-
nirct. Tunc invenerunt Elim civitatem secus littus que eas in montibus et collibus et convallibus oriri
cjusdcm maris, ubi populum Israeliticum post ma- facit, ct pcr occultos meatus cursibus vividis vias
ris transitum hospitaiuincssclcgimus(Ea;o<i.xv,27). multifidas eis praebuit, et in roare denique mirabi-
De qua qui ibi versabantur, audito regis adventu, liter inducit et reducit. Exitu siquidem anni appro-
egressi sunt: et intrantes naviculas suas, in mare pinquante, molestia corporis ingruente , quia re*i
pavidi se impegerunt. Cum autem rex ct sui locum mori tunc lirouit, diraisit uxorem suam superius
illum quandiu libuit censiderassent, reversi sunl ad memoratam,Siculorura scilicet comitissam, nomine
Regalem montem castrura suum.dcindeHicriisalem. Adelaidem.quia injusle duxerat e»m, eo quod adhuc
Qui cum nobis ea quee viderant narrarent, delecta- viveret sua, quam apud urbem Edessara ante rectc
bamur tarn dictis quam in cocleis marinis, et la- duxerat,
pillis qnibusdam generis tenerrimi, quse nobis allata CAPVJTLVHI.
raonstrabant. Ego ipsc avido corde plene rimabar ab De maxima peslilentia locustarum.
ipsis, cujusmodi mareerat, qui huc usquedubitaveram Anno 1117 ab lncarnatione Domini, regina me-
utrum salsura an dulce erat; stagnum vel1lacus, aut morata e portu Piolemaida egressa , die qua ritu
infrans et exicns lii mare Galilreae; sive meta finali ecclesiastico litania major decantata est, seplcm
concluderetur ut mare Mortuum quod Jorda- cum navibus in comilatu suo Siciliam transfretavit.
ncm rceipit, sed postea nusquam emiltit. Nam ab Deinde Maio mense advolaverunt in terrara Hieroso-
austro apud Segor civitatem Loth finem facit. lvmitanam locustarum inlinita mullitudo, amplius
CAPUT LV. soilto devorantes tanj vineas quam segetes, nec non
De mari Rubro. arbores omnigenas, quas viderilis ]accurate ad mo-
Hoc autcm tnare Rubrum dictum, eo quod sa- rem exercitus hominum per vias tanquam consilio
burra et lapillirubri sint in fundo. Unde in- provido prolocutas ordine progredi. El facta expe-
luentibus rubrum patet; quod etiam in vasequo- ditionc sua diurna, alise pediles, aliae vero volan-
lihct haustum, tanquam aliud raare, timpidum les, hospitium sibi communitereligebant. Consum-
est et albuin. Dicunt illud a mari Oceano derivari a plis itaquU herbis viridioribus, et arborum corrosis
ab-
parte austrati, qtiasi lingua eruptum, et usque ad corticibus, tam bruci quam locustee catcrvatim
 «ni FITir.HFRil C.ARNOT. HIST. IHEROSOL. --- L!B. II. 905
ionmt. O improbiias hominum pervcrse incessanler • A rescere so!ct,cuni jam sol oriri debct.In fronte ctiam
inalignantium! Tot et tantis nos Conditor noster in- signi hujus.in eavidcMcct parte, videbamus alborem
crepatiombus tangit, et praemunit; signis territat, , quasi deberel lunu oriri. Unde terra undique,'et cav
minis concitat, documenlis edocet, flagellis coercet; lera loca circa nos existentia, clare candcbant. Quod
et semperininiquitatibusnostrispersislentes, roo- si in matutino sic cveniret, diceremtis omnes, quia
nita ejus contemptui habemus, et praeceptis ejus su- dies clara est. Conjiciebamus ergo inde vel sangui-
perbe conlraimus I Quid mirum, si Sarraceni, vel1 nem multum in bello fundondum, aul aliud aliquid
iniqui domini, auferunt nobis terras nostras, cumi non minusprocsagii minacis fore futurum; sed quod
nos m proximorum nostrorum agros manus exte.n- incertum habebamus, Domino Deo disponeinlum
dimus rapaces, quos quidein aut aralri sulcatione: humillime committebamus. Quod etiani portetuuni
fraudulenter excurtamus, aut circurnventionibus i ad defunctionem personariim, qua; anno ipso obie-
cupidis subripiendo privamus, et nostros malitiosc i runt, signilicaiitcs aliquanti sortiti sunt. Snbse-
ex his augmentamus ? Quid mirum, si Deo permit- quenter enim niortui sunt, Paschalis papa inensc
tente, sata nostra vel mures in terra jam ex. ^nin»- Januario, Balduinus rex Hierosolymoruni incnsc
ne radicala dissipent, vel post in spicis jam ariultai Aprili, nec non uxor ejus in Sicilia , qiiam dcrc-
locustee devorent, aut etiam in granariis verwibus i liquerat. Hierosolymis ciiam patriaicha Arnulfiis,
quibu slibet, aut nidore calcino laedantur, cum deci- imperator quoque Coiislantinopolilanus Alexis.ot
cias Deodebitas vel fraudulenler reddimus, vel om- alii quamplures proceres in roundo.
nino sacrilege retinemus ? CAPUT LXH.
CAPUT LIX. De morte regis Balduini primi.
De signo lunw. Anno a partu Virginis 1118, cum in cxilu Marlii
Sequenti quidem meuse, qui Junius crat, appa- mensis urbem, quam Pbaramiam nominant, Baldui-
ruit nobis in ccelura suspicientibus luna post galli nus rex aggressus, hostililer vaslando diripuisset,
cantum, prius tota rubea, novissime vero, mutatoi die quadam, cum dearabularet fluvium, quem Graeci
rubore. nigredine adeo fuscata esl ut vim sui lumi- dicunt Nilum, Hebroei autem Geon, oppido memo-
nis per duas fere horas perderet. Contigit aulem ralo proximum, ctim aliquantis de suis laetus adiis-
b(-cdie quaeam terliam decimam habebamus. Quod set, et de piscihus illic invenlis equestrcs lanceis
ii quarta decima die esset illo, eclipsim nimirum suis cautc cepissent, et ad hospitia sua ad urbem
ejusesse intelligeremus. Quodergo pro signo id acce- proefatam detulissent, et cx eis comediss<*nt,sensit
pimus, ex hoc quidam conjectabant rubore in proe- r- rex intrinsecus se angore plagre suse vcteris gra-
lio fore fundendum sanguinera ; alii vero nigredine vissime renovato debilitari. Quo suis confestim in-
signiflcabant venturara famem. Nos vero disposi- limato, pro infirmitate illius audita cuncti proinde
tioni et providentiee Dei hoc coramisimus, qui ini compalientes contristati et conturbali sunt. Rcditu
sole et luna discipulis suis prsedixi! signa fore ven- autem slatuto, cum non posset rex equitare, tle
tura (Luc. xxi, 25). Qui etiam, quando vult, terram papilionum perticis lecticam ci apparaverunf, in
facit tremere (Psal. cm, 52), ct postea quiescere; qua eum collocaverunt. Et praecone Signum cornu
quod subsequenter accidit in eodem mense noctis danle, remeare Iliciusalom edictum est. Cumque
intenipegtaesilentio, vi Kal. Julii. usque villam, quoe dicitur Laris, pervenisscnt, in-
CAPUT LX. firmitale ingruente, et illum penitus consumente,
De castro prope Tyrum wdificalo. dcfungitur. Et locatis ejus intcstinis ct salitis, atque
Tunc sedificavit rex quoddam castrum prope IV- in loculo conditis, Ilierosolymam propcraverunt.
rum urbera, inlra quintum ab urbe milliarium, Die siquidcm, quo palmarum rami ex more dcferri
quod vocavit Scandalion, et Campum Leonis inter- solent, ordinatione Dei, et eventu inopinabili, ad
pretalnm, ct resarcivit diruta ejus , et posuit in eo processionem, quae de monte Oliveti in vallem Jo-
cutodes ad coercendum urbem praedictaro. I saphat tunc descendebat, caterva lugubris, et do-
D
CAPUTLXI. lendi funeris latrix advenit. Quo viso, et sicut erat
De signo mirabili in sole apparente. cognito, pro cantu luctum, pro loetilia gemitum,
Eodemanno, mense Decembri, nocte quinta post cuncti qui aderant dederunt. Plorant Franci, tii-
eclipsim lunee, quae acciderat curo tertiam decimam gent Syri, et qui hoc videbant Sarraceni. Quis eniin
pronuntiabamus, vidimus omnes ceelum nocte in- se continere posset, qui non ibi pie fleret? Igitur
coepta in septentrionali parte vel ignei vel sanguinei tunc ad urbem redeuntes, tam clerus quam popa-
coloris fulgore respersum. Quod signum signis mi- lus, fecerunt quod dolori convenit et consueludir.i.
rificis plenum suspicientes, vehementer admirali ' Et sepelierunt cumin Golgotha juxta Godefridum du-
«umus. Nam per mediura ruborera illum, qui pri- cera, germanum suum.
mitus paulalim excrescere ccepit, videbamus radios Curo rex iste
ruit, Francorum gens pia flevit;
alburni coloris quamplures ab imo sursum mirum Hujus erat scuturo, robur et auxilium.
in modum extolli, nunc ante, nunc retro , nunc in Nam fuit arma suis, timor hostibus, hostis et illis :
medio. ln parte autem inferiori coelum parebat al- Dux validus patr-ioe, consimilis Josue
Achon, Caesaream, Berithum, necne Sidonem,
bura, ac si aurora esset diei, quoc prope cliem cla- Abstulit infandis hoslibus indigenis.
003 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. WU
Ptist lcrras Arabum, vci qnaofangunt mare P.ubrum, A Mensibus atquc ti ibus insupcr appositis.
Addidit iniperio, subdidit obsequio. Sex decios Phoebus Vervecis viserat aslruni,
El Tripolim cepil, sed et Arsuth 11011minus ursit, Cum Balduinus rcx obit eximius.
Pliiraqut proeierea fccit honore rata. Oclies et decies faciens menses .duodenos,
Obtiuuil reguuni rex oclo deceroque per annos, Rcgis habes annos palriam quibus opiime rcxit.

INGIPIT LIBER TERTIUS

DE GESTIS BALDUINI SECUNDI.

CAPUT PRIMUM. Antiochiec princeps cum proceribus "suis ct gcnte

Quod die Paschm Balduinus II sit in regem conse- sua contra Turcos pugnaturus exicrit, ot propo
cralus. Arthasium oppidura interemptus ceciderit, ubi i.e
Igilur defuncto rege Ralduino, inito slatim Hiero- B Aiiliochenis septem millia sunt occisi, de Turoit
solymitani consilio, ne, rege carentes, sestimarcntur vero nec cliam viginti. Nec mirandum si pormisoril
debiliores, creaverunt sibi regcm Balduinum comi- eos Deus confundi, cum in divitiis mullimodis
tem videlicel Edessenum, regis defuncti cognatum. maxime abundantes, nec Dcum timebant, nec bo-
Qui, iransito Euphrale fluvio, Hierusalem forluitu minem in peccando reverebantur. Nam juxfa uxo-
advenerat, cum prsedecessore locuturus. Communi- rem suam ipse princeps cum pluribus aliis adulio-
ter electus, die Paschae est consecratus. rium irapudenter committebat. Dominum suiim
CAPUT II. Boamundi filium in Apulia cum malre sua moran-
De cxercitu Babylonico congregalo. lem exliioredabat, et mulla alia lam ipse quam pro-
Ipso anno, cum tempus subscqueretur sestivum, ceres sui vivendo superbe et luxuriose agebant.
congregaverunt Babylonii exercilum valde gran- Quibus compctil vcrsus iste Davidicus dici: Vrodin
dem ; millia quorum scslimabantur 15 equilum, ct quasiex adipe iniquitas eorum (Psat. LXXII,7). V.x
20 peUitum, arbilrantcs Hierosolymitanum dcstrucre cniiu inlcr delicias aflluentes modus servabatur.
Chrislianismum. Quibus, cum usque Ascaloncm CAPUT IV.
porvenissent, rex Damascenorum Tuldequinus eum QuodrexBalduinus, sumpla crv.ceDominica,ad auxi-
genle sua in adjuloriuin processit, Jordanem trans- Q liaiidum properavit.
gressus. PraHerea tunc classis non modica per Post hanc Aiitiochenoium occisionem secula cst
mare i!!uc usque nocitura nihilouiinus venit. Exin sccunda satis vicloria, quoe,propitiante Deo, Hiero-
lain bellicse quam inercibus onustee naves Tyruni solyiuilauo populo mirifice successit. Nam cum pra1.-
adierunl. Qui autem per terram venerunt, ante Asca- dictus Rogerus regi HierosolYinitano per nuiitios
loneni bcllum exspeclantes remanserunt. Tunc rex notificasset, utsibi adsuecurrendum fcslinarel, quia
Baldulnus cum Aniiochenis ct Tripolitanis, quos Turci cum gente multa eura impetebanl, relicto rex
ad hoc certamen vcniie per lcgatos mandaverat, negotio, ad quod cum sttis non longe a Jordane Da-
adversus hoslilem excrcilum bellaturus properavit, irtascenos expuguaturus iverat, ducto secuni pa-
et Azolo quondam civitale Philisthaea transita, ten- triarcha cum cruce Dominica, cum de campis sta-
loria de sagmariis deponi, et deligi disposuit haud tiontim suarum eos ejecissct violenter, conlinuo An-
longe a Babyloniis, ita ut exercitus uterque quotidie tiochenis auxiliaturus rccurrit, ducenssecura Caesa-
allerutro aspeclu cerni posset. Sed quia alii alios ricnscm episcopum, qui crucem Dominicam in bello
valdc aggrcdi formidabant, et vivere quam mori postea contra hostcs optime portavit. Comitem vero
malelwmt, ciim per tres fere menses differri tali ar- Tripolitanuni rex illuc secum duxit, fueruntque si-
gunicnto utrinque calluissenl, ta*dioaffecti Sarrace- D mul inilites ducenti quinquaginta. Et cumAntio-
ni bellare recusarunt, el Antiocheni ad sua reraea- chiam pervenissent, misit rex ad Edessenos legalio-
veruni, treceiUis militibus de suis regi commissis, nem, prsecipiens cis, ut ad bcllum, quod contra
qui si opus esset*#egem ad puguam roborareiil, sii Turcos facere satagcbant, cito ilinere festinarent.
Lgyplii litem iterare pertcntarent. Quibus cum rege et Anliochenis, qui de primo bello
CAPUT III. fugerant, vel mortem aliquo eventu evaserant, ag-
De prxlio ct occhione Anliochenorum cum Jurcis ; gregatis, commissum cst praelium prope oppidtim,
pugnaiilium. quod Sardanium vocant, ab Antiochia 24 millibus
Anno 1119 ab Incarnatione Domini, Gelasius papai distans. Fueruntque milites nostri sepltngenti, Tur-
successor Paschalis obiit IV Kalend. Februarii, et; ci vero 20 millia. Gazi vocabatur major eorum. Non
scpultus cst in Cluniaco. Post quem substiiulus esti puto silendum quod Turcus quidam 'advertens unum
Calixtus, qui Viennee urbis archiepiscopus extile- de militibus nostris linguam noscere Persicam, allo
rat. Prolixitatem historiac fastidiemus , si cuiiclai cutus est eum, diccns : « Tibi dico, France, cur
cnarrare veliinus, qme lioc.anno in Antiochciia nos dcspicitis? cur in vanuni laboratis? Contra.nos
rogionc miserabiliter cvcnerunt. Quomodo Rogerusi equidom nullo niodo valebilis;pauci enim eslis, nos
 905 FULCIIERII CARNOT. IIIST. HIEROSOL. — LIB. III. 90fl
multi. Imo Deus vcster vos dereliquit, videns vos A las hocposcebat, qualenus mortuorum procerum
nec legem veslram, ut solebalis, tenere, nec fidem terras vivis sub raliocinio daturus locaret, et vi-
nec veritatem invicem servare. Hoc scimus, hoc di- duas quas invenit illic multas maritis pio affectn
-dicimus, hoc advertimus. Cras procul dubio vos conjungcret ct multa alia reslauralionc necessaria
vincemus et superabimus. > 0 quantum dedccus rcformaret. Sicut enim huc usque Hierosolyraorum
Chrislianis, cum periidi de fide nos reprehcndebant! rex singulariterexstiterat, ita mortuo principe An-
Unde deberemus vehemcnter erubescere, et peccata tiocheno Rogerio, Antiochenorum rex addito allero
nostraplorando pcenitenles emendare. regno eflicilur. Moneo ergo regem, et queeso, ut
CAPUT V. Deum ex toto corde diligat, et ex tota anima, et
Dc bcllvct vicioria virtute sanctissimw crucis adepla, «mnibus viribus suis, cum gratiarum actionibus se
el deejus receplionein Antiochiam. illi penitus ut fidelis servus subdat, ejusque se hu-
Committilur ergo bellum die sequenti, ut dictum milem fateatur servum, qui lalem Dominum inve-
cst, gravissimum, de quo victoria diu anceps nit sibi amicum. Quem ergo antccessorem suum
utrinque fuit, quoad usque Omnipolcns Turcos tam sublimavit, quantum et illuin? Alios unius,
fugere compulit, et conlra eos Chrisfianos magni- hunc autem duorum regnorum possessorem fecit,
fice vegetavit. Quos tamen impugnantes adeo cater- JJ quaesinefraude, sineeffusionesanguinis, sinelitium
valim disperserunt, ut, usque Antiochiam non ces- tribulalione,sed divina ordinatione pacifica acquisivif.
santes, non valuerint uUra collcgis suis in bello Ab ^Egypto siquidem usqtie Mesopotamiam traclidit
congregari. Nihilominus aulem Turcos dispersit et Deus longe lateque terram. Manum erga euna
Deus, cum alii in Persidcm fugitivi repatriarent, habuit largam. Caveat ne erga«um arctam habeat,
alii vero in Halapiam urbem salvandi se gralia in- qui abundanter dat, et non improperat. Si rcx esse
troirent. Rex autem Hierosolymitanus et comes Tri- desiderat, sludeat ut rcgat recte. Cum aulcm post
politanus cum suis, sicut socii gloriosoe crucis negolia pleraque perpetrata rex ab Antiochia regres-
exstiterant, et qui eam sicut servi dominam ad bcl- sus esset Hierusalem, cum uxore sua"diademate re-
lum perduxerant, circa eam semper honorifice pu- gie die Nativitatis Dominicae coronalus est in
gnantes, nec eam deserentes, in campo bellico for- Betlilehem.
titer stetcrunl. Quos omnipotens Deus per virtulem CAPUT VIII.
ejtisdem sanctissimee et pietiosissimee crucis de De remissione cxaclionum.
manu nefandae genlis potenler cripuit, et ad aliud Anno Incarnationis Dominicee post millesimum
suum ncgolium quandoque futurum reservavit. e-'nlesimum vicesimo, absolvit rex Balduinus II ab
Cunique per duos dies campum illum rex custodis- C eisnniexaclione omnes qui per portas Hierusalem
set, et de Turcis nullus illuc bellaturus rediisset, frumentum alque hordeum, sive legumina, inferre
sumpta cruee Dominica perrexit Antiochiam. Et voluerint, ut absque molestia tam Chrisliani quam
exiit patriarcha Antiochenus obviam sanctissimae Sarraceni habeant liberam facultatem ingrediendi
cruci, regi quoque et arcbipreesuli, qui eam defere- et egrediendi, atque vendendi, tibi et quibuscunque
bant, et reddiderunt omnes Deo gratias, et exsolve- voluerint. Remisit insuper mercedem modii con-
runt dulcissimas Iaudes omnipoleriti Deo, qui per suetudinariam.
virtutem gloriosissima* crucis suee victoriara Chri-
CAPUT IX.
stianis dederat,et ipsam crucem ad Christianis-
De Turcis congregatis, et expeditione regis contra
mum salve reduxerat. Pielate plorabant, laetitia eos.
cantabant, adorantes repetitis vicibus ante crucera Cum autem sex hujus anni mcnses in Hierusalem
venerandam se inclinabant, resurgentesque militi- evolvissemus, venerunt nuntii ab
Antiochia, di-
bus erectis gratias agebant. cente rege, et nobis omnibus qui aderamus, Tur-
Praebuerat biduo sol lumen Virginis aslro, cos Euphratem transisse et Syriam ingressos
Cum bellutn geritur, quo Parlhi sic superantur,
~ fuisse ad nocumentum Christianismi, sicut in pree-
Claraque tunc decimee rutilabaiit coniua lunac.
CAPUT VI. terito consueverant. Unde accepto consilio, sicut
De receptione sancta crucis in Hierosolymis. necessitas urgebat, petivit rex a patriarcha et clero
Cumque in Antiochia requie non longa se re- humillime victoriosam Domini crucem sibi con-
creassentFranci, statueruntHierosolymam cum be- tradi, dicens ab ea se et suos ad proeliandum de-
nedicta cruce Domini, ut decebat, reverti. Et sum- bere muniri, quia sine gravi proelio credit Turcos
ptis militibus quot oportuit, rcmisit eam rex Hieru- prsetaxatos de patria, quam jam devastabanl, non
salem, et die quo Exallationis ejus fcstivitatem posse expetli, et quia non confidit in virtute sua ,
celebrant, sicut Heracleus imperator de Perside nec ia gente quara liabebat multa, cruce ipsa, Do-
victoream reportavit, cum ea urbem sanclam leetan- mino vegetante et propitiante, pro multis millibus
tes introierunt, et cum gaudio ineffabili cuncti qui potietur. Alioquin sine ipsa nec ipse nec alii audent
aderant susceperunt. ad bellum proficisci. Unde ibi ralio bipartita inler
CAPUT VII. euntes ad bellum et remanentes in Hierusatem satis
Quod rex principalum Antiochiw obtinuit. deccns habita est, sive debeat pro tanla necessitate
Rex autem in Anliocbia remansit, quia necessi- Christianitatis Anliochiam crux deferri, sive Hie-
P.4TROL.CLV. 29
9f>7 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 908
rosolymitana Ecclesia de tanto thesauro suo tunc ,k Explieit hic anr.us in cunctis fine secundus ,
Pace quidem prosper, et frugibus omnibus uber.
privari. Dicebamusque : « Heu miseri! quid facic-
mus, si permittente Deo perdiderimus in bello cru- CAPUT XI.
cem, sicut perdiderunl Israelilee olim arcam fcede- De alia expeditione regis conlra Tripolilanii comitem;
ris? > Quid plura referam? Necessitas monuit, ra- dehinc iterum contra Turcos.
lio edocuit; fecimus quod noluimus, et quod nole- Anno Dominicae Incarnalionis 1122, praclicitur in
bamus voluimus. Et cum, multis lacrymispie pro ea Hierusalem Ecclesiae Tyriee archiepiscopus, Odo no-
profusis et canticis in laude illius decantatis, exlra mine, primus de gente Latina. Deindeabiit rex Pto-
urbem nudis pedibus rex, patriarcha, plebs quoque lemaidam. Unde genle sua congregata videlicet ct
oninis eam conviassent, rex cum ea flendo disces- equite, movens exercitum suum, et Dominicam cru-
sit, et populus ad urbera sanctam rediit. Mensis cem secum deferens, profectus est Tripolim, inju-
erat Junius. Aiiliochiam ergo abierunt, quam Tu>*ci riam ulturus et contemptum, quem regionis illius
adco jam coarctabant, ut extra muri ambitum in- comes Pontius nomine incutiebat, recusans ei ob-
habilanles vix uno milliario procedere auderent. sequi, uti Bertrannus pater ejus feeerat. Sed Deo
Sed, audito regisadvcntu, inde statiro se removen- volente, et optimatum preesentium utrinque lauda-
tcs, versus Halapiam urbem, ubi tutius esse pos- B Uone, amici facti sunt ad invicem, comite rationi
sent, abierunt; quibus tria militum Damasceno- assentiente. Quibus siquidem pacificatis, astilit illico
rum millia tunc aggregata sunt. Cumquc rex bel- archiepiscopus quidam ab Antiohenis illuc missus,
landi causa motu audaci ad eos accessisset, et regem cohortans, ut Antiochiam quantocius prope-
utrinque sagittis^jactatis ptures sauciati vel inler- raret, contra Turcos opem laturus. Jam enim ter-
fccti occidissent, et bellare tamen Turci recusas- ram illam devastabant, nullo principe eis resistente.
scnt, posttriduum litis hujus, nullo certo linecon- Qtto audito, rex continuo properavit, habens secura
cluso, et Antiochiam noslri remeaverunt, ct in trecentos milites lectissimos et 400 clientes adventi-
rersidcm pars Turcorum major repatriaverunt. De lios probissimos. Ceeteri vero vel ad Hierusalem, ve!
c.ictero cruccm sanctam rex honorilice Hierusalem ad sua remeaverunt. Cum aulem pervenisset rcx
rcmisit, ct ipse in Antiochice regione terram protc- ubi Turcos audierat esse congregatos, circa scilicet
cturus remansit. Tertio decimo Kalcndarum Novem- castrum quoddam, quod Sardariaium vocatur, quod
brium ipsam gloriosara Domini crucem in Hieru- jam obsidione cohibebant, removerunt se inde vo-
salem cum gaudio magno suscepimus. lenlcs regem exspectare. Quo comperto, secessit rex
CAPUT X. Anliochiam. Turci vero ad incp t um denuo recur-
De expedilione regis conlra Damascenos. runt. Cumque rex hoc auditu perc oit, versus eos
Anno ab Incarnationc Domini 1121, coiigregavit promple equitavit. Sed quia gens illa Parthica in
rex gentcm suam a Sidoue usque Joppem, et in procinctu vel apparatu bellico moraliter nunquam
Nonas Julii transgressus Jordanem, adiit regem hi eodem statu pcrmanentes (nune enim visum,
Damascenorum, qui cum Arabibus sibi fcederalis nunc <iors«a absjs4entibus opinione celerius ver-
et adunatis lerras nostras Tiberiadi proximas nullo tunl, et proetcr spem sinrniaJc*-(ii^umt, ei reews-i
ei resistente vastabat. Qui cum persensisset regem repentino impetunt), non sc ad bellandum cito apta-
r.ostrum cum exercitu suo adversum se appropin- verunt, sed congressum penitus vitaverunt, et taliter
quanlcm, collcclis illico tabernaculis suis, belltim ceu vicli abscesserunt. Benedictum ergo sit san-
evitans refugus in sua recessit. Quem cum per duos sanctissimee et Dominicae crucis vexillum, et ubique
dies rex insecutus fuisset, nec bellare cum eo gens omnibus orthodoxis praesens subsidium, sub cujus
illa audcret, reversus est ad castellum quoddam, proteclione etconsolationefideles muniti, sinedetri-
quod ad nocumentuin nostrum anno proeterito Tul- mento aliquo Chrislianos nostros ad sua concessit
dequinus, rex Damasci, construi fecerat, quod a regredi! Uli equidem 10 millia eestimali sunt mili-
Jordane aestimamus discreparc 16 milliariis. Id D tum, nostri vero 1200, absque globo peditum. Et
rex obsedit, niachinis coercuit, vi expugnavit, red- cuin usque Tripolim una cum cruce Dominica re-
ditum reccpit. Cujus custodes et protectores, 40 measset rex, orto negotio, cum aliquantis reversus
videlicct Turcos, sub statuta conditione vivos abire est Antiochiam. Et sic Dominica crux in Hierusalem
permisit, et oppidum deinde ad solum usque pro- delata, cum gaudio roagiio in loco suo xvn Kal.
stravit. Jarras nominant hoc castrum regionis in- Octobris honorifice est reposita.
colee, quod juxta civitatem quamdam mirabililer et Tempus erat quo Libra pares exterminat horas,
Tam numero parili quam spatio simili.
gloriosc situ forti antiquilus fundatum, lapidibus
niagnis et quadris illuc ereclum erat. Ubi auteni CAPUT XII.
comperit rcx non sine gravitate magna obtineri, De comile Edesseno c.aplo.
nec sinc difficultate gente ct alimcntis ut oporteret Interea captus est Goscelinus comcs Edessenus,
posse muniri, jussit illud dirui, et omnes ad sua Galerannusque cum co cognatus ejus, interemptis
regredi. Haecolim urbs insignis fuit in Arabia, Ge- quidcm de sttis non minus quam centum. Quos qui-
sara nominata, monli Galaath adjuncta, in tribu dem Balac admiraldus quidam tam astutia quam
Manassee instituta. insidiis molilus inlercepit.
 609 ' FULCHERII CARNOT. HIST. HIEROSOL. — LIB. III. 910
Finit et hic annus quam qui praecessit opimus A in urbem Ptolemaidam, consilium capturi quid fa-
Friigibus omnigenis quaecunque metuntur in arvis. cto opus esset. Et elegerunt et constituerunt terr*-*
Triticeus modius pro nummo venditur unus,
Seu quadraginta qui vult pensare numisma. forecustodemetprseceptoremEustacbiumquemdam,
Tunc neque Parthia nec Babylonia bella movebat. homiuem probum et moribus honestum, qui tunc
CAPUT XIII. Ceesaream possidebat et Sidonem. Hoc siquidem
De pace inter papam et imperatorem. patriarcha Hierosolymitanus una cum optimatibus
Anno ab ortu Domini 1125, indiclione i, rex Ale- terrse illius dictavit et teneri dccrevit: quotenus de
manniae Henricus cum Dapa Calixto pacificatur. Deo rege capto rei exitum cerlum audirent. Ita Maio
gratias, quia regnum et sacerdotium in dilectione mense mediante, cum jam audivissemus Babylonios
coiifcedcrantur. Ascalonem usque pervenisse, bipartito exercitu,ter-
CAPUT XIV. restri videlicet itinere alque marino, praeparata li-
De Veneticis Hierusalem properare disponentibus. burna stalim agillima, statuerunt legationem ad
Eodem anno Veneticfcum navigio magno in Sy- Veneticorum classem mittendam, exhortando pre-
riam navigare commoti sunt, ut Hierusalem et re- cantes ut negotium incceplum acceterato navigio
gionem ei adjacentem Christianismi utititati et ex- nobis adjuturi succurrerent.
B
altationi, opitulante Deo, amplificarent. Qui anno CAPUT XVII
prsecedenti de terra sua egressi, in insula, quse Quod ilerum Joppilw a Babyloniis sunl obsessi, et
Curpho nuncupatur, tempus exspectantes opportu- valde afflicti.
vium navigandi hiemaverunt. Classis quippe eo- Babylonii autem navigio suo Joppem irruentes, et
rum 120 navium fuit, exceptis carinis vel carabis, de navibus pompatice cum ingenti sonitu aercarum
quaruro aliae quidem rostratae, aliae oneratae, aliee tubarum exsilientes, urbem obsidione circumdede-
vero triremes fuerunt. Triformi quidem fabrica runt. Et machinamenlis suis et instrumentis, quae
compactae sunt. In quibus materies lignorum ma- in navibus majonbus attulerant, continuo erectis,'
gnse proceritatis imposita non defuit: unde com- urbem undique assilierunt, et pro valitudine nescia
positis ab artificibus sapienter machinis, muros ur- lapides torquendo cohibebant. Erant enim tormenta'
bium sublimes asceudere et comprehendere posset. vehementiora., quibus ultra jactum sagittse saxa
CAPUT XV. torquebant. Pediies nempe Arabes, vel iEthiopes,
Quo lempore iter arripuerunt. quos secum adduxerunt, cum militum manu assul-:
Igitur postquam verno tempore patescunt vise ra- tum grandem civibus dabant. Alii tela, alii lapides
tibus, quod Deo diu devoverant explere non torpue-1r vel sagittas utrobique jaciebant. lnterim autem ex-'
runt. Et viatico navali abunde sibi praeparato, cum ternos crebris ictibus seepissime trucidabant; pro
tuguria, in quibus hieme conquiverant, communiler se enim viriliter pugnabant. jEthiopes quidem anci-
succendissent, concrepantibus tubis quamplurimis, lia tenentes in manibus, se inde tegebant et prote--
carbasa, Dei invocato auxilio, gaudenter displicantur gebant. Mulieres vero civibus valde laborantibus
et elevantur. Naves autem, quse coloribus variis pi- gratuito semper praesto fuerunl adjumento. AliaeIa-
cturatae erant, splendore nimio prospectantes satis pides subministrabant, aliae vero aquam potui pree-
delcctabant, quibus ter quina hominum armatorum bebanl. Cumque murum Sarraceni per quinque dies
millia tam de Veneticis quam peregrinis sibi adjun- jam aliquantulum laesissent, et minas desuper dila-
ctis inerant. Porro equos secum 500 conveniebant. pidando plures diruissent, audito adventu nostro-,
Itaque Borea tunc leniter aspirante, pontum deceu- rum qui eis approximabant, significante buccUim
tissime sulcantes, cursum suum versus Mothonem certamen dimiserunt, et machinamenta sua frustra-
dirigunt Rodum. Et quia necesse erat ut simul nec tim in naves reportaverunt. Quod si diulius ibi mo-'
sparsim incederent, flabris etiam interdum alter- rari auderent, procul dubio civitatem comprehende-
nantibus, ne si provide iter suum modificarent, alii rent. Pauci autem erant,qui tuebanlur eam. Jarajam-
ab aliis cito discreparenl, propterea diebus brevibus D
1 que locatim murum circumfoderant, ut spe velocius
die non nocle velificantes, portibus frequenter in- eum penetrarent. Classis quippe eorum 80 navium
ventis necessario quotidie applicabant, ne regenlis fuit.
aquee penuriam patientes, tam ipsi quam eorum CAPUT XVIII.
cqui sili gravarentur. De bello et victoria Cluistianorum auxilio sanctce
CAPUT XVI. crucis.
Quod rex Balduinus sit captus,et Eustachius quidam Cum igitur damnum imminere gens nostra per
pro eo constitutus. rumigeros didicisset, in unum corpus undique con-
Eodem tempore coutigit Balduinura regem Hie- gregati, ante castelluro quoddam, quod Chacho m-
rosolyroorum capi. Balac enim, qui antea Gosceli- colae regionis nominanl, de Tiberiade videlicet et
num Galerannumque ceperat, hunc etiam non in Ptolemaida, Csesarea quoque et Hierosolyma, cum
hoc bene providum, sed imparatum comprehendit; cruce Dominica ad illum conventum jam delata,
quo nihil paganis jucundius, nihil Christianis horri- contra hostes dimicaturi usqueRamatha urbero,qu*e
bilius. Postquam rumor iste usque ad nos in Hie- est juxta Duspolim, properaverunt. Nos autem, qui
rusalem diffusus est, venerunt omnes in concionem Hierusalem reraansimus, pro fratribus nostris in tri-
r,ll AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 912
•mlatione sic posilis orarc, et clecmosynas egcnis A Altcram vero partein in allius pelagus prudcntissi-
impcrtire, per universas civitaiis sanclec ccclcsias me misit, ul ignaris Sarraccnis peregrini esse Hie
pioccssiones pie facere, tam Lalini quam Grteci at- rusalem adeunles a parte Cypri pularentur. Et cum
que Syri, interim nudipedes non cessavimus. Pro- Sarraceni 18 naves de classe Venetica pcrspicerent
ccrcs autem nostri mane summo de Ramatha consur- ad se appropiare, tanquam de cmolumento jam
gonlos, cum genlcm noslram pcr cohortcs procederc, acqtiisito cceperunt cxsultarc, et conlra Vencticos
ut dcccbat, ordinassent, benediclione et absolutionc aplaverunt se navigare et ad pugnam cos audacter
a patriarcha populo data, beltum committitur apud suseiperc. Noslri autcm tanquam ad ccrtamen bel-
Azotum urbem qtiondam quinlam Philisthinorum, licum verecunderi simulanles, et astute aliam na-
nunc aulem Ibcnium dictam. Quse in viculum par- vigii parlem potiorcm et postremam, in qua prae-
vulum redacta est. Porro pugna ista non longa hora -Hclusdux crat, paulatim exspcctaiilcs, nec fugere
protrahilur. Nam cum perspicerenl noslros probis- disposucrunt, ncc pugnare cum eis prresumpscrunt,
sime armatos eos impetere, continuo milit2s ilii quotenus jamdiclum navigium postremum tam ve-
tanquam aliquo onerc fascinati in fugam moti sunt, lis quam remis cxsurgerc Sarraceni cernerent. Igi-
ct fuga pro consilio usi sunt. Peditcs vero detrun- turVeneticis crcvit spiritus, ct indicibiliter in cos
cali stuit. Tentoria eorum cuncla cum rebc.s mulli- B irruerunt, et undiquc ita eos accinxerunt ut locum
formibus in campo remanseruut. Trianempe vcxilla fugae uspiam reperire non possent. Tunc mirum in
pretiosissima, quae Slandarz nomiiiamus, ab cis cx- modum Sarracenis coercitis, neqiic naves neque
cusserunt. Utensilia etiam multiformia, culcitras et naiiloe aliquorsum cvadcre potuerunt, sed naves
pulvinaria. Carram quoque mullam cum sarcinis eorum Venetici ingressi, dctruncavcrunt omnes.
secum noslri reduxerunt.Camelos videlicet 400, asi- Fidc caret quod ultra humanum auditum in navi-
nos quingentos. Scdecim millia ex eis preeliatum bus bases occideiUium sanguinc fluido lingerentur.
vcncrunt, quorum scx millia interfecti sunt. De no- Itaque naves multis onustoe opibus capiunlur. Cor-
stris autcm pauci. Gens cquidem nostra octo millia poribus quidem extra naves tunc jaclatis, usqtte ad
icslimati sunt, sed audaces probissimi, et adpugnan- qualuor millia passuum salum rubescere circum-
dum valde animati, cl amore Dei freti, et confidcn- quaque viderelis. Deinde cum ullra Ascalonem ex-
tia ejus penilus corroborali. ploraluri aliquid proficui navigarent, obvias sibi
Sub Gominis Phcebo jam tunc bis sexics orto, repererunt 10 naves alias diversis alimentis confer-
Gens ruil infauda Domini viitule subacta ; tas, quibus incrant ligna procerilate magna, et di-
Corpora nunc quorum per campos Allophylo- recta, ad
[rum " componendas machinas spectabilia. lllas
Fiunt esca lupis, fiunt quoque pastus hienis. quoque cum munimentis plurimis, etiamque auro
et argento, nuraismatibusque multis; pipcr quoque
CAPUT XIX.
et ciminum, et divcrsas spccies odoramentorum di-
De receplione sanctw crucis.
ripiunt. Naves quoque aliquantas ad terram fugiti-
Bello autem per Dei potcntiam sic superato, et ad vas in littore ipso combiisserunt igni, sed et plures
gloriain ipsius et cxaltationem Christianismi, ut integras Ptolemaidam adduxerunt. Laetificavit ita-
dictum est, facto, cum Dominica cruce remeavit in que Dominus clientes suos , et donativis plurimis
Hierusalem patriarcha. Qua extra portam Davidi- mullipliciter locuplelavit.
cam cum gloriosa processione suscepta, et usque CAPUT XXI.
ad basilicam Dominici sepulcri honorifice deducta ,
Quod poputus Hierosolymitanus adeo non sil dcspe
Te Deuin laudamus cantantes, Omnipotenti de bene- clus, quamvis rex ejus esset caplivus.
ficiis suis universi laudes reddidimus. 0 quam bonum ct gloriosum hominibus semper
CAPUT XX. Deum habere in adjutorium suum ! 0 quam beata
De adventu Venetorum, et navali prmlio eorum con- gens, cujus est Dorainus Deus ejus! Dicebant ergo :
tra Sarracenos. « Eamus, et gentem Christianam omnino confunda-
Post triduum autem prospero successu ila potiti, mus, et memoriam eorum de teria deleamus. Re-
socundi rumores subsecuti suiit. DeVenetorum enim gem enim modo non habciit, membra capite carent. >
classe in Paloestina per plerosque portus applicala Vcrum dicebant, quia Deum nos habere non credo
cum audivimus, jucundali sumus. IIoc equidcm banl. Balduinum perdidcramus, sed regem omnium
diu fama promiseiat. Cumque dux Veneticorum, Deum assumpsimus. I-llum in nccessitate nostra
qui navigio huic principabatur, Ptolemaidee appli- invocavimus, et per illum mirabiliter triumphavi-
cuisset, inlimatum est ei stalim, prout gcstum fue- mus. Forsilari non erat rcx, qucin forte fortuilu
rat apud Joppem, terra scilieet et mari, et quomo- perdideramus. Sed hic, qui nupcr vicit, non solum
do Babylonii, prout valuerant, negotio suo exple- est rex in Hierusalem, sed et in omni tcrra. Vere
to jam illinc abierant. Quod si celerato cursu vellet fateri nos oportuit quod rcgem in praelio habuimus,
eos prosequi, Deo juvante, procul dubio eos asse- cum in negotiis nostris pree omnibus illum antiei-
qtti posset. Qui, consilio navitarum statiniadhibito, paverimus. Hic enim prsesto est semper, et praesens
bifaria navigalione adhibita, unam navigii sui.par- omnibus qui invocanl illum in veritate(Psat. CX-LI.V,
lem, in qua ipse dux erat, versus Joppem emisit. 18). Vidcrat enim nos iu humilitatc nostra va'de
913 FULCIIERH CARNOT. HIST. HIEROSOL. — LIB. III. 914
alflictos, el respicicns'pic humilitatem nostram, li- A centum fere Turcorum. Et confestim clausi de car-
beravit nos. Hic pro nobis pugnavit, hic ad nihilum cere rex et alii lunc ejiciuntur. Adhuc erant ali-
Inimicos nostros reduxit. Ilic semper vincere con- quanli compediti, quando jam per scalas muri fasti-
sucvit, qui nuiiquani vincitur. Superat, nec supe- gium inscendebant. Et elevato in arcis apice Chri-
ratur. Non fallit, ncc fallitur. Rcx equidem est, re- stianorum vexillo, rei vcritas patefacta est. In ea-
cte euim cgit. Quomodo ergo rcx erit, qui semper dem vero arce uxorerat Balac, caeteris quas habe-
vitiis vincilur? Nunquid promerctur dici rex qui bat sibi charior. Castro aulem a Turcis mox undi-
semper habeatur exlex? Quia legem Dei nec tenet, que cincto, ingressus ct egrcssus internis et cxler-
nec tuetur. Et quia non timet Dcum, timebit qui- nis est prohibilus. Porlae etiam claiiduiitur vectibus
dem hominera iiiimicum suum. Adulter est, vel per- obdilis.
junis, sive sacrilegus; hic lalis nomen regis per- CAPUT XXIV.
dit, mendax et fraudulenlus. Quis confidit in eo? Qualiler eliam comes Edessenus evasit de carcere.
iEquus est impiis. Quoniodo exaudiet illum Deus? Hoc autem non puto silendum quod Bdac quod-
Si ecclesiarum dissipalor, si pauperum oppressor, dam infortunium per visionem cst revelatum. Vidit
tunc non rcgit, sed confuudit. Adhoereamus Rcgi enim (quod ipsc postea rctulil) a Goscelinosibi ocu-
superno, et spem nostram ponamus in eo, et non U los erui. Quo indilate sacerdolibus manifestato, in-
confundemur in oetcrnum. . terpretationem somniis ab eis sciscitatur : « Vere,
CAPUT XXII. aiiwit, hoc tibi conlingcl, aut tale aliquid huicaequi-
De morle Eustachii, et successioncWillclini pollens, si in manus cjus incideris. > Hoc autem
Tomporc isto talitcr eegro dccessil Eustachius, in audito, citissimo legalioneni niisit ut occideretur,
cuslodem lerrae nostroe electus, xvn Kal. Julii. Cui ne posset ab eo occidi, sicut jam illi prsesagiebant.
succedere Guillelmum de Buris slatuerunt, qui Ti- Sed antequam ad eum pervenissent lictores, Deo
beriadem lunc possidebat. gratias, jam de caplione tali modo evaserat. Rex
CAPUT XXIII. crgo ct sui oiniies sapienti el communi consilio usi,
Quatiler rex Balduinus de vinculis exiit ul salvari quolibet modo possent, cum tempus con-
Mense Augusto deinde mediante, supenia cle- siderarent ad hoc magis aptum, posuit dominus
nientia providente, rex Balduinus exivit de carcere, Goscelinus inpericulo mortis animam suam, Con-
et de vinculis Balac, quibus vinclus tencbatur in ditori universorum se commendans cum tribus fa-
oppido quodam situ fortissimo, et celsitudine nimis mulis suis, tam pavidus quam audax, extra castrum
arduo, et diflicili comprehendendo. Cum quo simul per medios hostes, radiante luna, se eripuit. Qui
inclusi erant Goscelinus, comesEdessenus,cuni aM- Q eontinuo unum ex eis regi remisit reportantCm an-
quantis aliis captis. Hujus rei narratio salis cst nulum suum, ut laliler significaret se ab hoslibus
longa, sed dono ccelcsti proedita el miraculis bcne obsessoribus extorsisse; sic enim fieri invicem de-
ornata. Naro cum in castro illo nullo freti adju- creveraiit. Postea fugitando et latitando, plus nocte
iuento jam diu angerentur occultati, consilio ct in- quam die pergons, disruptis calceis fere nudipes ,
genio multiinodo apud se tractare cocperunt, si usque ad fluvium Euphratem pervenit. Et quo-
aliquatenus indc posscnt egredi. Unde per fidcles niam navis abfuit, qsiod pavor oplabat facere
iiiteinuntios ubicunque amicos habebant auxilium non distulit. Quid igilur? Duo utrcs, quos secura
petcre non ccssavcrunt, ct cum Armcniis circa cos dclulerat, vento inflavit: super eos se collocavit,
' conversanlibus omnimode machinare el sic in flumen sc impegit. Quem collcgeesui igna-
studuerunt,
ut si quando ab cxtornis ariiicis suis auxilium adi- rum nandi commode j'uvanles sustciilarc studuerunt,
pisci possent, illi adjulorcs csse veri non desiste- . et ad littus,[Domino duccnte, sanum deduxerunl. Et
reiit. Ei cum post aliqua dona et promissa plurima cum inde itinere insolito valde faligalus esset, fa-
hocfidci nexu utrinque oonUrmatum ossct, deEdes- melicusque et sitibundus anxius anhelaret, nec erat
sena urbe sagacissinic qtiinquaginia fermo clientes ci qui manum pie porrigeret, sub nucc quadain illic
illuc ob id missi stint, ct quasi pauperrimi mcrces 0 inventa sopore tactus, nicmbra labore fessa ilincri
ferentes alque vendenlcs usque ad portas intcrioris altribuit, pbumbrans se vcpribus ct frucletis, ne
castri, occasione quadam oblata, scpaulalim intro- visus agnosceretur. Interim atilcm praccepit uni ex
miscrunt. Quod cum portarioruni magister juxla faintilis suis, ut exploraret et imploraret aliquem
poilam cum quodam fidcli nostro improvidus scac- indigeiiam, qui ei panem vel daret, vel utcunque
cis luderet, clientes nostri astutissinie attenlius ap- vcnderet. Inedia enim vexabatttr valde. Cliens autem
propiaverunt, querimoniar.i injurise sibi faela* ad ille rusticum quemdam Armenium in campo prope
eum facturi. Et dcposita omni ignavia el pavore, e invenlum, et consulte allocutuin, adduxit ad clomi-
vaginis extraclis cullellis iUunisic quantocius neca- num suum, caricas et racemos apud se habentem.
verunt. Et arripientes lauccas illic inveiuas, ferirc Hoc enim fames desiderabat. Is aulem cum domi-
et occiderc viriliter non pigruerunt. Clamor ingens iium Goscelinum appropians agnosceret, procidit ad
illico alloUitur, ct intus ct foris omnes perturban- pedes ejus, dicens : «Vale Gosceline! > Qui audiens
tur. Sed quiad lumultum hunc fcstini acciirrorunt, quod nolebat, terriius respondit : « Non sum il!o
fcbtiiianlius mox poreiiip.i sunt. Fueruiit equidom quem dicis, sed Deus illum adjuvet ubicunque sit. >
 913 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. - MONUM. DE BELLO SACRO. 916
Ruslicus ait : « Noli, quaeso, notitiam tuam celare; A quens crucem,quae usque Tripolim jam delata eral.'
quoniam te procut dubio bene agnosco. Sed revela Iturus enim erat cum ea Hierosolymilanus cxercitus
mihi quid et quomodo in his partibus tibi accidit, usque Cartapetam castrum Balac, ubi rex et quam-'
nec expaveas moneo. > Cui rursum comes : « Mi- plures alii non in carcere, sed in castri firmitate
serere, inquit, mei, quicunque es, nec miseriam tenebantur. Benedictus autem sit universalis Domi-
nicam inimicis meis innotescas obsecro; sed ad nus, qui voluntatem suam et potestalem ita modifi-
salvationis locum deduc rae, ut unum pro mercede cat ut potentem de excelso, cum vult, preecipitet, et
numisma merearis accipere. Ego enim de captione de pulvere pauperem sublimet! Mane itaque Baldui-
Balac, Deo propitiante, egressus, aufugio;de castro nus rex imperavit, sero autem servus servivil. Go-
scilicet, quod Cartapela nuncupatur, quod in Meso- scelinus quoque nihilominus. Liquet ulique in hoc
potamia cis Euphratem est. Bene enim operaberis, soeculonihil esse eertum, nihil stabile, nec etiam
si mibi in hac necessitate subveneris, ne amplius in diu gratum : ideo terrenis inhiare non est bonuui,
nianus Balac incidam, et infortunatus peream.Quod sed cor habere ad Deum semper intentum, nec con-
si usque Turbezel castrum meum te mecum venire fidarous in caducis, nec alieneraur seternis.
placuerit, omnibus diebus vitaetuee bene tibi erit. g Jam nunc terdecimum complens, prout eestimo, lu-
Dic mihi igitur quae et quanta in his locis possessio [strum,
non
tua, ut majora si vis apud me tibi diligenter resti- Regcm si vidi, velut hunc in carcere plectL
tuam. > Et ille : « Non quaero, inquit, a te quid- Significet quid ignoro quideui, Deus hoc scit.
quam, sed quo vis salvum teperducam. Olim enim, CAPUT XXV.
ut reminiscor, me ante fecisli comedere benigne pa- De expeditione Hierosolymitanorum, et quod rex
Balduinus denuo sit caplus.
nem. Quamobrem praesto sum tibi reddere talionem.
Uxorcm, Domine, habeo, unicamque parvulam Eunlibus ergo Hierosolymitanis quorsum ire fue-
iiliam, simulque unam asellam, duos etiam germa- rat stalutum, glomcrantur eis apud Antiochiam
nos, duosque boves. Committo autem me tibi, quia Tripolitani atque Antiocbeni. Sed cum Turbezel
vir sapientissimus es et prudens.Jamquecum mcis pervenissent, intimatur eis rcgem denuo esse ca-
omnibus tecum vado. Porcellum unum insuper ptum, et oppidum in quo clausus erat Carraro no-
habeo. Itunc ego coquam et huc tibi afferam. Sine minatum. IIoc autem audito, mutatur consilium, et
frater, inquit, unum enim porcum non es assuetus jubetur illico edici reditus. Et cupienles sibi aliquid
uno prandio mandere, nec expedilte aliqua suspi- prodesse, cornicine significante, diverterunt ad ur-
cione vicinos tuos commovere. > Tunc ille ivit, et bem Caliptum; et vastaverunt et dissipaverunt om-
**
cum suis omnibus sicut decreverat rediit. Ascendit nia quoe intrinsecus repererunt, cum primitus intra
incenia ferociter contra eos omnes qui exierant im-
ergo comes rustici asellam, qui quondam solitus
erat equitare mularo peroptimam, bajulans ante se pulissent. Sed cum per quatuor dies ibi morantes
infantem, feminam videlicet, et non marem. Et nil amplius fecissent, ad sua remeare statuerunt,
quam non ticuit generare, ac si genitorem licuit jam alimoniorum penuria vexati. Goscelinus vero
gestarc. Non ut sibi ex progenic haberet contiguam, comes in territorio Antiocheno tunc remansit. Et
sed ut spcra filiationis nescientibus monstraret esse cum usque Ptolemaidam regressi fuissent, ante-
ccrtam. Sed cum ccepisset infans plorando et voci- quam aflines Sarraceni hoc advertissent, Jordanem
ferando comitem assidue molestare, nec posset eam subilo itinere transierunl. Et cum per regionem
ullo modo pacare, ncc aderat altrix quce lactaret, illam, quoe monti Galaad et Arabise contigua est,
aut quee fescenninis mulceret, meditatus esl colle- percucurrissent, el de Sarracenorum utroque sexu
gium ob id ei forte noeiturum umidus deserere, et bestiisque plurimis greges diripuissent, cum ingenti
segrcgalim tutius incedere. Sed cum hoc advertit carra camelorum atqueovium, infantum quoque ac
rustico displicere, noluit eum conturbare, sed per- puberum, Tiberiadem eis proximam redierunt, et
severavit in cceplo labore. Et cum pervenisset Tur- _. uispertito pro more invicem cleinento, Hierusalem
bezel, talium hospitum leeta fuit valde susccptio. undique convenerunt, et crucem Domini allatam in
Gaudet quippe uxor, exsultat familia. Nec ambigit loco suo reposuerunt. Nunc autem reverti decet ad
nostra conscientia quanta gloriati sint omnes leeti- id quod aliquanlulum preetermiseraro,
lia, et quantae lacrymae prae gaudio funduntur ct CAPUT XXVI.
affluunl suspiria. Fit etiam rustico indilatc de hu- Quomodo Balac regem obsedit, et eum denuo in cu-
militatedigna remuneratio. Pro uno boum jugo con- stodiam misil.
tinuo recepit duo. Sed quia non oportuit in his diu Cum audisset Balac quod apud Cartapetam con-
morari, comes indilateivit Antiochiam, deinde Hie- tigerat, et quemadmodum comes Goscelinus de ca-
rusalem. Et rcdditis ilhc debitis Deo gratiarum ptione evaserat, quantocius potuit illuc ire non
actionibus, obtulit geminas compedes secuin allatas, distulit. Et regem blande tunc allocutus, flagitavit
qnas devote in monte obtulit Calvariae, ad memo- ut redderet ei castellum suum tali pactione, ut, da,tis
riam captionis, et ad gloriam suae liberationis. Unoe obsidibus electis, eum quielum abire permitteret,
quidcm fueruiit ferreas, alleree vero argenteae. Post et usque Edessam vel Antiochiam lideliter duci fa-
triduuin autein exiit de Hierusalem, Dominicam se- ceret. Alioquin vel uni corum, vcl ambobus in de-
 917 FULCHERII CARNOT. HIST. HIEROSOL. — LIB. IU. 918
terius fortuna prodiret. Sed cum rex hoc concedere A via nunquam mansucfieri potuerunt, nobis facere
tiollet, diro efferatus animo, Balac minalus est et damnum pro posse non distulcrunt. Quadam quippe
regem et castrum violenter comprehendere, et de die, tripartito exercilu suo, niajorem cohortium
inimicis suis vindictam procul dubio facere. Qui suarum partem Hieru-salem adduxerunt, qui exem-
j'ussit illico rupem, super quam situm erat castrum, plo octo homines exlra urbem, qui vineas pulabant,
subfodi, et per cumulum sudibus dispositis opera truciter peremerunt. Quorum adventu comperto,
suspendi, illataque silva ignem immilli. Succensis super arceni Davidis tuba mox intonuit, hoc nobis
autem fulcimentis, cavea repente subsedit, et turris significans. Et procedentes adversus eos Franci
quoedam huic incendio proxima cum magno sonitu nostrr atque Syri, audacter obstiterunt. Et cuni tri-
decidit. Primo quidem cum pulvcre fumus excitatus bus dlei horis alterutro conspectu ad taedium se fati-
est, cum ignem ruina concluderet. Sed postea ma- gassent, effeclis quamplurimis sauciatis, mcesti
teria, quoepremebatur, flamma jam clarior apparere abierunt, nostri siquidem paulalim eos inseculi
coepit, et repentini facti regem occupat stupor, qui sunt. Et quia militibus carebant, insidias eorum
lianc molitionem oegreferebat,et ita spes eum cassa veriti, nonpreesumpserunt eos diu seqtii. Adcxtre-
refrixit. auem tanlus casus terruit. Itaque tota vir- mum tamen de capitibus eorum amputatis septem
tute sua cum sensu perdita, rex et sui clementioe et decem retenta sunt,totidemque equi. Tres cquites
Balac suppliccs addicti sunt; nihil nisi supplicium vivi, alii vero ex eis sunt occisi. Qttod si milites
secundum merita exspectantes. Regi tamcn indulta haberemus, pauci ex eis evasissent. Equitatus enim
vita pepercit, et cuidam nepoti suo, simul etiam et nosler in exercitu crat. Tunc Deus laudatur, cui
Guajeranno. Arroenios autem, qui adjumento regi semper laus debetur.
contra Balac exstiterant, alios quidem suspendit, CAPUT XXIX.
alios vero excoriavit, quosdam nempe per mediujs De Tyro, el ejus nobitilate.
ensc cecidit. Regem autem cum tribus de suis e Interea loci coangustantur Tyrii in urbe sua
castro ejccit, et ad Carram civitatem adduci fecit. proxime inclusi, nec pacem queerentes, nec capi
F.i quia procul a nobis facta heec aberant, vix certi- cedeutcs. Divitiis enim opulenli, et maris proesidio
ttidincmrei addiscei'epoteramus.Verumlamen,qua*n circumfulti, consueverunt semper esse ingrati. Hoec
veriuspotui, a relatoribus mihi inlimatum chartae esl quidem cunctis urbibus, quoe in lerra suiit pro-
commendavi. . missionis, ditior el nobilior, proeter Azor, quain an-
Sic pluviis arlus sitibundus desinit aunus. tiquitus Jabin rcx Chananoeorum possedit, quam
Unde Hierosolymi crebro sunt murmure questi. r Josucposlea cum plurimis dcstruxit. Quee quidem,
Cesta quater denos currunt huc usque per annos ut legimus, nongentis turribus munita gloriabatur
Post iler incceptum peregrinis undique notum.
(Jud. iv, 2, 5). Josephus autera tria millia curruum
CAPUT XXVII.
falcalorum fuisse narrat. Armatorum vero trecenta
De Tyri obsidione prwparata.
millia, et dccem millia cquitum habebat; cujus mili-
Anno a Domino Jesu nato 1124, cum Natale Sal- tiee Sisara dux exslitit. Ilae urbes Tyrus et Azor in
vatoris tam in Belhlehem quam in Hierusalem, ut terra Phcenicum fuerunt institutae. Hoec institori-
decuit, celcbrassemus, cui celebritati dux Venetico- bus et
munitissima; illa vero infi-
rum cum suis devote interfuit, coniirmatum est com- nita ncgotiationibusHcecin marino littore sita; illa
genle populosa.
muni et graluita voluntate sub jurejurando,obsidio- vero in eampestribus est collocata. Quando Gedeon
nem circa Tyrum vel Ascalonem post Epiphaniam vindicabat Israel, tunc temporis Tyrus condita fuit
agere. Sed quia nos pecunia*inopia universos tunc paulo anle Ilerculcm a Phcenicibus. Urbs enim in
arcebat, colligitur mulla viritim militiae et clienlelae terra Phcenicum est. Hecc est, ad quam lsaias
coiiduetivee impertienda.Non enim poteranl tantum minans cam propter superbiam suam
loquitur,
negotium sive donativis expedire. Quamobrem xxni), in qua optima purpura tingitur;
Ecclesiae (Isa.
oporluit nos etiam pretiosiora Hierosoly- D unde et de Tyria dicilur nobilis purpura. Tyrus
mitanoe ornamenta colligendo numismate credito-
ribus oppignerari. Igitur sicut inlerminatum est, inteipretalur angustia, quee Seor Ilebraice dicitur.
Rex autem Assyriorum Salmanasar pugnans contra
ct ubi nominatum est, undique convenerunt om-
nes. Syriam et Phcenicem expugnavit eara, cum in ea
Cum ter fusor aquoe valido reparatur ab igne, regnaret Eliseus. Nolebant enim regi Assyriorum
Plebs <leHierusalem communiter exit in hostem. Tyriiesse subjecti. Hoc equidem perquiiiquennium
Hoc fit et in prima feria, luna quoque prima. actum est. De hoc Menander scribit, Josephus quo-
CAPUT XXVIII. que latius. Tunc temporis pelagus transfretantes
QuomodoTyrus a patriarchaela Venelicisobsessa sit. Tyrii, duce Didone, Beli filia, Carthaginem in Afriea.
Itaque Achon profecli disposuerunt una cum Vc- condiderunt. Cujus silus triginta millia passuum
neticis Tyrum adire et obsidere. Palriarcha igilur muro amplexantur, ct pene tota mari cincta ab
cum suis subditis, dux vero cum nautis et navibus Orosio historico fuisse describitur absque faucibus,
suis urbem Tyrum obsidere xv Kalend. Martii ac- quee tribus millibus passuum aperiebantur. Is locus-
cinxerunt, inlroeunte tunc Pisces sole gemellos. murum 30 pedes latum habuit, saxo quadrato adi
Hoc aulem audilo, Ascalonitee, qni solita profes- altiludinem cubriorum 40. Arx, cui Bisse \jn edit*.
919 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 920
Birse] nomen fuit, pauco amplius quam duo millia A disposita Hierosolyrna, ad reliquas civitates cxerci-
passuum tcnebat; quoe septingentesimo anno post tum suum convertit. Post annorum plurium spatia,
conditionem ejus omni lapide diminuto confunditur. peccatis Judeeorum exigentibus, Antiochus Epipha-
Quceanteurbem Romaro duos el sepluagintaannosab nes legem eorum impugnans, Machabeos valde
Helyssa condita invenitur. Hanc Publius Scipio su- coarctavit. Post bunc venitPompeius, qui Hierusa-
perioris anni consul suprema sorte molitus est; quee lem infeliciter dissipavit. Ad ultimum vero Vespa-
continuis decem et septem diebus miserabiliter arsit. sianus cum Tilo filio suo venit, qui penitus eam
CAPUT XXX. deslruxit. Itaque per varios rerum eventususque ad
De Ttjri caplivitale anliqua, et a quibus anliquilus tempora noslra, et civitas sancta, et palria ei sub-
fuit expugnata. dita preecipitanter exstitit vexata. Plerumque Pa-
Tyrus autem superius memorata 70 annis, juxta Ieeslina, interdum Phcenicea, qute a Phcenice Cadmi
Isaiam, depopulata elanguit. A qua recedenlibus fratre nomen accepit, est vastata. Tum Samaria,
Cetheis, reduxit eos Eliseus rex. Contra quos Sal- lum Galileea, quse tamen bipartita determinatione
manasar rex Assyriorura denuo insurgit. Recessit a distinguitur. Nam altera superior, altera quidem
Tyro tunc civitas Sidon, cl Arce, et antiqua Tyrus, " inferior appellatur; quas ambifariam Phcenice et
et multae alioe simul urbes; quae semelipsas regi Syria cingunt. Illa nempe, quae est trans Jordanem,
Assyriorum tradiderunt. Quapropler Tyriis non sub- a Macheronta in Pellam capit longitudinem, et a
jectis, iterum adversus eos egrcssus cst, Phcenici- Philadelphia usque Jordanem habet latitudincm.
bus ei naves 70 exhibentibus, et remiges 800. Con- Pella quippe septentrionalis ejus est traclus, Jor-
tra quos Tyrii navigantes in 12 navibus, dispersis danis vero occiduus; meridianus autem Moabitide
hostium navibus, ceperuntcaptivos viros quingenlos. terminatur regione; ab oriente Arabia et Philadel-
UnJe honor Tyriortim propter hoc crevit quam- phia, itemque Gerasidis clauditur. Samariensis au-
maxime. Rcvertcns autem Assyriorum rex, disposuit tem regio inter Judseam et Galileeam sita est. At
custodias super flumen, et aquae dLCtu circuivit, ut Judoeselatitudo a Jordane usque Joppem explicatur;
Tyrios haurire pocula prohiberent. Et cum hoc media vero civitas ej'us est Hierusalem, quasi umbi-
quinqne aniiis factum esset, tolcraverunt, deeffossis licus ejus lerroe sit. Porro inferior Galileea, quaeex
puteis bibentes aqiiam. Haec itaque in archivis Tyri Tiberiade usque Zabulon, et usque Ptolemaidam
de Salinanasar rege Assyriorum conscripta sunt. tenditur, et Carmelum monlem Tyriorum, conttnet
Hic est, qui Samariam obsedit, et cepit eam anno intra se Nazarcth, et Sephorum civitatem validissi-
regis Ezechiee sexto, et transtulil Isracl in Assyrios. r, mam, Thabor etiam, et Cana, cum pluribus aliis.
Ante qucm venerat ctiam Phul rex Assyriorum, et Haecsiquidem Libano accingitur, £t fontibus Jorda-
post euni Tcgladphalassarrcx Assur, qui cepitCedes nis, ubi nunc cst Paneas, sive Dan alio nomine, sive
et Azor in Nephlalim, et prope' Paneas, et Jaloe,"et Caesarea Pbilipoi, circa quam Turconitidis \in edtt.
Galaad, et universam Galilaeani, et transtulit eos in Traconitidis] esl regio, et Nabatea. A meridie est Sa-
Assyrios. Venit quoque Sargon rex Assyriorum, qui maria, et Scitopolis, hoc cst Bcthsan. Judaeseautern
inisit Tartham pugnare contra Azotuin, et copiteam. Bersabee civitas dat Iimitem, intra quam sunt
Itaque propter peccala populi vaslata cst lcrra pro- Tamna ct Lidda , Joppe et Jamnia, Thecue et
missionis, et in captivitatem ducta, prius Assyriis, Hebron, Astaol et Saraa, et multoe alioe. Nunc ad
deinde Chaldaeis. Nabuchodonosor enim lam Chal- callom redco, qui diversas semitas diu discurri.
deeus quam Babylonius rex obsedit et cepit Hie- CAPUT XXXI.
rusaleni. Unde Sedecias rex fugiens captus cst De bello etjiictoria Anliochenorum et de morte Balac.
juxta Jericho, et ductus ad regem Babylonis in Cum igitur circa Tyrum in obsidione ad machi-
regionem, quee Reblata dicilur, in terra Emath. nas praeparandas laboraremus, nihilominus Balac
Ilieronymus dicit Emath magnam esse Antio- contra nos cornu suum cura complicibus suis extol-
chiam, minorem vero Epiphaniam. Ibi fecit Na- D lere non cessabant. Qui ex urbe Calipto egressus,
buchodonosor oculos Sedecisc erui, et filios ejus quoevulgollalapia nuncupatur, mense Maio intranle,
coram se jugulari. Tunc venit Nabuzardam princeps cum quinque millibus equitum septemque millibus
militiae ejus, et incendit domum Domini et domuin peditum perrexit Hierapolim, quam urbem Mombech
regis, et totum murum destruxit per circuitum. vulgus vocitat. Et cum possessor ejus eam illi red-
Post temporum aulem intervalla venit Alexander, dere nollet, extra urbem eum ad se tunc evocatum
qui Tyrttm obsedit, et cepit, subjugata Sidone, prius nefariam decollavit. Qua urbe Balac protinus obses-
autem Damasco. Gaza quoque ab eo capta perduum sa, non latuit Goscelinum Antiochioe tunc moran-j
mensium spatia; qui circa Tyrum seplem mensibus tem, ct babita indc legatione, acceleravit illuc ire
fuerat, ad civitatem Hicrosolymam feslinavit. Hono- cum Antiochenis. Licetenim paucissima gens esset
rifice susceplus, principem sacerdotum nomine Jad- Chrislicolarum, non pavilavit Goscelinus aggredi
<limpluriinis honoribus prosequitur, habentem thy- muliitudinem perfidorum. Ncc mora diu protracta,
darimsuper caputejus,ct stotam auream hiacinclhi- commissa est ferociter pugna. Deo autem suf-
nam, et super laminam aureara, in qua nomen Dei fragante, postquam Turci ter sunt confusi, ler
bcriptum oraf, soltts adiens diligenter adoravit. Et ad pugnam audaciter rcgregati, Balac in ea pres,^
 o2j FULCHERII CARNOT. HIST. HIEROSOL. — LIB. III. 922
sura sauoalus ad mortem , pro posse diverti t A murura urbis repercrunt, diripuerunt, duobus ibi
moribundus in partem. Quod cum extemplo su i capitibus ampulatis. Qui tunc sine cunctalione cum
comperisseut, qui potuerunt fugere non torpuerunt lucello suo gratulabundi foras reineaverunt. Actum
Potuerunt quidem pleriqtie fugere, sed nequaquan l est hoc xi Kal. Julii. Sed minus valuit, cum paulo
-
effugere. Referuntur eniin tria millia ex eis fuissii ante Tyrii liburnam unam noclu clepserint, et in
interemptorum, qui equites erant. De peditibus auten l tra urbem per portum traxeriut. In hujusmodi enim
ignoratur numerus. De nostris vero 50 milites ib i certaminibus falia tieri seepecoiitingit.
perempti ocoubuerunt; de pedestri autem clientel:i Hic cadit, hic surgit; hic plorat, gaudetet ille.
60 fere. Volens autem certitudinem rei scire Gosce- CAPUT XXXIII.
linus, an Balac esset mortuus, an aliquatenus esse t De pessima inquietudine Ascalonilarum.
•vivus, cum sollicite perscrutarentur qui hoc intei Scientes autem Ascalonita? gcnlis nostree pauci-
riecalos exquirebant, armorum indiciis cognitoruir i tatem, ubi magis sestimaverunl nos debilitare, vel
a cognitis cognitus est. Cuj'us caput qui amputavit, , damnum inferre, non pigruerunt molestare. Nam
Goscelino gratulabundus detulit; a quo numismata, prope Hierusalem vfculum quemdam Biirum nomi-
sicut se illi daturum spoponderat, lucratus accepit. natum vastaverunt ct concrcmaverunt, et asportatis
Caput siquidem continuo Antiochiam ad declama-• B omnibus reculis illic inventis, cum aliquantis mor-
tionem rei gestae Goscelinus deferri fecit. Quod ipse, tuis et pluribus vulneratis abierunt. MuliercuUs
qui in starcia sua detulit usque Tyrum, itemquei enim et infantes in turri quadam tempore nostro it-
Hierusalem, nobis universis et enarravit et declara- lic aedificata se intromiserunt, ct sic salvati sunt.
vit, qui etiam in prselio memorato cum praeliantibus Itaque per terram excurrentes, diripiebant, neca-
praesens fuit. Armiger quoque Goscelini erat ipse. bant, captivabant; quodcunque rnalum poterant
Et quia nuntium attulil desiderantissimura in exer- faciebant, nec erat qui eis resisteret. Intenti enim
citu nostro ante Tyrum assistentem, acceptis armis eramus omnes ad obsidionem, misericordiam ex-
ab armigero in militem provectus est. Coines nempe spectantes supernam, quatenus Iaborem nostrum
Tripolitanus ad hunc gradum eum sublimavit. Deofactoreet adjutore valeremus consummare. Erat
Et laudavimus et benediximus omnes Domi- enim impatibile et nocte lucubrare, et die labo-
num, quia suffocatus est ille draco seevissimus, rare.
erai Christianismum cliu tribulaverat et pessumde- CAPUT XXXIV.
dcrat. De redditione urbis Tyriw
Sol decies novies lustrarat luminc Tauium; r Videns autem rex Damasci Turcos suos et Sai-
Quando Balac cecidit, vel eum fortuna fefeilit. racenos, qui erant in urbe circumclusi, nullo modc
Ecce sic interpretatio somnii supcrius memorati de- posse de manibus nostris evadere, maluit cum ali-
clarata est, quod quasi vaticinans ipse Balac de se- quo dedecore vivos eos redimcre quam mortuos
ipso dixeraf lempore illo, quo Gosceliuus de ca- plorare. Quaesivit ergo per inlcrlocutores sagaci
ptione mirabiliter evasit. Videbat enim in visu consilio, quatenus homines suos cum rebus eorum
a Goscelino sibi oculos erui. Vere penitus omnibus foras exciperet, et urbem vacuatam nobis
cruit, quoniam caput et( membra illi penitus abs- relinqueret. In quo cum tUrinque diu luctaremur,
tulit. obsidibus ambifariam datis, illi de urhe sunt
Nec videt, aut audit, nec fatur, ncc sedet, aut it: egressi, ct Chrisliani pacifice introgressi. Quicun-
Nec coelo, uechumo, ncc aqua locus ejus habelur.
que autem ex Sarraccnis in urbe rcmanere volue-
CAPUT XXXII. runt, sub condilionis ratiocinio in pace reman-
De his qum in obsidione Tyri gerebantur. serunt.
Quadam vero die, duni in obsidione memorata securi Sub Cancro Phcebus fuerat scx decies ortus,
quiescerent qui circumsedebant, opportunitate con- Quando Tyrus capitur, et reddilur, ac supcratur,
siderata, egressi sunt de civitate Tyrii tam Turci Nam Nonas Julii conligil boc fieri.
quam Sarraceni, patefactis portis, et ad machinam Non est cessandum, non est etiam tardandum quce-
nostram inter cceleras fortiorem occurrentes, nii- rere Dominum nostrum adjutorem in tribulationi-
datis frameis unanimiter accurrerunt, et antequam bus, pium, benignum, et precibus pulsare eum, ut
arma noslri caperent, quos in machina custodes in- nobis pulsantibus pium praebeat auditum. Hoc equi-
venerunt foras sauciando pepulerunt. Et incende- dem in Hierusalem feceramus, persaepe ccclesias
runt eam igni, qua solebant turres antea jactis la- visitando, lacrymas fundendo, cleemosynas imper-
pidibus conquassari et velieinentissime perforari. tiendo, corpora jejuniis afliciendo. Quod Deus, ut
In qua impugnatione 50 homines perdidimus. Illi credo, de supernis aspectans, non reliquit post se
autem duplex repererunt damnum. Cives quippe benedictionem, sed exaudivit deprecationem no-
per muri minas nostros tam sagittis quam lapidibus stram. Quod cum aliquem addiscere rumusculum
sive spiculis crcbro valde laedebant et vulnerabant. auribus apertis exspectabamus, ecce lcgati trcs fe-
Inteiim autem Venetici nostri secunda usi fortuna stinantissime venerunt nobis mmtianles ct litteras
satis, carabum suum ingressi, qui non erant nisi a patriarcha nostro dcferentes, et urbcm captam
quinque tanium, domunculam unam, quam juxta esse iunotescentes. Quo audito, clamoi* juCundissi-
923 AD GODEFRIDUM APPEND. 11. — MONUM. DE BELLO SACRO. 924
mus attollitur, Te Dsum laudamus illico vocibus A rusalem quoque dux Codefridus et domnusBoamun-
altisonis decantalur. Signa pulsantur, processio ad dus acceperunt terram suam a patriarcha Daiberto
Deum deducilur, vexilla in muris et turribus ele- proplcr amorem Dei. Identidem Paschalis papa
vantur, per omnes vicos ornamenta multicoloria privilegiis suis corroboravit, et ea Ecclesiee Hiero-
extenduntur, gratiarum actiones depromuntur, nun- solymae transmisit, quibus Ecclesia Romana sic au-
tii pro meritis digne remunerantur, pusilli et magni ctorisanle jure perpetuo comniunielur. In quibus
pariler congratulantur, puelloe in cantilenis, in cho- privilegiis haec inscripta continenlur:
reis delectantur. Reote matcr Hierusalem gaudet de CAPUT XXXV.
Tyro filia, cujus a dextera sedit amodo coronata. Privilegium Paschalis papw.
Luget et Babylon, consolatione ejus perdita, cujus « PASCHALIS, servus servorum Dei, reverenlissiroo
adminiculo dudum exstiterat suffulta, cuj'us classem fratri Hierosolymitano patriarchae GIBELINO et suc-
quotannis nobis boslilem excipiebat. Hoecvero etsi cessoribus ejus canonice promovendis. Secundum
minoralur ponipa, augmcntalur divina gratia. Nam mutaliones temporum transferuntur ctiam regna
quee apud Ethnicos civitas habuerat in magisterio lerrarum. Undeetiam eeclesiasticarum paroclda-
primiflamiiicm, vel archiflaminem, secundum Pa- rum fines in plerisque provinciis raulari expedit ct
trum inslilulionem habcbit primalem vel patriar- " transferri. Asianarum siquidem Ecclesiarum fincs
eham in lege Chrisliana. Ubi enim archiflamincs anliquis fuerunt diflinitionibus distributi. Quas dis-
erant, arcliiepiscopi in lege Chrislianorum sunt in- tribuliones diversarum diversoe fidei gentium con-
stituti, qui singulis provinciis proesint. Uhi mctro- fudit irruptio. Gralias autem Deo, quod ncslris
polis erat, quee intcrpretatur maler civitas, nielro- lemporibus et Aiitiochiae ct Hierosolymoe civitates
politani crant, qui de tribus aut quatuor civitatibus cum suburbanis suis el adjacentibus provinciis in
intra aliquam provinciam malri et majori aliarum Christianorum principum rcdactee sunt poleslatcm.
civitali pnesidebant. Ubi aulem minores civilates Unde oportet nos divinae mutationi et translationi
habuerunt solummodo flamines vel comites, cpi- manum apponerc, et secundum tempus quae sunt
scopi sunt conslituti. Porro tribuni plcbis non ab- disponenda disponcre, ut Hierosolymitanee Ecclesiae
3iirde iiitelligiintur presbyteri, sive reliqui inforioris urbcs iltas et provincias concedamus, quee per glo-
ordinis clcrici. Sic omnis mundana potcstas his riosi regis Balduini prudenliam, ac exercituum cum
gradibus dignilatum a se invicem distat, id est ut sequentium sanguine per Dei gratiam acquisiue
primus sit Auguslus, vel imperator. Deinde Caesa- sunt. Proesenlis dccreti pagina tibi, frater charis-
res, deindc reges, duces, comites. Sic dicit Cle- sime et coepiscope Gibeline, tuisque successoribus,
mens papa, Anacletus, Anicius, ct plures alii. De- * et per vos sanctoe Hierosolymilanee Ecclesiae pa-
mUs ergo laudes Deo altissimo, quia non hominum triarchali metropolilano, jure regendas disponen-
virtute, sed sua beneplacita voluntate, sine sangui- dasque sancimus civitatcs omnes, atque provincias,
nis effusione nobis Tyrum reddidit, urbem incly- quas sub piaedicti regis ditione aul jam reslituit,
lam, urbem fortissimara et ad capiendum diflicil- aut in fulurum restiluere divina gralia dignabitur.
limam, nisi Deus manura apponerel dexterara. In Dignum est enim ut sepulcri Dominici Ecclesia se-
hoc quidem Antiocheni deliquerunt, qui nullum au- cundum fidelium militum desideria competentem
xilium nobis praebuerunt, nec labori huic adesse honorem obtineat, et Turcorum vel Sarracenorum
voluerunt. Benedicatur autem Pontius Tripolitanus, jugo libera, in Christianorum manu abuudijntius
quoniam adjutor nobis fidelissimus. Pacificet Deus exaltetur. >
Antiochenam Ecclesiam cum Hierosolymitana Ec- CAPUT XXXVI.
clesia, quae duee dissident de Tyria terlia. Illa dicit De portionibus circa Tyrum conslitutis.
hanc sibi luisse subditam sub Greccorum tempore. Expletis autem apud Tyrum, prout oporluit, ne-
Hoec dicit se esse communitam privilegiis a Ro- gotiis.et tripartita divisione dispositis, et aequipa-
mano pontilice. Nam in conoillo Arvernensi tam D ratione congrua duabus portionibus regiae scilicet
tam iu
aullientico et nominatissimo constitulum unanimi dignitati, et terlia haereditario jure Vencticis
assensu fuit, ut, quaecunque civitas mari magno urbe quam in portu singillalim contraditis, recesse-
transito a paganorum posset excttti jugo, sine con- runt omnes ad sua. Revertente autem Hierosolymi-
tradiclione perenniter oblineretur. Hoc etiam in tano patriarcha Hierusalem cum Hicrosolymitanis,
Antiocheno concilio episcopo Podiensi magistraiite crucem Domini sacrosanctam digna cum venera-
replicatum et concessum ab oranibus est. In Hie- lione suscepit clerus et populus.

'Huc usque editio I Bongarsii. Quce sequunlur addita sunt ex ms. codice.)

CAPUT XXXVII. dam biformis transmutalus. IIoc accidit quippe 111

De signo tunc apparente. Idus Augusli, hora diei jam praetereunle nona. NoH
Deinde apparuit nobis sol pcr uuam fere horam ergo mirari cum vides signa in coelis, quia nihilo-
fulgore colorifero, in novam vel jactivam formam minus operalur Deus in terris. Sicut enim in ccele-
commutatus, et in specie lunec tanqttam eclipsi qua- slibus, ita et in terrenis transformat et componit
 925 FULCHERII CARNOT. HIST. HIEROSOL. — LIB. III. 926
queecunque et quomodo vult. Quod si niira sunt queei A faciebat opiliones suos pascere, insuper lac corum
fecerit, mirabilior est qui ea fecit. Considera et mente in mulctris faciebat mulgeri, deinde coagulari,
recogita quomodo tempore in nostro transvertit coagulatumque in iiscinLs exprimi, et formagia con-
Deus Occidentem in Oriente. Nam qui fuimus oc- fici. Dives enim erat valde omnigenum rerum pos-
cidentales, nunc facti sumus orientales. Qui fuit sessione. Calixtus papa obiit xn Kalend. Januarii.
Romanus aut Francus, hac in terra factus est Gali- CAPUT XXXIX.
laeus, aut Paleestinus. Qui fuit Remensis aut Carno- De congregatoexercitu Turcorum ad dispergendam eb-
tertsis, nunc efficitur Tyrius aut Antiochenus. Jaro sidionem.
obliti sumus nalivitatis nostrae Ioca, j'am nobis plu- Anno a Salvatoremundi natol!25, indictione m,
ribus vel sunt ignota, vel etiam inaudita. Hic jam cum mensibus 5. Hierosolymitanus una cum suis
possedit domos proprias et familias quasi jure hae- Halapiam urbem rex cohibuisset, ncc quidquam
reditario et paterno, ille vero jam duxituxorem non profecisset, Turci, ut solent, non torpidi, trans-
tamen compatriotam, sed et Syram aut Armenam, gresso flumine paradisiaco Euphrate raagno, itiuere
et interdum Sarracenam, baptismi autem gratiam citissimo properaverunt ad urbem preediclam, ad
adeptam. Alius habet apud se tam socerum quara disperdendam obsidionem, quam gens nostrajanx
nurum, scu generum suum, sive privignum, necne B diu apposuerat circa illam. Verebantur enim, nisi
vitricum. Nec deest huic nepos, seu pronepos. Hic cilissime subvenirent, in proximo eam fore capien-
potitur vineis, ille culturis. Diversarum linguarum dam. Fuerunt autem seplem millia equilum, came-
coutuntur allemalim eloquio et obsequio alterutri. lorum quoque annona et alimenlis onustorum, ad
Lingua diversa jam communis facta' utrique nationi quatuor fere millia. Sed quoniam adversus eos pree-
fit nota, et jungit fides quibus est ignota progenies. valere nostri non potuerunt, necessario cesserunt,
Scriptum quippe est: Leo et bos comeditpaleas (Isa. et ad oppidum eis proximum Careph nominatum die
xi, 7). Qui erat alienigena, nunc est quasi indigena, sequenti diverterunt. Erat enim illu.d nostrum. Tur-
et qui inquilinus est, utique quasi ineola factus. corum enim pars una nOslros aliquantisper cum in-
Nos nostri sequunlur de dic in .diem propinqui et sequerentur, duos de suis probioribus equis dejcctos
parentes, quoecunque possederant omnino relin- atque pereroptos illic amiserunt. Nos vero clieulem
quentes, nec etiam volentes. Qui enim illic erant unum, sex quoque tentoria. Accidit adventus eorum
inopes, hic facit eos Deus locupletes. Qui habuerant III Kalend. Februarii. Scd quia noctu repenlini ad-
nummos paucos, hic possident bysantios innume- venerunt, propterea imparatos nos facilius invene-
ros, et qui non habuerant villam, hic, Deo donante, runt et confuderunt. Vilissimum ergo diclu, inhone-
jam possident urbem. Quare ergo revertcretur in stum scitu, taedium relatu, pudor audilu. Sed qui
Occidentem, qui hic invenit taliter Orientcm? Nec hoc narro, a veritate non devio. Quid ergo ? volun-
vult eos penuria Deus affici, qui cum crucibus suis tatiDei quis resistit? Verum est autem proverbium,
devoverunt eum sequi, imo denique assequi. Per- quod quidam Sapiens dixit: « Futura non pugnant,
cipitis igitur esse hoc miraculum immcusum, iu nec se superari sinunt. > Erat hoc verum futurum,
universo mundo valde stupenduni. Quis audivit ha- sed nemini praescilum. Si enim fuisset praescitum,
ctenus tale? Vult ergo nos Deus omnes lucrifacere, nunquam possct fore futurum, quia de meditatione
et ut amicos charissimos ad se attrahere. Et quia veniret ad nihilum sine voluntate. Nam cassaret qui
vult, nos quoque voluntarie velimus, et quod illi preesciret, ne ad factum res exiret. Rex autem
placet benigno corde et humili faciamus, ut cum eo deinde secessit Antiochiam, Goscelinusque cum eo.
feliciter regnemus. Obsides vero, quos posuit pro se rex quando de vin-
CAPUT XXXVIII. culis exiit, neque sunt redditi, neque redempti. Ita-
De regis a vinculis liberalione, et obsidione urbis que tam Hierosolymitani quam Tripolitaniomnes ad
Halapia: sua remeaverunt. Obviat autem divina dispensatio
Omnipolente Deo favente, de Turcorum custodia i) ei, quem prosperiorem facit humana probitas, ne
Hiorosolymorum rex IVKal. Soptembris exiit, cum cui convenit ampliari patiatur. Quis enim alius vel
mensibus 12 pauloque magis sub eorum vinculis de- bonorum dator, malorumve depulsor, quam rector
tentus esset. Sed quia pro rederaptione sui obsides aut medicator mentium Deus, qui ex summa cceli
eis eleetos primitus contradereoportuit,non oranino specula universa conspicit et discernit ? Qui Tyrum
liber exiit, cum se et illos incerta et pendula spe urbem fortissimam et gloriosissimam nobis Chri-
anxius obligaverit. Unde consilio necessitali postmo- stianis suis paulo ante benigne tradidit, et posses-
dum adhibito, urbem Calipmm obsidere acceleravit, soribus ejus abstulit, nunc ei manura rctrahere li-
quatenus ipsa cohibita, vel obsides suos a civibus huit. Fortassis liberioribus agricolis vineam suam
exlorqueret, vel forte fame vexalam comprehendere excolere reservavit, qui fructum ei ubertim reddere
posset. Didicerat enim panis inopia eam valde angu- velint vel valeant opportuno in tempore. Quidam
stari. Ab Anliochia magna 40 millibus civilas heec quidem cum plus habent minus valent, nec largi-
discrepat; quo in loco ab Abraham, quando de Car- tori bonorum gratias quantas debent exhibent; ve-
ram in terra peregrinabalur Chanaam, pccora sua rum etiam Deo in his, quce votis illi proraittunt,
tam fctentia quam fotata in pascuis illis ubcrrimis scsc fallcnles, itcin itomquc mentiendo fallunt
9*27 AD GODEFRIDUMAPPEND. 11. — MONUM.DE BELLO SACRO. 92H
CAPUT XL. A CAPUT XLH.
Quod rex Hierosolymis cum gaudio sil receplus. De multis a Borsequino perpelratis, et prwlio conlra
Cum autem duobus fere annis tenlus, et vinculis ipsum gesto.
compeditus apaganis alrocissirae rex fuisset, Hiero- Igitur Borsequinus, cujus lam probilatem quam
Bolymam suam reversus rediit; quem iu Non. Apri- improbitatem ordiri jam ccepimus, cum paulatim
lis univcrsi processione celebri suscepimus. Qui, pa- per singulos dies ej'us concrcsceret exercitus, oppi-
rum apud nos commoratus, Antiochiam feslinanter dum quoddam vocitatum Caphardam obsidione
rediit. Turcisterram illam jam vaslantibus, quorum arcuit, et arcitum comprebendit. Quod ei tradide-
polciilior Borsequinus erat nominatus, junctis sibi runt qui tutores cjus crant, cum diutius oblinere
scx lnillibus militum. nequirent, nec subvenlum aliunde babere sperarenU
CAPUT XLI. Necdum rex noser illuc pervenerat, nec comes Tri-
De Venelicis, qui reverlenl.esInsulas impcratoris va- politanus quem secum illuc ducebal. De Hierosoly-
staverunt. mitanis autem paucos habebat, quoniam in prsesenti
Tiinc temporis usquc ad nos divulgalur Venelicos et in praetcrito anno valde fatigali fuerant. Nam
post Tyrum captam in repatriatu suo insulas impe- quomodo tot labores assidue tolerare poterant,
ratoris, per quas precteribant, Riiodum videlicet ct " quibus vix uno mense in domibus suis quiescere
Mothonem, Sanum quoque ct Chium, violenter com- licebal ? Certe crudelis cordc cst, qtti eis qui cirea
prehcudisse, pariterque mcenia diruisse, puheres et Hierusalem inhabitant pic non compalitur. Qui die
pucllas miserabiliter captivasse, pecuniam multimo- ac nocte in Domini servilio gravissime tribulantur,
dam secum asportasse. Sed quoniam nequivimus qui cliam, cttm de hospilio suo excunl, ne rcvcrti
hoc comniondare, in visceribus intimis hoc audien- postea possint tinndi ambigunt. Si longe tendunt,
tes conJoiutmus. Hi enim adversus lmperatorem, necessario alimentis suis et utensilibus onerati in-
hic quoque contra Veneticos crudelissime utrobi- ceduiit. Si pauperesvel agricolee, autlignarii sunt,
que desaeviebant. Inimici enim erant ad invicem. in saltibus et lucis, jEthiopum insidiis aut capiun-
Sed vm mundo ub scandalis! veeillis etiam per quos tur, aut necantur. Hinc Babylonii terra el mari, ab
scandala eveniunt! (Mallh. xvm, 7.) Si culpa est i:n- aquilone vero Turci plerujique accurrunt subitiaei.
pcratoris, male quidcm ipse imperat. Si autem Ve- Pnesto quippe sunt aures et attenloe ad cornicl/iom
neticorum, ipsi sibi damnationem acquirunt. De audiendum, si forte increpuerit bellicus lumultus.
siiperbia quippe peccata procedunt universa. Nonne Qtiod nisi interdum peccando deviaremus, amici
superbil homo, quando facit quod prohibet Deus? r, rovcra Dci omnino essemus. Borsequinus autem
Ilahent Venetici ulciscendi se occasionem, habet et bumilem Syriam proctilcans, et quid ei magis sit
impcrator defendendi se, ut ait, justiorem. Inson- commodum sotlicite exquirens, Sardanaium castrum
tos autem in mcdio positi, et eorum injuriae non obscdit. Sod nibil illic proficiens, ad municipium
cbnoxii luunt, et injuste perdunt. Sed quid praelerea Hasar nominatum exercitum suum convcrlit. Quod
dicendum cst ois, qui raptu piratico peregrinis Dei slatim obsessum machinis et tormentis vehemen-
et Hicrusalem pro amore Creatoris, cuin labore et tissime coercuit. Cui rex Damascenorum cum pro-
angore tanlimodo cuntibus in pelago mala quocpos- perassct mandatus adjutum, audito rogis adventu,
sunt faccre non desisturit? Si beatificari, Domino jam callide Borsequinus tenloria sua collocia cum
dicentc, mcrcbuutur miseticordes (Mattlt. v, 7), quid sarcinis suis formidolosus emiserat. Et cum usque
coulrarii pielatis recipiunt pro impietale sua inimi- ad comprehensioncm jam castrum angerclur, et
sericordes? Malcdicuntur, excoinniunicaiitur, et im- tcmpus ad bellandi aflVcluin nostros arctaret, ecce
peenileiites et pcrfidi liioriuntur. Dcsccndunt ultro rcx vonil cum 15 cuneis ordinalissimc preeparatus.
lates in infemum vivenles (Psat. LIV,IG). Apostolico Ad cujus cornu dcxlrum Antiocheni conslituli sunt.
non obcdiunl, palriarchani contcmnunl, sanclorum In hcvo duo comiles, Tripolitanus et Edesscnus.
Patrum dicta vilipeiidunt. Scio, scio quod eis di- D Rox vcro in tcrtio cum donsiore et posleriore, cum
cere non formido. Futurum enim est quotl audient in 21 phalangihus Turci divisi essent; mulliiudo
a Domino judiee valde severo: « Nescio unde silis nempc orat copiosa. Jamjamque arcus lentos in
(Luc. xin, 27), qui januarn vobis aporirc clamatis. biachia demanibus depoiicbant, et cominus ensibus
El tarde vcnitis, ct nihil boni vobiscum affertis. Imo exlractis utidalisquc dimicabant. Cum rex hoc viso
janua jam clausa cst (Matth. xxv, 10). Noluistis hautdiutius tardans, oralionum munimineet signo
enim me audire, nec amplius tlignor vos auscultare. crucis armalus, cxclamando Adjuva, Deus, ct tubis
Qui quondam clamavi, Venite (Matth. xi, 28), r.unc vehemcnler sonaiitihus, impotum in eosetfecit, et
omniiio dico, Discedile (Malth. xxvn, 41). Dieo, fieri proeccpit. Non enim pugnam incipere audebant,
dico, anien dico; datam sententiam nullatenus quo usque rex jussisset, Turcis siquideni poten-
commulo. Quod autem superest, horribile est, et tissime primitus resistcntibus. Denique, Conditore
impatibile est, sed perpetuum pro meritis voc. Re- universorum opitulantc , dcsperatione labuerunt, et
rum autem ordinem contiuuandi gratia , et ne in- slragc sub magna conlusi in fugam ct desperationem
tercisa pendcal historia, summalim singula desi- quibus licuit conversi sunt.
gnare satagam. Quinquics extortis in quinis quinque GcmeUis
 929 FULCHERII CARNOT. HIST. IIIEROSOL. —• LIB. III. 950
Claruit hoc bcllum, Domino prscstante triumphum : A Ex quo nalus sum, quoad hunc perveuimus
ldibus in lcrnis cum Junius oesiuat auris, [annum.
IIoc gcrilur bellum Domini dccus ad mcmorandum. Quod superest vitce Detis ordinet et rcgat aeque
CAPUT XLIII. CAPUT XLV
Quanti in prwlio sinl occisi. De caslello a rege wdificalo.
De numero autein occisorum vel sauciatorumj Hoc in anno mense Ocfobris sedificavit rex castcl-
in monlanis Borithi, ct terra bonorum satis
comprehendi verilas nec in hoc ncc in alio quolibett lum
bello potest, cum nisi sub eestimatione talis summa( feraci. Hunc montem Glavianum vocant, a digla-
a nemine laxelur. Sed multolics varietas scriptorum L diando, quia ibi rei digladiabantur, qui apud Beri-
thum damnandi judicabantur. Abest autem ab urbc
uliquefallaciaest.queequidemfallacise causa profecto
adulatio cst, dum victorum Iaudes accumulare, virlu- ipsa sex milliariis. Et quia ruricoloe Sarraceni tri-
temque patriee extollcre vel praesentibus vel posteris, buta locorum reddere antea nolebant, poslca vi
student. Unde lucidissime patet.quoniam lali impu- cohibiti rcddibilcs cxstiterunt.
denlia mentiendi et occisorum hostium numero, CAPUT XLVL
adjiciunt, et amicorum danina minuunt, vel omninoi De expedilione regis, et prwlio cum Turcis.
reticent, Retulerunt autem nobis qui bello interfue- . B Deinde paravit rex profectionem suam in Syriam
runt,duo roillia militum Turcorum exstitisse pe- versus Damascum , rupta pace inter regem et Tulde-
remptorum, ipsis qui evaserant Turcis testifican- quinum, ubi tres vicos optimos cepit, profligavit,
libus. Sed de equis utrarumque partium infinitus; preecipilavit, et preeda rapta quantum potuit, ad
numerus fuit angorc et fatigalionc siti exstinctis. sua rediit. Quam quidem rapinam cum equitibus
suis vel participibus aeque divisisset, vet solito jure
iEstuserat, magnusque calor geminaverat aestum, distribuisset, postridic in terram Philisthiim expe-
Pugna gravis geritur, furit hic, occidit et ille.
Is fugat, ille fugit; post casum nemo refugit. ditionem suam converlit. Tunc apud Ascalonem
Sanguine caesorum campique via;que rubescunt, novi recentesque convenerant, qui de Babylonia
Candent loricx, lucent galca frameoeque illuc missi fucrant. Cuneus militum probitatem
Clarifica specie, per campos undique jactae.
Projicit hic sculum, pharetram jacit ille, vcl arcum. suam in terra nostra monstrare cupientes, jam
victores se fore arbitrabantur. Quos cum viderent
Nollct Borsequinus scutica tunc carere, ct niallct civitati
urbe praedictse levatis signis appropinquarc,
Tuldcquinus Damascena nudipes inesse, et exierunt contra eos cum magna vociferalione et
suam toparchiam sollicite servare. Amiserunt audacitate. El
quamlibet rex riondum in primam
satrapas Turci 15 in congressu illo. Nostri vero acierum suaruro frontcm
non amplius quam 20 homines, quorum quinque riore advenisset, quia in poste-
mililes eranl. Mille quidem centumque mifites parte sollicitusse retardabat, ut suis callide
nostri fuerunt, quando preelium commissum est. fugientibus, si necessitas urgeret, adjutor existeret,
anleriores nostri cursores animi non inopes advcrsus
Turci autem 15 millia militum. Dc nostris vero eos indicibili
impetu, Adjuva, Deus inclamantcs ,
duo millia peditum. irruerunt. Quos cum tanta virtute et animositate
CAPUT XLIV. inculcantes intra portas urbis, feriendo, proster-
Borsequinus in sua repatriat : rex de receplione nendo et occidendo impulerunt, ut, quantum aesli-
filim in obsidalu olim datw, nec non de victoria mare ticet, si aliquanto magis de gente parata illic
Deo gralias agit.
haberemus, procul dubio cum itlis communiter in-
Cum autem nisi paucis diebus apud nos postea troire possent qui persequebantur. Remanserunt
moratus esset Borsequinus, preetergresso Euphrate itaque Ascalonitee mortuos suos ultra 40 de metio-
fluminc, in sua repatriavit, nihil honoris, sed dolo- ribus lugentes et lamentantes, et de hoc insperato
ris el plangoris, amicis suis in palriam relaturus. infortunio vehementer admirantes. Rex autem tubis
Et qui huc venerat minax et cornutus, Dei gratia D significantibus ultra et prope urbem, nocte ilta sub
rediit mutilatus, et consolatione viduus. Deinde tentoriis conquievit. Quod si habuerunt gratia Dei
cum rex noster filiam suam eetate quinquennem, quietem, hostes nostri noclem duxerunt insomnem
quee in obsidatu dctenta fuerat, et aliquanlos fami- et tristem. Nam, ut ait Josephus, nimis confidens
liares suos simililer compcditos redemptione nu- incaulus est, metus autem providentiam docet.
mismalum adeptus fuisset, sicut ulrinque pactum Sciendum quod die illa nullara praedam nostri
fuerat, Hierusalem contendit graliarum actiones cursores circa urbem invenerunt. Nam de adventu
Deo acturus, et de praelio circa Borsequinum ma- regis preescii, jam pecora sua universa absconde-
gnifice patrato eum obnixe laudaturus. Et raerito runt providenter.
laudaturus etgratias acturus, quia , cum jam diu- CAPUT XLVH.
turno tempore pessundatus, et in parte subteriore QuodSarraceni per columbassuaslilleras transmillant.
rotee locatus , et vilissime et miserrime fere fuerat
Morale est Sarracenis in Palcestina degentibus, ut
tradilus, nunc, opitulante Deo, in decus pristinum columbas ad hoc officium doctas de civitate in
reslitutus est, et corroboratus. per
civitatem litteras «agaciter transmitlant; quee scri-
Sena decennia bina tricennia preeterierunt, ptorum vectrices ad domicilium jam sibi dudum
931 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 952
cognilum deportent. Quae scripta in schedulis et A citalurque propter eum aer. Est autem cristatus. Si
super cluncs columbarum consuta inventis legendo quem ligarit, occidit, a quo nunc elephans tutus est
insinuent quid postea fieri debeat. Quod tunc ita sui corporis magnitudine. Gignitur in India, et in
factum clarissime est compertum. JEthiopia in ipso incendio jugis aestus. Circa semitas
CAPUT XLVIII. delitet, per quas elephans graditur; solitis crura
De varielale consuetudinum. ejus nodis illigat, et suffocatum perimit. Pedes non
Igitur secundum divisiones terrarum varietates habent. In Asia Scythica sunt frigriphes alites ferocis-
existunt utiqtie rerum et consueludinum. Alios simi. >*Uraomnem rabiem saevientes. Sunt et hirca-
enim usus habet Francia, alios equidem Anglia, nii geas silvis aspera, copiosa immanibus feris, feta
alios jEgypius, alios vero India. Differunt etiam in ligribus. Quod bestiarum genus, insignes maculis
volucribus, differunt in piscibus atque arboribus. Nun- notae fulvo nitent. Pedum motum nescio velocitas an
quim in Palaestina vidibalenam, nequelampredam, pervicacia magis adj'uvet. Nihil tam longum quod
nec in volucribus picam, sive curucam. Hlic autem non brevipenetrent; nihil adeo antecedit ut non
habcntur onagri, cirogrilli, nec non et hyena, quoe illico assequantur. Sunt et panlherw in Hircania
mortuortim effodit busta. In arboribus illic non vidi minutis orbiculis superpictae. Tradunt odore earum
populum, nec taxum, neque corilum, aut sambu- " et contemplatione armenfa mire afiici, atque ubique
cum, aut ruscum, aut acerem ullam. eas persentiunt properato convenire, nec terreri nisi
CAPUT XLIX. sola oris torvitate. Eas veneno frequentius quam
De diversis generibus besliarum et serpentium in ferro necant ; Ienta illis vivacitas. Est alce, mulis
terra Sarracenorum. comparanda; adeo propensb labro superiore, ut nisi
Nuper vidimus omnes apud Neapolira bestiam recedens in posleriora vesligia pasci nequeat. Came-
quamdam, cujus nomen nullus hominum novit, nec leon nascitur in Asia plurimus, animal quadrupes,
audivit; facie qua hircus, collo ut aselli crinito, un- facies qua lacertae, nisi crura clirta et longiora
guiis bifidis, cauda vitulina, ariete majorem. In ventri jungerentur. Prolixa cauda, eademque in
Babylonia quoque est alia bestia, quam Chimeram vertiginem torta, hamati ungues sublili aduncitate,
vocant, quee non retro, sed ante alla est, super quam incessus piger, corpus asperum, cutis qualem in cro-
in dicbus majoribus pallium extendunt optimum, codillis deprehendimus, hiatus ejos eeternus, ac
principi suo cum magnis aliis apparalibus servituri. sine ullius usus ministerio. Impetibilis est coraci. A
Est crocodillus animal quadrupes. In terra et in quocunque interfectus est, victorem suura perimit
fluniine pariler valet. Linguam non habet, maxillam Q interfectus. Nam si vel modicum ales ex eo ederit,
movol supenorem, morsus ejus horribili tenacitate lllico moritur. Sed corax habet praesidium ad n.-e-
conveniuiit. Plerumque ad 20 uluas longitudinis delam, sumpta fronde laurea recuperat sanitatem.
evalescit. Qualia anseres edit ova; nec alibi fetus Corpus sine carne, vitalia sine linea; cuicunque s-j
premit, quam ubi crescentis Nili aquee non possunt jttnxerit, concolor ei fit. Satamandra Grsecevocatur,
pervenirc. Armatus est enim unguium immanitate. Stellio Latine,
Noctibus in aqua degit, per diem humi acquiescit. Stellio flammipotens, Salamandra, Cameleon hor
Circumdatur maxima cutis firmitate. In flumine [rens,
quodam Caesariensis Paleestineemodo heec quadru- Nomen inesltrinum, scd simplex corpus et unum.
pedia similiter habenlur, sed non ex longo teropore Ales est pegasus, quae nihil equinum praeter aures
dicunt illuc fuisse allata de ipso Nilo dolositate ma- habet. Quidam populi adeo suntproceri ut elephan-
ligna; ubi j'am damna quamplurima in territorio illo los velut equos facillima insullatione transiliant.
seepe perpetrant, animalia devorant. Appotamus in Estet gens, quae in juventute cana sit, nigrescat in
eodem flumine Nilo ac solo r.ascitur, et in India, senectule. Leucocrola estbestia, quae velocitate pree-
maxime equo similis, et dorso, et juba, et hinnitu, cedit feras universas, asini feri magniludine, cervi
rostro resupino, ungulis bifidis, aprinis dentibus, D clunibus, pectore ac cruribus leoninis, capile ca •
cauda tortuosa. Noctibus segetes depascitur, ad quas meli, bisulca unguta, ore usque ad aures dehiscen-
pergit aversus, astu dolccc, ut fallenle vesligio re- te, dentium locis osse perpetuo. Heecquoad formam;
vertenli nullae irisidiae preeparentur. Sunt quidem nam voce loquentium hominum sonos eemutatur.
corpcre majores quam elephanti. Haecet alia, pusilla Mantichora nomine inter hsec nascitur, triplici den-
et magna, Deus creat universa. Et quia placet ci tium ordine coeunte, vicibus alternls, faciehorainis,
creare, et nobis debent ptacere, et proinde lattdes ei glaucis oculis, sanguineo colorc, corpore leonino,
dare. Veris draconibus ora sunt parva, etad morsum cauda velut scorpionis, aculeo spicutata, voce tan-
non dehiscentia; sunt et arctae fistulae, per quas tum sibila,ut imitetur modulos fistularum. Huraanas
trahunt spiritus et lingttas exerunt. Quippe non in carues avidissime affectat, pedibus sic viget, saltu
dentibus, sed in caudis venenum habent, et verbere sic potest, ut morari eam nec exlentissima spatia
potius quam rictu nocent. Exciditur ex cerebris dra- possint, nec obstacula lalissima. Sed quis potest in
contias lapis. Draco maximus est omnium serpen- hoc mari magno et spatioso tot et tanta Dei magna-
tium, sivc animantium quae sunt super terram ; quii lia vel scire, vel exquirere, in quo versantur tot
uaepea speluncis abstractus fertur in aerem, con- animalia et reptilia quorum non est numerus?
955 FULCHERII CAJINOT. HIST, HIEROSOL. - LIB. III. 931
Hoc autem quocldixi tantillum, a Solino exquisitore A cliiicato post missam audilam communicati cssent
sagacissiroo et dictatissiroo, prout malui, excerpsi. omnes, factus est ulrinque congressus, et bellare in-
Scd quod iter Alexander Magnus iu India reperit cipientes, Adjuva, Deus, exclamantes, vociferave-
et vidit, si non cuncta, tamen aliquanta in poste- runt. Turci quoque et exclamaveruiit, et acerrime
rioribus indicabo. dimicaverunt. Et quos quasi jam victos antea vili-
Nunc abit hic annns, rector Deus exstet alius penderant, eorum mirara probitatem admirali sunt.
Temporis ad ritum,modo transilitannusinannum. Et deliciente illis spirilu, timore et pavore exterriti
CAPUT L. de fuga cogitaverunt. Fugit Tuldequinus, fugit filius
De expedilione reg's Hierosolymorum contra regem ejus. Et quamvis nostros illi ultra omnera modum
Damascenorum. coarctarent, crescente illis magis magisque spiritu,
Anno a Natali Dorninico 1126, indiclione m, ccle- constantes et animi compotes exstiterunt. Tantus ta-
bratis in Hicrusalem Natalitii diebus festis, conflavit men nimbus sagitlarum ingruebat a Turcis ut nulla
rex exercitum suunr, in regem incessurtts Da- corporis pars ab ictu et vulnere tuta esset Christia-
mascum. Et facto extravenlu suo monilu pceecona- nis. Nulla quippe nostris tumultuosior, nulla terri-
rio, tota Hierosolymitana regio ad hoc commota est bilior pugna fuit. Discursus circumcursantium at-
pede et equo. Joppini et Ramelenses, et qui erant in B que fremitus, itemque impetus erat nimius. Salpi-
Lidda, meantes per Neapolim, iler egerunt suum per ces et cornua vehementer concrepabant. Accincti
Scitopolim. flaecest Besan. In septentrionali autcm ergo nostri a Turcis cimimcirca jara plerumque
tractu Achonitaeet Tyrii. Ili vero, in quorum rex sauciabantur, et cum quatuor miUiariis fugitantes
praceratcollegio, linquentes ad dexterain urbeni Se- tolerarido calluissent, vellent nollent, cotiversis ad
phorum et monteni Thabor, venerunt Tiberiadem. eos vultibus, spiritu repleti martio pugnare ccepe-
Quibus Hierosolymitani simul conglobati, Jordane runt. Sacra die belli nituil Conversio Pauli, quem
transito, sub tentoriis suis cuncli jucunde quie- Deus elegit. Hora diei teriia inccepta est lis bellica,
vorunt. de qua finern dat vespera diei data victona. Gravis
Tempus erat clarum, quoniam sine nube, serenum, quidem pugna ignominiosaestfuga. Sed tolerabilius
Et septemdecimserenitebant cornua lunee. est infirmum vivere quam mortuum in aeternum
Antelucanum autem, cum castris egrediendum erat, plangere. ItaqueTurci elegeruntfugam,utretinerent
nidicium lituus fecit. Tunc vero tabernacula col- vitam. Duo siquidem millia, etpauloplus, de Turcis
liguut, et ad profectionem cuncta instruunt. Mulos remanserunt in campis. De peditibus autem non cst
et j'umenta, camelosque sarcinis oncrant, ad quod r numerus. De nostris vero 14 equiles et 80 pedites.
'
multum tumultuabatur. Rudunt asini, blacterant Optime se habuit rcx noster in die illa, cum omui
cameti, hinniunt equi. Cum aulem preeduces via- equilatu suo, nec non et clientela, cum quibus omni-
torum tramitem insinuare ccepissent, cornibus item potens Deus in praesentiarum adfuit. Fugit rex Syrifc
una personantibus, viam quam sibi utiliorem no- cum quibus poiuit. Rex autem Solimee cum trium-
verunt accurate carpserunt. Et cum terrarn hostilem pho leetus rediit. Cumque remeare slatutum esset,
profundius introissent, levatissignis incedere sapien- accinxerunt turrim unam, et ceperunt cam cum no-
«itts sategerunt, et armis suis se munierunt, ne in- naginta sex viris. Quibus interfeclis, aliam com-
opinato periculo perturbareutur. Tunc transierunt prehendit rex cum 20 Turcis in ea fugitivis. Quam
caveam Roob, et terrara Damascenorum introierunt, cum viderent a nostris circumfodi, et lapides ingcn-
et ultra Meddam duabus noetibus pausaverunt. Ubi tissimos extorqueri, et se et arcem perterriti tra-
quoddam oritur flumen, quod exlra mare Galiloeee diderunt regi, quos eo pacto abire fecit, se3 turrim
versus Scitopolim dcscendit, et Jordani se jungit. dirti 1 fecit. Necessarium autem valde videbatur
Tunc siquidcm unam turrim ante se inventam prae- hanc exscindi, ne multos sui munimine ad defc-
cipitaverunt. Itaque adca strum Sotone nominatum rtiMiem invitaret. Nam et salutis spera habitatori-
venerunt. Unde Syri Christiani habitantes in eo D bus certam, et aggredientibus hcesitalionem atque
cum processione sua exierunt obviam regi. Post- formidinem proestare poterat. Taedebitforsan histo-
modum vero venerunt ad vallem, quam Marchi- riee auditores, si omnia quee in bello, vel belli gra-
sophar vocant, hoc est imperatoris Sophar, ad tia, tam vi quam astutia gesta sunt, recitentur. As-
locum, in quo Paulus apostolus a Domino colaphum sumebanl enim Damasceni leclos agilitate juvenes,
accepit, per tres dies visum amittens, duobus ibi die- qui cum armis suis post equitum terga sederent, e£
busmoram facientes. Illicaspexerunt tentoria Dama- cum ad hostem venlum esset, equis desilirent, et
scenorum, exercitum nostrumibiexspectantium.Et continuo pedites ipsi ex alia parte equitibus, per
cum Tuldequini regis filius equitum circiter tria quos adducti fuerant, dimicantibus hostem perlur-
millia sludiose adductans utcunque potuit conlraxis- barenl.
set, ad patrern pugnabundus rediit, et die illo anle CAPUT LI.
bellum genti suaeaggregatus est. Nec mora longior, De obsidione urbis Raphanim, et de Sabbalico flu-
ordinatoe sunt in parte nostra tam militum quaro pe- mine.
ditum acies 12, ut ab alterutra corroboraretur ca- Scriptum quippc est : « Nihil ex omni parle bea-
tcrva, si necessitas advcniret. Et cum de pane san- tum. > Reari enim in hac partc non potuimus, cum
935 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 936
14 ibi militcs probissimos amisimus, proeter pedi-. A tiantibus, addentibusetiam Saxonum ducem, nomine
tes aliquol similitcr strenuos. Sed quantum ad stra- Lotharium, in regem et imperalorem sublimatura
gem de illis factam, hoc minimum est. Interpretatur fuisse.
aulem Damascus osculum sanguinis, sive sangui- Dum ruil Henricus Gcminorum claruit ortus.
Post quem Lotharius rex imperat, ex duce natus.
nem bibens. Legimus in Damasco sanguinem Abel
fusum fuisse. De cruore enim occisorum possenl CAPUT LV.
Damasceni lamberc, posscnt etiam de ipso cernui po- De regis profectione contra Babylonios.
tare. Regresso denique cum exercitu suo rege in Non multura postea processit temporis, cum de
Hierusalem,diem feslumet gratulatorium universim Tyro rex exiens in Syriam humilem descendit, par-
duximus. Et post pusillum rex motus prece comilis lem de equitatu suo relinquens, partemque secum
Tripolilani, proficiscitur in auxilium ejus, ad obsidcn- ducens, licet de Babyloniis ad bellandum paratis, et
dum oppidum quod Raphaniam nominamus, cxtra contra cos venturis, a rumigeris audisset. Expcdie-
Lihanum montem situm. In qua videlicct regionc, bat enim eum illuc prius properare, ubi hosles au-
ut narrat Josephus, inter Archas et Raphaniam ci- diebat ingruere. More enim apri a cariibus circum-
vitales fluvius medius fluit, qui quoddam pcculiare dati, Ct morsibus creberrimis angustiosi, oportcbat
habet miraculum. Nam cum sit quando fluit pluri- **dextro laevoque pede feriendo se obnixe defondere.
mus, alque meatu segnis, tamen interpositis G die- Solemus namque parabolice dicere: « Ubi dolor,
bus a fontibus deliciens siccum exhibet locum ibi manus. > Anitequam autem rex illuc pcrvenisset,
videre. Deinde quasi nulla mutatione facta, seplimo jam Turci quoddam pseudocastellura obscderant, et
dic similis exoritur, atque hunc ordinem semper vi ceperant. Quod quidem illis erat conlrarium, no-
eum observare pro certo comperturo est. Unde cliam bis autem necessarium. Milites autem astutissimo
Sabbalicus appellalus est, a sacro Judoeorum septi- exitu noclantei* evaserunt, relictis uxoribus cum
mo die sic nominattts. Princeps vero Titus aliquan- liberis suis, malenles partem salvari quam totum
diti Berithi commoratus, e* inde reversus, per omnes pcnitus perdi. Tempore tunc eestivo, mediante mense
quas abibat Syriee civitates magnificenlissima cele- Julio, apparere coepit cometa inter orientem et sep-
brans spectacula, hunc conspiciens fluvium nalura tentrionera, quaeante lucanum nascens, etversus
cognitione dignissimum, admiratus est valde. horam nonam radium suum emittens, mediocri lu-
CAPUT LIl. mine se monstrabat. Illum autera per dies ter senos
De alio quodam flumine. cernere studuimns, significarttiam cujus Conditori
Aliud quoqtic idem historiographus rairaculum Q omnium commisimus. Turci autem, quorum Borse-
refert, inquieus j-ixta Ptolemaidam urbera fluviolum quinus erat fortior, oppidum Cerepum nominatum
ev>e quasi ja duobus stadiis praeterlabentem, quem obsederunt, sed audito regis adventu, qui jam eos
vocant Beleum, prorsus exiguum; cui prope est insequebatur, spe sua fraudali ad tutiora preesidia
sepulcrum Menonis, admiratione quidem dignissi- secesserunt. Non enim erant plus quam 6 millia
mum. Erat aulem species vallis rotundae, viiream railitura : rex ergo Antiochiam rediit.
emittens arenam. Quam cum hauserint, mullae CAPUT LVL
naves pariter accedentes, locus isdem rursus imple- De r.lasse Babylonica.
tur. Venti siquidera quasi edita opera convehunl de Homo autem Babylonii classe sua reparata et
circumslantibus superciliis arenam istam utiquc congregata, velificantes austri flatu intraverunt ter-
communem. Locus autem metalli statim mclalla in ram Philislhiim, transita Phara, Mialaris quoque e
vitrum quae susceperit mulal. Mirabilius quoque illud Gaza, Ascalone quoque et Joppe, Ceesarea et Ptolc-
mihi vidctur, quoniam conversaejam arenae in vitrum maida, Tyro et Sidone, explorando et insidiando
pars qusecunque super margines loci illius fueril ja- per littus maritimum usque urbem Berithum, aucu-
ctata, in communem arenam denuo convertitur. pantes et perscrutantes de portu in portum, si quid
CAPUT LIII. D possent invenire sibi comraodum, quod Christianis
De acquisitione urbis Raphanim. esset iincommodum. Sed quia dulcis aquae penuria
De urbe autem Raphania,de qua narrare sermun- tunc sitibundi valde angebantur, oportuit cos aci,
culura jam ccepi, talis fuit exitus. Cumque rex et siccum egredi, ut de rivis et fontibus situias suas
comes cum tormentis suis lapides jaculando, per implerent, et sitim suam mitigarent. Sed civibus
dics 18, Sarracenos inclusos veheraentissime co- urbis preefatee hoc moleste ferentibus, ad cos ex-
hibuisscnt, et urbem reddiderunt, et indemnes templo audacissime progressi sunt, additis sibi via-
abierunt. Accidit siquidcm hoc ultimo Martii die. toribus, qui illuc forsitan accurrerunt, ef congres-
llaque comcs prsedictus urbem possessurus recepit sione facta, tam de occisis quam ad mortem vulne-
et munivit. Rex autem Hierosolymam rediil. ratis 150, de piratis illis prosternuntur. Erant qui
CAPUT LIV. exierant ad certamen quinque millra, exceptis his
De morte Romani imperaloris. qui naves interim conservaverunt, quarum 22 tri-
Et cum dies Paschales in Hierusalem celebrarc- Temesvel cautos nunctipant; caeteree vero 55 fue-
mus, exiit ad nos rumusculus a peregrinis super- runt. Itaque crudelitalem suam in gentem nostram
venientibus, Romanum impcratorem obiisse nun- pompabaiU, ad miserandum inflexibiles ct im-misc-
957 FULCIIERH CARNOT. HIST. HIEROSOL. — LIB. 111. 938
ricordes in omm-s quos proeoccupare poterant. Sec A Nisi videret angelicam visionem in extremis vitse
Deo gratias, nihil hic sibi vendicaverunt, quoniani consolatricem, jam subibat viise desperationem
ctequites nostri cnm lanceis, et arcuarii cum sagittis CAPUT LIX.
in saUim inculcantes inopinabiliter fugaverunt. Illi De mari mugno.
autem continuo carbasis levatis per mare- velivo- Ctrca gurgitem Italioe multoties naves assuefiunt
ktim versus |Tripolim se direxerunt, et hinc Cy- periclitari, et undique flabra commoveri, quae de
prum. montanis per valestria proecipitanler per anfractus
CAPUT LVII. subterraneos rite assuescunt intorqueri, et in verti
De navigatione adolescentis Boamundi. ginemvoraginis mirabiliter convolvi. Quod si paroni
Quoties aulem legati hoc anno, ve! peregrini, Boa- aliquando naulac obviaverint, et diripiuntur, et im-
mundi adolescentis adventum nobis annuntiaverunt pie confunduntur. Scd, qui pro Dei amore hoc pa-
et allegaverunt? sed multiplicatis rumoribus fefelle- tiuntur, donativis suis nttnquid impiefrustrabunlur?
runt. Meticulosus enim erat propter classem Baby- De hoc mari nostro tantillum sic habemus. De Me-
lonicam vel piraticam, quam in ponto audiebat late diterraneo aulem non est omiltendum, unde caput
diffusam. Insuper de terra sua sollicitus admodum extollat. Existimant enim quidam sinus istos a Ga-
erat, quam nisi bene et fidelibus suis locaret, a ma- B ditano freto nasci, nec aliam esse origincm quare
levolis suis insidiatoribus circumventus fraudulenter eliquia erumpentis Oceani. Qui contrarium sentiunt
amitleret. Scriptum est in proverbiis rusticanis : oamem fluorem aiunt e ponticis faucibus inundare,
« Qui habet malum vicinum habet malum matuti- idque fulciunt argumento non inani, quod aestus e
num. > Denique cum iter suum soepius prreparas- ponto profluus nunquam reciprocctttr. Laus igitur
sct apud Hydruntum Apulise civitatem, eollectis et honor omnium sit Conditori, qui posuit iines
quot potuit navibus videlicet 22, quarum 10 longee, mari, apponens elaustra et portas. Dixit enim ei:
et remis muuilee erant, iter ccepit expedire mari- «IIuc usque venics, et in le conlerentur fluctus tui
num. Postquam terram suam Apuliae duci commi- (Job xxxviii, 11). >Quod ubi impelum suum ad littus
sisset, quem haeredem terrae suae suffecit, et substi- illiserit, in spumas resolvitur, et repagulis quibus-
tuit, si prior a vita discederet, identidem confirma- dam arenec humilis repercutitur. Ceeterum, nisi jus
vit ei dux, et gratanter concessit, si primitus ipse statuti coelestis inhiberet, quid obstarct quin per
obiret, testantibus optimatibus eorum utrobique plana Egypti, quoe maxime humilioribus jacent val-
assistentibus. ItaqueBoamundus mediante Septembri lirbus, mare Rubrum Egyptio pelago misceretur? De-
mense mare sulcans, transitis Cycladibus per sequor nique docent hoc, qui voltterunt heecduo sibi maria
sparsis, venitMothonem. Postmodum vero Rbodum, C connectere, alque in se transfundere. Sesostris
Pamphiliam, et Liciam permeat et Italiae gurgilem Egyptius, qui anliquior ftiit, et Darius Medus, qui
seepe navigantes conturbat. Inde transiens Antio- majoris contuitu polenliae in effectum voluit addu-
chiam parvam, venit ad magnam, transeundo Isau- cerc, quod ab indigena fuerat ante tciitatum. Quee
riam, ct urbem Seleuciam. Qui cum Cyprum liquis- res indicio est quod superius est mare Indieum, in
set ad dexteram, Tharsum si quidcm dimisit ad si- quo mare Rubrum, quia eequorEgyptium, quod in-
nistram, et Melotem urhem opinatissimam jamdiu ferius alluit. Et fortassis ne latius se mare effunde-
vastatam. Eo tunc tempore plures bifarii et helluones ret, de superioribus ad inferiora preecipitans, ideo
de mari recenter exeuntes vulgabant procul dubio molimina sua rex uterque revocavit.Hoc inllexame-
nobis in Hierosolymis, eum procul dubio apud An- ron Ambrosii sic hahetur. Aliud vero in Solino in-
tiochiam applicuisse, etmentiebantur. Verumtamen venitur. Mirabilia igitur opera Dei, multo aulem
dicere se putabant, quia cum aliqua parte militum mirabilior qui facit et disponit ea. Quod si atiqua
suorum usque Patarara una venerant, et cura acci- nostris aspectibus videnlur deformia, nihilomintis
pitribus, et capris, et aucupibus, alque canibus, quos taniea sunt laudanda, quia Conditor omnium facit
ante praemittebat ... ea, kno nec minus sunt utilia. Etiam in cimice dat
CAPUT LVIH. Deus medelam, et in polypo pisceimmittit astuliam,
De periculis in mari evenientibus. vel echino. Serpentibus quoque dat prudentiam; ali-
Multa ssepe turbulenta, vel Deo volente, vel per- quando proebent medelam, aliquando inferunt pe-
mittente, in mari navigantibus occurrunt; tuin sol- stem, vel eliam mortem. Interdum vero parant oh-
vitur anchora, tum frangitur antenna, vel apluslra, sequium, interdum vero nocumeiitura. Quandoqui-
vel rudentes rumpuntur. Cumque venli mutantur, dem antidotum tyriacum de corpore scrpent.s con-
tunc ad cherucham respectatur, ut si prospcre in- fici solere dicalur, quod utique virus corpusqtic
cedant, dislincte et solerter experiatur. Cavendum serpcntis cum solum sumitur nocet, cum autem ad-
ne nocte una perdatur. Cum enim stellsc obnubilant, miscetur aliis sanitati est et saluti.
si cubus ratis alliditur, mortem illico vel naufra- CAPUT LX.
gium pestis imminens minitatur. Sicut in terra, sic De generibus serpentium.
et in mari pericula. Quid de nobis miramur, si Pauli Basiliscus autem est ad semipedem longitudinis,
apostoli naufragium recordamur. Ad tenlaadam albus quasi mitrula, lineatus caput, nec hominis
ab*ssi Tofunditatem dimiserunt naucleri bolidem. tantum vel aliorum animantium exitiis datus, sed
PATROL. CLV. 30
959 AD GODEFRIDUMAPPE.ND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. \ 940
terr«c quoquc, quam polluit et exurit. Uhicunque A rat anno, opinabamur eum non esse ultra ventu-
fuerit, ferale sortilur receptaculum, denique exslin- rum, sicut interminatum fuerat, et sicut fama pro-
guit herbas, necat arbores. Ipsas etiam corrumpit iniserat. Sed,quia j'uxla prophetae eloquium, in manu
auras, ita ut in -aere nulla alitum impune transvolct, hominis via ejus non est, nec ab homine, sed a Do-
infecto spiritu pestilenti. Cum movelur, media cor- mino gressus hominis diriguntur (Prov. xx, 24),
poris parte serpit, media arduus est et excclsus. spem ex parte magna defraudavit opinio. Non enim
Sibilum ejus etiam serpentes perhorrescunt. Etcum fit quod huroana aviditas stabilit, sed quod Deus
acceperit fugam, quceqiiequoquo possunl properant. arbiter meritis humanis coropetcre judicaverit. Cum
Quidquid morsu ejus atleritur, non dcpascitur fera, autem per litteras suas rex mandando nobis Hicro-
non atlrectat ales. Mustclis tamcn vincitur, qtias in- solymis innotuit eum jam Anliochise applicatum,
ferunt homines cavernis quibus delitescuiit. Denique omnibus non mediocriter placttit. Sed Deum, qni
basilisci reliquias amplo seslercio Pergameni com- ettm adduxit sanum, cuncli laudavimus. Jam sol
paraverunt, ut eedeni Apollinis manu insignem nec occiderat, cum porlum nocte subintrat. Adventante
araneae intexerent, nec alites involarent. Amphisi- autcra illo Antiochiam, ab omnibus gaudenter est
bena surgit in caput geminum, quorum sccundum susccptus. Cui cum processione roagna et laudibus
ea iii parte qua est cauda. Cerastes praeferunt qua- B populi celeberrime rex obviam exiil, et alacritor
drigemina cornicula , quorum oslentalione veluli eum suscepit. Et habila collocutione ad invicem fe-
esca illice solUcilas aves premunl; nam reliqua cor- slina,con(inuo rex terram suam tradidil ei totam et
poris de industria arenis tegunl. Hemorrois morsu de filiabus suis in matrimonium uham.
sanguincm elicit, et dissolutis venis quidquid animee F,n socer atque gener, pater hic et filius aiter.
est evocat per cruorem. Prester quem percusserit,
Diligat huiic ille, potior sic fiet uterque.
distcndifur, enormique corpulentia necatur, exlubs-
ratos scepiusputredo subsequitur. Suntethimodiioe, Tunc apparatis nupliis, legitimc sunt expletce. Con-
est et Chencheris, elephaniie chelsidrica, Medra- sidente autem Boamundo super cliotedrum suum
contes. Postremo quanttts hominum.tantus mortium principe effecto, diploideque decentissima vestito,
numerus. Scorpiones etiam, scinci, lacertoe, quoe convocatis optimatibus suis omnibus, juraverunt ei
verraibus, non serpentibus ascribuntur. Monstra humanitalis subditam fidelitatem, preeseute rege, et
heec si sibilant, clemcntius feriunt, habent affectus, eo favente, ab eo die et deinceps se servaturos. Qui-
non lemcre nisi ad conjuges evaganlur; Suntet ja- bus geslis, rediit rex Hierusalem.
culi, qui penetrant aniroal quodcunque obvium for- C Scorpio ccelestis cum fulserit ortus in astris,
tuna fecerit. Scitale tanta preefulget tergi varietate, Excipilur regno Boamundus in Anliocheno
ut notarum gratia videntes retardet. Deipsis siti in- Orbila nunc anni retrograda stat reuovali.
tcrficit. Sippiale quod somno necet teste, etiam con-
sumitur ad mortem. Aliarum virus quam medctas CAPUT LXII.
admillit minus, fainc morilur. Iloecvalde mira nihi- De peslilenlia murium.
loniinusque miranda, quoe Magnus Alexander vidit
:.n India. Unde magistro suo Aristoteli, et malri suoe Anno 1127 ab orlu Domini, indictionc vcro v,
multitudo murium immensa in regione Pa-
Olympiadi mandando ita dicit: «Non crederem cui- ebulliit
in tantum ut bovem ununi a clunibus oppri-
quara tot esse prodigia, nisi sumpla ipse oculis meis lestina,
et suflbcantes eum cum scptem
ponderassem. > Yere rex iste vir fuit omnino magni- mentes comederent,
cum satis soepiusin
4icus, ct in negolits suis sagax et circumspectus, et vervecibus devorarent. Denique
Achonitaruni vastassent, petentes aqua-
ingens viguit, ct potens potuit, non ut pluma voli- territorio
tans, ncc stipula fluitans. lionem montana Tyriorum conscenderunt. Unde
CAPUT LXI. tunc continuo ingruente vento pestiienti ettruculento
De advenlu Boamundi adolescentis, el de susceptione cataclismo in valestria confinia mitlibus innumeris
ejus in Anliochia. repulsantur. De quorum pulore cadaverum regio
Quoniam praHer spemBoamundus tarde hoc vene- illa remansit valde infirraa.
Explicit historia Hierosolymitana domni Fulcherii Camotensis.

GENEALOGIA REGIS QUl VOGATUS EST KAROLUS MAGNUS.

De cujus prosapia orti suvit GODEFRIDUSet BALDUINUSreges Hierosolym*».
Ex veteri Codice ms. CcenobiiS. Quintini de Monte, ad calcem historiw Hierosolymitanw FuUkerii
Carnotensis.

Karolus rex unctus esl in imperatorem in Eccle- nuit Ludovicum Augustum. Ludovicus genuit Lo-
sia beati Petri, die Natalis Doniini. Qui Carolus ge- tharium, Pipinum, et Ludovicum ex Ermengarde,
 Mi GILONIS PARIS. IHST. HIEROSOL. — OBSERV. PR^V. 942
et Karolum Calvum ex Judith. Karolus Calvus ge- A de Durboio. Gerberga vero soror Ermengardis ge -
nuil Ludovicum, qui nihil fecit, quia tantum iv an- nuit Henricum Seniorem Comitem de Brussella.
nis vixit [leg. u annis rexit]. Ludovicus filius Lu- Henricus Senior genuit Lambertum comitem, et
dovici [Karoli] genuit Karolum Simplicem, et Karle- Henricum fratrem ejus, et Maltildem sororera ejus.
mannum. Karolus vero simplex ab Heriberto captus Hanc Maltildem duxil uxorem comes Eustachius de
est. Qui Karolus ex Ogiva genuit Ludovicum. Lu- Bolonia, et genuil ex ea duos filios, Eustachium et
dovicus gcnuit Lotharium regem et Karolum du- Lambertum. Euslachius vero accepit uxorem filiam
cem ex Gerberga. Lotharius rex genuit Ludovicum Godefridi ducis, Idam nomine, nobilem genere et
juvenem, et Karotus dux frater Lotharii regis ge- moribus : et genuit ex ea tres filios, Eustachium
nuit Ermengardem el Gerbergam. Ermengardis ge- comitem Boloniae, et Godefridum et Balduinum re-
nuit Albertum comitem de Namuco. Et Albertus ge- ges Hierosolymae.
nuit Albertum, et fratrem ejus Henricum comitero

HISTORIA GESTORUM

¥11NOSTRI TEMPORIS HIEROSOIYMITMI

AUCTORE

GILONE PARISIENSI.

Thes. Anecdot. III, 211, ex ms. monasterii S. Germania Pratis.)

(MAitTENE,

OBSERVATIO PJLEVIA,

. Inter varios bellofum evenlus, quibus vrasertim illustratur historia ecclesiastica, primum sibi locum vin-
dicat sacra expedilio Hierosolymitana, tot prwclaris facinoribus illustrala, tot virorum nobilium sanguine
decorata, tot prodigiis ac portentis cmfrmata. Hinc quicunque annates ecctesiaslicos aliquando scribendos
susceperunt, singulas ipsius circumstantias adamussim recensere, plerique etiam singulares de itla tucubra-
liones posteris mandare curarunl. Verum omnes inter illos auclores palmam apud eruditos facile referunt
antiqui scriplores, hi pt wsertim qui rebussegeslis interfuerunl, anteas ab ocutatis testibtis acceptas posleritati
transmiserunl : utpote qui cerlioraprm ferentes verilatis indicia,non solum suaviori cum deleclatione, sed
majori etiam cum fructu semper legunlur. Quapropter, tametsi belli sacri scriplores quotquot reperire potueril,
duos inlomos collegerit de re lilteraria optime meritus Jacobus Bongarlius, ediderilque anno 1611, tanlus
nihilo tamen minus labor virorum erudilorum desiderium nonomnino explevil : sed qui posl ipsum rempu-
blicam lilterariam suisscriptisillustrarunt antiquilalis studiosi, bibliothecarum insigniorum forulosscrutando,
veteresquemanuscriptos codices revolvendo, quotquot hujuscemodi expiscari potuerunt, eos lanquam pretiosa
antiquitatis monumenta publici juris facere non neglexerunt. Certe duo ex nostris Lucas Acherius elJoannes
Mabillonius suam hoc in genere operam contulerunt: ille quidem cum Gesta Dei per Francos o Guiberto
abbale Novigenti edita una cum aliis ejusdem scriploris operibus recudit, isle cum belli sacri hisloriam in
manuscripto codice Casinensi inventam, suo MusceoItalico inseruil. Et anle eos Gallicanw academiw lumen
Franciscus Du Chesne, Hist. Franc. tom. IV, Pelrum Teutboldum et Fulcherium Carnotensem auctiores et
emendaliores vulgavit, quibus Gilonis Parisiensis hisloriam expedilionh Hierosolymitanm a Jacobo Sirmon-
do acceptam, addidil, licet lot lacunis fwdatam, ut Gilonem ipsutn fere in ipso Gilone quwras : quam nihilo-
minus tanli fecit vir eruditus, ul pretiosum lanquam thesaurum ittud anliquitatis monumenlum publici jurk
facere non dubitaverit. .
Cum vero noslrwParisiensis S. Germani bibtiothecw codices tnanuscriptos evolverem, incidit in manus meas
idem Gilonis Parisiensis opus cum hac epigraphe Acherii nostri manu exarata : Sequens historia edita qui-
dcm est in fine tomi IV HistoriseFrancorttm Andrcse Du Chesne, at maxiraa ex parte differt. Prseterea edita
plena est lacunis; ea de causa hsec ms. digna est prelo submitti. Hanc cum legissem, siatim rapuil me de-
siderium edilum cum manuscripto conferendi, ex cujus coltatione reperi non solttm ducentas circiler lacunas
sarciri posse, pluresque tocos vitialos emendari, sed partem libriquarti cum quinto et sexto integro in editis
desiderari; quupropter opporlunum esse exislimaviut Tancredi Gestis, Gilonis Historiam subjungerem, nce,
convenientioremei tocum tribui vossc. Cwierum overis ipse tilulus auctorem deinonslrat esse cowvum.
9i5 AD GODEFRIDIJMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 944

LIBER PRIMUS.

TEXTUS GESTORUM MEMORANDUSCHRISTICOLARUM.

Est ope divina Turcorum facta ruina,
Hoc pro laude Dei, licet impar materiei,
Carmine prestringo facili, nec ludicra fingo.
Chrisle, mese menti tuabella referre volenti
Adsis, laus cujus series est canninis hujus,
Ut bene proveniant, et te duce carmina fiant.
Exercitus Christianus petil Nicwam.
Christicolse gentes, gladioque fideque nitentes,
Ut sacra purgarent a sordibus, et superarent
Turcos insanos, fcedantes fana, profanos,
Conjuraverunt, et Jerusalem petierunt.
Ast ubi jam lassus, jain multa pericula passus,
iEquoreum littus teligit oliorus ille beatus,
Transit sequoream rabiem, peliitque Nicaeam,
In qua ter centum ter quinque triumque paren-
[tum (1) B Orarunt pacem, clamarunt deditionem,
Conventus, mores struxit, docuitque minores.
Sed male mutata, Christique fide vacuata,
Chrislum spernebat, gentilia monstra colebat.
Etquoniam Chrislum prius hsec coluisse putatur,'
Ad Christum corrupta prius merito revocalur.
Nicwam Christiani obsident.
Ergo disponunt acies, tentoria ponunt.
Undique conveniunt, ct bello congrua liunt.
Partem, quam mundus vocat occasum, Boimuudus Talia dum cives visu audiluque capescunt,
Occupal, et conlra muros statuil sua castra.
Qui locus e plaustro (2) junctus cotUrarius auslro,
Ille luse forti, datus est, Godefride, cohorti.
In loca succedunt alii, quse congrua credunt,
Cunctorum portus, vertuntur solis ad orlus.
Mililibus densi Raymundus cum Podiensi,
Hugo comes magnus, leo ssevis, mitibus (3) agnus,
Et satis expertus per prselia dira (4) Robertus,
Dux quoque Flandrensis, cujus non fallilur ensis,
El Steplianus muros expugnabant ruituros.
Tuta sed a lurbis pars una remanserat urbis,
Ncc limet assultus pars quam sol respicit altus.
Frustra securos petierant denique muros.
Nam lacus immensus, multaque uligine densus
Hos defensabat, nostros transire negabat.
Sed tamen hanc partem nostri letigere pcr arlem, , llli corroptum graviter manicisque ligatum
Namque superjectis ratibus, mullis quoque tectis,
(S) Quas Csesar diclus, vinclis per terrea bobus
Fecerat adducivoto tunc auxiliandi,
Sic quasi per pontes potuerunt tangere fontes,
Acriter insistunt nostri, Turcique resistunt.
Acriter impellunt illos, illiquc repellunt.
Saevavenenalas gens mittit ab uibe sagittas,
Cuique sagitta dabal teve vulnus, cum perimebat ;: Namque sequente die plenum solamen haberent
(I) Edit., potentum.
\L2)Edit., est infra.
(5) Ms. militibus.
A Et dum successit, per turpia verba lacessit
Christi cultores, cave, dicens, deteriores.
Vocibus ingratis nostris satis exagitatis,
Altiorad duros porlatur macliina muros.
Gentiles miseri tandem ccepere vereri.
Nostri non "segneslapides jaculantur et ignes,
Turres impellunt/aflixaque tela revellunt
A clypeis, hostes telo proprio ferientes.
Utque cadit spissus imber cum grandine missus,
Sic non vitatse mittuntur ubique sagittse.
Tela cadunt, miserique gemunt, moriuntur ulrin-
[que,
Hi gladiis, alii baculis pugnant, sudibusque,
Magnus erat turbseclamor trepidantis in urbe
(6) Ergo plorantes manibus quoque significantes
Expediunt dextras vaduntque recludere portas,
Exsultant nostri, laudant magnalia Chrisli.
Primum purgari censent a sordibus urbem,
Et consignari per aquam prece sanctificatam,
Cumque hymnis crucibusque intrant reconciliatam.
Miltuntur sacri portantes sacra ministri,
Lustrant securos benedicta aspergine muros,
Cantantes modulos divinis ritibus aptos.
Protinus irati in gentilia monstra recurrunt,
Cuncta profanari magica vertigine dicunt,
Et proturbantes extra sacra agmina trudunt.
Sic irritantur tegiones Christicolarum,
„ Et delusa dotent mysteria ccelicolarum.
Acrius insurgunt celeres et in arma recurrun*
Deque profanatis pcenas cum sanguine poscunt.
Acrius incumbunt, balistas fundibulo aptant,
Perfodiunt portas, miseros quasi carcere vallant,
Excubias statuunt noctuque dieque caventes
Ne quis colloquio exlernus juvet interiores.
Dumque instant vigiles sibi succedendo per horas,
Rcpperiunt quemdarn per nigras ire tenebras
Quterentem vel portas ingrediendi
Vel per cum clausis sermocinandi
Cogunt, aut citius quse nosset cuncta profari,
Aut durae mortis gravia experimenta lucrari.
Ulemctu viclus nimio, neclonga moratus
p Dicere servata se devovel omnia vita.
Hinc ubi fecit eum pia convenientia fidum,
Exponit missum se civibus insinuatum,
Nedesperarenf, sed rem virlute tenerent,
(4) Edit., swva.}
(5) Hi duo versus desunt in ms. t
(G) Uncis inclusa in ms. desideranlur.
945 GILONIS PARiS. IIIST. IIIEROSOL. — LIB. I.
Quando obsessi mortificare.
Possent atque opibus cum lihertate vacare.
Millia nam propius plus concedisse trecenta
Sultano ducibus Solymannoque coacta.
Quse sic de propriis se viribus exhilararent,
Ut quasi victores j'am facti glorilicarent,
Agmina Christicolam quo jam deleta pularent,
Solaque de spoliis inter se bella pararent.
Mane eliam primo statuissent castra movere,
Illa quoque ante urbem, vacua slatione, locare,
Quse fuerat tibi, dux Raymunde, tuisque relicta.
Quaudo ibi prima duces coeperunt figere castra,
Qui retrorsus adhuc aberant ad millia bina
Pro quibus est missum citius, jussique venire
Ipsa in planitie tenloria disposuere.
Legatus porro j.am factus sponte lidelis
Purgari sese expetiit baptismalis unda.
Quod dum fit citius concursu presbyterorum,
Egregius fulsit vir in ordine Christicolarum;
Mane igitur primo noslri verluntur in arma,
Urbis perfidiam punitum sorte suprema.
Fit clamor multus, variatur vultus
Istinc pugnantum, atque illinc extrema gemcnlum.
Tormentis, jaculis, gladiis quoque bella geruntur,
Haud multum distal quin protinus ingrediantur.]
Sexaginla millia Turcorum auxilium ferentium
debellantur. Nicwa capilur.
Dum sic instarent nostri, miseri trepidarent,
Et jam constricti sua velleut reddere victi (7),
Ecce sexaginta Turcorum millia structa
Ensibus et clypeis, ad opem venere Nicseis.
Gens tua, Christe, nimis metuens suspirat ab imis Cum quinquaginta centum ferrugine lincta,
Pectoribus, clari bello coepereprecari
Supplice voce Deum, quod eis daret ipse tro- Et.non paulatim veniebant, sive gradatim,
[phseura.
Ut conspexerunt Turci noslros fremuerunt.
Mox ubi fecerunt tres turmas, disposuerunt
Quod pars intraret muros, inopesque (8) juvaret
Viribus et telis, et opem prceberet anhelis :
Ipsi munirent portas, nostrosque ferirent.
A geroina parte comperta protinus arte,
Noster in hostiles raulto ruit impete niilos,
Pugnatur dure, sed non par actus utrinque,
Sed perimunt nostri, pereunt enormiter illi.
Franguntur rigidse validis impulsibus hastx,
Peclora sseva sonant, rivosque cruoris inundant.
Trunca volant capita, tremula velut arbore poma;
Nec qui descendit montem, post hsec repetivit,
Et quod de nostris stolide prsedixerat hostis,
Hoc patitur victus, nec duros sustinet ictus;
Sed celeres finiunt, et tardi funera fiunt.
Dimissa parma fugit hic sua dum capit arma,
Alter prostratus cadit, in capiendo moratus.
Singula quid dico? nulltis succurrit amico.
His pietate Dei victis, timuere Nicsei,
C7) In editis pro duobus hisce versibus quatuor
sequentes lcguntur.
Ecce repentino clumore ululantc Nicwa
Mitlibus audilis montana videntur operta.
M»
A Atque motu lacli, tandem ccssere coacti;
Perque duos menses, obsessse genlis habenae,
Dux tibi traduntur, Conslantinopolilanse.
Miltuntur plena capitum quoque miUia navi
Servitium primum datur hoc a milite forli.]
Turcorum mitlia trecenta Christianos aggrediuntur.
His ita devictis, victis sub rege relictis,
Successu Iseti nostri, nec cedere cerli,
Caslra movent, Dominoque vovent jejunia, cujus
Auxilio vi.cere pio gentis scelus hujus :
Sed quoniam per dura viam fuerant habituri,
Ne populi languore siti caderent perituri,
In turmas cesscre duas, tibi traditur una,
Dux Boimunde, tibi, comes Hugo, traditur una.
•"
Sicque graves colles nostri licet ad mala molles,
Transivere tribus non absque labore diebus,
Inque die quarta poslquam via facta per arca,
Uli securi quasi gens ignara fului^,
Quos sibi commissos Boimundus ab agmine scissos
Duxit lsetantes, grave nihil restare putantes,
Diam male se jactant, et dum bene facta retra-
[ctant,
Turcis insuitant, ter centum millia spectant
Turcorum nicesti, tantseque resistere pesti
Non ausi dubitant, prius ergo prselia vitant.
Sed nullam mortem metuens, Boimunde, cohortem
Instruis, ut vilis depellat cuspide miles,
Etponis juxta rivos ex ordine castra,
Q Quos nimis exosos vocat incola turba lutosos :
Sednondum nostri fuerantad bella parati,
MilliaTurcorum cursu portantur equorum,
Sed cito more canum quiddara grassando profa-
[num
Sese commiscent nostris, et praelia miscent.
Noster commistos miles ferit eminus istos,
Et iidei parma prolectus, non timet arma.
Turci vallabant nostros, cursuque volabant.
Et nunc instabant, nunc Christicolas fugicbant.
Dumque fugit Turcus, sinuatus solvilur arcus.
Arcu quippe magis pugnaut, et non sine plagis.
Dum grave cum,Turcis bellum Boimundus habcrct,.
D Inque vicem Turcus nostros fugiendo fugaret,
ln fugiendo quidem vulnus facit, et fugit idem;
Nam modo qui Turci, veteri sunt nomine Parlhi,
Fidere quos versis mos est fugiendo sagittis.
Magna cohors magni non hujus conscia damni,
Gente sub ignota quasi millibus octo remota,
Colles gyrabat, nec tam prope bella putabat,
Sed per legatum bellum scit adesse paralum,
Consilio nitidus, quem misit ei BoimundUs.
At dum pugnatur, dum turba vocala moratur,
Pars ea Turcorum, quos altera ripa tenebat,
Quw dum dissiliunl hinc per declivia montis^
Altera contiguw properant per concuvavallis.
(8) Edit., moresque.
947 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 948
Ut faceret csedemde nostris quara sitiebat, A Ast eques arraatus, nihil ad prsecepta moratus,
Per loca nota parum tentoria Christicolarum Montes lustravit, crudeliter ense necavit
Attigit, et csedes facit hostis, et occupat sedes, Mille viros fermc, mulieres, vulgus inerme, 1
Datque neci lassos, et plurima vulnera passos, Exanimes factos, nimioque metu stupefactos (15),
Oppida servantes, nec martem (9) ferre valentes. Multum tardatos, rebusque suis oneratos.
Qui si Marte mori possent, mors esset honori. Qui male sub rupibus (16) latitantes non latuerunt
Matribus hserentes illic truncare videres. Exploratores, sed turpiter interierunt.
Hoc ubi cognovit Boimundus, castra petivit, Turci debellantur.
Sub duce Northmanno dimitlens prselia damno, Ecce nihil timidus comes Hugo, dux Godefridus,
Hqsque juvare parat, quos gens roala pene necarat. Hortari fortem precibusque minisque cohortem,
Protinus etegit paucos, paucisque subegit Cursu certabant, sociosque juvare parabant;
Hanc gentem fcedam.-recipit tentoria, prsedam, Ulque vident flentes sociosjam deficientes,
Armatosque viros circum tentoria ponit, Dimiltuntur equi, quamvis non viribus sequi
Castraque terribili pro vallo milite munit. Essent, non dubitant, nec tela volantia vitant,
Dum duptices pugnant acies, illic Boimundus, Ergo ducum sidus cum paucis dux Godefridus,
Ex hacparte comes Northmannus in arma limendus. " In medium densae gentis stricto volat ense,
Francigenae tacti nimioque timore coacti, | Et veluti dirara sus postquam colligil iram,
Cum duce Northmanno fugiunt, et non sine da- Dente canis lsesus, baculo vel arundine caesus,
[mno. Dente canes angit (17), ruit et venabula frangit.
Marte (10), calore, siti crudeliter excruciati, Hos ita conculcat Godefridus, et agmina sulcat.
Et nisi dum fugerunt, dum palmam pene tenerent At comites comilis danl multis tartara diris.
Turci, vincentes se convertisset in hostes, Trans ripam rivi pugnanlibus in pede clivi.
Dux Northmannorum signum clamando suorum, Istis prostratis, de clivo prsecipilalis,
Lux ea pleua malis, nostris foret exitians, Ascendit clivum comes, imptet sanguine rivum.
Ncc mora Francigense spe ducti sedis amcense, Millia nam quinque morli dedit ipse decemque.
Despiciendo (11) mori bene pro vita meliori, Sed quid (18) juncta manus comiti fecit, referamus
Ad sua conversi, circum tentoria sparsi, Omnibus accensis (19) ad pugnam, Podiensis
Facti castellum, permiscent denuo bellura. Atque comes fortis Raymondus duxque cohortis,
Dum nimis insistunl Turci, nostrique resistunt, Audacesque viri, velut ad bellum solet iri,
Tela legunt pueri, canlant ex ordine cleri, r ' Paulatim veniutit, et ab his nova prselia iiunt.
Fortes pugnabant, mulieres cotlacrymabant. Hi cornu dextrum csedunt, aliique sinistrum,
Altera prostratum portabatin oppida nalum, Qtii prius inclusi fuerant formidine fusi;
(12) Altera de rivis tendebat pocula vivis. Fit slrepitus multus, lit magnus utrinque lumultus.
Est aliquid quod quisque facit, tegit alter amicum. Nec sonilu minimo dissolvitur arcus equino
Hic fugit, hic sequitur, raptum capit bic inimi- Nervo constrictus, sine quo satis est levis ictus
[cura. Horum, spes quorum non estnisi cursus cquorum,
Pene triumphantcs nostros te, Chrisle, vocantes Ut vulnus geminum jactu det Turcus in uno
Turci prosternunt, et eorum prselia spernunt. Cum serpenlino jaculanlur tela veneno.
Utque lupus villas circuradans quserit ovillas, Dum sic pugnalur, nostri ter ab hoste fuganlur :
Et quas deceptas stabutis non esse receplas (20) Terque fugse dantur gentiles, sed revocantur
Aspicit, has fundit miseras, et in ora recondit. Et solilos cursus faciuut et vulnera rursus :
Sic quoque vallantes Turci nostros trepidautos, Sed puto cessissent (21), nec bella pati poluissent,
Hunc quem speclabant extra castella necabant. Ni circa montes quidam Turci lalilantes
Nostri quid facerent, nisi>tanta pericula flerent (13). Acriter arctarent noslros pluresque necarent.
Non poteranl dorsum dare, nec pugnare seorsum. D Quos ubi senserunt nostri comites, statuerunt
Nou satis est genti de palma non dubitanli. Ut magis audaces coromittere bella sagaces
Quod fuerant clausi nostri, pugnare nec attsi; Ad latebras irent, ubi primo (22) Marte ferirent
Sed rnonuit mille Turcos grex providus ille, Ilos qui pugnabant furcis, mullosque necabant
Ut qure transierant nostri, montana requirant. Protinus ingentcs animis armisque (23) vigenles
Hsec etenim de re (14) dubia suspecta fuere, Mille viri laudis cupidi sub tegmine fraudis
Quod tegcrent aliquos montana movebat iniquos. Bella relinquentes, velut e bcllo fugienles,

(9) Edit., jam marlem. (16) Edit., saxis.

(10) Edit., morle. (17) Edit., figil.
(11) Edit'.. respiciendo. (18) Al. si quid.
(12) Hic versus deest in editis. (19) Edit., extensis.
(13) Edit., ferrem. (20) Hic versus dccst in nosfto ms.
(t 4) Edit., dubii limidique. (21) Edit., pressissent.
(tS)Edit., Exanimes facti nimioquc metu slupe- (22) Edit., iuopino.
Jaili. (2^5)Al. annisquc.
m GILONIS PARIS. IHST. HIEROSOL. — LIB. II.
Ascendunt taciti montes, sed monte potiti (24)
Non tacuit Christi miles, fugit hostis; at isti
Ensibus hos angunt, arcus et spicula frangunt.
Non prodest Domiuo nervo constrictus equino
Arcus non pharetra de cruda condita peUe,
Nec equus, aut cursus, non iilita pocula felle,
Sed male turbantur, moriuntur prsecipitanlur.
His ita dispersis, multis iu tartara mersis
Attoniti, beUi subiti formidine tacti,
Post illos reliqui fugiunt, dare terga coacti.
Ergo resumentes animos nostri, fugientes
Turbant, funduntur Turci, fugiunt, moriunlur.
Tardius egressi, vel beUi turbine fessi
Acrius insurgunt, et equos calcaribus angunt.
Francigense pronos faciunt ad pectora contos (25).
Cornipedes spuniant, aspersi sanguine fumaiit,
Frena terunt, dominosque ferunt non impete parvo.
Dumque ruunt. stratos feriunt; nam mullus in arvo Et liunt plcnse pharetrse, solidantur habense.
Turcus erat, gladiis aut ense necatus.
Exsuperare pares certant, flant non leve nares.
Albet intinctus tab6 non pulvere victus,
Hostem quisque premit; sed nox obscura diremit
Gaudia noslrorum, tristemque fugara miserorum
Et quod non potuit levis arcus ct irrcsolutus,
Ncc sonipes velox et longis cursibus aptus,
Hoc importuna potuit nox turpis et una.
Quippe per exosam noctem, dirain, tenebrosam,
Gens inimica Deo Christi subdenda trophseo
livenit latebras. Fugit ergo secuta tenebras,
Atque per hanc noctem gens Christi perdidit hos- P Urbcm formosam muris opibus spatiosam.
[tem.
LIBER
Antiochiam obsidione cingunl Chrhliani.
Urbis ut immensa; letigerunt moenia mcnse
Octobris, turbis pars maxima cingitur urbis.
Pons tamen in ferro ttt pervius anlea ferro.
Multaque praedati Ucet et multis onerali
Essent, disponunt acies, tentoria ponunt
Iiiter inexhaustum tluvium murumque levatum,
Et quia munitse genti bellique peritse
Si contendissent, per vires nil nocuissent,
Ingenio quserunt quod per vim non potuerunt (27
Accelerant quse proficuo scit quisque fulura.
Ergo super ilumeii pontera Chrisli facit agmcn
Per quem transisset, si grex malus invaluisset.
r iunt res plures, fiunt ex lere secures,
Fiunt ballistse, plumbata, phalarica, talpse,
Falces, tela, faccs, aries, fundoeque minaccs,
'ulta per artifices celsas sequantur ad arces.
Turci a Boamundo et comile Flundrensi fugati.
Et quseparaverunt, quaecunque paranda fueruiit,
uros impugnant frustra, Turcique repugnant,
(24) Edit., montii.
(25) Al. conos.
(20) Edit., ckcs,
J\, Et tandem tutus sub eadem nocte secutus
Saevos gentiles, redit ad lentoria miles
Vestibus et telis dives (26), mullisque camelis;
Mox proceres lseti sua membra dedere quieli.
Sotares ortus ubi lucifer attulit ortus,
Surgunt, cognatos quondam, modo funera natos
Evertunt, fundunt gemitus, sua pectora tundunl,
Quisque brevi fossa cognati colligit ossa.
Ssepe dabant aliqui tumulo caput hostis iniqui,
Esse caput notum sperantes inde remotum.
Vulnera contrectant, infixaque spicula spectant
Vulneribus, plorant, et de pietate laborant.
Aspiciuntque bonos equites in pulvere pronos,
Qui dum vivebanl super aurea strata jacebant.
Iuque die tota uon sunt tenloria mota.
**Interea lassi recreanlur vulnera passi,
Curae traduntur medicorum, tela legunlur,
Cuncta reformantur quoruro manet usus egere.
Altera lux oriens, ubi noctis depulit aslra,
Castra movens miles, sequunlur gentilia castra;
Miles at ille Dei, cujusdam planitiei
Dum loca transiret, et tutus ab hoslibus iret,
"
Pesle, calore, sili, moriunttir in agmine multi.
Inde recedentes securi nihil metuentes,
Omine felici toca vastabant inimici.
Ilostis itcr tutum dabal illis, tcla tributum .
Sicque metu mota patuit Romania tola,
Nec sensitpcenam quis, donec ad Antiochenam
SECUNDUS.
Quseque parare vident nostros, ut inania rident,
Nam quis speraret quod gens una exsuperaret
Militibus plenam tam raultis Aimochciiam
Urbem, quam clerus sapiens aliquis, vel Homerus .
Si modo vixisset, describere non potuisset?
Christicolse fessi sunt ad sua castra regressi,
Et se securos intra sua castra futuros
Nocte putaverunt; sed et hostes nocte fuerunt,
Et male tranquilli (28), uocuerunt pluribus illi:
Nec semel hac fraude nocuit gens callida valds.
Nocte lacessebant nostros, et nocte pctobant,
Noii clausis portis inimicse castra cohortis,
Sed levis interea bellum fortuna gerebat,
Inque vicem miseram gentem gens nostra preme-
D [bat,
Ssepesuper nostros (29) Turcorum dextra valebat,
Jamque faligatis nostris, opibusque minulis,
In prsedam pedites Christi misere quirites,
Qui dum predari toca vcllent hostis avari,
Partim prsedati, partimque fuere necati;
(27) Edit., quwcunque vidcnt nocilura.
(28) Edil., securi.
(29) Edit., muros.
951 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO.
Sed tamcn illorum mortera pauci sociorum
Narrando tristes faciunt socios quoque tristes.
Inde nimis tristis Boimundus rebus in istis
Supplex divinse rogat auxilium medicinse,
Insidiasque parat genti, quse fraude necarat
Victum quaerenles, ni per montana limentes.
Ad victus igitur quajrendos, ut prius, itur.
Cum duce'Flandrensi Boimundus consociatur
Armigeris, res armigeris prsedicta dabatur (30),
Praemissis milte. Sequiltir dux providus ille.
Hos ubi praedantes viderunt insidiantes,
Protinus c latebris salientes undique crebris,
Vocibus insultant, et equorum pcctora muttant (31), A se pellebat, quia nec sibi sufficiebat.
Armigeros feriunt. Dum talia prselia (52) fiunt,
Cum parva gente Boiniundus bella repente
Turbavit, mulios perimit,*socios nec inultos
Amplius csse sinit, gemitusque suos ibi linit.
Hic quoque Flandrensis multos necat horridus
[ensis.
Sic Turci [tehs populi ccssere fidelis.
Oppida victores repelunt, priscosque dolores
Ponere praccipiunt (33), ponunt, solemnia liunt.
Tempora li-anquilla victoria prsebuit illa.
"Victusde villis (54). non insidiantibus ullis,
Portabant gentes ad castra nihil metuentes.
Chrislianos fames el hiemis inclemenlia afjligunl.
Ast ubi plena inalis advenit hiems glacialis,
Venit lempestas, nostros afllixil egestas.
Imbribus et mutlis nivibus roontana timebant (55),
Armenique cibo qui castra juvare solebant,
Por nimios fluctus nimios exstinguerc luclus,
Non polerant, Hebat populus qucm grando premc-
[ bal (36).
Non inops tantum glacies, sed tela prcmebant.
Non aliqui porlum Sancti Simeonis adibant,
Qiiinavalc forum dabat omni merce decorum.
At fidei pugiles pcenas nimias fore viles
Corporeas pulant, nec pcenis gaudia mutant,
Ncc bona tormentis, titubat constantia mcntis,
Quamvis prcssuras patiantur corpora duras,
Sed quicunque pali potuerunt tela parali,
Parvam ncc fortem vixexstruxerecohortem,
Atque manu parva praedam rapuere pcr arva.
Multi prwliis et jejunils occumbunt. Boamundus Sy- " Pcllebant contis cives de culmine monlis.
riam deprmdatur tresque reges vincit. Cum victu Viribus interca fractis, ex urbe Lycea
spes Christianis redil.
Quos lul.t eventus Gallorum clara juventus,
Enumerarc licet; sed quis tot accrrima dicet
Praelia, prcssuras, jejunia, frigora,curas?
Pauca quidcm dico tristis, ncc lumine sicco,
Millia ter ccntum fucrant, tuncsestimo ccnltim
In bello clari vix possent adnumerari.
Ssepe quidem laUidederant sua mcmbra qiticli,
(30) Edit., dicalur.
(31) Edit., volvunt.
(32) Edit., prwdia.
(33) Edil., prwcipitant.
(34) Edil., ac villis miuus bcnc.
(5S) Eilit., tumebanl.
A Et nil solliciti gaudebant aere miti,
Sed sub momento surgente per aera vento,
Aeris ingrali commotu prsecipitati,
Vix subitse pesti poterant obsistere mcesti,
Cunctaque lustrabant imbres, et castra natabant.
Quique locarat equum noclurno tempore secum,
Flcbat cum mane, corpusque trahebat inane.
Mililibus mille, qui cinctus prius erat, ille
Pro nimia peste nec nomen babebat honeste
Mititis, atque pedes factus plorabat in sedes.
Turpe quidem dictu, sed miles inops sine victu
Armigerum flentem flens ipse fame pereunlem
Pro dolor! ipse paler nato, fralri quoque frater,
Quos sibi servabat victus, in morte negabat,
Altcntis (37) ducibus, quos miserat undique muii-
dus,
Cum duce Flandrensi solatur eos Boimundus,
Et bellatores jubet armari meliores,
Tcr decies mille pedites dux eligit ille,
Arraatique fere galcali mille fuerc.
Hique suos enses converlunt ad Syrienses,
Oppida prsedantur Syrise, noslri recreantttr (38),
Telluris gratae dum gaudet ferlilitate,
Diripiendo sala Syrise gens illa beata
Tres admiraldi, sic reges quippe vocati,
Jerusalem, Calepi ductores, atque Damasci.
Ipsos invadunt, sed et hi noslris sua tradunt.
Quippe recesserunt victi, plures perierunt.
C Hac palma freti, repctunt tcntoria lseli.
Dantur opes, gaudent inopes, meliusque futurum.
Esse putant, credunt nec posse resistere murum,
Optima creduntur bona, quse mala prima se-
[quunlur.
Chrisliani, expugnatione urbis desperanles, ab obsi~
dione recedendum clamant.
His iia transactis, mons exstans moenibus attis
Desuper aequatur, et castello decoratur.
De quo spectaret speculator, si qua pararet
Urbs armata dolis, de culmine pervia molis,
Ilic consumpscrunt vim mutlam, nec potuerunt
Castrum natura munitum vellere plura
Agmina, nam nati (59) Chrisli satis exagitati
Auxilium quserunt, quod non tamen obtinuerunt.
Norlhmanno comiti dederant hanc urbe politi
Angli victores, patribusque suis meliores,
Nec gens Anglorum gessit pugnas aliorum,
Marte sed sequoreo (40) fuit illa potita tropbseo,
Hoc genus oratum non est his (41) parlicipatum
Mentis turma bonae quse gessit in ohsidione.
Nam grcx Turcorum divortia nota locorum
(50) Edit., gravabat.
(57) Edit., altonith.
(58) Edit., reticentur.
(30) Edil., fidi.
(10) Edit., wqnato.
(4!) Edit., bh.
953 GILONIS PARIS. IIIST. HIEROSOL. — LIB. II.
Observans, nostris (42) castella propinqua tenebat, A Turcus equura frenis indulgens, ufgct hahenis.
E quibus auxilium dare Christicolis prohibebat. Praeceps ille fugit, tellus pede concita mugit,
Auxilii postquam fiducia non fuit unquam, In campo lenlus jacet arcus pulverulentus.
Hos invaserunl metus et pudor, obrigucrunt Iste jacit pictas pharetras, capit ille reliclas,
Audaces animi, trepidant el in agmine prinii. Alter currendo se liberat orbe rotundo.
Pcenilet auctores rerum tol inisse labores, Singula quid dicam ? gentem superant inimicaro.
Poenitet incepti, mox in sua castra recepti, Vix evaserunt aliqui, plures perierunt,
Dum perscrutantur quid agant, magis attenuanlur Qui dum luctantur superare vadum, supcrantur.
Ulorum mentes, mala qttaecunque futura pu- In betlo strali pauci sunt ense necati
[lantes (43), Chrhliani castrum infidelium capiunt.
Quse poterant fieri, sed mens est inscia veri, Hanc stragem quidam gentiles prospiciebant,
Mens sapit humanum, proceres dantdcnique vanum Castellum quoddam qui non procul inde teneban'
Consilium turboe, quod quisque recedat ab urbe, Illico fugerunt et castrum deseruerunt.
Et se tutetur, ne turpi morte necetur. Huic proceres nostri custodes imposuerunt,
Turci vicli renovare pugnam tenlant. Qui custodirent pontem ; post hsec redierunt
Dum sunt attonitae tot gentes, fama repenle B Auxilio fulti divino, forliter ulti.
Rem docet ingratam, pugnam prope castra paratam. Hos exceperunt socii, lsetique fuerimt.
Nam tres praedicti primo certamine victi, Conflictu duplici quod conciderant inimici.
Turbas collectas castrorum solvere tecta Nam dum praedicti pugnant, ad castra relicti
Ilaud diflidebant, et adhuc taciti veniebant. Insignem palmam de civibus oblinuerunt,
Hoc ubi torpenles, quasi de somno redeuntes, Et multi virtute Dei paucos timuerunt.
Auribus hauserunt, alio alii monuerunt. Turci e civitate irrumpenles multos Chrislianos
Albescunt vultus, auditur ubique tumultus cwdunt.
Et veluti ventus cum sit subito violentus, Non lamen audaci poputo fiducia cessit,
Murmura parva freti, sed non omnino quieti, Nec sociis adversa suis fortuna repressit
Turbat, at inflatum resonat mare, reddit hiatum, Ergo repente cavis de lurribus egredientes
Res referens subilas, sic aspera fama j'acentes Turci, turbabant viclus ad castra ferentcs,
Allollit mentes, animos agit ira furentes (44), Neve dolo tali paterentur srepe ruinam,
Prolinus e castris acies procedit equestris, Invenere duces nostri super hoc medicinam.
Quae quadringentis armata simulque trecenlis (45), Atque super montem, juxta fluvium, prope pontera
Examen (46) dirae gentis non horret adire. **Castellum fieri statuunt, pontemque tueri.
Inde r.igens (47) dextris pede prompta caterva pe- Sed res diflicilis ne conficeretur ab illis
[destris, Bello quassatis, et viribus attenuatis.
In numero parvo renitens exponitur arvo, Mox Boimundus equo celer insitit, et quasi preco
ln qua quingenti pedites ibant numerati. Convocate castris aliquos, vergentibus astris.
Nec simul incedunt, sed in agmina (48) quinque jEgidii Sancli comes associatur eunti.
[recedunt, Ensibus ergo bonis fisi (50), Sancti Simeonis
Emensisque tribus leucis, aliisque duabus, Ad portam properant, ut ab his suffragia qurerant,
Eininus optatos hostes videre paratos Qui sua vendebant illic, nostrisque favebant.
Ad pontem ferri, nequeunt numerando referri Hi sunt Genuenses, Angli, Venetumque colenles
Agmina Turcorum, nec vis capit hsec oculorum. * Pisani, cuncti navali marte periti.
Chrhlianos aggrediuntur a quibus fuganlur. Dumque duces aberant, reliqui torpescere sperant,
Hostes absque mora, sub eadem scilicet hora, Si non impeterent cives, urbique nocerent.
Nostros viderunt, el in ipsos se rapucrunt, Protinus afllatis animis vento levifatis,
Spicula miltuntur, clamores tela sequuntur. D Urbanum temere pontera nostri petiere.
Iiislant pagani, j'actu frustrantur inani. Sic inconsultse gentis facto grege, stutle
Turcus equo gaudens, nec prselia cominus audens Provocat hostiles Turcos prope mcenia miles.
Exspeclare, tonat verbis, nostrosque coronal. Funduntur portis subilo clamoribus ortis
Nostri vallati slant in medio glomerati, Nudati pedites, quorum vix spicula vites,
Et Turcis obstant, clypei galeseque resultant Prosiliuntque cili juvenes vittis redimiti.
Ictibus immensis, ensemque reverberat ensis. Et procul exertis jaculantur utrinque laccrtis.
Jamque faligati Turci, lateque nccati, llle sudes jacit, hic tapides, hic tela, sed ille
Non spe vinceudi contendunt, sed fugicndi. Dum trahitur gemit; liic petitur per spicula mille,
Mox versis sculis petitur (49) fuga, causa salutis. Lumina nostrorum hebetant nubes jaculorum,

(42) Edit., noslro. (47) Edit., deinde vigens.

(45) Edit., limentes. (48) Edit., agmine. .
(44) Edit., ipsa furentes. (49) Edit., patilur.
(45) Edit., quadringinlos et trecenlos. (50) Edit., fili.
(46) Ms., perficiam, forte pcrftdiam.
955 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO.
Atque coarctati crudeli cedere marti,
Qui tot vicerunt toties, prius hic (51) didicemnt.
Laxatis loris fugiunt, multumque cruoris
(52) Amittunt Parthus confractos proterit arcus
Hic pedis, hic oris vulnus gerait, ille cruoris
Exhauslas venas dum respicit, inter habenas
Labitur, et plenam defunctis mordet arenam.
Nullus equi frontem vcrtit, donec fuga pontera
Reperit, ut dixi, quem dudum navibus ipsi
Struxerunt, sed ibi restant animi melioris
Agmina, quse necdum fuerant oblita decoris.
Et se defenduut clypeis, hostesque (53) retardant.
Plures dum trcpidi pontem conscendcre tardant,
Turpiler oppressi moriuntur flumine mersi.
Turci lsetantur, flent nostri, castra petuntur.
Nec sic lassatus ferus hostis, at insidiatur,
Dum succedit ei male caltidus hinc aciei,
Qua*ducis hortatu veniebat cum comitatu
Forti, multiplici, sed et hunc superant inimici,
Alquc necant pcdites tria millia turma quiiitum,
Evasit latitans per colles, praelia vitans.
Nec mora gaudentes de turribus illa videntes
Persae, ridebant nostros qui castra tenebant,
Remque docent signis, strepitu, clamoribus, hymnis.
Redintegratur prcstium. Turci cmduntur.
Ergo vir intrepidus Flandrensis, dux Godefridus, Ensis inexperti (62) studio conantur inerli
Robertus, Stephanus, Tancretius, Hugo, Statinus, Turci per minimam campo se reddere ripam,
Qui, dum vivebat, naso, non laude carebat,
Et reliqui fortes armantur, et ecce cohortes
Procedunt, plorant, quia ssepe frustra laborant.
Optat quisque mori, ni bellum cedat honori.
Mors ingrata gravis, foret illi grata suavis,
Integrat illorum mentes solator (54) eorum,
Et rogat intentis precibus prsesul Podiensis,
Ne desperarent, quia credentes superarent,
Cervicesque gregis summi signat cruce regis.
Pluribus hortati, mortemque subire parali,
Aut superare boni proceres fideique patroni.
Illuc accelerant, ubi se concurrere sperant
Hostibus, et tacite graditur prior, et sine lile
Corripit ignarum Hugo ductor Francigenarum,
Amolique parum cursores Christicolarum.
Stantia summa (55) ducura vexilla vident quasi Nec nostri tanlum possunt prosternere, qtiantuni
[tuciira.
Ncc mora per scalas Godefridus segregat alas.
En modo devictus dux et de slrage reliclus,
Emersit subito de montibus, et repetito
Milite signa gerens demissa, fugam sibi quserens,
Visa recognovit vexilla, metumque removit.
Prsecipit ct stare sua signa, tubisque sonarc.
Alterutruin gaudent sociorum signa (56) videre,
(51) Edit., post hoc.
(52) Hi duo versus desunt in cditis.
(55) Edit., hostemque.
(54) Edit., solalus.
(55) Edit., signa.
(56) Edit., scuta.
(57) Edit., fttuus.
(58) Edit., Persw.
(39) Kdit., fortuna.
956
A Alterutrum vins resides animi rediere.
Exacuit Persas victoria parta recenter.
Erigitur sonipes, dorainum gerit impatienter.
Arcus lunantur nervi, jam Turci tela protervi
Intorquent, jam cornipedes saliunt quasi cervi,
Jam tubicen teter lituus (57) sonat, obstrepit selher.
Jam cava saxa datas voces reddunt geminatas.
Undique bellatur, belli fortuna vagatur.
Nam modo terga dabant hostes (58), modo nostra
[fugantur
Agmina, per bellum versat Bellona (59) flagellum.
Diversum jacitur nec eisdem missile votis.
Destinat hic jaculum prsesentibus, ille remotis,
Cedere crinitus juvenis, non pellere doctus
Funditur in plano, jacto terit aera vano.
B Neve petat palmam, gens conspicienda capillis,
Libertate fugse libertas claudilur illis.
Ergo Dei proceres umbonibus ordine (60) junctis
Sic cinxere (61) viros, ut sylva cacumina raonlis.
Undique stant turbse, Godcfridus ab urbe
Imminet a tergo, Boimundus cominus, ergo
Pugna fit immitis, tanto minus apta sagittis,
Flectit equum Parthus, nusquam vetat hoc loeus
[artus,
Tingit Persarum cruor enses Francigenarum.
Ut pateant aditus, rimam possit langere littus,
Sejsatis exercent, sed eos stipata coerccnt
Agmina, constrictus nequit hos prsecedere viclus.
Stat stupidus furor ejus, via nulta saluti,
Non jaculis licet aut solilis anfractibus uti.
Audax et timidus (63) pereunt simul, huic (64) pro-
[hibetur
In pugna pugnarc; sed huic fuga fida negatur.
linmodicse turbse modico capiuntur ab orhe.
Turcus in oppositum dum saepiuserigit ictum,
Confossis costis socii, partem juvat hostis.
Pectora pectoribus et membris membra teruntur.
Soli bella gerunt nostri, Turci patiuntur.
Parthus, Arabs, proni (65) succumbunt ultro mu-
[croni,
Agmina densa mori, claudit madefacta cruori
D Terra viam, rimas quia jam compleverat imas
Sanguis cognatus, nec habct quos pandithialiis.
Pulvis ubi [cessit, qucm sanguinis unda repres-
[sit (66),
Vincendi certum signum campum per aperlum
Conspiciunt nostri factos de sanguihe rivos,
Et sustenlantes ercpta (67) cadavcra vivos.
(60) Edit., undique.
(61) Edit., succexerat.
(62) Edit., inexpertis.
(63) Edit., pavidus.
(64) Edit., hic.
(65) Edit., addit Indus omisso proni.
(66) Ms., recessu.
(67) Edit., erecta.
 •957 GILONIS PARIS. HIST. HIEROSOL. - LIB. II. 958
Et quoniam tantum licuit pro strage nocentunn, A ' Regis Casiani fitius occumbtl.
Se stolidse gentes reputabant esse nocentes. Hic decus eorum cecidit, nullumque trophaeum
Miles ut eoo videt arva cruore natare, Hocmagis afllixitcives. Hic (77) dextra revixit
Cessit, et exhaustas vires voluit (68) renovare. Mortua nostrorum satiata cruore virorum,
Rupit ut ilta chorum nubes glomerata virorum, Hic admirati primates sunt jugulati,
Conversis frenis in se ruit, urget habenis Hic urbis magnse fractse cecidere columnse,
Lassos cornipedes, caruitque modo nova caedes, Hic quoque consilio rex designalus inani
Hic fratrem terit, ille patrem, civilia bella Fiiius occubuit magni regis Casiani.
Exercent, dominumque premit super obruta sella. Corporibus plenum flumen sletit Antiochenum
Et velut in slagnis cum saepe recluditur anguis (69), Uudaque pallorem mutans imitata ruborem.
Unde detentaedisrupto fonte repente In pontis strata stint millia quinque necata,
Prosiliunt, primse fugiunt, reliquaeque sequuntur. Fitque pavimentum de corporibus morienlium.
lrapediunt alias, alise certare videntur. Jamque fatigati multis spotiis onerali,
Haud secus ad planum prseparat vulgus male sa- Nocte duces Iseti redeunt, dant membra quieti.
[num ,'x , Sed vigilant sensus, hostesque fugare videntur
Et fugit ad pontem calcans dux Bullicus (70) "Quique suos, capuloque raaniis absente moventur.
fhostem. Postquam (78) clara dies nituit, nostri nituere
Occupat ingressum pontis prohibetque regressum. Vestibus, a*ra suis victores distribuere.
Euse cruentato, populo graviter superato, ' Tuhc capti numerantur equi, septemque fuere
Ira, locus, gladius, pugnant, vim quodque (71) duci Millia, tunc equites totidem proceres statuere.
[dat. His ila transactis, casleltum turribus altis
Hsec animos firmal, hic impedit, ille trucidat. Et solido fundo stabilitum dant Raymundo.
Dux Godefridus Turcum medium sccat. Dura bene succedit, dutn ssepius alea lati
Dux spes nostrorum, Turcis confusiO, luctus Mergit gentiles, sunt extra castra vocali
Truncat equos, equites, recipitque cadavcra fluctus. A ducibus magis audaces, meliusque parati.
Quod non de Tydeo legitur, nec de Capaneo (72). QuUibet hostili gaudens occurrere damno (79)1
Quod non ^Eacides (75), non Hector, non Diomedes, Ducitur ad prsedam, sed non horlamiue majno,
Dux potuit, neque nos taluit res digna relalu. Qui festinantes fluviumquc sub urbe vadantes,
Mole sua terrens (74) proceres, multoque paratu Mulas ct mulos capiunt, multosque camelos,
Dirus Arabs, gladium volvens radiante rolalu, „ Et subito rapiunt animatia millia quinque,
Pra;cipiti porlatus equo celerique volatu, Cum totidem, licet urbani jaculentur, utrinque:
Constitit ante ducem ; putat hanc exstinguere lu- Hic quoque, quo juvenes praedam cepere, notatur
[cem, Quoddam castellum, vallumque vetus reparatur.
Et super invictum caput altius erigit iclum, Illud Tancredo committitur Omine lseto;
Prsecavet iralus dux, slat clypeo replicatus. Nam praemonstrabal minimi custodia muri
Moxque coruscanteni gladium levat (75), et ferit Urbis custodem prsenuntia facta futuri.
[hostem, Jam timet obsessus civis, clamorque repressus
Os, caput illidit, vitalia tota cecidit. Est insultanlis poputi de se medilantis,
Spargit et arvinam rumpit cum pcclore spinam. Pluribus afllictus dolet, at pehuria victus,
Sic homo truncatus cadit in duo dimidiatus, Acrius angebat, quia vix exire licebat.
Atquesuper sculum par.tes in mille minutum, Pax ad horam firmatur. Gualo perftde occidiiur. Chrt-
Pars cecidit, pars haerel equo, trahilurque supina. stiani obsidionem quatuordecim jurant in annos.
Eslque sui moderator equi non justa rapina. Post haec inter se siaiuerunt talia Persse
Jesu, sic uuo fit magna nec una ruina. Ut pax ad lempus cum Christicolis habcalur.
Dicere succincte si vellem funera viclse ;D Quatiter interea se reddant disculialur. .
Gentis, quas mortes sunt passae miile cohortcs, Sic igitur coram pax confirmalur ad horam.
At quid Northmannus egerit comes, aut Hugo Portae celatae sunt interca reseralse,
[magnus, Muros hostiles posita formidine rniies
Flandrensisve manus; essem me j'udice vanus. Circuit, et tuto Parthi tandemque soluto
Non Maro, non Macer[(76) quid ibi Tancretius Arcu, ridebant noslris, et castra petebant.
[acer At Gualo vir fortis, dum lumina pascit in hortis,
Fecerit exprimerent, et verbis facla carcrent', Perfidiee genlis nimis immemor haec simulanlis,

(68) Edit., limuit. (75) Edit., gladio secal.

(69) Edit., amnis. (76) Macer fuit poeta qui de herbarum viriutibus
(70) Edit., publicus. scripsit.
(71) Edit., qumqueducebant. (77) Edit., sic.
(72) Ai. Canapeo. (78) Edit., post ubi.
(75) Edit., Acaci. (79) Edit., jamque.
(74) Edit.j Turcus.
 AD GODEFRIDUM APIEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO.
Cuin deleclalur, male fida (ides violalur,
Occubuil nempe loca dum videl semula Tempe,
Jura fides dala sunt morle viri temerata,
Quem sitnul elusil, se civis :n urbe retrusit,
Audiit iit funus Umberga deccns et Hugonis,
Filia nupta prius comitis, nunc nupls- Gualonis,
Palluit; atque gcnas secat unguibus illa protervis,
Et sustentafur matrum slipala calervis.
Dextra comas lacerat; sed quse laceral laceratur;
S;ibtilisque manus subtili crinc secatur.
Examinemque diu vox pressa dolore reliquit (80)
Sed tandem voci via vix laxatur, et inquit:
Tantanc suslinuit Deus infortunia genlis
Occurrisse suse; plus inimicamihi?
Occubuit ne decus Francorum, maximus hoslis
Hostibus ille meus spesque salusque suis?
Languet morte gravi, bello non languida dextra (81) Dcserere in medio frustratos sacpe labores,
Languet, et occubuit vir Gualo vita mca.
Me miseram non obsequium miserabile ieci,
Vir tibi, cum caderis, compariler cecidi.
Ilei mihi! non fovi, non clausi, non ego lavi
Os, oculos vullus, veste, manu, lacrymis.
Tu mihi, tu certe, memini, jurare solcbas.
Te vilalurum cautius insidias.
Sed quam non poterat gens perfida demere bello,
Est sublata tibi vita beata dolo.
m
A (82) Quid faciam procul a patria, procul a patre
[degens ?
Quid faciet fragilis femina castra sequens?
Figite me quibus est pielas, opponite telis
Parthorum miseram, mors mihi pcena lcvis.
Mors, mors poena levis, si jungar morte Galoni,
Si non sim Turco praeda futura truei.
Nos levat Evrardus fraler solamine questus,
El reprimit blanda voce graves gemitus.
Sic apud hostilcm variis evenlibus urbem
Ducebanl longam nostrales obsidionem.
Inter Chrislicolas ei Cbrisli nominis hostes,
Pugna trahcbatur prope denos aspera niontes
Inslahanl isti fisi virliile supcrna.
Obstabant illi iiilcnlcs fraude palcnti.
Spcrabant si quidem nostros vel delieientes
Vel sibi myriadas Persarum gcntis adesse,
More locustarum qui obstantia cuncta vorarc.
Talicomperlo rumore beata caterva.
In conspectu urbis producit pignora sacra.
Illic obsidio septem juratur in annos,
Uursus et in totidem, nisi virlus ccelica muros
Panderet ante sibi, quae spem resecavit inanein
Civibus, immodicumque incussit causa timorera.

LIBER TERTIUS.

Edessani lcgalionem miltunt Chrislianis. IC Romanis ducibus Crassorum morte perosas,

Talia apud Syriam varia dum sorte geruntur, In quibus antiquus degebat Abram patriarcha.
Nuncque hinc, nunc illinc mala vol bonadislribuun- Cum de Chaldaica divino nuniine flarama
[lur, Erutus evasit fucrat, qua fratcr adustus,
Venitad heroas supplex legatio nostros, ' Unde et voce Dei mox esl excedere jussus.
Consilii poscens simul auxiliique ministros Sed jam prsemissaj lextus repetatur Edyssse.
Prrecipueque ducis compellat nobile nomen In qua regna tenens fuit Abgarus ille heattis ;
Vulgatum fama terram volitante per omnem Ex Domini Christi rescripto magnificatus (83).
Unde tamen vel cur legatio venerit ista, Ac morbi veteris cruciatibus exoneratus,
ftestat ui expcdiat narralio suppeditata. Ilaec ibi temporibus permansit epistola multis,
Terra inter geminos ditissima claudilur amnes, Atquc ea ab adversis tutavit mcenia cunctis.
Tygrin et Euphratem, populos famosa per omnes. Nam si barbaricus furor illuc perveniebat,
In Grseco retinens.... Mesopotamia nomen, Baptizatus cam puer alta ex arce Icgebat,
Ex habit conservat nominis omen. Moxque vel in pacem gens ex feritate redibat,
A fluvio ad tanlum dislarc videlur, Aut terrore fugam divino tacta petebat.
Quanlum... pedibus scptcnaluce meatur. D llic quoque Tbadseus in Scpluaginla probatus,
Hsec inter plures gremio quas continet urbes, Et fidei norniam contradidit et requievit,
Urbs antiqua potens, speciosa, et divite vena, Hic etiam Thomse, qui Christi vulnera sensit,
Eminet antiquse Babyloni nempe coseva. Et dubitans nobis dubitaudi crimen ademit,
Nara quo Chaldaeam pharetrata Semiramis arcem Corpus ab Indorum regionibus cssc relatum
Tcmpore construxit siraul hsec quoque condita Creditur, et magnis hic honoribus accumulatum.
[fulsit: Hsec semel in Christi postquam... amorem,
Noraine corrupto qure nunc Rahasia dicla, Nunquam sustinuit frigescerc religionem,
Temporis anliqui possedit nomen Edyssa. Sed neque schismaticis paliens concedcrc ad ho-
Hsec secus Assyrias jacet ad scx millia Charras, [ram,
(801Edit., rclinquit. (82) Hi duo versus desunl in editis.
(81) Edit., hheu quis mihi dcl misera d:sccdcre (83) Nota dc cpislola Chiisti ad Abgarum.
vita.
961 GILONiS PARIS. HIST. HIEROSOL.— LIB. 111.
Catholici tenuit moderaminis integritatem,
Unde et genlilis mala plurima conditionis.
Et iulit hserelicseferitates impietatis.
Maxiraa sed fuit haec odiorum primaque causa,
Qua*super hanc gravius commovit finitima arma, Nec fuit his mirum Gallorum tela pavere,
Quod Syrise veniens Christi chorus ad regionem
Antiochi quateret variis conflictibus urbem.
Et nec eos magno valuissent vincere hello,
Sed ncc ab obsesso saltem depellere muro.
Inde graves irse contra genus omne piorum,
Et desiderium delcndi nomen eorum.
Propterea celsara circa concursus Edyssam
Vastabat totam regionis fertilitatera.
Illtic vicini cuncta de parte gregati,
Illuc longinqui fama stimulante vocati.
Oppida, rura, casas, castellaque concutiebant,
Matres, prata, viros, animalia diripiebant.
Nonnunquam porlis quoque pugnabatur in istis,
Mut.ua fervebant vulnera telis.
Civibus fessis non futile visum,
Auxilium conlra perquiritChrislicolarum.
Hac causa legatio j'am mcmorala,
Missa superveniens penetravit Gallica castra.
Monstrant et socios in Christi religione,
Et conservala semper fidci integritate,
gravia hxc sibi proveniebant,
Auxilium per eos sibi dandum jure ferebant.
rra*cipueque ducis personam sollicilabant,
Namque plus formidabile norant.
Fit confcederatio cum Edessa, cujus custodia Bal- C Pcllilur atra famcs,
duino commillilur.
Talia moverunt procerura miscrantia corda,
Quid sit opus facto tractant indagine multa.
Credunt proIicuunikSibideinceps esse futurum,
Si per se columen prrestctur rebus eorum.
Hinc sibi juncluros socialia fcedera roultos.
Magnam vero sibi super hoc accressere laudcm,
Spargendumque suum longe lateque timorem,
Si cuni proesentem retinerent obsidionem,
Largirentur opem longinquis auxiliarem.
His aliisqtte modisdicla rationeprobala,
Ardor inest cunclis cilius -giiavareprecala.
Sed quia prseseiitis doniilandi fulmina gentisj
Major cura duccm sociaiibus abslrahit armis.
Quod pigiius pro se dare carius esse prohavit,
Fratrem quippe suuni poscentibus associavit.
Cum quo militisc parlem qiiam mittere diguum
Credidit, emisil populatis suppctialiim.
lste minor nalu fuit cjus dcniquc fratcr,
Qui post se rexit Solymorum sccptra deccnler.
Tunc proficiscentes longarum slrala viaruin,
Nempe decem spaliis inler divisa dierum,
Tandcm perveniuut memoratain sscpius urbcm.
Conficiunt stragem de vastaloribus acrem.
Arsacidsevicti, ncquc cominus arma ferenles
Diffugiunt arcus ut inutile rejieienles.
Dum non expertam nequeunt protendere...
In pedibusque cilis totam posuerc salutem.
969
A Nec nisi qui tatuit Francorum vulnera fugit.
Nec qui desiluit sella post hanc repetivit.
Nec veniens vulnus cutis exteriora
Sed csesim punclimque anim.se
Et collisa nimis post pectora terga fovere.
Dum quorum fuerant virtutibus omnia prona,
Solaque habebatur gentilis gloria pugna.
Cum Gallis sueti pro sola bella salute
Ducere, saepefugam sibi pro vicloria habere.
Quos a se Crassi meminissent funere victos,
Sublatisque etiam signis sua sub juga raissos :
Cum Romanorum per plurima nomina gentis,
Obruit Euphrates, et mulla cadavera Tigris
Detulil in terras ac reddidit. Ergo repulsis
B Hostibus, et cseciscondentibus ora cavernis,
Omni pacata regione et constabilita,
Nulla se lselis specie miscente maligna :
Urbis regnator fratrem ductoris adoptat,
Utque paler nalum penilus sibi nectere certat.
Delegat lerrain, regionem subjugat omnem,
In sua pacta manus facit ipsam jungere plebera.
Lseta coronatur facies et concinit urbis.
Divcrsis modulis jubilatio cbnsonat aslris.
Quotidic celsam fcrvet concursus ad aulam.
Unanimcs nostram cerlant addiscere legera,
Fuuditur in cunclos pax et concordia civcs.
Jur componunl undiquc litcs,
Mililiam exerccl sub cerlo judice tiro.
Hinc eques hincque pcdcs recto movct agmina gyro
opulcntia regnat in omnes,
Non aliquos patilur boiihas communis egentes.
Ductoris noslri nimio plebs ardet amore,
Nec satis expleri visu valet alloquioque,
Felices sese reputant forej'udice tali.
In quo non nisi pax poterat bonilasque videri,
In quo mililiaedecor ct virtutis honeslse,
Omnibus exemplo poterat communiter esse.
Nam vetuti Paulus sic omnibus omnia factus
Sic erat in cunclos moderanter morigeratus,
Fortibus ut forlis, infirmis pene sodalis,
Gauderet kelis, el compateretur amaris.
Largus erat largis, quasi parcus denique paucis,
Milibus et mitis, feritate tumentibus asper,
TJ Sic se conformans cunctis moderamine miro,
Ut velut in speculo se quisque viderel in illo.
Balduino necemmedilatur Edessw rex.
Hoc inspectanti divini plasmatis hosti,
Invidiaepatri non esse valebal auioris.
Unde sibi ingciiili livoris fomitc moto,
Collecloquo susc impictatis in arma veneno.
Regnalorem urbis prius hoc se keiificantem,
Movit in invidiam mcntis nimiumque dolorcm :
Crescere quidquid huic cernit de plobis amore
Diminui sibimet spcrat dicfante timore.
Unde in dogma cadens perversum haeredis iniqui,
Et metucns ab co de rcgni culmine pelli:
Hunc quem submissis prccibus sibi muncribusqiie
Ad succurrendum rogitaverat antc vcnire,
963 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. . MONUM.DE BELLO.SACRO.
Quiquc sibi patriam penitus tulore carenlem,
Pcne et ab hoste malo ferro flammaquc ruentem,
Csedibusel praedis omni de parte gementem,
Reddiderat summo conamine nil mctuentem,
Quaerit quo genere specieque modoquc vel arte
Possit ad inleritus casum foveamque rotare.
Si faciat, sccptri fructum putal esse retenti;
Si non, desperat vitoemniucnta lucrari.
Et lam perversae mentis fuit invidiseque,
Ut cum Chrislicolam se dici velletet esse,
Duxeril indignum sc Chrislicolas adiisse,
Et trislarelur per eos sua tuta fuisse,
Optans idolalris potius sine honore subesse,
Quam Christi faraulis fcedussociale dedisse.
Pactum init cum infidelibus.
Sed quia plebis amor nimio fervore favebat
Illi, cui .nalus hic placilum lethale parabat,
Deinonstrare palam timuit quod mente gerebat.
Ergo legatos similcs sibi nactus iniquos,
Hostes vicinos a Christi milite pulsos
lnvitat proprios veniant ut rursus in agros.
Poeniteat quod se socios ccepisse alienos,
Hos se missurum bellandi nomine ad illos,
Jussurumque suis ut primo limine belli
Destituant illos fugiendo, in terga regressi.
IIos permansuros fugiendi obslante pudorc,
Sic omnes posse simul una inorte perire.
Exsullant Parllii capientes quod cupiebant,
Et celeres adsunt ut vota maligna capescant.
lue acuit nostros penitus nil tale caventes,
u
TW.at eis comites sibi proditione sodales.
Noii lamen associat saltem de civibus unum,
Ne pateat cceptum paclo quocunque nefandum.
Extra qusesiti subeunt ea castra manipli,
* Ac primo tacitis gladium mortemque minantur.
Indigenis ducibus concederc ad omnia jussi.
Procedunt alacres consueta ad ludicra noslri,
Occurrunl contra structis legionibus illi.
Primo congressu peuctrant media agmiua Galli,
Csedunt, prosternunt, via fit calcaribus et vi.
Scd postquam infestis lenebrarunt obvia tclis,
Inque eadem versis referuntur praelia frenis :
Ecce vident socios manifesta proditione
Diffugcre, et retro dare, nemine terga fugante.
Tunc iniellecla per signa patentia fraude,
Mutuo adhortati, in manibusque animas posuere. p Tunc oratores mox ad tentoria mittunt,
Amplexi clypeos, stringunt animosius enses,
Dant validos ictus in cominus atque sedentes.
Norunt in manibus vitam cousistcre ct armis,
In pedibus vero stipendia morlis inermis. '
Malunt nobiliter pugnando occumbere plagis
Quam paganorum trucibus dare colla calenis.
Non parcunt dextris, non parcunt denique telis,
Nullus hic esl jaculis levibus locus atque sagitlis.
Aspiciunt Parthi circum jaculando vagantes
Pro tulela animaenostros jara rite gerentes.
Pcrpendunt quod erat, quia laus sibi nulla canatur,
Si morientibus his ipsi quoque comraoriantur,
Vincere quod nequeuut, dimittunt aufugienles,
Dimiltuntquc viros daranata lucc fcroces.
964
A Desperata salus sic cst pugnando rcducta,
Ut spes nequitise in nihilum stercusque redacta.
Balduinus recederecogitat.
Egregius ductor fortes aflatur amicos,
De fovea raortis propria virtute revcrsos.
Non bene barbaricis unquain permista catervis
Agmina quse fidei sunt enutrita trophseis,
Esse sibi tutum comitatum Iinquere gentis,
Quse specie blanda propinet pocula mortis.
Monstrari tamen hsec collectis fcedera turmis
Ut nosci valeat, placeant si talia cunctis.
Cum dicto factum celeratur concio tota
Cogitur, et (it eis mox haecquserimonia nota.
Ob quse sint missi se complevisse perorant,
Tempus adesse sibi ut castra Antiochena revisant.
B Post hac auxilia si poscant nec mereantur,
Hoc sibi pro meritis fieri non difliteantur.
Propter opcm nece tractata se pene periisse.
His quod adhuc vivant se nullam gratiam habere,
Per Christum et dextras restarc superstite vita.
Ergo recedere se melioraque qusererepacta.
Sed populus regeprodilore peremptoeum retinet.
His dictis onerant quse deportanda fuerunt.
Qusequegravi bello per se sua facta fuerunt.
Dispositi in turmas dant agmina bellica retro,
Et male mercato ceterant abscedere regno.
Protinus in tota fit lamentatio plebe.
Ut pote quse fuerat non hujus conscia culpse
Se miseros clamant, inopes, rationis egcnos
Et vice crudeli sine defensore reliclos.
Postquam dicta satis quse dici digna fuerunt,
Quse dolor atque timor comitcs dioenda dederunt,
Protinus in belli rationem qusestiostirgit.
Quse sibi causa fugse fcrveus quserimonia poscit.
Ni responsa sibi veracia mox referantur.
Nemo sponte luit peccata aliena silenter.
Regem sic nostri memorant jussisse potentcr.
Tunc qusecunque mali illius comraenta fuerunt,
Et qua de causa concorditer edocuerunt.
Nec mora fit celsam popuii concursus ad aulam,
Et cum rege agitant rationem judicialem.
Non bene purganti fraudis crimenque retectum,
Moxest purpurea caput a cervice refectum.
Ut sibi consuttum redeant, lacrymando reposcunt.
Quamvis invitus ductor multa prece victus,
Consilii causa est ad mcenia celsa reductus.
Utque fuit primum portis murisque receplus,
Omnis eum propere circumstat turma senatus.
Omnes se purganl a crimine proditionis,
Omnes deplorant mala pravsesuspicionis,
Quse sibi ductoris animum per cuncta benignum
Abstulerat, cum nil foret a se pergere gestum.,
Omnes poscere se precibus lacrymisque profusis,
Ne se dedecoret post hsec infamia lurpis,
Ne se destituat tutela suae pielatis,
Neu se mortiferis velit objectare periclis,
Ejus primatum super omnia veltet amare,
965 GILONIS PARIS. IHST. IHEROSOL. — LIB. 111.
$on indignetur secum regnando manere.
Iile negat sese super iliuin pi-aeforeposse,
Quo sc contigerat urbem invitante petisse,
Quod se purgarent satis illis gratiam habere,
Illius porro consortia nolle tenere.
Illi coutinuo monstrant qusegesta fuissent,
Qua*pro perfidisesibi crimine dona tulissent.
Ostendunt caput, hocque sui dant pignus amons,
Qttod fidei lsessetulerat vindicta fidelis.
Hinc volis vota jungunt, precibusque precata,
Vimque parant, nisi flectatur scutentia fixa
Obstupuit ductor lanto se foedere quoeri
In Dominum populi pro se hac feritale sevcri.
Quid sit opus facto sociorum consulit agmen,
Collaudant omnes oblatum scandere culmen.
Ingreditur celsara cunctis laetantibus arcem,
Jurisjurandi capit undiquc conditionem.
In sua sic totam componit foedera gentem,
Dofensamque regit propriis virtutibus urbem.
Rex Babylonis dolosam ad Christianos Antiochiam Exposuit nostris multum mandare salutera.
obsidentes legationem miltit.
Ilis ita composilis, et, fama notificante,
Nostros obsidio dum detinet urbis amcense,
Altera ad heroas legatio de Babylonis
Arcibus advenit non expers proditionis.
Hsecautem Babylon quae nunc habilabilis exstat,
Longe a Chaldaicae Babylonis climate distat.
Illa elenim versus aquilonem ducitur, ista
Euronotum spectans trangil Memphitica regna.
AUuit Euphrates illam torrentibus undis,
Fertilis hanc Nilus nigris fecundat arenis.
Illam post Nemrod fundamina procjacientem,
Inque polos turrim sustollere percupientcm,
Struxit Semirarais quadro latere aequa tencutem
Perque latus quodque sex denaque mitlia habentem,
Millia circuitus sic sexagena ferenlem,
Atque quaterna simul tota ambitione rcplentem.
Undique coclilibus forma bcec circumdata muris,
Atque gigantsels pedibus fuit alta ducentis.
Et cum vicenis pariter spissala tricenis,
Praeterea portis tantum stridebat ahenis,
Iu medio turrim gremio complexa superbam,
Quam Scriptura refert gentem struxisse protervam,
Cum posl diluvium veniens orientis ab axe,
Ropperit hunc campum medio lelluris apertx.
Cujus planitie mox deleclala capaci,
Hanc slaluit turrim faccre usque ad culmina coeli.
Cumque evasissetjam millia ad usquc quaterna,
Alque foret totidero spatiosius undique lata.
Hanc ita slultitiam, pietas divina recidit,
Uniloquam linguam per multas extenuavit,
Sic intermissa est operum praesumptio cassa,
Non intellecta alterulrum currcnte loquela.
Taliter exstructa viguit per tempora mulla,
Regibusac populis compluribus imperiosa.
Multa mala exercens, crudelia cuncta frequcntans,
Reges excaecans, proceres populosque catcnans.
Templa Doi violans, sacra vasa per idola fcedrms,
Ignibus atque feris sanctorum corpora dedens,
966
A Donecsub Cyro Medos Persasque regCiUe,
Suinmo regna Dco sibi plurima subjiciente,
Capta et deslructa quod (eceral est quoque passa.
Prsedans prsedata, captivans exsiliata.
Atque prophetarum juxta praedicta sacrorum,
Monstrorum facta est habitatio multimodorum.]
At postquam Cyrus Scythico fuit ense necaius,
Filius ipsius Carobyses patrem imitatus.
Quae nunc incolitur Babvlonera condidit, atque
Judseos, Arabes sibi subdidit, vEthiopasque,
Sic ex nunc et lunc Babylon jEgyptia regnat,
Et circumcirca famulantia regna ooarctat.
Hujus regnator nostris apud Antiochenam,
Insignes misit legatos pcrfidusurbem.
Horum primus erat qui tunc fuit alter ab illo, <
•*•**
Vir bonus et prudens, non ingenioque maligno.
Nescius ergo doli, neque conscius insidiaruinu
Simpliciter dixit sibi quod fuit imperitatum.
Regem namque suum nostrorum gesta Iegcntcm
Urbem Hierusalem sibi nunc ditione subactam,
Hujus causa istos tantum sumpsissc laborcm.
Velle aliquos sibi nostrorum properanter adesse
Visu, colloquio, victu sibi participare :
Si sibi vel ralio vel honestas religionis
Suadeat ut faveat sua conversatio nostris.
Jam fieri posse ut gentilia monstra rcfutet,
Ut posito Christum diadomate primus adorot.
Tunc sibi Hierusalem ficri pcr euncta palentcm,
r Tunc sacrum tumulum, cuuctiiin quoque cederc bo-
Inorem.
Tunc palmeta suis insoritos suggererc haf-fas,
Inque Dei laudes habiles concedcrc spicas.
Legationem regi miltunt Chrhliani. Legaws iruncnri
rexjubel, sed eorum duclore repugnaiUe,servantui
Exsultant nostri nihil luc hoslile caventes,
Sed nomen Domini hinc celebrari suspicicntes.
Ule etiam princeps aliorum mente benigna,
Constat et hortatur, spondens fore prospera cencta,
Hos etenira incolumes dcduccrc se fcre certum,
Rursus honoritice reduces dare pectore iixiuu
Ergo inter primos bellorum laude potenles,
Interquc eximios insignia clara fereittes,
Ductores vocitanl, complures digniter ornant,
D Cunclis miiitise simu) uiilitaitbus arm-inl,
Et cum legatis legatos pergerc mandaiu.
Dicere vel facere quae sint se digna peroranf.
Quid multis opus est? sociali focdorejuncti,
Nostri et non nostri subcuiu navalia cuncti.
Perque maris magni divortia plurirna vccti,
Tandem sunt propius Babylonica moenia ilucli,
Princeps officii quosdam pramillere curat.
Atque suo regi qua* gess<'rat ordine narrat.
Ille dolos versans pra*ceptura lale remandat,
Ne lucente die Francos in mcenia ducat.
Neve situs urbis cernens inanus exte.ra noscat,
Sicque animos in sc gens bcllis aspera lollat.
llle dolum meluens paret, scd pectore trisii,
Inducitque viros in moenia noctc silenti.
967 AD GODEFRIDUM APPEND. II.
Nec malus nos jninceps patiens assislere coram,
Omnes in quamdam deduci prsecipit aulam.
Hluc inclusos, et nusquam progredientes,
Tempore non modico tenuit suspiria dantes.
Jussit abundantem tamen illis affore victum,
Sic celare volens infandi pectoris aestum.
Tandem conductor quaestu pulsatus ab illis,
Et graviter motus pro criraine suspicionis,
Rcgnatorem adiit, quaerit quse causa sit isfa,
Quod se legatum Francorum accedere castra
Jusserit, atque viros illinc deducere claros,
Quos a conspectu proprio velit esse remotos.
Si quid forte mali contradere cogitet illis,
Non se posse pati consorlia proditionis :
Sed conalurum loto discrimine vitse,
Ut sua procedat penitus lcgatio rite,
Aut det magnificos coram se stare quiritos,
Et patria dignos illis concedat honores,
Aut se de proprio donatos ac renitentes,
Etticere ut repetant sociorum castra canentes.
Talia per socios, illo monstrante, polenles,
Obslupuit rector metuens oflendere plures.
Imperat acciri personas, colloquioque
Participans illos, interprete sed mediante,
Quaerit de sociis qui sint, quse nomina gestent,
Quidve potestatis propria in regioue retentent.
Iili responsa digna et veracia reddunt,
Et pavidse menti crementa timoris iniirunt,
llle, raetum celans vullu fictuque renidens
Et gestus, habitusque virum spectando pererrans,'
Suadet ut armali campis potiantur apertis
Et sua demonstrent quid Gallia possit in armis.
Paretur; capiunt celeres insignia et acres,
Scandentes in equos, geminas slatucrc coliortes
Aspectus galeis, loricis corpora tecli,
Ardentes clypeos et spicula lucida nacti,
Aspera corripiunt imitantem prselia Martem,
Et variis moustrant patriam discursibus ailem.
Confligunt dociles relegi docilesque relinqui,
Nunc procul absentes a se, nunc vero propinqui,
Et nunc terga fugse dantes, nunc versa fugantes
Impediunt cursus concursibus, orbibus orbcs
Nunc velut infestis in mutua vulnera lelis
Itur; al in rerum sunt omnia tuta potitis.
Spectant Nilicolae, speclat rex ipse malignus,
Atque hebetanlur eis gelida fonnidine sensus.
Sollicilis quia si gens talis Francigenarum,
Hierusalem capta fmes pervadat eorura,
Nil fore virtuti quod eorum obsistere possit.
LIBER
Nunc age.Christe, tuis da ssepe datura Machabaeis
Divinum munus, tot millia vincat ut unus.
Millia famosre gentis cives gentis populosre
Urbis, Christe, fave, vim gentis comprime pravae.
(84) Edit., suorum.
— MONUM. DE BELLO SACRO. <968
A Cum vehemens bellum quasi quidam ludus eis sit.
Tunc sibi dissimilem post se loca summa tencntem
Convocat, et gestit facere ex ralione furentein.
Orat ut hos Francos, quos jussus duxeral ad se,
Quos perpendebat, sensu sua cttncta uotasse.
Ne reduces facti socios huc aflbre cunctos
Procurent, sibi clam procuret decapitandos.
Ille velut gladii per pectus acumine fixus,
Pessima mandantem tali mox voce secutus :
Quaenam vesani compellat causa furoris,
Ut sanctum nomen populis per saecula cunctis
Nomine sub pacis legatos evocet ad se,
Quos maclare velit sub operta proditione.
Nusquam tuta fides*posthac, nil gentibus sequum,
Hac si contingat fieri damnabile jussum.
B Pacis in hoc equidem se processisse ministrum,
Nequitise nunquam consortem se fore vivum,
Si sic complaceat quo Franci decapitentur,
Cervix anle sua gladio grassante secetur.
Sed perpendendum quocunque hsec fama volaret,
Incurabiliter se infamia tanta notaret,
Esse qttidem daranum probitatis militiseque,
Si paucos istos contingeret oppetiisse.
Sed tamen amissis uiter tot millia paucis,
Non multum Gallos sensuros debilitatis.
Sed lamen immenso dolituros esse dolore,
Atque in vindictam majore catere furore.
Non jam gentilem legatio sumpta juvaret,
Dum res facti hujus exempla sequenda probaret.
Quin potius tales magno cumularet honore,
C Ditatosque opibus praemitteret in sua abire.
Talibus inilexus rationibus ille tyrannus
Consilium mutat, sequitur quae dictat amicus.
Sic post immensum, railes, generose timorem
ln tua terga redis, claro duce fretus eodem.
Ac per Jordanem redeuntes Hierusalemque
Accipitis palmas, petitis loca sancta domosque.
Omnia lustratis, pascentes lumina visu
Discitis, ignoto referentes digna relatu.
Et bonus ille comes non vobis defuit, usque
Dum vos securos sociis dedit incolumesque.
Sic igitur ceteri repetentes castra recursu.
Lsetanles comites proprio fecere regressu.
Sed quia jam textus capiendse texitur urbis,
Hoc melius referet libri textura sequentis.
Nunc age, virtutem sotitam, rex Christe, revela
uam neque vis hominum tibi dant, nec plurinu
[tela.
QUARTUS.
Turci consilium de tradenda civitate.
Ergo Dei pietas per pondera lanta malorum
Inspiciens animos non defecisse suorum,
Inspirat cuidam Turco miserendo taborura (84),
 <•.../» nii n-uru -aiDic
Ut nostris urbcm tradat, murumque decorum
Turribus, et capiat pro munere culmen honorum.
Ista diu secum vir versans, judicat sequum
Ut prius hsec pandat Boimundo; nec mora, mandat,,
lUi quanta paret, se nequidquam dubitaret,
Prsecipit ut capiat missum, dum res ea fiat,
Neve parando moram producant, tempus el horam
Ilic designavit, sed in hoc dux parlicipavit
Cousilic procerum; comilum pars maxima verum
Missum ferre putat, dubitans pars altera nutat.
Dicta nocte tamen Boimundus colligit agmen
Pulchrius armaturo, beUi sudore probatum.
Dux animo flagrat, divOr-tianota peragrat.
Quisque pari voto suspirat pectore toto.
Per tenebras dux capit iter, galeaque nitente
Deposita silet, et graditur sub nocte silentc.
Est via mililibus timidis, j'uga devia, valles,
Quseque per obscuros lucebat semita calles,
Ne mate res caderet, ductor licet ipse timeret,
Qtiod lamen angebat mentem frons (85) laeta tege-- Jamque recedebat nox, et Maluta (87) rubebat,
[bat.
Dat spein lardanti, trislemque serenat ovanti
Vultu, virtulem stimulat, populoque salutem
Haclenus optatam nunc innuit esse paralam.
Utque locum votis multoque labore petitum
Prospiciunt, hostemque vident vigilare peritum.
Staut procul, et latebris tecti, noctisque tenebris
Collucere faces spectant, arcusque minaces,
Et discurrentes per prupugnacula Turcos
Purpureos crislis gladios versare coruscos.
Qui loca mulantes comrnissa, vices variantcs,
Excubias noctis succederent, et facicbant,
Militibus clamando. Quis est? nec adesse sciebant.
Nec mora, dat dux magnanimus dignas duce voces,, Turbat, quse requiem trahit inter pocula tutam.
lnstimulando viros verbis animosque feroces <k
Pluribus optatum votis, satis invigilalum,
« Tempus adest, proceres, Domini pietate paratum
Tempus in hoc protracta fuit victoria sera,
Perque novem menses Domini vindicta severa
Nos castigavit; sed suntprope gaudia vera.
Ergo, viri fortes, forti persislite mente.
Vosque citi j*uvenes, muros superate repente,
Vincite sed celeras, pudeat vos vincere lente.
Ule locus (monstratque locum), prius aggrediatnr
Vos ibi palma fidens vocat, et prius inde petalur.
Dona manent orones, sed non mea dona vocabo,
Quod sibi quisque dabit victori nulla negabo.
Sed moror, ite, viri, cum paucis hic ego stabo.
Accelerate, boni proceres, ego tardius ibo.
Si sit opus, pedes ipse prior certamen inibo. »
Finierat, dubiusque silet dux, atque vaganlur
Per totam mentem qusecunque fiitura putantur
Accelerant juvenes. Fulcherius imminet ante.
Per tenebras legit ille vias gressu litubante.
IUis lemporibus radios ducente cometa,
(85) Edit., mens el fraus.
(&6j Edit., redeunt.
(87) Edit., matutina minus bene : est autem Ma-
tuta aurora.
PATROL. CLV.
ITICT Hitfnncm I.IR IV ain
. Praemonstrabatur regni mutatio lseta.
A
Astra polusque novo sunt obfuscata rubore,
Cordaque sunt hominum nimio perculsa timonj,
Traditur civitas.
Noctis erat medium cum miles ad illa paralus,
Constifit ad turrim, quam Iraditor ille beatus
Servabat, stupuitque nimis de turre vocatus.
Eia! clamabat Turcus, conscendite muros.
Summa petat virtus, premat hostes jam ruituros,
Scalarumque* modo funes huc ferte plicatos.
Movit eos tandem latitantes, saeperogatos.
Denique calcata formidine, vi revocata,
Vepribus extracti vix, vincentesque coacti
Sese confortant, scalas ad mrenia porlant,
Dantque retro gressus iterum turpesque recessus.
" Fructetis mersi
referunt{86) ad tula reversi,
Et licet instaret Turcus, lux appropiaret,
Nll tamen audebant, sed corda gelata stupebant.
Increpat e muris vir vocibus agmina duris,
Cum stans in medio reliquorum junior unus,
Sic ait: Oblatum, juvenes, ne spernite niunus.
Surgite, primus ero. Parent, Futcherius ille
Natus Carnoti proceres prsecedere mille
Non timet, iuvictae properans (88) ad mcenia villae.
Non hunc tardat onus clypei, sed ad ardua pronus
Evolat arma gerens, scalaeque viriliter haerens,
lllum Veneticus sequittir, stupet hostis iniquus,
Ut stetil (89) in muris Fulcherius, ecce necantur
'^ Fulmineo vigiles, et ad infima prrecipitantur.
Exsultat victor, laniataque proterit ora.
Corpora trunca cadunt, lacerantur meinbra decora.
Aspirat forluna viro, plebemque solutam
Evellit postes, turresque subintrat, et hostes
Opprimit incautos, prospectus occupat altos,
Tresque capit turres propria virtute Bocllus.
Iliinc natura vocat tali cognomine tellus.
Germanos hic forte tuos, bone traditor urbis,
Sternil, quos pallet morientibus addere turbis,
Et fratres geminos irapellit arce supinos.
Jamque viri fortes pendebant undique scalis.
Nec dubitat quisquam nili per merabra sodalis
Ascensu superant muros, fastigia dextris
jn Prensant, objiciunt clypeos ac tcla sinistris.
Inslaurant animos Turci, detrudere primos
Frustra luctantur, trepidaque manu jaculanlur
Fratrum fata dolens Turcus, sed de nece nolens
Suraere vindiclam, pacemque resolvere fictam,
Frena dat huic irae, properat portas aperire.
Educensque graves gemitus de pectore, clavcs
Portae porrexit Boimundo, duxqne reflexit (90)
Supplex ante virum corpu% vultumque severum.
Diffugiunt miseri cives, ubi morte teneri
Cuncta viilent, telis sternuntur mcenia tota,
(88) Edit., properare.
(89) Edit., stent.
(90) Edit., dux quoque flexit.
J1
971 AD GODEFRIDUMAPPEND. II.
Et sunt de muris Parthi (91) rubra signa rcmota.
Albauue pro rubeis illic vexilla locantur.
Ad commune bonum sic agmina fida vocantur,
Clangorcmquc tubse tulit ad tcntoria vcnlus.
[ (92) Irapediunlur equi frcnis, fremit arina/iven-
[tus.]
Nec mora, prosiliunt de castris agmina densa,
Deseruere duces campis tentoria densa,
Dum sine lege ruunt, ex urbe viros fugientes
Excipiunt, terraeque premunt hos sponte cadcnles.
Sponle cadunt quibus exciderant cum corpore men-
[tes (95)
Agmina per portas mox irrupere patentcs,
Et pressere viri primorum terga sequcnlcs.
Protinus invadunt urbem, dant vulnera multa,
Passim turba perit vino somnoque sepulta.
Signa canunt, matresque gemunt, est luctus ubi-
[quc,
Perque vias omnes gentis cnior crrat iniqure.
Ore vomit cerebrum capitis compage sotuta
Infans, et fcedant nutricem oscula mula (94).
Ad matres tendunt captivre lumiiia uatce,
Lumina (namque manus rigido sunt func ligalsc),
Flent hrcrentque senes; lcmplis auro spoliatis,
Duraque percutiunt loca frontibus inveteralis.
Casianus neci dalur.
Emicat ante volans Godefridus, inertia spcrnit
Corpora, quosque vidct torquenles spicula sternit.
Loricas clypeosque simul secat ense nitenli,
Territat instantes hoc, objicil hunc fugicnti.
A nece vix gladium dux ipse potcst inhibcre,
Quosque mori nollct gladio mulli periere.
Vulnere nam si quem parvo perstringerc captat,
Hunc rapido mucrone manus, licet inscia, maclal.
Dum qusccunque suis suadet victoria lseta,
Gcns levis exsequitur, licilis miscens inhoncsfa,
Cclavit pannis regem rex obsilus annis,
Viclorumquc manus sic evasit Casianus.
Non tamen est falis ereptus, scd bene notus
Armenio cuidam fugiens et ab urbc remotus,
Pcrdidit annosis cinctum caput undique villis,
Atque rcporlalur cervix suspensa capillis.
Pcr vicos urbis caput applaudendo sequuntur,
Emenii (95) Turcique suo pro rcge queruntur.'
Urbi contiguus mons est, montisque cacumen,
Non levitcr valet huraanum compreRderc lumen,
Stat super hoc caslrum, de quo patet Antiochcna
Pulchra nimis regio, cum lux solet esse screna.
Uluc evadunt Pcrsrc, noslrosque sagittis
Indc premunl, nec lota venit victoria mitis.
Cum legione sua Boimundus suscipit ictus
Ulorum, petit hoslis eum per mcenia victus.
Ciimquc super murum liirrim dux fortis haberct.
Qure munila parum castro vicinius hserct,
Incunibebat ei srevissima turba, resumptis
(91) Edit., partim.
(92) Ilic vcrsus dcsidcratur ineditis.
(93) Edit., IIos non sponte cadunt quibus et cum
[corpore inenles.
— MONUM. DE BELLO SACRO. 972
A Viribus, ammcnlant Arabes de culmme montis
Ast alii conanlur eum depellere contis,
Perque globos densant cuneos, et culmina prensanl,
Prselia commitlunt, vix primi spicuta miUunt
Assimilanda nivi, calcanlque cadavera vivi.
Dux equilcsque ducis consislunl, et morientes
Turribus evolvunt, civesque nccant subcuntes.
Nunc inslant sude, nunc saxo, per tela rucntes
IIos fugiunt, hos dcjiciunt, dux sumroa lcncntcs
Aroputat cnse manus, clypeoquc sonanlc furenlcs
Sustinct, horlatur proceres, telis oneralur.
Dum ccrtant acics, jaculum fcmori ducis hresit,
Atque virile femur graviter vulntis leve lrcsit.
Dux igitur reprimens fiigienlis sanguinis undara,
" Deseruit primam lurrim, petiilque secundam.
Ulquc sui videre ducis procumbere meniem,
Apulus cl Calaber fugiuiit victam modo genlcm.
Sed lamcn amissa vir solus in avce remansit,
Cujus iioncsta salis Boimundus ftincra planxit.
Hoslibus hic mediis ubi se videt esse relictum,
Exagilans clypcum circum sua tempora pictum,
Tcrrital inslantes turbas sub turre vaganles,
Obruit elapsis de summo culminc saxis,
Millemanuslassat, manusunavirossudequaisat(90),
Frustaquc cremenli decrustans ungue trementi,
Slantibus infligit, ferro cava tempora ligit.
Hunc sub pace vocant cives, succurrit at isti
Quam pulchrum sit marle mori pro nomine Christi.
Jamque superliciera clypei densaverat hostis
Q Missilibus; jacet orbis iners, pondus grave coslis
Prolinus haud limide sese super agmina jecit.
Tormentumque novum propiio de corpore fecit,
Et fractus fregit multos. HsecApulus egit.
Sed quis id expedial verbis? quse lingua notare
Funei^ tot potcrit, tot captivos numerare?
Nec turbare quidem queat amplificatio vcrum;
Suflicial mihi summa sequi vestigia reruro.
Exercilus Chrisiianus urbem ingreditur.
Urbs anliqua, polens, Petri cathedra decorata,
Ecclesise sedcs post Romam jure vocata,
Urbibus innumeris urbs assidue dominata,
Muris, delubris, felix, jucunda, salubris,
D Ignoranlis erat populi demersa tenebris.
Indc sed erupit, nova facta, magisque celcbris,
Vestcs gcmmatas, auroque domos laqueatas
Agmcn habet nostrum, peregrinum possidct oslruni
Urbis el unius explevit copia gentes,
Pauperibusque nihil possunt auferre potentes.
Servus in hac servos habel urbe, cliensque clienles.
Illam luce Jovis tuus inlral, Chrisle, satelles;
Sed castellanos nequit exsuperare rebelles.
Ergo die tota pugnat, noctique laborem
Continuat, nullumque capit sub nocte soporem.
(9i) Edit., sordida sputa.
(95) Edit., Armeni.
(96) Edit., unaque viros sude quassat.
973 GILONIS PARIS. IIIST. HIEROSOL. — LH5. IV.
Corbana militim princeps ititn Persarum exercilu A Raplaloque viro subito capul ampulat ensis.
contra Anliochiam tendit.
Ast ubi raane datur, Venerisque dies reseratur, .
Stans eques in muris, dum sustentatur ab hasta,
Sorlitusque locum, loca lustrat lumine vasta,
Pulveris obscuram prospexit in aere nubem.
Tristia mox reliquam vocat ad spectacula pubem.
Suspcusis animis per propugnacuta stabant,
Diversique viri, divcrsa videre putabant.
Appropiare quidcm Turcos (97) pars vaticinalur,
Pars Bysantinos fore credit quos speculalur.
Ardentes clypcos sol lumine perculiebat,
Paulatimque frcqucns exercitus adveniebat.
Consedere tamen procul, exspectando scquenlcs
Corbana militiae princeps, reliquique potenles.
Sed quidam Persse jam moenia spe capientes,
Urbis in aspectu campos petiere paterites,
Diversisque modis gaudent ibi luxuriare,
Turpia non cessant speculantibus (98), improporare.
Spumantes per gramen equos dimittere cei lant,
Nudatos enses jaciunt, iterumque receptaut.
Exululant, passim volitant, clausisque minantur,
Telaque per vacuas auras temere jaculantur.
Tutius esse putant nostri loca certa fovere
Quam casus incerta sequi bellumque movere.
Sed cam j'am Turci remearent vociferantes,
De Barnavilla sequitur Rogerus ovantes
Cum tribus armatis, quos postquara gens remo- Deformaf macies vultus, nigriora sepultis
[rata (99)
Respexit, facit insidias sub rupe cavata.
Dumque lacessentcs aliquos nostri sequerentur,
E latebris fures saliunt nostrique(lOO) tenenlur
Inclusi, versiquc stupent, aniraisque receplis,
Vallantes penctrant, clypeis ad terga rej'eclis.
Ul sit ubi canibus post cervicrura solutis,
Hi pcdibus prsedam, portum petit ille salttlis
His alas addit spes, fit celer ille timore,
Mox voti compos cervus canis exit ab ore.
Nos (101) ita Parthus agit praeceps, in verbera pcn- Rcs nova! crus asini libris Lribus appreliatur
[dens.
Sic fugit isla cohors, ad vitse pfsemia lendens.
Instigat socios Rogerus, et excipit ictus.
Nunc tardare facit probitas et conscia virtus.
Telorum silvam vix sustinet horrida parma.
Labentem sustcutat equum, tinguit cruor arma
Oppressis fortuna nocet. Jam deficiebant.
Instantes, Rogere, tui jam tuta tenebant,
Cum te prrecipitat sonipes male prsecipitatus,
Nec relevaris equi revoluti mole gravatus.
Qui non parcebas hosii, foedaris in alto
Vulnere, nec voluit Turcus tibi parcere caplo ?
./Estuat in muris confusa pudorej'uventus,
Dum premitur jaculis vir fortis ab hoste retentus.
Avertunt oculos proceres qui prospiciebant,
Cum per saxa canes insignia membra trahebant,
(97) Edit., muros
(98) Edit., spectanlibus.
(9!)j Edit., memorata.
(100) Edit., juvcnesqnc.
974
Tunc vero resonant clamoribus agmina densis.
Parthus ovat, digitis premitcaput ille cruentum,
[(102) Prsefigensque sudi raadefactum sanguine
[mentum,
Oia refert ad castra nigro rorantia tabo,
Urbis ad eventus nunc ingcnium revocabo.
Turci Anliochiam impugnant.
Urbi quaque die Turci sua castra propinquant,
Marte minis elausis, suadenl ut adepta relinquanl.
Et castrum plures ex illis ingrediuntur,
Intus et exterius ita noslros aggrcdiuntur
Non igitur positis tolis manus ulla vacabat,
Nec galea quisquam pressum caput exonerabat.
Nocte cubanl tecti clypcis in pulverevili,
" Membraque dcficiunl ipso cruciala cubili.
Urbis turbabat loca discursus jaculorum.
Turres inde rigent, hirsutaque tecla domorum,
Se quoque gentiles in aperta pericula mittunl,
Et prope decertant gladiis, arcusque remittuut
Hostes, et noslri modicum discrimen habebant.
Omnes quaque die sub castro conveniebant.
Jamque opibus minimis a pluribus attenuatis,
Vix aliquid victus restabat in urbe bealis.
Civitas fame cruciatur.
Ergo fames crudetis adest, crudehor omni
Peste, viri vigilant, fugiunt jejunia somni.
Ossibus ossa micant, apparent visccra muK-s.
Vulgus incrs herbas dubias lethumque misutcs
Vellit, et in duro luctantur cespite dentes,
Frondibus hi gaudcnt arbusta suis spoliare,
Uli more ferse radices, prala vorare.
Multa quidcm comedunt hominum non coguita
[mensis.
Arida facla manus vix pondera sustinet cns:
0 rcferenda Deo virtus, circumdata peste
Nostra cohors saturo jejunam timetur ab hoste.
Quique dedit preliuin, non prodigus inde pulalur.
Ora movent pueri, matresque vocant morientes,
Aera pro solitis epulis aurasque tcrentes (103).
Cursor equus quem vix nuper carccr retiuebat,
Nunc avido morsu vacuum prsesepe pelebal,
D Et tandem posila feritate, furore rcmoto,
Labiltir infelix singultans corpore toto.
Devoral bunc etiam praestans virtute juveiitus,
Et cibus iste placet populis caro licct emptus.
Duin pereunt, dum qui poterat pcrsistere fortis,
Vivit, si vivil quisquam sub imagine morlis
Vir quidam dala nocte sibi solatia sancta
In commune refert. Fidei fiducia taiila cst,
Ille rcfert palinam nostris post quinque paralaui
Esse dics, bilaratque viros plebemque vocatam
Prrclerea mentes noslrorum lselificavit
(101) Elit., hos.
(102) llic vcrsus dcost in edilis
(105) Edit., lencnles.
975 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO.
Lancea qnre Domini latus innocuum pcnctravit.
Petrus Eremita Corbanam ducem convenit.
Post hrec congressum castellanis veluere :
At murum nostri genltlibus opposuere.
Pluribus exemplis, ubi spes est reddita vitre,
Tertio jejunant omnes sicut Ninivitrc.
Tunc Ercraita ducem Turcorum Petrus adivit.
Corbana dux sublimis equo se forte ferebat
Ad portum, lasciva cohors utrinque fremebat,
Cum subito Petrus turbam subit impedientem.
Nec limuit quemdam Turcum sibi prsecipientem,
Et caput inflectat, vuttumque potentis (104) adoret,
Pectore sic placido demissa voce peroret,
Dum negal hic homini deitatis reddere cultum,
1'Uiusincurvat genlilis dexlera vultum,
Illius a slolidis bona deridelur honestas,
Sed lamcn cst illi fandi conccssa facuttas.
Petri oratio ad Corbanam.
« Maximc dux, vir parvus (105) ait, nos non aliens
Qurerimus; ad nostros urbs pertinel Anliochena.
Cur igilur nos a propria vis pellere sede?
Si censura movet le juris, ab urbc recede;
Aut si credere vis, erroris lege remota,
SU regno transcripta tuo Romania tota,
Fies rex Syriae, rcx istius regionis,
Tuque potens multum multis oneraberc donis.
At si mente sedct pugnandi tanla voluntas,
Si mavis spectarc manus ad praelia junctas,
ln paribus sortem reliquorum prsecipe poni.
Quique pari bello ccdent, ccdant rcgioni,
Pugnentcum tolidem iriginla sivc viginli,
Disccdant, si sorte valcnt discederc victi. »
Dixit. Ad hsec ensem quatiens dux Corbana nudum
i Tune putas (106) impune mihi lalem dare ludum ' Respexitque suos comites , bona vel mala vere
IIo<*.gladio caput amiltcs, truncabilur isto
Gens quac nescio cui studct obsequium dare Christo.:
Discedit Pelrus dictis commotus acerbis.
Arma parant procercs auditis ordinc verbis.
Illa nocte palrcs vigilant, errata fatentur,
Turba gcmens aras tenet, ccclesiseque replentur.
Luce data tcr tres de tota gentc statutse
Sunt acies, propriumque ducem sunl quseque se
[cutse.
Quas habcant in fronte manus, ibi disposuere,
Quos medio, vcl quos cupiant exlrcma tenere.
Chrisliani cum Turcis pugnare se disponunt.
Podiensis episcopi cxhortatio ad exercitum.
Sistitur Ilugo prior, mcdiuin robur tenuere,
Magnanirai scplem, Boimundo deseruere
Ultinia, custodcs per muros instituere (107).
Hic ducis oflicium praesul Podiensis habebat,
Et populos (108) regri Raymundi rile regebat.
Lancea sancta Dei prrcvecta viros animabat,
Mciiibraque pontificis lucens lorica gravabat.
Hic populi voces, ubi voee manuquc repressit.
(104) Al. patenth.
(105) Edit., meparvus.
(106) Edil., tunc putus.
(107) Edit., constituere.
976
A Dixit, co silente, solo gens prona silescit (109),
« Rebus in extremis vires eflundite totas.
O proceres, renovate manus Turcis bene notas.
Itc per ignavos, gladiis disrumpite gentes,
Quas primi jaclus exarmant deficientes.
Mittet in auxilium Deus angelicam legionem;
Opprimet (110) hunc poputum velut oppressit Pha-
[raonem.
O quanto rapitur gens msensata furore'.
Hrcc emit infernum proprio malesana cruore.
Denique lucratur pcenam, caro bis cruciatur,
Atque per hanc mortem sine fine merelur.
At nobis sit sive pati postrema necesse,
Sive Deus]superet gentiles, quod precor esse,
Exitus est felix, orietur morte corona,
R
Militibus diversa dabit vicloria dona.
Vincelis; virtutis erit vestrae monumentum.
Parthorum ciedes jam conspicio morientium.
Ne dubitate, suos pugiles Deus haud patictui
Plura pati quam ferre queant, ut glorificelur
Lrelilire stimulis agitari sentio gentem.
Supportate, viri, me gaudia vcstra trahentcm.
Sint rata, Christe, precor, noslris gratissima vota,
Ut viiicaraus. — Amen, » respondit gens *recc
[mola.
Inlerea mandat dux Persarum Boimundo
Primo suos equites dici, nostrosque secundo.
Nomen et a reliqua jubet, hoc abradere gente
Neve decus mundi mitlatur in arma repente,
r Praecaveant, numeroque pari pugnetur utrinque.
Tunc ita legatum dux increpat, ista relinaue.
Desine vana loqui, nos ad majora vocamur.
Vincamus simul, o comites, simul aut moriamur.
Proveniunt sanctis, nihil interea timuere
Nostri, sed porlas ingressi distribuere
Per loca cerla viros, dum tutus ab urbe rccessit
Nuntius, ita Deus lua dispensatio gessit
Presbyteri turresrara (111) cinxere corona,
IUorum jacet in muris pars maxima prona,
Ornatique stolis quas sumunt tempore missre,
Altius hi psallunt, hi flent, orantque remisse.
Turci fugantur.
D Ut sonuere tubae, populos prior Hugo feroces
Invadil, solitas emiltunt undique voces.
Francorumque cohors longo distenta recessu,
In seriem conjuncta pari petil agmina gressu.
Stant infra j'actum teli, totoqtte vigore
Inflectunt arcus Turci nervo meliore
Inlcnsos, stridendo volant per inane sagittse.
l.i&tat eis oblita brevis gens Gallica vitre.
Paulatim dant pressa retro vestigia Parthi,
Vicinoque liment dextras committere Marti.
Soicula Turcorum divertit ab agmine ventue.
(108) Populus.
(109) Edit., silebat.
(110) Edit., opprimat.
(111) Edit., muros parva.
 977 GILONIS PARIS. HIST. HIEROSOL. — LIB. V.
Boamundum ctrcumaanl. *cris pugna. Vicloria cedil A Curnque Drogone Thomas, ct bellipotens Clarcbal-
Christianis.
Evrardus de Pusiaco fervensque juventus,
ln bello quserunt bellum, gladiosquc levaban
Percussi, quos percuterent non inveniebant.
Nuntius ecce celer venit a Boiinundo,
Qui dum pauca refert, sua prreter radit arundo
Tem"*ora sed tantum hrcc, inquit, Boimundus ulrin-
[que
Ilosiibus urgetur, fugilivos, Hugo, relinque.
Conversis raox Hugo suis, Arabes speculatur
Hastatos circa Boimundum. Tunc ita falur.
Quod juvenes optastis adest, huc ferreus haslis
Horret ager, verlamur ad hos incumbere vastis
Viribus. Ergo manus j'ungunt comes et Boimundus.
Hic etiam dux ille ducum stabat Godefridus.
Al contra tendunt Arabes, regesque potentes,
Et rex Damasci Lucas, illicque furcntes
Stant proamici duo; namque duos sic turba vocabat.
Dux Boimundus adhtic , Godefridus, et ipse voca- De nostris atiqui tribus invasere diebus.
[bat(II2)
Betlum primus initmagnus frenumque furenti
Laxat equo, cuidamque viros in marte moventi
Hasta disrupit guttur, vilamque loquenti
Abstulit, et voces hastilis Iancca lcnti
Frangitur, ille gemens petit orc solum moricnti.
Conciirrunt Arabcs et Francigenrc violenter.
Pugna gravis surgit, jaculis obtexitur rether.
Ilic Balgentiacus Odo primus ubique rucbat,
Vexillum tenens, se non retinere valebat.
Cum dcgustasset latus huic non visa sagilta,
Stridula signiferum privavit lancea vita.
Lapsus at ille cadeus, humectat sanguine signura,
Et quo conciderat tr.axit de vulnere ligniim.
Mox succedit ei, signumque levat Boemcnsis (115)
Willelmus, juvenique viain feeit suus ensis.
Non procul hic ibat nostrorum parva caterva,
Quos nimis urgcbat Turcorum turba proterva,
Turbaque fraude nocens ipsos per gramina sparsit.
Quos aluit ventus, et sic ager aridus arsit.
Ardor al ille dedit fumum tenebrasque creavit,
Perque cavam nubem campo trahit hostis in requo,
Atque negat pedites ter ccnlum vulnere creco.
uinc cum Pagano Belvacensis Rainaldus,
978
[dus,
Et rcliqui subiti se morlibus eripuere,
Et rapido cursu belli robur peliere (114).
Fortis ut ista cohors se magno junxit Hugoni,
Immenso veluli cedunt armcnta leoni,
Sic Arabes illis, vertuntur scuta rejecta.
Vicisti, Deus omnipotens, clamat Godefridus,
Inslat in patria, primusquc volat Boimundus
Corrigiis agit hostis cquo, insibilat rclher.
Pulvis ad astra volat morienlium sanguine teter,
Contigerant collem quemdam populi fugientes.
Tunc Parthi lalus in lsevum sese replicantes
Post longam restare fugam fortes voluere,
Arcu converso nostros iterum petiere.
"
Impiger ergo senex Geraldus de Melione,
Tempore qui fuerat longa reger in obsidione,
Sicut inermis erat, medios irrumpit in hostes,
Et meruit pulchram. jmortem confessus. In hostes
Sed tantis non sufliciet mea paginarebus,
Quinque camelorura capiunt et millia dena.
Pluribus inveniunt spoliis tentoria plena.
De Turcis equites decies sunt niille necali
Cum totidem, pedites miseri non sunt numcrati.
Prseterea qui castellum civile tenebant,
Castcllum nostris reddunt, quia mira videbant.
Regius inter eos j'uvenis de Perside natus
Est cum ter cenlum sacro de fonte levatus.
r Deleo de nostro de qualicunque libello
Hos quos non puduit sese subducere bello ,
Hrec miscranda cohors velut ad vomitum revocatr»
Prretulit exsiliuro patrire, mundo sociata.
Prretereo nostros quare timuere juvare
Consilio Stephani Constantinopolilani.
Prima cohors, primique duces, loca prima tuetur.
Vulgus inerme tenet medium, muriquc rcplentur.
Tunc regalis Hugo, qui Magnus jure vocatur,
Nomen dote replens, communi voce rogatur,
Ut Constantinam pelat urbem nomine dictam ,
Induperatori rcgionem reddere victam
Cura fuit; lex, jura, fides data, pignora, paclum.
Vox populi mistrequc prcces raiscrc coactum.

LIBER QUWTUS.

Raimundus Pilelus duo caslra capit. Marram urbem D Turba partita, Ioca sunt dlversa petita
aggredienti reshlunt acriter Turci.
Ast alii proceres voto jam mente propinqui
Utiliter slatuunt ad tempus bclla relinqui
vEstus enim populos siccataque terra gravaret
Ureret restus eos, polum dare terra negaret.
Est igitur requies lassorum reddita mcmbris,
Dimittenda brevi sub prima Iuce novcmbris
(112) Edit., vacabat.
(113) Edit., Benknsh.
Et quisquis lucro gaudebat, in urbe manebat.
Obsequiis erat hic studiosus, et rera merebat.
Ex iltis plures Raymundus miles alebat,
Quem eognomento Piletum gens nostra vocabat.
Otia cum muttis hic non ignava secutus
Providet, ut nequeat gentilis vivere tutus.
Ergo duas urbes pertransit, ct a Talamana
(Iti) Hactcnus cditi.
979 AD GODEFRIDUMAPPEND. II.
Improvisus adest; hoc castrum gcns Suriana
Servabat, qure spoute viros recipit bene sana.
Itur ad quoddara castrum, sed lurba profana
Obstitit, hinc nostris intorquens spicula vaua.
Sed tamen hoc Domini manus ohruit, et peregrini
Illic gcntiles sunl ad baptisma vocali,
Quique rejeccrunt illud periere necati,
Captivatur ibi puer, et quicunque senescit
Occidit, iguotis breve regnum parcere nescit.
Hosiibus eversis , auro spotiis onerati
Ad castrum redeunt qui jam fuerant donati.
Noc requie contenta diu, virtus animosa
Hostis ad intcritum roanet assidue studiosa.
Gentilisqtie legens vestigia sparsa per orbem ,
Aggrcditur Marram plenam gentilibus urbem.
Duxerat in Marram, duce fania, turba reniota
Urbis Aleph Roboam rex, et vieinia tola,
Gens ea non humili lcrrore repressa decenter
Dispo^uit belhim, ruitin nostros violenter.
Ferrea silva cadit passim, campumque cruentum
Asperat, astra pclit fragor et gemit morientum.
Concurrunl per mane sudes, hi spicula jaclant,
llli protendunl hastas, itcrumque receptanl.
Fortius incursant, ipsisque cadavera portis
Afligunt nostri, jam stabat in aggere fortis.
Miles, inundabant fossre, cuin forte retortis
Vertitur agmen equis,rquam perlida gratia fortis
Chrislicobe dant terga retro, formidine mortis
Turbat eos inimica cohors agitata furore.
Tinnitum clypei reddunt, galereque sonorse,
Obtenebrant ocu.los lapsus de cortice coni,
Loricas odiunt juvenes ad verbera proni.
Scindit labra sitis, non suflicit umbo sagittis.
Ut Raymundus eos vidit rarescere, primus,
Respiratc, viri, claroat, quo, proh pudor! imus ?
Taliter a trepido cursji proba gens revocata
Genliles agit ad muros, simul agglomcrata.
Sed non vertuntur Suriani deficientes
Nec socios vivere suos, sitis impatientes
Aeris illa sui gens emollita tepore ,
Non est marle, sed est raartis superata calorc.
• Chrhliani fugantur.
Ut dare terga vident nostrorum caslra seculos
Turci, Christicolas jam magna parte munilos
Iuvadunt, dat cis vires animosque sequendi
Gcns fugitiva, monet timidos fortuna nocendi.
Ordine non habilo fugit agmen Christicolarum,
Non exspectata revocantuin voce tubarum.
Segnius haud fugiunt equites peditumque caterva,
Quani fugit ante canes latrantes territa cerva.
Sternitur lieu felix populus per opaca viarum,
Exspositusque Jovi, fit marlyr el esca ferarum.
Exspirant animas mulli, nec meus edet
Vcrsus, vix equidem recolo quse dicere tredct.
Ad castrura rediit Raymundus, et jure quieta
Pcrfruitur requie, cum gente dolore repleta
llicaliquid leinpus exegit, ad omne paratus
Utile virfortis, per multa pericla probatus.
luterca uimius dolor accidit Aiitiochcnis.
— MONUM.DE BELLO SACRO. 980
A Urbis enim rector, moderatus ad omnia, lenis
Prresul obit, palremque suum dolet urbs obiisse,
Hanc, cum capta fuit, non credo magis doluisse.
Ephcovus Podiensis morilur. Atbariam eapil comet
S. Mgidii.
Dum calet Augusti dictus de nomine mensis
Non sibi, sed populo prresul moritur Podiensis
Pro Petro tracto de carcere dum tibi, Christe,
Urbs canil, est tractus de carcere corporis iste,
Quaque die recolunt solventem vincula Petrum,
llla luce viri deploravere feretrum.
Post nimios Iuctus, post infortunia plura,
Stans comes jEgidii Sancli per lempora dura
Ivit ad Albariam, quam multo milile cingens
Ccpit, et huic urbi mnrus non profuit ingons.
B Ensibus.liie incurva senum sunt colla resocta,
Nec minus infantum rumpuntur tempora grata
Nec vetulas reverenda j'uvat rugosaque Persis,
Nec facies prodest non lredi digna puellis,
Nec simplex via mortis erat, quia mille necantui.
Mitle modis, meritique hominum merito lacerantur.
Albarirr, sic ad Domini culluni revocalre
Prreficiiur prsesul vitae persona probaise.
Jamque vocabat hiems proceres, nova beUa mo-
[vendi
Tempus erat, ccepitque, dabat spem per&cicndi,
Omnibus hinc sanctis dum festum fit generale
Congregat absentes, edictum spirituale,
Jam varius populus confluxit in Anticchcua
r Mcenia, quam varii pisces in relia plena
DissimiHqueptacet similis sententia genti.
Jerusalem loca sancta vident animo cupienti.
Vis secura virum, jubet ipsos e£se paratos,
Deque suis abolent animis conjugia natos,
Orbis ad ignotos tractus jam mente feruntur
Parthorumqtte pedes jam martis amore sequuntur.
Christiani Marram obsidenl.
Conveniens comiles dux interea Boimundus
Pactam qurerit ab his urbem, negat hoc Raymun-
[dus.
Regis adventum Constantinopolitani
Exspectare jubet, munitque domum Casiani.
Sic duce turbato, comes impatiens Rttgiosam
Transit, et Albarirtm, Marramque petit populosam
D Ne dolor irati ducis ad comraunia damna
Forte redundaret, procerum discretio magna
Consulit hunc, mens alta viii multa prece mola
Prreposuit voto privato publiea vot».
Protinus educens acies populi modo mcesti
Ad Marram properat respectu viclus honesti.
Lcx Domini specialis erat, cum signa replerunt.
Urbis circuitus, et castra duces posuerunt.
Externos homines ubi vidit gens slupefacta,
Quis referet quanta fuerit formidine tacta?
Omnis in urbe locus, feroce properante tumullu
Discurrunt matres, timidseque nurus sine cultu,
Hostes plusjusto fore rumor publicus edit,
Compluresque timor, ncc mens sua lumina credit.
Si quisquis somnuni rccipit, somno cruciatur..
oo, G1L0NIS PARIS. HIST. HIEROSOL. - LIB. V.
Voxat, ct insomnem res vana, diemque iiiiiiatur.
Stant ad opus servile duces cum genle minore,
Nec pudor est servire, carent extrema pudore.
Exuit ut Phoelius lerra caligine nigra,
Surgit nostra cobors sub pigro tcmpore pigra,
Excitique probi juvenes clangore tubaruni,
Cor-poris immemores, haud immemores animarum,
A<1Martem propcranl, jam circumfustis atlaptat
Nervo pila pedes, jam lretus ad ardua jaclat,
Jactant saxa, faces flammas per inane ferentes,
Quas ltrererc volunt ad culmina suspicienles.
Desudant alii fossas implere patentes.
Per prrcrupta rtiunt equiles transcurrere montes.
Non sunl horror cquos in frena relro redeuiiles.
Jamquecava lalitanstestudine, lirnia cavabat
Mccnialecla cohors, j'am scalas lurba levabat,
Cum s ib'f> <*ocuntArabes, gravibusque lacertis
Saxa rotaiu, et vulneribus dant proxima eerlis.
Ac veluti nimbos cum torquct hiems odiosa,
Aera grando secat, vis auslri srevit aquosa,
Imbribus iiisullant crepitantia lecla doinorum,
Verberat umla sequens fugientia terga viroruni,
Sic miseri quibus una salus inimica saluti,
Pellere lela, sudes j'aciunt, clypeique muniii
Dant crepitum, fugiunt equites sub cis malotuti,
Ut tradet ex equo Raimundus bella parari,
Altum de lisnis castrum jubet redificari.
Illud raonlis habens inslar, trabibus fit accrnis.
Huj'us ductorcs imis latuere cavernis.
In summo venator erat, cornuque strcpebat
Ebrardus, delecta cohors in fronte fremebat.
Ergo viri pedibusque suis, pedibusque rotarum
Adnixi, licet impediant loca stricla viarum,
Adjungunt altre turri castrum magis attum,
Atque parant super attonitos subito dare saltum.
Tune et ab urbanis fit machina, qure jaciebat
lmincnsos Iapidcs, ct caslrum conculicbat,
Grrecorum piccos ignes rolat insuper illa,
Et volat anle viros fetons et nigra favilla.
Servat in igne suos divina potentia servos,
Et dedit ardores non possc nocere nocivos.
Murorum jaciunt per propugnacula fortes
Chrislicolse, castrique cadunt de culinine mortes.
Pislerio de monte furit Willelmus ibidem,
Robora, saxa, sudes, cerlatim miuit et idcm.
Oppositus taedisrubet, et Iustratur ab igne.
Hujus ego nequeo virtutes dicerc dignc.
Ulis 11011retinet frangendis congrua mtiris
Machiua, sed gaudet, gaudet palicnlia duris.
Non retro mollitus vitse dulcedine cedit,
Nec, quamvis decuisset ibi fugisse, recedil.
Hos necat, hos quassat, se circuit, arma rcpcllit,
Nunc muros, nunc scuta ferit, nunc spicula vellit.
Nunc procul a castro, nunc adjuncta procul arce
Turba sacerdotum clamabal : Rex pie, parce.
Parce, Dcus, metuatque tuum gentilis ovile.
Qui Christi nomen conatur reddere vile.
Si quis forte parat compagem solvere mtiri,
lllius excussa damnatur dextra securi.
98S
A Hrec indignatus vir dela Turrc vocatus
Gulferius, pulchri quod diu-facinusmeditatus,
Turbidus an ipuit ereclre robora scalae,.
Quam vix sustinerant humeris sudanlibus alse,
Perque gradus trahit, ipse suis sua niembra lacer
[lis.
Nunc sequitur quem ducit ad hoc manus Omni-
[potentis;
Quippe modum noslrrc transcendunt talia menlis.
Sed dum turba frequens firmat gressus per inane,
Scalara frangit onus, gentisque repulsa profana*.
Atvir prredictus tollendus ad astra favore,
Quo se j'am tulerat virtule gravique labore,
lnler eos quos vix potuit conducerc sursum,
.15Eminel; utque canes depascunt morsibns ursum,
Cui plebs incumbens prreclusit iter fugiendi,
Sic non requa manus premil hunc, populique pre
[mcndi.
llle per instantcs fcrtur adculo (sic) vcnienti
Opponit clypeum, socio lutela sequenti
Nunc prior est, nunc posterior, sirailis fugienti.
Nunc propriis lelis populo nocet illc slupenli,
Nunc gladios, nunc pila fugil, nunc niille molares.
Jam fumant artus, jam spumant sanguinc nares.
Contra lol peslcs manel unus-integra vita,
Missilibus, jaculis, sude, fustibus, ense petita,
Dum quantum deprensa potest gens, turba resistit,
Fida cohors itorum scalas ad mcenia sislit.
Moxoblita sui, sed non oblita suorum,
r( Conscendit muros properans ad opem socioruni.
Nec mora, per turres sonitu concurrilur orto,
• Non riget hic arcus coiitentus fune rctorto.
Res agitur gladiis; de moanibus ordine fixa
Saxa Irahunt, murisqne suis mors frangifur ipsa.
Terga dedere prius nostri, numeroque furcntuin
Cesserunt, pressitque sonum gemiius.morieiilum.
Ad terram missi plerique necem fugicbanf^ ,
Quam tamen ad terram confracti compericbant.
Solvitur inlerea murus, cui se nostra juveKus
Castro tecta subit, solida necrupe relentus
Est eques, ingrediens arcana foramine slricla
Gcns repit, tuba signa dedit tristissima viclo.
Ut videre suis hostes in mceuibus isti,
Qui super astabant, nec eis j'am posse resisti,
• Per muros rapuere fugam, clypeisque rejectis,
H
Mergunlur subito diversis agmina lectis.
Pars solo terrorc peril, plebique cadenti
Mors ignava venit, non ense vocata rubenti,
Maximaturba perit venienlum turbinepulsa,
Muris fixa rubent miserorum membra revulsa.
Urbis ad excelsas turrcs ita dum properatur,
Diversis mors una modis hos depopulatur.
Vesper erat noslris minus illo tempore gratus,
Paganisque dedit latebras nimium properatus,
Noctem pro lucro pcenas in luce dalurus,
Cinis habet, mulloque rubet jam sanguine murus.
Ktdum laefa cohors urbem sine vindice vastat,
Ad miscras turros gentilis pallidus ssia',.
Tunc monuit Boiniundus cos inierprctts ore,
983 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO
Ut sua lenirent niala consilio meliore,
Et subeant lurrem quse prsesidet ardua portse,
Hos equidem teget in misera sua dextera morte.
Victorem victumque facit noxirrequietum.
Victa rapit victor, videt hic accurrere lethum.
Jamque diem luctusque novos aurora vocabat,
Vicinae morti se civis in urbe parabat.
Christicolce stringunt enses, et tecta cruentis
Corporibus comptent, populique cruore cadentis.
Hic etiam virtutis opus gladiis iniere,
Corpore qui tenui vircs modicas habuere.
Dantque senes decollandis poenam graviorem
Quam juvenes; producit enim vis parva dolorem.
Et veluti minimum potuissent esse nocere
Tempora quorumdam laqueis sic implicuere,
Ut laqueum baculus constringat, et interiora,'
Perforet ossa rigens funis, cruor impleat intra,
Tunc educta suis exstabant orbibus horum
Lumina, foedabat sanies barbas miserorum.
Talia (iugebat auri sitis effodiendi.
Nam quid non suadet amor immoderatus habendi?
Viscera morte gravi jam frigida dextra cruenta
Scindit, et ex ipsts manus baurit avara lalenta.
Ast alios servare dueis qnos cura volebat,
lrrevocabite vulgus ad impia fata trahebat.
Iina senes erebi repetunt, venduntur ephebi.
Detinuit nostros in finibus his mora mensis.
Morluus interea prresul fuit hic Oriensis.
Nostra cohors paucis consumsit multa diebus :
Nescit enim partis victoria parcere rebus.
Hlicergo famem gens pertulit immoderatam,
Et susceperunt mortem plerique vocatam,
Et quia non habuit populus quod habere licebat,
Tenditin ilKcitum, facit hoc quod jusprohibebat»
Proh dolor! heu facinus! verubus posuere recentes ; Aggere munitum forti, muroque rotundo,
Turcorum carnes, lacerant cadavera dentes.
Discordia inter Boamundum el comitem S. Mgidii.
Fausta omnia Chrhlianis succedunt,
Tunc perscrutatur Boimundi causa secundo
Nec eoneordari potnit dux euni Raymundo,
Regem non recipi Conslantbopolitanum,
Nec dare juratura, coraes asserit esse profanum.
Ergo vise curam sanctse ducis ira rej'ecit,
Ira ducem, dux agmen iter postponere fecit.
Ille quidem cum principibus repetivit amata
Mcenia, plebsque delet tantis patribus viduata.
Sed comes ^Egidii Sancti manet irrequietus,
Anxius in multis, curarum mole repletus.
Sit modo salva fides, ptacet ut descendat ad irna
Quselibet, et procerum summetur res ea lima,
Mandavitquc viris absentibus ut Rugiosam
Juris amore petant, rem discutiant odiosam.
Conveniunt, rem discutiunt, sed fraus ibi dira
Drenionis insedit, nec finem repperit ira.
Tunc Marram petiit comes exspectatio turbrc,
Collegitque sua comites Boimundus in urbe.
Ut comes a cunctis se conspicit esse relictum,
(115) Deest hicunum verbum.
984
j Et Marrara populis minimum jam reddere victum,
A
Plus fidei Usus quam viribus, omnia Christo
Committit, fatique vices duce non timel isto.
Tunc pedibus nudis, solito cessante paratu,
Egreditur Marram cum plebeio comitatu.
Qurelibet huic populo cessura pericula jurat.
Nec secura fides regum consortia curat.
Cedere pauperibus fortis pulat ille fidelis,
Audet et ipse ratem laceris committere velis.
Plebs aggressa viam propter jejunia tarda,
Et comites comitis primu.n venere Capharda.
Consul Northmapnus, Northmannorumque cohor
[tes,
Quos reddit sua terra pigros, incognita fortes,
Hic animis et corporibus nostris sociantur.
" De fidei zelo mala quseque subire morantur.
Rex quoque Csesarese nostris prretendit amorem,
Et specie pacis male paUiat ille limorem.
Denique Caesaream serie firmata malorum
Turba petit, quia longa quies labor esset eorum,
Inseditque super fluvium Farfar, quia tale
Nomen habet flumen huic urbi collaterale.
Ut muris admota nimis tentoria vidit
Rex urbis, vetuit commercia, pacta recidit.
Nocte sed exacta, populo j'am progrediente,
His occurrerunt duo Turci, rege jubenle,
Hostibus obsequium, licet hostes, exhibuerunt.
Et vada quos nollent evadere piredocucrunt.
Venit et ad vallem quamdam gens nostra duorum
Conductu, cepitque boves (115) et equorum
*• Prredam; nempe boves et equi per gramina late
Ibant graminea gaudentes fertiUtate.
Utque ferunt quibus Ula fuit prredatio tenta,
Deprsedatorum sunt millia quinque reperta.
Stabat ibi castrum, sed redditur hoc Raymunda.
Hostibus in mediis per quinque dies habitare.
Profuit, et spoliis jumenta dati1*onerare.
Tunc gens illa fide firmal se fbedus habere
Perpetuum cum Christicolis, nullique noeere.
Non lamen huic (idei foret ulla fides adhibenda,
Nec levis iUorum promissio suscipienda..
Post Arabum petttur castrum, quod mox aperitur,
Proximus hos labor ad vallem perduxit amcenam,
Fructibus innumeris hiemali tempore plenam.
Urbs ibi grata situ manet alto splendida niuro,
Qu*equasi gemma micat, auro circumdata puro.
Incola Caphaliam vocat hanc qui tunc fugiebat,
Gertius ut vidit «juosjam rumore videbat,
Civibus egressis viclores ingrediuntur,
Tres et in urbe dies complent, opibusque fruuntur,
Hostica gens haerere diu, montes superavil
Immensos, in valte Desem sua castra tocavit.
Hic quoque larga Dei pietas dedit huic aciei
Fructus, frumentum, vel sufflciens alimentum^
Sed qure proveniunt ad votum despiciuntur.
lnterdicta placent, magis interdicta sequuntur
9115 GILONIS PARIS. HIST. HIEROSOL. — LIB. VI.
Et castrum confine petunt. Tunc hostishianti
Projecit populo prsedas, et res ea tanli
Exstitit ut castrum victores fraude subacti
Dcsercrent, mentis vitio, non ense coacti.
Et tamen aggressi castellum luce sequenti,
Defensore suo vacuum patet aggredienti.
Annua festa Dei Genitricis ibi celebrantur,
Ilrec qure candelis specialius irradiantur.
Munera tunc ducibus mittuntur ab urbe Cameia,
Aureus arcus, equi, vestes, et lucida tela
Legatique sui regis ma-ndata ferentes,
Exorant pacem; quos Chrislicolse sapientes
Incerlos faciunt, certum nihil instituentes.
ftCx etiam Tripolis formidine tactus, ut isti,
Septem mittit equos et mulas quatuor hosti.
Dona duces capiunt. Sed hsec incerta suspecta.
Cumque viris foedus qusesitum non iniere,
Quindccimaque die castellum deseruerunt.
Quindecimaque die proceres iter arripuerunt.
Inde petunt Archas, castrum vetus requiparandum
Urbibus, ct populo non absque labore viandum.
Hoc Arabes, Turci, Publicanique coronant
Turres, arma, loca, muri munimina donant,
Sed tamen hoc nostri clauserunt obsidione,
Quod superare putan.t vel vi vel proditione.
Praecipiti cursu muros nostri petiere,
Percutiunt clausos, graviusque repercutiuntur.
Non gravius Issdunt, quain desuper ejiciuntur.
Arcu, balista, tormento, gens furit ista.
Tormento lapis impulsus, magnisque virorum
Viribus adjutus, terit arcus oppositorum,
Funestum sibi pandit iter per scuta volando,
Seminat ille neces quidquid petit cxanimando.
Hic procerum decus Ansellus de Monte Riballo
Lustrat anhelanti dum mcenia lata caballo
Mortiferum vulnus recipit, vir viribus Hector,
Vir Cato consilio, vir primus in agmine rector.
Srepius aggressi muros sunt ssepe rejecti.
Post hrec ad Tripolim sunt quinque novemque pro-
[fecti,
LIRER
Gibetlumobsidione cingitur.
Jain duce materia. cujus pars magna peracta,
lnspicimus propius portum, finemque laboris.
Obscurat fateor puerilis pagina grandem
Historiam, viresque leves onus aggravat ipsum.
Quod tamen incoepi, sed non quo tramite coepi
Aggrediar, sensumque sequar, non verba sonora,
Nec patiar fines sibi respondere vicissim,
Pruriet et nulli modulatio carminis auri,
Quodque coarctabant humilis stylus et rude me- Magnus at ille ducum Godefridus liber ad arraa
[trunr,
Lassis effundet prolixa relatio rerum.
Sic collum luctanlis equi frenumque volenter
Contrahit egrcdiens primus de carccre cursor.
A U't prredam capercnt, sexagintaque repente
Inveniunt Turcos, quos, Christo subveniente,
lnvadunt, et sex perimunt, armentaque plura
Dum lreti redeunt cepere per hostica rura.
Non procul urbs aberat, ripre viciua marinre,
Fertilitate sua promittens multa rapinse,
Nomine quse celebris ipso Tortosa vocatur.
Impelit banc Piletus Raymundus, et associatur
Tentorire proconsul ei, qui par paritate
Nominis huic erat, haud impar mentis probitate.
Hi duo Tortosam cum paucis aggrediuntur,
Frustranturque diu, nec prosperitale fruuntur.
Sed tamen haud longe jam nocte supervenionte.
Castra locant, nimium populo strepitum faciente
Accenduntque viri non ad sua commoda segnes
•" Per
juga, per campos, plures vigilantibus ignes,
Quos postquam cives luccre procut speculantur,
Quod metuuntsperant, quod sperant vaticinanlur,
Christicolas castri procinctum deseruisse,
Urbis ad excidium tenloria jam posuissc.
Ergo solo metu superati, deseruerunt
Mcenia, terga fugre, nullo cogente, dederunt.
Astubi solrediit, nocturnaque lumina texit
Lumine roajori, noslris ignota retexit
Gaudia, quos subitum regnum non pugna vocabat
Exspectala diu, quibus urbs servire parabat.
Parlhe fugax, ubi magna magis miracula qureres?
Advena sero tuus hostis modo fit luus hreres.
Suflicit bsec acies mullis non multa ruinis.
Q Est et ab Archois ter mors immissa pruinis.
Urbe viri fortes insperala potiuntur,
Hostiles portas quasi cives iiigrcdiuntur.
Bella Deus pro gente sua secreta movebat,
Mililibus quoque viara dux prrcvius expediebat,
Datque suis aurum tetluris ad ima retrusum,
Nec cumularat opes nostrorum Parthus ad usum,
Dum castrum tenet obsidio, nostri tenuerunt
Hanc urbem, portumque rates illic habuerunt.
Rex quoque Miraclere nostris obstare nequivit,
Collaque submiltens optalum fcedus inivit.
SEXTUS.
D Ast ubi proximus est mette, mox laxat habenas.
Jamque meas ego laxavi, nam proxima meta est.
Dum Deus abjectis ducibus populique columnis,
Pauperibus dat regna suis, paucisque triumphat:
Ne sua qure Domino sunt ascribenda potenti,
Applaudens humana sibi nalura vocarct,
Flandrensis comes atque duccs venere Lycseam,
Sed Boimundus ibi consortia lreta retiquit.
Emensumque remcnsus iter, redit ad sua tristis
Evolat, et patriam moto pater ense salutat.
Jara sordent terrena duci, jam concipit ipsum
.Ethera, nec metuit certus de munere falum.
Hacrct ei, studioque pari Flandrensis anhelat,
9S7 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE RELLO SACRO.
Miralorque ducis, mcrilttin virlutis honorat
111duco, qucni merito magni prrecellit honoris.
Hi licet cxsullent dc successu Raymundi,
Se lamen alterius non inserucre labori.
Sod dedignanles obsistere viribus urbcs,
Urbem Gibcllum ciiixcruiu obsidione,
ujus prrecipitcs cingebant mcenia fossa).
Ingens cmdes infidclium.
Nuntial inlerea Raymundo fama sinistros
Rumores, ad bella suis occurrere Parlbos.
Tuuc ct lcgalos et verba precanlia constil
Dirigit ad proccres, quos urbs obsessa tenobat,'
Qui pro communidamno cominune vocantos
Consiliiim, nec bella timcnt, nec ferre rccusant
Auxilium, pulsatque viros spes Iseta Iriuniphi,
Nee mora, ctim clausis popigeruntfcedus, ct cnipla Dexlras jungenles, dubiis se crederc rouris
Pax a cive fuit,sociosque suos pctierunt.
Spe belli deccpta cohors, spe verlil ad Archas,
Atque tegunt castris fluvii Castrensis arenas,
Nevc diu, Godefride, tuus refrigesceret ensis,
Ad Tripolim ducis proceres, ut cerlior inde,
Praeda tibi quasi de pleno conlingat ovili.
Hostibus occurrunt hostes, levibusque sagillis
Stulta graves animos fuit ausa lacessere turba,
Et velut improbitas muscarum lredere tantum
Nuda potest, abigique solet crepitante flagcllo
Oppositreque rei morsus infigit inhrerens.
Taliter inslantes ventis commissa sagilla
Infcstans, citraque necem dans vulnera, credit
Ensibus, et fit ei clypei prsetensio murus.
Sed cur dcmoror hic, ubi non est palma morala
Arinorum jam Parthus ope post lerga rejecta,
Qureril opem pedibus, desperataque salule,
Inslans milesequos calcaribus, ensibus hostcs
Urget, et in mulla versatur crede cruenttis.
Oblunduiit acies gladiorum mcmbra revulsa,
Quosque secare neqtiit trepidus mucro, conlcritt Ad vada roagna Braym, populusque cucurrit ad
[ossa.
Civibus exslinclis, ingressus inhorruit urbis,.
Teslificans csedeni flUviustrahil inde ruborcm.
Haurit et in Uuvio prseterita turba cruorem.
Cum rege Tripolis pax firmatur.
Crede duccs nimiurn, prredaque parura saliali,
Vcxatam peliere Desen, praedataquc rursus
Rclliquiasque suas exquirunt irrequieti.
Hanc vallcra vclut intactam miranturab omni
Partc, bovcs, asinos educere, postque rapinas
Raptori toties immittere quod rapiatur.
Mox trahit in prredao, quidquid videt impiger ho-
[stis,
Hostilesque manus replet indulgentia vallis,
Quia cauiclorum tria millia prtcbuit illis,
Castra replet, vulgus relicit prsedatio, dalquc
Damna moras, aniraos externis obsidioni
Chrislicolis, cl atunt inimici res inimicum.
Scdnecpugna valet clausos, ncc machina muros
Fransfire, quasquc manus Persarum Corbana vi-
[ctor,
(116) Hic vcrsus claudicat uno pcdc.
983
^ Quas urlis Anliochi timuit, populus preinit ullor
A
Christicohe socios pcrdunt, et tcmpora grata.
Poncius hic cecidit Balonensis, tenipora ciijus
Trans abiil lapis ingenti conamine missus.
Occubuit Guillelmus ibi Picardus, et una
Dc Petraraora Guarinus, at ille sagitta,
Hi. jaculo, venitque modis mors una duobus.
Intcr tol luctus paschalis in obsidionc
Lux celebralur, et in castris fostuin fuit hospos,
Tcmporibusque suis caruit solemne serenum,
Neve diu nalura loci virlus<iue viroruni
lllic decertaret, et inexpugiiabile castrum
Expugnare volens, labor expcndatur inauis,
Mensibus obsessum tribus Archas descruerum,
, Atque petunl Tripolim, ubi cum primalibus itrbis
Audent, seque ferunt ad celsa palalia regis,
Et paccm jam multoties a rege pelitam
Firmavere duces, ut fratruin vincla resolvant.
Tunc rex ter centum captivos Christicolarum
Corapedibus vinclisque graves ab utroque resolvit,
Dalque viris vir dona, viros dal dignius auro,
Addit equos, aurura, populoqtie stipendia mittit,
Et se Christicolam fieri rex asserit ultro,
Si sua Christicolre valeant attingere vota.
Jam (unc reddebant cmaturata calorc
Arbor, messis, ager, fruclus, frumenla, fabasque.
FertUitas igitur rerum, novitasque recentis
Temporis ad solitos trahit agmina lreta labores.
( Mensis erat Maius, cum fortes, urbe relicta,
C
Ad castrum Betholon venere, dieque Clicta
Transcendens, vix nocte gravi fuit cxsuperala.
Inde.maris littus vexata calore juventus
Radit, el ad Zebarim veniens, sitis inimoderatre
Damna tulit, nec in urbe vidcl quas hauriat undas.
Scd labor alterius Ittcis duxit sitienfes
[amncs,
Quos super incumbcns, vix flatu suflicienteni
Turba parum vasi credens avido rapit ore.
Venerat ille dies quo victor ad rethera Chrislus
Ascendens, exempla suis se prrebuit astris.
Scd grave nostra cohors iter emetiiur in illa,
Et locat ante Barulh posita juxta mare castra
D Post hsec transactis Sagitta Snrque duabus
Urbibus, applicuit se praedo beatus ad Acra.
Hinc adeunt castrum Caiphas, castroque rclicto,
Juxta Caesaream figunt sua castra cohortes.
Illic lsetitiaefestum si tempore lacto
Occurrisset eis observare fidclcs (110),
In quo discipulis Dominus dedit orania posse,
Usus jure suo, mundo nova dona siupente,
Excepit tandem peregrinos Ramula cives.
Cive suo vacuata, novos qui fugerat hostes,
Ecclesireque tibi sacratae, sancte Georgi,*
>s Qure spatiosa satis vicinre prseminet urbi,
i- Ponlificem decimasque suas gens sancta reliquit.
.981) GILONIS PARIS. UIST. HIEROSOL. — LIB. VI.
Jerusatem obsidelur.
Hactenus armorum gravitate calore repressa,
Paupertate, siti, nocturno tempore, pugna
Excruciata cohors optalam venit ad urbcm,
Qttam Salomon opibus ditavit, Christus honore
Junius ardebat, et sol ardcbat in armis,
Quando suis texere duces loca cougrua caslris.
Pars en cui superest septentrio castra recepit
Northmanni comitis, et ei Flandrensis adhseret,
Solis ab occasu terret Tancrctius urbem,
Solis ab occasu tendit Godcfridus in hostcm.
A media, Raymunde, die tua classica clangunt,
Postquara Jerusalem nostrorum cincta corona,
Eduxit levilale pares Piletus Raymundus,
Proxima dura lustratur cquis oculisque remola,
Bis centum casus Arabes prredonibus offert,
Quos neque facta sui cultoris prodiga virtus,
Ncc manus eripuit numerosior, at fuga turpis.
Hos fuga, sed plures ex illis prrecipitatos,
Nec fuga, nec gladius salvavit, quos spoliavit
Vita noslra cohors, et equos ad castra reduxit.
Pluribus aptatis qure sunt aptanda ruinrc,
Feslinant ad vota viri, murumque priorem
lnvadunt, magnisque vocant clamoribus hostem.
Mox gentilis adest, Judreus, Turcus, Arabsque,
Missilibus, jaculis obsistitur, igne, veneno.
At nostri jaculis opponunt pectora nuda,
Proque Flagellato patiuntur dura flagella.
Nec mora, magnanimi per saxa per arma rueiites, Jam dubitans; hos non homines, sed monstra pu-
Muri prrecipitant irrilamenta prioris.
Dijecti fugiunt ad mcenia tuta manipli,
Et dum quisque timens certat prior esse, priores
Turba sequens inimica suis in liminc porlre
Conterit, hicque suum Pilades prosternil Orcstem. Casibus afflictus variis gentilis Arabsque
Maxima pars exclusa gemit, natique parentcs
Orantes non excipiunt, pietate stupentc.
Protinus ingenli conafu scala levata
Prsebet ad alta viam, cui fortis miles adhrcrens,
Rambaudus Ciminum caslri Dunensis alumnus,
Decertat gladiis, et comminus impetit hostem,
Copia scalarura, si forte parata fuisset,
Innumeri labor iUe mali labor utlimus esset.
Obstitit hoc solum nostris, fortunaque belli
Juvit ad extremum ductos, alterna revisens. ,
Tandem castra cohors petit,et respirat ab armis,
Fercula quiquondam nova fastidire solebat,
Atque vocare famem dulcedine deliciarum
Irritando gulam, nunc sicco pane repletur,
Et mentilur ei pigmenti lympha saporcm,
Quam sitiens miles pretioso comparat auro.
Montis quippe Sion fons a radice citalus,
Fons Siloe potu minimo tongeque petito,
Innumeros reficit populos, ct venditur unda
Quam natura potens gratis concessit habendam.
Dum vario premitur gens nostra labore, secutre
Christicolas venere rates, quas Japhia portu
Excipit optata, nuncurbs, tunc urbis imago.
Ergo viri centum mittuntur ab obsidione,
Qui servarc rates, Turcosquc ropellerc possint.
990
A Prsefuit Acardus Mcrulo dc nioiilc cohorli,
Alquc Sabratensis Guillelmus cum Raymundo
Sed probus Acardus cum paucis ante cucurrit,
Iinpulsus levitate sua plusquam ralionc,
Hic scptingentos Arabes in valle profunda
Roppcriens, irrupit in hos, liastaque rojecta,
Fulmineo scindit gladio qucm rcspicit hostcin.
Tandem succubuit non pigrilire, sed honesli
Funeris exemplo, per quod roonet ipse sodales,
E quibus elapsus unus crudele cohorti
Nuntiat exitium, clamans crudcliter, Ecce
Exsequias sociis proccres date, quos dare vitre
Non licct, at mortem licet hostis morle piare.
Silis ingens Chrislianos cruciat.
Talibus horlati Piletus, Piletique sodales,
Quos magis hortantiir virtus, vindicta suorumj
Vera fides, alterius amor, requiesque laborum.
Interius mentes armis ccelestibus ornant,
Extei'ius.»ua mcrobra teguntet viribus armant.
Inde repentino visu lurbanlur, et boslcs
Digressi videre suos spoliare necatos,
Et licet innumeros videanl bi qui numerari
Mox polerunt, lameii occurrunt, legitque virum
Prosternitquc suum congressu quisque priori.
Protinus horribilis miscetur in agmine pugna,
Amittunt galese crislas, clypci sua signa.
Convertunt gladii facies hominesque recisis
Naribus, expavit tiro de cognitione
[tavit.
c
Ilastis nostra cobors illos petit, ensibus istos
Impulit, bos currens casuque percrait amaro
Hlosmorte timor subila prostemit inertes :
Dant facili sua terga fugse, multisque necalis,
Uni viclor ovans dilata mortc pepercit,
Per quem Pcrsarum secrcta dolosa pateront,
Tres quoque niiles equos et cenliim duxit ab hoste.
Dum vaoat in castris populus, sitis immodcrata,
Excruciavit eum, gladiis tellure cavata
Miles111antra caput raergebat, lttce relicta
Pinguis ut humeaeet tellus arcnlia labra
Hicquod ab utre cadit resupino suscipit orc,
Marmora Iarabebat alius sudantia rore,
D Aspiceres pestcmlanguentum cuncta perossa,
Jam rabiem traxisse suam nutare subactis
Viribus incessura, linguseque retundier usum.
Si mactat quandoque bovem librala securis,
Carnibus abjectis, sorbetur ab agmine sanguis.
Esuriem tolerare libet, dolorille dolorem
Htinc minuit. Prodesse famcm quis crederet un-
[quam?
Clauserat occultos laticum gens sseva meatus',
Immensosque lacusobservans, insidiatur
Christicolis, mortemque dabat quaerentibus unaam,
Cum geus lethifero siccata calore calorem
Vilalem perdit, nulloquc liquore rigata
Intcstina bonis naturre.destituuntur.
Construitur studio Godefridi machina formam
991 AD GODEFRIDUMAPPEND. II.
Caslelli rctinens, muttoque laborc reperta
Materiara dant ligna fabris, urbique limorem.
Par quoque castellum Raymundi provida cura
Eiigit, et conlra turres turrita parantur.
Exstupucre novas miscri cousurgore moles
Gentiles, ipsique suas accrcscere turres
Nocle laborabant, studio fallente laborem :
Nec ininus ingentis castelli compositores,
Quos ducis urgebat prresenlia , sollicitantes
Nocturnam rcquiem vigilant, variasque per arles
Inlempcstivum ducunt sub noctc laborem.
Nox qure Judreis requiem transacta reliquit;
Lucida velabat tenebrosa sidera patla.
Cum ducis artifices ad muros appiicucrunt
Robora castelli, minitantia solis ab ortu,
Nam levius poterant irrumpere solis ab ortu
Mul iplicando preces, lacrymas, jejunia , vota,
Circa Jerusalcm porlant insignia Chrisli
Christicolre, vexilla, cruces , allaria sancta.
Dicere longa mihi mora finem prospicienti,
Quotque, quibusve modis breve tempus comparat
[hostis,
Cujus Parca necans jara rumpere filaparabat.
Venerat illa dics qua mortificare magistrum.
Gcns Judrea Jesum cupicns se morlificavit.
Hac in luce duces ad muros agmina ducunt,
Stans comes Eustachius in castro cum Godcfrido,
Susceptos ictus reddit cum fcenore duro.
Uia Turcorum transverberat a duce missa,
Non lantum contenta latus transire sagitta.
Dux ducis exsequitur curam, fortisque laborem,
Multis hortatur pugnantes, pugnat et ipse,
Pugnat pro duplici regno, quia qurerit utramque
Jerusalem, decertat in hac, ut vivat in illa.
Saxa super crates venientia viinina frangunt
Robora, scuta viros de castri culminc nolunt.
Jerusalem capitur.
Morlis in articulo virtus non defuit hosti,
Donecqua Christum crux sanctificata recepit,
Adfuit hora , diem minuens, civisque vigorcm,
Hac bora quidam de caslro fortiter instans,
Nomine Letaldus, muro prior insilit urbis,
lllum qui nimia secuit virlute leonem
Guichcrius scquitur. Jara dux super alta coruscat
Moenia, jam gladius late per iniqua vagatur
Pcctora, fulmineis jam murus ab ensibus ardet.
Nescius istorum Raymundus mobile caslrum
Conducebat adhuc, sed voces auribus hausit
Tnsolitas, turremque David celer ipse petivit:
Nec mora Turcoru.m princeps, custodia turris
Cui commissa fuit, demissa voce, roganti
Vultu, diraissis oculis, a consule vitam
Postulat, auferret quis inertis prremia victo.
Ecce pavens Turcus aperit sine murmure portam
Hostibus, a nostris toties majoribus emptam.
Turbidus optatam prorumpit victor in urbcm,
P.rsecipitesqueviros graviter suus irapetus urgct.
Occurrit supreraa dics gcntilibus, illi
De bello fugiunt iu bellum, lapsus ubiquc
— MONUM.DE BELLO SACRO 992
A A nullo ferrum revocatur, Turcus, Arabsque,
Judseiquc cadunt, faorumde funere pugna,
Sanguinea juvat ircmanu, gladiumque nitentem
Ferre pudet, qui non dcsudet sanguinis haustum.
Inconsulla tuit gens ad templum Salomonis,
Quam morlis timor cxagitat, velut csset ab illo
Unica danda salus, taliquc tegantur asylo.
Implerant plerique domum quam diximus, illis
Victorura manus inchoans, per lubrica strage
Marmora se rapuit, numerura quis scirc cadentum,
Millia vel valeat? passim cum frustra per omnes
Sint dispersa gradus, longe cervice revulsa ,
Rore caput niveo commisla strage natabat.
Abscissas aliena manus ad corpora j'ungi
Aspiceres, truncos etiam sinc poplile ferri,
"
Cunctaque membra loco vel csesa carerepriore,
Saucia vel remanere suo, tanlusquc cavernis
Sanguis ptenus iit, ut flumen abire putares
111planum, velut a surainis cum montibus ingens
Grando cadit, mistisque simul touat imbribus
[sether.
Tunc collecta pelunl demissas flumine valles,
Sata trahunt, silvasque ferunt, lotaque vagatur
Agri planilie, gemitus dat rusticus uno
Pectorc, non aliter csesorum membra feruntur
Sanguine rapta suo, totidemque vocanlur in urbe.
Scd tamen iltorum pauci vestigia templi
Ascensu superant, et eis sua signa dederunt
Tancretius Guastonque piis affeclibus acti.
Hinc ad opes properant effrenes, tccta subinlrant.
Vestes, divitias, et quod satis esset avaro
lnveniunt, si divitiis satietur avarus.
Non perdit quod quisque rapit, nec vindical altcr
Quamvis nobilior, quod compulat in sua paupcr.
His ita completis, mundata taliter urbe,
Ad sua felices venerunt gaudia turbre ,
Prostralique duces aspersi flelibus ora,
Pro Domino Domini veneranlur ritc sepulcrum.
Hicque suum capitale Deo dat quisque fidelis.
Manc dato, non plenus adhuc tot cladibus ullor,
Miles id exiguum, quod adhuc supercsse sciebat,
Sanguinis in paucis furatur, et ardua templi
Ascendcns tacite, subilo turbavit inerles.
Illi prrecipitcs sese jaculantur ab alto,
D Et qurc dat vitam retiquis animanlibus illos'
Terra repercutiens morientes mittit ad umbras.
Occurrunt alii gladiis animoque virili,
Supposita cervice moras in mortc queruiitur.
Hi sese caedunt, mortesque suas inimicis
Eripuere suis, isti pugnando secantur.
Naufragium duni quisque facit sibi, qttisque neca-
[tur,
Corpora caesorum caudis religantur equorum.
Atque foras j'uxta muros gtomerantur inusta,
Plura quidem divisa locis in frusta jaccbant,
perdideranlque notas humani corporis, illa
Gentiles nondum damnali flendo legebant,
Et congesta simul duccbant montis ad ima.
003 GALTERII CANCELLARIl BELLA ANTIOCH.-NOTITIA 994
Godcfridtts rex Jerusalem conslituilur. A Oclava qui regna die suscepit ab urbe
Qurerilur iutcrea cui regni cura regendi Capta, vir regno dignus cum regc bcato.
Convcniat, quis digna sciat dare prremia Chrisli. Vivat in octava.
Mililibus qui marte sciat superare tyrannos Anno milleno de ccntei o minus uno
Melchisedech exemplasequens, qui justa fideli Jerusalcm capitur Julii cum dicitur Idus.
Victoriquc seni data porrexisse refertur. Hrec ego romposui GILO, nomine Pariensis,
Divino landem iiutii procerumque salubri Incola Tucciaci non inficiandus alumnus.
Consilio regimen sortilur dux Godefridus,

GALTERII CAI>CELLARII

ANTIOCHENA BELLA

(Edidil BONG\RSin Collectione cui litulus : Gesta Dei per Francos, pag. 441.)

MONITUM.

AnliochenaBelta scripsitGalterius.qui ipse cancellarium sc dicit.utriusque fortuna* participcm, col. 1009,

lin. 12,et cancellarii iterum meminit, col. 1015,lin. 19.LinguaGalliim produnt verba: Qualer viginti millio
pugnatorum, quod nemo nisi nosfras dixerit, aut nostrati lingua tinctus. Nec oblilus mairh suw filii; Dis-
confectura, elc. Galterium cancellariura citari Libro Bellorum Domini, auclor nobis ipse Iibri dominiif
Petavius. Tolum scriptum cancellari dignura, nisi quod liistoria est, quae quomodocunque scripta, servan-
da est. Ipsevi carceris hebelatum ingenium queritur, col. 1001, lin. 29. Sed et codex quo usi sumus unico.
nosterab Joannc Russato, scriplus est vitiosissimc; nec mutarc quidquam voluimus. Narral autem ad
Antiochiam gesta feliciter anno 1115, infelicilcr 1119.

NOTITIA.

Plusieurs ecrivains ne font qu'un meme homrae de Gaullier le chancelier et de Gaultier, chanoine, ar-
chidiacre de Terouanc, et un meme ecrivain de 1'historieii des guerres d'Anlioche ctde 1'auleur ce la Vic
de Charles le Bon, comtc de Flandres (VAL.AND.,p. 21, etc). D autres sont dans le doute sur ce sujet e»
pretendent qu'il n'y a aucune preuve ni aucune raison capahles de lcs decider. II est neanmoins cerlain
que Gaultier le chancelier, el Gaultier archidiacre de Terouane, sont deux hommes et deux ecrivains dif-
ferents. Si Casimir Oudin (Scrip. t. II, p. 1062) s'etail donne ia peine de lire et de comparer ensemble
1'liisioire des guerres d'Antioche et la Vie de Charles le Bon, il y aurait trouve des inotifs suffisanls poui
se decider et pour se convaincre que ces deux ecrils ne peuvent fitre la production d'une meme plume. La
differencedu style des deux ouvrages est si sensible et si palpable, qu'il n'est pas possible de ne pas rc-
connaltredeux auteurs. Celui qui a ecritles guerres d'Antioche avait fait le voyage de la Terre-Saiiite ;
mais lauteur de la Vie de Charles leBon nc s'etait trouve a aucune de ces fameuses expeditions, comme
le prouve assez le silence qu'il garde la-dessus dans plusieurs occasions nalurelles qui se presentaicut
d'eu parler. En effet, Iorsqu'iI rapporte le voyage en Orient de Robert le Jeune. fils de Robert le Frison, ct
celui du prince dont il ecrit la Vie, aurait-il manque de faire connaitre, au moins par quelques trails, qu'il
avait lui-meme fait ce voyage? II est inutile de nous eteiidre davantage pour faire voir que Gaultier lc
chancelier, et Gaultier de Terouane, sont deux homroes et dcux ecrivains differenis. Nous en verrons en-
core des preuves dans ce que nous avons a dire de ieurs personnes et de leurs ecrits.
Gaultier le chancelier etait francais, comrae le prouve Bongars, dans la preface de sa colleclion (supra).
Nous iguorons et son origineet sa patrie. L'auteur du Sujiplemeiil au Dictionnaire de More"ridit qu'tl ac-
compagna Godefroi de Bouillon dans son expedilion de la Terre-Sainte : cela peut elre, mais il n'y a rien
dans son ouvrage sur quoi on puisse etablir qu'il accompagna Godefroi. Quoi qu'il en soit, il prit part a la
dev<>lion de ce siecle, ct alla en Palestine, ou il fut chancelier de Roger, prince d'Antioche. Lui-meme se
ionne le titre de chancelier dans le prologue de la seconde partie de son ouvrage : Ego ipse Gauterius
cancellarius, ou il dit qu'H a eprouve la bonne et la mauvaisc fortune, qui fait le sujet de son ouvrage; el
que rexperience qu'il en a faile lui a appris que la prosperite est plus prejudiciable a l'ame que l'adversitc
i e l'est au corps (1). Puisqu'il prend la qualite de chaucelier, il semble qu'on ne peut pas douter que cc ne

(t) Ego ipse Gaulerius cancellarius utriusque fortunw particeps exhtens, expertusquemagis nocere camit
prosperitttem animw quamjidcersilatem corpori.
995 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 996
soit <lclui-meme qu'il parle lorsqu'il dit que le prince Roger, aprcs avoir envoye les barons prendre du
repos, fit appeler secretement son chancelier pour le consultcr sur 1'eial present de scs affaires. Mais le
mal ctaitsans remede : le prince perdit la bataillect la vic, el lc chancelicr la liberte, ayant elefait pri-
soimier par les infidcles. II eut beaucoup a souffrir pendant sa captivite, en sorte que sa tete en (ut fort
affaiblic. Les tourments de loutecspece quc les barbares firenl souffiir aux prisonniers, ctdontilfait la
description, claicnt bien capables dc produire un tel effet. II est dit dans le Supplement au Dictionnaire de
Moreri que Gaultier, revcnu de ce voyage, ecrivit 1'hisloire du sicge d'Antioehe, et de ce qu'il avait vu et
su j'usqu'en 1119. Ceci n'estpas exact; car prcmicrement on ne voit point dans son ouvrage la relation du
siege d'Antioche; secondcmeiit, il nc parait point, ni par lcs prologues qui sont a la lete de chaque par-
lic, ni par le c.orps <lc1'ouvrage, qu'il 1'ait compose au retour de son voyage. Au contraire, il y a bcaucoi p
(1'apparence qu'i.1le publia sur les lieux memes oii s'claient passes les evenements qu'il raconte : tout
concouil a en donncr cctte idee. L'auteur declare que cc qui l'a engage a ecrire, c'est le desiriTinslruie lc$
pcrsonnes sagcs, et les princcs qui devaient succeder a Roger, en leur mettant devant les ycux les verlus
ct lcs defauls de ce prince. Les exhortalions qu'il fait en divers endroits aux chretiens du pays, pour lcs
porter a la penitence el a refornier leurs mceurs, dont il fait une peinture affrcusc, montrc assez qifil ccri-
vait pour eux etsur. lcs lieux roemes.
L'ouvrage, qni est divise en dcux parties, est iine hisloire dc la guerre que Ies chretiens curent a sou-
tcnir dans la principaute d'Anlioche en 1115 et 1119. A la tetc de la premiere partie on lilces dcux vers
qui cn cxprimcnl la maticre ou le sujct et nous apprenncnt lc noro de 1'aulcur :
Exslilil hic victor, Gatilerins indicat auctor,
Antiochenorumdominus Rolgerius el dux.
Gaulticr, sans donncr rtiistoirc du siege d'Antiochc, qui etail alors au pouvoir des chretiens, se ren-
ferme dans le recit d'evcnements posterieurs. II commouce par le tremblcnicnt de lerre arrivc la vcille de
saint Andre, c'est-a,-dire le 29 novembre de l'an 1119. 11rapporle ensuite la grande victoirc remportee
par Rogcr, prince d'Anlioche, sur les infideles; c'est la ce qui fait la premiere partie de son histoire, qui
represeiite 1'elal florissant de la ville d'Anlioche sous Roger.
La seconde a pour objel les nialheurs de ce princc et de sa irincipautc. Le sujet en cst renferme', commc
ceiui de la premiere, en deux vers :
Princeps vdldeprobus Rotgeriut Anlioctienus
Qualiter occubuit, Gauteriut llic recitavit.
Gaultior y donne la relalion de la malheureuse bataille que Rogcr livra imprudcmmcnt aux infi.lclis*
fan 1119. L'hcureux succes qu'il avait eu coiitic eux dans la guerre precedente lui ayant enfle le coeur, il
demeura dans une fuiiesle securite et nogligea de prendre les mesurcs el les precaulions que la prudence
exigequ'on prennc loujours contre 1'ennerai et en fut la victime; il perdit la bataille et la vie. La plus
grandc partie de 1'armee y pcrit avec son chef; le reste lomba entrc les mains des barbares qui exercerent
lcs cruaules les plus inouies sur leurs prisonnicrs, du nombre desquels fut 1'auteur de cette histoire. La
durc el longue caplivile qu'il souffrit parmi ces infideles lui dcrangea nn peu la tete, comme nous 1'avons
de,i> dit. II en fait lui-meme 1'aveu, par forme d'excuse, pour se justifier sur les defauts qu'on pourrait
fouver dans un ouvrage qu'il a compose, autaut qu'il pouvalt en elre capable, ayant 1'esprit affaibli par
ia durele dc sa prison : Pro capacitate ingenii nostri vi carceris hebetati. L'excuse est assurement bien legi-
time; et ce que dit notre autcur merile qu'on ait de rindulgence pour lui.
Bongars a publie cetle histoire dans sa Collection des hisloriens de la croisadc, dans laquelle elle tient
le septieiiie rang sous ce titre : Gualterii cancellarii Bella Anliochena. L'editeur ne 1'aurait pas cru digne
de voir le jour, si ce n'est que tout ce qui est .hislorique doit etre conserve, quel qii'en soit le style (2).
Cclte histoire est a la verite mal ecrite, mais clle n'en est pas moins interessante. Ccsl un temoin oculaire
qni rend un compte exact et fidele de ce qu'il a vu : c'esl un historien qui rapporte dans un grand detail
dcs faits imporlants, avec tanl de candeur, lanl dc bonne foi, lant de simplicite, qu'on ne peul douter de
la verite de ce qu'il raconte, et qu'on lelit meme avec plaisir, malgre les defauts du style : enfin c'est un
chretien plein de religion qui ecrit avec piete, qui voil la main deDieu dans tous tes evenements, regar-
dant les heureux succes comrae des effets de sa bonte, et les mauvais comme la punition des pecbes des
hommes qui se glorifient des biens qu'ils ont recus. Un tel ecrit meritait de voir te jour. Cauteur l'a com-
pose apres plusieurs anndes de captivite, c'est-a-dire aprfis l'an 1119, qu'il fut fait prisonnier. Cest tout
ce qu'on en peut dire. Du reste nous ne savons ni le tcmps ni le licu de sa mort. 11est fort incertain, pour
ne rien dire de plus, qu'il soit jamais revenu en France.
(2) Nisiquod historiaest, quwquomodocunquescripla, servanda est.

1NGIPIUNT ANTIOCHENA BELLA,

PARS PRIMA.

Exstitit hic victor, Gauterius indicat auctor,

Antiochenorum dominus Rotgerius et dux.

INCIPIT PROLOGUS. A cheni ex inspcrato gessit. Auditis elenim miiaru-

Oporrc pretium esl audire, et utilitali congruit, •orum virtulibus prohorumque virorum actibus,
quomodo, quibus miraculis, qua gralia Deus arbiter niali prosterncrentiir facilius; boni etiam incila-
bellum cum Parthis nianu Rotgerii principis Antio- buntur ad mclius. Undc fit tit cujus instiiiclu oinnia
997 GALTERII CANCELLARII BELLA ANTIOCH. — PARS I. 998
bona facta sunt, ipsius deprecer auxilium, qui eidem A . summre justitise signis, prodigiis, plagis, tribula-
principi Spirilus consilii et fortiludiuis vires admi- tione etiam advcrsarum gentium, mullis annorum
nistravit, quibus superbiam gentiuin eliderc, et fe- curriculis illatis, non perdcndo, sed parcentio per-
ritalem debellare prrevaluit, mihi quoque rei seriem misit aflligi; Grrecis iia.nque regnautibus ipsorum
desiderantis litteris assignare, ac posterilatis me- imperio servisse convincuntur. Eisdem ex Asia pro-
morire commendare, scribendi polenliam et sermo- pulsis, Parlhorum regnantium cessere domino, tan
nis copiam ccelitus dignelur instillare quatenus ca- dem, Domino volenle, intolerabiliori subcubuere
paces rationis et verre fidei defensores, audita vcri- Gallorum posterilati. Qui cum ncquc hinc, neque
tate, Creatoris sui imperio et servilio viriliter inha*- inde corrigerentur praefati Syri et eorum dorainalo-
reant, adversarii vero divino terrore perculsi, tam rcs, tantam a coutingonti lerrre inolu passi sunt ca-
prsesentesquam fuluri, non Domino, sed suis confisi lamitatem ct ruinam, quantam antea fuisse nulla
viribus, sagittisDomini terga prrebeant, ac reverli ad commcinoravit historia.
opus simile non prsesiiraant. Verumtainen inspcclis CAPUT PRIMUM.
parlibus pugnre necessariis, malcriaque sumpla meis Anno igitur millesimo centesimo decimo quinto
scqua viribus, ante pugnre narrationeni, videtur niibi " ab Incarnatione Domini nostri Jesu Christi, in vi-
perutile prrecedentia mala prius indicare, ut ex cau- gilia festivitatis beati Audrere apostoli sub tcmpe^
sis praelibatis, sequentium effectus perpendatur fa- state noctis silenlio, qua humana fragilitas habilius
cilius. Primum igitur locustarum agmina longe la- atque dulcius quiescere consuevit, faclus est terrss
teque sub melaphora hostium agitata, accolarum molus in Anliochiam ct omnes partes immensus et
Syrire pcnitus omnia abstulere victui necessaria. horribilis. Ipso ctenim ex inspcrato homines terri-
Dehinc parlim humi serpenlia, partim per auras bililer pulsi, sentiunt, vident, audiunt, murorum,
dilapsa, fere omnium orientalium Christicolarum turrium, redificiorumque diversorum ruinam sibi a
plagam ad idem duxerc inconveniens. Qui lice: se octeris penitus imrainere. Quam nonnulli fugiendo
debere aflligi digna ultione noverant, Dominum ta- putantes evadere, quidam elapsi a mcenibus, quidam
men Creatorem suura, non solum sibi forc placa- ab allis domibus in prrecipitium se dedere. Plures
bilem non expetebant, praeteritis inhrerentes vitiis ; cquidem in somno cum ruina membratim ita sunt
verum etiam terminos pudoris excedentes, criraina rapli, quod manente etiam parte partis integra nus-
criminibus augebant. Quidam namque osores jeju- quam comparuere. Alii vero terrore percussi, di-
niorum, sectantcs epularum, gulre illecebris addi- missis domibus, spretis opibus, relictis omnibus per
cti, non bene viventium, sed bene pascenlium mores plateas et per vicos civilatis, veiut amentes se age-
vilamque imitari studebant. Alii vero inccstitatis bant, expansis tainen ad ccelum manibus, pro diver-
affectu, contubernia sequebanturimpudicorum, au- sitate metus et iropotentiae, pro diverso linguarum
rum etiam publicarum reverentiam urbis invere- gencre, voce Iacrymabili, Parce, Domine, parce po-
cundis incestare nitebantur, facientes ambiguum pu- pulo luo, clamare non cessabant. Mane autem faclo,
tidiores ac facinorosiores existiraarenlur. Nonnulli cum sub ruina, lam hominum quara el aliorum,
auleiii habentium divitias injuste acquisitas, suis miserre cladis patcret humanitas, pmnes unanimiter
etiam propriis abusi, vasa sibi fieri voluptuosis cx- Latini, Grseci, Syri, Armenii, advense et peregrini
cessibus apta, Salomonici operis arlc insculpta, ar- suis peccatis exigenlibus, id accidisse profitentur.
dentcr inquirebant, uxoribusquc suis, fama narran- Nec mora, salubri utentes consilio, ad ipsam beati
te artificis, auro Arabico, pretiosarumque gemma- Petri apostoli confugiunt ecclesiam, perpetuae tutelse
rum varictate multiplici, putibundse partis tegumina querentcspatrocinium. Ipsura namque quem in pro-
studiose componi satagebanl. Non obtegendse tur- speris non cognoverant, in adversis operante ej'us
pitudinis forma, vel refringendre libidinis flamma, summa bonitate cum justilia, cuncli potentem ac
sed ut quibus ingratum erat quod licebat, eos acrius propitium recognoscunt, et eidem se graviter pec-
ureret quod non licebat. Qui cum hoc modo suam D ] casse confitentur, suisque prreteritis et prresentibus
vellenl incitarc libidinem, mulieres dcalbare et eis abrenuntiando voluptatibus-DominoBernardo primo
salisfacere pularent, ut prrelibavimus, augcbaiil cri- patriarchre Lalino, cmendationem promittunt devo-
mina criminibus. Mulieribus itaque nihil sancti, tissime, cujus lide menlis et orationibus, cum suo
nihil pensi eratin appetendis turpidinibus. Infruitre clero et caeleris fidclibus humillime Domino suppli-
enim, spreto viri thoro, in lupanari prostibulo in- canlibus, ut vere crcdimus, residui sui populi An-
cestui serviebant. In biviis, in triviis, in competis liocheni misertus est Dominus. Celebrato vero di-
exquisitis potationibus, die noctuque invigilabant, vino oflicio, facto sermone, injunctisque mandatis
per plateas et per vicos se agenles, habitu et incessu quomodo se habeaut, vel quid agere debeant, nihil
lascivise, transeuntiura obtutibus obsistebant, quo- gravius accidissc putantes, repenle horribili terren-
vis aeremercabiles volentibus succumbebant. Nolcn- tur nuntio. Quidam namque a periculo ruinre oppidi
tos autem, quos ad suam impudiciliam irrilarc uon Miragii divino nutu elapsi, ipsam civitalem cum
valebant, cliara dato pretio vix obscedcre permitli*- . ejusdcm domino et cpiscopo, clero, cliam omni po-
bant. Hos itaque perpetrata mala non plangentcs, ct pulo fiinditus evcrsam^ fuisse prolestantiir. Ncc
plangenda voluntarie acpublice perpetranles, atictor mullo post rccordatio oppidi Mamistrare, cum op-
999 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 1000
pidanis ct majori parte civitatis. In festo sancti, \ rum gentium exploratorcs, ad illas Pr.rthorum partes
Brictii, anlea pessundali, metum mulliplical. Quid mittere deliberat, quarum dominatores nunquam
de creleris Anliochenis finibus? Quid de Cypro? fraudati a rumoribus per suos etiam internuntios
pars tormeiitum prrediealur de disparibus. Metus Christianae militiae prresidia ferre solent. Ipse vero,
crgo timori permistus ita miserrc plebi ingeminatur, dimisso ibi exercilu, cum paucis Antiochiam rever-
quod ubi raaneant aut quo fugiant prorsus ignorant. sus accersito Antiocheno duce Radulfo de Acon,
Quaque enira dic, horis desperatis instabant terrre- viro experientis consilii, in primis quid sil agendum
motus. Unde ad invicem hrec pronuntiant : «0 ne- de emendalione, et de statu totius civitafs, cum eo
ccssilas abjecta nascendi, jnisera moriendi, dura discernil; de his etiam qure cum domino et bclla-
vivendi noslrrf neccssilas. » Hi licet noverint Dei toribus fieri deccant ad belli necessaria, ipsum con •
potentiam nusquam et nunquam posse aufugi, eli- sulit. Dux igitur vicecomitem ad se vocari jubet, vi-
gunl lanicn facilius cssc cohabitare cum besliis ex- cecomes prretorem, praetor prseconero, prrccojudi-
tra, quam intus incessanter redilicia limere ruitura. cem. His advocatis agitur Causa prselibata; injunclo
Quocirca in vics, in plateis, in hortis, in virgultis, mandato domini principis vocantur majorcs, vocan-
dcscrtis habitationibus, aliis tentoriis pro domibus tur el minores. Nec mora, conveniunt. Dux itaque
suis potiebantur. Plures etiara, reliclis civitatibus, " pulchre eos alloquens, prscsenlis negotii causam ct
de loco ad locum translalionis mapalibus in campis domini sui decretum indicat ita peragendum, si ip-
morabantur. Etquipatriarcha loci temporis omniura sorum consilio non displiceat. Audita causa negotii,
peritissiraus, per neccssaria disciplinarum philoso- susceptoque decreto principis, oranium una fuit
phire membra discurrens, desolatorum, etiam penc scntentia. Mensuratis igitur murorum ac turrium
de vita dcsperanlium corda, sanctre prredicationis dirutionibus, habentibus terras et honores, secun-
dulcodiiic fota, mitigavit. Ac tunc demum oroni po- dum majus et minus, reficicnda prsebentur. Prin-
pulo triduaniim jcjunium in gemitu, et spiritu con- ceps interim custodes cum custodibus, quos sibi
tritionis indixii, adjungens eliam mala opera vitare, fideliores intellexit, tam in oppido quam in civilatc,
ac bouis omnibus inv gilarc. Quid igitur operis?po- ut iturus ad bellurn, diligentissime poscit. Deinde
putus in Domini servitiura redactus, hoc modo per- prremissis armis, aliisque belli et viclus necessariis,
liibelur. Comessaliones fugiunl, ebrietates detcstan- audilo dtvino oflicioin beatorum inlercessorum cc-
tnr, vitantbaldea (sic), exseerantur stupra,omnieliam clesiis, sanclae Marire Virginis, Petri et Pauli, Geor-
cultii corporis postposito, habitu in cincre et cilicio gii et aliorum plurimorum, facta oralione, accepla
mulati, de plaleis in plateas, de ccclesiis ad eccle- P' licentia, et patriarchali benedictione, Deo et do-
sias, seraolim viri, semotim feminse, nudatis pedi- mino, et patriarchae, se ipsum et civitatem, et om-
bus, solutis crinibus, pulsis pectoribus, uberlini la- nia sua commendans, valedicens omnibus, in expe-
crymis rigatis vultibus, dc die in dicm Iitanias fre- ditione profeclus est. Hiuc dominus in exercitutn,
quentam Doraino medullitus. Noclibus siquidem tam inde exploratores adveniunt. Interrogati, Persiam
in ecclesiis quam iu cubiculis vacant inslanter ora- gaudere ob ruinam et interitum Syrise, publice re-
tionibus; dispersos revocant, devios corrigunt, or- spondent. Referuntque Soldanum Ccrocensem, a
phanis, viduis ferre solatium, et eorum indigentiam sole et luna acceptis auguriis totius Persise exerci-
supplerc satagunt; suIUcicnti etiam hospitalilate tum niandaret, et ipsam Syriam, a Deo dereliclam
pauperum, inopum, et indigentium corpora, vtiltu signo terrre motus, cum aliquantulo inhabitantium
liilari nituntur recreare, ac recreata datis muncri- residuo, suo dominio ex facUi posse subjici pro-
bus exhilarare. Quid ultra? Fructu poenitentire fecto confirmare. Nova secretiora, admissi in can-
correcli, bonis operibus adornali, a penculo terrae- cellis, soli principi cum interprete, enucleare festi-
motus per quinque mcnses et ullra imminenies, nant. Auditis gentium legationibus eliminandi a
non suis mcritis, sed Dei gralia liberali, Cuncti- velis, ne obstrepant, eliminantur, admittendi,
potenti referuut graliarum actiones, in Ecclesia sua D sagaci consilio admiltuntur. Princeps ergo secum
lreti. reputans, < jacula qure providentur minus ferire, et
CAPUT II. post consilium sapientes non pcenitere, i legationes
Princeps igitur mcmoratus, diruta rcditioia sua legalionumque causa seriatim stiis indicans, quid
in castris et alibi visitans, perquantocius perquisitis ulilius agendum sit ipsos cousulit. Ventilala consilii
neccssariis, ea qure defensioni sure terrre utitiora, causa necessaria, ad Cereptum festinare dignum
et hostibus propinquiora novit, et si non adplenum, ducunt. Audierant namque, fama narrante, Daraa-
ad prsesenlem tamen tutelam, reparare ac munire sccnorum rcgem Boldechinum, cum Amirgazi Tur-
maturavit. His peracfis, rcdeunle aestivotempore, coinanorum amirado decem millibus militum comi-
sicut mos est regionis illius, properavit ad lines in tatos ob fidelilalem nati Rodoam Catep pervenisse.
quibus ocius de adventu Parthorum audire valeret, Sed res erat, ut ipsam, facta concordia, pro nece
et unde pernicius hostium turmis occurrere posset. Maledocli, molirentur Soldano tradere, si valerent.
Pervenit itaque usque ad Fontem Faris, ubi exer- Unde nostrates accelerant, ferventes concitato belli
citura suum fdbi fore obvium prremandaverat. Ibique examine, ipsorum sententiam permutare. Quod ubi
eo tractantc cum suis de coramuni utililate, diversa- comperierunt nostrorum ipsorum fines atligisse,
 1001 GALTERH CANCELLAUU BELLA ANTIOCH. -- PARS I. 1002
limore subacti animi sui habitum voeis iudicio) A vi forlior hoslis ingreditur. Quod factura non mini-
dissimulant : aiunt enim, missis ad principem ia- mum intulit timorem popularibus. Ingressi illico
ternuntiis, ob firmandum foedus amicitisc cum ipso,, dominam oppidi exponunt, fortioribusque villae,
efccontra Parthicum hostem se venissecxpugnalum. quibusdam expositis, quibusdam interemptis, ipso-
Dodechinus autem, licetvirorumChristicolarum Par- rum inter se dislribulis opibus, ibidcm cuslodes
thorumque potentiam formidabilem vereretur, ma- suos adhibent. His peractis, Fisaricnsis amiraldis
luit tamen simulata pace cum Christicolis concor- confisi amicitiam, apud ipsum vplentes hospitari,
dari, ut ipsos duceret ad perniciem, quam Parthis : Sisaram accedebant. Ipse autem haud immemor
acquiesccre, quos multos crudeliores sibi in pace Hammensium incommodi, ulilius secum reputat, ipsis
quam in bello cognoverat. Loco itaque assignato i extra hospitatis praebere necessaria, quam intrac-
conveniunt. Ibique firmatis conveutionibus quasi tium ferre incommoda. Timebat enim in suis rebus
amici facti sunt. Disponunt igitur, conlra hostium redundare hoslium ssevitiam, sed multo magis se
turmas quo utilius sit eundum, sed similiter; Dama- ipsum verebalur fore necis praedam. Prsemisit igi-
scenus enim ad loca utriusque fortunse sibi suisque turfratrem suum, ut fama retulit, Barbara, munera
utiliora ire prsemonet; Antiochenus vero, ad illa ferentibus equis comi talum, quo pretiosioribusBurso-
quibus recla fronte, hostes citius aggredi potuissent. H nem praedonaret, caeterosque magnales, praesentatis
Quid singula? principis stat senlentia,cui jamprse- aliis, acceptos sibi redderet, et ut eo mediante inter
dictum fuerat exercitum barbarorum per Salobriarn ipsosfirmareturfoedusamicitise,ita tamen,quod dum
venturum Sysaram, quse antea tributaria et nostris dominus Sisarsemaneret praesidio oppidi, fraterejus,
serviens, jam versa fuit in contrarium, illorum con- iudigena sciens aditus et recessus patriae, devasta-
fisa suifragio quorum postea, actione utriusque tioni bellique necessarios, cumipsisproficisceretur,
partis, passa est dispcndia. Tandem nostrates missis dux eorum itineris, et provisor utilitalis. Sed ut in
exploratoribus contra hostes, Apamiam proficis- sequentibus dicam, Domino operante, contra spera
cuntur. Ubi velut filii et parentes societate hospi- eorum res versa est i.n contrarium. Frater, frahis
talitatem, vinculoetiam dilectionis integrae videban- imperio obtemperans, injunctumsibi negotium lse-
tur convenire, licet numeri ac probitatis differant lus exsequitur. Exercitus autem ante cavernas Si-
quantitudine; pars etenim principis ultra duo mil- sarise castrametatus , iterum factis potationibus de
lia pugnatorum non poterant inveniri; pars autem die in diem, a longe posiiis excubiis nostrates bello
diversae socielalis a multis reputantur sequipolleie lacessere tentant. Princeps igitur Christianilatis sa-
decein millibus. Haec autem quod majus numero, cramento, et fralerna regis dileclione conjuratus
probitate quidem minus obtinebat. Siquidem ante G iam prseludium quam et ad belli adilum, erutione
Apamiam castrametali, per duos menscs morati oculorum interposita, generaliter omnibus suis ab-
sunt, antequam eis cerlus Parlhorum nuntiarelur dicat. Quo audito, pars hostium arrogans, ex inspe-
accessus. Mensevero Augusti, Burno Parthorum dux rato, Cafarda castrum tribus leucis a nostris se-
mililiee, stipatus validissimis pugnatorum agminibus, inotum attigit; quod ssepius aggressum, licet pars
ultra Euphraten jam venisse, alrociler partes Sy- interior crebris sagittarum ac lapidum ictibus diris-
riae invasisse nuntiatur. Quod ubi princeps verum que vulneribus premeretur, ea vice capi non po-
esse comperit, regi Hierosolymilano, comiti Tripo- tuit. Sed quodam illorum amiraldo interfecto et
litano, suis notissimis internuntiis, cum Iitleris pluribus vulneratis, reversi sunt ad exercitum,
siguTatis hostium adventum locumque nominatum, asserentes ipsorum dolorem vindicla posse minui.
non multum a nostris distantem apud Salinas indi- Qui cum molirentur quomodo atrocius nostros ag-
cat, ubi factis potationibus, cseterisque voluptati- gredi potuissent, fama nuntians regis adventum
bus, crescentis lunae augurium exspectabant, borta- prosimum ipsorura aures perculit. Ipsi vero non in
turque eos pro suis viribus, cum celeritale, Chri- virtute sancti Spiritus, sed in multitudine exercitus
stianae militiaeadesse praesidio. Rex itaque probilati
jjconfis-i, antequam rex accedat factis agminibus ,
semper intentus, haud segniter agens, eodem die, habiliores prseludio ad tentoria nostrorum dirigunt,
prsemissis nunliis ad comitem ne moram faciat, acies de more ipsorum ordinatse sparsim subsequi
quam citius polest ipse subsequitur : prsernandat deliberant, loco assignato, Bursone duce ipsorum,
laraen principi cum jurameuto Christianilatis et cum maxima in expugnatorum remanente prsesidio.
amicitiam fraternitatis, quocunque erant, vel ubi Quid ultra? Vibratis jaculis, emissis sagittis , fere
consistant, ne eos sine ipsorum adjutorio aggredi in castra nostra cursitant. Quo viso princeps me-
praesumant. moratus, veloci equo residens, exemplo ensecastra
CAPUT III. suorum circuit, asserens : t Fide Dei, qua vivimus,
Interim hostes, ut fama praecinit, per Salobriam si quis egredi jam praesumpserit, meo peribit gla-
profecti, acceptis ibi necessariis, Hammam perve- dio; » quin imo, prsecepit unicuique armata nianu
niunt. Quod cum reperissent ex parte soldani dari et vigilauti animo pro castro suo stare; nec tamen
sibi ne habereminis aut precibus potuisscnt, slipati prsesumi ullo modo vel signum confliclis ipsis dc-
armalorum validissima manu, illud invadunt stre- monstrare. Mirantur itaque Parthi, gentem bello
nuissime. Invasumnue undiaue. truncatis Dluribus. nromntissimam. iniuriseque semper imp.iticnlein,
PATROL. CLV. 32
1003 AD GODEFRIDUMAPPENI). II. — MONUM.DE BELLO SACRO. «001
loties sa^illis provocatam, lolies conviciis affectam, A ita quidcm pulsant, quod factis muvi diriilionibus
tam patienter fcrre, quod dimicandi signum non ingens praebetur adilus. Mox inlrogressi, praesenles
ostendat, et quasi illorum limore devicla jam suc- suos intercmptos, et praeteritos vindicandos, quos-
ruinbat. Quidam ct nostrorum, id facti timidilati dam 'interficiunt, quosdam allioiis fortunae rcser-
repulant; nonnulli aulem capacioris ingcnii, hoc vant, ut ipsos pro viclorite palma soldano praesen-
ficri do principibus induslria conjiciunl, ut explorato tare valeant. Scd prospera illorum poslea , Dei gra-
eongrui temporis articulo , non admonilione ho- tia, cessere in contrarium. Caslro illo funditus di-
stinin, ncc praesumptionevirium, sed sui, regisque ruto, pcrfinia devaslando et truncando quos inve-
in proximo advenientis, disposilione provisa, inge- niunt, ad Marram pervenere, quam antea devasta-
nioque expedienti, eos impetere praevalear.t. Saepius verant. Ibique quasi in propriis remanentes, ingenia
ctanim, ut exceptum cst, pracvalct in bello cum au- quibus Sardonas capi posset, studiose pneparabant.
dacia et ingenio pugnatorum paucitas, quam infru- Ilsec et liis similia domino Rotgerio principi, exi-
nita et vacillans armatorum multitudo. stenti Antiochiae, cito rcvelala sunt. Quo audilo, vi-
CAPUT IV. riliaudacia motus, sua tanlumcomiialusdomestica
Interea, fama narranie velociore facto, rcgewi familia,seccssit ad Rubcam, prsecepitque suis omni-
Dalduinum Pontiumquc comitcm virililer celeriter " bus, absque omni dilatione el cxonio illic lendere;
accclerare comperlum cst. Burso igitur dux dolosse dominum autcm patriarcham prccatus est cui»
calliditatis, retroccdens fugam simulat, et quasi re- summa devotione, illo pervenire, ut suo ofllcio cl
patriare volens, per parles Sisara divortia faciendo, benediclione potili, libcrius et securius Dei militiani
ad tempus suam occultavit nequitiam : ut nostris re- exercere valeant. Mense igitur Septembrio, die Do-
trocessis ac separatis, valerent tutius diruere mar- minica, ante diem festivilatis Exaltationis sanctse
chilima municipia. Interim rex, de more pristino crucis, Antiocbenus, loco assignalo Philacabas pa-
cymbalis resonantibus, tubis ubique clangentibus, triarcha festinus adest. Distincte et aperte Deo ma-
castra nostrorum ihgressus est. Statimque ut rex gis placita quam hominibus locutus est. Quidquid
comperiit hosles recessisse, admodum se sero ve- enim reprehensibile, et quidquid Deo contrarium in
nisse conquestus est. Brevi tamen sumpto consilio, eis noverat, ibiquidcm non tacuit, sed, sicutdeccl
cum ignorent quo eos subsequi et ubi invenire pos- patrem, arguendo, obsecrando, increpando, quae vi-
sint, quoddam castrum ea vice Parthis subditum, tanda sunt et quae scctanda ipsos edocuit. Deo et
Gistrum nomihc, oppugnatum ire deliberant, aesli- domino patriarchse sua peccata fateri non erubes-
mantes eos hoc facto ad bellum posse revocari. cunt. Injunctumque est unicuiquea domino patriar-
Nec mora, noslrates illuc pervcniunt. Repente or- " cha vice verae poenilentiae, pro posse cujusque,cum
uinatis agminibus per circuitum, tam oppidum quam Dei auxilio plenam justiliam tenere, tali, inquam,
suburbium aggredi strenuissime satagunl; tandem modo ut qui in illo eminenti bello mortui fuerint,
subiirbium ictibus ensium comprebensum, partim sua absolutione, Domini quoque propitiationc, sal-
diruitur, partim igne comburitur. Perses vero, licel ventur; et qui redierint, in proximo festo Omnium
'fumiferarum nubium intimatione, propriorum ocu- Sanctorum, statuto concilio omnes conveniant, con-
lorum suorum intuitione, exustionem ejusdem mu- cilio AntiochiaeEcclesiaeinter se, tam in rebus pos-
nicipii a nostris ob illorum dedecus factam essc in- sessis quam et aliis, plenam justitiam facturi, hoc
lcllexcrint, verentur taraen illos aggredi, quos an- tamen supplemento quod si plenam, per iguoran-
tca invascrant. Hoc namque judicio, pro ingcnio tiam vel impotentiam, adimplere neqniverint, illo-
audacue et probitatis secum reputant quidquid ante rum consilio et judicio qui secundum justitiam ca-
castra pro iuertia et timiditate duxerant. Cum au- paciorcs veritatis iuerint, acquiescere non renuant.
lem ncc vcnerint, nec rumor audiaturubi manse- Sic tractum et injunctum, ab omnibus concessum
rint, agitur quid supcr hoc fieri deceat. Pars igilut est, et singulalim junctis manibus omnium inter
illa quae magis sperabat bello acquirere quam domi j, manus patriarchse, Deo et eidem fide promissum
sibi rcliquisse , repente subsequi bonum esse con- est per induciam et Ecclesiae propitiationem : quod
firmat. Pars cujus animum res possessa dulcedine si forte oberraverit, per emendationem et satisfa-
rcvocabat, cum hostis sit copiosus sitque valde clionem Ecclesiae cos salvari posse.
fo:iis, unumquemque ad propria reverti, causa sua His peractis, venerabilis patriarcha missarum ce-
tutandi municipia, utilius esse judicat. Rex ilaque lebrans solemnia, praeraissa populo sibi commisso
Hierusalem cum suis Tripolitanis Tripolim, Dama- pcccatorura absolutione, omnes patriarchali bene-
sccnus Damascum, princeps Antiochenus Amio dictione confirmat, et ipsos spirituali diligentiae
chiam reversus est. Nec id fieri islorum potenlia cpiscopi Gibbelli, ad bellum simul pergenlis, hu-
intelligimus, sed illius procul dubio qui socielatem millirae commendat, ac salutatis omnibus Antio-
Belial a nostris separari voluit. chiam repedat, assidue Domino supplicans et ipsum
Nec multo post partes Sisarise hostes lyrannidcni deprecans, ut qui superbos humiliat et qui ab initio
exercendo, quadam die castrum Cafarda, quo jam bella conterit, ab impetu populi sui conterat adver-
deainma cis contlgerat, invadunl atrocissime. Hinc sarios
fcmduat, illinc pctrariis aliisquc machinamcnlis Sequenli aulcm die, expositis circumquaque cu-
4005 GALTERII CANCELLARH BELLA ANTIOCII. — PARS I. 10JG
stodiis, agniina sua confidenter princeps jubet pro- A Deo vindicantc noli differatur inlciilus. » Cuinque
cederc, illicque cito gressu tendere quo Parthos, pergerent ordinatis aciebus princeps generaliter om-
vicinorum revelationc, jamjam venturos audierat, nibus prsecipil, ut nulli cupidilale divitiarum nioti
Cumque parati in hostes irruere assignato appro- ad rapiendum se inclinent, sed, sicut decet bellantes,
pisiquassent loco, cum ipso non inveniunt quos suam protegendo salutcm, hoslium nilanlur pcrdere
perdere jam quaerebant, ante Hapa castrametali feritatem. Praesul ergo memoratus, huic salubri sen-
sacit.Mane autem expleto, vivificsecrucis missarum tentise rcsistentes corporali vindicta merilo debere
olficio, cujus exaltationis festivitas eo die conligit, puniri praedicat, et quod intolerabilius est, perpetuo
WHiermus episcopus Gibellensis, vir per omnia lau- anathemate feriendos confiimat. Sic factus, unum-
dabilis, populum a Deo sibi commissum, verbis et quemque ad certamen accingit animosius.
exemplis eidem festo congruentibus instruxit, mo- CAPUT V.
nuit et armavit. Quid ultra? Omnes cum summa Interim contra arma nostrorum, solis vibrante lu-
devolione ejusdem Dominicae crucis lignum sacra- mine, Parthorum lumina obtunduntur, scstimanlium
tissimum, antequam iter arripiant, properant ado- et dicentium ibi non esse principem, sed tuenlium
rare; cujus licenlia et benedictione muniti, praemis- marchiam gyrovagorum plebem. Burso itaque, ipsos
sis exploratorum speculatoribus, ne subitus hostis a tergo retortis manibus, ad se funibus adduci im-
in eos irruat, ordinata acie comitis Edessani, ex perat. Nec mora, vexilla principis prodeunt; quae,
dono principum, primi ictus in bello primatum ob- Deo rectore, sic a Parthis vidcntur dilatala, ut dc-
tinentis, disposilisque cseteris agminibus, ordine albatis militibus et vexillis, ipsam terram civcum-
belli nccessario, viam arripiunt. Repente Tlieode- quaque tegi crcdiderint. Burso tamen suique, oinnes
ricus Barneville unusex speculatoribus,festinusad- erroris scarie imbuti, cum fratre suo et vi nimia
est, vullu bilari sic locutus : « Ecce quod quae- pugnatorum, ut ibi nostri resistant, montem, no-
rebamus, ecce quod cupivimus, divina opcrante mme Daniz, ascendere non differunt. In cujus cacu-
gratia : ubi nostra figere tentoria disposuera- mine eminentis mathesis falsorum deorum auxilia
mus, in valle Sarmiti circa fontes, ibi hostes sua sibi adesse invitant. Tandem ipsum montem non
partim jam fixa, partim adhuc iigenda explicant. » solum se ipsis, verum etiam divitiarum multipli-
Ad hsec princeps : «In Dei nomine, ad arma, mi- citate visi sunt onerasse , Tumbaret ultra montem
lites! » Sic fatus, virili fretus audacia, de acie ad cum sua acie latitantem praesidio. Caeteri vero, in
aciem celeri vectus equo cursitans, omnes admonet tentoriis et exlra praesentiam divitiarum capti, suis
debere jam laetari, cum certamen sit paralum, quo p quidem, maxime autem principum suorum confisi
exerceri deceal militis officium. Imperat igilur arma viribus, superbe praestolantur; quod nec poenitentia
bajulari, nec ulterius differre paratis. IUico prsesul juvatur, quia sera; nec suorum prolectione rcleva-
memoralus, in spiritu humilitatis crucem Dominici tur, quia perdita. Adest namque Rotgerius Chri-
ligni venerabilibus gestans manibus, totum circuit stianae militiae princeps elegantissimus, cum sua
exercitum, quam dum ostentat omnibus, asserit eos acie hostibus ferocissima, personantibus tubis per
in proximo per virtutem ejusdem victoriam adeptu- media caslra, captos suos liberando et hosles ob-
ros, si prompto pectore in hostes irruant, et in Do- truncando, divitias quasi fimum reputando, ad
mino Jesu credenles cerlaverint. Continuo omnes montem, quo standarum et robur ipsorum conglo-
corde et ore simul proclamantes : « Sancte Deus, meratum fuerat, iter dirigit. Comes vero Edessanus,
sancte forlis, sancte et immortalis,'miserercnobis, » Guidoque Capreolus, ad primos ictus ordinali, a
ter flexis genibus corarn ligno Dominico procum- sinistris antecedendo, asserunt se, allerum recta
bunt, et ipso reverenlissime osculato eidem se com- fronte super montcm , alterum ex obliquo hostes
mendant. Hac consolatione munili, boc signo si- impetere. Burso autem divini terroris jaculo sau-
gnati, iterum atque iterum ipsam crucem salutan- ciatus, cum fratre suo et familiaribus, quasi bella-
les, celeriter equos ascendunt. Princeps vero, intre- D turus descendens, virililer resistere montemqiie
pidum gerens animum, manu caeteris silentium in tueri praecipit, seipsum, cum quibus potuit, fuga
dicendo, sic loquitur ipse : « Eia! fratres mei et deliberat. Interim, hinc coraes, inde Guido in priino
commililones,tuquemanus pedestris,accedamus jam irapetu fractis lanceis, astrictis mucronibus hostcs
propius. Mementote quanta laude, quanla venera- percutiunt. Unde clamor, luctus, et armorum fragor
tione, quanta etiam litteraium commemoralione utriusque partis bellantium aures sic obturat ut nec
acla proborum virorum toto mundo ascribantur araicus amicum, nec frater fratrem intelligat. No-
memoriae. Ecce tempus adest quo vigor et probitas strates autem non clamoribus territi, nec Iabore"
nostra vigeat, quo nomen nostrum victorabile su- devicti, pari audacia vires resumendo, hostes elimi-
per barbaros, orbis per climata clarius elucescat. nant, eviscerant et obtruncant. Quo viso, Tumbaret
Attendite etiam quia legilime certantibus a Domino ex obliquo sinislrorsum prosiliens splendenti acie
corona jani promittitur. Festinemus igitur in ipsos trecentorum militum comitatus, post aciem princi-
ingredi, et fractis lanceis, quantocius nudalis ensi- pis cursitando, cum ipsam nec impetere audeant,
bus circa tempora accedamus vicinius, ut crebris nec crebris iclibus sagittarum ab inccepto gressu
nostris iclibus illorum supcrbia proslernafur, et dimovere possunt, Turcupuloscontra ipsossagillan-
1007 AD C.ODEFRIDUMAPPEND. II. -- MONUM. DE RELLO SACRO. 10..8
tcs, plus citis grcssibus inlra nostratcs nicrgi fa- A numcrum ? Cuin sint innumerabilcs, apud nos pauci
ciunt; ex ipso impetu cohorti Roberti Fulcoii reputantur. Piinccps vcro per trcs dies campum ob-
trorsum incedenti, recta fronte obviant. Quam tincndo, coram ipso allatis opibus, quod decuit tan-
cum intuiti fuisscut, Rolberlus Surdevallis, Bocar- tum principem sibi reservari praeccpit, caetera di-
diisque, milites egrcgii, non veriti desperatae gentis vidi, sicul doniinatus ct mos ejusdem curiae
cxpclcre feritatem, subilo in medios hostes se con- cxigit.
fmint, obtruncando peifidos, demum ct ipsi obtrun- His pcractis, piinccps ante sc diversarum gaza- •
cati Christi martyres cffecti sunt. Rotbertus vero rum copia, captivorum prscmissa mullitudinc, Deo
non moratus suoruin ulcisci sanguinem , strenuc supplicando, suisquc omnibus gralias agcndo, et
dccerlando succisis loris equi sui, sagitta sauciatus quod Dci servilium viriliter sapienterquc peregis-
occidit, cohorte illius penitus dissipata. Alanusado- sent, pisepaternitalis amore omnes licentiavit. Pri-
lescens, Guidoque Frenellus simul incedentes voce malibus autem ad propiia redeuntibus, uxoribus
viva liaec pronuntiant: « Commilllones noslri pro- suis ac liberis visilatis, ad tractandum de Christia-
batissimi, jamjam nostris ferendum est subsidium. » nismi utilitate, concilio Antiochenae Ecclesiae, lem-
Mox intromissi, peracto lancearum oflicio, ictibus pore assignato, Antiochiam reverti prsecepit. Ipse
cnsium defunctos nostros retinent, vivosque illius H vero cum manifesla viclorise palma rediens, per rura
aciei protegunt; vicissim tamen hinc et indc san- et castella, cum hymnis ac canticis ab omni populo
guis immensus funditur. Interea nostrorum acics, laetus cxcipitur. Cumque appropinquassct Antiochiae
tamdcxtrorsum quam sinistrorsum, Parthorum mul- urbi venerandae, per tolam civitatem sonus adve-
tiludinem undique frementum intuentes, pari voto, nienlis inlonuit. Sanclarum itaque rcliquiarum pra?-
CHRISTEJESU! proclamantes, in medios hostes ir- cedente ordine, venerabilis patriarcha cum suo clero
ruunt. In primo aggressu, divino feriente gladio, ecclesiastica instilutione decorato, virorum ac mu-
bostilis clamor, anlea'horrifexet immensus, diverso lierum sequentemultitudine, exiit ei obviam :«Dcum
modo, morientium crebris singultibus commutatur. time,ctmandata ejusobserva(Eccie.xn, 13),» vocibus
Qni.l singula? Quidam diversae illationis poena, necis angelicis personantes, ipsum suscipiunt, collaudant
fiunt matcria; cneteri vero divinse ultionis jaculo ac venerantur. « Ad honorem summi Regis, el ad
percussi, lerga versi diffugiunt. Princeps igitur Deo effectum sui regis, liber, servus et ancrlla gralulan-
devoius, ipso die per virtulem sanclae crucis viclo- tur die illa. » Interim diversarum nationum popu-
riam adcptus est. Felix belli campus, Domino lar- lus, innituntur coronare civitalem floribus. Quisquis
gienle, eidem aperitur. Ipse itaquc, prout diguum carum seu rarum ornamentum habeat, tunc non
cst, cum domesticis laude suorum, in campo rema- celat, sed revclat, quo victori placeat. Vicos ster-
nens, protiuus ad insequendum coeteros dirigit. Qua nunt et plateas ornamentis sericis, auro, gemmis
inrej-pra caeteris'acies beati Pctri laudis nomen ob- adornant, ob adventum principis. Diversarum spe-
tinuil. Ibi quidem planities ita fuit partim mortuis cierum tantus odor funditur, quod lerrestris para-
obsita corporibus, partim camelorum caeterorumque disus possit dici penitus. Princeps iutrat; plebs re-
animalium divitiis oneratorum referta multitudine, sultat laudibus hymnicis; Deum laudant, hunc sa-
quod nostris occidendi impedimentum, fugientibus lulant vocibus altisonis. Sic ad templum Sancli Pe-
exstitit evadendi subsidium. Nostri tamen percu- tri pervenere pariter, ubi laudes Deo Patri persol-
ticndo, vulnerando, oblruncando, infra duo milliaria vunt alacriter. Ergo princeps ad altare fert vexillum
ultra Sarmitum hosles insequuntur. Tandem victo- triumphalc; offert illud speciale, poslhaec minus
rcs reversi, diversa ferendo, mittendo, ducendo, principale. Adorato Dco vero, reddidit grates omni
opibus onerati, Deo Creatori gratias agendo, ad clero, prece cujus decoratus, victor exstitit beatus.
ipsum dominum Rotgerium principem campum ob- Ipso valvas exeunte, clamant omnes cordis voce :
tinentem, exhilarati perveniunt. Quid referam ca- i Salve, rex! alhleta veri, te formident hostes Dei,
ptarum divitiarum seiiem, cum nec modus, nec va- [) libique sit continua pax, salus et victoria, per sae-
rietas ab ullo perpendatur? Quid hoslium occisorumi culorum ssecula! Araen. >

PARS SECUNDA.

Princeps valde probus Rotgerius Antiochenus

Qualiter occubuit, Gauterius hic recitavit.

INCIPIT PROLOGUS. modo causam intulit. Illud vero doloris dolorum ac

Inter diversos prisci temporis bellorum evcnlus, lotius infclicitatis elogium, quod repentina calamiutc
profecto illorum aliquis ab historiographis assertus, belligeram partem Rotgerii Anliochenorum prin-
seu mcestitiae seu gaudii mcntibus auditorum quo- cipis, ipsumqueprincipem, molecriminumexigente,
 1009 GALTERU CANCELLARH BELLA ANTIOCH. — PARS II. ICIO
subintravit, ita fundilus gaudia removil toliusque A viliis voluptatibusque noxiis resisteudo, bellalores
miserise terminos modumque exccssit, ut nec veibis Dei fieri inciperent, quatenus in conflictu contra
exprimi, nec mcnle concipi valeat, [quotque qui-- perfidos armis fidei praemuniti, et Christi milites,
busque poenis et inauditis morlibus exterminii im- ex re dici potuissent. Princeps vero ea vice, proh do-
mauitatem nostris. intulcrit. Unde necessario fateri lor! audendo non audenda, etpraesumendo agere non
cogimur quod nec hisloriographus ad plenum rei agenda, sui equidem suorumque salutem ignorans,
seriem describere valeat, nec alius aliudquam divina lanti patris documenta suse temeritati postposuit,
fuisse ultioue dicere praesumat. Verumtamen ne neve timore hostium trepidasse, vel ullo modo
penitus a memoriaj labi videatur quod dignum posse flecti videretur, cujusque juris effectibus prae-
relatu auditorum saluli possit consulere, mutalo termissis, et in se et in aliis sibi subditis nocentia,
stylo primi belli, prospere succedentis, ego ipse ac nocitura quibus praebebantur, emendare tunc
Gauterius caiicellarius, utriusque fortunae particeps dislulit. Rogalus etiam a multis afieclu pielatis, et
cxistens, expertusque magis nocere carnis prospe- admonitus remanere, palam disseruit, se neminem
ritatem animse quam adversitalem corpori, partem ilii diutius praeslolari. Motusque quorumdam con-
secundi cedentis in contrarium describere curavi, silio baronum, res quorum hostes assueti singulis
cum lpsius adjulorio qui.nullis praecedenlibus bonis 1**annis devastare, eo etiam lempore devastabant.
meritis, et fidein et amorem sui inspirat, ut ea quae vocatis ad se domesticis curiae, suaeque gentis prae-
sibi fiunt placita implere valeamus. Primum itaque ordinatis, inconsulti animi vice fruens, de frugi
divinae legi obtemperare volentes admoneo, non Ioco cum tentoriis ad inutilia transire disposuit.
gloriari in malitia, nec esse potentes in iniquitate Patriarcha vero luce veritatis intuens communis
(Psal. LI, 3), sed nec unquam in suis bouis actibus utilitatis effectum, cum ipsuni principem pluresque
superbire : hoc enim vitio de ipso fastigio perfectio- alios inemendatos, et contra juslitiam ire persen-
nis dejectae sunt animse, eodemque et nos Deo sisset, evidentissimis rationibus, eos ubi erat timor,
ingrati, et immeraores sui beneficii ex eventu non trepidare, et ubi non erat, trepidare compro-
prioris belli nostris viribus victoriam imputando, bavit, et quod ante figurala locutione praedicaverat,
in secundo detestabili, quidam subito facti necis aperte principi digito, vae vae illud demonstravit,
materia; quidam vero diro longoque cruciamine sicul eidem majorique suorum parti, nou multo
reservati cecidimus, sicut in subsequenti tractatu, post contigit. Princeps itaque voce beati viri quoquo-
pro capacitate nostri ingenii vi carceris hebetati, modo territus, praesentibus his personis, videlicet
posteritatis memoriae commendando designabimus. ((i praefato patri, archidiacono, et decano, curiaeque
CAPUT PRIMUM. capellanis, commissa quibus in mundi ludibrio
Forte fortuitu contigit Algazi Turcomagnorum vixerat, secrelius in tentorio voce una confiteri
erroris et desidiae principem , bcllico apparatu An- non erubuit; et utinam ad salutem! Res quoquc
tiocheni honoris partes marchitimas attigisse. Quo suas ibidem scripto designatas pro velle suo dividi
audito, princeps suis undique congregalis Artesium et erogari, si contigisset eum in bello mori, coram
proficiscens, dominum Bernardum primum patriar- eisdem imperavit; et hoc utinam ad salutem! Pater
cham Latinum illuc usque subsequi, supplicando itaque memoratus, hujus ac totius populi infirmitati
rogavit, cujus sacro dogmati et consilio si acquies- compatiendo, vice beati Petri funclus, modum verae
cere fideliter voluissct, ibi Balduinum, Deo vocante, penilentiae; perpetrata, inquara, mala plangere, et
Hierosolymorum regem exspectando, proinde sibi plangenda non perpetrare : eidem principi, omni-
suisque consulere potuisset. Erat enim eo tempore busquesuis generaliter injunxit; familiarius autera
situs loci victu potuque abundans et salubris, pro vitae meritis profutura , injunxit in Domino.
nostraeque parti parentes ac tutos praebens aditus, Sic eisdem patriarchali benedictione signalis,
hostibus vero econtrario. Densitati clenim vallium valedicens omnibus, fusis lacrymis, crebrisque sin-
monlibus intermistis, scopulisque singulorum jr. gultibus ab imis cordis erutis, pro populo Dei exora-
urgentibus aditum, et situ et accessu illorum parti turus, ad ecclesiam remeavit.
magnae ruinae essentialiter praebet indicium. His CAPUT II.
ulrinque eflicacis animi vivacitate inspectis, Patri- Nos autem sinistro omine in praeceps rapti, non
archa vir vitae venerabilis, raorumque honestissi- attendentes superbos merito dejici, humiles exaltari,
mus, in celebratione divini oflicii, prophetiae functus quasi leonibus fortiores, tigribusque immitiores,
adminiculo, de gestis rebus et de gerendis, eidcm ad Agrum sanguinis castrametaturi, iter extor-
principi omnique populo sermonem edidit. De simus. Agrum, inquam, sanguinis, et re, nomine a
gestis, paterno affectu omnibus supplicando ut illas vulgo nuncupatum ubi aliquandiu imraorantes, de
intuendo mores corrigerent; de gerendis, praedicendo die in diem victus potusque naturalis indigentia
futura, et exhortando, ut non suis viribus irapu- coacti, non vi hoslium nobis illata, sed raritale
tando, sed ad correctionem morura conservato utriusque in illis locis exigente, mittebamus aKo
Ecclesiarum jurc, redditoque , vcl pacto reddere, ubi et unde, intus et extra castra existentes, posse-
tempore competenti, cleri ac totius Christiani populi mus indigentiam expellere. Tunc quoque ad eastra
juslitia comilanle. His modis, ct aliis bcne agcndo, extera munienda, quitfam nostrorum missi sunt»
 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 1012
1011
« subnixi roilitis
Quod hdstium turmas diu non latuit; missis namque V mavit : Adeste, sodales, adeste,
quasi volatilium vendiloribus,esse viribus. > Nec mora, conveniunt, eique alterura
exploratoribus,
nostrum quocunque modo se haberet, eisdem re- equum attribuunt; quo ascendcnte, vibrato ense
versis, relalione facta, et dominus et primates, sociis inquit, « allatum dolorem vindicta posse,
oculis lucide intende- minui. » Mox illis junctus, iterum simul in hostes
quasi propriis inspexissent,
bant. Ipsi itaque dolosae calliditalis viri, ut dissimu- irruunt; robur vero, illatione sibi facta priori simili,
larent quod moliebantur, videlicet ex insperato nos pulsat humum, protectus clypeo, Dei juvamine vitat
invadere, palam ordinatis aciebus, habilioribusque exitium. Quid de sodalibus? Ictus militiae probabiles
praeludiojam praemissis, quasi obsessuri Cereptum, quique suo loco, densis hostium gregibus, strenue
spectatum veniunt, ob hoc itaque ut spectent, et inferunt. Aliundeetiam Alanus ejusdem castridomi-
•pectentur. Spectent, inquam, exteras meatuum nus, familia domestica comitatus, viriliter egisse
muri frui-'
jartes, et interiorum callium accessus, quibus sibi cernitur; nam hostibus resistendo, vice
tutius, et nostris damnosius principcm aggredi tur; et in sequendo leo perhibetur. Quid de caeteris?
potuissent; spectentur autem, ut ipsi multitudine ultum venientes, priores prioribus in agenda millia,
exercitus gloriosi haberentur, et nos a solita probi- et praeesse et videri captabant. Sed ut verius eloquar,
tale repulsi timore multitudinis defecisse videremur. R non appenditii, sed naturales milites in dandis icti-
Quod in brevi, non vi illius multitudinis, sed com- bus et prosternendis hoslibus singuli singulis pro-
missis et sceleribus nostris exigentibus, justo Dei desse, ex re Christi milites fieri satagebant. Multi
judicio, in nobis completum est, ut paulo post, non tamen vocati in illo confliclu, non strenue decer-
ex me, sed nulu et auxilio Dei dictante, edisserere tando, sed nutu Dei resistendo, convaluerunt.Nostri
conabor. Prius autem, neprolixitate verborum videar vero, ejusdem nutu, non ferentes immanitatem
rei ordinem praeteriisse, sequitur; primates ad hostium, sole vergente ad occasum, quisque tam in
Cereptum circum circa se ducendo milites Cerebitas castro quam et alibi, affectu nimio quserit quiescendi
manumque pedestrem illius castri, et quosdam ex aditum, haud immerito; ibi enim minus damnura,
nostris, qui nocte illuc ierant more propugnato- majus majori damno exstitit. Magis etenim paupe-
rum prope se, quasi bello eos lacessentes, subito rcs ex minimo quam divites ex maximo laedi cre-
inspiciunt. Quibus inspectis hostes, licet 60 milli- duntur. Ex his itaque in castro quidam hospitati,
bus militum vel ultra, vallati viderentur, retentis quidam in exercitu sero reversi sunt.lleferuntquc
lamen habenis, ac de parte pendula sumplis arcu- curialibusacta diei prseteritae militiae illuxisse,unde,
bus, parmisque ab humeris ad brachia, a brachiis 2 ut mos militum inolevit, quisque conqueritur ibi
ad pcctora revocatis, quasi animo titubanles, et non fuisse. Quo audito, princeps citissime proceres
r >asi pungere raetuentes, terga versi fremendo se ad se accersiri jubet, ut super imminenti negotio
Siabebant. Sed res erat tecta fraude et induslria, ut pro relatione in conflictu existentium, cura eis de-
his indiciis remotius a castris nostros extrahere cernat quid eadem nocte vel mane fieri deceat. Vo-
potuissent. Quod factum, saepe a pluribusbellatorum cati adsunt, agitur causa praelibata. Auditis relato-
cautis inspectoribus, pro improbitate reputatur, ribus, ut decet militem animi strenuissimi, domi •'
licet multolies ex astutiae ingenio id fieri compro- nus prior inquit: « Accedamus mane ad Cerepum;
bclur. Nostri vero virili audacia freti, illorum et accedamus vicinius. Quo si venerint, strenuitas ct
audaciam et ingeniuin -postponentes, astrictis lateri amor Dei militiae, quibus promoti ulcisci sanguinem
clypeis, palpatis lanceis, pressis calcaribus, ut de- servorum suorum venimus, perfidiae mullitudinem
cet milites, his simul omnibus, in medios hostes non formidet, sed strenue decertando, tyranno-
sc conferunt, ictibusque asperis militarie agenles ruin nitatur perdcre feritatem. Quod nisi vene-
quosdam prosternunt humi, vicissim efluso san- rint, sumpto consilio sequenti die ad illorumtento-
guine, quosdam compellunt ad tartara devehi lethali ria iler dirigamus. »
vulnere. D CAPUT IV
CAPUT III His verbis pars procerum resistendo inhaesere;
Haec inler praeludia Rotbcrtus de Veteri ponte, pars autem ab illo loco retrograde tentoria juxta
haud segniter agens, more solito probitati inliae • rupem provehi consuluere. Pars equidem consilium
rendo, cum impelu strenui animi et velocitate equi domini salubre decrevit, et ei favendum consuluit.
sui ferocissimi, plurcs illorum gregatim equitantes Sic facti volvcndo et revolvendo quid decens, quid
impetiit et percussit, statimque in quadam fracta indecens, quid honeslum, quid inhonestum, quid
lancea, asliicto raucrone alios repercussit; demum utile quidve inutile ocius fleri qucat an non, pro
et ipse a pluribus repcrcussus, equo suo telo praesenti negotio utilius autumantes eligunt eadem
multiplici perforalo, vi inevitabili ingruente, occi- i.octe, et milites et pedites ad praefatum castrum
dit, ncc « oblilus matri suae filii, > licet crebris Ian- transmittere. Decernuntque Malgerum de Altavilla
cearum sagittarumque ictibus humi premeretur, cum quadraginta militibus summomane ultra distri-
audacise lamen levitate vires resumendo surrexit, cta militare, et decem milites speculatores ad tur-
ct cnse revcrberans contra nititur, suisque visis ei rem in cacumine monlis positam dirigere, ut sl
sv.ccurrcrc properantibus,properans animosiuscla- hostos ad Cereptum iterum vcnerint, veloci equo ct
1013 CALTERH CANCELLARll BELLA ANT10CH. — PARS H. I01i
astuto milite principi Kumtietur. Aclumque est, P. A viva pontifici confessus est, acccplaque pocnitentia
archiepiscopo Apamiensi consuleale, ut omnesuna, prsefato simili viatico Domini vegetatus, abiens,
facto edicto per exercilum, ante lucem ad capellam ante tentorii ingressum pauperibus Christi, ab co
conveniant, quatenus ibi vita et moribus eraendati, alimoniam petenlibus, propria manu munus prin-
cibo potuque coelesti refecti, in Dei servilio-, et in cipale auri pondera charitative erogavit; paratusque
nomine ejus, ut decet milites, viverevel mori va- more solito mane spatiari, equum ascendit. Allatis
leant. Fitque edictum illico. Dum haec agerentur, sibi avibus, allatis parvis caniLus, adduclis aliis,
affuit extra mulier lunalica, usa his vocibus:«Agite, sumplis venabulis, praeraissis pueris cum venatori-
agite; nec diu utique. Cras enim manu hostili prae- bus,. ut decet principem, ipse subsequitur; hinc
valente, amputalis capitibus, qnae hactenus abstu- agros et valles peragrat, inde montes et colles cir-
Hslis, mea mihi regimina dimittetis. > Quae vcrba cuit, hinc aves capit avibus, inde feras prosternit
spirilui prophetiae cong uere ab effectu sequentis canibus. Subito autcm molus animo futura sibi
diei perpendimus. IIis auditis, quidam riscrc con- praetentante, speculandi causa dimissis ludis ad tur-
sternati animo, quidam utilius reputavere, apud se rem iter dirigit. Quo abeunte, adest ei nunlius equi
admissa mala deflereserio. Quidsingula? Licenliatis " cursu velocissimus, cui dominus;«Quid pro serio? >
baronibus noctis quiete recreari, vocatis domesticis Id ei nuntius : < Hisce oculis hostiura turraas in-
princeps irnpcrat, ut a signalo termino expedite fiat tuens, pcr abrupta montium et devallium loca,
quid decreverant, monstratque eis quid et ubi, et inquam,etiam ferarum gressibusnunquampatenlia,
qnomodo sit agendum. Vocatoque secretius cancel- cx tribus partibus triplici beUo expedile in nos ac-
lario, cum eodiscernit quid pro imminenti negotio cedere pro vero nuntio. Innumcrasque acies tam
lieri conveniat super liis quae bellatoribus oneri vexillis quam et aliis Zifeorum, hoc est mundo flo-
videbantur. Hinc itaque et inde eventilata causa rentes, pompis decoratas, priores subsequi firmiter
necessaria, vocato camerario, vocatisque familiari- assero. > Ad haec princeps : « Nobis dalum est pre
I»us, actum ut vasa pretiosa et omnis supellex one- Christo non solum ut in eum credamus, verum etiam
?osa, nocte ad turrem Artesii, episcopo commen- ut pro illo patiamur (Pldl. i, 29), et ei quod debc-
dsnda deferrentur. Sequitur, vocantur Turcopuli, mus debitum jam reddamus, videlicet ut oninis
vocantur et famuli; his id fieri imperat dominus nostra rationalis volunlas ejus voluntali subjecla
subito, parali eminus parent imperio. permaneat, et qui honorem illius in nobis violavi-
CAPUT V. mus, secundum exhortationis factam molesliam
Exercilus vero haud oblilus edieli, ante lucem ad eidem Salvatori nostro, nos ipsos, cum ipsius adju-
ecclesiam conveniunt, ubi Deo aitissimo cordc ct torio, non peccaturos rcstituamus. > His fiuitis accer-
ore supplicantes, matutinis laudibus invigilaut. Qui- sito agosone, accersitispraeconibus imperat dominus
buslinitis, archiepiscopus in utraquc militia vir ele- totum exercitum armis parari eminus, libetque
gantissimus, et de ccelesti et de lerrestri sermo- praeconari voce propatula ut universi, audito prime
einando, < sic inhaerendum terrestri Christianos sonitu gracilis, festinent bellicis indui, et secundo,
docuil, ut in eoalesti, gratuita pietate Dei, mereren- parati, aciebus sibi praeordinatis tam miiites quam
tur ipsius milites coronari. > et pedites parati juncti conveniant, et ut audilo ter-
CAPUT VI. tio, singulae acies promotse signiferorum ductu ac-
Manc autem facto, divino officio celebrato, publica cedentes, coram signo crucis DominL so praesentent.
confessione, publica lamentalione, omnes se conlra Nec mora; fiunt praeconia imperio domini, vocc
legem Dei peccasse voce profitentur unanimes. Siiir propatula, ipseque vectus equo celeri, ante tentoiia
gulique delictis omnibus quibus infecti fuerant awna bellica ante.se praecipit advehi. Quo peracto,
abrenuntiando, conlitcndo, Deo et pontifici devotis- praesente priori nuntio, adest et alius eadem bellj
sime promiserunt quod in illa, aut in his similibus, indicia asserens verbo dissimili; ait enim Ellos :
gratia Dei eooperante et protegente, nunquam ara- D « Citra montes citraque districta adsunt, vicimus. »
plius inciderent. Quo audito, praesul memoratus Princeps itaque praecipit universos moneri sonilu
intuens bonae voluntatis affectuin, nomine et sub gracilis. Nec mora; primo admoventur, secundo
obtentu verae poanitentiae injunxit cuique, si conli- parantur, terlio conveniunt; ante capellam, ubi
gisset contra pcrfidos certamen ingredi, non suis crux erat, Domino praesentati conveniunt. Praesul
viribusprsesumendobene agere, et illorum sivemori itaque crucem Domini venerabilibus geslans mani-
sive vivere totum Deo committere. His itaque con- bus, inquit: « Quidultra? Armis fidei prsemuniti,
finnati et pontificali ber.ediclione signati, corpore et hoc signo salutiferae crucis praecedente, nec vcriti
sanguine Domini refecti, his armis lidei prsemuniti, perlidorum scntcntiam permutare, prodeamus in
bellum adhuc ignoranles, in sua quisque tentoria mcdium.»Et hocdicto, princeps publice corporis sui
remeavit. Princeps vcro suffultus divino Spiritu, voluptatibus, prseteritis, praesentibus et futuris
ante altare fusislacrymis pro omnibusquae inDeum abrenuntiando, Deo, et episcopo pro Iege Domini
visu, auditu, gustu, odoratu ct tactu deliquerat, moriturum, uti decet Christianum, eisdem galcae
dhinae majestati se reum tradidit, singulaque sua suae laqueis se servum Iraulidit. Quem archiepisco-
delicta pro qualilate vel quantitate existcntia, voce pus vicc beati Petri Ksscipiens, ab omnibiw pccca>
1015 AD GODEFRIDUMAPPEND. 11. — MONUM. DE BELLO SACRO. 1016
tis absoluturus, in nomiiic Domini, ct.in nomine A hinc et inde de aciebus ad acics, volatiles tam telo
verae pccnUentiae praecipit bellum praesens aggredi, rum quam et sagitlarum, ut mos bellantium exigit,
et agere vel recipere quod divinae majestati place- mittuntur internuntii. Acies itaque beati Petri a
ret, mori vel vivere. Laetus itaque et exhilaratus, dextris antecedens, cujus juris est et antecedere, et
manibus sacerdotis signum Dominicae crucis ante primum hostes percutere, laxis habenis, palpatis
se geri postulat, ut ei supplicet. Fitque pro voto lanceis, impetuose ac strenue cobortem sibi obviam
illico. percutere maturavit, multosque perfidorum proster-
CAPUT VII. nendo, pene totam dissipavit. Quo viso Gaufridus
Interim Albericus vice dapifer, non more fugien- monachus insigni acie comitatus, virili fretus animo,
tis, scd impetentis militis, percussus lancea in cohortem perfidorum ad minus decem millibus mi-
faciem et affixus sagitla ferme ad oculos, ut no- litum conslipatam impetiit et percussit, ita quod
stros praemumat, nuntius exslitit tertius; hic pene eamdem, et cseteras prope existentes in fugam
primo interrogatus ex praemissis quadraginta mi- et disconfecturam impulit.
litibus cum quibus ierat, respondit : Quosdara Nec minus, quantum ad se, acies Guidonus Fre-
amputatis capitibus, videlicet Jordanum Jorda- nelli cum suo possc, hostes invasit et concussit; sed
nidem, et Udonem de Foresti monasterio, plu- quia nostri inslanter persistere desierunt, ut opus
resque alios, jam de mundi ludibrio Deo militas- esset, et hi ct alii plures passi suntexterminiuui.
se, Malgeriumque vi coaclum intolerabili prsesentem Perfidt namquc, nutu Domini resumptis viribus,
adesse; fitquesubito, adest Malgcrus. Adest contra nostros aggredi non metuerunl; sed telis, lanccis,
ventus; horum equi sagiltis aflixi,plumbatis obruti, sagiltis, plumbatis fcrratis, et crebris gladiorum
corruunt morlui. Slatimque sumplis aliis coram ictibus rcinvadendo aeerrime percusserunt, utro-
baronibus, inquiunt prhicipi: <Super his quae nobis rumque attcstante effuso sanguine. Interim cohors
imminent consulto opusest, utconsultopropere(sic). Rotberti de Sancto Laudo, cum Turcopulis a sini-
Parati veniunt, strenue agite; divisi etenim ex tri- stris antecedens, cum percutere debuisset, sinistro
bus partibus, triplici bello quaerunt nos pcrdeie. > omine Turcopulis primo fugientibus «on valens re-
Unde tam procerum quam et aliorum quidam assen- sistere, ipsorum pulsa impetu et perfidorum clamo-
tientes salubri consilio ut putabalur, laudaverunt ribus, aciei principis contra vim nefandorura equi-
nostrns omnesuna,ut erant, ordinatis aciebus circa tanli, obslitit, ct ab impetu fugiendi, non loris, non
tentorii sisli, manu pedestri circumquaque ante po- frenis, non funibus, sed nec ulla animi securitatc
sita. Sicque ferendo immanitatem hostium, levius p revocari potuit. Nam et quod deterius exstitit, par-
salubriusque posse praestolari asserucrunt. Super tem cohorti principis secum in dispersione depulit.
his equidem, hominura erat, provisu eorum, loqui, Tunc quoque, ut a malo indicio pejus sequeretur,
tractarej; Dei autem, <cui omne cor patet, et omnis turbo ab aquilone prodiens, in medio belli campo
voluntas Ioquitur, > erat judicare. Quid ergo ? Su- cunctis cernentibus, hsesit humi, humique serpendo
1
bito perfidorum vexilla et standaria ex laleribus pulverem rapuU; qui bellantium ociilos nebellar
montium interoliveta prodeunt; quibusvisis, prin- possent, infeclos tenuit, el se per gyrum deducendo
ceps hoc modo intulit: < Eia ! mililes Christi, non in modum dolii sulphureis ignibus concremari,
nos deterreat cerlamen multiplex pugnatorum; sed quasi ad astra extulit. Quo viso, ab universis scele-
jam exerceat quo vigere debemus militis offlcium, ratorum partibus orilur clamor immensus et horri-
ut qui hactenus mundo militavimus, hodie ab affe- bilis. Princeps tamen constanti animo in cerlamine
ctu decertando, sive vivi sive mortui, Deo milite- perseverans, suis undique prostratis et occisis,
mus. > His diclis imperat Raiualdum Masuerum tri- nunquam retrorsum abiit nec respexit, sed parens
plici cohorte prsemuniri citissime, ut intrantes per imperio Domini et pontiflcis, paucis etiam comita-
districla Samarlani bello percutiat evidentissime, tus, contra vim totius bclli strenuc decertando, ense
scque asseruit vim nefandorum principum, q.uocun- D militis percussus per medium nasi cerebro tenus,
de-
que eat vel ubi consistat., monle vcl plano, cum in nomine Domini morti tributum persolvendo
Dei juvamine, acerrime percussurum. Quid horum bitum, coram signo sanctae crucis corpus lcrrse, et
singula ? Sicut saepius ante disposucrat acies sin- animam coalo reddidit. Hac illalione facta, perem-
gulas singulis ordinibus incedere, tunc quoque im- pto sacerdote camdem crucem raanibus deferente,
peravit, sed multo melius. Ait cnini : « In noinine plures etiara pcrfidorum ambitione auri pretioso-
Domini nostri Jesu Chrisli, ut decct milites pro lege rumque lapidum capti, vim virtutis Dei in crucela-
Dci tucnda, iter arripite, ct cum Iocus perciUiendi lcnlis ignorantcs, ibidcm inter se dalis crebris icti-
afluerit, haud obliti servorum Dei effusi sanguinis, bus necis materia cffecli, ad inferos, infernorum
crebris ictibus insistendo , iniquorum superbiam ignibus concremandi, non rcdituri elapsi sunt. Sta-
prosternere, et illorum sanguinem effundere me- tiinque omnes una, ut erant centum miUia pugua-
mentote. > His dictis, adorato signo sanctae crucis, torum, assigmati a quatuor mundi partibus, atrocis-
codem reverentissime osculato, singuli ereclis vexil- sime in nostros irruerunt. Nostii itaque nutu sum-
lis ordine assignato profecti, gracilibus tibiis lubis mi Judicis, divina ultione subacti, ut erant septin-
chngcntibus. in Dei nomiuc, iler arripiunt. lnterim genti Biililes, et tria niillia peditum pugnatorum rc-
1017 GALTERIl CANCELLARII BELLA ANTIOCH. — PARS II. 1018
pulali, cum mullis aliis qui ad conflictum causa A . norum secundi, plcbem Anliochcnoe dignilalis, va-
mercati, vel pro ambitione hostilis lucri ierant, in- slitate hostili penc cxtcrminalam, de ore lconum li-
valescentibus iterum alque iterum perfidorum cla- beraverit, et quomodo triumphale nomen belloprin-
raoribus, et hostili gladio prsevalente, quidam sau- cipali amissum, eidem plebi virlute crucis sanclis-
ciati, quidam csesi, et quidam diversis illationibus simae, bello regali exslitit rcparatum. Revertar igi-
obtruncati, eodem in campo citra ad exterminium tur ordini inhaerendo. Sequitur.
deducti sunt, et quidam miserrime captivitatis la- CAPUT VIII
queos, justo Dei judicio, inciderunt. Rainaldus ctiam Interempto principc in campo, peremptaque non
Mansuerus, dum haec apud nos agerentur, ex sua minima multiludine a qualuor mundi partibus de
pr.rte viriliter bello decertans hostium inlranliura forinsecus, praeter ilios qui intus in noslros ssevie-
pcr districta Samartani, non miniraam raullitudi- bant gladiis, adeo belli campo clauditur montium,
nem prostravit et devicit, ila ut pro existimatione valliumqueaditus,escaramis(?)obfuscantur,quodnec
ulrorumque bellantium, nostri victores ct hostes vi- unus fugientium illibatus perlransire poluit. Noslri
cti reputarentur. Placuit autera Divinse majestali, ilaquc, quolquot in campo superfuere gladiis, spe
«ui non placuit nisi quod decet el expedit, ut victi, pugnandi ad tentoria, vel frucndi caute fuga stupe-
**
resumptis viribus, victores habercntur, et ^iostro- facti deveniunt. Sed hacc jam manibus impiorum
rum prior pompa non manu hostili sed Dei exer- asportala, non invcniunt, exceplis principis ct ca-
cenle potentia, haberetur ultima. Prostrali enim et pellae lentoriis, in quibus nefandissimi certatim auri
devicti, quidam ibidem hominem exuentes, et qui- et argenli ornamentorumque principalium cupidinc
dam fugae impetu evadentes, eodem quo et alii capli, ensibus conlcndebant. Quo viso adcst Euter-
plcxi sunl cxterminio. pius in cerlamine corporis et animae miles proba-
Contigit autem Rainaldum Masuerum, gravi vul- lissimus, inquiens his qui aute capellam conlendc-
nere afllictum, cum paucis suorum turrcm intrasse bant, et iclibus decertabant: « Quse societas Chri-
Samartani, ut eam, ob refugium sui et aliorum eva- sti ad Belial (II Cor. vi, 15) ? Vos dividitis, scd
denlium obtiueret, et, si posset, ibidem Balduinum non est sequa porlio. > Cum his verbis amiraldum
rcgem Hierosolymorum ad succursum Chrislianita- aurc texlum ante oslium capcllae lancca corde te-
tis properantera exspectaret; sed debilitas turris et nus perforavit. Caeterosqucinvadendo, in constituto
victus indigentia, maxime autera Algazi illuc adve- Dei termino, quem praelcrire non potuit, marlyrio,
niens, efliciens causa exstitit ut ibi reraanere non hominem exuendo ad quietis beatitudincm feliciler
posset, et se captivum triumphanti redderet; aslu- Q transmigravit. Hsec inter discrimina, conventus no-
tia enim praemunitus, quasi in turre se defcndere stri harnesii cum totius exercitus supelleclili,in quo-
posset, caute locutus est : Ait enim triumphanti : dam raonte propc cxistcnte se locavit, cxistimans
< Me nequaquam tibi reddam, nisi lc prius fide ct ibi posse prseslolari aut advenienlium militum
sacramcnto tuae legis mihi asseras prsesenlis tutelae subsidium, aut aliquo modo inde carpere evadendi
patrociniura, et evadendi subsidium. > Astuto ita- refugium. Quid ergo? Non mullo post a campo eva-
que respondet astutior : < Quidni? Dum in bello dentes, visis nos'tris in monte collocatis, ubi mors
fuistis, in te et in alios agendum erat ut in hostes. eral vicinior, exstimabant et quaercbant vivcndi sola-
Nunc autem humanilus sentiens, rccolo vos esse lium. Cassa namque spe decepti, hinc et inde con-
homines, et ne me suspectum habeas, sub obtcnlu fiuenles monti adliaerebantinculcato; qui in momento
mcsclidei et sacramenlo bcataelegis nostrae annulum ab impiis sic obsessus exstitit, ut obsessi mallent
nieum suscipias , ut hoc signo, finito unius mensis brevi morte raori quam illorum tela pati: jure qui-
lcrmino a me libertatem recipias. > lpse itaquc qui dem; tantus etenim erat undique telorum ac sagit-
nec unius diei spatio se posse vivere intendebal, tarum impetus, quod cx illorum collisione mulua,
audito raensis termino inlus tristis existens, accepto reverberatis ictibus, ctiam perfidi exislcntes forin-
lamcn annulo, quasi laetus forinsecus, se captum D secus, accrrime plectcbanlur; noslri vero multo fe-
reddidit. Nonnulli autem procerum, qui strenuitatc rocius. Nam ut aura, brevi hora magnis cedit iin
ct ingenio, ac gcneris nobilitate pollere videbantur, bribus;el ut fenum exsiccalum lacditur graudinibus,
cliam primos ictus non sufferentes, dimisso in cam- sic gens nostra cito laesa ccssit crebris ictibus ; indc
po vivo principe, dimissis parentibus et amicis, an- lamen pars cvasit, ductu summi Judicis; ct pars
tequam belli campus et montium inlroitus immani- capta, sortc mala, addicta suppliciis, ducta fuil ad
late hostium clauderetur, haud lcnte profecli, vice standale nefandorum principis.
toplali portus, Antiocbiam subeunt. Ante eos lamen Scquitur poena peccanlium. Ibi etcnim juxta bclli
'ingressi sunt alii, more solito, < in portis primi, in campum, captivi quingcnti vel plures, a tergo rclor-
bellis ulliini. > Ne autem loquendo de illis qui cva- lis manibus, et vinculis ferreis astrictis pedibus,
scrunt, nimia digressione frui videar, de gcslis in cum caelcris pocnis slriclissime, de more canum , a
cainpo prius cdisseram ut gradatim cnarrando par- collo bini ct bini copulali funibus, coram magistro
iem malorum intcr duo bella existentia ad id con- scelcris capilalem scntcntiam subire prsestolantcs-,
desccndam, ct enarrcm quomodo Auctor summse in gyro humi vcrsi, lcncbantur. Impius autcm cxi-
jusliliae manu BaWuini Hicrosolymoruin regis Lati- (iali furia invcctus, minislris caedis inipcrat, Iclhali
 1019 AD CODEFRIDUMAPPEND. 11. - MONUM. DE BELLO SACRO. 1020
lcnlA captivoruni vulnera inteiitari, et afllictos vul- A
j crucianiinibus mulcebatur impius, el quasi refeclus
neribus gravibus virga capillis illita, foras ad decol- oblatis ferculis , suse crudelitati arridebant; nec ta-
lamlum cxtrahi, caeterosque noclurno cruciamine men id ci sufficit crudeliora cogitanti. Imperat enim
affcctos, caedicraslinse rescrvari; impii ilaque laeto omnes simul quolquot fuerunt, in medio campo sisti,
aniino, scelcrato domiui sui parcnt impcrio. Sequi- ul cui sanguis singultim effusus floccipendebatur
lur auteni cx scelesli impcrio cffcclus sceleslior. ad suflicientiam exlerminii, saltem universalis vi-
Ducti ctenim ad decollandum, alii et alii, non solum ctima quoquo modo placuisset ad augmentalionem
amputalis capitibus mauibus iinpiorum corruunl, sui gaudii. Itaque sistuntur in mcdio. Hujus jussu
vcrum eliam absliacla cute vivi capitis, et medio paranlur mille milites, vel plures, enscs nudatos
tenus delruncali, dirae mortis discidium subcunt. manibus deferentes, ut simul datis ictibus, et hos
Rcsidui quoquc illato sibi promisso cruciaminc, dilaccrare et profanum exbilarare valeant. Paratis
cum contumeliis et terroribus noctcm illam tenc- militibus irruere cum impetu, adcst quidam admi-
brosam deducentes, mentibus obstant, verbis incre- raldorum potentissimus, dominum caedis his verbis
pant morlem, saepe vocatam ct revocatam eisdem allocutus. < Eia ! legis stella, quid deponis tam brevi
niflcslis non venire, Vicissim tamcn apud sc repu- super his finiri tua gaudia? His peremptis, quid
lant, praesenlis vitaemeritis exigentibus id eis con- 'H triumphi exteris regibus ct principibus nostrae legis
tigisse; fatenturque juste et mcrito detcriora sibi praesentabis ? Desine hoc modo islos morli tradere;
immincre, et haectalia hisque similia, non ad puram mihique, ad honorem tibi consulcnti, non renuas
scd ad corruplam hominis naturam pertinere. Al- credere. Nibil enim consulam nisi quod nostrae legi
tcra enim, valet ad miseriam; ct altera, ad beatitu- suppelitet tuo honori congruit. Laudo ilaque ct luas
dinem. Pressi itaque lota nocte ct constricti se- magniludini consulo, ut ex his canibus ditiorcs,
quenli diei orto una sole, solc, inquam, eisdem nocte poliores, gcncrosioresque.'eligi praecipias separatim,
lenebrosa tenebrosiore, jussi sunl sisli in tcntoriis, qui aut redemptione capilis evasuri, aut intus so-
quousquc dccernat princeps sccleris quid de eis lcmnitalibus mathcmacis, diversis tormentorum il-
animo suo sufticieiitcr ficri valeat. Idque placuit nc- lalionibus exlcrminandi, libi rcscrventur. Et qui
fando principi. Hora diei tertia, captivi nudi, du- missi soldano caeterisque dominis et primalibus in-
centi vel trecenti, a eollibus siinul religali, cum clyla praeconia lui nominis ct triumphum quo viges,
gladiis et fustibus, flagellis et reslibus per campos voce vha repraesenlcnt et bis separatis, residui tuis
inilliarii spatio cardonetis et vepribus insitos, ducli ensibiis membratim caesi, scntiant quid et quantum
sunt in vineam, juxta Samartinum noviter cxcul- r lii eoruraque p.irentes et compatriotae in sanctissi-
lam, ubi pielas humana naturali jure privata, in inam legem nostram deliqucrunt. » Quod consilium
furorem sacrilegum conversa exstitit, tyranno Algazi sceleris, scelerato placuil, et sic fieri praecepit.
tyrannidem in Chrislicolas ibidcm cxercente, el hoc Electi igitur separantur ad tormcnlum; residui in
modo : iEstus quippe crat non solum captivis vul- campo ad praesens cxleriiiinium. Ait cnim neqnissi-
ncialis et oegrotis, verum eliam sanis hostibus ct inus. « Eia! inililcs, legis eximiae lutor--.?el aucto-
liberis admoduin intolcrabilis, ila quod singuli capti- rcs, adest canum victiina veslris cnsibus praepara-
vorum, pro calice aquae frigidoenon renuissenl por- ta. » Exclamavitquc : « Eboc! Ehoe! proinpte ft*.
rigenti, cliain membra singula, vcl ipsam v.itam strenue in cos irruite. » Impii itaquc, cum uno im-
dare. Ibi quidcm captivi visis botris vincae liumi in- pelu feriunt gladiis necis materiei deputalos; nec
liacrcnlibus cerlalim supcr eos proni incidentcs, caidere desinunt, quousque captivorum partium par-
gypsatos ctiam ore carpebant avido , pedibusque tcs integras non inveniunt. Ibique in cffuso sanguine
conculcatos , quorum liquor ab ore prcmentis quo- provoluli, ul sus in volutabro luti, necdum csedc
quo modo esset elapsus, ore allcrius suscipiebantur, virorum saliati, (lcxis gcnibus potentiae judicis sup-
srcpiusque putantes elapsum liquorem relinere, ar- plicanl, cxorantcs ut simili caedeelcctos ipsius jussu
dore coacti linguas propriis denlibus corrodcbant, et pI cxtcrminare valeant. Noluit autem divina majeslas
aliorum barbis aliis inbaerentcs, visa liquoris stilla ut per omnia praevalcret ipsius crudelitatis immani-
miscrrimc saeviebant, pluresquc urina potiti, tunc tas. Prseccpit igiliir clectos tradi suo filio, qui eos
priinnm siliebant.IIocautem minister caedis intuens, tormcnta infcrcndo in caplivitatcm Halapiae pcr-
el ipscmcl frigido potu indigens, a rcinotis partibus duxisset. Ncc caruit effcclu scelerali patris irape-
aquam equis veclilibus praecepil advebi : Qua allata, rium. Elcctos cniin caplivos rcccpit, eosque in priraa
piioiem iiarlem sibi suisque jussit rescrvari, fecem- noctc lapidibus el spinis cardonibusque his immi-
que luti, caplivis porrigi, slatuitque, ul bini et bini stis hospites tradiilit. His quoquc, pro cibo scilicet,
ad ulrcs duccrentur, et si quis acccdcret, non con- el pro potu duros iclus contulit, pro leclo, in pcdi-
dticlus, ipsum illico privari capile imperabat. Aqua l:us et in collis laqucos aslriclos intulit. Hcu, nox
i.llala in lnedium, vilam pro solo gustu commulare illa inter infernales detcrior exstilit computata, sc-
cupicntcs, non id resjiiciunt, scd plures cum pluri- quenlivero die Halapiam ducti sunt ad patihulum,
lius per niedios cnses ad aquam corruunt. Ibi qui- ubi crcbris iclibus ct divcrsis lormcntorum gcncri-
(lain lapidibus obruli,qiiidam lclisperforati, ct mulli bus passi sunt quidam cxtcrminiiim; ct quidani,
suni liversis modis detruiicali. His visis, horum propilianlc Dco, rcdcmpli sunt, sicut in finc narra-
 1021 CALTERil CANCELLARHBELLA ANTIOCII. - PARS II. 1022
lionis rcgalis belli edisscram ; ct est ralio. Contigit A
1 admoduin gravare poluisset. Patriarclia vcio super
enim ex regalibus plures, sorle miscrrima cum his his et aliis piovide agens, vocalis ad se FrancL^,
admisceri, de quibus provisu et auditu rara discu- Dci virtule corroboratur, suique clcri muniniine
liam. Sed ne inceptae narrationis ordinem prseter- frugi septus, cum eis supcr hoc deccrnil ut gens, si
eam, ad id quod vicinius, Algazi post bellum egit, vclit, proditione agerc nequeat, et ut ipse custodiain
narraturus ipsius tyrannidem condescendam. civitatis totius sibi et clcro cum Francis tantummo-
CAPUT IX. do assumat; statuitque ut ubicunque et undecun-
Viso esse Cerepi cum exercitu Artensium profe- que sint in civitate diversarum nationum populi,
ctus est. Ubi turrem episcopalem facto placido sibi cxceptis Francis, omnes inermes existant, ct nun-
svbjugavit, hoc modo, quod episcopum cum omni- quam a domibus suis nocle sine lumine egrcdi proe-
bus suis, tam clericis quam et aliis, liberum, abso- sumanl. Idque actum cst, ut nullo modo proditio-
lutnm, et quielum Antiochiam adire permitteret. nis ingenio infecli viderentur, et utnullatenusctiam
Quod in parte complevit, et in parte promisso con- suspecti haberi potuissent. Staluit ut ubi tolius ci-
trarius exstitit. Quidquid enim auri etargenti, or- vitatis inferior palebat debilitas, ibi tentoria sua
namentorumque clericos deferre comperiit, vicecon- protectioni Christianilalis necessaria poncrentur, et
ductorum missis raptoribus totum abstulit : sacer- " utsingula? turrcs quotquot essent, monachis ac cle-
dotalia vero indumenta, ut his nequitiam suam ricis mistini cuni laicis, pro posse ct quantilatc
tegere potuisset, palam reddidit et post illos abeun- Christicolarura cniinus munirentur. Hiijus patris et
tes ablata remisit, ibique ante Artesium fixis tento- doctoris prudcntissimi omnes una diligcnter parent
riis perhendinare disposuil, ut prius capto Artesio, imperio. Munitis ilaque turribus, intrinseci ct cx-
inde profectus Antiochiam expugnaret. Placuit au- trinseci adhibentur cuslodes cum custodibus. Idcm-
tem divinaedispositioni, ut ibi delineretur verbis cu - que patriarcha, magis precibus quam armis pugna
jusdam hominis, nomine Joseph, viri prudentissimi, turus, pro salute ac dcfensionc Chrisiiani populi in-
qui, cum ipse Algazi quaereret castrum sibi reddi, cessanter Deo supplicabat mcdullilus. Nec tamen
Joseph astutia praemunilus, non repugnando, sed desiit, horis competenlibus, nocte ac die cum ar
quasi assentiendo, hoc modo respondit: t Novimus mato suo clero et militibus, more pugnatorum, por-
quia tuis ensibus et tuo dominio subjacet quidquid tas, mcenia, et lurres, niurosque circumcirca, et
in hocprincipalu extra Antiochiam conlinetur. Ipsam ipsorum custodcs vicissim visilare, consolari, ct
itaque si acquisieris, cum ea et hoc, et caetera castra incitarc ut vigilanti animo Clirislianae protcclionis
in momento erunt tibi subdita, et ne credas le ver- r( curam adhibcrcnt, et incepto bono iiiilla hoslili per-
bis meis illudi. Interim quemdam tuorum Sahenas turbationc desisterent. Quid singula? Clerus cum
miki attribuas, qui vice tui mecum res tuas custo- coeteris fidelibus provide et slreiiue, intus et cxtra,
diat, et locum tanti domini possideat; te ipsum et- militaris officii vicefulictus, cum Dci virtule, civi-
enim si intus receperim, procul dubio hoc audito fi- latem ab hostibus intactam Balduino regi diu optato
lius meus Antioehiae existens morte turpissima protegendam reservavit.
perimetur; et ego senex et plenus dierum, si hoc CAPIJT X.
cgero, pro nequissimo prodilore, quod absit! repu- Inter hoec discrimina sicut certis intcrnuntiis di-
tabor; et decentius est, ut me innoxium quani reum diciinus, auribus Algazi insonuit rcgem Bakluinuni,
habeat. > His verbis deceptus castrum intactum di- Pontiumque comitem Tripolitanum cum co ad An-
misit, et ibidem Sahenas quemdam posuit; ipse vero tiochiam citis gressibns festinare. Unde illico sla-
potationibus intentus, ct nutu Dci oblilus Antiochiae, tuit contra eos decem millia militum transmittcre,
per partes exteras et propinquas ssepius millia mili- et post illos totidem vel plures aut lente subscqui
luin transmittebat. Qui de die in diem, prsedis tain imperavit. Factaque clectione quos transmillat, ct
Lj)minuni quam aliorum refccti, ad ipsum reverle- quos sccum rctineat, cuntibus injunxit regis adven-
liantur onerati. Interini super malis et infortuniis D tui sollicite insidiari, et quibuscunque modis pos-
quse cx proxirao facta, eleproximo amissioni civita- scnl Chrislianitatis invigilare exterminiis. Moti ita-
tis Antiochioeimminere cerncbantur, quidquid curse, que impii, jussu sui domini de more solilo ordinatis
Iaboris,timoris,metus,veldamniChristianitaticontin- aciebus, versus Laodiciam ct ad nionlana inontis
gere poterat, jam deslituto militari oflicio,et jam pcnc Palerii, quo et praedari, et regis equitalui insidiarl
l ilo amisso Francorum civium auxilio, ea vicc in valcant, nocte profccti sunt. Ad quas partes cum
clcrum nccessario tolum rcdactura cxslilit, ita, in- dcvcnisscnt,divisi sunt, factis tribus partibus,ulqui-
quam, ul multo acrius limerent interiorum hostium dam tcndant regi obviam, ct quidam pradis ca-
prodilione falli, quani vi extcrorum ullo modo in- picndis insistant, csetcri vcro ad portum Sancti Si-
trinsecus posse comprimi. Ncc id niiium ; gens ct- ineonis supra marc iter dirigant. Profcclis conlra
enimAiitiochena, vi et pravo ingcnio gentis nostra?, regcm ipse idem ad monlcm Hingronis cx impro-
privata suis bonis et addicta pravoe consuctudini, viso obviat. Hos ilaque strcnue invadendo proster-
ssepius moerorc concussa, si, quod cst vicissitudo nit,ct pcrabrupta montium ita dissipal ut nec socius
juslilioe, nialum pro inalo rcdderc voluisset, co tcm- sociuin, ncc par parcm sibi profuturum invcniai.
poris inlervallo nostros pioditione, vel alio modo, Quo peracto, rex antc latorum castramclari jubet,c
WXi AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. iffii
inde iiiane profcclus, se ipsum praccessurum, ut A omni populo Chrisliano exspeclalione magnus. ad •
primum hostes invcniat, disponere curavil, eomi- ventu major, prolectione maximus. Qui cum intel-
lemque cum Provincialibus rctrograde custodilu- lexissetperfidorum lyrannidem in nostros, infra cu-
rum, subsequi imperavit, ut et ipse, si forte hosles tcm et camem, ac medullitus exarsisse, nec ipsos
viderit, rcgi cito uunlio id insinuct, et eos percutere alio retentos milite nisi maris unda dehiscente, ta-
11011 renual. Sicque his ordine incedentibus, con- ctus dolore nimio, urbem intrare festinavit; non ul
tigit Provinciales vidisse partem hostium ante se quiesceret, sed ul primum regnum Dei quaereret, et
praedam maximam cffugaulium, quos cilissime ac ipse, pro patria pugnaturus, in ecclesia beati Petri,
viriliter percutere non differunt, ita qnod ipsam ut dccebat regem, devolissime Deo supplicaret qua-
praedam ab eis cxcutiunt. Sorte ergo miserrima tenus inde liberc, et absoluto ecclesiastico consrlio
perfidi, resumptis viribus, Provinciales invadendo roboratus, iter sequenti perfidos tutius assumere
ad hoc pcrducunt, quod ad rcgcm illa die reverli potuisset. Nec id distulit, sed facta oratione et vege -
ucqucunt. Quibusdam clcuim pcremptis, et quibus- lalus patriarchali consilio, molus eliam ardore dur
dam per montana dissipatis, cseleri vagando ince- plici, intrinsecus, animi anhelantis ad viudictam,
dcntes, jani noctc apud Casam bcUam regem hospi- ct extrinsecus, militaris oflicii incitantis ad mili-
lalum inveniunt. Huic sicuteis contigerat referunt. H tiam, prsemissis speculatoribus, ad insequendum
Ibi quidem rcx hostium certa invenil indicia. Caslra citis gressibus et ordinatis aclebus iter arripuit. Qui
clcnim qualuor millium militum palebant recenlia cum nuntiorum relatu persensisset eos esse remo-
<K"luis hominibus et membris animalium, quse co- lo , et nusquara certo loco pausantes, sed citius so-
i. cderat adhuc turpiter infecla. Rex autem his au- litos, quasi limore subacti equitantes, suosque ex
ditis, aestimans eos possc assequi, ut ille, qui com- itinere fatigatos conspexisset, laude cleri lotiusquc
paticbatur praeteritis, praesentibus interemptis, et ordinis senatorum, considerata ratione, Anliochiam
cujus juris erat tueri patriam, valde conqueritur, reversus est. Ubi, Deo vocante, et ipsius dono pro-
cum ignoret quo certius eos sequi poluisset, secum motus, principatus dignitalem adeptusest, jure qui-
liiraen reputat utilius Antiochiam adire, causa ge- dem. Hujus etenim manu, divina providentia, civcs
mina, videlicet ut et desolalos Antiochiaeconsolari, moenibus, et urbem civibus, quibus destituta sorte
clibiaudilisrumoribus, suinplo cum palriarcba con- miserrima fuerat, reddere curavit. Eventilala ita-
silio, hostes sequi valcat. Inlerim tria niillia vel plu- que causa pro imminenli ncgotio necessaria, cum
res nocte ad porturo Sancti Simconis profecti, au- hostes sint copiosi forles, sinlque potenles in mali-
rora apparente subito soporatos percusserunt gla- _ tia, patriarcha et ordo clericalis, cujus juris est
dio; caeteri vero evaserunt navigio. Impii autcm, bona monere, facere el docere, vi interioris homi-
bominum ct aliarum rerum praedam colligcntes, per nis suffulti, inquiunt perfidos et incredulos ex fa-
abrupta montium clapsi, moto jam sole horarum cili posse flecti et prosterni, etiam paucorum Chri-
duarum spatio, non longe ab Antiochia erectis ve- sticolarum manibus, si, vera juslitia cum eis comi-
xillis apparuerunt. Unde visis hoslibus, sicuti mos tante,legitimepugnaverint, et uthoc fiat, rex et cae-
hominum exigit, circumcirca clamor immensus ori- teii, mores corrigere horum consilio, et aliis bonis
tur. Quocirca clerus et railites, qui de bello Antio- invigllare salagunt. Statuto itaque consilio, in curia
chiam venerant, et cives, et quotquot fuerant, sum- beati Petri ratione pernecessaria decrelum est ut
plis armis quasi pugnaturi exeunt, el statim quos- rex, cui aequus el suramus Arbiter fere ornne re-
liam cx his in hoslcs dirigunt scrulaluros quanla gnum orientalium Christicolarum subdiderat, pro
fucrit pars ct vis illorum hostium. Contigit aulcm affeclu justitiae et pro communi utilitate filio Boe-
cx illis missis, duos in cainpis perimi, ct caeteros, iniindi, cujus j'uris erat, principaturo Antiochiae cum
iinpctu hostium impulsos, celcriter regrcdi. Quo lilia sua traderel, si etiain ducturus, ct terram,
viso, nostri non longe ab urbe praeslolanles, visa principalus, ipsius consilio et auxilio protecturus
incrmi plebe fugienle quaecum ipsis ierat, coepe- n adveniret. Hoc ctiam considerato moderamine ju-
iijnt movcri el titillare. Nec mora : hosles qui se- stilioe, decretum esl ut illi qui in terra aliena, ex
qucbantur primos, non retentis loris, sed pressisi dono dominorum, multique contumeliis et terrori-
equ is calcaribus, simul in nostros irruunt, ila quod[ bus, effusione etiam sanguinis sui ct parcntum suo-
quosdam etiam loricatos in flumine mergi faciunt, rum, in dcfensione Chrislianitatis terras ct honores
caelcrosque mistim percutiendo, usque super pon- acquisicrunl, nulla mutatione Christianae domina-
tcm insequi non desislant. Ex quo irapetu 37 ex no tionis habila et possessa amitterent, sed jure haere-
slris perempti sunt. Nostri tamcn in ponte resisten- dilario possiderent. Idque verbis et manu regia san-
tes, dimissis equis ct extraclis cnsibus, pedelentinii citum el confirmalum cxstitit.
vircs rcsumendo, hostcs climinanl. Eliininati itaqui> CAPUT XII.
ac caeleris prsedis onerati siinul inccdentes, ulirai His pcractis, rex Antiocbiae existens dc rcmotis
Coibanam intcr duas aquas paulisper accubue- partibus, el proximis, cl undecunquc potcst, no-
runt. mine bclli gentem citissimc congregat; sequc suos-
CAPUT XI. quc armis bcllicis, caeleroque bellico apparatu, ut
Ncc inullo post adcsl Balduinus rcx uicinoraius , decebat regcm, munire satagit. Hoc audito Algazi
 10-25 GALTERII CANCELLARH BELLA ANTIOCH. — PARS H. 1026
dimisso inlaeto castro Arthcsii et Emine, ab obsidcn- A pretioso suo sanguine redemit, ipse sit clcmens ct
dum Corepum profcctus est. Andierat namquc, fama propitius dux ilineris, el provisor utililalis, ut et
multorum enarrante, Alanuin illius castri dominum, euntcs et remanentes a peccatis absohiti, libere et
cum suis mililibus, Edessanos etiam railites ac de absolute eidem famulari sic valealis, quatenus ejus
aliis castris fere ornnes, jussu rcgio Antioehiam ad- dono consolationis et victori;e triumpbo potiti, in
venire, ut inde promoti, ipsum ibi vel alibi exi- ipso et per ipsura gaudealis. » Ilis dictis, hinc et
stente, bello percutiant. Nec effectu caruit, super inde fusis lacrymis, praecedente signo sanclse crucis
boc ct super aliis, quod Rcx coeli et terrae fieri rex ad bellum, clerus ad ccclesiam, populus in sua
voluit. Algazi vero, cum suorum assultu castrum remeavit: exorantes et deprecantes, ut Auctor sum-
capere nequeal, ex diversis parlibus facto specu mic justitioe, qui ab initio bella conterit, ab impetu
sublerraneo iiifOdientes mitlit homincs, ignifcros- populi sui suo nomini laudcm tribuens, conterat
que parat currus siccis lignis insitos , ut cum ad advcrsarios.
turres pervenerint sub podiatae postibus eisdcm im- CAPUT XIII.
missis ignibus corruant. Praeter haec dc die in diem Eodem vero diect sequcnti nocte, regi equitanli
ter vel quatcr petrariis diversorumque ingeniorum ad Cerepum adsunl illiobviam, qui cogente sorte
instrumentis, cum assullu armatorum ordine tri- B miserrima hostibus caslrum dimiserant. Quibus vi-
plici invadentium, immissis sagillis cum immanitatc sis et auditis, rex interno moerore concussus, stu-
ielorum, et turres propugnaculis privabant, et de- pet et contristalur. Intuebatur enim ipso eodem
fessores saevisictibus prosternebant. Tandem oppi- attestante, ex relditione castri Chrislicolis praesen-
dani, parlim his territi, et partim subterraneo igne libus et futuris, duo damnosa imminere contraria :
turribus immisso coacli, malentes adhuc mundo alterum ad tempus, Deo annuente recuperabile ; et
vivere quam in castro diutumo timore eflici, vel alterum nunquara recuperabile; recuperabile castri
martyrio coronari, infelix, etpudendo facto placito, damnum , irrecuperabile redditionis opprobrium.
ut securi vivi possent evadere, sumpta perfidorum His itaque accensus animosius, sumpto citoconsilio,
fulucia, castrum rcddidere, ct inde flebiles et pudi- ad Rubeam iter dirigit, ut inde equitando,per Hap,
bundi ad regem iter extorsere. Periidi vero ibidem ad montem, nomine Daniz, castrametari valeat. Ibi
missis custodibus, et aliis munitioni castri neccs- enim sperabat se posse audilu vel visu certa ho-
sariis,adobsidendum Sardonasprofectisunl. Interim slium indicia percipere. Nec effectu caruit, quod
rev aestimans nefarios apud Cerepura posse inveniri, praetentabat habitu sui animi. Ipso etenim die quo
paratis omnibus, quaj ea vice in hominibus aliis in monte fixis castris accubuit, hostes non longe
belli necessariis habere poteral, in spiritu humili- esse remotos certis indiciis comperuit. Relatu
talis et in animo contrito, laneo indutus habitu, nu- namque audienlium et videntium perfidos Sardonas
disque incedens pedibus in beatorum intercessoruin obsedisse lucide intellexit; et quod eodem die, vel
ectiesiis, Cunctipotentem exorarc, eique medullitus mane, ex ipsis quosdam videret, cerlo nuntio didi-
supplicare maturavit, ut cujus nulu susceperat regni cit. Contigit namque in crastino summo mane le-
gubernacula, ipso inchoanle et peragente, ad boao- viores habilioresque militise sparsiin praeludendo
rem et laudem sui nominis, tyrannos ct impugna- circumquaque emissis sagittis nostros impetcre.
tores Christianitatis, ab elatione praesumptuosa, et Sicquediem deducentes bini etbini, pauci cum pau-
a suis viribus, quibus se triumpharc pulabant, nihil cis, plures cum pluribus, hinc et inde, cauda et
triumphi vel inane laudis sibi usurpando, sed totum caput moliebantur partem nostri exercitus contur-
Deo commiltendo, virtute sanctae crucis, deponere bare, vel quoquo modo impeUere. Rex autem vi-
et proslernere potuisset. Tandem congregalo totius gore virilis prudenliae fretus, CUTIinspexisset eos
civitatis dero et populo in ecclesia beati Petri, pa- non more pugnatorum se habere, nee ordinatis
triarcha celebrato divino officio, ul decet patrem aciebus incedere, hortatur suos, imperatque omni-
filios suos ituros ad bellum, et domi in Dei servitio rj bus pro castris suis prudenter existere, constanti-
remansuros, praeceptis Dominicis instruxit, monuit que animo pati, et inspicere quousque loco congre-
et armavit, ccelitusque benedictione signavit. Sum- gatos, vel simul incedentes posset eos comprehen -
ptis processionis mysteriis, omnes una inclinatis dere. Ipsi vero dolosa callidilate pleui, in sero etiam
capitibus ad altare, cum sacrarum reliquiarum fe- vitabant simul hospitari, sed in noctis crepusculo
retris el signis, praecedente cruce Domini, ordine circa exercitum hospitati sparsim, tenentes equos
cieri ecclesiastica institutione decorato, omnique manibus in singulis : ca nocte fuit idem servus et
populo subsequente, cum humanitate et mansuetu- dominus.
dine litaniis et al'.is precibus Dco supplicantibus, CAPUT XIV.
ituri ad bellum et domi mansuri siugulis laneis in- Interim cum Algazi petiisset castrum Sardonas
duli, et nudis pedibus profecti, extra civilatem ad sibi reddi minis, et blanditiis, tcrroribus, pollicitis,
divisionis metam devote perveniunt. lbi iterum pa- nec habere potuisset, assultu et ingeniopriorisimili,
tiiarcha sacram crucem sacratis assuraens mani- impetuose bis vel ter in die, nocte etiam castrum
bus, ilerum virtute ipsius omnes signavit, Domino- aggredi non desistit: ubi autem deficientibus her-
?ue medullitus hoc modo commendavit: « Qui nos biset segelibus, aquis etiam hominura et cquorum Wr
1027 AD CODEFRIDUMAPPEND. 1!. -- MONUM. DE BELLO SACRO. KIS
ctui lieccssariis, sub specie acquirendae munitionis A misso signo salutifcro, novem acicbus jussu regio
et stipcndii, perfidi gregatim Turcomagnorum ct dispositis, Deo et virlute sanclae crucis Curistieoli
Arabuin factis millibus, per diversas partes quibus commcndati, more bellatorum passim iler arripiunt
incedebant de inore luporum rapacium, perfidis in- boc ordine incedentes : tribus aciebus ante posilis,
haercndo et devorand^ secumque abducendo ex manus pedestris ut hos protcgat et ab his protega-
rapto quidquid poterant, repatriarc satagebanl. Ipse tur, retro sistitur; virtus vero regia harum et alia-
ctiam rcx Arabum, nominc Debeis, Bocardusquc rum protectione parata, incessit ordine omnibus
princeps suae gentis nominatissimus, et plures nccessario : acie comitis Tripolilani militis slre-
principum, qui cum Algazi in conflictu exstilcrant, nuissimi a dextris posita; aciebus baronum a sini-
post priraos recedentes simili raodo profccti sunt. stiis et post, j'ussu regis quibusque suo loco positis.
Quo viso, Algazi, antequam rex advcniat, ad capien- Hosles vero in diei crepusculo circumquaque positi
dtim caslrum insistit suis viribus ; magis autem tympanorum ac buccinarum emittunt strepilum,
aslulia fallenti oppidanos fallcrc nititur. Eisdem cum slrepitibus ciamores, cuin clamoribus latralus,
clcnim spojwndit fide ct sacramcnto suae legis, si cum latratibus audaciam. Et quia bis ab inccepto
inunilioncni suae dominationi subderent, eos sanos gressu Christicolas removere, el in dispersionem
ct inlaclos, suo deductu salubri, ad mclam tul;e B sestimabant compellere, duplicatis clamoribus
evasionis provehi, rebus omnibus salvis et inlaclis. insistunt vehcnienlius, hinc et inde sacpius sa-
His auditis , partim coacti vulneribus, ex inertia giltarum et telorum immissis saevis ictibus.
corporis privati viribus, sumpta principis quasi Qui cum hoc modo quod moliebantur efflccre ne-
fiducia, pctilioni uefandissimse hoc paclo assensere, quivissent, et nostros audacter incedere et viriliter
omissoque oppido, jussu profani principis, pro du- resislere persensissent, ex arrogantia roultiludinis
cibus conductoriis se ipsos manibus camificum pugnalorum audaciam assumentes, ambiliosi ma-
ignoranler tradiderc. Laetus itaque, lseto animo op- num pedestrcm prosternere, qua gravius refrena-
pidum susccpit. Multo vcro laetiori imperat manibos bantur; cum hanc prsecedentibus aciebus, et acies
suorum abcunles Christicolas ssovissiina? morti hoc protegi vidcrint, vi maxima accensi, animosius
tradi. Quid horum singula ? pcnc omncs uno mo- post ictus illatos, lanceis et sagittis, arcubus im-
mento facli sunl necis praeda. missis brachiis, exemptis ensibus nostros percu-
CAPUT XV. liunt. Itaque jam pluribus dissipatis, ipsam etiam
Nonduin autcm ad aures regis id pervcncrat. Ea comitis aciem splendidissimam in regali acie mergi
vero nocte, qua apud Daniz castrametatus est, re- , faciunt. Ibi quidem apparuit quia in comite natura
latu cujusdam curali Rotberti Fulchoii sic accidissc milltiae nihil cxaruit; sparsis etiam suis et penilus
intcllexil. Nec tunc rairandura fuit, si rex, qui so- effugatis, sparsisque tribus aciebus, ipse solus vel
lus post Dominum, dominus et defcnsor Christiani- cum paucis militarie agendo vicissim datis et vi-
latis exslitit, ea vice itcrum detrimento ct dedecori cissim susceptis ictibus, hostibus resistebat, et se
Christicolarum condoluil, consolatus tamen virtute constanti animo cum cruce Domini et rege mori vel
sanctse crucis, se in manc pugnaturum contra hostes vivere applieuit. Intcrim praefatis aciebus effugatis,
prseparavit viriliter. Algazi vero jam sciens regera major pars nostrae manus pedestris, permissione
apud Daniz immorari, rclatu illorum qui circa exer- Domini concussa, hostium gladio corruit. Stalira
cilum nostrum-praeludenles exsliterant, munito Sar- que a dextris et a sinistris, a cauda et a capite, ho-
donas, ipse et Dodechinus cum omni exercitu suo stes gravi impelu nostros percutiunt. In hoc conflictu
in sero, militibus Jllis quos ante praemiserant, circa archiepiscopus Caesariensis, vir vitse venerabilis,
nostros exsultantibus et insidiantibus juncti sunt, nomine Euzomerus, non lorica, sed sacerdolali su-
ut mane subito soporatos invadere potuissent; idi perpellicio indutus, crucem Domini venerabilibus
namque saepe mullis profuit. Rex aulem somno len- gestabat manibus; cujus protectione ipse etiam sa-
tus, scd provisor ulilitatis, et munitus signo vencra-. j) gitta percussus, multis attestantibus, permansit U-
bili quo et reges regnant et hostes vincuntur, ipsoi laesus, sola gutta sanguinis illi in testimonio emi-
ctiam die quo priores venerant, provide, ut ille, nente. Ibique regis equus in collo exslitit vulneratus.
qui saepius hostium esse et bclla expertus fucrit, Quod cum archiepiscopus comp^risset, et perlidos
cum archiepiscopo Caesariensi et aliis versc fideii nostros invalescere persensisset, in eos versa cruce
cultoribus, disposuit nocte tentoria sua colligi, mi- Domini apertissime inquit : « Hujus virtute sacra-
lites parari, et omnia bellatoribus necessaria sic• tissima anathematizali sitis, nefandissimi et divina
decerni; quod si hostes subiti in eos irruerent, nihil1 ultione in dispersione effugati, cilissime pereatis. »
pigrum, nihilque inordinatum inveniant; sed ini Rex itaque virili audacia fretus, qua parte hostium
datis iclibus et prostratis hostibus Christianos De;i turmas vi pugnatorum in noslros niagis vigere com-
virtute et ejus signo vigere comperiant; sin autem,, peruit, illic exclamando S. crucis protectionem et
ut eos gregatim posset comprehendere, disposuit S(3 auxilium, velocissime irruit; perfidos prostravit, ct
cum tolo exercilu ordinatis aciebus die terris illa in dispersionem impulit, ita, inquam, quod vicissim
bcnte, versus Hap equitare. Eo elenim modo sesti- anleriores, et vicissim posleriorcs perculiendo effu-
mabat bellum, etfuit, incvitabile. Ma:ic itaque pise gavil. Sicque actum csl ut in illo bcllo, divina agente
1029 , GALTERH CANCELLAIUl BELLA ANTIOCII. — PARS H. 10j0
providentia, ut ex uiraquc partc, et victi cl viclorcs A spiritualibus victoriose suscijiilur, diicluque pru-
haberenlur, sed dissimilitcr. Nostri ctenim vicli ad cessionis salulifcrae, ad ecclesiam bcati Pctri, undc
Hap, ad Antiochiam et etiam rcmolius ad Tripolim ilcr ct initium bonae expcdilionis assumpserat, hi-
fuga evadcntcs, nostros ad exterminium deductos laris et loetus reducilur, ad laudcm ct gloriam
minliavcrunl. Aliunde etiam Turci cum impclu summi rcgis ct sunimj Domini, « cui nemo aiiunde
quornmdam nosliorum ad Alapiam cffugali, Algazi placere potest, nisi cx co quod ipse donaveril », qui
cl Dodechinumcum omni Turcomagnorum cxercitu vivit ct rcgnat Deus in soeculasaiculorum. Anicn.
ad interitum deductos asseruerunt. Auclor vcro et CAPUT XVII.
inspector summaejustilioe id regi Balduino, per vir- Nunc autem quscdam illorum quse Christicolaruni
tutem S. crucis el vitam ipsius exigenle contulit, captivorum cxterminio discutienda proelibavi, pro
quod ct hostes cffugavit, et cuni triuinpho divinae visu et auditu scrialim cdisseram. Eo namquc dio
victoriae, bclli campum libere etabsolutc cum paucis quo Dodechinus rex Damasci ct Algazi Turcoma -
ctiam obtiuuit. gnorum princeps virtute S. crucis et manu regia
CAPUT XVI. devicli fuerunt, cl in dispersione effugali, nuntiatum
Contigil autem partes hoslium parlibus nostrorum cst Ulio Algazi, ea vice oppidano Alapioeexistcnli,
ab impetu reveitenlibus fessis, et cquis corum dc- " ipsos primates cum majori parte illorum excrcilus
ficientibus cum agasone, quoddam vexillorum regi Christianorum gladio corruisse. Quoaudito, polen-
dcferente, separatim obviasse. Quod cum pcrfidi tiores Alapisc quidam antea nianu et jussu nefandi
sortc sinistra defatigatos conspcxisscnt, immissis principis redcmpti, ct quidam a domibus suis ct
sagitlis equos ex facili prostraverunt, et milites vi aliis bonoribus privati, cisdem Turcomannis allri-
telorum coactos quosdam morli tradidere, et quos- butis, sub specie publici luctus et clamoris, intrin-
dam captivitatis laqueis astriclos, regc ncscienle secus gavisi, moliti sunt evasis fugientibus divcrsis
Alapiam perduxerunt. Rex vero canipum obtinens, modis exterminii impedimenlum inferre. Astute et-
asdilo nuntio quosdam ad Hap cffugissc, ct ibi per- cnim milites alios raptorcs, post disconfeclos diri-
inanerc, pro illis bis et ter enunliala victoria mit- gunt, qui fugitivos cxspoliando coedant, et vicc di-
terc feslinavit. Qui licet certo signo et certis indiciis spendiorum Alapensibus illatoruin, ira vindice
rege cum victorije triumpho campum obtincre per- ipsos perdant. Sicque actum est quod extra civila-
sensissent, ad ipsum tamen, partim timore coacli, tem fugientes pcr diversas partes, diversis exaclio-
et partim verecundia pressi, accedere verebantur; nec nibus plcctantur, et infra a quibusdam veris, et a
lamen reverti desinunt, ne penitus defccisse tenean- P quibusdam fictis lacrymis cum immensis clamori-
tur. Rex itaque penuria victus potusque coactus, bus, pro peremptis lugubres luctus deducuntur, ila
sero profeetus ad Hap, mane in campum reverlitur, quod ipsa civitas in superficie et fundamenlis mu-
vulneratos campi et defunctos, quod decebat, utros- rorum ac turrium sedificiorumque divcrsorum non
quc perduci imperavit, et circumquaque si quid secus intonat, ac si tota fulgoribus et tonitruis sub-
bclli residui remansisset, ipsemet equitans specta- verti debeat. ldque actum cxstitit, more illorum
tum, slrenuos transmittere curavit, in campo etiam exigente'; cum enim vincantur, facto ediclo, nuntiant
tam diu remansit, quod certis nuntiis et certis indi- se vicisse, et simulatis triumphi gaudiis tympani-
ciis perfidos devictos lucide intellexit. In illo con- slris, tibiis, tubisque clangentibus mentes desolato-
fliclu, ut putabatur, ex nostris quingenli vel septin- rum, ne desperent, his instrumentis ad gaudia ex-
genti pediles, et centum milites perempti sunt; de citant. Ea vero vice jocundius solito ct animosius
Turcis vcro, ut ipsimet fatebantur, qui evaserunt, talibus insistebant ut captivi Christicola?, qui tunc
duo vcl tria millia Christicolarum gladio corruerunt. Alapiaediversis tormentorum generibus astricti te-
Id victorix, in vigilia feslivitatis de Assumptione nebantur, hoc audito magis magisque animo cru-
beatse Mariaevirginis, virtus S. crucis obtinuit. Ga- ciati quoquo modo decrevissent: ipsi vero armis
visus itaque rex memoratus, annulum sui digiti, D fidei praemuniti, licet cruciamine cordis et multis
patriarchse suseque sorori principissae bcne notum, injuriis affecti haberentur, pro eoque relatu perll
fidcli internuntio ad Antiochiam deferendum com- dorum audierant regem suosque bcllo cecidisse,
mendavit, ut hoc signo victoiiam S. crucis nuntia- nunquam lameu a cultu verse fidei defecerunt, sert
ret, etregembelli campura oblinere assereret. Nun- multo ardentius solito pro salute Christianae militiae,
tius itaque haud lente profectus, onini populo An- et pro se ipsis Deo medullitus vigiliis et orationibus
tiochise in moerore constituto haec nuntians, in si- supplicabant. Contigit autem eos audisse, furtivo
gnum Christianse victoriae ex parte regis patriarchoc relatu quorumdam fidelium, et etiam infidelium,
annulum proesentavil.Quid ergo ? Deo altissimo om- gaudia el diversos plausus quse publice agebantur,
nesuna,resumptis viribus,moribus et vita emendali, ex re, mcerore ct luctu prsemaximoplena exstilisse,
retulerunt gratiarum actiones, in ecclesia sua laeti. super nefandorum exterminio, et Christianorum vi-
Post hsec autem in divina potentia vivificse crucis, ctoria, quae patebat virtute S. crucis insignata, et
recupcratr triumpho Christianitalis, rex Antiochiam praesentia regis Balduini belli campun. oblinentis.
rediens, extra civitatem, ut decebat, remotius solito, Audierunt etiam Dodechinum cum Algazi ad exter-
ab omni populo ac clero cum hymnis et canlicis minium devenisse. Quid ergo? Quidquid amaritu-
10/11 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 10^2
diiiis ac doloris antea passi fuerant, lioc audito to- A fario, ut hunc Doldechino, cxquisilo-.i ct invenlori
tum in dulcc conversum reputant, eique a quo boi.a diversorum tormentorum, ad puniendum dirigat.
cuncta procedunt, devote ac puri cordis affeetibus Mittitur itaque et a collo et a manibus vinculis fer-
supplicare non cessanl. Hoc gaudio rcfecli die de- reis strictissime religalus. Quo viso Doldechinus
ducenlcs el ad noctis partcm tertiain vcl mediani vicc gaudii praetendit os riclu fcrino dilatatum.
exhilarali, certoospei victoriae congaudcnlcs, ex in- Miratur itaque torvo luminc ipsum mililem, cujus
spcralo audiunt et diversis parlibus homiiium cla- nianu et ingenio cuni caeteris lidclibus, saepius sibi
niores prioribus dissimilcs, gaudia cocteris altiora, contigeranl rerum suarum dispendia, suique cor-
inslruincnta, tympanistria, fcrocius anle lactis so- poris effugati plura incommoda. Quid ultra? prse-
iiilus ac tuuiultus emittenlia. Miranturitaquccaptivi scntalum susccpit, susceptum inspicit, inspectum
et adiniranlur, quid novi borum mutalio insinucl, contemnit, contemptura ad exitium quo dignus
et quid insolitum populus totius civitatis circum- fuerat evenisse decernit, hoc modo inquicns : « Eia !
ojuaqiie acccnsis luminaribus cum altis clamoribus Rotberte, eia! inspice quid utililatis lex noslra
prxdicct. Conligerat aulcni Dodechinum et Algazi a confert, quo vos error et incredulitas compellit.
lxilo in parlcs Berrisefugatos, incrmes ct dcfatigatos, Unde ad boc ducimini quod legcin nostram lege
eiim paucis Alapiam remeasse; et inde praefata lau- vestra et omnibus aliis meliorera pervertere niti-
iluni pracconia intus ct extra inter Alapcnses admi- mini? ut quid manus vestra, manus, inquam,
rative excrevisse. Tunc ilcrum, quod captivis gra- quantula, in potenliam et dominium nostri, ut ver-
lum fucrat et dulce, hoc intellecto sorle miserrima mis humi serpendo se exlollit? Ecce hactenus falo
Cissit in contraria; sunnno etcnim mane dum va- nostro exigente, cadendo et resurgendo incessimus.
carcnt orationibus, sceleratorum principum adsunt Modovero eodem permutato jus veslrum in nos re-
internuntii, ct cum ipsis turba praedictorum non dactum, ex munere DEI credimus. Te autem re -
minima, afferentes septem mililum capita, cum nu- colo, raibi de tuo tribuisse jam in prseterilo; unde
datis ensibus ferratum impetuose carceris pulsantcs ut te interficiam apud me hac vice non inveuio. >
ct impcUcntes oslium, de more solito quo captivos Remisitque eum ad Algazi, inquiens verbis inter •
dc die in diem ad decollandum cxtrahere consueve- nuntii: «Malo hunc tuo quam meo perire gladio. >
rant; inlranlque carcerem usi his vocibus : < Ex Nec ob aliud morlem inferre distulit, nisi ut vicissim
partc vicloris Algazi nunlium vobis.afferimus, regem illusus ab utroque, senliat quid utriusque terror et
vcstrum rcsiduumque Christiani popelli, ipsius gla- potentia in eum exercere valeat. In prsesenlia itaque
^lioin bello corrufsse, » et oblatis capitibus, capti- _ Algazi illusus, praefato nequara Rotbertus iterum
vis inquiunt: < Haecfercula ut sint vobis in escara, prsesentatur, cui, arrepto gladio, Dodechinus inquit;
nuc dirigit ipsa legis stella: Nec multo post ipsius « Abrenuntia legi tuse, vel morere. > Ad hsec Rot-
vcstri regis viso capite et vexillo, equidem sentietis bertus: Omnibus operibus Satanae et pompis ejus
quae et quanta sit virtus eximiae nostrcc legis, cui abrenuntio; pro Christo vero non renuo. >His verbis
amodo contradicere non habctis. >Sic facti rei seriem profanus furore arreptus, illatione gladii caput
occullantes quasi laetiad dominos extra portam in Christiani a corpore separavit. Quod deferendum
tcntoriis accubantes, illorum dedecus et detrimen- pubilce, judiciario praeconi tradidit, corpus veroad
tura vini potationibus revelantes, nuntii revertuntur. dilacerandum vulgo proclamanti, munus prseoptatum
Captivi autem ad parietis rimulam, ubi relatione contulit. Quid igilur? Lator capitis per plateas, et
fidelium acta sceleratorum principum saepius inten- vicos civitatis boc ostenso et divitibus praesentato,
Jebant, tunc quoque serio intellexerunt utrique quinge.ntisbysantiis, et diversis muneribus exhila-
parli dispcndia contigisse prsemaxima, ita, in- ratus, ad profanum rediit; eisque pro illato sibi
quam, quod profani, foris simulalo gaudio, pro beneficio gratias agens, flexis genibus medullitus
amissione triumphi intus cruciabantur animo. supplicavit, caput quaereddidit. Unde impius ille ab
Chrisliani vero recuperato triumpho, in Christo r. artifice artis impise vas sibi ad potandum auro pu-
ccrta et perfecta gaudebant victoria. Quinto vero rissimo gemmisquae pretiosis ac mirifico ornalu
die, Rolbertus Fulcoides, manibus impiorum abstrac- constructun), citissime fieri imperavit, quo sibi po-
tus ct dilaniatus, AlapiaeAlgazi prsesentatur. Unde tanti in festivis solemnitatibus suis posteris signum
gcroinata laetitia et inauditis laudum praeconiis, audaciae et victoria? repaesenlari valeat. Statimquc
omnes una plaudentes manibus, ad ipsum quasi ad Dodechinus, electis suae gentis primatibus inter-
monstrum confluunt non ut a poenis redimant/scd nuntiis*Algazirequisivit, ut pro remuneratione verae
ut hunc admirando illuderc, illudendo cruciare, et amicitiae,acceptis ab eobysantiorum Sarracenatorura
cruciando rnembratim valeant discerpere, et hoc 60 millibus, promisisset eum carcerera Francorum
saevovindictae genere, dolorem suum ab ipso eisdem ingredi, ut omnibus qui in carcere illoerant manu sua
ex longo tempore illatum gaudeant minuere. Do- propriadetruncatis,ipse in efluso sanguine viceoptati
nainoveroprohibente, non audenl eum tangere. Quid balnei potuisset recrcari, et ut aquila vivente reno-
ergo supcr hoc? Cum populus id efficere nequcal ini vari. Algazi vero accepto consilio, primatibus hoc
seipsum, et capUlorum et barbarum evellationemi modo respondil: « Petitioncm tanti viri rectam ac
retorquere non cessat Placuit autcm principi nc- juslissimam cssc falcor. Est auteni aliud quod prius
1035 GALTERII CANCELLARII BELLA ANTIOCH. — PARS II. 1034
agendum intucor, legi et utilitati nostraeprofuturum, A perfido super pavimentum acerrime religati, ubi a
quo peracto, et in his et in aliis tanli amici voluntati circumstantibus illusi, contumeliis et terroribu»
et dorainio, funditus obsecundabor. Ne autem vos et affecti, mullisque alapis, et miseriarum stimulis
ipsum affectus mei consilii lateat, hoc vobis atlen- impulsi, barbarum et capillorum evellationibus de-
dendum, et ei referendum prudentia vestra con- turpati, pudibunda nuditate pressi, strident den-
cipiat. Castrum Hasa, quod porla introitus et exitus tibus, tremunt visceribuSj inhiant coelestibus. Ea
Halapiaereputatur, nondum habere possumus. Hoc vice in inundo nihil eis certius quam ictus gladii
enim quod Franci resumptis viribus in nos conva- imminentes, mente et corpore cruciantur, singuli
luerunt, nimis impedit, et praefatum recuperare, et etenim unus post unum, coram impio advocati, ab
jam recuperala castra ab eorum ingenio et potential ipso verbis internuntil requiruntur : « Quid maluit,
intacta conscrvare. Quod si captivos quos habcmus aut Christicolarum legi abrenuntiare, aut illatione
ex eorum genere nobiles et ignobiles, hoc modo sui gladii in momento acerrimc truncari? > Ab eis
exterminari permiserimus, et in castris recuperandis autem, verae fidei contrarium nihil verbis, nihil
et in aliis dispendia "solito graviora profecto pa- operis extorquere potuit. Audita itaque responsiono
tiemur. Et est nobis consilium, moliri utrum ca- procertim, fidei, spei; ac charitittis plena, cum et
plivorum coiiiiriiiiaiione quoquomOdo simulata vi- mirias ipsius, et mortem pro Christo pati non for-
leamus, vel in redditione castri, vel in aliis astutum midante assurgit, arrepto gladio profectus in roedium,
etpiovidui»ipsorum regem faliere. Eo etenim vi- in gyrum deambulando, et torvis luminibus intuendo
Vente, piila dictum, nos nullatenus illud castrum ; singulos aestimanssaccrdotem csse, qui cum captivis
sed nec quidquam terroe suae dorainationi subditae, aderat, quemdam mililem jubet arripi, cujus caput
nisi vi aut ingenio possehabere. Ferendiim est itaque ipse idem manu propria gladid succidit. Reversus-
captivos adhuc vivere, ut prius ultrici manu gravalis que in gyrum, in medio captivorum, ensem dedu-
horum principibus ac dominaloribus, postea in ipsos cendo ante bra singulorum, expetiit bysantios citis-
ipse Dodechinus retorquendo, quidquid obtat sitienti sime sibi porrigi, non ut vellet eos redimi ca vice,
animo satisfaciat. > Hoc audito, reversi nuntii, au- sed quia ebrietate imphlsus volebat eos perdere;
dita sno referunt domino. Laudantque decens et statimque jubel arripi alium, Arnulfum nomine,
utile illiid fieri quod legis stella cOnsuIit: His au- Marisiensem dapiferum, magnae religionis virum.
ditis, Dodechinus, licet invitus, favet tamen et Datoque gladio patriarchae Damasceno, inquit,
palitur. Uterqiie autem territus fuga et exlerminio < Percute, pcrcute ; sic decet utique. > Quo accopto
quod eis contigcrat praetermissis aequitatibtis caeteris- r Archadius mcnte compunclus cuidam Amiraldo
quae negoliis reipublicae profuturis, solis potatio- inquit: « Vice mei id honoris legi nostrae exhibe, ut
nibus invigilant. Inter quas noctibus aCdiebus horis vir tantus manu tanti mililis jam privetur capitc. >
dcspcratis, missis ministris coedis, ut oves gregatim Ipsoque decollato, Algazi iterum accepto gladio venit
captivos abduci et anle se sisti faciunt. Quorum in medium, non alia intenlionc nisi ut omncs una
quidam funibus ad stirJem suspensi, seorsum plexis simili caede perdat. ActOrvero summae pictatis id
capitibus, sursumque versis pedibus, durae coedis capiivis contulitj ut quod pcrversitas illius inten-
materia, sagiltarum praebentur crebris ictibus; debat agcrenl nutu Dei mutaretur, misso sibi mu-
Quidam vero pubetenus, quidam umbilicotenus, nere. Contigit enim tunc ex parte Debeis regis
et quidam terrae specumentotenus infossi, manibus Arabii, equum mirae pulchritudinis illuc advcnisse
impiorum, vibratis jaculis, subeunt pro Christo freno et sella ac pendulis rarae ac pretiosae artis
lamentabilis vitae discidium. Nonnulli equidem sin- ligulis adornatum, ab aure usque ad pedis rasulam,
gulis caesis membris, in vicis et plateis projiciuntur, auro Arabico gemmisque pretiosis decoratum. Quo
transeuntibus mirae exaclionis spectaculum, et quo viso, projecto gladio Algazi gaudio permutatus cum
amplius perfidorum fervebat ebrietas, tanto magis priraalibus intrat thalamura, scque induit orna-
lormentorum crescebat perversitas. Quod ab affectu D mentis prelio et opere mirifico spcciaiissimis, pri-
potationis herili palatii expertum multis innotuit * matibus vero imperat ut captivos cito compellant ad
eo naraque die quo post bellum Algazi in palatio hnc quatenus a singulis audiant, quanlum pro re-
vini furia inebriatus accubuit, omnes una quotquot dcmptione vitae suae quisque dare valeat. Sic factus,
fuerant Alapiac,Christicolaecaptivi nOminati, ipsius equum ascendit ad Dodechinum tendens ministruin
jii9sii ante eum adducti sunt. Ibi quidem, ante in- Antichristi; primates vero vice domini inquirunt a
gressum palatii congregato ferme lotius civitatis po- singulis quantum possent redimi. Auditis singulo-
pulo, eisdem proclamantibus ac suspiranlibus in rum pretiis secundum majus et minus, tolum in-
affeclu optati captivorum cxterminiij traditi sunt scribunt chartulis, ct, his linitis, ad carceres captivi
csedimiserrimae milites ac pedites 27 exterminandi remittuntur.
pari cruciamine. Horum in momento cOrporibus de- CAPUT XVIII.
truncatis, totum porlicus pavimentum aulae regiae De diversis itaque tormenlorum gcneribus, qui-
profluens aspergit unda sanguinis. Tandem praeter bus captivi carceribus Sarracenorum conterebantur,
istos in exsultatione portationis horrificae, milites mulla quidem miranda ac slupenda haberem de-
utriusque belli, tam proceres quam et alii, coram scribere, cl verbis edissercre ; sed quia reges, prin-
PATROL.CLV. 33
lii.V» AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DF, RF.I.I.O SAr.rtn 1/1-.«
cipcs, mundique alii polenlcs, etiam el impotcntes, A rum spatio jacuit, quasi mortuus, et hoc genere pas-
cjusdem conditionis, cjusdemque fideihomines cujus sionis turpissimac in magnis potalionibus saepissime
ct ipsi sunt, aliquando juste, aliquando injuslc capiunt, terebantur.
captosque pro exlorquenda pecunia diversis poenis, CAPUT XIX.
puniunt, et cura pcenoeomne genus morlalium, in- Post haec autcm, cum non valeal vi, nec ingenio
stinctu diabolico, a malis potius quamabonis cxem- ca vice regem cum Chrislicolis fallere, a Dodechino
plasumcrccOnsucvcrint, ulilius niecum reputo for- et primatibus sumpto consilio, prostiato castello
inam ct qiiantilalciu tormentorum tacere quam expri- Sardonas, munitisquc suis oppidis a terra captos
merc, ne ChristicolaeChrislicolis similia inferant, el in proceres et quosdam alios imperavit redimi, ac pre-
consuctudinem vertant. IUud vero miraculi, quod tium redemptionis militibus et servientibus terram
captivis in carcerc conligit, eisdcm compaticndo, custodituris attribui, dr.nec ipse ad Merdinum pro-
praesentibusct futuris litterali mcmoria pando. Nocte fectus, ipsius honoris speciale castrum, ob Christi-
quadam cum captivi sopori membra dedissent, so- colarum detrimcntum, Turcomagnorum gentem ma-
pori, inquam, qualis haberi poterat 111miseria, cui- jorem solito congrcgaret et redeal. Quid singula?
dam militi Sansoni de Bruera cognomine, per visum Profeclus, tam Turcomagnorum quam et Arabum,
innoluit coelum aperlum vidisse, et inde Dominum B gcntcm praemaximam congregat. Et his congregatis,
noslrum Jesum Christum, cum decore et splendore visa tanla multiludine, elalione immensse superbiae
viituiiim a summitate coali usquc super carcerem arrepius, statuit cum uno Soldanorum Chorocen-
conscdisse, ipsumque Sansonem ut ad cum vcniret sium super regem David in evetianr equitare, ut eo
cuin suis sociis imperando ter vocasse, et, ipsis ad- perempto vel haeredalo libere et absolute valere',
vcnicntibus, dexlrum brachium a summitate carcc- IKerusalem et Antiochiam pcremptis Christianis
ris usquc ad finem extendisse, dextroque pollicc suo dominio subdcre. Ipsi vero cum superbia equi
inliiiclo olco ct crismatc, signum sanctae crucis sin- tandi, ira Dei cxstitit. Eo naraque die, quo Solda-
gulorum fronlibus impressisse. Inter quos, ex no- nus et ipse Algazi cum sexcentis millibiis terram
mine assignatos, per visum affuerunt alii, quos cum Iegis bcllaturi intraverunt, ipse idem rexDivid,
Dominus eodem modo non signasset, inlcrrogalus a signo sanctae crucispraemunitus, habens inter Medos
Sansonc quare eos dimiserit, fertur ei sic respon- et Chrislianos quater viginti millia pugnatnruir,
disse : « Nolo amplius; alias , ubi mihi jilacueril, factis agminibus inter duos montes densissimis nc-
caeteros siynabo. >,Hac visione Sanson excitatus, aioribus insitos, in valle resistit qua, ut fama re-
raplivos fralrcs nocte mcdia, more solito, ad oran- tulit, super eum hostes ingredi praesumebant. Re-
. um cxcilat, eis finitis matutinis laudibus hanc vi- stitit, et siclocutus est: « Eia! Christi milites, si
sionem insinuat. Quid singula? Eodem die, omnes pro lege Dei tuenda legitime certaverimus, non so-
signati, cl cum ipsis alii, cxtra porlam ducli sunt lum innumerabiles daemonumsatellites, verum eliam
ad patilmlum, ubi princeps sceleris cum primatibus ipsos daemones ex facili superabimus. Est autem
totius Alapiaedignitatis, festivali potationi invigila- consilium quod intueor, si laudatis , nostro honori
bat. Quibus visis, magister sceleris exsultans prima- nostracquc utililati profuturum, hoc videlicet ut
tibus inquit: « Intuemini qua redemptione ct quo erectis ad coelum manibus cunctipotenti Deo pro-
munerc libcios milites istos velim ad dominum re- mittamus, pro amoreipsius in hoc belli campo anle
gem suum regredi, etut singuli a manu mea propria mori quam fugere, et ut fugere nequeamus, etiam si
munus suuin recipiant unus post unum adductus, velimus, patentes hujus vallis aditus quibus intra-
siciitdecet, jam veniat. »Primus itaque Sanson ad- viraus densissimis Ugnorumstruicibusconstipemus:
ductus, ipsius Algazi manu capite plcxus, martyrii et constanli animo, hostes e proximo in nos cer-
munere decoratus cum sanclis regnalurus Domino tare praesumentes acerrime percutiamus. > Quid
praesentatur; idemque de caeteris 24 signatis , vere singula ? Tanti regis veri ct perfectissimi Chrisliani
peractum comprobatur. D laudala, probata et perfecta stat sententia. Nec
Nec id tacendum intueor, quod inler istos qui- mora, disposilis aciebus singulis, rex ducentos mi-
dam juvenis exstititdecollatus, natus Aconensis vi- lites Francigenas, qtios habebat, ad primos ictus
cecomilis; cujus corpus, a loco in quo jacebat, vir- inferendos anteposuit, statimque in altera parte vel
tute ac miraculo Domini, coram cunclis ibidem fronte vallis, cum ingenti hominum clamore, equo-
cxistentibus, ad alium locuni se transvexit. El hoc rum et armorum strepitu constipato, scelcratorum
facto, profanus viribus destilutus in cfluso sanguine vexilla prodeunlferocissima; et his acccdcntibus di-
spumans ct elisus occidit, torvo genere passionis versorum inslrumentorum sonilu intonant undiquc
acerrime deturpatus, ita, inquam, ut os cum auri- montescum vallibus. Rex aulemDavid tantorum fe-
bus , et aures cum naribus chaos horridum firmasse rocitatem humillime prsestolalur, suosque invitat
videretur. Residui itaque non signali, pulsi, flagel- virili animo,et consolatur, asserens elatam infidelium
lati, et detracti, manibus impiorum saevissime ad multitudinem cooperante virtute sanctae crucis,
carcerem reniiltuntur. Ipse vero Algazi manibus parva manu ac brevi possc conteri. Nec multo post
suorum in tcntorio collocalus, more solilo a vino visis Christicolis, infinita multitudo, spiritu super-
superatus in felore sui ipsius fecis, quindccim dic- bise exagilata. cum immensis clamoribus in eos ir-
1037 FRETELLl Lffi. LOC. SS. TERRJE JERUSALEM. 1058
ruil; virtute vero uonnni lraprirais ICHDUS excaccati, A liles praeludentcs advcnerunt, visuri Lhnsticolarum
Francorum manibus corruunt in dispersionen. effu- cxercitum. Quid ultra ? visis Christicolis hostilis fe-
gati. Ut quid singula ? perfidi nulu Dei Christicolis rocitas timore subacta, nocte cojleclis tentoriis et
et Medis una prsebenlur csedis materia, el ut serio ante sepraemissis, castrum laedere desiit. Ipse Algazi
'existentium in conflictu didicimus, in fuga spatio cum suis AJapiam reversus est, arreptus genere
trium dierum habita, corrucrunt regali gladio quater morbi paralytici. Qui cum nollet istud prodi, simul-
centum millia; idemque Algazi in capite vulncratus, avit se iterum et in brevi tam Arabum quam ct Par-
peremplis pene omnibus suis permissione Domini, thorum maximam gentem adducturum; quod si es-
cum paucis effugatus, inermis et famelicus conductu set sui juris, ardenli animo invigilasset Christicola-
regis Arabum repatriavit semimorltius. Sequenti rum exterminio. Contigit autem in lectica qua fe-
vero anno convalcscens ad obsidendum Sardonas, rebatur pro honore et impotentia, cum egression?
quod manu rcgis refirmaium fucrat, quotquot potuit fimi ventris ipsius sordidam per annum exiisse ani-
militum ac peditum constipatus agminibus, mense mam, et abstractam infernalium scorpionum un-
Julio rediit. Quo audito, Goscelinus comes Edcssa- guibus corruisse in inferni inferioris ollas, plenas
nus, sumpto ab Antiocheno palriarcha consilio , diris ignibus, ardenlibus, sine line comburentihus
cum suis ct Aniiochenis bellatoribus, ad Samaria- B et inexstinguibilibus; a quo nosliberet ipsiusDomini
num profectus est, iit. obsidionem Sardonas bello nostri Jcsu Christi gralia et misericordia, cujus im-
dissipet. Quo audito, rex Hierosolymitanus cum perio parent omnia coeleslia, terreslria et infema-
Hierosolymilanis adveniens, citis gressibus illuc per- Iia, per socculorum sajcula. Amen.
venit, anlc cujus lentoria e partibus perfidOrum riii-

Explicinnl Antiochena bella, acta a Rolgcrio principe Anliocheno bello j quod Fulcherius supra in liujus
volaminis exordio descripsit.

FRETELLI ARCHIDIACONI

LI B E R

10C0RUM SANCTORUffl TERRl JERUSAM,

(BALUZ,Miscell. edit. Mansi, I, 454.)

JOANNES DOMINICUS MANSl LECTORI.

Quemstalim evutgo Frelelli libeltus nomen auclorh et titulum liaud ignolum erUditis prmfert; ulrumque
enim norant ex Bibliotlieca Lalina mediw et infimm wtatis Joannis Alberli Fabricii. Sed niliil quidquam
rescisse illos credo utlerius sive de libro ipso, sive de temporequo auctor scribebat. Ac de lempore nihil ego
habeo proferre, nisi conjeclurasi Frelellus opusculumlwc suum dicavil Raymundo comiliTolelano [Tolosano];
nunquid forle idem est Raymandus comes qui regalibus nnpliis cum Urraca, filia Aldefonsi VI regis Castellw,
dignus est habilus? Quo vixit swculo sacrw peregrinationes ad loca sancta obtinebant. Porro Iiaijmundus ex
Vrraca conjuge filium relutit Aldefonsum, qui^ incunte swculo xn, anno scilicet 1109, ad Toletanum solium
ascitus, sub nomine Atdefonsi VII regnavit. Hincde tempore quo Fretellus scribebat conjecturam capere licet.
Porro Frelellus iste arcliidiaconum se appellal, cujus tamen Ecclesiw nec dicit, nec habeo unde hoc invesli-
gem. Id consiat de locis sanctis ita illum disserere, ut ibi egisse videri possit; unde eum tanquam oculatum
testem Raimundus ea de re interrogavit. Hnjus igitur Frelelli libcllum, qucm el Adricliomius in suo Tliealro
Terrw sanctw consuluisse se profitetur, modo evulgo, acceptum ex Collectaneis Nicolai Rossellii Aragonii, qni
sub Innocentio VI pontifice ex monacho illustris ordinis S. Dominici in cardinalium collegium translalus est
anno 1356, et sub Nicolai cardinalis Aragonii nomine claruit. His miscellaneis titulum indidil : Cumulalio
fratris Nicolai Aragonii ex diversis registris ct libris camerse apostolicae, et aliis diversis libris et Chronicis
compilala; quw verba sunl Jacobi Elrusci, qui anno 1503 codicem servalum in ecclesia cathedrali Lucensi
scribebal exemplatum, ut ipse addit ex vetuslo et forte originali codice.
Cum vero nemo huc usque divilem kanc collectionem diligenler adhuc investigaverit, ex hoc ipso pene erucre
mihi plurima ticuit, nunquam antehac in lucem extracta.
1039 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 1040

LIBER LOCORUM SANCTORM TERM JERUSALEM.

PROLOGIIS LIBRI.

Domino suo venerabili et fratri RAIMUNDO, Dei jA « Non cst Iaudabile in Jerusalcm fuisse; sed bene
gratia Toletano [Tolosano] comiti, FRETEIXUS eadem vivere, nec sacris locis offerre nisi legitiraa acqui-
gratia archidiaconus, sub spiritu consilii et fortitu- sita. > Ergo, quoniam devote,prout nobis visum est,
dinis Deo militare. imo catholice, huc transfrelans de longe remotis Hi-
Cum ad Orientalem Ecclesiam causa tuorum pec- spaniarum finibus accessisti, tu qui largus, etbeni-
catorwn confugisti, et in terra promissionis, patria gnus es, bonis nec non omnibus in sancta Ecclesia
scilicet Salvatoris nostri Jesu Christi, peregrinares, Deo militantibus, Machabaeorumetiam commi-
cx qua secuiidam Jcrusalem contemplarc, et ipsa lito hospitatus apud Bethel regis Salomonis in atrio,
Sion, qu« allegorice paradisum designat, ct in qua juxta reclinatorium pii Jesu, netorpescas inlaloie
materia fortiores ex Israel novi Machaboeiveri Sa- tuo, sed Deo redde, quod Dei est, imaginem scilicet
lomonis lectulum excubantes, inde Philistihim et quam in te repraesentat, quatenus per hanc peregri-
Amalec cxpugnant, postca vcro sacra regni David nationem tuam asccndens Libanum de flore Naaa •
Ioca, quse divina catholicis informant, quoe sint, et reno fructum gustans, ct odores in coelestibus, et in
ubi, el quid significcnt diligenter intimlarc ne pigri- Sion stola immortalitatis indutus, cura vero Salo-
teris, ne quando revertens ad jEgyptum Rabylonis mone, cui omnia vivunt pcr infinita saecula sseculo-
in terras incurras, et hic quandiu moram feceris il- rum sabbalizare mcrearis. Amen.
lius sancli Hieronymi sententise faveas dicenti :

ENARRATIO LOGORUM TERR^E SANCT.E.

Modo autem, reverende mi domine, quoniam a tum alte et profunde effossus, intantum Dei disposi •
parvitate mea locorum sacrorum terrse promissionis. tione, anno finito reddita gleba, gratus aperitur.
scilicet Israeliticae regionis, notitiam qusererc digna- Juxla Hcbron mons Mambre, ad radicem cujus est
tus es, prout sanius potero, sublimitali luae diligen- illa terebinthus, qua? dirps vocatur, id est ilex, vel
ter elucidare non dedignabor. Vertam ergo stylum qucrcus, secus quam perraultum teraporis mausit
sumens inilium a Cheron, id est Hebron. Olim fuit Abraham, sub qua quidem tres angelos vidit, et
metropolis civilasPhilisthinorum etgiganlum in tribu unum adoravit, hospiiioque susccptos, proutdignius
Juda, civitas sacerdotalis, et fugitivorum. Hebron potuit, fovit et pavit. Unde prima via credendi di-
sita est in illo agro in quo summus Dispositor pa- ctus est ilex prsedicta. Ex tunc usque ad tempus
trem nostrum plasmavit Adam, et inspiravit in eo C Theodosii imperaloris, lestante Hieronymo, suum
spiraculum vitae. Hebron aulem Anatarbe dicitur,. esse dilatavit, et ex ipsa scissa perhibetur, quae a
quod Sarracenice sonat civitates. Quatuor illi reve- possidentibus cahra tenetur, quae licet sit arida me-
rendi patres in spelunca duplici in ea conscpulli fue- dicabilis perhibetur in hoc, quod quandiu equitans
runt, primus Adam, Abraham, Isaac, et J^cob, ct quis secum detulerit auimal suura non offendet. In
eorum uxores quatuor; Eva mater nostra, Sara, Re- Hebron primum applicuerunt causarterrae promissio-
becca ct Lia; est autem Hebron juxta vallem Lacry- nis explorandse Calcph et Josue, eorumque socii de-
marum sita. Vallis Lacrymarum dicta est, eo quod cem. In Hebron regnavit David annis septem, et di-
centum annis in ea luxit Adam filium suum Abel, midio.
in qua poslea monitus ab angelo cognovit uxorem Decimo milliario ab Hebron cst lacus Asphaltiles
suam Evam ex qua genuit filium suum Seth, de tribu contra orientem, qui mare Mortuum dicitur, vere
cujus erat Christus oriundus. mortuum, quia in eo nihil vivum est, nec dat, ncc
Sccundo milliario ab Hebron est sepulcrum Lol, recipit, ct mare Diaboli dicitur, eo quod inslinctu
nepolis Abrahae. In Hebron habctur ager quidam, cjus, qualuor illaecivitates miserrimse, id est Sodo-
cujus gleba rubea, quse ab incolis effoditur et come- ma, Gomorrha, Seboim, Adama, perseverantes in
dilur, et iEgyplum venalis asportatur, et quasi pro 1 turpitudine sua, igni sulphureo concrematae in illo
specie emitur charissiroe. Praedictus ager, inquan- loco subversse sunt.
 W41 FRETELLI LIB. LOC. SS. TERRiE JERUSALEM.
Supra lacum in accubilu JudaeaeSegor, quae et. A rat. Sexto milliario a Sarphen est Sidon civitas
Belzora dicitur, una de quinque civitatibus illis pre- egregia, ex qua fuit Dido, quaeCarlhaginem constru-
cibus Lot de incendio el subversione reservala est, xit in Africa.
quoeusque nunc ostcnditur. In exitu Segor uxor Lol Sexto decimo milliario a Sidone est Berilhus opu-
in statuoe effigiem mutata fuit, cujus adhuc apparent leutissima civilas. In Berito est qusedam Salvatoris
vestigia. Supra ripam praedicti maris multum alumi- nostri icona, non multum post passionem suam ad
nis, multumque Katranii ab incolis reperitur et col- ignominiam ejus ridiculose a quibusdam Jud;cis cru-
ligitur, et ex mari bitume extrabitur, quod Judaese cifixa, quse sanguinem produxit et aquam, unde et
in multis appellatur necessarium. Segor autem a multi in vero crucifixo crediderunt baplizati; qui-
compatriolis oppidum Palm* vocatur. cunque etiam, ex illa icona perunctia quacunque
Supra lacum Asphaltitem, in descensu Arabise gravabantur infirmilate, sani reddebantur.
Carviaym spelunca est in monte Moabitarum, ad Arphax est urbs Damasci, dc qua historia : < Da-
quam Dahac filius Ebor divino nutu adduxit Balaam mascus in Syria. > Damascus est caput Syriae reve-
ad maledicendum filiis Israel, qui pro vehementi renda metropolis, quam conslruxit Eleazar servus
praeruptu Excisus vocatur. Lacus Asphallites dividit Abrahse. In agro illo Cain interfecit fralrem suum
Judseam ct Arabiam. ' Abel. Damasco cohabitavit Esau, qui et Seir et
**
Arabia tempore filiorum Israel soliludo erat, et Edom, Seir pilosus, Edom rufus, vel rubeus; ab
descrtum, terra invia et inaquosa. ln ea quidem de- Edon tota illa terra vocalur Iduinaea, de qua in psal-
tinuit eos 40 annis Dominus, manna pluens eis ad mo : In ldumwam extendam calceamenta mea (Psal.
inanducaudum. In Arabia Elmon fuerunt castra (ilio- LIX,10). Unde propheta : Quis est qui venit de Edon
rum Israel in deserto, in quo duodecim fontes, et tinctis vestibus de Bosra? (Isai. LXIII,1.) Bosra est
septuaginta palmae de mari Rubro exeuntes repertse qusedampars illius terrae quse Hus vocatur, de qua
sunt. In Arabia est vallis Moysi, in qua percussit bis fuit beatus Job, quse et Sueta dicitur, a qua Baldad
silicem virga, duos aquae rivulos populo Dei reddens, Suhites. Theman est metropolis in Idumaea, cx The-
de quibus tota illa patria modo irrigatur. ln Arabia man Eliphas Themanites. Et Naaman est oppidum,
est mons Sinai, in quo Moysesquadraginta diebus a quo Sophar Naamatites. li tres consolatores Job
cum tolidem noclibus totius expers cibi moratus fucrunt. In Idumseaefinibus secundo milliario a Jor-
fuit, in quo etiam Dominus Moysilegem dedit, pro^ dane est fluvius Laboch, quo transvadato a Jacob
prio digito suo scriptam in labulis lapideis.In Arabia cura a Mesopotamiaveniret, luctatus est cum angelo,
praecessit filios Israel columna ignis per noctem, P ( qui dc Jacob nomen ejus mutavit in Israel. In Idu-
r.ubesque vallavit eos diebus singulis. In Arabia moeaest mons Seyr sub Damasco. Sectmdo milliario
sunt quadraginta Mansionesfiliorum Israel. In Ara- a Damasco locus est, in quo Sauli Christus appa-
bia esl mons Hor, quo sepultus quiescit Aaron. In ruit dicens : Saule, Saute, quid me persequeris ? (Act.
Arabia est Abarim, in quo Dominus Moysen sepel- ix, 4.) In^quo et Saulum charitas de ccelo non mo •
ivit, ejus nunquam apparenle tumulo. In Arabia est dica circumfulsit. In Damasco baptizavit Ananias
mons Regalis, quem et Balduinus, primus rex Fran- Saulum, nomen ei imponens Paulum; de muris Da-
corum in Jerusalem ad terram illam Christicolis sub- masci missus fuit Paulus in sportam, persecutorum
jugandam et ad tuendum regnum David in castrum soevamveritus rabiem. Libanus interpretatur candi-
firmumreddidit. Arabia jungitur IdumoeaJin coniini- datio, de quo in Canticis : Veni de Libano, sponsa
bus Botoron, mea, columba mea (Cant. iv, 8). Ad radicem Libani
Idumaea est terra Damasci. Idumoeaest sub Syria, oriuntur Pharphar et Abana, fluvii Damasci. Montcs
caput quidem Syrioe Damascus. Idumoeamet Phoe- Libani et planiliem Arcados transfluit Abana magno
niciam dividit Libamis, Pbcenicia, in qua Sor, id mari sc copulans, finibus illis in quibus Euslachius
cst Tyrus Plicenicum nobilissima est metropolis, sanctus, uxore sua privalus et filiis, desolatus reces-
quae Christum perambiilantem marilimam, ut Syrii D I sit. Pharphar per Syriam tendit repletam, id est An-
asserunl, recipere noluil, quae et divina testante pa- tiochiam, labcnsquc circa muros ejus, decimo mil-
gina tot martyres Deo reddidit, quorura solius Dci liario ab Antiochia jn portu Solymi, portu videlicet
scientia numerum colligit. S. Simeonis, Mediterraneo mari se commendat. In
Tyrus Origenem tumulalum celat, unde apud Ty- Antiochia sedit B. Petrus septem annis, pontificatus
rum est lapis ille marmoreus modicus, super quem decoratus insula. Ad radicem Libani civitas Paneas
sedit Jesus manens illaesus; a tempore CliristLusque sita est, id est Bilmas, quae et Caesarea Philippi vo-
ad expulsionem gentium ab urbe, sed postea defrau- catur. In illo loco dedit Deus Petro potestatem li-
daXus est a Fraucis, nec non a Venetis. Supra vero gandi et solvendi. Ad radicem Libani oriunlur duo
resMuum illius lapidis ln honorem Salvatoris occle- fontes illi Jor et Dan, de quibus sub montibus Gi-
sia qusedam fundata est. Octavo milliario a Tyro belli conficitur fluvius Jordanis, in quo Christus a
contra orientem supra mare Sarphen cst, quse et Joanne praecursoreejus lertio lapidis jaclu baptizari
Sarrepta Sidonioruin, in qua quondam habitavil voluit; loco illo vox Patris intonuit dicens : Hic est
Elias propheta, in qua resuscitavit filium viduoequse Filius meus dilectus in quo mihi bene complacui; ip-
eum hospitata fueral, ct charilale foveral et uave- sum avdite (Matth. m. 17). Suuer Jesum ibi descen-
 1045 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 1044
di'. Spiritus Sanctus in columbae specie. A raontibus A et mergenti ait Jesus : Modicw fidei, quare dubita-
usque ad lacum Asphaltitem, vallis, per quam Jor- sti? (Matlh. xiv, 31) ubi et alia vice discipulis suis
danis fluvius labitur, Corcus appellatur Aulon, quod in mari periclitari timentibus raare quietum reddi-
cst Hcbracuni nomen. Appellalur eliam Vallis, illa dit. In sinistra parte maris montis, in concavo Ge-
quamgrandls atque campestris; ex utraque parle nesarelh, Magdalum oppidum, a quo et Maria Ma-
vallatur monlibus contiuuis a Libano usque ad de- gdalcna; haecautem regio, Galilseagentium in tribu
sertuni Faram, dividit Jordanis Galilaeam et Idu- Zabulon et Nephtalim (Malth. iv, 15). ln superiori-
maeara et terram Bptoron, quae et Idumaeaesecun- bus hujus Galilaeeepartibus viginti fuerunt civitates
da metropolis. Jordanis descensus interpretalur. illse quas rex Salomon Hiram regi amico suo dono
Dan vero ab ortu siio subterraneum ducit gurgitem dedit.
suum usque ad Meldara planitiem suam, in qua satis Secundo milliario a Magdalo cst Cinerech, quae
patenler suum ostendit alveum. Planitie illa Meldam et Tyberias a Tiberio Csesare cognominata, quam
vocatur, eo quia in ea melius est. Sarracene quidem in juventute sua Jesus frequentare solebat. Quarto
sonat platea, Laline vero forum. Meldam vocatur eo milliario a Tyberiade est Bethulia civitas, ex qua
quia, intrantc aeslate, innumerabilis populus secum Judith pro gente sua salvanda satis astute peremii
deferens omnia venalia convenit, ingensque Partho- " Holofernem in obsidione urbis.
rum ctArabummilitiaadtuendumpopulum,etadpa- Quarto milliario a Tyberiade contra meridiem est
scendum gregem suum in pascuis illis uberrimis per Bothan, in qua fratres suos reperiit Joseph pasccn-
lotamaestalemmoratur.Meldam componiturex Med, tes suos greges, quem habentes odio Ismaelitis ven-
ct Dan, et Sarracene aqua. Dan fluvium ex planitic diderunt. Decimomilliario a Tyberiade est Nazareth
praedicta. Dan se reddens iu lluvium Suetan pergit, in civitas Galilaeaedomus propria Salvatoris, eo quia
qua pyramis beati Job superstes adhuc est, quae a nutritus in ea fuit: Nazarelh interprctatur flqs, vel
Graeeis et gentilibus solemnis habetur. Dan, contra virgultum, nec sine causa, cum in ea flos ex fructu,
Galilacamgentium se obliquans ab urbe Cedar se- cujus saeculum repletum est, flos inquam ille, quem
cus mcdicabilia balnea spumati plena transfluens, virgini MarioeGabriel archangelus in eadem Naza-
Jor copulatur. reth FUium Allissimi de ea nasciturum nuntiavit,
Jor longe a campancis lac reddidit, ex se postea inquiens : Ave, Maria, gratia plena, Dominus tecum,
mare Galilaeaesumens initium inter Bethsaidam ct benedicta tuin mulieribus (Matth. i,28),et benedictus
Capharnaum. A Bethsaida Petrus ct Andreas, Joan- fruclus ventris tui. De Nazareth vero dictum est: A
ncs et Jacobus Alphaei. Quarlo milliario a Bethsaida ,n Nazareth polest uliquid boni esse ? (Joan. i, 46.) Se-
cst Corozaim, in qua nutrietur Antichrislus sedu cundo milliario a Nazarelh Sephoris est civitas, via
ctor qrbis. De Corozaira et Bethsaidara ait Joannes : quae ducit Achon; et Sephori Auno mater beatae
V<ctibi, Cqrozaim, v@ tibi^ Belhsaida (Mallh. xi, Mariaemalris Jesu fuit nata. Quarto milliario a Na-
21; Luc. x, 10). Quinto milliario a Corozaim Cedar zareth est Cana Galilaeaacontra orientem, a qua
illa opulenlissima civitas, de qua in psalmo : Cum fuerunt Philippus, etNathanacl, inquaet puer Jesus,
habitanlibus Cedar mullum incola fuit anima mea discumbens cum matre in nuptiis, aquam converlit
(Psat. cxix, 5). Cedar interpretatur tenebrw. Ca- in vinum. In Nazareth labilur fons exiguus, ex quo in
pharnauin in dextera parte maris sita est, civitas pucritia sua puer Jesus aquam haurire solebat, et
centurionis, cujus filium in ca sanavit Jcsus, de inde ministrare matri suae, et sibi. Milliario aNaza-
quo dicilur : Non iiiveni lantam fidem in Israel reth contra meridiem est locus, qui et principium
(Matlh. vin, 10). In Capharnuum multa alia signa dicitur, ex quo juvenem Jesum proecipitare volue-
fccit Jesus docens in Synagoga (Joan. vi, 60). Ca- runt parentes ejus, oemulantes prudentlam ipsius, et
pharnaum fitia pulcherrima interpretalur, vel fdia ab eis in moraento disparuit. Qiiarto milliario a Na-
pulchrhudinis, quse nobis S. significat Ecclesiam, zareth contra orientcm est mons Thabor, in quo
ad quam cum Libano desceudunt, id est dc candore D transfiguravit se Jesus, apostolis suis videntibus
virtutum, ab ea et in ca lucidiores sunt. Petro, et Joanne et Jacobo, coram Moyse et Elia,
Secundo milliario a Capharnaum descensus mon- ubi.etiam vox Patris audita est: Hic est Filius meus
lis illius est in quo Jesus sermocinavit ad turbas, dilectus in quo mihi bene complacui (Matlh. xvn, 5),
ct instruxit populum suum docens eos, in quo et et Joanni ct Jacobo dixit ne quod viderant alicui
leprosum curavit. Milliario a desccnsu illo est lo- revelarent donec Filius hominis a inorte resurgeret
cus, in quo pavit quinque millia hominum de quin- (ibid., 9). Ibi enim Petrus ait: Uomine, bonum est
que panibus et duobus piscibus, unde locus ille nos hic esse, faciamus hic tria tabernacula,tibi unum,
inensa vocatur, quasi locus restitutionis, cui locus Motjsiunum ct Elim unum (ibid., i). Secundo mil-
subjacet ille in quo Chrislus post resurrectionem liario a Thabor contra orientem est mons Hermon,
suani suis discipulis apparuit, comedcns cum «is in desccnsu montis Thabor obviavit Abrahae re-
partem piscis assi et favum mellis; supra mare ibi- deunti a ceede Amalcc dominus Melchisedech, qui
Jem Dominus sicco pede ambulavit; circa quartam fuit rex et sacerdos, qui dicitur Salem, praesentans
noctis vigiliam Petro et Andreaepiscantibus appa- ei pancm, et vinum, quod significat oblationem al-
ruit, ubi et Petro supra marc ad cum iic volenti taris Christi sub gratia. Secuiido milliarioa Thabor
10!» FRETELLI LIB. LOC. SS. TERRJE JERUSALEM. 1046
est Naim clvilas, ad cujus portam restituit Christus A evangelizatur fcssum itinere sedisse Jesum, et ser-
vitae filiura viduae. Supra Naim est mons Endor, ad monem liabuissecuin Samaritana, ubi nunc Eccle-
radicem eujus supra torrentem Kadmium, qui est sia construitur. Juxla Sichein terebinthus illa, snb
lorrens Cison, cum filio Delboraeprophetissoe, Barac qua Jacob abscondil idola. In Bethel milliario a Si-
filius Abineech devicit Idumaeos, Sisar videlicet, chem Luza civitas, in qua per multum temporis
Agebel uxorem Aberenei, Zeb autem, el Zebeae, et spatium habitavit Abraham, ubi et Jacob dormiens
Salmana trans Jordanem persequens gladio per- scalam vidit ccelum tangentem, angelosque per il-
emit, brachium in Endor, et sub Endor Cison exer- lam ascendentes et descendentes; stalim evigilans
citu, unde in psalmis Thabor, el Hermon in nomine ait : Ilic locus vere sanctus est, et porta coeli (Gen.
tuo exsultabunt, et tnum brachhm cum potentia xxvin, 17). Erigens Iapidem in tituluM, et fundens
(Psal. Lxxxvm, 15). Quinlo milliario est Anain oleum desuper, appellavit nomen loci illius Bethel,
Jezrael civitas, quae et Zaraim, ex qua Jezabel ini- quod prius Luza vocabalur. In Bethcl, angeli prae-
piissima regina fuit, quas abslulit vineam Nabolh, cepto voluit Abraham immolare Domino filium
quoeetiam pro imporlunitate sui de summo palatii suum Isaac. Est autem Bethel collateralis mons Ga-
sui praecipitata interiit, cujus adhuc pyramis su- rinim, respicieiis montem Gebal ad orientem, c».
"
pcrstes videtur. Juxta Jezabcl est campus Magedo, Stadam super Sichem. Vigesimo milliario a Si-
in quo Josias rex, a rege Samariae subactus succu- chem, quarto a Jerusalem, via quse ducit Diospolim
buit, deinde translalus in Sion, et sepullus. Millia- mons Syla et civitas, quse et Arama, ubi arca testa-
rio a Jezrael montes Gelboe sunt, in quibus dimi- menti et tabernaculum Domini ab adventu filiorum
cantes Saul et Jonalhas subacti siluerunt, unde Israel manserunt usque ad tcmpora Samuelis pro-
David : Montes Gelboe, nec ros necptuvia venial su- phetae David regis. Vigesimo milliario a Sichem,
per vos (II Reg. i, 21), etc. Secundo milliario a Gcl- sexto decimo a Diospoli, sexto decimo ab Hebrom,
boe conlra orienlem est Schitopolis civitas, Galilaeoe terlio decimo a Jericho, quarto a Bethel, decimo se-
metropolis, qujfcet Bclhsan, id esl domus solis, vcl ptimo a Bersabee, vigesimo quarto ab Ascalone, lo-
ciritas; super muros ejus siispendcrunt caput Saul. lidcmque a Joppe, sexto a Ramatha, Jerusalem
Quiiito milliario a Jezrael est ojipidum illud a quo sanclissima Judaeaemetropolis, quae et Sion, de qua
incipit Samaria, quse et Scbasten, et Augusta, ab dictum est : Gloriosa dicla sunl de te, civitas De>.
Augusto Caesare dicla, in qua sepultus fuit para- (Psat. LXXXVI, 3), quae el JElia ab^Elio Adriauo, qui
nynphus ille praecursor Domini, Joannes Baptista ab eam construxit. Belhlehera est civitas Juda, quae et
Herode decollatus, trans Jordanem infra lacum , Ephrala dicitur : Bethlehem domus panis interpreta-
J
Asphallitem in castcllo Macheronta, et a discipulis lur, nec sine causa, quia de flore Nazareno proces-
suis translatus fuit Sebasten, ibique sepullus inter sit in ea fruclus vitaede virgine Maria, videlicct Fi-
Eliseum et Abdiara, et assumptum exinde postea lius Dei Christus Jesus, qui panis est arigelor-na,
corpus ejus a Juliano Csesare Apostata, ejusque totiusque vita mundi.InBethlebem, juxtalocumnat;-
jussu crematum fuisse perhibclur, datis vento ci- vitatis praesepe, in quo et ipse latitavit infans Jesus,
neribus; sed absque capite, quod Alcxandriae antca unde prophela : cognovit bos possessoremsuum, et
translatum fuerat, postea Constanlinopolim, ad ul- asinus prwsepe domini sui (Isai. i, 3), ex quo fcnO,
timum in Galliam, in pago Piclaviensi, et absque ubi infans latitaverat, Romani delatum fuit ad ec-
indice qui venientem ad baptismum Jesura indica- clcsiara sanctae MariaBmajoris. Milliario a Belhlehem
verat, dicens : Ecce Agnus Dei, ecce qui tollil pec- stella pastoribus Domino nato apparuit, angelo di-
cata mundi (Joan. i, 29). Inde illud beata virgo cente : Gloria in excelsts Deo (Luc. n, 14), etc. In
Thecla inter Alpes dclulit, ubi sub veneratione Belblehem, nova stella duce, venerunltrcs reges ab
raaxima delinetur in ecclesia Morianensi. Samaria oriente venerari nalum Jesum, et eum ut regem
est nomen urbis et palriae. angelorum adoraverunt, praesentantes mystica mu-
Quarto milliario a Sebasten est Neapolis, quae et rj nera aurum, thusetmyrrham. In Bethlehem ejusque
Sichen, Sichem ante Veteomor nominata, inter finibus Innocenles jussil decollari Herodes, quorum
Dam et Bethel pos:*a; a Sichem vocata est terra pars contra meridiem quarto milliario a Bcthlehem,
illa Sichen, ex Sichem fuit Emor, qui Dinam filiam secundo milliario a Thecua sepulta quiescil. Quarlo
Jacob, finibus illis deambulanlcm, violavit. In Si- milliario a Belhlehem coutra meridiem ecclcsia bea-
chem vero relata fuerunt ossa Joseph ex ^Egypto ; ti Caritot est, ubi et ipso transeunte de hoc mun-
in Sichem juxta foritem fabricavit Jeroboam vitu- do, monachi, quibus ipse pastor proefueral, cuin eo
los duos, quos adorari fecerat a decem tribubus, pariter devote mori desiderant, eoque Pater eorum
quas adduxerat el seduxerat; unura ex eis posuit prius exstitcrat, nec post eum in mundo vivere vo-
inter Dam, alium in Bethel. Sichem urbera illam lebant, ejus amore ferventes; quorum singuloruin
deleverunt filii Israel Emorque, dolentes de adulte- compagincs in Ecclesia videri possunt niodo illo
rio Dinaesororis suse. Sichem his dicbus Neapolis quo habuerunt in desolatione Palris eorum agoni-
dicitur, id esl nova civitas. Sicharante Sichem juxla zantcs, postea translati in Jerusalem, in Belhlehem
prsedium, quod dedil Jacob filio suo Joscph, in quo infra basilicam non longe a praesepiorequiescit eor-
cst Fons Joseph, qui ctPuteus dicitur, super quem pus B. Ilicionyini, Paula quidcm et Euslociiiuii!,
1017 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. - MONUM.DE BELLO SACRO. 1048
quibus ipse Hicronymus scribit similiter; a Be- A sia quam ibi in honore Sancli Salvatoris censtru-
thlehem via, quoe ducit Jerusalem Kabrata esllocus, xit, et regiis bonis amplissimis sub monachali re-
in quo cum Benjamin pepcrisset Rachel occubuit, ligione lpcupletavit, quod usque modo rbi solcmni-
ibique a viro suo Jacob tumulala quiescit, cujus in ter veneratur. ln templo in Ypopanli suo Jesus a
tumulo supposuitJacob duqdecim lapides non mo- matre sua prsesentatus est, et receptus a beato Si-
dicos testimonio filiorum Israel, cujus adhuc pyra- meone dicente : 0 Domine, lumcn gentium, et glo-
mis a transeuntibus videtur. Jerusalem, gloriosa ria IsraCl, nunc dimitlis servum luum, Domine, se-
Judseae tnetropolis, juxta philosophos, in medio cundum verbum tuum in pace, quia viderunl oculi
niundi sita esl, regnavit autem in ea David per tri- mei salutare luum (Luc. n, 29). De templo emen-
ginta tres annos et dimidiuin. Eslquidera in Jeru- tes, et vendentes ejeeit Deus, in templo liberavit
salem mons Moria, super quem videns David ango- adulterara ab accusantibus cam dicens : Qui sine
lum perculientcm cvaginato gladio, qui populum peccato est ex vobis, primtis in eam jaciat lapidem
Dei grayiter occiderat, tiraens ne iu se et in urbem (Joan. VIII, 7); el illi mulieri dixit : Mulier, vade
ulcisccrelur, quod in populum numerato deliquerat, in pace, jam amplius noli peccare (ibid., 10). In tem •
pronus in terra corruit vcre poenitens graviterque se plo laudavit raunus pauperculae, quqd in f-zo-
aflligens, a Dpmino exauditus est, et veniam me- philacio posuit, quia totum quod habebat dederat.
ruit (II Reg. xxiv, 16, 17), de quo ait Dominus : In templo dum moraretur Jerusalem, docebat Ju-
Inveni virum secundum cor meum. ln monte Moria daeos,licet eum semulanles. Supra pinnaculum tem-
regnante David florebat arca Ornam Jcbusaei, a quo pli statuit Jesum diabolus tentans eum, et dicens :
et ipse David, cum emere voluit ad construendum Si Filius Dei es, milte te deorsum (Mallh. IV, 6). De
ibi domum Domini in iljo loco, consecutus fuerat templo prsecipitatus fuit beatus Jacobus, priraus
co quod angelus Dqmini ei parcens et urbi, ibi ste- sub gratia pontifcx in Jerusalcm. In lemplo nuntis-
terat. Emit quidem, sed vetitum fuit a Doraino, ne tum fuit Zachariae de fulura nalione iilii sui Joan-
intromilteret se, quia vir sanguinis erat, et ideo nis Baptistae. Inter tenipluni et altare Zacharias fi-
quas ad hoc prscparaverat expensas Salomoni filio lius Barachise martyr occubuit. Super lemplum lu
suo tiadidit, quatenus inde domum Domino con- Veteri Testamento sacrificare solebant turlures, et
strueret. ^Edifteavit ergo rex Salomon teraplum columbas, quod a Sarracenis postca mulaluin esl
Domino in Bethel et altare, quod aedificavit incom- in horologiuin et adhuc videri potest. Per Specio-
f-arabili sumptu, petens quqd quicunque Dominum sam porlam templi transiens Petrus cura Joauue
consuleret in eo de quocunque exaudiri mereretur. C respondit petenti ab e|s eleeniosynam : Quod habeo
Quod cpncessum fuit ei a Domino; ergo domus Do- libi do (Act. III, 6). In Jerusalem est Probalica pi-
mini consilii est. Ulud autem posteapro inconti- scina, quam tempore Jesu cerlis terminis movere
nentia principis et populi cxspoliayit Nabuchodono- solebat angelus Domini, quicunque autem inlirmus
sor, per Nabusardam, principem coquorum suo- post motionera aquae prior intrabat, a quacunque
rum, temppre Sedeciae regis, ipsuraqqe privatum detinebatur inlirmitate slatim fiebat sanus; proba-
ab urbe, lotumque, quod preliosum in sede, et in tio ergo pecul.iaris dicitur, eo quia in sacrificiis so-
urbe fuit, jussitque praesentari iu Babylonem et po- lebanj, inde ablui extrema pecudum; erat quidero
pulum ; paulo post quidem Pharao necessario tem- rubea ex bostiis quae ibi mundabantur. Ante proba-
plum et urbem delevit. Modo vero relatori auditori- licam piscinam languidum sanavit Jesus dicens ei :
quc non videqtur toediosum sub quibus et a qui- Tolle grabalum tuum, el ambula (Marc. n, 9). In
bus restructiones et destructiones primi, secundi et medio Jerusalem excitavit puellam a morte Jesus;
tertii templi fucrint, enuntiare hic de praesenti omit- sub Salomonis regia in valle Josaphat et natatoria
to. Belhel sub quo et a quo principe restitutum fuit Siloe, ad quam caecum ab eo illuminatum misit
ignoralur. Quidam enim sub Conslanlino impera- Jesus ut lavaret suos oculos, et abiens lavit, et vi-
tore ab Helena matre sua rcsedificatum fuisseperhi- •"'dit; ergo Siloe missus interpretatur, Siloe, secun-
benl pro reverenlia S. crucis ab ea rcpertae; alii ab dum tradilionem Tyroruro, ex Silo manare dicitur,
Heracleo imperalore, prp reyerentia ligni Domini, Siloe sub silentio gurgitem suum ducit, quia sub-
quod de perfidis Perside trjumphans retulerat; alii terraneum. Juxta Siloe exstat quercus, sub qua
ab Augusliniano Auguslo; alii quoque a quodam B. Isaias requiescit. In valle Josaphat sepultus fuit
admiratore Mymphis ./Egypti, pro reverentia Ala- B. Jacobus, inde translatus Constantinopolim. In
cbibcr summi Dei, et quoniam ad ipsum colendum valle Josaphat sub acuta pyramide rex idem Josa-
ab omni lingua reverendum veneratur praesens hoc phat jacet sepultus. Secundo milliario a Jcrusa-
loco, iu quo lcmplum quarlum praedicatur, cujus lem via, quae ducit Sichen est mons Gabaath, in
III penuliimo octavo die Natalis puer Jesus cir- tribu Benjamin. Milliario a Jerusalem in accubilo
cumcisus, cujus praeputium in Jerusalem in templo montis Oliveti est mons Offensionis, et continuus
de ccelis ab angelo Carolo maguo regi prsesentatum contra Asphallitem.
fuit, et ab co delatum in Gallias Aquisgrani, postea Bethania collateralis est monti Oliveti et mous
quideni a Carolo magno Calvo translatum Aquita- Offensionis est continuus. Dividit autem eos via,
niae in pago Pictayiensi, apud Carnotum, in ecclc • quse de Josaphat ducit per Bethphage. Dictus est
 1049 FRETELLI LIB. LOC. SS. TE.UR.ffiJERUSALEM. 1050
autera mons Offensiouis, eo quia rex Salomon in eo j\ vitque amare, fugicnsque in cavca quse modo appel-
idolum adoravit Moloch. Bethania oppidura illud, lalur Galli canlus, vulgarrter quae Galilaea est via,
in quo Simon leprosus ssepe Jesum recepit in ho- quse ducit Josaphat sub porla montis Sion Jcsum
spilero, cui devojle ministiabanl Maria et Martha. opprobriis, et nimis affiiclum, verberibus cacsum,
Bethaniae Maria ejus pedes Iacrymis rigans, suisque cachinnis derisum, crucis suaebajulum, Pilati jussu,
crinibus extergens et ungens unguento suorum Judaeorum irapulsu in Golgotha, quod est Calvarise
meruit vcniam peccatorum; Bethaniae Martham lau- locus, tunica exutum, felle et aceto potalum, crucis
davit et Mariam, Martham in ministrando sollici- suse patibulo suspensum neci dederunt, locus, in-
lam, Mariam in verbis ejus sollicitam. Quare pre- quam, Calvariae dictus est, eo quia in eo excalvari,
cibus earum et lacryrais motus, fratrem earum La- id est damnari rei solebant; Calvarise dum in cruce
zarum in monumento jam qualriduanum vitse resti- sua pateretur Jesus, matrem suam amico suo com-
luit. Bethania domus obedienliw interpretatur; mendat, virginem Virginj Matri dicens : Ecce Fi-
Bethpbage, qui et viculus sacerdotum, domus buc- lins tuus (Joan. xix, 26), deinde : Ecce maler tua
cw, vel maxillarum interpretatur, mons Olivae, mons (ibid., 27). Calvariae dum in cruce pateretur hostia
chrismalis, vel sanctificationis, vallis Josaphat vallis mundi latroni pendenti ad dexteram ab eo petenti
judicii, Jerusalem visio pacis, Sion specutum, vel 'R veniam stolam immortalitatis promisit, crucis in
speculatio Dei, Per hunc tramitem ascendit Jesus patibulo pcrforalus lancea sanguinem cmisit et
Jerosolymam, sedens super asinam die qua cele- aquam, ex stilla quorum aperti sunt oculi Longini
bralur ramis palmarura, sic et quisque Catholicus quj eum percusserat. Su.b loco Calvariae ad dexte-
sub obedientia surami consilii Angeli debet adire, ram introitus ecclesiaeest locus, in quo Joseph im-
et incedere ad sacerdolis praescntiam, qui verbura petravit a Pilato corpus Jesu. sublatum de cruce,
Dei ruminat, ut ab eo corrjgatur et instruatur, eo- lavitreverentercharissimis liquoribus, et aromatibus
rumque doctrina et consilio subire vallem judicii, condidit in horto in monumento, quod novum sibi
id cst constructionem sanae compunclionis, in qua de rupe sculpserat. Inde descendit ad inferos ad re-
videlicet et se affligat per portam immortalitatis dimendum hominem; inde resurrexit verus Leo de
digne inlroiturus sanctam Jerusalem coelestem Sion tribii Juda, morte subacta, ubi et angelus Domini
stola jucunditatis decorandus. Monte Sion lavit sacris muUeribus apparuit, jam ab ostio monumenti
Jesus pedes discipulorum suorum, dicens eis : Sic lapide rcvolulo, Jesuniquc vere a mortuis resur-
facite in roeam commemorationem (Joan. xm, 15). rexissc nunliatum est: Ite, dicite discipulis ejus el
Monte Sion ccenavit cum discipulis suis, dans eis , Petro, quia prmcedet vos in Galilwam (Marc. xvi,
(
in panem corpus suum ad manducandum, et in vino ~"7). Sub loco Calvariae i:i capite ecclesiae ab Helcna
sanguinem suum ai bibendum; quod est viaticura crux Domini reperla est. Secuudo milliario a Jeru-
nostrseredemptionis. Monte Sionetiam incoena supra salem crevit arbor illa dignissima, in qua verus ille
pectus Domini B. Joannes recubuit, de fonle potans Leo pependit qui morte sua mortem delevit, vitam
sapientiae. Moute Sion in ccena Judse traditori suo mundi reparans, unde propheta : 0 mors, ero mors
panis buccellam intulit. Monte Sion ait Jesus : Me- tua (Ose, xni, 14). De carcere vero, et medio mun-
cum est in mensa qui intingit manum mecum in pa- do praedicatur fabulatione cum utriusque loci digni-
ropside, qui me traditurus est. Cui Judas : Nunquid tas revcrenda sit. Locus namque, qui modo Carcer
ego sum, Rabbi ? Jesus respondit, Tu dicis (Matlh. dicitur, in passione Christi campestris erat, sed in
xxvi 23, 25). eo moram habuit quandiu machinabantur ei cru-
Ad sinistram monlis Sion est ager peregrino- cis suspendium, illoque loco secundo manifestavit
rum, qui vocatur Acheldemach, id est ager sangui- se Jesus Marise Magdalenae, cum rediret ab infe-
nis. Secus viam quae ducit Ephrala est mons Geon, ris. Eadem die declinauii ;im ad vesperam pere-
in quo fuit unctus rex Salomon, et regium diadema grini sub specie latitans apparuit duobus discipulis
suscepit. ln Jerusalem vendidit Judas Jesum in ae- £) in via sub conquestu de morte illius tendentibus ab
pubitu montis Oliveticontraorientem trans Cedrnn, Enteropolima, id est Emmaus oppidum sexto mil-
jactu lapidis Gethsemani, ibique oravit Christus ad liario a Jerusalem, quem et ibi repertum cognove-
Patrem suum dicens : Pater, si fieri potest, transeat runt in fraclione panis, sed statira disparuit ab eis.
a me calix iste (Malth. xxvi, 59), ubi ex terrore Montc Sion oclavo die Thomae cum illis omnibus
crucis, carnis sudorem fudit sanguineum, ubi dixit vulnera sua palpanda intulit, cui et inde Thoraas :
Petro: Non poluislis una hora vigilare mecum(ibid., Dominus meus, el Deus meus (Joan. xx, 28). In Ga-
40). Unde regressus est Gethsemani. Judas autem lilaeasecus mare el in mari discipulis suis ter se
traditor acccpto jam pretio ad id quod de Jesu red- manifestavit. Quadragesimo die in monte Oliveti
diderat, signum dederat cohorti, ut quemcunque es- susceplus a nube, manibus erectis ccelos ascen-
set osculatustenerent.quemcognitum fraudisoscu- dit, quinquagesimo die in monte Sion, qui nobis
lo ducunt vinctum in Sion in proelati praetorio, jubilaeum, id est aeternam libertatem figurat, apo-
Groecenuncupatum Lilhoslratos, Hebraice Gabatha, stolorum suorum corda inflammantem Spiritum
ubi ct Petrus negavit eum ler; unde audito galli sanctum remisit Paracletum. Monte Sion Virgo Jesu
cantu pie rcminiscens verbi Jesu vere poenituit, flc- mater transivit de mundo, et in Josa>phatab apo-
10.11 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 1032
stolis sepulla fuit, inde a Filio suo super choros an- t\ diabolus iterum Jesum tentavit ostendens omnia
g.lorum exaltala. Monte Sion David rcx et Salomon, regna mundi, et inquiens : Si cadens adoraveris me,
et alii reges Jerusalem scpulti quiescunt. Ante por- hwc omnia tibi dabo (ibid , 9). Sub Carantena est
tam Jerusalem quae rcspicit occasum, qua ex parte fonlis illius rivulus, quem beatus Eliseus ejus sa-
liberala urbs sub secundo Israel saxis obrutus nata sterilitate de amara potabilem reddidit. Ante
beatus Stephanus inter Nicodemum, et Abilon et Jericho secus viam stetit coecus mcndicus audiens
Gamalielem , postea Constantinopolim, Romae ad quia Jesus transiret, clamans : Jesu fili David, mi-
ultimum B. Laurentio contumulatus, unde et in serere mei (Luc. XVIII, 38), ab eo illuminari meruit
tumulo : tam exterius quam interius. Tertio Iapide a Jericbo
Quem Sion occidit nobis Byzantia misil. duobus milliaribus a Jordane est Belhagla, quod in-
Ante portam Jerusalem, juxta lacum qui respicit terpretatur locus gyri, eo quia ibi plangentium cir-
meridiem, cavea illa in qua leo quidain jussu Dei cuissent funera Jacob filii ejus gensque sua referen-
omnipotentis raartyrum fere duodecim millia sub tes eumdem ex yEgypto in Hebron.
Cosroe perempta una in nocte detulit, unde carna- Engaddi in tribu Juda ubi abscondit se DaviJ in
rum Leonis dicitur. solitudine, quae est in Aulone Jericho, hoc csl in
Sexto milliario a Jerusalem via quae ducit Ra- " regione illa campestri, de qua supra dixirnus; vo-
matha est mons Modin, ex quo Mathathias pater calus Vicus pergrandis Judaeorum, Engaddi juxta
Machabaeorum, in quo sepulti rcquiescunt, eorum mare Mortuum, unde pobalsamum afferri solebal el
apparentibus tumulis adhuc. Octavo milliario a Mo- oriri, unde et vinae Engaddi nuncupantur. Octavo
din via quae ducit Joppen Lidda, quse et Diospolis, milliario a Nazareth contra Carmelum est mons,
in quo B. Gregorii corpus sepultum fuisse manife- ad radieem cujus juxta fontem, Lamech pater Noe
statur. Milliario a Ramatha, quarto milliario a Be- sagitta sua peremitCain, arcuque suo ducem suum,
thlehem Thecua oppidum, ex quo Amon, qui, et unde furore repletus ait : Occidi virum in vutnus
ibi sepultus quiescit. Quarto milliario a Jerusalem, meum, et adolescentutum in livorem meum (Gen. iv,
contra austrura, oppidum illud in quo morabatur 23). De Cain vero Dominus praedixerat: Omnis qui
Zacharias tunc temporis , quam Maria mater Jesu occiderit Cain, sepluplum punielur (ibid., 15). Terlio
festinans jara habens in utero Filium Dei venit ad milliario a Caim monte mons Carmeli, de quo in
salutandam Elisabelh cognatam suam, jam gravi- Canticis : Collum tuum ut Carmelus (Cant. vn, 5),
dam de Joanne filio suo, quem et ibi natum fuisse in quo et multura teraporis conversari voluit B.
perhibent. P Elias, ejusque discipulus cum co B. Eliseus. Sexto
Decimo lertio milliario a Jerusalem contra bo- milliario a Nazareth contra genu est locus in quo
ream est Jericho, ex qua Raab meretrix hospitata Jehn rex Israel percussit Ocboziam regem Judae.
est qualuor exploratores filiorum Israel, et ccenavit, Sexto decimo milliario a Nazareth contra orientem
fovit, et pavit, ex qua et Zachaeus, statura pusillus, supra mare Galilaeoeest Gergessa viculus illc. quo
audiens Jcsum partes illas deambulantem, Sycomo- Salvator eos qui a doemonibus vexabantur siriitali
ruin arborem ascendit, ut Deum vidcret, et cuvn eo restituit, ex quo, et in mari porci proecipitium sub-
loqueretur, se judicans el petens veniam, ex qua et iere. Sexto decimo milliario a monte Carmeli ntra
pueri, qui B. Eliseum Jerosolymam ascendentem meridiem est CaesaraeaPalestinac metropolis, ex qua
deriserunt exclamantes : Ascende, calve, ascende, fuit Cornelius ccnturio, quem in ea baptizavil B.
calve (IV Reg. n, 23). Secundo lapide a Jericho ad Petrus , et creavit in episcopum , in qua et turris
sinistram est desertum, quod Carentena dicitur, in Stratonis, in qua et Herodes contra adventum Au-
quo Jesus quadraginta dierum spalio totidem no- gusti Caesaris construxit albo de marmore portura,
clium jejunium complevit; eumque ibi esurientem ipse idem Herodes turrim, quae Jerosolymam super-
tentans diabolus dixit : Dic ul lapides isti panes eminet, quae et turris David dicitur, Josepho te-
fiant (Matth. iv, 5). Secundo milliario a Carentena D stanle, fabricavit, et eam Antoniam vocavit.
contra Gallilaeam est mons excelsus , in quo ille
Slaiim post hoc opusculum cardinalis Aragonius, seu forte idem Frelellus ejusdem scripti auclor, subjecit
nomina episcoporum qui in Jerosolyma sacris prmfuerunt. Desinunt in Arnutplw Latino patriarcha Jeruso-
lymitano, qui smculo xin nondum inctinato infulas illas habebat. Hwc ergo nomina, velut appendicem quam-
dam libello prmcedenti subjicio.
Sequunlur nomina episcoporum qui fuerunt in Jeru- scha raore Christianorum. Symachus, Cajus, Ger-
salem antequam essel patriarchalus , quas fue- manus, Julianus, Capilo, Maximus, Anlonius, Va-
runt XLIII.
lens, Laycianus, Narcissus pius, Tordius Narcissus,
Episcopi Jerosolymilani Jacobus frater Domini, Alexander, Maxalemus Nihirmentus, Taldis, Her-
Simon Justus , Zaccharias, Thobias, Benjamin, mon, 1Macharius. In tempqre cujus Crux Domini ab
Joannes, Mathatias, Philippus, Seneca, Justus, Levi Elena Regina fuit inventa. Quiriacus, Maximus, Ci-
Effren, Jesse, Judas. Isti quindecim circumcisi fue- rillus. Iste construxit locum Dominici Sepulchri, et
runt. Cassianus, Publius, Maximus, Julianus, Ga- Calvariae, et Montis Oliveti, et Vallis Josaphat, el
mus. Istc prius cek-bravit quadragesimam, et Pa- Bethlehem.
 JOAJNNISWlllZBLMU. DESCR. TERRAi S. 1054
1053
NominaPatriarcharumJerusalemposlquam A suum ad destruendum omnes Ecclesias Patriarcha-
Sequunlur
fuit Patriarchatus, quw fuerunl xxvu. lus , qualuor millibus inde destruclis avunculuui
Patriarchae Jerosolymitani, Cyrillus primus, Joan- suum Patriarcbam duci fecit Babyloniam eumque
nes, Parachilius, Juvenalis, Joannes, Zacharias, in ibi occidit. Theophylus, qui resedificavilhanc Eccle-
tenipore cujus Cosdore Rex Persarum Jerosolymam siam favente Archisidoro. Sophronius, tempore cu-
vcnit, et Ecclesias Judaeae deslruxit, et occidit tri- jus Turci Jerosolymam expugnantes Sarrecenos oc-
ginta sex millia Christianorum. Modestus ipse con- ciderunt, et obtinuerunt Civitatem; Chrisliani au-
stitutus Patriarcha ab Heraclio Imperatore, quando tem in ea reraanserunt, Guitinus, Simeon avus,
de Perside rediit, Dominicum deferens lignum. So- tempore Franci venerunt regnum David subliman-
phronius, in tempore cujus Sarraceni Christianos tes, Ecclesiasque Deo reddentes, et urbem.
omnes de Jerusalem exceplo Patriarcha ejecerunt
Theodorus, Ilia, Gregorius, Thomas, Basilius, Ser- Sequuntur Patriarchw Jerosolymitani Latini,
gius, Leonicos, Athanasius, Christidolus Thomas, Patriarchae Latini; Daybertus Pisanorum archi-
Joannes, Mestus, tempore cujus Archisidorus nepos praesul, Ibelinus Arelatensis archiepiscopus, Arnul-
Orestis Patriarchae Jerosolymam misit exercitum phus archidiaconus Jerusalem.

JOANNIS WIRZBURGENSIS

PRESBYTERI

DFSCRIPTIO TERRJE SANCTyE.

(Eruit excod. ms. inclyti monasterii Tegemsecnsis in Boiaria admoduih geverendus et cl. D. Pater Ro-
manus Krinner, ejusdem loci coenobita Beucdictinus. — Edidil R. P. fiemardus PEZUJS, Thesaur.
Anecd., tom. I, p. ui, pag. 486.)

MONITUM.

Quidquid certi de auctore hujus Descriptionis terrse sanctae aflirmari polcst, id omne primo proemii
versu couiinetur , in quo se Joannem Dei gratia Wirzburgensi Ecclesia , id quod est, dicit, ex quibus
verbis eum saltem presbyterii dignitate in Ecclesia Wirzburgensi prseditum fuisse statuimus. .ffitatem prae-
terea suam nullibi perspicue signal, licet vel cx ipso membraneo codice Tegernseensi, unde non inele-
gaus opusculura nostro rogatu A. R. et cl. R. Romanus Krinner cruit, vero perquam siinile reddaliir,
hunc Joannem circa saecuiuro xm, quo ille nempc exaratus est, animum ad ea scribenda, quse suis ipse
oculis usurpavit, appulisse. Prsecipua Joannis cura fuit, ut loca venerubilia qum Dominus nosler mundi
Salvalor una cum gloriosa Genitiice suu Maria, virgine perpetua, et cum venerando discipulorum suorum
cotlegio corporali sanciificavit prmsentia, prmcipue in chitate sancta Jerusatem, quanto expressius et sludio-
sius, potuil, denolando in eis facla, et epigrammata, sive prosaice sive melrice, styti officiocolligeret, ut ipse
post initium Prologi scribit. Egregius geiitique uoslrse perhonorificiis locus est cap. 9, ubi late Joanncs
probat recuperationem terrae sanctae non sine Germanorum injuria solis Fiancis attrilui, quw utique
Chrislianitatis provincia, inquit, jam dudum suos terminos ultra Nilum versus meridiem et ultra Damascum
tersus orientem extendissel, si tanta copia Alemannorum, quanta el islorum esl, adesset. Germano enim
militeinde discedenle, ac si robur omne Christiani exercilus discessisset, cwterm nationes omnes parum am-
ptius aut nihil prmsliterunl, etc. Caeterum hujusmodi Descriptiones lcrrae sanctae ac Hodceporica plura in
Austriae ac Bavariaebibliothecis offendimus, quae cum a nobis omnia edi nequeant, hic norainatim sallem
recenseri merenliir. In bibliotheea Tegernseensi exstanl Joannis Iless, presbyteri Trajectensis dioecesis
Jounnes Hesspresbyter Trajectensis dicecesisfuit in Jerusalem , etc. Cod. chart. 4. Ibidcm habetur cujus-
dam Phiiippi liber dc peregrinalionibus Jerusalem, ac tolius terrm sanctm, quam auctor peragrasse se dicit,
in cod. cbart. fol. manu saeculixv. Inc. opus : Istm sunt peregrinationes Jerusalem, etc. In bibliotheca
Sanct-Crucensi asservalur Anonymi Itinerarium terrm sanclw hoc initio : Ego ivi de Acon, etc. Codex
lnembraneus quingentoruin annorum est. — Monasterium Marisecellensein Austria relinet codicem charta-
ceum in fol. treeentorum annorum, qui Anonymi descriptionem terrw sanctm continet hoc principio : Cutn
in veteribushisloriis legamus, sicut dicil beatus Jeronymus, etc. In fine : Explicit liber Descriplionis terrw.
sanctm, cujus auctor ignoratur. Idem opus possidet bibliotheca Mellic. in cod. merobr. 4, signato lit. d. 12,
annorum circiter quadringentorum. Nec piaetermiltenda Descriplio tocorum lerrw sunctw auctore Fr. Ni-
eoluo de Farnad ord. Min. de Hungaria, cujus ne vcrbo meminit Lucas Wadingus in suo opere De script.
Ord. Min. Ejus exemplura typis ante anuum 1500, in 4, Wiennae excusum vidimus in bibliotheca Doro-
theana. Inc. proefatio : Cum res creala, etc. Opus : Hierusalem civitas sancta, etc. In eadem bibliotheca
evolvimus Ludolphi rectoris parochialis Muriw tn Suche Tractatum de terra sancta, in cod. chart. saecuii
xiv. Incipit : Reverendissimoin Christo Patri ac domino suo, domino gratioso Balderomode Scenordia Pu-
derworneiisis Ecrlecim episcopo, ctc. Simlerus euin anr.o 155C scriptum dicit, nullius tamcn fattae a quo-
1055 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLQ SACRO, 1056
quam editionis mcminit. Ibidem reperimus Joannis de Mandavilte Itinerarium Hierosolymitanum, quol
incipit : Cum lerra Jerosolymiiana, ctc. Ejus paritor meminit Sinilerus, qui tamen an et ubi typis expres-
siiin sit non indical. Certiores sumus de editione Bernardi de Breydenbaeh, Fr. Gubriclis de Pech Wa-
radino, natione Ungari, ord. S. Francisci, et llaythoni ord. Prmmonst. Nam in laudala saepius biblio-
theca Dorothcana primi Transmarinas peregrinaliones in lerram sanctam , per Petrum Drach anno 1502
Suirm in folio excusas : secundi Compendium locorum terrm sanctm incerlo loc-o et anno, ante tamen
1500, in 4 editum; tertii Librum historiarum parlium Orientis sive Passagiumlerrw sanclm scriptum anno
1300, impressum Haganose per Joannem Sec, anno 1529, in 4, noslris oculis conspeximus. In bibliotheca
Claustroneoburgensi est quidam codex chartaceus, in 4, qui cujusdam Fralris Ulrici Itinerariutn terrm
sanctm et aliarum peregrinarum regionum, quod is Paiavii fralri Wilhelmo de Balonea Latine dictasse
dicitur. Sed in citato coilice tantum habetur versio Gerraanica, quam laicus fraler Chuenrai Der Techet vo
Tegernsee Wiennae anno 1359 adornavit. Incipit: Do ich von haym ausfur in dem mul, dass ich woltt farn
yber Wer, etc. Porro Frater ille Ulricus vixit anno 1350. Egregium etiam est opus Burchardi de Monte
Syon, quod Descriptionem terrm sanctm nuncupavit. Id habetur in codice charlac. fol., signato lit. H. 17,
bibliothecoe Mellicensis, hoc exordio : Dilectissimo in Christo Palri, lectori fralrum ord. Prmd. frater Bur-
chardus de Monte Syon cum omni devotione orationes in Domino Jesu Chrislo. Quid vobis scribam, Pater
charissimc? elc. Manus nostri codicis est saeculi xv. De Georgii prioris carthusiw Gemnicensis Ephemeri-
dibus peregrinationis in lerram sanclam, etc, vide quse ad Thesauri nostri tomi secundi partem tertiam,
ubi opus eilidimus, praefali sumus. Postrcmo moncmus, Anselmi fralris ord. Min. Descriptionem terrm san-
clw, ab Henrico Canisio tom. IV Antiq. Leet. a pag. 1289 editam, cenlum fere annis prius quam vir
eruditus pulabat, typis commendatam fuisse una cum quibusdain ojjusculis geographicis JEnese Sylvii.
Ejus editionis in 4 Cracoviae per Florianum Unglerium anno Domini 1512 adornatse excmplum exstat in
bibliotheca Mellicensi. Sed hoc paucis notasse satis fuerit.

DESCMPTIO TERR^: SANCTiE.

PROOEMIUM. A fioeceadem loca non tantum in civitate praefata, sed

JO.VNNES, Dei gratia in Wirzburgensi Ecclesia, id etiam longe extra posita a quodam viro revereudo in
quod est, dilecto suo Socio et domeslico DIETRICO scripta redacta fuisse ; verum, quia postmodum per
salutem, ct supernx Jerusalenij cujus participalio tanti temporis spatium, eadera civitate ssepe ab ho-
inidipsum, contemplationem. stibus capta et destructa, etiam eadem sacrosancta
Nota mihi morum luorum tam conformis omnibus loca intra muros, aut prope extra (utpote de quibus
bonis viris disposilio, nec non et illa tam studiosa tantum intendimus scribere), sunt eversa, et forte
ad cultum divini oflicii et obsequii devotio, praeter postea omnino transmutata,ideo haccnostra devolio
rationera etiam domestici consortii, affectionem ani- juxta situm eorum, quem coram positi videndo ad-
mi mei tuae voluntati, quam in mutua vicissitudinis notavimus superabundans aut superflua non est ju-
compensatione semperpraesumo scquam etbenignam dicanda. De his autem quaelonge extra in adjacente
fore, sic obligaverunt, ut nulla vota tua, in quorum sunt provincia, non proposuimus dicere, cognoscen-
tamen completioue sedulitatis meaerequiraturopera, tes sufficienter jara ab aliis dictum fore. Verumtamen
quanlum ad possibiiitatem virium mearum, patian- principiu.m hujus descriptionis propter exordium
tur cassari optato fine. Inde est eliam quod ego in nostrse redemptionis in civitate Nazareth per Incar-
Jerosolymitana manens peregrinatione pro Domini B nationem Domini angelica enuntiatione celebratum,
noslri Jesu Christi amore, tui tamen absentis non ab Cadem civitate, quse Jerosolymis fere sexaginla
immemor, dilectionis tuae causa, Ioca venerabilia milliaribus dislat, constituere, et loca interjacenlia
quae Dominus nosler mundi Salvator, una cum glo- kiler ipsam et civitatem sanctam breviter et sum-
riosa Genitrice sua Maria, virgine perpelua, et cum matim pcrstriugere volumus, licet de his per alios
vcnerando discipulorura suorum collegio corporali etiam diflusius et prolixius dictum jam esse cogno-
sanclificavit praesentia, praecipue in civitate sancla scamus.
Jerusalem, quanto expressius et studiosius potui de- CAPUT PRIMUM.
notando in eis facta, et epigrammata, sive prosaice, Describuntur Nazareth, Acco, Cana Galilww, Sallus
sive metrice styli officio colligere laboravi; quam Domini, mons Thabor, et Hermon, Naim, mons
descriptionem tibi acceptam fore aestimo : Ideo sci- Endor, lorrens Cisson, Jezraet, campus Mageddon,
monles Gelboe, Scythopotis, Genunium, Dothaim,
licet, quia evidenter singula peream notata, tibi Samaria, Sichem, Sychar, Luza. mons Garizim et
quandoque divina inspiratione, et luilione huc ve- Cebal, Dicspolis et Jerusaiem paucis.
nienti sponte, et sine inquisitionis mora et diflicul- Haecitaque eadem civilas, decem milliariis a Ty-
late, tanquam nota tuis sese ingerent oculis; vel si beriade distans, caput est Galilaese,et proprie civkas
forte illuc non veniendo haec intuilu corporeo videre C Salvatoris dicitur, eo quod ipse in ea conceptus et
non poteris, tamen ex tali uotitia et contemplatione nutritus fuit; unde et ipse Nazarenus nuncupatur.
eorum ampliorem, quoad sanctificalionem ipsorum, Nazarclh interpretatur (tos vel virgultum. Nec sine
devotionem habebis. causa, cum in ea ftos sil orlus, ex cujus gratia est
Scio equidem jamdudum ante tcmpora moderua replelus muitdus. F-los ille, Virgo Maria, ex qua Ga-
 1057 JOANNIS WIRZBURG. DESCR. TERR.E S. 1058
briel archangelus in eadem Nazareth Filium Allissi-• A qua Jezabel impiissima regina fuit, quae abstulit vi
mi nasciturum nuntiavit, inquiens : Ave, Maria, etc. neam Naboth, et pro importunitate sua de summo
Cui et illa : Ecce ancilta Domini, etc. Caeterum de palatii sui preecipilaia interiit, cujus adhuc pyramis
Nazareth, alias natalitia Davidis urbe, eo tempore in nuper superstes videbatur. Juxta Jezrael campus
ore ferebatur hominum : De Nazareth polest aliquid Mageddon, in quo rex Ozias a rege Samariae subactus
boni esse? quasi vero magnae et sanctae animse, non occubuit, et exinde translatus in Sion sepnltus est.
nisi in magnis u-rbibus nascerenlur. Milliario a Jezrael sunt montes Gelboe, in quibus
Secundo milliario a Nazareth, Sephoris civitas Saul et Jonatbas filius ejus in praelio devicti cccide-
cst, via quae ducit Acho. Ex Sephori Anna, maler runt; unde David : Monles Gelboe, nec ros nec plu-
MariaeMatris Domiui nostri. In Sephori etiam dici- via, etc.
tur fuisse nata beata Virgo Maria. Sed tesle Hiero- Secundo milliario a Gelboe,contra orientem, Scy-
nymo, ut ait in Prologo sermonis illius quem fecit thopolis, Galilaeaecivitasmetropolis, quoeet Bcllisan,
ad Heliodorum De nalivitate sanctae Mariae, in ipsa id est domus solis, nuncupatur. Supra muros hujus
civitate Nazareth nata esse dicitur; et quidem in civitatis suspcnderunt caput Saulis. Quinto milliario
eodem cubiculo ubi et postmodum ex obumbratione a Jezracl, Genunium oppidum, quod modo crassa,
sancti Spiritus ad angelicam salutationem conccpit. B vulgo major Gallina dicitur. Inter hoc el Sebasten
Hoc adhuc ibidem ostenditur in loco distincto, ul ostcndilur planilies, quam vocant Dothaim, ubi
praesens vidi et notavi. prope viam adhuc apparet vetus illa cisterna in
Quarto milliario a Nazareth, secundo a Sephori quam missus fuit Joseph a fratribus suis. A Genunio
Cana Galilsese cst ad orientem, a qua Philippus et oppido supradicto incipit Samaria.
Naihanael, in qua puer Jesus cum matre sua discum- Decimo milliario a Gcnunio [aut Genuino] est
bens in nuptiis, aquarti in vinuni converlit. In Na- Samaria, quae et Sebasten, et Augusla ab Augusto
zareth labitur fons ille exiguus, sed tamen eximius, civitas dicta, in qua sepultus fuit ille praecursor Do-
cx quo in pueritia sua Jesus solebat haurire aquas, mini, Joannes Baptista, ab Herode deeollatus, trans
et inde ministrare Matri suae. Jordanem juxta lacum Asphaltitem, iu castello Ma-
Milliare a Nazareth, contra meridiem, est locus sconta, inde a discipulis suis translalus Sebasten,
qui prsecipitium dicitur, ex quo Jesum prsecipitarc ibique sepultus inter Eliseura et Abdiam. Exinde
voluerunt Judaei, sed ab eis in momento disparuit: vero postca a Juliano Apostata sacrum corpus rap-
hinc vulgo dicitur is adhuc hodie locus Saltus Do- tum roncrematumque fuisse perhibelur, datis vcnto
mini. , cineribus, sed absque capite, utpote quod prius jam
Quarto, milliario a Nazarelh; contra orientcm, Alexandriam et poslea Constantinopolira translatum
mons Thabor est, in quo transfiguravit se Chrislus fuerat, ad ullimum vero in Galliam ad pagum Picta
apostolis suis praesentibus, nempe Petro, Joanne et viensem : et absque inclice manus dexterae, quo ve-
Jacobo, coram Moyse et Elia. Quod feslum Jerosoly- nientem ad baptisma Christum indicaverat dicens :
mis solemniler celebratur, cum ibi vox Patris audita Ecce Agnus Dei, elc. Hunc ipsum indiccm antc soe-
cst: Hic est Filius meus, etc. Qui deinde SalvatorPetro, vas in sacrum corpus Juliani Apostatae flammas se-
Joanni et Jacobo vetuit ne quod viderant, alicui re- cum beata vk-go Thecla inter Alpes detulit, ibique
velareut, donec a mortuis Filius hominis resurgeret. cum maxima veneratione detjnetur in ecclesia Mo-
Ibi quoque Petrus dixit: Domine, bonum est nos hic riaccnsi. Caeterum Samaria est nomen urbis, et
csse. patriae.
Secundo milliario a Thabor, contra oricntem, Quarto milliario a Samaria eslSebastcmNeapo
mons Hermon. In descensu Thabor montis obviavit quse et Sichem dicilur, a Sichem, patre Emor, no-
Abrahaeredeunti a caedeAmalech dominus Melchi- minala, inter Dan et Bcthcl posita. A Sichem est .
sedech, ex semine Noe, sacerdos, et rex Salem prae- terra illa vocata Sichem, a Sichcm scilicet, pat e
sentans ei panem et vinum, per quod figurabatur D 1 Emor, qui Dinam filiam Jacob rapuit finibus illis
altare Christi sub gratia. deambulantem. In Sichem vcro relata fuerant ossa
Itidem secundo milliario a Thabor, via alia, Naim Joseph ex iEgypto. Porro in Sichem juxta fontem
civitas est, ad cujus civitatis portam Jesus vitseresti- fabricavit Jeroboam duos vitulos, quos adorari fecit
tuit filium viduse, quem incolae narrant Bartholo- instar Aaron decem tribubus, quas secum de Jeru-
m.r.um fuisse, postea factum apostolum. Supra Naim salem adduxerat et seduxerat. Unum ex eis posuil
inons Endor; ad radicem ejus super torrentem Ca- in Dan, alium in Bethel. Sichem urbem illam dele-
dumin, qui et torrens Cysson, consilio Deboraepro- verunt lilii Jacob; Emor quoque peremerunt, do-
phetissae Baruch filius Amon devicitldumseos, occiso lentes de adullerio Dinoe sororis suae. Sichem his
Sisara; Zeb autem, et Zebee, et Salmana trans Jor- diehus Neapolis dicitur, id cst Civilas nova.
danem persequens, gladio interemit. Baruch vero in Sichar ante Sichein, juxta prsedium quod dedit
Endor et sub Endor, caeso exercitu, unde in psalmo: Jacob lilio suo; in quo fons Jacob, qui et puteus,
Thabor, et Hermon in nomine luo exsullabunt, etc. supra queni evangelizatur fessum itinere Jesum se-
Quinto milliario a Naim Jezrael civitas, quae el disse, et sermonem liabuisse cum muliere Samari-
Zaraim, modo vero vulgo minor Gallina dicitur; cx tana; ubi nunc ecclesia constituitur. Juxta Sicheni
 1059 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. - MONUM.DE BELLO SACRO. 1060
tcrcbinthus illa cst sub qua Jacob abscondit idola A liario a Bethlehem, secundo a Thccua sepulia
in Bethel. quiescit.
Milliarioa Sichem Luza civitas, in qua per multi Quarto milliario a Bcthlehem, contra meridiem,
temporis spalium habitavit Abraham; ubi et Jacob ecclesia habetur beati Kariton, ubi ipso de hoc
dormiens scalam vidit, cujus scalaecaput coelostan- mundo trans cl obeunte, monachi quoque ejus, qui-
gebat, angelosque per eam descendentes et ascen- bus pius pastor prsefuerat, cum eo pariter agoniza-
dentes; ct stalim evigilans ait: Dic locus vere san- verunt, quam ipsam mortis gratiam a Deo praesci-
ctus est, ct poi ta coeli; erigensque lapidera in titu- verant, co quod Patcr eorum pius exstiterat, nec
lum oleumque fundens desuper, appellavit nomen post eum vivere volebant, ejus amore ferventes:
loci illius Bethel, qui antea Luza vocabatur. Est au- quorum singulorum compagines in ecclesia praedi-
tcm Bethcl collatcralis mons Garizim, respiciens cta videri possint; et quidem eo modo quo se ha-
monteinGcbal, ad orienlemjuxta Dansupra Sichem, buerant in desolatione Patris eorum agonizantes,
In hoc monle Bclhel dicitur Abraham filium suuni translati postea in Jerusalem.
mactarc voluisse. In Bethlehem, infra basilicam, haud longe a prae-
Vigcsimo milliario a Sychem, quarlo a Jcrusa- sepio Domini, in caverna quadam requiescit corpus
lem, via cst quae ducit Diospolim, ubi mons Silo, B beali Hieronymi; Paula vero ct Eustochium, quibus
ct civilas qux et Rama. Hic arca testamenti ct ta- ipsc scripsit Hieronymus, similiterin Bethlehem se-
bernaculum Domini ab adventu filiorum Israel re- pultse qniescunt. Milliario a Bethlehem, via quaedu-
nianserunt usque ad lcmpora Samuelis prophctae et cit JeTusalem, crypta, locus est in quo cum Racliel
David rcgis. filium Benjamin peperisset, occubuit, ibique a viro
Viccsimoquarto milliario a Sichem, decimo sexto suo Jacob lumulata quiescit. Cujus ad tumuluni Ja-
a Diospoli, decimo sexto ab Ebron, decimo a Jeri- cob duodecim non modicos lapides supposuit, in
ciio, qnarto a Belhlehem, decimo sexto a Bersabee, testamentum duodecim filiorum suorum. Cujus py-
viccsimo quarto ab Ascalone, totidem quoque a ramis adhuc a transeunlibus videri potest.
Joppe, dccimo sexto a Ramatha, etc, Jerusalem, Jerusalem, gloriosa Judaeaemetropolis, juxla phi-
sanclissima Judaescmctropolis, quae et Sion, de qua losop!;os in medio mundi sita esse dicitur. In hac
ciiclum csl: Gloriosa dicla sunt de le, civitas Do- urbe regnavil David triginta quatuor annos cum di-
mini, quaect AStia ab JEtio Adriano, qui eam con- midio. In Jerusalem mons Moria est, super quem
struxit, aut potius in civitatis formam transmuta- David vidit evaginato gladio angelum qui populum
vit. P Dei graviter percutiebat; timens sibi nein seetin
CAPUT II. urbem ulcisceretur quod m populo numeralo de-
Ecclesia S. Charitonis liquerat, quare pronus in terram corruit, vcre pce-
Bethlehem, murlyris. Temptum
Salomonis, ejusdemque diversis lemporibus restau- nitens graviterque se aflligens, a Domino exauditus
rationes. veniam meruit. De David ait Dominus: Inveni virum
Bethlchem domus panis interprelatur. Bcthlehem, secundumeor meion.Insuper in monteMoria regnanltj
cvitas Judoc,qusc et Ephrata, ncc sinc causa, quia Davidflorebat area, sive locus ille Hornam Jebusei,
«'.eflore Nazareno processit in ea fructus vitae de a quo et ipse David cam aream cmerc voluit ad con-»
virgine Maria, videlicet Filius Dei vivi, Chrislus Je- struendam ibidem domum Domini, eo quod in loco
sus, qui est panis angelorum totiusque mundi vita. illo David a Domino fuerit misericordiam consecu-
In Belhlehem juxta locum nalivilatis praesepe cst in tus, cum angelus Domini eidem parcens ibidem con-
quo ipse infans Jesus latilavit; unde et propheta : stitisset. Emit quidem David hunc locum, sed veti-
Cognovit bos possessoremsuum, el asinus prwsepe tum ei a Domino fuerat ne iride se intrOmit-
domini sui. Ex hoc prsesepi fenum illud in quopuor teret, quia vir sanguinum esset. Ergo, quas ad
Jesus lalilavcrat, Romam dclatum fuit ab HcleBa hoc prseparaverat expensas, Salomoni filio suo, cui
regina, et honcsle reconditum in Ecclesia Sanctae n a Domino concedebatur, tradidit, quatenus inde Do-
Mariae Majoris. In loco nativitatis Domini ex mu- mino domum conslrueret.
sivo opere deaurato hi duo vcrsus leguntur appo- Igitur rex Salomon in praedicta area aedificavit
siti : Domino tcmplura, id estBethel, et altare; quod et
Angelicwlumen virtulis, et ejus acumen, dedicavit incomparabili sumplu, petens a Domino
Hic nalus vere Deus esl de virgine Matre. ut quicunque de quocunque Deum in eO tcmplo de-
Milliario a Bethlehcra refulsit stella pastoribus precarclur, exaudirimereretur; quod etiam conces-
nato Domino, eisque apparcnte angclo, ct diceutc : sum fuit ci a Domino.
Gloria iivcxcelsisDeo, elin terrapux hominibusbonm Illud autem lemplum postea propter incontincn-
volunlatis. In Bethlehem nova stella duce venerunt tiam principis et populi, Deo punienle, exspoliavit
tres reges ab Oriente venerari natum Jesum; et re- Nabuchodonosor rex per Nabuzardam principem sui
gem angelorum adorantcs prsesentarunt ei mystica exercitus lempore Sedecix regis, quem capiivum
munera: aurum, thus et myrrham. ln Bethlehem aburbe, lotumquc quod spcciosum et pretiosum in
in Babylone
cjusquc finibus jussit Herodes innocenles occidi, aedeac urbe erat, lulit, jussitque sibi
Pharao
quorum maxima pars contra meridiem quarto mil- prresentari populum; paulo post quidem
 1061 JOANNIS WIRZBURG. DESCR. TERR^l S. 1062
Nechao templura delevit, et urbem. Modo vero ne A rum in mentibus aliorum significet, taracn, quia
relatori videatur absurdum, audilorique taediosum, ad Vetus Tcstamentum pcrtinet, tanquam in eo con -
sub quibus et a quibus destructiones et restructiones summatioiiera accipiens, amodo cessare debeat, ut
primi, secundi et tertii ejusdem templi exslilerunt inter sacramcnta Novi Testamenti circumcisio non
cnumerare, hoc de prsesenti Bethel, prout verius computetur. Hinc non pertinet ad aliquod septem
qvieam,tibi dilccte mi, elucidare conabor. sigillorum praedictorum. Sicut jam diximus, Domi-
De Bethel itaquc, sub quo et a qup principe resli- nus noster Jesus Christus a sua Matre in templo est
tutum sit, vere ignoralur, neque in veram notitiam praesentatus, et in ulnas beati Simeonis receptus,
rei devenire potui. Quidam enim sub Constantino spiritu prophetico inferenlis : Nttnc dimitlis servum
imperalore ab Helena malresua reaedificatumfuisse tuum, Domine, etc. In templo Dominus noster Jesus
perhibent pro reverenlia sanctae crucis ab ea rece- Christus, jam major factus, cum moraretur Jerusa-
ptae. Alii ab Heraclio imperatore pro reverentia ligni lem, etiam duodennis dispulabat cum Judoeis, et li-
Domini, quod dePerside triumphans retulerat; alii cet eum odio habuerunt, lamen eos ssepe docebat.
a Justiniano Auguslo ; alii a quodam imperatore Nam in templo laudavit munus mulieris pauperis,
Memphis ^Egypti pro reverentia Allachiber, id est quod in gazophylacium miserat, etc. Supra pinna--
summi Domini Dei. Praesens hoc, inquani, templum " culum templi, quod reputatur supra lalus circuitus,
est de quo praedicatur quod in eo pue'r Jesus octavo habens subtus se fenestras quasi pinnas vel cinnas,
natalis sui die fuerit circumcisus. Prseputium ejus statuit Jesum diabolus, et tertio eum propter ba-
in Jerusalem in templo de coelis ab angelo Carolo ptismum cljejunium tcntansdixit : Si Filius Dei es,
Magnoregi praescntatum fuil, et ab eo Aquisgranum mitte le deorsum. In hoc ipso lemplo Domini xi Ka-
in Gallias delatum; postea vcro a Carob Calvo in lend. Deccmbris dicitur beata Virgo Maria jam,
Aquitaniam translaUun, in pago Pictaviensi apud trium annorum parvula, oblata fuisse Deo, ut hi
Carusium in Ecclesia quara in honore Salvaloris versiculi doccnt ibidem inscripti :
nostri rex Calvus construxit, et regie bohis amplis- Virginibus septem Virgo comilata puetlis,
simimis sub monachali rcligione locuplelavit, quod Sermtura Deo, fuil hic oblata triennis.
cx tunc usquc raodo ibi solemniter asservatur et ve- Ibi absque dubio ssepe divinum et angelicum sola-
ncratur. tium percepit, unde rursus iste versus :
Pascitur angelico Virgo ministerio.
CAPUT III.
De tcmplo vendenles et ementes ejecit Doininus
Enurranlur ea qum in temptoJerosolymitano a Sal-
vatore mundi ejusque apostolis, etc., gesta sunl, | -. noslcr Jesus Christus : ad cujus rei indicium ad-
expositis locis in quibus qumquecor.ligerunt. huc in dextera parte lempli oslenditur lapis cuni
Primum, ut diximus, sacramentum in civitate magv.a veneratkme iiunmarior-um, tarrquam peie
Nazareth est per Incarnationem Domini celebratum. Domini calcatus ct sanclificatus, eleganter ornatus,
Secundum vero per Nativilatem ipsius in Belhle- ubi nempe Christus solus virlute divina tot restilit
hem Judseest consummatum. Tertium, quod dici- hominibus, eos violentcr cjiciendo ; qui dictus Iapis
tur Hypapante Domini, id est reprocsentatio Christi, adjunctus cst lapidi super quem tanquam in allari
in quadragesimo Nativitatis suae die in lemplo Je- depingitur oblalus fuisse Dominus nosler, uti de-
rusalem est ostensum. Verumtamen haec tria sub monslratur in pictura et superscriplionc, quac talis
uno comprehenduntur sigillorum, quae septem di- est:
cuntur in numero, quo illc libcr in Apocalypsi si- Ilic ftdt oblalus Rex regum virgine natus,
gnalus, a nullo potuit solvi nisi ab illo Agno qui ab Quapropter sanclus locus est hic jure vocalus.
origine muiidi est occisus. Unde et ille : Dignus es, Et paulo post etiam sequentcs versus ibidem le-
Domine, accipere, etc. Corapulantur autem a qui- guntur.
busdam haec scptem signacula apocalyptica in hunc Hic Jacob scalam vidit, conslruxit et aratn,
modum, nempe quod hoecsint: 1. Nativitas Domini, r. IHnc loctts ornalur, qtto sanclus jure vocalur.
seu Incarnatio; 2. Baptisraus; 3. Passio; 4. ad in- Quod vero hoc ipso in lapide Jacob depingitur capul
feros descensio; 5. Resurrectio :|6. Ascensio; 7, fu- posuisse, quando dormicns vidit scalam in coelum
lurijudicii reprscsentalio. Dehis autem septcm jam porrectam, pcr quam angeli ascenderunt et de-
sex in parlibus Jerosolymilarum per Dominum no- scenderunt, salva revcrentia templi, vcrum non
strum Jesum Cluistum sunt solula seu adimpleta; est; ubi et iterum versus hic appositus est:
septiinum complendum per eumdem Dominum no- Hmc lua sil terra, Jacob, cum prole futura,
strum, cujus completioni nec eerta hora, nec cer- Sed, ut supra diximus, longe in alio loco acci.Iit,
tus locus est ascriptus, licet a Joel prophela in per- scilicet ad majorcm Machumeriam ad Mesopota-
sona Domini dictuui sit : Congregaboomnes genles miam eunli.
in valle Josaphat, et disceplabo cum eis. Sed de his In templo liberavil Dominus noster adulteram ab
alibi.Nunc vero redeamus ad repraesentationcm Do-- accusantibus, dicens : Qui sine peccato esl, etc. Qui
mini, adjicientes hoc de circumcisione ejus, quoe deinde, accusatoribus tacentibus et exeuntibus, fe-
facta est in lcmplo Doniini octavo die, quod ipsa, minaedixit : Mulier, vade in pace, et jam amvlius
quamvis in ea carnis abscisio depositionem vitio- notipcccare. Locusille repraesentatur in parvacry-.
1065 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 10f>4
pla ejusdem tcmpli, ad quam cryptam introitus est A ciosa, pcr quam Petrus cum Joannc transiens pau-
in sinistra parte templi et vocailur Confessio. In peri, elecmosynam ab eis potenti, cum esset clau-
eumdem locum dicitur ingressus fuisse Zacharias, dus, dixit : Argentum et aurum non est mihi, etc.
quando ab angelo de conceptione Joannis est cer- Utrumlibet istorum duorum ostiorum, videlicet ab
tificatus; hoc totum indicat pictura, et siiperscri- aquilone ct ab occidente, habel sex januas, modo
pliones, quae taies sunt. Angelus ad Zccbariam : valvarum conjunctas; nam illud versus meridiem
Nc limeas, Zacharia, exaudita est oratio tua, etc. habel quatuor, illud vero ad orientem duas tantum.
In superliminari conspicitur imago Christi cum Et haeccirca inferiorem parietem;
hacepigraphe : Jam in superiori partc ejusdem parietis, scilicet
Absolvogenlessua crimina corde fatentes. ubi musivum opus optimum apposilum est, fene-
In lemplo ad altare quod extra crat sub clivo, re- slrse sunt intersertae sic, ut in quoUbet de oclo lato-
motum a templo plusquaro xx passusj Zacharias ribus sint quinque fenestrse, praeterquam ubi sunt
filius Barachiae martyr occubuit; supra quOd in ostia templi, in quibus tantuiri quatuor conlinentur.
Veleri Testamento Judaei turlures et columbas sa- Summa universa fenestrarum ascenditad triginta
crifacerc consceverant, sed postea a Sarracenis mu- duas. Inter istum exteriorem in circuitu parietem;
talum est aitare illud in horologium, quod adhuc '» et inter interiores columnas marmoreas et magnas,
videri et notari potest, cum plures Sarraceni, etiam quaenumero sunt duodecim,-et sustenlant illum in-
hodie, orandi causa ad ipsum, versus meridiem tcriorem, et strictiorcm, ct latiorem, et penitns rd-
dispositum, ad quem meridiem ipsi orare solent, tundum parietem, qui habet duodecim fenestras,
veniunt. Llcm vero templum Domini miro tabulatu supposilis etiam sibi quatuor quadratis basibus,
marmoreo intus et exterius, a quocunque demum inler hunc, inquam, el illum parietem sunl sedc-
exslructum, formam habet decentem et rotundam, cim columnae, et octo bases cum quadratis lapidi-
imo circulariter octogonam, id est; octo angulos in bus marmoreis* cum spatio octo passuum, abhinc et
circuitu habentem. Hujus templi paries de optimo inde sustentautes teclum mediura inter interiorem
musivo opere cxtrinsecus adornalus est usque ad et exteriorem parietem.; et interiorem etiam stri-
medietatem ejus, nam reliqua pars est de marmo- ctiorem cum pulcherrimis laqueariis : supra se
reis lapidibus. Idem paries inferior est conlinuus, etiam juxla tectum locum dearabulatorium circum-
praetcrquam quod qualuor ostiis interrumpitur, ha- quaque exhibeiitibus, et habentibus canales plum-
bens arl orientem ostium unum, cui adjuncta cst beos, qui aquam pluviatilem eVomunt.
capella in hdnorerti sancti Jacobi donseCrata. Nam _ Super hunc strictiorem parielem erigitur in altum
a-bea parle de lecto templi ipse praecipilatus, per- testudo rotundus, intus depictus, foris plumbo coo-
tica fullonis est occisus, qui primus pontifex fuit perlus, cui signum sanctae crucis in supremo apice
sub novaelegis gratia in Jerusalem. Unde et hi ver- a Christianis est appositum. Hoc ipsum signum Sa-
sus sunt apppsili in eadem capella, in latere pa- racenis est valde contrarium, et multi auri sui dis-
rietis : pendio vellent esse remotum. Nam licet fidem pas-
sionis Christi non habeant, altamen hoc tcmplum
Jacobus Alphwi, Domini similis faciei^
Finit pro Chrislo, lemplo depulsus ab istOi vcnerantur, et huic vim nuilam infcrunt: quin imo
in hoc ipso licet templo Creatorem suum adorent
Sic Jacobum juitum, prmdicantempubliceChrislum,
Plebs mala mulctavit, fullonis pertica stravil. ctiam, tamen pro idololatris tesle Augustino habendi
sunt,quiexprcsse asserit, idololalriam esse quidquid
Et hi dicti versus intus el foris quasi per gyrum fit
prwter fidem Christi.
cjusdem capellse in circuitu continentur, una cum In circuitu templi quasi sub teclo extra conline-
istis :
tur haeclittcra in ascensu versus occidentem : Pax
Jacobus Alphwi frater domini Nazarei* wlerna ab aterno Patre sit huic domui. Benedicta
Piscalor vita, vere fuit Israetita; D gloria Domini de loco suncto suo. Versus meridiem :
De templi pinna compulsus fraude maligna, Bene fnndata esl domtis Domini supra firmam pe-
Ad Christum tmlus migravh vecte peremplus. tram. Beali qui habilant in domo lua, in smcula s«e-
Ab aquilone habcns officium unum vcrsus clau- cutorum laudabunt te. Versus orienlem : VereDomi*
strum Dominorum, in cujus superliminari pluies nus est in loco isto, et ego nesciebam. In domo lua,
litteraeSaracenicae sunt appositae. Ibidem vero juxta Domine, omncs dicenl gloriam. Versus septentrio-
idem oslium est locus illius aqua*salutaris de qua nem : TemplumDomini sanctum esl, Dei eultwa est,
propheta : Vidi aquam egredientem de talere, elc. Dei wdificatio cst. Intus vcro in templo in yiperiori
In introitu templi, versus occidentem, supra vc- linea per circuitum oppositum est magnis littcris
stibulum Christi imago est, ciica quam hoc conti- illud responsorium : Audi, Domine, hymnum, etc,
netur epigramma : Hmc domus mea, domus ora- cum versu suo : Respice, Domine, ctc.
'ionis vocabilur. Deinde in inferiori ambitu cum aureis litteris qui-
A meridie quoque habet ostium versus oedificium dam versiculi de illo hymno : Uibs Jerusalem
Salomonis. Ab occidenle ctiam habet ostium beala, etc, continenlur inscripti. Idem templum sic
versus sepulcrum Domini, ubi et porta Spe- decenter compositum et ornatum, circumquaque
 1065 JOANNIS WIRZBURG. DESCR. TERRJE S. 1066
IiaDet atrium latum alque planum conjunctis lapi- A fluentcs, sub monlibus Gelboe conjunguntur, confl-
dibus pavimentatum et stratum ac in circuitu qua- citur. Spiritus quoque sanctus in eodem tempore,
dratum, ad quod a tribus partibus multis gradibus quando Christus baptizabatur, super ipsum venit,
ascenditur. Est enim idem atrium ab aequalitate ter- ostendensChristum, rion Joannemsanctificandiaquas
rae satis artificiose elevatum, et habet ab oriente in potcstatem habere. Ibidem quoque prope, nempe se-
pariete suo latum inlroitum per quinque arcus, cundo lapide ab Jericho, ad sinistram, est desertum
quatuor magnis columnis sibi connexos : et hic pa- quod Quarentena vocatur; in hujus deserti quadarii
ries sic patet versus portam Auream, per quam rupe suscepto baptismo Christus quadraginta die-
Dominus quinto die aiite passionem suam, sedens bus et quadraginta noctibus jejunium complevit,
tuper asinam, solemniter introivit, susceptus a pue- eumque ibi csurientcm diabolus tentans dixil: Dic
ris Hebraeorum cum ramis palmarum, laudantibus ut lapides isti panes fiant, etc. Secundo milliario a
et dicentibus : Hosanna filio David, etc. Haec porta Quarentena contra Galilseam mons ille excelsus, in
ex divina dispositione, licel postea Jerusalem saepe quo spiritus nequam Christum iterum tentavit, os-
cssel ab hoslibus capta et destructa, tamen semper lendens ei omnia regna mundi, ac dicens : Hwc om-
remansit integra. Et hinc ob reverentiam divini et nia tibi dabo, etc. Sub Quarentena fontis illius rivu-
mystici introitus Domini, a Bethania per montem B lus, quem beatus EUseus ejus sanata sterilitate de
Oliveti Jerusalem euntis, intus clausa, foris lapidi- awaro potabilem reddidit. Ante Jericho secus viam
bus obstructa, nullo tempore patet, nisi in die Pal- caecus mendicans, ubi audiit quod Christus transi-
marum, quo die omni anno ob memoriam rei geslse ret, exclamavit: Jesu Fili David, miserere mei, etc.
solemniter aperitur processioni et universo populo Quieliam ab co illuminari meruit lam iuterius quam
peregrinorum ac civium. Tum facto a patriarcha in exterius.
pede montis Olivcti ad populura sermone, ct oflicio Tertio lapide a Jericho, duobus miiliariis a Jor-
iUa die finito, iterum clauditur pertotum annum ut dane, Bcthagla, quod interpretatur locus gyri, eo
prius, exceplo Exaltationis sanctae crucis festo, ubi quod ibi more plangentium circuissent funera Jacob
denuo adaperitur. Circa eamdem porlam infra mu- filii ejus gensque eorum, referenles patrem de jEgyp-
ros celebris sepullura mortuorum habetur. to in Hebron.
Hujus porlae atrium a meridie habet patulum ac- Engaddi in tribu Juda, ubi se abscondit David in
cessura per tres magnos arcus seu fornices, duabus solitudinc, quae est in Aulone Jericho, id est in re-
<slumnis marmoreis conjunctos ; et in eodem latere gionc illa campestri de qua supra. Yocatur autem
hubet alium accessum, priori latiorem. Ab occidente _ vicus ille Prmgrandis Judaeorum Engaddi, juxta ma-
^ero, versus civitalem, idem atriumpulchrum habet re Mortuum, unde et opobalsamum oriri solebat et
accessum, per quatuor arcus tribirs columnis mar- afferri. Unde et vineae Engaddi nuncupabanlur.
moreis junctos patens. Ab aquilone autem idem Octavo milliario a Nazareth contra Carmclum
atrium angustatur ex parte, propter adjunctionem Karan mons, ad cujus radicem juxta fontem Lamech
claustri Dominorum. In reliquo ejusdem laleris sa • pater Noe sua sagilta peremit Cain, arcuque suo
tis pulchram habel latitudinem et accessum. Pul- ducem suum. Unde furore repletus, et ira ait: Oc-
chra quoque, et satis ampla planities a meridie et cidi virum in vulnus meum, et adolescealulum in li-
occidente, aliquantulum etiam versus septentrionem, vorem meum, etc. De Cain Dominus praedixeiat:
eidem atrio forinsecus adjacet in plano. Omnis qui occiderit Cain, septuplum punietur.
Atque haec descriptio praefati templi, et adjacenlis Septimo milliario a Karan monte mons Carmeli,
loci sufliciat; potiora per hujus ulterioris sermonis de quo in Canticis canticorum : Collum tuum ut
cursum videbimus. Carmelus. In hoc monte per longum tempus conver-
CAPUT IV. satus esl Elias, ejusque discipulus Eliseus cum eo.
De Jordaue (luvio, Quarentena deserto, Bethagla, Sexto milliario a Nazareth contra Genunium Ger-
Engaddi, montibus Charan et Carmeli, Gerlico, D [ iicus, in quo Jehu rex Israel percussit Oziam regem
Gergessa,CmsareaPalmstinw, Hebron, valleLucry- Judaeae.
marum, agro Gebal, querco Mambre, Segor, spe- Sexto decimo milliario a Nazareth, contra orien-
litnca Karnaim, montes Sinai, montibus Horeb et
Abarim, Idumwa, Tyros, Sarephta. tem, ad mare GalilaeaeGergessa, viculus ille in quo
Domimis noster, cum viginti novem esset anno- Salvator eos qui a daemonibus vexabantur sanitati
rum et dierum tredecim, ut Lucas ait, inciperetque restituit, ex quo in maris praecipitium porcos sub-
quasi tricesimum annum, volens circumcisionem fi- jocit.
nire, etveterem hominem aqua sanctificata renovare, Sexlo decimo milliario a monte Carmelo, contra
venit in desertum ad Joannem prsecursorem suum, meridiem, Caesarea Palestinae, ex qua Cornelius
et baptizalus est ab eo in Jordane, in eo loco qui centurio, quem in ea baptizavit et in episcopum
distat ab Jericho lapide tertio; ubi vox Patris sui creavit beatus Petrus.
intonuit super eum, dicens: Hic est Filius meusdi- In hac Caesareaurbe turris Stratonis : nam Hero-
lectus, etc. Jordanis autem est fluvius qui a duobus des contra adventum Augusti (de quo sibi suseque
fontibus, scilicet Jor et Dan, qui ad radicem Li- regni tyrannidi timcbat) construxit de albo mar-
bani oriuntur, et post longum tractum seorsim more portum et turrim, quaeJerosolynueam, alias
PATROL. CLV. 3i
1CS7 AD GODEFIUDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACKO. 10t»
Turrim David dictam, longe supereminet, aedifica- A et Bala vel Zara vocatur. Et hsec quinta de civiuti-
vit, Josepho attestante, qui ait:.« Turrim fabricavit, bus illis, precibus Lot de subversione c&nservata-,
earaque Antoniam dixit. > usquc nunc oslendilur, et modo glorioso nomine
Ex altera parle Jerusalcm, aliquantulum versus Palmaria dicitur. In exitu Segor uxor Lol, ut nihil
meridiem, est civilas Hebron, qua quondam erat laelum sine admisto tristi est, in efligiem salis est
metropolis Philistinorum et habilaculura gigantum, immutata, cujus prodigii adhuc vestigia apparenl.
distans a sancta civitate per dietam unam : hsec ip- Supra ripara maris prsedicti mullum aluminis ab
sa eral in tribu Juda, deiude civilas sacerdolalis et incolis reperilur et coUigitur, nec non et bitumen ex
refugii, sila in agro illo in quo plasmator Deus om- mari extrahilur, quod Judaicum appellatur, multis
nium palrcm nostrum Adam plasmavil et spiracu- necessarium. Segor aulcm, ut diximus, modo a
lum vilae illi inspiravit. compatriolis oppidum Palma seu Palmaria vocaturi
Hebron Kariath-Jarbe dicitur, quod Sarracenice Supra lacum Asphaltitis, in descensu Arabiae,
sonat civitas quarta, nempe Carialh civitas, Arba, Karnaim spelunca in monte Moabitarum, in quem
quarta, eo quod quatuor patres illi reverendi in Balach filius Behor Balaam adduxit ad maledicen-
spelunca duplici in ea fueriut sepulti, scilicel Adam, dum populo Israel; hic mons propter vehemens
Abraham, Isaac et Jacob, et eorum uxores quatuor, B praeruplum excisus vocatur.Cseterum lacus Asphal-
nempc Eva inaler nostra, Sara, Rebecca et Lia.Est titis Judeeara ab Arabia dividit. Arabia lcmpore fi-
autera Hebron juxtavallem Lacrymarum sila.Vallis liorum Israel solitudo eral, seu desertum illud, aut
Lacrymarum ex eo dicta quod centum annis in ea ercmus, tcrra invia et inaquosa, in qua delinuil
luxcrit Adam filium suum Abel. In qua, raonitus Dominus populum suum quadraginta annis, pluens
postea ab angelo, cognovit uxorem suam, ex qua illis manna ad manducandum, aqua depctra duris-
deinde genuit filium suum Seth, de cujus postea sima producta.
stirpe et tribu Christus fuit oriundus. In Arabia hac mons Sinai, in quo Moyses qua-
Secundo milliario ab Hebron sepultura est Lot,ne- draginla diebus lolidemque noctibus omnis cibi ex-
polis Abrabam. In Hebron habelur ager quidam pers moratus erat; in quo loco deinde Domiuus
Gebal, cujus gleba rubea est; hsec ab incolis effo- Moysi legem dedil, proprio digito suo scriptam in
dilur.eteomcditur cl per ^Egyptum venalis asporta- tabulis lapideis. In Arabiac valle percussil Moyses
tur, ulpote quae iu mullorum salutera pro specie bis silicem, qui percussus duos aquae rivulos po-
charissima venditur. Prsedictus ager in quanlum pulo Dei reddidit, de quibus adhuc hodie tota iila,
late et profunde effossus est, in lantum Dei dispo- antehac inaquosa, terra irrigatur.
sitione, anno finito, redintegratus reperitur. In Arabia praecessit filiis Isracl columna ignis per
Juxta Ilebron mons Mambre, ad cujus radicem noclem, nubes vero eos vallavit diebus singulis. In
tercbinlbus illa quse dirps vocatur, id est ilex aut Arabia Helim est, ubi filii Israel caslrametati, nempe
qiiercus, sccus quam per multum temporis mansit locus ille in deserto, ubi dicti filii Isracl duodeciro,
Abraham, sub qua tres angelos vidit, et unum fonles et septuaginlapalmas,quando de mari RubrO
adoravit, hospilioque prout dignius potuit, su- exibant, repererunl. In Arabia quadraginta roansio-
scepit fovilque. Hinc prima credendi via aperta nes filiorum Israel sunt. In Arabia mons Horeb, in
cst. Ilex praedicta ex tunc usquc modo ad tem- quo sepultus Aaron requiescil. In Arabia mons
pus Tbeodosii imper., testante Hieronymo, suum Abarim, in quo Dominus Moysen per angelos sepe-
csse dilatavit, el ex illa ha;c fuisse perhibelur quae livit, ejus lamen nusquam apparcnte tumuli vesli-
in praesenti ab illic praesentibus videtur et chara gio. In Arabia raons ille regalis, quem domnus
habetur. Quse licet modo arida sit, medicabilis Baidiiinus primus (1), rex Francorura in Jerusalem,
tamen cssc probalur; et quidem prsecipue in isto, ad terram Christicolis subjugavit, et ad tuendura
quod si qtiis cquilans de ea aliquid secum detulerit, regnum David firmuiri reddidit.
iion facile animal suum confundatur. 13 Cselerum Arabia jungitur Idumseaein finibus Bo-
In llebron primo applicuerunt se, causa explorendae strom. Idumsea lamen sub Syria, Syriae autem caput
terrae proinissionis, Josue, et Caleph, et eorum so- Damascus. ldumaeam etPhceniciam dividil Libanus.
cii deccm. In Hebron regnavit David annis septeia ln Flijenicia est Sors, seu Syns, dicta Tyrus,Phoe-
ct mediuni. Demum decimo ab Hebron milliario la- nicum nobilissima civitas metropolis, quae Chri-
cus Asphallitis, qui et mare Mortuum dicitur, contra stum per maritima ambulantem recipere noluit. Quae
oricntem cst. Vcre morluum ex eo quod nihil mor- et divina testante pagina martyres Deo plurimos
tuuin recipit. Alias et mare diaboli dici consuevit, reddidit, quorum Dei solius scientia numerum col-
utpote quod instinctu ejus illse civilates celeberrimse legit. Insuper Tyrus originem [Origenem?] tumula-
SoUoma, Gomorrha, Sephon el Adama, perseveran- tum celat. Ante Tyrum lapis iile marmoreus haud
tes iii turpitudine sua, sulphure concremante, mi- modicus super quem sedit Jesus, a tempore Christi
serrime in lacum illum subversoe fuerint. usque ad expulsionem gentium ab urbe sempci
Supra lacum in accubilu Judaese Segor est, quse iUaesus,sed deinde a Francis et Venelicis fractus.

(I) Id est ptimus hujus nominis, interreges Hierosolymsesecundus. r-

1009 JOANNIS WIRZBURG. DESCR. TERRjE S. 1OY0
Supra vero residuum illius Iapidis in honorem Sal- A iUis, in quibus beatus Euslachius uxore sua priva-
valoris quoedam ecclesia constructaest. tus et a filiis desolalus rccessit. Farfar per Syriam
Octavo milliario a Tyro.contra orientem, supra tendit ad Antiochiam, labens sccus muros-ejus;
mare, Sarphen est, quod dicitur alias Sarepta Si- decimo abhinc milliario in portu Solim, porlu sci-
doniae ; in quo quondam habitavit propheta Domini licet Sancti Simeonis, Mediterraneo se mari com-
Elias. Hic resuscitavit iilium viduae, Joanam vide- mendat. Anliochiae primo sedit sanctus Petrus apo-
licet, eo quod vidua prophetam Domini benigne stolus, septem annis, pontificali decoratus infula.
foverit et paverit. Ad radicem Libani Paneas civitas sita est, alias Cae-
CAPUT V. sarea Philippi dicta.
Porro item ad radicem Libani oriuutur Jor et
Sidon, Berylhns, Damascus, Arphat, Huss, Suita,
Thenia, Naamon,mons Seir el Libani, Farfar et Dan, illi duo fontes de quibus, ut supra memini-
Abbana fluvii, Paneas oppidum, Dan fons, Medan, raus, sub montibus Gelboe Jordanis conficitur. A
Jor, Betsaida, Corozaim, Cedar. montibus Gelboe usque ad lacum Asphaltitis vallis
Sexlo milliario a Sarphen, Sidon egregia jacet cst illa per quam labilur Jordanis ; et haec vallis
civitas, ex qua Dido, quae in Africa Carthagincm vocatur, ut dixiraus, praegrandis seu campestris,
condidit, oriuuda. Sexto decimo milliario a Sidone Bi quaeex utraque parte vallalur continuis montibns a
Berytus opulentissima civitas. In Beryto quaedam Libano, usque ad desertum Pharan. Dividit autem
Salvatoris nostri imago, haud multum post passio- Jordanis Galilaeamet Idumaeam, et terraraBostrom,
ncm ejus, a quibusdam Judaeis sub Crucifixi efligie quae et Idumeae secunda metropolis. Caeterum Jor-
ignominiose et ridiculose posita sanguinem sudavit danis descensus interpretatur.
et aquam : quaecausa fuit ut Sidoniorum mulii, in Fonticulus Dan ab ortu suo subterraneum ducit
verum Jesum crucifixum credentes, sacrum baptismi gurgitem suum usque ad Medan, planitiein illam in
lavacrum susccperint. Quicunque etiam ex stilla qua, adauctis aquis, salis palenter suum foras emit-
dictaeimaginis peruncti fuerunt, sani liebant.a qua- tit alveum. Planities autem illa' ideo Medan vocatur
cunque detinebanlur infirmilate. Denique ct Arphat eo quod Dan et Ula medius sit. Sarracenice quidem
urbs cst Damasci. Jam fusius de Damasco. sonat platea illa Sledan, Latine autem platea; 10-
Damascus estcaput Syriae, et reverenda mctropn- rura vero vocatur Medan, eo quod intrante aestate
lis illius. Hanc construxil Eliezer, servus Abrahoe, innumerabilis ibi populus secum omnia deferens
in agro illo in quo Cain occidit Abel fralrem suuni-, venalia convenil; et insuper ingens Barthorum
Damascum habitavit Esau; hinc et Seyr et Edom fParthorum?] et Arabum multitudo ad tuendum po-
dicitur, nam Seyr'pi/osus, et Edom rubeus, seu '" pulum, et*ad pascendos greges suos in pascuis illis
rufus interpretalur. Ab Edom tota terra illa vocatur per totara aestatem demoratur. Medan componitur
Idumaea; de qua in psalmo: In Idummam extendam ex merfjet dan. Med, Sarranice, aqua.' dan, fluviust
calceamentum meum. Et iterum alius prophcla : Ex praeHicta planitie Dan se reddens in fluviura
Quis esl iste qui venil de Edom, tinctis vestibus de Suelam seu Suilam peragratur, in qua pyramis
Bosra ? Est aulem de Edom quaedam pars terrae beati Job adhuc superstes a regibus ct gentibus so-
illius Huss, ex qua beatus Job; quae et Suila : hinc lemnis habetur.
de ea dictus Baldat Suites. In qua cl Thema mctro- Denique Dan contra Galilaeam gentium se obli-
polis Idumaeae;ex hac Thema Eliphaz Themanitcs; quans, sub urbe Cedar, penes medicabilia balnea,
in qua et Naamon oppidum : in quo Sophar Naa- Spineti plana transfluens Jor copulatur. Jor haud
matites : bi tres consolatores Job. longe a Paneas lacum illius loci reddit, facitque ex
In Idumaeaefinibus, secundo milliario a Jordane, se; postea mare Galilseseinter Bethsaidam et Ca-
fluvius Jacob, quo transvadatoa Jacob, cum rediret a pharnaum ex eo sumit exordium. A Bethsaida Pe-
Mesopotamia, luctatus est cum angelo, qui deindc ei trus et Joannes, Andreas et Jacobus Alphei.
nomen Jacob mutavit in Israel, eumque tacto fe-] r. Sexto milliario a Bethsaida est Corozaim, in qua
more claudicare fecit. In Idumaea inons Seyr, sub Anlichristus seductor orbis nutrietur. De Corozaim
quo Damascus. Secundo milliario a Damasco est etBethsaida ait Jesus : Vmtibi, Corozaim! vm tibi,
vencrabilis locus iste in quo Saulo, postea dicto Bethsaida! Sexto milliario a Corozaim cst Cedar
Paulo, Christus apparuit dicens : Saule, Saule, quid excellentissima civitas, de qua in psal. : Habitavi
me persequeris? In quo loco Saulum non modicum cum habitanlibus Cedar. Alias Cedar interpre!alur in
lumcn de ccelis circumfulsit. In Dainasco baptizavit tenebris.
Saulum Ananias, nomen ei Paulus imponens. De CAPUT VI.
muris Damasci demissus fuit Paulus, persecutorurn Capharnaum, locus Mensw,Magdalum, Tibcrias, Be-
rabiem veritus. thulia, Dolhaim, Camarium Leonis, inons Modin,
Libanus interpretatui candor, hinc in Canticis Diospolis, Tecua, Jericho, Sicnem, mons Offensio-
nis, natutoria Siloe, quercus Rogel, vallis Josa-
cant. : Venide Libano, columba mea. Ad radicem phat.
montis Libani oriuntur Farfar et Abbana, fluvii Da- Capharnaum in dextera maris civ.las illa est in
masci. Sed montes Libani et planities Archados qua Jesus filium centurionis sanavit, de quo et ipse
transfluit Abbana, magno se mari copulans finibus ait : Non inveni tanlam fidem in Israel. In civiiate
1071 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 1072
hac Capharnaum multa signa fccit Jcsus, docens in A Tertio milliario a Bethlehem Tccua oppidum, ex
Synagoga. Tandem Capharnaura interpretatur uiiia quo Amos, qui et ibi sepultus est.
pulckerftma , seu magis filia pulchriludinis; quae Quarto milliario a Jerusalem, contra austium,
nobis significat sanctam Ecclesiam, ad quam cuncti oppidum illud in quo morabatur Zacharias tunc
qui de Libauo, id est de candore virtutum, ve- temporis, cum mater Jesu Maria festinans, jam ha-
niunt, ab ea ct in ea lucidiores redduntur. bens in utero suo Filium Dei venit ad salutandum
Secundo milliario a Capharnaum descensus illius Elisabeth cognatam suam, gravidam de Joanne fiHe
montis est in quo Dominus scrmocinatus est ad suo; quem et ibi nattim fuisse perhibent.
turbas, et instruxit apostolos suos, docens eos; in Terlio decimo railtiario ab Jerusalem, contra bo*
quo et leprosum Dominus sanavit. Milliario abhinc, ream, est Jericho, ex qua Raab, meretrix illa quae
id esl a descensu raontis illius, est locus ille in quo hospitio exceptos quatuor exploratores filiorum
Jesus quinque hominura millia ex quinque panibus Israel liberavit, celavit et pavit. Ex qua Zachseus,
ct duobus piscibus pavit. Unde locus ille Mensa vo- slatura pusillus, audiens Jesum per partcs illas de-
catur, quod idem est ac locus refectionis. Huic loco ambulantem, sycomorum arborem ascendit ut Je-
subjacet ille in quo Christus suis discipulis apparuit, sum videret et cum eo loqueretur, se judicans et pe-
comedens cura eis partem piscis assi, supra mare, tens veniam. Ex qua et pueri illi qui bcatum Eli-
quod idem Dominus sicco pede perambulavit, cum seurn Jerosolymam ascendentem deriserunt, dicen-
circa quartara noctis vigiliam Petro et Andreae tes : Ascende, catve, ascende, catve, etc.
piscantibus apparuit; ubi et Petro supra mare ad Secundo milliario a Jerusalem via est quae ducit
eum ire volenti et mergenti Christus dixit: Modicm Sichem, et mons Gabaoth in tribu Benjamin.
fidei, quare dubilasli? et ubi alia vicc, suis discipulis Milliario a Jerusalem, in accubitu montis Oliveti,
periclitantibus, raare quietum reddidit. TrtonsOffensionis et ConXinuus. Dividit autem eos
Secundo milliario a Genesareth oppidum Magda- Via quae de Josaphat per Bethphage ducit Betha-
lum, a quo Maria Magdalena. Haecautem regio alias niam; eapropter dictus mons Offensionis quod m
vocatur Galiloeagentium, et sita est in tribu Zabulon co rex Salomon idolum posuerit Moiloch, adorans
et Nephthalim. In superiori hujus Galilaeoepa-.te illud.
viginti fuere civitates quas rex Salomon Hiram rcgi Haud procul Jerusalem sub SalomOnis regia, iri
Tyri, amico suo, dono dedit. accubitu in valle Josaphat, est natatoria .Siloe, acl
Secundo milliario a MagdaloChyneret civitas, quoe quam caecum ab eo illuminatum misit Jesus, ut in
el Tiberiadis, a Tiberio Csesare cognominata; quam f, ea lavaret oculos suos. Qui abieris lavit et vidit.
in juvenlute sua Jesus frequcntare solebat. Quarto Ergo Siloe interpretatur mitsus. Non ad eamdein
milliario a Tiberiade Bethulia civitas, ex qua Judith, aquam Naaman princeps Syriae missus est, sed ad
quae pro geute sua salvanda satis astute peremit Ho- Jordanem,abEliseo propheta.utin eoter lotus cura-
lofernem in obsidione urbis. Quarto item milliario a retur a lepra. Quam aquam ipse Naaman intuens»
Tiberiade contra meridiem est Dothaim, in quo Jo- quasi cum indignatione intulit: Nunquid Farfar et
seph fratres suo» greges pascentes reperit, quem et Abbania, nostrw provincim flumina, longe meliora
ibi ex odio Ismaelitis in iEgyptum vendiderunt. suntisto? Tandem tamen monitis servi sui con*
Ante portam Jerusalcm quaerespicit ad occasum, sentiens, raandatum prophetse iraplevit et curatus
saxis obrutus beatus Stephanus protomartyr occu- est.
et cum cx loco in Sion fuis- Siloe secundum traditionem Syriorum ex Silo
buit, sepultus, raartyrii
set translatus, inter Nicodemum, et Gamalielem, et manare dicitur. Siloe gurgitem suum cura silenlio
Abibon : postea Conslantinopolim, ad ultimum de- ducit, quia subterraneum. Juxta Siloe exstitit
mum Romse beato Laurenlio contumulatus : unde quercus Rogel sub qua beatus Josias sepultus
bic in lumulo versus : quiescit.
D In valle Josaphat sepullus fuit beatus Jacobus
Quem Sion occidit, nobis Byzantia misit,
de templo, ut supra diximus, prsecipi-
Ante portam Jerusalem, juxta lacurti qui respicit Alphoei,qui
tatus fuit. Est adhuc in eadem valle pulchra capella
meridiem, cavea illa videtur, in quam Leoquidam, in qua sepulturae ejus indiciuin manet, cum his In-
jussu Dei omnipotentis, marlyrum ferc duodecim
:
raillia sub Cosroe perempta, detulit nocte ; unde et scriptis versibus
Carnarium Leonis dicitur. Urgenl Alphwi natum sine lege Judmi,
Causa necis fil ei, nomen amorque Dei.
Sexto milliario a Jerusalem, conlra meridiem, via Alphwi natus de templo prmcipiiatus
est quae ducit Ramatha, et mons Modin, ex quo loco Huc fuit altatus, et devote tumululus.
oriundus Mathathias, pater Machabaeorura, in quo et Verum exiode postea fuit apostolus Dei Constan-
sepulti quiescunt, adhuc apparentibus tumulis. tinopolim translatus.
Octavo niilliario a Modin, via quse ducit Joppem, In valle Josaphat sub acuto pyramide rex iaem
Lidda, quaeet Diospolis, in qua corpus beati Georgii Josaphat lumulatus fuit, a cujus nOmine tota vallis
«cpultum fuisse manifcstatur, milliario a Ramatha sortita est nomen. Interpretatur autem vallis judicii,
distat. juxta illud : Congregaboomnes gentes, etc. Porro.
*073* JOANNIS WIRZBURGi DESCR. TERRJE. S. 1074
Eadem vallis ex omni parte plures habet cavcas, A Dicunl ad haecquoque aliam fuisse Mariam, quae
in quibus religiosaepersonae \itam ducunt eremi- soror erat Lazari et Marthse,quae in Bethania, quod
ticam. Tota vallis pertinet ad ccenobium in summi- oppidum illorum trium erat, fracto alabastio pre-
tate ejusdem vaUis supra rivum torrentis Cedron tiosum unguentum fudit super caput ejusdem Do-
silum, juxta hortum in quo saepe Dominus noster mini nostri. Cujus sepulturam adhuc hodie in taba-
cum discipulis suis solebat convenire. In hujus ria dicunt apparere, corpore ipsius ibidem sepullo.
ccen.obii crypta adhuc hodie ostcnditur sepultura Fatcntur autcm corpus MariseMagdalense in parli-
beautissimaevirginis Mariae, de qua postea dicemus. bus nostris apud Virzlacum [Vizeliacum] sepultum
CAPUT VII. quiescere. Verum hoc utique illi duntaxat aflirmant,
De Bethania, Bethphage, vico Gethsemani, cmnaculo sicut ipse praesens audivi; sed, ut diximus, unam
Domini in monte Sion rebusque in singulis locis eamdemque quae unxit pedes et caput Jesu, dicunt
memoria dignis. fuisse Mariam, et eamdem Lazari sororem, et quan-
Dictum est jam de duobus sigillis quae Dominus doque peccatricem. Interim tamen leclio sancti
noster, tanquara leo de tribu Juda emissus, in si- Evangelii de hoc eodem facto valde est implicita, et
gnatolibro Joannis solvit, scilicet de Nativitate et etiam diligentem audilorem reddit dubium de hoc,
Baptismo. Jam nunc de sigillis aliis loquamur. B an scilicet Simon leprosus in Bethania habuerit ho-'
Appropinquanle Dorainicaepassionis tempore ve- spitium, et quod invitaverit Dominum; quod iaraen
nit Jesus Christus Dominus noster Bethaniara, sero, non videtur idoneum, cum dictum et scriptum sit
ante diem Palmarum. Tum in sequenti die, scilicet quod totum illud oppidum Bethania fuerit Lazari et
Dominico mane, cum ea solemnitate quam jam su- sororum suarum. Et si idem Simon habuerit alibi
pra retulimus, civitatem sanctam est ingressus. bospitium, et forte in praemonstrato loco, necesse
Distat autem Bethania a Jerusalem per duo millia- est dicere quod tunc vice prima non solum pedes,
ria, et estoppidum illudin quo Siraon, vel Lazarus, sed eliam caput Jesu dicatur Maria unxisse, ul ex
ut verius creditur, saepe Christum recepit in hospi- ipsius Domini verbis in Evangelio dicentis : Simon,
tem; cui devote ministrabant Martha et Maria. ln introivi in domum tuam, etc, potest intelligi. Alia
Bethania Maria Magdalena fracto alabastro ungueu- vero vice in Belhania tanquam in domo sua eadem
Uim pretiosum efludit causa devotionis supra caput Maria tantum caput ejus unxit, fracto super ipsvm
Salvatoris in convivio recumbeutis, cujus unguenti alabastro. Unde in Evangelio : Cum essel Belhanite
odore tota domus repleta est. Dicilur autem Maria Jesus, etc Si quis de his amplius velit cerliorari,
Magdalena in eodem loco, vel potius in alio, scili- « veniat ipse, et a prudentioribus incolis terrae hujus
«jet in domo Simonis leprosi, jam dudum, cum ordinem et verilatem rei gestse iuquirat. Nam in
adhuc esset peccatrix, ductu pcenitentise ad pedes aliqua scriptura nec tantum de his reperi. Inter
Domini, similiter in convivio recumbentis venisse,. camdem Bethaniam et summitatem montis Oliveti,
ct suis lacrymis pedes Jesu Chrisli rigasse , tanquam in medio, erat Bethphage, vicus quidam
crinibusque suis extersisse, et alio quodam, scili- sacerdotum, cujus ad indicium adhuc exstant quasi
cet compunclipnis unguenlo unxisse, et sic peo turres duaelapidese, de quibus est una ecclesia. •
catorum suorum veniam apud Dominum prome- In pede,montis Oliveti versus civitatera, ubi modo
ruisse. Unde cum sacra in Scriptura alicubi re- oslenditur sepultura beatae MariseVirginis, erat vi-
perialur', aliam Mariara ad pedes ejus accessisse, culus qui dicebatur Gethsemani.
aliam caput Domini inunxisse, etc, doctores Ec- Appropinquante, utdiximus, Domini passione,
clesiae sanct» ita sensum exponunt: nempe aliam, postLazari resuscitationem, die Palmarum Jesus
id est alteram, seu alteratam Mariam, quia ibi, et venit Jerosolymam; eadem die solemnitate jam di-
usque tunc peccatrix, in amariludine poenitentioe, cta peracta rediit ad Oliveti montana, moraturus ibi
hic jam justificata cum devotionis exsultatione ac- usque ad feriam quintam; in qua facturus erat una
cessit. Est tamen quaedam ecclesia infra muros I) cum discipulis suis coenam Dominicam in qua vete-
sanctae civitatis juxta Sanctam Annam, versus ris testamenti terminum et novi testamenti initiura
septentriouem, prope muros urbis in honore sanclse poneret. Discipulis crgo suis inqukentibus ubi ve-
Mariae Magdalenae consecrata; quo loco habitant lit sibi Pascha fieri, misit ex eis quosdam in civita-
monachi Jacobitae, qui asserunt ibi domura fuisse tem,,ut venirent et praepararent sibi habitaculum,
Simonis leprosi, qui invitavit Dominura nostrura ad vel locum ad complenda hujusmodi sacras coenae
convivium, iu quo supervenitMaria Magdalena, pro- sacramenta idoneum; de quo plenius in Evangelio :
cidens ad pedes Jesu,quos laerymis rigavit, etoscu- Ite in civitatem, et iavenielis hominem amphoram
latos crinibus detersit, ungens unguento. Hoc, in- aqum bajulantem; sequimini eum, etc Hoc ccenacu-
quam, quidem dicli loci monachi asserunt, et id lum in monte Sion est inventum, in loco in quo
ipsum loco in pavimento, crucis forma signalo, ubi Salomon quondam egregium dicilur construxisse
venit Maria ad pedes Jesu , et in pictura tabularum aedificium, de quo in Canticis cant.: Ferculum fecit
sic fuisse coinprobant, ostendeutes insuper adhuc sibi rex Salomon, etc Coenaculum illud in superiori
capillurn ejusdem Mariae, qui continetur in vasculo parte grande et latum erat, in quo propter myste-
yitri perspicui, repertus ibidem. rii rationem Dominus nostet cura discipulis suis
1075 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 1078'
dicitur ccenasse; ubi et proditorem suum cauta in- A proditionis ct traditionis Magistri sui mercede, pa*!
dicavit descriptione, reliquos confortans de instante ctis et acceptis triginta argentcis, aggressus est In-
sibi passione, et dans eis sub spccie panis corpus fandum scelus), hoc, inquam , sciens Jesus, in ea-
suum ad manducandum, et sub specie vini sangui- dem cavema illa dixit discipulis suis : Surgite, ea-
nem suum ad bibendum : Quotiescunque, etc, tnus , ecce appropinquavit, etc Sic egressus Geth-
dicens. semani, per osculum Judae traditus, et a transmissa
Facta jam in superiori parte ejusdem habitaculi cohorte exinde cognitus, ab iis detentus, vinctus et
ccena, vcrisimile est ex ejusdem mysterii ratione , deductus est. Verumtamen in praefata caverna
Dominum nostrum in inferiori domus parte humili- ostenduntur quinque foramina in uno Iapide, tan-
tatis cxemplum in lavatione pedum discipulorum quam per quinque digilos 'nianus Domini impressa.
ostendisse; sive mavis hoc ante ccenam vel 'post Domini dico, s.edjam capti, atque a persecutoribus
factum fuisse, ut quaedam expositio innuit super violenler tracti, ac si in eodcm illius loci lapide scse
illa Joannis in Evangelio verba : Et facta cmna sur- voluisset retinere.
rexit, etc Sive ergo hoc anle vel post coenam fa- Quidquid autem de hoc sit, nos procul dubio
ctum sit, parum refert; sed hoc vel scire juvat scimus eum majoris potestatis et virtutis ampliora
quod diversitalem loci vel hodie adhuc descriptio B facere potuisse. Traditus itaque Dominus noster
rci gestae in ecclesia montis Sion innuat. Nam iu suo a discipulo, captus et ligatus a milite Romano,
sinistra parte ejusdem ecclesise, in loco superiori, reductus est ad montem Sion , ubi tunc erat praeto-
depieta apparet coena , in inferiori autem, scilicet riumPilali, nuncupatum Lithostrotos, Hebraice au-
in crypta, lavatio pedum discipuiorum ostenditur tem Gabatha. Tunc enim temporis optima pars et
cxbibita. His itaque consumroatis mysleriis oratio- forlitudo lotius urbis erat in alliludinc ejiv/iem
nis causa cum discipulis suis rediit ad raontem Oli- montis, sicut etiam turris David, quae erat spe-
veti, in cujus montis pede et accubitu dimitlens dis- cula et tulamen reliquae civitatis, esset in eo ele-
cipulos suos solus secessit ab eis, quantum jactus vata; et hinc ratione malernae generationis, et pro-
est lapidis.Hic oravit ad Patrem suum dicens : Pa- curationis seu potius protectionis, inferior ejosdcro.
ter, si fieri potesl, etc, ubi et ex tremore carnis su- civitatis pars dicitur filia ejus; secundum istud :
dorcm fudit quasi sanguineum; et ad discipulos Dicile filim Sion, etc. Postea autem dcstructa ibidem
suos reversus , et inveniens eos dormientes, spe- civitate, et in aliumlocum, ubi nuncexstal, trans-
cialiter Petrum increpavit dicens : Sic non poluistis lata ac sub jElio imperatore aediGcala, idem quo-
una hora vigitare mecum, elc '/ Et iterum : Dormi- que mons in sua celsitudine valde est humiliatus et
te jam, el requiescite, etc Sic usque tertio in eum- C adaequatus, turre et aliis aedificiis, et fortalitiis
dcm locura ab eis secedens, et easdero preces Deo exinde dejectis, ne ex eodem loco iiovae urbi cum
Palri suo porrigens, tandem secundum quod homo, tempore hostis noceret.
confortatus ab angelo est, et a seipso, secundum Interim taroen adhuc hodie ostenditur locus ille,
quod Deus, tertio reversus ad discipulos dixit: Vi- ubi ct praetorium et turris David cxsliterunt. Tunc
gitale et orale. temporis quoque versus mcridiem in monte Sion
Istorum locorum distinctio, videlieet, ubi disci- illud grande sedilicium fuit, ubi Dominus cum di-
puli remanserant, et ubi Dominus oraverat, mani- scipulis suis nllimam coenam manducavit. Juxta
fesle in valle Josaphat apparet; nam juxla majorein dictum ergo practorium PUali, versus orientem,
ecclesiam, in qua sepultura heatse Mariae virginis, erat atrium, seu potius carccr, in quo yinctus de-
de qua postea dieemus, adhuc hodie exslat, in dex- tinebatur Jesus, el tota nocte illa inter mille sar-
tera parte, capella cum caverna in qua tristes et casmos, opprobria et ludibria a custodibus militi-
dormitantes remanserant discipuli, Domino post bus et Judaeorum principibus asservabatur, donec
passionem suam ter venienle, et ter recedente ab maturo mane eum judicio sisterent. In hoc ipso
cis; hoc adhuc indicat ibidem pictura existens. prsetorio Petrus ter negavit Doniinum ante galli
CAPUTVIII. D cantum. Ubi deinde audito galli cantu, et Domino
Dc ecclcsin Salvatoris, prwtorio Pilali, turri Davidi- eum respicientc, pie reminiscens verbi suavissimi
ca, et monle Calvariw. Magistri sui, vere poenituit, amare flevit, et in
Locus vero ubi Dominus oravit circumdatus esl cavernam, quae modo galti canlus, vulgariter vero
nova ecclcsia, quae dicitur ecclesia Salvatoris; in Galiloea appellatur, refugit.
hujus ecclesiae pavimcnlo eminent tres non operati Porro, ut caetera, quae tunc in Sion aut erant aut
lapides, velut rupes quaedam. In his dicitur Domi- contigerant absolvamus, memnratu dignum est
nus orasse et ter genu flexisse. Quare hi lapides quod Dominus Jcsus post resurrcctionem suam in
apud Christi fideles in hodiernum usque diem iu Sion suis disciputis apparuerit. Unde in testimo-
maxima devotione et veneratione habentur. Ad pauk i nium ejus hi versus in dextero latere ecclesiae ibi-
ante dictam cavernam Dominus noster, noscenj i dem appositi leguntur.
Judam cuiu . turbis appropinquare (Judas eiiim; Christus discipulis apparuit hic Galitmis '
aliis discipulis post coenam cum Domino remancn- Surgens; propterea locus est dictus Galilwa.
tibus, solus abiit ad Judoeus, traclans cum eis dc In via qua dc Sion dcsccnditur in vallem Josapha',
»77 JOANNISWIRZBURG. DESCR. TERRyE S. 1078
sub porta montis Sion, super saepediclam cavernam A , vel potius ad seipsum faciens; ae si diceret.: Mulier,
ftst ecclesia aedificata, quam hodie incolunt Graeci ecce lilius tuus : liaec modo patior ex lifiatione,
monachi. quam ex tua contraxi maternitale; non autem ex.ea
Jam iterum ad vinctum Jesum redeamus. Facto habeo mi.racula facere. Unde et alibi in nuptiis Ca-
itaque mane, judicio iniquo innocens Christus ad nae Galilaeoe: Quid mihi et tibi, mulier? sic ad ma-
mortem damnandus, ante prsetorium in loco quodam trem. Deinde vero ad Joanneni : Ecge maler. tua,
flagellatur, alapis caeditur, conspuhur, veste rubra quam nempe tibi dilecto prse reliquis discipulo meo
in ludibrium regii tituli quem de Judaeis sibl atlri- in filialis devotionis et administrationis curam
buerat, induitur, spinea corona pungitur, et verbo', commendo.
uefanduni diclu! spurcissime tractatur. Quod indi- In loco Calvariae, cum in cruce pateretur hostia
cat versus ad eumdem postea locum appositus, ita raundi, latroni pendenti ad dexteram ab eo petenti
loquens : veniam, stolam immortalitatis promisit,. Deinde crii-
Iste coronalur, quo mundus jure regalur. cis in patibulo in latere dextro coVdislancea perfo-
Eumdem locum designat capella ante majorcm Ec- ratus Jesus, sanguinem emisit et aquam. Ex cujus
elesiam Sioii, versus Boream sita, continens pi- sanguinis et aquae stilla, motu pietatis et GOnfessio-
ctam historiam rei cum hac inscriplione : nis aperti sun.t oculi Longini, qui eum percusserat,
Sanclus sanctorum damnatur vocereorum. ut et ipse crediderit in Christum. Doraino autem
Pro servis bellum patitur Deus, alque flagellum. nostro in crucis stipite mortuo, et animam suam
Ilwc bona crux.Christi Simoni subvenil isti;
Non vehit hanc gralis, qum dal bona cuncta bealis. sponte deponente, velum templi scissum est a sum-
Ab eodem loco post sentenliam crucis, etdamna- mo usque deorsum : et ea.dem petra, cui crux erat
tionis in Jesum prolatam, cruceni ad hoc praepara-, inlixa, in ea parte qua Salvatoris sanguine tange-
tam imposuerunt humero. Doniini, ut bajulans sibi batur, est per medium scissa; per quam consequen-
crucem, hanc usque ad locum patibuli sibi defer- ler scissuram ad interiora petrae sangnis Christi
ret. Ex tunc adimpleta est Isaiae prophetia : Et fa- defluxit. Dicunt aliqui in eodem loco Adam fuissa
ctus est pnncipalus ejus super humerum ejus, ctc. sopultum, et sic in sanguine Christi baptizatum. Ad
Cum vcro defatigatus Jesus obgravem crucis molein cujus rei dcsignationem asserunt quod ex hac ra-
trahendam retardaretur in eundo, et huic pene tione caput mortui ad crucifixi pedes appingi soleat.
esset oneri impar, supervenit quidam Cyrenaeus; Scd hoc facilius asseritur, quam verum est. Nam
hunc angariayerunt eamdem crucem portare juxta ipsa sacra Scriptura clare testatur Adam in Hebron
ad Calvariae locum. (P ftiisse sepultum. Per deforraem au.tem hominis de-
Erat tunc temporis juxta situm antiquae urbis, morlui faciem, quse subtus ad cruciflxura apponi-
locus Calvariaeextra civitatem , qui erat pro capita- lur, mors potius et.ejus destructio denotatur ; uude
lis sententiae damnatis destinalus. Hic locus ex Dominus : 0 mors, ero mors lua, id est destructio
damnatorum ad mprtem dccalvatione, ex abrasis tua.
eorum crinibus, ex cousumptis lenla aura eorum Ad dexteram majoris ecclesioe,in inlroitu locus
capitibus, etiam carne denudatis, et tamen non in quidara Calvarise est, in cujus superiori parte scis-
terrain defossis dicebatur, et erat cerle Calvariae sura cjiisdem petrae ostenditur, et summa venera-
locus : vel demum, quod ideo.tale sorlitus sit no- lipne recoliiur, ct adhuc hodie vcnicntibus illuccum
men, quod in eo rei decalvabantur, id esl damnari aiagiia pielale ostenditur. In eadem parte superiori
solebant. Idem vero lpcus, qui el Hebraice Golgo- pracclaro musivo opere pulchre depicla continetur
tha, erat in edita rupe, sicut et hodie passim extra passio Christi, et sepultura ejus, cum prophetarum
civitates edita, conspicua, et eminentiora loca siip- testimonio gestae rei hinc inde consono.
plicio damnatorum sunt destinata. Interim, dum in Nola quod in dicto Calvariae loco crux sacra cum
eadem rupe pro crucifixione omnia adaptarentur, corpore Chrisli fuerit in rotundo foramine petrae
Dominus noster in quodam a Calvaria reraoto loco, 0 inlixa et stabilita, utpote, cum adhuc hoc patens
4jui tunc, utpote extra montem positus, campestris foramen et sit, et videatur, adeo u( in illud multae
erat, vinctus quasi in carcere servabalur; hic ipse fidelium oblationes imraittantur, praecipue ubi crux
locus nunc modum capellaerepraesenlat, ct adhuc car- sacra stetit, et sanctissimus sanguis ex latere dex-
cer Domini vocatur, et est recte in opppsita parte tero ad dicta: petrae rimam defluxit.
Calvariaein sinistra absidaecclesiae. Alii tamenaliter Potiorum opinipni congruum esse videtur, faciem
de eodem sentiunt loco, sicut praesens audivi. Domini in cruce pendentis, exposilio.uisnecessitate,
Postea in loco CalvariaePilati jussu Judaeorumque versus orientem respexisse el fuis^e. Juxta euindem
impulsu Dominum nostrum tunica exutum, felle et locum saepe dictuni in superinri parte ad dexteram
aceto potatum, milites Romani crucis patibulo af- est altare modo posituni et in honorem Dominicae
lixerunl. In quo, dum pateretur Jesus, Joannes passionis consecratum, et totus ille locus ab eadem
matrem Jesu sibi commendatam in suam accepit passione denominatur. Inferior vero pars ejusdem
potestatem, ut virgo Virginem custodiret, dicente Calvariae subtus continet allare, et vocatur ad
Jesu matri suse : Mulier, ecce filius tttus; demon- Sanclum Sanguinem , quia eo usque per rimam pe-.
sirationem, ut quidara asserunt, vel ad Joanncni, (roe sanguis Domini dicitur dcfluxisse, qui locua.
4079 AD GODEFRIDUM APPEND. II, - MONUM. DE BELLO SACRO, 1080
hodie a tergo ejusdem altarls designatus cst per t4 Thomas intulit: Dominus meus et Deus meus! H»
quamdam concavitatem ejusdem petrae, ubi depen- apparitiones Christi resurgentis per picturam de*
det ampulla cum continua illuminatione. monstrantur in loco montis Sion, scilicet in crypta
In loco itaque Calvariae, ut diximus, tertiura sa- majoris ecclesiae, ubi etiam depingitur Dominus no-
cramentum est impletum, et tertium sigillum Apo- ster pedes suorum discipulorum lavisse, cum mani-
calypticiclausi libri solutum. Transeamus nunc ad festa utriusque facti descriptione. Post resurrectio-
reliqua, et adhuc residua hujus clausi libri si- nem etiam secus mare Tiberiadis, et in mari ter di-
gilla. scipulis suis Jesus se manifestavit: et prseter hsec
CAPUT IX. alibi multoties ad plenam et indubitatam comproba-
Locus meditutlii orbis lerrarum, Emmaus, sepulcrum tionem suae resurrectionis jam factae, et nostrse in
Domini, qumdamde insignibus Germanorum de Pa- carnem resurrectionis adhuc futurae.
leslina meritis adversus Francos. Cseterum dispositio monumenti, in quo est sepui-
In medio choro Dominorum, non longe a loco crum Domini, potest ita depingi. Nempe hujus mo-
Calvariae, est quidam locus, elevatione tabularum numenti locus fere rotundam habet formam, intus
de marmore, et reliculorum ferreorum concale- musivo opere decoratam. Hujus ad introitum ab
nalione in modum altaris dcsi^natus, infra quas oriente parvum ostiolum patet, ante quod est pra-
tabulas in pavhnento orbiculis quibusdam factis me- tectum, seu porticus quadrata cum duabus januis.
ditullium lerrae esse dicunt; juxta illud : Operatus Per unam harum intromittuntur ad sepulcrum mo-
est salutem in med%o lerrw. In eodem quoque loco nuraentum ingressuri; per alteram dimittuntur
po',t resurrectionem suam asserunl Christum ap- egressuri. In eo quoque protecto resident custodes
paruisse MariaeMagdalenae. Quare hic locus in ma- sepulcri. Et demum tertium habet ostium versus
gna veneratiune habelur, lampade etiam intus jugi- chorum. Eidem monumento ab occidente, videlicet
ter ardente, Affirmant insuper quidam, quod in eo- ad caput sepulcri forinsecus apposilum est altare
dem quoque. loco Joseph corpus Jesu a Pilato impe- cum quadam quadrata superaedificatione, cujus pa-
traverit, quod corpus deinde Joseph eadem die, id rietes tres de reticulis ferramenti pulchre oppositis,
est feria sexta, de cruce deposuit, lavit, reverenter et vocatur illud altare ad sepulcrum Domini. Idera
pretiosis unguentis, liquoribus ac aromatibus con- monumentum satis amplum habet super se quasi ci-.
divit, in syndone munda invojvit, et hinc haud longe boriumrotundum, et superius de argento coopertum,
sepelivit in horto in monumeiito, quod novum sibi in altum elevatum, versus foramen illud amplum
de rupe scu,lpsera,t. Jesus interea in cruce pro nobis .^ in majori illo aedificio superius patulum : quod aedi-
mnrtuus descendit ad inferos, ad liberandps patres. ficium circulariter cum forma rotunda circa monu-
E( per hanc ad inferos descensionem quartum sa- mentum satis amplum, inextremo habet continuum,
cramentum, seu libri Apocalyplici sigillum a Christo parietem, diversis imaginibus, pluribusque lampadi-
aperlum et solulum esse dicimus. bus illuminatum. In strictiori ambitu ejusdem ma-.
Quod quintum sigillum, seu clausi Apocalyptici joris aedificiiocto columnse marmorese rotundae, et
libri mysterium ac sacramentum concernil, illud totidem bases quadratae, totidem tabulis quadratis
Christus de triumphata morte gloriose resurgens marmoreis forinsecus ornatse, et circumquaque ere-
aperuit. In eodem it?que loco sepul.turae surrexit ctae sustinent molem superiorem sub teclo, quod, ut
Dominus vere a mortuis, leo de tribu Juda, raorte diximus, patulum est inmedium.
subacta. Ibi etiam angelus Domini sanctis mulieri- Diximivs quod columnae circulariter cum prsedicto.
bus apparuit, J.esumque vere die terlia resurrexisse numero sint appositae : sed modo versu3 orientem
a mortuis nuntiavit, inquiens : Ile, annuntiaie fra- mutata est earum dispositip et numeru.s, propter ad-
tribus, etc E.t iterum : Ite, dicile discipulis ejus, et jectam novse ecclesise fabricam, utpote ad quam inde
Pclro. Eadem sanctae resurrectionis die ad yesperam est transitus. Continet autem iUud novum, et de novo
jam inclinante, peregrini subspecie latensChristus D additum sedificium latissimum, spatiosumque cho-r
apparuit duobus discipulis, de morte Domini in via rum dominorum, et satis longum ampluraque san-
sermoncm et qusestionem habentibus, qui Eleuthe- ctuarium, in quo majus altare in honorem anasta-
ropolim, id est Emmaus oppidura (quod,sex milliariis s\os, id est sanctae resurrectionis consecratum est,
ab Jerusalem coutra occidentem distat), contende- quod et superius apposita pictura in opere musivo
baut. Hunc sub percgrino habitu in hospitem rece- decenter declarat. Continetur enim in ea imago
plum recognoverunt in fractione panis, qui tamen Christi, confractis inferni seris resurgentis, et anti-
apertis eorura oculis, dubioque ex eorum mente quum patrem nostrum Adam inde extrahentis. Ex^
sullato, statim iterum disparuil, Exinde omnibus tra hoc altaris sanctuarium, et intra claustri ambi-
aposlolis, solo Thoma tunc casu absente, in monte lum satis latum spatium est, circumquaque Inm per
Sion, januis clausis, apparuil, dicens : Pax vobis. hoc novum, quam per antiquum prsefati monumenti
Octavo deinde die in eodem monte et loco iterum aedifitium processioni idoneum ; et fit haec processio
apparuit suis discipulis una cuin Thoma congrega- singulis Dominicis noctibus, aPascha usque ad Ad-
tis ; et specialiter Thomse ad eximendam a dubio ventum Domini in vesperis ad sanctum sepulcrum
njentem sua vulnera palpanda obtuli.t: quo facto cum antiphona : Cluislus resurgens, etc. Cujus a.n-
 1081 JOANNIS WIRZBURG. DESCR. TERRJE S 1082
tiphonse lextus eliam extra in extremo margine mo- A ventis disposilione. Verumtamen, quamvis sic ibi-
jiuraenti lilteris in argenlo elevatis continetur, Fi- dem honoretur Gotefridus nosler, tam expugnatio
nita ea antiphona canlor stalim incipit: Vespereau- sanctae civitatis Jerusalem non ei, et cum eo egregic
tem, etc. cum Psalmo Magnifical, etcum collecla de laborantibus, el exercitatis militibus Alemannis, seu
resurrectione : Omnipotens, sempiterne, etc prae- Germanis, sed quasi jolis ascribitur Francis, quod
misso versiculo : Surrexit Dominus NB. de lioc se- tamcn falsissimum. Et hinc delractores nostrae gen-
pulcro. Similiter per hoc integrum tcmpus, scilicct tis Germanicae, insigneepilaphium illius famosi Wig-
a Pascha usque ad Adventum omni die Dominico geri per multa forlia facla approbali, quia non po-
rcissa : Resurrexi, nerape de Rcsurrectione celebra- terant eum denegare esse Alemannura, deleverunl,
tur. et allerius cujusdam militis de Francia superpo-
In capite etiam ejusdem ecclesioe novae versus suerunt, sicut adhuc a prsesentibus videri et notari
orientem juxta claustrum Dominorum, cst locus in polest. Nam ejus sarcophagus, extra in anguloquo-
profundo, per modum cryplae, cum magna satis se- dam inter majorem ecclesiam, ct sancti Joannis Ba-
renitate, in quo regina llelena crucem Domini dici- plistae capellam, adhuc hodie exstans apparet, delelo
tur reperisse, hinc inejusdem sancUseHelenae hono- inde nomine suo, et apposito alieno. Ad comproba
rem ibidem continetur altare consecralum. Et haec B tionem el indicium despectus virorum nostrorum,
regina majorem sacri ligni partem secum detulit et ad commendationem Francorum ad hoc mo-
Constantinopolim : reliqua vero pars Jerosolymis numentum tale carmen extra in latere appositum
relicta diligenter et reverenler asservatur in quodain legitur.
loco, in altera parte ecclcsioe, ex opposito loco Cal- Anno centeno milleno quo minus uno.
variae, Virginis a partu, Domini qui claruil ortu,
Quindecies Juliojam Phmbilumine tacto
Ejusdem loci, licet sanguine Christi iblclem copiosc Jerusalem Franci capiunt virlute potenli.
effuso jam ex tunc consecratus et sanctificatus
Sed conlra hos merito dictorum vertilur ordo.
fuerit, tamen in modernis lemporibus (licet ex su-
perabundanti) facta est a viris venerabilibus conse- Non Franci, sed Fruncones gladio poliores
cratio quinta decima die Julii. Cujus testimoniura A Jerusalem sanclum longo sub tempore caplam
paganorum solverejugo variorum
tales versus deaurato opere ibidem conscripti exhi- Franco, non Francus, Wigger, Gundram, Gole-
bent. [fritius
Dux, argumento sunt hmc fore cognila vero.
Esl locus iste sacer sacratus sanguine Christi;
Per noslrum sacrare sacro nit additur isti, iZ Quamvis autem dux Gotefridus, et frater ejus
Sed domus, huic sacro circum supermdificata, Balduinus, qui post ipsum in Jerusalem rex est co-
Est quinta decima Quintilis luce sacrata. ronatus. auod ante eum dux humilitatis causa dn
Eadem quoquc ipsissiraa die, nempe 15 Julii, li- se iieri recusavit, de nostris essent Germaniee par-
cet longe jam anteriori lempore, et longe prioribus tibus, tamen quia nostratium paucis cum eis rema-
annis, cum jam dudum eadera civitas sancta, sub nentibus, et aliis quam plurimis magno desiderio
dominatu et potestate Sarracenorum diversorum ge- et festinatione ad nalale solum redeuntibus, tota ci-
nerum dctineretur captiva, ab exercitu Chrisliano- vilas tali modo ab aliis nationibus in possessionem
rUm est liberata. Ad cujus liberationis commemora- cst occupala, scilicct a Francis, Lotharingis, North-
tioncm eamdem diem posl consccrationis renovatio- mannis, Provincialibus, Alvernis, ltalis, et Hispa-
nem cnm spirituali oflicioreddunt celebrem in missa nis, Burgundionibusque, simul cum Germanis tum
de cstnlanAoLwtqreJerusalem, etc.Majoreinvcromis- in eam expeditionem venicntibus. Ab his itaque
sam, scu oflicium solemnius celebran t de Dedicatione, auxiliantibus Chrisliadum copiis tota urbs sancta
quseincipit: Terribilis est locus. Insuper eadedicalionis inhabitabatur, ut ncque una simul aliqua civitatis
hujus ecclcsiaedie, quatuor ctiam allaria ibi posila pars, aut eliam minima plalea Alemannis esset di-
fuerunt consecrata, nempe ajtare majus, et illud su- D stributa et assignala, alque hinc Germanis ani-
pcrius in Calvaiia, et duo in latere ccclcsise cx op- raum ibidem remanendi non habcntibus, nec urbis,
posita ad inviccm parle, ununi vidclicet in honorem incolatum affcclantibus, tacilo Germanorum noini-.
sancti Petri, etaliud .n honorem sancti Stephani nea parlialibus hisloriographis liberatio sanctae ur-
prolomartyris. Sequenti post annuara Dedicationis bis snlis ascribitur Francis, quiet usque hodic cura
festivitatem die solemnem, faciunt tam in eleemosy- aliis praenominalis gentibus urbi adjacenti Provin-
ris, quam in orationibus commemorationem omnium cioedominanlur. Quaeulique Christianilatis Provin-
fidelium defunctorum, praecipue occasione expugna-* cia jamdudum suos terminos ultra Nilum versus
tionis hujus urbis occisonjm, quorum maxime se- meridicm, et ultra Damaseum versus orienlem ex-
pultura apud porlara Auream celebris habetur. ln ter- tendisset, si tanta copia Alcmannorum, quanta et
tia deindedie anniversarium ducis egrcgii Gotefridi, istorum est, adesset. Germano enim militeinde di-
felicis memoriae, illius sanclae expedilionis principis scedente, ac si robur orane Christiani exercitus dis-
et magistri, ex Alemannorum slirpe oriundi, tota ci- ccssisset, caeteroe nationes omnes parum amplius,
vitas solcmniterobservat, cum larga eleemosynarum aut nihil pracstiteruiU. Sed his impraesentiarum
ii nxajori ecclesia dislributione, cx ipsius adhuc vi- omissis, ad propositam materiam revertamur.
1083 AD GODEFRIDUM APPEND. H. — MONUM. DE BELLO SACR-O. lOtH
CAPUT X 1A pulcro corpus bcatissimae Virgims. non ampliusest.
Locus Ascensionis Domini in monte Oliveti, sepul- reperUtm. Unde pie creditur non tantum animani,
crum S. Mariw Dei genilricis in valle Josa - sed eliam corpus ejus a dilecto Filio Jesu cum glo-
phat, etc. rificatione fuisse assumptum. Quod lameii Hierony?
Venlum est ad implctionem sexti sacramenti, et mus potius haesitarido, quani asserendo videtur ic»
SJilulionem sexti sigilli, quam dicimus per Ascen- nuere in illa epistola : Cogitis me, o Paula et Ee*
sionem Domini nostri Jesu Christi in. monle Oliveti siochium, etc Quidquid autero de hoc sil, nos.cres»
csscconsummatam. In eo Ascensionis loco, nempe dimus beatam virginem Mariam, exhoc solo.quaS
in monteOliveti bodie exstat-magna ecclcsia, in cu- -mcruit suum portare Creatorem, dignam fore omui
jus mcdio, magno foramine quodam aperto, desi- honore ct beatificatione non tanlum in anima, sed;
gnatur locus Ascensionis Dominicse, ex quo loco et. in corpore :.et Filium suum.summe in Mariajn
discipulis suis aliisque viris Galilaeis, una cum ma- benevolum, summeque potentem id velle elposse.
trc sua, praesentibus et admirantibus, in coelum nube Caeterum honoratur et veneralur haec.sanctissi-
bajula est elevatus, prsemisso ad discipulos man- ma sepultura ad simililudinem honorificentiae, quoe.
dato, ne ab Jerosolymis discederent, priusquara dilecti Filiiejus sepulcroexhibetur. Iri introilu ejus-
Spiritum Paracletum a Patre promissum ad plena- dem"cryptae talis pictura ct scriplura cernitur :
riam sui confortationem accepissent. Quod et fa- Hwredes vitmDotninum laudare venite,
ctum cst decima ab Ascensione , quinquagesima Per quam vi}a datur, mujtdique salus reparatur.
vero a Resurreclione Domini die, vidclicet in die Monslratur aulem sepulcrum ^jus, ut ipsi nos vi-,
in tempus praesens in valle Josaphat,
Pentecostcs, discipnlis in quodam conclayi, ubi et dimus, usque
Christus Dominus nosler ultimam coenam habuit, in mcdio ejus ecclesioe quae ad ej'us honorem ibi-,
in monte Sion rcmaiientibus, et impletioncm dati dem est erecta, in qua sepulta fuisse ab omnibus
affirmatur.
promissi insimul exspectantibus. In eodem loco ,wa,i Ra-
hoc ipsura pictura de musivo opcre in sanctuario, In dextera vero ejusdem introitus ir»»""
absidc cjusdem ecclesiac, exstans sat clare demon- silii episcopi ista continet.
strat. Nam ibi duodenarius apostolorum numerus Malris Chrisli dignitate,
Et excelsa potestate
cum ipsorum imaginibus, Spiritu sancto. in forma Esl repertus Julianus
igncarum linguarum ad capila singuloruro de- Smvus hostis et profanus,
scendente, per simililudinem picturse continelur, Transfttga et perftdus .
Sed nunc miser luit pmnam,
Qum hac epigraphe ; Factusest repente decwloso- /j, Deturbatus in gehennam;
uus, etc. Num, ul pia muter jussit,
In hac ecclesia, in introilii cjus acl dexteram al- Chrisli martyr hunc percussil.
Lancea Mercurius.
tare designalur in lococum politis tabulis de mar- Salvalrici sit reginm
more in modum ciborii, ubi bcalissima virgo Ma- Laus, et honor sine fine,
ria emisso Spiritu, prsesenti de saeculo dicitur emi- Qum,elegil hic humari,
Hoc thesauro nobis dari
grasse. Ubi et Filius ejus Dominus noster Jesus Poterat quid melius 2
Minstus sanctissunam cjus annnam, m juxta po-
Hsecct alia plurima ad laudem Virgjnis in inlroitu.
sito parielc, praesenlibus aposlolis, in ccclum assu^
mere depingitur. cryptoe per picturam sunt apposila; sed interiori
in parietibus, hinc inde circa lumbam exi-
In aedilicioautem eidem loco superposilo pcr cir- pai tc
et in laqueari talis scriptura est apposita.
cuitum talis reperitur inscriptio : Exaltata est san- stenlibus,
Et quidem in dextero pariete : Maria virgo assum-.
cta Dei genitrix super choros angelorum. Insuper ea-
dcm transmigrationis die corpus bealissimae virgi- pla esl ad wthereum thulamum, etc, deinde in cir-
cuitu ; Vidi specipsam sicut columbam, etc, usque:
nis Marioe, a cunctis duodecim apostolis, ex divina
_ el tilium convaltium; et tum subjungitur : Viderunl
dispositione tunc praesentibus, a monte Sion in val- eam
lem Josaphat est delalura, et ibidem in medio cry- fitim Sion. Hinc certe glqriosa Vircjocmlos ascen-
dit: rogo, gaudete, quia ineffabililer sublitnala cum
ploe, miro labulatu marmoreo et egregia pictura Christo regnat in mlernum. In anteriori : Assumpta
modo insigni, hpnorificentissime est sepultum. Huic est Maria in ca?lum. Ex opposito latere : Exallata
scpulturoe loco, licet beatissimse Virginis corpus est sancla Dei genitxix, etc. Et in medio, -multitu-
non adsit, egregia tam in tabulato marmoreo, utdi-
do angelorum astantiurn in circujiiu circa beatam
xiraus, quam in argento et auro etiam, in modum Mariara in throno residentem, per quam facla via
ciborii superposita cst insignis structura, ubi tale
ad coelestia regna declaratur.
carmen legilur.
CAPUT XI.
Hic Josaphat valiis, hinc est ad sidera caltis,
In Domino fulta fuit hic Maria sepulla, Redit auctor ad descriplionem sacrorum tocorum,
Hinc exallata cwlos pelil inviolata, muris Jerusalem inclusorum, hospilale S. Joan-
Spes captivorum, via, tux, etmalereorum. nis Baplislm, Parlhenon Marim Majoris, cmnobiutn
S. Marim Lalhtm, el Sancli Sabbw, ecclesimS. Ja~
Hic, juxta morem Hcbrscorum, jnfra oclavum cobi, hospitate Alemannorum.
bealissimi transitus diera visitato, ct iuspecio sc- Jam nunc his: brcviter visis, quce ad solui.'oneui
 J085 JOANNIS WiRZBURG. DESCR. TERRJ2 S. 1086
sexli sigilli pei tinebant, tandem ad septimi adhuc A monachorum Armenorum, in honore sancti Sabbn}
as.limplendam s.olutionem transeamus : et baec, ut abbatis reverciidissimi, pro qtio etiam adhuc vivcnte
diximus, estdiesjudicii. His, inquam, visis, elsum- beata virgo Maria multa fecit miracula.
nialim locis, in quibus haec acta sunt, cum descri- Ibidem haud longe distat per^descensum ultra
ptione etiam aliorum Iocorum his adjacentium de- aliam ecclesiam magna illa ecclesia in honorem
notatis, ad ipsam etiam sanclam civitalem Jerusa- sancli Jacobi Majoris erecta. Ibi habilant quoque
lem per sancta, nova,et venerabilia loca de npvo ex-, Armeni monachi, magnum insuper hospilale pro
structa, et in cultum divinum mancipata, infra mu- colligendis suae linguae duntaxat paupcribiis haben-
ro.s describenda, redeamus. Quare hoc per adjcclio- tes. ln hoc ipso loco maxima vcncralione colitur
nem cpgnito, quod Judas in cadem civilate triginta cjusdeni sancli apostoli de capite lesta; fuit eniui
argenteos accepit pro traditione Domini nostri, ex ab Herode decollatus, cujus corpus discipuli ejus in
quibus deinde in dcsperatione Judae ad Judacorum et Joppe navi impositum in Galiteam detulerunt, ca-
Phaiisaeorum pedes projectis eroptus est ager ille pite ej'us in loco martyrii, scilicet in Palaestina re-
Haccldama, id est ager sanguinis, deputatus sepul- manente. Eadem testa adhuc in hac ipsa ccclcsia
turse peregrinorum, usque in proesentero diem. Qui peregre advenientibus ostendilur. In descensu ejus-
ager situs est ad sinis.tram mpntis Sion, secus viam dem platea?, versus portam, qua itur ad templum,
quae dueit in Ephrata : super quem agrum est mons ad dexteram manum est quoddam diverticulum per
Geon junctus, in quo rex Salomon regiuni diadcma longam porticum, inquavia est hospitale cum ec-
suscepit, ct alii reges in epdem montc inungi con- clesia, quae fit de novo in honorem sanctae Mariae,
sucvcrunt. Deinde iu medio Jerusalem Dominus no- et vocatur Domus Alemannorum, cui pauci vel nulli
sler suscitavit puellam de mortc, et in ea multa est allerius iinguae homines aliquid boni confcrunt.
operalus miracula. CAPUT XII.
Juxta ecclesiam Sancti Scpirrchri, qtiam supcrius Carcer sancti Petri aposloli, erecla inibi ecclesia,
descripsimus, ex opposito versus nieridiemest pnl- Porla Ferrea, piilalinm Salomonis, Aides Templa-
chra ecclesia in honorcm sancti Joannis Baptisloa riorum, domns Simeonis Jusli, ccclesia Sanclas
Annm,ejusdemque Parlhenon, piscina Probalica,
conslructa. Huic adjunclum est hospitale, in quo pcr ecclesia S. Marim Magdalence, el Sancti Chari-
diversas mansiones maxima mullitudo infirmorum, tonis.
tam inulierum quam virorum colligitur, fovelur, et In cadem via versus portam qua itur ad mor.tcm
cum maximis expensis, quotidie reficitur : quorum Sion, est quoedamcapella in honorem sancli Pelri
sunmia, tunc tempons, cum essera prsesens, ab C aiulicata, ln cujus capellae crypla satis m prolumlo
ipsis servitoribus hoc referenlibns ad duo millia sila dicitur carcer fuisse, in quo beatus Petrus fcr-
languentium fuisse cognovi; ex quibus aliquando reis calenis ligatus, custodia militum tam exlra,
infra noctem et diem plus quam quinquaginta mor- quam intus adhibita, jussu Herodis diligenter asser-
tui exportantur, iterum atque iterum pluribus de vabatur. Sed humana diligentia elusa cst divina po-
novo accedentibus. Quid pjura?..eadem doinus lam tentia. Nani eadem nocte angeli obsequio inter mc-
extra quam intus suis sustentat victualibus praeter dios custodes, vinculis ferreis ultro ruptis, ultrcque
iiifinitam eleemosynarn, quae quotidie pauperibus, ostiis tam carceris, quam civilatis apertis, beatus
ostiatira pancm quaerentibus, et extra manenlibus Petrus angeli duclu abivit illaesus, inquiens : Nunc
datur, ut certe summa sumpluum nequaquam pos- scio vere, quia misit Dominus angelttm suum, etc Iu
sit deprebendi, etiam ab ejus domus procuratoribus inlroilu ejusdem ecclesiolae, de codem facto ibi mi-
ct dispensatoribus. Praeter horum omnium insuper raculo tales appositi versiculi cernuntur :
csipensam tam in iiifirmos, quam in paqperes alie- Vestibus indulns Pelre, surge, recede solutus,
nos faclam, eadem domus multas universis milita- Namque catenarum sunt vincula ruptu luarum,
ribus rcbus instructas pro defensione terrae Chri- Nunc scio re cerla cum porta tnihi sil aperta.
stianorum ab incursione Sarracenorum, passimper D 0 pietas Chrisli, quonium me salvificasli.
casleUa sna, suslenlat personas. Juxta camdem In cavea ejusdem ecclesiaeSancti Pelri ad vincula,
beati Joannis ccclcsiam et hospitale, est ccenobium in cclebr» festo, raissam celebravi cum collecta me-
sanctimonialium in honorcm sanctae Mariae con- rito ibideni sic prolata : Deus, qui bealum Pelrum
structum, et est fere contiguum in capite cum aedi- apostolum a vinculis NB. jn hoc loco solutum,illwsum
ficiis praefataeecclesiae, vocaturque ad Sanctam Ma- abire fecisti, etc Ecclesiola haecmodica est, nec ad-
riam Majorem. Non longe abhinc in eadem ordine co reditibus ditata, vel cultu ornata, sicul tantum
ej'usdem plateaeest ccenobiuin nionachorum, itidem divinum miraculum et tantum apostolorum princi-
iii honorem sanctae Maris fundalum, et vocalur ad pem deceret. Porta illa, quaedirigitur versus mon-
Sanctam Mariam Latinam : uhi testa capitis sancti tcni Sion, vocatur porta ferrea, quae ultro fuit aper-
Philippi apostoli in magna veneralione habetur, quae ta angelo ct Petro. Deinde in descensu prioris ?.-
ctiam cum devotione advenientibus, et illud postu- lius ct majoris plaleae, a qua via jam dicta decli-
lantibus ostenditur. Juxia iilam plateam, quae a por- nat, est porta inagna, qua patet introitus ad illud
ta David versus templum per descensum dirigitur, latum atrium templi. Ad dexteram manum versus
in latere dextcro prope turrim David cst coenobium meiidicm csl palaiium illud. quod quondam Salo-
*0«7 AD GODF.FRIMIMAPPENIY II. — MONUM.DF. RF.r.r.O SAf.RO. IflSR
mon dicitur exslruxisse. In hoc palalio seu scdifi- A etc Inde ab eadem platea, quae de pnrta JosaphaU
cio est stabulum mirse et tantae capacitatis, ut plus sursum in proxima via quae ab hac declinat platea,
quam duo inillia equorum, aut mille et quingenta ad dexteram, sursum versus murura civitatis est "
caraelorum capere possit. Juxta idem palatium mi- illa ecclesia in honorem sanctae Mariae Magdalenae
lites Templarii habent plurima adjuncta aedilicia, facta. ln hoc Ioco sunt monachi Jacobitae, de quo
magna et ampla, cum exstructione novse et magui- ipso loco et Ecclesia jam diximus quae dicenda no -
ficaeecclesiae, nonduin tamen, ut aderam, consum- vimus. In praefata platea de porta vallis Josaphat
matse. Eadem insuper perampla Templariorum do- itur per directum versus illam plateam, quae ad
mus multas habet possessioncs el reditus, tam in porlam Sancti Stephani ducit, a qua deinde a
illa terra quam in aliis partibus. Ad bsec elccmo- septentrione versus plateas illas triplices, imo mul-
synam quidem facit satis raagnam in Christi fideles tiplices diversarilm rerura venalium rpprsesentalri-
ct pauperes, sed non in decima parte lalem qualem ces, ad frontem majoris Sancti Sepulchri ecclesiae
illud hospitale majus facit. Eadem quoque Terapla- dirigitur; in medio, inquam.illius platese est.quidam
riorura domus habet alitque quam plurimos railites arcus lapideus el antiquus, ultra eamdera platesm,
pro tuenda Christianorum terra. Sed ii, nescio quo incurvatus. In lioc loco dicitur beata virgo Maria,
infortunio sive falso, sive vero, quoad famae rela- H ' cum felici et beata prole sua adhuc parvula et in--
tionem aspersi sunt perfidioedolo, quod tamen ma- fantili quievisse, et eidem lac ibidem praebuisse.
nifeste probatum est per factum iUud apud Dama- Quae res gesta ibi per picturam exprimitur, et hinc
scum cum rege Cunrado. idera locus circum aliquanlula sedificatione est a
Juxta aedificia eorumdem Templariorum, versus publico usu discretus, qui tamen sine appositione-
orientem, super murum civilatis fuit hospitium ju- ecclesise venerabilis et habetur, et colitur.
sli Simeonis, in quo suo habitaculo saepe beatam Item de platea, a porta S. Stephani, direeta sur-
Mariam virginem, matrem Doraini, hospitalilatis, sum ad latus ecclesiae Sancti Sepulcri, non multum
et familiaritatis causa dicitur recepisse, fovisse, et longe ab ea versus septentrionem est parva platea
alimenta prsebuisse ; sicut et ea nocte fecit, quando «juaedam,juxta quam in quadam Syrorura ecclesia
in sequeuti die, videlicet die a Nativitate Doraini quiescit sacruin divi Chariton martyris corpus;
quadragesimo, ipsura puerum, cum matre sua, in quod ibi a Syris monachis religiose colitur, etfere
templo oblaturus, in ubiis suis ad altare eum reti- adhuc integrum in quadam lignea arcula recondi-
nens, et offerens, spirituque prophetico cognoscens tum, elevalo cooperculo, advenientibus peregriniSi
eum Ul.um fore, qui per tot et tanta retro spatia p, ostendilur. Idem sanctus Pater in cuenobio suo juxta,
tcmporum ab antiquis Patribus inenarrabili deside- fluviura Jordanis sito, una cum monachis suis pro.
rio esset cxspectatus, intulit prophelice : Nunc di- confessione nominis Christi ab infidelibus fuit occi-
miltis servum tuum, Domine, etc. In eadem domo, sus, sicut supra retulimus.,
modo in ecclesiara Iransmulata bealus Simeon se- Atque sic describendo venerabilia loca in sancta
pultus quiescit.. civitate Jerusalem, incipiendo ab 'ecclesia Sancti
In eadem ecclesia infra in crypta adhuc relinen- Scpulcri, circumeundo a porta David, usque ad
tur, et ostenduntur Christi de ligno incunabula. Iu eamdem iterum reversi sumus, plures capellas, et
opposito ejusdcm atrii de templo, scilicet versus minus celebres ecclesias, quas ibi diversse nationes
septentrionem, qua itur ad vallem Josaphat, est habcnt, omittentes. Scienchim namque quod ibi sint
ecclesia raagna in honore sanctae Annae constructa, Grseci, Latini, Alemalini, Hungari, Scoti, Navarri,.
in qua per picluram ostenditur, qua dispositione Britones, Angli, Rutheni, Boherai, Gorgiani, Arme-
et adraonitione divina ex ipsa et Joachim sit con- ni, Suriani, Jacobitae, Syri, Nestoriani, Indi, /Egy-
cepta beata Virgo, sicut in Vita beatae Annae lar- ptii, Copthi, Capheturici, etc, et si quid aliud di-
gius legilur. Sanctae hujus matris festum in die san- versse linguae et nationis datur, quas longum enu-
cti Jacobi Majoris cum magna solemnitate ibidem I» merare foret. Nos. interim prsesenli terrestris Jeru-
celebratur. Cui et praesens ipsus interfui. ln eadem salem descriptioni finem imponiraus, cujus ea, quae
Ecclesia servit Deo collegium sanctimonialium, utU vidimus, in descriptione conspiciend%dedimus, et
nam et sacrosanctarum ! In exilu ejusdem ecclesiae unice optamus, ut Deus nos eliam ad videndam
ad dexteram haud procul per diverticulum est Pro- ccelestem Jerusalem admittere dignetur. Amen.
batica illa piscina, fquam tempore Jesu certis tcm- CAPUT XIII.
poribus angelus Doraini movere solebat. Quicunque Missa tn ecctesia S. Sepulcri dici solita die anniver-
autem infirmus post motionem aquae prior intrabat, surio Dedicationis de recuperatione urbis Jerosoly-
mitanw per Christianos. Alia de Transfiguratione
quacunque infirmitate detentus, sanus fiebat. Pro- Domini. Oratio in missa de feslo Prmsentationis
taton Graecepeculiaris dicilur, eo quod in sacrificiis S. Mariw virginis in lemplo. Diversminscriptiones
jnde solebant ablui pecudum exta ; quare ut potis- in locis sacris exslantes. Finis operis.
simum rubea erat illa aqua, quia ibi hostiae munda- Sequuntur adhuc alia circa Terram Sanctam scitu
bantur. Anle hanc Probaticam piscinam Jesus per digniora, quse adhuc, velut ex abundanti, oio le-
triginta octo annos raiserum et languidum sanitati ctori communicamus. Sunt autem ista :
yestiUlit, diccns ei: Toltegrabatum tuum, el ambula, Idibus Julii dedicalio ecclesia: Sancti SepulcrL.
 "
1089 ANONYMlNARRATIO BELLI SACRl. 1090
Item eadem die ceiebns memona sanctae urms je- A ; mus, ut divinis alimonlis mejus mereamur membra
rusalem a Christianis recuperatae, et ex potestate transformari, qui haecin sui raemoriam fieri prac-
paganorum ereptae. In hujus rei memoriam eadem cepit Jesus Christus, Filius tuus, Doriiiuus noster,
die celebratur missa ut sequitur. Introilus: Laetare qui tecum, etc.
Jerusalem. Kyrieeleyson. Cunclipotensgenitw Deus, xii Kalend. Decemb. Prsesentatio beatae Mariae
Oratio: Omnipotens seropiterno Deus, qui virtule Virginis in templo. Unde hsec dicitur oratio in co-
tua mirabili Jerusalem civilatem tuam de manu dem templo. Ofatio : Deus, qui sanclam Dei Geni-
paganorum eruisti, et Christianis tradidisti, adesto tricera, templum Spiritus sancti, post triennium in
nobis, quaesumus, propitius, ut qui sanclam so- boc tcmplo Domini proesenlari voluisti; respice ad
•lemnilalem annua recolimus devotione, ad supernse devotam tibi plebem, et praesta ut qui ejus prsesen-
Jerusalera gaudia pervenire mereamur. Per Domi- lalionis festa veneramur, ipsi templum in quo habi-
num, etc Epistola : Surge, illuminare, Jerusalem, lare digneris efficiamur»Per Dorainum, etc
etc Alleluia : Dies sanctiflcatus cum Graduali: Sequuntur aliqui versus, qui in locis sanctaecivi-
Omnes de Saba, etc Evangelium: Cum intraret lalis diversis leguntur. Et quidem
-Jesus Jerosolymam, etc. Credo in unum. Offertor.: /. In superliminari ecclesimSancti Sepulcri, sic:
Dexlera Domini, etc Secrela. Hanc quaesumus, Do-
tibi Quid mulier ploras ? en, jam, quera quaeris, adoras.
mine, hostiam, quam supplices offerimus, Medignum recoli, jam vivum tangere noli.
dignanter suscipe, et ejus mysterio dignos nos efli- //. Exlrain inlroiltiCalvarim>,ita :
ce, ut qui de Jerusalem civitate, de manu pagano-
rum eruta, hauc diem celebrando agimus, coele6tis Hic locus insignis Calvaria sanclus habetur,
Pro dnce, pro pretio, pro cruce, pro lavacro.
Jerusalem concives fieri tandem mereamur. Per Nempe Jesu cruor, et lilulus, sacra corporis undo),
Dominum, etc. Communio: Jerusalem, surge, elc Nos salvat, redimit, prolegit^ atque lavat.
Quod sumpsimus, Domine, sacrificium ad corporis et ///. Intus ad deposilionem Domini, Itoc modot
onimae nobis proficiat salutem, ut qui de civitatis
A cbaris caro chara Dei levalur
tuaeJerusalem Ubertate gaudemus, in ccelesti Jeru- A cruce ; pro miseris rexlacrymata
pius haec patitur.
salcm haereditari mereamur. Per Dominum, etc
/ V. Intus prope ad Domini sepnlluram, laliter.'
vui. Idus Augusti celebratur Transfiguratio Do-
mini in monte Thabor : Inlroitus, et missa per to- Condjlur in turaulo conditus aromate Christus,
Tollitur ad superos meriti moderamine juslus,
tum: Benedicta sit sancla, ctc Oratio: Deus, qui Gaudet homo,
trepidantmanes,gemitomnis abyssus.
hodierna die Unigenitum tuum mirabiliter transfor- Est excessus Adae,Christo venienle, remissus.
matum coelitus utriusque Testamcnti Patribus re- V. Ilem ibidem, sed per medium, hunc in modum:
velasti, da nobis, quaesumus, beneplacitis tibi acti- Sub tumulo lapidis dum sic Christus turaulatur,
bus ad ejus semper contemplandain perlingere glo- Ejus ad exsequias homini cceluni reseratur.
riara, in quo tuae paternitati bene complacuisse es VI. /n loco Nativilatis Domini. Ilidem
tcslatus. Per Dominum, etc. Secreta : Suscipe, quae-
Angelicaelumen virlutis, et ejus acumen,
sumus, Domine sancte Pater omnipotens, munera Hic natus vere Deus est de Virgine matre.
quae pro gloriosa Filii tui transfiguratione deferi- VII. In superliminari introitus inlerioris ad sepul-
mus : et concede propitius ut a temporalibus libe- crum Domini.
remur incommodis et gaudiis connectamur aeternis. Chrislo surgenti locus, et custos monumenli,
Per Dominum, etc. Communio: Deus, qui hanc diem Angelus, et vestis, fuit, estque redemptio lestis.
incarnati Verbi tui transfiguratione, luaque ad eum Alios plures versus per llistoriae contextum des-
raissa paternitatis voce consecrasti; tribue, quaesu- cripsiraus.

ANONYMI

B-REVIS NARRATIO BELLI SACRI.

Ampl. Coll., V, 536, ex ms. cod. Florinensi.)

(MARTENE,

TITULUS SEQUENTIS OPEHIS.

Historiam parvis scnptis tenet ille libellus; D Quodque labore famis bello plures cecidere,
•Jt fuil urbs capta a Francorum gente Nicsea, Urbem qui clarara vicerunl Antiochenam,
JM) qua Francorum ceciderunl millia centum, El qui Jerusalem venerunt pacis ad urbem,
Quos Solyma stravit, princcps dum victus abivit. Ac Turcos sancto Domini pepulcre sepulcro,
1091 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO.
Auxilio Domini sedesquc; fit inclyta regni,
Hoc regno reges reprimens populosque rebclles.
Ilac pugna belli quicunque fuere pererapti,
Qnique l.-tboreviae peregrinantes obiere,
Christi militiaecoeli jungantur in arce.
Hoc regnum solo Godefridus dux habet anno.
Annos oclodecim Balduinus eam regit urbem.
III duo Germani digni diademate regni,
Militia clari, fortcs, bello mctuendi,
Pauca genle sua gesserunt praelia multa
lllis infeslas sternentes caedecalervas,
Perque Dcum fortes fuerant Babyionis in bostes
Dilatavcrunl regnum, quod tunc habuerunt
1002
A In regno Christi, nunc sintsine finebeati.
Impcrium quorum cognatus sumpsit eorum
Alter Balduinus morum probilate decorus,
Quod per quindenos rexit feliciter annos,
Excepto solo quo captivus fuit anno.
Regnat pro socero Volco comes Andegavensis,
Hic in tredecimo rcgni defungilur anno.
Post patrem ternis Balduinus tcrtius annis,
Prsefcctus regno jam nomine clarus avilo.
Qui compilavit simul et conscriberc fecil
lloc opus, selernaesibi sit relributio vitae.
Incipit historia Nicaenavel Antiochena,
Urbis praeclarae necnon Jerosolymitanae,

BREVIS NARRATIO BELLI SACRI.

1. Anno incarnali Vcrbi millesimo nongentesimo ]B G. Obsessa Antiocbia, in lantum atlcnuali sunt
septimo occidentalcs populi, dolentes ioca sancta Chrisliani propter omnium rerum penuriam, ut in
Jerosolymis a gcntilibus profanari, et Turcos etiam loto excrcilu vix ccntum boni cqui invenirentur. Et
terminos Cliristianoriim jam multa ex parte inva- lamcn quamvis ea desperalione rerum multi se sub-
sissc, innumerabiles una aspiratione moti, et mullis slraxerint, multi eliam repatriaverint, nono obsi-
signis sibi oslensis, alii ab aliis animati, duces, co- dionis mense capta Antiochia. Chrisliani a paganis
miles, polenles, nobiles et ignobiles, diviles et pau- versa vice obsessi, tanta fame afflicti sunt, ut vix
peres, liberi et servi, cpiscopi, cler.ici, monachi, se- aliqui ab humanis carnibus se abstinerent: sed con-
nes ct jiivcncs, cliam pucri ct puelloe, omnes uno forlati a Deo per invcnlam ipsius lanccani a lempore
animo, nullum ullo angariante, uridiquc concurrunt, apostolorum non visam, ipsa Iancca ipsos proecc-
ab ilispania, a Provincia, ab Aquitania, a Britan- dcnte, obsessi obscssoribus concurrerunl quarto
nia, a Scolia, ab Anglia, a Northmannia, a Francia, Kal. Julii, cl hoc tcrtio bcllo victoriam adepti sunt.
a Lolharingia, a Burgundia, a Germania, a La;igo- 0. Quartum bellum fuit eis in Romania Kalendis
bardia, ab Apulia, ct ab aliis regnis, el virtute et Julii et ibi Turci victi sunl.
signo sanctae crucis signali et armati ullum ire pa- 7. Commissa Antiocliia duci Boiamundo, Cbri-
raut injiirias Dei in hostes Christiani noininis. Et l' stiani proptcr vilandum toediunictfamem.et maxime
(jiianlo quisque haclcnus ad cxercendam mundi mi- propter discordias principum proficiscuntur in Sy-
litiaiu erat pronior, taulo nunc ad exercendam ul- riam et expugnatis Marra et Barra urbibus Sarrace-
tro Dei militiam lit promplior, firmissima pace in- norum, etmultis regionum caslellis, tantaibi rursum
tcrim ubique composita, ct primo Judaeos in urbi- famc affecti sunl, ut corpora Sarracenoruni jam fe-
bus in quibus crai»t aggressi, eos ad credendum leniia comcdere compulsi sint.
Chrislo compellunt, credere nolenles bonis privant, 8. Exercitus Dei divino monitu in interiora Hi-
trucidant aut urbibus eliroinanl; aliqui posl ad Ju- spaniae (1) profeclus larga Dei raanu refocillalus
daismum revolvunlur. cst, quia cives el castellani illius regionis legalos
2. Eminebant in hoc Deihoslico dux Lolharingiae cum multis donariis ad eos praeraittebant, parati
Codefridus et fratres ejas Euslachius ct Balduinus, eliam oppida vel urbes eis tradere, a quibus Chri-
BaUluinus comes Montensis, Robertus comcs Flan- sliani, securitate acccpla, et imliclo urbibus tribnto,
drcnsis, Slephanus comes Blesensis, Hugo frater intcrim etiam multis eorum qui se substraxerant ad
regis Francorum, Robertus comes Noillimanniae, cos apud Tyrum rccurrentibus, tandem perveniunl
Raimundus comes Sancti jEgidii, Boiamundus dux p Jerusalem, eaque obsessa cum laborarent pro viclus
Apuliae. ct maxime pro aquae penuria, omnes cx communi
5. Excrcitus Dei aggrcssus lerminos paganorum decrelo nudis pedibus quotidie orando circuibaut
virililcr agil, priinumque eis fuilbellum ad pontcra urbcin.
Pharphar fluminis ix Iial. Martii, ubi multi Turco- 9. Octavo ergo talis humiliationis die, obsidionis
rii m occisi sunt. autem dic 59, capta cst Jerusalcm Idus Julii i:i
4. Secundum eis fuitbellum apudNicaeam iu No- vi feria, et in lemplo Salomonis et in porticu ejus
nas Marlii, in quo etiain pagani victi sunt. Capla Cbiistiani cum paganis sexto bcllo conscrto, lanta
c;go Nicaea, capta eliam Laodicia, cuin esscut plus in cis coedcdcbacchali sunt, ul in sanguine occiso-
quam ccc millia armatorum in exercitu Christiano- rurn equilarent usque ad genua cquorum.
ruiii, lanta eis omnium rerum suppetebat copia, ut 10. Cum orclinatum esset qui Jerusalem deberct
aries uno nummo, bos vix duodecira nummis ven- rctinere, principibus jam de palriando agentibus,
deretur. ecce rex Sarraccnorum ad debellandos eos venit
(1) Pars Syriae. EDIT.
 1093 ANONYMINARRATIO BELLl SACRl 1094
Ascalonam cum centum millibus cquitum et qua- A ferens cruccni Chrisli, abbas olim Cluniacensis Pon-
dringentis millibus peditum. Quibus cum occurrisset tius proferens lanceam transfixam in laterc Christt.
cxercitus Domini, in quo non plus quam quinque Episcopus Bcthleemites ferens in pixide lac sanctae
millia equitum et quindecim niillia peditum erant, Mariaejierpeluaevirginis. Sarraceni vero quaqua ver-
Deo pro servis suis adse clamantibus pugnanlc, et sum eflusi ex omni latere in orbem circumcingunt
nube eos ab aestii solis defendcnlc, Sarraccni solo Christianos, ne quis possit cffugere [al. evadere].
Ghristianorum impetu territi, orniicsprojcclis armis Dum ita in procinctu haerent Christiani, vident
fugerunt, etin hocsexto bello, IVKalendas Augusli Deo sibi auspice splendorem scisso aere super pa-
facto, caesasunt centum millia pagauorum.In jiorla ga:;os subito cccidisse, sed non prospermn,scd salis
vero Ascalone suffocati sunt duo millia, el eorum nocivum, quamvis huncipsi Sairaceni nonviderint.
qui in mari perierunt, et qui inler spineta silvarum Illico enim omni virium robore enervati, passim
consumpli sunt, numerus nescitur. fiigienies caeduiitur, non solufti a viris-, sed eliatn a
11. Duce Godefrido elccto ad principaridum re- pucris et feminis. Perierunt in bello septcm millia,
manentibus in Jerusalem, coeteri principes rcpa- submersi sunt in aquis quinque millia.
triant. Capfa est autem Jerusalem post annos cir- 15. In secundo aritem anno post haec T.yrus, He-
'citer quadringciitos sexaginla ex quo sub Heraclio ^ braea lingiia Sur dicla, urbs maritima PhoeniciSj et
imperatore secunda vice capla posscssa est a Sar- anliqua, in corde maris sita, Bydoniorum colonia,
Tacenis. Et post haec quinto anno Jerosolymitae negoliatio maris, cmporium totius orbis, vaticinio
Accaron u:bem capiunt, et in sequenti anno innu- piophetarum celebrata, et carminibus poetai-urii in •
inerabilefn jwganorum multitudinem gloriosa victo - clyla, olim quidem irisula, sed a NabuchodOhosor
ria lerunt. vel ab Alexandro propter expugnationeili niUtlis
12. Et post haic 6mnia xvm anno Balduinus (2) in brcvi frcto aggeribus fcomportatis, lerra conlincns
Jc-rosolymorum rex a Sarracenis capitur, qua de facta, pridem a Nabuchodonosor expugnata, el par-
rc mente excedentes, undique vcrsum cvocati, ad tim captivata, et posteaab Alexandro penitus usqiie
sexaginla millia conglomeranlur, ul Christianos a ad soliini diruta et deslructa, sed juxta prophetas per
finibus suis extermincnt, el apud Ascalon iinpedi- scptuaginlaannosresedilicala, ct in ai.liquum statunl
inenta sua commendant, scilicet uxores, soboles ct rcstitula, nostris modo temporibus in iine mundi a
Victualia. Chrisliani in arcto positi, nihil spei nisi Cliristianis lcrra ma;ique obscssa capitur, el Chri-
i-.i Deum habentes, exemplo Ninivilarum utrique sti imperio subjugatur. In lertio anno post hsec
Sexui j'ejunium indicunt, poeris etiam infantibus la- r Balduinus rex Jerusalem, data redemptione, a Sar-
ctentibus, universo quoque pecori pabula neganlur. racenis dimitlitur. Et in quarlo anno post haec, ne-
Oies pugnaeindicitur, procedunt Christi cum mililibus pos supradicti regis a Sarracenis capitur, et in mo-
et pcditibus vix tria millia aeslimati, principes gra- dum ligni pcr mediuin sccatur.
diunlur in fronte, scilicct patria:*chapro vcxillo of-

(*) Cod. iu marg. : Iste Balduinus rex fuil filius Iliigonis comilis de Reitcsta.

VERSUS DE VIRIS ILLUSTRIBUS DIOEGESIS TARVANENSIS

Qui in sacra fuere expeditione.

ibid., cx ras. illustrissimi domini Chauvclin, rcgiorum sigillorum cuslodis.)
(M,\IATEN.

Conligil in nostris quiddam Tarvenna dicbus,
Unde Deo laudes immensas reddere debes,
Qui dignando tuos elegit parrochianos,
Quos Hierosolymaereges dedit et patriarchas.
Primo Godefridus, Balduinus vero secundus,
Ejusdem frater. Post hunc rcgnavit uterque
Filius Eustachii comitis, qnos nobilis Ida,
Spem tuse genti feliciter edidit omni.
Primus Evermarus sedit patriarcha sepulcri,
Post hunc Arnulfus oriundus uterque Cickes,
Proefuit el templo tuus archidiaconus ante
Yir probus et sapiens et religiosus Acimrdus.
D Inde potestates alii tenuere minores.
Falkembcrga suiim dedit Ilugonem dominum, qui
Obtinuit totam regionem Tyberiadis.
Ilarbel Ramensis fit princeps Caesariensis.
Eustachius notus miles, cognomine Gemirs,
Fulcho Gisnensis urbem tenuit Baruth, in qua
Anlistes sedit Balduinus Boloniensis,
Et castrum quoddam quod Sancti dicitur Abrahani
Hugo Rcbecensis tenuit miles generosus.
Hi reges, hi pontifices, dominique fuere
In Jerosolyma, nec non in finibus ejus
Q:ias, Tarvenna, tuus eniisit pontificatus.
1005 AD GODEFRIDUMAPPEND. U. — MONUM. DE BELLO SACRO. 1006

LAMENTUM LACRYMABILE

Super his qui in expeditione Jerosolyraitana diversis mortibus, justo quidem, sed occulto
et inscrutabili Dei judicio interierunt
fMiRTEN.ibid., ex ms. Aquicinctensi.)

Jerusalem, luge, mcdio dolor orbis in orbe
Molliacommuia cilicio cinerc,
Funde Sion lacrymas, et vos confinia terrse,
Pulvere sparsa genas, inclyta lerra, doie.
Regna, tribus, gentes olim subvertere nosti.
Hcu! modo gaudet atrox gens tua colla tt-ri
Quanta subegisti loca, castra, duces alicnos,
Ecce subacta premi cernis ab hoste tuos.
Vox crucis intonuit, terras fretumque replclur,
Vox crucis innumeros traxit ad arma viros,
Occubuere duces, periit collectio plebis
Multa super numerum sicut arena maris.
Pigra pusilla prius, sed nunc armata triumphis
Imperiis curvat gens loca sancta suis.
Gallia, mater, honor, primatus, gloria, splendor,
imperii, regni, militiae, populi.
Dic ubi prompta manus, vigor, atque potentia, vir-
[tus?
Corruit cccc tuus nobilis ille status.
Fama silet, tua doxa ruit, blasphemia surgit.
Olim sparsus honor, nunc fit ubique dolor.
Iraecones siluere crucis, tuba perstrepit hostis.
Nocte subacta dies perfidiaque fides.
Arcta fames, diuturna sitis, violentior hostis,
Vobis, Francigenae, causa fuere necis.
Et tu fraude nocens Gonstantinopolis exlcx,
Spomkns obst.quium, munera, robur, opes,
Claudis aquas, populoque negas vcnalia terrse,
Deficiuntque sibi, peste, labore, fame :
Arte, dolo, subicis, gladio subjecta peribis.
Te mane.t immanis plaga, ruina gravis.
Vos Sarraceni, gens improba, saevior hostis,
Vos Arabes, Turci, gens inimica crucis;
Pcrfida, plena dolo, ritu polluta profano,
Mersa lacu scelerura, sordida fcce, luto.
Quae spcs, quaeve tuas acuit fiducia vires?
Ut cruce signatos perdere non dubites?
Mos tibi, mos subici, succumbere, cedere Francis,, Vulpes erumpunt, mures nova cornua sumunt,
Accclcrare fugam, signa timere crucis.
Nunc spoliis locuplex, fera coede, superba trium-
[phis,
Laurea certa refers, hostis in hoste furis.
Hos tormenta pati compellis, vincla, labores :
Hoium strage truci foeda cruore mades.
Te furor exacuit, movet ira, superbia tollit.
Subdita colla premis, fortia facta teris.
Hostibus insultas, gratanter humum pedc pulsas
Proii dolor! o facinus! proh pudor! imo nefas !
t\ Corrugas nasum, garrisque movesque cachinnum.
Pasceris bostili sanguine more canura.
Ecce dies, inquis, jucunda, serena, salubris,
Regno Francorum tristis, amara, gravis.
Quis furer? Unde tibi plebs cceca quod invalursli
Vis tua constat in ho; nulla, sed ira Dei.
Francia crux Arabum, victrix alienigenarum,
En ubi fama prior, nomen et imperium?
Fcrrea turris eras, gens insuperabilis hosti,
Ecce jaces volucri praeda rapina cani.
Vis invicta, tenax vigor, inconcussa potestas,
Ut quid et unde ruis, quse decus orbis eras?
testat ut ipsa fide respires, speque resurgas.
Respirare pium, surgere nolle nefas.
Gallia fortis eram, gladioque manuque potenti,
** Nunc exhausta
premor, cogor ad ima teri
Olini tuta, polens, et inexpugnabilis hosli,
Nunc infirraa ruens, vincor ab hoste truci.
Pulchra, placens, opulenta, vigens, prseclara trium-
[phis,
Gens raea foedajacet, spreta, subacta raalis.
Destituuntur agri, regiones, nppida, vici,
E quibus indigense disperiere mei.
Flet domus orba viro, lactens patre, sponsa marito,
Mceretin exsilio plebs mea pressa jugo.
Hei mihi! terra ferax, species, opulentia, robur,
Aret, fuscatur, deperit, obruitur.
Mater ovans pridem, concepi feta dolorem,
Alvo tensa gravi, parluriens peperi.
r Sunt mea progenies lamenta, querela, dolores;
En mea praelacrymis intumuil facies.
Hei mihi! quos genui prsedo rapit, advena lollit;
Heu pressura gravis, crux mihi, pcena meis.
Lux abit, umbra subil, pietas dolet, ira superbit.
Dulce datur felli, jusque sacrum sceleri.
Fasque ruit surgitquc nefas, nova miraque pestis
Mitibus asperitas obviat, ira piis.
Dum leo rugit edax, agnus, ovisque tremunt.
Parlhus, Medus, Arahs, insultat, provocat, urget,
Sibilat ore, fremil dente, movetque caput.
Sihilus opprobrium, fremitus magis exprimit irsm,
Molio derisum; quid sequar, aut quid agam?
Regis honor, populique vigor, reverentia cleri,
D Pontificalis apex cogitur arcta pati.
Ordo sacer, gradus inferior, cuneus popularis,
lnfinila cadunt raillia raille modis.
His negat hostis iter, callisque reflexus ct asner
 «11)7 DE PUIMORDHS SACP E RELIGIONIS JEROSOL.
. Hos niale torquet hiemsi, aestus et aura nocens. ,\
Fraus inimica premit, furiw aflicit, ira faligal.
Pulsat acerba lues, planclus ubique sonat
Carnibus esuries vesci eorapcllit cquinis :
Fossam cogit humuni lambere sicca sitis;
Virque virum carnemque caro vorat, hostis hostem Parluriunt montes, peperitque superbia mures.
Pascit et illicitis proh cfolor ! ingluviem,
Si quid habet fugiens setas iniirma relinquit,
Pauper egenus opes, fortior arma legit.
Victa labore fugae, gravis, anxia, tarda senectus
Offert se gladiis, jungit utrasque rrnanus.
Pars consumpta fame, pars intolerabiliori
^xhalant animas aere, tabe, siti:
Fortis et incolumis traliitur, trahitur vagus, exsul Bumque famem patimur, hostes scntimus iniquos.
[et exlex,
Morhidus in gladio corruit atque senex ;
Corpora caesa locis inhumata jacent inaquosis,
Esca volalilibus sparsa relicta feris.
Pauca legunlur humo, sanguis terraque marique
Diflluit, arva madent, inficiuntnr aquae,
Lingua silet, mala juncta malis, neque tot capit
[auris :
Singula nosse dolor, cuncta referre labor.
Gallia mater in his doleo, mihi condolet orbis,
Tot queror acta mibi damna, Deumque pali.
Sanctis, Christe, locis, mons, murus, dexlera, tur-
[ris
Da spem, con.er opem, respice probra crucis.
Ne super hoste diu ferus ille superbiat hostis,
Sed fracto cornu senliat arma crucis.
Gloria Francoruin dudum conccpit honorem,
Sed gravis in partu peperit, peperitque dolorem.
Rcs miranda fuit, cum gloria culmen honoris
Parturiendo ruit, Fit gloria causa doloris.
Mons cadit, alta ruunt, pereunt in sanguine plures.
Ad nihilum redit esuriens exercitus iste,
Ablue nostra Deus, et munda crimina, Christe,
Graeculusesuriens nos destruit esuriendo,
Nos rapit et vastat manus aspera percutiendo.
Graeculus arte, famc, nos destruit csuricntes,
Et Parlhi gladio devastant deficienles.
Deiiciente cibo, paucos reperimus amicos.
jj Fallitur ex loto gens inclyta pane remolo.
Gloria Francorum, timor hoslis, el arma tuorum,
Gens pia, plebs celebris, quondam famosa trium-
[phis
Nunc Danaum maleflsa dolis, ferrumque famem-
[que
Immerilo sentis, satiantur et hostibus hostes.
Quis modo gaudebit? Ego non, dum Gallia flebit.
Gallia tota dolet, et ego, gens impia gaudet,
Gaudet et exsultat, dum tantis viribus instat.
Gens mala Parlhorum, populi fera turba Medorurc,
Imperium vitaevendunt et eimint Elamitae.
Gloria flere potest, non pobis gloria prodest.
Gloria cum luctu teritur, quasi flos sine fructu.

DE PRIMORDIIS

ET 1NVBNTI0NE SACRI RELMONIS JJR0SOLTM0RII.

(MonasticonAnglic, t. II, p. 489, cx veterims. penes Gilbertnm North, armigerum, an. 1G52.)

Maxima inter plerosque haclcnus dubitatio fuit, C libertatem, populus proclaraasset, ingentia bella a
unde et a quibus IIosp. lerosolimoruni primordium finitimis regibus cum Iherosolimis gesta sunt. Tan-
sumpserit. Quidam vana sorapnia ingerentes delira- dem, volcnte Domino, cum Machabeus urbem,
'menta pocius quam veritatem confinxissc videntur; arcem, et templum de prophanatis gentium ma-
veteres enim historias longissime ab invicem sepa- nibus vendicasset, et ad bellum iterum gerendum
ratas, composito- quodam glutineo conjunxerunt. exeundum esset, prius compositis in urbe Jero-
Quorum vanas fabulas hoc loco mihi referre cura solima rcbus, magna manu in hostes Machabeus
non est; sed ad rei veritatem, id quod de sacris profectus est. Curaque multi de populo Dei fcrro
annalibus decerpere potui, •et quae conjectura et cecidissent, multique vulneribus debiles facti ec
ratione assequi, non prsepositae'rei seriem in me- sent, Machabeus in urbe Iherosoliraitaua, xeno-
dium adducam. duna, hoc est pium locum «t debilium consti-
Sacram JerosoJyraorum religionem ita principium tuisse dicitur; cui kjco .ingentes. argenti et auri
habuisse reputo : Cum exactis, mortuo Alexandrio dragmas, ad expiandas defunctoruni animas trans-
Philippo Macedonum rege, de urbe Jerusalem pro- misit; ibique, ut miserabilibus receptaculum, et
phanis genlibus Machabeorum cpera ad a. p. et defunctis piaculum constitueretur, imposterum de-
PATROL. CLV. 3Q
 10i)'J AD GODEFRIDUMAPPEND. II. - MONUM.DE BELLO :SACRO 1100
crevit. Volvcnt.bus deinde annis, cum rcligiosa A gligerent; proinde decr(3tum est, ut et lpsi militcs
clarissirai Machabei institulio levaretur, usque ad Hospitalis participes fiercvit; et Christianam religio-
salutaris noslri tempora processum esl; ipseque ncin defenderent; unde et fpsi, pro nomine Christi
Jhesus Chrislus humile non dedignatus hospicium, pugnantes, ante pectus crueem gestare instituerant.
multum pietatis opera monslravit. In eodem pro- Crescente dcinde apud Oricntem perfidia, fide defi-
fecto, cuui nullius rei possessor existeret, dicente ciente, factum est ut Hospitale a Saracenis occu-
iilo : « Volucres coeli nidos, et vulpes habent fo- pato, Christi mililes undique dispergerentur. Cum-
vcas. Filius autem .hominis non habet quo recli- que in Acra et Sarrya nullum amplius refugii locum
net caput suum. i non inmerilo hunc lbcum ip- haberent, in altum ascendere coacti sunt: prima
su:u incoluisse exislimare possimus : si enim di- eis navigatio in Cyprum fuit, iusulam Iherosolimis
scipulos monebal omnia in communi habere, nec propinquam. Ibi a Christianis principibus recepti,
de crastino esse sollicitos, si absque calceis et contra prophanas gentes, pro Christi nomine, pu-
pera discipulos esse volebat, quis dubitet Magi- gnare non desliterunt. Multis deinde annis Rhodio-
sirum lalia raonenlcm, omnia habuisse communia, rum insula Constantinopolitanis rebellis facta est;
humilcmque locum inhabitasse? non valentibus ipsis, ob ingentes Rhodiorum copias,
Hiis igitur ralionibus confirmati , confidenter B in dilionem vendicare insulam, ipsam Jherosolimi-
dicere possumus hunc locum communem el hu- tanis mililibus occupandam concesserunt. Milites
milem coelestis Imperatoris habilaculum fuisse. vcro, paratis manibus, instructis copiis, Rhodum
Hic discipulorum pcdes Magister lavit, eosdemque navigantes, brevi dierum spacio in suam potesta-
presbyteros fecit, suique corporis prcciosissimi mc- tcm redcgerunt; duplicique praesidio muniti, ex
raoriam reliquit. Ilic Pctro Ecclesiae poteslatem et Cypio et Rhodo advcrsus nostrse fidei inimicos bella
claves tradidit. Hic Vetcris Testamenti finis, et gesserunt et gerunt.
Novi initium fuit. De hoc loco acenti (sic), ad glorio- Qualiler dotnus Hospilalis S. Johannis Jerusalem
sissimam passionem, ut noslrae carnis fieret re- fuit primo inventa voluntate Domini nostri Jesu
Chrisli.
demptio, Chrislus profectus est. Hic post ejus pas-
sionem discipuli cum Maria malre ejus, confu- Omnibus praesentibus et futuris notum facimus,
gientes, admirandae Resurrectionis revelationem quod domus Hospilalis S. Johannis Baptistaeet pau-
habere meruerunt, et post quadraginta dies pro- perum Jerosoliraitanorum fuil incepta a principio,
missum Spiritum sanctura acceperunt. Hic, post tempore primi Julii Caesaris, imperatoris Romani,
gloriosam ascensionem, sanctum primum concilium et tempore Antiochi principis Antiochise; ille qui
habitum est, fideique simboluni ad duodecim fa- fccit omnia, et suus Filius henedictus nobis mittat
ctum. Cumque gloriosi principes Christianae fidei, Spiritum sanctum, qui omnes tres unum sunt in
inter se ad praedicandum, provincias sortiti essent, adjutorium sit, quod nos possiraus dicere et retra-
scptem viros elegerunt, qui pauperum et Hospilalis hcre de Latino in grammaticam, ita el taliter quod
curam habituri essent; quibus Stephanum primum sit laus praedicto sancto Johanni Baptistae.
marlyrempraepositumconstituerunt.Etquiagloriosus Supradicto enim tempore fuit quidam presbyter,
novaelegis praecursor Joh. Baptisla, Christi baptis- et dominus aliorum presbyterorum in Jerusalem,
mum praedicans, ab Herode nuper decollalus erat, jjui vocabalur Melchiar; qui fregit sepulchrum Da-
eujus vitae testiraonium cuncti admirabanlur : et vid, et ex eo extraxit magnum thesaurum, videlicet
quia hiis locis natus et usque ad infantiae annos aurum et vestimenta preciosa, quae ibidem fuerant
educalus erat, ob venerandam ejus memoriam Ho- posita ab aliis regibus post Davidem regem, de
spitalis palronum appellaverat; subsedentibus post- quo quidem facto, dictus Melchiar fuit accusatus,
modum temporibus, cum magna inter homines de corara principe Antiochiae, qui tunc temporis erat
fide opinio esset, plurimi in societate pauperum di- dominus et dux in Jerusalem, ex praecepto Julii
scipulorum Domini conferebant; et ut participcs D Caasaris: Antiochus vero de hoc fuit valde turba-
orationum Uerent, venditis rebus suis, ante pedes tus, et cogitabat intra se qualiter posset honestius
aposlolorum precia ponebant, communem cum jusliciam ministrare de furlo supradicto. Et secunda
illis vilara ducentes. nocte sequenti, jacendo in Iecto, cogitabat raultum
' Verum, cum Christianse (ideidevotione crescente, quid faceret de tali re : et postquam satis cogitavit,
hujus sacroe domus facultates Ioiige multiplicatae obreptus fuit a sompno, et tunc angelus cepit
essent, qui eas tuerentur, conducti milites constitutii ejus spiritum, et eundem portavit super montcm
sunt, ut et facultatcs Hospitalis domus, sub fratrc Calvarii. Cui Rex regum apparuit, et dixit. «An-
Raymuiido, a quo Regula postea constituta est. tioche, non ponas manum super istum sanctum
tuerentur, atque paganos ••epellerent : ipsi namquc presbyterum, et non effundas ejus sanguinem; quo-
sacerdoles sacris mysteriis et prsedicationibus occu- niam in isto loco, quem tibi monstravero, tu et ipse
pati, ea quae milites factitabant exercerc non pote- debetis facere unam doraum pietatis et misericor-
rant; verum cum in tantairi vesaniam, impellente diae, comraunem omnibus pauperibus ibidem ad-
avaricia, milites elati essent, ut se facultatum Ho- venieutibus. El ego prsecipio tibi, Melchiar, quod
spitalis professores constitnerent, sacerdotesquc ne- lotura illum thesaurura, qui fuit cxtxaxtus -dese-
Itni DE PRIMORDIIS SACRi-ERELIGIONIS JEROSOL. 1102
pulchro Davidis, ponatur in aedificio mansionis \. porlatus benigniter. Et quando Julianus vidit in-
pauperum; quoniam Spiritus sanclus ubi vult spi- fortunium quod evenerat, inlerrogavit Dominum,
rat. > Eadem nocle, ipse manifestavil se sanclo pre- t Quis estis vos qui extraxistis me de islo peri-
sbylero Melchiar, et dixit eidem : «Vadas airte mon- culo?> Et Dominus noster respondit ct dixit: « Ego
tem Calvarium, et ubi tu invenies fundamentum sum Filius Dei, qui ordinavi te Hospitelarium do-
aedificatum, ibidem facite mihi unam domum for- mus pauperum Jerusalem, et in futurum veniam
tem et firmara, quoniam in eadem recipi multae corporaliter in illa domo; i et benedixit ei. llle
mansiones gentium, quia qui pauperes recipit, mc Julianus recepit ad gaudium benediclionem Do-
recipit. i Et quando clemane in aurora diei ille pre- mini nostri; et venit in Jerusalem ad sanctum
sbyter descendit de monte Calvario, obviat prin- Zachar-ara, ubi ipse Zacharias et alii fratres re-
cipi, et incceperunt adinvicem loqui, quomodo Do- ceperunt eum pro patre. Subsequenter, quando
rainus noster Jesus Christus unicuique oslenderat Dominus noslcr venit in terram, pro salute hu-
bonara viam, et illud quod Dominus noster osten- mani generis, et voluit manifestare gloriam suam
derat ambobus multum placuit et eorum toto con- 4 populo, vocavit apostolos suos et discipulos; et
cilio; et quod ille sanctus presbyter donabat se et ° venit in Jerusalem , sicut praedixerat per sanctum
totum illud quod invenerat de thesauro in sepul- Spiritum provisoribus mansionis Hospitalis. Et exi-
chro David ad constructionem dictae sacrae domus stens homo corporalis de praesenti, fecit miraculum
causa serviendi pauperibus toto tempore, sicut scri- praesentibus suis discipulis', el apostolis faciebat
ptum reperitur in libro de Machabseis. salutem animarura. Deus qui fecit magna bona huic
Quando Judas Machabseusvidit et cognovit bene, domui, quod ipsemet voluit se ostendere eis, exten-
quod bona res erat orare pro mortuis, misit in Jhe- dit manus suas supra suos apostolos et pauperes
rusalem xn dragmas argenli, et quod offerantur mansionis praedictae; et tunc dixit: « Qui vos ho-
Hosp. panperum quod ipsi rogarent pro mortuis, norabft, me honorabit, et qui vos recipiet, me
et placeret Melchiar slabilire fratres ad serviendum recipiet. Maledicatur homo qui spernet unum de
pauperibusmansionis. In illa sacra domo, quam dixi- illis. > Notura faciraus quod ista est raansio in qua
mus, venerunt de omnibus partibus mundi multi Dominus noster dixit illi sapienti homini : < Tu
paupercs et infirmi, qui fuerint recepti et bcnigni- amabis Deum ex toto tuo corde, et ex toto tuo
ter pertractati propter misericordiam Domini nostri cogitamine, > el alia raulta seeundum quod in
Jesu Christi. Princeps Antiochenus praedictus, Evaugelio reperitur. Item ista est domus in qua
quando obiit, donavit sacrae domui praedictaeJero- _ abscondiderunt se apostoli, et clauserunt portas,
solimitanae magnam partein bonorura suorura. timore Judaeorum, quando Dominus noster Jesus
Nos facimus vobis notum unum magnum mira- Christus fuit crucifixus. In ista sancta domo, venit
culum, quod auscultare debent omnes in Deum cre- virgo Maria et sanctus Johannes evangelista ad Do-
dentes. Dominus noster Jhesus Christus apparuit minum nostrum, quando ipseerat in cruce pro no-
Zachariae prophetae una die, quando faciebat sacri- bispeccatoribus, etdixitsanctoJohanni,: « Vide hic
ficium Deo, et in illa hora Filius Dei apparuil sibi, matrem tuam. > El postea dixit malri suac : « ViJe
ct dixit : « Melchiar, frater tuus transivit de hoc hic filium tuum. >
seculo, et anima ej'us est in paradiso, ex quo ego Adhuc est ista domus Hospitalis, in qua venit
praecipio tibi, et filio tuo, et uxori tuae quod vos Jhesus in octavo die suae resurrectionis, portis
veniatis in Jerusalem, et serviatis ifiihi et pau- clausis, et intravit in medio suorum discipulorum,
peribus meis donec Julianus de Roma veniat in ct dixit eis : < Pax vobis. > Et ostendit eis manus et
Jerusalem. i Quando Zacharias complevit sacrifi- pectus, sed Thomas non erat cum illis, quando Je-
cium, quod ipse faciebat Deo, in parte fuit multura sus venit. Et discipuli venerunt ad sanclura Tho-
laetus, et in parte fuit multum stupefactus. Et quando mam, et dixerunt ei: « Nos vidiraus Dominurii no-
venit in domum suam, dixit uxori suae et filio plo- p strum. > Et Thomas respondit et dixit. « Ego non
rando illud quod' Dominus illis praeccperat. Et credo. ego non tango, et video foramcn clavorum
omnes tres Deo gratias egerunt, et quanto citius manuum suarum et pedum, et misero manuni meam
potuerunt, iverunt Jerusalem, et reddiderunl se et in pectore suo. > Prope istos octo dies, sicut san-
sua Deoet Hospitali pauperum, et servierunl mul- ctus Johannes evangelista testatur, quando disci-
tum benigne et longo tempore Hospitali proe- puli erant in ista sancta domo, et sanclus Thomas
dicto. tum eis, venit Jhesus, clausis januis, ct dixit: « Pax
Adhuc evenit aliud grande miraculum, videii- vobis. > Et dixit Thomae: < Mitte huc digitumtuum
cet, quod Accamauus imperalor Romanus, cum iu foramen manuum mearum et mei costatus, et
quibusdam aliis honestis viris, causa recipiendi noli esse incredulus, sed fidelis. > Et in iUa sancla
omagium a Judaeis; accidit quando fuerunt in mare domo recognovit sanctus Thoraas suuin Creatorem.
prope unam insulam Crethii, quae vocatur Rho- Cui Dominus noster dixit : < Quia tu me vidisti,
chas, puppis eorum navis fracta est, et omnes credidisti. Beati sunt, qui non viderunt et credi-
qui supererant fuerunt perditi, excepto Juliano dcrunt. >
Romano. aui oer Filium Dei ad terram fuil cr- #Eodem tcmpore Ananias et Saphira dirniserunt
1103 AD GODEFRIDUM APPENP- II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 1104
scculum, ct donaverunt se societati Christi et di-1A per Saracenos qui custodiebant muros. El Soldanus
scipulorum : et quia non reddiderunt Deo et sacrse praecepit Saracenis, qui accusaverunt eum, quod
domui Hospitalis et pauperibus, et non portaverunt quando projiceret panem Christianis, ipsum cape-
ad pedes discipulorum illud quod habebant, mortui rent et ducerent eum sibi, cum toto pane, et aliler
sunt snbitanca morte; et sanctus Petrus non per- eum nou credebat. Deinde venit una dies Conradus
raisit poni eorum corpora in cimiterio, ymmo fecit vel Gerardus faciebat uti solebat, projiciendo panem
cos sepiliri extra, tanquam excommunicatos. Et Christianis; et Saraceni, cura pane quem habebat
tempore quo Deus misit nobis apostolos et disci- in gremio, ipsum ceperunt, et duxerunt eum coram
pulos suos ad praedicandum, et illi erant antiqui, Soldano : et quando Saraceni monstrabant pariem
sicut sanctus Stephanus, qui fuit primus martyr, Soldano, tunc ille panis, virtute Dei, efficiebatur
et Philippus prolhomartyr, Nichauome, Thymocenu lapis. Et quando Soldanus vidit maliciam Sarace-
Permanan, Nycholaus Antiochenus. Isti custodie- norum, dimisit stare Conradum, et proecepit sibi, ut
bant domus Hospitalis el serviebant pauperibus ex sine timore Christianos, ut consueveral, debellaret.
praecepto Domini nostri Jesu Christi. In islo tem- Et quando Conradus, ^vel Gerardus, audivit istud,
pore erant in eodem loco multse et diversse genera- quolibet die projiciebat panem Christianis Dei.
tiones hominum ; aliquando Groeci, aliquando Ca- H Et Godfridus de Boylen sletit tantum, cum exer-
ryseni, qui tenebant civitalem Jerusalem et terram citu suo, ante Jerusalem, quod ipse cepit civita-
promissionis; et hoc, non obstante quod dicta do- tem et interfecit multos Saracenos, et habebat ma-
mus esset in magna paupertate, tamen recipiebant gnum gaudium de victoria habita, quam Deus de-
et inlirmos. Et venit finaliter derat eis • et venerunt ad sanctum sepulchrura Do -
pauperes quando quod
Saraceni habuerunl domum Jerusalem , et Graeci miiii nostri, cantando, et gratias Deo reddendo.
perdiderunt; unus servulus Jesu Christi, qui voca- Deinde iverunt ad omnia alia loca. Et deinde baro-
batur Conradus, custodiebat sanctam domum hospi- nes diviserunt possessiones Jerusalem, et donave-
talis, ct elemosinas, quae dabantur sibi a Sarace- runt dicto Conrado, vel Gerardo, magistro dicti
nis, ipse donabat pauperibus, et serviebal eis beni- Hospitalis Jerusalem, magnam partem possessio-
gniter. num, ad honorem sancli Johannis Baptistae, patroni
Eodem tempore, quando Deo placuit quod Chri- ejusdem Hospitalis. Deinde, tempore dicti magistri
stiani haberent terram promissionis, Godfridus de Conradi, vel.Gerardi, Deus mullipiicavit multum
Boylon, et magna multitudo barcnorum et peregri- diclam mansionem Hospitalis de redditibus, posses-
riorura , qui fuerint instructi per divinam graliara sionibus et dominationibus per regnum Jerosolimi-
ct praedicationem, venerunt per longas terras, per Q tanum. Et quando Conradus fuit mortuus, anima
montes et valles, et per terram Romaniae, in An- ejus ivit in paradisum. Et frater Raymundus de
liochiani; et obsederunt eam, et virtute Dei cepe- Puy fuit subrogatus ejusdem , loco ejus; et ad
rurit cam. In illa, pertidorum Saracenorum ma- laudem Dei aedificavitcasalia, mansi :nes et caslra;
gnam multitudinem perimerunt. Dc qua lvcrunt et melioravit mullum mansionem de raagnis pos-
ultra ad civitatem cle Trypoly, et ceperunt eam. Et sessionibus.
exinde ceperunt Acrys : et inde iverunt ad terram
Ille frater Raymundus fecit stabiliraenta man-
Jerusalem. Et in eorum excrcitu habebant tam ma-
sionis Hospitalis, quae in cadem domo servantur
gnam famem, quod quasi non habebant panem ad
et regulam; et a papa lnnocentio secundo
ir.omedendum. Tunc ille. Conradus, qui serviebat adhuc;
fecit ipsam confirmari, etc.
pauperibus Hospilalis Jcrosolimilani, quolibet die
ter vel quater, ponebat de pane in suo gremio, et Deus Creator omnium liberet fralres Hospifaiis
desuper muros terrse projicicbat panem Christianis, ab omuibus malis et corum peccatis, et eis conce-
loco Iapidi»m; et iste Conradus , qui custodiebati dat gratiam veniendi ad coelestem gloriam cum om-
paupercs Hosnita"'_ fuit accusatus coram Soldano. nibus eorum benefactoribus, Amen.
*I05 CARTULAIRE DU SAINT SEPUGLRE. 1106

CARTULAIRE

DE L'EGLISE

DU SAINT SEPULCRE

DE JERUSALEM

PUBLIE DAPRES LES MANUSCRITJ5 DU VATICAN

PAnM.EUGENEDEROZIERE
PROFESSEURA L'ECOLEDES CHARTES, AUTEURDES Formulce Andegavenses
PUBLIEES
D'APRESLEMANUSCKIT
DEWEINGARTEN,
ACTUELLEMENT
A FULDE
, ET DE LA NUMISMATIQUE
DESROISLATIXSDE CUVjPRE.

Imprime par autorisalion du gouvernement a lTmprimeric nationale. — MDCCCXLIX.

INTRODUCTION.

i.
L'eglise-du Saint-Sepulcre, nommee aussi eglise de la Resurrection de Notre-Seigneur, a toujours dte
u'ie des plus ceiebres et des plus venerees du monde chretien. Batie par sainte Helene et Constantin, elle
divint le siege du patriarche de Jerusalem et la metropole de toutes les eglises soumises a la juridiclion de
ce pontife^Les conquetes des Croises, armes pour delivrer le tombeau de Jesus-Christ, la rendirent plus
que jamais 1'objet d'un culte parliculier. Les rois, Ies princes, les seigneurs et les eveques des nouveaux
Etats fondes en Orient s'empresserent a 1'envi dePorner et deTenrichir; les souverains et les prelats
d'Europe, qui n'avaient pu la visiter, voulurent au moins lui prouver leur respect par leurs largesses; les
papes veillerent avec un soin jaloux a la conservation de ses biens et au maintien de ses privileges. Ce sont
les temoignages de cette veneration universelle, et la serie de ces pieuses liberaliles, pendant la duree de
la domination latine en Syrie, que renferme le cartulaire du Saint-S6pulcre."Le nombre des actes dont il
C3tcompose, les noms ceiebres qu'on y rencontre a chaque page, les notions qu'on peut y puiser sur la
geograpbie politique, la condition des personnes et des terres, 1'organisation religieuse du royaume de
Jerusalem en font un des raonuments les plus curieux et les plus complets de 1'histoire des Groisades.
II.
On connait les accusations dirig6es contre les cartulaires par le P. Hardouin (1) et par les 6crivains qui
dans le siecle dernier s'etaient constitues les ennemis systematiques des communautds rejigieuses (2). Les
auteurs du NouveauTraite de diplomatiquey ontrepondu victorieusement, etleurs cOnclusionssont admises
par tous les bons espnts. Aujourd'hui surtout qu'il ne s'agit plus d'attribuer aux cartulaires un caractere
authentique, et de les adraettre comme moyens de preuve en justice, personne ne fait difiiculte de recon-
naitre que 1'historien trouve dans ces recueils une foule de renseignements qu'il chercherait vainement

(1) Couvrage manuscrit du P. Hardouin esl conservea Ia bibliolheque Nationale.

(2) Simon, Ilisloire de 1'origine des revenus ecctesiastiques, t. I.— Mimoires du clerge, t. VL
1107 AD GODEFRIDUMAPPEND. H. — MONUM.DE BELLO SACRO. 1108
aillcurs. Plusieurs savants les ont consultes avec beaucoup de fruit (3); et 1'impulsion nouvelle qu'ont
regue les etudes historiques a naturellement donne 1'idee de reunir et de publier ceux que nous ont
legues nos anciennes abbayes (4). Aussi n'ai-je pas Pintention de ranimer une guerre cteinte, ou d'entre-
prendre une refutation desormais inutite. Je veux montrer seulement que les circonstances particuUeres
dans lesqueUes le cartulaire du Saint-Sepulcre a ele redige, doivent lui faire accorder une foi complete, et
qu'elles le mettraient a 1'abri de toute suspicion, alors meme que les reproches adresses aux cartulaires cn
general trouveraient encore quelque credit. J'avoue qu'en 1'absence de toute preuve positive i! est impos-
sible de preciser 1'epoque de cette redaction; l'age des manuscrits, que j'essayerai plus loin de determiner,
ne saurait nous servir de guide, parce que ces manuscrits ne sont probablement que des copies de trans-
criptions anterieures. On peut cependant aflirmer que la reunion des pieces contenues dans le cartulaire
du Sainl-Sepulcre n'a pas ete' achevee avant la seconde moitie du xni" siecle, puisqu'on y trouve le ser-
inent de fidelitc prete vers 1240 par 1'abbe de Sainte -MaricLatine au patriarclie Robert. Or Jerusalem et
toutcs les villes de 1'interieur etaient deja tombees au pouvoir des Sarrasins, et les Chretiens ne possedaient
plus que les villes du littoral. Est-il probable que les chauoines du Saint-Sepulcre aient fabrique' de faux
actes pour sc creer des litres de propriete dans les pays occupes par 1'ennemi? Cest la cependant ce qu'i'
faudrait supposer, si Fon attaquait 1'autorite de leur cartulaire, oii l'on voit que la plus grande partie de
leurs domaines eHaientsitues dans la ville ou aux environs de Jerusalem.
HI.
Ce fut un manuscrit apportd d'Orient par Philippe de Maizieres, ehancelier du roi de Chypre, qui fit
connaltre en Europe le cartulaire du Saint-Sepulcre. Ce manuscrit, devenu la nropriete dePaulPetau,
passa dans la bibfiotheque de la reine Christine, et de la dans celle du Valican (5). Pendant qu'il etait es-
core en France, Andre Duchesne en fit quelques extraits pour ses propres travaux. Ce sont ces extraits,
conserves a la Bibliotheque nationale (6), qui ont servi successivement a du Cange pour son Histoire, en-
core ineilite, des Familles d'Outremer, au P. Helyot pour son Histoire des Ordres raonastiques, et a M. le
comte Beugnot pour son eMitiondes Assises de Jerusalem.
IV.
Ces quatre*savants sont Jusqu'ici Ies seuls qui aient fait usage du cartulaire du Saint-Sepulcre ; raais
s'il n'a pas ete' plus souvent censuite, cela tient surtout a ce qu'on ignorait assez generalement son con-
tenu, et meme son existence. M. le comte Beugnot, conduit par la nalure de ses travaux a 1'etudier en de-
tail, n'a pas tarde a reconnaitre tout 1'interet historique qu'il presente; il a publie la plus grande partie des
extraits copies par Andre Duchesne (7), en y joignant les rcflexions suivantes, que je suis heureux de pou-
voir reproduire : « Si leP. Paoli a rendu un veritable service a la science en imprimanl le Code diploma-
t tique des Hospitaliers de Saint-Jean de Jerusalem, il est certain que la publication du Carlulaire du
< Saint-Sepulcre ne serait pas moins bien accueillie des savants qui s'occupent de 1'histoire ou de la j'u-
< risprudence dumoyen age Nousn'avons pas songe a insCrer daus notre Appendice un monumeut
i historique dont la publication exigerait beaucoup de travaux, de temps et d'espace Mais nous avons
< tirC de 1'extrait de Duchesne cinquante-deux chartes inedites, qui toutes donnenl sur 1'etat des per-
< sonnes, et sur la transmission de la propriete chez les Latins, des lumieres qu'on demanderait vaine-
< ment aux livres de droit. II est a souhaiter que celte publicalion partielle decide quelque#avant a en
t execnter une complete (8). *
V.
Cette opinion d'un juge aussi competent m'a donne la premiere idee du travail que j'offre au public. Je
devais d'abord rechercher le manuscrit de Philippe de Maizieres; j'e l'ai rencontre a la bibliotheque du Va-
tican, fonds Vatican, n° 7241 (9). LMdentitene saurait etre douteuse, car on lit ces mots sur la feuille de

(3> Voyez notamment Tusage que Brussel et Chantereau-L,efebvre ont fait du carlulaire de Cnampagne.
(4) Le soin de cette collection est confiee a M. Guerard ; les scpt prcmiers volumes ontdeja paru.
(5) La celebre bibliptheque de la reine de Suede avait ete composec, en grande partie, des mauuscrits
dela famitte Petau. Cette bibliotheque, apres la mort de la reine, fut achetee par le pape Alexandre VIII,
qui donna quelques centaines de manuscrits a son neveu, le cardinal Otloboni, et reunit les autres a la bi-
bliotheque.Vaticane, dont ils forment encore aujourd'hui un fonds particulier. (Arckenholtz, Memoires
concernant Christine, reine de Suede, t. I el II vassim.— Blume. Iter Italicttm, t. III. — Paulin Paris. Ca-
lalogue des manuscrits franpais, t. lV.)
(6) Fonds des cartulaires, n° 195.—Colleciion Duchesne, t. 56.
(7) Assises de J6rusalem, t. II, dans VApoendice.
(8) Assises de Jerusalem, t. II, Preface.
(9) On sait que la bibliotheque du Vatican est divisee en cinq fonds distincts : 1° ancien fonds, ou fonds
Vatican proprement dit; 2° fonds delareine de Suede; 3° fonds Ottobonien; 4° fonds Palalin;5° fonds
d'Urbin. Le manuscrit du cartulaire du Saint-Sepulcre, provenant de la bibliotheque de Christine, devrait
naturellenient se trouver dans le fonds de la reine; il est meme ccrtain qu'il en a fait primitivement par-
tie, car Monlfaucon l'y avu, et l'a enregislre sous Ie n" 13*0 (Bibliotheca Bibliothecarum, p. 44). Mais il
y a plusieiirs exemplcs de manuscrits qui, dans les arrangements intericurs dc la bibliotheque Vaticane,
bnt cte distraits du fonds de la reine pour etre incorporcs au fonds Vatican propicmcnl dit.
 «09 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE, 1110
garde : Iste liber esl domini Philippi de Mazeriis cancellarii regni Cipri. Cest un petit in-4°, reli(5 en par"
chemin blanc, de 158 feuillets de parchemin, ecrilure du xive siecle. II contient 184 documents, dont il faut
recluirele nombre a 181, parcequ'il y en a trois que le copiste a repetes.
J'ai trouvedans la meme bibliotheque, meme fonds, sous len° 4947, un autre manuscritdu cartmaire,
petit in-f° de 129 feuillets de parchemin, ecriture tres-reguliere et tres-soignee du xiv« siecle (10). Ce ma-
nuscrit est l„in d'elre aussi complet que le precedent : il ne contient guere que les diplomes emanes des
rois, des eveques et des principaux seigneurs; le redacteur a generalement negligC les charles des simples
parliculiers. Le nombre des documents qu'il renferme est de 97, sur lesquels 4 seulement ne font pas double
emploi avec Ies pieces eontenues dans le n° 7241. Cest en reunissant ces 4 documents aux 181 du pre-
mier manuscrit que j'ai obtenu le nombre de 185, qui constitue dans mon edition 1'ensemble du cartu-
laire.
Je ne parlerai que pour memoire d'un troisieme manuscrit, qui se trouve egalement a la bibliotheque Va-
ticane, fonds Ottobonien, n° 985. Ce n'est point, a proprement parler, un manuscrit, mais seulement une
copie moderne du n° 4947 (11).
VI.
J'ai peu de choses a dire sur le plan que j'ai suivi. Le manuscrit 7241, qui devait naturellement me
fournir le texte principal, a ete copie avec la plus grande fidelite; je l'ai designe par la lettre A. Le manu-
scrit 4947 m'a fourni des variantes nombreuses, mais peu importantes; je l'ai d»5signepar la letlre B.
Quant au manuscrit 985 et aux extraits d'Andre Duchesne, ils ne pouvaient evidemment m'elre d'aucune
utilite.
J'ai longtemps hesite a imprimer les documents dans 1'ordre oii lemanuscrit 7241 les presente; il me
paraissait plus rationnel de les retablir dans 1'ordre chronologique. Ce qui m'a fait renoncer a ce projet,
c'est que le redacteur du cartulaire parait avoir voulu suivre une certaine methode de classification. Dans
la premiere partie de son travail, il a generalement range les chartes selon la dignite des personnes, com-
mencant par les dipldmes des papes, des patriarches et des rois, finissanlpar ceux des simples particuliers,
et mettant ensemble ceux qui interessent la meme localile. J'avoue qu'il n'est pas loujours demeure fi-
dete a ce systeme, et que dans la seconde partie du cartulaire on trouve des pieces de toute nature accis-
mulees un peu au hasard. Mais j'ai reconnu 1'intention premiere qui 1'avail dirige. el j'ai voulu la res-
pccter.
VII.
X me reste a remplir un devoir de rcconnaissance envers Msr Lauriani et Msr Molza, custodes de la bi-
i

(10) L'histoirede ce manuscrit se raltache aux vicissitudes qu'a subies, avant d'entrer au Valiean, une
des plus celebres bibliotheques dTtalie, dont il faisait primitivement partie. On m'excusera d'entrer a ee
sujet dans quelques details, qui peuvent interessfer la bibliographie, et qui sont generalement inconnus en
France. Marcel Cervino, qui devint pape en 1555 sous le nom de Marcel II, fut le fondateur de cctte biblio-
theque. En mourant il la laissa a Sirleto son secretaire, qui, ayant ete plus tard promu au cardinalat, aug-
menta considerablement le fonds qui lui avait ete legue. La bibliotheque de Siiieto, genereusement ou-
verteau public et consullee avec fruit par Barpnius, Panvini et autres ecrivains, qui la designent sous le
nom de Sirleliana, fut achetee, a la mort de son savant proprietaire, par le cardinal Ascanio Colonna. Elle
prit alors 1%nom de Colonnese; et c'esl dans le palais de cette illustre maison que la virent le P. Sirmond
et Ant. Possevin. Des diflicultes survenues a la mort du cardinal pour la liquidation de sa succession con-
traignirent ses heritiers a vendre sa bibliotheque. EUe devint la propriele du duc Altaemps, qui fit dispo-
ser, pour la recevoir, les plus beaux appartements de son palais; clle y porta le nom ftAltaempsiana, et
fut visitee par Holsten, Suarez, les Boliandisles et les editeurs romains des Conciles greco-latins. Dans les
vicissitudes qu' elle avait eprouvees, cette riche colleelion avait plusieurs fois failli etre transportee loin de
Rome. Philippe II, roi d'Espagne, et le cardinal Frederic Borromee avaient lour a tour fail des demarches
pour 1'acquerir : aussi le pape Paul V, craignant qu'elle ne passatun jour entre les mains de quelque etran-
ger, forca le duc Altaemps a lui Ceder cent des principaux manuscrits, qu'il reunit a la bibliotheque pcjn-
tificale, etablie depuis quelques annees par Sixte V dans les salles du Vatican. Le cartulaire du Saint-Se-
pulcre fut un des cent manuscrits choisis par Paul V : c'est donc sous le regne de ce pontife qu'il est sorli
de la bibliotheque successivement possedee par Marcel Cervino, Sirleto, Colonna et Altemps, pour etre in-
corpore a la bibliolheque Vaticane. La bibliotheque Altaempsiana fut ensuite vendue au cardinal Ottoboni,
qui devint pape sous le nom KAlexandre VIII; elle demeura dans la maison Ottoboni, dont elle a defini-
tivement retenu le nom, jusqu'au regne de Benoil XIV, qui 1'acheta pour la reunir aux autres collections du
Vatican. Pendant qu'elle etait encore la propriete des Ottoboni, elle s'enrichit, comme j'e I'ai dit dans une
des notes precedentes, de quelques-uns des manuscrits de la reine Chrisline, et recut, entre autres visi-
lcurs illustres, dom Montfaucon. Mabillon 1'avait consultee quelques annees plus tot, dans le courtinter-
valle de temps qui seconfa entre la mort du duc Altaemps et 1'acquisition qu'en irt lecardinal Ottoboni.
CMabillon,Iler Italicum. —Montfaucon, Bibliotheca bibliothecarum.— Arckenholtz, Mimoires concernant
Chrisline, reine de Stiede, i. II, p. 322. — Ruggieri, Memorieistoriche della bibliotheca Oltoboniana.
(11) Cest la copie que fit executer leduc Altaemps, quand il fut contraint de ceder son manuscrita
Paul V. La note suivante, mise en tete de cette copie, ne peut laisser a ce sujet aucun doute : Unus ex co-
dicibus bibliothecmAltaempsianw, a Paulo V manu regia exceplis, nttnc vero aJohanne Angeto ab Altaemps
duce propriis sumplibus ridclissime ex. originalibus transumplus, ut bibliotheca prwdicta tanto honow jam
decorata non careret.
1111 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. 1)E BELLO SACRO. 1112
bliotheque du Vatican. Leur extrerae obligeance m'a permis de terminer en peu de temps les dlfferenls
travaux qui m'avaient appele a Rome; on eut dit qu'ils voulaient protesler par leur empressement coirtre
les reprochcs si souvent adresses aux bibliothecaires italiens. Je desire vivement que 1'expression de
ma gratitude parvienne jusqu'a eux dans Tasile ou les revolutions les ont peul-etre contraints de se rc-
ugier.
Juin 1849.

PRIVILEGIA

ECCLESIiE SANCTI SEPULCM

IHERUSALEM.

p. A sinccras oraliones in Chrislo.Veslre constare cupi-

[Sine rubnca. mus universitati quod nos, cognoscentes prudentiam
*
Ego Peregrinus, abbas Sancte Maric de Latina, ab ct honestatem lalorem prsesentium dilecti cano-
hac hora in antea fidelis ero sancte Ierosolimilane nici nostri N., ipsum constituimus priorem et pro-
ecclesie domnoque Roberto, patriarche eiusdem ec- visorem omnium domorum et possessionum nostra-
clesie, et succcssoribus eius canonice intrantibus. rum, quas in regno Thesalonicensi tenemus., e*,
Nonero in consilio neque in lacto ut vitam perdant aliarum in Roman[i]a, que subiecte non sunt nostre.
aut membrum, vel capiantur naala captione. Consi- domui Constantinopolitane; hoe lameu apponeutes
lium, quod michi aut per se aut per nuncium aut quod tam ipse quam alii procuratores domorum
per litteras manifestabunt, ad eorum dampnura nostrarum non habeant polestatem vendendi, obli-
nulli pandam. lerosolimitane ecclesie patriarchatum gandi vel inutiliter alieiiandi servos,jancillas aut alias
et rcgulas sanctorum patrum adiutor ero ad defen- ccclesie possessiones; unde, si quid talium ab aliquo
dendum et rctinendum contra omnes homines, salvo nostrum sine consensu capituli faetum fuerit, non
ordine meo. Bona ecclesie mee non alienabo neque habeat aliquam firmitatem; rogamus igitur ut qui-
de novo alicui infeudabo. Vocatus ad sinodum ve- libct vestrum super talibus non scripta sua confe-
niam, nisi prepeditus fuero canonica prepeditione. rat nec bullam. Dedimus autem eipotestatem fa-
Nuncium * ecclesie lerosolimitane et domini pa- ciendi fratres ct sorores, quos utiles et ejsclesie vi-
triarche, quos certos esse cognovero, in eundo et derit expedire. Vestre denique supplicamus pietati
redeundo honorifice tractabo et in suis necessitali- quatenus amore Crucifixi predicto N. priori consi-
bus adiuvabo. Ierosolimitane ecclesie limina singulis lium vestrum et auxilium , in quibus necesse ha-
annis aut per me aut per certum nuncium visitabo, buerit, inpeftdere velitis, attendentes quod nos qui-
nisi corum absolvar licenlia. Et hec promitto coram dem pro omnibus fidelibus, specialiter autem pro
vobis doraino Arnaldo, Liddensi cpiscopo, vicario nostris benefactoribus, iugiter Domino suplicamus.
predicti domini patriarche, nomine eius etsancte III».
lerosoloraitane ecclesie. Sic Deus me adiuvet el hec LITTEREWILLELMI PRIORISET CAPITULISANCTISE-
sancta Dei evangelia. PULCRI.
II3. Willelmus, Dei miseratione Dominici Sepulcri
[Sine rubrica.] prior humilis, cum eodem capitulo universis fratri-
Archiepiscopis, episcopis aliisque prelatis, omni- bus in obedienciis Dominici Sepulcri in N. constitu-
busque Christi fidelibus in regno Thesalonicensi P tis fraternam in Domino dilectionem. Cognoscentes
conslitutis, ad quos Iittere iste pervenerint, Willel- fidelitalcm ct discretionem laloris presencium di-
mus, Dei miseratione ecclesie Dominici Sepul- lecti canonici nostri N., ipsum statuimus priorem
cri prior humilis, cum eiusdem ecclesie capitulo domorum, possessionum et omnium, que in N. te-
1 Cette charte se trouve dans le manuscrit au verso du feuillet de garde; elle "manque dans le mi-
A,
nuscritB. 3 Corrigez nuncios. 3 A, f° 1, r°; manque dans B. * Corrigez tatoris. A, f° 1, r°; mauque
dans B.
 1113 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. 1114
nemus, iniungentes eidem ul,si qua destrucla sunt, A IX ••.
pro posse requirat, ctomnia sibi coromissa ad ec- [Sine rubricq.]
clesienoslre utililalem et Dumini dirigat honorem. Post captam Anliochiam Podiensis eptscopus, sedis
Significamus auteni vobis quod tam ipse quam alii apostolice legatus, prudenti oplimalum itsus consilio,
procuratores domorum nostrarum non habeant po- Ierosolimitano regno el Antiocheno principalui ler-
tcstalem vendendi, obligandi vel inutiliter alienandi minum posuil, fluvium scilicet, qui Tripolim et Tor-
servos vel ancillas aut alias ecclesie possessiones; tosam interfluil; decerntis ut lernsalem omnem ter-
unde, si quidem e talium ab aliquo nostrum sine ram a parle auslrali usque ad eundem fluviutn iure
mandato capituli factum fuerit, esse irritura sciatis perhenni possideal, et Antiochia ex altera fluminis
et omni robore carere; nullusquoque vestrum pre- parte nichilominus oblineret.
sumat huiusmodi excessibus consensum vel testi- Paschali papa apud Benevenlum concilium cele-
monium adibere. Dedimus autem eidem N. priorem 7 brante, ab Anliocheno patriarcha el principe nuncii
jpolestatem faciendi fralres et sorores, quos uliles et transmissi sunt, qui in eodem co/tcilio Anliochene
ccclesie viderit expedire. Precipiraus siquidera vobis iure ecclesie sibi reslilui postulaverunt. Quibus liuius-
in virtute obedientie ut, visis hiis lilteris, prefato modi dedit responsum : Non solemus de.tractatibus
priori manualem obcdientiam fatiatis, debitam ei- " ecclesiarum cito respondere; sed pctitioni veslre,
dem reverenciam exibentes. Moncinus dcnique tit quia de longe venistis et longa via vos expectat red-
bonis operibus Dorainum pre ocnlis sic habcatis, diluros ", non est differendum quod habemus para-
quod ab huius vile miseriis pervcniatis ad gaudia tum respondere. Sancte memorie venerabilis Urba-
cterne felicitatis. nus papa, quandp concilium populosissime con-
IV 8 gregationi[sj in Monte Claro celebravil viamque.IeT
»E OBEDIENTIA QUAM FECITECCLESIE [SANCTl]SETUL- rosolimilanam suscitavit, decrevisse meuioratur et
CRl MAURUS, ABBAS TEMPLIDOMINI. scitur quod quicunque principes provinpias vel civi-
Ego Maurus, ecclesie Domini Templi abbas bene- tatcs super gentiles couquirerent,eliminiitis " gen^
dicendus, ab hac hora in antea fidelis et obediens tium ritibus, eorum principatibus ecclesie lestitule
cro sancte lerosolimitane ecclesie dominoque meo pertinerent.
patriarche R[oberto] ej'usque successoribus canonice X.
kitrantibus. Non ero in consilio neque in facto ut PRIVILEGIUM PASCIIALIS II PAPE.
vilam perdat aut membrum, vel in captione capia- (Vide in Paschali ad. an. 1118)
tur, nec ut ecclesia Dominici Templi a iurisdictione ,c XL
sua et obedientia Ierosolimitane ecclesie separetur. PRIVILEGIUM EIUSDF.M.
Consiliura, quod mihi per se [aut per] nuncium ( Vide ubi supra.)
manifestabil, ad eorum dampnum nulla 9 pandam. XII.
Patriarchatum Ierosolimitane ecclesie et ea, que ad TRIVILEGIUM EIUSDEM.
eandem pertinent, adiutor ero ad defendendum et (.Vide ibid.)
retinendum', salvo meo ordine, contra omnes homi- XIII.
nes. Vocatus ad sinodum veniam, nisi prepeditus PRIVILEGIUM CALIXTI II PAPE.
fuero canonica prepeditione. Nuncium ipsius, quem (Vide in Calixto II ad an. 1124.)
certum nuncium esse cognovero, in eundo et rede- XIV.
undo honorifice tractabo. Sic me adiuvet Deus et EIUSDEM DECONFIRMATIONE CANONICORUM REGLLARIUM,
hcc sancta evangelia. (Videibid.)
V. XV.
OE S;.'BIECT10NE QUAMDEBETTYRENSIS ECCLESIA EC- PRlVILEGIUM HONORII II PAPE.
CLESIEIEROSOLIMITANE. (Vide in Honorio II ad an. 1130.)
(Vide in Innocentio II ad an. 1145). ]D XVI
VI. ALIUDEIUSDEM.
2i REVERENTIA DEBITACANONICIS SANCTISEPULCRI. (Vide ibid.)
(Videibid.) XVII.
PRIVILEGIUM INNOCENTII II PAPE.
VII.
3E OBEDIENTIA QUEDEBETUR PATRIARCHE IEROSOLI- (Vide in Innocenlio II ad an. 1143.)
MITANO. XVIII.
(Vide ibid.) ALlUDPRIVILEGIUM EIUSDEM.
VIII. (Vide ibid.)
fRIVlLEGIIIM DOMINI PATRIARCHE ET ECCLESIE 1EROSO- XIX.
LIMITANE. PRIVILEG1UM" CELESTINI II PAPE.
[Videin Lucio II papa ad an. 1145.) (Vide inCalestino Iladan. 1144.)

• Corrigcz qnid^ ' Corrigez priori. " A, f° 1, v°; manquc dans B. ° " A, f° 3, V ,
" " Corrige/, nutli, *
manque flans B. Corrigez rcdiluros. Conigcz efiminatis.
ItlS AD GODEFRIDUMAPPEND. H. — MONUM.DE BELLO SACRO. 1116
;XX. A cordiler collocarct, nisi ctiam nos indignos, paganis
EIUSDEUIIE CONF-RMATIONE POSSESSIONUM ECCLESIE abolitis , hereditatis sue misericordius heredes effi-
SANCTI SEPULCRI. cei et. Sed antiqui hoslis neclriquitia ", dolens se
(Vide ubi sttpra. vasa ire perdidisse, qui ovile dominicum, ut leo
XXI. rugiens, millenis artibus molitur irrurapere, machi-
.PRIVILEGIUM 1.UCIIPAPEII. nari cepit qualiter vasa disperderet misericordie.
(Videin Lucio II ad an. 1145.) Novos quippe incolas dominici oblitos preccpli de
XXII. d e in diem plus et plus corrupit; qui, minores
PRIVILEGIDM PAPELUCIIII DECO.NFIRMATION nichili reputans, ad clerura etiam transcendit, et
(Videibid.) juis eum prestigiis agitans , sibi mancipavit; quem
XXIII. enim decebat ut devotior Deo existcret et bonum de
PRIVILEGIUM EUGENIl III PAPEDE CONFIRMATIONE.se exemplum mihoribus pr^beret, proh dolor!
(Videin Eugenio III ad an. 1153.) volupiati carnis magis servivit 80, et honorem suum
XXIV. modis incredibilibus polluere non dubitavit. Et pius
DE CONFIRMATIONE OBLATIONUM ALIUDPRiULEGIUMDominus, qui sepulture suelocum oculo misericordie
EUGENII III PAPE. "
benigne respicit, nostris temporibus illorum nequi-
(Vide ubi supra.) tias sua severitate correxit. Defuncto enim prede-
XXV". cessore noslro, domno Gibilino, ego Arnulfus,
PRIVILEGIUM ARNULFI PATRIARCHE. omniura lerosolimitanorum " humillimus, a rege,
Transmututio canomcorum secularium in regutares, clero et populo in pastorem electus et patriarchaii
quam fecit Arnulfus patriarcha, assentiente rege honore sublimalus, anime mce periculum metuens
Batduino primo, et de his que eis constituit ad viclum eorumque animabus mederi cupiens, criminibus
ct vestilum eorum : videlicet medietatem oblationum corum diutius consentire nolui, quos correctione
Sancti Sepulcri, el omnes oblationes sancle Crucis, paterna, utvitam suam corrigerent, multociens
nisi in parasceve, et decimas omnes Ierusatem per- ammonui. Monebam enim ut communiter viventes
linentes, exceptis decimis funde, et ecclesiam Sancti vitam apostolicam sequerentur, et [pro]" regula
Pelri in Ioppe cum omni honore suo et dignitate, et beali Augustini vita eorum canonice regeretur, ut
ecctesium Bcali Lazari cum omnibus appendiciis; et Domino Ihesu Christo eorum devotius placcret ser-
hec otnnia habeanl libere el ad volunlatem eorum vitium, et nos cum eis in eterna gloria reciperemus
ordintntl%. _ premium. Cum autem quidam eorum, Deo inspi-
In nomine sanete et individue Trinitatis. rante, salutifera ampleclerentur monita., quidara
Ego Arnulfus, Dei gratia patriarcha Ierosolimita- vero abdicarent instigatione diabolica, hos ut
nus ", servus servorum divinitalis eiusdem,a mini • Christi famulos in Sancti Sepulcri ecclesia deccnter
mus, Balduino, Dei nutu Ierosolimorum " rege glo- ordinavi, illos autem ut inobedientes et regularibus
riosissimo, imperante et nobiscum in omni bono preccptis obsistentes ab eadem ecclcsia penitus eli-
tota virtute animi consentiente, cunlis per orbem minavi. Presentium igitur sancte conversalioni con-
Christum colentibus nolifico privilegium, quod anno sulens et futurorum bono proposito providens con-
incarnationis dominice MCXLV, noslri vero patriar- silio regis incliti Balduini etassensu cleri et populi
chatus III, regni autem predicti regis xiv, indiclione patriarchatus nostri, eis partem conslitui, ct ut
vii, cpacta xii, de renovatione ecclesie Sancli sufficienter victum et vestitum habeant zelo Dei
Sepulcri ipsius regis consilio nobis esl institulum el ordinavi. De cunctis namque oblationibus, que ad
confirmatum. Cum Dominus noster Ihesus Christus, Sepulcrum Domini venient, in omnibus medietatem
Dei vivi filius, ecclesiara suam in tantum dilexerit, accipient; de cera vero ecclesia duas partes ad lumi-
ut pro ea homo factus eandem preciosissimo san- naria, terciam habebit patriarcha; de Cruce yero
guine suo redimere dignatus sit, passionis ac glo- 0 Domini, quam canonici custodiunt, omni tempore
riosissimc resurrectionis sue. locum in finem sua oblationes habebunt, nisi in sola die sancti pa-
ineffabili misericordia adeo dignatus est diligere, ut rasceve", aut si patriarcba eam secum detulerit
eam de manu Turcorum et Sarraeenorum eripere pro aliqua necessitate. Dedi etlam decimas tocius
ac Christianis fidelibus suis innumeris affeclis pro sancte civitatis lerusalem " ct locorum sibi adiacen-
eiusdem loci deliberatione sola sua divina virtute tium, exceptis decimis funde, que sunt patriarche;
placucrit tradere. Nichil enim humana virtus, nichil dimidiam quoque parlcm illius beneficii, quod rcx
sapienlia', nichil exercitus noslri multitudo profi- Sepulcro tradidit pro excambitu episcopatus Bethlc-
ceret,nisi divina virtus inexpugnabiliter pugnaret\ emilici. Conccssi etiam eis in loppen civitale eccle-
pro nobis", nisi et nos in loco pascue sue miseri- siam Beati Petri cum suo honore et cum tola dignr-

13A, f°25, r°; B, f° 22,r". '* Ce sommaire manque dans B, ct la rubrique y est ainsi concue : De
transmutatione canonicorum secularium in regulares. " B, Iherosolimitanus. " B, eiusdem divimlatts.
«7B, Iherosolimorum. >»B, pro nobis pttgnarel. " B, nequilia. «« B, inserattif. al B, Iherosolimitanoruw..
" Supplee d'apres B. " B, parascheve. n B, Iherusatem.
 1117 CARTULAIRE DU SALYT SEPULCRE. UtS
tate, que pertinet matri ecclesie. Concessi etiam A dcferentur, vobis medietatcm concedinius, ita •amcii
ecclesiam Beati Lazari cum omrribus appendiciis, ut de cera solum ad luminaria concinnanda duas
que adiacent ei, et omnia quecumque antea possedit ecclesia partes obtineat, tercia vero tam nostris
ecclesia. Et res suas, quascumque habent vel possi- q\:am succcssorum nostrorum usibus et utiiitalibug
dent vel Deus daturus est eis, libere habebunt et cedat. Oblationes vero sancte Crucis, que vestre
prout voluerint ordinabunl. Si quis autera hoc pri • eustodie deputatur, oiuni tempore recipiendas vobis
vilegium nostrum violare presurapserit, illi. per.e et habendas sancimus", excepta videlicct feria
subiaceat, quam Dominus omnibus maledictis pro- sancti parascheve, aut cum me autsuccessores meos
misit.nisi resipuerit; gratia autem et pax a Deo necessitas aliqua compulerit eara uspiam dcportarc.
Patre et Domino Ihesu Christo sit ista custodienli et Decimas eliam tocius sancte civitalis Ierusalem 33et
sancte ccclesie iura tuenti. Amen. locorum sibi adiacentium vobis non minus conce-
XXVI». dimus, exceplis decimis funde, quead nosttum ius
PRIVILEGIUM" 9 WILLELMI PATRIARCHE DECONFIRMATIONE perlinere noscuntur. Dimidiam quoque partero
OMNIUM POSSESSIONUM. omnium illorum queTjone memorie rex Ierusalem3*,
In nomine sancte et individue Trinitatis Patris et " Balduinus Latinorum primus pro concambio Bethle-
Filii et Spiritus sancti, ainen. emitici episcopatus ecclesie Dominici Sepulcri tra-
Gullelmus, Dei gratia Ierusalem" patriarcha, didit, simili modo vobis habenda sanctimus3°. et in
karissimis in Christo filiis Petro, ecclesie Sepulcri civitate Ioppe ecclesiam Beati Petri cum dignilate
Doinini priori, ceterisque fratribus in eadem ecclesia sua et omni honoris plenitudine, qui ad eandem
vitam professis canonicam , tam presentibus quam matrem ecclesiam noscitur pertinere. Ecclesiam
futuris, salutem. Officii nostri nos compeilit aucto- preterea Beati Lazari cura oronibus [suis] 3Sperti-
ritas commissarum nobis animarura vestrarura ncntiis et quatuor casalibus, Benahatie, Beneha-
lucris ct profectibus insudare, et ad coramuais vite beth, Ragabam, Roma, que ab eodem rege Balduino
vestre sustentacionem paterne vobis cura soUicitu- Sepulchro Domini fuisse tradila ex eius privilegi.i
dinis providere. Si enim commissi nobis regiminis comprobantur, pari vobis modo concedimus, et "
debito ecclesias inlra patriarchatus nostri terminos villanos cum suis familiis, qui eiusdem regis doao
constitutas et earum filios tueri debemus atque dili- vobis per eandem scripti sui paginan» contraduntur.
3S
gere, vos, qui ut speti[a]liores28lilii nobis vicinius De proprio quoque nostro ecclesiara Quarentene
adherelis et quorum nobis omnimodis cura com- vobis deinceps possidendam adicimus; omnesque
raissa est, equius iudicamus in tuitionis nostre r furnos Ierusalem 39, quos ex venerande memorie
grcmio confovere, ut tantoliberius in ecclesiaquam ducis Godofridi *° dono habetis, vestro iuri deineeps
Redemptor noster passionis siie humilitate et resur- mancipamus, exceptis tribus, quorum duo necessi^
reclionis gloria illustravil, exhibere possitis eidera tati pauperum Hospitalis deserviunt et subiciuntur,
Redemptori devolissimo" 9 famulatus obsequium, tercius vero ecclesie Sancte Marie Latine usibus de-
quanto in administratione temporalium nostrum putatur. Omnia etiam casalia, que iclem venerabilis
filialitati vestre videritis non deesse suffragium. dux Godofridus " ecclesie Dominice Resurrexlio-
Predccessoris itaque nostri pie memorie, domni nis 4' concessit, vobis libere in perpetuum possi-
Arnulfi patriarche, instiluta, que et apostolice auc- denda decernimus, sicut in prefati regis Balduini
toritatis privilegio sunt et confirmatione sanctila' 80, privilegio conlinentur. Huic nostre concessionis
pia aviditate sequentes, quecumque in ecclesia Se- muneri quatuor casalia, Gath 43, Capharruth Crc-
pulcri Domini, cui auctore Deo nunc preesse tlinos- fesilta, Porphiria, cum suis appendiciis censemus
cimur 31, de regularium canonicorum suo tempore adiungej-e, que ex dono et eoncessione fratris et
conslitutorum aut constituendorum victu et vestitu coepiscopi nostri Rogerii, Ramathensis episcopi
zelo Dei et bonestatis gratia ordinavit, et in perpe- iuste in presentiarum disnosciminiu possidere. Et
tuum habenda privilegii sui inscriptione firmavit, ]D ut cuncta breviter concludamus, non solum ea que
nos quoque tibi, fili Petre, ac fratribus tuis, tam infra patriarchatus nostri metas vobis gratia divina
prcsentibus quam futuris, libere in perpetuum concessit, verum etiam quecumque citra mare aut
possidendaconcedimus,et,utsulficientius necessaria ultra mare possidetis, aut in futurum concessione
habeatis, eis ampliora auicimus. Dignum est enim pontificum, dono regum ac principum, sive oblatio-
ut,qui nostra volumus instituta servari, pios prede- nibus fidelium iuste poteritis adipisci, salva dioce-
cessorumnostrorumactuset dispositionesnon solum sanorum episcoporum reverentia , iuri vestro per-
non infringere, sed etiam , in quo possumus, stu- petualiter subdimus, ita ut in omuibus patriarchalis
deamus omnimodis imilari. Omnium ergo oblatio- dignilatis, ius quoque ac reverentia conservetur. Ut
num, que ad Sepulcrum Domini pertinebunt aut auteni hec omnia vobis integra illibataque serven-
15 A, f° 25, r°; B, P>25, r°. ,s B, Item privilegium. " B, Iherusalem. 58B, specialiores. " Corrigez
devotissimi; B, devoli. 3*B, sanccita. " Gette phrase est redigee dans A d'une" facon incomprehensible
33
:
quecumque3l preesxedisnocimur in ecclesia Sepuleri Domini cui uuctore Deo nunc. B sanccimus.
n B, Ihe-
rusalem. B, Iherusalem. 3"B, sanccimus. 36 B. 37Dans A il va ut. B, Quarunle-
a9 *' " Supplee
" d'apres *v
ne. B, Iherusalem. B, Godefridi. B, Gvdefridus. B, Resurreclionis. *3B, Gilh. B, dinoscimini.
1119 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 1120.
lur, prescntem paginara sigilli nostri appositione A tur. Liberam eliam potestatera locum multiplicandi
sauccimus **et eorum, qui subscripti sunt, attesta- ct fratres aggregandi et recipiendi sibi et suis suc-
tionibus roboramus. Interfuerunt enim huic nostre cessoribus pariter concesserunt
concessioi.i: Hec institutio facla est anno dominice incarna-
Gaudenlius *", Ccsariensis archiepiscopus. tionis MCXXXIV, indictione xu. Cuius »Tinstitutionis
Rogerius, Ramatensis episcopus. auctores et testes sunl:
Anselmus, Bethleem episcopus. Domnus WiUelmus "8, patriarcha, et domnus
Robertus, Ierusalem *Tarchtdiaconus. Petrus, piior. Petrus, subprior. Gillebertus.
Gaufridus, abbas ecclesie Terapli Domini. Anselmus, precentor. Petrus Bernardi. Gof-
Arnoldus *', prior Montis Syon. fridus, thesaurarius. Fulcherius. Magister.
Henricus, prior Montis Oliveti. Roberlus. AVillelmusB9. Oshertus e". Haime-
Rokrlus, abbas ecclesie Sancte Marie Vallis ricus 61.Balduinus.
losaphat. . De diaconibus vero : Valterius 62. Moyses. Bo-
Soibrandus, abbas Sancle Marie Latine, et alii gerius. Petrus. Geraldus, qui cartara istam
non pauci. composuit.
Si quis igitur predictas possessiones minuere vel ** De subdiaconibus : Geraldus. Petrus Clementis.
aufeire, aut ablalas retinere tcmptaverit, et hanc Eurardus. Gervasius.
i:ost.e diffinitionis paginam sciens, contra eam in- Ad hec corroboranda domnus Willclmus 63 pa-
surgcre vel infirmare presumpserit, post secundam triarcha, sigillum suum el canonici suum apposue-
et terciam comraonitionem si non ad congruam sa- runt6*.
'
tisfactione n venerit, excommunicationi subiaeeat, XXVIII611. , :
atque, a sacra perceplione corporis et sanguinis ALIUD <ePRIVILEGIUM WILLELMI PATRIARCIIE DEDECIMIS
Christi Domini alienus, districti examinis ultioni IERIC06,i
subiaeeat; cunctis autem privilegii liuius stalnla In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, amcn.
seivantibiis pax Domini nostri Ihesu-Ghrisli etbe- Bone rei dare consilium 68 presentis habetur vite
neliciorum nostrorum participatio in presenti seculo subsidium et eternc remunerationis expeclare cernilur
conccdatu:', ut per hec ad eterne beatitudinis gau- premium.Cognoscatigitur universorura tam clerico
dia provehi moreanlur. Amen. rum quam laicorum carilas quod ego Willelmus,
Facta esl quoque pagine presentis ^9 inscriptio Dei gralia patriarcha lerosolimitanus °9, cum liceat
anno dominice incarnationis MCXXXVII, indictione r cpiscopo c.uilibet ecclesiam in parrochia sua pau-
prima, epacta vn, regnante domno eodem 80 nostro pertate destitutam rebus ecclesie, cui presidet, lem-
Ihesu Christo, Fulcone autera rege Lalinorum Ul re- perantie tamen equitate servata, ditare, pie postula-
gno Ierusalem •' presidente, patriarchatus autera lione voluntatis filiorum meorum et canonicorum,
nostri anno v». totius 70 videlicet Sanctissimi Sepulcri conventus
XXVII ". rogatu et consilio, Quarantene, id est loco glorio[si]-
ALIUD PRIVILEGIUM WILLF.LMI PATRIARCHE DE DONO ssimo, in quo Redemptor noster, ieiuuasset quadra-
QIIARENTENE ,v. ginta diebus et quadraginta noctibus, postea esu-
In nomine sancle et individue Trinitatis Palris et riit, quoniam hunc locum sanctum iam eisdem filiis
Filii et Spiritus Sancti, amen. meis et canonicis in possessione dederam, atque li-
Notum sit omnibus tam futuris quam presentibus bcram eis et absolutam iri eo loco ponendi priorem
qtiod domnus Willelraus "", Dei gratia Ierusalem M quemlibet et deponendi canonice potestalem in per-
palriarcha, Sancte Quarantene locum cum univer- pctuum concesseram, cum facultas predicto con-
sis, que ad eum pertiucnt, canonicis Sanclissimi ventui non suppetat, qua loci illius pauperlatem
Scpulcri perpetuo possideiidum donavit. Ipsi vero • relevare possit, eius quidem postulatione et conlau-
canonici pro dignitate et reverentia eiusdem loci, D datione, decimas Ierico " in perpetuum possiden-
pro sua etiam salute, ipsius domni patriarche et das prefate Sanctissime Quarantene, ut in nostris
domni Petri prioris consilio et assensu, uuum de coram Deo rationibus iraputetur, dono et" concedo
confratribus suis, videlicet Rainaldum, in codem [elT3], ut firraius et magis ratum sit, eiusdem loci
loco priorem fecerunt; et, ut prioratus in perpetuurn altare consecrans, super ipsum altare consecratum
ibidem foret, lali modo constituerunt ut ipse scilicet ponens offero.
prior quasi unus ex ipsis canonicis existat, et Sancti Hoc autem donum factum est et concessum ilai-
Sepulcri priori et eiusdem canonicis semper ohe- naldo, Quaranlene priori, et successoribus eius per
diat; successores autem eius de supradictis cano-. , conventum Sancti Sepulcri canonice intronizatis,
nicis communi eorum consilio perpetuo consliluan- presentium nostrorum sigillorum confirmatione to-
**B, sanctimus. *8B, Gaudencius. *T B, Iherusalem. 48 B, Arnaldus. *9B, presenttspagine. " o,
eodem doinno. »• B, Iherusalem. " A, f° 26, v°; B, f° 24, r°. "3 Manque dans B. «*B, Quarantene.
" B, Guillelmus. »6 B, Iherusatem. STB, flwius. »aB, Guillelmus. °9B, Guillelmus. "B, Osberius.
61 B, Aimericus. " B, Galterius. 6a B, Guillelmus. 6kB, posuerunt. 6»A, f°'27, v°; B,
68 6T 68 6t " n f>;,»i;^..
dans B. Iherico. B. Ihcrosolimitanus. tocius. B;/fterfi*.
'* Manque dans B. 73 B, B, comullum. B,
Manque Supjilce d'apres B. .
U21 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. 11-22
tiusque " conventus Sanctissimi Sepulcri cetero- A Sanctum Lazarum villanos cura familiis, quos San-
ruraque probabilium tcstium subscriptione, anno ab cto Sepulcro tradidi; et quatuor casalia supra San-
incarnatione Domini nostri lhesu Christi MCXXXVI,ctum Lazarurn, quorum nomina sunt hcc, Beneha-
epacla xv, indictione xiv. Huius rei testes sunt: tie, Beneliabelh, Bagabam, Roma; et in territorio
Rogerius, Lyddensis episcopus. Anselmus,, Be- Neapolis mille modios tritici unoquoque anno ; et
thleem episcopus. Petrus, prior Sepulcri Do- dimidiam partem illius possessionis quam dedi San-
mini. Achardus, prior Templi Domini. Ar- cto Sepulcro pro excambitu episcopalusBethle[e]mi-
nardus T5, prior Montis Syon. Henricus, tici. Et ut raea regia preceplio nostris futurisque
prior Montis Oliveti. Robertus, abbas Vallis temporibus firmitatem obtineat, huius privilegii ilr-
Josaphat. Soibrandus, abbas Sancte Marie mamentum auctoritate mea roboro, manu mea sub-
Latine. terconfirmo, sigillo meo sigillo, ut sancte congrega-
De convenlu Sancti Sepulcri. Domnus Ri- tioni ipsius ecclesie firmiter ,et inviolabiliter liceat
chardus T6. Petrus Barchinonensis. Robcrtus l.ec omnia possidere iure perhenni. Si quis autem
Arthasiensis. Gaufridus Constantinopolita- ex successoribus meis, sive in clericali sivc in Li-
nus. Anselnius, precentor. Radulfus Pari- cali vivens ordinavi 91, contra hanc meam regiam
siensis. Petrus Bernardi. Garnerius. Geher- " instimtionem atque dccretum, quod absit! ire pre-
tus ,T. Robertus. Willelmus. Wlgrinus. Lam- sumpserit et infringere conatus fuerit, et de consti>-
bertus. Item Lambertus. Godofridus. Moyses. tula canonicorum prebenda aliquid diminuerit, eam^
Rogerius. Bartholomeus. Gervasius. Geral que sacrilegis debetur, penam in eternum scnliat;
dus. Eurardus. Dionisius. gratia autem et pax a Deo Patre el Doinino nostro
XXIX T8. lhesu Christo omnibus sancte ecclesie iura tuenli-
Confirmatio regis Balduini primi de omnibus, qtte bus, canonicis quoque eidem ecclesie servientibns.
dux Godefridus ecclesie [Sancti] Sepulcri conlulit : Amen.
videlicelcasalium xxi, quorum nomina hic subscripla XXX".
sunt, et furnorum Ierusatem, et villanorum apud PRIV1LEGIUM 9S BALDUINI REGISSECUNDIDE CASALl
Sanclum Lazarum cum familiis suis, et IV casalium QUODEST APUDTVRUM.
super Sancium Lazarum, et mille modiorum tritici i« In nomine sancte et individue Trinitatis Patris et
territqrio Neapolis, et dimidie parlis cambitus epi- Filii et Spiritus Sancti.
scopalus Bethleemitici n. Ego Balduinus, per Dei gratiam rex Ierusalem9*
PRIVILEGlUM CASALirMET DECIMARUM CONCESSIONIS _ Latinorum secundus, pro anime anteccssoris mei
BALDUINI REGISPRIORl[s]80. digne memorie, regis Balduini, salute necnon remis-
In nomine sancte et individue Trinitalis. | sione peccatorum meorum in lerminis Tyri dono et
Decet omnes,quos ad regie polestatis celsitudineai concedo ecclesie Sanctissimi Scpulcri Domini et ca-
clivina gralia voluil sublimare,a sanctis iustisquepe- nonicis inibi regulari vita Deo servientibus, presen-
ticionibus aurem clementie sue non avertere, seU tibus ct futuris, casale quoddam nomine Derina su-
votis piis Deoque placitis desideriis, ut bene ampli- pra niagnum fonlem, de quo procedit conductus
ficentur, diligenter adquiescere.. Anno igitur ab in- aquarum, cum omni suo territorio et pertinentia,
carnatione Domini MCXIV , anno quoque rcgni exccpto alio casali, si quandoque ei subiacuit, quaii-
mei xiv, jndictione vn, epacta xn, ego BalJuinus, nus predicla ecclesia sine omni calumnia 95 mea
regnum Ierosolimitanum 8i dispositione Dei opti- meorumqueberedum vel successorum habeat et pos-
nens, a patriarcha ipsius sancte civitatis lerusa- sidcat illud iure perpetue hereditatis; preterea simili
lem8", venerabili Arnulfo, et a toto conventu cano- modo hortum 96,qui [est97] inter murum et antemu-
nicorum ecclesie Sancli Sepulcri rogatus, volo et rale eiusdem civitatis, ex partc maris; in contermi-
concedo per huius scriplionis decretum ut, quid- nis vcro ipsius casalis supradicti, circa montana,
quid 83ducem Godefridum, predecessorem meum et D tanlum tcrre, quantum quatuor paria boum pote-
fralrem, eidem ecclesie dedisse cognovi, inviolata runt excolere de anno ad annum. Pro huius ilaque
permaneant8* : scilicet casella 8»viginti et unum sic mei doni securilate et confirmatione hoc privile-
nominala, Ainquine, Armotie, Kefreachab, Kefredil gium fieri et meo plumbeo sigillo corroborari pre-
Bubil, Hubin, Arara, Kalendie, Betligge 86, Byrra.87, cepi his coram testibus, quorum nomina subscripta
Subahiet, Ataraberet, Urniet, Zenu, Helmule, Bei- leguntur:
telamus, Aineseins, Barimeta, Beitiumen, Beitfu- S. Gedduini 98, Sancte Marie Vallis Ipsaphat
•teir88,Betsuri 89; et omnes furnos Ierusalem 80, ex- abbatis. S. Pagani, regis cancellarii. S. Gual-
ceptis duobus Hospitalis et uno de Latir.a; et apud terii Brisebarre. S. Pagani de Mineriis.

'* B, tociusque. T6B, Arnaldus. '• B, Ricardus. " B, Gerbertus. '» A, f° 28, r°, et f° 158, r°; B, f 55,
r° "a Ce resnroe' du dipl6rae manque dans B. ,0 B, Privitegium Balduim regis primi de concessione
doniducis Godefridi. 81 B, Iherosolimitanum. 8' B, Iherusatem. 81B, quicquid. 8* Corrigez inviola-
tum permaneat. 8» B, casalia. 86B, Beilligge. " B, Birra. 88 B, Beitfuleier. 8»B, Bethsuri. ** B,
Iherusalem. *lB,'ordine. s%A, f° 29, r°; B, f° 37, r°. 93B, Aliud privitegium. *'*B, Iherusalem.^B,
culumpnia. *ef$,ortttm. 97Suppl(5cd'apres B, ,8 B, Geldmni. ..
ms AD GODEFRIDUM APPEND. H. — MONUM. DE BELLO SACRO. IIH
|S.] Willelmi de Sancto Bertino. S. Sadonis, A solo intuitu pielatisconcedoeeclesie Sancti Sepuicri
marescalli. et Petro priori et universo conventui fratrum sub
Data est in palatio regis apud •* Tyrum, anno regulari devotione canonice vite ibidem Deo famu-
dorainicc incarnatinnis MCXXV, indictione m. lantium, tam presentium quam futurorum, domos
XXXI10». islas subscriptas, que sunl intra muros Ierusatem
rniVILEGIUH FUI.CONISREGISTERCIIDEDUABUS CARRU- ,!0, scilicet domum Petri Bernardi canonici, domum
CATISTERREQUESUST1NTEKRITORIO ACCO.NENSl '". Eurardi canonici, item domum alterius Eurardi ca-
111nomine sancte et individue Trinitatis Patris et nonici, domum Meinardi"', domum Garsionis, do-
Filii el Spiiitus Sancti, amen 10*. mum Gallerii Lentornior '", domum Bernardi Bur-
Ego Fulco , per Dei graliam tercius rex lerosoli- sarii, domum Herluini, domum Mabilie, domum
morum 10», cum conscnsu regine Milesensis '•* et Rogerii, fralris eorumdeni canonicorum, et stalio-
Balduini filii mei, concessi et hoe privilegio conftr- ncm Guillelmi "3 Bastardi, eamque partem, quara
mavi ecclesie Sancti Sepulcri et Pelro priori et fra- idem Guillelmus in mensis nuramulariorum '»* ha-
tribus ibidem Deo famulanlibus duas carrucatas bebal. Has itaque domos liberas et quietas ego rex
agri nitegras et perfectas apud Mimas casale, quas B Fulco concedo et confirmo habendas et pos[ses]sio-
eidein ecclcsie et eisdem fralribus Lambcrtus Alsus nes "» possidendas iure perpeluo predicte ecciesie
Neapolim in presentia domini Guillelmi patriarche et eiusdem canonicis et ab omni consuetudine so-
et mea et regine Milesendis dederat, et hoc donura lutas, salva iusticia regali, quam rex debel habcre
in manu prefati prioris posuerat in helemosina 10" in helemosina '", quam ipse dat sancte ecclesie. Et
pro anima uxoris sue Agnetis et sua et parentum ut hcc concessio firma et inconvulsa in perpetuum
Eiiorum. consistat, carlulam istam placuit regio sigillo meo
Facla est autem hec concessio apud Accon 106,n munirc et supscriptorum m testiura veridico testi-
nonas decembris, anno ab incarnatione Domini raonio corroborare, quorum nomina hec sunt:
ncxxxvui, videntibus et audienlibus istis : Guillelmus, Ierusalem 1!8 patriarcha. Robertus,
Prefato Guillelmo, Ierosolimitano10Tpatriarcha. Nazareth eleclus. Gaufridus, abbas Templi,
ohanne, ipsius Acon los episcopo. Roberto , Guillelmus de Buris. Rainerus Bruns. Bari-
archidiacono. Balduino , cancellario. Petro , sanus. Balduinus Ramtnsis. Roardus, Ieru-
regine capellano. Hodierna, Tripolis comi- salem la9 vicecomes, Anselmus de Bria. Ger-
tissa. Haluisa "". Anselmo "° de Bria. Sada vasius Burgundiensis. Ulricus, Neapolis vi-
'", marascallo '". Iohanne, camerario. Ger- _ cecomes. Bernardus Vacers. Iohannes, came-
vasio Burguin. Guufrido de Freisnel. Ade- rarius. Meinardus "° de Portu. Nichob.
lardo de Relest. Goscelino, camerario, Si- Facta esl aulem hec concessio Neapoli, auno ab
mone '" de Capella. incarnalione Domini MCXXXVIH et anno liberationis
Ego autem Helias, cancellarius regis, hoc privi- sanctc civilalis Icrusalem "' xxxix , indictione
legium dictavi. prima.
XXXII "*. Et hoc privilegium dalum est per manum Helie,
ALlUDPRIVILEGIUM FULCONIS REGISTERCll"' DE regi[s] canccllarii.
DOMIBUS 1ERUSALEM " 6. XXXIII "s.
In nomme sancte et individue Trinitalis Patris et 1TEM ALIUD PRIVILEGIUMFULC0NIS REGISTERCIIDE
"3
CAMBITIONE THECUHE "*.
Filii el Spirilus Sancti, amen.
Ad removendam in perpeluum omnem calum- In nomine sancte et individue Trinitatis Patris et
niam "T vel contradictionem seu quamlibet inquie- Filii el Spirilus Sancti, amen.
tationem omnium perversorum, ego Fulco, per Dei Regie unctionis professio regieque raaiestalis equi-
graliam rex Latinorum tercius Ierusalem "", una tas exigit et honestas ut is, qui in trono regio me-
cum assensu Milissendis regine uxoris mee et Bal- D retur divinitus sublimari, ecclesiarum studeat deie-
duini filii mei, notum et ratum fieri decrevi lam ctionem exigere "» et sacre religionis cultum , in
presenlibus quam futuris quod pro animabus pre- quibus digne poterit, ampliare. Huius religionis
decessorum nostrorum regum necnon et propriis "9 amplificande intuitu, ego Fulcho " 6, Dei gratia rex
nostris et parentum nostrorum sive etiam omnium lerusalem "T Latinorum tercius, adspirante "8 ad
iidelium defunctorum etmaxime illorum, qui san- hoc Milesendi regina uxore mea, pro remedio anime
guinem suum vel sudorem suum pro adquisitione sui patris "9 Balduini regis, predecessori» mei,
Sancle Terre dederunt, bona voluntate et graluita et pieque memorie Balduini, primi in Iefusalem ,w
89B, aput. ••» A, f° 29, v°; B, f° 39, v°. '•» B, Achonenst. '" Manque dans B. ,0J B, Ilierosolimorum.
k0*B, Milissendis. 10» B, elemosina. ,08B, Achon. '" B, Iherosolimitano. "8 Achon. ,09 B, Mois.
»'• B, Anselmus. "' B, Sado. "! B, marescalcus. "» B, Symone. "* A, f°-30, r°; B, f *0, r°. "» Man-
quedans B. '" B, Iherusatem. '" B, caiumpniam. "8 B, Iherusalem. '" B, pro. "• B, Iherusalem.
'«• B, Mainardi. '" B, Lo Tornaor. "» B, Willelmi. "* B, numulariorum. m Manque dans B. "6
"' B, Mainardus ,sl
B, elemosina. '" "!Corrigez subscriptorum. "» Iherusalem. "9 B, Iherusatem.
B, Iherusalem. A, f° 31, r°; B, f 11, r°. "» B, concambio. "* B, Thecue. "" B, erigere. "' B,
Fulco. '»' B, Iherusalem. "8 B, aspiwnte. , 39 B, p«rr?« s«i. '*• B, Iherusalem,
 4125 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. H26
Latinorum regis, et fratris ipsius ducis Godofridi '*» A ipsius pertinenciis et adiacenlibus pascuis redditus
noslrarumque salute auimarura et heredem seu an- aliquos exsolvisse dinoscuntur aut dinoscentur, so-
tecessorum et parentum nostroruin, a domno sedis lutum et quietum iureperpetuo ea Iibertate^ qua te-
lerosolimitane *'* patriarcha Willelmo atque a Pe- nuisse dinoscimur, damus ac debite vicis reciproca-
tro, Sepulchri Domini priore, ac tocius eiusdem ca- tione a totius 16i caluranie "" impedimcnto nos
pituli fralribus, Roberlo scilicet archidiacono, An- defensurosexnunc ctdcinceps pollicemur. Ad huius
selmoprecentore, Godefrido.thesaurario us, Wlgrino preterea commutationis nostreliberummunusregia
preposito, Petro Bernardi, Girberto, Goisberto, liberalitate adicimusut Thecuani habilalores, prout
Oberto, Roberto, Petro helemosinario '*', Petro ca- in nostris consuevere temporibus, a Mortuo mari
merario, Lamberlo, Aymerico ''*', Petro, Giraldo , bitumen illud, quod vulgo dicitur catkrans, libere
Anscherico, Everardo " 6, Burchardo, Willelmo Po- colligant, et r.on minus sal de locis circumadiacen-
diensi, Willelmo Beritensi cum reliquo conventu, tibus tollant. Ut autem" huius sancte commutationis
ecclesiam Beati Lazari in Bethania sitam tam ego et conslitutionis donum et pactum ralum et incon-
quam prefata uxor mea "T, Milesendis regina, mul- vulsum permaneat, presentem paginam de predicla»
tis prccibus impetratam obtinuimus, ut, sicut dictum rum rerum veritate ac commiini ordinatioue con-
cst, per nos ecclesia illa religio[so] "8 conventui " scriplam, patriarchalis ac regii sigilli nostri appo •
inonachorum seu sanctimonialium devotius quam sitione munilam, ratam in perpetuum manere- de -
antea deserviret, ac perpctuo in iidelilate et obe- cernimus, et legitimorum virorum, quorum hic
cSientiaecelesie Dominice Resurreccionis '*9 etlero- subscribuntur uomina, veridico tcslimonio robora-
solimilani'" patriarcheea libertate el obediencia •»», tam, ut in perpetuum inviolata permaneat, conser-
cjua liberior eiusdem ordinis ecclesia in Ierosolimi- vandam secuture posteritati relinquimus. Interfue-
taua '" diocesi fungilur, firmiter permaneret.r/Et runt siquidem his omnibus assensum danlcs el
[ut] "» in eadem Sancti Lazari ecclesia quicumque testimonium prolaturi :
regulariter introducendi sunt saere religionis cul- Gaudenlius 166, Cesanensis archiepiscopus.
tores corporali susteiilatione non careant, lauda- Rogerius, Ramensis episcopus. Anselmus,
menio et dono domni Willelmi patriarche, Petrus sancte Bethleem episcopus. Reineiius ,6T,
prior et predicti Sepulcri Domini canonici ac fratres Sebastenus episcopus. Bernardus, Sydonien-
illi ob vite necessaria tam edificia quam beneficia, sis episcopus. Robertus, Nazarelh electus.
ciomus scilicel ad eandem ecclesiam perlinentes, Gaufridus, abbas Templi Domini. Arnaudus
lara extra quam infra Ierusalem '»* sitas, villanos- „ ,6B, prior Montis Syon. Willelmus, abbas
que ac Bcduinos seu eiusdem perlinentie casalia Monlis Thabor. Helyas "', abbas Palmarie.
Benehatie, Benehabeth, Ragabam, Romha "• Herbertus, archidiaconus Tiberyadis *'•• Gi-
omnia hec cum adiacentiis suis »»6 soluta et quieta, raldus, prior Vallis Iosaphat. Philippus, Ce-
sicut antea ab ipsis libere sunt possessa, concedunt, saree decanus. Bernardus [et] Arnulphus '",
et ab omni decime redditione libera dimitentes »»', Bethleem canonici. Petrus, capellanus. Bar-
a tocius calumniatoris »"8 iniuria se defensuros fore tholomeus, presbiler. Amelius et Henricus,
canonica pollicilatione promiltuut " 9. Pro quorura patriarche diaeoni. Balduinus, patriarche
omnium coramutatione pari voto communique con cancellarius. Radulfus, Montis Syon canoni-
sensu ego Fulco, rex Ierusalem 16°,et ego Milesen cus. Petrus, Sebaste canonicus "!. Baldui-
dis regina, annuente filio nostro Balduino, assen- nus, Sancti Georgii canonicus. Adam, Accon
tiente etiam supranorainato domno patriarcha Wil- canonicus. Saginus " 8, Tyriensis "* canp-
lelmo, assentientibus quoque et laudantibus eccle- nicus. Willelmus de Buris, Tyberiadis domi-
siasticis, qui i61 interfuerunt l6il, personis, lauda- nus. Galterius, Cesaree dominus, Guido,
mento etiam et confirmalione baronum , gloriose Beriti dominus. Balduinus, Ramensis dorai-
Dominice Passionis ac Resurrectionis ecclesie et ca- ]D nus. Rohardus, Ierusalem »T" vicecomes.
nonicis in ea canonicam vitam professis seu profes- Rcinerius "6 Brusch. Barisanus. Vivianus,
suris, tampresenlibusquam futuris.casalequoddam, Cayphas dominus, Rainerus '" Parvus. An-
nomine Thecue, cum omnibus pertinentiis suis, selmus de Bria. Robertus de Frauc Loet "".
lam in terris quain in villanis et Beduinis eorumque Philippus, filius Guidonis de Milli. Ulricus ,
heredibus, omnibus scilicet qui ab obsiditione »63 Neapolis vicecomes. Petrus de Podio Lau-
Antiochie usque hodie dominis eiusdem casalis pro rentii. Rollandus Gunterius. Olivarus, frater

'*' R, Godefridi. »*»B, Iherosolimilane. »*3 B, thesaurario. "* B, elemosinario. •*» B, Atmenco.
"6 B, Eurardo. '*' Manque dans B. »18 Restitue d'apres B. »49B, Resurrectionis. "• B, Iherosolimita-
ni. •«• B, obedienlia. "* B, Iherosolimilana. '"» Supplee d'apres '"* B. "* B, lherusalem. '»» B, Roma.
suis adiacentiis. *"' B, dimittentes. "8 B, calumpniatoris. B, "° B, Iherusalem.
»"6B, promittunt.
»61 B, que. »6*B. interfuere. »t3 B, obsidione. »6*B, tocius. »66 B, calumpnie. »66B, Gaudencius. »6TB,
ftamerius »68B, Arnaldus. »68 B, Helias. »78B. Tyberiadis. »" B, Arnulfus. "* Les signatures
de cc temoin et des deux suivants manquent dans B. "»' B, Siginus. 'T* B, Tjjrenjis. "" B, Iherusatem.
1,6 B. Rainerius. "T B, Rainerius. 1T8 B, Loeth.
1(27 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 1128
elus. lohannesDunda. Godefridus de Bursi. A licet ecclesiam beate memorie Celestinus papa, pe-
*••
Galterius Maldunz "*. Amulfus de Hames. teute et assentiente Guillelmo '*', Ierosolimilano
Barnardus »80 VaCers. Thebaldus "" Nazare* patriarcha, et concedentibus universis ecelesie Do-
nus. Willelmus, nepos patriarche. Tebaldus minici Sepulcri canonicis, in abbatie titulum su-
'»* de Herlebecke. Sado, marescalus "» Gi- blimavit, et non minus predictam commutalionera
raldus Passerels. Eustachius de Roitest. ralam et inviolatam manere constituit, videlicet
De lerusalem "' : Alardus, miles. Hildredus. quod canonici Dominici Sepulchri casale quoddam,
Sigerius. Humbertus cum barba. Milo, came- Thecue nomine, cum omnibus pertinentiis suis,
rarius. Bakelarius "s. tam interris quamin villis !t", etBeduinis eorum-
De Accon '••: Meinardus "' de Portu. Nico- que heredibus, omnibus scilicet qui ab obsidione
laus »88Dorez.Albricus. AurCntius. Rollandus Antiochie usque hodie dominis eiusdem casalis pro
189Lucensis. ipsius pertirientiis et adiacentibus pascuis redditus
De peregrinis autem : Ivo de Nigella. Arnulfus, aliquos exsolvisse dinoscuntur aut dinoscentur,
Teruanensis advocalus. Ingelramus de Bova. solutum et quietum iure perpetuo ea libertate, qua
Richardus de Herecurch. Anskerius "• de pater meus habuisse dinoscitur, ex dono meo et
Encre, et alii quamplures. B concessione mea possideant. Et illud eis a tocius
Si quis igitur, tam Urmam huius rei inscriptionem calumnies 0! impedimento me defensurum ex nunc
sciens , conlra eam ausu teme[ra]rio vcnire aut in et deinceps polliceor, concedens ut [T] hecuani ha-
aliquo infirmare presumpserit, sicutnostre instilu- bitatores a Mortuo raari bitumen illud, quod vulgo
lionis et communis decreti transgressor noslre ma- dicitur catran, libere colligant, et non minus salde
ledictionis et anima[d]versionis sententia feriatur, lnciscircumadiacentibus tollant, Ob quorum omnium
eteterno anathemate percussus, si non resipuerit, cominutationem, laudamento et dono domni Guil-
ex prescriptarum iudicio personarum inextingui- lelriii! 03, Ierusalem !0* patriarche, Pelrus prior et
bilibus gehenne ignibus tradalur, sine retraclatione predicti Sepulcri Domini canonici ac fratres Mailldi
perpetuo puniendus. Amen. abbatisse et sanclimonialibus in prefata ecclesia
Data lerosolimis, nonis februarii, per manum regulariter statutis sive substituendis ad vite tem-
Hclis, regis cancellarii. anno dominice incarnatio- poralis sustentationem tam edificia quam beneficia
nis MCXXXVHI, indictione prima "' et domos ad eandem ecclesiam pertinentes, tam
extra infra Ieriisalem , 0" sitas, villanosque ac
XXXIV "!. quam
Beduinos-seu^eiusdem pertinentie casalia, Benehatie,
PRIVILEGIUM RALDUINI, REGISLATINORUM QUARTI,AD("
CANONICOS DECONCESSIONE CASALISQUODVOCATURBeneiiabetb, Ragabam, Romah, omnia hec cum
THECUE. suis adiacentiis soluta et quieta, sicut antea ab
In nomine sancte et individue Trinitatis Patris et ipsis libere sunt possessa, concedunt, et ab omni
Filii et Spiritus Saricti, araen. decime redditione libera dimittentes, a tocius ca-
3 in- lumniatoris !0Siniuria se defensuros fore canonica
Que pro bonO pacis iacla velpia fuerunt"
tentione staluta, a cunctis, maxime auteni a regia pollicitatione promitlunt. Ut autem huius sancte
raaguilicentia, cuin omni sunt sollicitudine obser- commutalionis et constitutionis mea concessio rata
vanda, ne aut mutatione temporum a sequentis po- ct inconvulsa permaneat, presentem paginam de
steritatis memoria deleantur, aut perversorum ho- predictarum rerura ordinatione conscriptam, sigilli
minum sinistra perturbatiOne aliquibus dissensio- mei appositione munilam, ratam inperpetuum ma-
nutn scrupulis postmodum pervertantur. Proinde neredecerno, et legitimorum virorum, quorum hie
ego Balduinus, Dei gratia sancte Ierusalem •" rex subscriburitur nomina, veridico testimonio robora-
Latiriorum quartus, nostre et ecclesiarum paci in tam conservandam secuture posterilati relinquo.
posterum providens, illam, quam pater raeus Ful- Huius rei ergo testes sunt *0T
cho "" pie memorie, illustris rex Ierusalem'" La- JJ Guillelmus, lerusalem !08patriareha, el qui se-
tihorum tercius, et rnater mea Milesendis "" regina quuHtur ***: Balduinus, archiepiscopus Ce-
prosua predecessorumque suonim salute cum ca- sariensis. Robertus, archiepiscopus Nazare-
nonicis Dominici Sepulcri »98 de temporalibus be- nus !1°. Helias, episcopus Tyberiadensis. Ro-
neliciis ad ecclesiam Sancti Lazari, que in Betha- gerius, Ramalhensisepiscopus. Reinerius"",
nia sila est, pertinentibus fecere, commutationem Sebastensis episcopus.
collaudo, et per presentem paginam confirmans, in Gaufridus, abbas Templi Domini. Sehebran-
perpetuum illibatam custodiri decerno. Quam vide- dus, abbas Sancte Marie Latine. Petrus, Do-

'" B, Malduiz. •«» B, Bernaraus. '»' B, Tibatdus. , 8! B, Tibaldus. '»' B, marescatcus. ™* B,

mrusalem. »8»B, Bachelarius. l"B,Achon. *8TB, Mainardus. »88 B, Nicholaus. »8» B, Rollandus.
"• B, Anscherius. »»' Cette dernierenhrase dans B. »**A, f> 33, r°; B, f° 46, v°. »•»B,
»»* B, lherusalem. manque
"» B, F^ulco: »»6 B, Iherusalem. »»' B, mtisseridis. »98B, Sepulcrl
fuertnt. »»»
Vqmtm.«« B, Witlelmo. *'•• B, Iherosolimitano. "» La lecon de B, qui donrie villanis, rae parait raeil-
leure. B, calumpnie. "»B, Wiltelmt. ••* B, Iherusatem. *•« B, Iherusalem. *osB, calUmpnidtoris.
*"' B, Hutus ergo rei sunt testes. "8
B, Iherusalem. *09B, secuniur. «»•B, Nazareth. !" B, Rainerius.
1229 • 1130
CAKTULAIRE DU SAINT SEPULCRE.
minici Sepulcri prior. Henricus, Montis Oli- A siam Sancti Sepulcri, oblacio illa non erit eorum.
' veti
prior. Raimundus, Hospitalis magister. Dedit autem adhuc eis"»ecclesia[m].Sancti Petri ma-
Petrus Guillelmi. Stephanus de Capella. jorem, que est apud Ioppem, cum cimiterio "*
Guillelmus Fauco. Gaufridus et Fulcherius, ecclesie pertinenti, ei cum omnibus consuetu-
ambo *" fratres Templi Salomonici. Gode^ dinibus, que ecclesie metropolitane congruunt.
fridus, thesaurarius ecclesie Sepulcri Do- Concessit eis insuper dignitatem hanc, que satis
,.ini. Guillelmus, prepositus. Petrus Ber- ecclesie Sancti Sepulcri prerogativa compelit, quod
.tardi. Petrus Barchinonensis. Nicholaus. si in ecclesiis Ihcrosoliniitani regni persona erit
•^ambertus Grossus. Bertrandus de Podio. mutanda, consilio eorum et clcctione perficietur,
Magister Beda. Obertus, Gamaliel. Gi-aldus ubi neccssitas postulabit. Hec predicta sic co[n]sti-
Bastardus. Moises •". Bonefatius *". Eu- tuit, et islud inde privilegium sigillo regio signans,
rardus. Robertus Acconensis !ls. Guillelmus prediclo rege laudante et concedenle, confirmavit,
Berithensis. Guillelmus Anglicus. salva dignilate sua ponlificali et reverentia. Gratia
De baronibus : Baliariiis. Reinerius Ramathen- et pax a Deo Patre et Domino nostro Ihesu Clnisto
sis. Iosceljnus de Cortenai. Galterius Beri- omnibus hec huius sancte ecclesie iura tenentibus*"
thcnsis. Roardus '", vicecomes. Sado, ma- **canonicis eidem servitoribus, amen! Si quis autem,
rescalcus. Bernardus Vacherius. Gaufridus sive in ecclesiaslico sive in seculari ordine positus,
Acus. Tosetus. Imbertusde Bar. contra hec pii patris statula aliquid agere presum-
Facia cst hec carta anno ab incarnalione Domi- pserit, vel de conslituta eorum prebenda aliquid di-
ni HCXLIV, indictione vn. minuerit, in die iudicii tremendo eam, que sacriie-
giis "8 debetur, penam mcrito nietuat. Placuit au-
iXXV. tera palriarche benignitati in eadem ecclesia, ut
P&IVILEGIUM ALEXANDRI PAPE DE CONFIRMATIONE decet, perficere personas, videlicet cantorem ct
POSSESSIONUM ET UBERTATE ECCLESIE SANGTI SE-
PULCRI. primicherium, hoc cst magistrum scolasticum,
" atque thesaurarium, sacristitem quoque; prebens
(Virfe in Alexandro III, ad. an. 1181. cantori ultra prebendam solitam tandumdem, hoc
XXXVI»". estcL bizancios, scolaslico similiter, thesaurario
DECOJIPOSITIONE PREBENDARUM ECCXESIEIERUSALEM *18. quoque, sacristiti autem c tantummodo. Placuit
In nomine sancte el individue Trinitatis. quoque regi Balduino dare succentori CLbizancios
Anno ab incarnatione Ihesu Christi, filii Dei suia eternaliter de propriis redditibus suis. Patriarcha
[m]i, MCIII, indictione xi, in Iherusalem domno autem statuil se daturum subdecano CLbizancios,
Bei gratia Ebremaro patriarchalem obtinente *'" se- post obilum tamen domni Arnulphi" 9 archidia-
dem, Balduino vero rege inclito et Christianissimo coni; ipse vero Arnulfus eidem subdecano c bi-
regnum Babilonie atque Asie disponente, placuit zancios, quamdiu vixerit, prebebit.
patriarche predicto canonicorum Sancti Sepulchri XXXVII.
prebendas sic ordinare et secundura ritum anterio-
tem reformare, ut singulis annis unicuique cx bisan- PRIVILEGIUM CALIXTIPArE.
cios*1* eterno iure preberet, doncc [de]!!l poss- (vide in Calixlo II ad an, 1124.)
(ess]ionibus ecclesie quandoque prebendas easdem XXXVIII.
eis perficeret secundum gratuitam voluntatem EJUSDEM. DEECCLESIA SANCTI SALVATORIS DERUBO.
eorum. Placuit insuper paternitatis sue benignilati (Vide ibid.)
in ipsa Sancti Sepulcri ecclesia duo allaria eisdem
XXXIX.
fratribus eternaliter dare, illud videlicet, cui deser-
vinnt in choro ipsi canonici, principale, catbedra PRIVII.EGIUM INNOCENTII 11DECONFIRMATIONE ECCLESIE
BARULI ET BRUNDISII ET QUARUMDAM ALIARUM.
patriarcbali addita, que estpone idem altarc; alte- fi
rum vero, quod [est]'*" ad caput "3 Sepulchri, par- (Vide in Innocentio II ad an. 1145.)
rochiale, exceptis ornamentis ecclesiaslicis, si su- XL.
perposiia fuerint altaribus ipsis, que ecclesie rema- PBIVILEGIUH CELESTINI
EST
PAPEDE DONOECCLESIE, QUE
nebunt. Nec non ea cuncta, que ad maqum sive ad LNIIRBEROMA.
pedem eius, ubkumque missam celebraverit, ofle- (Vide in CeelestinoII ad an. 1144.)
rentur, aut sive [ipse] "» patriarcha sive episcopus XLI "».
quilibet ad principale altare cantaverit, ipsam oUa- DE DECIMIS CASALI6 SANCTI EGIBII.
tionem canonicis prebuit; si vero in principalibus Willelmus, Dei gratia sancte Iherusalem patriar-
patriarcha missam cantarerit ecclesiis extra eccle- cha dileclis in Domino filiis Pontio *3', ecclesie

*" "3 B, Moyses. »" B,

Man.pe dans B.!ls Bonefacius. !1»B, Achonensis. !" B, Rochardus. '" A, f°
35', r°; B, f° 21, r°. Dans B, la rubrique est ainsi concue : De prebendisquas domUsEbremarus patriar-
cha constHuit canonicis secularibus. !' 9 B, optinenle. "° B, bisanlios. !!l Supplee d'apres B. 28!Sup
plee d'apres B. !!S B, capud. !!* Supplee d'apres B. !" B, oput. !i6 B, cimetlerio. !" B, tuenlibus.
488B, sacrilegis. "' B,
Arniilfi. !S0 .A, f° 58 r°: B f° 27. v". !31B, Poncio.
PATROL.CLV. 3.3
1131 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 1152
Sancti Salvaloris, que cst in monte Thabor, abbati, A XLII, 38.
cl mouachis in ca communem vitam professis ac CONSTITUTIO UTCANONICI INSIMUL COMEDERENT.
profcssuris in pcrpetuum. Traclite nobis pflicium Gibelinus *39, Iherosolimitanus **° ecclesie «r-
cxigil dignitalis ul ecclcsiis nobis commissis paterna vus, domino el fratri karissimo Balduino, lherusa-
soUicitudinc provideamus, el, si quid conlrovcrsie lem regi glorioso, in Domiuo lliesu salutem locius-
in cis ortum fuerit, removere ac unilatem spirilus quc fraternitatis dilectionem. Providenle Dei clc-
[inter] casdem modisomnibus reformare sludeamus. mcntia vestreque nobilitatis postulante benevolen-
His ilaque invigilanles atcnlius "3!, controversiam lia »*', quam mihi indesinenter ostendislis, in his
dc dccimis casalis Sancti Egidii, inler ccclesiam Se- extraneis regionibus remansi. Inslante vero arliculo
pulcri Domini et vcslram diu habilam, communi morlis, vobis loqui, sicut summo amico meo, ct
fratrum ct cocpiscoporum nostrorum consilio ac filio meo Arnulfo archidiacono plurimum deside-
dilccti filii nostri Pelri, Dominici Sepulcri prioris, ravi; quod quia faccre non polui,pro lanta libe
*',!vestra mihi impensa gralias vobis mul-
lociusquc capituli nostri assensu sedavimus. Nara r[ali]tate
ul inler casdcm ccclesias pax elerna conservelur!- 13, timodas refcro, corpusque et animam vestram in
ccclesiam prcfati casalis Sancti Egidii cum oblalio- " manus summi Condiloris coramendo; et quoniain
nibus suis ct suarum duorumque casalium, Turba- Dei misericordia ccclesie sue sui sanguinis cffu-
saim videlicel ct Dere, decimarum medielate vobis sione resperse et suo glorioso Sepulcro insignilc dc-
libere cl absolule concedimus, ac ut trium vinearum fensorein et protectorem vos ordinavit, summopcre
vestrarum, quas nunc habetis, decima similiter, precor benignitatem vestram ul ipsam protegalis ci
omni inquiclalionc sopila, iuri vestro remaneat viriliter dcfendatis. Canonicis aulem eiusdem Do-
adicimus; aliam vcro decimarum partem ecclesie minici Scpulcri, filiis noslris el confratribus vestris,
Dominici Scpulcri canonicis reservamus. Ex his in ultimis posilus, omnem voluntalem meair sic
quidcin que cx nostra concessione possidetis, ec- plenissirae aperui, ut cis per obedienliam [firmilcr
clesiam ct clcricos in ca Domino famulantes pro- preciperem »*»quatinus insimul comederent secun-
curarc dcbclis. Si que eiiam, unde decima reddi dutn bonarum ecclesiarum, spclialius !i* Lugdu-
debuerit, postmodum acquirere poteritis, decime nensis vcl Rcraensis, consuetudinem; el hoc pro
•inediclatcin ccclcsie Sancli "* Sepulcri Domini per- testamento conteslans ei[s] mandavi, pro quo vos
solvclis. Sed ct ne hec a memoria future deleantur humiliter poslulo ut hoc ipsum confirmetis, el, ut
poslerilatis, ccreum unius rolule in festivitate Ihe- plenius perficialur, sicut bonus cooperator eos adiu-
rusalem annualim prefati Dominici Sepulcri ccclesie „ varc studeatis. Proinde de his omnibus et de aliis
liorum dabilis in recognilione. Ut hec vobis, filii in que pro remedio animc mec sub teslamenlo fieri
Chrislo karissimi, firma el illibata in perpetuum ordinavi et conlirmavi, rogo ct prccipio vobis ul vos
conserventur, per presentem paginam, sigilli nostri sic confirmetis ct adiulor existalis.
apposilione munitam, confirmare decernimus. Hii XLIIl *»».
quoque, quorum subscribuntur nomina, huic nostre PRlVILEGIUM DEQIIODAM CASALI,QUOD DICITUR CAFER-
concessioni interfuerunt, ct suum cum consilio lau- MELECII, SITOIN TERRITORIO NEAPOLIS **6.
d&mcntumunanimiler attribuerunt, scilicct: In nomine sancle et individue Trinitatis Patris ct
Balduinus, Cesariensis archiepiscopus. Rober- Filii et Spiritus Sancti, amcn.
lus, Nazarelh archiepiscopus. Rogerius, Ra- Ego Balduinus, Dei gralia rex Iherusalem Lati-
mcthcnsis episcopus. Anselmus, Belhleem norum secundus, digne ralus maculas iidclium ani-
cpiscopus. Rainerius, Sebastensis episcopus. marum oralionum devolione et elcmosinarum lar
Helyas !3°, Tibcriadensis *36 cpiscopus. Gau- gilione posse aboleri, pro anima prcdecessoris mci
fridus, abbas Tcmpli Domini. Henricus, prior b*ne memorie, regis Balduini, cl regine uxoris roee
Montis Oliveli. Letardus, prior Nazareth. parentumque meorum donaveram sancte ecclesic
Willelmus, Domiuici Sepulcri prepositus. D Sancti '*' Sepulcri et Wiilelmo priori celcrisqnc ca^
Sed ct ceteri canonici nostri, qui subscribuntur, nonicis inibi regulari tramite Deo niililantibus, tarr.
huic rei assensum prebuerunt: futuris quam presentibus, casale quoddam in lerri-
Godefridus, thesaurarius. Bertrandus de Podio. torio Ncapolis, nomine Cafermelceh, cum [omni-
Nicholaus. Gamaliel. Roberlus, cellararius, bus] "8 terris et perlinentiis suis, cxceplis - illis
et omnes alii. eiusdem casalis viilanis, quos Romanus dc Podio
Facla autem esl!3T presens inscriptio anno incar- transmulaverat ad casalc Betheflori; ila quidcmdo-
nalionis dominice MCXLV, indiclione vm. naveram, sicul ipsi canonici in alio privilegio meo
Dala Iherosolimis, perraanum Ernesu cancellarii, regali sigillo consignato tenent scriplum, quatinus
xix kalendas seplembris. ecclesia Sanctissimi Sepulcri ct predicii canonici
!3! B, allencius. ,33conservelurefenia. !3* dans B. *3»B, Ilelias. *36B. Tyberiadensis.
Manque
137B, esl aulem. !38A, f°59, r°; B, f°28, v°. !39Les deux maiiuscrits s'accordent a donner Willelmus;
c'est une erreur evidente, que les indications historiques fournies par le document meme permeltent de
rcctifier. »*•B, Iherosolimitane.. !i» B, benivotcnlia. !*! Restitue d'apres B. •*» B, perciperem. ***B,
specialins. *»»A,f" 59, v°; B, f° 58, v°. s*6 Cette rubrique esl ainsi concue dans B : Aliud privilegtum
Baiduini, reqis secundi, de eodem. !,T B. Dominici. ns Supplec d'apres B,
1155 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. 1154
ipsum casale habeant possideantqueperpetuo jure'* 9.A impugnare aut cassare temptaverit, a Deo, nisi resi-
sine omni calumpnia hercdum mcorum et successo- puerit, anathematis sententia percussus, nostre regie
rura vel quorumlibet hominum. Ipsi autem canonici potestati reus subiaceat, nichilominus hoc meo dono
ob istius casalis donum cc bizancios, quos habebant firmo et stabili semper consistente. Ad huius itaque
in redditu Neapolis, mihi quietos clamaverunt. Sed mei doni corroborationera Pagano, meo cancella-
postea amicicia *50et rogatu eorumdem canonico- rio, scribi et plurabeo regali sigillo confirmari pre-
rum, eosdem ruslicos, quos prius exceptaveram, cepi, presente domno Stephano, venerabili Ilteroso-
cum omni progenie sua et heredibus suis Sanclis- limorum patriarcha, et coram aliis testibus, quorum
simo Sepulcro alque Petro, eiusdem priori, ceteris- nomina subscripta leguntur :
que canonicis cum supradicto casali et cunctis cum'" Milisenda *"8, filia regis, hoc laudat et conscn-
pertinenliis suis in presenlia comitis Andegavensis lil. Willelmus, Nazarenus archiepiscopus.
atque Milissendefilie mee, hisdem approbantibus et Baiduinus, Sebastinus episcopus. Ansellus'"»,
asscntientibus, donavi et concessi. Si quis vero, ne- Bethleemita episcopus. Gelduinus, Vallis
quitie commotus stimulis, temerario ausu hoc meum Iosaphat abbas. Arnaldus, prior Monlis Syon.
legale donum ullo modo impugnare aut cassare tem- Iohannes, camerarius. Bernardus Vaccarius.
ptaverit, a Deo, nisi resipuerit, anathemalis senlen- ** Hugo, Ioppensis dominus. Ansellus de Bria.
tia percussus, nostre regie potestati reus subiaceat, Henfredus de Torone. Gualterius, Cesaree
nihilominus hoc meo dono firmo et stabili semper dominus. Guitterius, sorori[u]s *80 regis.
consistente. Hanc itaque mei doni corroborationem Roardus. Sado, marescalcus. Paganus, pin-
et supradictorum rusticorum augmenlationem Ame- cerna. Romanus de Podio. Goffridus Tortus.
lino, meo cancellario, scribere et plumbeo regali si- Balduinus Sancti Abrahe. Hulricus, Niapo-
gillo confirmare precepi, presente domino Willelmo, lis "' vicccomes, et plures alii.
Iherosolimorum patriarcha venerabili, et coram aliis Factum est et datum in palatio !e' regis apud
testibus, quorum nomina subscripta lcguntur : Achon *63, anno dominice incarnationis jncxxvni,
Pelrus, capellanus meus. Radulfus, camerarius indictione iv, mense marcio.
meus. Martinus de Nazareth. Anscatinus, XLV *6*.
vicecomes Iherusalem. Olricus, vicecomes PRIVILEGIUM BALDUINI REGISSECUNDI DEABSOLUVIONE
Neapolim, et alii quamplures. CONSUETUDINIS PORTEIIIERUSALEM.
In nomine sancte et individue Trinitatis Patris ct
XLIV '".
*5' DEDONO Filii et Spiritus Sancti.
rTEMBALDUINI REGISSECUNDI CASALISC
CAKERMELICH. Ego Balduinus, secundus Dei gratia rex Iherusa-
ln nomine sancte et individue Trinitatis Patris et lem, condescendens precibus patris nostri domni
Filii et Spiritus Sancti, amen '"*. Guarmundi patriarche, cleri quoque ac capiluli "»
Ego Balduinus, Dei gratia rex Iherusalem Latino- sancte civitatis Iherusalem, consuetudinem, que
rum secundiis, digne ratus maculas iidelium anima- actenus exigebatur et dabatur in porta ab his qu\
rum orationum devotione et elemosinarum largi- fruraentum et ordeum et lugumina !6S inferebant,
tione posse aboleri, pro anima predecessoris mei amodo et deinceps, assentientibus optimatibus mcis,
bone meraorie, regis Balduini, et regine usoris "" remitto tam pro remedio anime domni [Balduini]!6T,
mee parentumque meorum dono sancle ecclesie Do- predecessoris mei, gloriosi regis, quam pro mea
minici Sepulchri et Willelmo priori ceterisque cano- successorumque meorum iucolumitate et saiu.e.
nicis inibi regulari tramite Deo militantibus, tam Consuetudo etenim illa dura valde et dampnosa t».«
presentibus quam futuris, casale quoddam in terri- peregrinis Sepulcrum Domini invisentibus quam
torio Neapolis, noraine Cafermelich !»6, cum omni- eiusdem sancte civitatis habitatoribus vidcbatur.
bus terris, villanis et pertinentiis suis, exceptis illis Absolvo itaque ab omni exactione omnes qui
eiusdem casalis villanis, quos Romanus de Podio r. [per] *68portas Iherusalem frumentum aut ordeum,
transmutaverat ad casale Betheflori " 7. Ita quidem fabas, lenticulas et cicer inferre voluerint; ha-
dono ut ecclesia sanclissimi Dominici Sepulcri et beantque liberam faciiltatem ingrecfiendi [et egre-
predicti canonici ipsum casale habeant et possideant diendi] *69 atque vendendi ubi el quibus voluerint
iure perpetuo sine omni calumpnia heredum meo- absque molestia tam Sarraceni quam Christiani.
rum el successorum vel quorumlibet hominum. Ipsi Obsecro igitur et contestor ne quis successorum aut
vero canonici ob islius casalis donum cc bizancios, heredum meorum hunc constitutionis mee tenorem
quos habebant in redditu Neapolis, mihi quietos cla- aliquo modo violare aut immutare presumat, dom-
maverunt. Si quis vero, nequitie commolus slimulis, nuraque patriarcham [et] totum clerura Iherosoli-
temerario ausu lioc meum legale donum ullo modo mitanum deprecor ut sentenciam ' 70excommunica-
**»B, et possideant iure perpeluo. "• B, amicitia. '"'B, cum cunctis. '»!A, f°
"3 Cettepremiercrubriqiiemanquedans A. !»*Manquedans B. *""B, uxoris. !"6 B, 40, r°; B, f° 58,
'"
r°.
*"> '" 9 *60 Cafeimetic. B,
Beleflori.
!6!B, palacium.B, Milissenia.
!" B, aput Acchon.B, Anselmus.
"* A, f° 41,Cette
restitulion est autorisee par B. !", B, Neapolis.
' 6»B, populi.
r°; B, f° 35, v°. ' 60 B, legumina.
*8T
Supplee d'apres B. "8 Supplee d'apres B. '°9 Supplees d'apre6 B. *70B, sententiam.
1155 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. - MONUM.DE BELLO SACRO 1136
tionis promulgare non differant in quamcumquc .\ altulcrint, pannis incisis et cnnsuetis *9' ad induen-
pcrsonam, si forte, insligantc avaricia aut fallente dum.Nec etiam de omnibus aliis rebus, quas secum
diabolo, hoc violare temptaverit. Remito !T1 quoque apportaverint, quicquam tribuent usque ad valorera
mercedem modii consuetudinariam. XL bizanciorum; quod vero huic precio XLbizau-
Faclum esthoc annodominicc incarnationis MCXX, ciorum supererit in rebus peregrinorum, et pote-
indiclione XIII, et confirmatum in ecclesia Dominici runl ipsi peregrini fidem astringere custodibus por-
!fl*erit,
Sepulcri testimonio idoneorum virorum, quorum tus quia ad proprium usum illud, quidquid
subscripta sunt nomina : reservabunt, quieti erunt; si autem illud idem quod
Ego Guarmundus, Dei gralia patriarcha Iherusa- supererit necessitas vendere cogerit, devenditoquod
lem, subscripsi et secundum .petitionem *7' domni consnetudo et iustum est in portu persolvent.
Balduini regis liuius donationis violatores excom- XLVII.
municavi. PRIVILEGIUM INNOCENTIIPAPE.
Signum Ebremari, Cesaricnsis archiepiscopi. (Vide in Innocentio IIad an. 1143.)
Signum Anschetini, Bethleemilani episcopi. XLVIII S83.
SignumjBernardi, Nazareni episcopi.[Signum] _ DE !8» REMISSIONE CALUMPNIE, QUAMREGL1A MILE-
Rogerii, Ramalhensisepiscopi. [Signum]Gcl- SENDISFACIEBAT SUPERVILLANIS DE BETSURIE ET
duini, Vallis Iosaphat abbatis. [Signum] Ri- SUPERSURIANIS DECALANDRIA ET DERAMETHIS *88
ET SUPERVINEA !86 DOMINE GELTIDIS.
cardi, Latinensis abbalis. [Signum] Gerardi,
Sancli Scpulcri prioris. [Signum] Achardi, In nomine sancte et individue Trinitalis Patris et
Dominici Templi prioris. [Signum] Arnaldi, Filii et Spiritus Sancti, amen
prioris Montis Syon " 3. [Signum] Laurentii, tmitanda antique inslitutionis norma temporibus
Monlis Oliveti prioris. [Signum] Petri Bar- quondam transaclis non negligenter obtinuit, et ve-
chinonensis. [Signuraj Pagani, cancellarii. tusta sanclorum tradicio patrum nichilominus con-
[Signum] Brandonis. [Signura] Hugonis Cau- venienler observavit, sed et observandum cxeraplis
lis, constabularii. [Signum] Willelmi de suis ad nos usque succedentibus salubriter transmi-
Tibcriade "*. [Signum] Eustachii Granarii. sit ut, quociens !8Tcuiuslibet rei geste series cou-
[Signum] Hcrberti Piselli. [Signum] Radulfi texitur, ne temporum spatiis !88 annorumve laben-
de Fonlanellis, [Signum] Guidonis de Miliaco. tibus curriculis pariter a memoria horainum labere-
[Signum] Baliani. [Signum] Romani de Podio. tur, ad sui noticiam cerciorem !89suique efficatiem
[Signum] Amalriei de Flandrello. [Signum] firmiorem literarum apicibus paginisque conservan-
Balduini de Sancto Abraham. [Signum] Ma- C dura traderetur memorialibus. Eorum *90 igilur
nassesdeCaypha. [Signum] Roardi.[Signum] omnium vestigiis nos per omnia inherere cupientes,
Anschetini, vicecomitis. [Signum] Pagani, ego Milesendis»", divina largiente clementia Ihero-
pincerne. [Signum] Iohannis, camerarii. solimorum regina, omnibus hominibus, tam presen-
[Signum]RainaldidePoni. [Signum] Goifridi tibus quam eorum posteris, ratum certumque fieri
Acus. [Sigrcum] Porcelli. [Signum] Bertini. volo quod illam calumpniam, quam ecclesieSancti!"
[Signr.] Bacbelerii et Willelmi Slrabonum. Sepulcri eiusdemque loci canonicis, quorumdam
Ego Balduinus, Dei gratia secundus Latinorum suggestione, super villanis de Bethsurie, videlicel
rex Iherosolimitanus, subscripsi et sigilli mei im- Selmen filio Maadi, Hapderahmen " 3,Selim, Hasem,
prcssione signavi, anno regni raei tercio. Nasen, Melpedem *9*.Seleemen Sade. Brahin.Kan-
XLVI "». net, Naser "", Ariz, Mahmut, Zafer, Demsis *»•,
PRIVILF.GIUM "6 BALDUINI REGISSECUNDl DEC0NSUE- Resselem, Tameh, Rosec, Sahe, Salem filio Sade,
TUDINEACCONENSIS *7' PORTCS. et reliquis omciibus terraque eiusdem casalisfece-
In nominc Patris et Filii et Spiritus Sancti. ram,assensu et concessione filiorum meorum, regis
Ego Balduinus, Dei gratia rex Iherusalem !78 _ scilicet Balduini ct Amalrici, loppensium comitis,
Latinorum secundus, quoniam in portu Achon que- ctiara concilio "' et laudamento bonorum virorum,
dam prave consuetudines adoleverant, que peregri- libere et quiete dimitto; ita scilicet ut canonici absque
nos permultum gravabant, rogatu ct amonitu *" omni contradictione seu reclamatione mea vel ali-
domini S[tephani], venerabili[s] Iherosolimorum cujus heredum meorum predictos villanos, super
patriarche, statui pro anima predecessoris raei bone quibus calumpnia agitata fuerat, cum eorum omnium
memorie, regis !8° Balduini, et regine uxoris mee posteritatibus et prenominatam terram donatione
qualinus peregrini, undecumque venientes, nullam et concessione nostra libere et quiete in perpetuum
dationem census denl in portu de omnibus, quos habeant, teneant et possideant, sicut a tempore
571B, Rcmitto. !T! B, pelicioncm. "» Montis Stjon prioris. !7VB, Tyberiade. "»A, f° 42, r°;
B, f° 57, v°. !T6 DansBce mot esl remplace par Item. "7 B, Achonensis. "" B,Iherusatem. "sB,am-
monitu. !80B, regis bonememoric. !81B, consulis. !8SB, quicquid. !83 A, f° 45, r°; B, f°44, v°." ***
Daus B la rubrique commence par ces mots : Jtem Melisendis regine de.... !8SB, Rametis. *"' B, vi-
neam. !87quotiens. !88 B, spaciis. !89 B, certiorem. !aoB, Horum. !91B, Metissendis. !9! B, Domi-
nici. 893B, llabderahmen. *»»B, Mekedem. !9» B, Nasser. !96Dans le dipl. 52, ces deux noms pa-
raisscnt n'cn former qu'im seul. !07B, consitioetitim.
«37 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE 1158
illustrissimi ducis Godofridi! 98 liberius et quietius A Mezera, cum omnibus pertinentiis suis pro duobu*
habuisse, tenuisse et possedisse noscuntur. Huic aliis Sancti Scpulcri casalibus, Caferraelich et An-
donationi et concessioni Surianos de Calandria '", quina, similiter cum pertinentiis suis. Quam com-
Cosmas, Seirnahian »••, Samuel, Ihanna, Meferreg, mntationem Babinus. a quo idem Iohannes fcoduin
Gerges, pro quibus stalionem, que quondam Wil- tenebat suum "», concessit et in noslra approbavit
lelmi Bastarcti fuerat, et partes, quas habebant in presentia; Petrosus quoque, cognatus eiusdem,
duabus mensis nummulariorum, nobis ad perficien- ipsam concessit factam commutationem; Bruna
dam ruam novam *•' in Ilierusalem de suo conces- quoque, uxor lohannis, ac filii eius, Thomas ct
serunt, et Surianos de Ramethes, scilicet Bolferag, Eustachius, heredesque sui coram nobis et hamini-
lacob, Brahira, Ysaac, super quibus eisdem cano- bus nostris facte'assensere commutationi; tali vidc-
nicis quandoque calumpniam raovimus, et vineam licet condilione ut, si qua in posterum super prefata
illam, quam domina Geltidis, uxor doraini Rohardi, casalium commutatione quorumlibet oriretur ca-
dehoc seculomigraturapro salute anime sue eisdem lumpnia, ipse Iohannes, commutationis actor, et
canonicis dedit, addicientes adiungimus, et, ut om- heredes eius ac illi, ad quos hereditas ipsius trans-
nes predictos Surianos cum omnibus de eorum ierit post ipsum, ecclesie Sancli Sepulcri obligati
3'7 dampni propter
progenie sequalibus 80* el prefatam vineam juxta B perpetuo tenerentur ut, quidquid
formam supradiclorum perhenniter habeant, teneant, motam calumpniam eisdem canonicis contigerit, sub
possideant, confirmamus. Ut hec igitur omnia que cstimatione bonorum virorum ecclesie et conventui
prenotavimus, eo ordine quo proposuimus, reraola ab ipso lohanne et heredibus suis in integrum re-
omnium personarum, tam secularium quam eccle- stauretur. Verum quoniam in tempore domni Ful-
siaslicarum, inquietacione 803,interpellatione, cavil- conis regis propter quasdam emergentes ex parlc
latione, ecclesie Dominici Sepulcri fixa, firma et Iohannis controversias commutatio prctaxata, prout
inconvulsa permaneant, placuit nobis eidem 80*cc- predicte Dominici Sepulcri ecclesie placuit, debitum
clesie canonicis presentis paginule cirographum 80" ac pacificum finem sortiri non potuit, ego, que modo
scribcre, et, ut de cetero tocius calumpnie auferatur rem et negocium ex omni parte positum in pace
occasio, ipsum cyrographum nostrorum appositione conspicio, que eliam commutationi facle interfui, et
sigillorum roborare. Huius rei testes habentur, quo- poslmodum ab illis, de quibus supradixi, commu-
rum riomina subscripta videntur : tationem concessam et conlaudatam audivi, eam
Rohardus scilicet et nepos eius, Radulphus. firmam et ratara teneo et vivaciter alfirmo, ac pro
Iohannes de Valentienes »06. Babinus. Fulco. anima supranominati marili mei ac mea Uliorumque
Salem. Bencelinus. Thosetus 80T,qui omnes meorum salute, qui cominutationera viderunt et
considerande terre, de qua calumpnia fuerat, concesserunt, ne aliquando temeritate alicuius com-
convenerunl. mutatio et concessio hec infirmari possit, presentem
Et alii qui secuntur, scilicet : paginam commulationiset concessionis niodum con-
Roches 30Sde Nazarcth. Ermenaudus. Helias, tinentern sigilli mei appositione roboravi, quatinus
frater eius. Nicolaus 309,camerarius. Odo de ex nostra cura prenominata Sepulcri Dominici ec-
Turcarrae 31°. Radulphus Li 31»Fanchenirs. clesia habeat unde pro nobis, qui donum conces-
Herbertus de Regitestc, qui huic noslre in- sinius, coram sanctis locis 318.Deum omnipotentcm
terfucrunt concessioni. iuste orare debeat. Interfuerunt siquidem huic con-
Anno ab incarnalione Domini sici.n, indiclione cessioni nostre in veridico testimonio, quoturo
xv. nomina subscribuntur, videlicet:
XLIX »'». Giraudus 319,Bethlemita 3!0 episcopus. Arnul-
PRIVILEGIUM MILESENDIS REGINE 8,s DF,COMMUTATIONE fus, eiusdem canonicus. Gaufridus, abbas
10IIANNIS PATRICII. Templi. Rogerius, eius canonicus. Amalricus
In nomine sancte et individuc Trinitatis Patris et comes Iope "". Manasses, conslabularius.
Filii et Spiritus Sancti, amcn. Philippus Neapolitanus. Rohardus. Radulfus
Notum sit omnibus, tam fuluris quam prescnli- Strabo. Orricus, Neapolis vicecomes. Bal-
bus, quod ego Milisendis "'*, Dei gratia Iherosoli- duinus 3!!, filius eius. Balduinus Bubalus.
morum regina, concedo, laudo et approbo commu- Gauterius Malduit. Iohanncs Vacher.
lationem illam, que facta full tcmporibus domini ac Burgenses :
raariti mei, illustris regis Ihcrosolimorum Fulconis, Tosetus. Umbertus de Bar. Petrus de Perre-
inter Ihoanncm S1".Patriciumet canonicos Dominici gort 3!3. Symon Rufus. Albertus Lombar-
Sepulcri de duobus casalibus suis, scilicet Megina et dus.

898B, Godefridi. **»B, Katandria. 30°B, Semhan. "" B, novam. 30!B, sequacibus. 303B, inquieta
tione. 30*B, eiusdem. 30"B, cyrographum. 306B, Valencienes. 307B, Toselus. 308B, Rorches,
309B, Nicolaus. , 81°B, Turcame. 8U B, Le. 31! A, f" 44, r°; B, f° 43, v°. 313Cette premiere rubriquc
manque dans A.' .**>B-,Milesendis. 81"B, Iohannum. 816B, suum tenebat. 3" B, quicquid. *18B, loch
sanctis. 319B, Giraldus. 3!0 B, Bethleemi.ta 3!1 B, Iopoe. 3!! Je crois que le copiste a ecrit par crreui
Balduinns, au lieu de tienricus. -s" B, Peregort.
 1159 AJ>GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 1140
Ab incarnatione Domini anno MCLI, indictiom A nentiis. Quam commutationem Babinus, a quo idem
JJV. Iohannes feodum suum tenebat concessit, et in
L.3!*. nostra dominice 3*6 regine approbavit presenlia;
ITEMPRIVILEGIUM MILESENDIS REGINE'»• DECONFIR- Petrosus quoque cognalus eiusdem ipsam concessit
MATIONE VUETMOAMEL. factam commutationem; Bruna eliam, uxor lo-
In nomine sancte et individue Trinilatis Patris e
hannis, ac filii eius, Thomas et Eustachius, facte
Filii et Spirilus Sancti, araen. assensere comrautalioni; tali videlicet conditione
Notum sit omnibus, tam futuris quam prcsenti- ut, si in posterum super prefala[m] easaliuin
qua
bus, quod ego Melisendis 3'6, per Dei gratiam Ihe- commulationcm quorumlibet oriretur calurapnia,
rosolimorum regina, venditionem etemptionem tern
S'T ipse Iohannes, commutationis actor, et heredes eius
Hugonis de Hibelino inter se et fratrcs noslros ac iUi ad hereditas ipsius transierit post ip-
quos
Dominici Sepulcri canonicos legitime factam, [vide
sum, ecclesie Sancti Sepulcri obligati perpetuo te-
licet]3!S Vuctmoamel cum villanis et omnibus per- nerentur ut, quicquid dampni propter motam
tinentiis suis, Dersabeth 3!9 cum villanis et omnibus
calumpniam ecclesie prefate canonicis contigerit, sub
pertinentiis suis, Corteis cum villanis et omnibm estimatione bonorum virorum ecclesie et eiusdem
pertinentiis suis, etcetera omnia, prout privilegic H conventui in integrum rcslauretur. Verum quoniam
rcgis Balduini dUecti filii mei continentur, ipsius in tempore domni Fulconis regis, patris videlicet
regis prece et a[d]monitione "•, sirailiter et Alma- mei, propter quasdam emergentesex parle Iohannis
rici 331,Ascalonis comitis, necnon volunt&ria peti- controversias eommutatio pretaxata, prout predicte
lione 83! et rogalu prefati Hugonis, qui banc vendi- Dominici Sepulcri ecclesie placuit, debitum ac paci-
tionem facit, ct Balduini fratris sui, similiter et pe- ficum finem sortiri non poluit, [ego]3", qui modo
tilioneS 33domni Amalriciss*, patriarche Antiocheni, rem et negocium ex omni parte positum, in pace
quem prcdicti canonici inde rogaverunt, Iaudo et conspicio, qui etiam commutationi facte interfui,
concedo, et, ut firmius teneatur, hanc presentem et postraodum ab i|Iis, de quibus supra dixi, com-
paginam auctoritate sigilli mei coufirmo. Hcc igitur mutationem concessam et collaudatam audivi, eam
33° cannonicis
prcdicla vendidit Hugo de Hibelino firraam et ratam teneo et vivaciter affirmo, ac pro
a3*Dominici Sepulcri pro septem millibus bizanciis salute anime mee et
parentum meorum, tam vivo-
iure heredilario possidenda et ab omni servi[ti]o atque rum quam defunctorum,. ne quandoque temeritate
dominio vel exaccione »3Tsoluta, libera et quieta. alicuius commutatio et confirmatio hec infirmari
Iluius siquidem rei testes sunt : queat, presentem paginara coramutationis et confir-
Rainerius, Sebastiensis 838cpiscopus. Gaufri- J mationis modum continentem sigilli mei appositione
dus, abbas Templi. Philippus Neapolitanus confirmo et corroboro, quatenus ex mea cura pre
et Henricus, frater eius. Et Roardus 8S8 de nominata Dominici Sepulcri ecclesia habeat unde
Neapolim, et quamplures alii. pro me, qui comrautationem jam tociens diclam
Faclum est autem hoc anno ab incarnatione Do- confirmo, coram locis sanctis Deum omnipotentcra.
mini MCLV, indictione lv. iure exorare debeat.
Data per manum Guidonis, regine clerici. Factum est autem hoc anno ab incarnatione Do-
LI 3*\ mini MCLV, indictione m. Huius qitidem rei testcs
ALIUD PRIVILEGIUM BALDUINI REGISQUARTI »" DE sunt:
COMMUTATIONE IOHANNIS PATRICII. Andreas de Monte Barro, magisler Templi.
In nomine sancte ct individue Trinitatis Patris et Humfredus, constabularius. Philippus Nea-
Filii et Spiritus Sancti, amen. polilanus. Guido, frater eius, Francigena.
Notum sit omnibus, tam presentibus quara futuris Hugo de Ybelino m. Odo de Sanclo Araando.
3l!, quod ego Balduinus, per gratiam Dei in sancta Ysaac, castellanus turris David. Guillelmus
Iherusalem Latinorum rex quartus, assensu Mili- de Barra. Galvannus de Rochja Robertus
s* 3 j
sendis regine, malris siquidem mee,, necnon et Asinus. Thomas de Satorono.
Amalrici, fratris mei, comitis Ascalonitani, nutu, Data Iherosolimis, per manum Radulfi caneella-
concedo, laudo et approbo commutationem lempore rii, v kalendas iulii.
domni Fulconis, patris mei, regis Iherosolimorum LII »*9.
illustris, inter [lohannem]s'*'Patricium et canonicos *"° DE REMISSIONE CA-
ITEMBALDUINI REGIS QUARTl 3"*
Dominici Sepulcri factam de duobus casalibus, LUMPNIE , QUAMREGISAMILISENDIS FECERAT
Megina scilicetet Mezera, cum omnibus pertinentiis SUPERVILLANIS DEBETHSURIE.
suis pro duobus aliis Sancti Sepulcri casalibus, Ca- Iu nomine saucte et individue Trinitalis Patris
fermelich 3V"et Anquina, cum suis similiter perti- ct Filii et Spiritus Sancti, amen.
3!VA,f°"8AS,r°; B, f" 46, r°. S!»"9Cetle premiere rubrique manquedans A. 8!6 B, Milessendis. 3!TB. By-
belino. B. Dersabeb. sso amonicione. »»' Amalrici. 33!B, pelicione. '**
Supplee d'apres B, B, ***
B, peticione. svo S3V B, Aimerici. 33»B, Hybelino.avi836canonicis. 88TB, exactione. ™ B, Sebastensis. 3*!B, tam fu-
B, Rohardus. A, f° 45, v°; B, f° 48, v°. Celte premiere rubrique manque dans A. 3*
turis qttatn presentibus. s*8 B, Milesendis. ***B, Supplee d'apres B. "» Caphermelich. 6 B, domine-
que. 3*7 Suppleed'apres B. 3VS B. Hybelino. a''9 A, f° 46, v°; B, f" 49 v°. 3»°Cette premiere rubrique
manque dans A. 3tl B, Mile$endis.
«41 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. M42
Ego Balduinus, per gratiam Dei in sancla Iheru- A Factum est autem hoc anno ab iricarnatione Do-
salem Laliiio?um rex quartus, omnibus, tam pre- mini MCLV, Indictione m, Huius quidem rei testes
sentibus quam futuris, nolum fieri volo quod calum- sunt :
priiam illam, quam Milisendis *"• regina, mater Gaufridus, abbas Domini TempliS6*. Engeran-
siquidem mea, ecclesie Dominici Sepulcri eiusdem- nus, prior Montis Syon. Andreas de Monte
36*magister. Humfre-
que loci canonicis, quorumdam suggestiorie, super Barro, Templi milicie
villanis de Betbsurie, videlicet Selmem filib Maadi, dus, constabularius. Philippus Neopolitanus.
Habderahmen, Selira, Hassem s"s, Nasen, Mekeden, Hugo, Cesariensis dominus. Hugo de Hybe
Seleemen, Sade, Brahin, Kannet, Nasser, Hariz S5*, lmo. Guido Francigena. Odo de Sancto Aman-
Mahmut, Zaferdemsis 3<a, Resselem, Taraeth s*6, do^ GuiUelmus de Barra. Iohannes de Valen-
Rosech, Sahe, Salera filio Sade, et reliquis omnibus tines S6S.Ysaac castellanus turris David.
superque terra eiusdem casalis fecerat, assensu et Babinus.
concessione predicte matris mee regine necnon et Data Iherosolimis, per roanum Radulfi cancellarii,
Anialrici fratris mei, comitis videlicet Ascalonitani, v kalendas iulii.
consilio etiara et laudamento bonorum virorum, _ LHI »»«.
pretaxate ccclesie eiusdemque canonicis liberam et ALIUDPRIVILEGIUM BALDUINIREGISQUARTI 36TDE
quietam prorsus remilto; ita dumtaxat ut canonici CONFIRMATIONE OMNIUM POSSESSIONUM.
in ecclesia Dominici Sepulcri Deo nunc ad presens In nomine sancte et individue Trinitatis Patris et
servientes et in posterum servituri absque omni Filii et Spiritus Sancti, amen.
contradicione 3" seu reclamatione mea vel succes- Notum sit omnibus, tam presenlibus quam fula-
sorum meorum predictos villanos, super quibus ris, quod ego Balduinus, per gratiam Dei in sancta
calumpnia agitata fuerat, cum eorum omnium pos- Iherusalem Latinorum rex quartus, predecessornm
terilatibus et prenominatara terrara conccssione et meorum filicis368memorie, ducis videlicet Godcfridi
confirraatione mea libere ct sine omni molestia vel fratrisque eius Balduini-, [primi Iherosolimorum re-
impedimento in posterum habeant et iure perpetuo gis, Balduini] 369etiam secundi regis necnon et Ful-
possideant et teneant, sicut a tempore illustrissimi conis patris raei, eiusdem civitatis tertii regis, ve-
ducis Godefridi liberius ac quietius 3"8 habuisse, stigiis inherens, pro salute mea el meorum, tam
tenuisse et possedisse dinoscuntur. Huic etiam con- vivorum quam defunctorum, corifirmo [et] 3T0 cor-
cessioni et confirmationi mee Surianos de Calan- roboro ecclesie Dominici Sepulcri eiusdemque cano-
dria, Cosmas, Semhan, Samuel Ihanna, Meferreg, r nieis nunc ibidem Deo servientibus et in posterum
Gerges, pro quibus stationem, que quondam Guil- servituris quecumque a tempore ducis Godofridi m
lehni Bastardi fuerat, et parles, quas habebant in iuste et rationabiliter dono, concessione, commuta-
duabus raensis numulariorum, domine regine matri tione vel emptione infra regni mei fines usque in
mee ad perficiendam rugam novam in Iherusalem hodiernum diem impetravit. Seriatim igitur que vel
canonici, de quibus agitur, de suo concesserunt, et a quibus pretaxata ecclesia dono vel concessione,
Surianos de Ramethes videlicet Bolferrag 3"9, Iacob, commutatione sive emptione hue usque optinuit, ut
Brahim, Isaac, super quibus eisdem canonicis quan- sequentia declarant, ponere libuit. Primus itaque
doque calumpniam moverat, et vineam illam, quam dux Godefridus xxi casalia, subscriptis nominibus
domina Gislia, uxor Roahardi 360,ex hoc seculo nuncupata, Ainquine, Armotie, Kefreachab, Kefre-
migratura pro salute auime sue sepedictis canonicis dil, Buhil, Hubin, Aram, Kalendie, Betdigge, Birra,
dedit, addiciens adiungo, et ut omnes predictos Su- Subahiet, Ataraberet, Urniet, Zenu, Helmule, Beit-
rianos cum omnibus de eorum progenie sequatibus telamus, Baritmeta 37', Beituimen, Beitfuteier 3TS,
***et prefatam vineam iuxta formam
supradicto- Betsurie, Aineseins, ecclesie, de qua agitur, dedit
rum perhenniter habeant, teneant et possideant, et iure perpetuo possidenda concessit. Dedit insuper
iterum confirmo. Et ut hec omnia, que prenotavi, D eidem ecclesie omnes furnos Iherusalem, exceptis
eo ordine quo proposui, remota omnium persona- duobus de Hospitali et uno de Latina. Et primus rex
rura, tam secularium quam ecclesiasticarum, in- Balduinus prefate ecclesie apud Sanctum Lazarum
quietatione, interpellatione, cavillatione, ecclesie villanos cum familiis dedit et tradidit, et iv casalia
Dominici Sepulcri omni tempore fixa, firma et in- supra Sanctum Lazarum, quorum nomina sunt hec,
convulsapermaneant.placuit nobis eiusdem ecclesie Benehatie, Benehabeth, Ragabam, Roma; et in ter-
canonicis presentis pagine cyrographum scribere, ritorio Neapolitano miUe modios tritici singulis an-
et, ut de cetero tocius calumpnie auferatur occasio, nis accipiendos eidem dedit ecclesie. Que omnia, ut
ipsura cirographumS 6' sigilli mei munimine robo- supenus meraorata sunt, ecclesie Sancti Biepuicri ex
rare. parte mea concedo et perhenniter habenda decerno.
*"' B, Milesendis. m Asem. »**B, Ariz. »»»Qans le dipl. 48, ce mot parait former deux noms
B,
3»6 B, Tameh. 3»7 B; eontradiclione.
distincts. 3»8 B, quiecius. 3»9 B, Bolferag. 36°B, Rohardi.
861B, sequacibus. »6* 36sB, se*B, militie. 36S Valantines. s66A, f°
B, cyrograpttum. Tempti Domini.
47, v; B, f° 52, v°. 36TCette premiere rubrique manque dans A. S68B, felicis. im Supplees d'apres B.
3T»Supplee d'apres B. 3'» B,
Godefridi. 87!B, Baritkmela. »73B, Beilfoteire..
1143 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 1144
Insupcr etiam dimidiani partem illius possessionis,. A quas omnes pater mcus jam tociens dictus ab omni
quam primus rcx Balduinus pro excambitu episcc- exactione liberas ct quietas, salvo tamen regio iure,
patus Bethleeroitici ecclesie Sancti ST*Sepulcri de- quod iu helemosina quam rex ecclesie facit *»T,
dit, confirmo. Casale insuper, nomine Derina, in debet habere, canonicis Sancti Sepulcri concessit,
terr.itorio Tirensi "* situm, super magnum fontem, suoque privilegio monivit, eisdem confinno. De ee-
de quo procedit condncttts aquarum, cum omni tero doimim Acbon sitam, quam Lamberlus Als,
pertinentia sua, excepto alio casali, si quaudoque Agnetis uxoris sue consilio necnon et Fulconis pa-
ei subiaeuit, et in eouterminis prefati casalis, cirea tris mei consensu, ecclcsie Dominici Sepulcri dona-
montana, quantum terre quatuor paria boum de vit iuxta conditionem que in eorum privilegio con-
anno in annum excolere possunt, et ortum, qui est tinefur, donum prefale domus confirmo. Inter cetera
inter murura et anlemurale Tyri ex parte maris, vero tria casalia, quorum aliud Capharuth, aliud
que omnia scilicet secundus rex Baldutnus Domi- autem Gith etaliud Porphiria vocatur, que Roge-
nico dedit Sepulcro, confirmo. Preterea in territorio rius, Liddensis episcopus, ex possessione Sancti
Neapolitano casale, nomine Cafermelech 376,ex dono Georgii cum omnibus appendiciis suis et medie-
regis secundi Balduini, prout in ipsius notatur pri- tatein38S decime messium eorumdem casalium et
vilegio, confirrao. Porro medietatera casalis Fieisse **aliarum omnium rerum decima tota et integra ec-
3TT,nunc casale Sancti Sepulcri nuncupati, quam clesie Sepulcri Domini iure perenni 389tenenda con-
cum omni pertinentia sua Eustachius Ganerius S7S, cessit, et quartum casale, Kelrescilta nomine, quod
concessione etiam regis Balduini secundi, libere et prefatus Lyddensis 39*episcopus cum omni integri-
perhenniter habendam eeclesic Sancti Sepulcri do- tale sua et consiraili decima, qua predicta tria, ec-
navit, et lotam terram illam, quam Galtcrius, pre- clesie pretaxate pro concambio tamen decime ca-
dicli Eustachii filius , circa idem casale canonicis stelli Arnaldi et decime cuiusdam casalis de Hospi-
Dominici Sepulcri ultra flumen habendam usque ad tali, nomine Bulbul, perhennitcr possidendum con-
terminum designatum 379,qui usque in hodiernum stituit, ratum decerno. Commutationem insuper
dicm apparent, dedit, sepedictis canonicis confirmo. inter Domiuici Sepulcri canonicos et Iohannera
Casale insuper Thecue cum omnibus appendiciis 3S0 Patricium de duobus casalibus, Capharnelich 3" et
suis, prout pater meus Fulco, Iherosolimorum rex Anquina 39!,pro duobus memorati lohannis casali-
lercius, pro concambio Sancti Lazari in Bethania, bus, Megina scilicet et Mezera, utiimque laudabili-
assensu Milisendis S81regine, matris siquidem mee, terfactam conlirmo. Demum cunctarura oblationnm,
et Amalrici, fratris videlicct mei, ea inquam liber- r que ad Sepulcrum Domini venient, medietalem in
J
tate, qua predictus pater meus cum Milisende regina omnibus , prout venerabilis Arnulfus patriarcha,
iUud tenuisse dinoscitur, ecclesie Dominici Sepulcri consilio primi regis Balduini, prefatis assignavit
donavit, et suo privilegio confirmavit 38%eidem con- canonicis, confirmo. Oblationes etiam omnes, que
firmo, necnon et a tocius calumpnie molestia vel ad vivificam Crucem venient39S, exceplis que iola
inpedimento nunc el deinceps prefatam donationis die sancti parasceve39i fuerint, aut si palriarcha se-
conccssionem me defensurum polliceor. Preterea cum illam pro aliqua necessitate detulerit, illis con-
duas carrucatas terre plenarias, quas ex dono Lam- firmo. Ccre autem, que ad ecclesiara venerit, duas
berti Als in territorio Mimas easalis sitas idem pater partes ad Iuminaria eisdem confirmo. Dccimas pre
meus prenominate confirmavit ecclesie, et ego con- terea tocius sancte civitatis Iherusalem locorumque
firmo. Quinimrao duo casalia, Gebul et Helcar, cura sibi adiacentiumi quas patriarcha prefatus illis con<
omnibus adiacentiis suis, et piscarias per octo dies, cessit, exceptis tamen funde decimis , que suut pa-
et angariam perdiem unum, et navem assidue, iuxta triarche, eisdem confirmo. Ecclesiara deinceps Beati
modum quo Guillelmus de Buris ecclesie Sancti Petri in Ioppe, quam patriarcha iam tocies »9" dictus
Sepulcri canonieis -concessit, el suo patrisque mei cum honore suo integro et cum tola, que sancte
privilegio roboratura est, eisdem confirmo. Doraos D matri pertinet ecclesie, plenaria dignitate prefatis
vero infra septa Iherusalem sitas, videlicet domum concessit canonicis, predicto modo confirmo. Dimi-
Pctri Bernardi canonici, domum Eurardi canonici, diam quoque partem illius beneficii, quod primus
item domum alterius Eurardi canonici, domum Mi- rex Balduinus Sancto Sepulcro pro excambilu epi-
nardi38s, domum Garsionis, domura Galterii Lcn- scopatus [Bethleemitici] contulit, similiter confirmo.
tronior 38t,domum Bernardi Bursarii, domum Her- Hec omriia, prout superius memorata sunt, ecclesie
luini, domum Mabilie cum orlo prope memoralam sepedicte eiusdemque conventui nunc et per succes-.
domum posilo, domum Rocerii de Sancto Lazaro, sionem ibidem Deo famulanti libere, quiete et sine
fralris Sancti Sepulcri, et slalionem, que fuit Wil- omni calumpnia vel inpedimento in poslerum ha-
lelmi3S" Bastardi, partemque illam , quam idem benda et iure perpetuo possidenda concedo, et pre-
Willelmus 356 in mensis numulariorum habcbat, senti scripto confirmo et corroboro. Et ut huius
sn Manque dans B. 3T5 B, »76B, Cafarmelech. 37TB, Fiesse. 378B, Granerius. ST»B, ter-
Tyrensi.
ininos designatos. 3S0 B, appen\di]tiis. 3S1 B, Milesendis. 38!B, firmavit. 38sC, Mainardi. *»*B, Lo
Tornaor. 3S»B, GuUlelmi. »"»'B, Gttillelmus. 38TB, facil ecclesie. 38SB, medietate. 389B, perlienni.
890B, Liddensis. 391
B, Caplierinelic. *'* B, Ainquina. *'*B, veniunt. 39VB, parescheve. 89"B, «ociens.
 *
U4b CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. <**«
confirmationis mec pagina rata et incorrupta perma- A Insuper eliam dimidiara partem illius possessionis,
neat, testibus eam subscnptis sigillique mei sup- quam primus rex Balduinus pro excambitu episco-
presnone uiuniri precipi *•*. patus Belhleemitici ecclesie Sancti Sepuleri dedit,
Factum est autem hoc anno ab incarnatione Do- confirmo. Casale insuper, nomine Dcrina, in terri-
niir.i MCLV,indictione m. fluius quidem rei testes torio Tyrensi situm, super magnum fontem, de quo
sunt: procedit conductus aquarum, cum omni pertinentia
Amalricus, fraterregis et comes Ascalonitanus. sua, excepto alio casali, si quandoque ei subiacuit,
Humfredus de Torono, constabularius. Guido et in conterminis prefati casalis, circa montana,
Berythensis *". Girardus Sydoniensis »»*. quantum terre quatuor paria boum de anno in au-
Philippus Neapolitanus. Guido Francigena. num excolere possunt, ct ortum, qui est inter mu-
Henricus Bufalus. Hugo Cesariensis. Baldui- rum et antemurale Tyri ex parte maris, que omnia
nus de fnsula. Odo de Tholenlh, turris David scilicet secundus rex Balduinus Dominico dedit Se-
castellanus. Odo de Sancto Amando. Guillcl- pulcro, confirmo. Preterea in territorio Neapolitano
mus de Barra. casale, nomine Cafarmelie ***,ex dono regis secundi
Data Achon, per manum Radulfii cancellarii, iu Balduini, prout in ipsius notatur privilegio, con-
idus iulii. B firmo. Porro medietatem casalis Fieisse, nunc ca-
LIV »»». sale Sancli Sepulcri nuncupati, quam cum omni
ALIUD *°°PRIVILEGICM BALDUINI REGISQUARTI DE pertinentia sua Eustachius Garnerius *06, conces-
CONFIRMATIONE OHNIUM POSSESSIONUM. sione etiam regis Balduini secundi, libere et perhen -
In nomine sancte et individue Trinitatis Patris et niter habendam ecclesie Sancti Sepulcri donavit, et
Spiritus Sancti, amen. totam terram illam, quam Galterius, predicti Eusla-
Notum sit omnibus, tam presentibus quam futu- chii filius, circa idem casale canonicis Dominici
ris, quod ego Balduinus, per gratiam Dei in sancta Sepulcri ultra flumen habeudam usque ad terminos
Iherusalem Latinorum rex quarlus, predecessorum designatos, qui usque in hodiernum diem apparent,
meorum felicis memorie, ducis videlicet Godefridi dedit, sepedicte confirrao ecclesie. Casale insuper
fratrisque eius Balduini, primi Iherosolimorum re- Thecuc cum omni integritate sua, prout patcr meus
gis, Balduini etiam secundi regis necnon et Fulconis Fulco, Iherosolimorum rex tercius, pro concambio
patris mei, civitatis eiusdem regis tercii, vesligiis Sancti Lazari in Bethania, assensu Milissendis re-
inhcrere desiderans, pro salute mea et meorura, tam gine, matris siquidem mee, et Amalrici, fralris
vivorum quam defunctorum, confirmo ecclesie Do- videlicet mei, ea inquam libertate, qua predictus
mini Sepulcri eiusdemque canonicis nunc ibidem pater meus cum Milissende regina illud tenuisse
Deo servienlibus et in posterum servituris, quecum- dinoscitur, ccclesie Sancti Sepulcri donavit, suoque
que a tempore predicti ducis Godofridivo' iuste et privilegio firmavit, eidem confirmo, et a tocius ca-
rationabiliter dono, concessione, commutatione vel lumpnie molcstia vel impedimento nunc et deinceps
emptione infra regni mei fines usque in hodiernum prefate donationis concessionem me defensurum
diem impetravit. Seriatim igitur que vel a quibus polliceor. Necnon eliam carrucatas terre plenarias,
pretaxata ecclesia dono vel concessione, commuta- quas ex dono Lamberti Alsi in territorio Mimas
tione sive emptione huc usque optinuit *0', ut se- casalis sitas idem pater meus pretaxale confirmavit
quentia declarant, ponere libuit. Primus itaque dux ecclcsie, et ego confifmo. Duo quoque casalia , Ge-
Godefridus xxi casalia, subscriptis nominibus nun- bul et Helchar, cum omnibus adiacentiis suis, et
cupata, Ainquine, Armotie, Kefreachab, Kefredil, piscarias per octo dies, et angariam per diem unum,
Bubil, Hubin, Aram, Kalendie, Betdigge, Birra, et navem assidue, iuxta modum quo Guillelmus de
Subahiet, Ataraberet, Uniet *0', Zenu, Helmule, Buris ecclesie Sancti Sepulcri canonicis concessit,
Beittelamus, Aineseins, Barimeta, Beituimen *0*, et suo patrisque mei privilegio roboratum est, ei-
Beitfuteire, ecclesie, de qua agitur, dedit, et iure, r. dem ecclesie confirrao. Domos vero infra sepla Ihe-
perpetuo possidenda concessit. Dedit insuper eidem rusalem sitas, videlicet domum Bernardi canonici,
ecclesie oranes furnos Iherusalem, exceptis duobus domura Eurardi canonici, item domum alterius
de Hospitali et uno de Latina. Et primas rex Bal- Eurardi canonici, domum Mainardi, domum Garsio-
duinus prefate ecclesie apud Sanctum Lazarum vil- nis, domum Galterii Lentronior *0T,domum Ber-
lanos cum familiis dedit et tradidit, et IVcasalia su- nardi Bursarii, domum Herluini, domum Mabilie,
pra Sanctum Lazarum, quorum nomina sunt hec, domum Rogerii, fratris Sancti Sepulcri, et statio-
Benehatie, Benehabeth, Ragabam, Roma; et in ter- nem que fuit Guillelmi Bastardi, partemque illam
ritorio Ncapolitano mille modios tritici singulis an- quam idem Guillelmus in mensis numulaiiorum
nis accipiendos eidem dedit ecclesie. Que omnia, ut habebat, quas omnes pater meus iam tociens dictuB
superius memorata sunt, ecclesie Sancti Sepulcri ex ab orani exactione liberas et quietas, salvo tanun
parte mea concedo, et perhenniter habenda decerno. regh) iure , quod in helemosina, quam rex ecclesie
»98Corrigez precepi. 39TB, 39SB, Sidoniensis. S99A, f° 50, r°; B, f> 58, r°. *00Manqua
vo* Berytensis.
V0! B, obtinuit. vo» Urniet. ""> Beitumen. *•' *»sB
dans A. B, Godefridi. B, B, B, Cafarmelec.
Granerius. V0TB, Lo Tornaor.
1147 AD GODEFRIDUMAPPEND. H. - MONUM. DE BELLO SACRO. 1148
facit, dcbet habere, canonicis Sancti Sepulcri con- A que ad vivificam Crucem veniunt, exceptis que sola
cessit, suoque privilegio muuivil, eisdem coufirmo. die sancti parasceve fuerint, aut si patriarcha secum
De cetero domum Achon fundalam, quam Lamber- illam pro aliqua necessitate detulerit, eisdem Cano-
lus A'ls uxorque sua Agnes, conccssu regis Fulco- nicis confirmo. Decimas quoque tocius sancte civi-
nis patris mei, ecclesie Sancli Sepulcri hac yidclicet latis Iherusalem locorumque sibi adiacentium, quas
conditibne libere et quiete possidcndam concessit, patriarcha supranominatus illis concessit,, exceptis
rie venditione vel commulatione sive quolibet alio solumraodo funde decimis, eisdem confirmo cano-
modo a se eicere Iiceat, ct, si fecerint, regia maje- nicis. Dimidiam partem etiam illius beneficii, quod
stas ex ea scrvicium habcal, sepedictis canonicis primus rex Balduinus Sancto Sepulcro pro excam-
bac predicla ratione conlirmo. Inter cetera vero tria ititu episcopatus Bethlemitici contulit, similiter con-
casalia, quorum aliud Capharuth, aliud autem Gith firmo. Ecclesiara dcinceps Beati Petri in Ioppe,
et aliud Porphiria vocalur, que Rogerius, Lyddensis quam patriarcha iam tociens dictus cum honore suo
episcopus, ex possessione Sancti Georgii cum omni- integro et cum tota, que sancte matri pertinet ec-
bus appendiciis suis et medielatem ' 08decime raes- clesie, plenaria dignitate prefatis concessit canoni-
siura eorumdem casalium ct aliarum omnium rcrum cis, predicto modo confirmo. Hec igitur omnia.prout
decima tota et integra ecclesie Sepulcri Domini iure superius memorata sunt, ecclesie iara sepedicte et
perhenni tencnda concessit, et quartnm casale, Kefre- eiusdem conventui nuric et per successionem ibidem
scilta nominc, quod prefatusLyddensis episcopus cum Deo famulanti libere et*'" quiete el sine omni ca-
omni inlegritate sua et consimili decima, qua prcdicta lumpnia vel impedimento in posterum habenda et
tria, ecclesic pretaxate pro concambio tamen decime iure perpetuo possidenda concedo, et presenti pagina
caslelli Arnaldi et decima cuiusdam casalis deHospi- subscriptis testibus sigillique mei suppressione *'•
tali, nomine Bulbul, perhenniter possidendum cousti- denotata confirmo.
tuit, ratumdecerno. Confirmo etiam comrautationem Factum est autem hoc anno ab incarnatione Do-
inter prediclos canonicos et Iohannem Patricium de mini MCLX, indictione vm. Horum quidem omnium
duobus casalibus, Capharmelich '•» et Ainquina, pro testes sunt;
duobus memorati Iohannis casalibus, Megina scili- Petrus, archiepiscopus Tyrensis.. Ernesius *",
cet et Mezera, utrimque laudabilitcr factam. Quere- archiepiscopus Cesariensis. Lelardus, archi-
lam insuper illam, que de Surianis inter me et Do- episcopus Nazarenus. Constanlinus, Sancti
minici Sepulcri canonicos extitit, quam etiam, prout Georgii episcopus. Rainerius, Sebastien-
iu eorum privilegio plenius conlinetur, et nomina C sis *18 episcopus. Osbertus , Tyberiadensis
predictorum Surianorum in eodem conscripta sunt, episcopus. Fredericus, episcopus Achonen-
prefatis canonicis, sive jusla foret sive injusta, Ube- sis *'9. Adam, episcopus Paneadensis. Amal-
rim, quietara et prorsus absolutara remisi, con- ricus, episcopus Sidoniensis**0. Mainardus,
firmo. Nichilominus etiam calumpniam illam, que episcopus Berithensis4". Gaufridus, abbas
in terminis finium lerrilorli casalis Dominici Se- Templi Domini. Bainaldus, abbas de Latina,
pulcri, quod dicitur Bethsuri, inter Milissendcm re- Gunterius, prior Montis Syon. Aimericus,
ginam, matrem siquidem meam, el Sancti Sepulcri prior Monlis Oliveti. Guillelmus, comililonum
canonicos aliquandiu versabatur, liberam, quictara Templi senescalcus. Frater Gaufridus Ful-
et siue quolibel vel a rae vcl a successoribus meis cherii.
vel a quibuslibet aliis impedimento sive molestia De baronibus vero el hominibus regis :
ecclesie *'° Sancli Sepulcri iterum ex toto re- Amalricus, comes Ascalonitanus. Henfredus de
rnoto* 1' et absolutam prorsus confirmo. Verumta- Torono'", constabularius et filius ejus Hen-
men casalia illa, Bethcl scilicet, Odemamel, Dehir- fredus. Galterius, Tiberyadensis*' 3 dominus.
sabeth*1', Corteis, Deirmusin4*3, Huetdebes, que Guormundus Tiberiadensis*". Girardus Si-
cum omnibus villanis et cum omni integrilate el D doniensis *!". Hugo Cesaiiensis. Phiiippus
perlinenliis suis iara tociens dicti canonici ex Hu- Neapolitanus. Galterius Berithensis. Guido
gone de Hibelino *'* precio comparaverunt, ecclesk Francigena. Henricus Bubalus. Hugo de Ybe-
Sancti Sepulcri confirmo. Demum cunctarum obla- Uno" 6 et frater ejus, Balduinus. Guillelmus,
tionum que ad Sepulcrum Domini veniunt et ve- raarescalcus. Odo de Sancto Amando, caslek
nient, meiietalem in omnibus, proul venerabilis lanus Iherosolimitanus.
Arnulfus patriarcha, primi regis Balduini consilio, Data Acchon, per manum Radulli, Bcthlcemite
prefatis assignavit canonicis, confirmo. Cere autem, episcopi regisque cancellarii, vu kalendas au-?
que ad ccclesiam venerit, duas partes ad luminaria gusli.
eidem confirmo ecclesie. Oblationes insuper omnes,
'•» B, medietale. *'* B, Caphermelich. *'• Dans A on lit siiie ecclesie molestia. '" Corri-
remillo. "! Dehyrsabelh. •>»B, Deirmusun. *•' *" Manque dans B. *16sub-
gez B, Hybelino.
pressione. *'TB, Arncsius *18 B, Sebastensis. *19 B, Achonensis episcopus. *'• B, Sydoniensis.
4,1 B, w Sydoniensis. "6 B,
Berythensis. M*B, Torone. V!aB, Tyberiadensis. V!V B, Tyberiadensis.
Hybetino,"
 1149 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. 1150)
LV >". A filius Georgii et fratcr eius Gcuset'* 9, el Ianua et
ITEM"9 PRIVILEGIUM R[ALDUINI] REGISQUARTI DERE- filius eius Geuseth et alius filius Georgius et alius
NISSTONE CALUMPNIE, QUAM FACIERAT SUPERSURLANLS,filius Etias, et Camis filius Bolpharage et Elias frater
ET ILLIUSQUAM REGINA FACIEBAT SUPERTERRACA- eius, et Serget filius Antoni, et Belcaira filius Mon-
SALISBETHSURIE.
sor*'°, el Brahim*»' filius Georgii, et Georgius frater
In nomine sanete et individue Trinitalis Patris et Salomonis; deBolferage filius, sororet fratres eins
Filii et Spiritus Sancti, amen. Brahim "* et Iacob et Elias, et Brahim "s filius
Notum sit omnibus, lam presentibus quam futu- Georgii et frater eius Botros, et Munferreth et frater
*"*cahimpniam illam, que in
ris, quod ego [Balduinus], per gratiam Dei in sancla eius. Nichilommus et
Iherusalem Latinorum rex quarlus, ecclesie Domi- terminis finittm territorii casalis Dominici Sepulcri,
nici Sepulcri iura, prout condecet, in nullo minui quod dicitur Bethsuri, inter canonicos Dominici Se-
sustinens, querelam illam, que de Surianis his, pulcri ct Milissendem'"" reginam, matrem siquidcm
quorum nomina subscripta sunt, inter me et cano- mcam, aliquandiu versabatur, ecclcsie Dominici
nicos Dominici Sepulcri venerabiles fratres meos Sepulcri liberam, quietam et sine quolibel vel a suc-
extitit, sive foret iusta sive iniusta, memorate Se- cessoribus meis vel a quibuslibet aliis impedimenlO
B vel molestia prorsus remitlo et corroboro. Ut igitur
pulcri Dorainici ccclesie ex toto remitlo, et prorsus
liberam, quietam et absolutam confirmo ; ita dum- hec omnia memorata superius eo ordine, quo pre-
taxat quod Surianis, de quibus agitur, sive eorum- taxatum est, ecclesia Dominici Scpulcri in omni
dem heredibus, ubicumque sint, vel ubicumquc in- pace nunc et usque in sempiternum habeal ct pos-
veniantur, a dominio pretaxate ecclesie deinceps se sidcat, presenti pagina subseriptis testibus sigilliqiie
subtrahere vel alicuius stimulatione sive tergiver- niei suppressione denolata confirmo.
satione ad alium quemlibet domiuum se convertere Factumest*" 6 hoc anno ab incarnationc Dominl
nullatenus liceat, sed, sicut antiquilus el a priscis HCLX*" 7, indictione VIII. Hujus quidem rei tcstcs
temporibus ecclesie Dominici Sepulcri dinoscuntur, sunt :
ita in perpetuura ipsi et ipsorum heredes eidem sub- Letardus, archiepiscopus Nazarenus. Richar-
iaceant. Nomina autem Surianorum hec sunt : de dus**8, Andriensis episcopus. Arnulphus**9,
casali Ramatha, Cosmas et lilius eius Baraqueth '! 9, canonicus Nazarcnus. Philippus, domini re-
et Hubeit frater Cosme et Teodros **•" frater eius, et gis capellanus. Stcphanus, regie cancellarie
Ysaac frater Cosme Yuset et filius eius Petros, Ubeit seeretarius. Radulfus, archiepiscopi Nazarcni
et frater eius Elias, Meneia venator, et Salem senex r, clericus.
et filius eius Ubeit, lanna et filius eius Saac et alius e baronibus vero et de hominibus domini regis :
eius filius' 3' Elias'**, et Samuel*83filius Georgii et Amatricus, comes Ascalonilanus. Henfredus de
frater eius Faet, et Ianna filius Munsor, et Petros Torono, constabularius. Guigo*60Francigena.
filius Phara et frater eius Samuel'3'; decasali Be- Guillelmus, raarescalcus. Abrahara, viceco-
thelegel, Salem filius Az-ar*3*et frater eius lanna, et mes Nazarenus. Oilho de Risberge. Guigo *"
Saba Ulius Sarsor et fratres eius Aaron et Iacob, de Maneriis. AHiertus de Retesth. Godescal-
Helias filius Coer et Brahin ***filius eius, Oies, et cus. Petrus, foresterius.
Georgius filius Zorech et fratres eius Feeth et Data Achon, per manum Radulfi, Bcthlecniite
Hetnon, Aias et Pharas frater eius, Georgius Ulius episcopi regisque cancellarii, VIII kalendas au-
Sayth, Tedros'" filius Brain *38et fratres eius Ubeit gusti.
et Basilius, el Elias *39 moniculus, et Helias filius LVI*6*.
Iurael, Ianna filius Rofehe et frater eius Salem, Pe- PRlVILEGIUM EJUSDEM '" BALDUINI REGISQUARTIBE
tros filius Georgii et ffater eius, Georgius filius la- CONFIRMATIONE VUETMOAMEL.
phar et filius eius Brahin et Saac frater cius, et In nomine sancte et individue Trinitalis Palris et
Georgius el filius eius Saba, et Elias **° cimentarius, D I Filii et Spiritus Sancti, amen.
et Elias*" filius Iaphar; de Aitliara, Salem filius Notum sit omnihus, tam pre3entibus quam futu-
Messalem, et Saac [ et ] *" fraler eius Elias, et ris, quod ego Balduinus, per graliam Dei in sancla
Rraim" 3 lilius Georgii, et Martinus filius Ayza'", et Iherusatem Latinorum rex quartus, instanli prece
Salomon et filius eius Cosmas, et Thodros et Ianna Hugonis de Hybelino*et concessione fratris sui Bal-
filiuseius, et Ysaac""; de Canlandria**", Cosmas, duini et sororis sue Hermengardis, domine Tiberia-
et Semaan et filius eius Georgius, et Braym filius disv6*, et matris sue Helois, et avunculorum suo-
Cosrae, et Samuel filius Baraqueth **Tet fratres eius rum, Philippi scilicet Neapolilani, Guidonis Fran-
Fimi et Nichola, et Meferut" 8 filius Chame, et Saac cigene, Henrici Bubali, et omniura aliorum, ad quos
"' A, f° 55, r°; B, f° S5, v°. "8 dans A. "• B, Barachet. *30 B, Theodros. »' B, filius eius.
' 3!B, Helias. V33B, Samuhel. »8VManque Samuhel. *s«B, Aazar. *S6 B, Brahyn. *3TB, Thodros. *38B,
"**B, Helias. B,
**°B, Helias.
Iiratjn. *»« **' B, Helias. *" Snpplee d'apres B. *»' B, Braym. "* B,
Aiza. B, Saac. *veB, Calandria. '» B, *v*B, Meferut. **»B, Geuseth. *»°B. Munsor.
*"' B, *»«B, Braym. Baraquet.
*»»B, Braym. *»*B, etiam. *»»B, Milessendem. '»" B
Braym.
**TA donnc la date evidemment fausse de MCLV.*88 Ricardus. *»9 *60 ajonte autem.
*6' BL
B, B, Arnulfus. B, Guido.
Guido. »" A, f»54, v°; B, f° 51, r°. V63Manque dans A. *6>B, Tyberiadis.
1151 «.» GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 1152
presentis venditionis videlur pertinere concessio vel A perpetuo tenebuntur, ut quidquid*" damni propter
iu posterum predicte possessionis vendite hcredita- motam calumpniam eidem convenlui contigerit, sub
ria possessio, laudo*6", confirmo, sigillique mei ap- cstimatione bonorum virorum sepedicto convenlui
posilione corroboro vendilionem et emptionem inter ab illis in integrum restauretur.
Uugonem de Hibelin»*" et fratres nostros canoni- Factum est autem hoc anno ab incamalione Do-
cos Sancti Sepulcri legitime factam, cuius pactio- mini MCLV,indictione iv. Huius quidem rei testes
nem subscquens pagina declarat. Vendidit igilur sunt :•
predictus Hugo pretaxatis fratribus canonicis sacro-
sancte Resurrectionis ecclesie Vuetmoamel cum vil- Lethardus *80,archiepiscopus Nazarenus. Con-
lanis et omnibus pertinentiis suis, exceptis duobus stantinus , Liddensis episcopus. Gaufridus,
casalibus Arabici roilitis, scilicet Odabeb et Damer- abbas Templi. Amilius, abbas Latine. Engc-
6' rannus, prior Montis Syon. Rogerius, prior
sor; vendidit etiam Desabeb* cum villanis et per- Sancti Abrahe. Balduinus, archidiaconus
tinentiis suis omnibus, Corteis cum villanis et om-
nibus perlinenliis suis, in Ifcibiquidquid*68ibi pater Lidde
De fratribus Templi:
suus die, qua vixit et obiit, habuit, et ad dorai-
nium ipsius Hugonis vel successorum suorum here- B Frater Odo, commendalor. Frater Galterius de
ditario jure* 69pertinet, in civitate Bethel sirailiter Berito. Frater Philippus. Frater Lodovi-
cus VS».
quidquid *T0 pater suus die, qua vixit et obiit, ha-
buit, et Ilugoni tociens dicto sicut heredi vel suis De baronibus regis :
successoribus obvenit. Ilec, inquam, omnia predicta Huinfredus de Toro' 81, regis constabulanus.
vendidit tociens dictus Hugo convenlui Dominici Iohannes Golhman. Hugo Cesariensis.
Sepulcri pro seplera milibus bizanciis iure perpetuo Et de hominibus regis :
possidenda, et ab omni servilio '", dominio, ex- Odo de Sancto Amando. Willelmus de Barra.
actione solula, lihera et quieta. Ut autem hec vendi- Odo de Tholent. Hugo de Bezan. Yivianus de
tio*7*firmior remaneret* 78, et nullius eam conlra- Cayfas *83. Gocelinus *8* Pesellus. Arnaldus
dictio vacillaret, sicut predixi, concessit eam fraler de Cresl, constabularius Tripolis. Arnulfus
suus Balduinus, et non minus mater sua EloisVTV, de Hisinguin. Willelmus de Monte Gisardi.
et soror eius Hermengardis, domina videlicet Tybe- Gocelinus de Samosac. Bartholomeus Sues-
riadis, avunculi etiara sui Philippus Neapolitanus, sionensis. Arnulfus, vicecomes Iherosolimi-
Guido Francigena, Henricus Bubalus; concesserunt (£ tanus.
ctiam et cognati Hugonis de YbelinoVT",Philippus De burgensibus;
de Cafran, et frater eius et Petrus de Tell[e]i. Pro Hugo saliens inbonum.Petrus Petragoricensis
illis vero, qui infra annos sunt, sicut est Barisanus Bricius. Gaufridus Turonensis. Willelmus
frater Hugonis de Hybelino et qucdam soror sua par- Normannus. Rainaldus Sicarius. Petrus do
vula, nomine Stephania, et si qui etiam in eadem Sancto Jacobo. Petrus Hugonis. Petrus de
prosapia minoris etatis inveniuntur, vel in posterum Sancto Lazaro.
inveniri poterunt, Hugo de Hybelino ct fraler suus Data Accon V8",per manum Radulfi cancellarii,
Balduinus et Philippus Neapolilanus et Guido Fran- xix kalcndns febroarii.
cigena et Henricus Bubalus fideiussores sunt, quod, LVH V86.
quando ad annum legitimura pervcnerint, infra
6 PRlVILEGIUM EJUSDEM V8TDE CONFIRMATIONE HUET-
ipsum annum fatient*' eos predictam venditio- DEBES.
nem*,Tconcede[re].Non minusctiara ipsi idempredi-
cti baronesplagii*T'legitimi suntab omni calumpnia In nomine sancte et individue Trinitatis Patris et
nunc et semper hec omnia predicta adquietandi, hoc Filii et Spiritus Sancti, amen.
tamen tenore, quod quicumque istorum plegiorum D Notum sit omnibus, tam presentibus quam futu-
superstes fuerit, aliis humano more decedentibus, ris, quod ego Bal[duinus], per graliamDei in sancta
ipse pro illis respondebit, et calumpniam adquieta- Iherusalem Latinorum rex quarlus, terram illam,
*88 a Musse Arabit et filio
bit; si qua aliquando occasione ex quacumque ca- quam Hugo dc Ybelino
*
lumpnia inlerim super istis prenominatis exorta eius Georgio necnon et ab omnibus eorum parenti-
fuerit, quicumque plegiorum predictorum prior oc- bus, ad quos iure hereditario pertinere videbatur,
currerit, ipse calurapniam pacificabit; si quis vero in sibi prorsus adquielavit, et absolutissimam reddi-
posterum super prcfatara vendilionem calumpniara dit, et postraodum spontanea voluntate sua atque
induxerit, illi, ad quos hereditas Hugonis posl ipsum comitis Ascalonitani concessione, de cuius feodo
transierit, conventui Dominici Sepulcri obligati movct, omniumquc parentum suorum, ad quos ex
*'» B ajoute et. "' Ilybetino. *»'B, Dcrsabeb. ™B,quicquid. »69B, iure hereditario. "«B,quicqtud.
*7' B, Helois. "' B,Hybelino. "(B,facient. *" B,
"'B, seruicio. *" B, uendicio. "3 B, permaneret.
9 B, quicqttid. »80B, Letardus. »S1B, Lodoicus.. »8! B, Toio-
vendtcJonem. *T»Dans A on lit pelagii. VT
no. v»3 B, Cayphas. *8VB, Gozelinus. »8»B. Achon. *S«A, f° 56, i°; B, f" 57, r\ V8T Cette premiero
rubrique manque dans A. *38B,Hybelino.
1155 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. 1154
iure hereditario spectarc credebatur, communi as- A tis terre, iuxta quod per homines meos fuit cis tra-
sensu canonicis Dominici SepulCri vencrabilibus dita, divisa, terminis etmetis presignata *93, dctcr-
fratribus meis pro tribus milibus bisanciorum ven- minata. Dono etiam et confirmo eisdem canonicis **»
didit, instanti prece predicti Hugonis, terramipsam, confratribusque meis unara domum in Ascalonc et
de qua agitur, duo dumtaxat casalia cum omnibus duas carrucatas terre in casali, quod dicitur Bai-
villanis et pertinentiis suis ex integro, allerum quo- neolbederan, in cambium cuiusdam mahumerie, que
rum nuncupatur Deirmusim et alterum Huetdebes data fuit eis in Ascalone a captione ciusdem, quain
"•• mei in
*89,ecclesie Dominici Sepulcri et canonicis nunc ibi- predicti canonici capitulo suo pari voto
dem Deo servientibus et in posterum servituris assensuque domini patriarchc A[malrici] omnes
laudo, et ab omni servitio, dominio, exactione iam equanimitcr mihi et successoribus meis in commu-
dicla duo casalia libera, quieta et solula iureque tationem harum duarum carrucalarum domusque
perhenni sine orani impedimento vel calumpnia prefate concesserunt, condonaverunt, contradide-
cuiuslibet iu perpetuum possidenda concedo. et pre- runt; hec autem mahumeria a Sarracenis dicitur
senti pagina subscriptis testibus sigillique mei sub- Cathara, Latine vero Viridis. Confirmo pariter to-
pressionc denotata conlirmo. ciens diclis confratribus meis quatuor carrucatas
"
Faclum est autem hoc anno ab incarnatione Do- terre, que est super ffumen ante Ioppen, sicutdivisa
mini MCLX, indictione vm. Huius quidem rei testes est el terminis metata, et gardinum unum ante
sunt: Ioppen et vineam adiacentem, et vineam illam ••',
Letardus, archiepiscopus Nazarenus, Ricardus, quedataluit eis in helemosinam"0!. Confirmo eisdem
Andriensis episcopus. Arnulfus, canonicus quidquid "03 iuste et legitime habent, et in pace et
Nazarenus. Philippus, domini regis capella- sine calumpnia possident in Ascalone et territorio
nus. Stephanus, regie cancellarie secreta- cius, in Ioppe et terrilorio eius simililer. Ut igitur
rius. Raduifus Anglicus, Nazareni archiepi- hec omnia libcre et quiete, solute "°* sinc [omni]
'"•*exactione ac
scopi clericus. gravamine cumcanonici *06ct con-
De baronibus vero et de hominibus regis: fratris "0Tmei pretaxati in perpetuum possideant,
Amalricus, comes Ascalonitanus. Henfredus oartam presentem sigillo meo testibusque subscriplis
de Torono, constabularius. Guido Francige- communivi.
na. Guillelmus, marescalcus. Abraham, vice- Factum est autem hoc anno incarnationis Domini
comes Nazarenus. Otto de Risberge. Guido KCLX,indictione iv. Huius rei testes sunt:
de Maneriis. Arberlus de Rcthest. Godescal - ^ Gunterius, prior Montis Syon. Aimericus, prior
cus. Petrus» foresterius. Montis Oliveti. Rainerus, cancellarius. Ra-
Data Acchon *90,permanum Radulfi, Bethleemitc dulfus, archidiaconus Iherusalem. Simon "•"
episcopi regisque cancellarii, vm kalendas au- de Hosdenc "09 'jcelinus de Samusac. Ber-
gusti. tram "°, marescaldus "".Rohardus de Ioppc
LVIII »91. et frater eius; Barisanus. Raynaldus "" de
PRIVILEGIUM **' AMALRICI C.0MITIS DE DO.NO GELABIE Ioppe. Gerbertus. Albertus. Lambertus. Pila-
ET DE CONFIRMATIONE OMNIUM POSSESSIONUM QUAS tus "'*. GuillelmusRufus. Gilleberlus, castel-
ECCLESIA SANCTISEPULCRI HAEETIN TERRASUA. lanus.
In noraine sancte et individue Trinilatis Patris et Data Ioppe, per manum Radulfi cancellarii, n ka-
Filii et Spiritus Sancti, amen. lendas decembris.
Notum sit omnibus, tam presentibus quam fulu- LIX *•*.
ris, quod ego Amalricus, per Dei gratiam comes PRIVILEGIUM AMALRICI COMITISDE CONFIRMATIONE
Ascalonis, ex assensu et voluntate domini et fratris VUETMOAMEL.
mei Balduini, Iherosolimorum regis, laudamento In nomine sancte et individue Trinitatis Patris
pariter doraine et malris mee, regine Milsendis, pro D et Filii et Spiritus Sancti, amen.
salute mea et pro animabus omniura parentum Notum sit omnibus, tam presentibus quam futu-
meorum, tam vivorum quam defunctorum, pro ex- ris, quod ego Araalricus, per Dei gratiam comes
pensa etiam et mis[s]ione, quam fecerunt ad ca- Ascalonis, instanti prece Hugonis de Hybelino et
piendum Ascalonem, dono et *'* concedo [et] **' concessione fratris sui Balduini et Hermengardis
coniirmo Dominici Sepulcri canonicis '•* et con- sororis sue, domiue Tibcriadis "•", matrisque sue
fratribus meis Deo nunc ibi servientibus et canoni- Alois et avunculorum suorum, Philippi scilicet de
cis *96 servituris in perpetuum casale quoddam, Neapoli, Guidonis Francigene, Henrici Bubali, om-
quod vocatur Geliadia V8T,cum sexdecim carruca- niumque aliorum, ad quos presentis venditionis *'*
»"»B, Uetdebes. »90B, Achon. *91 A, f° 56, v°; B, f° 65, v°. *9'^B, Item. *93 Manque dans B.
*»*Supplee d'apres B. *9" B, concanonicis. *"6 B, canonice. '9TB, Geladia. *9SB, designala. *»•B, con-
canonicis. "00B, concanonici. *01 B, aliam. "0! B, elemosinam. »03B, quicquid. "°*B, soiule et quiete.
S0" Supplee d'apres B. "°6 B, concanonici. "0TCorrigez confratres. "°8 B, Syinon. *09 B, Osdenc.
*'• B, Bertrandus. el1B, maresculctts. »;! B, Rainaldus. B1*A, f° 57, v°; B, f° 61, v°.
*'" B, Tyberiadis. »16 B, vendicionis. "*»B, Pytatus.
H55 AD GODEFRIDUM APPEND. II. - MONUM, DE BELLO SACRO. 1156
videlur pjrtinere concessio vel in posterum predi- ,»tcalumpniameidem conventui contigerit, subextima-
cte possessionis vendite hcreditaria possessio, laudo, lione "" bonorum virorum conventui predicto ab
confirmo, et ngilli mei appositionc corrobore vendi- iUis in integrnm restauretur.
tioneir. et cmptionem inter Hugojiein de Ybelino "*' Factum est autem hoc anno incarnationis domi-
fratresquc nostros Sancti Sepulcri canonicos legi- nice MCLV, indictione iv. Huius rei testes sunt:
liine factam, cuius pactionem subsequens pagina Lelardus, archiepiscopus Nazarenus. Gostan-
declarat. Vendidit igitur predietus Hugo pretaxatis tinus"", Liddensis episcopus. Gaufridus, ab-
fratribus canonicis Dominice Resurrectionisecclesie bas Templi. Amilius, abbas Latine. Engcl-
Vuetraoarael cura villauis et omnibus pertincntiis raunus, prior Montis Syon. Rogerius, prior
suis, exccplis duobus casalibus Arabici railitis, sci- Sancli Abraham. Balduinus, Lidde archidia-
licct Odabeb et Darmersor; vendidit eliam Dersabeb conus.
cum villanis et omnibus perlinentiis suis, Corteis De fratribus Templi:
cura villanis et omnibus pertinentiis suis, in Zimi Frater Odo, comendator. Frater Gauterius de
"18ibi pater suus die qua vixit et obiit,
quidquid Berito. Frater Philippus. Frater Ludoicus.
habuit, el ad dominium ipsius Hugonis vcl succes- De baronibus regis:
sorum suorum hereditario iure pertinel, in civitate D
Henricus °*9 de Turone, regis conslabultfrius.
Belhel similiter quicquid ibi pater suus die, qua Iohannes Gotman *so. Ugo ts* Cesariensis.
vixit et obiit, habuit, et Hugoni tociens diclo sicut Odode SanctoAmando. Willelmus de Barra.
beredi vel successoribus suis pertinet. Hec inquam Odo de Tolent. Ugo "s* de Betsan. Vivianus
omnia predicta vendidit tociens dictus Hugo con- de Cayphas "3*.locelinus Pesellus. Arnaldus
venlui Dorainici Sepulcri pro septcm millibus bi- de Crest, constabularius Tripolis. Arnulfus
zanciis iure perpetuo possidenda, ab omni serviti*, de Hysengihm "3*. Gillelmus de Monte Gi-
dominio, exactioue soluta, libera et quieta. Ut au- sardi. Iocelinusde Samusac.
tem hec eius venditio firmior permanerel, ct nullius De burgensibus :
cam contradicio "'» vacillaret, sicut con-
predixi, Arnulfus, vicecomes Iherusalem. Hugo saliens
cessit eam fraler suus Balduinus et mater sua He- in bonum. Pelrus Petragoricensis. Bricitis.
lois "!0 et soror sua Ermengardis **', doraina Tibe- Gaufridus Turonensis. Willelmus Norman-
riadis "", avunculi quoque sui Philippus Neapojis, nus. Rainaldus Siccarius. Petrus de Sancto
Guido Francigena, Henricus Bubalus; concesserunt Iacobo, Petrus Hugonis. Petrus de Sanclo
ct cognali Hugonis de Hybelino, Philippus de Ca- Lazaro.
fram "* et frater ejus et Petrus de Teillei. Pro illis Q Data Acchon
"3", per manum Radulfii cancellarii,
vero, qui infra annos sunt, sicut est Barisanus fra- xix kalendas febroarii.
ter Hugonis et quedam soror sua Theophanne "!*, si
qui etiani in eadera prosapia minoris etatis inve- LX »36.
niunlur, vel in posterum inveniri poterunt, Hugo PRIVILEGIUM EJUSDEM °3T DE CONFIRMATIONE HUET-
de Hybelino et frater suus Balduinus et Philippus DEBES.
de Neapoli et Guido Francigena et Henricus Bubalus In nomine sancte et individue Trinitatis, Patris
fideiussores sunt quod, quando ad annum legiti- et Filii el Spiritus Sancti, amen.
mum pervenerint, infra ipsum annum fatient"' 5 Notum sit omnibus, tam presentibus quam futu-
eos prcdictam venditionem concedere. Non minus ris, quod ego Amalricus, per Dei graliam comes
ipsi idem predicli barones plegii legitimi sunt ab Ascalonis, instanti prece Hugonis de Hybelino et
omni calumpnia nunc ac semper hec omnia predi- concessione fratrum suorum Balduini et Barisani
cta adquilaudi; hoc tamen tenore quod, quicumque et Hermengardis sororis sue matrisque sue Alois et
istoruin plegiorum superstes fuerit, aliis humano avunculorum suorum Philippi de Neapoli, Guido-
more deccdenlibus, ipse pro illis.respondeb.it, et ca- r\ nis Francigene, Henrici Bubali, omniumque alio-
lurapniam adquietabit. Si qua aliquando occasione» rum, ad quos presentis venditionis videtur pertinere
ex quacumque calumpnia interim super istis concessio aut in posterum predicte possessionis
prenominatis exorta fuerit, quicumque plegiO' vendite hereditaria possessio.laudo, confirmo, et
rum predictorum prior occurrerit, ipse ca- sigilli mei appositione corroboro venditionem et
lumpniam removebit pacificabitque. Si quis vero in eraptionem inter Hugonem prenominatum fratres-
posterum super prefatam venditionem calunipniam que meos Sancti Sepulcri canonicos legitime fa-
induxerit, illi, adquos hereditasHugonispostipsum ctam, cujus pactionera subsequens pagina declaral.
transieril, conventui iam dicto obligati perpetuo te- Vendidit igitur tociens dictus Hugo prelaxatis San-
nebuntur ut, quidquid "8 dampni propter motam cti Sepulcri cannonicis "38. Huetdebes cura villanis

,1TB, Hybelino, *18 B, quicquid. *'9 B, contradiccio. *•• B, Alois. •*» B, Hermengardis. "" B,
Tyberiadis. '** B, Cafran. "!* B, Theophannia. »!"B, facient. *!6 B, quicguid. *!TB, estimatione.
»*8 B, Constantinus, *'9 B, Henfredus. »s»B, Gothmun. »31 B, llugo. »3!B, Hugo. »3SB, Caypha.
"" B, Hysenghin. "" B, Achon. "seA, f° 58, v°, B, f° 63, r°. "3TDans B cette premiere rubrique est
ainsi concue. Aliud vrivilegium Amatrici comili$. "**B, canonicis.
 1157 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. 115«
et omnibus pertinentils suis, Deirmuesim etiam A De hominibus mcis
cum villanis et omnibus perlinentiis suis, cum omni Simon *"* de Hosdenc. Iocelinus de Samu-
pleniludine, quam in eis habuerunt ex dono pie me- sach *"3 et frater eius, Balduinus. Gerbertus.
inorie patris sui Barisani Muisse Arrabit filiusque Guibertus. Albertus. Guillelmus de Tiro •"*.
eius Georgius, queque ad successores eorum here- Guillelmus de Tiberiade •"". Leveraldus. Gi-
dilario iure spectabat, pro tribus millibus bisantiis raldus de Rumminhi "'*.
iure perpetuo possidenda, ab omni servitio, domi- De stipendiariis meis
nio, exactione soluta, libera et quieta. Hugo enim Galterius de Haino. Guillelmus de Rumhe.
de Hybelino, pro imminente necessitate caplivitatis Albertus de Guarch. Robertus de Sancto Ka-
redemptionisque sue compulsus, predictis homini- vileffo. Fulco.
bus suis, Muisse Arrabit et filio eius Georgio, dedit De burgensibus regis :
volunlatem ad eorum »39cambium pro predictis ca- Hugo saliens in bonum. Goffredus Turonen-
salibus eorumque pertinentiis; illi venditionem sis.
prefatam iuramento in capitulo Sancti Sepulcri con-
firmaverunt, et manutenendam contra omnes pro- LXl»»'.
miserunt. Ut vero hec venditio firmior permaneret, **PRIVILEGICM EJUSDEM DE CONFIRMATIONE
"*• VINEE,QUF.
et nullius eam contradicio infirmaret, concesse- FUIT NAYM SURIANI.
runt eam "»•, sicut predixi, fratres eius Balduinus
In nomine sancte et individue Trinitatis Patris ct
et Barisanus materque sua Alois et soror sua Er-
Filii et Spiritus Sancti, amen.
mengardis "V!,avunculi quoque eius Philippus de Notum sit omnibus, tam prescntibus quam futu-
Neapoli, Guido Francigena, Henricus Bubalus, et
ris, quod ego Amalricus, per Dei gratiam comes
cognati sui Philippus de Caphran "*s et frater eius-
dem et Petrus de Teillei; pro illis vero, qui inlra Ascalonis, ob remedium quidem peccatorum meo-
annos sunt, sic [ut] est quedam soror tociens dict" rum presentium, preteritorum atque futurorum, pa-
tam vivorum quam mortuo-
Hugonis Stephaniaet aliqui de heredibus predicti rentumque meorum,
Arrabit et filii eius Georgii, si qui etiam in eoruni- rum, dono, concedo, atque confirmo venerabilibus
dem prosapia minoris etatis inveniuntur, aul in fratribus meis Dominici Sepulcri canonicis, et tibi
futurum poterunt inveniri, Hugo de Ybelino "**et specialiter, Hugo decane Ioppensis, qui diceris de
""• vinee, que fuit cuiusdam
frater eius Balduinus et tociens dicti Muisse Arrabit Tharso, unam peliara
Naim ""»npmine, quam tu, decane preno-
filiusque eius Georgius. Simon de Aia "*".Ordelet et Suriani,
emisti LII bizanciis a predicto Naim *60;
Stephanus filius eius, Adam de Orgeol, Nicholaus C minate,
de Hibelino "*6, Hosmundus, Radulfus frater eius, duas inquam partes, que fuerunt Naym, ab ipso
terciam vero partem, que mei iuris est, dono
Leberlus, Pagauus dc Rohais, Philippus de Ca- emisti,
ct confirmo, sicut predictum est, tociens dicte de-
phran "VT,iuraverunt super sacrosancta, fideiusso- "6I pretexatis. Dono etiam
res quoque sunt quod, quando ad annum legitimum cane, tibi cannonicisque
et fratribus prenominatis partem et ius
pervenerint, infra ipsum annum falient "V8 eos in tibi, decane, ad me
capitulum Sancli Sepulcri venire et tociens diclam totura, quod spectat, in vinea Menferreti Su-
"8! vinee sunt ab ortu
venditionem concedere. Isti idem predicti non minus riaiii. Iste aulera due petie
solis juxta vineam Sepulcri Domini. Pro hoc autem
plegii Iegitimi sunt ab omni calumpnia nunc et sem-
dono atque confirmatione dedit mihi tua, decane,
per omnia hec predicta adquietandi. Deniquc si
dilectio c bizancios. Ut igitur libere, quiete
quid «*• de omnibus suprascriptis imminutum fue- paterna
rit, omnes isti, qui super prenominata eraplione omnique sine exactione usibus tuis, decane, et ca-
iusiurandum prestiteruut, per capitulum Sancti Se- nonicorum tociens dictorum petie "* iste due vinee
sive eiusdem internuncium ""• submo- fratribusque vobis canonicis "•* successuris in per-
putcri per
niti, usque ad xv diem a tempore submonitionis , petuum deserviant, cartam hanc testibus subscriplis
infra muros Iherusalem ut obsides permanebunt, D ' et sigilli mei appositione eommuniri precepi.
donec res in integrum et solidum reformelur. Factum est hoc anno incarnationis Domini MCLVIII.
Factum est autem hoc anno incarnalionis Domini Huius rei testes sunt :
HCLVIH, indictione vn. Huius quidem rei testes sunt: Iocelinus de Samusac et frater eius, Baldui-
TRicardus], episcopus Andrie. Gaufridus, ab- nus. Garcio. Iordanus Bestia. Raphael. POn-
bas Templi. Gunterius, prior Montis Syoh. tius «»".Thomas Tiirchie et sororius eius,
De hominibus regis : Herberlus. Lambertus Galiota.
Adam Niger et frater eius, Fulcho •". Ro- Data in Ascalone, per manum Radulfi cancellarii,
bertus de Retest. XVIIIkalendas decembris.
«»' B, etiam. »»!B, Hermengardis. »»*B, Cafran.
'39B, adeorum voiuntatem. »•' B, conlradictio.
"*6 B, Hybelino. »*TB, Cafran. «V8B, facient. »19 On Ut dans
*V»B,Symon de Haia.
>""B,Hybelino. »«°
A : st quidem. B, intemuntium. »" B„Futco. »»*B, Symon »»3 B, Samusac. »»*B, Tyro. •»» B,
Tyberiade. «»•B, Girarrftis de Ruminhi. »»7 A, f° 60, r°; B, f° 64, v°. »«8 B, peciam. >*>B, Naym.
*•• B. Naum. «"' B, canonicisqtte. "' B, pecie. «8SB, pecie. »6*B, canonice. «6*B, Poncuts.
1159 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. --- MONUM.DE BELLO SACRO. HSfr
LXII» 66. »iquos hereditas mea post me transierit, conventui
PRIVILEGIUM HUGONIS DE VBELINO "" DE VENDITIONESancti Sepulcri tenebuntur obligati ut, quicquid
VIJETMOAMEL "6*. dampni propter niotam calumpniam eidem conveu-
In nomine sancte et individue Trinitatis^Patris ct tui contigerit, sub estimatione bonorum virorum
Filii et Spiritus Sancti, amen. predicto convenlui ab illis in integrum restauretur,
Notum sit omnibus, tam presentibus quam futu- et venditio pretaxata rata in perpetuura maneat. TJt
ris, quod ego Hugo de Ybelino, concessione fralris igitur huius mei privilegii auctoritali nichil desit,
mei Balduini et sororis mee Hermengardis, domine tura quia hec omnia facta sunt assensu et voluntate
Tiberiadis "6B,et matris mee Alois et avunculorum domini mei Amalrici, comitis Ascalonis, de cuius
mcorum, Philippi scilicet de Neapoli, Guidonis Fran- feodo fuil presenlis venditionis "T"possessio, tuin
cigene, Hcnrici Bubali,omniumque aliorum,ad quos quia ipse sigillum non habeo inslanli prece feci
presentis venditionis videlur pertinere concessio vel presentem cartam sigillo iam dicti domini mei, co-
in posterum predicte possessionis vendite heredi- mitis Ascalonis, corroborari.
taria possessio, vendidi canonicis Dominici Sepulcri Letardus, Nazareth archiepiscopus. Constan-
Vuelmoamel ",0 cum villanis et pertinentiis suis linus, Liddensis episcopus. Gaufridus abbas
orauibus, exceptis duobus casalibus Arabici militis, Templi. Amilius, abbas Lalinc. EngelrannuSj
scilicet Odabeb et Darmersor; vendidi etiam Dersa- prior Monlis Syon. Rogerius, prior Sancti
beb cum villanis et omnibus pertinentiis suis, Cor- Abraham. Balduinus, archidiaconus Lidde.
teis cum villanis et omnibus perlinentiis suis, in De fratribus Templi •
Zimi quicquid ibi pater meus die qua vixit et obiit, Odo, commendator. Gauterius de Berito. Phi-
habuit, et ad dOminium mcuiii vel successoruin lippus. Lodoicus.
meorum hereditario iure pertinet, in civitate Belhel De baronibus :
similiter quicquid ibi pater meus die qua vixit et Henfredus de Torono *76, regis constabula-
obiit, habuit, et mihi*" sicut heredi vel meis suc- rius. lohannes Gotman. Hugo Cesariensis.
cessoribus pertinet. Hec inquam omnia prcdicta Odo de Sancto Amando. Willelmus de Barra.
vendidi predictis fratribus Dominici Sepulcri pro Odo de Tolent. Hugo de Bezan. Vivianus de
septcm millibus bizanciis iure perpeluo possidenda, Caypha. Iocelinus Pesellus. Arnaldus de
ab omui servitio, dominio, exactione soluta, libera Crest, constabularius Tripolis. Arnulphus de
ac quieta. Utaulcm hec mea venditio firmior per- Ysengihm "TT.Willelmus de Monte Gisardi.
maneret, et nullius eam contradictio vacillaret, sie- f« Iocelinus de Samusac. Bartholomeus Sues-
ut predixi, concessit eam frater meus Balduinus sionensis.
et non minus mater mea Helois "T*et soror mea De burgensibus :
Hermengardis, domina Tiberiadis"", avunculi etiam Arnulfus, vicecomes Iherusalem. Hugo salicns
mei Philippus de Neapoli, Guido Francigena, Hen- in bonum. Petrus Petragoricensis. Bricius.
ricus Bubalus; concesserunt et cognati mei Phi- Gaufridus Turonensis. Willelmus Normannus.
lippus de Cafran et frater eius et Petrus de Tellei. Rainaldus Siccarius. Petrus de Sancto lacobo.
Pro illis vero qui infra annos sunt, sicut Barisanus Petrus Hugonis. Petrus de Sancto Lazaro.
fraler meus et soror mea Stephania, si qui etiam in Andreas, filius Toseti.
mea prosapia minoris etatis inveniuntur, aut in po- Data Acchon "T8, pcr manum Radulfi cancellarii,
sterum Inveniri poterunt, ego et frater meus Bal- xix kalcndas februarii.
duinus et Philippus de Neapoli et Guido Francigena LXIII »T».
ct Henricus Bnbalus lideiussores sumus quod, PRIVILEGIUM EIUSDEM DEVENDITIONE EUETDEBES.
quando ad annum legitimum pervenerint, infra In nomine sancte et individue Trinitatis Patris et
*n eos prediclam venditio • Filii et Spiritus Sancti, amcn.
ipsum annum fatiemus
nem conccdere. Non minus etiam nos ipsi idem D Notum sitomnibus,tam prcsentibus quam futuris,
predicli barones plegii legitimi sumus ab omni ca- quod ego Hugo de Ybelino "".concessione fratrum
lumpnia nunc et semper hec omnia predicta ad- meorum Balduini et Barisani ct Hermengardis so-
quietandi; hoc tameii tenore quod, nostrum plegio- roris mee matrisque mee Alois et avunculorum meo-
rum quicunqne superstes fuerit, alus bumano more rum Philippi de Neapoli, Guidonis Francigene, Hen»
decedentibus, ipse pro omnibus respondebit, et ca- rici Bubali, omniumque aliorum, ad quos presentis
lumpniam adquictabit. Si qua aliquando occasione vendilionis videtur pertinere concessio vel in posle-
ex quacunque calumpnia interim super istis preno- rum predicte possessionis vendite hereditaria pos-
minalis exorla fuerit, quicumque nostrum plegio- sessio, vendidi fralribus meis Sancti Sepulcri cano-
rum prior occurreril, ipsa calumpniam removebit nicis Huetdebes cum villanis et omnibus pertinentiis
acpacificabit; si quis vero in posterum super pre- suis et Deirmugsin etiara cum villanis et omnibus
fatam venditionem calumpniam induxerit, illi ad perlinentiis suis, cura omni plenitudine, quam in
»66A, f° 60, v°; B, 66, v°. »6TB, HyPelino. "68B, Hvueltnouval. »69B, Tyberiadis. »'° B, Huelmoamel.
*T1 michi. »'! B, Alois. »73B, Tyberiadis. "n B. faciemus. »78B, vendicionis. "'• B, Turono. »TTB,
»79 A, f" 61, v°; B, f" 68, r°. »80 B, Hubdino.
Ysengihn. »78Achon.
1161 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. U62
eos habuerunt ex dono patris mei Barisani Muissc A De fratribus Hospitalis :
Arrabit et filius ejus Georgius, queque ad sucees- Petrus Berlrandi et Willelmus de Acer. Azo,
sores eorum hereditario iure perlinebat; vendidi, in- capellanus casalis Balneorura. Radulphus,
quain, pro tribusmillibusbisantiorum iurc perpetuo capellanus Ramarum. Paletel. vicecomes Yne-
possidenda, ab omni calumpnia, servitio, dominio, lini.
exactione soluta, libera et quieta. Ego enim, pro De burgensibus regis :
iuiminente necessitate captivitatis et redemptionis Humbertus de Bar. Symon Ruffus. Bricius,
niee compulsus, predictis hominibus meis, Muisse Gaufridus Tuionensis. Guillelmus "*" Nor-
Arrabit filioque suo Georgio, dedi ad voluntatem raannus. Iohannes Raimundi. Guibertus Pa-
eorum cambium pro predictis casalibus et eorum pais. Petrus Burdinus. Petrus de Sancto laco-
pertinentiis; illi vero venditionem hanc in capitulo bo. Hugo Saliens in bonum. Radulphus Bur-
Sancli Sepulcri iuramento confirmaverunt, et manu- gensis. Petrus de Sancto Lazaro. Iohannes
tenendam contra omnes promiserunt. Ut autem hec Vitrarius. Everuniinus »8T. Anschetinus. lo-
mea venditio firmior permaneret, et nullius eam hannes, filius Rainaldi, Pictavus.
contradiclio vacillaret, concesserunt eam , sicut 13 LXIV »88.
predixi,fratres mei Balduinuset Barisanus materque PRIV1LEGIUM HERRERTI , ABBATIS SANCTORUM IOSEPn
mea Alois et soror mea Hermengardis, avunculi ET ABACUC» 89, DECOMMUTACIONE "90BETUEL.
etiam mei Philippus de Neapoli, Guido Fran- In nomine sancte et individue Trinitatis.
cigena, Henricus Bubalus ; concesserunt et cognati Notum sit omuibus, tam presentibus quara futuris,
mei Philippus de Cafran et frater eius Petrusque de
quod ego Herbertus"9*, per Dei gratiam abbas
Teilli. Pro illis vero qui infra aiinos sunt, sicut est Sanctorum loseph et Abacuc, laudante et consen-
quedam soror mea Stephania et aliqui de predicti tiente universo tam clericorum quara laicorum Deo
Arrabit et filii eius heredibus Georgii totiens" 81 iuibi famulanle conventu, in presentia bonorum ho-
dicti, si qui etiam in mea et eorumdem prosapia rainum, quorum nomina subter leguntur, coramuta-
minoris elatis inveniuntur aut in posterum inveniri vimus et reddidimus Hugoni de Ybelino, doraino
poterunt, ego et frater meus Balduinus et homi- Ramathensi, quecumque pater eius Barisanus nnbis
nes mei, predictus Muisse Arrabit et filius eius Geor- Bethel dederat, videlicet ipsum Belhel et Beze,
apud
gius, Symon de Haia, Ordelet et Stephanus filius quod dicitur Bazirim, cum duabus carrucatis terre,
ejus, Adam de Orgeol, Nicholaus de Ybelino "8!, et quinque iornalas terre, quas ibi querebamus, tur-
Hosmundus Radulfusque frater eius, Lebertus, Pa- G rim quoque et quidquid "9i ibi edificavimus, ut
ganus de Rohais, Philippus de Cafran, super sacro- prtfalus Hugo habeat potestatem exinde faciendi
sancta iuravimus et fideiussores sumus quod, quan- quicquid sibi placuerit absque omni nostra et suc-
doad annum legitimumpervenerint, infra ipsum an- cessorum nostrorum contradictione. Capellara etiam,
nura fatiemus »83in capitulum Sancti Sepulcri venire quara lbi construximus, tum precepto dominipatriar-
et tociens dictam venditionem concedere. Nos idem che Afmalrici], tum domini Hugonis precibus, do-
predicti non minus sub prsefato iuramento plegii le- mino priori N[icholao] et Sancti Sepulcri conventui
gitimi sumus hec omnia predicta nunc et semper ab dedimus. Confirmationes vero quas in privilegiis
©rani calumpnia adquietandi. Denique si quid »8' nostris super his omnibus habemus supradictis, om-
de supradictis iramunitum fuerit, nos, qui super nino cassamus et in irritum penitus ducimus. Que
prenoininata venditione iusiurandum fecimus, per omnia in presentia nostri fratrumque nostrorum et
capitulum Sancti Sepulcri vel per eiusdem internun- Balduini, archidiaconi Sancli Georgii, cantorisque
tium submoniti, a die submonitionis usque ad xv eiusdem ecclesie Gisleberti et magistri Anschetiui,
diem infra muros Iherusalem ut obsides perraanebi- fratris Roberli de Git, Marsirii quoque et Andree
mus, donec res in integrum et firmum reformetur. Andegavensisrailitum et Alberti Lombardi ipse do-
Ut igitur huius mei privilegii auctoritati nichil desit, D minus Hugo conventui Sancti Sepulcri per manus
tum quia hec omnia facta suntassensu et voluntate cannonicorum "9S ipsius ecclesie, domini scilicet
domini mei Amalrici, comitis Ascalonis, de cuius Beruardi cantoris et magislri Achillis, in ipsa eccle-
fcodo fuit presentis venditionis possessio, tum quia sia Sancti Ioseph"" dedit, concessit et tradidit li-
ipse sigillum nonhabeo, sedula prece obtinui cartara bere et quiete perpetuo possidenda, nobis omnibus
istara sigillo iam dicti domini mei comitis corrobo- coramuni assensu ct bona voluntale eandem dona-
rari. tioneni laudantibus, consentienlibus et confirmanti-
Factum est autem hoc anno incarnationis Domi- bus. Pretaxatus autem Hugo voluntati nostre satis-
ni »8» MCLVIII, indictione VII. Huius rei testes sunt: faciens et utilitati ecclesie nostre consulens, pro hac
Constantinus, Liddensis episcopus. Absalon, comrautatione dedit nobis partem turonii, quod est
episcopus. Gaufridus, abbas Templi. Rainal- sub Mirabello ad surdos fontes, et duas carrucatas
dus, prior Latine, Petrus de Calvario. in eodem territorio. Ut igilur hoc ratura inconvul-
581B, tociens. "8! B, Hybelino. "83B, faciemus. s8*Onlit dans A : st quidem. "B"B,dominice. »86B,
Willelmus. »87B,Everinuntts. »88A f° 62,v°; B.f° 69,v°. »89B Abacuch. "*B.commutalione. *»' B Ar-
berlus. »9' B, quicquid. »93B, canonicorum. 69Vlosep.
PATROL.GLV. 37
11G3 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 1IG4
siimqiie pcrmancat, sigilli nostri imprcssione cl fra- A sui priori predictoque Sancli Sepulcri convehtui
truni subseriploriim tcslimonio confirmamus. communi asscnsu concesserunt alque dedcrunt. Hec
Ego Hcrbertus, abbas, subscripsi signum crucis igitur omnia pretaxata, concedentibus etconfirman-
faticndo °9». tibus fratribus meis, Balduino et Barisano, sorori-
Fratres : Bonelus. Nicholaus, Martinus. Ilar- busque roeis, Ermengarde 61! et Stephran]ia, liberc
duinus. Marlinus. Robertus. Lambertus.Lau- ct quicle ipsi fratres mei Sepulcri Domini cannoni-
rcnlius S9G.Petrus. GuiUelmus. Raymun- ci 613perpetuo possideant, habeantque61Vliberani
dus »9T. Albertus. Ebroinus. Umberlus. lo- facultatem quodcumque eis placuerit inde falien-
bannes. Garinus »98. Ausclmus. Bcrnardus. di 6,« absque mea et heredum meorum vcl paren-
Chrislianus Gerardus. Iohannes. Sabcran- tnro 616contradictione. Ut autein hoc ratum incon-
dus *09.Galandus. vulsumquc permaneat, sigilli Balduini avi mei, Ra-
Ab corroboraiioncm presentis privilegii sigillum mathensis Latinorum domini primi, impressione
(loinini Constanlini apponimus , Ramalbcnsis cpi- corroboro.
scopi, una cum sigillo nostro ccrco. Q_uodfactum cst consilio"dominiPhilippi Neapoli-
Hoc autem facluni esl anno ab incarnatione Domi- lani, qui et ipse teslis [est] 6IT
ni MCLX, indiclione VIII,regnante Balduino, rege La- B Testes etiam sunt :
linorum quarto. Radulphus , Ihcrosolimitanus arcliidiaconus.
LXV60°. Bcmardus, monachus. Iobannes, dccanus
PRIVU.EG1UM HUGOMS DF.VBELINO, DEDONO Sancti Gcorgii. Balduinus, archidiaconus.
UETIIEL' 01. Gislebertus 018,cantor. Franco. MagisterAns-
In nomine sancte et individue Trinitatis. chilinus. Azo, Radulphus, Erchenbertus , 19,
Notum sit omnibus, tam prescnlibus quam futti- capellani. Rainaldus de Sancto Gallerico 6'0.
ris, quod ego Hugo dc Ybelino 60!, Dci gratia Rama- Marsirius de Ramatba. Andreas AnJegaven-
thcnsis [dominus] 603,pro rcmedio animarum, ,,iani sis. Albertus Lombardus. Umbertus de Bar.
mee quam parenlum nicorum, el pro magno a fra- Symon Ruffus. Herbertus Tortus. Iohannes
tribus meis ecclesie Sancti Sefiulcri cannonicis 60'* Raimundi.
in captionis mee liberatione inibi collalo beneficio, Teslatur eliam hoc Barisaims ct "onfirmat. Con-
domino N[icholao] 60" priori ct eiusdcra ccclesie flrmat quoque rendiliones 6" casalium, scilicel Odo-
convcnlui in presenlia domini Amalrici patriarcbe inamcl, Dersabe, Corteiz, Hodabet, Dermasun,que
ct domini Constanlini, Ramalbensis cpiscopi, dono, p cgo prcnominatusHugodeYbelino6!!,frater eius 683
conccdo Mt el trado quicquid pater meus Barisanus canonicis Dominici Scpulcri vendidi.
dedcrat ccclesie Sancti Ioseph in helemosinain °"' Donationis mee supradicte6!V et confirmalionis
apud Belhel, ipsum videlicet Bcthcl et Bcze, quod fralris mei tcstes sunt6!" :
Bazarim G08dicitur, cum duabus carrucatis terrc, et Ordelcz 6!6. Philippus de Caphran6". Paganus
qninquc iornatas 609terre, quasfratres Sancti loseph de Robais. Georgius Arrabit 6!8. Adam Dor-
ibi rcquircbant, turrim quoque et quccumque ibi niel. Osniundus. Paganus de lsengrin 6!».
edificavcranl, bcnigne consentienlibus ct conceden- Garinus. lorclanus de Ybelino 63°.Radulphus
tibiis ipsius ecclcsie Sancti Ioseph abbate Hcrberto cl Petrus, capellani'.
fratribusque cius omnibus; quibus dctii pro commu- Hec autem facta sunt anno ab incarnatione Domi-
tationc prcdicte patris mei hclemosiiic, pro volun- ni MCLX, indictione vni, rcgnante Balduino, quarlo
lalc ct arbitrio eorum, in territorio de Mirabello Iherosolimorum rege Latinorum.
partem turonii, quod superiacet surdis fontibus, ct Ad confirmationem et corroborationem prcscntis
in codem lerritorio duas carrucatas lerre que longc privilegii ego Coiislantinus, Ramathensis episcopus,
mcliora et commodoria cis csse noscuntur; Bethcl sigillum meum appono.
ciiim, quia termini eorum ibi dilalari non polerant, D LXVI 631.
sicut ab eis sepe audivi, aut nichil aut parum 6Ueis PRIV1LEGIUM DE REBELLIOKE A PRIOREET CANONICIS
MONTIS OLIVETI FACTAADVERSUS CANONICOS SANCTI
prodcsse poterat. Ecclcsiam aulcm, quam ibi edifi- SEPULCRI, ET SATISFACTIONE KT DE IUDITIO63! A
cavcranl, lam pro domini patriarche mandato quam PERSONIS TNIIEFACTO.
pro mca pclilionc 811cl precibus, abbas fratresque Scriptum est : Caro corruplibilis aggruval ani-

. »°»IJ, facicndo. "»6 Lauriencius. »97 B , Raimitndus. *>*B , Guurinus. "" B, Siberandus. 60)A f'
07),v"; 1$, f" 70, v°. °01 Ces deux rubriques manqucnt dans B. 602B, Hybelino, 60*Supplee d'a-
prcs B. 60VB, canonicis. 6(ulSupplee d apres B. 60SB, concedo, dono. co; B, helemosina. 608B, Buz,-
rim. 609B,iornatis. *'• B, nut parum, attl nicliil. 6U B, pelicione. 61! B, Ermengarda. 61SB, canonici.
61VB, et habeant. inB,faciendi. 616B, heredum vel parentum meorum. 617Supplee d'apres B. 6'8 B,
Gillebertus. 619B, Erchembatdus. 6!0 B, Valerico. 6!1 Cette phrase est conslruite dans B de la ma-
niere suivante : Testatttr quoque frater meus B. el confirmal non solum Iwc, verum eliam venditiones,etc...
*'* B, Hybelino. 6!SCes deux mots manquenl dans B.
6!* Dans A les mots testes sttnl se trouvent rejetes apres 6*"B,Supradicleigiiurdonationismeeel,etc...
les signatures. 626 B, Ordeletz. l!7,M B,
Caphruno. 6!8 B Arrabiz. *" B, Ilisengrino. C
30 B, Hybelino. ••'A, f" 64, r"; A. f° 92, r°. B,
iudicio.
ilfl5 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. 1163
mani, cl deprimit lcrrena inhabilalio sensum multa-• A rio conventu. presumptionis et indignationis supra-
63ihuma-
cogitantem. lnluentcm 633ilaque menlium mcmoratorum canonicorum seriem conquerendo
narum condilionum63". quod facile preteritarum sive patefecimus; sicque post auditam noslram adver-
preseiitium rerum gesta, nisi certis aliquibus signis sum eos querimoniam et illorum responsionem con-
annolenlur, ab omni tolluntur memoria, commodum silio pcrsonarum dccrelum est ut discaltiati 6V»a
duximus nos fratrcs in Cbristo canonici, sub regi- Monte Oliveli usque ad Sepulcrum Domini venirent.
mifie vcncrabilis 636patris patriarche Fulchcrii in Doniinus vero P[elrus] Tyrientis CVT et A[dam] Pa-
ccclesia Sanctissime Resurrectionis Ihesu Cbrisli ncadensis ct M[ainardus] Beritensis '**, humilitate
Ilicrosoliniis constiluli, ad memoriam tam prcsen- ct pietate commoti, cum prepbalo 6V 9 Montis Oliveti
lium quam succcdentium in perpeluum nolam re- priore et cum canonicis ejus , videlicet Guidonc,
bellionis ct indignationis reducere, quam canonici Bonitio 6"°, Johanne, Berruier, Durando, Odone,
confraties nostri in ecclcsia M^pnlis Olivcti cum Zacbaria, pedibusnudis •"', pro corum satisfactione
priore suo Aimerico adversus matrem suam, eccle- in capitulura noslrum plenarium venerunt. Dcfini-
siam videlicct prephatara63T cuius filii et scrvi su- tum csl etiam et ab eo tempore quo renovatum est
nuis ctsi iiidigni, moliti sunt facere, et satisfactio- Dei scrvitium c"! in sancla Jherusalem posl expul-
iieni presuniplionis suc, [quam] iuste archiepisco- " sionem Sarraccnoruin, ab omnibus pcrsonis, ar-
por-um, scilicet P[elri] Tyriensis, Bfalduini] Cesa- cbicpiscopis, episcopis et aliis, qui supramemoralo
r.iensis, L[etardi] Nazareni; episcoporum, R[adulfi] coram domino patriarcha interfuerunt conventui,
Bclhleemite, C[ouslanliiii] Liddensis, R[einerii] Se- recordalum hanc esse Sanctissimi Sepulcri dignila-
baslensis, F[rederici] Acchonensis 638,A[rberti] Ty- tem et consuctudinem et debitum, ut, ad quamcum-
Loriadensis, A[dami] Paneadensis, A[inalrici) Sy- cjue ccclcsiam infra civitatcm Jherusalem vel extra
donieiisis, M[ainarcli] Beritcnsis 639;abbalum, G[au- faciat processionem, sicut in die purilicationis ad
fridi] Tcmpli Doniini, Pfetri] Sancte Marielosaphat, Templum, in tlie ascensionis ad Monlem Oliveli, in
cvo Sa- die pentccoslis ad Montcm Syon, in die vero assum-
A[milii] Sancte Marie Laline, R... Sancte
inuclis,H[erbcrli] Sancti Abacuc, E[ngeranni prioris ptionis sancte Marie ad Vallem Josaphat, conventus
Montis Syon, H[ugonis] prioris Tenipli Domini, ipsius Sancti Sepulcri disponendi tocius servitii ha-
lv[adulpbi] prioris Sebastcni, iudicio 6*' coram bcat primationem cum plenaria stationis sue digi.i-
Sanctissimo Sepulcro coacti sunt cxibere 8t!. tate, ila ut, si dominus patriarcha defuerit, prior
Anno MCLVI incarnationis Domini, curo dominus Sancti Sepulcri missam in his sollepnitatibus per
Patriarcha Fulcherius Romani pergeret propter si- o unamquamque ccclesiam cantet, et sermonem ad
multntcs quorumdam parrochianorum nostrorum populum fatiat 6SS nisi alteri alicui id velit injuii-
iinpic et iniquc contra Sanctum Domini Scpulcrum ge.ro.
rcbellaulium, advcnicntc sancte ascensionis die, LXVH 6!v.
6V3 [
predeccssoruin meorum ritum, qui ante nos riti^ILECJl.MWILLELMI,TIRENSIS6"» ARC.IIIEPISCOPI ,
fuerunt, scd et patriarcharum constitutionem pro Ilfx^ONOECCLriSriE BF.ATE M ARIE, QLT. EST APII)
posse nostrc prosequentes, cum solempni apparatu TVRCSva^a^^'
processionis nostre secundum consuetudincm ai) In noniinc sancte et individue Trinilatis Patris ct
ecclesiam Montis Oliveti venimus, dcbilam ea dic Filii ct Spirilus Sancti.
in ea slationem cum plenario servitio facturi. Quod Ego Willclmus , Dei gralia Tirensis 6"6 ccclesie
videntes eanonici illius loci cum priore suo, preno- arcbicpiscopus Latinorum secundus, do et concedo
ininalo Aimerico, inoleste adventum nostrum fc- firraitcr ct inconcusse ecclcsie Sanclissimi Sepulcri
rentes, rcslilcrunt nobis in faticm *", dicentes sc el canonicis fratribus mcis inibi Deo famulantib is
iiiillo modo velle pati ul aiiquam dignitatem sive ecclesiam Bcate Marie Tiri65T iure perpctuo pos-i-
slalioncm cv*ex dcbito aut pro consuetudinc in ec- dcndam per manum domini patriarche Stepbani ct
clesia sua, abscntc palriarcha, habereinus , equales D Willelmi, ejusdom Sanclissimi Sepulcri Domini c"a
se per omnia ccclesie Sanclissirni Sepulcri compa- prioris. Et quoniam donationem hanc ralara alque
rantes, nequc aliquam ei subjectionem se debere firmam manere volui, quod sano consilio et iilimum
protestantes. Nos autcm pro tempore et loco silui- nieoriim ecclesie nostre canonicorum assensu et
inus, et repulsara noslram ob reverentiam lanle sol- voluntate feceram, prcsentis scripti pagina denotaro
lcpnitatis palienter pertulimus; sicque ad eccle- ct sigillo meo sigillare et personalium virorum qui
siain nostram revertentes , advcnlum domini pa- buic donalioni interfuerunt, domini vidclicet pa-
triarche prcstolati sunnis. Cui, cum a Roma tem- triarche et cleri ct regis et baronum suorura, testi-
porc succedcnte rcgressus esset, assidenli in episco- inonio corroborarc dignum duxi.
porum et personarum scd et cleri et plebis plena- Faciuni est autemhoc publice, in uibc Acchon 6»9
633B, Inluenles. 63VB, mencium. 638 couditionem. CS 6 B, veneraoili. 637B, prefatam. 638B,
CorrigezCVI 6V!B, exhibere. 6V 3 B, noslrorum, cvvB,
Achonensis. **'B, Berithensis. 6Vt'B, Sancli. B,iudilio.
6i6 B, stacionem. 6VC
B, discalciati. 6V
7 B,Tyrensis. 6'i8 B, Beritlieims. 6,° B, prefato. "° Bo-
faciem. "»• *"*B, servilium Dei. c»a B, faciat. •*''A, f° G5. v"; B, f° 7S; v". *"'B,
nicio. B, nudis pedibus.
Turensis. *°"B,Tyrie. *" B, Tyri. •»*Manqucdans R. 669B, Aclion.
HG7 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 1168
anno ab incarnatione Domini MCXXIX, presidenlc A FENICULICUMG[lLDUlNO] , VALLIS10SAPHAT AB-
ccclcsie Sancti Sepulcri domino Stephano patriar- RATE.
cba, Balduino secundo lherosolimorum rege exi- Ego Petrus, Dei gratia Tyrensis ecclesie humilis
stenle. archiepiscopus, manifesto ct testilicor tam presen
Huius igitur donationis tesles sunt, qui in urbe tibusquam futuris concordiam factara et in bonam 673
prephata 6C 0 convenerant: pace confirmatam iuter me, tunc temporis glorio-
In primis dominus patriarcha Stephanus. Wil- sissimi Sepulcri priorem , et G[ilduinumJ, Sancte
lelmus, Nazarenus archiepiscopus.Anselmus, MarieVallis Iosaphat abbatem,de querela terrarum,
Bcthleemita episcopus. Acardus , Dominici sue videlicet etnostre, apud castrum, quod dicitur
Tcmpli prior, et Arnaldus, Montis Syon Feniculi, que facta fuit hoc modo : G[ilduinus] pre-
prior, et Adelelmus **', ecclesie Nazarene dictus abbas cura aliquibus de monachis suis,et nos
prior. Hugo, Bethleemita canonicus. Pelrus, cum aliquibus de canonicis 67Vad prefixum diem
Gallerius, Iohannes,llugo, ccclesie Tyrican- super lerram venienles, domino B[alduino], Cesa
nonici. Iohannes, ccclesie Acchon 66' prepo- riensi arcbiepiscopo, mediante, ex ipsius consilio
situs. viros Cesarienses bonos et iideles , qui certissime
De laicis autem : B metas utriusque terre noverant,coiivocavimus. Qui-
Rex Balduinus secundus. Fulco, comes An- bus convocalis, ut divisionein utriusque lerre osten-
degavensis.Willclmus de Buri. Hugo Ioppen- derent eoruni fidelitati ex utraque parte commisi-
sis 66S.Barisanus. Garinus 66V,vicecomes mus. Qui terram a palmo usque ad carrobletum, [a
Tyri, et alii quamplures. carrobleto usque ad cannetum] 6'", a e'6 caneto 6TT
LXVIII66». usque ad flumariam recta linea et concorditer per-
8
FRIVILEGIUM PETRT,TVRENSIS ARCIHEPISCOPI, DE DE- ambulaveruut. Post [ea]6T vero nos ex gratia et ex
CIMACASALIS DERINE. bona voluntate, et ut de cetero eterna pax inter
In nomine sancte et individue Trinitatis Patris et ecclesias nostras permaneret, terram, que a cane-
Filii ct Spiritus Sancti 666, amen. to 679in ultra, que quasi lingua est, eis concessi-
Notum sit omnibus, tam presentibus quam fulu- mus; ita ut a caneto 88°per transversum ad fluma -
ris, quod ego Pctrus', divina pietate et non meritis riam divisa stabilis ac firma fieret. Hec divisa tali
Tyrensis ecclesie archiepiscopus, et eiusdem noslre modo facta, ut firma et slabilis in perpeluum per-
ccclesie 667capitulum Deo et ecclesie Sancti Sepul- maneret, ex utraque parte concessa fuit in presentia
c.ri eiusque venerabili priori, domino Nicholao, et domini B[aldu'ini], Cesariensis archiepiscopi 68',
universo ipsius conventui tolam cujusdam casalis " aliorumque bonorum virorum, quorum nomina sub-
dccimam, quod vocalur Derina , de omnibus que scripta sunt :
modo possident vel per se vel per suos homines, Manasses. Gervasius. Aeris de Area. Emelinus,
libere habere concedimus; ct si forle de cetero ali- miles. Arnaldus curta cappa. Georgius Her-
quid, quod de prefalo casali dicunt esse, acquisierint, rainius. Rainaldus de Belgrant, et aUi raulti.
in cadem maneat concessione. Item et aliara deci- Hoe autem privilcgium factum fuit annoab incar-
mani dc quodam viridario, quod cst clausum per se natione Domini MCLXII , archiepiscopatus vero mei
cum berquilio inter murum Tyri et eius antemu- anno xui.
rale, eodcm modo eis in perpetuum habere permit- LXX 6S».
timus. Concedimus quoque eis ecclesiam Beate Ma- TRIVILEGIUM CESARIENSIS ARCUIEPISCOPI,DE
EVREMARI,
rie, quc Tyii prima fuit sedes, salva nostre matricis DECIMIS CASALIS DEFFEISSE.
ccclcsie dignilate. Iluius rei tesles sunt : In nomine sancte etindividue Trinitatis
A|malricus], patriarcha, in cuius presentiahoc Anno ab incamatione Domini nostri Ihesu Christi
fuit concessura. Dominus Amicus, Sancti MCXXIX , indictione vn, ego Evrcmarus, Dei gratia
Sepulcri prcpositus. Dominus Gotofredus 668,j) Cesaree Palestine archiepiscopus, a[d] Dei omnipo-
lliessaurarius °69.Dominus Renaldus, et ma- tcntis laudem et gloriam ct beati Petri, aposlolo -
gisler Girardus, et dominus Willelmus, Ty- rum principis , honorem , disponens pro rationis
rensescanonici. raee facultate ecclesiaslica iura, et disponendo de
MCLXIDomini nostri cxislenti anno cum IXindi- bono in melius cupiens ea promovere, presertim
clione. compluribus occurrentibus et oppugnantibus causis
LXIX 67°. videns eam auxilio et consilio egere pro lcmpore et
AI.IUD c" PRIVILEGIUM PETRI, TVRENSIS 67' ARCHIEPI- loco in ulroque dominorum el canonicorum Sancti
SCOPl,DE TESTIMONIO DIVISEFACTEAPCDCASTRIIMSepulcri, dignum duxi ei providere et consulcre

660 B, prefata. 661B, Adalelmus. **%B, Achon. 6CSIopensis. e6VB, Gu«rini(s. 60" A. f" GG, r°,
C, f° 74, r°. 666Les niots Patris el Filii el Spirilus Sancti raanquent 6T dans B. 667B, ecclesie noslre.
™*B, Gottifridus. 669B, thesaurarius. 670A, f° 66, r°; B, f" 74, v». 1 dans A. 6T!
Manque C7T Manque
CT8
dans B. 6TS °n 6T» B. C7° A donne ud B, conneto.
B, bona.87D B, concaconicis. Supplees d'apres 6S!A, f° 6G,v°;
Restilue craorcs B. B, cannelo 68°B, canneto. C81Toul ce qui suit manque dans B.
B. f° 75, v".
im CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. 1)70
contubernio. Pro ulilitate igitur et honore prefate A te, est edita et corroborata mco sigillo et testibus
ccclesie nostre et filiorum nostrorum canonicorum subscriptis.
ici eadem Deo militantium, tam presenlium quam Anno ab incarnalione Domini nostri Iesu Christi
liiturorum, dono et concedo, eorum assensuetcon- MCXLV , indictione vm, testibus :
su'ltu , predictis fratribus Dominici Sepulcri et ele- Domino Bernardo, Sidoniensi 696episcopo. Et
mosine eorura, scilicet in cibos pauperum et refo- Rorgone, Acchonensi 69Tepiscopo. Hoslone
cillationem, dcciinas casalis, cognomenlo Deffeis- de Sancto Audemaro 698,et Radulfo Je Pat'.n-
se 683,ecclesie nostre pertinentes, tam in annona gis , fratribus militum Templi. Roberto de
quam in animalibus ceterisque rebus decimandis. Franco Loco. Eustachio Escoflel. Arnaldo
Ut vcro huius noslre concessionis cldonationis scri- Costa. Rainerio de Cossia. Georgio Armenio.
pium firmum, ralum sed et stabile pcrmancal prc- Gaufrido de Portu. Symone de Castelliono.
seulibus et posteris , prccipimus 68Villud sub testi- Pctro Basso.
inonio nostri nominis scribi ct plumbeo sigilio no- LXXII 699.
slro insigniri. Si quis autem hoc donuni cvacuare rRIVU.EGIliM lOIIANNIS,ACCHONENSIS 700 1PISCOPI, DE
vel irritum facere presunipserit, gladio bcali Pclri COXCESSIONE ECCLESIE EDIITCANDE INURBE ACCHON T01
fer':atur,et anatheraali perpeluo subjaccal.IItiius rei B ETDEDONO QIIEF.STINTERRITORIO
ECCLKSIF., CASA-
LIS, QUOD DICITCR AMIMAS 70!.
sunt tcstes 68":
Rainerius, archidiaconus. Bonifalius68", Ay- ln iiomine sancle et individue Tiiiiilalis Patris
mof8T, Gosberius, Alexander, cannoniciem cl Filii ct Spirilus Sancti, amcn.
et ecclcsie nostrefilii. Aymericus 689,canoni- Ioliannes, Dei gratia Acchon T03 episcopus, karis-
cns et helemosinarius Sancti Sepulcri. Al- simis fratribus et cannonicis ,ov Petro, ecclesie Do~
bertus. Balduinus. Ricardus, Cesaree da- ininice ResurrecTionis priori, cetcrisquc fratribus in
pifer. eadcm ecclesia canonicam vilani professis, lam
Facta iuit carta hec 6S0 apud Cesaream, regnante prcsentibus quam futuris, salutcm. Sicut pastoralis
rege Balduino sccundo Iherusalem, Stephano venc- cure amministratione in vinea Domini laborantes,
rabili patriarcha ibidera presidenle, Willelmo se- animaruni iubenius profectui deservire, ita et ad
eundo priore. posterilatis cxemplum fraterne gralie karitatero
LXXl 691. verbis nos convenit ct operibus ecclesiaslice utilita-
PRIVILEGIUM CALTERII,CESAREE DOJIINI,DE DONOET lis intuitu commendare. Proinde tuis, Petre prior,
CONCESSIONE CASALIS DE FRAISSE69!. tuorumque fratrum iustis elralionabilibus pelilioni-
In nomine sancte et individue Trinitatis Palris el bus T0" annuentes, ecclesiam in honore Sepulcri Do-
Filii et Spiritus Sancti, amen. mini in civitate Acchon '**, in terra scilicct quam
Quoniam in rerura donationibus sepius oritur ex dono Lamberti Aals possidetis, vobis edifican-
dissensio, ideo ego Galterius, Cesaree dominus, nie- dam conccdimus; huicque dono ad perhcnnem no-
morie omniura, lam presentium quam futuroruni, stri rocilioriam aliam ecclesiam in territorio cujus-
tradendum decrevi, et in perpctuum ratum [el] 69S dam casalis, nomine Amimas,lribus mihariisdistan-
firmuni et inviolabile ilidcra fixum permanere desti- tem ab urbe Acchon 70T,cum his que ad eam perti-
navi donationem illam, medietatem scilicct casalis, nent, pontificali auctorilate adicimus ; et utramqtie
quod vocatur de Fiaisse, et terrarum adiacentium, a vobis in perpeluum possidendam libere et quiete,
quas paler meus Eustachius Granerius dedit Domi- salvo episcopali iu-re, damus atque decernimus. Et
nico Sepulcro et Girardo priqri, cl ego poslea auxi ut hoc nostre gratuite benivolenlic donum, ad quod
canonicis regularibus ibidem Deo famulanlibus 69V, capituli nostri assensus et consilium aspiravit, ra-
pro salute anime mee et patris mei parenlumque tum et inconvulsum permaneat, presentem paginam
nostrorum, tam vivorum quam defunctorum, sicuti de his, que sunt predicta, tam sigilli nostri apposi-
idem pater meus divisitterritorium a casale Sancte D tione precipimus roborari quam eorum, qui fue-
Marie Vallis Josaphat et casale Sancti Petri Cesaree runt T08, testimonio confirmari. Quorum hcc sunt
et casale de la Forest et casale Sabarini et casale nomina :
Sancli lohannis Sebaste et a meo casali, quod nun- Adam, ccclesie nostre archidiaconus. Marinus,
cupatur de Builes, ct sicuti ego presentia mea sig- Nicholaus, IohannesPictaviensis 7" Robertus,
navi et designari feci in quibusdam locis per cruces presbyteri. Gocelinus 71° el Ionathas, can^-
in rupibus factas, in quibusdam autem in petris nici. Dodo, Iterius, presbiteri. Petiusdiart-
in terram fixis. Et 69"cartula recordationis etdona- nus. Stephanus. Lco. Iohannes de Bru [n]
tionis tam patris mei quam mei, nullo contradicen- dusio. Willclmus Capperons Tn. Balduinus,

683 B, Deffiesse. *8' B, precepimus. "*"B, lestes sunt. 68C B, Bonifacius. 6STB, Aimo. 6seB, ca-
nonici. 689B, Aimericus. *"> B, hec carta. 691A, f° 67, v-; B, f° 76, v°. °9* B, de Fiaisse. cos
Supplee d'apres B. 69V B, servientibus. *'" A ajoute in, ce qui rendrait la construction de la phrase 700
toule
diffeienle. 696 B, 697B, Achonensi. *m B, Audomaro. 699A, i° 67, v°; B, f° 77, r°. B,
T 01 Sydoniensi.
T0! 703 T0V T0" T06
Achonensis.
,0T B, Achon.
708 B, Minas. 709 B, Aclion. B,
T cgncajionicis.
1° B, pelicionibus. B,
Athon. B, Achon. B, affuernnt. B, Piciaviensis. B, Gozettnus. 1nB,Cavveruns.
1171 AD GODEFRIDUMAPPEND. II — MONUM.DE BELLO SACRO. 1172
Iherosolimitani patriarche cancellarius, elalii A dendas. Hec autem tunc deserta et vastine quedam
quam plures T1!. existentia, ,que utilitatem ecclesie non gravant,
Facta autem cstT 13pagine hujus inscriptio anno iinmo que predicta conditione data prosunt, dedi et
ab incarnatione Domini MCXXXVIII, indictione pri- concessi ih presentia domini Willelmi patriarcbe,
raa. eo ipso laudante, tali quidcm inodo ne quis ulterius
successorum meorum in ipsa ecclesia Sancti Geor-
LXXIII 7'v.
PRIVILEGIUM RAMATHENSIS DEDONO gii substituendorum calunipniam aliquam inde ma-
ROGERII, EPISCOPI,
ET CONCESSIONE CASALIUM CAPHAftUT ET GITIIET veat, salva tamen chrislianilate et medietate deci-
KEFRESCILTA ET PORPIIILIA. marum messium, que ad eos pcrtinet.
Factum est hoc donum anno incarnationis Do-
In nomine sancte et individue Trinitalis Patris cl raini
MCXXXVI, indictione xiv, kalendis novcmbris.
Filii cl Spiritus Sancti, amcn.
esse esse ratum regnanle in Iherusalem Fulcone, Francorum rcge
Liqucl conccdendum, liquct atque tercio.
flrmum cui plures et legitimi testcs auditu visuque Hujus vero doni legitimi testes sunt:
Anselmus, episcopus Belhleem. lohanues, cpi-
peribcrc[n]t T1" lestimoniura. Hac autem ratione
cum inviolabilis ma- scopus Acchon , 19. Achardus, prior Templi
procedente, simulquc episcopi " Doraini. Arnaldus, prior Monlis Syon. Ilen-
neat senlentia, que clcricoruni suorum et cannoni-
corum 7'6 confirmatur presentia, ego Rogerius, pro- ricus, prior Montis Oliveti. Guido, Sancli
Abrabe prior T!0.
vidente Dco Ranialbensis episcopus, consilio et
Et de capitulo Sancti Georgii:
assciisu locius capituli Sancti Georgi, Radulfi vidc-
Willelmus Thuroldi. Iordanus.Balduinus. Hugo,
licet, tunc temporis arcbidiaconi, aliorumquc ca-
et quamjilures alii-
nonicorum, quod tlcdi ct confirmavi ecclesie Domi- Si quis igitur huius doni nostri coneessioncm
nici Sepulcri, domino videlicet Willelmo priori ce-
Sancli canonicis et suis succcsso- alque domini patriarche asscnsum et confirraatio-
terisque Scpulcri nem violare temptaverit, analhematis gladio fcria-
ribus, concedo et confirmo cidem Sanctissimi Se-
- tur, quoad usque resipuerit et satisfecerit. Fiat,
pulcri ecclesie, domino scilicet Petro priori cete
canonicis et suis suc- fiat, ainen, amen.
risque gloriosissimi Sepulcri
cessoribus, duo casaliaex propria possessione San- LXXIV »«.
cti Gcorgii cum oinnibus appendiciis suis jure PRIVILEGIUM WTLLELMI DEBTJRIS DEDONO DCORUM CASA-
hercditario in perpetuuni possidenda ; horum casa- L1L'M,GEBUBT!!ET HELKAR 723,ETDEDONO P1SCAR1E.
Hum aliud quidem Capliarutb, aliud vero Git T,TC Anno ab incarnatione Domini HCXXXII, indLilio-
vocalur ; bcc autem casalia predicle Dominici Se- ne x, Willelmo patriarcha Iberosolimitane ecclcsie
pulcri ccclcsic concessi in -presentia domini Guar- presidente, Fulcone rege Francorum tercio regnante,
mundi patriarche eo ipso laudante. Preterea cum cgo Willelmus de Buris pro salule anime mee et
licoal ecclesic venerabili cumalia vcncrabili ecclesia parentum meorum eecles-ie Sanctissimi Sepulcri ct
rerum etiam immobilium, concedente patriarcba, canonicis ibitlem regulariter Deo servientibus,
si parlibns arababus placet, permutationem facere, assensu et conccssione supradicti regis et ncpotum
ilein consilio cl asscnsu lotius capituli Sancti Gcor- mcoriim, Radulfi de Ysis et Simonis 7!V,dono et
gii, dono et coiifnmo prefate ecclcsie Sanctissimi concedo duo casalia, videlicct Gebul et Helkar, et
Scpulcri, domino vidclicet Petro priori celerisque omnem terram que ad ca pertinet, libere etperpe-
canonicis Sancti Sepulcri ct suis successoribus, duo tuo jurc possidenda. Hujus autem terre longitudo a
alia casalia, Kcfrcscilta et Porphiliam, cx propria monlanis per planum usque aj lordanem elonga-
possessione Sancli Gcorgii cum omnibus appcndi- lur7!"; latiludo vcro a divisione Betbsan et Tibe-
ciis suis, ct medietatem decimarum mcssium eorum- riadis m usque ad cavam, que est proxima casali,
dem casalium et tolam decimam aliarum rerum quod dicitur Huxcnia, extendilur, et docet et dirigit
omnium, eidem confirmans ecclesie predicta casa- " rectiludinis lineam ad prcdicla montana flumcnque
lia, Capbarut T18el Gitb, cum oinnibus appendiciis prcfatum. Insuper [ctiam] 7!7 omncs piscarias, que
suis et medietalem decimarum mcssium eorumdcm ad me pertinent, per octo dies prefatis canonicis
casalium lolamquedecimamaliarum reruraomnium; confratribus nieis solutas et quictas in unoquoquo
tali quidcm condilione ut predictus dominus Petrus anno babendas attribuo, sciliccl a Septuagcsima
prior ccterique canonici Sancli Sepulcri donent, usque in Pascba, in quacumque cbdomada acciperc
concedanl atque confirment ecciesie Sancti Georgii, voluerint; ita tamcn quod, si in hiis '! 8 diebus, in
mihi scilicet meisque successoribus et noslris cano- quibus piscari inceperint, mare lurbatum fuerit ne-
nicis, decimas castelli Arnaldi et decimas casalis que pro velle suo piscari valuerint, in aliis, quibus
Ilospitalis, nomine Bulbul, in perpcluum possi- clegcrint, eis persolvatur et recompcnsctur. Nccnon

714B, alii plures. n3B,csl aulem. 71VA, f° 68, v"; B, f° 77, v". 7,s B, perhiberet. 71CB, canonicorum.
'<" B,Gilh. Tl8 Capharulh. 719B, Achon. T20 B, Sancti Abrahe, "' A, f" 69,'"r"; B, f" 79, r°.
prior
'"B,Gebul. 7!3B, Ilclcar. " B, Sqmoms. T!0 B, clonquntttr. 7" B, Tyberiadis. Supplee d'a-
nres V. 7ie B, his.
 H73 , CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. 1!74
totam aiigaiiam et auxiliuni omnium piscatorum A debent. Ut autem lioc omni tenipore ratum incon-
nieoriun per unum diem ipsis annuatim concedo. vulsumque permaneat, presenlis scripli pagina, si-
Preterea ut naveni unam in niari Galilee ad piscan- gilli quoque nostri impressionc communimus cl con-
dum assidue habeant eis similitcr dono. Hujus Ua- firmamus, nam et eorum, quorurn nomina subscri-
que donationis testes sunt: pla sunt, attestationibus corroboramus :
Domnus Willelmus, patriarcba et Fulco supra- Willclmi videlicet, scnescalci. Fratris Gaufridi
dictus, rex. Willelinus, arcbiepiscopus Naza- Fulcherii. Fratris Thomc Hermoini. Fratris
renus. Anselmus, episcopus Bcthleem. Pe- Berengarii de Castcilo Perso. Fratris GaUerii
trus, prior Sancti Sepulcri. Achardus, prior Bcritensis. Fratris Oilohis de Avalonc. Fra-
Templi. Arnaldus, prior Monlis Syon. tris Boneti. Fratris Mainardi. Fralris Amal-
De Tiberiadc 729vero ciusqucconfinio testcs sunt: rici dc Berno. Fratris Gaufridi, capcllani.
Goffridus, capellanus Tiberhclis TS0. Guaia, vi- Fratris Iohannis, capellani. Fratris Radulli
cecomes. Guarmundus. Paganus de Monte: Tyberiadis ' 30.Fratris Hugonis de Corbclio.
Regali. Mangoth. Ricolf. Hugo de Badalonc. Fratris Leonis. Fratris Stephani de lhcrusa-
Thomas de Bethsan. lem. Fratris Hugonis de Vaudcraon. Fratris
Ut autem supradictum donum firmum sit, sigilloi B Willelrai de Filisteda. Fratris Bricii. Frati is
nico presentem cartam confirroo. Hysmionis.
Ego Fulco, per Dei gratiam rex Iherusalem, si- Facttim csl autem hoc in prcsentia domini Amal-
gillo meo supradicla dona confirmo. rici patriarche, qui et ipse teslis est.
LXXV ™. LXXVI7V0.
MAGISTRI, PRIVILEGIUM
PRIVILEGIUM BERTRANDI, MILITIET3! TEMPLl EIUSDEM DECONCESSJONE DECTMARUM.
DEREMISSIONE CL BISANTIORUM T33, QUOSIAMDJCIE fci-iicmri-nesancte cl Tndividue Trinitatis Patris el
MILICIE ANNUATISI PEKiSOirVERE^SOt-eBA-iniS. Filii et Spiritus Sancti, amcn.
fii nomine sancte et individue Trinitatis Patris et Universilati omnium, tam posterorum quain pre-
Filii ct Spiritus Sancti, amen. sentium, notum fieri volumus quod cgo Bertrandus,
Notum sit omnibus, tam futuris quani presenti- militie Templi Dci gratia dictus roagister '", et
bus, quod ego Bertrandus, per Dei gratiam magistcr omnis prefate militie convcntus doniino Nicholao,
militie Tcmpli, communi assensu et voluntate to- Dorainici Sepulcri priori, ct universo canonicorum
cius nostri capiluli, Nicholao, cadein gralia Domi- eiusdem Sepulcri capilulo medietatera oninium de-
nici Scpulcri priori, et universo canonicorum eius- cimarum, quas in locis ad eos vcl ad corum eccle-
dem Scpulcri capitulo (limittimus 73Vet ia perpe- siam pertinenlibus possidemus vel possessuri su-
tuum libere ct quietc habendum concedimus C.Lbi- mus, videlicet vini et olci, frumenti ct siliginis,
zancios, quos ad sustcntationem nostram annuatim ordei, avcne, fabarum, cicerum, lenliuin, sussimanni,
persolvebant. Hanc autem dimissionem et conces- risi, niilii, annuatim tam cis quam et suis successo-
sionem illis facimus pro tribus casalibus cum omni- libus omni nostra et succcssorum nostrorum ca-
bus pertincntiis suistam in tcrris quam in rusticis ; lumpnia ct contradictione remota et absque ullo de-
si quos ctiam ruslicos ad ista casalia pertinenles ceptionis rngenio fideliter redderc conccdimus. De
alicubi adquirere polerimus, nobis concedunt, exce- ceteris vcro aliis omnibus rebus ipsi nobis decimas,
ptis illis rusticis T3",quos babcnt in casalibus suis. sicut in privilegio, quod ipsi nobis fecerunt, conli-
Quorwn casalium ista sunt nomina : primum dici- nctur, integre habere et possidere concesserunt. Si
tur Bubin, secundum Caphardin, lercium Betel- vero aliqucd casale ad firinam pro aunona seu pro
canzir 736. Facto sic fine et concordia inter nos et bisantiis 7V!alieui dedcrimus, modo prcdicto deci-
illos quod pro hac donatione, videlicet trium casa- mas eis dabimus. Hoc autem, ut semper ratura et
lium, que nobis concedunt, prcdicti CLbizancii nec stabile permaneal, scripto presentis pagine et sigilli
per nos nec |per successores noslros ulterius exi- nostri impressione communimus ct confirmamus,
gentur, quia 73Tab hac exactionc ccclesia gloriosi nam et eoruni, quorum nomiiia subscripta sunl,
Sepulcri libera in perpetuum pacifice et quiete per- attestationibus 7VScorroboramus:
manebit. Ea propter pretaxali fratres nostri canoni- Willelmi videlicel, sencscalci. Fralris Gaufridi
ci 73aDominici Sepulcri predicta tria casalia, videli- Fulchcrii. Fratris Tlioinc Hermoini. Fraliis
cet Bubin, Caphardiu, Betelcanzir, libere elquiete, Berengarii de Castcllo Perso. Fratris Galtcrii
salva medietate decime sue, sicut in ccteris decimis Beritensis. Fratris Odonis de Avalone. Fra-
Iiabeut, nobis noslrisque successoribus in perpe- tris Boncli. Fratris Mainardi. Fratris Amal-
tuum habenda sine omni sua et suc[c]essorum rici de Berno. Fratris Gaufridi, capcllaui.
suorum contradictioneconcedunt. Si vero aliquis de Fralris Iohannis, cajiellani. Fratris Raciulfi
tribus predictis casalibus calumpuiam nobis iriferre Tyberiadcnsis. Fratris Hugonis dc Corbelio.
voluerit, pacem nobis de omnibus hominibus facere Fratris Leonis. Fratris Stephani de llierusa-
,!9B, Tyriade. 730B, Tyberiadis. 731 f" f° 80, r°. 73SB, milicie. T33 B, bizanciorum.
7ji B, dimktimus. 735 rusticis illis. A, 70, r°; B,
73CB, BethetcairJr. 73TB, et. , 38
B, B, concanonici. 7S9 Tybe-
riadensis. 7'">A, f" 70, v"; B, f" 80, v" '" B, mtiqister dktus. 7V!B, bizanciis. v'3 B, attestacionibus.
1{75 AD GODEFRIDUMAPPEND. H. - MONUM.DE BELLO SACRO. 1176
lem. Fratris Hugonis de Vaudemon. Fratris A tione Domini MCXXIX, indictione vn, S[tephano] ve-
Willelmi de Filisteda, Fratris Bricii. Ffatris nerabili patriarcha presidente in pontificali sede
Ysmionis. Iherosolimorum, qui eam proprio sigillo insignivit,
LXXVIIT7 . et Balduino secundo rege ibidem regnante.
PRIVILEGIUM WILLELMI, PRIORISTERCII,DE FEODO LXXVIII»».
SANCTI LAZARI. PRIVILEGIUM EIUSDEM DEEMPTIONE VINEE,QUEFUIT
In nomine sancte et individue Trinitatis. PETRlDESANCTO GAUTERIO.
Ego Willelmus, Dei gratia prior tercius Dominici Quonianfexigente mole carnis humane, que co-
Sepulcri', posteris noslris scriptum retinere curavi tidie 'occulis'"' mortalibus consideramus, levitor
hec et multa allia. Quidam Petrus Sancti Lazarifra- oblivioni tradimus, ego Willelmus, Dei gratia [prior]
ter Dominici Sepulcri, moriens in manu et consilio '"* Dominici Sepulcri, posleris nostris scriptum re~
canonicorum predicti Sepulcri tiliam suam cum ma- tinere curavi, que patent fratribus nostris profu7
tre coniuge regcndam dimisit, rogans misericordi- tura. Notifico cuuctis fidelibus quod ego emi a Pe-
ter ut filie sue, que infra annos erat, lernpore con- tro de Sancto Gauterio et coniuge et filio suo vi-
jugii misererentur, ita scilicet ut feodum Sancti neam quandam cum terra adiacenti circumsepta,
Lazari, quem ipse ab eis tenuerat vivens, puelle in que venientibus Iherosolimis in egressu Mahumerie
matrimonio redderetur, ita dumtaxat ut servitium prominet in sinistrali convalle, de pecunia '" 3 hcle-
'v", quod idem fecerat, coniuux TV 6 puelle pia cano- mosine
nostre, perpeluo iure possidendam in ne-
nicorura concessione suppleret, et raater puelle in- cessariis pauperum, precio CXLbisantiorum, libe-
lerim, si eorum cousilio concordaret, de eodem ram ab omni calumpnia et cousuetudine, excepta
feodo sustentaretur. Igitur nos post mullum tem- decima, que nostro iuri cedebat, quam in capilulo
poris pctitioni '" fratris defuncti condescend[enl]es postea remisimus, communi consilio fratrum, qui
"', puellam nubilem cuidam nostro nutrito famulo, sigillo suo plurabeo kartara '"v presentcm insigniri
Petro nomine, legaliter copulare studuimus. Quod preceperunt. Huius emptionis sunt testes :
mater ejus nequissima audiens, post longas obiur- Goisbertus, prepositus. Aimericus, helemosi-
gationes et contumelias ab ea nobis illatas voluntati narius. Petrus Clementis. Anselmus, capel-
nostre et consultui filie sue adquicscere noluit, do- lanus Mahumerie. Gaufridus Acus. Petrus
lens in vita sua feodum anvttere. Unde fratres, cum de Ioppen. Pelrus Guitart. Bernardus, qui
domno patriarcha S[tephano] in capitulo consilio filiam ipsius Petri de Sancto Gauterio habe-
acceplo, filiam cum matre ante se venire fecerunt. fj bat. Rogerius Lombart, et multi alii.
Quam ego coram patriarcha et conventu et matre Facta fuit carta hec anno ab incarnatione Do-
Buaet victrico suo et patrinis et pluribus aliis laicis mini MCXXIX, indictione vm, secundo patriarcha-
alloquens ulrum huic suo honori et saluti concor- tus venerabilis Stephani patriarche Iherusalem ,
dare vellet, respondit nullo modo se illi viro Petro, ct regnanle rege Balduino secundo in eadem civi-
nolcnte matre, nupturam, et libentius hostiatim tatc.
mendicando panem querere quam, matre dimissa, Ego Petrus de Sancto Gauterio. huius rei vendi-
jpsum coniugem accipere. ln huiusmodi autem tor, islam cartam confirmo.
traclatu coram aslantibus in manu nostra feodum Ego Audearz '"", Petri coniux, firmo 7"e.
in eternum non quesitura reddidit; solummodo Ego Andreas, istorum filius, concedo et con-
maier vivens cum victrico feodum possideret. Feodo firmo.
vcro a puella sic deliberato, hanc misericordiam Ego Petronilla, ipsorum filia, concedo et con-
cum victrico et matre eorum supplicalione feciraus firino.
ut unicum liliuni, quem habebant, post patris el LXXIX'»'.
malris obitum in ecclesia Sancti Sepulcri viclum PRIVILEGIUM PETRIPRIORIS DE VINEA, QUEFUIT
et vcstimeiilum habiturum susciperemus. Si quis n SORORIS ODIERDE.
autera fcodum predictum puelle prcfate, cassalo In nomine sancte et individue Trinilatis Patris et
gano capitulo, reddere et ecclesiam nostram sua Filii et Spiritus Sancti, [amen] '»8.
possessionespoliarepresumpserit, divine ultioni sub- Ego Petrus, Dei gratia Dominici Sepulcri prior,
iaccat. Huius deliberationis sunt testes, qui presen- una cum fratribus omnibus notum facimus, tam
tcs aderant : presentibus quam futuris, mulierem quandam,
Ansclmus, canlor. Azo. Gislebertus. Petrus Odierdam'» 9 nomine.habitatricemMahumerie, cum
Bernardi. Gaudeutius 7V 9. Petrus, elemosina- effecta est gratuita soror conventus Sancti Sepul-
rius. Aimericus. Gaufridus Acus. Petrus dc cri,vineam unam, quam habebat, eidem conventui
Vendosme. Berengarius Parvus. possidendam tradidisse. Quam cum filius ejus An-
Facta fuit hec deliberatio et carta anno ab incar- dreas post ejus obitum vi et contra voluntatem no-
'" A, f° 71, r°; B, f" v°. TV»B, servicium. TV 6 B, coniux. "' B, pelicioni. "8 Restitne d'apres
81,
B. ,V9 B, Gaudencius. TS0 A, f° 71, v°; B, f° 82, v°. 7C1 B, oculis. T»! Supplee d'apres B. 753B, pecu
jjifi, 7"vB, cartam. w B. Audearlz. T»6 B, confirmo. 76TA, f° 72, r, B, f° 83, r°. "8 Supplee d'apres
D, «» B, Odiardam.
117Y CARTULAIREDU &AINTSEPULCRE. 1178
slram raulto iam tempore lenuisset, iudicio archi- A aliis vendere potuent; quod si nos emere nolueri-
"'
episcoporum, Rclierti videlicet Nazareni et Fulche- mus, cui voluerit burgensium vel Suryanorum
rii Tyrensis, et episcoporum, Bernardi Sidoniensis vendendi potestatem oblineal, ita dumtaxat ut qui
T6°,Rorgonis Ptolomaidensis, HelyeT6' Tyberiaden- emerit sta[tu]tum censum, ut prefixum est, in tlo-
sis atque Rogerii Ramathensis, et aliorum qui in- minice resurrectionis octavis Sepulchro Dominiabs
terfueruntT6!, ex sentcntia nobis cum fructibus ab que noslra aliqua exactione persolvat; si autem
eo susceptis adjudicata est. Quia vero misericordie prefixun diem pertransierit, nos domos et quiequiil
operibus debemus insistere, et malum pro malo ali- ibi fecerit absque calumpnia possideamus. De sta-
cui reddere non debemus, pietalis intuilu eidem tione autera, que est iuxta furnum, cuius superius
Ardree perceptos fructus remisimus, et prenomi- fecimus mentionem, si per eam ei dapnum advene-
natam vineam ei tanlum dum vixerit concessimus, rit, nos nulla ratione ei respondere debemus, sed ab
ea videlicet ralione ut eam benc excolat, et quic- ipso emendetur. Clavem siquidem cisterne sue po-
quid Deus ei exinde dederit partes duas sibi reti- testati comittimus, ita ut procurator furni in refi-
neat, terciam vero nobis reddat, salva omnino ciendis parielibus furni, si opus fuerit, scaniis el
noslre decime portione T63; ad obilum vero ceteris utilitalibus, que ad oflicium furni pcrtincnl,
suum prcdicta vinca ab ecclesia nostra libere in qnantum opus fuerit de aqua accipiat.- Ut autem
perpetuum possidcatur. Testes autem huius rei hii hec nostra concessio presentibus ac futuris tempo-
sunt : ribus sui vigoris obtineat firmitatem, cum islis
Lambertus, subprior.Godefridus, thessaura- subscriptis testibus noslri sigilli munimine robora-
rius T6V.Nicholaus, cellararius. Obertus Iop- tur :
pensis. Robcrtus de AcchonT65.Alexander. Iohannes Vaccarius. Fulcherius, aurifex. Ior-
Bertrandus. Ademarus 7S6. Willelraus, pre- danus, clericus. Herbcrtus, numularius. Sai-
posilus. Larabertus Flandrensis. Aimericus. bertus. Rainerius de ArratT7S.Potrus Bordi-
Fulco. Berloldus. Iohannes Anglicus. nus. Willelmus, drogomannus. Iohannes, fi-
Dediaconibus: lius eius. Iohannes de Podio. Robertus Co-
Eurardus. Giraldus. Hugo. cus.
De suddiaconibus : Actum anno dominice incarnationis MCXLIV, irt •
Willelmus Berithensis T6T.Iohannes Pictavien- diclione vi, mcnse aprilis.
sis T68. Willelmus de Yspania Scriptum per manum Donati, diaconi et scribe
LXXX768. r Sepulcri Domini.
ALIUD TT0 PRIVILEGICM PETRIPRIORIS DEDOMIBUS, LXXXI'".
QUE
SUNT SUPER VOLTAS CONCAMBII UOSPITALIS. PRIVILEGIUM AMALBICI TRIORIS DE VINEIS, QUAS NEMF.S
In nomine sancte et individue Trinitatis Patris et SURIANUS ET ITI.II EIUSETFILII FRATUIS SUI ""
Filii et Spiritus Sancti, amen IIABENT APUD CALANDRIAM.
Notum sit omnibus, lam presenlibus quam futu- In nomine sancte et individue Trinitatis Patris ct
ris, quod ego Petn.s, divina disponente clementia Filii ct Spirilus Sancti, amen.
Dominici Sepulcri prior, una cum conscnsu et vo- Quidquid "6 aliquis sancte ecclcsie prelatus nutu
luntate omnium fratrum nostrorum cannonicorum sui capituli alicui concedit, provide tenaci scripture
damus et concedimus Arnulfo, filio BerualdiTT1 Sy- vinculo oportet memoric tradi, ne decurrentibus
riani, suisque heredibus iure perpetuo possidendas temporibus, quod prius suo decreto terminalum
donios que sunt super voltas concambii Hospita- fuerat, postea in contrarium surgat, et iurgia et re-
lis, que sunt super furnum nostrum, qui est in via, plicaliones forte inde gencrentur. Unde ego Amal-
queducitad montem Syon, et slationem unam, que ricus, gloriosi Sepulcriprior, et lotus eiusdcm cano-
estiuxta predictum furnum, sub censu annuo, no- nicorum conventus Nemes Suriano T7Tet filiis suis
vem videlicet bizanciorum, in dominice resurrc- D et filiis fratris sui Antonii terras, vineas, quas te-
ctionis oclavis Sepulcro Dominico persolvendo; ea nciil apud Calandriam, et quas ipse et filii eius ct
scilicet ratione ut, si ex inferiori parte superioribus filii Antonii fratris sui ibi videlieet in posterum ac-
domibus, que sunt super voltas, nostra negligentia quirere potcrint, perpetuo iure possidendas conce-
dampnum accesserit, eraendetur a nobis; quod si dimus, ea videlicet conditione 778ut singulis annis
illius negligentia a superiori ad infcriora dampnum mediclatem fructus terre, videlicct omnium anno[na]
ddvencrit, ab ipso emendetur. Quicquid aulcm edi- rum 773ct vincarum ct arborum, quas ipsi iam edi-
ficii super hoc, quod ediucatum !est, edificaverit, et licavcrunt vel in posterura edificabunt, canonicis.
aliquo adveniente tempore alicui vendcrc voluerit, prefali conventus fideliter reddant. Et ut vero hco
nobis una marcha argenti vendalur levius quam nostra concessio tam presentibus quam futuris tem--
760B, Sydoniensis. ' 61 B, Helie. ' 6! T63 B, porcionem. TCVB, thesaurarius. T°»R
B, interftterant.
Achon. ™B,Ademarius. T6TB, Berylensis. T6aB, Pictavensis. T69A, i° 72, v°; B, f° 84, r°. "° Man-
quedansA. ' 71B, Bernardi. 'T! TTV f° 73, v°, etf° 98, r°; B, f° 84, V.
77«Les mots et B, Syrianorum. "'*B,Arraz. A,
179Restitue filii fratris sui manquent daus B. T76 B, Quicquid. TTT B. Syriano. T7SB, condicicw,
d'apres B.
1170 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. IISO
poribus sui 'igoris optineal 180finnitatem, prescn- A Berloldus,'natura'libcr et ingenuus, omnia que-
tem paginaiu nostri sigilli inunimiiie roboramus 781. cumque prcsenti die iure possideo, lam in agris
Hinc sunt teslcs : quam vineis, villis et hominibus vel quibuscumquc
DmnLvusAimciicus, subprior. Giraldus, pre- aliis posscssionibus , iure Suevorum, libere omnia ,
culuir. Raul. Willelinus Normannus. Baldui- sicut ego ca possideo, pro remedio anime mee cim-
iiiis. Godofridus T8! Nicliolaus. Adcroarus. ctorumque parentum meorum dono et concedo abs-
Vetrufl Scpulcri Willeliniis dc Ruriith. Ilugo. tjue oinni conlradictionc Dominico Sepulcro, ea
f.ihanncs. Hiilricus. Willclnms Ispanus 7". videlicetconditione ul|, quarndiu ego vixero , easdeni
Pelrusde Latina, Petrus Boluiiieiisis. supradictas possessiones a dominoWillelmopatriar-
Aii;iodominicoincariialioiiis MCLI,indictionc xm. cba et Petro, priore Dominici Sepulcri, pro bencfi-
LXXXII 78v. cio babeam, ct unoquoque anno ad conlirmanduni
PRIVII.EGIUM PF.TRIPIUORIS DF,DOMO , QUEFUITIIO- idein supradictum donum x solidos publice moncte
MINIS CCILSDAM, IIEU.NAIUH NOMINE, ET UXOKIS SUE pro censu reddam, et, si forte mihi in animo venc-
AOISE 7 8". rit ut omnia rclinqucns ia ecclesia Sancti Sepulcri
Anno ab incarnatioite Domini MCXXXV, indiclio- Iherusalen) vel in eam, que est in den Kendorf, di-
ne xn, in idibus incnsibus 786inarlii 787, rcgnante " vine religioni me subdam, dominus patriarcha et
Ilierosolimis Fulcone, rege Francorum tcrcio , Wil- prior Doininici Scpulcri, qui tunc lemporis ecclesie
lelmo vero patriarcha suinrni pontificatus gerente Sancli Sepulcri prefuerint, absquc omni contradi-
apicem, ego Bernardus cum uxorc niea Haoisa abs- clione me rccipiant, et omnia supradicta libere pos-
que conlrovcrsia ct alicuius honiinis calumpnia, sidcant. Confirmo eliam hoc presenli privilegio do-
prefato annucnte patriarcba, vendid' ac iure perpe- nuni, quod quondam ecclcsie Dominici Sepulcri
tuo possidendam tradidi Petio, priori Sancli Sepul- donavi, ecclesiam videlicet, que est in den Kendorf,
eri, ct cauonicis eiusdem eorumquc succcssoribus cum omnibus pertinentiis suis. Et si ego devians
domum nieam pro cc bisanciis , que cst posita infra supradicta bona alicui venderc vel donare voluerim,
niuros Ihcrusalem, ut ipsi libcram potestatem ha- nullo modo post hoc primum ct legale donum po-
bcant cani vendcndi, doiuindi, ct quicquid dc ca lestalem habeam. Et omnia supradicta conttrmans
voluerinlfatienJi 788. Habet autem predicta domus propria mauu subscribo :
ab una partcdomum corumdem canonicorum, quc WiHelmus.
fuit Willclrai drugomanni, ab alia ecclcsiam San- Iluius donationis lesles sunt nobiles, in quorurn
cli Karitot, ab alia viam publioam, ab alia vcro Q presentia hoc donum faclunl est, quorum nomina
domum Theodori. Quicumque vero Deo cl lioinini sunt hec :
odibilis atque rcbellis hanc venditionein violare Sifrit, Drulwin, Dederich, presbiteri. Conra-
teinplavciit, ct super bac rc litem aul calu[m]pniam dus de Conronbach" 6. Volframusde Bem-
adversus ecclesiam Sancti Scpulcri ct advcrsus ca- husin79'. Hugo de Bliningin798. Reinboldus
nonicos eiusdem maligno spiritu inferre ausus lue- Heccl de Benrcnliusim. Wollhodo' 99ct Rai-
rit, analbematis percursus'89iaculo, divine ultioni naldus dc Custordingen. Rudolfus de Rinuel-
pcrpctuo puniendus subiaceat, et in fiscum rcgiura den. Rudigerus de Bodoboro. Arnoldus dc
auri libram persolval. Htiius vcnditionis lesfes Spira.
sunt : Etquoniam proprium sigillum non babui, omnia,
Seybertus' 00, iudex. Petrus, faber. Tustanus. quc prescripta 800sunt, sigillo Dominici Sepulcri ct
Sinardus TS1. Petrus de Petragora. Bernadus canonicorum ciusdem confirmari inpetravi.
ciFulco, oinncs isti aurifabri, huic fuerunl Acta801sunt hec orania in capitulo Dominici Se-
vcnditioni. Et Ruhelandus Bruto7"*. pulcri, anno incarnationis dominice MCXLII, indi-
lohannes, subdiaconus793, Iianc cartam scrijrsit ctione v, x kalendas roaii.
cuin litteris rasis in quinta linca mcnse cl anno D LXXXIV80*.
quo supra'9'. PRIVILEGIUM RODEHICl DLD0N0CUIUSDAM VILI.EQUU
LXXXIII'". APPELLATUR PASSEREL, CUMXXXICASALIBUS.
In individuc Triuilalis Patris
PRIVILEGIUM BERTOLDI DEIIONO OMNIUM POSSESSIONUM noniine sancte et
SIIARUM ET DECONFIRMATIONE ECCLESIE, QUEESTI.N cl Filii ct Spiritus Sancti, anicn.
IIENKENDORF. Evangclica instilulione edoeli, patres nostii nar-
ln iioininc Patris ct Filii ct Spiritus Sancli, amen. raverunl nobis sanctam DoininiceRcsurrcctionis ec-
Notuin sit oninibus fidelibus, tam clericis (juani clcsiam a quibusquc iidclibus cetcris excellenlitis
laicis, lam prcscnlibus quani futuris, (juod ego vcncrandam , qui eam idem Doniinus noster Iliesus
TS0 B, obtineat. T81B, roboratur. T8!
786Dans B la B, Godefridus. T83 B', Yyspanus. T8V A, f° U, r°; B, f° 85, v".
rubrique csl ainsi eoncue : De domo Bernardi el Haose uxoris sue, quam vendideruut
canonicis Sancti Sepulcri. 7SCB, me''isis. T87 B marcii. 78S B, faciendi. 789B, percussus. 790B,
Seibertus. T9' B, Sivardus. T9! B, Brillo. 793B, ajotile qui. '9V Ces cinq dernicrs mots manquent
dans B. T9"A, f° 74, v°; B, f" 8fi, r". 7'JCB, Coronbach. ' 97 B, Berenhusim. 798Cette sigature cl
1» suivanle inanquenl dans B. 79JB, Woltodo. <'* B, prescripta. '"tt,Facta. n0! A, f" 75, r°; B,
f" 87, r. '
 1*81 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. 11S2
Cbristus non proplietarum sibi, non martyrum san- A principalus filieque Boamundi iunioiis, conccdo
guine consecravit, sed sua presentia et proprii re- ct confirmo donuin, quod Osinnndus.de Monte Ga-
spersione cruoris resurrectionisque [et] 803ascensio- ron , Sancti Petri canonicus, Sancti Sepulcri cano-
nis gloria quasi firmis et coherentibus privilegiis ac nicis pro redemptione anime sue donavit, scilicct
supervenienti prerogaliva spetialem sibi ac propriam domum unam cum bordello sibi adiacenli iuxta bal-
dedicavit; nec dubium, cum ad eiusdem lesu neum, quondam dictum Tancrcdi. Quod si quis
Chrisli laudem et gloriam eiJem ecclcsie honor im- eam aliquanclo qualicurnque causa auferre vel dc-
penditur, quin Pater et Spiritus Sanctus in eo pari- trahere ab eis voluerit, scial banc cartam sigillo
ter honorentur, et cum qiiibus unus esse Deus el nostro munitam in memoriale eternum.
Dominus essentialiter prcdicatur. Proinde ego Rode- Anno ab incarnatione Domini MCXXXIII 809,indi-
ricus Petri, licet indignus, terre, que vicina est clione xn, epacta xxiv 810.
ecclesie Beati Iacobi, cornes, ob anime mee paren- Data in palatio 811Antiocheno, per manum F[uan-
tumque meorum atque uxoris, mee salutem sive conis] cancellarii, videntibus subscriptis baroni-
remedium tam sahcte tamque gloriose Sepulcri Do- bus :
mini ecclcsie villam, nomine Passerel, in terminis Rainaldo Mansuerio"", constabnlario. Leone,
castelli cuiusdam, quod Trana dicilur, sitam, cum '» duce Meopoli. Widonc de Merlon. Thoma,
xxxi casalibus eorumque pertinentiis perpetualiter vicecomite. Godefrido, filio Renbaulh.
et sine calumpnia 801possidendam concedo, tali vi- LXXXVI813.
delicet conditione ut, quoad vixero, predictas man- PRIVILEGIUM EIUSDEM DE CONFIRMATIONE QUARUMDAM
siones cura suis habitatoribus, que, ut dictum, apud POSSESSIONUM QUAS ECCLESIASANCTI SEPULCRl HABET
nos casalia nuncupa[n]tur, quiete possideam,duas- INANTIOCIIIA.
que argenti marcas ad conservandam hiiius doni In nomine sancte et individue Trinitatis Patris et
mci stabilitatem et memoriam Sepulcri Domini ca- Filii et Spiritus Sancli, amen.
nonicis annis singulis miltam; cum autem viam uni- Ego Fulco, Dei gratia rex Iherusalem tercius La-
verse carnis me contigerit ingrcdi, prescripla villa tinus necnon baiulas et lutor Anliocbeni princijia-
in ius ecclesie Sepulcri Domini fralrumque in ea tus, nolum esse volo tam presenlibus quam fuluris
commorantium libera perlransibit. Et ego quidem quod canonici Sancti Sepulcri Domini nostri Iesu
Rodericus, cum secundo Sepulcrum Domini visitas- Christi querimoniam in curia Antiochie quarumdani
sem, hoc devotionis mee donum presentia et privi- possessionum sue ecclesie, quas diu amiserant, in
legio domni Willelmi patriarche, qui tunc tempo- r territorio Antiocheno fecerunt; quod nos diligenter
ris Iherosolimitane preerat ecclesie, cupiens robo- perscrutantes, comperimus pcr secrcta[rio]s ct fide-
rari, adductis coram testibus, signum , quod pre- les tcslcs dornini scilicet Antiochcni et patriarche,
senscarta in inferiori sui margine rcprcsentat, ad ita cssc ut ipsi ostendcbant. Unde ob honorem et
huius rei confirmationem manu propria anotavi, cl reverentiain sancte Crucis, quam lunc pro delibe-
njiposito, quod multis lacrirais ct precibus extorsi, ratione christianitatis Antiochiam nobiscum dctu-
domni patriarohc sigillo, tcstium feci nomina sub- leranius, et pro redemptione animarum domino-
terscribi. Interfuerunt enim huic donationi mcc rum Antiochenorum, Boamundi primi scilicet et
amici el compatriote mei : secundi, et aliorum ortbodoxorum, habito coiisilio
Arissa Varich de Ripa Migno. Iohanncs Aris dc domini palriarche et episcoporum etbaronum simul-
terra Sancti Martini Latronis. Rodericus, ab- que burgensium, communi intuitu ornnium, ncc-
bas de terra de Pena Regine. Iohannes Ti- non iusticia dictantc, in inlcgrum rcddimus eis, sic-
rant, germanus episcopi de Toy. Nimuranna ut inventum cst a secretariis nostris, ut. sicut
de Lunia. Helyitu Sanizh 806de terra Sancti ecclesia Sanctissimi Sepulcri iu tempore Grecorum
lacobi. Petrus Yspanieiisis 806,fratcr Templi prcfatas posscssiones babuit, ita amodo omni re-
militum, et alii non pauci. D mota calumpnia cum omni tranquillilatc perpetuo
Facta est autem prcsens inscriptio anno Domini iure possidcat. Huius nostrc conccssionis lestes
uexxxviu, indictione prima. sunt:
LXXXV807. B[ernardus], Antiochenus jiatriarcha. R[adul-
PRIV1LEGIUM FULCONIS, REGISIERUSALEM 808 TERCII, phus], Mamistranus arcliicpiscopus. Sftc-
CUMESSETRECTOR AC BAIULUS ANTIOCIIENI PRINCI- phanus], Tarsiensis arcbiepiscopus. S
PATUS,DEQIIADAM DOMO, QUEEST 1UXTA BALNEUM Arlhasiensis cpiscopus. Afnselmus]. Be-
QUONDAM TANCREDI DICTU.M. thleemila episcopus. A archidiacouus.
In noraine sancte et individue Trinitatis Patris ct Iobannes, Belhlecm canonicus.
Filii et Spiritus Sancti, amen. l)c baronibus :
Ego Fulco, Dei gratia tercius rex Lalinoru-m Ibe- R[ainaldus] Masuerius. G[uidonc] de Mcrlo.
rusalem necnon et rector ac baiulus Anlioclieni E de Moszon. G[aufriclus] dc Guircha.
"»" Supplee d apres B. 8»'> 80"B, Saniz. «** B, Htjspaniensis. 807 A, f" 7G, r°; B,
B, calumpniam.
I" 88,
r^ Manquc dans !!. m B, MCXXXIV. 8'° B, xxm. 8" B, patttcio. *lttt , Mansuerio. 813A,
(0 f", r"; B, f" 88, r".
1183 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONTTM. DE BELIO SACRO. 1184
W dc Vcrno. Leo dux. Thomas, .vice- A lelmo patriarcha 819,omni fratrum coirvcntu, et ip-
comcs. sius patriarche clericis :
De burgensibus : Humberto, capellano. Amelio, diacouo. Baldui-
G[odef'ridus], filius Raimbaldi. W Aver- no, caucellario. Iohanne, et ceteris quam-
sanus. B Berriensis. pluribus.
Data Anlioehie, IV nonas augusti, per manum Quodsi deinceps aliquis, diabolico inslinctu vcl
Fianconis canccllarii, anno incamalionis dominicc mundane cupidilatis tabe corruptus, donum hoc
MCXXXV, indiclione xm, epacta iv, concurrente [in]lirmare 8!0 aut nullare 8!1 temptaverit, bis ter-
primo. ciove commonitus si non resipuerit, perpetui ana-
thematis gladio ferialur.
LXXXYII81V.
Facta est presens inscriptio anno MCXXXVIII, in-
PHIVII.F.GIUM RISONIS, BOAMIINDI PRINCIPIS
ANTIOCIIENI
CAPFJ.LA.NI, DE DONO DO.MORUM , QUASINANTIOCIIIAdiclione prima.
UABERAT, CUMPOMERIO ADEASPERTINENTE. LXXXVHI8!!,
In nomine sancte et individue Trinilatis Patris et PRIVILEGIIIM RAIMUNDI PRINCIPISDE•DONOET CONCES-
Filii cl Spiritus Sancti, amen. SIONEMOLENDINORUM ET ALIARCM POSSESSIONUM,
'» QUAS ECCLESIA SANCTI SEPULCRl HARET 1NANTIOCHIA.
Notum sit omnibus81", tam presentibus quam fu-
turis, sancte matris ecclesie filiis, quod ego Riso, In nomine summi et veri Dei Patris et Filii et
Boamundi, Anliocheiii principis magnique Boa- Spiritu Sancti, amen.
mundi filii, quondam capcllanus, ccclesie Dominici Naluralis prudentis animi sollercia 8!3 ab initio
Scpulcri fratribusque in ea canonicam vitam pro- couservandum8!V instituit, ut operosa rei bene geste
fcssis aul professuris domos meas cum pomerio ad veritas usque ad posterorum cclebrem noticiam iure
cas pertinenle, quas a Willelmo medico LXIVbi- emanare debeat; inde enimetdigna ipsius rei fir-
zanziis 816emissc me rccolo, perpetuo iure'possi- mius viget firmitas, etpia posterilatis emulatio quo-
dendas concedo, et, ut eadem liberlate, qua mihi dam collaterali exemplo ad potiora semper inarde-
* predicto Boamundo date ct concesse sunt, in ea- scit. Necessarium igitur universis presentibus et
rum possessione fruanlur, in presentia domni Wil- futuris, innotescere ducimus quoniam ego Raimun-
lelmi, Iberosolimitani palriarche, presentis paginc dus, Dei favente clementia princeps Antiochenus,
inscriptione hoc donum meum inviolabile et ratum et domina Costantia 8!", mea uxor illustrissima, ei
nianere decerno. Ut autem earumdera domorum si- qui pro nobis mortuus est, immo et resurrexit, per
tus a cetcris certissime disnoscatur81', domibus Q omnia debitores, reverentissimo eiusdem Domini
Pontii, Antiocheni thesaurarii, via solum publica nostri Ihesu Christi Sepulcro quedam sua iura pe-
interccdente, conligue habcntur. Et ut ab huius nes Antiochiam constituta, que nimirum, cum ab
doni inci votiva concessione tocius controversie antiquo in usus prefati loci gloriosissimi cessissent,
scrupulus auferatur, notuni sit omnibus quod in novis tamen temporibus tum propter diutine priva-
cisdcm domibus mihi, quoad vixero, habitaculum tionis casum, tura propter terrarum longinquitatem
ad manendum retineo, ac cuidam servo meo, quem iamiam quasi ignotam 8!6 iudicabantur, libere et
de infidelitate ad baptismi gratiam evocavi, came- quiete, omni prorsus calumpnie sive cuiuslibet
rani, quam ex concessione niea ad inhabitandum in exactionis molestia exclusa, in eternum possidenda
prefalis domibus optinet, quamdiu vixerit mihique restituimus, damus et concedimus. Que omnia par-
lideliter servierit, possidendam concedo. Cum vero tim ex propriis nominibus, partim ex locorum situ
divina dispositio et lerminus, qui preteriri non designare curavimus : primum duo edificia molen
potest, me et illum ex hac luce subtraxerit, sicut dinorum extra portam Pontis ad occidenlem consli
supra dictum 818est, ecclesie Sepulcri dominiet eius- tuta, quorum superius edificatum lingua Arabica
dom canonicis domus et earum possessio in perpe- Funeidec nuncupalur, alterum vcro inferius iam diu
tuum subiacebit. Et ut hec, que prescripta sunt, Diacet dirutum; quandam eliam vineam duduni a
rala et illibata permaneant, ad eorum corroboratio- Brunone plateario possessam; hec autem memo-
nem et certitudinem demonstrandara privilegium rata extra urbem 8!Tmenia. Que vero subsequuntur,
domni Boamundi de concessa mihi predictarum do- intra 848eiusdem ambitum urbis continentur : in
morum dono, venditione seu libertate conscriptum primis apotheca quedam ante balnea, que Arabice
Dominice Resurrectionis ecclesie fratribusque re- nominantur Omar, sita; una quoque domus deserta
Jiqui, ac presentcm paginam de huius doni mei ve- ante ecclesiam Sancte Menne, ex nomine autiquo
ritate conscriptam sigillo domni Willelmi patriarchc Beruti dicta, et domus alia iuxta ecclesiam Sancti
corroborari bumiliter postulavi. Petri, que vocalur Serice; item domus alia ante do-
Factum est autem hoc donum et eius inscriptio mum Serice locata, olirn a quodam Greco, Salomo-
annoDomini MCXxxvin,presenteeodera domno Wil- ne nomine, Sancti Sepulcri canonico,possessa, om-

*" A, f° 77, r°; B, f° 89, r°. 81"Manque dans B. 8'6 B, bisantiis. 817B, dinoscatttr. 818B, scriptttm.
«w », palriarcha Witlelmo. 8!0 Restitue d'apres B. 8!1 B, avillare. 8!2 A, f° 77,v"; B, f° 90; r°.. »-3 B.
tollcrlia '*•' B, observandttm. 8!"B, Conslanciu. su B, ignota. 8iTCorrigez urbis. 8!8B, inter.
1185 CARTULAIREDU SAINT SEPULCRE. 1186
nesque domos sitas ante hospitale nominatum He- A Antiqua palrum tradit auctoritas ut, quotiens 83B
8!9 digne rei celebris institutio equitatis meretur effica-
beneboleit, a furno .Sancti Georgii discoperti
usque ad viam que vergit ad ecclesiam Sanctorum tiam, manifestis profecto memorialis pagiue apici-
Cosme et Damiani. Iterum nec illud pretermittimus bus co attentius premuniri debeat, quo ct circum-
quoniam pari nostre donationis auctoritate quedam spectius oblivionis calcare insolentiam et tocius in-
alia ex beneficiis fidelium noviter collata perpetua cursura calumpnie perpetuo intendil precavere.
pace et jure tenenda Sancto Dominico Sepulcro do- Presentibus igitur et eorum posteris necessario in-
namus et concedimus : domum scilicet quandam de nolescimus quoniam ego Raymundus, preclaris si-
helcmosina Osmundi, canonici Antiocheni, ante bal- quidem Pictavorum ortus natalibus, cum ex supcr-
nea domini Tancredi conslitulam; domum quoque no munere Antiocheni regni solium optinuissem 839,
Gamalielis presbiteri, Sancti Sepulcri canonici, pro- a[d] 8V 0 sacrosancta Iherusalem loca tercio mei
pe ecclesiam Sancti Leonardi, et aliam domum cu- principatus anno, Domino prosperanle, adoralurus
iusdam laici, Benedicti nomine, ante ecclesiam San- ascendi. Ibi vero inter cetera humane reparationis
cti Symeonis. Hec igitur omnia et singula memorato gaudia singulari potius gloriosissimi Sepulcri visita-
Domini glorioso Sepulcro, sicut supra diximus, in tione delectatus, a domno Willelmo, ejusdem san-
cternum donamus, presenti quoque privilegio pre- cte civitatis reverentissimo patriarcba, sed et a
munimus, sigillo etiam nostro insignimus, et testi- domno Pclro, vcnerabili Dominici Sepulcri pttore,
bus necessariis confirraamus. nccnon ab omni ipsius loci sancto convcntu super
Factum est autem hoc privilegium anno incarnati quibusdara iniuriis diu penes Antiochiam excellen-
Dei Verbi MCXL, indictione m, mense aprilis, quarto lissime Dei et liomiuis Christi Ihesu sepulture irro-
1 sus-
quoque anno principatus domini Raimundi, Antio- gatis devotum et humilem clamoris effectum 8V
cheni principis invictissimi. Testes subscripti: cepi, pari etiara omnium prece crcbrius in Domino
Domnus Gaudinus 830,Mamislanusarchiepisco- exoratus ut memorato ineffabilis misterii loco cele-
pus. Domnus Hugo, Gabulensis episcopus. berrimo sua plcnarie iura, quorum ealenus iniusla
Aymericus 83', decanus Antiochie. Willelmus privatione graviter multatus fuerat, ob mee anime
Brachetus, et Aimericus, atque Willelmus remedium rnisericorditer restituerem. Verum ego,
Pictaviensis, capellani scilicet palatii. WSl- cum tantorum pie petitioni 8'! intercessorum nec
lelmusPetri, clericus.Petrus.canonicusTem- possera nec deberera adversari, quippe qui iustara
pli. Godofridus83!, canonicus Sancti Abrahe. cuiuslibet oppressi vocem, nedum communem lante
Drogo et Goisbertus, Templi mihtes. reverentie clamorem, ex debito clemenler admitlere
Rogerius de Montibus, constabularius. Galte- exigor, usque adeo eorum vota diligentius va sum
rius de Surdavalle. Garento de Saone. Fulco prosecutus, ut quicquid de iusticia Dominici Sepul-
de Buiguiu. Willelrous Fraisnelli. Leo Maio- cri in mea manu consistebat, totum libentissirae ex
polus, dux Antiochie. GaufridusdcGuirchia. tunc in eternum Christo Douiino et eius ad perhen-
Petrus Armoini, castellanus. Guilerius de nem sue resurrectionis memoriam servitoribus grar
Moceon.Richardus de Belmont83a. Robertus, tis reddere, scd et de aliis omnibus quotquot ad
filius Gaufridi. Paganus de Fai. Garnerius suum ius pertinere[n]t, que scilicet in alienos pos-
de Burgo. Hugo de Boleira. Abo de Bo- sidentium usus ccsserant, me eis devotissime in
lins 83V.Cheale de Mausiaco. Basilius, came- ' mee curie audientia iusticiam executurum promit-
rarius, et Oliverius, frater eius. Garinus terem. Ea propter, ipso mee a lherosolimis regres-
Malinuz, marescalcus. Godofridus 83", filius sionis anno, predictus Dominici Sepulcri priar et
Raembaldi, vicecomes. Raimundus marescal- Wlgrinus prcposilus, assumptis secum aliquot suis
cus. Theodorus,notarius. Georgius, magister fratribus, priina die mensis februarii Antiochiam
secrete. venientes, non multo post de raei promissi execu-
Si quis vero hoc privilegium legitime factum,dia- n tione me vivaciter requirendo convenerunt, ut
bolo instiganle, violare quoquomodo presumpserit, et8VVnominatira de quadara iniuria, quam conven-
ira Dei super eum veniat. tus ecclesie Sancti Pauli super iniusta cuiusdam
Data Antiochie, per manum Odonis cancellarii, gardini et aliquante terre possessione ipsis diutis-
xiu kalendas maii. sime intulcrat, neque enim usque ad illud temporis,
LXXXIX836. cum sepius suam calumpniam pretendissent, iusti-
TRIVILEGIUM RAIMUNDI, PRINCIPISANTIOCIIENI,DEJUDI- ciam quandoque coiisequipotuerant.de illa inquam
83T
CIO INIPSIUS CURIA FACTO DEINIURIA, CON- tam
QUAM eis ac-
VENTUS ECCLESIE SANCTI PAULI DIUTISSIMECANONICIS ob[s]tinata iniuria equitatis audientiam
SANCTI SEPULCRI SUPER1NIUSTA CUIUSDAM GARDINI comodarem. Ad hoc itaque exequendum doinnum
POSSESSIONE INTULERAT. Robertum, cenobii Sancti Pauli abbatem, et univer-
In nomine sancte et individue Trinitalis Patris et sum conventum diligenti opera studui premonen.
FiUi et Spiritus Sancti, amen. Quorum omnium una vox et eadem fuit sententia :
829B,
dtscooperti. 830B, Gaufridus. 831B, Aimericus. *3*B, Godefridus. 833B, Betmunt. 83VB,
Molins. 83"B, Godefridus. 836A. 1° 79, r°; B, f" 91 , v". 83TB, iudilio. s38 B, quociens. "">B, obli-
twissem. 8»°Restituee d'apres B. 8" B, affectum. *'* B, peticioni. 8V 3 B,diligenter. *'*>B,elut.
1187 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 1188
lniius viilclicet rci discussionem nullalcntis ad so-, \ advcnisscl, omncmquc curic ordincm mecum ad
culaiis curie examen, sed ad soluni donnii patriar- ca:n audientiam congregasscm, prima diei hora, ca-
cbe Antiochcui et ipsiusecclcsie spectare arbilrium; nonici Sancti Scpulcii ad suum negocium convene-
de iure cniin ecclesiaslico tola illa posscssio proces- riint, monacbis quippe ecclesie Sancli Pauli nequa-
seral, prescrtiin cum cam domiuus sancte memorie quam vcl tunc vel poslca per lotam dieni conspectui
Bcrnardus patriarcha olim pro conimulalione do- nostro apparentibus. Compcrla itaque eorum mora,
iniis Stcphani, thesaurarii ccclcsie Sancli Pauli, cjuid inc deinceps super co negocio agcre deceret
dc.lissct, daiam etiam autcnlica sui privilcgii san- barones astantes afTectuoseconsului. Qui nimirum,
ctione, quod apud se habebant, cum doniini augu- communicalo consilio, responderunt ut, quoniam
sle recordalionis Boanuuidi iunioris convcnientia ccclcsia Beati Pauli sub moe dcfensionis spe consi-
confirmassct. Celerum cuin illud privilegium, mc stebat, viva meorum nuntiorum voce monachos 8V 0
exigenlc, in niedium fuisset prolatum, et in con- aJ couslilutam cause audienliamex gratia debcrc[m]
spcctu circuinstantis curie ad (inem usque aperte et invilarc; nicis quoquc nuntiis id cx mei partc 1110-
distinctc relractalum, lanta nimirum universis coau- naehis intiinandum precip[cr]cm quoniani, nisi ad
ditoribus eius patuit dignaconfutatio, ul, quibusdam ipsius diei nonam placilaluri vcuirent, tanlumdcm
aliis, quibus seipsum inipugnabat,prelerniissis, nec " eis obcsse 830sufiiccret quar.tum si prolala iudicii
unius^testis, sicut rerum bene geslarum verilas cxi- sentcntia eos omnino confulasscl. Ncc niora; as-
git, quantulacumque assertione fulcirclur. Sic lan- siunplis de mcdio cctcrorum baroimm Gui'.erio dc
dcni voce privilegii omiiino cassata, cx cominuni Mozoet Ricardo dc Belinont, abbatem et monacbos,
censcquenler curie intuilu difliuitum cst quoniani, sicut mihi suggcstum fiierat, diligentcr appcllavi.
quandoquidem cenobii Sancti Pauli monachis nulla Qui omnes, nulla legalis exonii cxcusatione prclen-
prorsus ad habendam ecclesie audienliam ratio sub- la ""', se ncc coram mc venturos ncc niee curie iu-
pctebal, siue omni subterfugio tam ipsi quain cl (iicium subiluros una vocc rcspondcrunt. Verum
Soncti Scpulcri canonici alterutras sue cause alle- cgo, lam peilinaci eorum responso acceplo, ne quid
gationes in publicum nice curie conferrc dcbe- forte quasi minus iuste per precipilalioncm fieret.
ba[nll 8V",ibique eorum conlroversias el rccto iu- canonicos usque in dicm terciam cqiianimiier cx-
dicio dirimi et dictante iuslicia terminari oporterct. pectare cxoravi; qui el ipsi satis pacifice concessc-
Quia vero prefatos canonicos diutius nollcm dctinerc, runt. Porro die tcrcia cxpectata, soli canonici iu-
proxima quippe pasche sollcmpnitalc iromincnle, sticiam cxigentes prcslo affucrunl. Quorum profecto
certum xv dieruin terminum ulrique parli prefigere n iuste pclitioni 85! benigne assenlicns, lotum diffe-
statui. In quo monachi conslanlcr mihi rcsistcntcs rende 863iuslicie pondus maxime ex ipsius rci con-
nulliim aliud placilandi leriiiinuin sc quoquoniodo ferendis circonstantiis ""'*mce curie iinposui. Una-
suscepturos affirmabanl, nisi quem communis curia nimi igitur et communi oinnium baronuro consulla-
ex deliberalione iuslicie illis clesignando prolcrrcl. tionc cst approbalum quoniain canonici, qui nuii-
Cuin ergo corum voci bcnigne assenssissero, una- (juam dicm vel causam subterfugcrant, plenaria sui
niini tocius curie consideralione quadragenarii nu- iuris jiossessione iusto iudicio debebant invcsliri,
nicri elongatio est utrisquc accomodata; ctijus hoc tainen modo dcsignato ut ipsi [posl]8"" invcsti-
spatii 8V 6 finialis terrainus tercio kalendas aprilis, luram tam monachis ccclesic Sancti Pauli quam
sepliraa quoque feria, que tuuc tcmporis vigiliam etiam cuilibct calumpnianli quicquid mca curia
doininice dici raniis palmarum prcccssil, accurrissc adcudicarct excqucrcnlur. Eo itaque modo et con-
dinoscitur. Sane in die constiiuta SVT et monachis dilionc prefatos Domiuici Sepulcri canonicos me-
ecclesie Sancli Pauli et Sancti Sepulcri canouicis inorato gaidino et reliqua lcrra adiacenli, suo sci-
in loco extra Antiochiam, qui ad pontcra Fcrri dici- licct iure, xvu kalcudas niaii, libere ct q-.iietc invc-
tur, ibi cnim eo lempore in castris coramorabar, stivi. Qua statiin inveslitione recepta, domnus prior
mei corani 8V 8 presenlia ad sue cause negotiuni vc- [) ct ceteri canonici »56sese ecclesic Beati Patili iusti-
nientibus, mihi quippe comniodius est visum pro- ciam cxequturos °67gratis obtulerunt; sed nec unus
jiter plenioris consilii habendam suuicienliam.usqiie afiuil, qui eos in aliquo impeieret. Itcm nolumus
dum Antiochiam intrasscm, illud opus deberc dif- quasi ncglcctum sub silentio pretcriri quoniam sc-
ferri; unde et usque in diem tcrciam lerminum con- pcdicli canonici Grccos lcstes, moribus et senio ma-
sultius prolongavi. In ea ilerum die monachis et ca- luros, in mcdium produxerunt, qui omues non vul-
nonicis in Antiocheno palatio corammcinsue causc gari conicclurc opinionc, sed certa visus attestatio-
disccptalionein intcntis, eandem ilidein causam us- nc se illam, de qua loquimur, Sancti Sepulcri iustl-
que in sabbalum paschalis ebdomaile protelavi; non ciain iuxla curic decretum comprobaluros assere-
cniin in tam arto temporis spalio sufTicicnsmco- bant. Cuin vero eoruni teslimonia non nisi suo loco
rum obtimatum consilium convocare pulueram. esset neccssarium audiri, prescrtim parte altera ab-
Cum vero post Domini pasciia dics prelixi lcrmini sentc, producli tamen tcstes, suo fortassis c[e]leri
sVBB, debercnt.*"*«'**B, spacii. "" B, couslituta. 818corammei. 8''9 B, monachis. »50Corrig. abesse.
861B,prelenli. B,pelicioni. 6"3l», di.isercnde. **lB,circumstanciis. SBB Supplee d'apres B. 66GBy
coitcunuiiici. 857B, executuros.
 1189 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. 1190
obitu msticiam glonosi sepnlcri posse deprimi lor- A remus iura Dominici Sepulcri, que tcmporibus an-
midantes, quod ore veraci ct corde memori crant tiquorum Grecorum ct subinde Turcorum eidem Sc-
confirmaturi, totum acl .plenum lilteris annotatum pulcro deservierant, inler cetera inveni in capiie
rcliquerunt, ut in posterum, si necessitas forte exi- pontis porle, que de Comite nuncupalur, super ri-
gcrit, pro viva voce scripti non desit auctoritas. pamfluminis Orontii, duo loca ad niolendina, unum
Teslium quoquc nomiiia sunt hec : Gregorius, ec- edificatum et aliud vastatum, que cliu predeccssores
clesie Sancte Marie canlor ; Thomas, subcantor ; canonici Dominici Sepulcri libere hcreditario iure,
Michacl, Ulius Molkem8"8; Abraham, filius Sucar. sicutprediximus, quiete possederant. Unde diligenti
Omnibus tandcm non sine honerosa diflerendi 86° examinatione scrutata cum domino Raimundo, prin-
prolixitate, Deo auctore, ad perfeclum deductis, ego cipe eiusdem civilatis, atque cum antiquis Suria •
Raimundus, Dei nulu princeps Antiochenus, sed et nis 8T0, qui fideliler nobiscum curam adhibucrunt,
doniina Conslantia principissa, mea uxor illustris- operam communi consilio dedimus ut in molendinis
sima, legitjmum facte inveslilionis 860donum San- illis, nomine Funeidec, qui iam partim reedificali
ctissimo Domini Sepulcro pari assensu et donationc crant, duas rotas a parte fluminis tribus Surianis
in cternum quiete possidcndum damus et coicedi- accomodaremus, scilicet Nichefore, Michaeli, Nicho •
R
mus; principali quoque huius privilegii nos.lrque le, sibi et suis legitimis heredibus manutenendas
sigilli confirmatione decoratum perpetua stabilitatc infeodo villanie; ita ut omnes expensas ad earuni-
premunimus. dem opera necessarias, tam in ferro et ligno quam in
Factum est autem hoc privilegium anno incarnali lapide et omnibus ulensilibus, ipsi per sc aptent,
Dei Verbi MCXL, mense aprili, indictione m, quarto lam in aqua quam extra aquam, tam in domo mo-
quoque anno principatus domini Raimundi, Antio- lendini quam extra domum; sed exclusam a parle
cheni principis invictissimi. Tcstes subscripti : fluminis, sicut melius potucrint, communi utilitati
Domnus Gaudinus, Mamislanus archicpiscopus. omnium rotarum, que in domo fuerint, edificent; et
Domnus Hugo, Gabulensis 861episcopus. Ai- ut ipsi de duabus rotis predictis medietatem de omni
mericus, decanus Antiochie. Willelmus Bra - adquisitione, quam feeerint, tam in annona quam
chctus, et Ainiericus, atque Willelmus Picta- in farina vcl piscibus seu aliis, habeant, et de sua
viensis, capcllani scilicet palatii. Willelmus, inedietate custodem earumdem, scilicet molendina-
Pctri clcricus. Petrus, canonicus Templi. rium, precio conducant, et concanonico nostro seu
Godofridus 86!, canonicus Sancli Abrahe. fratri, qui propler nos ibidem domina[bi]tur 8T1,
Drogo et Goisbertus, Templi milites. (] aliam partem reddant, eo tenore ut insimul partis
RogeriusdeMoniibus, constabularius. Galterius conservate nullo modo absque nostro famulo, qui
de Surdavalle, Garento de Saone. Fulco de clavem tenuerit, dividantur. Quodsi quolibet infor-
Borno. Willelmus Fraisnelli. Leo Maiopolus, lunio roolendinus ille vastabitur, predicti Suriani de
dux Anliochie. Gaufridus de Guirchia. Pelrus suo rotas illas cum molendino et toto suo apparatu
Armoini, castellanus. Guiterius de Mozo. reedificent, et sicut fecerant conservent; sin autem
Ricardus de Belmont 863.Robertus, filius Gau- illud rcedificare noluerint, moniti sub trino testimo-
fridi. Paganus de Fai. Garnerius de Burgo. nio in perpctuum cxercdentur. Iterum si molcndi-
Hugo de Bolcira. Abo de Molins. Cbalo de narius eoruin furto convinctus 87!fuerit, quot loar-
Masiaco8CV. Basilius,camerarius, clOlivcrius, cibans 873subripuit, tot bisantios emendet; el si de
frater eius sc". Garinus Malmus 866,mares- suo non habuerit, canonicus vel famulus noster de
calcus, Rainiundus, marescalcus 86T.Gotefri- parte Surianorum bisantios subputatos pro dampno
dus s'"'8, vicccomcs. Tbeodorus, notarius. cxtorqueat. Scd et si Suriani illi villaniam pra;di-
Georgius, magistcr sccrete. ctam vendere seu in vadimonium ponere alienis pre-
Dala Antiochie, xm kalendas maii, per manus sumpserinl, non cis liceat nisi conimuni consilio ca
O.loniscancellarii. D pituli, quia caritative ct absque pecunia villaniam
XC 80' 9. illis dedimus. Hec itaque firmiter manebunt sub pic-
PRIVILEGIUM PETRlPRIORIS DEDIIOBUS MOI.ENDINIS, QIIE cejito canonici nostri, qui super omnia dominabitur.
UABET ECCLESIA SANCTl SEPULCRI 1NANTIOCIUA. Facta fuit carta anno dominice incarnationis MCXI
,
In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, amen. indiclione m, in quarto anno principatus clomi.i
Ego Pctrus, Dci gratia prior Dominici Scpulchri, Raimundi, vencrandi principis, et sue coniugis Con-
notitico cunctis (idclibus, tam presentibus quam fu- stantie. Hinc sunt testes :
turis, quod veniens cum quibusdam concanonicis Wlgrinus, prcpositus Sancti Sepulcri. At-
nostris ab Iherosolimis in Antiochiam, ut invesiiga- que 87VAimericus, eiusdem canonicus. Ki-

858B, Melkim. °"9 B, disserendi. «**B, investicionis. 861B , Gabutanus. 86!B', Godefridus. 8S3
B,
Belmnnt. 86vB, Masiugo. 8a B, eitts frater. S5° B, Matmuz. 85TLe noin de ce temoin inanque dans A!
868B, Godefridits. 869A, f° 82, ru; B, f° 90, r". 870Manqae dans B. 871Reslitue B. 87!B, con-
cPapres
ncnts. 8'3 Ce mot parail se rapprocher dc 1'arabe inarkeb, qui signific bateau ; il signifie peut-etre Ies
baleaux cbarges de graiiis, dont le mcunier delournerail les frais de mouture. 87i Manque dans B.
1191 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 1194
chola, Gamaliel, Garneri[us] 8T°, atque Ro- A in honorem successit. Qui quelibet ab avuhculo
bertus, concanonici. Item Angerius 816,abbas Raimundo bcne incepla sive inslituta non soluin in-
de Sancto Georgio. Benedictus, cantor. Guido, conlaminata servare, scd etiain ad debitum perfe •
Sylvester, concanonici eiusdcm. Ioscerandus, ctionis linem sollicite perducere sludens, dona atque
capellanus. Theodorus, notarius.' promissiones ab avunculo Raimundo Sancto Sepul-
XCI 8TT. ci'o factas per huius preccptionis decretum legitime
1'RIVILF.GIUM RAIMUNDI, TRIPOLITANI COMITISDE DONO roboravit. Et insuper suc suorumque parentum pro-
DOMUS, QUEAPUDMONTEM PEREGRINUM EST. videns animabus, prenominalain ecciesiam propriis
«n nomine sancte et individue Trinitatis Patris et largilionibus multiplicaresalagens, eiusdem prennssi
Filii et Spiritus Sancli, amen ST 8. Iohannis rogalu, dedil ci quandara villam, nonnne
Quamplurimis atque antenlica firmitudine inexpu- Buiora, cum omnibus ad sepertinenlibus, lam in ar-
gnabilibus divinaruin seculariumque teslimoniis boribus quam in aliis univcrsis. Preterea pia affe-
scripturarum liquido patct, quia decel fidelium cle- ctione exuberans, concessil cidem ecclesie liberam
mcntiam principum servorura Dei equis pelilioni- facultatcin adquirendi el perpeluo iure possidcndi, si
bus 879adquiescerc, et iusta Deoque grala desideria, quid de honoribus sui ss" lerrarii perhenniler in his
ut ad effectum promoveanlur, devota mente annuere. B partibus remansuri dare vellent. Qualinus autem
Unde, sedulo atque ralionabiliter hoc exposlulante huius [noslre]88e donationis aulenlica dispositio per-
Iohanne pie meinorie, filio atque canonico ecclesie pctua imcommulabilitate inler 887oronein iniqiiam
Sancti Sepulcri, Raimundus comes atque Chrisliane voluntatem alque illicilam presumptiouem inconlami-
milicie 8S0 excellentissimus princeps in parlibus Sy- nala atque inconvulsa permaneat, ego Willelmus
r-ie, sollerter scieus quia precium redemptionis anime Iordanus, Chrisli servus atque Christiane militic
viri est iuste adquisita possessio eius, pro redem- 888signo id
[ductor], proprie manus mee sujiposilo
plione anime sue suorumque parentum, communi corroborare studiosissime alquepiamenlis cflcclione
favore et consilio suorum virorum, dedit Deo et glo- curavi.
riose ecclcsie Sacrosancti Sepulcri [Domini nostri Signum conutis Guillclmi.
lhesu Christi, que est Iherosolimis, domum quandam Pro anima autem incliti alque fidclis Dci famuli
in Monte Peregrino, que domus antiquo tempore in- Raimundi, huius quoque donacionis s89 inceptoris
raundis paganorura superstieionibus dedita fuerat, alcjue auctoris, hec quicumque legitis atque auditis,
quatinus, omni gentililatis nefario rilu inde profu- Deum suppliciter orate.
gato, iam nunc Deo dignum fieret perpetuum habi- Facta est autem huius doiialionis legilima corro-
taculum. Cuius domus christiana religione in Chri- boratio anno ab incarnalione Domini noslri Iesu
sti ecclesiam salubriter translate cultoribus, eodem Chrisli MCVI, mense augusto, xi kalendas seplembris,
Iohanne rogante, concessit conies Raimundus eccle- sub testimonio universi populi ad de[di]cationcm
siam Sancti Georgii, que est in montanis, cum suis ccclesie Sancti Sepulcri, que est in Monte Peregrino,
appenditiis 881, in evidentia et audientia decani de convenienlis, nominatim autem sub evidentia et au-
Poscheriis et capellaiii sui Pontii 88!de Grilione et dienlia 890horum, qui scripli sunt, virorum :
Rostagni de Port et Bernardi, prioris de Bethleem. Aicardi scilicet Arelatensis et decani de Posche-
dum bellorum riis. de Brino. Gaufridi 891de Pen-
Insuper quoque, propler ingruentiam Stephani
non quantum vellet presenti efficatia dare posset, nis. Willelmi Petri, constabularii. Willelmi
quod potuit fecit, scilicet firmiter concessit ut, Raimundi constabularii. Willelmi Beralli.
quando divina voluutas, christianis desideriis satis- Rairaundi de Balcis.
89! filius, comes per
fatiendo 883,eorum potestatiS8Vtraderet Tripolitanam Ego vcro Raimundus, Pontii
urbem possidendam, prescripta ecclesia Sancti Se- Dei graliam Tripolitanus, omnia, quecumque prede-
pulcri haberet et perpetuo iure possideret eam, que cessores mei, sive venerabilis comes Raimundus
post principalcm ecclesiam in lota utbe predicla ex- D sive Willelmus lordanus, predicte ecclesie Sancti
cellentior el dignior futura esset. Cui ecclesie promi- Sepulcri dederunt pro salute animarum suarum,
sit, immo quanlum m futurum potuit rata constilu- vel quicumque alii dignitati et honori meo perli-
tione concessit tantum de honore vel reditibus, ncntcs in helemosinam [sepius] 893nominate eccle-
quanlum xiu clericorum inibi famulantium Deo usi- sie dederunt aut daluri sunt de suis iustis possessio-
bus houeste sufficere posset. nibus, concedo et sigilli mei impressione in perpe-
Cui interim iuxta humanam necessitatem mortis tuum confirmo et corroboro.
dcbitum persolventi inclitus nepos eius, Guillelmus XCII89V.
CECILIE,COMITTISSE 89" TRIPCf.IS,QOfc
lordanis, Christiane militie ductor, hereditario iure PRIVILEGIUM

»'• Restitue d'apres B, Maimundt constabularii. Willelmi. 876B, Ansgertus. 877A, f° 83, r° et 87, v° ;
f° 97, r°. 8T8 Manque dans B. 8'9 B, peticionibus. 886 88°B, miliiie. 881B, appendiciis. 88!B, Poncii.
B,
883 B, satisfaciendo. 88VB, posteritaiu 885B, suis. Supplee d'apres B. 88TB, intra. 888 B, sub-
posito. 889B, donationis. 890Manque dans B. 891B, Gaufredi. 89!B, Poncii. 893Supplee d'apres B.
'•' A, f° 84, r° ; B, f° 99, r°. 88"B, comilisse.
 1193 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE.
CONCESSIT UT COQEERENT QUICOMQUE VELLENTIN A absque ulla [exactione 908]damus atque concedimus.
FURKO,QUE.M HABEMUSAPUDMONTEM PEREGRINUM. Et pro remedio animarum nostrarum ac
parentuni
Humane condilionis miseria pressi ae mole con- nostrorum eisdem iure perpeluo confirmamus om-
suetudinis quasi altera lege nature ad peccandum nia illa dona, tam in casalibus quam in terris et vi-
scmper proni, in tantis proturbalionum 896fluctua- neis et olivetis et villanis celerisque possessionibus,
lionibus positi, necessarium valde duxiraus et utile que dominus Raimundus, comes Sancti Egidii, et
ad seiTorum Dei, qui ei familiarius assidua et felici Willelmus Iordani, nepos eius, et Bernardus 909co-
iunguntur copula, beneficiorum et orationum suf- mes atque Pontius 9'° coraes, pater meus, aliique
fragia confugere, ut, quod per noslra non confidi- barones seu terrarii fideliter detlerunt ecclesie Do-
mus, saltem per eorum merita apud Deum obtinere minici Sepulcri et canonicis eiusdem Ioci, cuncta
mereamur 8ST;quod tunc rite perficitur, cum ex ha- concedimus, laudamus atque sigillonostro firmamus,
bundanti nostro illorum supplemus inopiam; mutuo necnon 911 Sanctum Georgium. Huius autem doni
caritatis munere carnalia nostra eis impendenles, existunt testes :
licet parva, que meliora" sunt, id est spiritualia, ab Giraldus, episcopus Tripolis. Iohannes, canoni-
ipsis recipiraus. Idcirco ego Cecilia comitissa pro cus. Magister Gillebertus91!. Rainerius, con-
salute anime domini mei, Poncii comitis, et pro sa- B ' stabularius. Petrus de Podo Laurentii. Wil-
lute anirae mee et filii mei, Raimundi comitis, ipso lelmus Rainoardi. Gauscelinus *u de Cavo -
filio raeo assentiente, rogata etiam a rege Iherosoli- monte. Willelmus Porcelleti. Saxo. Pontius81*
morum Fulcone et a regina Milissende, concessi in de Sura. Geraldus S1" Isnelli. Brunellus, da >
perpetuam elemosinam89Sin manu Wlgrini, prioris pifer. Raymundus 916Lamberti. Ponlius *'*
Montis Peregrini, cauonici Sancti Sepulcri, ut qui- Giraldi. Stephanus, monacus. Otrannus, can-
cumque voluerint coquere in furno, quem habent ca- cellarius comitis, qui hanc cartam dictavit.
nonici prefati Sancli Sepulcri apud Montem Peregri- Hoc privilegium factum est anno ab incarnalione
num, libere et siue omni calumpnia coquant. Domini MCXL,mense ianuarii, indictione m.
Hanc concessionem fecimus ego et filius meus, XCIV 9l8,
coraes Baimundus 899,anno ab incarnatione Domi- ITEMALlOD EJOSDEM ETDEEODEM, SEDONIVERSALIS 9'9.
ni MCXXXIX, teste: In nomine sancte et individue Trinitatis.
Giraldo, episcopo Tripolitano. Petro de Podio
Laurentii. Petro Raimundo de la Balma. Io- Ego Raimundus, Dei gratia Tripolitanus comes, et
celino de Calmont 900. Silvio Roberto. Petro . Hodierna, eadem gratia Tripolitana comitissa regis
de Podio, priore de Hospitali. Magistro Albe- C lerusalem filia, notum voiumus haberi et memoriter
in hac carta retineri quod Willelmo, Iherusalem Dei
rico, priore de Bethleem. Willelmo Apieres, gralia patriarche, et canonicis Sanctissimi
placeario Montis Peregrini. Et Homudeu "". Sepulcri
pro animabus nostris et parentura nostrorum dona-
XCIII ">'. mus, laudamus alque concedimus liberlatem no-
stram 9!0 in portu nostro
PRlVlLEGIOM RAIMONDI, TRIPOLITANI COMITIS 903, DE Tripolis, quod oleum suum
LIBERTATE QUAM HABEMUS INPORTUTRIPOLIS. et omncs alios redditus, quos de omni lerra noslra
In nomine sancte et individue Trinilatis Patris et habebunt, de portu nostro sine omni mercede libere
Fiiii et Spiritus Sancti, amen 90V deferant, et omnia illo, que voluerint 9!1 emere ad
Ego Raimundus, Dei gratia Tripolilanus comes, versus 9!! ecclesie et canonicorum Sanctissimi Se-
ct Hodierna coniux 90" mea, eadem gratia Tripolis pulcri, similiter de portu nostro libere deferant.
comitissa, regis Iherusalem filia, filiis sancte malris Nunc 923demum omnia illa dona, que Raimundus
ecclesie, presentibus et futuris, notuin volumus ha- comes Sancti ^Egidii, et Bertrandus comes alquo
beri et memoriter in hae carta relineri quod domni Poutius9!Vcomes dederunt ecclesie Sanctissimi Se-
Willelmi, divina gratia Ilierosolymorurn patriarche, pulcri et canonicis eiusdem loci, concedimus atque
ab Antiochia reverlentis, ac suffraganeorum ipsius, laudamus et sigillo nostro confirmamus, necnon '"
Fulcherii, Tyrensis archiepiscopi, et Roberti, Naza- Sanctum Georgium. Huius doni sunt testes nostri
reni archiepiscopi, aeBernardi, Sydoniensis episco- barones :
pi, aliorumque multorum pelitionibus P66 inducti, Bfainerius], constabularius. P[etrus] de Podio;
ecclesie Sancti °07 Sepulcri Domini et fralribus in ea Laurentii. W[illelnius] Porcelleti. Willelmus
Domino servientibus et servituris libertatem in portu Rainoardi. Saxo. Bertrannus 9!e Umberti.
nostro Tripolis afferendi, eiciendi, deferendi inde Gaucelinus de Cavomonle. P|ontius] de
omnia, que usibus suis necessaria fuerint, quiete et Suira 9!T.Brunellus. G[eraldus] Isnel. 0[tran-

m*tt,perturbationum.
90! 89TManqucdans B. 898B,helemosinam. 899B,Raimundttscomes. ***B,Calmunt.
801B,Homodei. f° B, f° 100, 90S
r°. **3B,comiiisTripolitani. 90VManquedansB. 8,5B, couti,'.r.
906B, pelicnwi&us. A,90T U, v«; dans B. B. 909B, Berlrandus. 91°B, Poncius. Hi
Manque Supplee d'apres
91*B, Gislebertus. »13B, Goscelinus. 91V Poncius. 946B, Giraldus. 916B, Ruimondus.
B, preter.
*" B, Poncius. 918A, f° B,
8S, r° ; B, f° 100, v°. 919B, universalius. 920Manque dans B. 9!1B, volueril.
***La legon de B, qui donne ad bien 9!3 B, .Tnnc. w* B Poncius. 9!" B, preler.
"* B, Bcrlrandus. *" B, Sura usus, est preferable.
JATBOL. LLV. 38
1195 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. - MONUM.DE BELLO SACRO
nus|, eancellarius, qui hanc cartam dictavil. A Hec est facta carla 93Vanno ab incarnatione Do-
Hec carla facla est anno ab incarnatione Domini niini MCXLHI, indictione vi.
MCXL, mcnse Decembri. Et adhuc huius doni sunl Preterhocautem voltam illam, quam domnusWlgri-
testes : nusde Guidoneemit, SepulcroDominiet canonicis in
Robertus, archiepiscopus Nazareth. Fulcherius, eodem loco Deo servientibus bona (ide sine malo in-
archiepiscopus Tyri. Bernardus, episcopus genio, pro remedio animarura nostrarum, lauclamus
Synodis. Guido Berili. Helias, cancellarius et concedimus iure perpetuo habendum et tenen-
regis. Balduinus, cancellariuspatriarche Ihc- dum.
rusalem. Iohannes, canonicus Tripolis. Rai- XCVI93».
naldus, capellanusNazarelli. PRIVILEGIOM DOMINE ADALAIS, OXORISHOGONISEBRAICI*36,
XCV 9!S. DEXII BIZANTIIS, QUOS A NNUATIMNOBIS 9"
[nABERE]
COMlTlSTRIPOLITANI DE CONCESSIT.
I-RIVII.EGIUMRAIMUNDI,
CONFIRMATIONE QUAROMDAM DOMORDM 9!9. Anno Domini MCXXXV, ego Adalais, uxor que fu;
In nomine sancte et individue Trinitatis Patris et Hugonis Ebraici93S, imprimis ad honorem Dei et
iilii et Spiritus Sancti, amen. Sancti Sepulcri et pro anima domini ac mariti mei,
Quoniam memoria istius seculi labilis est, nec eius B Hugonis Ebraici 939,et pro salvatione mea ac filio-
status semper 9S0 essepotest, obhocillarum rerum, rum meorum et prOanimabusTiostris, et quia cano-
que ante nos aguntur, homines presentes et fuluri nici Sancti Sepulcri receperunt me et animam ma-
7 ripolitane terre veram et plenam noticiam habeant, riti mei et omnes filios meos in illorum consortio et
digiium et utile est ea scripto memorie commen- orationibus ac fraternitate, dono et confirmo una
dare, quatinus, si forte post elapsa temporum cur- cum filio meo, Willelmo Ebriaco, ut istino canonici
ricula ,in aliquo dissensio evenerit, notificationc habeant de nostro xn bizancios per unumquemque
scripturenotificetur. Igiturego Raimundus, Deigratia annum aut cxx rotula olei, et ut fatiant "vl anniver-
comes Tripolilanus, et Hodierna, comitissa Tripoli- sarium per unumquemque annum Hugonis Ebriaci,
tana, et Raimundus, filius nosler, notum volumus quod est vi die intrante octobre vigilia sanctorum
haberi ac memoriler in hac carta relineri omnibus martirum Sergii et Bachi, et ut filiorum ac filiafum
hominibus, presentibus el futuris, quod domiuus nostraruni ipsa die commemorationem de illorura
Wlgrinus, Sanctissimi Sepulcri canonicus, domos animabus fatiant 9*!.Testes :
quasdam emit in civitate nostra de Willelmo de Sira Guidofressus. Guiniguisus. Stephanus. Bertran-
LXXXIbisanciis, assensu et benivolenlia noslra el _ nus 9V3. Segnoretus. Paganus, ferrarius.
baronumnostrorumMl, quas,pro remedioauimarum Peregrinusinteriuitad hec omnia, et iussu domine
nostrarum et parentum nostrorum ecclesie Sanclis- ct filii eius, Willelmi Ebriaci, posuit hoc sigUlum e
simi Sepulcri et canonicis in eodem loco Deo ser- scripsit hec.
vientibus laudamus et concedimus bona fide sine XCVII 9VV.
Wl- PRIVlLEGIOM
[malo] ingenio. Nunc demum pro amore domini *n
RAIMONDI COMITIS DEOMNIBOS POSSESSIONl-
grini quoddam fructum8S! terre de tambulo no- BOS,QOASHABEMUS INHONORE TRIPOLITANO.
stro et voltura turris ecclcsie Sanctissimi Sepulcri et In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancli,
canonicis similiter douamuset concedimus pro re- amen.
medio animarura nostrarum. Et ut firmum sit hoc Notum sit omnibus, tam presentibus quam futu-
privilegium impressione sigilli noslri permaneat ris, quod ego Raimundus, Dei gratia comes Tripo-
confirmatum. Huius aulem privilegii existunt te- litanus, pro amore Dei et salute anime mee et requie
stcs , parentuni meorum, necnon rogatu domini Willelmi,
Rainerius, conslabularius, cura matre sua. Ra- Dei gratia palriarche Iherosolimilani, Petri, Domi-
dulphus Caslan, fraler Templi Salomonis. nici Sepulcri prioris, totiusque ipsius ecclesie capi-
Petrus de Podio Laurenlii. Willelmus Rai- ij tuli, concedo atque in perpetuum inconvulse con-
noaldi. Et lilius eius, Saxus. Et frater cius firmo et sigilli mei impressione corroboro omnes
Raimundus. Goscelinus de Calvo Monte. Ro- possessiones, quas in loto comitatu nostro Tripolis
berlus Silvii. Pontius de Sira. Brunellus, da- glorioso Sepulcro predecessores nostri donaverunt,
pifer. Giraldus Isnelli. Stephanus, monacus. videlicet domnus Raimundus, Sancti Egidii comes,•
Pontius Giraldi. Hermengardus. Pellicius. Willelmus lordanus comes, Bertrandus comes, Pon
Albertus, camerarius. Willelmus, capellanus tius comes et barones etiam seu alii fideles : impri-
comitisse. Otrannus, cancellarius, qui hanc mis ecclesiam sancti Sepulcri, que est in Monte Pe-
cartam dictavit. regrino, cum suis domibus et integra sua curia;

838A, f° 83, v°; B, f° 101, r°. 9!9 Dans B la rubrique estainsi concue : Ilem eiusdem de domibus, quas
4)innus Wlgrinus emil apud TripolimdeWitlelmo de Sira. 93°Manque daus B. 93' Le mot emit se
trouve repete ici dans les deux manuscrits. 93!B, frustum. 933 B, stabulo. 93VB, Hec carta facta est.
939B, Ebriaci.
9=»A, f°86, r°;B, 102, ru. 936B, Ebriaci. 93TSupplee d-'apres B. 9!8 B, Ebrtaci.
'***B, predicti. nl B, faciant. *'* B, faciant. 9v3B,Bertrandus. 9VV A, f° 8C, v°: manque dans B.
 1197 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE, 1198
furnum etiam cum donnbus sibi pertinentibus, ita A habendos ecclesie concedimus, Isla omnra strpradi-
scilicet uf absque nostra aut heredum nostrorum cta et alia cuncta, que iuste canonici inanlea sunt
contradictione valeant ibi coquere omnes, quicum- adquisiluri seu donatione quorumcumquc hominum
que voluerint, ad utilitatem et proficuum domus vel emptione aut aliqua commutacione vel ad pre-
prefate ecclesie, secundum quod matcr mea, Cecilia sens possident, raemorate ecclesie Sancti Sepulcri
comilissa, coram nobis prcsentrbus et illud idem presenti privilegio praemuiiimus, et, sicut prephati
conlirraantibus donavit atque concessit; domos sumus, nostro sigillo insignimus, ut libere et quiete
etiam, quas in Monle Peregrino et Tripoli habent ex a'bsque exaclione aliqua et servicio in eternum pos-
devexura montis, ex utraque parte vie veteris, sicut sideant, testibus etiam subscriptis iilud idem sanc-
et nunc possident, a muro usque ad conductum; eientes, ut censure nostre moniment.im inviolabile
gardinum eliam. Libertatem quoque in portu nostro permaneal, quatinus ut nec per nos vel successorcs
Tripolis afferendi, deferendi inde omnia, que usibus nostros in aliquo tempore queat violari,
suis necessaria fuerint, quiete et absque consuetii- Rainerius, constabularius. Pelrusde Podio Lau-
dine aui ulla exadione damus atque concedimus; rentii. Gocelinus de Cavomonte. Saxo. Giral-
transitumque per portas civilatis necnoit et per uni- dus Isnel. BruneUus, dapifer, Raimundus
versamterram nostram eadem libertateetquietudine B 1 Lamberli.Pontius Giraldi. Steplianus, mona-
firmamus. Ecclesiam Sancti Georgii in montanis cus. Olrannus, cancellarius.
cum suis casalibus atque cunctis aliis suis pertinen- Facta carta anno ab incarnalione Domini MCXLIII
tiis, queraadmodum probatur dinosciturve eam de- indictione VI.
disse comes Raimundus Sancti Egidii predicte eccle- XCVIII9V6.
sie ; casale Buiola cum villanis suis et pertinentiis PRIVILEGIUM TRIPOLITANI 9'7, DE
BERTRANDI, COMITIS.
suis et su« integro oliveto, quod Willelnius Iordani TRIBUS CASAL1RUS, ABDIN,HARELA 948,BENIHARAN.
comes donavit in dedicatione ecclesie Sepulcri, que Anno dorainice incarnationis MCXII,kalendis 9V 9
est in Monte Peregrino; tria alia casalia, que sunl decerabris, ego Bertrandus, inclitus comes, Rai-
in montanis, cum villahis et pertinentiis suis, scili- mundi Sancti Egidii [filius], reddo et laxo Do-
cet Abdin, Bebula, Benehara, que comes Bertrandus mino Deo et ecclesie Sepulcri Domini nostri Ihesu
eidem ecclesie dedit, et ex alia parte montane ca- Christi, que sita estin castro Montis Peregrini,
-sale Medera eum vill[an]is etpertinentiis suis, quem tria casalia , scilicet Addin 9"°, Habela *"', Be-
Willelmus Ermengardus donavit; gaustinam insu- niaran **', cum omnibus pertinentiis suis, que olim
per, que dicitur Loisan, quam Raimundus de Rai- donavi ad prefatam ecclesiam pro remedio anime
sac dedit; casale Helmedel cum viUanis et pertinen- ^ Guillelmi Iordanis, consanguinei mei, in presentia
tiis suis prope Guibelacard, quod dedit Ribod; ca- domni Balduini, regis Iherusalem, et archiepiscopi
sale Cafarsequel in territorio de Gibelet, quod voca- Albariensis et Arnulfi archidiaconi aliorumque pro-
tur casale Pontis Sici, quod Stephanus de Brolo de- borura virorum, et in manu domini lohannis, qui
dit; in casali de Bocumbe villanum unum cum tunc temporis erat prior eiusdem ecclesie, quod om-
una carrucata terre, quem donavit Raimundus de nibus hominibus manifestum est, sicut carta decla-
Narbona; in casale, quod dicitur Aer, villanum rat. Manifestum est quia ego Bertrandus, comes pre-
unHm cum una carrucata terre, quem dedit Bernar- scriptus, peccatis meis irruentibus, tradidi iniuste
dus Derat; in casale etiam Derie villanum unum cura prescriplum honorem in meo dominio et potestate.
[una] carrucata terre et x jarras olei, quas debet Nutu Dei actum est quod capitulum Iherusalem ele-
persolvere annuatim dominus quicumque fuerit ca- git unum de fratribus suis in prioratu ecclesie Mon-
salis, que dedit Petrus de Podio Laureutii, conce- tis Peregrini, scilieet Arnaldus9H, qui niissus est a
dente uxore sua ; et villanum unum cum una carru- nobis ut honorem supradicte ecclesie adquisitam
cala terre, quem dedit Pelrus, nepos Rogerii consla- conservaret et perditara acquirat. Illo veniente et
bularii, in casale Ardin; et in casale de Buissera honore perdito mihi proclamante, divino suggerenle
unum villanum cum una carrucata terre, quem dedit timore, consilium accepi a Domino, et cum omni-
Adalardus; in causali9V" Sorbe villanum unum cum bus nobilibus meis, submonente pietate ct remedio
una carrucala terre, quem dedit Gaufridus de Pen- anime raee et aninie patris mei atque matris mee
nis; in territorio de Niphis xn quoque Bizancios omniumque parentum meorum, reddo et guifpisco
aut cxx littras olei, quos donavit supradicte ecclesie ego Bertrandus comes et filins meus Pontius sub tali
Adalaxia -pro anima Vgoni Ebriaci, viri sui, una tenore et stabilitate, quod nec ego nec filius meus
cum filio suo, Willelmo Ebriaco, annuatim in sem- Pontius nec ullus ex eredibus *•*meisnee ulla po-
piternura reddendos; unum quoque villanum cum testas non 9"sitausus dirrumpere nec alienare hunc
omnibus suis pertinentibus.et terrasalterius villani, honorem prescriptum, sed sit libere et absolute
quem dedit Willelmus de Boschet; villanos supradi- nunc et semper Domino Deo et iamdicte ecclesie
ctos eorumque heredes cum terris suis perhenniter Sancli Sepulcri sine inganno et malo ingenio. Insu- .
*'*"Corrigez casali.. 9V6 A, f" 89, 9V8 B, Babela. 9V9La
r°; B, f° 10-t, v°. 9VTB, comitis Tripolitani.
lccon des mss. est fort douteuse; peut-etre faut-il lire : anno MCX,H kalendas. 9ti0 B, Abdin. 951B^ Babela.
*"' B, Beniharen. U3B, Arnaldum. 86VB
heredibus. *""Maunue dans B,-
 H99 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 1200
pcr etiam omncs donaliones iam factas et corrobo - A predicti lohannis Ilclisabeth, uxore vidclicet Hugo
ratas a patre meo, scilicet Raimundo, comile Sancti nis, Cesariensis domini, ncc non et ipso iam dicto
Egidii, et a Willclrao Iordano, consobrino meo,cum Hugone omnibusque aliis, ad quos presentis vindi-
omni conventu, qui ad de[di]cationem 9"6 supra- lionis videlur perlincre concessio vel in posterum
dicte ecclesie fuil, ego Bertrandus comes laudo et prescripte possessionis vendite hereditaria. posses-
confirmo, et filius meus Ponlius, sicut scriptum cst sio, canonicis Dominici Sepulcri pro Mct cccc bi-
in privilegiis prcdicte ecclesie; et 9"7 in antea hec zanciis vendidit, prece ipsius Iohaiinis Golhmaiini
guirpicio et predicta laudatio firma et stabilis pcr filiique sui Ancherii quamplurimura persuasus, at-
maneat omni tempore. Et propter hanc guirpitio- que fraterna dileclione, qua memoralis canonicis
nem et evacuationem suprascripti 8"Shonoris, pro iamdudura astringor, ex debilo inclinatus, eisdem
benedictione et reverencia ecclesie Sancti Sepulcri, videlicet canonicis in ecclesia Dominice Besurrc-
dcdit Arnaldus prior equum bonum el mulum opti- ctionis Deo uunc ibidem servienlibus et in posterum
mum dorano Bertrando coraiti. servituris laudo, concedo et confirmo. Hoc autem,
Facta carta huius guirpitionis 9"9, a Bertrando [quod]9TVprescriptus Iohannes et filius eius Anche-
coraite confirmata, et a Poncio filio suo laudala, et rius canonicis, de quibus agitur, in paclis habue-
ab episcopis consignata, et a laicis corroborata. Si " runt, silencio 9T"preteriri nolo, vidclicet quod si in
quis contra hanc donationem et guirpitionem "60vel pretaxatis casalibus, gastinis quoque vel eorumdem
laudationem ad inrumpendum venerit, quicumque attinentiis 8T6, ulla prorsus ex qualibet parle calum-
sit, sive ego prcscriptus comcs, sivc filius mcus pnia"nunc aut in futurum emerserit, sepe iamdiclus
Pontius **', sive ullus ex hcredibus meis vel propin- Iohannes et eiusdem filius Ancherius nec non el ip-
quis, aut aliqua poteslas, an ulla sacrilcga pcrso- sorum hereditatis successores in perpetuum prefalis
na, qui hunc prescriptum honorem auferre vel ini- canonicis illam pcnitus ex contracla convenlione
nuere volueril ab ecclesia Sancli Sepulcri, imprimis sadare 9TT,sopire et ex toto tollere debent. Ut igilur
iram Dei omnipotentis incurrat, et a luminibus 96! ccclesia Dominici Sepulcri et eiusdem conventus,
ccclesie ut depredator extrinsecus 96Sfiat, et cum tam presens quam futurus, hec omnia, que serialim
Iuda traditore in inferno particeps fial, et cum Da- expressa sunt et comraemorata, libere, quiete et
than et Abiron 96Vsupplicium eternum sustineat, et sine calumpnia omnium hominum, et ahsque omni
excommunicationi [subiaccat] 96"sanctorum aposlo- servitio " 8, exactione et dominio nunc et in futuruin
lorura Petri et Pauli et omnium episcoporura ct pa- habeant, et iure perpetuo in eternum possidcant,
triarche Iherusalem et episcopi Tripolitani et archi- r presenti pagine subscriplis testibus sigillique mci
cpiscopi Femie el episcopi Biterrensis, et insuper suppressione 9T9 denotata confirmo.
anathema maranala 966sine fine permaneat. Faclum esl aulem hoc anno [ab] incarnatione 980
Signum Bei trandi, comitis. S. Poncii, filii sui. Domini MCLXI,indictione ix. Iluius quidem rei tcs-
S. episcopi A[lberti] 96TTripolitani. S. ar- tes sunt :
chiepiscopi Femie, P[etri]96s. S. cpiscopi Bi- Amalricus, comes Ascalonilanus. Humfredus
terrensis, Afrnaldi] 969.S. Rogerii, constabu- de Torono, constabularius. Philippus Neapo-
larii. S. Udalardi dc Poiiliano. S Ponlii9T0 litanus. Hugo de Hybelino 98'. Hugo Ccsa-
de Grilione. riensis. Balduinus de Insula. Gallerius, de
XCIX 9'1. Sancto Audemaro castellanus et Tiberia-
T-RIVILEGIUM REGIS DE dis 98! dominus. Gormundus 983 Tyberia-
BALDOINI, QUARTI, CONCESSIONE
TERREIOHANNIS GOTHMANNI. densis. Clarembaldus, vicecomes Acconen-
ln nomine sancte ct individue Trinitatis Patris et sis. Guillelmus de Hursa. Guido de Mane-
Filii et Spiritus Sancti, amen. riis.
Notura sit omnibus, tam presentibus quam fulu- Data Accon, per manum Stephani, domini Ra-
ris "', quod ego Balduinus, per gratiam Dei in san- D dulfi, Bethlemite 99vepiscopi regisque cancellarii,
cta Ihcrusaleni Latinorum rex quartus, casalia sub- in hoc oflicio vice fungentis, xi kalendas decem-
scriptis nominibus nuncupata, videlicet Belbaha- bris.
tap 9T', Derhasscn, Derxerip, Culi, Vastinam Lco- C 9S".
nis, cum omni integritate, gastinis scilicet ct ap- PRIVILEGIUM IOHANNTSGOTHMANNIDEVENDITIONF,
pendiciis suis, ubicumque in longum sive in latmij TERRE.
protcndunlur, que Iohannes Gothmannus, laudan- In nomine sancte et individuc Trinitatis Patris et
tibus et concedenlibus uxorc sua Amandala et filio Filii el Spirilus Sancti, amen.
suo Ancherio eiusdemque uxore Stephania filiaque Quoniara humanevitc inslabilitate, caduca cnim

»»"Restitue'd'apres B. »"TB, ut. 9"8B,prescripte. °»9 B, guirpicionis. u*B,guirpicionem. 'uB,Povcius

96' B, liminibtts. ***B, exlraneus. 96V
B, Abyron. 96»Supplee d'apres B. 966B, maranatha.
filiusmeus.
867B, AUberli] episcopi. 96SB, P[etri] Fetnie. 969B, A[maldi] Biterrensis. 9T0 B, Pontii. 9T1 A, f" 90,
; r°; B. f° 106, r°. "*tam fuluris qttam presenlibus. 973B, Bethaatap. 97VSupplee d'apres B. 97"B, si-
irntio. 976B, atlinenciis. 9TTB, sedare. 978B, servicio-. 979B,subpressione. 9S0 B, incarnalionis. 98'
9SVB, Bethleemite. »'" A, f° 90, v°; B, f° 107, r».
<ii, Ybelino. n* B, Tyberiadis. 9" B, Guormundus.
 1201 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. 1202
est el colidic tendit ad defectum, rerum memoria A vit ctiaro quodani alio privilegio, sub noraine ipsius
gcstarum a mente cito dilabitur, scriptis eam cora- scripto, hanc meam sepefatis canonicis venditionem.
mendare imilanda patrum sancxit auctoritas. Lau- Ego autem.anime meeprecavens, atque iam tociens
dabiles igitur eorum sanctiones ego Iohannes Goth- diclis canonicis sollerti consideratione in futurum
mannus pro modulo virium mearum imitari cu- providens, presentem paginam, ne ab aliquo succe-
piens, universitati oranium, tam prescntium quam dcntiura mihi in posterum concuti aut inpugnari
futurorum, presentis scripture monimento notura posset, per cirographum 99V,ut pars superior indi-
lieri volo quod ego iamdictus Iohannes Gothman- cat, conscribi precepi. Huius rei tesles sunt:
nus, laudantibus et concedentibus uxore mea Aman- Odo de Sancto Amando, castellanus Turris
daiaet filio meo Aneheriocum uxoresua Stephania, David 9S". Marmio. Radulfus Bornio. Adam
filia quoque mea Helisafleth, uxore videlicet Hugo- Niger et Fulco, frater eius. Thomas Patri-
nis,Cesariensis domini, nec non etipso iamdicto Hu- cius. Petrus Hermenius. Baharam. Gaufri~
gone omnibusque aliis, ad quos presentis venditio- dus Turonensis, senescalcus domni Amal-
nis videJur perlinere concessio, vel in posterum sub- rici patriarche. Briccius 99e. Rainaldus Si-
scripte possessionis vendite hereditaria possessio, cherius. Geraldus Aldenarius. Albertus Lom-
casalia subscriptis nominibus nuncupata, videlicet " bardus. Willelmus Beraldus. Arbertus Tor-
Bethaap 98e,Derassen 9aT, Derxerip, Culi, Vastinam tus. Willelmus Normannus,
Leonis, cum orani integritate, gaslinis scilicet et Factum est autem hoc anno ab incarnatione Do-
appendiciis suis, ubicumque in longum sive in la- mini MCLXI, indictione ix, 111nonas decembris.
tnm protenduntur, dominis et fratribus meis eccle- CI 99T.
sie- Dominici Sepulcri canonicis, dorano videlicet PRIVILEGIUM BERNARDI BITURICENSISDEQOADAM D0M0,
Nicholao priori ceterisque omnibus Deo nunc ibu QOAM DEDITECCLESIE SANCTISEPOLCRI.
dem servientibus et in posterum servituris, pro Met Notum sit omnibus hominibus, tam futuris quam
cccc bizanciis vendidi, ut ea iure perpetuo habeant presentibus, quia ego Bernardus Bituricensis et
et possideant ita prorsus ab onini98Rhominum ca- uxor mea Alioys ecclesie Sancli Sepulcri et eius-
lumpnia et servilio, exactione et dominio solula, dem canonieis, eorura Dei gratia fratres effecti, pro
libera et quieta, et propter prescripta casalia nul- salute nostra et parentum noslrorum domum no-
Ium omnino cuilibet homini servicium persolvatur. stram et quecumque habemus, terram etiam, quam
Egosiquidem, ingenti me urgente necessitate, libe- prope portam Sancti Sepulcri pro censu duorum bi-
rationis videlicet et redemptionis de paganorum ca- santiorum acquisivimus, hereditario iure possi-
ptivitate, consilio et consensu domini regis Baldui- denda sub sequenti conditione donamus : in domo
ni, de cuius feodo fuit presentis venditionis posses- nostra, quamdiu vixerimus, cetera nostra possi-
sio, qui etiam auctoritate privilegii sui confirmavit dentes, supradictorum canonicorum dcfensione rau-
presentemque paginam sigillo meo 989munivit, ca- nili.permaiiebimus; cum autem quisnoslrum mor-
salia, de quibus agitur, cum omnibus perlinen- tuus fuerit, tertiam partem omnium canonici ha-
liis ' 90suis pretaxatis canonicis vendidi, cooperante buerint; qui vero supervixerit ad ecclesiam cum
mecura in oranibus el per omnia filio meo Anche- sua alia parte tertia, si voluerit, ierit, et ab ea vi
rio. Si qua igitur super prefatis casalibus vel eo- ctum et vestitum inde acceperit; sin autein, in do-
rumdem attinentiis nunc aut in futurum calumpnia mo sua erit, et de p.roprio vixerit, ct post obitum
emerserit, nos et nostri successores eam movebi- suam partcm tertiam cum precedenti ecclesia abs-
nms 991,etex toto pacificabimus; sic 99! igiturdura que ullo impedimento habuerit; terciam autem par-
vixeriraus nos. Nobis vero humano more deceden- tem cuidam filie nostre, fraternitati eorum similiter
tibus, illi, ad quos hereditas nostra post nos trans- consorliate, cum ad nubilem etatem venerit, sive
ierit, conventui Sancti Sepulcri obligati in perpe- etiam nupserit, aut c bizancios ipsi canonici dede-
tuum tenebuntur ut, si quid dampni propter motam Drint; que si sine heredibus obierit, totum penitus
culumpniam eidem conventui contigerit, predicto sine ulla calumpnia ecclesie remanebit; et si infan-
conventui ab illis in integrum restaurctur, et ven- tes alios ex nobis ipsis, omnibus aliis remotis, ge-
ditio prclaxala rata in perpetuum permaneret. No- nuerimus, in tertia tantum partc filie cum ipsa su-
lens igilur ut auctoritati huius mei privilegii aliquid pradicta participareconstituimus; preterea si, mor-
deesset, rogayi dominum meum regem Balduinum tuis nobis, debitum quodlibet remanserit, de no-
ut presentem paginam sigilli sui imprcssione cor- stris ct filie partibus communiter reddendum prc-
roboraret, quod tandcm sedulis tam meis quam (ilii cipimus. Pro tali igitur inslilutione dominus Pe-
mei Ancherii et amicorum meorum precibus obti- trus, prior Sancti Sepulcri, et cuncti cum eo cano-
nui. Munivit ergo dominus meus, sicut superius nici fratres suos ct participes oranium bonoruin
dixi, presentem paginam suo sigillo *'*; confirma- suorum spiritualiuin nos iu perpctuum fore conces-

986B, Bcthaalap. 98TB, Derhassen. 98SB, omnium. 989B, stto. n* B, pertinenciis. "' B, removebimut.
*9'Manque dans B. m B, sigitlo suo. 99'>B, cyrograplmn. »'» tt, Tttrris David casldlamts. *96B, Brk*
atus. m A, f» 92. r''> majinue dans B^
1203 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 1204
serunt, ct ter in anno, in natale videlicet Domini A Bu[r]sardo, quam Georgius emerat a Petro Bri-
et in Pascha ct in festum Iherusalem, iustam unam tanno et Geifrido, socio suo, pro LXXXbisanciis in-
viui cum duobus panibus ob fratcrnitatis recorda- ter omnes consuetudines. Bernardus iste emit hane
tioneni habendara permiserunt. Testes sunt: domum in tempore Garmundi patriarche et Bal-
Domnus patriarcha Willelmus. Et Fulchcrius, duini regis secundi, quando ivit pugnandum a<!
capellanus eius. El Amelius, diaconus. Et Bursechinum, coram Anschetino, vicecomite Ihc-
Aschelinus, viceCoines. Et Urabertus, auri- rusalem, qui rectitudinem inde accepit, tesle :
faber. Et Herbertus cum barba. Et Giraldus, Odone, socero Piselli, et Bertrano Aiobroge,
Sancti Scpulcri diaconus, qni hanc cartam et Roberto sine barba, et Andrea, suo ge»
composuit Et Willclmus dc Rabilonia. nero, et Fulcone Berruer, el Stephano AI-
CH " 8. vernensi, et Pagano Stulto, et Willelmo
Grosso, plaeeario, et Alberto, (ilio A[nsehe-
MIIVILEGIOM PETRI, TRIORISSANCTlSEPULCRI , F.T tini] vicecomitis, et Eudeberto Ruffo, et Bal-
GANONICOROM' DE VENDITIONE EIUSDEM DOMOS.
dri de Templo, et Rogero de Baiosr et Soi-
Anno ab incarnatione Domini MCXXXV, indictio-
berto, et Radullb de Baugenci, et Cudener,
ne XHI, Petrus, Sancti Sepulchri prior, celusque ° et Berengero, et Radulpho Fabri, et The-
fratrum eiusdem luci canonicorum domum, que
audo, et Brunet, cambiatore, et Roberto,
fuit Bernardi Bituricensis, et aliam, que fuit Wil- ianilore porte David, et Petro Fabri.
lelmi drugomanni, predicte domui contiguam, Pe- Hanc cartam fecit Ogerus cleiictis in turre David»
tronille, mulieri Ungarice, CCCCXL bisentiis vendide-
Hanc domum emit Bernardus a Georgio cl a Bur-
runt in hospitalem doraura sue genti, ut ipsaeas
censu ut dictum sardo sine aliqua calu[m]pnia ad vendendum et ad
tamquam proprio emptas sibi, est,
eternaliter si dandum ad suam voluntatem fatiendam.
sueque genti venditas possideat. Quod Inde est^testis Marages,. filius Dursardi, qui fuit
ipsa vel eius successores Ungarici, necessitate qua- ad
libet ingrucnte, prefatas domos in posterum ven- potationem huius rei.
dere vel invadiare yoluerint, priori et canonicis CIV'**\
Sancti Sepulcri venales vel invadiaiidas offerant; FECIT PETRUS, PRIOR SANCTI
PRIVILEGIUM, QUOD
si vero prior et cahoniei easdeni domos ita ut alii SEPULCHRI, BERNARDO ET UXORl SUE.
cmcre noluerint, cuicumque voluerint sine contra- Notum sit omnibus, tam futuris quam prcsenti-
dictione vendant ct invadiant. Prenorainata autem bus, quod ego Petrus, Dominici Sepulcri prior, ct
mulicr prebendam quatuor hominum de refectorio " omnis conventus eiusdem quandam domum cui»
Sancti Sepulcri accipiebat cotidie; sed, pro salute una statione Bernardo et uxori sue, in fraternitate
anime sue, sicut soror ecclesie necessitati fratruin nostra susceptis, possidendam tali conditione con-
providens, partem prebendarum reraisit, ita utdc- ccdimus : quamdiu vixerint, tolam domum et sta-
inceps duabus contenta prebendis, una unius cano- tionem habuerint, exceplis duabus eiusdem cameris
nici et altera unius servientis, pcrmaneat. etetiam stabulis, que pro Lamberto Ptolomensi ho-
Facta est autem huius carte inscriptio, domino spitando etpro suis custodiendis in nostra potestate
Willelmo sancte Iheroselimitane ecclesie patiiar- sub corumdcm custodia retinemus; si aulem ipsi
ehatui presidente,. jFulconc nobilissirao rege re- propria rclinquere et cum omnibus suis ad nos ve-
gnante. Iluius rei testes sunt : nire voluerint, deinde viclus et veslimenti necessa-
Rogerius, Ramathensis episcopus. Anselmus, ria eis inpendemus; sed cum alter eorum obierit,
Bethlecmita episcopus. Acardus, prior Tem- totius peccunie mcdielatem habebimus, et qui su-
pli Domini. Arnaldus, prior Montis Syon. pervixerit cum alia sua medietate ad nos, si volue-
Henricus prior Montis Oliveti. Robertus, ab- rit ullra necessaria a nobis susceplurus, venerit;
bas Vallis Iosapliat, Chosmas Ungaricus, sin autem, per omne teropus vite sue iu domo fue-
heremita. Bonefatius, socius eius. Symeon ^ rit, et, cum obierit, domum et stationem solutas ct
Ungaricus, archidiaconus. Roardus, viceco- quietas et omnia sua nobis dimiserit; nee non si in-
mes. Raimondus, magister Hospitalis. Rai- fantem ex se habuerint cum obierint, duaspartes
naldus de Ponz, et complures alii. eorem peccunie nobis reliquerint, et terciam in-
Quicumque hanc conventionem infirraare vel fanti dederint; infans vero in domo sive slatione ali-
tiolare tcmptaverit, apud Deum et homines ana- quam calumpniam non fecerit nec habuerit. Preter-
thema sit. ea si vir, mortua uxore, aliam duxerit, aut mnlier,
CIII9". mortuo [viro],. alieno nupserit, quamdiu vixeri[n]t,
DEEMPTIONE COIOSDAM DOMUS, QOAM EMITBERNARDUfdomum et stalionem similiter possederint; sedcum
CASTELLI RADULFI AGEORGIO RAICO. uterque mortuus fuerit, alienus maritus sive aliena
Bcrnardus Castelli Radulphi etHavidis, uxor eius coniux domum seu stationem non habuerint, sed ad
enierunt unam domum de Georgio Raico atqm nos solutc et quiete cum peccunia mortui domus

"8 A,f° 92, v°; manque dans B. m A, f° 93, r°; manque dans B 160°A. f° 93, v°; manque dans B.
1203 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. 1206
etstatio redierint; sed peccunia hoc modo distri- A cgoMabiliapro redemptionc aniine mariti mei ct lilii
buetur : medietatem aliene coniugi sive alieno viro mei etanimemee et corporis inopia relevanda dedi et
reliquerint, et, si infantem sic de alienis habuerint, concessi canonicis Sancti Sepulchri, confratribus et
partem peccunie sue unam nobis, alterara infanti, dominismeis, ortum meum in vitamea, elposl deces-
tertiam marito dederit. stim meum domum meam, utrumqueiureperpetuo
Facta est carta ista anno ab incarnatione Domi- possidendum. Nec totumfuitgratis; ipsi enim michi i
ni MCXXXIH, indictione xi. proinde c et LXXbisantios recompensaverunt, etin
Super retentione cameraruni et stabulorum, quos orto claudendo maceria, et in cisterna, que ibi erat,
pro Lamberto hospilando retinuimus, ipso Lam- curanda XLbisancios dispenderunl, et victum mi-
berto defuncto, solutum facimus; uxor tamen ipsius chi, quarodiu viverem, communi consilio determi-
Lamberti, quamdiu absque viro fuerit, in eis simi- naturo concesserunt, scilicet cotidie panem unum
litcr hospitahitur. canonicorum ct dimidiam litram vini teraperati et
Testcs sunt : Umberlus, aurifaber, et. Hol- scutellam de coquinalo, in die vcro dominica et ma-
dreus, et Turstanus Angelus, et Iohannes gnis sollempnitatibus recentis fruslrum carnis vel
Galiga, et Milo Curvesarius, et Petrus Petra - de cibo, qucm domini comcderent.
goricus, et Helias, frater eius, ct Robertus Hoc autem factum est anno ab incarnalione Do-
Cocus, et Petrus de Raraata, et Bernardus, mini MCXXXH, VIIkalendas iulii, rege Fulcone Ihero-
aurifaber, et Giraldus, diaconus etcanonicus solimitano rcgiiante et Domino Willelmo patriarcha
Sancti Sepulcri, qui hanc cartam compo- presidente. Huius itaque rei sunt test3s :
suit. Dominus Willelmus patriarcha.
CV l601. Et canonici Sancti Sepulcri :
PRIVILEGIUM RICARDI IAFERINI DEQUADAM DOMO. Petrus, prior. Petrus de Barcilona. Hugo, pre-
Notum sit omnibus dominice vinee cultoribus positus. Gaufridus de Constantinopoli. Ra-
quod ego Nicholaus, prior Sancti Sepulcri, assensu dulfus Parisiacensis. Petrus Bernardus. Gar-
totius noslri capiluli, domum, quam tenuit Bernar- nerius de Cenomanne. Guido. GiralJus. Pe
dus Bursarius, Ricardo Iaferino et heredibus eius trus Clemenlis. Eurardus, et ceteri canonici.
libere et quiete in perpetuum ad possidendum et Anschetinus, vicecomes. Rainaldus de Ponti-
eniendandum concedimus, sic nempe ut per singu- bus. Gaufridus Acus. Tosetus. Hildredus.
los annos Ricardus predictus vel eius successor no- CVII 100S.
bis noslrisque successoribus kalendis martii xiv bi- r PRIVILEGIUM ANDREE ETHOSANNE.
6ancios censualiter persolvcnt. Addimus ctiam quod, Notum sit omnibus, tam futuris quam presenti-
si domura illam vendere voluerint, primura nobis bus, quod ego Petrus Bernardi, cancnicus Sancti
venaiem offerent; quam si retinere voluerimus, Sepulcri, consensu Petri prioris et concanonicorum
marcham argenti levius habebimus; sin autem, cui- meorum, concessi Andree et Hosanne, uxori eius,
cumque dare seu vendere voluerint, omnibus mili- ecjificare domum de proprio super terram Sancti
tibus atque ecclesiis penitus exceptis, salvo preno- Sepulcri, que est in Iherusalem, in parte regis, cir-
rainato censu, licentiara babcant. curadata ab una parte domo Sancti Sepulchri, ab
Aclum est boc iv nonas martii, anno ab incarna- alia domo Hospilalis, que fuit Garsie, ab alia vero
tione Domini MCLX. Huius rei testes sunt: parte est eircumdala domo, que fuit Roberti Gala-
Nicholaus, prior. Arnulphus, subprior. Bernar- tine : tali conditione ut eara habeant et possideant
dus, cantor. Godefridus, thesaurarius. donec vixerint, et reddant n bisancios pro redditu
Ebrardus. llbertus. Petrus de Sepulchro. Sanclo Sepulcro in unoquoque anno; si autem An-
Pelrus Clemens. Achilles. Hugo dc Nigella. dreas mortuus fuerit, liccat prcfate uxori eius ma-
Pelrus de Latina. Petrus Lurabardus. Rai- nere in domo dum vixerit, duos bisancios, ut di-
naldus de Ochis. Uobertus Antiochie. D ctum est, singulis annis rendendo; similiter vero
De laicis : Andree facere liceat, si post uxorem supervixerit;
Pisellus, aurifaber. Baldoinus Borne. Petrus post mortem vero utriusque domus illa tota et
Salomonis. Robertus Cocus. Uldretus, au- quieta remaneal ecclesie. Preterea concessimus ei ut
rifaber. Giraldus Salomonis. Petrus Petra- de cisterna nostra, que est ad pedes gradus, quo-
gorc. quo die suflilienter aquam accipiat. Huius pacti tc
CVI,00!. stcs sunt :
»E QUODAMORTO, QUEM DEDIT MABILIA ECCLESIESANCTI Holdredus, iudex. Albertus de Yirduno. Ricar-
SEPOLCURI. dus. Rogerius, magister clientum Saucti Se-
In nomine sancte et individue Trinitatis Palris et
pulcri. Arnuldus Fellarius. Petrus Porcellus.
Filii et Spiritus Sancti, amen. Habert de Falconbcrga. Bernardus Ri-
Sciendum cst et dignum mcmorie tradendum quia quilic.
' 001A, f«
94; \<>; manque clans B. ">osA, f» 91, v°; manquc dans B. 10" A, f° 91 bis, r"; manque
dans B.
1207 AD GODEFRIDUM APPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 1208
Actura araio ab incarnalione Domini MCXXXVI, A lore ct GoB>ii!o thcsaurario el magistro Roberto,
indictione xui, xvi kalendas decembris. canonicis Sancli Sepulcri, et coram Anschetino,
Scriptum pcr manum Iohannis Pisani, qui co quondam vicecomite Ierusalem, et Rainaldo de
tempore ad Sepulclirum clericulos docebat. Pontibus et Goiffrido Acu : tali videlicet conditione
CVIII 100V. ut iani dictus Bernardus qtrartam partem domus,
DE VEND1TIONE DUARUM STATIONUM ECCLESIE SANCTI quam ipsa Maria cum Rogerio secundo viro acqui
SEPULCRI. sierat, post mortem cius libcrc ct sine aliqua possr-
In nominc Patris et Filii ct Spiritus Sancti, dcat calumpuia; aliam vero quartam partem post
amen. mortem filii similitcr sine contentionc habeat.
Ego Alois Ciim viro mco Girardo ct filiis mcis Facla est autcni hec carta, Willelmo iubente pa-
Rogerio, Alboiin el Marco et Amelina, vendimus triarcba, anno ab incarnatione Domini MCXXXV, in-
couventui Sanclissimi Sepulcri duas slationcs cum dictione xn, rcgnante in Icrusalem Fulconc, rege
suo solario pro c el LXXbisanciis iure perpetuo Francorum tertio.
possidendas, certis terrainis prcfixas : est cnim a Huius autem convcntionis sunt lcstes :
parte orienlis communis via, ab occidente atrium Petrus, prior. Petrus de Barcinona. Willehnus
Sancti Sepulcri, a nieridie domus Michaelis, a se- " Normannus. Godefridus. Wlgrinus. Eurar
ptemtrione domus Guisle Sancli Abrahe. dus. Genasius.
Factum est siquidem hoc anno ab incarnatione De burgensibus.
Dumini MCLV, indictione m, xv kalendas septembris, Oldreus. Milo. Bentulinus. Bemardus Lemovi-
vcnerabili fratre Fulcherio in Icrusalem prcsidentc censis, Pctrus Pelragorici. Arnulfus de Gor-
venerabili patriarcha, rege Baldoino quarlo. ranli. Bcrnardus Bituriccnsis.
Huius autem rei lestes sunt: CX t0".
Pctrus Salomonis, Gibertus Papais, rcgie inaie- DEC.0SCLSSI0NE CUIUSDAM DOJJUSFACTA BENSCELINO EV
slati iurati. Albertus Lombardi. Giraldus Alde- UXOBISUIi.
narii. Robertus Gocus. Willelmus, nepos Ai- In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti,
iiierici, piioris Montis Oliveti. amen.
CIX 1009. Notura sit omnibus commanentibus in clvitale
RECORDATIO CONVENTIONIS ET DONATIONIS, QUEFACTE sancta Ierusalem quod ego Amalricus prior, ciim
FUERUNT INTERMARIAM DE SANCTO LAZAROET RO- plenario capilulo ecclesie SanclissimiSepuIcri, con-
GERIUM.
P cedimus Benscelino et uxori eius Gode beredibusque
Breve recordationis conventionis et donalio- suis domum Rogerii et Marie Sancti Lazari, quam
nis, que facta est quondam inter Mariam de Sanclo habent de Sancto Sepulero, que sila [ esl] inler do-
Lazaro, uxorem cuiusdam Rogerii, clicntis Sancti Eium Leodegarii molendinarii et predictc Gode, in
Sepulcri, et Bernardum, clientem patriarche, fra- dexti a parte plalec, qua ilur ad Templuui; ea eon-
trem Petri, prioris Sancti Sepulcri. Nam prefata ditione eis concedimus ut, sopitis omnibus querclis
Maria predicto Bernardo quandam filiam suam in inter nos et illos ante habilis, videlicet cfe terra et
matrimonium tiadidit in presentia capituli Sancti vinea et omni feodo, quod tenuit insa Goda et pre-
Sepiilcri et legalium virorum, quam filiam hahuerat deccssores sui apud Sanctum Lazarum, pro quibus
de priore viro, nomine Petro, dolans eam dote cen- unam medietatem domus libere et quiete possiden-
tum bisantiorum, et vesticns eam, ut ita dicam, in dam eidem Benscelino et uxori eius Gode heredibus-
dorso et in lecto, dansque etiam illi usumfructum que suis concedimus, et ul babeant pro libitu suo
cuiusdam vinee, quam pater puelle planlaveral. In- et voluntate poteslatem vcndcudi cam sive donandi
super aulem eideui Bernardo in ipsis sponsalibus quibuscumque voluerint, pro medietate vero altera
corarn testibus et fideiussoribus quartam partem annualim capitulo Sancti Sepulcri ad Pascha qua»
cuiusdam donius, quesita est in platea. Templi in D luor bizancios ipsi sive heredes sui persolvent; si
lerusalcm iuxta donium Bentulini, post morlcm vero annuatim in Pascha predicto conventui quatuor
suam conccssit; aliam partem vero cuidam, quem bisancios non persolverint, capitulum prenomina-
habcbat, reservavit filio, post cuius filii niorlcm lum xv diebus post Pascha habebit liberam potesta-
aliam quartam parlem prefatus Bernardus eiusquc tem accrpiendi domus predicle medielatem. Hanc
heredes sine lite et conteutione iure perpetuo habe- aiitem concessionem, vidclicet de medietate do-
ret et possideret. Quam domus donationem, anno- mus illius, co tcnore Bcnscelino ct Gode uxori eius
rum interlabente curriculo, predicta, denegavit se heredibusque suis facimus ut, si medietatem illam,
fecisse Maria; unde inter ipsam et generum non mi- r.ccessitate aliqua compellente, aliquando vendere
nima orta est conlroversia; que postea diflinita esi voluerint, salvo dcbilo censu, quem ecclesie pre-
in capitulo Sancti Sepulcri coram domino palriar- laxate singulis annis pcrsolvere debebunt, quibus
«iia Willclmo et Pctro subpriore et Anselmo can voluerint eam vendant aut doncnt, exceptis Templa-

10n A, i» 94 bis, v"; manque dans F>. '""" A, f" 9i bis, V, manque dans B. IMCA, f° 95, r; manqua
•jaus B.
 tQflfJ CARTIILAIRE DU SAINT SEPULCRE. 1?.1€
riis et Hospitalaribus ct aliis quibuscumque mona- A Salomonis. Ymbcrto de Baro. Synioni. IIu-
steriis; si autem eamvendere voluerint, primumca- gone de Tolosa. Arbcrto de Arcu. Iudas, et
pitulo prefato eam presentabunt; quam si emere alii multi.
voluerit, una marca argenti minus quam alicui al- Fulcberio existente palriarcha, regnante Baldo'no
tcri vendent. rege, tcstibus:
Hec aulem concessio inter canonicos Sancti Se- Domno Pliilippo. rolianne de Valentina. Gerva-
pulcri et Benscelinum uxoreraque eius Godam in sio. Pelro Burdillo.
presentia domini patriarche Fulcherii facta fuit, Hoc totum facfum cst in quadam feria v mensis
anno ab incarnatione Domini MCLIV,et ipsorum ca- iulii, ab incarnalione Domini MCXLIX.
uonicorum, quorum nomina subscribuntur. CXIII 1»09.
Videlicet domini Amalrici, prioris. Arnaldi, ALIADONATIO MAE[TINO].
subprioris. Giraldi, precentoris. Godefriji, Ego Hugo, Dci gratia dc castello Sancti Abraham,
tbesaurarii. Nicholai, elemosiuarii. Beltolili. do unum cortillum Mart[ino] et suo beredi pro
Petri Sepulcrarii. Stephani, prcpositi. Con- duobus bisanliis; el in boc primo anno dedit mibi
stantini. Petri de Golgota. Pctri deNazareth. quatuor pro duobus annis; per unumqucmquc an-
Bernardi. Barduini. WillelmideBarulh. Hu- B num postca dabit mihi duos bisantios pro supra-
gonis dc Nigella. Iohannis Pictaviensis. Wil- dicto coitillo; et ut ipsc potestatem habcat dandi,
lclmi de Yspania. Rainaldi. Petri de Bolonie. vendendi et invadiendi, ipse et heres eius, salvo ta-
Laicorum vero: men supradicto censu.
Otonis cle Verdun. Raiuahli Sechcr. PcTri de Willclinus de Alesnes, filius Radulfi de Alesncs,
Percgorc. Willehii Patrosii. Bciicclicli.Albcati Normannus, de Saucto Abraham. Willelmus
Loinbar!'. dc Babilonia. Titger et pater eius, Augerius.
CXl 100T. Willelmus Bornicus ct filius eius, Bartholo-
DERESTITUTIONE COIOSDAM FEODIROGERIO DE SANCTO nicus. Et cgo Willclmus scripsi.
LAZARO. Omnes isti testes suprascripti audierunt ct vi-
Anno ab incarnatione Domini noslri Icsu Christi dcrunt.
«cxxxv, indictioue xni, m kalendas iulii, regi:a::te CXIV 101°.
in Ierusalem Fulcone, Francorum rege tertio, Wil- DEHEREDITATE, QUAM DF.DITMARTINOS CAROANA ECCLE-
lcimus patriarcha et Petrus, prior Sancti Sepulcri, SIES. SEPULCRI.
communi consilio et consensu canonicorum eius- Notum sit omnibus, tani futuris quam presenti-
dem, feodum, quod amiserant, Rogerio de Sancto C bus, quod ego Martintis Caroana dono, trado, con-
Lazaro Ct uxori eius Marie tali tenore restituerunt, cedo omnem hereditatem mcam canonicis Dominiei
quatinus ab eo die usque ad duos annos domum, Sepulcri, laudante atque consentiente hoc idem filio
quam habebant in Ierusalem, venderent, et omnes roeo Bonneto, eo modo auo feci earadem donatio-
res, quascumque el ubicumque haberent, cum con- ncni, vivente ct consentiente prima nxore mea no-
silio canonicorum super terram Sancti Sepulcri vel mi'.:e Teiza, ut videlicet post meum decessum tota
ad Sanctum Lazarum vel in Ierusalem reducerent, hereditas mea in ius atque ditionem concedat eccle-
ct si infra terminum eos mori contingcrct, omr.is rcs sie Sepulcri, ut canonici Sepulcri habeant potesta-
corum in possessione ecclesie remancret; verum, si tem fatiendi ex ea quicquid ipsi voluerint sine aU-
infra duos annos, ut supradictum est, domum ipsam cuius contradiclione; ego vero, dum vixero, heredi-
non venderent, aut in manibus canonicorum non tatem meam possidebo, ita quod raichi non licct il-
redderent, et res suas, ubicumque haberent, super lam vendere sive inguadiare; et si prolem ex ista
lerram Saucti Sepulcri non reducerent, et fcodum uxore, quam accijiio, habuero, neque uxor neque
et fraleriiitatem et amititiam domus irrecuperabi proles mea in hereditatem partem proclamare dcbet.
liter perderent. p. Huius rei testes sunl:
CXII 1008. Petrus Peregorc. Pctrus Bernardi. Brictius.
DEDONATIONE FACTA MARTINO ET UXORISUE. Rainaldus. Sicherius. Willelmus Normannus#
Noscant tara presentes quam futuri quod ego Pelrus Salomon et Conslantinus, frater eius.
Anfredus, Deigratia de Sancto Abraham castellanus, Radulfus, burgensis.
ct uxor mca donamus et concedimus Martino ct Factum est hoc anno incarnationis dominrce
uxori sue et beredibus suis unum cortillum pro MCLir,indietione xv, Fulcherio patriarchatum ct
duobus bisantiis in unoquoque anno reddendis, tali Balduino quarto regnum optinente, feliciter.
conventu quod habeat potestatem vendendi elin va- CXV 10".
dimonium mittendi. Hoc tolum factum est in pre- PRIVILEGIUM CANONICOROM SANCTI SEPOLCRI ET BONETI.
Senti regali curia, tcstibus : Omnibus sancte matris ecclesie filiis patens et
Dommo Roart Benscelino, vicecoraite. Briciio. liqjidum fiat quod controversia, que diu ventrlata
Rainaldo. Sicherio Petraguoricense. Petro fuerat intcr canonicos gloriosi Sepulcri ct Bonelum,
1007A, f° 96, r° ; dans B. ,003A, f»96, v°; manquc dans 15. '•" A, f" 9(3,V; manquc dans B.
,i!* A, f" 97, r manque
; maiique dans B. 1011A, f" 97, r ; manque daiis B.
1211 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 1212-
filium MaiTini Caroene, pro domibus, tpias pater A vel murus ceciderit, nichil inde mihi vcl r.icis re-
ipsius Sancto Sepulcro donavit, per manus probo- spondebunt.
rum hoiniiiuni Ierosolimorum inferius nominatorum CXVII'01V.
ad finem concordie pcrducitur. Pro hac vero con • PRIVILEGIUM CONCORDIE DE DECIMISDE CASALIBIS
cordia tcncnda cgo N[icholaus], Sancti Sepulcri EMAUS FACTEINTERCANONICOS SANCTI SEPULCRl ET
prior, comniuni assensu totius capituli, Boneto pre- HOSPITALES.
fato et cius heredibus quandam voltam illarum In noniine Patris ct Filii et Spiritus Sancti,
domu[u]ni ex. integro desupcr et subtus iure per- amen.
petue hercditatis habendam conccdimus, sic nenipe Quoniam, impedientc labe peccaminum, morta-
ut quicquid ex palerno iure seu materno sive quo- lium pectora citius in [oblivionem dilabuntur, ego
libct modo clamabat vel clamarc polerat, nobis Willelmus, divina dispositionc Icrosolimis sextus
omniiio diroittit. Addimus eliam quod Bonctus et Lalinorum patriarcha, el Petrus, gloriosi Sepulcri.
cius hcrelcs per singulos annos nobis et successo- prior, totusque ciusdem canonicorum convenlus
ribus noslris duos bisantios in Ramis Palmarum scriptum retinere studuimus quod fratres Hospitalis
censualilcr persolvent; et si forte contigcrit pre- ecclesie Sancti Iohannis Baptiste, communi assensu
dictuni Bonetum, nullo herede superslite, ex liac " rcgis Fulconis et principum cius, convenlione detcr-
luce disccdcre, volta illa cuin omni intcgritatc in niinata cum Robcrto de casale Sancti Egidii, firma-
potestateni et doininium nostrum rcdibit. vcrunl terrara de Emaus cum suis casalibus et omni-
Aclum csl boc vi idus iunii, anno ab incarnalione bus eorum peitinentiis, eo videlicct tcnore ut cano-
Domini MCLX.Huius rei testes sunt: nicis Doininici Scpulcri raedietatcm decime de
Arnulfus, subprior. Godefribus, thesaurarius. omnibus annonis, scilicct de tritico et oleo, de fabis
Eurardus. Pctrus Clemens. Petrus de Sepul- et ciccribus, de lcnlibus et pisellis cunctisque aliis
cro. Achilles. Bemardus , cantor. Rainerius. leguminibus, de vineis ct olivetis, fideliter et sinc
Hugo de Nigolla. Pelrus dc Latina. Rainaldus dolo reddant, et fratres Hospitalis alia omnia, que
de Lochis. Pctrus Lombardus. Roberlus inde provcnire poterunt, pro rcgimine suorum ca-
Antiocbensis. pellaiiorum et ccclesiarum relincanl, in quibus
De laicis : ecclcsie oblaliones, nuptias, purificationcs, confes-
Albeilus Lombardus/AlbeiTusTortiis. Robertus, si.oncm et visilationcs infirmorum, baptisteria et
Cocus. Robertus dc Pinqueniaco. Willelmus ciiniteria babeant; sed et de terra et de ceteris casa-
Norinani.i. _ libus in ijisis montanis adiaccntibus, scilicet de
CXVI 10,!. casale Huldre et de Porcel et de Gaufrido Agulle
DEVENDiTIONE CIIIUSDAM DOMUS, QUAM VENDIT BORAGE el de Anschetino et de Bacheler et de Girardo
CANONICIS SEPOLCRI. Bocher, que ipsi possident, vel de aliis, que in
Notum sit omnibus, tam presentibus quam futu- cisdem monlanis iuste acquirent, similiter medie-
ris, quod cgo Morage Raiz, coactus nccessitate tatem decime eisdem canonicis pacifice reddant. Si
debiti regis, vendidi, assensu etiam ipsius regis et autem aliquod casale seu terram de eisdem quibus-
consensu heredum et parentum meorum, quamdam libet Christianis vel Sarracenis ad firmam dederint
partem donius mee, in qua molcndinum habueram, fralres Hospitalis pro annona vel bisantiis vel pro
a fundamento in altum quantum edificari potest, aliqua peccunia, simililer prefati canonici medie-
canonicis Sancti Scpulcri libere et quiete iure per- tatem decime, veluti iam diximus, habeant. Hanc
pctuo possidendam pro cxx bisantiis etxn modiis conventionem seu concessionem facimus Raimundo,
frumenti. Ilanc autem emptionem fecerunt ad magislro prescripti Hospitalis, et successoribus eius
augnicniandas stationes, quas fecerunt in cxcara- et fratribus ibidero Deo servientibus, Stephano
bitu lerre, quam habucrunt de Hospitali iuxta do- videlicet de Anliochia, Petro Willelmo , Raimundo
nium mcam. Talis autem pactio fuit inter me et de Palatio, Slephano Lauret, Arnaldo Guasconi,
i)
canonicos, quod per oranes partes sue terre, que Stephano diacono, Stephano de Capella, Pelro the-
iungiturdomui mee, ipsi haberent liberam potestatem saurario, Girardo pincerna, Bernardo Guasconi,
faciendi pilarios suos sublus muros meos, et ponendiL celerisque omnibus presenlibus et futuris. Quod si
capita voltarum suarura in cisdem muris; et clau- qui eorumdem fratrura de Hospitali hujus conven-
deulur omnia foramina sive inferius et inferius' 013, , tionis totum macbinando vel partem subtrahendo
que in muris meis sunt versus suam parlem,scilicet fraudaverint, bis vel ter comraoniti, anathematis
po[r]tas, fcncstras, conducta, ct si qua sunt alia; et; gladio, nisi emendaverint, feriri censemus.
quando predicti canonici vel aliqua persona per eosi His vero conventionibus et concordie ego Willel-
in sua lciva iuxla domuni mcam laborare voluerint,, mus patriarcha interfui, et eas concessi, salva
me vel meos amraoncbunt, et per me etper meos> dignitate mei patriarchalus.
raurus mcus sustcnlabilur; ct si forlc mea domusi Factuin fuil hoc anno incarnationis dominico

,8U A, f 98, r ; manquj dans B. 1013Corrigez sttperius. lou A, f" 98, v ; maiique dans B..
1213 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. 12U
MCXLI , indictione vi, presidentc venerabili Willelmo A tius ceterique fratres, videntes penuriam aque,
in patriarchali catheira et dominante inclito rege necessarium duximus deprecari dominam Emam,
i alcone in regali apice. Huic sunt testes : uxorem supramemoratiEustachii, utiememorarctur
Gaufridus, abbas Templi. Petrus, Dominici anime viri sui, alque pro Dei amore nobis in una-
Sepulcri prior. Godefridus, thesaurarius. quaque edomada aquam accresceret. IUa vero, ut
Americus, eiusdem ecclesie canonicus. audivit inopiam nostram, pietate commota, conce-
Willelmus, prepositus. Garnerius. Lamber- dentibus filiis suis Eustachio et Galterio, per roanum
lus, aliique canonici. Et clominus Roardus, viri sui domni Hugonis, principis Ioppe, pctilioni
de cuius feudo est ipsa terra. nostre assensum dcdit, ita ut omni septimo die,
CXVIH101». videlicet diesabbati, cum precedente nocte, dilationc
DEPACEREFORMATA INTERCANONICOS SANCTISEPULCRI procul posita, aquam iure perpetuo haberemus.
ET MONACOS SANCTE MARIE MAG[DALENE]. Huius rei sunt testes :
Quoniara raens humana tot mundanis iutcnta in Domnus Guarmundus, patriarcha. Barisapus.
diversa rapitur, ab antiquis patribus slatutum est ut Paganus de Osca. Vsaac, frater Rainaldi de
res reique testes in carta scribantur. Unde omnibus Bruge. Godefridus Flamens. Iohannes de
sancte matris ecclesie filiis, tam presentibus quam " Bclram.
futuris, controversiam terre Ramathe et Hadesse Et ego Arnulfus, vicecomcs Iherico, interfui istis
mter canonicos gloriosissimi Sepulcri Lalinos et donis, et feci istam cartam dictare et scribere per
monacos Sancte Marie Magdalene Iacobitas diu vcn- manum domni Eustachii atque domni Gallcrii
tilatam communi consilio proborum hominum Ieru- [et domne Eme]101Tet viri eius domni Hugonis,
salera inhabitanlium, gratia divina cooperante, ad principis Ioppe.
finem concordie perduxisse nolum sit; et ut huius Si quis hanc cartam violare voluerit, de libro vi-
querela controversie inter eos in perpetuum sopia- ventium delealur.
tur, utrique parti complacuit memorie litterarum Factum est secundum donum huius privilegii vi
hanc concordiam cominendari. Quorum consilio hec Idus aprilis, domno Guarmundo venerabili viro
pax et concordia facta est, hi subscribunt: Ierosolimorum cathedre presidente, anno ab incar»
Arnulfus, vlcecomes. Frater Leo Templi. Adam natione Domini MCXXIV.
Niger. Fulco, frater eius. Roberlus de Retest. CXX 1018.
Pelrus Harmenius. Iohannes Raimundi. DE COMMUTATIONE DUORUM CASALIUM, MEG1NA F.V
Robertus Banchelini. Salem. Alberlus Lom- MEZERA.
bart. Abertus Tortus. Petrus Petragoricensis. ^ ln nomine summi Dei Patris et Filii et. Spiritus
Rainaldus Siccarius. Sancti, amen.
CXIX1016. Ego Iohannes Patricii notum fieri volo, tam prc-
PRIVILEGIUM EUSTACHII GRANERII DE QUODAM MOLEN- sentibus quam fuluris, quod commuto duo mca
DINO. casalia, scilicet Mcgina et Mezera, cum omnibus
In nomine Domini nostri Ihesu Christi. pertinentiis suis cum duobus casalibus ecclesie
Anno ab incarnalione eiusMCXvi, ego Constan- Dominici Sepulcri, scilicet Caphermelic et Anquina,
tius, Sancte Quarantene servus, atque Willelmus cum suis pariter pertinentiis per manum domini
•bnixe rogaviinus dominum Eustachium Grane- Petri, venerabilis prioris Dominici Sepulcri, lotius-
rium et uxorem eius quatenus nobis terram que capituli. Hanc autem comrautationem facio nutu
redderent, quam quondam habilatores Sanctissirac et assensu domini Fulconis regis atque domine
Quarantene pOssederant; quod facere.Deo inspi- Milesendis regine filiorumque eius, nutu et assensu
rante, non recusaverunt. Reddiderunt autem nobis quoque Babini domini mei et Petrosi cognati mei,.
supradictam teiram, et unum molendinum in ipsa hoc idem consentiente atque laudante uxore mea
terra manentem pcr manum domini Arnulfi pa- n Bruna atquc Thoma et Eustachio cura aliis filiis
triarchc, ita ul in unoquoque quarto decimo die meis; ut deineeps predicta duo casalia mea, scilicet
cum nocte aquam sine dilatione haberemus. Huius Megina et Mezera, cum omnibus pertinentiis suiscx
doni sunt testes: commutatione duorum casalium, scilicet Cafermelic
Dominus Arnulfus, patriarcha. Anselraus de et Auquina, sint iuris atque ditionis ccclesie et col-
Turre. Hugo de Nellis. Ardonetus. Azo de legii Dominici Sepulcri, unde habeant potestalcm
Drouino. Aimericus.de Fraisna. Aaluns de fatiendi exindc quicquid ipsi voluerint sine ulla
Belram. Arnulfus, vicecomes Iherico. calu[m]pnia vel contradictione alicuius domini mei
Factum est ^primum donura huius privilegii m sive parenlum meorum sive alicuius Christiani.
nonas maii, domno Arnulfo patriarcha Ieroso.i- Quod si de predictis casalibus, que ego Iohannes
morum calhedre presidente. Patritii prenominato modo comrauto ecclesie el
Post obitum vero domini Eustachii, ego Constan- conventui Sancti Sepulcri, me vivente sive posl
A, I» 99, v°; manque dans B. 10'6 A, f» 99, v ; manque dans B. '01TLes mots viri eius, qui sui-
vent, mdiquent clairement quc le copistc a oublic ceux qui sout rctablis ici cnlre crochets. 1018A, f" 100
V; manquc dans B.
1215 AD GODEFRIDUMAPPEND. 11. — MONUM.DE BELLO SACRO. I2U5
mortein meam aliqua controversia ab aliquo homi- A nulfi monachi, agitabalur, in prcsentia mea coram
num orta fuerit, ego et heredes mci, vel ad quos- baronibus meis terminata fuit. Nam predictus Guido
cumque hereditas per successionem devenerit, per- casale, pro quo prefata controversia erat, videlicet
petuo obli,;ati manebimus ut, quicquid dampni Gibul. in montanis situm, cum omnibus perlinentiis
propter motam calumpniam contigerit, sub estima- suis, quod apud solis occasum casale Hubelet habet
lione bonorum virorum ecclesie et conventui in propinquum et casale Dersoet ct Derlauba et Kafra el
integrum restauretur. apud aquilonem Cocquct, canonicis Sancli Sepulcri
CXXI 10'9. cx toto in pace remisit, atqueprorecognitione verita-
DE DONATlONE CUIUSDAM VINEE,QUAMRADULFUS DE tis et itiiis Sanctl Sepulcri c bizencios ab eisdem ca-
FONTANELL1S DEDITGAUFRIDO ACU. nonicis in carilatem accepit. Preterea ad confirma-
Nolum sit omnibus, tam presenlihus quam futu- tionem rci privilcgiura, quod habebat, mihi tradidit.
ris, qtiod ego Radulfus de Foutanellis, consilio ct Ac cgo , dictis et testimonio baronum meorum ac
assensti uxoris mee ac Gaufridi de Parenti, generi legilimorum et antiquorum virorum Tyberiadis ve-
mei, uxorisque eius, filie scilicetmce, aliorumque ritate cognita, pcr illud privilegiura canonicos San-
amicorum meorum, conccssi Gaufrido Acu, quia cti Sepulcri dc prcdicto casali Gibul cum omnibus
diu bcne ac familiariter michi servivit, unam !• pertinentiis suis investivi. Nuncautem, ut hcc gesta
vincani, que iuncla est domini patriarche, secus firma et inconvulsa sempcr pernianeant, hanc pa-
viam que ducit Betbleem, a leva eiusdem vie parte, ginam sigilli mei impressione confirmoet corroboro.
non nmltum distans ab Ierusalem. Conccssi siqui- Huius rci testes sunt :
dcm ei hanc perpetuo hereditario iure possidendam IIcrbcrtus,episcopus Tyberiadis. Giraldus, the-
cum libera eliam poleslate vendendi seu dandi saurarius. Giraldus, canonicus. Domnus
cuicumque voluerit, et hoc sine omni conditione Fulco. Guarmundus. W[illelmus], marescal-
et omnis servilii debito. IIoc quippe modo dedi ci cus. Galterius, vicccomes. Ivo. Lodevicus.
predictam vineam libere, absolute et quicte possi- Baldevimis de Culnilz. Fulco de Pctrona.
dcntlam. Iluius vero doni hi sunt testes: W[illelmus] dc Sucka. Vivianus. Ioannes.
Anschetinus, vicecomes. RainalJus de Ponto. Hugo Grassinus.
Bonet de Tolosa. Porcellus. Gerardus Boche- CXXIV 10!!.
rius. Soherius de Baruth. PetrusProvintialis. PRIVILEGIUM DONATIONIS, CONFIRMATIONIS ET LIRER-
Bachelerius, et alii multi. TATISCASALIUM ET PISCARIE IN CIVITATE TABARIE
ET TENIMENTO EIUSDEM.
CXXH «0!0. f
»E PROMISSIONE , QUAM FECITBALDUINUS SANCTE In nominc sancte et individue Trinitatis Patris et
ECCI.ESIEIEROSOL1MITANE. Filii et Spiritus Sancli, amen.
Ego, Baldujnus.prafitcor et promitto coram Deo ct Cum omnes calholici viri ac precipue potentes,
angclis eius a modo et deinceps legem et iustitiam divino munere prediti, universas ecclesias Dei ho-
pacemquc sancte Dei Ierosolimitane ecclesie popu- norare ac exaltare debeanl, spetialius tamen eccle-
loque michi subieclo pro posse et nosse facerc et siara gloriosissimi Sepulcri, ubi Dominus passus
conservare, salvo condigno misericordie respeclu, occubuit, et tertia die resurgendo salutem humani
sicut cum consilio fideliura nostrorum melius invc- generis reparavit, sublimarc ac benefitiis suis dftare
nirc potuerimus, patriarche, pontificibusquoque ec- debeiit, quatenus, peracto huius vile cursu, gaudia
clesiarumDei condignum ,et canonicum honorem eternc vite omni meta carentia possideremereantur.
exhiberc alquc ea, que ab imperatoribus et regibus Quapropter ego Gualterus, Dei gratia princeps to-
et principibus ecclcsiis sibi commissis collala, ct lius Galilec, asscnsu uxoris mee Eschive, concedo
reddila sunt. et conlirmo donum, quod dominus Willelmus de
CXXIII 10w. Buris, predecessor meus felicis memorie, ecclesie
PRIVILEGIUM CONTROVERSIF, ET DIFFINITIONIS CASALIS gloriosi Sepulcri ct canonicis ibidcm Deo regularitcr
GEBUL. ^ militantibus, concessione Fulconis rcgis et heredum
In nominc Palris et Filii et Spiritus Sancli, suoriim, Radulfi de Ysis ct Syinonis, donavit, vide-
amen. licct duo casalia, Gebul et Helkar, integre cum tota
Quoniani volventibus annis cuncta hominum gc- lcrra, que ad eadcm pertinet, libere et quiete et sine
sla , nisi memorialis pagine apicibus tradantur, oinni calumpnia aut impcdimento, sine exactione,
oLlivioncm facile incurrunt, ideo ego Waltcrus, l\i perpcluo iure possidenda. Ilorum autem casalium
a
gralia priuceps totius Galilee, hanc cartam lieri pre- lerra sic dividitur : iucipit enim eius longiludo
et a ce-
cipiens, nolum facio, tam presentibus quam ftilu- casali Huhclet, quod vergit. ad occidentem,
et Ka-
ris, quod controversia illa, que aliquandiu inler ca- teris casalibus, scilicet Dersoel ct Derlauha
nonicos Dominici Sepulcri et Guidonem, filium Ar- fra ct aivcrsus aquiloncm usque ad casale Cocket

••" A, f» 101, i- ; manquc dans B. 1020A, f° 101, r"; manq-ie tlans B ,02' A, f" 101, \"; manque daas
B, "" A, f" 102, r°; maiiquc dans B.
 1217 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. 1218
tendit, et sic ad flunien Iordanis elongatur; latitudoI A RABILI ARCHIEPISCOPO PETRO FACTA CANONICIS SANCTI
vero aJ divisionem Bcthsan et Tyberiadis usque ad[ SEPULCRI.
cavam, que est proxima casali, quod dicitur Huxc- Iu nomine sancte et individue Trinitatis, amen.
nia, exlenditur. Insuper etiam omnes pischarias, Notum sit omnibus, tam presentibus quam futu-
que ad me peiTinent, prefatis canonicis Sancti Se- ris, quod ego Pctrus, divina pietate et non meritis
pulcri, prout Willelmus de Buris eis dederat, solu- Tyrensis ecclesie archiepiscopus et eiusdem eccle-
tas et quietas in unoquoque anno habendas confir- sie capilulum Deo et ecclesie Sancti Sepulcri eius-
mo, scilicet a Septuagesiraa usque in Pascha, in que venerabili priori, domino Nicholao, et universo
quacumque ebdomada accipere voluerint; ita tamen ipsius conventui ecclesiam Beate Marie, que Tyri
quod, si in his diebus, in quibus pischari incepe- prima fuit sedes, salva nostre matricis ecclesie di-
rint, mare turbatum fuerit, neque pro velle suo gnitate, concedimus. Totam quoque cuiusdam ca-
piscbari voluerint ' 0!3, in aliis, quibus elegerint, eis salis decimam, quod vocatur Derina, de omnibus,
persolvatur et recompensetur. Necnon totam anga- que modo possident vel per se vel per suos homi-
riam et auxilium omnium piscatorura meorum per nes, libere habere permittimus ; et si forte de ce-
unum diem ipsis annualim concedo. Preterea ut tero aliquid, quod de prefato casali dicunt esse,
navem unam in mari Galilee assidue habeant ad B ' acquisierint, in eadem maneat concessione. Necnon
piscandum eis similiter concedo. Huius rei testes et quatuor carrucarum terre deciraani, quas Bal-
sunt: duinus, secundus Latinorum rex, ecclesie Sancti
Herbertus, episcopus Tyberiadis. Giraldus, the- Sepulcri iuxla prefatura casale donavit, annuimus.
saurarius. Domnus Fulco. Garmundus. Itcm ct aliam decimam de quodam viridario, quod
W[iIIelmus], marescalcus. Galterius, vice- est clausum per se cum berquilio iuier murum Ty;i
comes. Ivo. Lodevicus. Balduinus de Cunilz. et eius antemurale, eodem modo eis in perpetuum
Fulco de Petrona. Willelmus de Sueka. Vi- habere concediraus. Huius rei testes sunt:
vianus. Iohannes. Rodbertus Neapolitanus. Dominus Mainardus, Dei gratia Beritensis ec-
Hugo Grassinus. clesie venerabilis episcopus. Dominus Gual-
Factum est autem hoc et sigillo meo confirma- terius, Tyrensis ecclesie decanus. Dominus
tum, Amalrico patriarcha existente et Amalrico re- Willelmus, eiusdem ecclesie archidiaconus.
ge regnante, anno ab incarnatione Domini MCLXV. Dominus Aimo, eiusdem ecclesie cantor.
CXXV 16!V. Dominus Rainaldus, eiusdem ecclesiethesau-
CE SEX CARHUCATIS TERRE HAC PARTE FLUMINIS rarius. JJUIIIUIUS niaiiieus, canuiticus- J-»UIIII-
CAVPHE. (
u nuf Odo, canonicus. Dominus Philippus,
In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, canonicus. Dorainus Willelmus, canonicus.
amen. Dorainus Girardus, canonicus.
Notum sit omnibus, tam presentibus quam fulu- Data in Tyro, per manum Alberti, Tyrensis ec-
ris, quod ego Rogerius de Caifa et Iohannes, frater clesie cancellarii, anno ab incarnatione Domini
nieus, dediraus canonicis Sanctissimi Sepulcri sex MCLXIII.
carrucatas [terre ita determinatas: tres vidclicet CXXVII 10!6.
citra flumen de Cayfa prope fontanas, et tres ultra PRIVILEGIUM DE SAVFA ,0!T.
iineni sitas supra ripas, quantura sex paria botiin In noraine Patris et Filii et Spirilus Sancli,
laborarc et excolere poterinl per omnes sationes, amen.
scilicet tres ad seminandum, et alias tres ad garan- Notum sit omnibus, tam prescntibus quam futu-
landum. Adicimus ad hoc et concedimus ut has ris, quod ego Vivianus dominus de Cayfa, et filius
predictas lerre carrucalas habeant solutas, quictas meus Paganus, pro salute nostra et oranium paren-
et francas, et ab omni exactione et pravo usatico tum nostrorum, donamus glorioso Iesu Christi Se-
liberas, et possideant iure hereditario evo perhenni ,.| pulcro et canonicis eiusdem loci et conccdimus in
et per cuncta secula, aracn. Huius rei sunt [testes |: perpetuum in villa deserta, inter Cayfam et Palma-
Hernesius, Cesariensis archiepiscopus. Bone- ream sita, ab antiqua porta ville ex parte Palmaree
facius, Cesaree canonicus et Cayphc capel- iuxta superiorera viam usque ad lapidem, ultra me-
lanus. Willelmus, regis marescalcus. Wil- dielatem ville pro termino fixum, et ab eodem la-
lel.nus de Montegisart. lohannes, frater cius. pide usquead lapidem supra carublerium crucesi-
Henricus de Gilebeleth. Kogh, filius Ma- gnatum, item ab eodem lapide crucesignato per
nasse. Hunbertus, miles Pagani. Vivianus, collem usque ad fundum cave, relictis antiquis se-
vicecoraes. Clemens, dapifer domini Cayfe. pulcris infra eorum terminos , 0!8. Donamus etiam
CXXVI 10!S. universam terram et eius planitiera integram a pre-
DE DONOET LIBERTATE TVRENSIS ECCLESIEA VENE- dicta villa secus vianrpublieam usque ad duos ca-
,0*8 Corrigez 10!VA, f° 102, v°; B. 10!SA, i° 105, r°; manque aans c
"M A, f° 103, v° poluerint. manque dans
; raanque dans B. 10!TCorrigez Cayfa. 10!8 Cette plirase est evidemmenl incomplete
le copiste a omis de designer 1'objet meme de la donation. II faul donc suppleer un mot, peut-etre terram,
1219 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 1220
rublerios..Ex hinc planicie relicta non mulla per A vinee, certis metis designatam el divisam, sibi et
dupliccm et antiquum invium ct per spinam et ca- heredibus suis habendam et possidendam, salva sola
rublerios densiores usque admagnamcaveam, cuius decima; que etiam vinea iuncta est vinee eiusdem
aque fluunt in Palmaream, eis cnncedimus ; ab hac Guiberti, de qua dat decimam et terraticum. Hoc
prefata cavea usque ad alteram caveam, que est autem fecit prescriptus Guibertus consilio et as-
descrte ville et eorum edilicationi propinqua, usque sensu Usanne, uxoris sue, que heres erat pretaxate
ad supcriora cacumina montium recta linea eorum vinee.
termini noslra donatione absque ulla contradictione Simili modo aliam commutationem fecit cum
concluduntur. Addiraus etiam predieto dono unum Gauterio Carpentario de quadam vinca, que est
hortum inlra Palmareara, in quo due cisterne conti- coniuncta prenominate vinee, que fuit Guitberti Pa-
nentur. Hec omnia donamus Sancto Sepulcro ct pasii; pro qua vinea dedit ei in altera partc magne
eius canonicis soluta et quieta, franca et libera, et vinee, juxtam 1030magnam viam,quandam partem
ab omni cxactione et pravo usatico iramunia, et ut vinee, metis designatam, libere et quiete sibi et he-
ipsi canonici habeant ea cum exitibus et regressi- redibus suis habendam et possidendam, salva sola
bussuis, et possideant iure hereditario evoperhenni. deeima.
Ad hcc etiam adicimus et concedimus quod, si res B Eodem modo dedit in eadem magna vinea Ainardo
niobiles emere vel vendere aul extrahere seu intro- Cavallom quandam partem vinee, iunctam parti vi-
mittere domui necessarias, quecumque sint ille, nee Gauterii Carpentarii, melis similitcr termina-
voluerint, tam in villa quam extra villam, tam in tam, et salva dccima, pro vinea videlicet, quam
mari quam in terra, libere et sine ulla dationc con- isdem Ainardus habebat iuxta vineam, que fuerat
suctudinaria aut premio falia[n]t. Domos aulem ct Gauterii Carpentarii. Hanc ctiam vineam prescrip-
terras sive quaslibet hereditates sine nostra licen- tus Ainardus, nimia paupertate compulsus, nec ha-
tia emere, vel donatas nisi per annum et diem re- bens unde uxorem suam et liberos sustentare et
tinere, non concedimus. Huius rei testes sunt: cducare posset, ad eorumdem sustentalionem et
Amalricus, palriarcha. Hernesius, Ccsariensis nulrimenlum, ac eorum assensu, et consensu etiara
archiepiscopus. Ronefacius, Cayfe capella- domini iustoque iuditio et intuitu curie, Marlino
nus. Rogerius de Cayfa, et lohannes, frater Carpentario Montis Gaudii pro xxvi bisantiis ven-
eius. Willelmus, regis marescalcus. Giraudus didit.
de Conins. Henricus de Gilebelet. Balduinus, Aliam quoque fecit commutatioiiem cum filiabus
consanguineus Rogerii. Clemens Rufus, da- _ Pontii Faverii et coniugibus earum de quadam terra
pifer doraini Cayfe. Vivianus, vicecomes. culta habentem iugera xxx, que est in territorio
Anno ab incarnatione Domini MCLXV facla est Kalandrie, de qua decimam et terraticum dabant ;
carta. pro ea igitur terra dedit eis duas petias vinee in
Ego Vivianus, dominus predictus de Cayfa, cum valle Sancte Marie, unam habentem iugera iv et al-
uxore mea Beatrice et filio meo Pagano cum uxore terani iugera n que quidem fuerunt fratris Petri de
siia Ilodierna hanc cartam fieri iussimus et sigilli Rametis, de quibus ipsi et heredes eorum tertiam
nostri impressione confirmavimus. partem-et decimam dabunt. Dedit autem et Slepha-
CXXVIII. noPastinacevineam, que fuit fratris Arnald!, tali
ut
PRIVILEGIUM DEOBLATIONIBUS ET LlBERTATE ECCLESIE quidem pacto incultam terram prescripte vinee
SANCTI SEPULCRI EIUSDEM ECCLESIE CANON1CIS PER- pertinenlem planlaret, et de utraque singulis annis
TINENTIBUS. raedietatem et decimam redderet.
(Vide in CcelestinoIII ad an. 1198.) Item aliam fecit commutationem cum Helyact
CXXIX16!9. Araico, genero suo, de quadam parte orti eorum,
PRIVILEGIOM DECOMMOTATIONIBUS VINEARUM CUMQOI- que est iuxta berquilium ; que pars ab alia parte,
BUSDAH BURGENSIBUS HAUUMERIE FACTIS. D quam ipsi sibiretinuerunt, metisdivisa est; pro qua
Notum sit omnibus, lara futuris quam presenli- dedit cis quandam partem terre illius inculfe, quam
bus, quod Arnaldus, Dominici Sepulchri prior, con- super concordia Roberli de Retest ipse et alii cano-
silio el assensu capituli, fecit apud Mahumeriam nici adepli fuerant; que etiam terra attnis est terre
quasdam, que subscribuntur, commutationes eum ipsius Helye.
quihusdam iam dicte ville burgensibus. Itemquealiam fecitcommutationem cum Hospi-
Quamdam etenim fecit commutationem cum Gui- tali/quod est Mahuraarie, de quadam parte cuius-
berto Papasio de quadam videlicet vinea, quam pre- dam orti, que tenet a berquilio Sepulcri usque ad
fatus Guiberlus libere habebat et possidebat iuxta berquilium eiusdem Hospitalis : pro qua parte de-
ecclesiam Montis Gaudii, cimiterio videlicet eiusdem dit iam dicto Hospilali duo iugcra vinee, que fuit
ecclesie coniunclam; pro hac igitur vinea dedit ei fratris Stephani Ortalis, salva sola deciina.
pro commutatione in extrema parte magne vinee, Item notum fieri volumus universis quod fraler
que est iuxta viam superiorem, quandam partem Robertus Porcarius donum, quod olim de seipso
1089A, f° 107, V; manque dans B. 103°Corrigez iuxta.
 1221 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. 1222
et de universis rcbus suis ecclesic Sanctissimi Se- A nium Sanctorum, prebendara sivc Icrosolimis sive
pulcri fecerat, cum forte quadam die domnus Ar- Mahumerie, tamquam uni ex illis. Prefatus vcro
naldus prior apud Mahumeriam esset, assistenlibu; ; BaMuinus solvit et dimisit absque sua ct heredum
•oliamcoram eo in plenaria curia pretaxate ville bur- suorum calumpnia et contradiclione ecclesie Sancti
l031omniuni quicquid superrebusvelhereditatefratrisRobcrtiSe-
gensibus, inconspectu et in audatia
confirmavil, et baculuro, quem in manu tenebal, ir pulcriPorcariiiuste seuiniuste calumpniebaturvel ca-
manura doraini prioris Arnaldi porrigens, decunctis lumpniari poterat. Concessit etiam isdem Balduinus
rebus et possessionibus suis eum investivit ; dom- sepedicte ecclesie post mortem suam quartumctdeci-
nus vero Arnaldus baculum accipiens, eumdemquc mam vinee, que cst in terra fratris Roberti Porcarii
protiiius fralri Roberto coram omnibus extendens. habcntem iugera vi, quam videlicet vineam libere et
easdem res, dum viveret, custodiendas ct ad hono- quiele possidebat. Proplerea concesserunt ei prela-
rcm Sanctissimi Sepulcri regendas et propagandas xati canonici, dum viveret, terraticum et decimam
ei commisit et commendavit. Frater vero Robertus vinee, quam habebat iuxta Gabaon ; post mortem
tjuomodo et qualiter res cl possessiones illas habue- vero eius decimam et terralicum prescripte vinee
rat et adquisierat singillatim de singulis ibidem re- pretaxati canonici habebunt. Balduinus vero secun-
ferre et enumerare cepit, dicens: « Terram coniun- dum hunc tenorem utramque vineam dare vel ven-
i ctam lerre Roberti Ungari dedit michi prior Giral- dere poterit cuicumque placuerit.
« dus cum uxore mea, que prius desponsata fueral CXXXI ,033.
« Umberto, qui, quoniam lerram predictam secun- DESACRAMENTO BURGENSIUM MAHUMERIE.
< dum statulum morem colere non ppterat, el ter- In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, ame:i.
« ram et villam deseruerat; quandam aliam terram Anno ab iucarnatione Domini MCLV, indiclione iv,
« predicte terre continuam dedit michi in commu- tertio idus februarii, sub Fulcherio, palriarchA
« tatione prior Petrus, qui postea factus est Tyren- Ierosolimitano, et Balduino, rege Ierusalem Lalino-
< sis archiepiscopus, pro quadam lerra, quam egc rum quarto, iuraverunt burgenses Mahumerie fideli-
« emeram a Galterio Bela; iuxta eandem terram tatem conventui Sanctissimi Sepulcri huiusmodi
« dedit michi isdem prior Petrus aliam terram ad formam habentem :
« terraticumet decimam.i « Ego lohannes Guitardus iuro (idelitatera Deo et
Item fieri volumus notum omnibus, presentibus « Sanctissimo Sepulcro et convenlui eiusdem Sanc-
et futuris, quod prior Arnaldus et dominus Rober- « tissimi Sepulcri ad custodiendum et manutenen-
tus de Retest, apud Mahumeriam quadam die pari- (] « dum vilam et membra eorum et honorem eorum
ler se convenientes, dixerunt ad invieem :« Eamus « et omnia, que ad Sanctum Sepulcrum et ad pre-
« et videamus melas et divisias agrorura nostrorum « dictum conventura pertinent, salva fidelitate regis
« et terre nostre. i Placuit igitur ambobus ; egressi « Ierusalem. Sic Deus me adiuvet et istud sanctum
sunt ut viderent et peragrarent terrarum fines et « evangelium. i
metas. Elcgerunt autem quendam Sarracenum anli- Quorum burgensium nomina subsequeus pagina
quum, Pedem Tortum nomine, qui preiret; ipse declarat: Iohannes Guitardus, Andreas de Sancto
•enimsciebatterrarura divisias et terminos. Precepit Gauterio, Petrus Indeus, Petrus de Alvernia, Rai-
auteni ei dominus Robertus, cuius homo rusticus naldus de Barlet, Gaufricus Claire, HumbeiTus de
ille erat, ut veritalem dicerel, et per certos et iustos Iosaphat, Arnulphus, Iopensis, Aimertcus Guitardi,
tcrrarum terminos eos duceret, minando ei pedem Petrus Orgerius, Giraldus Rufus, Roberlus Faber,
bonum facere incidi, si raentiretur, et si aliquando Martinus Carpentarius, Albertus Faber, Pelrus Pro-
a via recta deviaret. Preivit igitur rusticus ille, et vintialis, Hugo deSancto Helya, Helyas Lumbardus,
demonstrationem, quam eis ostendit, et sicut ivit, Iohannes Catalanus, Bartholomeus, Roberlus Mal-
utrique placuit. Huic ergo demonstrationi interfuere vais, Iohannes Pissot, Willelmus de Fabrica, Fru-
de canonicis Dominici Sepulcri: D mentius, Willelmus de Tuschet, Anselinus Lom-
Dominus Petrus, elemosiuarius. Dominus Ber- bardus, Girberlus Burgundio, Odo Francigena,
nardus Antiochenus. Et frater Pisanus. Pontius Bonari , Willelmus Clericus , Giraudus
Pelrus Iudeus. Et Iohannes, interpres. Arber- Lamberti, Maurinus , Stephanus de Linedan ,
tus. Stephanus. Interfuit etiam filius sepe- Maius, Bernardus Burgundio, Bruno Pictaviensis,
dicti Roberti. Willelraus Provintialis, Aimericus Pictaviensis, Pe-
CXXX 103!. trus Bonet, Godefridus Lorabardus, Radulius Senus
DECONFRATERNITATE BALDUINI DETORNACO. Ceraentarius , Iohannes Cortiliarius, Bernardus ,
Notura sit omnibus quod A [malricus] prior cete- Pontius Milii, Bernardus Corveser, Rainaldus Gaite,
rique canonici Sancti Sepulcri receperunt Baldui- Girbertus, Robertus Plantavigna, Arnaldus Tardi,
num de Tornaco in confratcrnitate sua, et propterea Bernardus de Iosaphat, Petrus de Ramallia, Duran-
concesserunt ei in natale Domini, in Pascha, in dus Machon, Petrus Catalanus, Gallardus filius Ar-
Pentecoste, in fcsto sancti Augustini, in festo Om- naldi, Bernardus Corveser,GaIterius Machon,Chris-
" 31 Corrigez audientia. m* A, f° 109, v° ;
manque dans B. 103aA, f° 109, v°; manquc dans B.
1223 Af) GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 1224
lianus, Clenicnlius Droco, Radulfus de Curia Babi- A quae nunc Mahumeria nuncupatur, que cst contigua
loijia, Willelmus Ruffus, Robertus frater Guidonis casali suo, quod Salome dicilur, qualiter sopita
Patriarcha, Bernardus frater Raiualdi Gaite, Ber- fuerit, placuit ulrique patri 1036,canonicorum scili-
nardus frater Bartho[lo]mei, Petrus Carpenlarius, cet ct eiusdem Roberti, ut memoriale hoc inde fie-
Petrus dc Batneis, Stephanus pater Gileberli, Sle- ret, quatinus a presentium vcl posteriorum memo-
phanus filius Garsendis, Robertus Francigena, Oli- ria non exciderct. Nolum igitur fieri volumus om-
verius frater Pclri Boni, Bonus Valet, Durandus, nibus, tam presentibus quam futuris, quod, ubi
Pontius Provintialis, Godoct, Gaufridus Monoculus, ventum est ab utraque parte, videlicet dominorum
Laurcnlius, Willelmus Bucca Cava, Aimericus Ma- canonicorum et prefali Roberti, super predictam
gnus, Bruno, Valentinus, Iohannes Provintialis , terram illam, Dominus prior et sui ostenderunt ex
Theobaldus, Willelmus Boteller, Theobaldus Ruflus, divisione regis Balduini primi et dono quod terra
Petrus dc Alvernia, Beruardus gener Bernardi de illa Sancti Sepulcri esset, immo et testes in me-
Gerim, Willelmus Gasco, Stephanus Bituricensis, dium produxerunt, qui parati iurare fuere hoc esse
Bernardus Loinbardus.Bernardusde Sancto Albino, verum. Ubi vero Robertus hoc audivit, communicato
Gallerius Parvus, Bernardus de Monle Gaudii, Gau- amicorum suorum consilio, remisit supradictam ca-
terius Doniinicus de Monle Gaudii. " lumpniam domino priori et suis pro honore Saucti
Faclum estsiquidem hoc in claustro et in capi- Sepulcri et pro amore eorum. Quia vero Robertus
tulo Sanctissiini Sepulcri, Amico decano iuramen- benignum se erga dominos exhibuit, dominus prior
Him detcrminanle, coram idoneis testibus sic nomi- et alii fratres concesscrunt ei ut burgenses Birrc,
nalis : quibus p!aceref,excolerent terram eiusnonsolumin
Rainaldus Sicher. Symon Ruffus. Petrus Petra- fruraento et olco et legumine, verum etiam iu vineis
goricensis. Gaufridus Turonensis. Albertus etinarboribuset inomnibusque terra redderepotest;
Lombardus. Ponlius Gaagne. Pelrusde Sancto decimasredderentcanonicis Sancti Sepulcri, Roberto
Lazaro vero redderent ea, que pepigerant se ei reddituros ;
Urabertus Faber ,m, Robertus de Neapoli,magis- ipse quoque Robertus redderet dOminis ex parle sua
ter Lucas Veneticus, Segnorel, Albertus Francigena, decimas. Super burgenses vero prefatos nullam dc-
Raimundus Tortus, Clemenlius Machon, Gilbertus derunt neque sibi neque heredibus suis potestatem
Machon, Willelmus de Pissot, Willelmus Turonen- vel doniinium exercere, net violentiam inferre, aut
sis, Martinus Gasco, Pelrus Pictavinus, Stcphanus forifaclum vel exactionem exigere, neG aliquid aliud
filius Petri ludei, Andreas de Valle Cursus, Ainar- Q propter hoc, quod supradictum est.
dus Cavaillum , Raimundus Teisserant , Pontius Huius autein conventionis tesles sunt :
Borgoniensis , Petrus Bodinus , Slephanus filius Radulfus Strabo. Adam Niger et frater cius,
Audree de Sancto Galterio, Ambrosius, Giraldus Fulco. Symon, burgensis Ierusalem. Baldui-
Forncr,Olgeriusdecasali Sancti Egidii, Aldeberlug, nus de Torrai. Petrus Ioppensis. Arnulfus,
GaufridusBocher, Giraldus Corvesicr,Arnaldus cum filius ciiis. Ioliannes Guidardus, et multi
barba,Willelmus decasali SancteMarie.Rampnulfus alii.
frater Petti Ioppensis, Conslantinus, Aimericus Pic- CXXXIII 103T.
taviensis, Petrus filius Rainaldi de Barlet, Arduinus, PRIVILEGlUM SAPHARORIORE, CASALE
QIIOD. VENDITGI-
Willelmusde casali Sancli Egidii, Umbertus Bituri BELINUS ECCLESIE SANCTI SEPULCRI.
censis, Iordanus filius Petri aurifabri, Iohannes de Quoniam rerum gestarum memoria litteris con-
Cava, Vincentius, Raembaldus,Bernardus cumtesla, servata plures removet contentiones, ideo notum
Radulfus, GiraldusdeBelinas,Petrus Lemovicus, Ar- fieri voluraus, tam futuris quam presenlibus, quod
nulfus,CoiistantiusBocher,LambertusBorgoniensis, Gibelinus miles, lilius Anchetini, canonicis Sancti
Galierius Carpenlarius, Rainaldus de Monte Alberti, Sepulcri Latinis quoddam casale, quod appellaiur
Lambertus Biluricensis, Pontius, Pclrus Bituricen- D Saph[ar]oria, cum omni terra sibi pertinente et uni-
sis. versis appenditiis suis pro CLXXX bisantiis et pellilia
CXXXII 103». quadam vendidit, et tam eis, quam eorum succes-
PE QUADAM TERRAMAHUMERIE, QUAMROBERTUS DE soribus, iure illud hcrcditario in perpctuum lii.ere
RETESTA IIABUIT,CONTIGUA CASALI SALOME. et quiete possidendum concessit, dans eis legitimos
In nomine sancte el individue Trinitalis Patris et fideiussores, Hugonem scilicet gencrum ct Willel-
Filii el Spirilus Sancti, amen. mum Normandum. Quod si suisforte vel successo-
Quoniam multis supervenienlibus curis et vite rum temporibus suorum aliqua super hoc ex quali-
instabililate humana memoria a mente cito labitur, bet parle calumjinia emcrscrit, ipse Gibelinus ct
super calumpnia in canonicos Sancti Sepulcri a Hugo, gener suus, et corum filii filiorumque filii
RoberlodeRetesta multoliens habita de terraBirre, nec non et heredes illorum universi calumpr.iam
t03VTous les noms qui suivent, et qui dans le manuscrit sont separes par un alinea des noms qui prece-
dent, designent probablement les bourgeois 1155, et dont
elablis a la Mahomerie postcrieurement a 1'annee 103T
on exigca le meme serment. >***A, f° 111, r°; manque dans B. 1036Corrigez parti. A, f°lll
v° manquc dans B.
 1225 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. 1226
illam penitus cassabunt et pacillcabunt. Hoc autem A totusque conventus hominibus de Mahumeria vineas
approbaverunt et concesserunt Agnes, uxor Gibe- nostras, vineam scilicet doraini Hugonis dc Horso, et
lini, et filius eorum Anselinus , cui dederunt cano- vineam, que dicitur domini Radulfi Parisiaci, ipsis et
nici perpetuam concessionem v bisanciorura ct heredibus eorum habendas in perrietuum concedi-
unum ensem. Huius itaque venditionis testes sunt : mus, tali tenore ut umisquisque ex parte sua mediani
lohannes,dapifer regis. Gaufridus, dominus m« partem frugum, lam in racemis quam in fructibus
patriarchc. Petrus de Petragorc. Symon Ru- arborum, lam in seminibus quam in complantalio-
fus. Britius. Albertus Lombardus. Balduinus nibus, et decimam, quantum ad ipsura pertinet,
de Tornac. Robertus delosaphat. curie Sancti Sepulcri de Mahuraeria, vel in quocum-
Concessionis vero Agnetis, uxoris Gibelini, et filii que Ioco in Mahumeria dispensator Mahuraerie ius-
eorum Anselini testes sunt: serit, deferat. Et si aliquis vineara suam vendere
Brictius. Willelmus Beraldi. Albertus Lombar- voluerit, cum nostro consilio vendat, et mediam
dus. partem precii nobis persolvet; nec tamen Templa-
Et de iuratis Ierusalem : riis vel Hospitalaribus sive alicui ecclesie vel militi-
Symon Rufus. Rainaldus Sicherius. Albertus bus vel alicui, unde dampnum ecclesia incurrere
Tortus. Guibertus Papais. Arnulfus, iuratus B possit, vendere licebit. Et si aliquis horum homi-
de Mahumeria. num de supradictis vineis partem suam male colue-
CXXXIV 1039. rit, dispensalor Mahumerie, adiunctis sibi quatuor
PRIVILEGIUM ROBERTl PORCARII DEMAHUMERIA. vel quinqne idoneis testibus, ad eum venict, et male
Notum sit omnibus, tani presentibus quam fulu- cultam vineam ostcndel, et, si emendare noluerit,
ris, quod ego Robertus Porcarius de Mahumeria dimidiam marcham argcnti reddct, et alteri vinea
dono me ipsum et omuia quecumque habeo vel dabitur. Si aliquis autem virorum istorum terram ad
dcinceps habere potero, Dco et convenlui Sanctis- plantandam vineam accipere voluerit, nisi16V1 licebit
simi Sepulcri pro aninia mea et animabus paren- plantare, nisi in terra Sancli Sepulcri. Prelcrea si
tum meorum, vineas, terras, domos, et aurum, et canonici predicti villam suani amplilicare voluei ir.t,
argentum, et oinnia mobilia, dcnique omnes posses- in vineis supradictis sinc interdictione et reslaura-
si.;nes hereditatis iure perpetuo possidenda. tione mansioncs dabunt cuicumque voluerint. Huius
Facta est carta ista anno ab incarnationis Do- rei, domino Amalrico, Ierusalem paliiarcha, in cu-
mini MCLV, indictione m, Fulcherio in Ierusalem ius presentia hoc lactuni csl, assentiente, testrs stint
presidente venerabili patriarcha, rege Balduino eiusdem ecclesie canonici, quorum nomina subscri-
quarto. Huius autem reddilionis et donationis testes buntur :
sunt : Predictus prior Arnaljus. Nicholaus, subprior.
Amalricus, Dominici Sepulcri prior. Arnaldus, Godcfoidus, thesaurarius. Gamaliel. llbertus.
subprior. Giraldus, precentor. Radulfus Pa- Petrus Sepulcri. Achilles. Bernardus Antio-
risius. WTllelmus Normannus. Godefridus, cbie. Pctrus Clemcns. Hugo Nigelle. Petrus
thesaurarius. Nicholaus, helemosinarius. Ste- Latine. PetrusLombarz. Rainaldusde Lochis.
ohanus, preposilus. Petrus Sepulchrarius. Robertus Antiochie.
Constantinus, ccllarius. Bertoldus. Bernar- De hominibus Mahumerie :
dus, camerarius. Balduinus. Mainerius. Pe- Frater Pisanus, dispensator domus. Frater Un-
trus Clemens. garus. Robertus. Arnulfus. Iohannes Guilar-
De diaconibus : dus. Petrus Iudeus. Andreas de Sancto Gal-
Willelmus Beriti. lohannes Pictaviensis. Hugo. terio. Hugo de Sancto Helia. Martinus de
Petrus. Monte Gaudii. Ambrosius. Robertus Iners.
De subdiaconibus :. CXXXVI">".
Willclmus de Ispania. Rainaldus de Lochis. D DECONVENTIONE FACTACUMQUIBOSDAM MANSORIS 1N
Petrus. Robertus de Anliochia. RAMATHES.
De fratribus : Pateat omnibus hoc audientibus quod ego Nicho-
Robertus de Mahumeria. Frater Henricus, et laus, prior Sancti Sepulcri, totusque conventus da-
orones alii. mus Guidoni Camelario, Giraldo Caprello et Hugoni
CXXXV10V 0. de Ioppe, et heredibus suis aliisque venientibus ad
PRIVILEGICM HOMINUM DEMAHOMERIA SUPERVINEIS. manendum infra casale nostrum de Raraathes, in
Notum sit omnibus, tam futuris quam presenti- loco qui dicilur Nova Villa, plateas ad edificandum
bus, quod ego Arnaldus, Sanctissimi Sepulcri prior, domos libere sine quolibet censu possidendas et

1038Le mot dominus ne presente ici aucun sens; il faut vraisemblablemcnt corriger domesticus ou domi-
nicus. Dans le prcmier cas, leGaufridus, dont il est ici question, serait le meme que le Gaufridus Turo-
mnsis, qualifie dans le dipl. 100 senescalcusdomni pdtriarche; dans 1'autre cas, il y aurait deux personna-
ges, l'un nomme et 1'autre Dominicus Patiiarcha qui figure dans le dipl. 158.
'•*»A, f° 112, r*; simplement Ganfridus,
manque dans B. •*•*A, f° 112, \°; manaue dans B. "" Corrigcz non ei. "»' A f*
113, v°; manquedans B.
PATUOL.CLV". 39
1*27 A» GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO 1928
lerrara ad plantaiidnm vineas et arbores, sicut osten- A gella. Petrus de Latina. Rainaldus de Lochis.
sti111cst illis pcr inanura douiini Pctri de Sepulcro. Pelrus Lombardus. Robertus Antiochenus.
Damus cliain Guidoni unam carrucalam tcrre, Hu- CXXXVHI10VS.
goni aliam, Giraldo eliara duas ad benelaborandum, DE DONATIONE CUIUSDAM DOMUS, QIIEEST IN
ita quod de fructu segetum et leguminum, quem inde MAHUMERIA.
habcbunt, quarlum et dccimam singulis annis nobis Pateat omnibus hoc audientibus quod ego Nicho-
donabit10"; de fructu vero vinearum et olivarum, laus, prior Sancti Sepulcri, assensu totius capituli
quas ibi plantabunt, quintum ct deciraam habebi- nostri, damus Dominico, qui vocatur Patriarcha, et
inus. Damus eliara Giraldo et Hugoni magnam par- heredibus eius unam domum in Mahumeria sitam,
-tem oliveli, quod Willelmus Beritensis sibi planlari quam dominus Petrus de Sepulcro emit de quadam
lccit, de cuius fructu quarlura ct decimam nobis femina, nomine Armellina, iure perpetue hereditatis
reddenl. Prcdiclam vero nostram partem, scilicct possidendam, tali tenore ut Dominicus predictus et
quartam, quintam et dccimam, ad voltas nostras de heredes ipsius nobis nostrisque successoribus an-
Nova Villa adportabunt. Furnum vero et molendi- nuatim in purificatione Genetricis Dei sex bisancios
num el alias consuetudines secundum Mahumeric censualiter persolvent. Verumtamen si casu acci-
usum illis predictis et aliis venientibus ad manen- " denle contigeril quod doraum illam vendere volue-
dum concedimus. Item damus Giraldo Caprello et rint, salvo prenominato censu et nostro iure, suo
Hiigoni de loppe et hercdibus suis vineam nostram consimili burgensi vendere licebit; sed primuin no-
deRamalhes ad bene laborandum; de cuius fructu bis venalem offerent.
dabunt nobis medietatem et decimam. Si autem Actum est hoc HI nonas aprilis, anno ab incar-
quilibct eorum vel heredum suorum aliquid de sua natione Domini MCLX. Hujus rei testcs sunt ^
possessionc venderc voluerit, primum noliis venale Nicholaus, prior. Amulfus, subprior. Godefri-
oilcrct; quod si cmere noluerimus, dcinde licebit ei dus, thesaurarius. Eurardus. llberlus. Pelrus
vcndere consimili suo burgensi ibi manere debenti, de Scpulcro. Petrus Clemens. Achilles. Ber-
qui nobis supradicla allcndot et compleat. nardus Antiochie.Rainerius. HugodeNigella,
Actum est hoc viu kalcndas aprilis, anno ab iu- Petrus de Latina. Rainaldus de Lochis. Pe-
carnatione Domini MCI.X. Hujus rci testes sunt: trus Lombardus. Robertus Anliochie.
Nicliolaus, prior. Arnulfus, subprior. Bernar- CXXXIX'*'.
dus, cantor. Godefridus, thesaurarius. Ilber- Db.CONCESSIONE CUIUSDAM DOMUS,QUESITA ESTIN
tus. Eurardus. Pelrus dc Sepulcro. Achilles. p VILLAMAHUMERIE.
Petrus Clemcns. Rainerius. Hugo deNigella. Omnibus sancte matris ecclesie filiis liquescat
Pclrus de Lalina. Rainaldus. Petrus Lom- quod e[g]o Nicholaus, Dominici prior Sepulcri, to-
bardiis. lusque conventus Suardo et eius heredibus unam
CXXXVII'0VV. domum cum omnibus pertinentiis suis, que sita est
rRIVH.EClUM COIUSDAM DOMUS, QUAM NICHOLAOS, PRIOR in villa Mahumerie, quam dominus Petrus de Se-
SANf.Tl SEPULGRI, DEDITSTEPIIANO PASNAIE. pulcro' ab Acardo et eius uxore , Bella nomine,
Pateal omnibus hoc audientibus quod ego Nicho- emptione habuit, iure perpetue habendam heredila-
iaus, prior Sancti Sepulcri, assensu totius capituli lis concedimus, tali tenore videlicet quod Suardus
nostri, illam domum, quam dominus Petrus de Se- et eius heredes nobis noslrisque successoribus per
pulcro a Nicholao el eius uxore Pontia emit, Sle- singulos annos in purificatione beate Marie octo
phano Pasnaie et heredibus eius iure perpelue he- bisancios censualiter persolvent. Addimus etiam-
redilatis habendam concedimus, tali tenore ut Ste- quod si Suardus vel eius heredes domum illam suo
phanus Ct eius heredes nobis nostrisque successori- consimili burgensi vendcre voluerint, salvo preno-
bus per singulos annos in purificatione beate Maric minato censu et nostro iure, non eis ab aliquo fiet
quinque bisancios persolvenl. Addimus ctiam quod D impedimentum.
si doraum illam ivendcre voluerint, piinium noliis Actum esl hoc xn kalendas aprilis, anno ab in-
venalcm offercnt; quam si emere noluerimus, carnatione Domini MCLX. Huius rei testes sunt:
deinde suo consimili burgensi ibi manerc debenti Nicholaus, prior. Arnulfus, subprior. Godefri-
vendere licebit, salvo prenominato censu et noslra dus, Ihesaurarius. Ebrardus. Ubertus. Petrus
donalionc. de Sepulcro. Petrus Clemens. Achilles. Rei-
Actum est hoc iv nonas aprilis, anno ab incarna- nerius. Hugo de Nigella. Petrus de Latina.
tione Domini MCLX. Huius rei tcstes sunt : Rainaldus. Petrus Lombardus.
Nicholaus.prior. Amulfus, subprior. Godefri- CXL10VT.
dus, thesaurarius. Ebrardus. Ilberlus. Petrus PRIVILF.CIUM TRIUMVASTINARUM, QUAS VENDID1T ABBAS
de Sepulcro. Petrus Clemens. Achilles. Ber- SANCTI SABE CANONICIS SANCTI SEPOLCRl.
jiardus Antiochie. Rainerius. Hugo de Ni- Notum sit omnibus, tam futuris quara presenli-

'0v3 Corrigcz donabunt. ,ovv A, f° 11.i, r°; manque dans B. '0VBA, f° 1U, v°; manque dans B.
IO.OA) f„ u^ v„. maI)qUCjans J5. IO^:_\, !'• :'", ;"; inanqiie dans B.
 1229 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. 1230
bus, quod ego Miletus, Dei gratia ecclesie Sancti. A scriptum duplex per alphabetum '*» exinde fleri et
Sabe abbas, et universus conventus raonachorum per medium parliri fecimus, unum quorura prior et
fratrum nostrorum terram illam, videlicet tres va- capitulum Sancti Sepulcri habent, alterum nos in
stinas, Kafarrus et Vetus Betor et Deirfres noroina- signum et memoriam gesle rei retinuimus. Unde isti
tas, quam M[elisenda] regina digne memorie pro sunt testes:
elemosina xxiv panum emptorura , quam usque in Roardus, castellanus Ierusalem, socer meus. An-
perpetuum nos et successores nostri singulis sabba- selmus de Brie, Symon de Bethleem, Andreas
tis ad redemptionem anime sue celebrare debemus, de Caypha, milites. Gaufridus Turonensis' 066,
ecclesie nostre et nobis erogasse dinoscitur, NichoT Robertus de Pinken[iaco], Iohannes Raimundi,
lao priori et canonicis Latinis ecclesie gloriosissimi WillelmusPatronus, Radulphus, frater domini
Dominici Sepulcri, communi assensu totius capituli Willelmi, Tyrensis archiepiscopi. Bernardus
ncstri, pro quingeutis bisanciis minus viginti vendi- Proet, Burgenses Jerusalem, Arnulfus deMaho-
dimus; de quibus bisanciis statim ab Amalrico, Ie- meria. Et Guarinus108TNeapolitanus de Tem-
rosolimitano rege, quandam terrara nobis utiliorem, plo, serviens domine regine Marie.
scilicet casale nomine Thora, emimus. Preterea in- Factum est hoc anno dominice incarnationis
notescat omnilius quod nos, statutam elemosinam B MCLXXV, indictione vi, xvkalendas ianuarii.
pro ar.iina memorate regine in perpetuum solit» CXLII' 0»8
more celebraturi, predictam terram elemosinam, ut PRIVILEGIOM DOMINl GUARINI,ABBATIS MONTIS THABOR,
in longum et latura extenditur, quam priori et ca- ET PETRI,PRIORIS SANCTlSEPULCRI 1059.
nonicis Sancti Sepulcri solutam et liberam vendidi- In nomine Domini, amen.
mus, integre cum vil'anis suis et pertinentiis et om- Notura sit universis sancte matris ecclesie filiis,
nibus, que sui iuris esse noscuntur, ab omni ca- tam presenlibus quam futuris, quod ego Garinus,
lumpnia vel aggressione iniusta in omni curia de- Montis Thabor abbas, conseusu domini Letardi, Na-
fendere debemus. zareni archiepiscopi, prioris Lancelini et totius ec-
CXLI""'8. clesie nostre capituli assensu et pari voluntate, cum
»>3EMPTIONE CUMPRIOREET CANONTCIS SANCTI SEPUL- Dominice Resurrectionis ecclesie priore Petro et
CRIFACTAET BALDUINO, DOMINOSANCTIEGIDII,SU- universo eiusdem convenlu tali concordie
PERDOMIROS ET CETERIS 1049. pacto
convenimus, quod ecclesiam noslram, quam apud
In nomine Domini nostri Ihesu Christi, amen. casale Sancli Egidii cum oblationibus suis et iure
Notum sit omnibus Dei fidelibus, tam presentibus _ parrochialialiorumqueomnium ad eam pertiuentium
quam futuris, quod ego Balduinus, Dei gratia domi- et cum medietate universarura decimarum eiusdcm
cus casalis Sancti Egidii, una cum Stephania, con- casalis et aliorum duorum, Turbasaim 1060videlicet
iuge mea, in presentia domini Roardim*, castellani et Dere, quas ex concessione felicis memorie domi-
Ierusalem, soceri mei, et aliorum proborum viro- njio6i w[illelmi] patriarche ab eisdem censuali iure
rum, quorum nomina inferius sunt scripta10B1, as- pro unius rote cereo tenebamus, remotione loci et
sensum dedimus emptioni, quam dominus Petrus magnitudine expensarum pregravati, Petro priori et
prior et canonici Dominici Sepulcri fecerunt de domi- canonicis eiusdera ecclesie, de cuius iure procede-
bus et 10" edifitiis et vineiscum omnibus pertinentiis bat, bono animo et concordi voluntate reddidimus;
suis,que abbaselmonachi Montis Thabor habebant vineas vero nostras, domos et 166'edifitia 1063et cete-
tam ex dono predecessorum meorum quara emptione ra mobilia nostra-, que tam laboris nostri exercitic-
vel conquisitione, in predicto casali, ut ea omnia quam pretio,06Vconquisivimus, eisdem pro M,0"*bi-
libere et quiete teneant et possideant in perpetuum sanciis vendidimus, et pro recognitione earumdem
sine omni calumpnia, ea frantitia 1083et libertate vinearum, domorum et edifitiorum 106'nobis et ec-
qua abbates et monachi Montis Thabor temporibus clesie nostre annuatim tres rotas incensi et cereum
predecessorum meorum et meo tenuisse noscuntur. D ] unius rote in festo transfigurationis Domini debent
Preterea calumpniam, quam fatiebamus 108V predi- persolvere106T.Huius transactionis testes sunt:
ctis canonicis de quadam domo, quam ante emptio- Letardus, Nazarenus archiepiscopus. Radulfus,
nem illam habebant in predicto casali, penitus re- Sebastensis episcopus. Iohannes, prior eiusdem
niittimus, et ut eam quiete et sine calumpnia dein- ecclesie. Petrus, cantor Tyrensis ecclesie.
ceps teneant et possideant concedimus. Ut autem De canonicis autem Sancti Sepulcri :
concessio et assensus nostcr in posterum- a nemine lohannes Pictavensis, Ugol 068de Nigella, Rainal-
possit perverti seu quomodolibet violari, presens dus de Lochis, Constantinus, et Petrus, cantor,

io»8^ j-o ug^ vo. Bt f» 32^ r». lois j)ans g ja

rubrique est ainsi concue :
**"*B, Ricardi.Assensus casalis
Sancti Egidii, de emplione facta a monasterio Monlis Thabor. 'osl B,Balduini,
conscripta. ""
l0"3
Manque dans B. francicia. l0BV
B,10oT B, faciebamus. **"*B,
alfabetum. l0B6 La signature de ce te-
moin manque dans B. B, Garinus. 10B8 A, f> 116, r°; B, f° 33, r°. t059Dans B Ia
rubrique est ainsi
concue : De possessionibus Montis Thabor, que sunt apud casale Sancli Egidii. loao B, '° 61
'° 6' Turbasym.
Manque dans B. Manque dans B. 1063B, edificia. 10wB, precid. •**>B, pro duobus M. l066B,
edificiorum. 106T B, persolvere debent. ,068B, Huqo
1231 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELI.O SACRO. 1252
sacerdotes. Odo1069et Gaufridus, diaconi. Pe- A CXLIV">T\
trus Mahuraarie 1070et Robertus Rome, subdia-
PRIVII.F.GIOM AMAl.RICI,QUINTIREGISLATINORUM.I)EDON
coni. ET LIBERTATE ECCLESIE SANCTISEPULCRl 107T.
De monachis vero Montis Thabor :
Lancelinus, prior. Petrus de Podio , thesaurarius. In nomine sancte et individue Trinilatis Patris et
Marlinus. Iohannes Vspanus10". Stephanus, Filii et Spiritus Sancti, amen.
canlor. Aimericus. Dominicus. Iohannes de Na- Notum sit omnibus, tam futuris quam presenti-
zaret. Enardus. Pandulfus. Willelmus Provin- bus 107«,quod ego Amalricus, per gratiam Dei in
tialis 10711.Marcellinus. sancta 'civitate lerusalera Latinorum rex quintus,
De clericis Nazareth: predecessorum meorum felicis memorie, ducis vide-
Gcraldus, aichidiaconus Nazarenus. Tibaldus, ca- licet Godefridi fratrisque ipsius Balduini, lerosoli-
nonicus Sydonensis 1073. Iohannes, canonicus inorum regis priini, Balduini ctiam secundi regis nec
Nazarenus. Galterius de Capella. lohaniies Coii- noii elFulconis palris niei et bone mcmorie Balduini
tbcnsis 10,v.Gibertus, capellanus domini archi fratris mei, civilalis eiusdem regis quarti, vestigiis
cpiscopi Nazarcni. Et Iordanus Mercalor. inherere desidcrans, pro salute mea acmeorum tam
Facta cst bec transactio anno dominice incarna- B vivorum quam defunctorum, confirmo et corroboro
lionis MCLXXV, indictione vi, xvi kalendas novenibris. ecclesie Dominici Sepulcri10T9 eiusdcnique canonicis
nunc ibidem Deo servientibus el in posterum servi-
CXLIII1071'. luris quecumque in lempore et a tempore ducis Go-
OE QOADAM PACF.REFORMATA INTERCANONICOS SANCTI dcfridi iuste ac rationabiliter dono, concessionc,
SKPIILCRI ET MONACOS DELATINA. commulatione vel emplione infra rcgni mei lines
in hodiernum diem impetravit. Seriatim igi
Ego Willelraus, Dei gralia Acconensis ecclesie usque tur qtic vel a quibus pretaxata ecclesia dono, conces-
episcopus, a domino papa A[Iexandro] delegatus, commutatione sive emptione huc usque opti-
fui cognitor cuiusdara cause, que vertebatnr intcr sione,
ut sequentia declarant, ponere libuit. Primus
eanonicos Sancti Sepulcri et monacos de Lalina su- nuit,
(lcciinas cuiusdam vocatur Monlo- itaque dux Godefridus xxi casalia cum pertinentiis
per casalis, quod
monachi dicebant suo iuri ca- suis, subscriptis nomiiiibus nuncupata, Ainquine,
ule, qtiani perlincre, Keffrcdil1080,Bubin.que duo cuin
nonici vero e contrario asserentes eamdein tamquam Armotie, Keffreca,Belhchamzir canonici
Die quadam gaslina, nuncupala,
sibi (lcbilani possidcbant. itaque cxperiendi utri-
hinc inde prefati railitibus Tcmpli pro CLbisanciis 1081,quos
que parli staluto, allegalionibus diligenter ^ annuatiin solvebant ad defensionem terrc, dederunt,
suditis et cognitis, lanulem pcr suflicientes ct iuratos
Ilubim , Haram, Kalcndrie, Bentiligel, Birra, que a
testcs inichi fides facta estquod precedenti tempore, modernis Mahomeria Maior
nuncupatur, Sabaiet108*,
Jum hec eadem questio inter prefalas ccclesias co-
ram patriarcha Fulchcrio traclaretur, abbas Aineli- Alaraberct, Urinet, Zcnum, Lemule, Benlelamus,
Aineseins, que modo Valdecurs dicitur, Barmila,
nus de Latina ipsam decimam canonicis pace in con-
Beituimen, Beitfoteire, Betsurieh, in cuius territorio
litens ei[s] deberi reliquit, una vice corain domino fundata est villa
fratribus suis et que dicitur Parva Mahomeria, eccle-
patriarcha prescntibus quibusdam sie, de quaagilur,-deilit, et iurc perpetuo possiclenda
non contradicenlibus, altera vice in pleno capilulo conccssit. Dedit
Laline nullo de fralribus contradicente. Cognila ita- insuper eidem ecclesie omnes fur-
nos Ierusalem, exceptis duobus tanlum, uno de Ho-
que lam solleinpni rcnuntialione, canonicos Demi-
spitali et altero de Latina. Et prinius rex BalJuinus
nici Sepulcri ab isla impelitione monachorum absol-
prefate ecclesie apud Sanctum l.azarum villanos cum
vo, et cosdem predictam deciinam iuste in
usque per- familiis suis dedit et tradidit, et iv casalia super San-
peluum possidere iudico. Inlerfuerunt huic carte ctum
Lazarum, quorum nomina sunt hec : Beneha-
teslc*»:
tie, Benehabeth, Ragabam, Roma; et item in lerci-
lleinesius dominus, Cesariensis archiepiscopus. torio Neapolilano mille modios tritici singulis aiinis
Dominus lubaldus, Bibliensis electus. Daniel, accipiendos primus rex Balduinus eidem dedit eccle-
caulor. Rminus, thesatirarius. Magistcr Mona- sie; secundus autem rex Balduinus pro his raille mo-
chus. Magisler Rogerius. Guido, canouicus. diis in terrilorio Neapolitano casale, nomine Cafar-
Willclmus, Pctrus, presbiteri. Girardus, Rober- melech, dcdit. Que omnia, ut superius memorata
tus, Bemoldus, Fulco, diaconi. Guido dc Mc- sunt, ecclcsie Sancli Sepulcri 1083ego Amalricus,
niers. Manesserius de Cesarea. Roigus de Na- Hierosoliniorum rcx quiutus, ex parte niea concecio
zareth. Godecallus. Amalricus de Ccsarea. Ai- et perhenniter habenda decerno. Pro concambio
caldus. Raimundus. Pandulfus Pysanus. Sancli La/.ari in Bcthania et predictorum IVcasalium

11169 10TO Mahomarie. ,0T1 B, Hyspamts. ' 072B, Provincialis. ,0'3 B, Sijdoniensis. "TVB,
B, Oddo. B,
Corilensis. 16« A, f° 117, r°; manque dans B. 1076A, f° 121, v°; B, f° 117, v°. 1077Dans B, la rubriqufl
ne contient que ces mots : Privileqium Amttlrici reqis. ,07S On lit dans A : tam fuluris quam futuris.
'•' 9 B, Sepulchri. 1080B, Kefrcdit'. 1081B, bizanliis. 108iB, Sabahiet. ,08315,Scpulcri.
1233 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. 123J
casale Tliccue cum omni intcgritate sua, prout pa- A canonici, item domum alterius Eurardi, canonici,
ter meus Fulco, Ilierosolimorum rex lercius, asscnsu domum Mainardi, domum Garsionis , domum
Milisendis regine, malris siquidem mce, el Balduini Galterii Tronaior, domuni Bernardi Bursarii,
regis, fratris niei, ea inquam libertate, qua predietus domum Herluini, domura Mabilie, domiim Ro-
pater meus cum Milesende108Vrcgina illud tenuisse gerii, fratris Saucti Sepulcri 110a.et stationem, que
dinoscilur, ecclesie Dominici Sepulcri 1083donavit, fuil Willelmi 1103Baslardi, parlemque illam, quam
suoque privilegio confirmavit, eidcm confirmo, nec- idem Willelmus "0Vin mensis muiiimiilariorum ' 108
non ct a lolius 1086calumpnie moleslia vel inipedi- habebat, et domum Marlini Caraoane, quas omnes
menlo nunc ct deinceps prcfatani comrautationis pater meus iam totiens dictus ab omni cxactione li-
concessioncin nie dcfcnsurum polliceor. Commuta- beras et quietas canonicis Sancli Scpulcri "° 6 con-
tioneni insiipcr inter Dominici Sepulcri 1087canoni- cessit suoque privilegio munivit, eidemecclesie con-
cos et Iobanncni Patritium 1068de illis casalibus, Ca- firmo. Insuper etiam leuram, infra septa Ierusalcm
pbarmalic et Ainquiiia,pro duobus memorali Iohan- sitam, et domos et stationes suas ad fatieudum in
nis casalibus, Megina scilicet et Mezera, utrimque his 110T quicquid illis libuerit, eo solummodo excepto
laudabililcrfaclaraconfirmo. Insnpcrctiam dimidiam quod nulli alii nisi soli regi in predicla urbe facere
[partem1089]iilius possessionis, quam primus rex B Ucet, prefatis canonicis adeo liberas confirmo, ut
Balduinus pro cxcainbitu cpiscopalus Bethleemiti- qnicumque sive cambiatores, sive mercatores, sivo
ci 1190Sancti Sepuleri ecclesie 1091dedit conlirmo. cuiuscumque operis aul arlificii actores easdem a
Casale insuper, nominc Derina, in territorio Tyrensi prefatis canonicis conduxcrunt 1108aut conducere
siluui, supra magnuin fontera, de quo conductus voiuerunt 1109,libere, quiete ct sine omni disturk»
aquarum proceiit, cuni onini pcrlinentia sua, et in tione vel impedimento officium"" suum ibi pera-
conterminis prcfati casalis circa montana quantuni gant. Inler cetera vero tria casalia, quorum aliud
terre qualuor paria boum de anno in annum excolcre Capharuth, aliud autcm Gith et aliud Porphiria vo
possunt, ct oitum, qui est inter muruin ct antemu- catur, que Rogerius, Liddensis episcopus, ex pos-
rale Tyri cx parlc maris, quc omnia videlicet secun- sessione Sancti Georgii cum omnihus appendicii»
dus rex BalduinusDominico dedit Scpulchro, conlir- 1111suis et medielate decime mcssium casaliuni
mo. Porro medietatem casalis Fieisse, nunc casale illorum et aliorum omnium decima tota et inlegra
Sancti Sepulcri 109!nunCupati,quam cuni omni per- ecclesie Sepulcri "" Domini iure pcrhenni tenenda
lineiitia sua Euslachius Garnerius 1093,concessione concessit, et quartum casale, Kefrescilta nomine,
eliam Balduini, rcgis sccundi, libere et perhenniter r quod prefatus Liddensis episcopus cum omni inle-
habcndain ccclesie Sancli Sepulcri 1094donavit, et gritate sua et consimili decima, qua predicta duo,
lolam terram illam, quara Galterius, prefali Eusta- ecclesie pretaxate pro concambio lamen dccime
cbii filius, circa idem casale canonicis Dorainici Se- castelli Arnaldi et decime cuiusdam casalis de Ho-
pulcri169l!ultra flumen habendain usque adlerminos spitali, nomine Bulbul, in perpetuum possidendum
designatos, qui usque atl hodiernum diem apparent, constituit, ralum decerno. Querelam insuper illam,
dedit,sepedicteconfirmo ecclesie. Prctcrea ccclesiara que de Surianis inler regem Balduinum, fralreni
illam et possessiones^que sunt Accon,quas Lamber- meum, et Donnnici Scpulcri "I 3 canonicos extilit,
tus Als uxorquc eius 1096.Agnes, conccssu rsgis Ful- quara etiam, velut in eoruin privilegio plenius con-
conis, patris mei, ecclcsie Sancti Scpulcri"" dede- tinetur et nomina predictorum Surianoruin in eo-
runt, confirmo.Nicliilominusquoque etcasale Minias dem conscripla sunt, prefalis canonicis liberam,
cum duabus carrucatis terre plenariis ex dono pre- quietam et prorsus absolutam remisit, coniirmo.
fati Larabcrti Als, quas paler meus prelaxate confir- Nichiloniinus etiam calumpniam illam, que in ter-
mavit ecclesie, conlirmo. Iardinum, quod [fult 1098] minisfinium terrilorii casalis Dominici Sepulcri'"*,
Mainardi de Portu, quod filiuseius Raimuiurus, in quod dicitur Belhsuri, intcr Milisendem reginam,
convcrsione sua factus fratcr Dominici Sepulcri1099,rj niatrem siquidem mcam, et Sancti Sepulcri "lB-
dedit, confirmo.Duo quoquecasalia,Gebul et Hclcar, canonicos aliquandiu versabalur, liberani cl quie
cum omnimis adiacentiis suis, et piscarias per octo tain el sine quolibct vci a me vel a successoribus
dies, et angariam per unuin dieni, el navem assidue, racisvela quibuslibet aliis impedimento sive molc-
iuxta modura qiioWillelmus de Buris ecclesieSancli slia ecclesie Sancti Sepulcri 1116ex toto reniitto, et
Sepuleri " 00canonicis concessit ct suo palrisque mei absolutam prorsus coufirmo. Verumlamen casalia
privilegio roboratum cst, eidem ecclesie confirmo. illa, Betbel scilicct, Odcmamcl, Dchyrsabeth, Cor-
Domos vero in civitate Iherusalem " 01sitas, vide- teis, Deirmusiin, IJuetdebes, que cum omnibus vil-
licet (lomum Bernardi canonici, domum Eurardi laniset cumomni integritatc et perlineniiis suis iam
1084B, Mitisende. ,08BB, Sepulcri. 1086B, tocitts. 108T B, Septtlihri. 1088B, Patricium. •*"' Supplee
B. •*"B,Belhlehemilici. 1091B, ecclesie Sancti Sepulchri. 1098B, Sepulchri. 1093B, Grane-
d'aj)ies 169V
rius. B, Sepulchri. "">"B, Sepulchri. 10» 6 B, sua. 1097B, Sepulchri. 1098Supplee d'apres B. ">"
B, Sepulchri. " 00B, Sepulchri. " 01fi, Ierusalem. "<" B, Sepulehri. ll03 B, Guillclmi. "ov B, Gttil-
lelmus. 110BB, nttnmlariorum. " 06 B, Sepulchri. " 07 B, eis. ••**B, conduxerint. " 09 B, voluerint.
" 10B, offuium. '•" B, appendiliis "" B,. Sepulchri. "" B, Sepulchri. lllv B, Sepulchri. "" B, Se-
pulcltri. " 10 B, Sepulchri.
1235 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 1236
totiens dicti canonici ex Hugone de Hibelino pre- A lohannes, Paneadensis episcopus. Ricardus,
cio "1T coraparaverunt, ecclesie Sancti Sepulcri Andriensis episcopus. Radulfus " 30, prior
'"' confirmo. Insuper et casale, nomine Geladia, Sebastensis '"'. Galterius, princcps Galilee.
quod cgo ipse dedi pro expensa et missione, quam Humfredus de Torono, constabularius. Et fi-
ad capiendam Ascalonam canonici Sancli Sepulcri lius eius, Umfredus. Girardus Sydoniensis.
fecerunt, eidem similiter conlirmo. Insuper et ca- Philippus Neapolilanus. Hugo, Cesariensis
sale, Beitatap nomine, quod prefati canonici a Io- doininus. Guido Francigena, senescallus "**.
hanne Gomanno et Ancherio, ipsius filio, emerunt, Fulco Tyberi',a]densis. Gormundus Tyberia-
cum omnibus gastinis et pertinentiis suis, ut in pri- densis. Henricus Bubalus. Odo de Sancto
vilegio Balduini rcgis, fratrismei, plene continetur, Amando, pincerna. Willelmus " 83, mare-
simililer corroboro. Preterea ista duo casalia, vide- scalcus. Roardus "8VNeapolitanus. Baldui-
licct Cafaruth et Vetus Bethor, et gastinam Derfres, nus, vicecomes Neapolitanus. Anselmus de
a matre mea Melisenda regina abbati et monachis Brie. Roardus " 36 Ioppensis. Paganus de
Sancti Sabe pro salule anime sue erogata, que iam Voh. Iocelinus Pessellus " 36.Ottho de Ris-
dicti canonici Sancli Sepulcri "" abeisdem mona- berge.
chis Sancti Sabe precio " 80comparaverunt, ecclesie B Data Ascalone, per manum domini Radulfi, Bethle-
sepedicte confirmo. Insuper donalionem terre, quam hemile episcopi regisque cancellarii, xvn kalendas
Vivianus, dominus Cayphe, assensu Pagani filii sui, augusli.
in civitate veteris Cayjihe interius "*' et cxterius CXLV "3T.
ecclesie Sancti Sepulcri "8* dedit, et terrara, quam TRIVILEGIUM EGREGII REGISIOHANNIS ET NOBILISSIME
duo fratres milites, Rogerius ct Iohannes, iuxta flu- REGINE MARIE DEFRANCIGIA MAGNI IARDINT.
men Cayphe eidcm ccclcsie dederunt, confirmo. In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti,
Demura cunclaruni oblationum, que ad Sepulcruin amen.
"' 3 Doinini veniunt et vcnient, medietatem in om- Notum sit omnibus, tam presentibus quam futu-
nibus el per omnia, prout venerabilis Arnulfus pa- ris, quod ego Iohannes, per Dei gratiam Latinorum
triarcba, primi regis Balduini consilio, prefatis as- lerusalem rexdecimus et comes Brene, et domir.a
signavit canonicis, cidem Sancti Sepulcri ecclesie Maria, uxor mea, illustris regina, concedimus ct
,m confirmo. Ccre autem, que ad ecclesiam vene- confirmamus tibi Santio, Dominici Sepulcri pricri,
rit, duas parles ad luminaria eidcm conftrmo eccle- et toti eiusdem ecclesie capilulo, presenti el fuluro
sie. Oblationes insuper omnes, que ad vivificam jardinum illum, qui estprope Accon, qucm emistis
Crucera veniunt, exceptis que sola die sancli pa- a Willclmo Pomaran[o], et domos ct lerram, que
rasceve fiunt, aut si patriarcha secum illam pro ali- sunt in ambitu eiusdcm iardini, ct totum illud quod
qua necessitale detulerit, eisdem canonicis con- est de iarilino, sicut illud emistis a predicto Wil-
firmo. Deciinas quoque totius civitatis sancte Ibe- lelmo Pomarano. Insuper omnia iura, que in eodein
rusalem "8* locorumque sibi ailiacentium, quas pa- iardiuo habere debemus, pro salute animarum no-
triarcha supramemorattis illis concessit, exceplis strarum et antecessorum nostrorum vobis damus
soliimmo !o funde decimis, eislem confirmo cano- atque remittimus. Concedimus etiani vobis et dona-
nicis. Ecclesiam tandem Beali Petri in Ioppem, mus ut absque omni exactione fruclum et herbas
" 38 per
quam iam toliens "* 6 diclus patriarcha cum honore predicli iardini super equitaluras nostras
suo integro et cum tola, quc sancte matri ecclcsie civitatem Aecon libere vendalis absque contradi-
pertinet "8T, plenaria dignitate prefatis concessit ctione, et ipsum iardinum cura suis perlinentiis
canonicis, predcto modo confirmo, et ecclesiam pacifice et libere in perpetuum possideatis. Ut au-
Quarentene "' 8 cum pertinentiis suis eisdem cano- tem hec nostra concessio, donatio et confirmatio
nicis corroboro. Hec igitur omnia, prout superius rata in eternum et inconcussa permaneat, presen-
niemorata sunt, ecclesie iam sepedicteet eiusdem me- tem cartam sigillo noslro et testibus subscriplis prc-
inorato conventui nunc et pcr successionem ibi- cepimus communiri. Huius rei testes sunt;
dcm Deo famulanti libere, quiete el sine omni ca- Gualterius de Montbeliart, regni Iherosolimi-
lumpnia et impedimento in postcruin habenda ei tani conestabularius. Radulfus Tyberiadis,
iure perpctuo possidenda concedo, et presenti pa- regis senescalcus. Iacobus de Durnai, regis
gina subscriptis teslibus sigillique mei subpressionc marescalcus. Aimarus, dominus Cesaree.
11,9 dcnoiata confirmo Philippus de Ybelino. Guido de Monfort.
Factum est autem hoc scriptum anno ab incarna- Garnerius Alemannus. Roardus, dominus
tione Domini MCLXIV, indictione xn. Huius quidem Cayphas. Amion d'Ays. Thomas de Mauga-
lei tesles sunt: stcl. Danicl de Molembec. Adam Costc.
",T B, prelio. '"« B, Sepulchri. " 19 B, Septtlchri. "" B, pretio. "" B, intus. "" B, Sepulchri.
"" B, Sepulchri. ",v B, ecclesie Sancli Sepulchri. "*" B, Ierusalem. UM B, tociens. •" B, matri
ecclesie. "*8 B, Quudrantene. ""> tt, suppressione. " 30 B, Radulplius. " 31 B, Sebastenus.
perlinet
"3* B, senescatcus. lla3 B, Guillclmus. 1I3VB, Rohardttt. "5BB, P.cbatdus. 113CB, Peseltas. "« A, f
155, i°; maiique c'.ansB. "38ll faut proiiablemcnt corriger vestras.
l- 37 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. RJ3S
Faclum est hoc Accon, anno dorainice incarna- A mini pajie Innoccnlii et Romane ccclesie necuon*
tionis MCCXI, kalendis iulii, [per manum] nota rrii] ecclesie libi commisse tradimus tibi pailium de cor-
Balduini. pore beali Pelri sumplum, plenitudiuem scilicet
CXLVI. pontificalis offitii, ul utaris eo infra ecclesiam tuam
PRIVILEGIUM DELIBERTATE, QUAMCONCESSIT DOMINUScertis diebus, qui exprimuntur in privilegiis eccle-
PAPAALEXANDER PRIORIET CANONICIS SANCTISE• sie lue ab
PULCRlIN ECCLESIIS IEROSOLIMITANIS. aposlolica scde coneessis-
CLIV"".
(VideinAlexandto III ad an. 1181.)
CXLVII. SACRAMENTUM REGOM 1EROSOLIMOROM "V*.
DE DIGNITATE PRIORIET CANONICIS SANCTISEPULCRI Ego Aimericus, divina permissione rex Ierusa1-
CONCESSA A DOMINO PAPAALEXANDRO 1N PRIMIS lem "V3 coronandus, promitlo tibi, domino patriar-
LOCIS. che Monacho, tuisquc successoribus, sub lestimonio
(Vide ubi supra.) omnipotenlis Dei et lotius "vv ecclesie, quod ab
CXLVIII. hac die in antea ero fidelis adiutor vcsler et defen^
CT PRIORET CANONICI SANCTlSEPOI.CRILIBERAMsor et omnium personarum regni Ierosolimilani uvs:
HABEANT POTESTATEM ORDINANDI DOMOS ETPRIORA- Possessioncs Iherosolimitane ecclesie
RATUSHOBEDIENTIARUM. omniumque
ccclesiarum ad cam principaliter resjiectum haben-
(Vide in Innocenlio II ad an. 1143.)
CXLIX. lium, quas olim habere consueverunt el in futuro
ȣ CANONICIS IIOBEDIENTIAM TENENTIRUS. nostris lemporibus juste sunt adepture, cisdem ma-
ntilenebo et defendam. Canonica pFivilegia debitas-
(Vide ubi supra.)
CL. quc leges atquc iustitias "" earuindem et pristina»
PRIVILEGIUM DE ECCLESIA SANCTIEGIDIIDF, ROMA. libertatuni coiisueludines et usus tam earum quant
universi populi terrc, sicut rex Amalricus et rc-x
(Vide inAlexandro III ad an. 1181.)
CLI. Balduinus, lilius [ejus] 11VT tenuerunt, conservabo,
DEDECIMIS TEMPLARIORUM. ct defensioncm, quantum potero, ad.iuvanleDomino,
(Vide in Ccelestino III ad an. 1198.) cxhibebo, novasque superinductas maxime post
CLII "3*. excidium terre cxterraiiiabo, prout rcx Chrislianus.
SACRAHENTUM PATRIARCHE. ct fidelis in suo regno unicuique episcopo et ecclesie
Ego, patriarcha Ierhosolimitanus, ab hac hora in sibi commisse atque populo per reclum exhibe»-&
antea fidelis et obediens ero beato Petro sancteque debel. Sic rae Deus adiuvetel hec sacrosancta ev?n-
apostolice Roinanc ecclesie et domino meo pape 'C gelia.
Innoccntio suisque successoribus canonice inlranli- Deinde imposita capiti 11V*regis corona, accipiat
bus. Non ero in consilio aut in facto ut vitam per- patriarcha manum eius dcxtcram, el promitlat in.
dant aut merabra, aut capiantur mala captione. hunc modum : Et ego te iuvabo coronam luo capiti
Consiliura vero, quod mihi crediluri sunt per se aut [a nobis] "V9 impositam iuste manutenere atque de-
per nunlios suos sive per litteras, nulli manifestabo fendere, salvo meo ordine, dato ei osculb.
ad eorum dampnum, me sciente. Papatum Roma- Cetere vero persone eodem modo ei promittant ci
num et regalia sancti Pet-ri adiutor eis ero ad reti- dent ei osculum.
iiendum et defendendum, salvo meo ordine, contra CLV •>*.
omnem hominem. Legatum apostolice sedis, quera PRIVILEGIOM CASALIS FENICOLI DELIBERTATE ET FI-
pro certo scivero eius esse legatum, eundo et re- NIBOSTERRE.
deundo honorilice tractabo, et in suis necessitati- In nomine sancle et>individue Trinitalis, amen.
bus adiuvabo. Vocatus ad synodum veniam, nisi Cum omnes catholicL viri ac precipue potentes
prepeditus fuero canonica prepeditione. Apostolo- divino munere prediti uoiversas ecclcsias Dei ho-
rum limina singulis quadrienniis visitabo aut per norare ac exaltare debeant, specialius tamen ecclc-
me, aut per nuntium meum, nisi apostolica licentia " siam gloriosissimi Scpulcri, ubi Dominus passiis
remancam. Possessiones ad mensarn mei palriar- occubuit, et tertia die resurgendo salutenr humani
chalus pertinentes nec vendam, nec donabo, neque generis reparavit, sublimare ac benefiliis suis ditarc
impignorabo, neque de novo infeudabo, vel alio dcbent, quatenus, peracto huius vite cursu, gaudia
modo alienabo, inconsulto Romano pontifice. Sic elerne vite omni meta carenlia possidere mcreanlur.
Deus me adiuvet et hec sancta evangelia. Quapropter ego Hugo, Dei gratia Cesaree Palestine
CLIH "vo. dominus, assensu uxoris mee Ysabel et consilio pro-
IN ACCIPIENDO PALLIONE. borummeorum hoininum, dono concedo Pelro priori
Ad honorem Dei omnipotentis et beate Marie Vir- et Latinis canonicis Sancli Sepulcri montana con-
ginis et beatorum apestolorum Petri et Pauli et do- tigua iardino de Feissa, ubi fonsde conductu oritur,
us9 x, f° 128, r°; dans B. "vo A, f° 128, r°; manque dans B. "V1 A, f° 128, v°; B, f° 120,
manque
v°. "" B, Sacramentale regum. "M B, Iherusalem. "v> B, locius. "VBB, Iherosolimitani "'** b,
iusticias. "" Supplcc d'apres B. ,IV»B, capitis. "»' Supplees d'aprcs B. ""• A, f° 129, r°; manque
dans B.
1239 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO.
incipit autem ex altera parte divisio terre huius a A CLVIl.
via, que venit de Braicaet versus casale Sancti Se- PRIVILEGIOM Q00DPATRIARCHA N0NPOSSIT FACERECAr
NONICOS, NISIVOLONTATE TRI0RIS.
pulcri, et vadit versus orientem per caveam, que est
inter duos montes, per torrenlem videlicet, qui in (Vide in Alexandro III ad an. 1181.)
CLVHI.
yeme fluit, quousque venitur ad parvum montem si-
tum intcr predicta montana el mdntana de Broiquet; PRIVILEGIOM QUODPATRIARCHA NONDEBEAT HABERE
NISI TERTIAM PARTEM CEREECCLESIE SANCTI
SE-'
ct sic ab alveo torrentis versus parvum montem su- POLCRI.
pradictum et p~r crepidinem illius parvi montis, ut (Vide ubi supra.)
cruces designant, vadit supradicta divisio usque ad CLIX.
parvum monticuluin, qui Calcis Fornax appellatur; DEDECIMIS, QOASIIOSPITALES TENENTUR REDDEREEC-
ct cxinclcvcrsusmeridiem usquead alium monticu- CLESIE SANCTI SEPUI.CRI.
lum non longe hinc, ubi antiquus calcis fornax (Vide in Alexandro III ubi supra.)
fuit, divisio ista prolenditur ; et sicper devexum CLX "B'.
montis recta linca versus spinain in planitie silam, PRIVILEGIOM DEECCLESIA, QUEESTAPUD NEAPOLIM.
que terram casalis Dominici Sepulcri Faisse et Sa- ln nomine sancle et individue Trimlalis Palris
bariin Hospilalis dividit, terminatur. Insuper divi- ctFilii et Spiritus Sancti, amen.
sionem, quam pretaxali canonici Sancli Sepulcri A[malricus], Dei gratia Sancte Resurrectionis
cum Georgio el filio eius Balduino fccerunt, concedo Christi patriarcba, P[etro], eiusdem ecclesie priori,
et confirmo. Preterea donum avi mei Eustachii et et universis canonicis, lam presenlibusquam futu-
patris mci Galterii, quod prediclis canonicis feco- ris, in perpeluum. Quoniam sacrosancla Dominice
runt, et divisiones, quas ipsi consignaverunt con- Resurreclionis ecclesia quadam speciali prerogaliva
firmo et me defensurum promitto. Insuper adicimus sanctitatis merito ab oroni populc Christiano devo-
ad hoc hanc libertalcm canonicis ecclesie Sancli tissime veneratur, etpio inluilu humane rcparatio-
Sepulcri, quod ipsi in tota terra mea, lam in civi- nis ab universis Deuni colentibus fons et origo uni-
tate Cesarea quam extra, vendere vel emere, pon- versalis ecclesie veraciter predicatur, nos, qui su-
derarc vel mensurare el deportare tam mari quam pradicle ecclesie, Dco annuenlc, presidemus, eam
tcrra libere et quicte ab omni usatico et exactione propev.sius honorare ct in ampiiiicatione rerum sua-
possinl. Ipsi vcro canonici pro prcfate terre dona- rum voluimus studiosius insudarc. Dilecti ilaque
tione ct divisionura confirmalioiie et predicla liber- nostri filii Amalrici, illuslris Ieresoliraorum rcgis,
tate quadringentos bisancios michi caritative impen- Q precibus inclinati, vestrisque iustis ct Dco placilis
dunt. Preterea hoc relinui, ul, si aliquo tempore postulationibus nichilominus aniiuentcs, assensu
antiquum conductum predicti fonlis relicere vo- pariter cl consilio venerabilis fratris nostri Hugo-
hero et ipsum fonlem ad casale Bubalorum ducerc nis, Tcmpli Domini abbatis, concedimus tibi, Pelre
ad canamcllas fatiendas, absque contradictione pre- prior, et successoribus tuis nccnon et canonicis
dictorum canonicorum michi liceat; ita tamen ut Sancti Sepulcri, tam prcscntibus quam corum po-
de una macera singulis annis dimidium quinlalc, steris canonice subslil[u]endis, ecclcsiam, quam
et, si amplius, prcfate ecclesie integrum quintale apud Neapolym in terra, quam prefatus rex ad hoe
persolvam. Ut hec igitur omnia, que prenotavimus, scilicel vobis dederat, fundastis, cum omni nleni-
eo ordine, quo proposuimus, iirma ct inconcussa tudine iuris parrochialis, et patriarchali auctoritale
permancant, appositione sigilli mci corroboro. nobis a Dco concessa hoc confirinamus; slatuentes
Facta cst hec carta anno ab incarnalione Domini ut , quia ccclesia illa ad titulum Dominice Passio-
MCLXVI, indictione xv. nis eiusdcmque Resurreclionis fundala dinoscilur,
Huius rei lestes habentur, quorum nomina sub- plenariam habeat potestatem baptisare, mulieres a
scripta vidcntur : partu Deo et ecclesie reconciliare, inlirmos per ci-
Rainerius, cpiscopus Sebastcnsis. Et Radulfus, D vitatem absolvendo communicarc, mortuos sepe-
prcpositus. Ioannes, cantor Ccsarensis. Sy- lire, cl oniuium ex propriis expensis laborum deci-
mon, caiioiiicus. Arnulfus, subprior. Pelrus mationes cum omni integritate usibus vestris sine
Lonibardus. Frater Adam, Frater Vitalis. omni calumpnia in perpetuum rctinere. Si qua vero
Pelrus de Mahumeria. Petrus Cosla, viceco- ccclesiaslica secularisvc persona hoc. privilegium,
mes. Engilbertus de Aria. Carolus Hameli- contra illud temere veniendo, violare presumpseiit,
nus. Rodbertus de Cossia. Georgius. Baldui- a corpore ac sanguine Domini nostri Ihesu Christi
nus, filius eius. aliena existat, et illi penc, quam Dominus omnibus
Si vero alium coitductuin mihi libuerit facere et maledictis minalur, nisi resipuerit, et ad emen-
alio modo fontcm ad predictum casale educere, dalionem venerit, perhenniter subiaceat; cun-
inicbi non contradicatur. ctis autem illud servantibus sit pax et miserfe t
CLM. cordia a Domino Ihesu Christo in hoc seculo et in
PRIVILEGIUM F.CCLESIE
D0MINICI SEPOLCRI. futuro
( Vide in Alexandro III adan. 1181.. Ut autem hoc privilegium nostrum lirmum, fi-
ts" A. f" 136, r; manquc dans B.
1241 CARTULAIRE DU SAIXT SEPULCRE. 1242
xuni, stabile et inconvulsum permaneat, placuit il - A nisi rcsipuerit, ct ad emendationcm venerit, per-
lud plumbei sigilli nostri imprcssione communire, henniter subiaceal; cunclis autem illud servantibus
et subscriptorum testium veredico teslimonio con- sit pax et misericordia a Domino Ihesu Christo in
firmare, Testes vero huius rei sunt: hoc seculo et in fuluro. Ut aulem hoc privile-
Dominus illustris rex Amalricus. Radulfus, gium nostrum firmum, fixum, stabUe et inconr
Bethleeraita, Rainerius, Liddensis,Rainerius, vulxum permaneat, placuit illud plumbei sigijli
Sebastensis, episcopi. Rodulfus, prior Seha- irapressione munire et subscriptorum testium ve-
stensis. Hamericus , prior Montis Oliveti. ridico lestimonio confirmare. Huius rei testes
Guilrictis, decanus Neapolis. Rodulfus, ar- sunt:
chidiaconus. Amalricus , cancellarius. Ma- Radulfus, Bethleemita; Rainerius, Liddensis;
gister Eraclius. Robertus de Piiichinec. Gau- Rainerius, Sebastensis, episcopi. Radulfus,
fridus Turonensis. Balduimus, vicecomes prior Sebastensis. Haimericus, Monlis Oli-
Neapolys. Magisler Stephanus. veli prior. Radulfus, archidiaconus. Amalri-
Data Ierusalcm, anno ab incarnatioiie Domini cus, cancellarius. Magisler Eraclius. Hugo
MCLXVIII, a captione lerusalem LXIX. de Iherusalem. Robertus de Pinchince. Gau-
CLXI 11B 8. • B fridus Turonensis.
DEECCLESIA SANCTI NICHOLAI,QUEEST EXTRAMOROS Data lerusalem, anno ab incarnalione Domini
IOPPEN. MCLXVIII, a captione sancte civilatis LXIX.
In nomine sancle et individue Trinitatis Patris et CLXII.
Filii et Spiritus Sancli, amen. PRIVILEGIUM iOPrENSIS ECCLESIE.
Amalricus, Dei gratia Sancte Resurrectionis Chri- ^Vide in AlexandroIIIadan. 1181.)
sti ecclesie patriarcha, dilectis filiis P[etro], eius- CLXIII 11B3.
dem ecclesie priori, et universis canonicis, tam pre- PE LIBERTATE ECCLESIE SANCTISEPULCRI, QUETROIE
sentibus quam futuris, in per|)etutim. Quoniam sa- SITAEST.
crosancta Dominice Resurrectionis ecclesia quadam I»inomine Patris et Filii et Spiritus [Sancti],
spcciali prcrogaliva sanctitatis mcrilo ab omni po- ainen.
pulo Christiano devotissime adoratur, et pio intuilu Anno dominice incarnationis MCLXXI, mense fe-
humane reparationis ab universis Deuni colentibus bruarii, indictione iv, Wiflelmus, Dei gratia Troiane
fons et origo universalis ecclcsie vcraciter predica- ccclesie humilis episcopus. Sancta et venerabilia
tur, nos, qui supradicte ecclesie, Dco annuente, loca, quanto apud Deum et apud homines digniora
presidemus, eam propensius bonorare el in ampli- et cariora esse dinoscuntur, tanto a fidelibus ma-
ficatione rerum suarum volumus studiosius insu- tris ecclcsie Deum timentibus maiori karitatis af-
dare. Vestris itaque iuslis et Dco placitis postulalio- fectu veneranda esse et protegenda et ab onere tem-
nibus annuentes, concedimus tibi, Petre prior, suc- poralis servitutis, si insisterit, relevanda auclo-
cessoribusque tuis necnon et canonicis Sancti Sepul- ritate tam veteris quam novi testamenti comproba-
cri, tam presentibus quam eorum posleris canonice tur. Inde est quod sanclo Moysi a Domino prece-
su[b]stituendis, ecclesiam Sancti Nicholai, qtie ex- ptum est quod nonnisi discaltiatis pedibus ad ru-
tra muros urbis Ioppen, a parte soplentrionali, in bum succensum accederet, et Helie magnifico pro-
aggere Sancti Nicholai supra mare constructa est, pbete quadragesimale ieiunium indictum est, ut
cum omni plenitudine iuris parrochialis, et patriar- sanctificatus ad montem Dei Oreb transire posset.
chali auctoritale nobis a Dco conccssa confirniamus, Hoc David re> et propheta considerabat, quando
statuentes ut, quia prefata Sancti Nicholai ecclesia dicebal: Domine, dilexi decorem domus tue et lo-
ex domo et concessione dilectissimi filii nostri cum habilalionis glorie tue. Huic etiam rei Chrislus
Amalrici, illustris Ierosolimorum rcgis, ad titulum Dominus, cvangelice gralie promulgator et nostre
Dominice Passionis eiusdemque Resurreclionis per- r. redemptionis auclor, attestatus est, cum facto fia-
tinere dinoscitur, plenariara habeat potcslatcm ba- gcllo de resticulis vendenles et ementes.de tcmplo
ptizare, a parlu Deo et ecclcsie reconciliare, infir- sancto suo eiecit, dicens : Domus mea domus ora-
mos per civitatem absolvendo communicare, mor- tionis vocabitur. Huius itaque considerationis su-
tuos sepelire, et omnium rerum suarum, terrarum gillalio mentes sublimium ]iotestatum frequenter
et vinearum, quas modo habet vcl in futurum, Deo humiliatetcompellil utin hiis locis sanctas animas
auxiliante, habere poterit, decimaliones cum omni scrvitio Dei dedicalas et mancipatas plurimura ti-
integritale usibus veslris sine omni calumpnia in meant et honorent, et iustis earum postulationibus
perpetuum retinere. Si qua vero ecclesiastica secu- diligenter intendant. Propterea, vir venerabilis Pe-
larisve persona hoc privilegium nostrum conlra il- tre, sancte congregationis Dominici Sepulcri prior,
lud veniendo violare presumpserit, a corpore et san- honestatis et prudentie tue fratrumque tuorum di-
guine Domini noslri Ihesu Christi aliena existat, ct gnis petitionibus annuere decrevimus, eoque faci-
iUi pene, quam Deus omnibus maledictis minatur, liores vestris desideriis nos exhibemus, quod et

"" A, f° 157, r°;

manque dans B. "B3A, f° 159, r°; manque dans B.
«43 AD GODEFRIDUM APPEND. II. - MONUM. DE BELLO SACRO. 1244
loco sanctissimo, a quo christiane rcligionis sancti- .\ intuitu et pro remissione peccatorum meorum ante
tas per omnes roundi terminos exordium traxit, presentiam sacre curie regie mea spontanea volun-
vos deservire cognoscimus, sicut scriptum est : De tate donavi, tradidi el concessi in perpetuum eccle-
Syon exibit lex et verbum... Communicato itaque sie Dominici Sepulcri domum meam, quam Mes-
universo capiluli nostri consilio, annualem censum, sane habui, cum omnibus pertinentiis suis, sicut
videlicet unam untiam auri, quam ecclesia vcstra, eam tenui, et de propriis expensis eam edificare
que apud Troiam sita Sanctura Sepulchrum appel- feci. Et est conligua muro civitatis extra magi-
latur, annualim quathedre nostre solvere debebat, stram porlam, que. ducit ad Sanctum Iohannem
coram fratribus nostris assentientibus et collaudan- Ilospitalis. Que domus conslat inter domum tin-
tibus in perpelnum remisimus, hoc aulem condi- ctoris, doraum que fuit olira Boni Prolupo, murum
tionis debilo reservato, ut singulis annis unam li- civitalis et viam publicam. Ipsam itaque domum
bram cere et aliam incensi nostre sedi solvatis; et cum introitu et exitu et omnibus pertinentiis, sicut
si quis huic nostre remissioni obviare presumpse- eam tenui, assignare feci domino Petro, venerabili
rit, gladio analhemalis nostri feriatur. Ut hec au- priori ipsius ecclesie Dominici Sepulcri, ct duobus
lem nostra remissio in perpetuum stahilis perma- concanonicis suis fratri Achilli et fratri Balduinc,
R
" •
iieat, te, Guillelme de Baiocis, notarium nostrum, recipientibus eam ad opusecclesie ipsius Dominici
hoc breve scribere precepimus, cl hoc signo crucis Sepulcri. Ut autem hec mea donatio in perpe-
nostra propria [manu] facto munivimus, el sigillo tuum inviolabilis habeatur et firma, hanc certam
nostro roboravimus, subscriptis nostris canonicis per manus Roberti, mei notarii, scribi iussi, et
leslibus, in urbe Troia feliciter. signo sancle crucis propriis manibus roboravi, et
Ego Willelmus, terlius Troianus cpiscopus. subscriptos testes ut se in eadem carta testarentur
Ego Willelmus, Troianus decanus. Ego My- rogavi.
sandus, archidiaconus Troie. Ego lohannes Ego Nicholaus, Dei gratia primus Messanensis
Landulfi, Troiane ecclesie precentor. Ego archiepiscopus, interfui et concedo et af-
Thomas, arch.ipresbitev Montis ct canonicus firmo.
Troie. Ego Iohannes Mannus, canonicus et Ego Thomas, Cassanensis episcopus, interfui
sacerdos. Ego Caslorius, Troianus canoni- et subscripsi.
cus. Ego Theobaldus, canonicus. Ego Io- Signum. manus Barth[olomei] de Placza, ma-
hannes Rao.... Ego Gar...., canonicus dia- gne regis curie magistri iustitiari, testis.
conus. Ego Alfericus, canonicus et thesau- r Ego Gualterus de Moac, regie private masuede
rarius. Ego Nicholaus, canonicus et sacer- magister conestabularius, tcstis sum.
dos. Signum manu Iohannis Burd[onis], magne cu-
CLXIV "°v. rie magistri iustitiarii.
rRlVlLEGlUM ECCLESIE SANCTlSEPULCRI, QUESITAEST Ego Persicus, filius Saducli, maioris regie eurie
APODTROIAM. magister iusliarius.
Anno dominice incarnationis MCLXXI, mense mar- Ego Robertus, filius predicti domini Ansal-
tii, indiclione iv, vi die mensis intrante, ego Ragi- di, sacri palatii castellani, hec concedo et
naldus, capellanus Willelmi, tertii Troiani episcopi, aifirmo.
abrenunciavi incensui uncie auri unius, quam ha- CLXVI.
bebara in ecclesia Sancti Sepulcri, que Troie sita PRIVILEGIOM ALEXANDRI PAPETERTII.
est, in manibus prenominati episcopi. Unde, sola (Vide in Alexandro III ad an. 1181.)
gratia mediante, Petrus, prior Sancte Resurrectio- CLXVII "«.
nis, cum fratribus suis dedit mihi uncias auri v et PRIVILEGIUM, QOODFECITAMALR1CUS, PATRIARCHA IE-
drinidiara, presentibus : ROSALEM, CANONICIS SANCTI [SEPOLCRl],DE OBLA-
Willelmo, Troiano decano. Et Musando ar- D TIONIBUS "B8.
chidiacono. Et Iohanne "BB Landulli, can- In nomine sancle et individHe Trinitatis Patris et
tore. Et magistro Thoma, archipresbitero Filii et Spiritus Sancti, amen.
Montis. Et Iohannc Manni, et aliis bonis ho- [A]malrieus, Dei gratia Sancte Resurreclionis ec-
rainibus. clesie patriarcha, dilectis filiis Petro priori et uni-
CLXV "»8. versis eiusdem ecclesie canonicis, tara presentibus
DONOM CUIUSDAM DOMOS ECCLESIE SANCTI SEPULCRI. quam futuris, in perpetuum. Quoniam sacrosancta
Anno dominice incarnationis MCLXXI, mense apri- Dominice Resurrectionis ecclesia quadam speciali
lis, indiclionie iv, regnante domino nostro glorio- sanctitatis prerogativa merito ab omni populo Chri-
sissimo Willelmo secundo, rege Sicilie, ducatus stiano devotissime veneratur, et pio intuitu humane
Apulieet principatus Capue, anno v feliciter, amen. reparationis ab universis Deum colentibus fons et
Ego Ansaldus, sacri palatii castellanus, sanctissime origo totius ecclesie veraciter predicatur, nos, qui
regie maiestatis gralia concedente, divini amoris supradicte ecclesie, Deo annuente, presidemus, eam
"8i A, f° 140, v°; nianque dans B. "B8 Le ms repete les motset lohanne. 11B 6 A, f° 140, v°; manque
'»°'8 La rubrique manqne dans B.
dansB, "5T A, f° 144, v; B, fu» 29, r°, et 123, v°.
 1245 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. 1216
propensius lionorare et vos, qui in eadem divinis A et terras, quas infra lerusalem vel extra possidetis;
insistentes obsequiis regulariter Domino militatis, item omnes furnos Ierusalem, exceptis duobus,
8
paterno affectu lanquam speciales filios diligere et unum Hospitalis et unum de Latina, et spetialiter u<!
intuitionis "B9 nostre gremio confovere atque in illum furnum, quem vobis reddi[di]mus "6B testi-
amplificatione rerum vestrarum volumus, Deo auxi- inonio dorani Petri, Tyrensis archiepiscopi, quem a
liante, studiosius insudare. Vestris itaque dilecti in vobis commodatum tenueramus; preterea ccclesiam
Domino filti, iuslis et Dco placitis postulationibus et cimiterium "T0 exlra portam David iuxta viam,
clementer annuentes, et predecessorum nostrorum qua itur Bethleem; dimidiam etiam partem illius
felicis memorie, domni Arnulphi et domni Wil- possessionis, quam primus rcx Balduinus "T1 pro
lclmi patriarcharum vestigiis inherentes, eorumque excambitu episcopatus Bethleemitici prefate Domi-
statuta, quia et iusta et apostolice aucloritalis pri- nici Sepulcri ecclesie dedit; omncs decimas civitatis
vilegiis vobis sanccita esse noscuntur, pia aviditate Ierusalem et totius ""episcopatus eiusdem, exceplis
sequenles, omnes possessiones et universa bona, decimis funde; viginti el unum casalia, que dux
que tam ex eorumdem dono et concessione quam Godefridus cum pcrtinentiis suis ecclesie vestre de-
etiam regum vel principum liberalitate aliorumve dit; villas etiam, quas edificastis, utMagnam Maho-
fidelium largitione seu etiam emplione aut commu- meriam " 73et Parvam et Belhsuri, et alias omnes,
talione vel aliis quibuslibct modis citra mare aut quas edificaturi estis, ubi Latini habitabunt, cum
uitra in presentiarum posshietis, aut in posterum inlegritate iustilie "7V et iuris parrochialis; item
iuste et canonice, prestante Domino, adipisci pote- Tecue cum omnibus pcrtinentiis suis, et ecclesiam
rilis, auctoritate nobis a Deo concessa vobis vestris- Quaraiitene cum suis; Gciadiam, ct terram, quam
que succcssoribus canonice in pretaxata Dominici emistis a Iobanne Gomanno, et omnia casalia cum
Sepulcri ecclesia substituendis firma in perpetuum pciTinenliis eorum, que emistis ab Hugone de Hy-
et illibata manere sancciraus, concedimus et confir- bclino11TB; ccclesiam Sancti Petri in Ioppen cum
mamus, ac presentis scripti privilegio communimus. honoris et dignitatis sue inlegritate, et decimam,
Quoiumquiciem hec propriis duximus exprimenda quara recipitis in toto comitatu illo a rege et a reli-
vocabulis : inprirnis medielalem omnium oblatio- "T6 Chrislianis;
giosis hominibus [et ab omnibus]
nim, que ad Sepulcrum " 60Domini pertinebunt vcl quicquid possidetis apud Ascalonam et in confinl?
deferenlur '16'; sed de cera duas partes ecclesia " 61, cius, apud Ncapolim el in omnihus finibus eius;
unam ad luminaria concinnanda, alteram vero ad Cjuiequidpossidetis sub potcslatc et dorainio domini
servilium canonicorum, sempcr habebit, lertia "*3 r dc Assur "TT, apud Cesarcam et in toto archiepi-
vcro tantum noslris successorumque noslrorum scopatu eius, castrum Feniculi, domum iuxla Cai-
usibus cedet. Vivilice nichilominus Crucis,que qui- piias "'", Gebul, Lecara ; ciincla eliam, que in toto
dcm custodie vestre depulatur, oblaiiones omnes, archiepiscopalu Nazarcno et in episcopatu Acco-
excepla sola die parasceve, aul. cum nos vel succcs- ncnsi 11T 9 alque in toto Tyrensi archiepiscopatu, et
sores noslros neccessitas "6Vcam in cxpedilionem nmnia nichiloniinus, que in " 80 universo patriar-
deportare compulerit; necnon et magnum altarc, chatu et regno Iherosolimitano possidelis, vel pos-
qucd esl in choro vestro, cum oninibus oblationibus sessuri estis; ilcm quicquid apud Monteni Peregri-
eidera provenienlibus vobis confirniamus. Carcerem num et in toto episcopalu Tripolitano, in Antiochia
qtioque et allare cum omnibus, que ibidem offercn- et in toto patriarchatu ct in principalu eius habetis,
tur; altare Saiicti Pctri el Sancli Stephani et inven- vel in futurum, Deo donante, adquirere poteritis;
lioncm cum altaribus et oblaiionibus cunctis; al- preterea omnes possessiones, quas ullra mare ha-
tare, quod est ad capud ,16SSancti Sepulcri " 66, betis, ut in regno regis Sicilie, videlicet in ipsa Si-
parrochiale cum [oblationibus ""] suis"; calhedram, cilia, in Calabria, in tota Apulia : primum ecclesiam
que esl pone magnum altare, et omnia, que ibidem Sancti Sepulcri apud Brundusium cum omnibus
vel in quocumque prescriptorum altarium missam D ] pertinentiis suis, apud Barolum ecclesiam Sancti
patriarcha celebraverit, ad manum suam sive pe- Sepulcri " 81 cum omnibus pertinentiis suis, ecclc-
dera offerentur; omnes eliam oblationes compassi, siam Troie cum omnibus pertinentiis suis; quicquid
quod in medio chori vestri est; plateam vero, que Romc el in omnibus tinibus eius, in Tuscia etiam
est inter portam ecclesie et columpnas, ct aliam [et] "8* lota Ilalia " 83 habetis, vel habiluri estis;
plateam inter easdem columpnas et Hospitale Sancti omnia insuper, que in tolo regno Francie et uni-
Iohannis, sicut in Iongum et latum protenditur; do-° versis eidem iure subiaeenlibus provintiis "8V,nee-
mos insuper, stationes, lerras et qui[c]quid in quar- non ct in cunctis regnis ct comitatibus Hyspania-
terio ecclesie et nostro habetis, et de cetero iuste rum, seu ubique locorum in parlibus ultramontanis
acquirere poteritis, ct omnes alias domos, stationes sepedicta Dominici Sepulcri ecclesia possidere di-
ll" B, inluicionis. " 60 eeclesiuvartes. "** B, lercia. im
B, Sepulchrum. ••*ltt,defferenlur. "6*B,
B,necessilas. ••*" tt, caput. ••** B, Sepnlchri. ll6' Supplee d'apres B. " 68 B. specialiler. " 69 Resti-
tued'apresB.""> •••* B, cymilerium. "T'.B, Baldewinus. •"' B, tocius. "7a B, Mahomariam. "TVB,
iuslicie. B,Ybelino. " 76 Supplees d'apres B. "7T B, Avsur. "T8 B, ilT' B, Aconensi
Cayphas.
episcopatu. "s» Manque dans B. " 81 B, Sepulchri. "8I Supplee d'apres B. "8a B, Ytalia. "8V B
vrovinciis.
1247 AD GODEFRIDUMAPPEND. II; — MONUM. DE BELLO SACRO. 1248
noscitur, vcl in futurum, largientc Domino, adqui- A Notum sit omnibus hominibus, lam presentibus
rere poterit; hec et alia cuncla, que in prescriptis quam futuris, quod ego Amalricus, Dei gratia Sancte
patriarcbatibus, cpiscopatibus, rcgnis, terris scu Resurrectionis ecclesie patriarcha, intuitu pietatis
provintiis '"" cis mare aut ultra sepe iam nominate et helemosine, pro salute anime mee dono et firnii-
Sanctissinii Sepulcri ecclesie et vobis fidelium de- ter concedo tibi, Petr;," prior Dominici Scpulcri,
votio " 86contulit et conferet intuitu divino, et que eiusdemque capilulo ac ecclesie alque successoribus
etiam emptione vel aliter, ut prediximus, adepti vestris inpcrpetuumiurisdictionem, quam habebam
estis, aul de cetero iuslis modis, opitulantc Domino, in vinea, que fuit Petri de Sanclo lacobo, cuius por-
adipisci poteritis, et omnes nichilominus bonas et lionem, quam idem Petrus in ipsa vinea habebat,
antiquas ecclesie vestre consuetudines vobis vestris- vosconstat ab eo cmisse; que videlicet vinea habet
que successoribus perpetualiter et irrevocabiliter ab orienlc et septentrione vineam de Latina, ab occi-
sinc aliquo retentu confirmamus et corroboramus, denle slratam regiam, que dttcit a domo leprosorum
salva nimirum patriarche lerosolimilani debita obe- Sancti Lazari versus lacum Legerii, a meridie viam,
dientia ct reverentia. Sane dc his cl aliis possessio- que ducit ab ecclesia Sancti Stepbani ad eamdem
nibus et bonis veslris liberam disponendi, comniuni stralam ; libere et quiete tcnendamet habendam, ad
tamen consilio et ad honoreni Dei et ecclesie vestte H libitum vestrum tani de memorata vinea quam de
profectum, habebilis facultatem. Obettnte ve:o vel terra et aliis pertinenliis suis faliendum ; ita tamen
traiisfrctante patiiarcha Ierosolimitano, prior cl ca- quod tam vos quam successores veslri versa vice
noiiici, qui pro tempore in eadcra ecciesia fuerint, inluitu pielatis die obitus mci pro mei commemora-
ikinuin, ut iiistum est, ct familiam paliiarche, ct tione introducere debetis ad refectionem tredecim
omnia, (|tie ad ius eius spectant, intus ct exlra lide- patiperes et tredecim clericos alios, qui psalmos pro
litcr custodient ct regent, doncc alter secunduin mca requie decantarent; d-.inceps vero annuatim in
Dciim substitutus fueril, aut donec ipse redierit, si perpetuum die anniversarii mei tredctirn paupercs
transfrclaverit. Porro mcdictalcm possessionum, rcfilietis, et die Sancti Michaelis ad capellam nostram
que inler nos comniunes, ut in Anglia, in Datia, in et succedentium in patriarchatum singulis iugiler
Alcniannia, Polonia, Rutenia, Avagia, Hungaria, annis duos cereos precii unius bisancii deferri fatie-
Constantinopoly 118Tel in oninibus linibus eius, in tis in eadem accendendos. Ut autem ista compactlo,
qiiihus medietatcm cxpensarum ponerc debcmus, donalio, ctiam concessio ex utraque parte rale et
inedietatein vobis confirmaraus. Si quis autem hoc inviolabiles omni tempore permaneant, presens con-
privHegium nostrum violare presumpserit, illi pcne scriplum in memoriale sempiternum sigilli mei
subiaceat, quam Dcus omnibus maledictis promisit, appositione communiri ac roborari mandavi.
iusi a stta lemerilate resipuerit; gratia autcm ct pax Factum est hoc anno ab incarnatione Domini
a Deo patre et Domino lhesu Christo sit isla cuslo- MCLXXVH, indiclior.e vni, regnarite iii sa;i"'a lerusa-
dienii ct sancte Ierosolimitane [ecclesie] 118Sjura lem Balduino, Dei gratia Lalinorura rege sexio. Iluius
liicnli. Ut autem hoc privilegium nostrum lirmum, rei testes sunt:
lixum, stabile et inconvulsum permaneat, placuit De canonicis Sancli Sepulcri sacerdotibus :
illud pluinbei sigilli nostri impressione munire et Hugo de Nigella. Constantinus, diaconus. Odo.
subscriplorum testium veridica testificalione con- Rogerius, subdiaconus. Robertus de Roma,
firinare. Huius rci testes sunt: Petrus Barcbilonensis.
Lelardus, Nazarenus; Hernesius 118s,Cesareen- De familia mea :
sis, archiepiscopi. W[illelnius], Acconcn- Galfredus, dapifer. Girardus, capdlanus. Pe-
sis11!,°;Bernardus, Liddensis, Absalon,quon- trus, clericus. Willclmus, crucifer, qui hec
dam Ascaloncnsis, episcopi. Renaldus, abbas conscripsit. Aldebertus, pincerna, tunc tem-
Montis Syon. Rainiundus, abbas Templi Do- poris preccptor domus mee. Pelrus Lom-
niini. Guido, abbas Sancte Marie de Lalina. D bardus.
Bcrnardus, prior Montis Oliveti. Eraclius, Dalum per manura magistri Monachi cancellarii,
archidiaconus lherusalem. Arnulfus "", ca- mcnse iunio.
pellanus. Gaufridus, dapifer. Robertus de CLXIX "8V.
Pinkegni. DE DUOBUS QUINTARIIS RACF.MORUM, QUEBALDUINUS,
Data Eihrusalem 118J,anno ab incarnalione Do- REXSEXTUS SANCTE C1VITAT1S IERUSALEM , DEDIt
mini HCLXIX. ECCLESIE SANCTI SEPULCRI.
CLXVIII '">3. In nomine sancte et individue Trinitatis Patris et
DONUM FACTOM ECCLESIE SANCTI SEPOLCRI DE QOADAMFilii et Spiritus Sancti, amen.
VINEA. Notum sit omnibus, tam futiiris quam presenli-
In nomine sancte et individue Trinitalis Patris et bus, quod ego Balduinus, per Dei graiiam in sancla
Filii et Spiritus Sancti, amen. civitate Ierusalem Latinorum rex sextus, dono et
"8B B, provinciis. "** B, devocio. "•' B, " 88 Supplee d'apres B. ""» B,
•»»• B. Aconensis. "" B, Conslanlinopoli.
ik" B. lerusalem. "" A, f° 147, v°; manqUe
Hernerius. Arnulphus.
dans B. 119V A f° 1.8, v"; manquc dans B.
 1249 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE. 1250
concedo, regieque maiestatis auctoritate conlirmo A CLXXI •'«'.
Deo et ecclesie Sancte Resurreclionis necnon et Pe- PRIVILEGIOM DOMINI \v[lLLELMl],RECISSICILIE" 98.
tro, eiusdem venerabili priori, universis etiam cano- In nomine Dei eterni et salvaloris nostri Iesu
nicis ibidem Deo servientibus et in perpetuum ser- Christi, amen.
vituris duos quintarios racemorum in vineis meis, W[illelmus]j divina favente clemenlia rex Sicilie
que sunt prope ecelesiam Sancte Crucis, perpetuali- " 99, ducalus Apulie et principatus Capue. Omnibus
ter singulis annisrecipicndos, habendos et possiden- ecclesiis ac locis religioni deditis dignus l.jnor est
dos, in cambium scilicet decime, quam habebant in exhibendus; plus tamen ea reverentie promerentur,
vinea, que est juxta secundum "•" Procopios, quam que maiorem gloriam divine virtutis privilegio sor-
dominus el pater meus pie recordationis, rex Amal- tiuntur. In quibus utique Sepulcrura 1!0° Domini»
ricus, donavit ecclesie Montis Syon pro lacu Ger- cum, sicut litulo clariori preminet, sic etiam chri;
mani, qui communis cst usibus univcrse civitatis. sliane devotionis intuitu cultu venerandum est di-
Ut igilur hec mea donatio rala permaneat in eter- gniori. Unde ad venerabilis conventus eiusdem
num et indissoluta, presentem cartara testibus sub- ecclesie preces aures nostre clemcntie tanto propen-
scriptis sigillo inco inuniri et corroborari precepi. sius inclinamus, quanto devolius celebr„tum il,i
Factum est hoc anno ab incarnatione Domini R esse redemptionis nostre misterium " 01 colimus ct
SCLXXVII, indictione x. Iluius rei testes sunt : veneramur. Ad petitionem igitur Petri, venerabil s
Willelmus Marchisius, Ascalonensis et Ioppen- prioris, et conventus ipsius ecclesie conccdimus ei-
sis comes. Iohannes de Assur. Anselmus de dein ecclesie Sancti Sepulcri, et regie auctoritatis
Bria. Roardus, castellanus Ierusalcm. Petrus munimine confirmamus omnes possessiones et leni-
"** iusto
de Creseca. Anselmus d'Abim. Willelmus mcnta, que in regno nostro ecclcsia ista
Patrum. titulo in presentiarum noscitur possidere. Ad huius
autem cohcessionis et confirmationis nostre memo-
Dalum Ierusalem, per manus Lamberti, domini riam et inviolabile firmamentum
presens privile-
regis capellani. gium nostrum per manus Alexandri, nostri nota-
CLXX " 96. rii, scribi et plumbea bulla la03nostro typario im-
OONUM CUIUSDAM VINEE,QUESITAEST APUDPEDEM pressa iussimus roborari, anno, mensc, indictione
MONTIS SYON. subscriptis
In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, amen ; Data in urbe Panormi felici, per manus Gualtc-
[in] unilate Trinilalis, amen. rii, venerabilis Panormitani archiepiscopi, el Ma-
Notum sil oinnibus, lam presentibus quam futu- C th[sei], regiivicecancellarii, et Ric[ardi|, veuerabiiis
Siracusani l20vepiscopi, domini regis laniiliarium,
ris, quod ego Rainaldus, Dei gratia sacrosancte ac
piimitive ecclesie Montis Syon humilis minisler, anno dominice incarnationis MCLXXVIII, nicnse ajiri-
communi assensu et volunlate capituli noslri, dono lis, indictione xi, regni vero domini nostri Willelmi,
et concedo vineam, quam possidcbainus ad pedem Dei gratia magnifici et glorio[si]ssiini regis Sicilio
Montis Syon sub domo, que dicitur Germani, ad 1!CIB, ducatus Apulie et principatus Capue, anno xn
fatiendum lacum ad communem usum Chrisiiano- feliciter, amen.
rum, in concambio illius vinee, quarn dominus rex CLXXII 1806.
Amalricus dedit nobis iuxta ecclesiam Sancti Pro- LITTEREREGISSICILIE12nT.
copcos. Concessimus etiam ipsi quamdam vineolam W[illelmus], Dei gratia rex Sicilie 1208,ducalus
aliam parvam, que illi prefate vinee collateralis Apulie et principatus Capue, prelatis ecclesiarum,
aiiacet, a meridie, in bivio iuxta domum illius pre- comitibus, iusliciariis, baronibus, camerariis, baiu-
fati Germani. Utigitur prefata conventio rata tenea- lis et universis, quibus presenles littere ostense
tur et firma et concambium et huius prefate vi- fuerint, fidelibus suis salutem et dilectionem. Divine
neole concessio, et ut predictus lacus communibus rj maiestatis intuitu, in cuius nomine vota nostra diri-
Chrislianorum usibus libere deservial, cartam pre- gimus, et omnem regiam disposilionem feliciter
sentem sigillo convenlus et ecclesie corroborare conmunimus, sacrosanctas ecclesias, monasteria et
curavimus. Ioca venerabilia per regnum noslrum undique con-
Actum est hoc anno ab iiicarnatione Domini stituta dignura ducimus reverenter colere, rationes
MCLXXVI. Huius rei testes sunt: earum defendere, iura fovere, et ipsarum paci et
Petrus, abbas Iosaphat. Dorainus Ribaldus, ab- quieli misericordilcr providere. Inde est quod per
bas Latine. Dominus Rogerius, abbas Templi. hoc presens scriptum uuivcrsitati vcstre mandamus
Rohardus, castellanus. Anselmus de Brie. atque precipimus qiialinus domibus, quas ecclesia
Anselmus Babic. Sancli Sepulcri habel in Apulia, hominihus quoque

"9B II faut vraisemblablement corriger : Sanctum. " 96A, f> 149, r°; dans B. "9T A, fol 149,
manque
v°; B, f° 53, v°. " 98 Cetle rubrique manque dans B. "«» B, Sycitie. ••** B, Sepulchriim. "*• B, myste-
rium. 1!0» B, tpsa. "** B, bulla plumbea. •**"B,Syract!jani. '"•""B,
Sycilie. " 06 A, f° 150, r°;
B, f° 34, r°. "0T Celte rubrique manque dans B. " 08 B, Sycilk.
1251 AD GODEFIUDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. 12?<2
carum aut obcdicnliis vcl iuslis possessionibus et ^ salmas victualium inter frumentum et ordeum, q^as
tenimenlis ipsarum nullum iniustum vel iniustiliam ipsa ecclesia de cabella molendinorum suorum, que
1,09inferalis, vel aliquatenus inferri permiltalis, nec habel in tcnimento
Plaflie], annuatim curie nostre
eas in iurc vcl rationibus suis iuiuslis vcxalionibus solvere tenebatur. Ad huius autem nostre remis-
fatigelis, scituri quoil, si quis buic mantlalo nostro sionis ct rclaxationis memoriam et robur perpeluo
temerarius obvi?lor cxtilerit, nostri eulminis imli- valiturum prescns privilegium per manus Nicholai
gnalioncm incurrcl. de Pelrali, notarii et fidelis nostri, scribi et maies-
Dala Panormi, xxv die mensis aprilis, inJiclio- tatis nostre sigillo precepimus communiri, anno,
nis xi. mense et indictione subscriptis.
CLXXIII 181°. Datum Pla[tie],annodoniiniceincarnationisMccx,
DONUH BALDUINI RUFIET UXORl[s] SUEARTEMILIE "". mense septembris, xiv indictione, regni vcrodomLii
Quoniam veluslale, que mater esl oblivionis, bo- uostri Frederici, Dei gralia gloriosi regis Sicilie,
minum facla seu dicla delcri vel nulla esse credi ducalus Apulie et principatus Capue, anno xin feli-
possunt, nisi litleris eommendentur, cgo Balduinus citer, amen.
Rufus et cgo Artemilia, eius uxor, scriplo memorie CLXXV " 18.
commcndamus quod in presentia domini P[elri], "»PRIVILEGIUM TUOIANE ECCLESIE ETCANONICORUM SANCTI
Sanclissimi Sepulcri venerabilis prioris, et magistri SErULCRI A WILLELMO, QUONDAM PONTIFICE TROIANO.
Roberti, concanoniei sui, et aliorum frairum eccle- In nomine Domini nostri Iesu Chrisli.
sie Sancti Sepulcri medietatem tolius domus noslre, Anno ab incarnatione eiusdem MCLXXXII et xvn
sicuti est ex parte Sancti Iobannis superius et infe- anno regnante domino nostro Guiilelmo, gratia Dei
rius, perhenniter Iribuimus, ut nos confralrcs et Sicilie et Ilalie rege invictissimo, inclite et gloriose
orationum ac benelitiorum "" suorum participes memorie quondam sanciissimi regis Willelmi filio,
fatiat ""; ila quod ipsam domum, quamdiu vixeri- vicesimo mensis iulii xv indictionis, Guillelmus, Dei
inus, nobis sine invadiationc aul vendilione liceat gratia quartus Troianus episcopus, fralri Guillelmo,
obtinere; si vero unus ex nobis obieril, alius in venerabili canonico Sepulcri Domini, priori Sanct;
fraternitatem supradicte ecclesie ex toto debet re- Scpulcri in civitate Troia, et Sancte Resurrectionis
cipi, si voluerit; sin autem, cum fruclu domum ecclesie in perpetuum. Cum universis locis venera-
obtincal, quamdiu vixcrit, et post mortem suam bilibus ex generali debito cbristiane professionis, in
libere et absolute cidem ecclesie revcrialur. quibus possumus, leneamur adesse, ecclesiam Sancli
Hec auleni donalio facta est et conccssa anne zb Sepulcri Dominici debemus diligere specialius et
incarnatione [Domini] " 14MCLXXVIH, indiclionc xi. fovere, ubi vita noslra esl in Chrislo abscondita,
Huius rci testcs suul isti : unde et cum ipso vesurgente in gloria resurrexit;
Henricus, sacerdos. Fraler Raimundus. Ber- et in aliis quidem locis venerabilibus membra Christi
naidus Mercalor. Slepbanus Corvesarius. Et pic devotionis obsequio veneramur, in eeclesia vero
doniinus Saxo. Raimundus Provintialis "". Sepulcri Domini ipsum eaput universalis ecclesie
Roliandus "l*. Gcrbinus Pisanus. Et domina Cbristum singulari veneratione prosequimur, pas-
Calva. sionis eius, qua redempti sumus, cejebramus me-
CLXXIV "' 7. nioriam, et resurrectionis eiusdem, qua ipsi con-
rniviLECiusiLMERTATIS MOLENDINORUM SICILIE. regnaturi sumus, gloriam predicamus. Huius excel-
Fredcricus, divina favcnte clementia rex Sicilie, lentie specialis, qua prefata ecclesia Resurrectionis
ducatus Apulic et principalus Capue. Que sacrosan- Dominice preminet universis, digna consideralione
clis ecclcsiis ct locis vcnerabilibus largiuntur, et inducti, volumus aliquid in eius temporale commo-
bominibus sunt accepla, et saluti prolitiunt anima- dum providere, cuius semper beneficium spirituale
runt. Nos itaque atlendentes venerandam religionem sentimus. Nostra igitur bona et sponlanea voluntate
fralrum Dominici Sepulcri, in quo rex regum et D simulque dilectorum fratrum nostrorum, canoni-
salvator in se spcranlium corpus suum placuit hu- corum Troiane ecclesie, precibus et assensu con-
manilus scpeliri, ob reverentiam eius et meritum cedimus, et donamus libi supradicto fratri Willelmo,
honestalis eorumdem fralrum, pro remedio quoque priori Sancti Sepulcri de Troia, et perte sacrosancte
aniinarum feliliumaugustorum parentum nostrorum ecclesie Sepulcri Dominici in perpetuum terram
bone memorie et salulc nostra nec non et intuilu uuam, que actenus fuit nostre Tioiane ecclesie,
probilalis fralris Alexandri, prioris ecclesie Sancti iuxta civitatis nostre ambitum conslilutam, quam
Andree de Pla[lia], que est obedientia predicti Do- tibi et veuerande ecclesie Sancte Resurreclionis
minici Sepulcri, de consuela nostrc liberalitalis Dominice una cum eisdem Troianis canonicis fra-
gratia rcmillimus, et pcrpetuo relaxamus eidem ec- tribus nostris, existente nobiscum magistro legisla
clesie Sancti Andree de Pla[lia] triginla et octo in hoc nogotio nostro advocalo, tecum vero existenie
"°" B, iniutliciam. " 10 A, f' 150, v; B, f<-3i V "" Cetle rubnque inanque dans B. "" B, bene-
"" B, (uciat. "" Supplee d'aprcs B. "" B, Provincialis. " 10 B, Rodtandus. "" A,
ficiomm.
f" 151 r"; manquedans B. "18A, f" 151, v°; manque dans B.
1253 CARTULAIRE DU SAINT SEPULCRE
Niobolao, Troie regali iudice, ciusdem advocato A CLXXVII "».
ecclesie Sancti Sepulcri, concedimus, donamus et DECASALI TENDEKIO.
tradimus iure perpetuo sine nostra notrorumque ln nomine sanctc et individue Trinitatis Patris ei
successorum contradictione velealumpnia possiden- Filii et
liberam siniiliter et ecclesie eui Spiritus Sancti, amen.
dam, integram,
conceditur utilitatibus modis omnibus profuturam, Notum sit omnibus, presentibus et futuris, quod
quemadmodum subscriptis finibus designatur : a ego Aymericus, Dei gratia Latinorum Ierusalem rex
prima parte desuper est secus terra Bartholomei de nonus et rex Cipri, dono, concedo et conlirmo Deo
et tibi Monacho, venerabili Dominici Sepulcri pa-
Rudingo, a secunda vero parte descendendo et
iuxta vallonem, qui esl inter hanc terram et terram triarche, tuisque successoribus eiusdemque capitulo
predicte ecclesie Sancti Sepulcri, a quarta denique in Cypro casale dictum Pendache cum omni iure,
parte ascendendo est via publica, qua itur a civitate quod in eo casali habueram et habere debueram,
ad flumeii Aceloy. Ut autem hee iifistra concessio et in perpetuam possessionem libere et quiele sine ullo
donatio perpetuam et inviolabilem optincat fir- servitio habendum, tenendum et possidendum, cum
mitatem, preseirtem in paginam per manus Maraldi omnibus suis pertinentiis in terris, aquis et villanis,
noslri nolarii, cpnfici iussimus, sigilli nostri appo- g et cum omni iure suo, et cum omnibus consuetudi-
sftione ac fralrum nostrorum cannnicorum sub- nibus eidem casali perlinentibus, excepto fonte
scriplionibus corroboratam. Quam traditionem et Sancti Georgii cum decem circumiacentibus carru-
donationem si qua in posterum ecclesiastica secula- calis terre, quas Hospitali Alamannorum prius do-
risve persona temere perturbare prcsumpserit, et naveram, et exceptis donis, que ego et frater meus
secondo terciove "". rex Guido hominibus nostris donavimus Ut autem
hec mea donatio rata et inconcussa iure perpetuo
CLXXVI"".
permaneat, presentem paginam scribi ac sigillo meo
PRIVILEGIUM DELACRIDON INCYPRO. plumbeo muniri subscriptorumque virorum testi-
In nomine Palris et Filii et Spiritus Sancti, amen. monio corroborari precepi, quorum hec sunt
Nolum sitomnibus, tam presentibus quam fuluris, nomina:
quod ego Hugo, Dei gratia rex Cypri, dono, concedo Aymericus de Rivet, senescalcus Cypri. Raine-
et eonfirmo Deo et ecclesie Dominici Sepulcri, ca- rius, bibliotecarius. Raynaldus Suession-
nonicis videlicet eiusdem presentibus et futuris, in nensis. Rustanus Aymar. Raynaldus de
perpetuam elemosinam pro animabus patris mei Balma. Guillelmus.de Balma, frater ejus.
et matris mee omniumque antecessorum meorum in C Symon Paphensis. Balduinus Usserius.
territorio Paphi prastiam, que dicitur Lacridon, cum Factum est hoc anno dominicc incarnationis MCCI,
omnibus suis pertinentiis in terris, aquis el villanis, mense martio.
et cum omnibus iuribus et consuetudinibus eidem
Datum Nicossie, per manum venerabilis Alani,
praslie pertinentibus, et quinque villanos cum eorum Nicossensis
uxoribus et liberis habitis et habendis, et cum om- archiepiscopi etCypri cancellarii, eodera
nibus eorum rebus, cum stagiis eorum atque che- anno et eodem mense.
vagiis; nomina veropredictorum quinque villanorum CLXXVIII»".
hcc sunl: Vassilius de Liquelima, Vassilius filius
uxoris Vassilii de Liquetima. Ut autem hec mea LITTERE DOMINI G. . . PATRIARCIIEIEROSOL1MITANI.
donatio rata et inconcussa iure perpetuo permaneat, G. . . . "" miserationc divina patriarcha lero-
prcsentem paginam sigillo meo plumbeo muniri et solimitanus humilis ct indignus aposlolice sedis le-
subscriptorum virorum testimonio corroborari feci, gatus, clero et populo in Ierusalem commorantibus
quorum hec sunt nomina: salutem in Domino. Uni[versi]tatem vestram seire
Galterius Cesarensis, conestabulusCipri. Ayme- _ volumus quod nos dilectos filios, abbatem Monlis
ricus de Rivet, senescalcus Cipri. Rainaldus Oliveti etdecanum loppensem, in Ierusalemmisimus
Suessionensis, marescalcus Cipri. Galterius pro nostris negotiis expediendis ac nostris requi-
deBethsan. Gormundus de Bethsan. Galterius rendis iuribus et servandis, quicquid per ipsos vcl
de Sancto Bertino. Simon Paphensis. Petrus alterum ipsorum actum fuerit ratum habituri, man-
Chape. Galterius iuvenis. dantes et rogantes quatenus eos velitis recipere vice
Factum est anno ab incarnatione Domini MCCX, nostra.
mense novembris. Datum Ioppen, kalendis ianuarii.

"" Le reste manque dans le manuscrit. "" A, f° 152, v»; manque dans B. "" A, f° 153,
T°-, manque dans B. "" A, f° 153, v°; manque dans B. "" Cette initiale peut designer
Gibelinus, Sojfredus, appele aussi Goffredus, ou enlin Giraldus, qui tous trois reunirent a la
qualite de palriarches de Jerusalem celle de legats du saint siege. En 1'absencede toute indication chrono-
logique, je suis porte a croire qu'il s'agit ici de GIRALDUS,et qu'il faut rapporter le document a 1'epoque
ou ce prelat, mecontent de la treve conclue entre Frederic II et les Sarrasins, avait refustf de retablir le
siege palriarcal dans les murs de Jerusalem.
1255 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO.
CLXXIX"". ^ Oscensi episcopo. DominoExainenio Cornelii.
PRIVILEGIUM DE PALAFHUGELLO ET TURICELLA DE DonrinoGarsia Romero. Domino Michaelede
MONTE RASO. Lusia. Raimundo, reposil[ario].
Iloc est translatum fideliler transcriplum. Mani- En ego de Avzar, et mullis aliis clerieis et laicis
feslum sit omnibus quod nos P[etrus], Dci gratia de curia et creatione nostra.
rex Aragonum etcomes Barcliinoncnsis, bono animo Signum Pelri, Dei gralia regis Aragonum et co-
cl spontanea voluntate cupienles cxecutioni mandare mitis Barchinonensis.
quod dominus [Alfonsus] clare momorie rex, paler Ego Ferrarius de Guardia, notarius domini regis,
nosler, ob remedium anime sue gloriosissimo Se- hoc scribi feci mandato ipsius, loco, die et annis
pulcro Doinini in suo testamenlo legavit, laudamus, prefixis.
concedimus et donamus ac tradimus in perpctuum CLXXX.
cum bac scriptura perpetuo valitura Domino Deo et DEDECIMIS ET POSSESSIONIBUS IERICHO.
eidcm Sepulcro Domini et vobis omnibus canonicis (Vide inAlexandro III ad an. 1181.)
et fralribus eiusdem loci, presenlibus et futuris, CLXXXI "!B.
Palafrugellum et turicellam de Monte Raso et Lau- PRIVILEGIUM BERNARDI, LlDDENSIS ECCLESIE EPISCOPI.
frigum ct Esclainanum, loca noslra sive castella, B In nomine sancte et individue Trinitatis Palris et
cum omnibus lerminis et peninentiis suis heremis Filii et Spiritus Sancti, amen.
et populatis, cum aquis omnibus et rivis et pascuis Notum sit omnibus, tam prcsentibus quam futu-
el piscariis maris el terre, cum firmamen& et pla- ris, quod pro bono pacis et concordie integritate
citis et caloniis et omnibus quesliis et cunclis fru- conservanda facta est conventio et concordia inler
ctibus, proventibus, exitibus et expletis, cum vena- domnum Bernardum, Liddensis ecclesie episcopum,
tionilius et inventionibus, accidenlibus et excaulis et domnum Petrum, Dominici Sepulcri oriorem, de
quibuslibel, cum hominibus et feminis, qui ibi sunt communi voluntatc ipsorum, assensu ulriusque ca-
vel erunt aut esse poterunt, et cum omnibus melio- pituli, presente et collaudante domno patiiarcha A-
ramentis el augmentis, quc ibi facere polueritis ullo malrico, medianlibus Heraclio, tunc temporis arehi-
moJo, cum omnibus etiam, que nos vel predeces- diacono Jerosolimilano, et magistroMonacho, domni
sores nostri vel aliqui alii in predictis lociset eorum patriarche cancellario. Domnus quidem Bernardus,
tenimenlis unquam habuimus, tenuimus vei acce- Liddensis episcopus, ex integro medietatem deeime
pimus aliqua rationc vel causa. Hec autem omnia ciiiusdam casalis, nomine Bermenayn, tam in mes-
et singula damus et concedimus Sepulcro Domini, _ sibus quam in vino, oleo, bestiis, volalilibus ot in
ct per lc, dilecte noster B[eren]g[arie], prior domus omnibus aliis, unde decima dari consuevit, que sua
Sancti Sepulcri de Barchinonia, tradimus et eva- prius universa erant, donavit Dominici Sepulcri ec-
cuamus per secula cuncta cidem Sepulcro Domini clesie et Petro priori omnibusque canonicis et eo-
iX canonicis et fratribus eiusdem substitutis et rumdem successoribus in perpetuum. Domnus vero
nibsliiuoiidis ad habendum quiete et possidendum Petrus prior, consilio et assensu omnium canonico-
plenarie et tenendum potenter et potestative, ad rum ecclesie Saricti Sepuleri, concessit Liddensi
oinnos voluntatcs vestras, sicut melius el plenius ecclesie et episcopo Bernardo eiusque successoribus
el sanius el utilius dici et intelligi potest, ad com- medietatem omnium decimalionum quatuor casa-
muue bouum domus Sancti Sepulcri et fratrum lium scriptorum in privilegio Rogerii, quondam
ct canonicorum eiusdem, sine aliquo vinculo et re- Liddensis episcopi, Capharuth videlicet et Git, Ke-
tentu nostro alque nostrorum. Volumus igitur et phrecylta et Porfilia, ut, cum prius Liddensis eccle-
mandamus finniter etdistricte universis hominibus sia, faciente Rogerio episcopo, non perciperet inde
el feminis predicta loca et terminos eorum inhabi- nisi medietatem decimarum messium tanlum, prout
tantibus et inhabitaturis quatenus prefato priori do- continetur in serie privilegii eiusdem episcopi, qui
liius Sancti Sepulcri de Barchinonia et successoribus fj duo ex illis donaverat, Capharulh et Git, et duo
suis et his, quos ipsi mandaverint vcl statuerint, in cambierat.KephrecyltaetPorfylia, quam donationem
omnibus el per omnia tamquam dominisvestris spe- et cambium etiam nos rata et firma habemus, iam a
cialibus et perpetuis obediatis, et eis teheamini de tempore istius nostre convcntionis facte reciperet ex
universis et singulis, que nobis aliquo modo fatie- integro medietatem omnium decimalionum tam in
batis et donabatis, plenarie et fidoliter rcspondere, messibus, vino, oleo, bestiis et volalilibus, exceptis
alio mandato nostro vel alicuius baiuli vel hominis dumtaxal canonicorum propriis nutrimenlis omnium
nostri requisito numquam deinceps vel assensu. bestiarumet volalilium cuiuslibel generis, que modo
Datum Cesaraug[usti], die lune prima post pen- habent et in posterum habituri sunt in supiadictii
tecosten, era MCCL,per manum Ferrarii, notarii quinque casalibus Bermenaym, Capharuth, Git, Ke-
uostri, lestibus et presentibus: phrecyltaet Porfilia eorumque pertinentiis; de qui-
Domino R[amundo], venerabili Cesaraugfus- bus propriis nutrimentis decimas iri perpetuum cx
tensi] episcopo. Domino G. . . . venerabili paclione non solvent; de aliis vere omnibus, tara
1,u A, f1 153, v"; manque dans B. "«« B, f° 102,V; manque dans A.
1257 CARTULAIRE DU S.VINTSEfULCRE. 1258
de laboribus canoflicorum quam aliorum supradicla A rioiispariter et exterioris hominisinChrisio saAilem
quinquc colentium, medielatem Liddensis ecclesia ct pro diurnis laboribus postmodum eterne saluiis
inlegre percipiet. Donavit etiam prenominatus epi- felicitatem. Divine legis eruditione, fratres dilectissi-
scopus Bernardus ex communi capituli sui consensu, mi,'salubriter informamur, sanctorumque nichilo-
intuitu pietatis et helymosine, ecclesias edificatas et minus patrum sanctissimis documentis satis racio-
hedilicandas in illis quinque casalibus plenarie cum «abiliter irradiamur ut, quod ab aliis nobis lieri
omni iure parroehiali ecclesie Dominici Sepulcri, nolumus, hoc et nos pariter aliis facere omnimodis
retenta sibi suisque successoribus obedientia parro- caveamus. Nos etenim fratres, qui in domo paupe-
chialium sacerdotum, qui inibi pro bene placilo rum, in qua pauper et ihobs nomen Domini lauda-
prioris ac canonicorura Dominici Sepulcri substi- bunt, paupertalis sumus professores, et pauperum
tuentur, retenla etiam vwcationead synodum; crisma fratrum non vite merilo sed divine dispensationis
•et oleum ab episcopo Liddensi accipient; consecra- dono cxistimus proviso:es, aliena nulla iniuste ap-
tiones allarium seu basilicarum, ordinaliones cleri- petere, scd propria nostra, si qua fuerint, cunctis in-
corum, qui ad sacros ordines fuerint promoven;ii, digenlibus debemus fideliter erogare. Nam iuxta
ab eodem episcopo et successoribus suis rcquirent, Sa!oinonisvocem,qui secundumdatam aDeosibi sa
et inpetrare debebunt; interdictos et excommuni- **pientiam inler celera suorum proverbiorum archana
catos a Lidensi"" episcopo pro interdictis et ex- hoc ipsuni commemorat: De rapinis alienis elemo-
communicati 0 sacerdoles eorumdem quinque casa- sinam facere nOnest officiUmmiseralionis, sed emo-
liuin habebunt; cetera vero alia quelibet iura eis ex lumentum sceleris; quod enim male ab aliquo ad-
dono reliquit. quiritur, nulli umquam bene tribuitur. Quocirca,
Ego Bernardus, Liddensis episcopus, communi fratres karissimi, universilati omniuoi vestrum man-
assensu capituli mei, et ego Petrus, prior Dominici damus, et mandando in Domino commonemus, et
S?pulcri, assensu capituli eiusdcin ecclesie, hanc insuper per summam sanctamque obedientiam au-
conventionem fecimus anno dominice incarnationis ctoritate in hoc ipso nobis a Deo data vobis iniun-
MCLXXI, indictione iv, presidente domno Amalrico gimus ut, quascuinque elemosinas, quascumque
venerabili patriarcha, regnante illustri Amalrico, possessiones et ecclesias, hospitalia atque munici-
Ierosolimitano rege quinto. Huius conventionis testes pia, vel quicquid aliud numerari poterit, quod, ante-
sunt: quam ad manus nostras devenissct, de iurc Dcmi-
I)e capitulo Domini Sepulcri: nici Sepulcri fuerat vel csse debuerat, huc usque
Ugo de Nigella. Reinaldus de Lochis. Petrus „ negligehter forte ct inscienter tenuislis, isto nostro
Calvus. Petrus, cantor. Arnulfus, subprior. accepto vel audito mandato, presentium latoribus
Balduinus, thesaurarius. —Presbileri. libere et quiete relinqualis, et absque omui calumnia
De diaconibus: soluta dimitlaiis; sed neque ulterius de elemosinis
Dalmatius. Savinus. Rogerius. prefati Sanctissimi Scpulci i vcl possessionibus sibi
De subdiaconibus: adscriptis quicquam auferre, minucre vel habita re-
Odo. Ingerradus et Petrus. tinere prcsumatis. Hec itaque ex communi totius
De capitulo sancti Georgii: capituli nostri decreto ab omnibus vobis summo-
Gislebertus, cantor. Franco. Petrus, preceptor. pere observari volumus, et observamlum in veritate
— Sacerdotes. Sancti Spiritus vobis omnibus mandamus, ne, si
De diaconibus: aliter feceritis, Deo et nobis repugnare inveniamini.
Willelmus. Petrus Tcsta. CLXXXm "2\
De subdiaconibus: [Sine rubrica.]
Gerurfus. Iohannes et Papion. F [ulcherius], divine nutu pietatis sacrosancte
Interfuit etiam huic conventioni: Christi Dei noslri Resurrectionis ecclesie patriar-
Domnus Rainaldus, Ebron episcopus. Domnus D cha, et A[malricus], eiusdem ecclesie prior, cum
Eraclius, Icrosolimitanus archidiaconus. Et orani fratrum conventu universis fratribus suis,
magister Monachus, cancellarius domini pa- quicumque has lilteras legerint, vel eas audierint,
triarche. clericis videlicet ac laicis, tam vicinis quam longe
CLXXXII »". positis, sub titulo ac pro honorc Domihici Sepulcri
[Sine rubrica.] ubique terrarum militantibus in hoc instaiiti, intc-
R [aimundus], Dei g-.atiaChristi pauperum servus rioris pariter et exterioris hominis in Christo salu-
fcumiliset Sancti Hospitalis Iherusalem custos fide- tem et pro cotidianis laboribus post huius vite de-
lis, cum omni frairum conventu universis fratribus cursum eternam perpetue salutis felicitatem. Divine
suis, quicumque has litteras legerim, vel eas audic- legis eruditione, fratres dilectissimi, salubriter in-
rint, clericis videlicet ac laicis, tam vicinis quam formamur, el sanctorum nicbilominus patrum san-
longe pnsitis, sub titulo Sancti Hospitalis Ierusalem ctissimis documentis satis rationabilitcr irradiamur
ubique terrarum manentibus in hoc instanti, inte- ut, quod ab aliis nobis fieri nolumus, hoc et no3
"i 6 Le manuscrit porte en un seul Biot, Allidensi. i!!7 B) f,. j27) ro.
manqnc ,;a:iSx. l!,s B, f° lii,
r"; maiiquc drwisA. ,
PATKOI. CL^'. M)
1259 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO i<MVft
pariter aliis faccre omnimodis cavcamus. Nos elc- A Adam Nigcr. Fulco Nigcr. Amalricus de Fran-
nim fralres, qui in loco misericordie, in quo iuxta liu. Thomas Patricius. Girardus Passerel.
psalmographi testimonium misericordia et veritas Arnulfus, vicecomes. Amalricus, iilius eius.
sibi obviaverunt,et iusticia el pax karilalis et dile- Roberlus de Pinkeni. Gilbertus de Pinkeni.
ciionis sibi invicemosculum dederunl, Deo militamus, Willelmus Normannus. Herbertus Tortus.
pacem, sine qua nemo videbit Deum, cum omnibus Willelmus Patronus.
hominibus et maxime cum domesticis nostrisque DataTripoli, permanum Radulli,episcopiBethIeem
vicinis habere, [et] iusticiam, que cuique quod suum regisque cancellarii, n idus marcii,
est reddit, pre cunctis mortalibus debemus tenere. CLXXXV"»».
Iusticic namque sectatores aliena nulla iniuste ap-
pctere, sed propria, si qua fuerint, cunctis indigen- [Sine rubrica.]
tibus debent fideliter erogare. Eapropter, fratres In vico Montis Syon domus, que sunt ad census :
karissimi, universitati omnium vestrum mandamus, Willelmus Angevin ix bisanc.
et mandando in Domino commoncmus, et insiipcr Maria Lechevere n b.
per summam sanctamque obedieneiam auctorilate lohannes Libisonorum.... vu b.
in hoc ipso nobis a Deo data vobis iniungimus ut, B Turoz ..: III b.
quascumque elemosinas, quascumque possessiones, Mahafe n b.
aurum videlicet, argentum, pannos et equos, domos Lilart n b.
et villas, agvos et vineas, possessiones et ecclesias, Iohannes Raimont vi b.
hospitalia atque municipia, vel quicquid aliud nu- Item in vico Sancti Martini:
merari potuerit, quod, anlequam ad manus nostras Ricardus Capons m b.etdimidium.
devcnisset, de iure Sancli lohannis llospitalis Ieru- Petrus iv b.
salem fuerat vel esse debuerat, huc usque negli- Baron 111 b.
genter forle vel inscienter tcnuistis, islo nostro ac- Guillelmus Torlus III b.
cepto vel audito mandato, presentium latoribus Stephanus de Kaors III b.
libere et quiele rclinqualis, et absque omni caluin- Seyr Surianus iv b.
nia solula dimittatis; sed neque ulterius de elemo- Bulfarage, medicus n b.
sinis prephali Sancti Iohannis Hospitalis Ierusalem Omnes iste domus nostre sunt ad census.
vel posscssionibus sibi ascriplis quicquam auferre, Item in vico Girardi Lissebonetle.
minuere vel habila relinere presumatis. Hec itaque [S ] census xiv b.
ex communi totius capituli nostii decrelo ab omni- C Petrus census xn b.
bus summopere observari volumus, et observandum In vico Tenipli:
in verilate Sancti Spiritus vobis onf ibus manda- Bernardus Benasis xvn b.
mus, ne, si aliter feceritis, Deo et nobis repugnare Odo de Sparnay xiv b.
invcniamini. Bernardus Muletez xvn b.
CLXXXIV"S9. Bernardus Bruhet... xvi b.
PRIVILEGIUM SURIANORUM DE TURCHO Dame Gode iv b.
BEABSOLUTIONE REDDITUS PORTEDAVID. Omnes iste domus sunt ad ccnsus.
In nomine sancte Trinilalis Patris et Filii et Spi- Petrus de Ioppen, ante palatium domiui pa-
ritus Sancli. triarche iv b.
Nolum sit omnibus, tam presentibus quam futu- lu vico de Repoes:
ris, quod cgo Amalricus, per Dei gratiam in sancla Stephanus Mazun xiv b.
civitate Iherusalem Latinorunvrex quinlus, d«no et Selam Mazum dimidium bisamii.
concedo Suriano [s| de Turcho, scilicet casale Sancli Brain, drogeman v b.
Sepulcri, ct heredes eorum in eodemcasali manenlcs Et unus fumus retro.
liberos esse in perpeluum de reddilibus, quos michi Iste domus fuerunt Marlini Karaone et filii sui
et antecessoribus meis singulis annis de racemis Bonet.
suis ad portam David Iherusalem dare solebant. Ut Uxor Pelri de Yspania fuit soror nostra, et mor-
igitur hec mea concessio rata et stabilis predictis tua fuit in gardino nostro in Aecon; dimisit nobis
Surianis et heredibus eorum permaneat, cartam domum suam sitam in Ierusalem, silam in ruga
presentem testibus subscriptis et sigillo meo muniri Marescalkyvel in ruga Sancte Anastasie.
feei. Item Bcrnardus Bedevvin, vicarius noster et con-
Factum est hoc anno ab incamalione Domini frater, dimisit nobis domum suam in vico Sancte
MCLXXI, indictione iv. Huius rei testes sunt: Anastasie iuxta domum Alberti Lumbardi.
Hanfridus, constabularius. Milo de Placi. Ro- Ista sunt nomina furnorum veterum:
bardus, castellanus. Anselmus de Passu. In primis in vico David unus furnus,
Guido de Mancriis. Iohannes de Valantinis. Ante portam Sancti Iacobi unus furnus.

ui9 i5( fo 128, r°; manque dans A. " 30A. f° 157, r°; manque dans B.
1261 BALDUINII HIEROSOL. REG. PRIVILEGIUM ISfit
A^ntedomum Roardi castellani unus furnus. A Furnus de Iudairia ante portam Sancti Helyc.
Furnus ante ecclesiam Sancti Martini. Alius iu Iudaria retro Sancte Agnctis versus
Furnus in domo, que vocalur Gileberti de Oricntem.
Pingeny. Furnus novus in Iudaria.
Furnus de vico Montis Syon. Furnus Martini Karaoan.
Furnus ante ecclesiam Sancti Thome Aleman- Furnus ad caput vici Girardi de Lissebonc
norum. Furnus in vico de Tresmailes.
Furnus Sancti Egidii in vico Templi. Furnus de vico Sancti Stephani.
Furnus ante Bocheriam. Furnus de Columba.
Furnus de Ia Tannerie. Furnus de Ruffeide iuxla sanctum Karilon.
Furnus Rainaldi in vico Kocalricc. Furnus anteportam Sancli Sepulcri.
Furnus Anastasie. Furnus de Cecilia.
Furnus de Repois. Furnus Sancii Pastoris.
FINIS PRIVILEGIORUMECCLESIE SANCTI SEPULCRI.

BALBUmi 1
HIEROSOLYM^:REGIS

PRIVILEGIUM PRO ECCLESIA BETHLEHEMlTICA.

(Anno 1110.)

Tyriensis, Ilist. lib. xi, cap. 12.]

[WILLELMUS

Divina inspirante gralia gens Francorum admo- B bata parentevidebalur, lum pro lioc negotio Romam
nita, Hierusalem civilatem sanclam, diuque oppres- peti decreverant. Hanc itaque legationem Arnulfu*
sione paganorum faiigatam , ubi mors, qute primo archidiaconus, et Aichardus eodem tempore deca
prxvaricante parente genus humamim invaserat, nus suscipientes, Romam perrexerunt : et sancto
morte Salvatoris est destructa , a spurcilia prsedicla Spiritu cooperante, apud domnum Paschalem se-
liberavit. Obscssa est namque civitas hsec cultu di- cundum,un;versalis Ecclcsi;e p:mtificem, de ulroque
vino digna, seplimo Idus Junii, a gente pisefala; et negotio honestum invcnienles consilium, Hierusa-
Idibus Julii, Deo pro ea pugnanle, est capta. Capla lem remearunt. Domnus vero Paschalis papa, Gibel-
autem civitate anno Domini millesimo centcsimo, linumArelalensemarchiepiscopum,virum sapienti;c
disposilione divina suggerente, placuit clero atque radiis coruscum, omnique morum honcstate fulgi-
Raimundo Sancli Egidii, Roberto Norlhmannia?, ct dum, cui id legationis Arnulfo atque Aichardo pra>
Roberto Flandrensi comilibus, Tancrcdo, et caeteris sentibus injunxerat, post eos Hierusalem direxii.
primatibus, cum universa Francorum multitudine, Propterea a me, clero simul et populo gaudenler
ut piissimus et misericordissimus dux Godefridus, susceptus, pro prseceplo domni Paschalis papse et
charissimus frater meus eidem proesideret : ipse mea bona voluntate, et assensu Hierosol) mitani ca-
'J
verOj vir Deo dignus, sanctae civitatis gubernaior, pituli, ae lolius favore consilii, et propria delibera-
primo principatus sui anno peracto , Deo pvopitio, tione omnia dispensans, in Bethlehemiiica Ecclesia,
tertia die sequentis, in pace quievit. Cui ego Baldui- Aschelinum, virum illustrcm camdem gubernantem,
nus ab exsultante clero, principibus et populo, pri- quem Hicrosojymitanum capitulum ejusdem Ecole-
mus rex Francorum, nutu divino, cxcellenliam sise cantorem, me cum meis proceribus et populo
BethlehemilicaeEcclesise, nalivitatem Domini nostri volente Ascalonae elegerat atque statuerat episco-
Jesu Christi prafulgida mente pertractans, in qua pum , obtinere primatum episcopalem decrevit;
primum venerabiliter caput meum diademale orna- Bethlehemiticaequesedi, pro prasceplo et considera -
tum effulserat, ut episcopali dignitate donaretur, tione nostra, Ascalonae ecclesiam parochiali jurc
mihi per omnia placuit. Igiturquod corde caste con- subjugavit. Tandem egoBalduinus, Dei gratia rex
ceperam, indesinenter excogitans, tandem ad auros Hierusalem, Latinorum primus, jam dicta laelusob-
Arnulfi archidiaconi, viri clarissimi^et Hierosolymi- nixe firmavi. Villam etiam Bethlehem, quam Eccle-
tani capituli nsque perduxi, eumque et idem capi- sise concesseram, pro salute animae meae, et miseri-
tultiin, ut super hac re mihi consulerent, obnixe cordissimi ducis fratris mei Codefridi, atque om-
rogavi. Qui tam justae petilioni meae obsequenles, nium parentum meorum : et tmum casale, quod
tum pro Hierosolymitanasede, qusepostea quasi or- cst in territorio Accon, nomhie Bedar; aliud etiam
1263 AD GODEFRIDIM APPENU. II. — MONUM.DE BELLO SACRO.
quod esl in tcmtorio Neapolitano, nomine Seylon : A scu burgensitim.Dei afllalus Syiritu de suis redditi-
aliud quoquc adjacensBethlehem,quod dicitur Belh- bus, pro sua suorumque animabus, dare eidem ec-
bezan : el duo casalia in territorio Ascalonitano, desiae volnerit, libera sit sibi pioe voluntatis exse-
unum videlicet Zeophir, et aliud nomine Caicapha, cutio, et in perpetuum valeat facultatum suarumle-
cum suis perlinentiis episcopo, ejusque successori- g'timefacta donatio. Facta est autem bsec conces-
bus firmiter ac libere tenere ac possidere pra;eepi, sionis, vel confirmationis uostrae inscriptio, rerum-
dedi atque concessi.JPra3fatam quoque Eeclesiam a que gestarum designatio, anno ab Incarnatone
calumniaqua Hierosolimitana Ecclesia eam vexabat, Domini millcsimo centesimo decimo, indictione ter-
commutatione terrarum ac vinearum quse |in cir- tia, prsesidente Romanse Ecclesise papa, domno
cuitu Hierusalem in meo dominio erant, absolutissi- Paschale secundo : Hierosolymis vero Gibelino Are-
mam reddidi. Slatuimus autem quod si quis cleri- latensi archiepiscopo, sedis apostolicaevicario,in pa-
cus, vellaicus, nefandissima cupiditate ductus, il- triarcham eleclo. Suntergoistius assertionis lestcs:
lud quod pro petitionc mea de Bethlehemitica Eccle- Arnulfus archidiaconus,
sia, nativilate Domini acSalvatoris nostri prseclaia, Aicardus decanus,
Spiritu sancto juvante, a domno Paschale, Romanae Eustacbius Garnerius,
sedis summo ac venerando pontiiice, per Gibelinum B Anselmus tnrris David custos, '
ejusdem lega,tum, Arelatcnsem archiepiscopum ro- Radulfus de Foritaneto
boratum est, post decessum meum violare praesum- Pisellus vicecomes,
pserit, iuvasionis crimine, nisi commohitus resi- Simon ducis filius,
puerit, obligetur, ac tolius regni nostri expers effe- Anfredus vir religiosus,
ctus, graviter judicetur. Praelerea concedo quod Gerardus camerarius,
quicunque meorum optimatum, vel aliquis militum Et alii quamplures.

REGDM JERCSAU, PRINCIPUi, PRILATORII

EPISTOLiE VIGINTI SEX

AD LUDOVICUMFRANCORUMREGEM, HUJUS NOMINISSEPTIMUM, COGNOMINE
JUNIOliEM.
Gesta Dei per Francos, I, p. U72.)
(BONGARS,

I. C et imtritus, ad jussum vestrum adimplendum para-

R[A1MUNDI] PRINCIPISANTIOCHENI. tussum. Sunt etiam hic duaj filia3 principis Rai~
Ulustri viro LUDOVICO, Dei gratia regiFrancorum, mundi, quse ad nubiles annos pervenere, facie et
devotissimo domino suo atque diligentissimo, R. corpore nimis pulcherrimse, pro quihus excellenliam
cadcm permissione princeps Antiochenus, licet in- vestram humiliter imploramus, quatenus eas in
dignus, salutem et dilectionem. terra vestra ad honorem gencris earum,nuptialico-
Oppressiones et paupertates hujus terrse, excel- pula viro dare dignemini, quia in hac lerra ardu-
lentissime domine, frequenter audistis, et, ni Deus late ejusdem tcrrae, et earum consanguinitale mari-
avertat, fiequentius auditurus estis. Qua paupertate tare non posscmus. Praaterea veslram exoro humi-
et anxietate sustincalur, vobii linguagjec manu di- liter discretionem, quatenus de patrimonio meo,
cere vel scribere possumus, quamvis benigna Dei quod mihi el meis injuste et vi, et etiam sicut omni-
clementia lemporibus nostris ampliata sit. Aures bus procul dubio patet, abstulerunt, ut jus et ratlo
quidem omnium Christianorum quotidie apertse sunt poslulat,sic deducere dignemini.Esse vestrum qu;d
et erectae,per nos liberalionem exspectautes; et in- audire desideramus, sa^pius nobis dilectio vestra ve-
terrogantes sicutJoannes in vinculis positus rcdem- scribere dignetur, Nos autem per misericordiam Doi
ptiouem Jesu Chrisli per nunlios ab eo.interrogabat D sani et incolumes sumus. Milo de Nealphis, miles et
(Matlh. xi, 2). Scientes vero cor vestrum ad libera- homo vesler, vobis apertissime esse hujus lerrse oie
tionem hujus terrae esse saapius intentum, quotidie narraverit.
ad Deum pro vestra exaltatione flexis genibus orant, II.
ut ipse sicut velle, sic posse vobis praestaredignetur, GIBERTlMAGISTRI HOSPITAL1S.
in manibus cujus corda regum suut, ut terra hsec LUDOVICO polenlissimo domino, Dei gratia Fran-
per vos visitetur et a manibus impiorum liberetur. corum regi gloriosissimo, GIBERTUS, Ciiristi paupe-
Ego autem de veslris natuialibus hominibus natus rum servus, et Dci pietatc Hospitalis Jerusalem ma^
J265 P*EGUM,ETC, EPP. AD LUDOV. JUN. 1266
gister, salutem cum omni conventu fratrum, et se- A estis in Domino, civilatem sanctam et regionem ei
ipsiim in Christo. universam adjacenlem, ct univcrsos fidei catholicae
Notitia nostrse infirmitatis Dominus agnovit, do- charactere insignitos, protegere, fovere, manutenere
mne pie rex, quod res et possessiones quas pere- ac corroborare. Si itaqueSpiritus consilii Serenitati
crini sancto desiderio iter Hicrusaiem arripientes, vestrae magnificse inspiravit velle ilerum, ad majo-
causa videndi sanctam Christi resurreclioncm sub rem coronam vestri, visitare locum ubi steterunt
umbra manus vestrse, salvas et illsesas consistere. pedes Domini corporaliter, modo instanter saltem
Iduireo allitudini vestrae supplicamus, quatenus de i.i hac Christianitatis magna necessitate et anxietate
quibusdam malcfactoribus, qui terram cujusdam multimoda, venire non denegetis, nec differatis. In
probi viri, videlicet Guillermi de Donperre incendio veslra sanctitate enim omnium vota conveniunt, et,
eorum perversitate esemaverunt, ipso Hierusalem pio nulu vestro et amico imperio, nos et regnum
permanente, talem indejustiliam placcatfacere,quod nostrum totum exsudabimus digne Deo. De csetero
alius qui audierit, amplius non praesumat consimile. veslrse commendamus paternitati prsesenlium lato-
Valete. rem, magnac honestalis virum, et venerabilem, Ma-
III. mistriae archipraesulem, ad omnia bene agenda stre-
AMALRICI REGISIIIEROSOLYMORUM. nuum, quatenus eum benigne recipiatis, et ei sicut
LUDOVICO, per Dei gratiam Francorum regi glorio- ori nostro credatis. Illi enim, ne epistolarem exce-
sissimo, AMALRICUS pereamdem Jerosolymorumrex, deremus brevitatom, secrela nostra ut vobis yiva
salutem. voce edisserat, commisimus. Valete.
Vestrsecredimusinnotuisse serenilati, charissime,
multorum ex relalione veridica, quoniam postquam, IV.
peccatis nostris exigentihus, princeps Anliochenus A[.MALRICl] PATRIARCILE S. RESURRECTIONIS.
a Turcis captus fuit, ct omnes sui aut captivitate A., Deigralia Sanctae Resurrectionis Ecclesiaepa-
aut morte perditi et pcssumdati sunt, ex improviso triarcba, charissimo lilio LUDOVICO, eadem gralia
supervenit repenlinus interitus. A sseculoetenim in- illustri Francorum regi, salulem et cunctorum ho-
auditus terrsemotus, castella, turres, municipia, stium triumphum.
omnia fere tam in monlanis quam in planis, tam in Quoniam paterni regni solium conscendere \rt$
Anliocbia quam in omnibus ei adjaeentibus, tunc fecit divina dispensatio, pro gratia vobis collala di-
in planis, tunc in montanis, solo adaequavit, et in- vinam interpellamus clementiam anle passionem et
numerabilem, proh dolor! Christianorum utriusque C resurrectionem Dei ct Domini noslri Jesu Cbristi, ut
sexus multitudincm morti improvisseaddixit, et ex- iclemDeus et Dominus noster vitam vestram pro-
stinxit, et,ut verius dicamus, terra tenus absorbuit. spere prolonget ac foveat, et posthujus vitse term>-
A.Gcumulum autem niiseria» et in summam deso - num vitam vobis tribuat sempiternam. Quia vero
lationis omnimodse, viam universse carnis ingressus sub vestra tutcla pauperes Chrisli quiele conversari
cst, heu, heu! ille rex inclytus et egrcgius, clypeus et fructificare cognoscimus, pro filiis nostris paupe-
ct fortitudo, post Deum , Ecclesiae Orienlalis, et ribus leprosis, qui extra murosHierusalem perpetuo
praccipue regni Jerusalem unica et irrefragabilis infirmitalis suse detincntur et damnati sunt carcere,
spes et fiducia salutaris, vester vestrique regni pra> de quorum crucialu et ardore non tanlum dicere
cordialis, nosterque dominus et frater rex Christia- possumus quantum oculis vestris vidistis, sublimi-
nissimus Balduinus. Cujus ideo inconsolabilior et tatem vestram rogamus attentius, commendantes
vehementior est iransilus, dolor etdesolatio, quod, vobis latorem praesentium eorumdem pauperum fra-
Deo auctore, in ipso et per ipsum omnium universi- trem, quem excellentise vestrae pro sua necessitate
las Chrisliana habebat promptum adjutoriuTi, ct transmillunt, quatcnus, ea audita, prout vobis vi-
cjntra singula infcslantia sufficienliam. Inde, inde sum fuerit, et Deus vobis inspiraverit, eorumdem
est nimirum, dilcctissime, quod vcstrae majestali 1D necessitati,qui humani aspeetus et humanse prorsus
tanquam lineamenta de capite pendcntia inclinan- lajtitise sunt experles, occurrere dignemini, ut pro
tes, suslentamentum nostrum et fidei deilicse basem lns et pro aliis beneficiis a remuneratore bonorum
sen)am inexpugnabilemquc civitatem, serenitalem omnium Dco, el in prsesenti victoriam, el post per-
vestram fore in Cbristo cognoscimus, et humilila- actam lemporalis regni administrationem, seternae
tem nosliam, vestram esse cnram peculiarem in beatitudinis accipere mercamini porlionem. In prae-
Dnmir.o profitcmur. QUD?crgo vel quanta fuerit fato siquidem loco ex divevsis mundi partibus inlir-
verae charitatis abundantia et perfeclio in piae me- morum et paupcrum Dei circumfluit multiludo. Et
mo;i.e amico vestro rege Jerusalem praetaxalo, Dei quoniam adsusteutandamcorummiserabilem et ino-
pro causa et illius invictissimo amore, in nostra pem vilam, mulla eis sunt necessaria, ct multorum
nunc omnibus apparcat ot Ecclesise Orientalis deso- evidenler indigent auxiliis, Orientalis Ecclesia mul-
la.ione. Sicut e:iim de pra.lecessorum veslrorum tis tribulalionibns ct paganorum incursionibus ep-
el totius prosapise vestrae piissima intenlione veris- pressa, eis ex toto in necessitatibus subvenire non
sime didicil sanctitas vobis innata, ex more et pro- potest. Unde benefactorcs corum universos omnium
losilolaudaKli, semper consucvit legivuin cui prsc- o"itlionu:i) ct beneliciorum vestrorum, ct eoium
120T AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE IiELLO SACRO.
maxime quoe in sancta civitate Jcrusalem fiunt, et"<\- strorum arcbiepiscoporum, episcoporum, abbalum
de cselcro fient, participes et consortcs facimus. quoque ct priorum ad tantam ccclcsiam revclandam
V. fecimus, vobis ostendat. Ea propter regalem majc-
EJUSDEM, statem veslram assiduis precibus humilitcv exora-
A., Dei gratia Sanctae ResurrectionisEcclesise pa- mus, quatenus vcnerabilem fratrem nostrum praedi-
triarcha, charissimo in Chrislo filio LUDOVICO, ea- ctsecivilatis episcopum, qucm honcstas el probitas
dem gratia Gallisevictorioso et illustri, ab eo salvari ipsius salis eommendat, Dei gratia et nostra reve-
qui dat salutem regibus. rontia, bonigne rccipialis ct honoretis, et in suis ju-
Sincera qua vos amplectimur verse cbaritatis slis petitionibus eunidem misericorditer exaudialis.
dilcctio, ct debita patriarcbalis officii quae no- Valete.
bis incumbit sollicitudo, nos compellit et ad- VL
monet Ecelesiis nostris providere, et, in qui- R[MML'ND1]DL'CISXARB0NJ.,C0.U!TIS TOLOS.E, MABCUIONIS
bus secundum Deum possumus, totius Christia- PROVINCI^E.
nitatis profectibus et iililitatibus invigilare. In me- Domino suo LUDOVICO, Dei gratia Francorum rogi^
dio siquidem nationis pravse et perversse positi, R. dux Narbonae, comes Tolosoe ct marchio Provin-
ab infidelium tyrannide singulis fere diebus impu- ciae, dcbilse fidctilalis obsoqiiium.
gnamur, et assiduas inimicorum Christiani nominis Pro ncgotio supcr quo Vegatiimperatoris Constan-
insidias et pericula sustinemus. Quanto igitur ma- tinopolitani, cum noslris ad bonorcm regni voslri,
jora et viciniora nobis imminent pericula, tanto ma- sicul crcdimus, nobiscum convcncrunt, legatos no-
gjs nos providos et sollicitos oportet et ab illis con- stros cum logatis domini A. summi pontificis, ad
silium cl auxilium quserere qui et abundant, et Graecorum imperatorem tiansniisimus.Porro diseve-
conferrc noverunt et dare consueverunt. Habe- tioni nostrae placuU logatos nostros ab ilinere ad
mus autem in finibus patriarchatus nostri, in ci- vf-slram praescntiam cvocaro. Unde quia in omniljus
viinte Pancadcnsi, quse dicitur Bennas, ccclesiam vostri consilii prudcnliam r.obis ducem pracffximus,
quamdam lam rcverenda antiqiiilate celebrcm, ct vestram soquentcs auctorilatom fegatis Graccorum
quani multis ct nnillonim miraculorum iusigni- itos obligavimus, prccamur iternm, quoniam jani
bus decoratam et cxaltalam. Quac scilicet ec- S'ia cssolpoenitentia, exccHenliam vestram regiam,
clcsia in illo loco Caesarea Philippi olim fundata 111tales legalos ad imporatorem ConslanlinopoliV?-
fuif, in quo primum et solum Christus Fitius Dei num mittatis, per quos nogolium spcratum aJ glo-
vivi, a Petro apostolorum vertice per fidei rectse „ riam et socuritatem regni vestri, Deo propilio ad ef-
confjssionem manifeslissime pracdicatus el declara- fectum valeat perduci, et ad nos optala commoda
tus est, cum prae omnibus et pro omnibus procla- pervenire. Intcrventu namque et inslanlia discrete-
mavit : Tu es Ckristus, Filius Dei vivi (Mallh. xvi, rum et fnlelium legalorum consueverunt magna ct
1G). In quo etiam loco hujus beatse confessionis re- ardua nogotia optatum el prosperum liuem sortiri..
tribulionom audirc ex orc Dominico sibi dicente : V"aL'le.
Tu es Petrus, et super hanc petram mdificabo Eccle- VII.
fiam mcam (ibid., 18), et claves rogni ccelorum, po- R. DE FIDEI.ISIMIT.RATORIS CONSTANTINOPOr
BALNEO,
t statemque ligandi atquc solvendi recipere ipse pro- I.ITAM.
ineruit. Hsecigitur ecclesia, quondam tam inclyta et LUDOVICO , Dci gratia excellcntissin-ioFvancorun 1.
oinni veneratione et obsequio digna, a Turcis, Chri- regi,R. DEBALNEO, de numcro fidclinm domini E[M-
stiani nominis inimicis, nunc fere cversa, et peccatis MANUELis]Constantinopolitaniimperatoris semperau-
noslris cxigentibus, tam illuslris olim, tampraeclara gusti, sincerae lidelilalis obsequium.
«ivitas, quse noslrse Hierusalem propugnaculum et Legationis ncgolium super quo Adrianopolitanus
antemurale cunctis fidelibus esse dignoscitur, nomen abbas, ot prior Hospilalis Constantinopolitani, cum
inane duntaxat reinanet. Est enim in spurcissimae D legalis domini R. Sancti ^Egidii comitis, vestram
j;enlilitaiis sita confmio, et barbara ferocitate ipsius visilavere praesentiam : mihi cum eis pariter tan-
impugnata, ct assidua captivitate et morte liliorum quam impcrii lidelissimo a domino moo E. inclyto et
suorum optimis quibusque destituitur, et minorala sancto imperatore injunctum fuit. Proinde quia ipsi
singulis fere diebus periclitatur. Novissime aulom appiralu mcoelprovidentia, jam ad dominum meum
lomporibus iioilris suscit:tvit Deus spirilum servi imperatorem marino ilinere redire cceperunt, fideli-
sui I. venerabilis fialvis r.oslri, in eadem civitate de latis debito, quam vobis exbibere lanquam domino
i'0\o ordinatietconslituti episcopi, qui multo corpo- desi.lero, confidenter consulendo rogo, et rogando
vis labove, raulta rcrum suavum impensa, eamdem consulo, ut legatos vestros et litteras ad doininum
ooclesiam ad prisliiniin statum revocare cupiens, meum E. imperatorem sanctuni, sine cunctationc
por varia pericula maris et tcrroc transilum faciens, et mora mittatis. Scio enim quia fraterno amore et
a.l genua charilatis vestrse tandem elapsus est, ut germana charitatc personam vestram, honorem regni
lalamitatem el mondicilatem tantse et tam reveren- vestri, el gloriam diligit, et imlissolubili vinculo et
«tissimaeecclesioevobis insiuuet, et condonaliones et germano consortio vobis sociari et uniri exoptat. Vi-
reiaxationes, quas consilio venerabilium fralrum no- vat et valeat per multa tempora subliinitao ^e-
1269 REGUM, ETC, EPP. AD LUDOV. JUN.
stra, et ipe inter fideles regni veslri. numerare di- A pro domo Israel, naturse persolvens debilum, viam
gnetur. universse carnis ingressus est, scilicet damnum die-
VIII. bus nostris incomparabile. Haecet bis similia Eccle-
A[MALRICI] REGIS MEROSOLVMORUM. siae persecutores attendentes, ab extremis eorum
LUDOVICO, Dei graliaregiFrancorum illustrissimo, finibus in uuum conveniunt quasi vir unus, adver-
a priscis jam temporibus sibi dilectissimo. A., per sus sanctuarium Dei, delere de terra memoriam no-
eaindem gratiamllierosolymorum rexsalulem etveri stram, Ecclesiamque fidelium, quod absil! infinitac
amoris indicium. eorum multitudinis oppressione depravare conantur.
Quoniam a longe rctro temporibus.lerram sanctam Super hoc Dei ac vestrum auxilium, consilium et
Hierusalem regnique Hierosolymitani exallalionem subsidium, ingemiscentes postulamus. Regnum el-
cordi vobis fuissc novimus, piam serenitalis vestrse cnim Hierosolymitanum, licet plurimum propriis viri-
devotionem humililer exoramus, ut quod diu gcsta- Lus destilutum sit, necesse est tamen quatenus, An-
siis in corde, adimplcre curetis opcre, et prsedietse tiochiae principatui omnino desolato manum con-
terrae subsidium providere mente sollicita studealis, solationis extendat, viresque quas, ut ita dicam,
ct negotii illius pro quo venerabilis archiepiscopus non habet, viriliter largiatur. Sed quid egenti prae-
Mamistrensis Galliarum parlibus deslinalus est me- 1*stare poteril, qui egestate affliclus in seipso angu-
mores silis, quoniam in instanti, plus quam lingua stiatur ? Oppressionem igitur Orientalis regni, et Ec-
queat exprimi, neeesse est fieri. Prscterca ex quo ciesiae, ipsa conscientia vestra diligenter inspiciat, in
Mamistrensis archiepiscopus a nobis discessit, fer- passionis resurreclionisque loci subsidium inflam-
tur quotidie imperatorem advenire. Qui slatim cum metur. Oramus obsecrando quod possumus, quod
venerit, verentur omnes Orienlales una nobiscum, ipsi quserimus, Dominicaea nobis locus impetret re-
absque omni dubio ipsum illam habere, quoniam surreclionis. Singula improperiorum nostrorum, al-
in tanta debihtate prostrata succumbit, quod non tenuationis nostrse, elationis inimicorum passionis
aliunde sibi venerit auxilium. Eamdem Antiochiam ac resurreclionis Christi, malorum vobis scribere
Turcis aut Grsecis cedere indubitanter iiecesse est. numerositas impedit; quaenos Iatorum praeseniium,
Mente igitur devota, corde sollicito, cursu concito scilicet fratrum nostrorum relationi lideliter com-
imperatorem illum de quo magis timcmus, praeve- niendavimus, ac sub eorum testimonio reservari di-
nire studealis, quia non in terram alienam, verum gnum credidimus.
in oam quae in onmibus el per omnia vobis erit ex- X.
posita venielis. El.tam nos quam omnes alii jussio- „ EJUSDEM.
nibus vestris obtemperabimus. LUDOVICO, Dei gratia illustrissimoFrancorumregi,
IX. B. domus Teinpli magister diclus, quamvis indignus,
B.DEBLANCESFORT MAGISTRI MILITI/ETEMPH. cum ojusdem domus cor.ventu, servilium cum dile-
LUDOVICO, divina gratia illusirissimo Fvancovum ctione.
regi, B. DEBLANCESFORT, eadem gvalia pauperis mi - Nobilitali vestrse notum fieri volumus quod domi-
liti;e Templi magislcrdiclus, cuni univevso ejusdem nus Guillermus de Donner, postquam ad Orientales
mililiae conventu, omnimodum cum debila revercn- partes transfrelavit, ut Dominicum visitaret sepul-
tia famulatum in Domino. crum, cseteraque oratoria circuiret, quidam ejus vi-
Orientalis regni perturbationem graves eventus in- chii suam terram crudeliter ihvaserunt, igne eara
textos infortuniis, scripto vobis inlimare operae pre- pcssimo devastantes. Unde serenitatem vestram mo-
tium duximus, cum prosperorum nuntiandi facultas dis omnibus deprecamur, quatenus hoc, quantum ad
universaliler fere nobis denegetur. Ne vero majesta- vos pcrlinet, fieri non permittatis, sed ultionem in
tem vestram prolixa improperiorum nostrorum rc- eos qui hoc prsesumunt faciatis, ut caeteri, vestram
latione amaricare videamur, capitulalim vobis ea juslitiam audientes, tantum scelus ullerius commil-
scribere inviti compellimur. Ecce persecutores veri- D tere non attentent. Magnum siquidem detrimenlum
tatis ac fidei, inspecta angustiarum nostrarum mul- in hoc poterit Orientalis Ecclesia suslinere, quia
tiludiuo, insoliti furoris audacia adversum nos ar- niulti sie sua perdere metuentes, transfretare dubita-
mantur. Ipsos namque R. principis Antiochiaeexal- bunt. Majeslati vestrse grates indesinenter exsolvi-
tat captivitas, caedesquesuorum et magnatum prin- mus de beneficio nobis et fratribus nostris impenso.
cipatus factsein principis captione. Hinc ab eis terra XI.
depopulata ipsos lselificat. Hinc nutu divino, nostro- GILBERTI CUSTODIS HOSPITALIS HTERUSALEM.
rum exigenle mole peccaminum, terrsemotu dissi- Iliustrissimoatque excellentissimo domino LUDO-
patae munitiones, eversa castella quamplurima, in- VICO,Dei gratia regi Francorum benignissimo, GIL-
numerique quos dirutorum murorum collisio op- BERTUS, eadem gratia sancti Hospitalis Hierusalem
pressit, mulliplicato eorum furore adversum nos custos, licet indignus, cum omni fralrum conventu,
lnulto acrius solito accendit. Ecce ilerum praedicla salutem et sacrarum orationum Hierusalem aeternam
gvavia, multa graviora, ac flebiliora flebilibus novis- participationem.
sime subsecuta sunt. Rex namque Balduinus, qui Inter caetera charitatis opera quibus ad regna fit
om:ii vitsesuse tcmpore, murus stetit inexpugnabilis ascensus. ccelestia, elecmosyna praecipue summum
1271 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONCM. DE BEI.iLO SACRO.
locum oLtinet, omni lam Vcleris quam Novi Testa- A slrissimc, tota Cbrislianitas in Oriente vebcrncntcr
menti pagina verum super hoc perhibcnte testimo- altrila et gravius solilo opprcssa, nimiiim !i'que ni-
nium. Iltijus itaquc devotionis intuilu,regalis vestrac niium laborat, lum ex infortunio R. illuslris «uon-
majcstatis magnilicentia, Spiritu santto diviuilus dam principis Antioelieni, qui ut jam vos duduiii'
illustrata, sanctissimam domum paupcrum Hospita- audisse arbitramur, rediens ab expcdilione, caplus
lisllierusalem, placcnicm Deoe-t per omnia accepta- fuit, csesis aut caplis fere omnibus illis qui in comi-
liilem , dcvote diligerc, inanulenere, vestrarumque tatu ipsius erant, tum ct ex tcrrsemotu, qui in prae-
beiieficiis elcemosynarum larga manu ditare ac re- teriloAugusto, totiusprincipatus Anliochcni caslella,
creasc semper consuevit. Super quo non est dubium lurres et municipia fere omnia fundilus o.vertit, solo-
qui.i propter sincerum vestrse bcnignitatis affectum, que coaequavit, rogamus sercnitalem cclsitudinis ve-
juem specialiter pro regno coelorum adipiscendo slrae, ul pro tcrra illa quam Dominus sua corporali
*rga Deum, et erga omnia quae sibi pertinent, in lolo praesentia visitare, illustrare et consecrare dignaliis
r„-gnovestro consislenlia, charitative exhibetis. Tot est, quam eliam,ut liquido constat, rcgnum vcstrnm
h.irbarae gcntes, tanlaeque diversorum populorum spurciliis infidelium potcntcr eripuit, et cultui divino
uationes, veslrae de die in diem subjungentur ditionL vindicavit, sollicitus sitis, et, dum licct alquev5w:at,
"
Dignum eniin el juslum esse judicamtts ut qui Deum nolum faciatis omnibus quo animo, quo cordis af-
uligit ejusque mandatis puro corde obtemperare ni- fectu, qua intima sinceritate Dominieum sopulcrum
tilur, in bonis et de bonis Domini gaudeat, teneat hucusque dilexislis. Scitote namque quoniam ab ini-
atque vicloriose possideat. Si enim protoplaslus tio, ut a prsesentium latoribus cerlius audire potert-
Adam, quia inobediens fuit voci Dominicse, mun- lis, consilio quidem vestrp, et fcstino auxilio, tan-
dum cum omnibus in co crealuris adversai-ium at- tum opus, nec ce-nsimile fuit. Et si vobis in\mentem
quc contrarium sibi haberc promeruil, ita si aliquis vcnirct Dominicum scpulcrum adire, non ih terrarn
lidelis volunlati Domini bene obediens aliquando in- alionam, verum cliam in cam quae tota vcstra e"stcl
vcnilur (quod raro contingit), tam mundum quam orit tempovc quidem nostro vobis exposita, procul
oinnia muudana beneplacito suo, dcbel habere sub- dubio venirctis. Nos enim ul tantum tamq.ue subli-
jecta, el sine omni obstaculo invenire parala. Ut mem dominum, vos modis omnibus honorare, dili-
igitur divinse bonitatis clementia , sine cujus nutu gere ct omnia quae vestri juris aut sunt. aut fuerunt.
nihil boni fieri polest, hscc praedieta, rex illustris- Data ad fontem Sephorioe, vi Idus Aprilis.
sime, juita vcstri affcctum animi, concedere digne- XIII. ,
tur, Deum semper prsc oculis habcte, et ea quae Dei »E BLANCESFORT MAGISTRI MILITI^E TEMPLI. '
sunl in regno vestro salva ct secura custodite, et CB. LUDOVICO , Dei gratia gloriosissimo Francoi um
prsecipue et specialitcr praediclam domum sancto- regi, et domino suo excellenli, B. DEBLANC,eadem
ruin pauperum Ilospilalis Hierusalcm, in qua vere gratia pauperis militiae templi minister bumilis, ct
Christus in membris suis suscipitur, sicut vestris as- toius fralrum suorum convcntus, oralionum munus
pexistis oculis, diversisquc modis servitur, solitse cum salute.
veslrae pietatis more diligile, manulencte, et ab omni In vcnerandse celsilatis vcstrse pvoesentia sacponti-
bostili manu tanquam bonus patronus prolegendo movo relatum credimiis, qualitcr, qiiandiu ct qua
defenditc, ul bcatorum precibus et intereessione pau- inlenlione sub salutifevse crucis vexillo ct cum do-
perum, quibus regnum ccelorum a Chrislo traditum mino rege icilitaverimus in Jigypto; si onim scclera-
cst, in prsesenti prospcrilatem mentis et corporis, tissimus LUeNoredinus, interveniente Syraconis au-
pacem in regno vestro et tranquillitalcm, de hostihus ciacia, rogno Babyloniorum, ut affeclabat, polirelur,
tnumphum, et post hujus vitse transitum, slolana mulliplicatis viribus tantus incumberet Christi re-
immorulitatis cum eisrlem pauperibus in regno ccc- gno ul per piraticam clauso mari, periculosum eliam
lorum feliciter adipisci mercamini. Amcn. fugse locum non concederet timidis et ignavis. Ea
XIL D cnim crat intenlionum suarum summa, caque gra-
A[MALniCl] REGISHIEROSOLVMORUM. tia miserat in Babylonem Syraconem, ut infinilam
LUDOVICO, Dei gratia Francorum rcgi gloriosissimo Babyloniorum mulliludinem, velvi dominalionis, vcl
ct incomparabili viro, dileclissimo suo, A. gratia simulatce pacis astutia sccum ascisccrct, cl in aboli
'.'jusdcm Hierosolymorum rcx, salutem el diloclio- tionem Christiani nominis, duo polenlissima regna,
nom. Babylonis scilicet ct Damasci fcederarct invicem. Vc-
Lacrymabilem et luctuosum dc domino ac fralrc rttm rcspcxit nos dcsupcr divina elemcnlia, dcdit-
noslro inclylo rcge B. rumorcm, heu '. heu ! vobis que cultoribus suis Chrislus nostcr non incruenlam
per prscsenlia scripta inlimamus, ;dciiuntiantcs vo- de infidclilalc victoriam. Supra mcmoratus elcnim
bis, quoiiiam in die Scolasticx virginis, vocatione Turcus. qucm adipisccndi rcgni gralia missum prae-
ilivina migravit ad superos. Vcriimtamen nos regno sigr.avimus,Berbcsium validissimam civitalem jEgj-
ipsius, quod nobis hseredit.irio jurc obveniebat, pli, quam eliam obfirmaverat cl muniverat iriginfa
iiuiie polimur, ct sinc omni impedinienlo alquc in millibus bcllatorum, in triumpbalis tandcm ligni
bona omnium hominum noslroruin volunlale in so- virtulc coaclus cst reddere servis crucis, ct non sine
lio regni nostri coiisolidali sumuu. Quia vcro, illu • magno suorum dctrimcntopulsus csl a i.>a(vi&, quam
1275 REGUM, ETC, EPP. AD LUDOV. JUN.
quidem tridiiQ amplius tardanle succursu, nullo A intrasse, Syraconem, Noradini eomestal;u'um qui ad
crat contradicente in dominium possessurus. Nos partes illas declinaverat ut eas sibi viudicaret, iw
atitem post hsec omnia revenentes, invenimus pro Bbrbesio obsedisse. Ipso mense finem dante, et se-
p"coatis nostris terram sanctam satis ac desuper f.e- quente jam intrante fixcrunt ibi lenloria.. Quo auditO'
s >latam, Paneademque civitatem, qua non evat in Noradinus indignatus animo et mente confusus,
toto vcgno muiiijior, furto sublatam ct rcdditam cadem tempestate litteris ct legalis suis omnes par-
Tnreis per manus proditorum, Anliochiam qtioque tes quse nomen ipsius audierant et tremebant con-
miseram ac miserabilem, eversionem sui jam pro- traxit, et castellum, quod diciturHarenc ct i-nfinibus
xmam, et stragem suorum incnarrabilem insolabi- Antiochise et Alapioc situm est, olim tumaci et su-
Lhns lacrymis deplorantcm; de qua quidem jam non perbia obscdit. Applicalis machinis et pelrariis suis,
tst dubium quin aut inGroecorum aut in Turcorum tot ct tantis vuineribus obsessos invaserunt, ut fe-
manus ven*at, el in proximo, nisi ei divina misera- re cibariis et aqua carenles amplius tolerare non
tio vestraque superexcollcns immcnsilas suecursum valcrent. Cum autem hao.citaqueagerentur, princeps
providevit festinatum. Ncquc enim potost vex noster Boemundus, qur Antiocbiicprsesidebaf, curam novi
A., magnus licel, Deo gvalias, ac magnilicus ad de- priiiclpatus sni virilitcr agens, comite TripoKtano et
fensionem Anliochioeet Tripolis, Hievusalem et Ba- " domino Torosio, ducequc Marmislensi, et de fratri-
hylonisquaeservit cum filiis suis, et cui potissimum busnostris quam pluribus sibi aecersitis, fratres et
iwetueiidum est, quadripartitum agmen ingcrere, homines suos, tanquam bonus Mathathiae filiiss,
quas ornncs potest Noradinus, uno et eodem tetn- succurrero proposuit. Tantos etenim milites ct Tur-
pore, si velit, suprrabundantibus canuni suorum copolos et pedites coadunavit, quod nunquam no-
c.opiis infeslare. Proinde novcrit magniludo vestra stris lomporibus ab illis partibus tam pulchra coa-
diloclum fratrem nostrum, famulum quoque et ami- dunatio fidelium adversus inlideles armata proces-
ctim vestrum, fratrem Heustan cancm pro e.vone- scrit. Factum est autem dum adversus crucis ini-
ratione et relaxatione sua cogenle corporis infirmi- micos, xii die exeunte AtigHsto, armati proccde-
lat», toties supplicasse, ut jam non possemus eisalva rent, eos in'primo confliciu ftigaverunt, sed in mul-
pictate contradicere. Miltimus ergo in loco ejus proe- litudine gentium confisi et plurimum resistentes ,
senlium lalorem, fralrem Walterum, virum pruden- nostros sustiimerunt et disconfecerunt, principcm
tein et discrelum, gemina quoque ingenuitate, avo- ct comitem ccperunt, licet multi eorum corruissent
rum scilicet et morum bene conspicuum, quem et in gladio. Quid ullra? victoriam habuerunt, sed
nos his prsesentibus, lanquam prscsentialiler, vobis r cruentam. Proeterea buc atque illuc perterram dis-
et mandalo vestro commiltimus ot submittimus, et currentcs Harenc ceperunt et Aniiochiani obscdc-
quasi manu ad manum tradimus, rogantes ut ipsum runt. Non est enim qui eorum immanitati resislal;
Dei amore et nostro in agendis nostris, quse et ve- de scxcentis mililibus et duodecim millibus pedi-
stra sunt, vestra ope fulcialis, et benigno favore ve- tum, vix pauci qui nuntiarent evasere. Elevatum
slro, tanquam famulum veslrum proprium in onmi- igitur cornu inimicorum nostrorum, humiliata est
bus el per omnia sustentetis. Nam el ipse sicut diu- in laboribus virtus nostra. Supplices etertim floxis
turna ejus conversatione cognoscctis, est etiam per genibus cordis, charitatis vcstrae pedibus provoluti,
se honorari dignissimus. a liheralitate vestra auxilium posluiamus et exspe-
XIV. ctamus. Interpellet vos ipsa conscientia vestra, mo-
G. FULCHERII PROCURATOR1S DOMORUM MILITIA veat vos sincerse charilalis affectus, redemptionis.
TEMPLI.. nostrse locus, terra sancta, urbs fortitudinis, Eccle-
Luwrvico, Dei grntia Franconim rcgi sanciissi- sia primitiva. Scmcl ac saepius vobis talia manda-
mo, domiuo et amico suo max. frater G. FIH.CIIERII vimus, nunc autem impensius ac impressius. Nobis-
domorum pauperis militiac Templi proeurator indi- equidem oratn.iiCS, ac rogare; vobis autem ope-
gnus, salutem, mittererem, si quis qua caret ipse D raliones ac rogata perficci-C divuia grafia p-te-
potest. stitit.
Antiochcme tcrrae desolationcm, Ilicrosolymorum XV.
liirlialiim regnum, graves eventns, importunos ca- A[MAI.RICI]REGISniERUSALEM,
sus, Christianilatis plagas continuas, lugulires vobis LUDOVICO, per Dei gratiam Francorum regi excel-
iutiniare compellimur, cum prospcra nuniiandide- lenlissimo, Patri in Christocharissimo.A., peream-
tit facultas. Importunitatis tamen et improporii no- dem llievosolymoriim rox, salulcm, et ab eo qui
slri singula, vobis scribere malorum numorositas oiiiuinrn regum cst Rex vegi.
impedit, dum vix aut nunquam prospera nobis eve- Quoniam cx vogia majeslate vos posse scimus, et
niaril. Praetermissa igitur lanti inforlunii mullilu- cx devotione pi;E volunlatis vos dosiderare non am-
dine, graviores noslros cvcntus vobis revelare sata- bigimus , omnibus necessitatcm patienlibu* auxilii
gimus, cum linguam loquentis lacrymse dosolationvs vestri inlervenlionem prolicere, ideirco por prsesen-
impediant. Anni autem istius mense Julio, contigit tia scripta, deflendam omnibus Christianorum qur
rcncm hostrum A. et magistrum nostrum, eaele- in terra sancta Hierusalem sunt, erectis Turcorum
rosque tcrrae sanctae procercs liues Babyloniorum cornibus dcprossionem, sublimilati vestrae , H«el
1273 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM. DE BELLO SACRO. 1276
eam jam lorte audieritis, exponere dignum duxi- j\ beati Joannis Constantinopolcos, nuntiusque san-
mus. Nobis apud ^Egyplum cum Syracuno dimi- ctissimi imperatoris, E. N. et utriusque vitse felici-
cantibus, et per virtulem Dominicae crucis inde talem.
eum, maxime si ibi permansisset, universitati Cbri- Nosoat celsitudo vestra , domine reverendissime,
stianitatis nociturum, expellentibus, factum est ut quod ex paite domini nostri imperatoris, ad vos pro-
coines Tripolitanus et princeps Antiochenus cum prie missi sumus, et ex praecepto imperiali habemus
mullo cxercitu ad liberandum caslellum prope An- quatcnus vestram citius quain domini papae visite-
liocbiam situm, nomine Haring, quod Noradinus mus prsesentiam. Quapropter vestram obnixe de-
cum innumera mullitudine obsederat, irent, et au- precamur benignitatem , quatenus velitis ac praeci-
xilio divino hostibus eorum adventui cedentibus Ii- piatis ut secundum dispositionem domini imperato-
berarent. Accidit autem ut dum prsefati princeps et ris hoc implere valeamus absque scandalo domini
comes, non contenli lanlo Dei bencficio, superbe aposlolici, quia nuntius ejus nobiscum est, et ad
hostes ad loca naluraliler munitissima insequereii- curiam illius nos primilus ire compellit, quod nulla-
tur, ipsos ab hoslibus capi, et omnem fere eorum tenus, donec vestram vidcremus maieslatem, facere-
exercitum partim capi, parlim occidi. Additus est mus. Valeat diu celsitudo vestra.
piaeterea huic dolor dolori. Nam traditorum manus, B XVIII.
praefato Noradino, cum ailhuc in ^Egypto essemus, A. PATRlARCHtfl DOMINICJE RESURRECTIONIS ECCLESI.*.
Panudium , quod vulgo Belinas dicitur, tradide- Inviclissimo Dei gvatia LUDOVICO Fvancovumque
runl. Sic itaque quasi in angustiae pcndulo, sancta piissimo regi, A., cadem gralia sanctse Dominicoe
laborans terra, vestrum et vestrorum potissimum , ResurreclionisEcclesieepalriarcha, una cumN.prio-
quod sibi eflicacissimum fore speramus, nobiscuim re, et univevso caiionicovum inibi Deo famulan-
implorat auxilium. Valete. tium conveniu , salulem et dcbilas ovationes in
Data Antiochioe secundo Idus Januarii. Christo.
XVI. Piae cclsitudinis vostrae bonitas et mansueludo,
H. OLIMPRIORISDE MONTE THABOR. fama loquente, ut experti sumus, vobis veraciter
Excellentissimo regi Francorum, II., non nunc, innoluit, quod in causa servorum Dei studiose cou-
scd quondam prior de monle Thabov, licet indignus, currat, et religiosis viris sinceritalis suse solatia
S. inlimaeque dilectiouis effectum cum salute in subministret. Imprimis igitur libertati veslrae im-
Chrislo. mensas gratiarum actiones persolvimus , quia sicut
Quoniam sui est, uniuscujusque est domino suo P multorum relatione suscepimus, res Dominici se-
status et seriem habiludinis suee lilteris declarare, pulcri eujus servi sumus, licet indigni, amoris re-
idcirco mea epistola, quamvis magna intersit loco- spectu divini ubique, quantum potestis', augere non
rum distantia, prsetulit ad veslras posse venire desistilis. In his ergo quse ad Deum sunt ante sa-
manus, et nihil est de quo lselior csse queam qua crosancta loca passionis et resurrectionis Dominicae
usque ad vestri praesenliani, Dco concedente, super- jugiter pro vobis existentes, fraternilatis nostrae ac
vonerit. Considerato a minimo etiam vestrae curiae beneficiorum nostrorum vos consorlem statuentes,
cierico, sciatis me in curia domini imperaloris dilectum fratrem el canonicum noslrum S. latoveui
Constantinopolis prse omnibus suis familiaribus pvaesenlium , benignitati vestree propensius com-
primatum tenere, ibique quoniam vestrorum mini- mendamus , humililer rogando , qualenus ei ob re-
inis praesentialiler nequeo famulari, cum omnia af- verentiam gloriosissimi sepulcri, in quibus indigue-
fluentia bonorum plurimum egere. Et inde est quod rit, auxilium vestrum largiri dignemini, et tam eum
floxo capile vestram imploro benevolenliam, ut im- quam res sibi commissas suo vestra sublimitas fa-
peratori Constanlinopolitano vestras litteras mittere vore manutenere dignetur. Insuper vestrae probita-
dignemini, qualenus ad vos, ut ad meum^charissi- tis excellentiam obnixe deprecamur, quatenus prae-
mum dominum, onini occasione rcmola, me venire D dicto S. canonico, Hospilale quoddam vel almum
dimittat, ct si unquam aliquod servitium quod vobis quemlibet locum sub proteclione alarum vestrarum,
placerel fccerim, modo maxime appareat. G. etiam ubi tad honorem Dominicoeresurreclionis refugium
el R. de Merlo,. mei videlicet propinqui, flexis geni- habere possimus, pro salute animae vestrae, omnium
bus vestrse benevolentiae integritatem expostulant, que nobilium parentum vcstrorum, concedere digne-
ut quod vobis litteris meis manifestatur, facere non mini. Valeat tantus rex fortissimus.
dedignemini. Et insuper vcstri nominis excellentiam XIX.
efflagito, ut huic bajulo quam citius poterit ad me IIUGONIS ABBATIS S. MARI.<EADRIANOPOLIS ET PRIORIS
rcversuro, non tamen pro mei merito, sed pro ve- S. JOANNIS CONSTANTINOPOLIS.
sivi clementia, manu aliquantulum larga subvenire Excellentissimo alque magnilico regi Franciae Lu-
facialis. Valete. novico, HiiGODei gralia Sanctce Mariae Adrianopo-
XVII. lis abbas, et prior Sancli Joannis Conslantinopolis,
PETRIPRIORISnOSPITALIS CONSTANTINOPOLIS. ejus fidelissimi, salutcm, et in regimine sibi com-
Illuslrissiino Dei gratiaLiDovico regi Francorum, misso placere summo Reclori.
P., fratcr JerosolymitQiii Hospitalis ct prior ecclesia! Non lateat pcrsonaiu vtstrae magnitudinis, Pater
 1277 REGUM, ETC, EPP. AD LCDOV. JUN. 1278
reverendissime, quia si importunitas temporis noni A invenietur sancta devotio destilisse, quin semper aut
sic nos constringeret, nos egressi essemus ex parti- sua nobis propensius ingereret, aut aliena benigui
' bus
provincise. Sed sciatis, in rei vcritate, quoniami sui favoris assertione nostris usibus applicaret. Pro
galeae paratse sunt apud Narbonara, et propter ru- quibus omnibus reverentia et honorilicentia fratri
morem, nolumus utveniant apud Sanclum iEgi- G. Fulch. a vobis exhibita, quia grates condignas
dium, quianolumusut omnibus pateat iter nostrum. referre non possumus, referendas illt soli commit-
Nunc vero noscat raagnitudo vestrse majestatis, Pa- timus, qui quod oculus non vidit, nec auris audi-
ter reverentissime, quia multum contristati sumus, vit in aeterna recompensaturus est claritate. Idem
quia vidimus nuulios vestros sine litteris ad regem! namque frater, G. Fulch. in universitatis noslroe
Siciliae. Quia vos bene scitis quoniam nos iluri et; prxsentia ger.ibus provolutus, vestram circa se stu-
reversuri sumus per ipsum cum pecunia, et per diosilatem tantis extulit prseconiis, nt pene intra
aliara viam ire nec reverti possumus. Et istud est; credulitatem, et supraadmirationem lieret universis.
negotium regis Sicilioe, sicuti imperatoriset vestri, Unde et hic et ubique nos et nostra omnia, vestrae
et bene scimus quia vos diligilis eum. Unde roga- supponimus et exponimns voluntati. Dc csetero su-
mus personam vestrae magnitudinis, ut per nuntios pc-roppressione sanclae terrae, et maxime Antiochise
Ttestros dirigatis ei litteras tales qnod sint honorabi- B quidloquamur?3;dquosibimus? quos implorabimus
les vestro regno et sibi, et sic credat legatis vestris Vobis enim toties dictum est ut sit facilius repulsam
quasi si vos loqueretis cum ipso. Et, si placct ve- ex taedio quam ex pietate lacrymas promereri. An-
strse magniludini, mittite nobis lilteras quam citius; tiochiae tamen res adeo confractae et ad tantam re-
potoritis, ut nobiscum possimus defcrri per proesen- dactse sunl paupertatem ut ad eam recipiendam iu
tium lalorem litterarum, et nec unum diem moram suam, collectis undique copiis, venire velit et accin-
faciat vobiscum. Valeat celsitudo vestra sanctissima. gatuv impevator. Quippe ea namque per tot infortu-
XX. niorum gradus ad hanc servitutum perducta est
AMALRICI RF.G1S HIEROSOLYMORUM. SKnmam, ut immanitati Grsecorum seu Tureorum
LUDOVICO, per Dei gratiam Francorum regi serc- ad primum concursum paleat exposita. Adhuc ta-
nissimo, Patri et amico suo chavissimo, AMALR. per men ad vos respicit misera mater et aposlolica sedes
eamdem Hierosolymorum rex, salutem. Anliochena, amaritudine et mcerore confecta. Va-
De vestrae paternitatis clementia et rcgno vcstro fele.
specialiter sperat sibi auxilium et consiiium Orien- XXII,
talis Ecclesiae toti Christianitati lugubris miseria.
Inde est nimirum quod de innata vobis benignitate C AMALRIGI REGISHIEROSOLVMORUM.
plurimum confisi, cum pro omnibus terrse sanctse LUDOVICO, per Dei gratiam Francorum regi glorio-
devotis vestrse supplicamus paternitati, praecipue sissimo, et amico suo serenissimo, AMALRICUS, per
pro fratribus templl, vestram cxoramus majeslatem, eamdem Jerosolymorum rex, salutem.
quatenus solilo more illos commcndalos habealis Quoniam vestram personam et regnum vestrum
continue, qui quotidie moriuntur pro Domino et diligimus, et vobis servire parati sumus, et specia-
servitio, et per quos possumus, si quid possumus. liter de vobis et de regno vestro speramus, successus
In illis enim lota summa, post Deum, consistit om- nostros vestrse notificare majestati digiium duxi-
nium eorum quse sano fiunt consilio in partibus nius. Sciat ergo vestra excellentia quod inlravimus
O.ientis. Unde quidquid eis fecerit regia vestra ma- ^Egyptum cum gente quam habere potuimus. Ter-
jestas, et muniflua dextera pietatis, nostvse per- ram enim nostram pro posse nostro munitam pro
sonae idipsum maxime oestimelis vos impendisse. Noredino reliquimus, qui omnes quos potuit evoca-
Valete. verat a Baldac et ab Euphrate, et ab omnibus ter-
XXI. minis eorum. Ante civitatem vero ^Egypti nobilissi-
BERTRANDI DEBLANCAFORT, MAGISTRI MILITLE ] mam quoe dicitur Bulbeis, congressi fuimus, cuin
TEMPLI. iEgypliis turmis utrinque disposilis et fronte ad
LUDOVICO, Dei gratia inclyto ot vcnerabili regi frontem locatis. Deus autem, cujus non est vicloria
Fiancorum, domino suo charissimo, BERTR. DE in multitudine, multitudinem inimicorum suorum
BLANCAFORT, eadem gratia militise templi magister convertit in fugam, et infinitis morti datis, et de me-
dictus, de regno ad regnum felieiter transferri. lioribus et majoribus terrse multis captis, in campc*
Quot et quanta nobis et prsedecessoribus no- illo pernoctavimus. In crastino autem civitatem
stris de munificentlse vestrse largitate collata sunt prsenominatam assiluimus mirabiliter, et nisi per
benelicia, si per singula persequi tentabimus, nec interpositionem fluminis Paradisi, qui ex improvisa
littera poterit nec lingua sufliceve. Nam cum ab nobis supervenit, sicut singulis annis solitus est,
ineunte setate vestra liberalitas circa domus nosttse impediremur, sicut speramus, urbs illa vel capere-
propagationem Iaboriosa devotione sluduerit, adhuc, tur vel redderetur. Si igitur ex solito nos virtus ve-
Deo gratias, in eodem suo tenore perdurat, Deo pro- stra magpifica adjuvare voluerit, Deo dante, ex levi
liitio et vila comite in posterum duratura. Et ut poterit ^Egyptus sanctse crucis characlere insigniri
retroacta tempora replicrmus, raro vel nunquam Valelc.
1279 AD CODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO. ',2SG
XXIII. A alios nuntn 5. qnia rege et magislro ahsentibus, uou
GAITFHIDI FCLGHERII PRiECEPTORIS HIEROSOLYMITAN/E audemus dimittere probos homines in hoc arclo.
DOMUS. XXIV.
LUDOVICO, Dei gratia gloriosissimoregiFrancorum, B. RAIMUNDI FILII, PRINCIPIS
ANTIOCHL€.
douiino suo charissimo, frater GAUF.FULCHERII Je- LUDOVICO, Dei gratia Francorum regi nobilissimo
ros;;lymitanoe domus praeceptor, salulem. domino suo. B. , Raimundi quondam Antiochioe
Sicut cxstincta parum fideliter incendia majore principis filius, ejus liomo et famulus, ab eo qui
landcm flamma reviviscunt, sic disconfectus a no- dat salutem regfbus.
stiis paulo ante Noradinus transiit ipse Euphralem, Quoniam, serenissime regum et domine, de vestrae
Persasque ac Turquemannos, Ninivitas E~. et quid- magnitudinis clementia non modicam fiduciam ha-
quid gentium ab extremis usqne finibus, suscitat in bemus, pietatis vestroe gcnibus proslrati totis visce-
sui pudoris ultioncm. Collcctaque multiludine tam ribus mentis involvimur, quatenus Orienlalium par-
insestimabili, Herennium oppidum crepit in Anlio- lium et maxime Antiochenarum frequens ac lacry-
chcnis finibus obsidere. Quod intucns bona?.indolis mahilis miseria atque devastatio altitudinis vestrae
adolescens noster Boam. jam princeps, et magnum viscera commoveat, ut yestro auxilio alque consilio-
illum genitorem suum rcferens, tantse mullitudini " in ejus manibus spes nostra alque refugium ex omni
non formidat occurrere, ct dum eis in paterna vir- parle spectat ac singulariter conslat, quod qui-
tule congreditur, occulto Dei judicio devictus capti- dem snspiranti animo quotidie praestolamur dicen-
vatur, quodque sine lacrymis dicere non deheinus, les : « Quando veniet? putas, durabo? » Terra noslra
ipse et comcs Tripolitanus, cum duce MamistroB, jam in arclo posila, et nos ab inimicorum Crucis
dominoqucVg~. de!Leziniaco, et aliisquamplurimis, Christi faueibus crcpti, Deo vero laudes referamus;
Alapiam ducti incarcerantur; reliqutis autem exer- et vos in coclestibus ab ipso Deo coronemini. Nos
citus, magnus licet ac melucndus, caesus aul capti- enim, nisi Dei auxilio ct vestro in proximo subleve-
vatus fere lotus. Sed et de fratribus nostris cecide- mur, ctim patria nostra et gcnte, omnes in mise-
runt in ore gladii 60, militcs fortissimi, prseter fra- riam ac funus lacrymabile jam labimur. Securis
trescllentes et Turcopolos; nec nisi scptem tantum namque ad radicem arboris posita est. Proh dolor!
casere periculum. Antiochia siquidem , amissis quantum dcdecus eril omni populo et vobis, si ter-
b Ihloribus suis a primo ad ultimum , tola patet. ram islam, lerram quidem tanta effusione sangui-
Quippc cum in omnibus finibus ojus nihil prorsus nis parentum veslrorum, lanta sili et fame acquisi-
c;t rcliquum, prsetcr solum corpus miserac civitatis; P tam, a ncfanda gente violari permittal ac destrui ?
c'e qua eliam limetur, ut pote quoe armorum, vivo- Scitis cquidem, domine, ut credo, ac satis audislis
rum el victualiitm coarclatur pcnuria, neque cnim quoe et qualia damna in finibus Antiochise in trans-
habel suflicicnlia pei duos menses cibaria. QuoJque acto anno acciderintj, lum videlicet in captivitate
nondum data est in potestalcra inimicorum, solus principis et aliorum virorum qui cura eo erant, et
pnst Deum fccit ct facit patriarcha, qui ad tempus in tanta populi Christiani deprsedalione atque exter-
sequostrata palriarchali dignitale, munit oppida, di- minatione; tum etiam in tanla munitionum igne
vi.Iit escas, largilur donativa, non dubitat eiiam de ferro destructione atque exstirpatione, tum eliam
viia periclilari pro patria. Sed quid inde? Sustinebit lanto terroe motu lali ac inaudito, qui fere omnes
uliquc, sustincbit Turcos; scd imperatori Constan- munitiones Antiocheni principatus et omnia castra
tiiiopolitaiio qui venit, non poterit resislere, omni solo tenus evertit. Sed de his ad praesens praeter-
humano auxilio destitutus. Rex enim nosler, quem mitto. Ceelerum autem quae vobis hic prsesentium
sua gratia conservet Omnipotcns, sub sanclse crucis lator vir quidera magnse religionis ac bonaevitee, ex
vexillo, profectus in ^Egyptum cum suis, et cum al- partc nostra dixerit, fideliter credalis.
tera parte fralrum noslrorum a prima die Augusti XXV.
tenel inclusum in Herbcsio civilate usurpantem sibi D G. FULCIIERII CONSERVI MILITI^ TEMPLI.
regntim Babylonise comoslabulum Noradini Syraco- LUDOVICO, Dci gralia regi Francorum charissimo
ncm. Et nos quidem in Jcrosolymis paucissimi (tanto1 domino suo, fraler G. FULCII.eadem gratia militiae
sst Turcorum et, ul vcrius dicam, spurcorum infini- Templi conscrvus humilis, salulem.
las), 1:0:1sumus ab infestalione el ab impugnalione1 Benelicia ct honores parvitati mese a vobis exhi-
s.?c;iri. Vidclis orgo necessitalcm nostram; vidctis bitos, dignis laudibus atlollere aut recompensationi-
quoniani si dissimulavcritis, aut larde credideritis, bus adoequarequis valeat? SolusDeus, qui vobis sua
ul soletis, ncc anloquain residuum Christianitalis gralia in aHerna beatiludine dignetur relribuere.
consumalur, succursum praebueritis, mctucndumi Ego auicni, Dco gratias, sanus et incolumis Accon
c;l ne, ciuu volueritis, non possilis. Accingantui appuli, magistroque et fratribus primum ex vestra
itiqic qui Dei sunt, et qui Christiano nomine cen- parte salutatis, quantam mihi honorificenliam pro
eeniur, veniant palris sui regnum ct liberlatis nostrsc! Dei amore eorumque reverentia exhibueratis, ex-
jiat iam liberare, ne patrum nostrorum sanguine! prcssi. Illi autem super hoc vobis gratias agentes,
viiilitar comparata, periclitctur turpiter et irrcme- seque et sua vestrae celsitati commendantes, ora-
diabiliter in numus filioruni. Ne exsncctclis hin<1 tionum suarum vobis et pro vobis offcrUnt instan-
1281 , EPIST. B. LUDOYIClIX.
lia:n. Mihi autcm famuh) vcstro non credatis ela- A solatio, prsesidio Dominicaecrucis dominus rex vo/de
psum, quod ab ore vestro, cum a vobis recederem, suum de inimicis fecissct. Sed audita incommoda
accepisse me gaudeo. Dixistis enim mihi, ut ex Antiocbise,ulconsiIio providit, inde secessit. Puta-
parte vestra, loca sancta salutarem, et in visitando bat enim prsedictus adversarius Bahylonicum rc-
ea, memoriam vestri facerem in singulis. Cujus rci gnum suo domino subjaccre, ct Cbristum colenti-
non immemor, hunc annulum quem vobis milto, bus ingressum ad Hierusalcm terra marique im-
per sacra loca circumferens et singulis applicans, pedire. Nam Deus qui suos novit ubique custodiro,
in memoriam vestri singulis imposui. Pro cujus rc- longe consilium ipsius iniquum aliter disposuit.
verenlia, precor ut annulum custodiatis et habeatis Tanta autem, serenissime rex, sunt |utriusque
chariorem. Valete. Valeteiterum cum mei memoria. patriae, Antiochicse scilicet.et Jerosolymitanse, in-
XXVI. commoda, quod pro nimietale sui nolumus vobis
B. MILITLETEMPLIMAGISTRI. scripto significare. Denique vestrae eximise digni-
LUDOVICO, Dei gratia regi excellentissimo Franco- tati hunc pnesentium latorem fralrjm Galteriu.n
rum, BERCTINUS, militiae Templi miuister huinilis, honestum et in negotiis Dei sollicitum dirigimus,
salutem, et in Chrislo regnare. qui in negotiis ipsis permansit, et iuitium linemquc
Ad aures vestroe suhlimitatis pervenisse non du- vidit; ipse vero vestrse sanctitati placila super hoc
bitamus, quo timore affJictus dominus coster rex reserabit. Quaeenim sublimitali vestraedixerit, con-
Amalricus communi consilio Christianitatis contra fidenter altendatis, tanquam nostro ex ore prolala.
Sairanem, quem Noradinus cum multo exercilu ad Et cognoscat vestra excellentia quoniam oculi totius
regnum Babyloniaedirexerat sibi subjugandum, cum Christianitatis Orientis, post Dominuni, in vos re-
pretioso sacrae crucis signo perrexerit, et qualiter spiciunt, ut a tantis malis, dum tempus instat op-
redierit. Nisi enim tanta exstilisset nostris prome- porlunum, per vos eripialur.
rentibus culpis terrae Antiochenseperlurbatio et de-

B. LUDOVICI FRANCORUM REGIS

EPISTOLA
AD SUBDITOS SUOS IN REGNO FRANCI^! CONSTITUTOS, DE CAPTIONE ET LIBERATIONE
SUA.

Scripta in Acon, anno Domini 1250.

,.".., Gesta, elc., p. 1190.)
(BONGARS,

LUDOVICUS, Dei gratia Francorum rex, dilectis ct C nullis eorum, qui de exercilu iEgyptiorum noslris
fidelibus suis, prselatis, baronibus, militibus, civibus, occurrerant, interfectis. Inlelleximus aulem in ipso
burgensibus suis, et aliis universis in regno Fran- itinere, Soldanum Babyloniae de novo vitam mi-
ciae constitutis, ad quos prsesentes litterae perve- seram finisse; qui, sicut publice dicebat et miserat
nerint, salutem. ad filium suum morantem in partibus Orientis, ut
Ad decus et gloriam divini nomims, crucis prose- in jEgyptum veniret, et eidem a cunctis sui exer-
qui cupientes negotium, totis affectibus universitati cilus majoribus fidclitatis fieri fecerat juramenta ;
vestrae duximus intimandum: quod post caplionem relicta totius suoe terrae exercitus cuslodia cuidam
Damiatae,quam Dominus Jesus Chrislus, per incffa- admirato suo, nomine Farchardino. Haec quidem,
bilem suam misericordiam, quasi miraculose preetcr in accessu nostro ad locum praedictum, iuvenimus
vires humanas Cbristianoetradideral potestati, sicut vera esse.
vos credimus non latere, delibato communiconsilio, Accedentes igitur ad locum prsedictum, die Mar-
de Damiata recessimus, vicesima die mensis No- tis, ante festura Nativitalis Dominicoe,in primis ac-
vembri proximo prseteriti; congregato tara navali eessum habere nequivimus ad Sarracenos eosdem,
exercitu quam lerreslri, procedentes adversus Sar- propter quemdam fluvium inler utrumque exer-
raeenorum exercitum, congregatum et castrameta- D cltum defluentem, qui fluvius Thaneos dicitur, et
tum m loco qui vulgariter Massoria appellatur ; in in loco illo a magno flumine derivatur. Inter utrum-
ipso quidem itinere sustinuimus aliquos Sarrace- que fluvium posuimus castra nostra protendentia a
noruiu insultiis, >n quibus assidue detrimentum majori fluvio ad minorem; ubi aliquando conflictH
suoruin non roodicum receperuiit, quadam die non habito cum Sarracenis, mulli ccciderunt ex ipsis,
1285 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO.
r.ostrorum gladiis inlcrfecti; maxima insupcreoium A subsiJio, ct tandem multis ibiJe.n vulneratis cx
multitudine submersa in aquis validis el profundis. noslris el equis noslris pro majori parte diversis
Sane quia mcmoratus fluvius Thancos non erat va- sauciatis vulneribus aut occisis, Domino auxiliante,
dabilis, propler profundilatcm aquarum et riparum campum retinuimus, nostrorum viribus recollectis:
altiludincm, ccepimus facere super eum calcialam, et ibi, juxta Sarracenorum machinas, quas acqui-
ul pcr eam pateret transitus exercitui Chrisliano, sivimus, eadcm die caslra nostra posuimus: ubi
ad hoc multis dicbus cum immensis laborihus, cum paucis moram fccimus die illo, facio ibi prius
periculis et sumplibus insislenles. Sarraceni autcm, ponte de lignis: per quem possent illi ad nos qui
e contra tolis resistentes conatibus, machinis nos- erant ultra fluvium transineare. In crastlno veio
tris quas crexeramus, ibidcin machinasopposucrunt plures e nostris de mandato nostro fluvium trans-
quasplurcs , quibus castclla nostra lignea quse euntes, caslra metali sunt juxta nos : et tunc, de-
super passum collocari feceranius euindem, con- slructis Sarraocr.orum machinis, licias fecimus ad
quassata lapidibus et contracla, combusseruut to- ponles navales, per quos nostri de uno exercilu ad
taliter igne Gracco. Quo faclo, fere onini spe et ex- alium transirc libere poteraht et secure. Sequenti
spectalione frustrata per calciatam illam talilcr autem die Veneris, filii perditionis, congregatis cx
transeundi, tandcm per qucmdam Sarracenum ve- H omiii parte viribus suis, Cliristianum cxercitum om-
nionlem ab jEgyptiorum exereitu, datum fuitnobis nino perdere intcndentes, in fortitudine maxima, t*
iiitclligi locum csse vadabilem aliquantulum infe- in mullitiidine inlinila convencrunt ad licias nostras,
rius, quo potcrat exercitus Christianus fluvium ex omni parle exercilus tantos tamque terribiles fa-
transmcare. lnde, communicato consilio baronura cientes insullus, quantos sicut a pluribus dicebatur,
et aliorum majorum de cxcrcitu, die Lunoe anle in cis marinis partibus nunquam viderant facere
Cineres, fuil concordilcr ordinalum quod in cras- Sarracenos. Quibus lamen, divina prsevalente po-
liuo, die vidolicct Carniprivii, summo raane conve- tentia, ordinata ex omni parte exercitus nostrorum
niremus ad locum procdictum, fluvium transituri, copia restilimus, et impetus repulimus eorumdem,
qtiadam parle excrcilus ad castrorum cuslodiam maxima eorum multitudine nostrorum gladiis in-
ordinata. Die itaque craslina, ordinalis aciebus, ve- cumbente. Postmodum autem elapsis aliquot diebus
nieutcs ad locum, transivimus fluvium non tameu advenlavit apud Massoram Soldani filius, veniens de
sine gravi periculo. Nam profundior et pcriculosior parlibus Orientis: in cujus adventu tympanizanles
crat locus, quam nobis fticral intimatum : ita quod et loetantes jEgyplii, receperunt eum ad Dominum :
ibi oparluit nalare cquos noslros, et propter altas el ex hoc augmenlata est eorum non modicum for-
ct lutuosas ripas, pcriculosus erat exilus fluminis titudo. Undc apud nos postmodum, nescimus TUO
antedicti. Transacto ilaque fluminc, ventum cst ad Dei judicio, omnia nostris desidcriis in contrarium
locum ubi eraut Sarraccnorum machinse, juxla succcsserunt, iiu.lente diversarum segritudinum
calcialara proedictam. Et habito cum Sarracenis ag- poste, ct mortalitatis cliam generalis tam in homi-
grcssu, nostri qui prseccdebant, mullos cx ipsis nibus quam in equis, ita quod vix erant in exercilu
trucidarunt gladiis, non parccnles sexui vel selali. aliqui qui mortuos suos non plangerent, aut segro-
Intcr quos capitaneum corumdcm, et quosdam alios lantes ad mortem. Unde pro magna parte diminutus
aJmiralos iulerfeceruiit ibidcm. Deinde vero dis- erat exercilus Christianus, et consumptus
persis aciebus noslris, quidam nostrorum per castra Tantus cral defoctus victualium, quod plures ine-
hostium discurrentes, venerunt usque ad villam quee dia deficiebant et fame. Non enim vasella navalia de
Massora dicitur, quotquot hostium occurrebant Damieta ad exercilum transire poterant, impedien-
gladiis occidentes. Sed tandcm Sarraceni, cognito tibus Sarracenorum galcis et vasis piraticis, quae
eorum inconsulto processu, resumptis viribus ir- per terram in flumine collocaverant antedic:o.
ruentes in eos, ct circumvallantes undique, opprcs- Sicque compluribus vasis noslris prius captis ab e's
serunt eosdem, ubi facta esl nostrorum strages non D in flumine, tandem duas succossive caravanas, vic-
modica baronum et militum, tam religiosorum tualia el alia multa bona ad exercitum defercnles,
quam aliorum, de qua non immerito doluimus quam- cacsa mariuorum et aliorum multitudine, ceperuat
plunraum et dolemus. Ibi etiam illum praocordialein in tolius excrcitus delrimentum. Unde deficiente
et proeclarumfratrem noslrum, recolendse raemoriae, omnino victualiuin, et annonse equorum suffragio,
ct Atrabensem comitem, temporaliler amisimus: coeperunt in exercitu deiicere fere omnes, iu deso-
quod cum cordis amaritudine recolimus et dolore, lationem et terrorem non modicum incide:ites. His
liccl de ipso gaudendum sit potius quam dolendum, igitur arctatos incommodis,tam propter ciborum ca-
quoniam pro certo credimus et speramus eum, renliam et equorum annonse, lam propter casus su-
corona martyrii, ad coelcstem evolasse patriam, et pcrius adnotatos, incvitabilis necessilas nos induxit
ibi cum sanctis martyribus perennitcr congaudere. a loco praediclorecedere, et ad partes Damiatae re-
Itaque die illa, Sarracenis super nos irruentibus dire, si Dominus providisset. Sed, cum vimhominis
undique, ac imbrem emiltenlibus sagittarum, graves non sinl in eo, sed potius in illo, qui quorumque gres-
insultus sustinuimus eorumdein usquc circiter sus dirigit, el disponil juxta sua placita voluntatis
l.orain nonam, deficiente nobis omr.ino balistavum (Jercm. x, 25), dum esscmus in itinere revertendi,
 1285 EPIST. B. LUDOVICIIX. 1235
quinto scilicct die mcnsis Api ilis, et Sarraceni totis A oxercitu in itinere veniendi adversus pr. pe Damia-
suis viribus congregatis in unum, cum multiludine tam, pro complendis omnibus supradrctis, accidit,
infinita aggressi sunt exercitum Christianum ; ct, divino judicio, quod quidam milites Sarraceni, ron
sicul accidit, permissione divina, peceatis nostris sine conniventia vel majoris partis oxeicitus, irru-
exigentibus, in manus inimicorum incidimus: nobis, entes in Soldanum proedictum surgentem in manc
et charissimis fratribus nostris, A. Pictaviensis, ct de mensa, post prandium, ipsum immaniter vulncra-
C. Andegavcnsis comitibus, et cseteris qui nobiscum vcrunt, et de sun tcntorio exeuntem, ut posset fugae
revertebantur per terram, nemine penilus evadento, beneficio libcrari, videntihus fore omnibus admi-
captis et carceribus mancipalis, non sine maxima ratis, et aliorum Sarraeenorum mullitudine, frus-
strage nostrorum, et effusione non modica sangui- tatim gladiis tiucidarunt. Quo perpetrato, stalim
nis Christiani: majori parte illorum qui reverte- multi Sarraconi armati, in iilo furoris calore, vene-
bantur per fluvium, simililer capla, aut gladio in- runt ad nostrum lcntorium, ac si vellent, ut timc-
terfecta; vascllis navalihus, ut plurimum, inccndio batur a multis, in nos et alios Christianos desscviro;
dissipatis, in quibus inccndii flamma combussit sed divina clcmcnlia eorum furiem mitigante, super
segrotantum multitudinem dolorosam. Sane post firmandis treugis prschabilis cum Soldano, et civi-
captionem noslram, per dies aliquot jam diclus B tatis Damialoe liberatione festina, nos requisierunt
Soldanus rcquiri nos fecit de treugis faciendis : instantcr. Cum quibus, prscniissis tamen ab eis ver-
petens instanler, non sine minis et austerilate ver- borum et comminationum tonitruis, tandem sicut
borum, quod sublato morse dispendio, faceremus Domino placuit, qui tanquam pater misoriaordia-
sibi rcstilui Damialam, cum omnibus rebus ibidern rum, ct pius in tribulalionibiis consolator, gemilus
inventis, el resarciremus omnia damna, ct expensas compoditorum exaudit, firmavimus cum juramentis
op.iasfecerat usque ad tcmpus illud a die qua rece- treugas quas fcceramus antea cum Soldano ; ct ab
perant Damietam Christiani. Tandem vcro post omniliiis ct singulis eorum recepimus juramenta,
mullos traclalus, trcugas inivimus usque ad decen- juxla legem eorumdem supcr treugis nostris obser-
nium, sub hac forma, videlicel: vandis, dotcrminatis certis temporibus, infra quse
Quod idem Soldanus nos, ct omncs qui capti caplivi liberarentur hinc inde ; et Damialse civiias
fucranta Sarracenis poslquam veniinus in ^Egyptum redderctur. In cujus reddilione, et tunc cum admi-
Christianos captivos, ncc non et omnes alios de ratis eisdem, etantea cum Soldano ea.de causa non
quibuscunquc partihus oriundos, qui capti fuerant sine difficultate convenimus, quia spes nulla erat de
a tenipore quo Soldanus Kycmel, avus ejusdem Sol- rclinenda civitale jamdicta, sicut cerlissime per illos
lani Caym, cum imperalore treugas inicrat, de ' intclleximus qui ad nos de Damiata venerant, veri-
arcere liberaret, et liberos abire permitteret ubi latcin iiullatenus ignorantcs : jiropler quos, de f 011-
vellent; et quod terras quas Christiani in regno silio baronum Francioe, ct quamplurimum aliorum,
Hierosolymilano tencbanl in adventu noslro, cum potius eiegimus Christianitati fore consultius, r.03 ot
omnibus pertinentiis in earum pacc tcnercnl. Nos captivos alios pro treugis hujusmodi liberari, quain
autcm tenebamur ei reddere Damiatam, ct octin- civilatcm talitcradmitlcre cum residuo populi Chris-
genta millia Byzanliorum, Sanacenorum pro libera- tiani existentis in illa, quam nos et alios sub tanlis
lione captivorum, et damnis, et expensis proediclis: periculis in carccrc remancre. Die igilur statuta re-
de quibus jam solvimus quadringentos : et Iiberarc coperunl admirati prsedicti civitatem canidem : qi;a
omnes Sarracenos captos in ^Egyplo a Clirislianis, rocepla, liberaverunt nos el fratres noslros; nec non
postquam illuc venimus, nec non et eos qui capl: camitcs Brilannise, et Flandrise, et Suession. Et
fueranfin regno Hierosolymitano, a tempore trcu- mnltos alios barones, milites de regno Francis% Jero-
garum olim factarum inter impcralorem el SolJa- solymorum, ctCypri. Ettuiicspemfirmamhabuimus,
num protfdictum.Adjecto, quod omnia bona noslra ex quo nos liberaveruntet alios supradictos, quod de
mobilia, ct omnium aliorum apud Damiatam renia- rj reddendis ct liberandis omnibus aliis Christianis,
nentia, post recessum nostrum, salva forent, et sub juramenta sua firmiter observarent, seeundum con-
custodia et defensione ejusdem Soldani, portanda ad linentiam treugarum.
terram Christianorum quandocunque opportuhilas His itaque peraetis, a partibus ^Egypli recessi-
liaberetur. Omnes etiam Christiani inlirmi, et alii mus, ccrlos nuntios diiniltenles ibidem, ad recipien-
qui pro vendendis rebus suis quas ibi habebant, in diim caplivos a Sarracenis, et ad cuslodiam rerum
Damiata moram traherent, tuli simililer essent, re- quas ibidem dimisimus , ol quod non babebamus
cessuri per terram vel per mare, quando vellent, navigia quse sitfiicerent ad portandum. Postmodum
sine impedimentovel contradictione quacunque. Et autem, vcnientes in actu de rebabcndis captivis,
omnibus illis qui per terram vellenl recedere, tene- quod mitltum insidet cordi nostro sollicite cogilan-
balur idem Soldanus usque ad terram Christianorum tes, remisimus alios solemnes nuntios et navigia in
securum prsestare conductum. ^Egyptum, ad reducendum captivos, et res alias
Unde cum hujus.modi treugoe inter nos et Solda- quas dimiseramus ibidem : scilicel, machiuas no-
num praedictum, praestitis juramentis hinc inde fir- stras, arma, tentoria, quarndara quantilalem equo-
mat* fuissont, et jam idem Soldanus esset cnm suo rum et alia multa bona. Sed Admirati prsedicti nun-
,287 AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELI.O SACRO.
tios nostros, cum inslantia poslulantes rcddi sibi ,\ diebus esset, proh dolor ! coustitula. Captivi etiam
captivos juxta formam trcugarum et ala supradi- Chrisliani qui ab infidelibus dctineittur, post reces-
cta, detinuerunt diut-ius in Babylonia, sub spe rod- sum nostrum potcrant pio perditis rcputari, OUILS
dendi omnia quai petcbant. Tandcm vcro pnst ex- spc dc liberatione ipsorum sublata. Si autem con-
spectationem diuiurnaiu do captivis omnibus quos tingeret nos morari, sperabatur qnod ex mora no-
veJdere lcnebantur, qui sunt, ul firmiter dicilur, stra posset aliquod bonum cvcnire : ex quo ctiam
nuiiiero plusquam duodecim millia, inter anliquos liberalio captivorum, cl castrorum et villarum regui
et novos, iion liberavcrunt nuntiis nostris nisi tan- Jerosolymitani retentio, et quaeJam alia toti Chris-
tummodo quadringentos; de quibus pars quscdam lianitali utilia possent, actore Domino, provenire,
exivit de carcere pecunia mediante : de caeteris tan- maxime cuni inter Sulilanum Alapi;o, et Babylonios
tum rebus, nihil omnino redderc voluerunt. Inio, gravis discordia sit exorta. Qui Soldanus, congrega-
quod est detestabilius, post treugas iniias el juralas, tis suis exercilibus, jam cepit Damascum, et qu;e-
sicut intelleximus per nuntios nostros, et per capli- dam castra sub dominio Babyloniae conslituta, pio-
vos quosdam lidc dignos de illis partibus redeunlos, cessurus, ul a mullis asseritur, in jEgyptum ad vin-
elertos juvcues de Chrislianis captivis ducendo aJ dicandum mortem iiiterfecti Soldani, el ad lerram
"
victimam, tanquam oves, quantum in cis. erat, com- illain quantum poterit occupandam. His igitur con-
pellebant apostatare a fide calholica, appositis g!a- sid^ratis altenle, proedictaeterrse sanctse compatien-
diis super eoruin cervicibus, cl clainare legom see- tes miseriis ct pressuris , qui ad ejus subsidium
leratissimi Machometi; quorum mulli imbecilles et vencramus, ac caplivorum nostrorum captivitatibus
fragiles exorbitaverunt a fide, legem illam detestabi- et doloribus condolentes, licet nobis dissuadeietur a
lcm profitendo. Cseleri vero, tanquam alhlelae forlis- multis morari in partibus transmarinis : maluimus
simi, in lide radicati et in firnio proposito constan- tamen adhuc differie passagium, et morari per
tissimc persisteules , minis vcl llagellis hoslitiin tempus aliquod in regno Syriae, quam negotium
supcrari nullatenus potuerunt : scd cerlantes legiti- Cbristi totaliter relinquore desperatum et captivos
me, coronas martyrii rcccperuiit sanguine vubvitas; nostros in tantis ptriculis constilutos. Charissimos
quorum sanguis, ut pro certo tenemus, clamabat ad aulem fratres nostros A. Pictaviensem, et G,Ande-
Dominuni pro populo Christiano, ct advocali nostri tjavensemcoinites, ad eharissimoe doininse ac matris
erunl corain sumnio Judice in ccelesti curia.in causa nostrse, ncc non ct totius regni consolationem, in
quam agimus contra fidei inimicos, utiliorcs nobis Franciam duximus remitlendos.
in illa patria quam si nobiscum convcrsavontur in _ Cum igitur omnes qui in nomine Christiano cen-
torvis. Multos etiam Chvislianos qui apud Damiatam scntur, zclum haberc debeanl ad negotium memora-
remanserant oegrotantes, gladiis trucidarunt. Nec de tum, et vos proecipue, clerici, qui de illorum san-
liberandis captivis Christianis , nec de rcrum rc- guine descendistis, quos Dominus ad terram san-
stilutione nostrarum aliquam certitudinem habeba- ctam acquiiendam, tanquam populum peculiarem
mtts, quamvis plene scrvaverimus conditiones et elegit, qttain acquisitionis titulo propriam reputare
paota quoe cum eis habuerimus et parati fuerimus de.botis, universilatem vestram ad illud servitium
observare. invitamus, qui nobis in cruce servivit, et pro re •
Ad hoc cuin post treugas initas et liberationem demptione vestra sanguinem proprium cffundendo ,
nostram, firmam haberemus fiduciam, quod libera- exslitit, ita quod corda veslra.nova in Cbrislo Jesu.
tis caplivis, terra transmarina quam Christiani te- Gens enim illa sceleratissima, in contumcliara Crca-
nebant, in statu pacifico permaneret usque ad loris, praeter blasphcmias quas dicebant in conspe-
lompus in treugis difflnitum : voluntatem et propo- ctu populi Christiani, crucem flagellis cxdebant,
situm habuimus ad partes regni Francioe revcrtendi: spuebant in eam, et deindc vililer pedibus concul-
ct jain disponi feceram de navigio, et aliis quac ad cabanl, in opprobrium liJei Chrisliaiiee. Eia er^o,
nostrumpassagiuinnecessaria videbantur. Sed aper- D milites Christi ! peculiaris papae Dei vivi accingi-
te vidcntes, pev ea quaesuperius sunt exprcssa, quod mini, et estote viri potentes ad vinJicandas injurius
admirati praedicti apsrte contra treugas veniebant, et opprobria supradicla; acttts veslros ad anteces-
ct contra propria juramenta nobis et Christianitati sorum vestrorum exempla redueite, qui specialiter,
illudere non vereotes, requisimus consilia baronum inter caetcras naliones, fuerunt iu fidei exaltatione
Franciae, preelatorum, domorum Templi, Hospila- devoti, ct sinceritatis affectu duminis suis lempora-
lium Sancti Joannis, et Sanctae Marise Teutonico- Iiter obsequenles, totum orbem gestis iusignibus im-
vum, baronum regni Jerosolymitani, et comniunica- pleverunt. Praecessimus vos in obsequium Dei; ve-
tum quid esset nobis ineunlibus hujusmodi facien- nite et vos, assequimini nos pro Deo ; landem no-
dum : quorum major pars eoncorditer asserek-t, biscum, Viccttardius deveneritis, recepluri, Domino
quod si nos recedere contingeret his diehus, prxdi- largiente, mercedem, quam Evangelicus Puterfami-
ctam terram dimilteremus omnino in admissionis lias primis donavit vinese suse operariis et extremis
articulo constitutam; et noster recessus non csset (Malih. xx, 8). lnsuper prseter indulgentiam ge-
aliud, nisi eam tolaliter exponere Sarracenis : ma- neralem cruce signatis indultam, vcrientes, vel
-imecum in statu tara debili, ct lam miserabili his compr-iens transmiltontcs in noslros suirsidium,
1289 VERSUS DE ITINERE HIEROSOL. 1290
imo potius terrse sanctse, dum ibi praesentes fueri- A qualitatcm. Vos autem, praelati et alii Chrisli fide-
mus, apud Deum, et homines multura sibi favorisel les, pro nobis ac memorato negolio terrae sanctse
honoris acquirent. Expedite autem negotium, ut illi spccialiter orationum instantia inlerpellare velilis
quiiius virtus Altissimi inspirabit venire vel mittere Altissimum, ac in locis vobis subjectis faciatis spe-
in subsidium memoratum, praeparent se venturos cialiter exorari, ut quod nostra peccata proepediunt,
vel missuros in rassagio instantis mensis Maii vel Divinaesuae propitiationis annuente clementia, ve-
Aprilis. Ipsi autem qui parati esse non poterunt ad strarum aliorumque bonorum orationum suffragiis
transmittendum in illo passagio, saltern in secundo valeat.
sequenli passagio sancti Joannis transfretare pro- Actum Acon, anno Domini 1200,quinquagesimo
curent in subsidium memoratum. Accelerationeenim mense Augusto.
opus est, et mora dispendiosa videtur, juxta negolii

MONITUM 1N SUBSEQUENTIA CARMINA.

(Edelestand DUMERIL,Poisies ant. uu XH'siecle, p. 408.)

L'enthousiasme produit par les Croisades inspira successivement un grand nombre de poesies popu-
laires; nous avons cru devoir en ajouter quelques-unes, qui, quoique posterieures h la formation des
nouvelles langues, nous ont paru offrir un veritable interet. Celle-ci se trouve dans les Annales de Roger
of Hoveden, ap. Saville, Rerum Anglicarum Scriplores, p. 659. Elle fut composee vers 1188; 1'auteur
s'appelait Bertier ou Bertere, dont Symphorien Guyon fait, sans aucune raison a 1'appui de sou opinion,
uii conseiller du roi d'Angleterre, Histoire a"OrUans, p. 409.

1. B Emunt Deum curis (1).

Chant des Croisds. Lignum crucis,
Juxta threnos Jeremise Signum ducis,
Vere Sion lugent viae, Sequitur exercitus;
Quod solemni non sit die Quod non cessit,
Qui sepulcrum visitet, Sed proecessit,
Vel casum resuscitet In vi sancti Spiritus.
Hujus prophetiae. Novi rursum Philistsei
Contra quod propheta scribit, Capta cruce, crucis rei
Quod de Sion lex exibit, Receperunt arcam Dei,
Nunquam ibi lex peribit Arcam novi fcederis,
Nechabebit vindicem, Rem figuraeveteris
Ubi Chrislus calicem Post figuram rei.
Passionis bibit. Sed cum constat quod sint isti
Lignum crueis, Prsecursores Antichristi,
Signum ducis, Quibus Christus vult resisli :
Sequitur exercitus; Quid, qui non restilerit,
Quod non cessit, Respondere poterit
Sed prsecessit, In adventu Christi?
In vi sancti Spiritus. Lignum crucis,
Ad portandum onus Tyri Signum ducis,
Num deberent fortes viri Sequitur exercitus;
Suas vires experiri, Quod non cessif,
Qui certant quotidie Sed praecessit,
Laudibus militise In vi sancli Spiritus.
Gratis insigniri. Crucis spretor crucem premit,
Sed ad pugnam congressuris Ex qua fides pressa gemit :
Est athletis opus duris In vindictam qui [/. quis] non fremit?
Nonmollitis Epicuris Quanti fidem aestimat,
Non enim qui pluribus D Tanti crucein redimat,
Cutem curant sumptibus Si quem crux redemit.
(1) Precibus ap. Saville; mais dans le reste de Ia raire, t. XV, p. 558, donne au vers une syllabe d»
piece le dernier vers du couplet rime avec les trois plus
] qu'il ne doit avoir. -
oremiers : pressuris, que propose VHistoire litte-
PATROI,.CLV. M

120| AD GODEFRIDUMAPPEND. II. — MONUM.DE BELLO SACRO.
Quibus niinus cst argonti,
Si lidcles sint inventi,
Pura fide sint contenti.
Satis csl Dominicum
Corpus ad viaticum
Cvucem dcfendenti.
Lignum crucis,
Signum ducis,
Scquitur exercitus;
Quod non ccssi
Scd praeccssit,
In vi sancti Spirilus.
Cliristus tradens se lortori;
Mutuavit peccatori;
Si, peccator, non vis mori
Proplev pro te morluum,
Male solvis mutuum
Tuo Creatori.
Sane potest indignari,
Cuideclinas inclinavi;
*Vjmin crucis torculari,
Pro te factus hostia
Tibi lcndit brachia
Nec vis amplexari.
Liguum crucis,
Signum ducis,
Seqtiitur exercitus;
Quod noii cessit,
i<m
A Sed preecessit,
In vi sancti Spiritus.
Cum attendas ad quid tendo,
Crucem tollas, et vovendo
Dicas : illi me commendo
Qui corpus et animam
Expendit in victimam
Pro me moriendo.
Lignum cvucis,
Signum ducis,
Sequitur exercitus;
Quod non cessit,
Sed prsecessit,
In vi sancti Spiritus.
II.
" Chant des Peterins (2).
Audi nos, rex Christe;
Audi nos, Domine,
Et viani nostram dirige!
Deus, miserere;
Deus, miserere
Et viam nostram dirige (5)!
0 trine el une,
Cunclis [l. cunctos] nos protoge,
In hoc sancto itinere.
Ducem nobis prsebe,
Angelum adhibe
Q'i; *JOSdeducat ante te!

(_) Ms. B. de Clcrmonl, n° 189 (w siccle). Ces L , Non hic resurgat causatio
ohants des pelerins devaicnt etre asscz noinbrcux; C Nec ulla mala delraclio;
car on lit dans la Vic du bienheureux Altmann, eve- Lceti fluamus ad prandium
que dePadouc,qui niourut en 1091:« lnter qttos prse- De puro corde et animo;
cipui dtto canonici cxstiterunt, videlicet, Ezzo scho- De nobis gaudeant angeli:
lasticus, vir omni sapientia ct scientia praedilus, Haic sonat [1. Iiic sonent] verba pacifica,
quiin oodom itinerecanlilcnainde miraculis Cbristi Dulcia, bona melli flual [!. melli fluant].
patvia lingua nobiliter composuit; t dans Pczius, Si vultis aliquod dicere
Hcriptorcs rerum Austriacarum, t. I", p. 117. Lare- Scriplura sancla hiero sonet [1. hic resonet),
laiion du voyage de Jost Artus a la terre sainte cn Ut omnis homo wdificet!
1485, impriince dans le Curiosituten, t. II, p. 405, Domine Deus omnipotens,
422, prouvo qu'un usage si naturel cxistait encore ii Conserva nostrum pontifwem
la lin dii xv" siecle. Elle nous apprend quc les pe- Vt semper agat quod reclum est,
lorins chanlaient cn approchant de Venise : Cum [1. H(]sacerdoles Uetificel
In Gotes Nunsen varen wir El suum populum prwdicel
Vnd sind in disem Schiffehier. Curamque gerat in pauperem
Viduas omnesqueadjuvet
Et en arrivant dans la Palestinc : Orphanos; omnibus pater sit
Sed uns gegrussl El captivorum redemplio
Du heilyes Lanl Regnum acquirat perpeluum
Wo unser Cltrist D RogemusDominum
Lcin Lciden vanl! Vt vitam donet ponlifici,
Isiius mundi per spatium,
Voyez aussi deux chanls inseros par M. 0. Wolf, Vl renovelur ut aquila
dans" son Sammlang hislorischer volskslieder und
Gedkhte der Deutschen, p. 2 et 5. Nous devons celio. Et in aiternum laitabitur [I. perpehmm Imta-
picce, ainsi quc la suivante, a 1'inepuisable obli- DomineJesu Christe [tur!
gcancc dc M. Champollion-Figeac, conscrvateur dos dnlcissime,
inauuscrits de la Bibliothcque royale. La langue est Altingat illi [1. illud] quod dictum est,
irop evidemment corroinpuc pour que nous ayons Iti islis septem versiculis,
cherchc a la restituer partout. Nos correclions ne Et caplivorum redemptio
]);nlent que suv lcs fautes qui nous ont sernble pvo- Regnum acguirat hoc [1.in\ smculum!
vcnirdu copislc. Cest une priere que l'on chantait Gloria Palri et Filio'
avant lo rcpas, sans doule dans un monaslere : Vna cum sanclo Spiritu :
llle qui vivit et regnat [1.ilte] nos
Dicamus primum versiculum Perducat ad viiam perpetuam '1. wternam].
De [1. ad\ Deum Patremet Fitinm, ~"
Ille [I. ul\ nobis prmstet auxitium [Amen,
In istum nostrum convivium, (5) Ce eouplet etait repete apres tous les aulres,
ctant sans doute chanle en chceur.
Ut non incurral periculum.
 1293 RADULPHUS ARDENS. — NOTITIA HISTORICA. 1294
I\cr lostrum rege, A Tu, fovmatov bone,
Ab hoste defende Jube nos viveve
Et ad patriam reduce In regno tuo [/. regni tui] lumine!
Dexteram extende, Gloriam [/. gloria] aeterne
Sinistram submove, Mancat cum Patre
Ab adversis nos defcnde! In saeculorum saecula [l. tempore]. Amen.

ANNO DOMINIMC

Kiiinriii s IRDII

JN 0 T IT IA

(Hisloire iitteraire de la France, tom. VIII, p. 254)

Raoul, a qui la vivacite de son esprit el 1'ardeur de son zcle semblent avoir fail donner le surnom iTAr-
xlent, naquit au diocese de Poitiers quelques annees avant le niilieu du xie siecle. L'edilour de ses ecrits
assignepour le lieu precis de sa naissance le village de Beaulieu dans le voisinage de Brcssuire, aujour-
d'hui du diocese de La Rochelle. Nous ignorons quelle etait sa famille, qu'on dit ccpendanl avoir ete illustre
et noble. On ne nous apprend poinl non plus a quelle ecole il fut instruit, quoique Ia presomplion soit en
faveur de celle de la cathedrale de Poitiers. Elle etait alors florissante, et sa repulation v atlirait des etu-
diants de fort loin (llisl. lil.de la Fr. t. VII, p. 50).
En quelque Iieu au restc que Raonl eiit etudie, il reussit au dela de ce qu'on faisait ordinairement en
son temps. Cest ce qu'annoiiceiil les productions de sa plumo. On y voit qu'il possedait les poeles, les
philosophes, 1'hisloire sacrce el profane, la science canoniqtie, et que 1'Ecrilurc sainte lui elail familiere.
On y decouvrc aussi qu'il avait quclque coiinaissance dtt grcc et de l'hebreu. Pour le latin, il le parlait et
Pecrivail avcc autant dc purele que de deiicalesse. Son style est clair, aise et coulant, et en meme temps
serre, nerveux ct energique. A lous cos avantages on vcttl qu'il rcunit encore le litre de docteur en theo-
logie, dont ilaurait ele decore avaul l'age'de trenle ans. Mais les degres academiques, nommement celui
de doctcur, ne furent clablis que longleinps apres Iui, comme nous 1'avons montre autre part.
Raoul ctait revelu du sacerdoce, el sc mit Itii-meme au nombre de ceux qui avaient le pouvoir de lier
el de delier (vide col. 000), ce qu'il ne faisail qu'avcc une sase precaution , qu'il prescrit aux aulres. En
parlanl de ceux qui ctaienl chargos du soin de rinslruclion cies fideles, il donneclairemcnt a entendre qu'on
lui avait conlic la conduite d'une porlion du iroupeau de Jesus-Christ (col. 000), apparcmment en qualitcS
de cttre de quclqiie paroisse, conimc il est marque dans lc petil abrege de sa vie en lele de son oeuvre. On
doit croire qu'il n'a poinl ccril autremenl qu'il a ponse; ol on consequcnce on se persuadera qu'il n'ctait
point iin de ccs paslcurs mcrcenaires et limidcs conlre lesquels il s'eleve avec beaucoup de force et un zele
lOMlcle feti (vide coi. 000). 11ne pouvail gucre mieiix marquer son indignation contre cette sorle dc con-
duclcurs des ames, qu'il dil avoir ete forl communs en son temps, ni faire mieux voircombicn il elait eloi-
gnc dc les imiler.
On s'apercoil aiscmcnt au conlraire, en lisant lc beatt rictail dcs caractercs du bon pasleur, qu'il a
reussi a se peindre lui-mcme daus co toiichanl tablcau. Att rcslo, qtt'il fut reellement tel, il n'en faut point
d'autve preuve quc le reoueil d'lioiuolics qu'on a de lui. En altondant que nous Ics fassions connaitre.
pour ce qu'ellos sont, nous dirons qu'ellcs aiinoncciil lc soin assidu qu'il avait de rompre a son peuple le
pain tle la parole, noii-seulenienl lous les dinianclics, inais encore toutes les foles de rannec, et son atten-
tioii ii rinslriiirc de lous los points ile la religion clireticnnc. Elles annoncent de plus que leur auteur reu-
nissail en sa porsonne les tro.is principaux lalents qu'il dcmandait cn un predicatour : lc don dc la parole,
un fonds de science sulfisaiil pour soulcnir le sainl minisierc, ct unc force convenable d'espril pour re-
prcndrc les viccs des grands. Los vivcs sortics qu'il fail sur les mauvais pasleurs et sur les faux savants
qui ne faisaionl ttsage de lettrs connaissanccS que par cles motifs d'ostcntation et de vanilcv, enfin sur les
ev^ques mcmes, donl il nc dissimiile ni le faste ni les autres viccs , tout cela fait bien voir que Raoul
n'epargnait personne. lorsqu'il s'agissail dcs interels dc Dieu ct du salutdu prochain.
Sa sollicitude ne se bornait pas settlement a riiistriiction, ellc allait encore a etablir le bon ordre et la
bienseance dans 1'Eglise, lorsquc les fidelcs s'y assemblaient pour roifice divin; et ce trait doit faire juger
des autrcs plus importants. Raoul voulait qu'ils s'y plagassent de telle maniere que le clerge seul occupe-
rait le choeur ct le sanctuaire; qu'ensuite sc Dlaceraient los hommes laiques, le seigneur de laparoissea
leur tete, et que les feinmcs prondraienl leurs places apres les hommes.
Un pasteur dc ce merite ne pouvail manqucr de devcnir celebve. L'eclat de sa reputation etant venu
jusqu'a Cuillaume IX (1), conilc dc Poiliers ot duc iPAquitaine, ce princc 1'appela a sa couv. Ce ne ful pas
apparemment oav le molif de profiter de ses inslructions et de corriger ses mceurs. On ne sait qt.e trop

M) On lil dans lc Ddit abre2;e dc !a vie de nolre oralenr place en tcte de sos bomelies, Guillaume IV, ce
129S RADULPHUS ARDENS .290
que ce comte mona toujours une vie soandaleuse , et tint a 1'egard de quelques saints ev^ques une con-
dtiilo outragoanle. On suppose noanmoins que Guillauine lit de Raoul son predicalour ordinaire; ce qui
osl fort dottteux, pour ne pas dire hors de loule vraisemblance par les raisons qu'on vieut de voir. Ce
qu'il y a de certain, c'osl que si notre orateur a jamais prechc a la cour de Guillaume , on a neglige de
nous conserver les pieccs qu'il y debila, et qu'il ne se trouve dans ses homelies imprimees rien qui puisse
faire croire qu'aucune ait ele prononcee devant un prince ou ses courtisans. Guillaume put cependant se
servir de Raoul dans ses conseils, comme le pretend celui qui a redigela courte notice de son hisloire,
quoique, apres tout, il doive paraitre surprenant qu'un pretre du caractere de Raoul ait consenli a vivre a
une cour tolle qu'etait alors celle du comte de Poitiers. Mais il est a presumer ou qu'il ne fut pas libre de
le refuser, ou qu'il esperait remedier aux desordres qui y regnaient.
Quoi qu'il en soit, le comte Guillaume partant pour la croisade en 1101, Raoul futdu voyage, toujour»
au service de ce prince (WILL. Tyr. 1. x, c. 12). Ceux qui nous raeontent ces trails historiques ajoulent
que ce fut a la suite de rarmce ct au miiicu du bruit des armes qu'il ecrivit ses homelies. Mais ils se
trompcnl assuremciil, s'ils preiment a Ia rigueur le terme d'ecrire pour composer. II est visible qu'elle»
ont cte prononcees de vive voix, devant un peupte qui n'etait point engage dans la profession des armes,
tcls qifelaicnt les croiscs. Tout ce qu'a pu faire Raoul en cctte occasion, est dc les avoir mises au nel,
enoftrc suppose qu'il eut assez dc tranquillite ct de loisir pour cette operalion. Mais il y a plus d"appa-
roiicc qu'il n'en cut pas ineme lc lenips, et qu'il fut du nombre de ces croises qui, cn se rendant en Palos-
line en 1101, perivent dans les montagiies steriles et les defites oii ils sNHaicnt engages imprudcmnienl.
Ce qui cn fait ainsi juger , c'est que depuis ce lemps-la il n'osl plus parle de lui, et que lous Ies biblto-
graphos qui cn foul mention lermincnl a cette meme annee lo cours de sa vie (CAVE,p. 558; Ocn. Scrip.
t. II, p. 885 ; Supp. p. 554).
11cslfucheiix queccuxqui ont connu personnellemenl cet ecrivain, ct qui elaient en clal dc nous le
fairo connaitre, aicnl neglige de nous conserver les ovenemenls de son histoire. Un crilique du dernier
siecle (BARTII.Adv. 1. iv, c. 7, elc.) ne pouvait assez admirer la beaule dc son genie, retcndue de son
orudition, la solidilc de sa doclrine, la force de son eloquence, et avouait qu'il elait pou inferieur aux
anciens. II faut convenir que c'est un pvejuge bien avantageux pouv le xic siecle que d'avoir produil et
fornie un oraleur aussi accompli.
L'idee qu'on vicnl de prendre du savoir elde la maniere d'ecrire de Raoul, dans ce qui a cke dit de 1'his-
toire de sa vie, ne peut prevenir que favorablement au sujet de ses ecrils. C'esl grand doininagc que tous
ccux qu'il avait laisses ne soient pas imprimes; et ce serail une plus grande pcrte si ceux quc l'on conser-
vait inamiscrits ne se trouvaient aujourd'hui nulle part.
1° II y a de lui deux recueils A^IIomeliessur les epitres et les evangiles de tous les dimanchcs et fetes
du cottrs de ranncc, noii-sculement des fetes de precepte, mais encore de celies qtii ne le sonl pas ct que
1'Eglise celeLre avec quolquo. solennite. 11 y en a aussi suv les epilres et los civangilcs du coniinun des
saints. Toules ces homelies excedent le noinbre de deux cents; cc qui, joinl a la variele (jui y regno, quoi-
que le meincsujet se presente plus d'une fois a trailer, montre la fecondite do Icur auieur.
Raoul y suit uniformeineut partout la meme raelhode. Qu'il s'agissc d'uiie cpilre ou d'uii evangile, il cn
divisc lc icxte sacre en autant de principales parties qu'il cn eoiilienl, ce qui va ordinairemenl a trois ou
quatre, quelquefois a cinq ou six, ct meme clavantage, et y ramene le resle clu texle siiivanl le rapport
qu'il a i chaque parlie, qu'il explique ensuite par ordre. En le faisanl il se renfcrnie prociseinenl dans son
tcxle, qu'il ne perd point do vuo, ct n'entre jamais dans 1'histoire du niyslcre ou du sainl pour la fele des-
quels on a cboisi ces cpitres et ces evangiles, a moins que le texte sacre n'en coniioiine des trails bien
marqttes. De sorte que les homclics de Raoui sont tout a la fois desexplications suivies du Nouveatt Tcsla-
menl, et des instructions familieres sur la religion, par le soin qu'il a pris d'y faire eiitrer presquc lons
les jioints de dogme, de morale el liieme de discipline qui la concernent.
D'abord il explique litleraleracnt chaque pariie, et en tire des moraliles aussi naturelles qiriiistruclives.
Ce qu'il dil sur le sens lillcral et le sens moral, il est attentif a 1'appuyer par d'auties tcxtcs de 1'Ecriturc,
ordinaircnieiit bien choisis. Souvent it y joinl fautorile des anciens Peves, dont il vapporte les paroles;
d'aulves fois, des traits pris de 1'histoire ou ecclesiastique ou civile, des Acles des saints, des canons dcs
conciles, quclquefois meme des poetes profanes et des philosophes. Mais il ne cite de ces paieus que des.
traits de doctrine en qnoi ils s'accordaient avec les chretiens. Et s'il en cile d'autves en quoi ILs ervaient.
il est soignciix de niarquer leur erreur pour la faire eviter. Los Peres et auti es auleurs ecclcsiasliques
clont Raoul s'ost servi sont nommement S. Jerome, S. Auguslin, le pape S. Gvegoiro, S. Sulpice Severe,
S. Bonoit, pMriarche dos moines d'Occident, dont il cite la Regle, et lc Venerable Bcde. Enire ccux-lii-it
parail qu'il avait choisi pour ses auteurs favoris S. Auguslin sur le dogme , et S. Gregoire sur la mo-
rale. II copie quelquefois de ce dernier, dont il possedait a fond les Dialogues, de longs passages sans le
noinmer.
llestaisc de juger parla de rerudilion denotre oraleur. Son style esl assorli au desseln de son ou-
vrage. II est elaiv, simple, net, pathetique et concis. Les divisions et subdivisions, qui ont ete en vogue
parmi les predicateurs de notre sicclc, y sont perpetuelles. Son eloquence est naturelle, tiree des choses
memes, cl en meme temps vive, animcc et bien soutenue. Son latin est assez pur pour le siecle oii ecrivait
Raoul. II se sert iieanmoins quelquofois de lermes barbares pour faire niieux comprendre sa pensee : tel
est le lerme de mititudo , pour expriiner la douceur- de caractere. Ces homelios ayant ele prononceos
devanl un auditoire illeltre, par un pasteur qui n'avait en vue, corame il parail, que d'inslruire le troupeau
confie a ses soins, nous ne voudrions pas nier que 1'auteur ne les eiit d'abord precbees en langue vulgaire;
apres quoi il les aurait mises en lalin, telles qu'olles sont, pour les conscrver a la posterile. Nous avons
obsorve ailleurs que des savants du premier ordre pretendent qu'il en fut de meme des sermons deS. Ber-
nanl precbos devant les frercs laiciues ou eonvers de CJairvaux.
Cautour a fait cntrer dans u-nede ses homeiies un trait fort interessant pour 1'histoire de son siecle, et
qui a echappe a tous les ecrivains ses contemporains et a ceux qui 1'onl suivi. M. de Meaux, neanmoins,
en fail mention dans ses Variations. Ce trail regarde une espece d'heretiques lnanicheens qui troublaien*

qui a (it6suivi de ceux qui 1'ont copie. Mais il s'agil ici de Guillaume IX, comme lc montre le trait qui con-
corne la croisade a laquelle il prit part, et ainsi qti'on Ie verra dans son histoire. Guillaume IV etail mort
des 990, un siecle avant que Raoul Ardenl fiit connu k'la cour des corales de Poitiers.
 1297 NOTITIA HISTORICA. 139F
alors le diecfesed'Agen. La peinture qu'en fait Raoul montre que c'elait une branche de ceux qui avaiont
deja paru a Toulouse vers 1018, a Oiieans en 1025, a Cambrai ct a Liege deux ans apres, et que c'csl dc
cette branche que sortirent dans la suite ceux qui parurent a Soissons cn 1114, ii Toulouse cn 1118, cn
Perigord versH47, et formerent enfin la secte des albigoois. Comme ia dootrine de ecs manicheens
d'Agen differait des autres en plusieurs points, quoiqu'elle fitt la meme pour le fond, on ne sera pas fache
d'en lire ici le detail tel que Raoul nous l'a conserve (vide col. ooo)- « "s se vanlent, mais fausscment,
dit-il, de mener la vie des apotres, de ne mentir ni jurer jamais. Sous pretexle d'abstinence et de conti-
nence ils condamnent 1'usage de Ia chair et les noces, pretendant quc c'est aussi un grand crime d'user
du mariage que de commetlre un inceste avec sa propre mere ou sa fillc. Ils rejellcnt aussi 1'AncienTcsla-
ment avec une partie du Nouveau, dont ils ne reliennent que certaines choses. Et, ce qu'il y a encore de
plus criminei, ils reconnaissent deux createurs : Dieu, qui 1'est des choses invisibles, et le diahle des visi-
bles. Sur ce principe ils adorenl en cachette le diable, qu'ils regardent comme le createur de leur corps.
A 1'egard du sacrement de 1'autel, ils prelendent quc ce n'est purement que du pain. Ils nient le bapteme
avec la resurreclion dcs corps, et soutienncnl que personne nepeut etre sauve hors de leur secte. i
Un autre trait remarquable qui se lit dans une antre homelie de Raoul est le caractere dominant de
quelques nations, qifil a trouve occasion d'y tracev. II assigne aux Francais 1'ovgueil comme lcuv vice
pvopre, aux Romains 1'avarice, et aux Poitevins la gloulonnerie et le babil. Ne nommant en parlicnlier
que cette derniere nation, e'est une preuve qu'il parlait devant elle, et qu'il en etait lui-meme.
Le grand nombre d'editions qui ont ete faites de ce recueil d'homeiies montro en quelle estimc il a ele
aux siecles passes. Peut-etre n'en ferait-on pas moins de cas en nos jours, s'il etait micux connu. 11est
divise en deux parties, coinme il a ete dit. Celle qui contient les homeiies sur les epitres et les evangiles
des dimanches et des mysteres du Seigneur, dans le cours de rannee, fut iniprimee pour la premiere fois
a Paris, chez Claude Fremy, en 1564. Le volume, qui cst in-8°, fut dcdie a Jean Coquee, abbe de Mauri-
mont, au nom du libraire. Le privilege est cependant de 1'annee precedente. II y a toute apparence que
c'est une faute, dans Possevin (App., t. III, p. 115), ou on lit que cette premiere edition parut a Anvers,
chez les heritiers de Stelsius, en 1565. II en esl de meme de la seconde parlie du rccueil, dont le lneme
ecrivain marque aussi une edilion au meme endroit en 1570; et de l'uiie et de 1'autre, une troisieme faite
a Louvain, en 1565. Nous n'avons trouve aucune de ccs edilions dans aucun autre bibliographe, ni da:>s
aucune de cette mullitude de bibliotheques oue nous avons visitees par nous-meme ou par le secours de
nos amis.
La seconde partie, qui comprend les homeiies sur lcs epitres et les evangiles dcs principales Kles, et
du Commun des saints, parut a Paris, encore choz Claude Fremy, en 1567, et en meme volume que )a
premiere parlie. Ce volume est dedie a Antoine Trusson, abbe de Toussaint on l'ile de Clialons-sur-Marne.
L'edileur, dans son epitre dedicatoire, ou il fait parlcr le libraire, dit expressement que c'etait pour la
iiremiere fois que cette seconde partie d'homelies voyait le jour, et fait clairement eiitcndre que l'edition dc
la premiere partie, faite chez le meme Iibraire, avail precede toutes les autrcs.
Depuis 1'edition de cette seconde partie, 1'une et 1'autre furent toujours rcimprimdes ensemljle dans Ia
suite, en deux volumes in-8°. Elles le furent ainsi a Paris, chez Fremy, des rannee suivante 1568 ; a An-
vers, chez Pierre Beller, en 1571 et 1576; encore a Paris, chez Nicolas Chesneau et Jean Poupy, en 1575,
1574 et 1586; et a Cologne, chez Quentel, en 1604. M. Dttpin en indique une edilion comme faite a Paris,
en 1585, que nous ne trouvons point ailleurs : ce qui noiis fait soupconner qu'il faut lire 1575 au licu de
1585. Meme faute, et encore plus considerable, aura ete faite dans le calalogue des livres de la veuve Ed-
mond Martin, dans lequel on en marque une edition de 1675. Nous ne doutons point qu'il ne faille
lire 1575.
On a juge autrefois ces homelies si utiles pour 1'inslriictioii de tous les fideles, qu'on en a donnc une
traduclion en notre Iangue. EIlos furent imprimees, traduites de Ia sortc, en deux volumes in-8", a Paris,
chez Poupy etChesneau, en 1575. Le traducteur de la premiore partie fut Fr. Jcan-Rohcrl, qui la dedia a
Jean Brolly, abhe de N.-D. de Ia Vicloire, pres de Senlis, par une epitre datee de Paris au mois d'ociohre
i: la meme anneo. L'autre partie fut traduite par F. Fiomin Capilis, qui en lit la dedicacc a Nicotas
Pseaume, eveque de Verdun, d'oii son epilre est datee lo 27 de janvior 1575. Cettc traduclion ne parait
point avoir ete reimprimee : ce qui annonce quVIIe ne fut pas goiitee comme le tcxte origiii-1. Aussi y
a-t-il enlre l'un ct 1'autre une tres-grande differeiice.
2° Celui qui a redige le petit eloge historique de Raout, imprime en lete de scs homelies, assurc que,
outre cet ouvrage, il en avail conipose un autre, divisc en quatorze livres, et inlilule Specul^m Ardeniis, le
Miroir de Raoul Ardent. Mais on ne nous instruit point si c'etait un Miroir historial ou nioral, c'est-a-dire
si 1'objet de 1'ouvrageetait l'histoire, la moralo, ou qucl autre sujet 1'auteur entrcprenait d'y traiter. Divers
autres ecrivains, dans la suitc, choisirent le meme titre pour annoncer quelques-uns de leurs ecrils. Ce
Miroir de notre orateur, au lemps de 1'editeur de ses homelies, etait conserve manuscrit a la bibliotbeque
dcs Cordeliers de Bressuire; et 1'ondit que l'auteiir y declare avoir compose encore plusieurs autres ou-
vrages. Pour 1'avanccr aussi affirmalivenient qu'on seinble le faire, il faut avoir lu 1'endroit oii Raoul en
Et si on 1'avait lu, [pourquoi ne pas articuler ces autres ouvrages, et <mcopier meme ce qu'en dit
Farle.
auteur.
Outre 1'excmplaii'emanuscrit du Miroir qu'on vient d'indiquer, il s'en trouve encore trois aulres : 1'uu
h la bibliotheque du Valican, et deux autres a celle de l'abbaye de Saint-Vincent de Besancon (MONTF.
Rib. bib., p. 101,1190, 1194). Dans 1'exemplaire du Vatican etun des dcux autres 1'ouvragc est inlilule
Speculum universale, Miroir universel : cc qui ferait juger que 1'auteur y traile un grancl nonibre de diffe-
rents sujets. Mais le titre qu'il porte dans lo.troisicine inanuscrit restreint eette idee, ot donne ii entendre
qu'il ne s'y agit que de morale. Voici ce titre : Diversi traclalus theologici morales. Une main etrangere,
pour montrer que c'esl le menic ouvragc sous un atitrc titre, y a ajoute : Speculum universale magislri
Adulphi Ardentis, conformcmenl au titre de 1'autre exemplaire de la bibliotheque, titre oii Ie copiste a ecril
par erreur Adulphi pour Radulphi, ou mieux Rodulft.
5° On ajoute que Raoul avait ecrit une histoire cleson temps, c'est-a-dire, comme on fexplique aussi(6ts
de la guerre de GodefroideBouillon contre les Sarvasins. Mais on ne dit point que cet ouvrage fiit un do
ceux dont Raoul fait mention dans son Miroir; et ce qu'on ajoute tout de suite fait naitre une difficulte qtii
deinande quelque eclaircisseinent. On dil que cette croisade dtait celle dont fit partie Guillaume, comte de
Poitiers. Or ceprince ne partit pQnr la Palestino, ainsi qu'on la vu, qifen 1101, ot par coiiscquent apres
la mort de Godefroide Bouillon. De sorte quc, si riiistoire qu'ecrivit Raoul Aidont roulait sur les exploirs
1299 RADULPHI ARDENTIS 1500
militairos ues cnietiens contrc les Tur.cs, du temps que le comte Guillaume etait de cette expedition, elle
ne contenait que cles evenenionts arrives en 1101, et ne pouvait etre qu'un commencement dliistoire,
puisqtfon suppose que 1'autour ne vecut pas au dela cle celte meme annee. Si au contraire elle comprenait
ce qui se passa a la croisade sous Godefroi de Bouillon, ce devait etre un ouvrage preferable a ceux de
Tudobode, de Raymond d'Agiles, de Fouclier et dc lant d'aulres, au moins pour le slyle; car on a montr6
qtte son auteur avait le lalont de bien ecrire, que ne possedaient pas cos autres historiens.
4° Enfin on altribue a Raoul un recuoil de lctlrcs, divise en deux livres. Les traits d'histoire, de litte-
rature ou auires qu'ellos contoiiaient, joints a la maniere d'ecrire de rauteur, doivent en faire regretter la
perte. Si elles exislaient cncoro, do meme que 1'ouvrage precedent, el qu'il 1'iitpossible de les decouvrir,
ce serait incoiilestablcme.nlun agroablc prescnt a faire au public.

D. RADULPHI ARDENTIS

PICTAVI
Docloiis theologi perantiqui, Ulustrissimi Aquiianice aueis Gulielmi, Iiujus nominis quarti,
concionatoris disertissimi

IN EPISTOLAS ET EVANGELIA SANCTORUM

HOMILIvE

Eeclesiasticis ornnibus animarum curam gorcntibus plurimum necessariaj ct ante annos

prope quingentos ab auctoro couscripla>, nunc primum in lucem editee.
Quibus aunecti curavimus ejusdem homilias in Epistolas et Evangelia quae m
Communi sanctorum lesri consueverunt.

(Parisiis, apud Claudium Fremy, via Jacobsea, ad insigne D. Martini. — 1567.)

EPISTOLA NUNCUPATORIA

Reverendo Patri Anlonio TIIUSSON,abbati inclyti monasterii Omnium Sanctorum in insula Catalaunensi
Claudius FREMV salutem et pacem exoptat.
Superioribus annis jussu cujusdam prasulis, abbas reverende, Homilias Radulphi Ardenlis , auctoris per-
anliqui, in Epislolas el Evangelia Dominicalia, a blatlis el tineis vindicandas suscepi, preloque, quunta fieri
potuit cura, repurgatas tradidi. Quas ut compertum habui multorum piorum hominum ac doctorum culculis
comprobari, mullumque utilitalis reipublicm Christiunm afferre, eo quod prwter singularem doclrinam, etiam
veterum Palrum in religione pietatem ac sunclitalem redoleunl; omnem laborem rursus adhibui in transcri-
bendis ejusdemhomiliis, ut vocant, desanctis.'Quibus addidi Vitas quorumdam sunctorum, quorum exemptis
veluii stiinulis quibusdam urgarcmur ac premeremur ad eas imilandas virlules , quas in corum vitm consuelu-
dine admirumur. Cum cnim lumine fidei mlemum illud glorim decus, quod per hujus mundi conlemplum con-
secuti sunt sancti, conlemplamur, non possumus non vehementer accendi (si modo tanquam ingenui filii ad
beatam palriam cmleslemquePalrem aspiramus} ad eorum sequendavesligia, quijam in illa indicibili gloria
tecuri Iriumphaiit : certo aposlolica doctrina persuasi, qnod si socii fuerimus passionum, et consolulionis
erimus. Vt aulem ad mlernum illam consolalionem facilius pervenire valeamus, operm pretium fueril has
nostri Ardentis Iwmilius legere. In quibus, ut verbis D. Hieronymi utar, habel infuns quod lactet, pucr quod
laudet, adolescens quod corrigat, juvenis quod sequalur, senior quod precelur. In quibus item, ut docet
nosler Ardens, methodum insequendi Chrislum adiliscemus , utpote si rnundum contemnentes, omnia qum
hubemus pauperibus eroguverimus, nudi nudum Christum secuti fuerimus, carnem noslram cum viliis et
concupiscentiis crucifixerimus, caslitate, charitate cmterisque virlutibus eniluerimus, ad coeleslialoto desi-
derio contenderimus. Hmc autem omnia mecum in animo reputans itlas tibenii animo edendas curuvi, lum ut
populus Christiuims el Cutholicus in simplicilule fidei, quam a purenlibus accepit, conlineulur, tum ut tanli
auctoris leclionevilia qum in dies magis ac magis pullulant, radicilus evellanlur. Quas tum fidei volui cre-
dere, ul itia dignitale et nomine antiquum thco[/>gumproleqfsc digneris. Quod si susceperis , fnciesquod lui
tst muiwris et dignitalis. Valc. Parisiis Idibus Fcbruarii, 1567.
1501 IIOMILI^:. — I. DE TEMPORE. 1502

THEODORETUS

Libro de curatione Affectionum Greecarum octavo, quieslde Martyribus.

i Nam et Anuochus Deusvocatus est, cl Caius qui A Hsec itaque omnium speclaculo cxporrecta, testan-
Tiberio imperatori successit, Vespasianus quoque tur morborum dcpulsionem, cujus ipsa cerlissima
et Adrianus, sibi templa ingentia excitarunt. Vc- signa sunt, a sanitate conscctilis allata : ha>c, in-
rum et vitali simul aura et impio honore privati quam, sepulcrorum ibi marlyrum qua? sit virtus
sunt. Martyrum vero lempla conspicua cernuntur, ostendunt. Martyrum auteni virtus quem ipsi coluc-
magnitudine quae prsestantia, omni praeterea orna- runt Deum, verum esscDcum doclarat, > et csetera.
tus genere variala, splendoremque quodammodo — Deinde : « At philosophi quidem praeclarique
pulchriludinis suse late fundenlia. Ncque vero hsec oratores oblivioni jam clati sunt : impcratorum vero
per annum semel, aut bis aut quinquics advcnta- ac magnorum ducum ne noinina quiciem multi ho-
lnus, sed in eis ssepenumero dies feslos peragimus, die norunt, cum tamen martyrum nomina niagis
saepe diebus singulis eorum martyrum Domino lau- quam familiarium cuncli mortales sciant; quin
des hymnosque cantamus. Quiquc homincs prospera etiam nascenlibus liliis ea imponi curant, ila cuslo-
sunt valetudine, conservari eam sibi a marlyribus diam illis tutelamque certissimam comparanlcs, >
petunt; qui vero aegritudinem aliquam patiunlur, et caeteva.— Itcm : « At illos quidem cassos gloria
sanitatem exposcunt. Insupcr ct steriles viri et mu- vanosque reddidil, suis autcm martyribus honorem
lieres dari sibi filios petunt : qui vero parentes B illorum dedit : pro Paudiis cnim Diasfisquc ac Dio-
sunt, integra sibi et propria cuslodiri quoe consecuti 'nysiis, hoc est Jovis Liberique patris solcmnifali-
sunt, dona. Item qui peregre aliquo proliciscuntur, bus, Petro, Paulo, Thoniso, Sergio, Marccllo, Leon-
petunt Martyres sibi comites esse in via, vel potius tio, Antonino, Mauritio aliisque sanclis martyribus
itineris duces. Qui vero jam sospites rcdierunt, gra- populari epulo peraguiitur. Proque illa vclcri
tias agunt, acceptum beneficium confitentcs. Non pompa, pro turpi obscenitate ac impudenlia fiunt
qui se ad deos accedere arbitrenlur, sed qui orent modestse, castae ac lemperanliee plense fcslivilatcs,
Dei martyres tanquam divinos homines interces- non illae quidem mcro delibulse, non comessalioni-
soresque sihi eos apud Deum advocent ac pre- bus leves, non cachinnis solutse, sect divinis canli-
centur. Pie vero lid.eliterque precalos ea maxime cis personantes, sacrisque sermonibus audiendis
fe'»i.sequiquse desiderant, testantur illa quse volo- intentse, in quibus ad Deum prcces non sine sanctis
rum rei dona persolvunt, manifosta nimirum lacrymis ac suspiriissubmittuntur.Cum itaquetalom
adeplse sanitatis indicia. Nam alii quidcm oculo- tantamque utilitatem cx martyribus honove col-
rum , alii vero pedum, alii porro manuum si- lato pvovenire liomines vidcatis, fugile, quaeso, cr-
mulacra suspendunt, ex argento aurovc confecta. rorem dsemonum, prsevio<[uecltictu martyrum fa-
Gratissime namque accipit eorum Dominus qua- C eibusque utcntes, viam capesc'ae quse ad Dcuiti
Hacunque sunt dona, nec exigua nec vilia dedigna- perducit, ut immortali aevo illorum choris et prse-
tur, quippe qui ea pro ferentis facultate metitur. sentia perfruamini. »

RADUIPHI ARDEMIS IQHLIl.

i.

HOMILIJE DE TEMPORE.

i. D nobis oriantur; tcrtio ostendit qitod magis audiloios

IN S0LEMNITATE SANCTI ANDRF..EAPOSTOI.I. prsedicationi, qtiam prandicalio audiloribus dosit.
Cordecrediturud justitiam; ore aulem confessiofit Ostendens igitur Aposloltis ox qttibus proficiamus
c.d salutem [Rom. x), etc. Tripartita est hsec loclio, ad justitiam ct salulcm, ait : Corde credilur ad jti
fratres mei. Primo enim oslendit Aposlolus qnod cx slitiaw, vorutn fit confessioorc, etita ad salulem. Non
fide ct confessionc est salus; socundo, undc illa:in snfiicit fidos conlis sinc confossione oris, maxime
 1303 RADULPHI ARDENTIS 1304
ubi fidespericlilatur. Petrusquidem fidem habebat in A dentes sequc salvat, aeque laicum et clericum, ae-
cordo, sed quia ore negavit, mortaliter peocavit. De- que religiosum et ssecularem, scque litteratum et
bcnins enim crucem Christi et apevlepvsedicave,et in illitteratum, aeque nobilem et ignobilem. Imo idem
eminenliovi pavte nostvi, et in fronte portare, etnon, fervor fidei videtur esse majoris meriti in laico
ut quidam haerelici, opprobria Cbristi erubescere. quam in clerico, in saeculari quam in religioso, hi
tlndcDoniinus : « Quiconfitebitur mecoramhomini illitterato quam in litterato. Gratiora quippe viden-
bus.confitebor et egoeum coram Patre meo(A/at«/i.x).> tur obsequia, quse exhibentur ab eis qui niinus le-
Econlvavio : « Quierubuerit meet meos sermones, ct nentur. Nam idem, inquil, Deus Dominus omnium,
hunc erubescet Filius hominis coram Patre meo dives in omnes (subaudi ditandos) qui invocanl eum.
(Lnc.w). >Quodapertecontranoscsl,frairesmei,qui, Ac si dicat: Reges terrsc propter pauperlatem ali-
etsi crucem Christi, quse nunc ubique apud Chri- quos satellites suos quandoque vcl non remune-
stianos est in honore, non erubescimus; tamen humi- rant vel non quantum dehent remunerant. At
lilatcm, paupertatem, palientiam caeterasque Cruci- Dominus omnipolens, in omnibus divcs, milites
fixi virtutes fateri erubescimus, quoniam, sicut Do- suos omnes abundanter remunerat. Deinde auctori-
minus confitebitur eos esse suos qui has virtutes tatem Isaiaede confessione inducit, subdens : Omnh
confitentur et portant, ita econlrario diflitebitur enim qui invocaverit nomen Domini, salvus erit. Do-
illos esse suos qui nunc has virtutes fateri erubescunt. minum invocat qui ex intimo afieclu eumvocat,
Rursus nec sufficit confessio oris sine fide cordis. Fi- qui procul dubio affectus, si opus subsequi non pos-
clis enim ChristianisethypocritisnihilprodestDeum sit, ad salutem sufficit.
confiteriore, quemnon habent in corde. Unde Do- Sequitur pars secunda, in qua osteiiditur undc
minus : i Populus, inquit, iste labiis me honorat; fides et confessio in nobis oriantur, cum subdit :
cor autem eorum longc est ame (Isa. xxix; Matth. Quomodo ergo invocabunt, in quem non crediderunt ?
xv).> Quodotiam contra nos cst, fratres mei, qui, etsi Ei quomodocrcdenl ei quem non audierunl? Et qno-
orando et invocando Deum confitemur , tamen per modoandient sine prmdicante ?Et quomodoprwdicabunt
malas cogitationes ab co elongamur. Rursus nec nisi. millanlur? Oslendens per hanc gradalioncm
fides cordis, nec confessio oris sufficit sine allesla- qnod non potest haberi confessio, vcl fides, nisi cx
tione operis, habenli dico terapus operandi; falsi gratia Dei, praedicatores mitlenlis et pradicationem
enim Christiani et etiam daemones credunt ct con- in cor hominis docenlis. Quando cnim Deus sub-
litentur Deum. Unde Jacobus : «Daemoncscredunt et trahit prsedicationem aliquibus, ne vel audiant, vel
contremiscunt (Jac. n). > Et etiam, ut habetur ia C acquiescant prsedicationi, ex occulto Dci judicio
Evangelio, exeunles de corporibus obscssorum fatu- piovenit. Unde ipse ait: « Linguam tuam adhserere
bantur Jesum csse Christum (Marc. i); ettamen ii&is faciam palalo tuo, ne sis quasi vir objurgans, quia
o! e.itpolius quam prodest. Christum crcdere corde.vel Dominus exasperans est (Ezech. m). > Quando vero
coafiteri ore, quemdiffitentur opere : Unde Jacobus : mittit et immiltil praedicalionem suam in homines,
« Fidos,inquit, sineoperibus mortua cst(/«c. n). >Et ex gratia divina? misericordiae est, Proinde, fratres
Paulus : « Confitentur se nosse Deum, factis autem mei, totis viribus orandum est nobis ut Dominus
r.egant (riJ.i).>ProptereacumdixissethicAposloius, veros praodicatores in populum siium millat, juxla
Corde creditur ad justiliam, adjunxit, ore aulem con- quod ipse ait : « Messis quidcm mulla, operarii au-
fessio fit ad salutem. Potest enim hic babcri jusli- tem pauci. Rogate ergo dominum messis, ut mittat
lia, nec in fuluro salus. Nos ergo, fralres raei, ut operarios in mcssem suam (Matth. ix), > etut corda
aeternani vitam atqiie salutem in futuro conseqHi me- auditorttm ad credendum et conlitcndum prseparet;
reamur, hic et corde firmiler credainus , et ore nisi enim intus sit qui doccal, in vanum lingua do-
consono oonfitcamur, etvita purilalis Christum at- centis laboral. Quam aulcm utilis sit advcntus prae-
leslemui'. Quod aulem ex fide ct confessione perve- dicatorum popttlo, ostendit Apostolus pcr auctorita-
niatur ad salutcni, probal Apostolus. Et primo de D lcm prophelae, cum subdit, sicut scriptum est:
iide subdit : Dicil enim Scriptura : Omnis qui credit Quum speciosi pedes evangelizantium pacem, evange-
inillum, non confundelur. Qui enim firmitercredit in lizantium bona! Quis enim adventus potest nobis
Chrisluin fide perdilectionem operanle (Gal. v), etsi esse utilior, et quaeannuntiatiopolestcssegratiorno-
inter tribulalionesetmiseriassscculi videaturaliquan- bis quam eorum quse Dci reconciliationem et pacem
do confundi, tamcn in finem non confundetiir, imo nobis afferunt etofferunt, et bona nobis ajterna pro-
tanquam (ilius honorabitur. Quod enim hencdixerit mitlunt? Quod aperte contra quosdam perver-
univorsalitcr omnis, probatcum subdit : iVou esl sos est, qui oblatam prsedicationem non solum
enim dislinclio Judwi et 'Grmci. Porro Judaci erant facere vel suscipere, sed et noc audire voluni, cum
proximi Christo carne, familiarcs cullu et instiluti ad quoslibct vanos rumores et otiosos sermones au-
pcr Iegem. Etecontra, Graeci, sive genliles, crant diendos sempor parali sinl. Quos quanla damnatio
remoti a Deo et ignoli, et nec per lcgom nequc per exspectel, ostcndit Doniinus, cuin discipulis suis
, prophetas eruditi. Sed apud Deum, qui non est ac- dicit : « Quicunque non reccperint vos, amon dico
ccplor porsonarum (Act. \), non csl distinclio Judmi vobis quia tolerabilius crit Sodomorum vel Gmnor-
et gimiilis : quoniam Judaris cl gcntilns seque cre- rhxorum lerris quain illi civitut-i (Maiili. x ; Murc.
 1305 IIOMlLIiG. — I. DE TEMPORE, 1306
vi; Luc. ix). > Scquiturpars terlia, in qua ostendit A minus sollicitus in miserendo, demonstralur, cum
ruod magis auditores prscdicalioni quam praudicatio dicitur : Ambulans Jesus juxta mare Galilmm. Non
auditoribus desit, cum subdit : Sed non omnes obe- solum enim Dominus nosler Jesus Chrislus misere-
diunt Evangelio. Ac si aperledicat: Cum autem utilis batur, sed et quserebat cui misereretur; ct illuc am-
s't Evangolii annuntiatio, tamen non omnes ei obe- bulabat, ubi illos quibus misereretur esse sciebat.
diunt. Alii enim vix etiam audiunt Evangelium; alii Hinc est quod Dominus ambulabat juxta mare Gali
veroaudiunt, sednon suscipiunt; alii vero et audiunt Imm, uhi Petrum et Joannem, Andream el Jacobum;
et suscipiuntprofessione, cum non exsequuntur ope- per misericordiam vocaturus erat. Quem nos imi-
re; alii vero et audiuntetsuscipiunt et exsequuntur ad tantes, fralrcs niei, illuc potius eamus, ubi occasio-
tempus, sed tamen non perseverant. Omnesau tem isti, nem misercndi nos inventuros scimus. Non simus
quamvis audiant, non obediunt Evangelio, quod et fi- illis similes qui declinant loca nbi pauperes esse
dem, et operationem, et perseverantiam requirit. De sciunt, ne forle propter inopportunitalem cogantur
quorum inobedientia dolent et conqueruntur hodie misereri eorum ; sed nos, fratres, eamus ubi scimus
veri praedicatores,sicut olim conquerebatur Isaias, di- esse errantes, ut eos ab errore revocemus. Eamus
cens : Domine, quis credidil audilui nostro ? videlicet ubi scimus esse pattperes, ut eis subveniamus. Ea-
quod rios a Deo interius audivimus, et auditoribus ^ mus ubi scimus esse lugentes, ut eos consolemur.
exterius ministramus, quasi dicat rarius: Ergo, inquit, Vidil, inquil, dnos frulres miltenles rete in mure,
fides cx auditu, scilicet praedicationis, venit ad cor quoniam illorum prsecipue miseretur Dcus qui fra-
auditoiis. Auditus autem fil per verbum Dei, exte- ternitatcm diligunt, qui sese coadjuvant, et delabore
rius sonans, et per spirituale verbum interius invi- suo vivunt. At qui venantur fratrem in mortom, qui
sibiliter operans. Sed dico : Nunquid non audierunl? sese persequunlur, et « in labore hominum non
audierunt quidem, quoniam ex quo Evangelium per sitnt (Psal. LXXII), > vocationc digni non sunt.
apostolorum prsedicalionemper universum mundura Seqtiitur pars secunda, in qua ostendilur quomodo
divulgatum est, nullus per inaudientiam se potest Dominus Petrum et Andream efficaciler vocavcrit,
excusare. Unde et per auctoritatem Psalmistse indu- cum cis dixit: Venite post me, faciam vos fieri pisca-
cit, dicentis : Et quidem in omnem terram exivit so- tores hominum. In qua vocatione, fratrcs mci, tria
7iuseorum, et in fines orbis terrm verba eorum. Per consideranda sunt: Locus, ordo et efiicacia. Locus,
omncs quippe mundi parles exivit fama apostolo- quoniam Dcus de liltore laborantes in mari, a mari
rum. Et ipsa eorum verba ubique propalata sunt. vocat. In quo quid aliud significatur, nisi quia a sot-
Petrus autem el Paulus Romanis evangelizaverunt; r liciludine hujus mundi adquielem, a timore ad se-
Jacobus, Hispanis; Thomas, populis majoris Indise; curitatem, ab instabilitate ad stabilitalem seternse
Bartholomseus, populis minoris Indise; Mattliseus, vitse cos invitat? In quo et nos peccatores instruit,
.(Ethiopibus; Joannes, Asianis; Simon ct Judas, ut extra raundanam concupiscentiam simus, si alios
yEgyptiis et Persis; Andreas, cujus hodie natalia ab illa concupiscenliarevocare velimus, ne, si cupi-
colimus, Grsecis. Quorum prsedicatio contemni non dus cupidum moneat, forte dicatur illud Pauli : « Tu
poluit, sed potius admirabilis, velox et cfficax fuit. prsedicas non furandum et furaris; non mcechan-
Et quod praedicabant vcrbis, confirmabant cxemplis, dum ct mcecharis (Rom. n). > Ordo etiam nolandus
coiifirmabant miraculis, confirmabant effusione sui est, vidil, vocavit, se sequi jussit, prsemium promi-
sanguinis. Nos ergo, fratres mei, eorum verba fir- sit. Vidilper electionem, vocavit per fidcm, jussit se
miter leneamus, exempla vitse eorum sequamur, sequi per obedientiam, prsemium promisit per obe-
miracula credamus, martyrium imilemur, etsi non dienliae remuneralionem. Per electionem quippe ve-
sanguine, saltem carnalium concupiscentiarum in nitur ad fidem ; per fidem, ad obedientiam; per pbe-
nobis crucifixione, mundum odientes, divitias et ho- dicntiam, ad prsemium. Magnum quippe praemium
nores mundi contemnentes, perseeutiones fortiter et magna dignitas est suae et aliarum animarura
sustinentes, bonis operibus radiantes, omnibus enim D piscatorem esse. Qui enim aliorum animas a mund-)
inimicis charitalem exhibentes, ad ccelestia toto de- trahit, et suam sibi submergi sinit, bonus piscator
siderio festinantes, ut, merilis et precibus ipsorum non est. Efficaciavero in hoc apparuit, quoniam ex
apostolorum, eorum consortia in coelisconsequi me- quo vocavit eos Dominus, statim eum secuti sunt.
reamur, largicnte Domino nostro Jesu Christo, elc. Non enim tantum exlerius eos vocavit, sed, sicut vo-
II. cavit eos exterius voce, ila vocavit eos intcrius in-
I.NSOLEMNITATE SANCTI ANDRE/E APOSTOI.I. spiratione. Ipse enim solus verus vocator et vorus
Ambulans Jesus juxla mare Galilmm, vidit duos prsedicator est, quoniam inlerius vocat el praedical.
fratres, Simonem, qui vocalur Petrus, et Andream Nos vero veri praedicatores non sumus, quoniam
fratrem cjus, mitlcntes rele in mare (Matth. iv), elc. lanliim exterius vocamus et praedicamus. Sequilur
Tria nobis oslenduntur in hac lcctione, fratrcs mei. pars tertia, in qua ostendilur quantum Petrus el
Primo enim ostendilur quantum sit Dominus solli- Andrcas velociter obedierunt, cum subdilur : Al illi,
cilus in miserendo; secuudo, quomodo sit efficaxin continuo reliclis relibus et navi, secuti sunt eum. Ecce
vocando; tertio, quantum Petrus et Andreas fue isli, cum nulla adhuc miracula Domini vidissent,
rint veloces in obediendo. Porro quantum sit Do nihil de seterna retribulionc audissent, cum ipsum
1307 RADULPHI ARDENTIS 1308
Dominum mortalem viderent ct eum nihil habere A saltem sequamur eum per carnis abstincntiam et
conspicerent, lamen ad primam ejus vocatioiiemcrc- maceralionem. Criicifigamus niembra noslra, ut
dunt, omnia relinquttnt, et uudi nudum sequunlur. peccato moriamur. Pcdes cruciiigamus, ne eant in
dicturi sumus mi- viam peccatorum; manus, ne exteridantur ad opera
Quid nos, fratres, qui quotidie
ne
racula vidomus, qui quotidie de setcrna beatiludine iniquorum; oculos, ne videanl vanitatem ; aures,
ct Dominum immorta- audiant detractionem ; cor, ne cogitel malam cogi-
legimus audimus, qui ipsum in si non judicare cum
lem in ccelo regnare scimus, qui eum divitem in tationem ; ut resurrectionc,
ab
omnibus novimus, et tamon ad crobras ojus voca- apostolis, lamen adjudicari vitse selernse aposto-
Dominum nostrum Jesum Chri-
tiones eum sequi contemnimus. Ncc abundantos, lis mereamur. Per
nec egentes eum scquimur; ncc minis, nec verbis, slum, etc.
nec vorberibus, ncc promissionibus emcndamur. Vila beati Andrem apostoli per Dorolhenm.
Relictis, inquit, navibus el palre. Sed dicos : Quid (?)Andreas, fralcr Simonis Pctri (Matlh. x), siculi
noslii liadidernnl, Scythis et Sogdianiis,
isti diiniserunt qui nihil fore habucrunt? Miillum, majoreset Sacis, ot in Sebastopoli inlorioro, ubi YElhippes
fratrcs, rcliquerunt qpi oninia ea quas babuerunt agresles habilant, Evangclium Domini Jesu Cbristi
reliquerunt, et de caetero nihil habere voliicrmit. proedicavit. Sopultus est Patris, civilate Acliaise,
Omnia illa veliquerunt quse concupisccre potuerunt. B crucifixus ab ^Egea, rege F.dossenorum.
Nemo ergo sibi dicat : Imilari mundi contemptorcs Ejusdemper D. hidoruin.
(3) Andreas, qui inlerprolalur virilis, vel decorus,
volo, sod quid rclinquam, non haheo. Mulluin, fra- frater Polri, secuiidunf Joaniicin priinus (Joun. i),
tros, reliiiqiiitis, si concupisccntiis vesiris abrcnun- juxta Matlbseum a primo seciindiis (Mallli. x). Ilic
liatis. Certe cum regnum coelorum aestimationcm in sovlem prsedicalionisScytiiianialquc Achaiamsus-
oepit, in qua crucis patiiutlo snspcnsus oooubuit.
non habcat, tanttim valet quanlum babes. Potrus ct Ejus Vitam ampliorcra vide iu Abdia, ct in Adono,
Androas, relictis relibus et navi, regnum coelovum Trevevensi episcopo.
mcrcati sunt; Zachseus dimidio bonorum suorura III.
( Luc. xix ); vidua duobus minutis ( Lv.c. xxi; IN DIESi.NCTlSTF.riIA.NI.
Marc. xn); alius frigidac aquae calice (Maltlt. x); Slepltanns plenus gralia et fortiludine, fuciebut pro-
alius sola bona voluntate. Qui nihil habet, se det, et digiaet signa magna in populo (Act. vi), etc. Hodie,
habebit illud. Secuti sunl, inquit, eum, non solum fralrcs charissiuii, festivitatcm sancti protomartyris
pede, sed et amore, vita cfmorte. Pede, quia nec Stephani ceiebramus, cujus admirabilem vitam et
mors, nec vita potuerunt eos separare a charitate pretiosam mortem praelibata loclio nobis exponit, os-
Christi; yita, quia facti sunt sancli, sicut ipse san- _ tendens nobis septcin, videlicet, quantus fuerit in
ctus est, pius, sicut ipse pius est, justus, sicut ipse virtute, quantus in opere, quanlus in prudentia et elo-
justus est; morte, quia sicut Christus passus est pro quentia, quantus in contemplalione, quantus in pa-
eis, ita ipsi pro Chrislo passi sunt, crueifixi etiam, tienlia, quantus in charitate, quatn felix in morle.
sicut Christus crucifixus est. Sed Christus, qui sine Primo igitur, quantus fueritin virtute, ostendit, cum
macula fuit, in cruce direclus, extensus fuit. Petrus dicit : Slephanus plenusgralia. Vocalautem hic gra-
vero, quia Christum ncgavit, opposito crucifixtis liam colleclive, quaelibet dona sancli Spiritus, ut fi-
fuit. Andrcas aulem ex obliquo, quoniam, etsi non dem, spem, charitatem, sapientiarn, quse antonoma-
negavit, tamen aliquo modo p?ccavit. Quia vero sic sticegratiae nuncupantur. His beatusSteplrahasdici-
obediendo secuti sunt, ita et Christus eos, ut pro- lur esse pIenus,adraodumdoliipleni musto,ct alaba-
miserat, « piscatores fecit hominum (Marc. i). > stri plcni unguento. Sicut cnim dolium plenum mu-
Piscator navem regU, navem disponit, pisces capit, sto foris eructat, el circumstantia fervore et odore
captos ad littus trahit et secernit. Sic quoque isli replet, ila, sicut alabastrum plenum exterius respi-
naves, id est Ecclesias rexerunt, et rete prsedica- vat, et sua flagvantia exleviora dclectat, ila beatus
tionis disposuerunt; pisces, id est homines prsedi- Slephanus, divina gralia replctus, non soluni redo-
calione ceperunt, et eos ad littus judicii traxerunt; D lere poterat, sed potius suarum virtutum opinione
Petrus, Anliochiam etRomam; Andreas, Achaiam. circumstanles deleclabat. Plenus, inquit, gralia et
In judicio vero bonos a malis separabunt. Sede- fortitudine. Sunt quidam qui graliam quidem ba-
bunt cnim cum caeteris apostolis « super sedes bent in mente, sed eam non exerccnt in opere pro-
duodecim , judicantes duodocim tribus Isracl pter pusillanimitatem, vel propter limorem, vel pro-
(Matth. x). > Nos ergo , fratres , tantorum Pa- pter debililatem. Proptcr pusillanimitatcm , ut
trum Natalilia celebremus, ut eorum precibus qui mcntero bonam habcnt, scd lamcn ex in-
et meritis adjuli, ipsorum vitam et doctrinam tc- firmilalc horrcut viam justilise aggredi , diccn-
nere mereamur. Et si non possumus, sicut illi, les : Quis posset tam dura pati? Quibus Dominus per
pro Chrislo relinquere omnia, saltem relinquamus prophetam : « Pusillanimes, confortamini, et nolite
superflua ; et si non possumus, sicut illi nudi sequi1 timere(/sa. xxxv). > Propter timorem, ut quidam,
nudum, saltera contenti necessariis, sequamur eum; qui proptcr timorem pravorum hominum justitiam
etsi non possumus eum sequi pev crucis passionem, tueri nod audent. Quibus dicitur : « Qui timel prui-
(2) EISEB.lib. iii. cao. 1, Histor. ecclesiast f3) Lib. DePulribus Novi Teslamcnti..
 1309 HOMILIiE. — DE TEMPORE.
nam, irruet supcr euiri nix (Job vi). > Propler de- A spmtui qui loquebalur. Non ait, non poterant resi-
bilitatcm, ut quidam qui in aggressu operum jusli- stere illi, scd non poteranl resistere supienliw et spi-
tiaeex infirmitate succumbunt. Quibus Dominus per rilui qui loquebalur per illum, juxta quod Dominus
prophetam: « Conforlamini, manus fatigatse.-et ge- discipulis suis ante promiserat, dicens : « Dum
nua dissoluta, roborale (Isa. xxxv). > Beatus igilur sleterilis antereges et prsesides, nolite cogilare quo-
Stephanus, postquain dictus est plenus gralia, dici- modoautquid loquamini. Non enim vos eslis qui lo-
tur et [orliludine plenus, quoniam nequc propter quimini,sedSpirilusPali'is veslriquiloquiturinvobis
pusillaniniilatem, neque propter timorem, ncquc (Mallh. x). > Non enim in sapientia sua surrexerat
propler debilitalem mciilis ab operibus jnsliliseet beatus Slcphanus atque eloquentia ad disputanduin
sanctitalis poterat retardari. Unde, fremontibus contra Judscos, sed potius in sapicntia Dei, et in
Judaais circa se, de duritia et malitia sua eos reprc- cloqueiilia Spirilus sancti, « qui linguas infanlium
liendit, dicens : Semper dura fronte et indomabili facit disertas (Sap. x). >In quo confulanliir sapiontes
corde Spiritui sancto resistilis. In quo nos indigni hujus mundi,qui,si quid acule, si quid rccle, si quid
prseJicaloresconfutamur,qui timentcs pravorum ma- diserle sentiunt vel loquuntur, sibi non Deo attri-
litiam, vel eo formidantes amittere gratiam, eorum buuiit; glorianles, juxtaProphetam, in scntenlia oris
mala non rcprchcndimus, sed polius palpamus vel B sui,dicenlem : «Labianostraanobissunt. Quisnosler
tacemus. Secundo, quantus fuerit in opcre, de- Dominus est? >(Psal. xi.)Nosergo, fratresmei, si quid
liionstratur, cum dicitur : Faciebat vrodigiu et signa bene sapimus aut cloquimur , non uobis sed Doo
magna in populo. Cum eadem possint csse prodigia lotum tribuainiis, qui nobis dedit intelligeuliain ol
et signa, lamen prodigia ab admiralione, signa vero linguam , ct utraquc ulendi possibilitalem. Audien-
a signilicalione dicta sunt. Prodigia vcro, quas con- tes autcm hmc dissecabanlur cordibus suis, el stride-
tra consuetum naturse cursum fiunt dicuntur, ct bant denlibtis in eum. Quoniam enim 11011poterant
ideo quoque ab uno vidcnte propler admiraliaiicm sapientia et eloquentia contcndere conlra sanclum,
digito produntur. Sed istorum prodigiisruni, sive idco, more canis rabidi, vcsania cordis et stridorc
signorum, alia quidem non faciunt, scd lanlum si- dcnlium iiivebebanlur in eum, oslendentcs ipso
gnilicant fidem et sanctitatcm faoiontis, vel potius gcstu covpovis sapientia ct raodestia se esse va-
virtutem illius in cujus nomine fiiint, ut miracula ctialos.
quse et reprobi facere leguntur (Mattli. vn). Alia Quarlo, quanlus fucrit in contemplatioiie osten-
vero significant simul et faciunt sanciitatem fa- ditur, cum subditur :
cientis, ut opcra virtutum inlerioruni, vidolicct, Cum aulem esset Slephanus plenus Spirilu saitclo ,
ut diligere inimicum, vivere in mundo angelicc, inlendens in cmlum, vidit gloriam Dciet Jesumslan-
et hujusmodi. Quae qttidem opera facientewi, tem a dexlris Dei. Diclurus Lucas conteinplationem
sanctum faciunt et dcmonstrant. Porro utrisque Stephani, praemisit cum plenum esse Spiritu sancto,
operibus radiabat R. Stcphanus, quoniam ct in oslendens quod per Spirilum sanctum conlcmplalio
se admirabilis crat, oinnia mundana ciintemncns, ministratur, ut hic adverbium, cum, non temporale
Deum super omnia diligens, omnia pauperibus dis- quam casuale intelligalur, inlendens, inquit, in cm-
tribuens et inimicos diligens, in carne, non sccun- lum. In coelumintendebat; nam ubithesaurus suus,
dum carnem vivens, in mundo angelice conversans, ibi et cor suum cral(JI/a((/i. vi).Inccelumintendebat,
pro persecutoribus orans, in ccelo mcnte habilans. quo toto dosiderio festinabat, vidit, inquit, gloriam
In exterioribus quoque admirabilis crat, caecos illu- Dei. Hsoc visio, parlim corporalis, partim spirilualis
minans, claudos erigens, surdos audire facicns, le- fuit; namcoelosaporloscl Jesuniincarneglorilicatuni
prosos mundans, dsemones ejiciens, omncm infir- corporalibus oculis utcunque vidcvc n.n potuit.
mitatem sanans, mortuos resuscitans. At nos, fra- Ideo autcm ulcunque dico , quoniam tanta est gloria
tres charissimi, non affectemus exteriora facere mi- glorificati hominis quod mortalis visus eam ferre
racula, qu.e perfectis conveniunt et imperfeclis, JJ non possit. Lhideel in transliguratione, ubi bre\is
sicut nos sumus multoties et occasioncm supcr- et iinperfecla fuit in Chrislo gloria , Petrus et csetei'i
biendi rainistrant, sed interiores virtutes elearum discipuli forre non potuerunt, sed stalim infaciessuas
opera habere satagamus quse sanctitatem interio- ceciderunl (Maltli. xvn). Et si gloriam transfigurati
rem et operantur et demonstrant. Operanlur ad hominis ferre lion poluerunt niortalium oculi, quo-
utilitatem nostri, demonstrant ad exemplum proxi- modo perpetuam ct immensam gloriara homUiis
mi. Tertio, quanlus fuerit in sapientia et eloquenlia vere giorilicati forre possunt, gloriam vero immen-
demonstratur, cum quantos superaveril in disputa- sam el iiiaccessibilem Dei Patris? Et quomodo Fi-
lione, aperitur, cumsubditur: Surrexeruntaulemqui- lius, a dexlris Doi, id est ad aequalilalem ejus, slet,
damdeSynugogaqumappeUuturLiberlinorum,etCgre- tantuui spiritualis oculus et hoc utcunque videre
nensium, elAlexandrinorumet eorum quierunt a Sicilia potuit, et ulcunque ideo dico, quoniam tanta esl glo-
el Asia, disputantes cum Siephano, quod cura de tot na- ria, tantus est splendor , tanta est beatitudo divime
tioniimSynagogiselecti sapicntes in superbiasusesa- niajestatis quod nullus intellectus, nec et angclicus,
pientiae, surrexissont addisputandum cum Slcpbano, prout cst, perfocte possit contemplari. Certe ve-
tainen non poterant, inquit, resislere sapknha' el re beatus erat bomo, cui coeliet eoruni secreta i'.a
 RADULPHl ARDENTIS 1313
1511
Ideo enim intcr manuspersccutorum posito, A injuriam pro injuria, Conturaeliam pro conlumelia
palebant.
etam passuro, coeli patebant, et gloria Patris et Filii reddere festinamus. Et dum ita superare cupimus,
non atlen-
osteadebatur. Ut ostcnderelur nonsolum illi,sed qui- ab ira et impalientia interius superamur,
busliUel pro Christo patientibus ccelos aperiri,et glo- dentes quia, juxta Salomonem, < melior est patiens
riam Dei parari; etJesumeisstareadextrisDei, id esl viro forti, et qui dominatur animo suo expugnatore
urbium (Prou. xv). >
Jesum, coaequalem nobis, Patri, cumPalre paratum
eis auxiliari. Slare enim pugnantis et auxiliantis Sexto quantus fuerit in charitate demonstratur
est. Nos ergo, fratrcs mei, animeraur ad patiendum cum dicitur:
injurias, et persecutiones ct tribulationes pro no- Posilis aulem genibus, clamavit vocemagna,dicens:
mine nostri Redemploris, quoniam procul dubio Domine, ne slatuas illis hoc peccatum. Duo, fratres,
nobis pvo sc et justilia patienlibus non deerit, scd quasi contraria et pastoribus sanctae Ecclesiae imi-
auxilium conslantiae cl victoria; nobis ministrabit, landa, ostendit in se beatus Stephanus, quoniam,
cl januara regni ccclcstis nobis reserahit, et in glo- cum se asperrime corrigeret, ita ferventer diligebat,
ria divinse bcaliiudini* nos collocabit. Sed bealus et cum ita fervenlissime diligeret, ita aspere corri-
Stephanus, qui nullo terrore circumslanlium per- R gebat; et inde contingebat quia perfccte odiebat vi-
secutorum cohiberi poluit, quando revelatam sibi liuni, el perfecle naturam diligebat. Mira enim cha-
visiouem publice teslificarelur, dicens : Ecce video ritas Stcphani, fratres mei! Pauci enira inveniun-
ccetos apertos, el Jesum, filium hominis, slunlem a tur qui vere diligant seipsos ; paucissimi enim, qui
dcxtris Dci, nobis excmplum prsebet, ut ob nullum vere diligant inimicos. At Slephanus ita dilexit ini-
timorem leslimonium vcrilalis, maximc ubi facien- micos, et quidcm inter morliferos ictus crebrescen-
dum rsl, tacoamus. At impii, qui, ne audirent te- tium lapidum. Ubi aliquis posset oblivisci etiam
siimouiiim verilalis clamaverunt, ct aurcs sibi amicorum suorum, Stephanus non est oblitus ini-
obturavcrunt cl impctuin insaiictum fecerunt, osten- micorum suorum. Sed supplicavit, clamavit, oravit
duiil quanluni sint conlrarii impii tcslibus verila- proeis. Supplicavil, non tam genibusquam mente;
tis, qui iion soluin cos audire non possunt, imo ct clamavit, non tam voce quara devotione; ovavit, non
cis nialuni pro bono rcddunl. Quinto, quanlus fuerit lam ex pvsecepti coactione quam ex libera charitate.
iu palicnlia ostendilur, cum dicituv : El impclnm Non cnim putandura est, fratres mei, quod beatus
feccruul ununimiter in eum. Et ejicientes eum exlra Stephanus, in quo nihil duplicitatis fuit, supplica-
civitntem, iapidabant. El tesles deposuerunl vcsti- verit pro inimicis, ut quidam faciunt corpore, non
iiienlu suu secus pctlcs adolescenlis, qui vocabalur ,C menle, oraverit pro eis voce, non devotione. Absit
Snalus. El lapitltibanl Slephanum, invocanlem cl hoe a martyre charitatem Chrisli imitante! sed pro-
diccntem: Domine Jesu, suscipe spiritum meum. cul dubio supplicavit pro iniinicis sine aliquo men-
PorroJudaeipcrseculi siinl Slcpbaniini pcrsccutione lis rancore, oravit pro ipsis sine ficlione, vel te-
qua nulla csl pejor. Paii quippc perseculioncm ab porc : Domine, inquit, ne slaluas illis hoc peccatum.
eo qucm aliquando in al.quo lscsiinus, paruni csl; Vcrus imitator Christi qui in passione sua pro ini-
pali vero ab eo qiicin nunquam hesinuis, maguuin micis oravcral; « Paler, dimitte illis, quia nesciunt
est; et pati ab eo cui inulium conlulimus, maximum quid faciunt (Luc. xxm), t factus sicut passionis,
est! Talis cralbealiis Stcphamis. Ille enim conlu- ita et chavilalis Dominicae pvimus imitator. Quo
lerat Jucko.ismulla bona, et illi econlrario infere- enim affeclu movetur paler erga filium phreneti-
banl ci niala. Slephanus quippc pctebat Judscos in cum, palrcm suum pevcutienlem, cujus magis
eorum saiulcm, ct-illi econlrario impclcbaiil ci in plangil insaniam quam suam miseriam, eo affectu
ejus morlem. Siephanus cupiebat eos inlroduccre movebalur bealus Stephanus erga Judseos, quorum
in Jorusalcm coclosteiu; et illi ccontrario cjicicbant perdilionem magis dolebat quam suam passionem.
Stophanum exlra Jerusaleui tcrrenam. Stephanus Insani quippc et dsemoniacisunt omnes raali, quo-
lcslilicabalur (is verba verilalis, et illi econtrario D niam a daemone vexantur et ad mala instigantur, et
tcstificabanlur in Stopbaiuini verba falsilatis, dicen- quid facianl, vel ad quem finem inde venturi sint,
tcs: Qiiouiam HOSaudivimus eum dicenlem quod Je- ignorant. Proplerca, fratres mei, quando mali nos
sus Nazarenns deslruct locum islum, el mulabit tra- persequunlur, cogitemus qui eos equitct, el conlra
ditiones quas tradidit nobis Moyses. Stephanus mit- nos eos instimulet. Et sicut eques non pugnat ad-
lcbat in eos vevba pracdicalionis et orationis, et illi versus equum, scd advcrsus equitem,et ad hoc co-
econtra mittebant in Stephanum lapides crudelila- nalur ut equitem dejiciat, et equum lucletur, sic el
lis. Et cum ita rcddcrent Judsei Slephano mala pro nos pugnemus, non adversus homines, sed adver-
bonis, tamen non mutalus est; non murmuravit, sus dsemonem malorum insessorem, et ad hoc nita-
sed patienter omnia tulit, eamdem observans palien- mur ut daemonem dejiciamus, et homines Deo per
tiam et charitalem, Deum semper invocans, et pro beneficia, orationes et monitiones lucremur. Sic
se et pro eis orans. In quo confundimur nos, fralres enim Stephanus Saulum persecutorem suum, et
mei.quia, etsiquando aliquis aliquampoeiiam, inju- alios, ut credimus, mullos Deo lucratus est. Non
riam vel conturaeliam nobis intulerit, statim cxar- cnim poluit oratio praeccdens ex tam ferventi cha-
descimus, patienliam el charilatem amittimus, et ritate inefficax esse. Seplirao, quam feliv fuerit in
1313 HOMILIJB. - 1. I)E TEMPORE.
morte deraonstiatur, cum sunditur : Et cum hoe A etenim eis prophetas, qui eis prsedicaren ptiinum
dixisset, obdormivit in Domino.Ab opere ct oralione suum adventum, et secundum, et pcenas reprobo-
porfectionis, transiit ad perfectioncm quietis. Pul- rum gloriamque justorum. Misit eis sapienles qui
chre, fratres mei, dictum, non obiisse, sed obdor- eos docerent quomodo hi deberent vivcre, et poenas
misse. Qui enim dormit,quasi morluus esse videtur, reproborum evitare et gloriam justorum consequi
et non est.imo vivil, requiescit,et tandem evigilatur. valerent. Misit eis scribas, qui omnia his, neqiian-
Sic et sancti quando raigrant ab hac vita, « visi sunt do oblivioni darentur, scriberent, et in memoriam
oculis insipientiura mori, illi autem simt in paee, et re- revocarent. Qualem vero affectum erga Judaeos ha
quiescunt (Sap.m). > Quoniam.ut legitur in Apoca- buerit, ostendit, cuin dicit: Jerusalem, quolies volui
lypsi: «Amodojam,dicitSpiritus,utrequiescanlala- congregare filios tuos, quemadmodum gnllina congre
boribussuis(Apoc.xiv). > Et tandem, id est diluculo gal pullos suos sub alas, et noluisti! Quotics, inquit,
diei judicii, corpora simul cum auimabiis evigila- volui, el quoties mc velle demonstravi! Demonstravi
buntur, ut beata et seterna Iuce semper fruantur. siquidem multis indiciis qu;id te volebam congrc-
Sed et B. Stephanus obdormivit. Obdormivit autom gare; vel quando ab jEgyptiaca servitute, vel quando
t» Domiao, id est in manu et protectione Domini, a Babylonica captivitate, vel quando a diversis ido-
B lolatriae erroribus ad unius divinitalis cultum te re-
juxta illud : « Justorum animse in manu Dci sunt,
et non tanget illos tormentum malitise (Sap. m). > duxi. Volui quippc filios tuos congrcgare, si lu velles:
sed tu noluisli, et idconon congregavi.Quod si quem
Itaque, fratres, si volumus consorles esse quietis et
fttiorum luortim congregavi, te nolcnte, congregavi.
gloriae beati Stephani, simus, inquantum possimus,
consortes ejus virtutis. Et si non possumus eum iini- Est autem,fralres mei, congrcgare, Dei et divinorum
lari in passione, saltcm imitemur eum in charitate. hominum, sicut dispergere, cst diaboli et diaboli-
Duo quippe ingentia bona sunt, martyrium et pas- corum hominum. Llnde Dominus : « Qui non colli-
sio. Sed tamen martyrium sine charitate nihil prod- git, inquit, mecum, dispergit (Mattli., xn). > Dcus
in virtutem fidci, spei el charUatis,
est, dicenle Paulo : « Et si, inquit, tradidero corpus colligit honiines
ct ad ullimum in unionem divinac visionis ct pacis.
meum, ita ut ardeam, charilatem non habeam,
nihil mihi prodest (/ Cor. xv). > Charilatem autem, Et econtra diabolus dispergit hominos, per errores
fratres, leneamus, per qitam trittmphant martyres, idololatriae, diffldeiitiarum, odiorum, discordiaruni
et iiiquicltidiuum. Quemadmodum, inquit, gitllina
justilicantur confessores, florescunt virgines, vccon-
ciliantuv peccaloves. Charitas sine niarlyrio mullum congregat pullps suos sttb alus. Callina avis esl affe-
Deum : amicum ctuosissima et piissima in piillos suos; ila ut pr;e
prodest. Diligamus propter seipsum
in Deo; inimicum propter Deum. Renefaciamus iis C araorc quem habel in eos infirinelur; el voec rau-
qui oderunt nos; orcmtts pro pcrscquentibus et ca- cescenle eis conformala, eos convocai, ut sub alas
lumniantibus nos , ul mereamur filii esse Palris congreget, et a milvoseopponendo eos dcfcnsci. Sic,
Dominus cl Redcmptor nosler affcctuo-
coeleslis, qui facit solem suum oriri supcr bonos et fratres mei,
el noii solum in Judseos, scd
malos, el pluit super juslos el injuslos (Matlh. v), sissimus piissimus osl,
cl in omnes homines, quos ad imagiiicm cl simili-
per Filium ejus unicum Dominum noslrum, qui ludincm
cum eo vivil, etc. procrcavit, ita quod < proplcr niiniam cha-
IV. rilatem, qua dilexil nos (Ephes., n), > inlivmUalem
nostram assumpsil, vocc praedicalionis su;c nostr;r>.
SEItMO INEADOISOLEMNlTATE.
Dixit Jesus turbis Judmorum : Ecce ego mitto ad cajiacilati conformala, nos convocavcrit, IIOIIalla,
sed el simplici vocc nobis loquens, sub
vos prophelas, el sapientes, et scribas, ei ex illis oc- alas simplicia,
brachiorum suoruin in cruce extensorani nes
cidelis, crucifitjetis, cl ftagellabtlis in synagogis ve- traxil el congregavil juxta quod ipse dixil: <Cum
stris, el persequemini de civilate iu civilatem (Matth. exaltalus fuero a lerra, omnia traham ad
meipsiim
xxin), et reliq. In hac sancti Evangelii leclione, (Joan., xn), > et sepro nobis morti
fratres charissimi, cmiqueritur Dominus Redein- D a faucibus diaboli opponendo, nos
noster de Judaeovumel eorum polenler eripucril. Ecce, fraicr,
ptor similium duri- admirabilis el affectuosa cst charilas Dei in
tia et pervevsitate; facit igitur tria : Oslendit quam quam et nos sumus affectuosi ad eum dili -
bonus ipse fuevit evga Judwos, et quam pervcrsi homines, quare
Judsei fuerint contra Chrislum, et quanla ultio ven- •tanto gendum. Quare lanlus anior et tanla benelicia,a
nobis tantilliscxhibila, nos non provocantad
tura sit super ipsos. Porro qtiam bonus ipse fuerit • eum redamandum?
Quam perversi vero econtra
erga Judseos, oslendit; clquanta beneficia eis exhi- Judsei et eorum similes fueriiit in Deum et in san-
buerit et qualem affectum erga ipsos habuerit, . clos suos ostendit
Dominus, cum dicit: Et ex eis
ostendit. Primum igitur quanta beneficia cis exhi- occidelis, et
crucifigelis el flagellabilis in synagogis
buerit, enumerat, cum dicit: Ecce ego mitlo ud vosi vcstris. Quorum maliliam ut
magis exaggeret, repel-
prophelas, et sapienles, el scribas. Beneficia siquidemi lit, apostrophans se ad Jerusalem ex
maliscollectam, e
lemporalia, id est quae Judseis exhibuit, lanquami geminationedicens:Jerusa/<?m,Jerusa/em, qumoccidis
parva praetermittens, sola spiritualia enarrat, osten- prophetas, el lapidas eos
dcns se doctores et pastores semper mittere ad eo- erat auiad(emissisuii(.'Magnum
peccatum, fralres mei, si ad se missos prsedi-
runi correclionem et eruditionem spiritualem. Misit
catores, vcl non audireni, vel audilos conteninere
1313 RADULPHI ARDENTIS 1316
voluissent. Nunc vero consummata est malitia, A qui participant in culpa, participent in poena. Judsei
cttjuset sua! salulis minislros persccuti suntet oc- autem non solum sceleratos imitali sunt, sed etiam
cidorunt; reddentes eis mala pro bonis, qua retri- superaverunt. Illi enim prophetas, isti etiam Boini-
bulione nulla cst pejor. Uli quippc Judaeos ad salu- num prophetarum occiderunt. Quare dixerit o&
tom vitaea;ternse vocabant; ct ideo Jtidsei illos occi- Abel, non est mirum, quoniam ipse primus sanctus
dcrunt. Illi Judseos ad castigationem et castilieatio- occisus est. Sed quare, ait, usque ad Zuctiariam,
nem corpovis sui moncbant, ct ideo Judsei illos cvu- ctirainul',: sancti post eum occisi sint? Sed per lios
cifixerunt. Illi Judseos corrigebant, et ideo illosJudsei duos siguificaiitur duo genera martyrum. Per Abel
flagellaverunl. In patcrno affeclu naturam Judscorum quippo, qui in agro occisus est, significatur marty-
diligebant, et vitia cornm persei]uebantur, el ideo riuin Iaicorum. Per Zachariam vero sacerdotem,qui
Judaei illos persecuti sunt de civitate in civilatera. intcr templum et allare occisus est, significatur
ITi vcrba vitseJudacisjaculabant, et ideo Juda:i illos martyrium ecclcsiaslicarum personarum, ac si di-
lapidaverunt. Occidcrunt siquidem Joannem Bapli- cal: Ul omnis sanguis, lam laicarum quam eccle-
slam,etJiCobum Majorem, ctMinorem; crucifixcriuU siasticarum personarum, veniat super vos. Amen,
Petrum et Andream; flagellaverunt duodecim apo- dico vobis, venient hmc omnia super generationem
stolos, qiiando «ibant gaudentes a conspeclu con- B istam. Nou signilicat his verbis generationem ex so-
cil.i, quoiiiam digni habili sunt pro nomine Jesu lis Judseis perversis, qui tunc erant, collectam, sed
contumeliam pati (Acl. v). > Persccuti stint et illos generaliter generalionem omnium malorum qui
de civitatc in civitatom, ut cxpulsi juste ad qmos fuerunt, vcl futuri sunt, a principio usque in fi-
migrarent. Lapidaverunt quoque Stcphanum, cujus nem, super qttam ultio omnium scelcrum quae in
hodie cclobramus solemnilatem. Et multi quidem hoc mundo fuerint, ventura est. Dcinde quae ul-
hodie Jttdaeorum malitiara exsecrantur, qui taimen tiones super eos venturse sint, exponit, cum sub-
eos imitantur. Iinilantur enim Judseos quicunque dit: Ecce relinquelur vobis domus vestra deserta.
praulicalores, vel magisfros, vel monitores suos per- Amen dito vobis: Non me videbilis amodo donec di-
sequuntur, quales hodie (unde magis dolendum est) catis : Benedictus, qui venit In nomine Domini. Duas
intra sanclam Ecclcsiam sunt multi, qui, quamvis ultiones prsedixit super cos venturas, desertionem,
praedicatoros ct pastorcs suos gladio non occidant et visitationis subtractionem. Desertioneni cum di-
(non cnim audenl), tamcn gladio makc voluntatis et cit : Ecce relinquelur vobis domus vestra deserla.
linguae el injuriarum eos occidunt, dum eos odiunt, Porro domuin envum, vel lemplum , vel civitalem
dum eis dctrahunt, diffamanl et contumelias infe- vocat Jerusalem, qua; a Tito et Vespasiano quadra-
runt, ct dum eis iiiquiclationes et damna irroganl, gesiiuo seoumlo anno a passione Doniini destructa
non atlc.dentos quoniam, qualiscunque sit missus sunl et desolata, quouiam auditae sunt angelicae vir-
qui inhoiiorat missum, inhonorat mittentem, quo- tutes, de tcmplo clamantes : « Transeamus ab his
niam, elsi missus in sc honorabilis non est, tamen sedibus. » Vcl Synagogam, quae a Deo derclicta est
propter Dcum, imo Deus in co honorandus. proplcr pcccata sua, ut jam de csetero careat Dei
Proplerca, fratrcs inoi, pastores, prsodicatores et gratia, carcat prophelia et unctione, careal et sacri-
monitores nostros diligite, honorate et audite. Qui fioio. Vel etiam mentes eorum quse a Deo desertse
si digne nos corrigunt, nobis prosunt; si autein in- sunl, ct de csctcro a malignis spiriiibus inhabitatae
digiie, altendamus quoniam nobis prodesse volunt, sunt. Visilalionis subtraclionem, cum dicit: Amen,
ct ob boc non odicndi, sed magis diligcndi sunt. dico vobis , non me videbiiis amodo. Praecesserarit
Quaiila autcm ultio ventura sit super Judaeoset siquidem plures Judseorum captivitales per quas
eorum imitatores, ostendit Dominus, cuni dicit: Vt visilaverat eos Dominus, et in terram suam per pro
veniat subaudi per imitationem, super vos omnis phetas et doctores reduxerat, scd per hanc extre-
sanguis juslus, id est reatus, et ultio omnis sangui- mam captivitatem eos visitarc, vel in terram suam
nis jusli, qui effusus est super lerrum, a sanguine P, reduccre eos voluit, ac. si dicat aperte : Amodo non
Abeljusti usque ad sangnincm Zachuriw, filii Rara- visitabo vos, nequc pcr prophctas, neque per prse-
chim, qitem occidislis inler lemphim ct allare. Sicut sentiam meam, quam in proximo occisuri estis,
scriptum est quod « paler non portabit iniquitatem donec dicalis, inquit: Benedictus, qui venit in no-
filii; el lilius non portabit iniquitatein patris (Ezeclt. mine Doinini, id est, donec in secundo advenlu.
xviu).> Ita scriptum esl : «Ego sum Deus zclotes, Tunc cnim illum cum magna majestate venientem
vindicans peccata parentum in filios (Exod. xx).> ad judiciurn, confitebuntur universi, tain boni quam
Sicul enim verum esl quod bonus pater non porta- mali, et oinne genu ante cum ueetetur, ccelestium,
bil peccala mali lilii, et bonus filius non portabit terrestrium et infernorum (Phil. n). Sed Judsei, qui
peccata mali patris, ita et verum est quod malus ad prsedicationcm Eliae et Noe convertentur, volun-
pater portabit iniquitatem filii exemplo suo corrupti, tarie et gloriose scmper cum cseteris confitebuntur
et malus filius portabit iniquitatem imilatam patris. Dominum. Increduli vero et reprobi coacte et inuti-
Sicut enim parentes propter malum exemplum par- liter eum confitobuntur, quoniam proderit nihil tunc
ticipant in peccatis filiorum , ita filii propter imita- eis illum confiteri, quem hic confiteri noluerunt.
tioiicm participant in peccatis parentum, ut scilicd Istas quoqtie pcenas noverunt supcr se vcnturas qui
 1SH IIOMILliE. - I. DE TEMPORE. 1318
ad correclionem suam missos a Deo corvectoves, Allancmodo, dc libro Actorum apostolorum cum le-
audiviinus non soluni, sed etiam oculis
flagella et castigaliones bcnigne non suscipiunt, scd gorotur, Cliristus ergo caput marlyrum prior
el spectaviinus.
potius persequuntur, repellunt, remurmurimt, passus cst pro nobis,relinqueus vobis exemplum, ut
deteriorantes unde admeliorari debuerunt. Tales sequamini vcstigia ejus. Cujus passionis vostigia
enim Deus deserit arbitrio suo et diabolo. Unde ipse prior secutus beatus Stephanus, confitcndo Chri-
ad tales loquitttr per prophetam sub specie viri, stuni, lapidatus a Judseis coronam meruit,tanquam
suo sibi uomiiic positain. Slcphanus eniiii Grsece,
uxoiera suam adulteram, ob nullas corrcctiones Latinc corona appcllalur. Jam corona nomen habe-
correptam, relinquentis : < Jam, inquit, ut irasoar bat, et ideo palinam martyrii suo nomine prsefere-
bat. Qui cuni lapidarclur, non solum non exspecla-
tibi, zelus meus recessit a te (Ezech. xvi). » Hsec bat do perscciitoribus rcportare vindictam, sed eis
enim, fratres mei, est poena quam magis timere potius a Deo vcniara postulabat. Merainerat enim
debemus, ne forte Dous propter scelcra nostra of- dixisse Doiniiiuni. « Mihi vindictani, et ego vetri-
fensus, et ipsas correctiones sublrahat, et tradat dixeris buam, dicit Doniinus (Rom. xn). > Et itcrum : « Ne
: Ulcisoar me do ininiicis scd exspecla
nos a desiderio suo peccalori, id est, diabolo, nec Doniinum, ut libi auxilium sit. > meis, Demiraculis sancti
velit de csetero per flagella et castigationes nos vi- Stephani vide D. August. De civitate Dei, lib. xxu,
sitare usque ipse veniat judex terribilis tales in cap. 8;et Gregorium Turonensem archiepisc. lib.
B De Gloria marlyrum, cap. 32.
perpetuumdamnare. Imitemur igitur, fratres, proto-
martvrem Stephanum, qui ct inimicos et persecu- V.
tores suos dilexit, non altendens aniinum eorum qui 1NFESTOSANCTI JOANNISEVANGELIST^E.
euin persequebanlur, sed potius coronam et gloriam Qui timet Deum, faciel bona (Eccli. xv), elc.
quam per eos consoquebatur. Sicut refert et beatus Hac in lectionc, fralres charissimi , agitur de
Gregorius desancto quodam mirae patientise et chari- sapientia, non de sapientia mundi, quam qui
tatis, qui omnes illos, qui sibi aliquam contumeliam diliget, « inimicus Dei constituituv (Juc. iv), »
vel injuriam inferebant, specialiter diligebat, vocaus sod de sapientia vera et coelesli quam qui liabct,
eos coadjutores suos, ulpote per ministeriuin quo- Doininum habet. Quae tam pretiosa et gloriosa est,
rum ipse vel a peccatis suis purgarctur, vel ad quod Filitts Dci ejus nomine se vocaverit, dicens :
majorem coronam promoverelur. Quos nos imi- « Ego sapienlia, quae ex ore Altissimi pvodii, pvi-
lantes, charissimi, cum patimur persecutionem ab mogenita ante omnem cveaturam. > Est auttm bi-
aliquo, quatuor cogitemus. Primo, peccatis noslris parlita hsec lcctio. Piimo enim oslendit per quae
exigenlibus hoc nobis contingere, et ideo non con- vera sapiciilia babcattir; sccundo habita quanta
tra persecutores, sed contra nosipsos irasci dobere; bona largiatur. Ponit crgo tria necessaria ad adi-
secundo, non hoininem, scd diabolum nos tonlare, *- pisccndum sapionliam, liinorem soilicet Dei, jusli-
et ideo 11011 conlra honiinciii, sed conlra diabolum tiam ct gratiam. Pcr limorem quippe cl jusliliara
instigatorem boniinis nos pugnare debere; tertio, nec hospitium sapicnliaeprscparamus. Ipsa verosapientia
hoc, nec aliud in hoc mundo fieri sinc justo Doi non propter merita nostra, sed propter solam gra-
judicio, el ideo judicio Dei nos patientor debere tiam suam apud nos hospitatur. Per timorem autem
portare; quarto, illatam injuriam nobis patieiitcr fc- et juslitiam, hospitiumsapicntiae praeparainus, dum
rentibus profuturam, et idco scquanimiter ct laitc pcr limoreni nos a vitiis purgamus, et per justiliam
eam portare debere. Siesic cogitanles potorimus nos virlulibus ornamus. Frustra igitur laboras,
erga persecutores nostrosplacatum animum habero, fruslra sludcs, fiustva volviset revolvis libros, quia,
et ita quandoque diligcre vere. Quam charitatcin nisi primum vitia ot peccata a te eliminaveris, et
nobis Deus concedat per intercessionem beati Ste- ad justiliamcor tuum inclinaveris, sapientiam sus-
phani, qtti et pro persccutoribus exoravit Dominum cipere non poteris. Scriptum est enim : « In ma-
nostrum Jesum Christum, elc. lcvolam animam non inlroibit sapienlia, nec nabi-
Vila divi Stephani per Dorotheum episcopum. tabit in corpore subdito peccatis (Sap. xi). » Ait
Stephanus primtis martyr, iuius cx scptem dia- j. ] igitur primum de timore : Qui limet Deum, faciet
conis, Hierosolymis a Judseis lapidatus, sicut Lucas bona. Non ait, facit. Qui enim similiter limet, non-
•n Actis apostolorum tcstaliir, morlinis est (/lc(. vi, dum facit
vii).De quoetiam sicPetrus Chrysologus (senn 15i). bonum, dumnon propterDei amorem pec-
Sicut Petrus,inquil, a petra nonion adeplus est, quia calum cavet, scd faciet bonum, dum paulatim pec-
primus meruit Ecclesiam fidci firmitale fuiidare, ila cala cavens et limere desinens, incipiet eum dili-
Stephanus vocatus est a corona, quia priinus lne- gcre. Scd dicis: Pcccator, propter conscienliam
ruit pro Christi noraine subire conflictum. Primus
•meruit sanguine suo militum Christi niartyrium peccaloium suorum Deum timcns, et ob hoc mul-
dedicare. las eleemosynas tribucns, nonne facit bonura? Facit
D. Augustinus (sermo & De tempore) : « Post
extremum festivissimum diem quo salutaris nostri utiquc, id est opus de genere bonorum facit. Sed
Christi nobis Nativitas illuxit, eliam hodiernus clies bonum non dicilur facere,quia illud non facit bene,
beati marlyris Stephani corona illustratur.Martyris dum illud faceret ex solo timore. Unde et illud fa-
illius merita nulla gens orbis ignorat. Passus est ciendo non meretur
enim ipso principio Ectiesiae, id est in ipsa urbe praemium vitse seternse, sed
Hierosolyma. lbi enim diaconus minislravit, et in qualemcunque alleviationem poenae. Et quse bona
ipso juventutis ffore decorem aelatis suae purpura- faciel? Illa perquse porvenitur ad sapientiam, scili-
vit. Passio ejusinsignis est multumque niirabilis. cet abslinebitab injustitia, et continebit iustiliam.
 4519 RADULPHI ARDENTI5 1520
Undeetde juslitia subdons ait : Et qni limens esl A oflieiuni pastoris, et sine qua damnabiliter praeest.
justitim, apprehendel eam, id est sapientiani. Est De qua hic dicitur : In medio Ecclesiw aperuil os
autem juslitia redderc unicuique quod suum cst, ejus, ac si dicat aperte : Non prsesumat prsedicator
ul Doo roligioncm, sibi puritatem, parentibus ho- de eloquentiasua, quia non polest pncdicare per se,
norcm, majoribus rcvercntiam, subdilis discipli- nisi Dominus os ejus aperiat. Unde et Psalinista
nani, alflictis niiscricordiam, divitibus admonitio- orat : « Domine, labia mea aperies (Psal. L). »
ncm, bonis amicitiam, malis corrcctionem, omni- Septimum cst, adimpletio Spiritus sapientise et intel-
btts a>quitatem. Hanc igilur justiliam qui ila ope- lectus, qui solus ministrat praedicatori quae ipse
ribus exhibet, vel sallom facit quod polest, eam dicat. Unde: « Non cnim,inquit, vosestis qui loqui-
inlra se continens, ille utique apprehendet sapicn- mini, sed Spiritus Patris vestri qui loquitur in vo-
liam, non mcrilis vel ingenio suo, s?d sola ipsius bis (Matlh. x). > De his subditur : Et implebit eum
Sapicntiae gratia. Undc ct subdilur: Et obviabit illi Dominus Spirilu sapienlim el intelleclus. Supra dixe-
gralis quasi mater honorificala. Ad similitudincm rat : Aqua sapicnliw polabit illum. Hic vero ait :
videlicel honorabilis et amabilis matris, quse filio Implebit eum Spiritu sapienlim, quod majus est. In
sitienti et lac poscenti, non se avcrtit, sed polius quoinuuitur quod quando aliquis digne adofficium
obviam ei offert maniillam. Ecce, fralros mei, talis, " prsedicationis sublimatur, gralia sancti Spiritus ma-
imo major esl pietas Dei erga nos, si filii ojus esse gis et magis cumulalur.
volumus. UndeJacobus : « Si quis, inquit, indiget Et haecsunt seplem dona quse vera sapientia con-
a
sapicntia, postulct Deo, qui dal afffuonter et non fert in prsesenti vita.Triavero,quse sequuntur, con-
improperal (Jac. l). > fert in alia vita. Octavum ergo est stola gloriae im-
Sequilur pars secunda, in qua enumeranlur de- mortalitatis et animx et corporis. De qua subditur :
eem dona, quse adepta sapientia suis confert alum- Et stola induet eum. Tunc enim de caetero
glorim
nis. Quoruin septem dat iu bac vita, tria vero in fu- animse sanctorum non
poterunt corrumpi pec-
tura. Primum est cibus, noncorporalis, sed animae, catis vel perturbationibus; nec
corpora morte
de quo ait : Cibabit illum pane vitm et intelle- vel inlirmilatibus. « Tunc enim Deus
absterget
cius, id est Christi corpore, vel doclrina Verbi omnem lacrymam ab oculis sanctorum, et non
sine quo pane anima in deserto hujus mundi eril
amplius, neque luctus neque clamor, quo-
faine perit; qui dicitur panis vilae el intellectus; niam priora transierunl Non esurient, neque si-
quia recle vivere, et recle inlelligere facit. Secun- lient amplius, et non cadet super illos sol neque
clum cst potus aniinae, de quo ait: Et aqua supientim r ullus aestus (Apoc. xxi). > Nonum est gaudium
sulularis potubit illum, id est graliam Spintus sau- ineffabile quo Deus .replebit sanctos in aeternum.
cti, sine qua homo in fervore hujus mundi sili perit. De quo subditur : Jucundilalem et exsultationem
De qua aqua Dominus ail : « Qui bibevil aquara, lliesaurizabit, id est, indesinenter cumulabit su-
quani ego dabo, fiet in eo fons aquse salientis in per eum. Jucunditatem mentis, exsultationem
vitani seternam (Joun. IV). > Tevtium esl fortitudo corporis, vel jucunditalem de visione Dei. Ex-
lolerandi palienter persecutiones, flagella raise- sullalionem de salute communi. Tunc enim vi-
riasque mundanas. De qua hic subdilur : El ftrma- debunt illum « in quem desiderant angeli conspi-.
bilur in illo, id est firmum eum faciet, et nonflecte- cere (/ Pelr. I) ; > et de bonis singulorum commu-
tur a rigorc veritatis et juslitiae per aliquam impor- niter sine invidia gaudebunt. Singulorum quippe
tuiiilatem, sicut faciunt hodic falsi quidam pastores bona faciet communia voluntas et charilas una, et
sanclae Ecclesise. De quibus Dominus : « Mercena- ita in dispari claritate par erit gaudium. Decimum
rius, inquit, et qui non cst pastor, videl lupum est honor aelernus, de quo subditur : Et nomine
venientem, et dimillit oves, et fugit (Joun. x). » mternohwredilabil illum. Quis, fratres mei, quishonor
Quartum est continentia, de qua subditur : Et con- major potest esse quam cum Deus vocabit et consli-
tinebil eum, id est, continentcm etim faciet, el non D tuet sanctos filios Dei, c haeredes quidem Dei, cohse-
confundetur vel effundetur per illicita desideria vcl redes autem Chrisli (Rom. vui); > quam cum filius
tentaliones carnis, ut videlicet sit lirmus contra per- adoplivus erit ct nomine et honore et hsereditale,
secutiones exteriores, et coiilinens contra tentalio- ubi est naluralis et uuigenitus Dei Filius. Nunc,
ncs inlcriores. Quintum est praelatio, quae conve- fratres charissimi, videamus quomodo omnia ista
nientcr quinlo loco ponitur; quando ille qui habet implela sunt in bono Joanne evangelisla, cujus
prsecedentia dona, id est doctrinam, gratiam, forti- hodie solemnitatem celebramus. Ipse quippe timuit
ludinem ct continenliam, dignus est ut ad oflicium Dorainum, cura vitaret mala, el faceret bona. lpse
jiraidicationis et magisterii sublimetur. Unde hic fuit continens justiliae, exhibens Deo rehgionem
subditur : Et exallabit illum apud proximos suos. sibi tam corporis quam animae munditiam, paren-
Non ait famulos vel servos, quod videlicct pastor tibus honorem, fratri charitatem, de labore manuum
subditos non habeal ut minores, sed potius ut proxi- cum patve et fratre vivens, huic Dei Sapientia,
mos el fratres. Unde scriptum est : « Principem tc tanquam mater honorificata obviam venit, quaudo
constiluerunt, noli extolli, sed eslo quasi unus ex eum et fratrem ejus a mari vocavit (Matth. IV).
eis (Eccli. xxxn). >Sextum est prsedicatio, quse esi Ilu.ic cibavit pane vitw et inlcUeclus, et aqua sapien-
1521 IIOMILLE. — I. DE TEMPORE. 1522
lim salutaris potavit, quando eum super pcctus suum A ut possit dicere secure cum Paulo : « Imitalores
rccumbcntem (Joun. xxi), de fonte pcctoris sui mei estote, sicut et ego Christi (/ Cor. iv et xi). »
coelesti doetrina ct sapicntia largius prae caeteris Quod aperte conlra nos pradicatores est, qui in
inebriavit. Hunc confirmavit, qui nec Judseorum, Ecclesia Christi ministerium geriraus, ct tamen ve-
ncc gontilium perseculionibus, nec dolio pleno Stigia ejus non sequimur. Christus enim viam pau-
ferventis olei, nec exsilio a veritate potiiil infirinari. pertatis, humililatis, laboris et patienlise, nobis in
Hunc coiitiueiitcm effecit, qc.ia in nulla desideria hoc mundo demonstravit. At nos econtra hic ditari,
carnis defluxil. Hunc exallavit apud proximos suos, gloriari, quiescere et delectari desideramus. Unde,
quando eum in apostclum sublimavit. /« medio quod sine lacrymis dicere non possum, conlingit
Ecclesiwaperuil osejus, quando eum pracdicatorcm et quod a Christi vestigiis nos pastores exorbitamus,
evangelislam constituit. Hunc implevit Spiritu nobis subditos nohiscum exorbitare facimus, et ita
sapientimet intellectus, non solum in die Pentccostes non solum animabus nostris, sed et animabus alio-
cum cseleris, sed et abuiirianiius cseterisj ut supra rum ruinam damiis. Unde scriptum est : « Pro-
omuem intelleclum intclligeret^ scriberet et cla- pheta laqueus ruinse (Ose. ix). » At nos, fratres
maret:«In prmcipio erat Verbum»et Verbum erat charissimi, sicut videmus periculum noslrum, sl
aputl Deum, et Deus cral Vtrbum (Joan. i). » Hunc B vestigia summi pastoris non sequamur, ita quoque
induit Dominus stola glorim, quando eum sine dolore periculum vestrum timeamus, si vos nos recte gra-
carnis ad eoelestiatranstulit. Jucundilatem et exsul- dientes sequi contemnatis. Propterea vos et nos vias
tationem thesaurizavit super cum> quem secum con- nostras corrigamus, et viam nostri Redemptoris
gaudere facit in aeternum. Nomine mterno Imredila- sequi contendamus. Imitemur' quoque iraitatorem
bit illum, quoniam cuin sui nominis et bonoris ejus Petrum, qui Christum, vita, doctrina et cruce
hacredem et parlicipem effecit. Cujus meritis et secutns est. In quibus tribus omnes specialiter nos
precibus nos quanluloscunque servos comparticipes praedicalores eum scqui tenemur, ut videlicet pure
glorise suae faciat Dominus noster Jesus Christus, vivamus, recle doceamus, et membra nostra cum
qui cum Patre, ctc. vitiis et concupiscentiis crucifigamus. Secundo quo-
VI modo Joannes evangelisla ab hac vita migraturus
INEODEM FESTOSERMO t)E EVANOELI0. esset, significatum est a Domino, cum Petro de ejus
Dixit Jesus Petro ; Sequere me. Cotiversus Petrus morle quserenti, ait : Sic eum volo manere, donec
tidit Ulum sequentem discipulum quem iiiligebat veniam. Ac si diceret : Sic diulius et post mortem
Sesus (Joan. xxi), et rclhrua. Hanc lectionem sancti p oranium apostolorum volo eum vivere in carne,
Evangelii, fralres mei, scribit Joanncs apostolus et donec ego eum visitem, et placida morte ad coele-
evangelista,cujusliodiesoIemnilatemceiebraraus.Fa- slia eum transferam. Legimus enim quod iste
citigiturtriainhac lectione. Primo, demonstrat signi- Joannes evangelista longo tempore post omnes apo-
licatum fuisse a Domino qua morte Petrus esset stolos vixit. Et cum esset annorum nonaginta no-
Dominumclarificalurus. Secundo, quomodo ipseesset vem, apparuit ei Dominus Jesus Christus, et dixit
ab hac vita migraturus. Tertio, personam suain cum illi : c Veni, dilecte mi, ad me, quia tempus est ut
quibusdamlocutionibus manifestat. Porro quu morte epuleris mecum in convivio meo cum fratribus
clarificaturus Petrus esset Dominum, significavit meis. Die igitur Dominico qui post quinque dics
Dominus cum in lectionc proecedenti ei dixit: «Cum futurus est> venies ad me. » Et cum lisec dixisset,
esses juniorcingebas te, et ambulabas ubi volebas; cum ccelo receptus est. Veniente igitur die Dominico,
autem senueris, extondes manus tuas.et alius te cin- venit beatus Joannes ad ecclesiam, et cum ibi a
get, et ducet quo lu non vis (Ibid.). i Et cum postea primo pullorum cantu usque ad tertiam horam di-
lioc ei quod modo audivimus, dixit: Sequere me. viiia mysteria celehrasset, et populum exhortatus
Ac si aperle dicat: Imitare me, et prsecipue iu hoc fuisset, indefossura sepulturae suae locum solus de-
quod sicut ego mortuus sum pro te, ita lu quoque D scendit, el spiritum Deo reddidit, et tam a dolore
moriaris pro me^ Porro principi apostolorum prse mortis extraneus, quam a carnis corruptione inve-
cseteris dicitur ut sequatur Dominum, quoniam, cum nitur alienus.
omnes sequi debeant eum, praecipue priraates san- Non autem ideo Dominus dixit singulariter Pe-
ctae Ecclesiae, qui ejus vicem in Ecclesia tenent. tro: Sequere me, quasi iste Joanncs non esset euni
Omnes quippe tenentur eum sequi. Unde scriptuni secuturus. Quis enim magis secuturus erat Agnum
est: i Qui vuit cum Christo manere, sicut ipse quamillequisequitur eum quocunqueierit? (Apoc.
ambulavit, debet et ambulare (/ Joan. n). » Sed mi- xiv.) Sed quia per amaritudinem passionis non
noribus sufficit, si viam Christi a longe sequautur. esset eum sccuturus, demonstravit. Nec taraen ideo
Prselalis vero Ecclesiaj sanctae, non suflicit nisi de. .-.Joannes a corona martyrii privatus est, Domiuo
prope et expresse Christum sequantur, et ejus ve- teste, qui ei et fratri suo Jacobo praedixerat: « Ca-
stigiis innitantur. Unde et specialiter eis dictifm licem quLlem meum bibetis (Mattli. xx). » Ipse ni-
est: < Qui mihi ministrat, me sequatur(Joan. xu). i mirum et cum cseteris apostolis a Judaeis flagella-
Ac si diceret : Qui meum minislerium gerit, vcstigia tusest; ipse in dolio ferventis olei propter nomen
inja sequaltir, ut qui eum scquitur, me scqualur, Christi a Domkiano positus est; ipse in Pathmos
PATROL.CLV. 42
 13-23 RADlXriH ARDENTIS 132-1
insulam in exsilium relegatus est; ipse propter A Ua econtrano quanto quis cst |.ropinquiov coclesti-
Christuni mulias perseculiones passus est, propter- bus vita et moribus, ila transitum ad ea proinerc-
ca tam labore quara voluntate marlyr est. Propter- tur leviorem. Ab officio vero sanctus Joannes se
ea, fratres mei, labores, ' tribulationes, persecu- manifcstat, cum dicit : Hic est discipulus ille qui
tioncs cl carnis afflictiones propter Deum patienler testimonium perhibcl de iis, ct scripsit hmc. El sci-
et gaudenter sustineamus; quoniam dum, haec fa- mus quia verumest testimonium ejus. Cujus scripta,
ciiuus, juxta verbum Domini, calicem ejus bibi- fratrcs mci, tanlo firmiustt charius amplecti de-
mus, et martyrii palmam promcremur. In hoeau- bemus, quanlo ipse myslcriis quae ipse scribit, fa-
tem quod Dominus Petrum mortem condiscipuli miliarius et propinquius int "rfuit; quanloquc ipse
sui curiosins inquirentem arguit, dicens : Quid ad de rivulis, scilicot de ipso fonte Dominici pectom
te?Tu me scquere; nos instruit, fratres mei, ne largius et profundius caeteris hausit. Propterea,
vitam proximorum nostrorum, praecipue qui nobis fratres mei, ipsuin preoibus , ipsum gemitihus exr
subjecti sunt, curiose, ut quidam faciunt, inqui- oromus, qualenus riievitis precibusque suis, neL.it
ramus, sed polius semper de noslra solliciti si- apud dilectum Dominum suum obtineat, qualem»
mus; non aiicnam vitam, sed noslram somper di- inereamur scripla iHiusreete intelligere, et obser-
judicemus. Terlio, considerandum cst quomodo " vare caslilalem, contemplationem eseterasq&eejus.
Joannes personam suam acl utilitatem sequenlium virtutes a longe imila.i, mundum contemnere,
commendat et manifeste ex tribus : ex privilegio Doum supcr omnia diligore, ad coeleslia toto desi-
gratiae, ex privilegio familiarilatis, et cx oflicio.Et derio festinarc, et ad ea felici cursu pervenire, lar-
taraen in omnibus iis de se, taiuiuam de alio loqui- gicnte Domino noslro Jesu Christo,- qui in perfocta
liir. Ilic oiiim mos est familiaris sanctis Patribus.ut, Trinitate vivit et regnat per omnia^ etc*
quando loquuntu-r de se boua, ad evitandam jaclan- Viia divi Joannis evangetistw per Dorolheum.
liam.de se lanquam de alio loquanlur. Unde Moyses
(le so loquens, tauquan dc alio ait : « Erat aulem Domini (i) Joaiiiios fraler Jacobi, qui et evangelista
factus est, qiiem Doininus dilexit, Evange-
Moyses niitissiniiis omnium hominum (JVum.xu). > liiiin Domiui Jcsu Christi in Asia praedicavit. A
Ila et Joannes iste loquens ex privilegio gratiae se Trajano vero in insulam Palhmum propler vev-
conimendat : cum se discipulum quem diligebat bum Domiiii exsilio damnalus est; ubi etiam
saiicluin Evangclium suum conscvipsil, quod postea
Jesus vocat. Non quia solum eum diligeret, sed Ephesi per Caium hospitera suuin conscripsit, cui
quia majoris signum dilectionis ci ostendebat : ct Paiilus aposlolus Romariis scvibens, leslimoiiiiim
Omucs quippe dilexit, qui omnibus dixit: < Manete dedit dicens : < Salutat vos Gaius hospes meus et
Q totius Eccicsiae (Rom. xvv). » Post niortcm vero
in dilectione mea, sicul ct cgo dilexi vos (Joa*. Traiani reversus est cx insula Pathnio, mansiiqiie
xv). > Sed istum specialiler dilexit,-quoniam virgo Ephesi, ac vixil annos 120. Quilius finitis , seipsum
eleelus est a Domino; virgo in sevum permansit. ibi vivus adhuc volente Domino sepelivit. Sunt
lamen qui dicunl ciiin non sub Trajano in insulam
Folix certe cst et beatissimus, quem Dominus an-
Pathmumrelegalum esse, sed sub Doinitiano Vespa-
tonomaslioe dicitur diligere. At privilegio familiari- siani lilio. In hac postevior senlentia est Hierony-
talis se commendal, cum de se ait: Qui et rccubuit nms, Eusebius in Chronicis el in Hist. Eceks.
itcm abi,- quaiiquam klem Eusebius in
in cccnasttper pectus ejus, et ail :• Domine, quis est pluresqae
lih. De prmpar.evang. et TertuUianus seribunt 3
qui tradet te ? Maximaeqnippe signum familiaritatis Ncronc euni in Pallimum iusulam rttegMum esse.
est stiper pectus magistri recuinbere, et ejus arca-
uorum conscium esse. Si quis autem quserat quare VII.
Dominus isti discipulo lantum amorem, tantamque IN FESTOSANCTORHM INNOCENTrJt.
exhibuerit familiaritatem, dicimus quod vita virgi- Vidi snpra montem Sion Agnum ttantem (Apot.
nalis etcontemplativa est vita ceelestis et angelica. xtv), ctc. Hanc visionem, tratres charissimi, r.arral
Porro Deus et angeli ejus cum virginibus et contcni- sibi revclatam fuisse a Doraino Joannes apostolus et
plativis magnam habent familiaritatem. Hinc est j» evangelista (Joan. xn), qui virgo fuit eleotus a
quod Dominus discipulum virginem et contenipla- Christo, et virgo in aerum permansit. Qui ct su-
tivum lenerius et lamiliarius dilexit cseferis, ma- pra pectus ejus in ccena rccubwt; unde et profunr-
tremque Virginftm ei virgini comraendavit, quoniam dius cseteris. secreta cognovit ceelestia. Primo igi-
intervirgincs et contemplativos sancta conversatio, tur loquitur de eo qucm vidit. Secundo de ei»
munda familiaritas, et floridus aspectus est. Quc- quos cum Deo vidit. Loquens igitirr de eo quem
niam autem vix vita virginalis et contemplativa vidit, ait : Vidi supra montem Sian Agnum tlan-
ccelestis et angelica est, ideo opinor Dorainum vo- tem. In quo tria dicit : et quem viderlt, el ubi, el
hiisse quod beata Virgo el discipulus iste, facile et quomod»- eum situm viderit. Querit vidit? Vidi,
sine dolore ad coelestia transmigrarent; facilis inquit, Agnum, Agnus, fratrea mei, dicitur Chri-
quippe est transitus de similibus ad similia. Sicut stus triplici de causa. Quia in agno paschali eu
enim quanto quis remotior est a ccelestibus vita et prseliguratus. Quia nittis et innocens ut agnui;
jnoribtis,'ita trausitum ad ea sorlitur difficiliorem. et quia nos pascit carive el sanguine suo, ct &u&

t.\} EisK^ lib. ni, cap. i, Hist. eetles., et «ap. 18

1325 HOMiLlyE. — I. DE TEMPORE. 15JG
innimitiae et lmmortalitatis sto a nos veslit ut A hancvirginilatem dico omnium virtulum culmcn, ui-
agnus. Ubi eum vidit? Stipra monlem Sion, id est pote qusc omni virtute, orani merito et martyrio cu-
snpra eminenliam et contemplationem totius Ec- mulatur. Quaeenim major virtus, quod meritum ma-
clesiae. Prseesl enim lanquam caput universis mem- jus, quam vivere in carne, non secundum carncra :
bris, non solum divinitate, sed et beneficio, do- quam esse in igne, et non ardere; manere in luto,
ctrina et exemplo. Beneficio, quoniam, cum ipse sit et non conlaminari, et inter malitias hujus mun-
fons omniulri gratiarum, de plenitudine ejus tan- di angelicam ducerc vitam ? Quod martyrium majus
quara membra de capite omnes participalioncm quam seipsum concinne crucifigere, quam secura
accipimus. Doctrina, quoniam doctrina vitae et mo- quotidie luclari, ct suis voluplatibus et voluntatibus
rum ab eo erudimur. Excmplo, quoniam, co lan- abrenuntiare? Cujus professionis essent ostendit
quam luce duceque praecedente, ad vitam aeternam cum dicit : Habentes nomen ejus, id est Agni, et
pervenimus. Proptcrea, fratres, operae pretium est nomen Patris ejus scriplum in fronlibus suis, id est
nobis, ut, si recte inoffenseque ad vitam aeternam nomen Patris et Filii palam confitentcs, nec propter
pervenire volumus, semper ejus vestigiis insista- pudorem, nec propter timorem. nec propter lor-
mus, semper oculum mentis nostrse in eura tenea- menta illud tacentes; parati magis mon qtiam
mus. Juxta quod Sapiens ait: « Oculi sapientis in " silere, vel abscbndere iiomen Chrisli. In quo con-
capite ejus (Eccle. n). > Quomodo vidit eum si- funditur superbia nostra, qui; quamvis confileamur
tum? Slantem, id est paralum nobis adjuvare et pro nos Christianos, eo quod nomen Christi nunc iu
nobis pugnare. Dum enim, fratres mei, laboramus honore est, tamen paiiperatemjhumilitaiem, patien-
inter tribulationes et miscrias hujus mundi, Domi- liam, cseteraque insignia ferre erubescimus. Cujus-
nusNstatnobis, si in eum toto corde speramus. Un- modi vocem habent, ostendit cum subdit: Et audivi
de et beatus Slephanus inter persecutores positus, vocemde ccelotanquam vocemaquarum mullurum, et
non sedentcm, sed stantem, et quasi pro se pu- tanquam vocemtonitrui magni. Et vocemquam audivi
gnantem, cum se vidisse confessus est. Secure igi- sicut citharatdorum citharizantium in citharis suit*
lur pro Christo pugnemus ct patiamur, quoniam Ac si dicat: Audivi vocem mullam et deleclabilem.
eum stantem, et auxilium nobis ferentem procul Multamex psallentium multitudine, delectabilem ex
dubio senticmus. Sed nunquid tu, o Joannes, vidisti consonantiaesuavitate. Et si, juxta Jacobum, «mul-
Agnum sine sociis? Nequaquam. Propter hoc quip- tum valet deprecatio justi assidua (Jac. v), > quan-
pe de sinu Pafris in mundum venit, propter hoc et tum pulatis placeat et delectet Dominum laus vel
Agnus factus et immolatus est, ut secum in pa- p oratio inlinitarum virginum, facta cum devotionis
terna haereditate haberet participes et cohaeredes. magnitudine et concordiaesuavitate. Pulchre autem
Sed cum omnes boni cum eo sint, tamen familia- laudem illorum qui « carnem suam crucifigunt cum
rius et conjunctius ei virgines adhaercnt. Cum vitiis etconcupsicentiis (GaL v),» melodiaecitharoe-
enim ipse semper sil virgo, et filius Virginis ma- dorum comparavit, quoniam sicut cilharoeditorquent
tris, virginum contubernalia specialius diligit et et cogunt chordam ut percussa sonum dulcem reso-
quaeril. Unde sequitur : Qnod cum eo centum qua- net, sic virgines et continentes torquent et urgent
draginlu, etc. Est autem haecpars secunda in qua carnem suam, ut quanto magis manu persecutionis
Joannes describit eos quos cum Agno vidit, osten- percutitur, tanto magis Deo psallat. Et sicut diverst
dens circa eos decem, videlicet quanti essent et chordarum soni in cithara in unam consonant melo-
cujus pfofossionis, cujusmodi vocem haberent, diam, ita diversseinchoro, veldivisaevirtutesin eadem
qualc car.ticum cantarenl, uti illud canerent, quam persona, inuniuscharitatis conveniunt consonantiara.
casti, quam Agno conjuncti, quam electi, quam ve- Propterea, fratres mei, torqueamus per abstinen-
races, quam mundi essent. Porro quanti essent, tiam carnatem nostram voluntatem, et cogamus eam
ostendit cum dicit : Cenlum qtiadraginta quatuor in adversis Deo psallere, et in reclae intentionis et
mitlia, id est duodccies duodecim millia. Ponitur D charitalismelodiam consonare. Quale vero canticum
autem hic uumerus llnitus pro infinito, ctmagis ad cantarent ostendit, quod canticum novum el sin-
exprimendum mysterium quam numerura. Uterque gulare. Quod nevum, ostendit cum ait: Et canta-
enim numerus, id est duodcnarius et millenarius, bunt quasi canticum notum. Canticum quippe virgi-
perfectus est. Alter vero per alterum multiplica- num novum est, quia novi hominis Christi institutum
tus ostendit perfectionem illos habere qui cum ad homincsinnovandos. Antiqui enimnon virginitati
Agno erant. Culmen quippe omniura virtutum est studebant, sed posteritati. Quibiis et dictum est:
virginitas. Necde omni virginitale hoc dico. Est «Crescite et multiplicamini, et replete terram
cnim qusedam virginilas coacta et inutilis, ut illo- (Gen. i).» In lempore vero nova» gratiae monuit
rum vel illarum qui propter timorem vel custo- Cbristus ad observationem virginitatis, et dixit eisi
diam virgines sunt. Est et virginitas naturalis et «Crescite in munditia mentis et corporis, et replete
utilis, ut illorum qui propter dignitatem, setatem, coelum. > Quod vero singulare, ostendit cum ait: Et
vel frigiditatem corporis virgines sunt. Est et vir- tiemopoterat dicere canticum nisi ilta cenlumq/^adta-
ginitas virtuosa et valdc meritoria, ut illorum qui ginta qualuor millia qui empti sunt de terra. Tintin-
cropter ardorem divinae eharitatis virgines sunt;- nabulum quantuluncunque Xractum vel Isesumnon
 1327 HADULPHIARDENTIS 1323
potost rcddere eam dulcodinemmolodiic quam inle- A hus perieulis, tcntationibus tribulationiousque muu-
grum et sanum. Sed nec puberes el torvupli possunl danis. Sive empti, id est, clocti, ex omnibus electis
ila sonarc ol acule canlare ut parvi impubcrcs ct ctiam praecleclis,ut sint primitim Deoet Agno. Pri-
incorrupli. Sic conjugati vel vidui nullatenus pos- niitise enim dicunlur prsematuri fruclus, qui cx sua
sunt esse antc Dominum in spiriluali melodia, nec novilate et prsemaluritate plusquam caetcri fructus
virginibus adxquari. Singulare quippe canlicum solent deleelare. Sic novitas virginalis pudiciti.e prae
virgines cantant qui do mcntis et corporis singulari csetcris virtutum fructibus, divinam delectal maje-
incorrtiptioiie Djum benedicunt et laudant. Quod staicm. Quara sint veraces, jstendit cum subdit: Et
canticum eseteri quidem audire possunt, sed can- inore eorumnonesl invenlummendncium.Ac sidicat:
tareniillatenus possunt. Canticuni quippc virginum Non solura suntcasli mente etcorpore. sedet lingui.
audiuut, et oo dclcclantur, qtii virtutem virginalis Quod esl contra quosdam, qui cum caslitatein men-
inclodiscin aliis amant, el in oa congratulantur, nec tis et corporis obscrvent, tamen lingua adulteran-
ponilus ea oarentqui per charilatem eam sibi fa- tur, dum per mendacia, detracliones, turpiloquia,
ciunt communcm. Quodammodo enira, fratres mci, mulliloquia, el inaniloquia cseterosque linguse ex-
virlulos proximorum nostrorum nostras facimus, cessus effunduntur, non attendentos quoniam qui
dum indc congralulamur et Deum laudamus. Ubi " vere caslus est, non solum corpus, sed et linguam,
illud cantaront, ostcndit cum dicil : ;4»fe sedcmet aurcs, oculos, caelerosque scnsus castos habent.
anle qualuor aniinaliu et seniores. Per sedem, san- Scriplum est enim : « Perdes omncs qui loquuntur
ctain Dei Ecclcsiam, in qua Deus requicscit, intel- inendacium (Pstd. v).» Quam mundi sunt, oslcndit
ligiraus. Perqtialuor animalia, quatuorevangelistas, cum subdil: Sine macula sunt ante thronum Dei. Ac
ct per viginli qualuor scniores, Votcris et Novii si dicat : Non soluni in praedictis,sed etiam univer-
Tcstamenli Patres, id est, duodeciin patriarchas et saliter mundi sunt. Quoniam el si cx vita mundana,
duodecim apostolos intelligimus. Ante igilur sedem quae sine peccato non agilur, aliquas maculas oliin
ct quatuor animalia et seniores canticum novum contraxcrunt, tamcn per baptismum, per pcenilen-
virgiues cantant, qui Deum et sanctos ejus, et ma- tiam, per passionem, caetevaquepuvgantia, pcnitus
gistratus, senatoresque cceleslis curisc, novitale vir- mundati et sanctilicati sunt; nec solum ante horni-
tutis el laudis suse delectant. 0 quam beati sunt vir-i nes, qui falli possunt, sed eliam ante Dominum, qui
gines, qui in ccelesti curia novi organisla: statuun- falli non potest. Et quam mundi sunt, qui divino
tur,ct quodamraodo angelorum cantico veterascente, juJiciomundi sunt. Itaque, fralresmei, vosqui vir-
nova melodia, Deum totamque Dei curiam merentur P gines estis, beali estis, si in vera virgiuitate pcrseve-
prxdelectare! Mirabilior quippe est virginitas IHI- relis. At tamen scitote quoniam flos virginitatis,
mana quam angelica, dum quod habet angelus per quanlo est magis pretiosus, tanto ad custodiendum
naturam, virtutc nititur obtinere contra naluram. magis periculosus, intcr tot lentaliones carnis, dia-
Quam casli sunt, ostendit cuin dicit: lli sunt qui boli et mtindi. Pvoptcveavacate jejunus, vigiliis, la-
cum mulieribus noii sunt coinqxiinati,virgines enim boribus, humililati et oralioni, qui cuslodes sunt
sunt. Vocalur autem hic mulieris norainc quidquid[ virginitatis. Vos etiam continentes secundo loco
pollutionera carnis potest provocare. Describil au- bcati eslis, si quanto liberiores estis, tanto raagis
tem proprie luxuriain, vocans eam coinquinationcm. Deoct ejus opevibus vacatis, si ea quae sunt mundi
Luxuria enira resvilis est, turpium ministeriu mem- contemncnles, loto desidcvioea quse sunt Dei cogi-
brorum aclu, exitu foeda, ct post pudens et pceni- lalis cl facitis, scientes quoiiiam longa castitas vir-
tcns. Quatuor quippe luxuriam comilantur : Menlisi ginitatis imitalrix est. ^ os ctiam ccmjugati, tertio
brutificatio, coinquinatio, pudor ct pcenitentia; quse. locobeati estis, si conjugalcm pudiciliam illibatam
pciiilus ignorat munditia virginalis. Virgincs enimi servatis, si uxores ct familias juste regitis, si filios
sunt, sicut corpore, ita et ineute. Qui cnim menle in timoreDeieducalis,si maculasnuptiaiumeloemo-
corruptus est, virgo jam non est. Unde Dominus : 0 synis vedimitis, si hospilaliiati, si cuvae pauperura
« Qui viderit, inquit, mulierem ad concupiscendumi cselerisque operibus misericordiae vacaiis, si eccle-
eam,jam mcechatus esl in corde suo (Mutth. x). » siam frequentatis, si Doniinicis prseceptis intenditis.
Quam conjuncti sint Agno, deinonstrat, cum sub-. Hoc enim fatiendo, Agnum, et sinonquocunque ieiit,
dit : Ili sequuntur Aynum quocunque ierit. Super lamen eum sequimini, et pcr boc consequimini ejus
omnes sunt virgines plus familiares ct conjunrtii aeternam beatiludinem, ipso opittilante qui vivit el
Cbristo, (]ui soli sequuntur cum quocunque ierit. rcgnat, etc.
Conjugati enim et vidui, et si eum seqiiuntur per VIII.
viam ciiaritalis, humilitatis, palieiitiaecseterarumquej INEODEM FESTO.
virtutum, tamen non sequuntur eum quocunqueierit,, . Apparuit angelus in somnis Joseph, dicens: Surge
quia pcr v'am virginitatis eum sequi non possunt. et acc.ipepuerum el matrem ejus el fuge in JEgyptum,
Soli quippe virgines, et pcr hanc, et pcr omnes aliasi ct eslo ibi usque dum dicam tibi (Matth. n), etc. In
virtutes eum sequuntor. Qnam elccti sint ostendit,, hac sancti Evang^lii leclione, fratves chr.rssnni, tria
cum subdit: Hi empt>suntex onmibus primitiw Deo juxta litteram nobis demonslrantur. Primum enim
»LAijtw.Mi empti sunt, inquit, subaudis> ex.omni- deuioustratur nobis quod Christus hahuil veraia
1320 HO.UILLE. — I. DE TEMPORE. 1350
divinilateni et veram numanilatcni. Vcram quippe A picmur cum illis pLviam Ciiristo in aera, ct sic
humanitatem habere demonstramr, cumsicut honio semper cum Domino crimus. Itaque consolaraini
fugit et absconditur. Sed in hoc. exemplum dedit inviccm in verbis istis (Ibid.). t
suis cedendi quandoque perseculioiii, vidolicel ne Myslicevcro quatuor hic nobis significantur. Per
quandoque iinproperatur membris, si fugerent, cum hoc cnini quod Chrislus, mox ut nalus es)., perse-
ipsum caput Christus aliquando fugisset. Secundo cutioncm ab Herode patitur cl cum malre in TEgy-
vero demonstratur humanum furorem fiuslra conlra ptum per Joseph liansfertur, significat primitivam
divinum propositum insanire, in hoc quod inlentio et incipieritem Ecelcsiae fidem persecutionem a Ju-
Ilerodis Christum occidere machinanlis frustratur. daeis passuram, et ideo ipsam fidem Christi cum
Scriptum est enim :« Nonestprudentia, non est ra- Ecclesia per ordinem prsedicalorum a Judscis ad
tio, nonestconsilitimcontraDominum (Prov. xxi).> gentes transituram, doncc moilnoHcrode, id est Ju-
Tripliciter enim in malitia sua Herodes fallitur, dseorum inlidclitale, rursus fides Christi in fiue
dum Christum, quem occidere conalur, non laedit; mundi ad Judscos redirct.
et illis quos proptereum occidit, prodcst, dtun eos Secundo in occisione puerorum significaliir pas-
martyres facit, et sibimet ctiam nocet, dum sibi sio omnium martyruni. Isti passi sunt a mcmbris
daninationem acquirit, ut de co, ct consimilibus re- " Herodis, et illi passuri erant a membris diaboli. Isli
cte dicalur, c Lacum aperuit et effodit, el incidit in fuerunt pavvuli et pucvi; et isti fuluvi evant humi-
foveam quam fecit. Convertetur dolor in caput ejus, les et puri. Isti fuerunt quidam bimi, quidam mino-
et in verticem ipsius iniquitasejus descendet (Psal. ris setatis, et illi fuluvi erant quidam cloctrina ct ope-
vn). > Tertio quoqtie demonstratur nobis terrenos ratione perfecli, quidani imperfecti. Isti occisi sunt,
demorte Hlioruminconsolabiliterdolero cum dicilur: ut Christus inter eos occiderctur; et crant illi occi-
Tunc adimplelum esl quod diclum esl per Jeremiam dendi, ut Christus curn illis occiderctur. Tcrtio quod
prophetum dicentem: Vox in Rama audita est, plo- infantes pro Chrislo occiduntur, et tamen Christus'
ralus etutuialus mullus, Hachei ptoruns filios suos; non occiclitur, signilicatur quod martyres quidem
et noluit consotari, quia non sunl. His verbis recor- erant pro Christo occidendi, et tamen Chrislus nulla
datus Jeremias veteris historise praedicit tantum ratione poluit in cis occidi, vel eis attferri, jvxfa
planclum futurum, propter occisionem a Chaldacis quod Paulus ait: « Neque mors, neque vita po',erit
patrandam, quantus fuerat propter uxorem Levitse nos separare a charitate, quas est in Chrislo fetM
exstinctam, et in duodecim partes divisam : exstin- (Rom. vin). > Et alibi: « Sive vivimus, sive mori-
cta pene tota tribus Benjarain, praeter paucos, quo-• n mur, Domini sumus (Rom. xiv). > Quarto vero iu
ru:n planctus auditus dicitur fuisse usque ad remo- hocquod subditur, quod vox in Rama audila est,
tmn locum, qui dicebatur Rama (Judic. xx). Est; ploratus et ululatus multus, Rachel plorans filios
ergo ac si dicat evangelista : Tantus fuit planctus suos, significalur q-uodvox sanguinis martyrum qui
raalrum, filios suos ab Herode interfectos lugentram, elamat de terra, et ploratus etiam Rachelis, id est
quod similis essct et planclui qtiifuit propler inter- Ecclesise,de injusta nece martyrum, non, ut infideles
foctionem liliorum Benjamiu propter uxorem Levitae pulant, in vacuura cedit; sed in Rama, id est in
occisorum, et illi qui fuit propter occisioncm Judseo- cxcelsum, usque ad aures Dei judicis ascendit, qui
i:iin a Challaeis faclam. Sicut enim lunc vel tribus merilo ct hos coronalit, ct illos ptiniet in aeternum.
Rachel, de qua natus est Benjamin, vel tribus Juda Super vero morte martyrum, Ecclesia non vullcon-
inconsolabiliter suos fleverunt occisos, ila ct lunc solari, quia non sunt, subaudis amplius de hec raun-
malres inconsolabiliter ffeverunt filios suos ab He- do; et ideo non vult super eos flere hac ratione ut
rode peremptos. Sed nos Christiani non debemus; redcant ad mundum, quos scit in selcruura cum
vel has vol illas imitari, ut scilicet de morte filio- Christo regnare. Quamvis enim martyres et sanctos
rum vel amicorum nostrorum inconsolabiiiter do- Dei doleamus nobis subtralii, tamen non debcmus
leanius. Si enim boni erant, non eos lugere, set4I D velle eos huc redire, sed potius cum Chrislo glo-
potius eis congaudere debemus, uipole de quorumi riari et orare pro nobis. Moraliter quoquo in hoc
salule seeuri sumus. Si vero peccatoros erant, cisi quod Jesus mox natus perseculionem ab Herode
per elecinosynas, oratinnes et oblationes suecurrcrt 1• passus est, demonstratur nohis quod mox ut aliquLs
debcmus, ut pariter nobis el illis veniam et salutemi ad Deura convertitur et incipit Deo vivere, lenta-
impetrare valeanras, ut scilicet curo eis in resurre- tionemet perseeulionem a diabolo passurus est. Vi-
ctione gloriemur. Illorum est enim desperare, et in- ' dens enim diabolus hominem sibimori, et Deo inci-
eonsolabiliter dolere de morte amicorum, qui fidenii pere vi,vere, acrius ssevit contra illum, ut illum ln
resurrcctionis, vel spem glorificationis non habent, anima occidat. Unde scriptum est: « Fili, accedens
Unde Apostolus : <Nolo vos ignorare de dormienti- ad servitutem Dei, sta in timore, et prsepara animam
bus, ul non contristemini sicut et cseteri qui spemi tuam ad tentatic-nem (-Eccli.n). » Sed ad consilium
non habent. Hoc enim vobis dicimus in verbci nuntii Dei, bic talis ssecularero vitam, in qua Hero-
Domini, quia nos qui vivimus et residui sumus, iti des, id est diabolus regnat, fugit, et in jEgypfum, id
a Iventu Domini non praeveniemus eos qui dormie- cst in clauslralem vitam, in qua diabolus non habot
unt (/ Thess. iv). > etc. Deinde subjungit: « Ra- potestatem, confugit, ct ibi securius vivit. Sed par-
ivl RADULPHI ARDENTIS 1331
vtiloru:n, id est rudium et infirmorum, qui in sse-. A Prsestat hostis dum nocct; beneficiu.n tribuit, cum
culari vila remaneiit, plerique a diabolo in anima occidit; invideret enim eorum glorisc, si aniaret;
sed sunt terrestres pugnae, atiae,coelestes yicfo.-r
perimuntur. Quorum perditioneni Rachel, id est ri;e. atiae. in praetie Christi moiiendo vivitiir,' cadendo
Ecclesia plangit, et pene inconsolabiliter plorat, surgitur, victoria per interitum comparatur. »
quia parvulos, quos per baptismum Christo genue- IX.
rat, per insidias diaboli et
perdit, vix super perdilio-
nem talium vult consolari, quia scilicet de numero IN CONVERSIONE BEATIPACLIAP0ST0LI.
eleclorum, de quo videbanlur, sublracti sunt. Quibus Saulus adhuc spirans minarum et cmdisin discipu-
utique melius esset penitus non esse quain in aeler- los Domini (Act. ix). Hodie, fratres cbarissimi, con-
num damnatos, esse. Vos igitur, filii, qui adhuc in versionem beati Pauli apostoli celebramus, et ideo
Christo parvuli et infirmi eslis, quique ad quaslibet convenienler lectio recitans historiam conyersionis.
damnationes diaboli, vel carnis, vel mundi ruitis, ne ejus hodie recitatur. Ostenduntur autem nobis triai
quandoque adiabolo penilus pevimamini, fugite sse- in ipsa lectione, videlicet quam fuerit ante conver-
cularem vilain, et intrale claustrum vel solitudinem, sionem malus, et quse ejus fuerit conversio, et quam
ul ibi tanlo securius vivalis, qtianlo a tcntationibus fuerit post conversionem bonus. Porro quam fuerit
inundi remotiores eslis. Vos autem qui in Christo B ante conversionem malus ostendilur, cum dicitvtr :
fortos cslis, el diabolo, raundo et carni, Deo auxi- Siulus adltuc spirans minarum. Caeteri iropii perse-
liante, resislere valetis, nolite vos sseculariuin homi- quuntur homines; Saulus veronon sotum homines,
num coiiycntibtis subtraherc, sed potius peccatores sed ctiam ipsum Deum in discipulis suis perseque-
verbo ct cxemplo vestrx bojiai eoiiversalionis Dco Latur. Persequebatur autem quatuor modis: animo,
lucrilicale. Unde Dominus : « Nemo acccndit lu- verbo, opere, consuetudine, quibus modis omnis
cernam, et ponit eam sub modio, sed supercan.- malilia consummatur. Animo, Dominum in discipu-
delabrum, ut qui ingrcdiuntur lumen videant (Luc. lis suis odiendo; quod notat cum ait spirans.
Tiu). > Pxopterea vos qui in Christo perfectiores Quando enim spiramus, coneeptum interius ffatum
estis, bono verbo etexemplo aliis lucete, tenebrosos foras miltimus. Et Paulus odium intus conceplum,
illuminalc, bene incipientes promovete, infirraos foras emittebat. Verbo, Dominum in suis conviciando
confortate, bene yiyentes ad mcliora monete, quate- etminando. Quod notat, cum ait, minarum. Opere,
nus cura lucro muuarum animarum ad Christum occidendo, quod notat cum ait, et cmdis. Consuetu-
nicreamini pervenire, cum ipsis, et pro ipsis coro- dine, obstinata malitia persequendo, quod innuit cum
nandi per oiiinia sxcula saeculorum. Amen. ait : Abiit ad principem sacerdolum et peliit ab eo
^*
L>e sanctis Innocenlibus ex librix D. Haymonis, De epistolas in Damascum ad synagogas, ut si quos inve-
Christianurum rerum mcmoria. niret hujus vim viros vel mulieres, vinclos perduceret:
Christo nalo, et secundum Matthaeievangelistaete- in Hierusutem. Ac sidicat: More lupi, sanguim mno-
sliinonium advenlantibus tribus Magis ad eum stella ceniium assuefactus, postquam praesentes occiderat,
duce, conturbatur Herodes, incredibililer'veritus a.bsentium sanguinem sitiebat, et majorem sajviendi
Status sui et a
regni periculum. Investigato Magis et potestatem sibi dari postulabat. Etquis unquam,
manifestato ex Micheseoraculis nativitalis looo, in-
leriini jubet omnes pucros a bimatu et itifia, se- fratres mei, putaret hominem tam crudelem et san-
cundum lempus a Magis exquisitum, ut cum illis guHio.Ientumadtantamgratiam posse pervenire? Sed
Dominum posset exstinguere. Sed praenionitus ab Dominus, cujus misericordise non est numerus, hu-
angelo Joseph, puerum transfert in jEgyptum, elc.
De quibus sic Chrysostomus inquit (5) : < Sed o jus etiam misertus est, ut ostenderet se esse illum de
bcata lactantium gloria, quibus pro Christo contigit quo scriptum est: « Qui eduxit vinctos in fortilu-
dedicare martyria! Expugnant tempore uno nativita- dine, similiter eos qui exasperant, etqui habitanl in
tem et mortem, ingressuni et exitum, piincipium et
occasum, ut in ipsis posset tempore uno, ut dixi, et sepulcris (Psat. LXVII).»
nascendo ingrcdi mundum, et dedieare martyrio cce- Sequitur pars secunda, in qua ostendilur quando,
lum. Probat noyos exercitus Christus, rudes milites et qualiter Dominus eum convertit. Quando osiendi-
rj
designat, legiones lactantes victoria perpetrata coro- tur, cum subditur : Et cum iter faceret, contigit ut
nat. Fiunt pro Christo victores, qui aetate fuerunt
coaequales; fiunt, inquam, infantes sine certamine appropinquarel Damasco. Ac si dicatur : Quandq.
fortes, sine pugna victores, norunt vincere, qui pu- erat in propqsito et in itinere, ut etiam magis ac nia-
gnari non norant; existunt victorise compotes, qui gis sar.viret, vocavit eum Dominus, et malum ejus
fuerant aelale imbelles. Merentur poenam martyrum,
et viam in bonum convertit. In quo di-
gloriam sanguine comparant, seternam vitain tempo- » proposilum
rali morte commutant. Nec timuit setas itla mortem, vinae gratiae major apparet effectus. Qualiter autem
i.iec horru.it; timere enim non potuit quae timere non eum convertit, oslenditur, cum subditur : Et subilo
novit; transmittit infantes infans Christus ad co3- ler-
luni, nova xepia, Patri primitias fructuu.m exhibel ckcumfulsit eum lux de cmto, et stalim cadens in
Genitori. Oslendit futurara fecundissimam messem, ram, audivit vocem dicentem sibi. Sunt autem tria
dum in semine tantam exhibet ubertatem. Derisit se, genera conversionum. Quosdam enim convertitDo-
derisit hostilis immanitas, t|uac putavit turbare minus
posse consilium Dei, gloriam Christi, salutem ne- perinteriorem inspiralionem, ut Magdalenam;
cessaviam mundi; scrl contulit infantibus nnillis quosdam per exteriorem prsedicationem, ut Petrum
uiaityrium, duminfantem quserit occidere Christum. et Andream; quosdam per flagellationeffi, ut filios
(5) i Serm. 3 in opere 22 Serm., tom. H.
1333 HOMiLLC. — I. DE TEMPORE. 1331
lsrael, de qulhus scriptum cst, «.Cumoccidevet eos, A convertit ad se Dominus plerosque nnslrum quoti-
quserebant eum, et reverlebantur (Psul. LXXVU). » die. Nam saepe dum sumus in proposito et in cursu
Hoc modo convertit Paulum, flagellat enim eum peccandi el male agendi, ut nos convertat Dominus
primo; secundo, flagellationis causam eum docet; ad se, immitil nobisflagella infirmilatum, perseciilio-
tertio, Satilus inedicinam quaerit; quarto, medicina num et miscriarum, ut qui nolumus per prosperiia-
ei dalur. Curn ffagellat eum, luce de ccelo circuraful- tem, saltem emendemur per adversitatem. Quisivere
gonte, eum excsecat, prosternit. Et debilitat, osten- humiliamtir, ct emendationcm promiftimus, HhimW
dcns se habere divinam potentiam, et illum buma- narnur a Domino interius, erigimur et confortamur.
nam fragilitatem.Eum excaecat,quouiam nonpotevat Sequiturparslcrtia.in qua ostenditur quam bonus
vere illuminari, nisi a mala sua scientia prius excse- fuerit Paulus post conversiouem, cum subjungitur :
caretur. Eum prosternit, quoniam non poterat Lene Fuil ttutem cum discipulis qui erant Damasci, per
surgere, nisi prius a mala sua elalione prosterncre- dies aliqttol. Qui eniin prius erat tolo,corde coiitra
tur. Eum dobilitat quoniam non pplera.t bene valerc, Christum et discipulos ejus, nunc erat toto cmde
nisi prius a sua mala fortitudine debilitaretur. Non cum Clnislo ct discipulis ejus. Super omnia enim
potest enim aliquis divinam accipere fortitudinem, diligcbal Chrislum, ct discipulos ejus sicut seipsum.
nisi snam amittat et vilipendal forliludincm. Uncle BQuanlum quippe diligcret Chrislum ostendit, cum
idem Paulus, < Cum, inquit, inliimor, tunc forlior ait: « Certus sum enim quod neque mors, neque
sum et potens (// Cor. xn). > Causam flagcdlalionis vita, neque inslantia, neque futura, neque allitudo,
eum Doniinus docet cum ait: Saule, Saute, quid me neque profundum, ncique crealura aliqua, potcrit
persequeris? Ac si dicat : Dignus es non solnni fia- me soparare a charitate qtirc esi in Christo Jesu
gellari, imo eliam damnari, qui me salvatorem mtin- (Rom. vm). i Quantum verodiligerotChrislidiscipu-
di persequeris, Nonautem ait,quid mcospcrsequcri?, ios ostendit, cum ait : < Quis inlirmatur ct cgo
sed, quid me persequeris? In quo demonslratur nobis non infirmor? Quis scandalizatur, et cgo non uror?»
quanta sit unio capitis et membroruin. Quoiiism (// Cor. n.) Et qui plus blasphamebat et perse-
sicut caput dicit pre pede concu!cato,quavc concu!- quebatur nomen Christi, coram regibus et principi-
cas me? el pro dorso cseso, quare caedis me? I'.a bus et filiis Israel portavil nomen Chrisli. Unde
Doniinus. djcit sibi inferri quse suis inferuulur. e( hic dicilur : Et continuo ingressus Pautus in syua-
Ad hoc Saulus tremens prae timore, conscius se gogas,prmdicabal illisJesum, ostendensquoniamhic est
Jesura pcrsecutum fuisse, et stupens, illum aniinad- Filius Dei. Etquiprius adjuvabattotonisu Judseosper-
vcrtens esse Deum, quem purum bominem pu- sequens Christum, nunc tolo nisu persequebatur infi-
tabal, quasi coactus ad obediendum medicinam delilatem eorum. Undeet hic dicitur : Saultis multo
quaerit, dicens: Domine,quid mevisfacere?Ac si dicat: magis convalescebat, et confundebal Jitdmos, osten-
Yerum est, Domine, quod te persecutus sum, sed tlens, id est auirmans, quia h%ccst Christus.^ Et qu 1
ignorabani te esse Christum. Sed jam de csetero prius lapidabat et occidebat confilenles Chrislum,
tihi ohedio; praecipequidquid vis, Medicinam inci- nunc non effugitlapidari eloccidi propler Christum,
pit ei Doininus adhibere, dum prsecipit in urbera Ecce, fvalves mei, de quam pevverso quam sanctus
inlrare, et dicendis obedire. Viri autem qui eum factus est Pauius. In Paulo quippe et in Magdalena
comitahantur, stabant ftupefacti, vocem quidemau- et hujusmodi, voluit Dominus demonslrare viscera
dientes, ut testimoriiura ei ferre possent, sed non misericordiaa susp, ul scilicet caeteris peccatoribu,s
renati, eum yidere non erant digni. Ad manus au- axemplum pcenitenlise et speni vcniae praestaret, ncj
lem illum trultentes, etc. < Haecmulatio dextrse Ex- videlicet aliquis in quanlacunque scclorum cnormi-
celsi (Psal. LXXVI).» Qui venerat trahere oves tra- mitate desperaret, scd potius per pceniieiuiam ad
liitur ut ovis, faclus de lupoagnus, de Saulo spem vepiae festinaret. Sicut econlrario in ruina
Paulus, de persecutore prsedicator. Et erat ibi tribus Judae et sirailium, qui de allo gradu sanclitatis in
diebus el tribus noctibus non videns, el non manduca- D foveam perditionis prolapsi snnt, voluit profundila-
vit neque bibit. Ad modum triduanse Domini sepul- f.em ;severitatis suae demonstrare, ut scilicet cseteris
turae mortuus est peccalo, ut surgeret Deo. Cum. justis timoremincuteret,ne videlicet aliquis in quan-*
autem Dominus jam per se interius eum etiam tacunque virlutuni altitudine praesumeret,sed potius
Eyangelium docuisset (unde ipse gloriatur se non . se humiliaret, timeret et vigilaret, et non in se, sed
c ab liomine >.accepisse ilLud,neqtie didicisse, sed in Deo se posse stare confideret. Audi lamen, pee-<
< per reyelationem Jesu Christi) (Gal. i), » tamen cator. Non proponitur tibi Paulus in exemplura pec-
miltif ad eum iUuminandum, erigeudum et confor- candi, sed poeiiitendi. Si secutus es peccantem^ so-
tandum ad Ananiani; ul per hoc ostendat minislris, quere pcenitentem. Ne differas de die in diem. Ne
id est minisleriis Dei,quanta reverenlia debealur, adjicias peccattini super peccatum, et dicas : Mise-
ut non nisi per eos et per ea pateat salus. Nam mox ralio Dei magna est, peccatorum meorum misercbi-
ut Ananias imposuit Paulo manus, ceciderunt ab tur. Neque enira vita, neque poenitentia, est in manu
oculis ejus tunquam squamm, scrpenliiiae malitiae, et hominis, sed in manu Dei. Qui sicut humilibus et
illuminalusest. Et cum accepisset cibum, tam corpo- timentibus per misericordiam suam tempus paeni-
rajera quam spirftualeui, eonfortatus est. Hoe modo tentiaj tribuil, ita Drsesumentibus et eontemnentii^us
133;» RADULPIH ARDENTIS 1336
per Justitiam illud subtraliit. Iiaque, fratres mei, A , cnirr»siint, relinquerecupiditatem, et relinqtierereul;
qui justus est ex nobis, dtim est 111bac lubrica vita, Altemm est prsecepti, alternmveroconsilii. Relinque-
scmp.er timeat cl vigilet, et qui peccalor est, non re quippe cupidilatem lenemirr ex praeccpto.Relinque-
desperet, sed dum licet, ad remediura pcenitenlise re vero rem non tenemur, sed monemur ex consilio.
feslinel, compungatur, ploret, conlileatur, et bonis Sicupiditatemnon relinquimus, damnamur. Sivero
operibus redimat peccata sua, quatenus utrique vi- rem non relinquimus, iion ideodamnamur, sedquo-
tam mcreamur consequi sempiternam. Pcr Domi- damodo impedimur. Quidam igitur sunt qui relin-
rjnm nogtrum Jesum Christum qui cum Patre et quunl cupiditatcm et rem; qnidam, qui cupidilaiem
Spirilu sancto vivit et regjiat Deus, per omnia sse- etnt>nrem;quidam,quirem,etnoncupiditatem.Cupi-
cula saeculorum. Amen. ditatem et rem reliquerunt apostoli, eteorum imitato-
Vita D. Pauli apostoli, per Isidorum. res,quietcupiditatemhabendipenitusaseabjeceruntt
Paulus, qui anlea Saulus, apostolus gentiuni, ad- et cmmia etiam necessaria reliquerunt. Quibus a
vooatus Judaeorum, a Christo de coalo vocatus, et in Domino dicitur : « Nihil tuleritis in via, neque sac-
l-erra prostratus, qui oculatus cecidit, csecatus sur-
jexit, ex persccutore faclus est vas electionis, et cx culum, neque peram, neque calceamentnm (Lnc.x),
lupo agnus, inter apostolos vocatione novissimus, etc. » Quibus debet esse in Deo tanta .fiducia, quod
pnedicatione primus, in lege GamaUelis discipiilus, ™ etsi non portent ista, tamen procerto habeant, Deo
m Evangelio Cbristi servus, cujus patria Judsea fuit,
nulla sibi defutura. Unde Dominus :
gcnus detribu B.injamin. Hic securido post ascensio- providente,
nem Domini anno baptizalus, dignilatem meruitapo- cQuando, inquit, misivos sine pera, et saccoetcal-
stolalus, atque plus omnibus laborans, muUo latius eeamentis, nunquid aliquid defuit vobis? Qni dixe-
inlor cseteros verbi Dei graliam seminavit, alque
doclrinain cvangericam sua prsedicalione comptevit, runtrNihil (Lnc. xxn).> Quod aperte est contra
incipiens ab Hierosolymis usque ad IUyricum et ln claustrales, qui postquam omnia reliquernnt, rursus
Italiam, Hispaniamque pvocessit, ac nomen Chrisli ad habcndum sacculos et bursas, per cupiditatem
luultarum gentium Jiopulis manifestavit quibus non multo quam sseculares, qui
fuerat declaratum. Cujus miracula ista esse noscun- redeunt, facti deteriores
vur : raptus tertium ccekim ascendit, seducen- eas licite possident. Cupiditatem vero, et no»
tcm Pythonis spiritum imperata discessione dam- rem, relinquunt boni sseculares, qui omnem iltici-
- navit, adolescenti mortuo vitalcm redintegravit
caecilate claudo tam cupiditatem rclinquunt, resvero sibi neces-
spirilum, prseclusit Magum, pro- sarias non
prium reformavit incessura, chri serpentis ncc relinquunt. Nam res superfluas reti-
scnsit morsum, sed igni dedit arsurum , pa- nere, cuilibet daranabile esl. Qui ergo res su-
trcm etiara Publii a febribus orando sanavit. Ob
aniorem quoque Christi multas passiones susti- perabundantes ct superfluas possidel, eas pnpillls,
liuit, in primisJudaicas persecutiones, et gentiuin r viduis et egenis eroget, ne forte fiat reus propter
inisci'ia&, et biborem, etfamem, sitim, frigus, et nu- inopiam tot pereimtium animarum, qtiot poluit sus-
(iitatem, die ac nocle, profundi naufragia, mille pc- tenfare ex rebus quas superfluc retinet apml se.
vicula, ferrum, verbira, carcerales tenebras, lor-
menla catenarum, calores et vincula. Inter haec Unde Joannes Raptista : c Qui habet duas tunicas,
ligatur, ct Judscis tradilur, a gentibus lapidalur ad dct unam non habenti; et qui habet escas, similiter
nccem, in sporta per murum diraittitur, virgis csedi- faciat (Lnc. in).» NamjuxtaJoannem evangelistam r
tur, poenis arctal ir in careere, vinctus terraemotu c Si
facto resolvilur. Ac ultimum a Nerone gladio occi- quis habuerit substantiara hujus mundi, et vi-
ditur eo dic quo et Petrus crucifixus est. Sic cnim dens fratrem suum necessitalem patientem, et clau-
oporlueral ul u qui simul confessi sunt, uno die serit viscera sua ab eo, qaomodo charitas Dei ma-
coronarentur. SepuUus estRomse via Ostiensi, anno net in eo? »
post passionein Domini tvigesimo sexto, tertio mil- (/ Joan. ui.) Rem autcm et non cupi-
liario ab urbe coutra orientalem plagam. ditatcm relinquunt avari, qui, quamvis vet per ex-
actronem, vel per mortem divilias habere desinant,
INEODEM FESTO. tamen nec hi morte eas pauperihus erogare possunt,
Bixil Simon Petrus ad Jesum: Ecce nps retiquimus de quibus scriplum est: < Et relinquent alienis di-
omnia et seculi snmns le. Qttid ergo erit nobis ? vitias suas, ct sepulcra eorum, domus vero eorum
(.VaHA.xviin.) Et rehqna. ihijus evangelicse lectio- D in aeternum (Psat. XLVIII).» Itaque-Petrus qui cupi-
nis, fvatres charissirai, tres sunt parles. Primp enim ditatem et omnia etiam necessaria retiquerat, vere
dicit Pelrus Doinino quid propter Dominum fecerit. dicebat : Ecce nos retiquimtts omnia, et secuti sumtts
Secuudo quaerit quid boni inde consecuturus sit. te; nudum nudi, expeditum expediti. Ac si aperte
Tcrtio qusesitum ei Dominui exponit. Primo igitur " dicat : Non secuti sumus te, ut quidam solenl, pro-
Petrus quid propter Dominum fecerit ostendit, cum pter lucrum majorum diviliaruro saecularium, cuin
dicit : Ec*.enos relvquimusomnia et secuti sumtts te. eas non possideas, sed tanlum propter teipstim. Se-
Porro cuni Petrus nullas in hocmundo divitias ha- quitur pars secunda, in qua Pctrus quaerit quid inde
buisset, sed ex arte piscaloria ulcuiique se susten- boni sit consecmurus, cum subdit : Quid ergo eril
taret : quia non sohim naveni et relia reliquit, sed nobis ? Ac si aperte dicat: Mandatum, consilmm et
«mnia reliquisse dieit, eoquodrcliquciat omnem exemplum tuum secuti sumus; quod est illud praer
ctrpiditatem habendi. Tanta enim indieat se reli- mium quod promisisti nobis, dicens : c Si vis esse
qufsse quanta poterat cupivisse. Oninia igitur reK- perfectus , vade. et vende omnia quae habes,etveni,
quit, «juiet ilhid minimum quodhabcbat, tolum re- sequcrcme.eihabebis thesaurum in ccelo(Ma((A.i).»
Uquil,tU cupidilatera habcndi penitus deposuit. Duo Porrolrscc ilratio quae fit per hane conjunctJoneEB,
1337 llOWUJE. — 1. DE TEMPORE. 1338
ergo, rion provenit ex debiti astrictione, sed potius A relinquentibus propter se patrrm, aut malrem, aut
tx promissione. Non enim electis suis dabit Domi- uxorcni, cnm alibi idem prseeipiat honorare palrem
nus vitam selernam, ideo quia illi merueruut, sed et matrem (Maltli. xv; Marc. vn),et uxorem aviro
ideo quod gratis eis promisit. « Non enim ex opcri- non discedere? (Matth. xix.) Sed non iiaturam vcl
bus, ul ait Apostolus, quae fecimus nos, sed secun- charitatem patris ct matris vult Dominus propter
dum misericordiam suam salvos nos fecil(T»'(.in).» se relinquendam , sed cavnales aflectus, maxime
Uiide non ait hic Petrus : Quid ergo reddes nobis, cum a via Dci nos impediunt. Quod olim in primi-
sed ait: Quid ergo erit nobis, quasi quid proveniet tiva Ecclesia frcqiicnter conlingehat, cum fidelem
nobis ex tua promissione? Rene quoque ait quid, patcr, vol mater, vel uxor infidelis a via Dei retra-
qtioniam ea quse hic damus, vel relinquimus propter hebat. Quod si carnales affectus patris, vel matris,
Dctim, non sunt commensurabilia ci hono quod ab vel uxoris Deo prseponebat, indignus Deo erat, ipso
eo accepluri sumus, quoniam ista sunt parva, fugi- dicenle: < Qui amat patrem aut matrem plusqnam
tiva ol traiisitoria; illud vero bonum erit (qttid) quo- mc, non est me dignus (Malllt. x). > Non ait propler
iiiam magniim, stabile et selernuin. me, aut secundum me, sed ait plusquam me, vel
Sequilur pars tertia, in qua Dominus ad hoc quod conlra mc. Itaque, fratres mei, quando a via Dei
Petrus quaesicrat, respondet dicens : Amen dico vo- B parciiles nos impediunt, nec nos eos possumus
bis, qttod vos qui reliquislis omnia et secuti estis nte, lucrari Deo, sed ipsi cupiunt nos lucrari mundo,
in regcneralione cum sederit Filius hominis in sede relinqucndi sunt, ne simul cum eis pereamus. Unde
majestatis sum, sedebitis el vos super sedes duodccim, Dominus: c Non veni pacem mittere in terram, sed
judicanles duodecim tribus Israel. Per hoc confirma- gladium. Veni enim separare (ilium a patre, nurum.
tivum adverbium, amen, confirmat Dorainus lioc a socru (Malth. x), > elc.Et Hieronymus : « Si tibi
quod ipse promiltit fore verum, et cst quasi jusju- tendcnli in eremum obstiterit patcr in liinine, per
raiidum Dei, quod vos, inquit, qui reliquislis omnia. calcatum perge patrcm. > Pielalis enim genus est in
Sed quoniam mulli propler inanem gloriam, velpro- hac re csse crudelem. Quod si non impediunt nos
pler ftirorem omnia rcliquerunt, ut Socrates et Dio- oninino parenles, sed aliquanlulum uos relardant
genes, qui eliani necessaria reliquerunt, addit, et a via Dei, et spem habcamus eos lucrificandi Deo,
seculi estis me, quod fidelium proprium cst, in iion sunt deserendi, sed potius per charitatem et
regeneralione, id est in resurrectione, quse ideo bonam conversationem ad Deum trahendi. Hinc
vocatur regeneratio, quoniam qui primum nascendo Paulus ait: Si consentit vir infidelis habilare cum
regeneramur ad vitam mortalem , postea resur- „ muliere fideli, non discedat fidelis. Sanciificatur
gendo generabimur ad vitam aeternam. Cum sederit enim vir infidelis per mulierem fidelem; et mulier
Filius hominis in sede majestatissum, sedebitiset vos. infidelis per virum lidelem (/ Cor. vn). Non enim
Ae si aperte dicat : Vos qui non solum mandatum, deficit, imo magis proficit, qui propter lucrandam
sed etiam consilium et exemplura meum secuti estis, proxiiiii animam , a sua perfectionc descendit.
ita specialiter mecum sedebitis. Significatur autem Unde etiam Paulus: c Factus sum iiifirmis infir-
hic per duodecim sedes, judiciaria polcstasomnium mus, ut cos lucrifacerem (/ Cvr. ix). » Quod au-
perlectorum, sicut per duodecim tribus, universitas tem ait, quia qtti reliquerit illud propter tne, centu-
omnium jtidicandorum. Alias ncc Paulus, qui dicit plum accipiel, non est inttlligendum secundura in-
se angelos judicaturum, judicabit, nec alise a duo- tellectum Judaeorum vel hscreticorum, qui putant
deciin tribubus judicabuntur. Judicabit autem solus omnia temporalia, quse in hac vila propler Deuni
Dominus auctorilalc, tanquam Dominus et Judex. reliqucrunt, ea in centuplum se in alia vita receptu-
Apostoli vero judicabunt assensu, tanquam sena- ros, non allendeiites turpe et indecens esse, ut qui
torcs in concilio. Mediocriter etiam bonos dicil alibi unam uxorem propter Christum rcliquerit, sit rece-
Dominus judicaturos, comparalione scilicet melioris pturus centum. Sed iis verbis significatur nobis,
facti dicens: Viri Ninivitse surgent in judicio cum ]D quoniam centuplo pluris erunt prima, quam pro
generatione ista, et condemnabunl eam , quoniam Deo data vel derelicla. Quod autem ait alius evan-
egerunt pccnitentiam in praedicatione Jonas (Malth. gelista, cenluptum accipiet hic, et in futuro vilam
xu; Luc. n). Et omnis, inquit, qui reliquerit domum, mternam, manifestum est. Qui enim omnia tempo-
aul fratres, aut sorores, aut patrem, aut matrem, aut ralia vere rcliquit propter Christum, centuplum ac-
uxorem, aut fitios, attl agros propter nomen meum, cipiet hic in gratia virlutum. Sed etiam in tempo-
cenluplum accipiet, et vitam mtcrnam possidebit. Ac ralibus ccntuplum recipit, quoniam Deo omnia ad-
si dicat: Non solum vos qui omnia rcliquislis, et jiciente, faclns est tanquam nihil habens, et omnia
me secuti estis, apud me gloriam aiternam conse- possidens (// Cor. vi). Centuplum enim melius est
quimini, sed etiam cseleri minores, qui cum cupidi- omnia habere sine sollicitudine et tnnore quam cum
talc etiam relinquent, et si non omnia, lamen aliquot sollicitudine et limore. Itaque, fratres mei, cum ne-
loinporaliuin propter me. Hi et si non erunt tanti, cesse sit nos vel relinquere omnia lemporalia, vel
quar.ti vos in potestale judicandi, tamen centuplum jam relinqui ab eis, quoniam relinqui a tcmporali-
accipient, et vitam aclernam possidebunt. Sed quid bus poenam habef, et non prsemium, relinquaniiis'
es(, ftalres mci, quod hjc Doii.inus pr.omittit prsemitim ea, antcquam reliiiquamur ab eis; et si non ptWHi-
1339 RADULPHl ARDENTIS 15»
mus relinquere non nccessaria, saltem relinquamus ,A vultis. Quia namque Patres Veteris Testamenti,
superflua, ea in pupillos, viduas, inlinnos, captivos gravi dominio diaboli et malorum principuin op-
el eaeteros bonos usus erogantes; el eliam ab ipsi-s pressi erant, jugura suave Christi quserebant; qut
uecessariis, quanlum possumus, nos restringaraus, pondus Veleris Testamenti, et duritiam ministro-
in cibo, et potu caeterisque nccessariis nos cohiben- rum ejus ferre non polerant, angelum Novi Testa-
tes, ut siue cupiditate et timore hic vivamus, c lan- menti desiderabant. Hoc est quod Simeon ille senex,
quam nihil habonlcs et oiimia possidentes, > man- qui responsum acceperat se non moriturum donec
data, et consilia, et exempla Christi sectantes, ut,et videret Christum (Luc. n), dicebat quolidie in ora-
si non judicarc cum apostolis possimus, tamen me- tionibus suis : Quando venict? Quando nascetur?
reamur adjudicari vitae seternse ab apostolis, Iar« Quando videbo? Hoc etiam desiderium antiquorum
giente Deo et Domino nostro Jesu Christo, qui cum Palrum significant illae septem antiphonae, quae a
Palre el Spivitu sanclo vivit et regnat Deus, per desiderativo adverbio 0 incipiunt ita : 0 Sapientia,
omnia saecula saepulorum. Amen. 0 Adonai, etc. Et quo veniet ? Ad templum tanctum
XI. suum, id est ad uterum beatae Virginis, quod anto-
1NPURIFICATIONE BEAT*MARIJE VIRCINIS, nomastice sanctum, id est sauctificatum fuit. Vcl
Ecce milto angelum meum, qui prmparabit viam etiam ad materiale templum Hierosolymis, in quo
«mte faciem meam (Mal. m), etc. Hic loquilur, fra- hodierna die cum oblationibus a parenlibus oblatus.
tres mci, de adventu Christi Malachias propheta, fuit. Vel certe ad templum, id esl ad sanctam Eccle-
imo Dominus per eum. Oslendit autem quinque. siam, quam significare et conjungere sibi venit. Et
Primo, dicit Deus Pater se mittere angelum ante ne dcsperetis de dilatione, quia ecce venit, dicit Do-
adventum Filii sui. Secundn, dicil stalim ipsum minus exercituum. Tertio. dicit paucos intellecluros
Filium venturum. Tertio, dicit paucos intellecturos advenliim Christi, cum subdit: Et quis poterit cugi-
adventum ejus. Quarto, dicit quod sit officium ejus. tare diem adventus ejus? Et quis stabit ad videv.dv.in
Quinto, dicit quid sit facturus. Prirao igitur, Deus eum ? Quasi dicat, pauci. Pauci quippe fuerunt Si-
Pater loquens ad Filium suum, dicit se mittere meon ct Anna, et aliquot viri spirituales, qui per
liuntium anteadventum ejus, dicens : Ecce ego mitto Spiritum intellexerunt quando venturus erat. Et
angelum meum. Cum plures nuntios adventus Filii pauci fuerunt discipuli cjus, qui per Spiritum intel-
sui praemisisset Deus in pluribus temporibus, ut lexerunt quod Filius Dei in carne quam videbant,
patriarchas et prophetas, hic singulariter dicit se venerat. Convenienler autem ait, slabii, quoniam et
mitlere unum nuntium, Joannem Raptislam intelli- C si multi carnalibus oculis viderunt Christum, tamen
gens, quem etiam proptcr praerogativam sanctitatis ad eum videndum non sleterunt, qui unde proficera
et ollicii, suum angelum vocat. Sicut enim rex ter- debuerant, per infidelilatem corruerunt.
renus venturus in aliquam urbem, multos praeraittit Quarto, dicit quod foret officium ejus cum suhdit.
praeambulos, adventus sui nuntios,etjam intraturus, Ecceille quasi ignis conflans, et qnasiherba fullonum,
nuntium familiariorem sibi praemiltit; ita Dominus Ac si dicat : Oflicium cjus erit purgare et mundare
fecit, raittcns priino patriarchas et prophetas, et jain Ecclesiam. Venit enim in primo adventu justificare
vero venturus, prsecursorem sibi chariorem prac- impios per misericordiam, qui in secundo veniet
misit; cui etiam testimonium perhibuit, quoniam jmpios damnare per justitiam. Nec tamen ait : Ecco
c, inler natos mulierum non surrcxit major Joanne ille quasi conflator, et quasi fullo, quoniam Chri-r
Baptista, (Joan. i). > Qui etiam more angeli divino- stus non est tautum minister purgandi et emun-
rum arcanorum intcrnuntius fuit ad homines, se- dandi, ut cseteri magistri, sed etiam causa. Porro.
crela Trinilatis et Incarnationis praedicavit, imo iguis sex res facit, calefacit, liquefacit, urit, illumi-
etiam deiiionstravit, non suam, sed Domini gloriam nat, corroborat ct inflammat, Cliristiis quoque ve-
qusesivit. Quid autem iste angelus facturus esset niens in hunc mundum calefecit hominum frigidita-
©stendit, cum subdit: Qu\ praparabit viam av-le fo-r D tem, liquefceit cordium duriliam, ussit peccalorum
ciem tuam. Prajparavit enim prsecursor viam Chri- rubiginem , illuminavit hominuin insipientiam ,
sto, praedicando, baptizando; sed etiara sua mirabili corroboravit horainum infirmitatem, inffamma-
naliviiale, nativitatem Christi mirabiliorem, et sua vit etiam cordium torporem. Herba quoque ful-
sancta conversatione conversationem Christi san- lonuni duo facit, maculas pannorum tollit, et eos
ctiorem, et sua passiooe pretiosa passioncm Christi dealbat. Christus similitor maculas animarum tollit,
pretiosiorem praecucurrit et praemonstravit. Si au- et eosdealbat. Unde Propheta ei dicit: <Asperges me,
tem in littera habeatur ante faciem meam, facies Doinine, hys3opo et mundabor, lavabis me, et super
Patris Filius dicitur, eo quod per Filium Deus Pater nivem dealbabor (Psal. L). J Sunt autem duo genera
in terra cognoscatur. Secundo, dicit post pracurso- hominum. Quidam cnim sunt duri cordis et crude-f
1en statim Filium venturum, cum subdit: El slatim lis, qui significantur pei metalla rubiginosa. Qui-
veniet, etc. Conceptionem quippe et nativilatem prse- dam vevo sunt mollis animi el remissi, qui siguifi-r
eursoris, post dimidium annura subsecuta est con- cantur per squalida vestimenta. At Chrislus utros-
cepiio et nativitas Christi. Et quis veniet? Dominalor que per misericordiam suam respiciens, et illis fit
quem vcs quwritis, et anrjelus lettamenti qucm vcs; ?>«/"«conflanSf et istis kerba fvllonum. Vtrursi(jv<;
1341 . HOMILLE. — I, DE TEMPORE. 1342
fratres charissimi, in hodicrna solemnitate signitl- A dandi per kaptismum, ve. per pceni|ontlani. Unde
oamus, qui hodie luininaria acccnsa gestamus, et Job : c Quis polest facere mundum dc immundo con-
yestimentls candidis dealhamur. Quinto, quid factu- ceptum semine?- Nonne tu q.ui s.okises? »(Job xiv.)
rus sit oslenditur, cum subditur : Et sedebit con- Et sedebit, inquit, conflaiis el emundans argentum.
flans ei emundans argentum, et purgabit (ilios Levi. Ac si dicat: Non iltos in quibus ad horam habilat
Per argentum, quod sonorum est et utensilibus Deus, sed illos solos in quibus sedet et manet, emen-
qllaris. aptuui, signilicantur prsedicalores el minislri dat et efficit argentum purum ct vasa^electionis. Et
Ecclesiae. Idem etiam significatur per lilios Levi, purgabil filios Levi, id est illos qui videbantur ad-
qu.i in mjni,slerium Domini assumpti erant. Ad quo,- dili numcro reproborum, purgando addet numero
rum euienda.tio.ncmemundationcmque Christus se- electorum ministrorum, et faciet eos offerre sacrificia,
dit, tanquam magister, et vacavit. Primuin enim injustitia, ut juslitia sit in offerente, et in ohlato, et
apostolos et discipulos suos igne sancli Spiritus in intentione. Et placebit Deo sacrificium Juda ct
purgavit et illuminayit, ut per ministcrium eoruin Jerusatem. Ac si dicat: Quia in vera confessione et
caeteri quoque purgarentur et illuminarcntur. Et pace saorificabunt, placebunt Deosicut sacrificia an -
conflabit cos, inquit, tanquam aurum, et quasi argcn- tiquorum sanctorum. Clamemus ergo, fratres mei,
tum, id est sapientia et eloquenlia eos claros retldet, " loto corde,clameraus ad illuin sanctum mundatorem
per quas prsedicatio ministratur. Et crunt Domino animarum, quatenus ipse emolliat duritiam anima-
offerentes sacrificia in jusliiia. Deo oninia bona, rum noslrarum, dccoquat rubiginem pcccatorum,
sibi sola mala allribuenles, non aliena, sed seipsos induat nos candore suarum virtulum, inflammet nos
Deo propter Deum sacrilicanlcs. Hoc est enini sa- ad amorem desiderii sui, ut omnia transitoria tan-
crificare sacrificium justitiae. Utinam et nos indignos quam stercora reputantes (Philip. m), ad eum toto
peccatores et sacerdoles, ille ignis divinus purget, il- desiderio festinemus, nosmet in holocaustum suavi-
luminet et inflammel, quatcnus sacrificium justitiae tatis offerre ei, et ab eo suscipi mereamur, intercc-
mereamureidignesacrificare! Etplacebil, inqiiit,/)eo dente Dei Genitriee, quae hodierna die meruit of-
sacrificium Juda et Jerusalem , id est primitivse de forre Filium suum Dominum nostrum Jesum Chvi-
Judaeis Ecclesise, sicw( dies smculi, subaudis, prinii. stum, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat
Et sicut anni antiqui, id esl sicut sacrificium Abel, Dius pcr qmnia saecula saeculorum. Amen.
Abrahae, Melchisedech, et caeterorum anliquoruin XII.
Patrum, quorum sacrilicium cerlum est Deo pla- ITEMINEODFM FESTO.
cuisse; imo magis quam illud, quia illi figuram, Postquam completi sunt dies purgalionis Mariat
isti verum Agnum et verum panem obtulerunl. Mo secundum /eyem Moys\ (Luc. n), elc. Hodio, fratres
raliter vero, sicut Deus Paler praemisit angclum cliarissimi, beatae Virginis et matris Domini celebra-
suum, id est Joannem fiaptislam, ut praeparavet Fi- mus purificationem. Unde et Evangelium, illius ex-
iio suo iri carne venienli, viam, ita quotidie prsemit- plicans historiam, hodie recitatur in sancta Ecclesia,
tit angelos suos qui praeparent-Filio eidcm invisibi- proponens nobis quatuor quasi opposita : videlicet,
litcr ad corda hominum vcnicnli viam. Angelos quod pura purificatur, quod Deus offertur, quod Re-
atuem dico sacerdotes et praedicatores, qui primum demptor redimitur, quod senexjam moriturus gra-
prsedicant verbum Dei auditoribus, ut ita postmo- tulalur. Ul quid, fratres mei, vo'uit Dominus vcl
dum ad corda illorum veniat ipse Filius. Scriplum matrem suam puram, cum non indigeret purificari,
est cnim : < Labia sacerdotis custodiunt scieiitiam, vel se Deum offerri, vel Redemptorem redimi? Ob
et legein requirent de"orc cjus. Angelus enim Do- tres causas : ut se non solvere legem, sed adimplere
liiini exercituurn est (Mal. n). > Et non solum nos, demonstraret (Matlh. v), ut per omnia exemplum
sed etiam quislibet vestrum, fratres mei, qui ver- humilitatis nobisproponeret, ulnosdebitores a debitis
bum salutis proximo annunliat, angelus Domini po- pro nobis indebita solvendo redimeret. Primo igitur
test dici. Itaque verbo praedicatoris exterius ad au- D proponit nobis evangelista purissimse virginis purifi-
rem sonante, et Deo intus invisibiliter operante, sta- calionem,cum ait: Poslquamimpletisunt diespurga-
lim venit verbum Patris per fidem ad cor, et illud in tionis Mariw secundum legem Moysi, subaudis, egit
tcmplum sibi sanclificat. < Templum enim Dei , quod purificando facere debebat. Prsecepit enim lex ut
inquit Apostolus , sanctum est, qnod estis vos mulier quse suscepto semine niasciilum peperisset,
(I Cor. iu). > Sed quis poterit cogitare, vel intelli- immunda haberelur septem diebus, et in oclava
gere diem vel horam advenlus ejus ad cor? Ac si di- puer circumciderctur, deinde, aliis triginta tribus
cat: Ntillus. Ipse enim solus novit quomodo mentos diebus, suspenderetur ab introilu lempli. Quibus
hominum in melius mutet, vel quomodo ad eas ve- expletis.quadragesimo die cum hostiis, agno scilicet
niat, vel eas sanctificet. Scriptum est enim : « Spiri- ct turlure, vel columba, puerum atl templum offerret,
tus ubi vult spirat, et vocem ejus audis, et nescis Siautempeperissetfeminam,erat immunda quatuor-
unde veniat, aut qno vadat (Joan. m). > Et tamen deeim diebus, et aliis sexaginta sex diebus suspende-
hoe scimus, quia ille est quasi ignis conflnns, et batur ab ingressu templi : donec octogesimo die
quusi herba fullonum. Id est auclorilatein hahet cumhostiis ad templumveniret (Deut. xn).Videamus
eiiolliendi mentes pcr coiiipunctionem , et einun- ijrifur diligenter vcrba legis, el yrimo secunduin
1543 RADULPHl ARDENTIS Ijli
litteraro; ait enim mulicrem quoc suscepto semine \ reconciliaret; ipso Patre teste, quiei Innotuii: « Tu
masculum peperisset, immundam e'sse septem es Filius meus dilectus, in quo mihi bene compla-
d'ebus Illam vero qiwe sii.e semine perpcrisset, cui (Matlh. m; xvn ; Marc. i). » Nos ergo, fratres,
iiou dicit esse immundam neque praedictse puri- si qtiandoque peccainus, si quandoque Deum offen-
licalioni. subjacere. Patet crgo quod beata Virgo dimus, non per nos, sed per Christum reconciliatio-
qiL-esine semine de Spiritu sancto concepit, cum nem quoeramus, per quem solum preces, oblationes,
immunda non fuerit, purificatione non egnerit. et hoslise apud Deum Palrem acceptabiles csse pos-
Ilaque, fratres mei, si mater puritatis non recusavit sunt. Unde el quaelibet oralio Per Dominumnoslrum
purificatior.em legis subire, quid nos impuri elimpii Jesum Christum fit et concludilur.
facere debcmus, q-ui quotidie purificalione indige- Tcrtio vcro propouil quod Redemptor mundi re-
nius? Mater mundilisc el sanctitatis mundalioncTn
dimilur, cuiii subtlilur : Et ttl darenl hostiam se-
nonrcfugil, ct ttt adultervcl adullera, tu immundc cundum quod scriptttm est in lege Domini, par
v.;l immunda, per purificalionem disciplinse cl prxiii- turlurum aut duos
, pullos columbarum. Haecho-
tcnliae nuindificari fugis? Moraliter vero, anima slia
pauperum eral, qui agnum ferre non pote-
fidelis quae, susccplo verbi Dei semine, fructum ma- rant.
Dignalus est enim Dominus pro nobis pau-
sculse et sanctac vilse intus concipit per bonam vo
per fieri; dignatus est pro nobis redimi. Data
lunialcm, et exterius parere incipit per bonam ope- quippe est hoslia, quse dabatur pro conccptis et na-
rationcm, non slatim se mundam, sed potius tis in peccato, pro Domino, qui nec conceptus nec
immundani rcputare debet. Quia, quis quanlumcun- natus est in
peccato. Redemptus est etiam se-
quc juslus gloriabitur mundum se habcre cor? cundum hoc quod scriptura est, quod primogenitus.
Debet ergo se immundam ante Dei oculos reputare,
qui non erat de tribu Levi, quinque siclis argenti
et prsecipue dum adhuc ejus conversio nova est et redimebatur (Lev. xxvn). Voluit enim nobis vitam
rudis, quam debet ii: octava, id est in fideet pro fide huraililatis tam cxemplo quam verho commendare.
resurrectionis, a vcteri et vana consuetudine cir- Exemplo, quia, cum essct omnium dives, natus est
etmicidere, scd et ctiam per quadraginta dies, id esl pauper, et pro nohis pauper fieri voluil. Cum esset
per lotum vitse prcesentis cursum, se debet a prseter- Redcmptor mundi, voluit redimi; cum essct rex om-
itis peccatis per poenitentiam ct disciplinam puri- nium, voluit pro se tributum dari; cum esset Domi-
licare, etlacrymis, partim de recordalionc pecca- nus oninium, voluit hominibus subdi Unde ipse ait :
torum, partim de desiderio patrise cceleslis natis, se « Nonvcni ministrari, sed ministvare (Matth. xx). >
lavare, donee, consummala prasenli vita, fructum r, Verbo, quia discipulis adhuc carnalibus, et de prin-
suum cum sacramento Agni immaculati et castitate cipatu contendentibus ait: « Qui major est veslrum,
turturis , et innocenlia columbse templum patrice fiat sicut junior; et qui praecessor est, sicut qui mi-
cfle'eslis mereatur introire. Anima vero quse femi- nislral (Luc. xxn), docens eos de sola humilitale
nam, itl cst, mollcm voluntatem concepit, et opc- contendcre. In quo nostra retunditur superbia, qui
rando mollem vitam peperit, duplo quam alia majori malumus dominari quam subdi, qui fugimus domi-
indiget piirificatione, et per quadraginla dies, id esl natum hominum, et dominatum non fugimus vitio-
per totam praesentcm vitam non digne purilicatur. rum, qui tributa dare liominibus quasi pestem fu -
Sed el etiam post morlem in purgatoriis locis puri- gimus, ct tributa dare diabolo non horvemus, qui
ficiUur, donec octogesimo die, id est, in resurre- damna ct cxactioncs pecuniae quasi gvavissimum
clione, plene purificata, in templum seternsebeatitu- scelus fugimus, et damna iiuioccntisenon timemus.
dinis admittalur. Secundo vero proponit quod Deus, Si aliquis saecularis tollat nobis pecuniam, ab Eccle-
(uni sil oninis oblatio, offerkir, cum subdit: Tule- sia arcemus, divina fidelibus prohibemus, Deonostio
runt Jesum in Hierusalem, ul sisterent eum Domino, servitium sublrahimus. Et quia nobis auferlur pecu-
sicttl scriptum est in lege Domini, quia omne mascu- nia, nos nobis auferimus divina Deo ministcria sua.
linttm adaperiens vulvam, sanctum Domino vocabitur. D Ut quid hoc? nisi quia viara Bei, paupertatem et
Quia namquc Dominus in jEgypto primogenita humilitalem abjicimus, et pecuniam Deo et animae
Hebraeorum ab angelo percutiente servaverat, voluit noslrae prseponimus. Contra quos Aposlolus loqui-
Dominus priinogcnitaeorum de csetero sanctificari et tur : « Omnino, inquit, deliclum est in vobis, quod
offerri. Juxla qiiam instilutionem, Dominus noster contenliones habetis inter vos, quare non magis in-
Jesus seipsum voluitDeo Patriofferri, videlicel ut per juriam patimini ? > (/ Cor. vi.) Quartoquoqueindu-
hostiam sui corporis nos Deo reconciliaret. Alias, cit evangelisla senem prophetam jam morilurum,
unde Deo homo reconciliari poterat? Si enim homo qui viso, quod'desideraverat, optat dimilti ad mor-
oftcrrel seipsum Deo Patri, cum reus esset, potius tem. Describiturautem lalisqui dignus sit DeofeVre
exacerbarct eum quam placaret. Si offerret sua, ut testimoniuin.Namerat jus(us,reddensunicuiquesua,
agnum vel hircum, aut hujusmodi, minor esscl ob timoralus, nontimore servili.sedfiliali; quiatimebat
lalio, nec pro dilecto satisfaclura. Si angolus se offer- cum dileclione, et diligebat cum tiiuore Deum;
rel pro liomiue, oblatio esset ab homine alicna. Ita- Espectans non ut dubius, sed certus, Redempto-
qtie Verbum factum est homo (Joan. i), ut homo rem. Et Spiritus sanctus, cum septem donis suis,
pcr tuuma Dco placenspro hominc oblatus, eum D.co cral in eo. llic orando ct dcsidei-ando. mcruerat a
1343 HOMILLE. — I. DE TEMPORE. 13*6
Spiiitu sancto habere responsum non visurum se. A phirum illuminati, supra immaeulatas coluraoas i'»
mortein, donec videret Christum. Et venit, non for- coelos evolantes, ila in nubibus ad Dei occursunl
tuitu, sed illustratus a Spirilu, in temptum, et in excamus. cum Hodie dilecti festi cursum perpetuo per-
eodom Spirilu eum esse Chvistum intellexit, et in agamus, angelis choros ducamus, ciim pastori-
bus illuminemuv, cum orthodoxis adoremus, cum
uhias suas eum suscepit. Quis potest pensare, fra- Rethlehem festum agamus, cum Simeone Christuni
tres mei, quantum gaudiura habuit iste senex, ulnisamplectamur, utsimusintraaeteniaChrislibona
gratiaetmiserationibus etclementiaDomininostri Je-
quando Rederaptorem suum et mundi, quem tandiu su Christi, cuigloriaelpoteuliain ssecula saeculovum.
desideraverat, suspiraverat et exspectaverat, oculis XIII.
vidil, inter brachia sustulit, exsultans portavit? INCATHEDRA SANCTI PETRI.
Qui cum gaudii magniludinem nec exprimere, nec
omnino lacere posset, in gratiarum actionem pro- Petrus apostolus Jesu Christi, eleclis advenis di-
rumpens, benedixit de immensis beneficiis suis spersionis Ponli, Gataliw, Cappadocim, Asiw, et Bi-
Deum et dixit: Nunc dimittis servum tuum, Domine, thynim, secundum prmscientiam DeiPutris, in sancti-
secundum verbum tuum in pace. Ac si aperte di- ficalionem Spirilus, in ebedientiam et aspersionem
cat: Nunc, Domine, exhibito quod promiseras, oro Jesu Christi, gratia vobis et pax mutliplicetur, etc.
dimitli in pacc, quando post magniludinem gaudii, gI Hanc epistolam, fratres mei, scribit beatus Petrus
non sentiara mortem. Et quare tantum gaudes? apostolus discipulis, qui de diversis nationibus ve-
Quia viderunt oculi mei salulare tuum. Exteriores, nientes, erant conversi ad fidem Jesu Christi, et in
exteriorem carnem; interiores, interiorem divinita- persccutione, quae facta est in Ecclesia Hierosoly-
tem. Quarum conjunctio est salulare tuum et no- mitana, quando lapidatiis est Slephanus, per diversa
strum; tuum, quia das; nostrum, quia accipimus et loca dispersi sunt. At beatus Petrus relinquens Hie-
senlimus beneficium, quandoquidem salutare, non rusalem, tanquam firraus. et nescius cedore perse-
est singulare, sed omnium commune. Unde sequi- cutioni, tanquam bonus pastor habens curam etiam
tur : Quod parasti ante faciem omnium populorum. de absentibus, Epistolam consolaloriam et confor-
Lumen ad revelationem gentium, hucusquecsecarum, tatoriam eis scribit. Primo, eos salutans; secnndo,
el gloriam plebis tum Israel. De quibus Christus se- de eorum profectu Deum benedicens; lertio, ad tole-
cundum carnem natus est. Et quia hodie ille san- ranliam passionura et tribulationum tanquam uti-
ctus senex sic a Spiritu sancto illuminatus est, ut Iium eos exhortans. Sed quod tunc bealus apostolus
lumen totius mundi agnosceret et hajularet, hinc Petrus dicebat illis, nunc quoque, fratres, ego dico
inolevit mos in sancta Ecclesia ut omnes luminaria vobis, qualiscunque ego sim qui oflicium et aposto-
accensa hodie quasi Christum in manibus bajula- C latum Petri habeo; missus enim sum vobis evange-
mus. Ignis enim divinitatem; cera, quse apis virgi- lizare. Qui etiam Petrus esse debeo, id est firmus ;
nalis est opus, humanitatem ex Virgine sumptam pastor enim inter persecutiones et tentationes debet
demonstrat. Nositaque, fratres, quseramus omnibus esse firmus et fortis, ut imperfectiones tara vcrbo
modis animarum nostrarum purificationem; redi- quam exemplo possit confirmare. Vos quoque, fra-
mamus peccata nostra per eleemosynarum largita- tres mei, electi estis, si tamen tenefis opere quod
tem ; offeramus Deoin holocaustum, turturis casti- estis vocatione, si estis sicut nomine, ita in veritale
tatemet columbse innocentiain.Etsicututraqueavis Christiani. Advense quoque estis in hoc mundo, si
facit gemitum pro canlu, dum sumus in hac valle intelligentes vos non habere hic manentem civita-
ad seternam palriam toto desiderio festinatis,
lacrymarum semper habeamus gemitum, et more tem,
sancti Simeonis, juslitiam esuviamus et siliarnus. si inter hujus exsilii miserias ingemiscentes, ad pa-
Desideremus pacem et videve dies bonos, ut visi- triam suspiratis, et dicitis cum Propheta : « Heu
tatione Dei illustrati, et gaudio sancli Spiritus re- mihi! quia incolatus metis prolongatus est (Psal.
<
pleti, pleni dierura et gaudenles dimittamur in pace cxix). » Et illud : Advena ego sum apud te et pe-
ad mortem victuri in aeternum, per Christum Domi- , regrinus, sicut omnes patres mei (Psal. xjjxvni). »
num nostrum, cui est honor et gloria per infiuita In dispersione ctiam positi estis, quoniam pauci in-.
sseculorum ssecula. Amen. ter infinitos malos, sicut pauca grana inter multas
Annotalio. paleas misti estis. Alius enim electorum latet iu
Observa pervetuslum Ecclesi8emorem,quod in die Ponto, alius in Cappadocia, alius in Galatia, alius
Purilicalionis beatae Mariaevirginis candelae ceraebe- in Asia, alius in Hispania, alius in Britannia, alius
nedictse fideliummanibus deferuntur. Quod etiam au- et alius ibi. Quos Deus, qui solus novit qui sunt
tumat Cyrillus archiepiscopus Hierosolymilanus, in hic,
oralione de occursu Domini nostri Jesii Christi, et ejus (// Tim. n), in fine saeculorum segregabil a
de Simeone qui Deum excepit. Quamobrera, in- malis, et in unum congregabit. Ad hoc enim, xeste
quit, venile vos omnes Christiet Dei amantes, Do- Joanne, mortitus est" Christus, ut filios Dei qui
mino' laeti et mundi occurramus, non legaliter , erant
sed spiritualiler; non ventrem geliciis explentes, dispersi, congregaret in uiium (Joan.n).
sed spiritu exsultantes; non nos vino inebrian- Electi autcm eslis non secundum merita vestra vel
tes, sed spirku ferventes. Laeti hodie lampades or- parentum vestrorum, sed secundum prmscientiarn
nemus. Tanqiiam filii lucis, ceras veraaluci Ghristo scilicct vos sua sola gratia ab aeterno
otferamus. Quoniam lumen ad revetalionem genlium Dei Patris, qui
imindo apparuit, ideo luroina e.v lumine supra ni prsedestinavit.Adquid?/Hsan<;(t7{ca(iowe»«S/iii!(us,ut
vciii respleirdeamus. Supra lac dcalbati, supra sap- videjicetperspiritum, sanetuminbaptismo vos emun-
1347 RADULriH ARDENTIS '-4*
daret ab omnibus peccatis vestris. Et in obedienliam, A resurrecluros speraremus. Et ubiest spes illa? /n
ii l scilicot mundati a peocatis, non rediretis ad vo- vobis qui custodimini non cum \ irihus vestris, sed
initum, sed de caUero mandalis Dei obedientes essc- in virtute Dei. Et quomodo est vobis spes illa? Ve*
tis. El in aspersionem sanguinis Jetu Christi, ut vide- fidsm. Non enim speraretis, nisi crederetis. Et qno
lioet participes essetis passionis Chrisli, per quam tenditspes illa ? In hmreditale aeternae beatitudinis,
solam regnum coelorum vobis apcritur et ceeleslia a qua per peccatum primi Adseexhaeredilati eramus,
tcrrcnis confoederaiilur. Hic est enim ordo salutis et nunc per novum Adam haeredamur? Haereditatem
nostrae, fratres mei. Primoenim anlequam essemus, dico incorruplibilem, nec senio, nec morbo, nec
a fteo gratis ad vitam praedestinali sumus; nati vero aliquibus defectibus ; et incontaminatam, nec pec-
pcr haptismum sanctificamur ; deinde pcr obedien- cato, ncc vitio, nec aliqua macula; et immarcessi'
liam vilam Deo placilam ducimus et ad extremum bil'em, nec mutationibus, nec deteriorationibus. Hae-
per passionem Christi rcgni januam inlraraus. Quod reditatem dico conservatam in ccelis, qui ejus digni
aulcm tunc Petriis optabat suis, ego nunc opto, esse niercntur. Et ubi conservatam ? In ccelis:«Ubi
fratres mei, vobis : Gratia vobis et pax jnultiplice- nec aerugo, nec tinea demolitur, neque fures eflb-
lur. Non opto vobis divitias, non honores, non gld- diunt, nec furantur (Matth. vi). >Ad quam hseredi-
rias hujus sneculi,qure multis sunt causa pcrditionis, R tatem, qui tendit in salulem aetemam animae et cor-
sed opto vobis mulliplicationem gratiarura, seilicet poris, prmparatam revelari in iempore novissimo, itt
(idoi, spei; charitalis, sapientiae, justiliae, forlitudi- qtio exsullabilis. Juxta quod Joannes ait: c Filii
nis, temperanlise, caueraruniquevirtulumqusehomi'- Dei sumus, sed nondum apparuit quid erimus. Cum
ncs sanctos et Dei amicos efliciunt, et ad vilam autem vonerit, similes ei criinus, quia videbimus
aetcrnam ducunl. Oplo etiam vobis pacem, ut vide- etim sicuti esl (/ Joan. tu). t Et quid dulcius, quid
licct pacem habealis cum Deo, ei obediendo, pacem gloriosius, fratrcs mei, quam in selcrna beatitudine
vobiscum, vos mundos custodicndo; pacem cum et gloria cura Filio Dei cohaeredes esse, et cuni eo
proximis, eos in Deo diligendo. Haec enim pax ho- in seternum gaudere T Propter quam hsereditatem
mincs eflicit filios Dei. Scriptum est enim : < Beati emendam conlemnamus, id est vendamus, fratres
pacilici, quoniam filii Dei vocabuntur (Matth. v). > mei, omnes temporales hsereditates, quoniam qui
Sequitur pars secunda,inquaPetrus benedicit Deum istarum amatores sunt, ad illam aeter/iam pervenire
dc bcneficiis quae discipulis suis contulerat dicens : non possunt. Sequitur pars tertia, in qua Petrus nos
Reuedictus Deus, et Pater Domini nostri Jesu Chri- hortalur ad tolerantiam passionum, subdens : Modi-
sti, subaudis sil. Sed quomodo, fratres mei, Deo cum si oporlet voscontristari in variis tribulationibus.
optaraus benediclionera, a quo est omnis benedi- Bene autcm ail, oportet, quoniam frumentum, nisi
clio, et a quo est benedictus quicunque est benedi- prius trituralum, non rcconditur in horreum, et
ctus? Vel quomodo Deum benedicere possumus, qui sicut aurum, nisi prius exaininetur non reponitur
licncdicti cssc non possumus, nisi a Deo henedica- in thesaurum, ila nec justus, nisi prius per tribu-
niur? Scd alio modo Creator benedicit creaturam, lationes probatus, non recipitur in regnum coelo-
alio modo creatura creatorem ; alio modo una crca- rura. Bene eliam ait contrislari, quoniam, quamvis,
turaaliam crcaturam. Creator cnim benedicit crea- ut ait Apostolus, jusli glorientur in tfibulalionibus
luram sanclificando. Crealura vero dicitur bencdi- in spc gloriae filiorum Dei (Rom. x), tamen caro
eerc Crealorem, ei gratias agendo. Una etiam crea- inter amaritudines tribulationum, non potesl non
tura benedicit aliam , ei divinam benedictionem contristari. Unde Dominus ait: c Tristis est anima
optando. Dcum ergo benedicimus, fratres mei, cum mea usque ad mortem (Malth. xxvi; Luc. xxn). »
ci gratias agimus de beneficiis suis. Bcne quoque ait, in variis tribulationibus, quoniam
Untle et subdit, Qui regeneravit vos inspem vivam, sicut varielas membrorum exigit varietatem medi-
id cst qui vos generatos ex Adam in mortem, rege- cinarum, ita varietas morum exigit varietatem tri-
neravit vos per baptismum in spem vivam, id est D bulationum. Bene autem ait modicum, quoniam in
vilae aeterme. Vel certe spem vivam vocat, quaeper respectu xternse beatitudinis quantacunque in hoc
charitatem benc operatur. Spes enim, sicut et fides, sseculo patiamur, modicum et momentaneum esse
sinc operihus mortua est (Gal. v), nec fructum par- videtur. Unde Apostolus: c Exislimo, inquit, quod
turil aelernitatis. Quod est contra iilos qui, cum non sunt condignae passiones hujus temporis, ad
male vivant, se futuros salvos praesumunt. Sed nun- futuram gloriam quae revelabitur in vobis (Rom.
quid proptcr merita nostra vel parcntum noslrorum VIII). > Porro quam utilitatero nobis conferant tribu-
regeneravit nos inspem, vivam? Nequaquam, sed se- lationes ostendit, cumsubdit: Vt probatio fidci ve-
eundum magnam misericordiam suam. Et quomodo?' strm, id est fides vestra probata, multo pretiosior
Pcr resurrectionem Jesu Christi ex mortuis. Resur- sil auro quod per ighem probatur. Prima utililas tri-
rcctio quippe ejus non solum est causa regencratio- bulationum est, quoniam hic probant et purgant.
uis el emundationis nostrae, sed etiam argumcntum i Probant quoniam sicut equus in stadio, id est eques
et causa est nostrae futurae resurreclionis. Sicut: in praelio, ita fidcs in tribulationjbus probatur.
cuim mortuus est pro nobis, ue nos pro eo mori ti- Purgant, quoniam sicut ignis reddit aurum purissi-
mcreiDus, ita resurrexit pro nobis, tit nos percum i niiim, ita tribulatio jiistum. Secunda utilitas, est
 13& rfOMlL.iE. - 1. DE TE.MPORE.
merccs acterna. Unde et suixut, Invenialur in lau- A ctos despiciebat, ul quidam faciunt, sed eos quasi
dem, et gloriam, et honorem, in revelalionem Jesu aequales et fratresamabat. Unde idem ait. < Nec ut
Cliristi Domini nostri. Quaeaulem, fratves mei, ma- dominanles in clero, sed forma facti gregis ex ani-
jor laus potest nobis contingere, quam quando lau- mo (/ Petr. v). » Rursus ita erat exsurgens inter
dabimur a Deo dicente : < Venite, benedicti Patris fratres, quod etiam in medio eorum erat per aequi-
mei (Malth. xxv), » qui fccistis hoc et hoc propter latem. Quod enim medium est, sequaliter se habet
me ? Quae major gloria potest esse quam quando ad circumstantias. Petrus quoque sequaliter se habe-
Deus induet nos gloria immortalitalis, faciens nos bat erga oinnes. Non onim, ut quidam faciunt, vel
sole clariorcs, et introducens nos in societateiri s(n- propier sanguinem, vel propter aliquod temporale
gelorum dicens : Percipite regnum, quod vobis para- emolumentum, vel propter aliquam temporalem in-
tum estah origine mundi ? Quis major honor esse tentionem, unum alii prseponebat; sed in exercenda
potest quam associari angelis, patriarchis, prophe- justitia, ordinatione, elcclione, sequifatem et reclilu-
tis et apostolis, imo ctiam ibi esse ubi est unigeni- dinem observabat. Itaque qui pastor est, ad exem-
tus Filius Dei, et non solura vocari, irao etiam esse plum Petri per altiludinem vUae exsurgat; per cha-
ot apparere filii Dei ? Haccautcm fient in revelatione ritatem minores tanquam fratres et sihi aequales
Jesu Chrisli; id est in fine raundi, quando Jesus B habeal; et per sequitalis recliludinem mediitm te-
Christus, qui modo est absconditiiSj et a pluribus neat. Eral aUtemlurba hominum simul fere centum
contemnitur, aut ignoratur, veniet ad judicium cum viginti. Qui numerus constat ex dcnario duodecies
potestate magna, ctaritate] et majestale , revelans duclo. ln quo ostendilur conventum discipulorum in
potentiam suam, revelans etiam occulla cordium exsecutione fuisse perfeclum. Sod tamen fere addi-
nostrorum, revelans qnoque quantam gloriam sui lur, quoniam numerus, propter ruinam Judae niino-
dilectores ct quantam pcenam sui contemptores ratus, erat perficiendus. Qui omnes esse simul di-
meruerunt. Ne autem crimina nostra, fratres mei, cuntur sicul Ioco, ita lide, amore cl communilate.
ibi ad confusionera revelentur, nunc revelemusea Unde et de cis dicitur: « Multiludinis crtdenlium
pcr confessionem, ea lacrymis abluentes et eleemo- eral cor unum et anima una, erantque eis omnia
synis redimentes, omnia transiloria vilipendenles, cemmunia (Act. n). « Sequiturpars secunda, in qua'
aJ ccelestia toto desiderio festinanles. Ad quae per- ostendit Pelrus Judae rcprobationem et alteiius sub-
ducere nos dignetur Deus et Dominus noster, cui est stitulionem a Spiritu sanclo fuisse prsediclam, di-
honor et gloria per omnia ssccula saeculorum. Amen. ' cens : Viri fratres, oporlel impleri S;ripturam quain
Vila D. Pelri per Dorotheum. prwdixit Spirilus sanclus per os David de Juda. Et
cum deberet subjungere Scripturam, interponit
(5) Petrus apostolorum Coriphaeus, ut inepistolis
suis innucre videtur, Evangoliuni Domini Jesu causam reprobationis, dicens • Qui fuit dux eorum
Christi, in Ponto, Galalia, Cappadocia, Bithynia, et qui comprelienderunl Jesum, id est dux prodilionis
tandem Romsepraedicavit (/ Pelr. i), ubi et poslea fuit,
sub Nerone rege capite ad lerram vcrso (nam ad qui connumeratus erat nobiscum, et sortilus est
hunc modum ipse pati volebal) terlio Kalendas Julii sortem ministerii httjus. Ac si dicat: Nobiscum erat
cvucifixus, ibique sepultus est. numero non merito, vocatione non electione, mini-
XIV. terio non virtute. Et hic quidem possedit, id est fe-
IN FESTOSANCTlMATTIII.E. cit possideri, agrum iniquitatis, reddilo pretio ini-
Exsttrgens Petrus in medio fratrum dixit (erat quse proditionis Judoeis. Vel possedit, quia forte in
autem turba hominum fere ccnlum viginli) (Act. i) eo sepultus fuit. Et suspensus crepnit medius, et
etc. Hodie, fratres mei, natatitium sancti Matlhiae diffusa sunt omnia viscera ejus. Qui licet peccasset
aposloli celebramus, qui est in loco Judae prodito- -gravissime prodendo, tamen gravius peccavit despe-
ris divina electione suhrogatus, ne videlicet sacra- rando. Cujus gttllur de quo vox proditionis exierat
incntum duodcnarii a sua perfectione claudicaret. laqueo suffocatur.j,Venter et viscera quse proditio-
Hinc est quod lectio ejus explicans electionem, ho- D nem conceperant effunduntur. Moritur autem non
d<ein sancta Ecclcsia rccitatur, quse quadripertita in terra, non in coelo, sed in"aere, quoniam socie-
cst. Prirao enim, surgit Petrus inter fratres ; secun- tate hominum et angelorum indignus, aeris polesta-
do, demonstrat reprobationem Judse, et alterius sub- libus erat agregrandus. Scriptum esl enim inlibw
stitutionem a Spiritu sancto fuisse praedlctam ; ter- Psalmorum : Fiat habilatio ejm (ante lempus) de-
lio, oslendit qnod unus ex fratribus debeat ei sub- serta, quoniam impii « non dimidiabunt dies suos
rogari; quarto, ostenditur quomodo substitUtussit. (Psal. LIV). » Et episcopatum ejus accipiat aller.
Ait ergo, ExsurgensPetrus in mediofratrum. Tria dicit, Qnia commissum talenturo, quo male usus est, au-
exsurgens, et in medio, et fratrum. Quse quidem tria feretur ab eo, et Jahitur alii bene usuro (Mattlt.
sunt in vero pastore requirenda. Erat enim exsur- xxv). Multi, fratres mei, hodie exsecrautur scelu*
gens super reliquos, ut gradu ita etiara vila, et vir- Judaequi tradidit Dominum, sed ipsi simile scolus
tutum altitudine, juxta illud:« Super montem ex- incnrrunt. Quicunque cnim vel veritatem prb prelio
celsum ascende, tu qiii evangelizas Sion (/SO.XL).» dicnnt, vel justitiam pro raur.ere fatiunt, Deum, qoi
Kec tamen idcirco reliquos quasi minores et subje- veritas est et jusiitia, vendunt. Quicunqtie enim Vcl
t5) Eriro., lih. l, tOJB-B, Conlra IUKS.
 «r.v.a RADULPHIARDENTiS 1382
marius Unposilionem, vei ecclesiasticam administra- A pum ordinandum non ncopliytum, ne elatus cadat
tioncm, vol aliquod sacraraentum Christi vendunt, in ruinam diaboli. Ait cliam leslem resurrecliomt
ipsum Christum, quantura in eis est, vendunt. Qui fierinobisctim. Inquo ost "nditad quid debeatin sacer-
laqueo collum suum stringunt, dum rete iniquita- dotem vel in pastorom aliquis cligi.quoniain ad hoc
lum vocem et officium pvsedicationis sibi auferunt, ul resurreclio Christi semper teslificetur non solum
seipsos suspendunt et occidunt, dum male vivendo, leslimonio pracdicationis, sed etiam tcstimonio bonaa
aboflicio quodindigneadministrant,sesuspendunt, ct vilas e.t boni operis, ut videlicet sic praedicet, sic
se spiri tualiter necant. Quorum venter crepat et viscera vivat, sic agat ut oslendat se vere credere Christi
ccTunduutur, quoniam consilium eorum dissipatur, resurrectionem, et verc sperare suam. Quod aperte
id cst pereunt omnes cogitaliones eorum. Quorum condemnal nos indignos sacerdotes, qui, et si"Vcrbo
dies siinl pauci, 'quoniaui in malo et non in bono Chrisli rcsurrcclionem et nostram prsedicamus,
sunl consummali. Ethabitatio eorum lit deserta, el taincn moribus et faclis eam ncgamus. Cum enim
cpiscopalum eorum accipit aller, quoniam con- pracscntem vitam, tantispcv amamus , quod propter
vcrsalio eorum, ut digna erat, pcrit, et talentum eam ultra modum concupiscimus, multa illicila et
malc iiiinistraliim allcr sumit. Impiis quoque Ju- vilae futurse conlraria facimus, resurrectionem
dseis, qui Judae dicenli: < Peccavi tradens sangui- " vel vitam futuram nos non crcdcre vel non spe-
nein jusium, rcsponderunl: Quidadnos? lu videris rare demonstramus. Undc ctiam minores de re
(Mattli. xxvu), » similes sunt qui eos qui sibi per surreclione facimus dubitare et dicere :c Si noslri pa-
Simoniam vcndiderunl; et non sc, qui pccuniam slorcs, cum prudenles sinl, spevarent resurreclioiiem,
dcdcruiU, reos Simonisc opinantur. Sed Simoniaeos, nunquam sic viverent, nunquam talia perpctrarenl,
tam cmptores quam venditorcs, simul involvitdam- et proplerca non cxspeclantes vitam futuram 0111-
natio, uisi quia pracessuri sunt in pcena qui in nia rcferunl ad proesentem. Quorum ruina (quod
gradu ct scientia prseccdebaiit. Quod vcro Judaci sir.c gcmitu diccre non possum) nobis imputatur.
dixerunl : c Non miltamus xxx argcnteos in corbo- Scquitur pars quarta in qua ostendit quomqdo
iiani, quia prelium sanguiuis est, sed indc cmerunt Malhias substitulus- sit, cum dicitur : Ei elegerunt
qgrum in sepulturam peregrinorum (Ibid.), > imi- duos, Joseph qui nominabatur Barsabas, qui cogno-
tanlur hodie quidam qui pccunias male habilas of- minatusest Justus, et Malthiam. Ac si dicat: Nonjcs-
ferrc Dco mcluunt, et lamen cas in clcemosynas tranei, sed ipsi elegerunt. Nec unus vel duo, sed
vcl in alios usus conferunt, non attendenlcs quo- comraunilcr. Non enim extranei, sed ipsi fratres;
liiam quod non licuit offcrrc, non licuit darc vel ,, qui eonfratres suos ex quotidiano convietu familia-
sibi rclinere. rius agnoverunt, debenteligere. Quod apeilc contra
Sequilur pars lertia, in qua ostendil Petrus de principes vel pontillces est, qui eos quorum vitam
quibus, id est, ad quid substitulio debcat fieri cum non cognoverunt, cligcre praesumunt. Nec unus vel
subdil : Oportet ergo ex his viris qui ttobiscumsunt duo sibi dileclum vel utilem nisi forte omnes com-
omni tempore congregati, ex quo Dominus Jesus in- muniter alicui honestae personae non sibi suspe-
travit et exiit inlcr nos, incipiens a baptismate Joan- ctae, spontccommunemconcesserintelectionern. Ele-
nis usque in diem qaa assumptus esl a nobis , testem gcrunt autem apostoli duos, quos juxta arbitrium
resurreclionis nobiscum fieri, unum ex istis. Ex his, suum cseterispraeponebant, quorum alter cognonii-
inquit, qui nobiscum sunt. Quoniam dc fratribus natione justiliaecommendatur; alteri vero ad com-
ejusdem congregationis debcl fieri clcclio, si ibi di- inendationem sufficit quod a Dcmino electus est.
gnus possit inveniri. Quod apertc esl contra illos, Sed quoniam uter eorura alteri prseponendus esset,
qui propter invidiam suos bonosfralresconlemmml, ncsciebanl, ad orationcm confugiunt, elDeum con-
cl cligupt extraneos. Ait crgo, jtiiii», quoniam viri sulunt dicentes: Tu, Domine, qui corda nosti homi-
tam setate quara moribus dcbenl in paslores eligi, num, oslende quem elegeris ex his duobus, unum ac~
iinde et prcsbyteri, id est seniores, nuncupanlur. D cipere minislerii hujus el upostotatus, de quo prm-
Quod aperte cst contra illos qui juniores aetate vel varicatus est Judus ut abirel in 'Jocum suum. In
inoribus eliguiit in pastores, cum ipsa sapientia Pa- quojnobis dederunt exemplum ut eleclionem celebra-
tris Dominus noster Jesus Christus, non nisi trice- turi, communem cum fralribus omnibus faciamus
siino aimo voluerit aperle pracdicare et Ezechieli orationem ad Deum, ut ipse qui solus novit corda
prophetse npn nisi triccnario aperli sunt coeli, et hominum, eligat et demonslret quem ad ministe-
in canonihus prohibitum sit, nisi tricenarium in rium suum noverit magis dignum. Et dederunt for-
sacerdotem ordinari. Ail etiam ex his qui vobiscum tes eis, et cecidit sors super Matthiam, et annumera-
sunt omni le.mpore qtto Dominus Jesus intravil et tus est cum undecim apostolis. Hinc surount quidarn
txiit inler vps, incipiens a baptismale Joannis, etc. auctoritatem sibi sumendi sortes. Sed tamen no-
Quoniam illi soli debent cligi in pastores, qui lon- verint quod privilegia paucorum non faciunt legem
sotempoire fuerunt eruditi in schola sauctarum communem. Si tamen voluerint sortibus uti, faciant
Scripturarum et morum ordinandorum. Quod hocquod apostoli fecerunt, ct non nisi in oeccssa-
aperte est coutra iHos qui rudes ct uovitios eli- riis et dubiis. Alias graviter peccant, nec merentur a
gunt in pastores, cum Apostolus praecipiat episco- Domino certificari. Apostoli vero qui dederunt sor-
 *'
i'533 HOMILIJE. - I. DE TEMPORE. 1334
tes in re tara necessaria et dubia, el hoc cum ora- A et odore suorum operum et morum, nos delcctatur
lione, a Doroino exaudiuntur. Nam Matthias a Deo et allicit, el spe suavilatis qua fruuntur sancti in
sortem regente electus est, et annumeralus est tam patria nos trahit. In futuro vero gustu suse ineffa-
mento quam numero, lam electionc quam sorte, tam bilis suavitatis nosin aetcrnumsaliabit. Si illa inef-
potestate quaro ministerio, caeleris apostolis, tam fabili dulcedine, fratres mei> in auernum saliari
in coelisquam in terra. Unde hodicrna die de tevra cupimus, in pulchriludine ejus admireraur, et in
assumptus, cum caeteris apostolis in ccelo glorifica- odore ejus curramus, et in spe trahamur, orantes
lus, cum eisdem mundum judicaturus. Cujus meri- cum sponsa et dicentcs : < Trahe me post te, currc-
tum et intercessio faciat nos vita?seternae]adjudicari, mus in odore unguenlorum tuorum (Ca«(. i). t Con-
largiente Domino nostro Jesu Christo, qui cura venienter autem ait : Et flos de radice ejus ascen-
Palre et^piritu sancto vivit et regnat Deus per om- det, quoniam non de insitivo surcuto, sed de sola
nia sseculasaeculorum. Amen. carne Virginis sine opere virili conceptus est Chri-
Vita divi Matthim per Dorolheum, stus. Convenienter quoque ait, ascendel, quoniam
merito humilitalis altitudinem virtutis a-
(6) Malthias cum esset unus ex septuaginta aisci- Christus
puiis, postea undecim apostolis duodecimus, loco scendit, non solum ut esset caput lotius Ecclesioe,
Judae pvoditovis, annumevatus est (Acl. i). Hic in B sed etiani ascendit super cherubim et seraphim ct
inteviove jEtbiopia, ubi Hyssus maris portus, et
Phasis fluvius est, omnibus barbaris et carnivoris super coelos coelorum usque ad Palris sequa.italcm,
prsedicaut Evangelium. Mortuus csl aulem in Se- nobis relinquens exemplum ut mereamur ascendere
bastopoli, ibique prope templum Solis sepullus. ad coelorum allitudinem.
XV. Quantis autcm donis a Spiritu sancto essct il-
1NAXNUNTIATIONE BEATjEMkMJE. liistrandus ostondit, cuni subdit : Et requiescet
Egredietur virga de rudice Jesse, et flos de radice super eum Spirilus Domini. Non solum cnim Spi-
ejus ascendet (Isa. xi), etc. His vevhis, fratres cha- ritus sanclus, sed etiam tota Trinitas in hominc Jcsu
rissimi, prsodixilolim Isaias propheta Christum in Christo requiescit, id cst gratanter quicscit. In ca>
carne venlurum, ostendens tria, scilicet unde esset leris quippe hominibus aliquid cst quod Dco
oriundus, quantis donis a Spiritu sancto esset illu- displicet; in ClirislO aiitcm nihil csl vel fuil quod
strandus, et qualis erga alios esset futurus. Porro Deo bencplacitum non sit, lestc Patrc qui de eo
unde essel oriundus primo ostendit cum dicit : dixit: c Hic esl Filius meus dilcetus* in quo mihi
Egredielur virga de radice Jesse, et flos de radice ejus bene complaeui (Matth. III ). > Nos cvgo, fr.ilrcs
ascendet. Melapliorice, fratres mei, vocat radicem „ mei, omne quod Deo displicct cxcludamus» nobis.
scmen Jesse patris David; virgam vero bcatam Vir- Si votumus quod Deus rcquiescat in nobis, cvitcmus
ginem, et florem Christum. Radix quippe cst ima et peccata per qusc Deus cxcutitur a nobis. Scquitur
occulta in lerra, et tamen ex ea surgit arhor magna. in lexlu : Spirilus sapicntim el inteUcctus, spirittts
Sic stirps Jesse fuit iraa et occulla, quoniam ple- consilii et fortiludinis , spiritus scienlim et pietatis ,
beus cral Jessc, id est nullius nominis, et tamen ex et replebit eumspirittts timoris Domini.UmisesLcnim
eo nata esl regalis linea. Et sicut nesciretur ubi es- spiritus, scd diversa sunt ejus dona. Qui nomen
set radix, nisi propter arborem inde surgentem, ita suumdonis suis ideo trihuit, qiioniam ea in aliquo
nulla notitia esset de Jesse, nisi per regiam lineam ntinqilam derelinquit. Qui cnini habct dona Spiritus
ex eo procedenlem. Virga quoque est plana, virens, sancli, habel Spivitum sanclum, et qui habet Spiri-
recta et rolunda. Sic beata Virgo fuit plana ah omni tum sanclum, habet ejus dona» pvoesertimcum nihil
nodo viliorum, fuit virens omni virore virtutum, fuit aliud sit Spiritum sanclum habcrc, quain cjus dona
recta recliludine intentionis, fuit rntunda roiundi- habere. Porro in Dominonostro sunt seplcm, id cst
tale perfectionis. In florevero sunt tria, pulchritudo, omnia dona Spivilus sancti. Omnia quippc habet in
odor et spes. In Christo quoque fuit pulchriludo potestale, qui ea cui vult polest dave, sed in usu non
omnium virtutum. Unde de eo scriptum est: < Spe- habet, nisi ea qtiae opovtet eum habcre. Pceniientia
ciosus forma prae filiis hominum (Psal. XLIV).> In p enim et refrenatio libidinis sunt dona Spiritus
ipso quoque fuit odor omnium bonarum virtutum. sancti, quse Christus in se non habet, quoniam non
Unde de eo scriptum est: < Eece odor filii mei sic- oportet. Primum donum est sapientia divinornm, ut
ut odor agri pleni, cui benedixit Dominus (Gen. notitia trinilatis in unitate, et unitatis in trinitatc,
xxvn). > Et in Evangelio legimus quoniam < abiit et notitia divinorum secretorum, notilia creandi,
opinio ejus per totam rcgionem (Malth iv). > In conservandi propagandi, et gubernandi universa.
ipso ctiam fuit et est spes fructus aeterni. Unde ipse Quod donum quis magis habuit quara ille qui es-
vocatur a prophelis Exspeclatio gentium (Gen. sentialiter est sapicntia Dei Patris, et qui cum Patre
XLIX),et Desideratus cunctis gentibus (Agg. n). ab aetemo omnia disposuit, et in tempore omnia
Porro tunc vocatur llos; nunc vocatur fruclus. Quo- creat, conservat et regit? Et taraen istud donum in
niam ipse qui nobis est ffos in via, erit fructus in tempore accepturus dicitur, quoniam quod erat ei,
patria. Nunc enim pulchritudine suarum virtutum, secundum quod Dcus natura est, factum est ei se»

(6) EUSEB.,lib. 2, cap. 1, Hist. eccles.

PATROL.CLV. 43
t7>7,!> lUlilll.PIH ARDF.MTIS IM
cundum quod est iiomo gratia. Secundum doiium A <-tdicamus, Dominc : immitte in corda nostra tinio-
est intclleclus occulloium, ut vidclicot iulolligore vom nominis lui, ul, pvoptor to, peccata et onioes
occulta cordium , occulla futurorum, ocottlta Sori- turpitudines evilemiis. Sed quia hocnon suflicit, da
pturarum, occulta absentittm et invisibilium, qui pro- ctiam nobis, Domine, spirituni piotatis, ul simus
pric spiritus prophetiae potest dici. Quod doiiuin pii in tc et in proximos noslros, te super omnia, et
quis magis habuit quam ille qui occullas cogitalio- proximos sicut nos diligentcs. Sed'quoniam qui-
ncs iniquorum Judseorum arguil, ol fufura et absen- dam habcnt zelum Dci, scd non secundum scien-
tia tanquain prselerila narravit? Inde est quod pro- tiani, da quoque nobis, Domine, spiritum scicntia?,
])hcta, imo Dominus prophctarum vocatur. Moysos ut sciamus cui pietalem, cl cui corrcclioncm debea-
enim de eo ait : < Prophetam stiscilabil vobis Dous nius. Sed quoniam quiclam scitint, sod lamcn pro-
(!c fvatribusveslris (Deut. xviu). > El in Evangolio : plcr pusillaiiimilalem quae sciunt facicnda aggrodi
< Hic cst vcre prophcta qui vcnturus esl in muiidum non audenl, da siuiul, Dominc, nobis spiritum fov-
(Joan. vi). i Tertium donum est consilium intcr insi- titudinis, ul fovtitcvagove, et tam durisqvam blan-
dias ct pcricula hujus nuindi. Quod donum quis clisvesislcvevaleainus. Sod quoniam quidam etiani
magis hahuil quam ille qui humano gencri dc salttlc lovtes stint,scd tamen in anguslia peviculovumpcr-
dcspevanli consilium dedit, cl qtti quotiilie incon- " turbanliir, cla eliam nobis, Domine, spiritura con-
sullis consulil? Propter hoc cnini antonomaticc a silii, itt lain nobis qtiam aliis consilium recluin
prophcta « consiliarius, cl angclits magni consilii i dare possimus. Sod quoniam rectum consilium per
liiincupalur (Isa. ix). Qiiarlum doniiin esl fortitudo spiriluin inlcllectus miiiislratur, da nobis quoquo,
rosislondi perscculionibus cl teiiiaiionibus liujus Dominc, spiritum iiuellectus, ut eo illustrali quou
anundi. Quod doniiin quis niagis habuil quam ille faciendum sil in dubiis intelligamus. Sed qiioniam
<|ui diabolicas leiilalionos et pcrscciilioncs pcnitus intclloclus per piiriicipalioiiem verac et acsernaesa-
supovavit, acvias poteslalcs debellavit, fovtem av- .picnliicconfertur, cla nobis sedium tuarum, Domi-
iiialum alligavil, el omnia vasa ejus distribuit. Pro- nc, assislriccm sapientiam, ut sciamus quid acce-
ptcr boc eniin, « Dous forlis ct Dominus virlu- ptiim sil coram le oinni lernpore.
ttini» a proplicta appellatur (Isa. 1). Quiiitum donuin Soquitur pars tortia, in qua ostendit qualis Chri
est sciculia clisccrncndi virlulom a vitio, vcrum a tus crga alios csset fiiturus, demonslrans cuin futu-
1'also, boniim a malo, jusluin ab injuslo. Quod clo- runi Judicom sublilem et incovruplum defensorem
iiuni proprie discretio spiriliiiiin dioitur. Quod do- hoiiorum, persccutorein malorum, justos et fidelos
iimii quis magis habuit qiiam iile qui < scionliaritm sibi coiijuncturuin. Judicem sublilcm eum futurum
Doii-inus cst (/ Reg. u), > el « qui scrutalur rcnos cl doiiionsirat, cuni dicil : Non secundum visioncm
corda (Uom. vin), » qui noii solttni inler bona ol oculorantjudicabit, ncque secundumaudilum aurittm
mala dijudicat, sed otiain inior boua cl bona, inala arguel. Ac si diceret: Non secundum cxtcriorem su-
el mala, ct scciindum nierita unicuiquc rcddilurus porlicioni, scd socunduni intcrioreni conscienliam
csl? Undc Aposlolus : « Vivus est, inquil, sormo judicabit, juxta quod scriptum est : Ilomo videt iti
Doi, el pcnclrabilior onini giaclioancipiti, pertin- facicm, Deus aulcm inluelur cor (IReg. xvi). Vi-
gens usquc ad dirisionem aniinse el spiiitus, coiu- sus cniui humaniis pcrssepefallilur, dum non inlc-
pagtim quoque et meduUaruin, cl discrclor cogila- rius, sod laiitum cxloriits vidct. Hinc est quod mul-
tioiium cl inieiuioiitim, cl non cst aliqua crcalura lolies judical hoinincm juslum qui injustus csl, ct
inrisibilis in conspectu cjus (llcbr. iv). > Scxluin c eonverso • ot opus rcctiim, quod perversum esl,
dotmm cst piclas diligendi, coinpatieudi, cl boncfa- vol e convcrso. Humanus quoque audilus similiter
ciendi. Qtiod donuin quis magis liahuii quain ille fallitur, tlum ncscius cogitationum vcl iiitenlionum,
qui seipsum dcdil non soluin pro ain.cis, sod otiam cx qttihus profcrunlur. vcrba, laiilum exleriorem
pro iiiiinicis, orans eliam pro pcrscculoribus suis? voccm attcndens, jttdical vcrbum vcrum, quoil fal-
Propter hoc eliam noii Soluni pius, sed ipsa pietas p suin esl, vcl bonuin, quod malum cst.Ilinc est quod
ct ipsa chariias appcllatur. Scptimum doiuim cst ti - judicarc in hoc saeculo niultum pcriculosum csl.
mor Domini filialis; hahuit quidcm Jesus Christus Quamvis cniin jttdex ncraincni intentlat fallcre, ta-
noii passioncm linioris, sed reverentiam ct obedien- lnen multoties faililur, justificans tiamnaridum,
tiamomnia Palri atlribucns, ci usque ad morteni vcl damnans jusliflcaiidum. Hinc Dominusnos mo-
obcdiens. El luec quidem dona hic dcsccndendo nct, diccns : c Nolile, inquil, judicarc, ct non ju-
cnumcranlur, quoniam Christus (de quo hacc di- dicabimini (Luc. vi). > El Aposloius : « Nolilc, in-
cunlur) ab altiludinc divinocsapienliK.usque ad ex- quit, judicarc anlc lempus, quoadusquc venial Do-
treinum donuin, id esl limorcm Domini qui est ini- minus, qui illiiminabil.abscondiia lcnebrarum elma-
tium sapienlisc(Psat. cx), propler nos cst liuniilia- nifeslabit consilia cordium (/ Cor. tv). >.ludiccm
tus. Nos vero, fratres, qui in infiniis positi siinius, incorruptum Clirisliini fore dcnionstral, cum sub-
a minorc dono, id est limore Domini. in ailiim pro- dit : Sed judicabit in juslitia pauperes, id esl cau-
ficiamus. Orcnius ergo ipsum qui sinc incnsura ha- sam paupcrnm,circa quam omnes ferejudioes mun-
bet plcniludinem donorum, ul ipsc scctnulum meii- dani corrumpuntur. Alii enim corrunipunlur con-
suram suac volunlatis nobis distribuat ca. Oromus lcmptii, ila quod causam paupcrum lanquain sibi
4557 IlOMlLhE. — 1. DE TEMPORE. 1338
inutilem audirc contemnunt. Unde lsaias : « Pu- A Quoniam enim Cbristus in suis similibus delocta-
pillos non jiidicant, et catisa vidua; non ingreditur tur, simus tales qualis ipse cst, simus justi sicut
ad eos (Isa. i). » Alii vero, et si eam audiunt, ta- ipse justus est, fidelcs sicut ipsc fidelis est, mundi
men corrumpuntur munere, vel favore, vel amicilia, sicut ipse mundus est, lniserieordes sicut ipse mi-
vel metu parentum, ne eam juste judicent. Conlra sericors est, quatenus in eo deloctemur et ipse in
in eo habitomus ct ipsc in rcobis, ipso
quos Psalmista : < Usquequo judicatis iniquitalem, nohis, nos ct Spiritu sanclo viv.t
et.facies peccatorura sumitis? Judicate egeno et pu- largicnte qui cum Patre
pillo. humilometpauperem juslilicatc (Psal. LXXXI). > et regnat Deus, por omnia saecula saeculorum.
Alii vcro, et si islis non corrumpuntur, corrumpun- Amen.
XVI
tur immoderalo motu misericordiae, dum contra rc-
IN EODEM FF.STO.
ciiludinem justitiae per misericordiam panpcri con-
ferunt quod per invidiam diviti auferunt. Sed qtii Missus esl angelus Gabriel u Deo in civitalem Cali-
Imw, cui nomen Nazarellt, ad virginem desponsatam
judex sedet, non debet agnoscere faciem in judicio, cui nomen erat Joseph, de domo David, et no-
sed a cupiditatc, a favore, a metu, a conlcmpfu, ab viro,
men Muria (Luc. l), et reliqua. Quinque
amore, ab otlio, a misericordia cl invidia alienus sunt virginis
esse debet. Unde Dominus Moysi : < Non conside- 15 partes hujus leclionis, fratres mei : Pvimo
enim angelus mittitur a Deo ad virginem; secun-
ves in judicio personam pauperis, nec honores vul-
eam salnlat; tertio, lurbatam confor
ttrm potcntis (Levit. xix). » Non considevcs perso- do, ingressus
nain pauperis miserando in praejudicium divilis, tat; quarto, quserenti modum determinat; quinto,
suam humilitatem professa, promissum ficri
ncc honorcs vultum polontis ei favendo in prseju- ipsa, Primo
ditiiim paupcris. Talis pracdictus cst a prophcta optat. ergo mittituv a Dco archangelus ad
ministcrium nostrse rcdemptionis ferens.
Cbristus futurus, qui in judicio porsonam non agno- virginem,
Sed c.umDeus omnipotens solo nutu posset nos re-
scat, sed omnes etiam pauperes aequejudicet, non
nec damnans divi- dimere, cur placuil ei redimere nos tam laborioso
parcens pauperi pravc vtveuCi, ct lam humili modo : ut scilicet propter nos carnem
lom rccle vivenlom. Unde scriptum est : < DJUS
de muliere sumerct, nasceretur, nutriretur, infirmi-
polciites non abjicit, cum et ipse s;l polcns (Job tates hominis
> vcro foret defensor bonorum osten- paterelur et etiam moreretur ? Ob
xxxvi). Qtiod tres causas. Prima est, quia sic nimiam charita-
dil, ctim subclit : Et arguel in mquilate pro mansue- nos habebat, mclius demnnstravit;
tis terrm, id csl, potentes.injuste opprimentes man- tem, quam erga
dum non per alium, sed per seipsum nos rcdemil;
suetos, corripiet in xquitate. Unde et ei dictum
C noslras infirmitates suseipiendo nobis condcsccndit
ost : t Tibi derelictus est pauper, orphano tu eris
et sc nobis coaequavit et non aliud, sedseipsum pro
> si
adjutov (Psctl. ix). Quod aliquando dissimulet nobis prelium dedit. Ac si aperte dicat : Amalo
fcrre auxilium mansuetis, quandiu noscit tribula-
me, quia tantum vos amavi. Secunda est. quia sic
<
liones cis necessarias, tamen non in finem oblivio humilitatis imitandum nobis molius de-
erit paupcris, paticnlia pauperum non peribit in li- exemplum dum
monstrarit, scipsum pro nobis exinanivit, ma-
nein (Ibid.). > Quod foret persecutor malorum os- trem
pauperculam elegit, paupcrlatcm, abjeotionem
tendil, cum subdil : El percuttet terram virgu oris ot persecutioncm pati voluit. Ac si aperte dieat •
svi, id est corripiet terrenos rectiludinc praedicalio- Sequimini viam quam vobis demonstravi. Tertia
nis suaeab amore tervenorum, et dirigel ad amorcm est, quia sic nostrse miseriae convcnientiorem medi-
coclcstium. Et spirilu labiorum suorum, id est spi- cinam adhibuit, dum genus humanum per mulie-
vitnali sevmone, intevficiet impium. itl est impieta- rem damnatum, per mulierem salvavit, sicut caro
lem ab liominc, et genevabit in eo pielatcm. Vel si peccaverat, ita caro purgaret, juxla illud hymnigra-
iucmcndabilis pevslitevit, rectitudine seutcnlise ju- phi : < Culpat caro, purgat caro, regnat Deus, Dei
dicariae damnabit ipsum irapium et terrcnum in caro. » Sicut igitur diabolus per scrpentem scciuxit
selernum. Quidam etiam hoc specialiter de Anti- " raulierem, et per mulicrcm virum, ita Dominusper
cbvisto dictum putant. Quod justos ct fidcles sibi angelum instruxil mulierem, ct per mulierem sal-
csset conjuncturus, et in consortio eorum delecia- varit genus humanum. Quamvis enim homo pec-
turus,os(endit, cum subdit: Et eriljuslilia cingulum cantlo Deum offcndissct, et idco ab eo juste expul-
lumborum ejus, el fides cinctorium renttm ejtts. Per sus csset, tamen quia non obliviscctur misereri
/unibos cnim cl renes deleclatio intelligitur; per cin- Dcus, prior legatum pacis mittit et pacera offert ho-
f-ulum et cinctorium, societas eum circumdans. mini. In quo nos inslruit, ut si quandoque aliquis
Eiit ergo justilia cingulum Iumborum ejus, et fides nos offendendo iram Dei
meruit, non exspectemus
cinctoriuin renum ejus, quoniara in societate juslo- ut ab eo pctamur, sed ipsi priores per legatos pacis
rum ct fideliumdelectabitur. Deliciseenimilliussunt ei veniam et pacem offeramus, ut simus filii Patris
csse cum filiis hominum (Prov. vm), non veterum ccelestis qui cupit semper aversos a se converlere
scilicct sed novorum. Ut ergo, fratres mei, Chri- et
profugos revocavo. Elegantcr autcm angelus Ga -
stum delectet habitare nobiscum, imo in nobis, pur- briel, qui forlitudo Dei
intorprctatnr, miltitiir ad
gemus pcr poenitentiam a nobis omnem immundi- Mariam, ut pole virgo ad virginom, fortitudo Dci acf
liaii«, satagamus in nobis habere justitiam et lidera. forlom inulierem. Quaui "xoptans'ct pranidens Sa-
1-59 RADULPHIARDENTIS 15G0
lomou, ait: « Mulierem fovtem quis invenict? pro- A angelum facit Virgini, et per Virginem huraanc £e-
cul ct de ultimis finibus Drctiumejus (Prov. XXXI).I ncri,C3t signura pacis, deinonstralio amoris, anmin-
Fuit quippe beata Virgo inler omnes quae fuerunt tialio salulis. Per hanc quippe salutalionem a DeoVir-
vel erunt a principio usque ad linem fortissima, quoe gini, et per eam humano gcneri pax offertur, amor
prima et sine exemplo carnem, sexum et setatem dcmonstratur,salus annuntiatur. Quodnosimitantes,
vinccns, virtute menlis conservavit in nobilitale hu- fratres mei, quando salulamus adinvicem, salute-
militalein, in pauperlate honestatem, in conjugio mus ex vera pace,non expravitatis consensu,utqui-
virginitalcm. Et ideo ctiam ci datum est ut sine dam faciunt, de cujusmodi Joannes dicit: < Ne ave
rxcmplo in virginilatc habercl fecunditatcm. Solct ei dixeritis. Qui cnim erdicit Ave, communicat ope-
enim nobililas expugnare humilitatem, pauperlas ribus ejus (// Joan. i). > Salulemus ex vero amore,
honostatem, conjugium virginilatem, virginitas fc- non ex sola itineris occasione. De cujusmodi Domi-
cunditatem. Propterea admirabilis beata Virgofuit; BUSdicit : « Et neminem per viam salutavoritis
quae qttamvis dc regia slirpe nata esscl, quamvis ab (Luc. x). » Salulcmus ex vcva salulis optalione, non
angelo saltttata, quamvis gralia ct bcnedielione re- ex doli et pvoditionis duplicitale, ut Judas. Quaeau-
pleta, quamvis mater Deielecta, lamen in tanta sub- " tem salus Mariaeannuntietur exponit, cum subditur .
limitate nescit elevari (ut quidam faciunl), sed po- Gratia plena. Vocatur siquidem excellenter, et quasi
tius se ancillam fatetur et subjeclam. Ecce, inquit, appropviatanuncupatione, gratia plena: quoniam ni-
ancilla Domini. Rursus quan.vis esscl paupercula, hil virtutis , nihil merili, nihil honoris est, quod in
quamvis fabro desponsata, quamvis plebcia et igno- ea non abundet, et gratiae (quae singulis sanctis si-
ta, tamen non se contempsit, non per inhonesla ef- gillatim distribuuntur) Mariseuniversaliter conferun-
fluxit, ut quidam pauperes faciunt, tanto diffusius tur. Sed et insuper, quod nemini unquam poluit
qiianto occullius, sed potius in paupertate honesta- contingere, cum gloria virginitatis gaudct etiam ho-
lem conscvvavit ct sanctitatem. Ruvsus, quamvis nore parenlis, gestans intra se non qualemcunquc,
essel conjugata, quamvis teneva puella, tainen nu- sed Deum, et Dei Filium, fontera omnium gratiarum,
ptialibus lenociniis non fuil ivvetila, sed poliu-s in per quem gratia et verilas est, Jesum Chrislum.
conjugio sevvavit vivginiiatem. Sic evgo meruit Rogemus igitur, fratresmei.matrem gratiarum.qua-
ctiam in virginitate singularem habere fecundila- tenus de fonte gratiarum quem parit, aliquem rivu-
tem, et ut non qualemcunque, sed etiam ipsum Fi- lum nobis impetvet impartiri. Dominus, inquit, tecum.
lium Dei generaret. Admirentur igitur et aemulen- Tecum per essenliam, tecum per gratiaro, tecum per
tur eam nobiles, ut videlicet ad exemplum ejus di- amorem , lecum per incarnationem, tecum Dominus
sfanl. in nobililate observare humilitalem. Admi- ^ in corde., (ecnm in ore. .. _; teeum in onere.
_£ J Ipriim in
lenlur et semulentur eam conjugali et conjugatse, ventre. Illi igitur qui adeo tibi familiaris est, et qui
ut ad excmplum ejus discant in conjugio observare semper est lecum, nos, piissima dofniiia, reconcilia,
caslitatcm. Adinirentur quoque et aemulenlur eam ut per te dignetur esse etiam nobiscum. Bettetfisia
virgines, ut ad exemplum ejus discant habeve in lu, inquit, in mulieribus imo prae omnibus raulie-
vivginilate fecunditatem, non fecunditatem carnis ribus, utpote quse caUerarnra mulierum es reme-
(hoc enira salva vivginitatenon possunt), sed fecun- dium, honor et exemplum. Remedium, quia flagella
ditatem fidei et bonorum operum, ut scilicet Chri- cceterarum mulierum expias; honor, quia inhonesla-
stum per fidcm in cordc concipiant, ac per bonam tem cseterarum mulicrum honoras; exemplum, quia
confessionem et operationem pariant. Merito quippe cseleris mulieribus viam virginitalis ct omnis virtu-
ipsa beatissima virgo Maria nuncupatur, quse stetla tis lui exemplo demonstras. Bene igilur beiiediota
maris intcrprctatur. Est enim quasi qusedam lux, et ln mulieribus, quse prae omnibus mulieribus digna
quasi qusedam siella prsevia nobis, in magno et pe- cs benedici. Unde omnes mulieres, imo omnesbeatam
riculoso hujus mundi pelago navigantibus.suoexem- te dicent generationes. Terlio, lurbatam confortat
plouos ducens, suis virtutibus nos illuminans, suis angelus. Cum audisset enim insolilam salutationem,
intercessionibusnobisauxilians. Si crgo, fralres mei, turbata est in sermone ejus. Solent quippe virgines
simalignus spiritus nos infestat, si caro nos tentat, si (quae verse virgines sur.t) semper esse formidolosae
mundus nos oppugnat, ad Mariam respiciamus, ad et ad subilum occursum virorum insolitorum tre-
Mariam confugiamus, ad Mariara conclamemus. pidare. Timent cnim pericula floris virginei, qui
Secundo, ingressus angems ad Mariam, eam salu- cito amittitur,et amissus non recuperatur. Sic igitur
tat. Quo ingressus? jEslimo quod in cubiculum, vcl beata Virgo, ex subito aspectu angcli, et cx insolita
in aliquem locum sccretum, ubi sancta Virgo clauso salutatioiie, turbala est, sed non est perlurbata;
oslio orabat ad Palrem suum. Hinc discant virgines imo prudenter cogitubut qualis esset ista salutatio.
nostrse thalami secrelum diligere, non publicum fre- Noveral quippe quod aliquando Salanas transfigu-
quentare, non per plateas curiose discurrere, non rat se in angelum lucis (// Cor. n), et sub salutatio-
vclle videri et videre, ne fortc sicut Dina concupi- ne occultat fraudem, sub commendatione, deceptio-
scantur et opprimantur (Gen. xxxiv). Ave, inquit, nem. Cogitabat igitur an isla salutalio et commen-
graliu ptena, Dominus lecum, bcnedicta tu in mulie- datio esset falsitatis, an vcritatis. Cogilabat an cx
ribus. Ilsec salulatio, fratres mei,quam Dominus pci adulatione csset, an ex amore. Quod et nos eogitarc
1301 IIO.V.ILLE.- I. DE TEMPORE.
debeinus, fralres inei, quando aliquis nos salulal el A , ol Ooi FiUus esse o|ieribus atlcslantibus imioiuit.
coinmciidat. Quod si salutatioet cominendaiio falsi- Ilic csl onim ille parvus lapis, qui excisus cst de
laliscst, criibcscainus ct contradicamus ; ct qualcsi nioiitc sino nianibus,ot postca excrcvit in niagnuni
pvaedicamuv,csse sludoainus. Si atileni veritalis est,, iiionteni, cl oocupavit loluin orbcm (Dun. n). Et
iion apud nos eleveiniir, sed Dco lotiun, non nobisi dabit illi Domimis Dctts sedein David patris ejus, ut
attribuaiiuis. Si ex adulalioiic csl, non rccipiamus, vidcllcet populo, in (|iio David rognavit corporali-
scd tanquam falsitalcm repudicmus. Si vero ex anio- ler cl tcmporalitcr, Josus regnct spirilualitcr et
re, araicis, qui in judicio rci ainatac saepc falluntur,, ajiernaliter. El regnabit in domo Jacob in mternuin,
non oiiiniiio cvcdanuis. Turhalam igilur et cogilf.n- id cst in Ecclcsia, quac por fidci imilationein ad
ton: bealani Virginem angclus (quod proprie esl bo- palriarcharum pcrtinet sorlem. Scctomur, fralrcs,
iioriiin angclorum) confortat, cl,quod maximc timo- fidcm patriarcharum ; simus Jacob, idest supplan-
rem pcllcre solct, proprio nominc cam vocat dicens : talores vitiorum; non rcgnct peccalum in noslro
Ne limeas, Mo.ria. Et quare non sit ei timcndum,, morlali corporc, et regnabit Jesus in nobis. < In
iiiiopoiius gaudenclum, subjunxil: htvenisli grutiumi malevolam enim animam non intrabit sapicnlia, ct
apttd Deum. A«;si aperte dical: Quia Deo, non ho- non habitabil in corpore subdito peccatis (Sap. i). »
niinihus placere desiderasli, apud Deum gratiam[ El regni, inquit, ejus non erit finis. Non cril linis
invenisti. Qui honiiuibus placent, confusi suiit, , potostatis et glorke, non erit finis praeniiorum.
([•loniani Dcus sprevit cos. Untlc Aposlolus : « Si ad- Quarto, quserenti modum, angelus delerminat. Cuin
huc, inqiiil, liominibus placercm, Chvisti sevvus noiii enim beata Virgo promissionibus angelicis lidem
esscm (Gal. 1). > Heu ! quani vani sunt illi qui lo- adhiberet, de modo adiniplotionis dubitans ait •
lam vilam, covptts ct animam suani, expendunt pvo- Quonwdo fiet istud, quonium virum non cognosco? ic!
pter cmcrendam iiiancin principum morlalium glo- est me non cogniluram proposui. Alias super hoe
riam, quam vix liabere possunt, habitam cito per- dubitave non deberct, ufpote quse de sporiso suo
dunt!Quain facilius possent invcuire veram etaeter- concipere possct. Moduni ergo deterrninans angelus
uara gloriam apud Deuni! ait : Spiritus sanctus superveniel in te. Ac si aperle
Ecce concipies, inquit, etparies filium, et vocabis dicat : Non de virili semine concipies, sed de vir-
nomen ejtis Jesum. De hac conccplione prsedixerat tute Spirilus sancti. Sed cum superius beata Virgo
Jercmias piopheta, dicens : <Novuni faciet Dominus plena gratia describalur, quomodo hic Spiritus san-
superterrani, miiliercircumdahitviruin (Jer. xxxi). > ctus dicitur superventurus? Non ut eam gralia re-
Mulicreni concipere et parere filium non est novum. pleret, qua jam repleta erat, sed ut eam sanclo ct
Sed iu hoc parlu novuiii ci mirabile fecit Deus, vel miro modo gravidam efliceret. El virttts Allissimi ob-
in hoc quod non ex utero Virgo suscepit, sed in umbrabit tibi. Virtus Altissimi potest dici vcl Spi-
ulero et ex ulero lanUnn. Vel in hoc quod non per ritus sanctus, juxta illud quod Lucas ait: < Yos
inlcrvalia primuni caro decisa est de carne matris, autem sedete in civitate, quousque induamiui viiiute
et post aliquot dics spirilus infusus est, sed simul[ ex alto (Luc. xxiv) ; > vcl ipse Filius, juxta quod
concepit plcnum virum,ex vera came et vera anima Paulus vocat eum < Dei virlutem et sapienlian
constantcm, Deum et Dcminum nostrum Jesumi (/ Cor. i). » Ait ergo : Virtus Altissimi obumbtabit
Cliri.tum. Dc hoc codem Isaias dicit : < Ecce virgo tibi, id est, Spiritus sanctus aestum vitiorum a te ex-
concipicl in utero et pariet filium (Isa. vn). > Cum, cludet, ut habitatio munda in te Dei Filio praepare-
aulcni hic lantum islc.nominalivus virgo ponatur, lur. Vcl certe virtus Altissimi, id est Filius Dei, ob-
ncccsse csl ut ad ulrumque verbuin rcferatur. Ini umbrabit tibi, idest obumbraculum carnis accipiet
quo aperle dcnionstralur sicul in conceplu, ita quo- in te. Quia enim iraracnsitalem divini fulgoris in-
quein partu, virginein permansuram csse. Et voca- lirmitas nostrorura oculorum conlemplari non pos-
bitur, inquii (ibid.), Enunanuel, quod interpretatur set, ideo Sol justitia? Jesus Chrislus sese velavit
nobiscitm Deus. Ilic autcni ail angclus : Vocabisno- . rj ! carne, ut sic quodammodo melius eum contempla-
nien ejus Jesum : quod intcrpretatur Snlvalor. Quid remur sub nuhe. Ideoque videlicel, quia non cx
eniin aliud est nobiscuni Dcum csse, quani nos sal- virili scraine, sed ex Spiritus sancti virlute conci-
varc? El quid cst nos salvarc, quam nobiscuui Dcuni pics, quod nascetur ex te sunclum, vocabilur Filius
cssc? Perpartum igiturVirginisDeus nossalvatetno- Dei, id est ille qui nascetur. Non enim per hoc rc-
biscum esl. Nobiscuniesl.nostraecariiisassuniptionc, laiivum, quod, sola caro, scd persona significatur.
iiubiscuraeslchariiate, liobiscumestproleclione. Hic Neutrum tamcn positum est, ad majorem rei ex-
erit, iii(|iiil,HiaflHi«s.
Etvcrcmagnus,qiiofiiamcjusma- pressioncm. Si enini dixissct illc sanctus liiuiio, vo!
gniliiclinisnoncsl finis. Et FiliusAltissimi vocabitur, ille sanclus vir, paruni dixisse vidcrclur, sed ait
non adnplivus, scclnaluralis. Sedcuin abailcrno fuerit illiul suncluin; ac si apcrle dicerelur: llle in quo ni-
magnus ct FiliusAllissimi, quare ait: Pcr fulurura bil nisi sanclitas, nihi! nisi bonilas cst.
erit niagnus, et Allissimi Filius? Ad hunianitalcm, El ecce Elizabelh cognalu lua, el ipsn concepit fi-
ol ad hoiuiiium iioiitiam rcfcrendum esf, quoniain liiim in senectute sua. Postquam boatse Virgini gaa-
qui primo paivus sccundiini humanilatcm sestima- diuni suum nuntiatum est, nuntiaturci ct gaudium
tus cst,poslca iiiagnus scsliinalus csl,posioa magnus cognatx ct anricsc suse, ut ila gaiuJium gaudio cu-
1303 lUDLl.PIII AI.Dt.NIIS 13*
uiulciur. ot u! 0j ntuiiiam ni.trmii \Uiuiioiiem ot A ine Voihum Palris, soruudiim vciiuim tuum. Et
coiigratulatitineni, infaniesquoque sancii in sanciis etee, gloriosa Virgo, dosiiloriuin iiiuin adinij>_e-
uleris coiigraiuleiilur. /.'( hic mcnsis cst sc.xlus itli tiim ost. Sccundiini cniin angtiicum vcrbum, Vor-
qum vocatur steiilis. Ac si ei dicatur : Sicul coguata biim Patris factum cst in te ct tibi, imo ct milii ct
tua te praccucuvril concipiendo, ila lilius ejus luuni oinuibus qui in eiim firmitor crcdtint cl spcraul, qtii
liraecurvci pr.edicando el baptizando. Quia non crit CIIIIIardcutor diligunl, qui ojus maudata faciunt.
impossibilcapud Deum omne vcrbum ; ac si apciic Scd cccc, piissinia doiniiia, diim hoc facere volu-
dicat : Non soltiin pasrtusvirginis, vcl anus, vcl stc- mtis, iiiiinici nostri qui nniinabtis nostris insidiaii-
rilis, Dcocst possibilis, imo ctiani quidqiiid honii- ttir, nos iuipediunt, et iu parlem Giiaintnherc vo-
nibus viilotur iinpossibile, Doo est possibile, cui fa- luni. Sod lu, doinina, inatcrna pielale pro nobis
cilius cst quidquid vult facerc quam nobis vcrhiiin servulis tuis eslo soliieila. Si nos lcnial dauuon,
jnofcrrc, et propter hoc diciuni cst potius omne juva; si nos lonlat caro, juva; si nos lonlal nitin-
ti.rouni.quam onine facluin. Non crgo despcrot qua:- tlus, juva: imo soinpor juva, quatonus poiciilissimis
ciinquc anima slcrilis, quoiiiam licet pcr totam vi- intercessionibus niciilisquc luis adjuii, ail iclo.ina
lam suani fruclum boiium non fcccrit. spcret laincii gaudia perrenire inoroaniiir, pcr Filiiim liiiim Do-
in Diiniino, qui in sencctutc, et tiiam in cxlrcino " minuin nostiiim, qui oiiiu Palre ot Spirilu santio
arliculo vilse, pccoatoros ab omni bono opcre sleri- viril ct regnal Deus per onviia saicttia sxculoruni.
lis respicil, et |ior paeiiilenliam fructificare facit. , Amcn.
;_)uiuto,boala Virgo suain prolilelur humilitatoni tli- XVII.
.ens : F.cceancilla Domini. Ecce, fralrcs moi, hcala IX IT.STO.VrOSIOI.OIICJIPIULIPI'1
ETJACOIil.
Virgo, quamvis grati. plona, quamvis Mator Dei ct JDI.VII
Jesus discipulis suis: Non titrbctur cor vc-
Doniiui nostri iloola, lamon solam profiletur in sc slruni.Credllis in Deum, el in mccrcdile (Joitn. xiv),
siibjcclionis liumiliialcm, nec hoc sola voce ct ctreliqua. Omniscicns Dominus, fratros cbarissinii,
liotione (ul quidam 1'aoiunt), sed cordc ct opcre. prsevidensaninios discipiiloruni ex sua passionc por-
Undo ct statiui post annuiniationem angolicam sur- turbandos, cos prsemuiiire et pra:consolari dignaius
gens (ut in sequeiilihus coiiliiietur) vadit salularc cst. Mimis cniin heduiil j.tctila quse praniilcntiii'
ot ohsequiuin pracslarc Elisabcth, Matcr Dci, malvi quam ca qu_e non pneridciilui'. Igilur ituriis in ipsa
liomiiiis, maler Rcgis, matri servi. Quod esl contra noctCatl passioneni cos pramiuuivil ct prainslriixil,
plerosque nostrum, fraircs mei, quos si qiiandoquc sicut in prxlibala Erangelii loolione modo audiri-
nos.ris simuiationiDusr_cciesia uoccpta, et Ueoper- „ stis. racu auieni ni ipsa iecitonc quauior. liiiun
_uil__nic,ad aliquam admiiiistrationcm ccclesiasli- cnim eos consolalur. Secundo, ad iiiierrugatioiiciii
cani promoverit, nostris mcritis hoc ascribimus, ct Thomsc, ostcndlt se csseriaiii |ier qu-aiu ad Palvoiu
noslrae fragililatis oblili cacteros contemnimus, im- itur. Tertio, ad pctilionem Philip|ii, |ier secognosci
nioiiioros Domini exempli (Malth. xx), qui non mi- Patrem dicit. Qtiaiiu, quid incrcalur vcra lidos oslen-
nistrare, sed ministrari volumus, nosque non pa- c!il. Ilaque oos consolans ait : Aro»titrbelitr ccr ve-
trcs, sed dominos dcmonstramus, numerum equo- slruin, ac si dicat: Pvopter passioneui inoani non
runi, acorvum diviliarum, mutatoria mollium ve- commovcatur cor vcstvum a slabililatc fidei cl su;e
stiiiioiiloruin nobis aggregamus, cum poinpa glo- traiHiuiUilalis. Et quarc non debcanl pcrlurbari
viaquo proccdimiis, ct in allo sublimati mortalos ostondit, cum subdil. Credilis iu Deum, ct in me crc-
viderc dcdignamiir, quod facienles non liuinililalem dite, id est, si crcditis Palrcm csse oiiuiipotciileni,
quam Domiiius demonstravit uobis, scd superbiam consoquens cst ut me quoque consubstanlialom cjus
diaholicam imitamur. Deindo boata Virgo per dosi- Filiuni credalis omnipolentcm, qui dclineri i.on
doraiivuiii ct doprecaliruin rerbuin desiderat lola possum a moiie, sed sum Doininus moiiis cl viuc.
iuoiito ot dcprccalur adinipleri proinissum eum sub- Sod et si contingat vos in passionc inea furbari
dit: Fiul niild sccunduin verbum luum, quotl cst r, usquc vel ad fugam, vel acl dtibilationein, vti tiiam
conlra loporem quorumdam nostrum, fratres mci, ad negalioncm, laincii non poiiiirbcmini usque ad
q li ad aiornas ot boalas Dei promissionos tovpesci- despcrationem, quoniam in tlomo Pairis moi coolc-
IIIIIS,CIIIIIl.inien ad proniissiones leinporalcs inar- stis, iiim soltiui qni nunquam cecidcrunl, scd oliam
dcscamus. Cciic si aliquis rox lemporalis proniitlat qiiicocideruiil, ot per poenilentiamrcstirgiinl, locuiii
nobis bonoros ot divitias vanas, cas cmn tolo desi- habent. Unde clsubditur: In domo Ptitiis.inei tnan-
dorio IIOIIdiflcrri optamus el poslulainus. Et ecce siones niiiliw snnl. Quod auleni Domiiius lunc dioe-
Dous promiltit nobis aiorr. iin et boaltim rognum, bat discipulis, ogo imiio, quoqnc, fralros inci cba-
promitlit nobis coelestia bona, « quoe ncc oculus rissiini, dico vobis. Si conligcrit vos lurbari caden-
vidit, nec auris audivit, ct in cor hominis nou do in ali(|iiod grare pcccatiim, non pcrturbetur
ascemlit (/ Cor.n), » ol ad illa lorposciimis cor vcslruin usque atl dosporalionein , quo-
ct ncgligentes stinius. Ut quicl hoc, nisi qtiir. niani iinlltis taiilis flagiiiis ot sctleribus po-
leniporalia niiuis ardcnlcr aiiianius, ct cudosti? tosl implicari , qui per ptcniteiiliaiii non f»os^-
bona, vtt IIOII crodiinus, vol toiitomiiiiiius'.' Fiut, sit reparari, ci loi-uni in regnu tteioruiii acli-
iuqui!, ntil.i sccttndum vcibum tuicn. Fial inil.i cl in oisoi, in qiio _uul clive;'_;eisiaiisioiios, id __t,
»36? . HOMILI/E. - I. DE TEMPORE.
uieritorum et prsemiorum divcrsilates. Qucniam A pracparandi vobis locum. El viain scilis, sci.icct
et si unus _clcrn_cbealitudinis denarius dctur om- cxom|iliim et clocliinaiii meam, por qiiatn nic so-
nibus eleciis, tamen slclla differta stella in clarita/e qu ndo potoslis ad Dcum Palrcm, praoparalanique
(/ Cor. xv), et secundum gradus raerilorum, diversi vobis gloriam pcrvonirc. Et hoc qiiidcin Thonias
sunt gradus prscmiorum. Sed tamen niajor claritas peraudilum sciebat; quia lanion quid cssot ad Pa-
ibi por superbiam non.elevatur, nec minor claritas trcm ire ignorabat, se nescire dioit, cuni respomlcns
pcr invidiam crucialur,. sed in dispari. claritate par ait : Dominc, nescimtis quo vudis, e,i qiiomodo ponu-
sufficienlia ct par gaudium est. Omnia quippe sin- mus viam scire ? Est auteni hsec pars sccunda, in
gulorum bona facit communia charilas et volunlas qtia DominusThomrc rospondens dieit se CSLIC viam,
una. Ad illa ergo vera ct seterna bona, fralrcs cha- quailur.ad Deum Patrem, ctim subdit : Ego sum
rissimi, loto desidcrio festinemus, contcmnendo fal- via, veritas et vita. Porro quatuor de causis Chri-
sa et momcntanea hujus sseculi bona, in quibus nec stus dicitur via, quoniam pcrcjus cognilioncni, pcr
sufficientia, nec verum gaudium repcritur. ejus exemplum, pcr ojus doclrinam, per cjus attxi-
Scquitur. Si quominus, id est, si non esscnt cii- littm itur ad Deum Patrcm. Tribusetiam de causis
vcrs;e mansioncs parala. in domo Patris mei, dixis- dicitur veriias, quoniam vcrum ct inimulabile cssc
scm vobis: Quia vado parare vobislocum. Et si abie- habet cum Dco Patrc, quoniam in eo adimplentur
ro ct prmparavero vobis locum, ilerutn veniam ad vos. lex et propheliB, quoniam vcrax esl fidclibus stiis in
Paratse quidem sunt ab origine mundi in regno coe- omni promissione. Tiibiis quotjuc do causis dicitur
Iorum multae mansiones, sed tamen nondum crant vila, quoniam essenlialitor et immulabiliter ciim
prxparali illis mansores. Propterea Dominus 'de- Dco Palre vivit, quoniam causalitcr pcr cum, sive
sccndit et rcdiit, utillis mansionibus mansores prae- corporaliler, sive spiritualiter vivitur, et qtioniani
pararet. Ascendit igitur Dominus et praeparat nobis potcnlialitcr pcr eum mortuus, sire in ar.inia sive
locum; dum nos praeparat loco. Ita fac.DomineJcsu in corpore vivificatur. Quanlum vero ad prsesentem
Christe, ut piomisisli. Prseparasli mansiones, prae- locum peiiinet, sensus est cum dicilur : Ego sum
para nos mansionibus. Fac nos dignos illis mansio- via, veritas et vita, id cst, cgo sum cluctor eundi ad
nibus, qui ex iiobis indigni sumus. Mansiones sunt veram ritam, quse ego ot Patcr sumus. Quod expo-
sanctaeet nuptialcs, tu quoque indue nos sanctitate nens subdit: Nemo vcnil ad Pntrem nisi per me. Ac
ct nuptiaU vesle, ut ibi discumbamus secure. Et si, si apertc dicat: Ncmo vcnit ad beatam cngnitioncm
inquit, abierc et prwparavero vobis locum, ilerum ve- et visioncm Dci Patris, nisi pcr me ductorom, ni
niam ad vos, et accipiam vos ad meipsum. Ollicip r si per moi cognitionein, cxcmplum, doctriiimii, et
iiuntii et prseambuli fungitur summus et humilis auxilium. 0 Domine Jcsu Christc, ut ad boatam ot
Dominus, dum abit et praeparal nobis locum, et ite- desiderabilem Doi Palris et tui visioncm pcrvenire
rum redit ob.viam nobis, ul ad locum nos ducat valeamus, da nobis ducaliim tuum, da nobis lui co-
prscparalum. Sic enim facere solent potentes hujus gnitioncm, da nobis scqui excmpluni et dootrinaiu
sseouli, cum vadunt in aliquam civilatem, prsemit- ttiam, da nobismanus tuse opilulationcm. Et quidoin
tunl nuntium, qui praeparal hospitium. Quo paralo tardiusculi sunius, Domiiic, ulpotc quos aggravat
cis obviam redit, et eos ad hospilium ducit. Sic quo- inbabilalio et misoria corporalis. Sctl, tu, « trabe
que Deus clDominus noster,qui venil in hunc mun- nos post tc, el currcmus in odorem ungenloriim
dum non minislraii, sed miuistrare(_l/a(///. xx), lan- tuorum (Canlic. i). > Si cognovisselisme, inquit, et
quam praeambulus abiit ante nos, et asccndit in cce- Patrein meum utique cognovissetis. Ex cluplici ratio-
lum praeparare nobis locum, et iterum redit obviam nc accipit conseculii. isla nccessitalem, vidciicet ct
nobis, vel quando ab hoc saecii-Omigramus susccp- ex rationc relalionis, ct cx ratione consubslantiali-
furus animas nostras, vcl certe in exlrcmo judicio, talis. Pater cnim ct Filius sunt relativa, ct idco siint
qnando corpore et anima glorificati, « rapicmur ob- similos natura ot cognitionc. Rursus Dcus Pator, ct
viam Christo in aera, et sic sen.per cum Domino D Dcus Fiiius sunl non solum similes, sed eiiam ejus-
crinms (/ Thess., iv). > Et hoc est quod hic (licitur: dom substantire, ol idoo cognito uno, cognosciltir ot
Et accipiam vosad mcipsum, ul ubi ego sum, el ros st- rcliquus. Si ergo pcrfccla lide cognovissent discipuli
(is. Non ait, ubi ego cro, sed ubi sum, ostcndcns se Filitim Dci, cognovisscnt utique et Dciim Patrom.
scmpor prsesenliaUlcr cssc in gloria per divinitatcm Et amodo, inquil, cognoscetis cum, quando scilieot
cuin Pa.re, in qua nondum erat per humanitatem accepto Spiritu sancto iu fidc consolidabiinini,etjain
Et quid, fratros mci, quid beatius quam csse in ill? etiam vidislis, inquit, eum, fide scilicet imporfecta,
boatitudinc, in qua esl Deus Patcr, el ejus Unigeni- quali ct me Filium esse vidistis; quomodo et nos
tus? Qtiare orgo ad hanc promissioncni non exar- ntinc, Doniine Jesu, teel Patrem liium vidcmus? sod
dostiimis? Quare propter eam oinnia temporalia quod minus ost in nobis, tu pcr Spirilum sancluui
tanquam slorcora non rcputamus? Qnarcper oiiincs in nobis pcrficc, ut ct hic pcrfoctiori fide nos ununi
aniariliiiliiics et passiones eam non apprehcndimus? Doum esso crodamus, ct in fuluro bcalitudinem fa-
El quo ego, inquit, vudoscilis el viam scitis. Ac si tioi vcstrac remota nube vidcamus
aperle dicat: Non dcbtiis de reccssu meo lurbari, Scquiliir pars terlia in qua Philippo, qiiseronli
qiiia soilis qtio ego vado, ad Patrom scilicct causa sibiPalrcm oslcndi, rospondti Christus in soPatrciii
*'6T R.Dt.LPlil AttDE.NTIS t5C&
oogt.osoi, cum dicit: Tanto lemporc vobiscttin sttm,et \ truin, quam propter tactum fimbrise, quod factum
tton cugnovistis me? Philippe, qui videl me, videi et est per Chrislum. Majus est etiam totum mundum
Palrcin meum. Porro in hoc quod Philippus postu- coiiverterc ad lidcm, quod factum est per discipulos,
lat sibi Patrem oslendi, fatelur sc eum non eo- quam paucos Juda.oruni, quod factum estperCuri-
guoscere. Undc quia, non cognito Patre, non co- stiiin. Majus ctiam et inirabilius est quod homo mor-
gnoscilur Filius, arguit cuin ipse Filius increpando, Uius suscilatur ab hominc moiiali et etiam a mor-
quod non vcre cognoscat eum; cum tanto lempore luo, quam quod suscitalur ab oinnipotenle Deo.
conversando cum eo potuerit eum per divina mi- Quomodo autcm Christiis, vti quomodo discipuU
racula , virtutes et prsedicaliones esse vcruni Dci cjns csscnl opcraluri, oslcnclit,cum subdil _ Opera
Filiun: cognoseere. Qui videt, inquit, m$, videt tt qum cgo \ucio, el ipse facict. Ego ero adjutor, ille
Paireni. Sic de duobus valclc similibus dicitur pro- crit minister. Ac si dital : Sine me nihil potestis
pter accidentalem similitudinem, qui videt unum, dicere nec facerc (Joan. xiv). Quod vcro potestatem
vidct alterum. Maxime de Palre Deo et Filio ejus, sic opcrandi possit darc discipulis suis, ostendit
quoruiu noii solum similis, sed una et eadem cst cum subjungit : Quia vado nrf Patrem. Ac si aperle
substaniia, potest vcre dici quod qui Dei Filiura .. dicat: Bcne possum banc polcslatcm credentibus
occilis lidei videt, et Patrem.cuiestconsubstanlialis, in rae dare, qnia habeo potesialcm asccndendi et
videt. Est ergo ac si dicat: Qualis cgosum, talis pe- consedendi in eadem sequalitate cuin Palre. Et uou.
nilus est Pater meus. Sicut videtis quod cgo suin solum vobis credcnlibiis hoc concedam, sed ctiam
sapicntia, justilia, misericordia ct charitas, ila crc- quidquid petierilis Palrein in ncmine meo, hoc fa-
ciite quod Paler mcus, cum qtto unum sum, cst sa- ciam. Non ait faciel, scd fuciitm, ul ostcndat eam-
(lieulia, justilia, miscricordia, charilas. Non crcdis, tlcra suam tl Patris csse operationem. Porro in
inquit, quia eyo in Palre, el Paler in me esl ? Si di- nomine Jesu, id esl Salvatoris, pctit qui salulein
c.lur quod aliquis palcr earnalis sit in filio suo, et a_lernam pclil. Qui proettl dubio si iflud loto des<-
filius in palvc, pvopter solam similitudinem, quanlo derio el perscverantia pelit, adipiscclur. Ilaquc, fra-
verius dioitur quod Dcus Filius cst .11Dco Patre, ot trcs mei, lirmiler in Jesum Christum Salvatoreiu
Deus Pater in Dco Filio, propter eamdein ulriusque nostrum crcdamus, el fide per dilectionem operante
siibstanliam. Qnod vero Dous Patcr in Deo Filio sit, (Galal.s), ei adhsereanius, quoniam dabit nobis ut
piobat ipse Filins ex hoc quod ncc loquitur, nec eiiam opera quse ipsc facit, faciamus, videlicet mi-
oiieratur ex se, sed ex Det Patrc, qui in eo et por sericordiam, jusliliam, sapientiam, virtutem, tem-
euin cl luquilur cl opcratur. Unde ct subdil: Vcrba C peranliam. Dabit etiam nobis potestatem ea>cos,ct
auw loqnor vobis a meipso non ioqitor, sed Palcr ix si 11011 exterius, lamcn quod majusest, interius illu-
mc mnnens ipse facit opera. Si aulem Deus Filius niinandi, claudos in via Dei spiritualiter erigendi,
cuiii sit ejusdem poteslatis el auctoriialis cum Patro, captos a faucediaboli prece el correplione eripiendi,
nihil sibi, scd lolum Dco Palri allribuit, quanla est mortuos in peccalis pcr bonum co.isilium resusci-
sup.rhia bominis, qui, cum nihil penilus boni ox tandi, sed et salutem setcrnam nobis toto desideria
.sc possit, boiium sibi a Dco prscstiluin sibi pra_- cl perseveranlia postulantibus prooul dubio largie-
suniptuose audct arrogare? Proplerca, fratres cha- tur, ut eum videamus cl bencdicamus in ssecuia sae-
visbiiiii, inllrmilalem nosirani sempcr coiisidcreiiius, culorum. Amen.
ot si quid boni habemus, 11011nobis, scd Deo atlri- Vila divi Jacobi Minoris, per D. Isidorum.
liuainus, malum vero quod habemus, nobis ascri- Jacobus Alphsei, episcopus Hierosolymorum pri-
bamiis. Non credilis inquit, quia ego in Patre, et mus, cognomentD jiistus, sororis nialris DoiiiU.i
Pttter in me esl ? Alioquin propler ipsa opera credite. filius, unde et Domini^raicr vocatus est, hono lu-
Si sine credere cis, operarius vcrilalis, laiitacque ctiam sanctilaiis ut
Ac si aperlc dicat: cxpcrimcntomihi fimbriam vcsliinenli ejus cciialiniciiperenl atlingere
1:011vultis, cxperimentum habclis divinorum ope- populi. Hic duodecim tribubus, quse siinl in dispor-
vum qusc cgo opcror, ct propler quac credcre debetis. D sionegentium, Epistolam seripsil. Qui diiin iu llio-
in vera fidcs me- rusalcm Christum Dci Filiuni |irsedicarcl, cle lomplo
Sequitur pars quarta, qua quid a Judacis prxcipilalus, lapidibus oppiiniilur, ibique
voatuv ostcndil Dominus, cum subdil : Qui crcdit jttxia lemplum liumalus est. Quoin Joseplius iani;e
iu ine, opera qitw ego fucio el ipse faciel, el majora sanctitatis perhibel ut propicr ojus necem lliovoso-
esse cliruia.
horiim [aciel, quia ego vado ad Palrem. /•_(quidquid lyma cvedatuv Yita D. Philippi uposloli per eumdem.
peticriiis Pairem in notnine meo, hoc facium. Du.o Pbilippus, qui iiilorpvtialtir os lainvitdis, a Ri-lh-
suuiqii.epromit.il Doniinus in se crcdentibus,. vi- saida civilale Andrcx ct Ptiri, Gallislouebns prxdical Clui-
ol 111-
dclicot quod divina opcra operabunlur, el quidc|uid sliini. Rarbaras gentcs \ituias(|iic, ad scioiili:.: luocni lide1
nioiiti Ocoano coiijvinclas,
polioriiit Patrcm in iioiuine suo , coiiscquenlur. que deducil. Deinilo in lliorapoli urbe Pliiygi;e pro-
Porro divina opera qu;e Filius Dei operatur operati vinciie crucilixus iapidalusque ocoubiiit. eiectoque
suiit eiianrcredenics in cuiii, juxta quod Doininus Maii. sopulcro sepullus est. Ctijus Nalalis esl halendis
etiain alibi praedixit: < In nomiiic meo dsemoiiia
Wll!.
(j.cient, linguis loquentuv novis (Marc. xvi), > elc.
IXlNVF.XTIOM'. SANCTX ClilCIS.
_£-!nujora, inquil,/i»_'ieii(. Majuscnini est sai'areiii-
lirivjus ob sokvin mubram, quod faclum csl pei !'_:- Conftdo dc vobisin Dominoqitod nihil .i/.n.( ;a^it-
 1509 HOMILI.E. — 1. DE TEMPORE. 1370
tis (Galal. v), etc. Fratres mei, haec loquitur Pau- A alibi ail: « Si nosmelipsos dijudicaremus, non uti-
lus Galatis, quibus psetidopraedicaloics prsedicavc- que judicarcmur (/ Cor. n). » Itaque, fralrcs mei,
ranl legem cum Evangelio esse lenendam; contra prscreniamiis divinum judicium. Hic nos dc peccatis
quorum falsam p.sedicationeni scribileisApostolus. nostris accuscinus, ne in futuro accusemur. Hic nos
Facit aulera sex in hac leclione. Prinio, dicil se jtidiceinus, ne in fuliiro judiconiur.Nam qiiicuuquc
confidere in Deo de slabilitate fidoieoruin. Sccundo, cst ille.cl quaiitiiscunqiic qui minorcs a via Dci de-
pseudoprsedicatorihus rainalur judicium. Tertio, viare facit,juxla gracliim siitini judicium suum por-
demonstrat se non pracdicare legis obscrvanliam. tabif. Naui« gravius judicium in hisqui prscsunlfict,
Quarto, optat perturbatorum separalioncm. Quinio, cl polenios potenter lormenta patieniur, ct forliori-
demonstrat quantum prsediccnt lcgis obscrvaiiliam. bus foiiior inslat crucialio (Sap. vi). >
Sexto, dicit se non in lege, sed in cruce Chrisii glo- Sequitur pars tertia, in qua Aposlolus demonstrat
riari. Primo igilur dicit se conhdere in Deo, id est, se lion prsedicare logis obscrvanliam cum Evange-
de fidei eorum stabilitate, cum ait: Conftdo de vobis lio. Legalia enim sacrificia ct obscrvantise vcnluram
tn Domino quod nihil aliud sapictis. Ac si dicat: Evangelii observanliam pra.liguravero : proplcrca,
Quamvis pseudopracdicalores vobis prsedicent con- Evangelio coruscante, debuerunt cessare. Quani
traria fidei, tamen confiilo dc vobis in Domiuoquod " legis consummationem ct ccssationem Dominus in
nihil aliud a virtute fidei sapiclis. Boni magislri est sua passione dcmonstravit, cum ait: « Consurania-
de discipulorum errantium emendatione nunquam, lum est (Joan. xix). > Qui igitur cxtunc figuras lc-
dum sunl in hac vila, desperare, et ideo nunquam gis observat, Chrislum lionduni venissc, sed adhuc
ab oratione eessarc, quoniam, etsi de incorrigibi- venlurum esse dcmonstrat. Ilaque cxlunc Icgalos
liiim cmcndatioiic quanlum in cis diflidat, tamcn de figuras observare, non lanlum est inutile, sod cliain
els in Bomino coiifiderc debel,qui non solumerran- mandatum, ct sperantibus eliam in eis dainnosiim.
los potest revocarc, imo eliani de lapidibus suscitare Unde idem Paulus alibi ait: « Si circiimtidainiui,
filios Abrahse (Malth. m). Inde est quod ait : Con- Christus iiihil prodcrit vobis (Gut. v). > Domonslrat
fido de vobis in Doinino, non in vobis, quoniara igitur Paulus se non prasdicare legis observanliain,
« malcdictus homo qui confldil in homine (Jerem. cum ait : Et ego, frulres, si circttmcisionem adlittc
ivu). > Nullus enim per se stare, necdum resurgere prwdico, ttl quid adhuc perseculionem patior? Ae si
pntest. Quod autem Apostolus tunc dicebat Galatis, uperie dioat : Et hoc patet, quia circunicisioncm
ego, fratres charissimi, nunc dico vobis : Quamvis non praedico, quia a Judscis amaloribus circttmci-
inter iniquos et hsereticos habitetis, quorura alii r sionis persccutionem patior. Qui ob nihil aliui me
maio exempio, aiu maia aoctrina vos covrumpunt, persequunlur, IIISI quia circumcisionem cvacuo,
tamen confido de vobis non in vobis, sed in Domi- quam aniant, ct crticom pra.dico Christi, in qua
no, quod nihil aliud ab unitale fidei sapietis vel scandalizantiir. Ergo, inqiiit, evacuatttm cst scanda-
facietis. Qui enini ab unilale ecclesiasticse fidei lum crttcis, si non cruceni prsedico, sed circumci-
scparatur, lanquam ovis errabunda a lupis devo- sionem in qua Judsei non scandalizaiiiur, sed potius
ratur. l_tiantur. Quod autem tunc Paulus paliebatur a Ju-
Sequitur pars secunda, in qua Apostolus pseudo- daeis, idem patiraur hodie nos, licet indigni praedi-
prscdicatoribus judicium minatur subdens : Qui catores, a quibusdani perversis Chrislianis, quia
aulein conturbat vos, portabit judicium, quicunque cum eis non grata, sod vera, non plaoita, scd dura
est ille. Si nullum malum Deus relinquit impuni- dicimus, insidias, conluinelias et injurias ab eis pa-
tum, quanto supplicio dcbet ille puniri qui lidelcs limur. Cum enini hunc corripimus de Iuxuria, illum
dislurbat a reciitudine vitae et fidei? Si enim tan- de avaritia, hunc de ira, illum de crudelilato, aliuui
luin peccatum est occidere corpus hominis mortale, de mollitie et dissolutione, eos lucrari Dco cupicn-
quantum peccaluni est occidereanimas iifimortales? tes, nos oderunt unde diligere debuerunt.
llinc Dominus in Evangelio: « Qui scandalizaverit D Sequitur pars quarta, in qua Aposlolus optat per-
unum de pusillis istis qui in me credunt, expedit ei turbantium separationem cum subdil: Vtinam ab-
ut suspendatur mola asinaria in collo ejus,et de- scindanlur qiti vos conlurbant! Sicut prudens pa-
mergalur in profttiiduni maris (Malllt. xvm ; Marc. stor separabat morbidam ovem vti porcuni ab ovili,
i.\). » Quia videlicet praedicator qui offensione mali nc ejus contagio totus grex pereat; ita Doctor gen-
exempli vel doctrinae pusillos in fide facit ruere, tium optat separari iniquos, niale docentes vel vi-
mtiiiis esscl ei ut circuilus ponderosus vilse ssecu- ventes, a grege fidelium, ne eos sua conlagione cor-
laris eum in a.ternam damnationera prsecipitaret, rumpant cl in aniina occidant. Illos cnim dcbemus
quoniam solus animse suse reum minor poena cru- retinere in gregem noslrum oui de noslra socielate
ciaret; nunc autem lot supplicia sustinebit, quot sint meliores, vel de quorum societate nos meliorcs
animas ruere fecit. Portabit, inquit, judicium, vel simus. Incorrigibilem vero, qui de noslra bona
hic volunlarius, vcl in futuro invitus. Qui eniin hic conversatione non fit niclior, et nos de sua delerio-
de pevpetvalo peccato seipsum per conlriiionem, res fieri possumus, a nobis exchidamus. Scviptum
confcssionero et satisfactionem accusat el judicat, esl enira : « Aufeiic maluin tlc inedio veslri (/ Cor.
wtemuiu judiciuin cvital. Unde idcm Apostolus v). i Hinc est quotl sancta Ecclcsiu adulteros, fijeiic-
1371 KADULPHlARDENTIS 1312
ratores, liscrclicos caeterosque publitis sceleribus A crux dextri latronis pro peccatis suis palientis, scd
inrolutos cxcominunicare et elimiiiare consuevit, in tamon pceniteiitis, ol confitenlis, noc in ea est unde
hoc tam sibi quam illis consiilons: sibi, ne contagio glorietur, sed undc corripiatur. Est et crux Cyre-
eoruni intcrius corrumpatur, illis, qui cum vidcnt niei in angaria, sod non moricntis, id est hypocril;e
proptcr scticra sua se dejectos, erubescant ct sa- carnem aflligcntis ct mundo vivenlis, nec in ea est
Iubriter corifaiidantur. unde vere glorictur, sed unde judicelur. Est et crux
Soquitiiv pars quinta, in /]ua dcmonslrat Aposto- Clnisli innoccntis, pro pcccatis nostris sponte mo-
lus quare observantia logis prscdicelur a pseudo- rientis, et in ca est multum unde glorielur. In hac
prscdicatoribus, et ponit duas causas. Primam, ut Paulus glorialur, quoniam et ad exemplum Cliristi
ovilont porscoufioncm; secundam, ut acquirant sibi in cruce pendentis, carncm suam crucifixerat cum
nomeii. Qtticttnque enim volunt ptncere in curne vkiis et concupiseentiis (Gttl. v), mortuus niundo,
id est carnalitcr, et non spirilualiler, homini- sed vivus Deo. Undc idem ait: c Vivo ego, jain
bus, ct non Deo, hi coguiit uos circumcidi, tanlum, non ego, vivit vero in me Chvislus (Galat. n). >
subaudis, in carne, vel tantum hac causa ut crucis El otiiiH)pvo Cbristo quolidie paliebatur conlumc-
Chrisli persecutionem non patiantttr. Romani enim lias, iiijurias,.flugclla7carceres, lapides,et liujusmo
imperatoros, Augustus, Tiborius, ct Caius dederant ^ di. Unde idcm ail : « Ego stigmala Christi porto in
libertatem Judseis, ut ubique possent palriis legi- corpnrc raoo (Gal. vi.) El supplco, inc]uit, qtiac
bus, donec viverent, in pacc doservire. Proptcrca dcsunt passionum Chrisli (Col. i). > His igitur ar-
pseudoprsedicatores dum vidcrcnt Christiaiios per- mis jam sitpcravcrat Aposlolus, non solum miiiidtim,
socutiononi pati, legales observanlias tenobant, et scd cliain soipsum. Unde ct subdit: Per qucm, id
suos tenere cogcbant, ul hominibus non displioc- est, per cnjiis amorcm, percujus iinitationem,mHK-
rcnt, ct porscculionem evilarent. Quorum eliam bo- dus tnihi cruciftxtts est, ne me traliat concupi-
die sunt similcs quidam solo nomine pastores, qui scentiis, et ego mundo, ne eum sequav, id est per
non vcra, scd grala, non dura, sed plaoita dicunt et quem vici mundum, et etiain meipsum. Sed nos,
faciunt hominibus, hac vidtiicot causa ul cis pla- fratres. si adhuc mundo. si adhuc carnis concupi-
ceant. Sod ut ait Psalmista : « Qui hominibus pla- scentiis vivimus, quomodo in cruce Jesu Chrisli
ccnt, confusi sunt, quoniam Dcus sprevit eos (Psal. gloriari possumus? Nonne, tlum signum cruois
i.ti). > : Et Apostolus : « Si adhuc, inquit, homiiii- fronti noslro imprimiiiius, ot tamen concupiscen-
bus placerem, Christi servus non cssem (Gal. i). > tias el vitia in nobis non mortilicamus, paupciia-
Secundam vero causam ponit cum subdit : Neque ,, tcm. humilitatem, conlumclias, injurias, inlirmita-
eniin qui circumciduntur, subaudis, lanlum in carnc, VJlcs, csclerasque ....inhrmitales, cseterasiiuc anxietatos
legem cuslodiunt, quse spirilualem magis quain car- pationler non porlamus, nonne facti sumus similes
nalcm praccopit circumcisionem. Sed volttnl, inquit, Cyrcnseo,qui cruoem quidcm porlat, sed non mori-
«os circumcidi, ut in carne vestru, id cst in cnrnali lur? Itaque, fratres, si volumus gloriaii cum Chri-
vesti a circumcisione , glorienlur, dum plures pro- s!o, patiamur cum eo, per viam quam ipse arnbula-
selytos faciendo, nomen sibi acquirent. Qualos stint vil ambulcmus, divitias, honores et glorias niundi
hodie (unde dolendum est) niulti, qui pnedicant ot contemnamus, niombra nostra ciun vitiis ct concti-
legunt, noii ut auditoribus prolicianl, sed ut in mul- piscentiis crucifigamus, miserabilibus persouis
titudine auditorum glorientur ct nomon sibi acqui- compassioncm et miscricordiain cxliibeamus, omiiia
rant. Scd tales quicunquc sunl , jain recoperunt dura s]>eregni coclcrum ainplcciamur, pro Christo
inorcedom suam. cjusque justitia usque ad mortcnidoccrtemiis, qua-
Seqiiilur pars soxla, in qua Aposlnlus dicit sc lcnus ejus glorise participcs esse mcreainur, ipso
non in lege, sed itnlum in truce Chrisli gloriari. largientc qui cum Palre el Spirilu sanoio vivit et
Quasi dicat: Illi glori.nlur in circumcisionc; »iii/i» regnat Deus per oninia suscula sscculoiuni. Anien..
atilein ubsit gloriuri nisi in critce Domininostri Jestt D XIX.
Clirisli! Noluit diccre, ciun possot, Apostolus, mihi IN EODEM FKSTO.
absit gloriari nisi in sapientia vcl polentia, vel in Dixit Jesus discipulis sitis: Sicut fulgur exit ub
aliqua alia virtute Jesu Cluisti, scd ait, nisi in orienle et purel ttsqtte in occidcnleiu,ila erit et nd-
cruce. Quare? quia crux cst arma per quae nos vcntiisFilii liominis (Malth. xxiv), cl rtiiciua. ln bac
Cbrislus redimens diabolum superarit, et nos eum sanoti Evangelii leclione, fvatves chavissimi, pvsein-
supcrarc docuit. Sicut ergo aliquis milcs glovialur slvuit nos Doininus ct Rodomplor noslcr do sccumlo
in arinis suis, quibus superavit liostcm suttm, ita advcntu suo, sex res nobis demonstrans, vidtiicot
Paulus gloriatur in cruce Chrisli, per qtiam viotor qualiler sit vcntirrus, quos atljudicandum sccuni sit
erat oiiinium suorum adversarioiTm. Nec ait sim- congregaturus, qualcs mulaliones. reruni sit factu-
plieiter in cruce; sed in cruce Domini nostri Jcsu rus, cuin quibus insigiiibiis sit venturus, quid mali
Cltrisii. Mullrequippe sunt cruccs, id csl c-.anssepa- malis, el quid boni bonis sit collalurus. Primo igi-
liondi. Esl cniin crux sinistri lalronis, qui pro pec- tur advciiluni suuin non ul primum, ita sctundum
catis suis invilus patitur, nec emendaluv, in qua futiiruin cssc occultum, el in liumilitate, setl poficii
non osl uiide glorictur. scd unde dauincfur. Esl et maiiifoslum ti in gloria por siinilitudinem uicens:
 »373 HOMII.I.E. - I. DE TEMPORE. 1374
Sicul [utgur exil ab oriente et paret usque in occi- A la_ ad tempus suo lumine privabuntur, ut instan-
dentem, ita erit et adventus Fiiii hominis. Porro tcm adventuni Domini signifieent; sed postea mun-
fulgur octo proprietatcs habet. Venit subito, mani- do renovato, majus lumen recipient. Sed el tanta
feste, cum tempestaie, cum igne, cum fulgore, cum clavitas evit veri Solis sanclorumque ad judiciiim
lerrore, alta percutit et urit, humilibus parcit. Re- venicntium, quod ad comparationem eorum, sol et
demptor quoque nosler ad judicium subito veniet et luna obscitvabuntur, et stellse cadent a sua clari-
repente. Unde ipse dicit: c Siculin diebusNoc erant tate, tantaque severitas erit districti judicis contra
comedenteset bibentes, nubentes, elnuplumtraden- repvobos, quod virtulcs et ]iotestates cceloruin mo-
les, etvenitsubito diluvium.ettulil omnes, itaeritet vebuntur, non quod de se timeant, sed quod tan-
adventus Filii homiuis (/.uc.xvu). > El alibi:« Dies tam severifatem exercevi videant. Unde Job : « Co-
enim Domini sicut fur, ita in nocte venict (/ Tliess. lumnsc, inquit, cceli contvemiscunt et pavcnt adven-
v; UPelr. m). > Ycnict quoque manifeste, sicut et in tum ejus (Job xxvi). > Etsi tremebunt angeli, fra-
hoe Evangelio demonslratur ; et in Psalmo: «Deiis tres mei, quanio magis homines? Et si, ut ait apo-
nGStermanifeste veuiet (Psat. XLIX).»Veniet quoque stolus, vix jiistus salvabitur (/ Petr. iv), iinpius et
r.umtempostale elementaconcutiente. Veniet quoque pcccator ubi parebuiit? Mystice vero nitilli qui vi-
cumignequatuor elementa concremante. Undeetibi H debanlur hic radiis bonorum operum quasi sol ct
dicitur: « Ignis in conspectu ejus exardescet, et luna mundum irradiave, Doraino vcniente, « qui
in circuitu ejus tempestas valida (ibid.). > Veniet illuminabit abscondita tcnebvavum, ct manifeslabit
quoquecum fulgore, quoniam sicut ipse dixil, cum consilia cordium (/ Cer. iv), » obscuvabuntuv, et
gioria venict et majestate (Marc. xm), Veniet quo- multi qui fulgere videbantur ut slollse, cadenf, ct
qtie cum terrore, quoniam terribilis erit reprobis, qui hic firmi videbantur quasi virtutes ccelorum,
qtiamvis sit blandus jusfis. Quod bene significavlt ruent. Quarto quoque ostendit Dominus eum qui-
angelus qui in resurrcctionc ejus apparuit; cujus bus insignibus ad judicium sit venturus, cum sub-
t aspectus erat sicut fulgur, ct vestiuienta sicut nix dit : Et lunc apparebit signtim Filii hominis in
(Matth. xxvm). > Feriet quoque Dominus alta, ad cm.o. Sicut rcge sseculari cum cquitatu suo venien-
instar fulguris, igne gehennse elatos et superbos in te solent vexilla ejus prseeedere, sic, fratres mei,
selernum concremans et humilibus parcens, « quo- fiet Domino ad judicium venicntc. Prsecedet eniiu
niam excelsus Dominus, et humilia respicit el alta vexillum santse crucis. Et hoc oh tres causas. Pri-
a longe cognoscit (Psal. XLVI).> Secundo, demwi- ma est, ut oslcndat quale sit signum victoriae susc,
strat Dominus quos ad judicandura secum sit con- quod prius videbatur opprobrii csse et dejcctioriis;
gregaturus, cum suhdit : Vbicunque fuerit corpus, secuntla est, ut dilectoribus suis suse crucis baju-
illic congregabuntur et aquilm. Ac si apertius dicaf: latoribus inspiret jucunditatem; lertia est, ut cru-
Sicut aquilse cadavcra etiam transmarina sentiunt, cifixoribus suaeque crucis comtemptoribus incutiat
et ibi congrcgantur, ita ccelcstes potestates et san- confusionem et timorem. Unde scriptum est : « Et
cti congregabunlur ubi erit caro Filii hominis, ut videbit eum omnis oculus, etiam qui eum pupuge-
judicent mundum cum eo, juxta illud : « Et voca- runt (Apoc. i). » Tradunt etiam quod vestigia vul-
bit ccelum desursum, et terram discernere populum nerura quse pro nobis pertulit tunc demonstrabit,
sttum (Psal. XLIX). > Convenienter autem posuit et reprobis iraproperabit. Propterea, fratres mei,
corpus, quod significantius cadaver dicitur, insi- propter nos crueifixum diligamus, ct ejus crueem,
nuans quoniam quamvis Cbristus in cruce sit mor- quantumpossumus, bajulemus,cupiditates carnis ct
tuus, quamvis tanquam in sepulcro positus, tamen amorem mundi in nobis crucifigamus, paupcrlatem,
ipse qui fuit judicalus, veniet judicaturus, et ad humilitatem, coiitumelias. injurias, infirrmtates ot
ipsum tanquam ad panem vifse, omnes sancti con- doiores cum patientia sustinoamus, erga r/iiserabi-
gregabunlur. Sancti autem compavantur aquilis Ies personas compassionun et mi?.v_co_-c.iamha-
p opter tres eorum proprietates, quoniam pennis beamus, spe regni coelorum omnia dura pati non
virtutum altius ad ctelcstia sublevanlur, quoniam timeamus, pro Christo usque ad mortcm decer.e-
oculis contemplationis Solem justitiae sublilius con- mus, quatenus Christum crucifixum in judicio se-
templantur, et qiioniam vetustate non corrumpttn- curi videre mereamur. Quinto demonstrat Dorninus
t.ir, sed renovanlur ut aquila. juventus sna. Quibus quid mali sint habituri mali in judicio, cum subdit:
utassociari mcrcamur, velustatem peccatorum no- Et lunc plangent ontnes tribus lerrw, id est aliqui
strorum, fratres mci, pcr peenilentiam exuamus, et de omnibus tvibubus qui Christum persecuti sunt,
ile die in diem per novitatem virtutum renovemur, vel comtempserunt in hoc mundo. Unde et subdit
et toto rnentis desiderio ad vidcndum Deum deo- causam quare plangant, quia videlicet videbunl Fi-
vum in Sion suspiremus. Tciiio demonstrat Domi- tium hominis venientem in nubibus cwii, sicut in nn-
iius quas res in secundo adventu suo sit facturus, bibus cmli ascendit. Venientemdico cum virtule ma-
cum subdit : Stalim aulem post tribulationem dierum gna et majestale, ut reddat unicuique sccunduin
iUjrum sol obscttrabitiir, et luna non dabtl lumen opera sua. Plangent quidem et pcenitebunt repro-
suuni, et stcllw cadcnt de cwlo, el viriulcs cwlorttm bi, sua interius consoientia cos accusante, scd
morcbuntur. Forro jux!a Httcram, _ol, lura ot stel- soro, quoniam plan.ius ot ptonilcnlia illa non erit
1375 RADULPIII ARDENTIS ra76
(iiirgaloria, sed principium a.tcrn_e miserise. In qua A XX.
quidcin erit planclus sine consolatione, pcenitentia IX NATIVITATE SANCTIJOAMNIS BAPTIST.E.
sine iiidulgeulia, dolcr sine remedio, cruciatus sine Priusquamte formaieminutero,novi te,etanlequam
refrigerio, ardor sine rore, supplicium sine spe, exires de ventre, sanctificavi te, el propltetatn in gen-
mors sine fine. Sexto demonstrat Dcminus quitl tibus dedi tc (Jer. 1), etc. Hsec sunt, fratres charis-
honi suis sit collaturus, cum subdit : El mitlel an- simi, verba ad Jeremiam prophetam, de electione
gelos cum tttba et voce magna, videlicct tam im- ejus in prophetam. Sed quoniam nihilominus beata
mcnsa el tam eflicaci quse omnes mortuos, ubi- prsecursori Domini conveniunt, ideo convenienter
cunque sint, possit excitare, et ad judicium con- recitantur in ejtis nativitate, quam nos hodie celc-
cilarc. Et congregabunt, inquit, eleclos ejus a q-ua- bramus. Sunt autem hujus leclionis qualuor parles_
tnor ventis, id est ab omnibus paiiibus mundi, a Primo cnim dicil Dominus Jeremise se eum in pro-
summis cozlorumusque ad lerminos eorum, id esl ab phetam prsedeslinasse; secundo, Jeremias. se excusat;
omnibus locis qui sub coelo sunt, a mediterranei» leriio, Dcminns consotatureum; quarto, injungit ei
usque ad ultimos lerminos terrae. Hi sunt messores an- prophetiae ministerium. Missurus igitur Dominus.
g li qui,juxtaparabo_anievaiigelicam,zi7.aniaettri_i- Jeremiam ad oflicium propbetandi, ne ipse propriae-
cum pariter colligent; sed zizania colligabunt in fa- B imperitia. fragilitatisque conscius injunctum ofli-
sciculos ad coinburenduni, tiilicuni vero congre- cium rcnueret, primo demonslrat ei quod ipse ad
gabunt in coelestehorreum (Mallh. xm). Ut autcm, hoc sit praeeleclus, cum dicit : Priusquam te [or-
fratres, tunc non ad ignem, sed advitam colligime- marem in ulero novi le, id cst approbavi cl elegi le,
reamur, interim formidinem extremi judicii semper e! antequam exires de vulva, sanctificavi te, et pro-
ante oculos nostros ponamus, quam lerribilis ve- pliclum in gentibus dedi tc. Eccc quam mirabilis,
niat sunimus Judex semper cogitemus; pcccala quamquc stupendus, fratres mei, est divinse prse-
nosira lacrymis po_iiitenli_ediluamus,oloinnia trans- destinationis effectus, quse hominem anlcquam sit,
ito;ia coiileninenlss, ad illa selcrna bona toto clcsi- cligit; antequam de immundilia exeat, inundat; an-
dorio festineinus, Deum supcr omnia, ct proximuni tequam loqualur, prophctam facit, juxla quod de
sicut nos diligamus; el si lunc Judicom nobis il- eo scriptum est: < Qui fecit qusc futura stint. > Et
luiii raiscricordem invenire cupimus, nunc misori- alibi: « Qui vocat ea quae non sunt, lanquam ea
cordes simus, patienlibus compatiamur, csurien- qiia. sunt (Rom. iv). > Quae autem hic de Jcreraia
lem pascamus, siticnlera potomus, nuduni vcslia- dicuntur, simililor, imo excellentius , sanclissimo
mus, peregiinum suscipiamus, irifir.nuin risilemus, conveniuht Domini praecursori. Istum cnim similiter
iiicarceratuin redimamus, quaienus lune a suiiuno C et antequam formaret in utero elegit, imo venlurun»
Judicc seternaliter pasci, potari, vostiri, suscipi ct per prophetas prsedixlt ct per angclum nasoiturum
consolari mereamur, ipso largionle qui cum Paire pronunliavit. Islum quoque antequam exiret de
et Spirilu sanclo vivit et rcgnat Deus pcr oinnia vulva sanclificavit, imo, juxta verbum archangeli,
sa_cula sseculorum. Amcn. cum Spiritu sanclo cx utero malris suse replevit.
Istum simiUter antcquani exirct de vulva prophe-
Qttomoao crttx Dominica inventa est, ex Eulropio
historico lib. u rerum Romanarum in Ftavio Con- lam in gentibus per prsedestinationem dcdit, imo,
slantino. per prophetieum gaudium, et per os matris sua_,
Mater Constanlini iniperatoris, Helena nomine, in aJventum Chrisli in ulero sanctae Virginis prophe-
somnis admonita, Hierosolymam propcravit, et se- tare fecit. Ecce vidclis quoinodo omnia hsec cxcel-
pulcrum Christi, licctdifliciUiiiie, lamen invcnit, sor- tentius beato Joanni conveniant quam Jereraise^
dibus coopertum, et desupor lonipluni Venerissedi- Nemo autem veslrum, fratres mei, cx islis vcrbis
licatum, ubi virgines cantibtis insultabant; prsece- te in utero,
pilque destrui sceleratissiinum, ipsumque pulvercm quse iiie dicuntur, priusquam formarem
funestis sacrificiis violatuiri cjici, el a eivitate pro- novi te, sumal erroris occasionem, seslimando quod
cul dispergi. Exin locum purgari prsecipicnte, statim idco Dcr.Onus vel Jeremiam, vel Joannem elegit^
palam moiiumentuin Doniini apparuit. Apparuerunt n
ct tirca illud suffossse tres ciuoes el clavi, simul et quod cos futuros bonos prsenorit. Non enim bona
tiluluslitterisGrsecisetLatinisconsciiptus,Jesus Na- vita corum divinse prsedestinationis, sed polius di-
zarenus rex Judmorum. Dicilur auleni quia eliam vina prsedestinatio bonae vitae eorum causa fuit. Ni-
uiortuus crucis tactu surrexit. De hoc ligno Sibylla hil enim aliud
dixit apud Riganos : « 0 ler boatiiin lignuin.iii quo praeelegit in eis, nisi quod facturus
Deus extensus est! » Tunc ergo quse crux Domini crat in ipsis. Est igitur ac si diceret: Priusquam le
esset, qtiae latronuin dubi.are° coeperunt. Proinde formarem in ulero, novi te, id cst priusquam te lor-
Macarius, civilalis praesul, hujusiiiodi laclu duhita- niarem in ulero elegi in te qttod formaturus eram
lionem solvit. Mulieri namque nobililale clarse, ab seterno
longasegritudine fatigalse.unain caruni crucura cum in te. Ilaque, fratres mei, quod Dominus
oratione promplissima adhibens, viriulem Salvato- suos prsedesiinat, quod cos in tempore sanctificat,
ris agnovit. Mux enini ut muliercm altigil crux, eos ad bene operandum perseveranter excilat,
ssevissima; acgritudinis effugavit, et fc- quod
passionem
ininse salutem rcsliluU. Vide epistolam Paulini nn- totum est gratiae divinae, non meriti humani. Sicut
dccimam ad Severium, ubi copiose iiivenlioiiein Do- econtrario quod in praescientia sua ab aeterno im-
miaicae crucis tractat. pios reprobavit, quod temporalitcr gralram suam
:* J.vmi
snljirnl.it. auod cos malc agcrc deroii»
 1377 HOMILIJE. — I. DE TEMPORE. 1573
judicii est et meriti humani, Unde et nos, fratres A est per gratiam, el quia psivilegia paucorum non
mei, immensam ejus clementiam totis visceribus faciunt legem communem. Confutantur etiam et illi
indesinenler exoremus, quatenus nos indignos fa- qui, cum non habeant sermonis eloquentiam, at-
mulos suos de massa. perditionis eripere, et in ele- tentant prsedicationem. Sed quomodo prsedicabunt,
ctorum suorum grege nos dignetur numerare. qui loqui nesciunt? Confutantur similiter et illi qui,
Sequitur pars secunda, in qua Jeremias ab offleio cum non habeant doctrinam sapientise, prsedicare
prophetandi seipsura excusat, cum dicit : A, a, a, audent. Sed quomodo alios doccbunt, qui seip.os
Domine Deus, ecce nescio loqui, quia puer ego sum. docere nesciunt? Confutantur nihilominus et illi
Ecce, fratres mei, Jeremias, quamvis audierit a Deo qui, cum non haheant fortiludincm mentis, prse-
se esse ab eo praeelectum, se esse sanclificalum, se sumunt oflicium prsedicationis. Sed quomodo prin-
csse prophetam destinatum, tamen se cxhorresccre cipalibus et poteslatibus prsedicabunt, qui e::s in-
et pertimescere grave et periculosum prophctaudi crepare non audent? Ab ista pusillanimita.e osten-
oflicium demonstrat, per a intcrjectionis expressi- dit Psalmisla se esse alienum cum dicit: < Et lo-
vam diccns A, a, a, Domine Deus ! Ac si dicat: quebar de testimoniis tuis in conspectu regum, ct
Domine Deus, cui famulari et ohedire teneor, offi- non confundebar (Psal. cxvm). >
cium ad quod me vis miltere, quia supra meas vires B Sequitur pars tertia, in qua Domiiuis timorem
est, reformido. Quare autem reformidet ostendit, prophelse consolatur et confortat, dicens : Noli di-
cum subdit: Ecce nescio loqui, quia puer ego sum. cere : Puer sum, quoniam ad omnia ad qum miltam
Puer sum actale, puer sum ineloquenlia, puer sum te ibis, et universa qum mandavero libi loqneris. Ne
impcrilia, puer sum pusillaniraitate. Quodlibet enim timeas a facie eorum, quia ego lecum sum, ul eruam te.
istorum quatuor impedit oflicium prsedicandi. Puer Ac si aperte dicat.: Quamvis sis puer setate la-
enim setate nondum valet perfecte loqui; puer vero nien ego dabo tibi possibilitatem ul ea ad quse
ineloquentia, nescit affluenter loqui; puer impcritia, ego i-iitto te possis facere. Quamvis sis puer per
nescit prudenter loqui; puer vero pusillaniinitate, ineloquentiam et insipienliam, lamen ego dabo tibi
non audet fortiter loqui. Joannes vero Daptista, eloquentiam et sapientiam ut mandata mea possis
quoniam in ipso matris utero prophelare coepit, non eloqui. Quamvis sis puer pusillanimitate, tamen ego
legilur se excusasse, sed tantum ad oflicium prophe- prsecipio tibi ne adversarios tuos timeas, quia ego
tandi se esse indignum demonstrat, cum rogatus a semper sum tecum ad constantiara et defensionem.
Pharisxis quis esset, an propheta esset, se esscpro- Porro in hoc quod ait, ad omnia ad qvm mitlam te
phetam negal (Joan. I). Ab oflicio vero bapti_andi ibis, ostendit prophetan., vcl prscdicatoreni, ad ea
Redcmptorcm nostrum se aperte excusat, cum ex- ad quse uiissus est seinper ire; ad ea vero ad quse
pavescens ait: < Ego a te debeo bapli/.ari, et lu vc- raissus non est, nunquam irc debere. Unde divinam
nis "adrae?» (Malth. m.) Quidam igilur laudabililer cxperilur indignalionem Jonas, qui Ninivilis, ad
se excusant, ut Jercmias, et Joannes Baptista ; alii quos missus erat prsedicatum, ire fugiebat (Jon. i).
vcro laudabilitcr se offerunt, ut Isaias, qui Domino Et damnatur Balaam, qui corruptus pretio, popu-
(liccnti : < Quem niitlam, et quis ibil nobis? ait: lum a Deo benedictum maledicere, ad quem missus
Ecce ego, mitie me (Isa. vi).> Considcrandum ta- non erat,ibat (Num. xxiv).Quorum sunt hodie etiain
men csl quomiam Isaias qui se offert, vel carbone, similes qtiidara falsi pastores, qui corrupti favore
vti calculo dc aliari sumplo, jara purgaium se cssc vel odio, tiraore vel pretio, vadunt absolvere illos
sciebat, ct Jeremias, et Joannes Baptisla, etsi se qui ligandi sunt, vel ligare eos qui solvendi sunt,
exeusanl, non aperte rcpudiant. Sed quis, fratrcs et juxta prophetam, < vivificant animas quse non vi-
mci, hoJie sc raundaliim esse intelligit? Ideo tutitis vunt, et mortificant animas quae non moriuntur
hodie oflicium prscdicandi declinalcir, quam appeli- (Ezech. ui).> Sed <maledicam,inquit DominusDeus,
tur. Ncc lamon debct ille pertinaciter declinare qui benedictionibus veslris, et benedicam maledictioni-
intclligit sc a Deo vocalum csse. Quorum utrumque JJ bus vestris (Malach. n). > In eo vero quod ait uni-
Moyses in se deroonstral, cum Domino mittenti eum versa qum mandavero libi loqueris, ostendit prophe-
ad Pharaonem se excusat, et lamen ei inslanti hu- tam vel prsedicalorem scmper verba Dei, et non alia
militer obtemperat (Exod. iv), dans excmplum no- debere praedicare. Unde confutantur sequaliter et ilii
bis, ut quantumcunque simus probali, tamen sem- qui verbum injunctae praedicationis tacent, unde
per ollieium paslorale reformidemus, sed el si no- < canes muti > a Doraino vocantur (Isa. LVI),et san-
verimus divinam esse voluntatem, non omnino re- guis propter taciturnilatem suam pereuntium ab eis
sistaraus. In quo quorumdam prsesumptio refutatur requiritur, et illi qui alia quam Domini verba prse-
qui, quamvis in conscientia sua non mundi sed dicare praesumunt, cum Dominus dicat Ezechieli;
potius polluti sint, tamen oflicium pastorale non rc- < Annuntiabis eis ex me (Ezech. m). > In hoceliam
formidant, imo ambiunt. Confutantur quoque ct illi quod Dominus ait, ne timeas a facie eorum, quia ego
qui ex hoc quod Jeremias puer prophetavit, acci- lecum sum, confutantur Illi prsedicatores qui homi-
piuiit sibi erroris exemplum, ut et ipsi adhuc im- nes limcut; nam in hoc Dcum secum non habere
berbes debeant prsedicare, non attendentes quoniam demonstrant. Nam si secum Deum habent, quare
quod in Jeremia minus erat per setatera suppletum homines timent? Imitajidi ergo sunt nobis prsedica-
 1379 RADUI.PIHARDENTIS I»...I.
toribtis Jcremias ct Joaiiiies -Cap.i_.la,qui sseviliam A « Qui majorcsl, liat siout junior, et qui p;a.ccssor,
Jiidseorum, reguniquc poieiiiiam non liiiiuerunl,sccl sieul (|tii minislr.nl (Lnc. xxn). > Usiiin vcro mitii-
aspere vitia corum ri-prelicndcrunl. Clamat cnim slerii se prophcla dcdisse demonstral, euni subtlit:
Joanues Baptista contra Judreos: «Gciiimina, inquil, Vt evellas el destruas, ctc. Ac si aperte dicat: Non
vipcrarum, quis cloccbil vos fugcrc a vcnlura ira ? > ad hoc lc conslitui super genles cl sttper rcgna/ut
(Maitli.m; Ltic. m.) Et conira llerodcm : < Non lu vaccs somno cl olio, sed polius ut tu sollicite ad
liccf, inqiiit, tibi habcre tixorcm fralris tui (Marc. lnodum ruricola. labores, qui saturus bonam plan-
vi). > Sod quomodo eruil eos Dominus a persccuto- lationCmin agro, primo spinas cl tribnlos, et quae-
ribus suis, cuni Jercnnas n Judscis in -Egyplo sit cunque nociva exstirpat de agro. Ponil autcm sex,
lapidalus, et Joanncs ab llcrode dccollalus est? quoriim quatuor auferunt maia, duo ponunt bona.
Eruit cos, fralrcs mci, a perscciiloribus, non quasi Qusedam enim nociva sunt in agrp, quse facili ma-
cos alfligerenl et occidercnt, seclquod eis non no- nu, agricola cum ipsis radicibus evellit. Quaedam
corcnl, imo prodcsscnt.duinillis occasioncm coronsc vero ila radicala sunt, quod evcllere non polest,
claronl. sed cum laborc mullo et ferro succidenli dcslruit.
Soquilur pars quaiia, in qua Dominiis injungit Quaedamvcro sunt quselatcnt, ut radices; quaecuni
Jeremisc oHioiuni prophetise, cum mitlens manum " ligone ct aratro subvenens, ne iterum possinl ve-
stiani langil osejus dicens : Ecce posui veiba tnca vivisceve, igni dispevdit. Quaedam vero sunt qu;e
in ore tuo : ecce constitui !c supcr gentes et super namraliler lcrra producit, ut silices; quae quia non
rcgnn, ttl evcUits,el deslruas, et disperdas, cl dissi- possunt omnino auferri, ssepe cum falcaslro dissi-
pcs, cl wdificcs el plantcs. Jeremise, quoniam ab pat. Qusedam vcro bonae plantse surit, quse ager
uiero sanciilicalus crat, non eniundantur labia ut forte gcrminabat, ut vitera vel pomum silvestrem,
lsai;c, sotl lantuin taclu nianus suae, id csl eftica- vel liujusmodi, cl illas non deslruit, scd potius aedi-
cia potcstalis susc, tria ci confort qusc prophcl_evel ficat. Qusedamvcro cxccllentcs plantse sunt, quibus
pra.dica.ori nccessaria suiil; vidclicct afllucntiam ager penitus carebat, ct illas sollicile perquirit agvi-
vorbi, giaduin potcslatis, et usum minislerii. Af- cola et plantat. Sic, fratres mei, sic debet facere
lluentiain verbi se ei dcdissc dcmonstrat, cum dicit: prsedicator, qui cst quasi spiritualis cultor Ecclcsise.
/•.'(•((.'lledi vcrba mea in orc tuo. Dcdi, quasi non Primo enimdebet aufcrre mala, deinde seminare bo-
vin.lidi. Et idoo quia gratis acccpisti, gralis da. In na; seriplumestcnim:«Declinaa malo, ctfacbonum
([lto illos toiidoniiial qui verbuni prsedicationis ven- (Psal. xxxvi). > llle enini vitia, quse miinis hsevcnl,
(.Itiiil.Ilem ait, verba mca, quasi non aliena. In quo a cordibus populi sui facili correetione evellat. Illa
oos eondcninai qui prseilicanl non verba Dei, sed ^ vero quse allius radiccs (ixerunt multa sollicitudinc,
vcrba dialccliccs, vti rclheiices, vcl alicujus scien- ct crcbra aeternscdamnat ionis comminationedeslruat.
li;c sa-cularis. Iteni, ait, in orc tuo, quasi: verba Illa ([iioquequse latcnt, ut cogitaliones et causas vi-
mea clodi in orc luo, ul. lu orc (tio pra.dices, non liorum, sollicita invcstigatione perquirens, et per
alieno. In quo iilos confundil qui grcgem sibi com- propriam uniuscujusque confessionem evertens ,
iiiissum, el de cujifc:s.ipendiis vivtint, dotcre dc- igne conpunctionis el divini amoris disperdat. Ilia
dignant.es per se, cos pcr lingiiam merccnariorum vero qusenaturaliter natura generat humana, quem
docoro voliint, sed, lcste Domino, ovos non audiunt dum homo est in hac via, pt_iltas abjicere non po-
vnceni alicnorum (Joan. x). Gradum vero potestatis lest, ut edacitafem, cupidital.m, et curam lcmpora-
se ei dedisse deinonslvat, cum dio.il: Ecce consliiui lium, cum falcaslro raoderaliOnis dissipet ct refre-
te IwiMcsv.per gentes, tv sttper regna. Constitui te, net. Illos vero bonos mores , quse naluralilcr in
inquit, quasi nou tu lc per ambitioiicm injecisli, ut quibusdam naltira producil, ut naturalem piclalem,
niiilli (uiuledolenduin esl) hodie faciunl, scd ego te naturalem jusliliain, naluralem vcracilatem, non
ologi cl constitui. Ncmo cnitn debct sibi assumere destrual bonus prsedicator; sed polius sedificet. lllas
honorem, sod qtti vocatus cst a Dco sicut Aaron jj autem virtutes, quse omnino aberant, crebra ad-
(llebr. v). Ait quoque, super gentes, quoniam super monitione et commendalione plantet. Ita, fratrcs
gor.lcs debel csse prophela vel prscditator, ut gradu, mei, prsecepit Dominus, ila qvioqucJeremias, ita ct
ila vita ct sapicnlia, ut scilicet cxcmplo ct doctrina Joannes Baptista. Evellit enim et destruit, cum cla-
infcriorcs genies regat. Turpissimum cnim est mat: « Eoce sccuris ad radicem arboris posita cst.
quando sacerdos est sicut populus. Quod apcrtc csl Oiiinis arbor quse non facil fruclum bonum, cxci-
conlra quosdam hodicrnos prxdicalores, qui vita ct detur et in ignem mittelur (Matth. m).> .Edificatct
sapicntia ncn solum non prsesunl plcbi, scd etiam planlat cum clainat: « Facite tlignos fructus pceni-
subsunt. Unde ncc audent, ncc sciunt eos corrigere. tenlise. Qui habet duas tunicas, detunam non ha-
Sed tamcn quia principes corrigerc non audent, ad- benti; et qui habctdupliees escas, simililcr faciat
dit, et super regna, id est super reges, quoniam (Luc. in._> Ilaque, fratres mei, ad cxhortalioncra
tanta clcbctcsse prophelrc vel pasloris exccllcntia, prsecursoris Domini, cvellamus de cordibus noslris,
quod non soluin plcbcs, sed eliam ipsos rcges dcbct per veram poenitenliam et emcndalioncm, spinas
regerc. Non tamen iiilclligat dominatum se habcrc viliorum, scilicct ingluviem, ebrietatem, luxuriam,
supcr hominos, scd sii]_?rvitia. Unde in Evangolio : avariliam, iram, invidiam,accdiam,vanam glmiam,
1381 HOMII.l.E. - I. DF. TEMPORE.
supcrbi.im, 01 caelernviiia; cl germiiieiit iu nobis A cst niiriim si in ojus ii.ilivii.ilc g.iiidcamus , qui in
sancl.T.viiiules, sciliceialr.liiienli.i, sobriolas, oa- s.iiitlilic.iioiic ct in gaudio nains est; qui ti gau-
slilas, largitas, mansuctiido, cliarilas, dovotio, con- (liuin comiiiuiic loli iniindo veiiil niiiiti.no. So|ili-
tciiiplus niuiiili, humililas, c.T-tciwquevirlulcs, qui- iiius honor osl, i]uod in iloinoiistralionc noininis
hus dcccntcrornali, conlinuis cccloslium nupliariiin ejus li)i|iicla palri restiuiitur. Cinn oniin ad oir-
solcmniis lseii sinc finc intercssc nicreanuir, co ciinicidcndiim piicriim conrcnissoiit, clcoj.ii.-li oiim
prreslanlc qui cuin Palre ct Spirilti sanclo vivil ot palcrno noniiiic /.adiaiiaiii, nialer voro edocia
vegnat Dcus pev omnia ssecula sxculorum. Aincn. (ttl crcdimus) a Spiritu ouni Joaiinoin vocarti ,
XXI. pator niiitus tlc inodio iliibilaiioneiii aufofC volons,
IXEODKM FESTO. ut accepcral ab angtio , scripliir.- siniul ct voce
Elisabctlt iinpletum cst tcmptispancndi, et peperit iiomenejusindicavit, dicons : Joanncs cst noincncjtts.
filium (Ltic. v), ct reliqua. Hod.e, fralros chaiissimi, Et piilcbrc, qtti incrcdulilaic lilii nasciiuri loqutiam
in iinivcrsn mundo venerabilcni sanoti prscciirsoris et aniiserat, in filii nali iiomiiialionoeaiiidom rociiporal
BaptislaeDoinini nalivitatem colobramus, qiicm ho- et miscricordiain Doi circa so faciani bcncdicil et
norcin niilli alii sauclorum exhibcmiis. Deposilio- lnagnifioal. Cujus roi ndmiralionc non soliim vioiui,
r.cs quippe sanclorum, quibus atl vilam iiascunlur 13sed tiiam renioli pcrcclliiniur, intiicnios ct conjo-
aiernam, sancla celebral Ecclcsia. In naliviiaiibiis ciaules penes se quanlis virlii.ibus in viia sua csset
voro corum, quibus ad miseriam ct ad poenam honio radiaturus, qui ctiam in nalivilale lanlis viiiulibits
nascilur, silere consuevit. Nalivilas tamen prsccur- vadiabal. Bciu.aiiti.ni Juannes, id esl gratia, nuucii-
soris solomniter celebralur, quoniam oclo honorum patuv, qui giatiam pi.edieare vonorat. Lox enini ct
privilegiis a Domino decoralnr. Primus honor csl, proplicta. usque ad Joamiciii (Luc xvi), cl a Joan-
quod Deus Paler liascilurum longe ante prscdixit, nc leinpus gralise inohoaliir. Otiarus vcro lionor
dicens pcros Malac.hiaeprophetsc Filio suo : « Ecce csl, quod gratia lilii propluia. propluia etiam
ogo mifto angeltun nieum, qui prseparabit viatn ipse palcr cflicitur. Unde el subdilur : Et Zacliarias
anle faciom tuam (Malnch. m; Marc. i).> Sccuiidus pater ejtts implelus cst Spiritu saucto, ct prophclavit
cst, quoiiiam per eumdem archangclum, per qucm dicens: Rcnediclus Doiiiinus Devs lsrvel,quia visila
Unigenituni suttm Virgini crat nuntiaturus, istuni vil et fccil redemplionem plebis sitw. In quo catilioo
nasciturum patri nuntiavit. Terlius est, qttod cuni tria facit. Primo cnim DomiiiUindc inipletioue pro-
in utero matris non lantum saiiclificavit, imo cfiam niissionis palrihus factse bencdicit. Sociindo infan-
Spirilu sancto replcvit. Quarlus est, quod ad advon- • lulum prophctam vias Doniino ])i:i-paraturuin osion-
tum sacrosanctae Virginis Filium Dci in ulcro ges- C dit. Tertio verum lumen ortum ex alio ad illtuni-
tantis, eum in ulero exsultare, ct per os matris, nandas mundi tenebras dicit. Undc et hoc canlicum
quod a s_ecu!oinauditum fucrat, prophctare fccit, in matutinis laudibus sancta Ecclesia cantarc con-
sicut Lucas in prsecedenlibus Evangelii sui apertc suevit. Quoniam igilur nalivitas prsetTirsoris illis
demonslrat. Quintus est quod contra naluram de ma - oclo donis privilegialur , idco a sancta Ectiesia ]ior
fre sterili ct ulroque parente sene mirabililcr nalus universum nuindttm cclebratur. De q;iibus duo,
c»t. Undeot in exordio evangclicseleclionis modo au- scilicct cxlrcma, in octavo die circumcisionis com-
divimus : Elisubelhiinpletuinesl lempus pariendi,elpe- plenlur, icloo ct ipsa nalivitalis feslivilas usque
pcri(//(.um. Acsidicalur: Eli/.abeth,cujusjam prsotev- in oclavum diom solemnitcr protclalttr. Moraliter
icrattcmpus pariondi, mirabiliter Domino operanlc, atiicm, fralrcs mci, cx hac lcctionc scx nobis imi-
indiebussenectutissu_e,iinpleliimest lempiisparicndi tanda propoiiunlur. Primum cnim , ex hoc quamvis
et peperit filiuin.Et pulchre de sene ct sterilinascilur, slerili et velulse filius a Doniino datur , cxcmpluin
qui nasciturum de virginepra.dicareveniebat, ut mi- nobis proponilur, ne aliquispeccalorunquani quan-
rabiliter natus mirabilius nasciturum dcmonslra- tunicunquc a bono stcrilis, quanlumcunque in pec-
ret. Soxtus honor est gaudium in cjus nativitale. _ calo seiiueril, cliam in ipso margine vilse a fruclii
Undeet subdilur: Et uudierunt vicini et cognati ejits pcciiileiiliscdebeat dcspcrare, sed scniper sperare in
quia magnificavil Doininus misericordiam suam ctim incffabilom Dci misericordiam, qu;e nunquam quan-
illa , et congratiilabuntur ci. Prsedixerat siquidem lunicuiiqueflagitiostiin, conveiii volentcm , respuii;
arcbangelus de prxcursore Domini, quoniam in na- qiia. Mariam MagJalonam de lam sordida tam san-
liritale ejus multi essent gavisuri (Luc. 1). Quod ctam fecit; quae latroni in cruccjam cxspiranti po-
quidcir. et ipsa die nativitatis ejus implelum cst, slulatam misericordiam non ncgavit.
quando non solum pareii.es de dono tanti lilii gavisi Socundo vcro ex hoc, quod vicini et copnati bono
finil, sed etiam vicini et cognali cjus eongratulali Elisabelh co;igralulantur et congaudcnt, exeniplum
sunl; et rcmotiorcs ctiain, lanlse rei novitate, stu- nobis proponitur , quod nos quoque bonse conver-
pore ct admiratione moti siinl. Et idipsum eliain sationi conversionique aliorum congaudeamus. Si
singulis annis coinpleiuuv, quoniam fidties ubicuu- cnim, tcste Domino, gaudittm cst angelis Dei super
que tevvavum in gloviosa Nativilatis cius solenini- uno peecatore poenitentiam agente (Luc. xvi),
lale tvipudiant et cxsullanl. Cnni cniin caotcvi lilii qiianto prsecipue homincs de hominum conversione
hominuni m peccalis cl.in tvistitia iiascaulur, non el eiiiciidalionc debent gauderc ? Quod aperle con-
 1583 RADULPIH ARDENTIS 1384
tra quosdam malignos est, qui do bonis aliorum A misericordi.ini et charitatem superomnia scetcniur;
non solum uon gauderc", sod eliam per invidiam mundum contcmnamus; loto desiderio ad Deum
dolere solent. Sed, fratres mei, sicul divinorum ho- suspiremus ; quatenus intercedente beato Joanne
ininum est de bonis aliorum gaudcre, el dc malis do- Baplista , cui hodie feslivamus, ad aeterna festa per-
lere, ita diabolicorumhominum est de bonis aliorum venire valcamus, prsestante Domino nostro Jcsu
dolere, ct de malis gaudere. Tertio quoque cx hoc, Christo, qui cum Patre et Spiritu sancto virit et re -
quod pucr nonnomine palris,sed nomine Joannis, id gnat Deus per omnia saeculasaeculorum. Amen.
est gratim nuncupatur, exemplum propunitur nobis, (7) Vila el mors Divi Joannis Raptistm, per Epipha-
nium Constanlim Cypri episcopumscripta.
quodnunquam bonum opus nostrum nomini nostro, Joannes Baptista, Zacharia natus et Elisabeth, c
sed potius divina. graliaeaUribuamus, quscsola dat et tribu Lcvi emicuit. Is est quitanquam digito osten-
vellc et posse perficere (Phil. n), ipso altestante dit nobis Agnum, Dei Patris Filium, qui tollit pec-
qui discipulis suis ait: < Sine me nihil potcstis cata mundi. HicDei. morlaUbus viam perstruxit, et fores
Nemo sane inter natos mulie-
facerc (Joun. xv). > Quod aperle conlra quosdam patefecit regni
rum major Joanne Baptista. Funclus estaulem
arrcganics cst, qui si quid sapicnter vel fortiter ege- vita, decollalus ab Herode tyranno propler Hero-
lint, ingenio vel viribus suis ascribunt, quasi di- diadem fratriam, putaIsidorumPhilippi fratris sui conjugem.
ccnlcs: <Manus nostra excelsa , et non Deus fecit B sem(8).Ejusdem per 1), episcopum Hispalen-
Joannes Baptista, filius Zachariae, ex tribu
hsec omnia (Deut. xxxn). > Quarto eliam ex hoc Levi in Hicrusalem ortus, angelo nuntiante conce-
quod, demonstratione nominis grotise,patri mulo ad ptus, prsenuntius
vox
Christi, prsecojudicis, propheta A_|
ber.edicendum Deum os aperitur, nobis demonslra- tissimi, Verbi, amicus Sponsi, testis Domini,
luccrna luminis, terminus prophelarum, baptisma-
lur quoniam illi soli Deum benediccre et laudare tisinitium.Qui prsenuntiatus;pareniis vocem abstulit,
digue possunt, qui bonum quod faciunt, non no- genilus oflicium linguseresolvit. Qui necdum editus
mini suo , scd Dei gratise lotum ascribunt. Sicut Chrislum prophctavit, salutavit ex utero, in colum-
ba in deserto monslravit. Cujus vestimen-
cnim per diabolicam prsesumpiionem , qua aliquis tumagnovit, lanugo fuit camelorum , habitalio eremus,
quod Dci cst sibi attribuit, magis Deus exaccr- viclus mellisellocustarumcibus. Hic dum Herodem
balur; ila pcr humililatem, qtia homo de se viliter f.rohiberet fraternum violare connubiiim, carccra-
ibus lenebris mancipalur. Cujus capul filia regis
senticns, si quid boni habet, tolum Deo attribuit, ludens a patre prsemiumpostulavit. At ille deseclum
magis Dcus placatur. Quinlo quoque cx hoc quod, niale -posccnti filisecbrius inter pocula dedit. Sepul*
proplcr visa miracula, timor faclus est super viei- tus est in Sebaslia oppido Palseslinse, qusc olim
Samaria vocabalur. Quara Herodes rex Juelaese,An-
nos.el supcr omnia montana Galilsesedivulgabantur lipatris filius, ob bonorem Csesaris Augusti, La-
omnia verba hsec , proponilur nobis excmplum , ut Q lino serraone Auguslara vocavit.
vLsisvirtutibus Dei divinorumque hominuro, Deum XXII.
timere discaraus, et opera virtutum sernper et ubi- IXFESTO D. PETRIAPOSTOLI.
quc praediccmus. Quod apertc contra quosdam ma- Misit Herodes rcx manus ul a/jligeret quosdam de
lignos est, qui virtutes et bona opera, quse Deus per Ecclesia (Act. xu), etc, In hac lcclionc, fratres cha-
sanctos suos operatur, vel negant, vel silent, pec- rissimi, tria juxta lilleram nobis considcranda sunt.
cata vero et mala opcra hominum slalim credunt Primo, qua ralionc.omnipolcns ct ju.lus Dominus
ct diffamant. Scxto vero ex hoc quod merilo filii reprobis lanlam in sanctos suos Uibual saevicndipo-
patri muto non solum loquela, sed eliam prophctia testatem.Bencauicmdico-ribuat.quoniam^utailApo-
confeiiur, nobis exemplis proponilur quoniam mul- slolus, <non eslpolcstas nisi a Deo (Rom.x:n,)> teslc
toties illi qui prius ad Deum laudandumet prseclicau- etiam Rcdcinptorc noslro'quiailPilato:« Non habeves
dummuti erant, si bene incoeperint fruclificare ct vi- polcstaicm advcrsum inciillani, nisi libi datum cssct
vere, nonsolumfacultas digne laudandiDcum confcr- desupcr (Joitn. xix).»Undcncc diaboluscontra Job al>
tur sed etiam gratia eisdocendi etprsedicandi cuinu- quid facerc poluil, priusquam a Domino polcstaleni
lalur. Sicut ccontrario persaepe coiitingit quod qui- poslularcrit cl acccperil (Job i). Dat igilur Donii-
dam qui prius apli erant, vel cx natiirali ingenio, D nus nialis potcstalcm sseviendi triplici dc causa ;
vcl ex industria, ad docendum, poslea exigenfibus Primum.ad cxcrcilium bonorum. Quod cnim fornax
peccalissuis cxcaccantur, el priori gratia spoliantur, auro, quod lima fcrro, quod aqua panno, hoc conlert
juxta quotl scriptum est: < Omni habenli dabitur, tiibulatio juslo. Pcr exercitium ig^lur malorum lan-
et abundabit ; ei vcro qui nihil habct, eliam quod quam fabrorum suorum, Iimal Deus vasa elcclionis,
habere vldebatur, auferetur abeo (Malllt. xiu ; ut eos purgaliorcs, clariores, solidiores et pretio-
Marc. iv) > ltaque, fratres mei, sterilitatem el siores reddal. Sccundo, ad illusioncra reprobalio-
velustalcm peccatorum per pcenitenliam exuamus, nemque malorum, juxta quod scriplum cst: « Draco
in novara vitam per bonam operalionem fructr_ics- iste quem formasti ad illudendum ci (Psal. ciu). t
mus; bona habentes opera, non nonuni nostro, scd Illuditur enim diabolus et membra ejus in hoc quia,
divinae gratiae atlribuamus; misericordiam Dei dum cupiunt nocere sanctis, eis prosunt, ct sibi
circa nos factam seinper bencdicamus ; alios ad ipsis magis obsunt. Terlio, ad divinsc sapientise po-
Deum tonvertere bono exemplo et verbo studearaus; teniiseque dcmon.4i.alionem_,g,u_e.tanta est, quod

(7) Habelur in lib. cjus de Vita prophetaruni. (8) In lib.De palribtis Vcteris Testamenti.
 4585 HOMfl-LE. — I. BE TEMPORE. 1586
Kialis opcribus reproborum scit el potest uti in bo- A demonslrans nohis ad pias Ecclesiae sure prcces se
i.oni. Quidquid enim mali -intenlant Dco ct mem- semper esse exorabilem, et ad liberandum cam se
bris ejus, Deo militant, qui de eis et per eos suami semper esse potentem. Porro incarceratio et libera-
•
perficit voluntatem et gloriam. Secundq vero, con- tio, quac semel factaesunt in Petro, quotidie fiunt in
siderandnra est quod Dominus quosdau. sanctorum i nobis. Herodcs enim, id est diabolus, qui est rex
suovum non vult in hoc sseculo diulius manere. et; omiiium iniqttorum, quotrdic Deo .permittente, mil-
quamvis, si super-viverent, viderenlur tam sibi quam tit manus suas ut affiigal quos potest dc Ecclcsia.
aliis muUum profutuvi, tamen >festive eos «ducit Non enim sufficit ei quod genliles et Judaeos ca:te-
de liibulationibus hujus mundi, ut Jacebuin Majo- rosque infidelcs quotidie devorat, nisi eliam Chri-
Tem quem adlittc juvenem ante cseteros aposlolos, stianos, quos potest in anima occidat. Unde Domi-
de hoc mundo, per gladium Herodis subtraxit. nus de eo ad bealum Job ait: c Absorbebit fluvium,
Quod omnisciens Doniinus.prop.er tres causas fa- ct non mirabilur, et habet fitliitiam qttod Jordanis
-cit. Prima est, quoniam novit eos merita quse ha- fluat in os •ejus (Job XL). > Ac si dicat: Non pro
bituri erant, consumraassc, juxta quod scriptum «tagno habet diabolus quod fluvium, id esl genus
cst : c Consummatus iu brevi explevit tcmpora bumanum, a principio miindi usque ad Christum
«nulta. Venerabilis cnim est senectus, non diuturna, " fere totum absorbuit, nisi eliam Jordanom, id est
•uequc annorum numero computala. Cani enim sunt ; haptizatos in venlrem suae maUtisc transglutiat. Nec
.sciisus hominis, et setas senectutis vita immaculata sufDcitetiam ei quod rainow.s de Ecclesia aliquos
(Sap. iv). » Unde, quamvis sancti juvenes morian- quotidie enecat, sed etiam majorcs ct prselatos sari-
tur, tamen explent dies suos, cum contra de repro- ctse Ecclesia»prsecipue-occidere festinat. Escaeenim
bis dicatur : c Viri sanguinum et dolosi non dimi- ejus, ut ait Habacuc, electaesunt (Habac. i). Unde et
diabunt dies suos (Psal. nv).» Secunda est, ne in hic dicitur . Occidil autem Jacobum fratrem Joannis
lubrica hujus sseculi via aliquando laberenluret,per- gladio, quoniam magnos contemptores et supplan'
irent, juxla quod scriptum est : ( Raptus est nc tatores vitiorum occidit gladio suae tentalionis. Vi-
inalitia mutaret intellectum ejus, aut ne ficlio deci- dens autem hoc placere Judmis, id est malitia. suse
fperet^aniroam ejus (Sap. iv). > Propterea properavit fautoribus, apponit etiam vt Petrum, id est firmo'
educere eum de medio iniquitatum. Terlia est, rum episcoporum ordinem apjuehendat, utvidelicet
quod ideo cito praeripiuntur sancti de hoc saeculo, lseso capite minora membra sibi universaliter sub-
quoniam eis, ut ait Apostotus, c dignus non erat jiciat. Facit autem boc prsecipue in diebus a/.ymo-
mundus (Uebr. n). > Et ideo exigenlibus peccalis Q rum, quoniam in solemiiilalibus et in jejuniis, in
suis, lumine sanclorum privantur. Unde scrijilum quibus lideles exerceut se ad majorem purifatem,
cst: Wirijusli lolluntur, et nemo considerat; a facie inajorem exercetcontra eos diabolus impuguationem.
iniquilatis sublatus est justus (Isu. LVH).Sed qua- Apprehensum autem irapugnationibus suis peccalo-
cunqtie de causa, fratres mei, tam cito tollantur ab rem, mittit in profunditatem ct obscurilatem vitio-
hoc misero mtindo sancti, bene et heate aclum cst rum, et ne inde per portam poeiiitenti-e exeat, tra-
cum eis, quibus datura est tam cito transcurrerc dit eum qunluor qualernionibus militum cuslodicn-
lalforem hujus mundi et miseriam, et gloriam in- dum. Dicitur aiitem quaternio qui habet qualuor
tvare sempilemam. Tertio, quoque considerandum tyrannos sub se, sicul cenlurio qui habct ccntum.
est quod alios sanctorum Dominus potcnter de tri- Primus igitur qualernio, cui peccator custodicndus
bulationibus eripieiis, facit eos hic longam ducere tFaditur a diabolo, est spiritus stulfi pudoris, qui
«vitam, ut Petrura et Joannem cvangelistam. Quod confusionem ingerit peccalori conlilendi pecratum
quidem facit, et ad majorem majoris laboris eorum suum. Undc Salomon : « Est confusio adducens
remuuerationem, et ad Ecdesise suae consolationcm peccatum (Er.cli. iv).» Hic habet sub sequnluor,vi-
ct cruditionem, et atl paiiis advcrsse confusionem et delicet pudorem confitendi, pudorcm se saccrdoti
•deprsedaiionem, quam maxiine confundunt, dum cis D humiliandi,pudorem medicinam qurcrehdi, pudorcm
vasa caplivitatis cripiunt. injunctam poenitenliam persequendi. Et ne forte
Propter lias igitur causas Petrum Ecclesise suse iste, ad cuslodiendum in peccato suo peccatorcm
Dominus diutius' reservavit, et de caiH-ere Hero- non sufficiat, adjungilur et secundus qiiaternio,
dis polenter eum Jiberavit. In qua -liberalione scilicot spiritus pravse securitalis, qui similitcr se-
misericordiam pariter et omnipoteiiliam suara nobis cum habct qualuor, securitatem levis et rcmissi-
aperte demonstrat. Et roisericordiam quidem, in bilis culpae, securitatem longieris vitse, sccurita-
hoc quod ad .preces Ecclesisc suae .pro incav-ce- tem satis agendse pocni.entise, securitatcm divinae
-Kitioiie magislri sui desolatae, motus et miserlus misericordise. Et neforle isti duo non sufliciant,
cst. Potentiam vero in hoc quod Pctrum iucar- additur et tertius quaternio, spiritus scilicet obsti-
ceratum duplici catena tinctum, duplicique cu- natiouis, qui scilicet quatuorsub se habet, obstina-
-stodia multum circumvallatuni., portaferrea prse- tionem in peccalo, obstinationem in conlcmptUi,
olusura, ab omnibus his impedimenlis, non per obstinationem in cordis durilia, obstinationem in
humanam oauttiam, sed per angelum suum potcn- impcenitentia. Et ne forle isti tres non sufficiant,
tor ei iouit, ct F_ctiesisesuae misericorditer restiluit, additur et quartus quatevnio, spivitus scilicet incrcs-
PATHOI..CLV. W
 1337 RADULPHl AUDENTIS 1588
dulilatis. Hic siinilitcr quatuor sub se habel. Incre- A desperationis, et secundam, id est, stultum pudoren»,:
dulitateni gravilalis peccati, incredu|iistUmiresvir- pravam securilatem, obstinaiionem, incrcdulitaiem,
rectionis, incredulitatem exlremi judicii, incrcduH- ad uUimumvenit ad porlam Ferream, id est ad ob-
tatem selerni supplicii. staculum pravse et durse consuetudiuis, qtise, Do.
Islis igilur gravibus ciistodibus arctat et cuslodit mino operante, apcritur ei. Et exiensprocessit vicum
diabolus peccatorem in carcere peccalorum, volens unum, quoniam, postqnam a consuetudine peccato-
post Pascha, id esl post transitum mortis, producere rum exiit, viam bonseoperationis procedit, et stalim
eum torquendum populo dsemoniorum. Et peccator discedit angelus ab eo, quoniam abstractus et instru-
quidem sic servatur in careere. Oratio autem debet ctus jam non videtur isdigere duc. tu, qui etiam
fieri sine intermissioneab Ecclesia ad Denm pro co. aliorum dnctor eflicilor. Et peccator jam juslus ef-
Unde conslat quoniam istc vere non cst de Ecelesia, fectns, respiciendo profunditatem peecatorum suo-
qui pro filiis Ecclesise adeo captivatis incessanter rum de qua erutus est, ad se reversus dicit, aflirmans
non orat. Quod est aperte contra quosdam Chrislia- quod prius de se sperare non prsesumebal : Nune
nos, qui, si quandoque vident pastorem suum, vel scio vere quia misil Dominus ungelum suum, el mi-
aliqucm alium, vinculis pcccalorum mancipatum, seficordiam suam, et eripuit me indignum de manu
non tantum pro eo non orant, imo potius gaudent, B Herodis, id est diaboli, et de.omni exspeclalionedae-
detrahunt ct diffamant. Qui procul dubio matedictio- moniorum. Sic itaqiit., fratres mei, confiteatur ct
nem Cham incurrunt, dum ad exemplura ejus pu- benedicat Dominum, qui jara novit se esse eiuium,
denda patris non tegunt, sed irrident (Gen. ix).Cum per misericordiam Dei, de pristiua consuetudine
aulcm peccatorem sic capllvatum diabolus speret se peccatorum suorum. Qui vero adhuc in carcere pec-
jam producturum ad pcenam sctcniam, peccator catorum suorum dormit, angelum salutaris admoni-
interim cst dormiensinler duos mitiles, in nocte pec- tionis exaudiat, ct a peccalissuiscito resurgal, zona
catorum suorum, id est inter spirilum prsesumptio- castitatis lumbos pvaecingat,pedes affcctuum ab in-
nis, qui retinet eum ne evadat a dextris, et spiritum haerentia terrenorum prohibeat, vestimenlo eharita-
desperationis qui retinet eum ne evadat a sinistris. tis caeterarumque virtutum sese muniat, operihus
Yinctus catcnis duabus, id est amorc et delectatioue misericordiae peccata sua redimat, quatenus a car-
peccatorum jPorum, qui eum a bono opere et hona cere, a vincuUs, a gemina diaboU custodia, a poria
via prohibent e~tarcent. Et custodes ante ostium ferrea consuetudinis, liber evadcns, viam justitia>,
custodiebant carcerem. Ostium carceris peccatorum de caetero scquatur, et Domini miscricordiam, rt
ast pcenitentia, quae, ne pateat peccalori, praedicti nunc et in seternum benedicat et confiteatur, lar-
''
qualerniones prohibent, stultus scilicel pudor, prava giente Domino noslro Jesu Christo, qui cum Patre
securitas, obslinalio, incredulitas. Quamvis autem et Spirilu sanclo vivit et regnat Deus, per omnia sae-
peccator ita in profundo vitiorum sine spe dormiat cula saeculorum. Amen.
vinctus et oppressus, jam ad seternam damnationem XXIII.
produccndus, lamen divina clomenlia assiduas Ec- IS EODEH FESTO.
clesisesusepreces exaudiente, angelus polentiaedivi- VenitJesus in partcs CmsaremPhilippi, et interro-
nae, vel etiam aliquis prsedicator, astitit, qui astat; gabat disciputos suos (Malth. xvi), ctreliqua. Inhac
ct astantes facit, et lumcn eompunctionis refulget sancti Evangelii lectione, fratres charissimi, quinque
illi, qui habitabat in tenebris peccatorum : Percus- facit Dominus et Redemptor noster. Primo enim,
soque lutere Petri, id est conscieutia peccatoris, venitin parles C;esarc_ePhilippi. Secundo, ibi quse-
excilat cum dicens : Surge velociter a sorano pecea- rit et audit quis ab hominibus dieeveluv. Tevtio,
lorum tuorum, ne jam ad seternam damnalionem qnserit et auditquis a diseipulis cvederctur. Quarto,
traharis. Et coqtinuo cadunt catenw aniO-is ct de- responsionem Petii commendat. Quinlo, eara remu-
lectationis peccatorum u manibus ejus, quoniara pec- nerat. Requisiturusigitur Dominus a discipulis swis
cala quse prius amabat, et in quibus dclectabalur, fidei suse confessionem, primo eos ducit in paales
incipiunt ei displicere et eum cruciare. Et sug- CsesaresePhilippi (quse esl civitas quam statuit"PW-
geritur ci ut mollitiem fluxarum cogilalionum per lippus ad honorem Tiberii Caesaris), ubi tradunt an-
continentiam prsecingat et refrenet, et calcet'. tiquis regibus tributa solitum esse persolvi. Et bene
pcdes affectuum suorum, ne dcsideriis terrcnisi Dominus hoc in has partes maxime perageve voluit,
inh-crcant. Suggevituv etiam ci ut vcstimciitunii ut videlicet in eo loco in quo tcrrenus rex tributa
Cbaritalis cseterarumque viiiutuni circumdet sibi,, quondam exigebata subditis suis, nunc Rex ccelestis
et salutis admonitionem sequatuv. Suvgcns au- tvibutum confcssionis exigeret a discipulis suis. Cui
tcm peccator, scqtiitur angelum salutavis admo- congruit ct nomen, Philippus enim os lampadis intet-,
nitionis, ct tamcn conscitts propriac fragililatisi pretatur.«Cordeenim creditur ad justitiam, brcautem
! ti infirniitatis, non putal csse verum quod ipsc. confessiolitadsalutem(fiom.x);>In quo ostenditDo-
possil cxire a consuetudine peccatorum suorum. Itai n.inus a terreno rege se in hoe distare, quoriiam cum
enim leneturacoiisueludiuo.quo;! putal so noii posscj tcrrenus rex exigat a snis tributum metalli.ipse a suis
abstinere. Transiens aulem, Domino operanlo, pri-- nonexigitiiisiiribu-unipuraeconfessionis. Undeipse
mam cvModiam, id est spirilum pra_i_ump;io::is c!t ait: «Qui nie confcssus ftierit coiam hominibus, cou-
 1589 H0.M1L..E.- I. DE TEMPORE.
litebor ct ego eum coram Patre mco (Matth. vm; A set,quem dicunt hominesesseFilium hominis,hic ail:
Luc xn).» Quse quidem confessio tunc est pura, Vosuulem quem me essedicitis ?ac si discipuli bomi-
quando in confessione Dei fit cordis, oris e-t operis nes non cssent. In quo innuit, fratrcs mei, quod
oonsonantia. Alia non est puritas nec integritas con- homines erant, qui de Christo lantum humanilus
fcssienis, et fassio tantum, non confessie, potest sapiebant. Non autem homines, sed dii erant, qui
dici. Secundo, quserit Dominus cujus opinionis apud de eo divimtus sapiebant. Homines erant, qui hu-
homines babeatur, cum dicit: Quem dicunt homines manitatem fatebantur quam videbant. Spiiiluales
es*e Filium. hominis? Non quod boc nesciret, qui ct divini erant, qui divinitalera falebaniur quam non
omnia novit, sed ut relinqueret nobis exemplum videbant. Nos quoque, fratres mei, quando lantum
vicem suam in Ecclesia tenentibus, ut similiter a quaecaruis sunt sapimus, carnales et animales su-
familiaribus neslris quaeramus, cujus famae apud mus. PorroPetrus Domino respondetpro omniLus,
homines habeamur. Et quare boc? quia solemus quoniam conveniens est, ut prior omnium, prius
dum nobis nimis indulgemus, vitia nostra ignorare. oninium, et pro omnibus loqttatur : Tu es, inquit
Innatum quippe est omni ingenio, -ut melius aliena Christus Filius Dei vivi. Sub breviloquio oninia
quam sua dijudicet. ln nostris enim dijudicaudis complectitur Petrus. Confitelur autem non solum
nimio affectu impedimur. Piacet siquidem simise si- B Filium, sed etiam Patrera et Spiritum sanclum, di-
raiolus suus, quaipvis sit turpis; placet et corvo vox vinam quoque naturara et iiomen. Palrom confite-
sua,quamvis sit rauca. Placeut et nobis vitia nostra, lur, dum Filium nominat. In nomine etiam Clnisli,
quamvis siut foedaet aliis displiceant. Proinde, fra- id est uncti; et ungentem Patrem, et unclioncm
ires mei, submittamus judicium vitae nostrse non Spiritum sanclum significat. Divinam Chrisli nalu-
adulatoribus, qui nesciunt dicere ver-a, sed grata, ram astruit, dum eum Filium Dei dicit. Humanam
sed familiaribus morum censoribus, et adjuremus quoque innuit, dum eum Christum, id est unctum,
eos, ut quales vel ab hominibus, vel ab eis sestime- appellat. Secundum enim humanitatem tingi poluil.
mur, nobis non taceant, et si famsebonae nos esse Nomenetiam non tacet, dum Christum, id est li.s-
audieriniHS, tetum Dei gratise, non nobis depute- siam,in lege promissum eum vocat. Adjuiigit ctiam
mus, et esse tales quales dicimur laboremus. Si au- vivi, ad distinctionem eorum quos gentiles ex mor-
tem in aliquo nos notari aiidieriinus, vitam nostram luis deos seslimaverunt, vel de insensala materia
in mclius emendemHs,et non solum vitia, sed etiara construxerunt. Dicilur quippe Deus tripliciler, na-
vitiorum umbras fugiamus, ut scilieet tanla sancti- tura, ut Christus; adoptione, ut sancti; a'stima-
tas in liobis efiulgeat, quse omnera infamiam deter- tione, ut Jupiter. Nos ergo, fratres mei, a Petro
gat, et ora maledicentiura claudat. Quem dicunl, in- edocti, Christum Filium Dei vivi firmiter confitea-
quit, hominesesse Filium hominis?In quo quaeren- Biur, ut per hanc conressionem cum Petro adcqlio-
dum est, fratres mei, quare Redemptor noster se non nem divuiitalis mereamur, et auetoritalem diviniia-
Chrislum, non Jesum, sed potius Filium hominis frc- tis crcatursesummoperefugiamus. Qnano commcE-
quenter appellet. Quod facitutique triplici de causa, dat Donlinus rcsponsionem Petri cum dicit : Bealtts
ut quantum pro nobis se humiliaverit, nobis in me- es, Simon Bur-Jonu, id est fili Joannis, subaudis in
moriam reducat, ut conlra Manichseosse veram hu- hac confessionis veritale, nec tamen hanc confes-
manilatem habcre frequenler dicat, ut nos exemplo sionem habes ex te. Unde et subdit . Qnia caro et
sui de nobishumiliorael sentire et loquicoramoneal. sanguis non revelavit tibi, id est, nalura carnis el
Ecce Filius Dei se esse Filium Dei tacet, scd se esse sanguinis, vel qtrislibet carnalis homo, non revela-
Filium hominis frequentat. In quo, fratres mei, con- vit tibi. Ac si dicat: JSonex te, nec ex alio homine
fundit superhiam nostram, qui minores parentes hoc habuisti, sed Paler, inquit, nietts qui est in
nostros faleri erubescimus, et ditiores semper me- cmtis,hoc libi revelavit.In quo, fratres mei, reluiu
moramus, et more muli proverbialis, intcrrogati ditur quorumdara praesumptio, qui de ingenio suo
quis fueritpaler noster, asinum fateri erubescimus, p prsesumentes, humano sensu crelestia conantur
scd equura nostrum fuisse avum jactitamus. Porro investigare, sed isli tales, ut Salomon ait, oppri-
in quod respondelur, alii Jounnem Raplistam, ulii muntur a gloria (Prov. xxv). Proptcrea erranti,,
vero Eliam, alii vero Jeremiam, alii unum ex pro- nou sicut apostoli a summo Patre inspirati, in
phelis, ostenditur opiniones populi fere semper dis- unam conveniont confessionem, sed pro arhitrio
sonare, et a veritate discrcpare. Untle, fvatves mei, suo, dircrsas opiniunculas faciunt, sicut illi homi-
non facile vumoribus populi auvem credulitatis dare ncs qui de Christo sentientes diversa, alii dicebant
tlcbemus,nesiforle rumorem popularemaffii'incinus, cum esse Joannem Baptistam, alii Eliam, alii Jere-
re aliter reperta, ipsi mendaces inveniamur. Ter- miam, aut unum ex prophetis. Quinto, remunerat
tio vero qiiseiit Dominus a discipulis suis quem Dominus responsionem Petvi quatuor modis, nomi-
cum esse dicant. Quod quidem facit tripllci de cau- nis sui denominatione, principatu, virlute pevse-
a, ut in sui confessione cos promereri faciat, ut vevantiacet oflicio. Nominis sui denominalionePe-
n fi.le eos corroboret, ut eorum confessionem trum honorat, dum a se Petra euro Petrum appel-
audet ct remuneret, Vos aulem, inquit, quem me lat. Sicut enim petra firma est, et sedificioapla, et
sscdicitts?\n quo noiandum est cumsuperius dixis- scintillat, ctaijuain emittit, ita Petrus in confe.s-
 1301 RVDULPIHARDENTIS
sionefuit firinus, in aedificio Ecclesise aptissimus, A Cum aulem saccrdos vcl discretione carel, vti in-
scinlillas miraculoruin cmisit, aquam sapientiae juste solvit, vel ligat, non solvitur ille quem Deus
cmanavit. Principatu eura remuneral cum subdit : ligat, nec ligatur ille quem Deus solvit. Sed tamen
Et super hanc pctram mdificuboEcctesiam meam. serilenlia pastoris vel jusla vcl injusla limenda
Sicut enim, quamvis solus Christus sit pastor, ta- est, ne si cam contemnas, ex ipso contemplu 11-
nien ab eo denominative Petrus dicitur pastor;et gandus fias. Oremus igitur, fratres mei, Petrum
quamvis solus Christus sit substantialiter Ecclcsise pastorcm animarum nostvarum, ut ipsc nobis me-
fundamcnlum, lamen Petrus cseterique apostoli ritis et precibus suis, absolutioncm a peccaiis no-
Ecclcsisefundamenla dicunlur : ila, quamvis solus stris mereatur, officiolargiatur, cura sua nos a dia-
Christus sil pelra, tamen denominativeab eo Petrtis bolo tucaiur, regimine suo nos regat, et ducat
dicitur pctra. Porro super Pctrura Ecclesia fundata nos ad pascua viriditatis seternse,ipso largiente Deo
cst, quoniam eam porlat oflicio, merito, prsedica- et Domiuonostro Jesu Chrislo, qui ctim Patre et
lione, exemplo, cura et inlercessione. Virtute per- Spiritu sancto vivit et regnat Deus per omnia ssecula
sevorantise eum veniuncrat cum subdil: Et portm sseculorum.Amen.
inferi non prwvalebunladversuseam.Portaeinferi di- R Vila divi Pctri apostolorum principis per divumHie-
cuntur vel peccata, vel tentationes, vel tormenta, romjmumin tib. De viris illustribus.
vel mortes. Hsec autem non solum adversus Chri- Simon Petrus filius Joannis, provincise Galilsese,
stum, sed nec etiam adversus Petrum Christi viiiute vico Bethsaida, fraler Andreaeapostoli,et princeps
armaluro prscvalent, quoniam peccata dissolvit, aposlolorum, post episcopatum AntiochensisEctle-
sise, ct prsedicationemdispersionis eoruni qui de
lentaliones repellit, torraenta superal, mortcm lam circumcisione crediderant, in Ponto, Galatia, Cap-
animacquam corporis per utriusque resurrectionem padocia, Asia, et Bithynia, secundo Claudii anno,
vincit. Et non solum seipsum, sed eliam multos Komam ad expugnandum Simonem Magum pergii,
ab et faucibus inferni trahit. ibique viginti qttinque annis cathedram sacerdota-
peccatorcs ipsis portis lem tenuil, usque ad ultimum annum Neronis, id
Nec solum ille, fratres mei, sed etiam quicunque est decimum quartum. A quo et afiixus cruci, mar-
fidelis, qui peccatorem aliquem corrigendo, mo- lyrio coronatus est, capite ad terram verso, et in
sublime pedibus elevalis, asserens se indignum ut
ncndo, docendo, a faucibus diaboli eripit, quid sic crucifigeretur ut Dominus suus. De quo etiam
aliud quam portas inferi frangit, et vasa captivitatis sic Haymo in lib. DererumChristianarum memoria,
reducit ? Officioremunerat cum subdit : El libidabo loquitur: « Et Petrura el Paulum in apostolorum duces
claves regni ccelorum; et quodcunqueligaverissuper et signiferos Judseae,populo Dei, ipsa urheRoma,
allerum quidem gladio , alterum crucis patibulo
terram eril ligalum et in cmlis; et quodcunquesolve- condemnat Nero. Et Petrus quidem capite demerso
ris super terram, crit solutum cl in coclis.Porro duse C crucifigitur; quod rogavit, ne Domino videretur
claves omnibus sequaliter aposlolis dantur. Undeet adaequari.» VideEusebiuni, lib..i_,cap. __S,etEpiph,,
lib. i, tom. H, conlra bseres.; Dorotlieum episcop»
post resurrectionem suam Dominus eis inspirans in Synopsi.
ait : « Accip.iteSpiritum sanctum; quorum remise- XXIV.
ritis peccata remittuntur eis (Joan. xx), » etc. Hic IJSNATALI BEATIPAULI.
tamen ad solttm Petrum sermo dirigilur, ut osten- Nolum vobis facio Evangelium quod evangelisa-
datur quia qui unitatem Ecclesisenon sequilur, a tum est a merquia non est secunduinhominem(Gat.
clavibus ligandi atque solvendiprivalur. Sunt autem 1), etc. Mulli, fratres mei, non solum gentilcs et
duae claves, discrelio et potcslas. Discrclione, Judsei, sed etiam, unde magis dolendum est, quidam
discemitur qui sunt ligandi vel qui solvcndi; pote- falsi Cbrisliani, cura audiunt narrationis evangelicae
slate, ligantur ligandi, ct solvunlur solvendi. Sed simplicitatem, pulant nihil aliud csse quam huraa-
quid dicam hodie, fratres mci,cum multi sacerdo- nam adinventioirem, vol doctvinam Platonis, vel
tum careant discretione, et multi eorum qui discrc- Ciceronis, cl aliorum. Conlra quos loquitur Aposto^
lionem habent abutantur ligandiatque solvendi po- lus in lectione quam modo audivimus. Facit autero
testale? Hi enim (unde dolendum cst) qui sint li- p tria. Primo, dicit Evangetium non esse secundum
gandi.velqui solvcndi nesciunt.UU.et si sciunt.odio hominom. Secundo, dicit non ab homine, sed a Deo
vcl amorc ligant solvendum, vel solvunt ligandum. Ulud sibi tradilum esse. Tcrtio, demonslrat hoc
Scd qui injuste solvit vel ligat, a polesfate ligandi certa ratione.Dicit itaque : Nolum vobis[acio Evan-
vel solvendiseprivat. Unus est enim invisibilis sa- gelittmquodevangelizatumest a me, quia nonesl se-
cerdos, qui solus baplizat, solus absolvit et ligal. cundumIwininem.Ex hoc, fratres mei, constut quo
Ministrivcro ejus, solo ministerio, non auctovitate niam EvangeUum non cst sccunduin hominem
aliqua solvunt vol ligant, id est solutos vcl ligalos quoniam supva homincm est. Altitudo enira Evan
esse oslendunt. Unde et in Levitico, Lprosi jubcn- gelii supcrat omnem humanse ralionis altitudinem
lur ostendere se sacerdolibus (Lev. xiv); quos illi Nulla quippe ratio potest attingere ad altitudine
qiiiden) leprosos vel mundos non faciunt, sed le- Triiiitatis cseterorumque mystcriorum, quse Evan
prosos vel Inufi-los esse discernunt. Solus quoque gclium prsecipit credere, nec ad altitudinem pr
Dominus Lasrarum ifl monumenlo suscitavit, et miorum quse prsecipit sperare. Humililas quoqi
suscitatum adiscipuUs soivi pr_ecepil(Joan.xii), non Evangelii, omnem humanam vincit humi!itate
ut suscitarent, scd ut suscifrtlum demonslrarent. Nullus enim homo polest satis adrairari, necdu
1595 H0.MIL1._E.— I. DE TEMPORE.
sequi humilitatem Filii Dei,qui ab altitudine divinse A n). »i-vangetium vero ipsum aiuicii per reveia.io-
majcstatis tantum se humiliavit ut tle muliere for- ncm Jesu Ghrisli,. vcl quando in via Damasci excae-
main servi sui acciperet, Deus homini se subdcrct catus mansit, vel in Damasco tribus diebus in ora-
et ei ministraret, pro servo et a sevvo suo contu- tione non inanducans neqtie bibens. Unde statira
mclias, injuvias movtemque sustineret. Justilia ingressus in synagogas confundebat Judseos, affir-
quoque Evangelii omncm huinaiiam et etiam mans quoniain bic est Cluislus. Vel quando raptus
lcgalain justiliam superexcellit. Non solum cnim est usque ad tertium coeluni, vcl quando raptus est
lioinicidium, sed etiam contumeliam et iram dam- in paradisum, et audivit verba quse non licet ho-
nat. Nec solum malam opcralionem , sed ctiam mini loqui. Unde cerle beatissimus cst Paulus qui
malam volunlatem damnat. Non eliam solum per- veriiatem Evangeliimeruit pereipere, non ab inter-
jurium prohibet, sed etiam jusjurandum. Inimi- prete, nec ab aliquo mcdiante, sed ab ipso Evange-
cos prsecipit non solum non odio haberi, sed etiam lii auctove, faclus subilo in eo pevfootus sine mora,
diligi. Misericordia eliam Evangelii omncm huma- sine exercitio, sine labore. Nos vero, fratres, qui
nam misericordiam excedit. Prawipif enim misereri, veritatcm Evangclii ab homine par.latim didi-
non solum miscrabilium, sed eliam inimicorum, et cimus, in hoc profeclo beali erimus, si eam corde
"
compali non solum indigentise afllictorum, sed etiam firmiter lenuerimus, si eam etiara inter tormenta
iusania. perversorum, orarc pro perseculoribus et constanter confessi fuerimus. Si vero, (quod absit!),
benefaccre inimicis. Et quod Evangelium sit supra verbis Evangelium confitemur, ct factis negamus,
hominem cx his constat. 0_uod vero a Deo sit, ex quid aliud quam voce nos damnamus, similes facii
hoc apparet, quoniam ab seterno fuit a Deo Patre Judse proditori, qui Christum quem magistrura con-
prseordinatum, a Spiritu sancto per palriarchas prse- fitebatur et salutabat, opere prodcbat? Sequitur pars
liguratum, per prophetas prsedictum, per angelos tertia, in qua Apostolus demonstrat se non didicisse
nuntiatiim, a Filio impletum ct promulgatum, ct a Evangelium ab homine. Hoc autcm demonstrat
Spiritu sancto per apostolos ubique prsedicatum. Ad duobus modis. Primo per tempora el per facta, se-
quorum probaliouem accedunt opera virtutum. Pro cundo per jusjurandum. Per tempora et per facta
hac enim fide sancti lotum mundum conlempserunt, hoc demonstrat cum dicit : Audistis enim conversa-
omnia quae habebant pauperibus erogaverunt, nudi tionem mcum in Judaismo, quoniam supra modum
nudum Christum secuti sunt, carnem suam cum vi- perseqttebar Ecctesiam Dei, el expugnabam illam, ei
tiis et concupiscentiis crucifixerunt, castitate, chari- proficiebam in Judaismo super mullos cowlaneos meos
tate cseterisque virtulibusenitiieruiit, toto desiderio r in genere meo, amplius mmulator existens palernarum
atl cceleslia tetcndcrunt, contumelias, injurias, tor- mearum tradilionum, elc. Ac si aperte dicat: Ex hoc
menta, mortes inhiimanas et importabiles fortiter palcl quod ego non didici Evangelium ab homine,
portaverunt, et per hoc ad cceleslia gtoriose pervc- nec ante conversionem mcam, nec post. Quod nec
nerunt. Accediuititerumad hocopcra miracutorum. ante conversionem meam,patetex factis. Ante enira
Per hanc enim fidem cseci illuminati sunt, dsemo- conversionem meam non sequebar Evangelium, imo
niaci liberati sunt, de paucis panibus, multa borai- persequebar; nec Evangelium discebam, imo expu-
num millia pasta sunt, infirmi sanati sunt, mortui gnabam. Quod vero nec post convevsionem meam
suscitati sunt, super aquas ambulatum est, ignis ne didicevim Evangelium ab homine, similitcr ex factis
sanctis noceret exstinetus est, venenum sine lsesione apparet, quoniam post conversionem meam non abii
bibituin csf. Per hanc fidem, serpentes non nocue- ad apostolos Christi causa discendi Evangelium ab
ri_nl,fer_e obedierunt, aves ministraverunt, elemenla eis, imo statiin abii in Arahiam prsedicare Evange-»
paruerunt, inforna patuerunt. Qui ergo Evangelium lium, et postquam eum ibi prsedicavi, redii Da-
non credit cssc a Deo, sine Deo est. mascum, et ibirprsedicavi. Hoe autem dicit his ver-
Sequitur psrs secunda, in qua Apostolus dicit bis : Cum aulem complacuit illi qui me segregavit, id
Evangelium non ab honiine, sed a Deosibi traditum D est abstraxit ab utero malris mem, velsegregavit de
esse, cum subdit : Neque enim ego ab homine accepi fovea nalivse incredulilatis, eUvocavil per graliam
illud, neque didici, sed per revetalionem Jesu Christi. suam, ut revelaret Filium suum in mc, ul evangeli-
Se"neque niinisterium praedicandi Evangelium ac- zurem eum in gentibus, continuo non acquievi carni et
cepisse, neque eliam iiiud didicisse ab homine dicit sangnini, id est consilio generis mei carnalium ho-
Apostolus, sed per revelationem JesuChristi. Ad of- minum. In Grseco apertius habetur, videlicet, noi»
fioium quippe prsedicandi missus est, cum Barnaba, contuli cum carne el sanguine, id est cum homine
a Spiritu sancto dicente, ut habetur in Actibus apo- Erangelium. Quod apertius dicitur cum subditur :
stolorum : « Segregate mihi Paulum et Barnabam Necabiiad anlecessores meos nposlolos, sed abii in
in opus ad quod assumpsi eos (Act. xm),» id estad Arabiam, etinde reversus sum Damascum. Porro in
prsedicandum gentibus. Unde et apostoli dicti sunt - his verbis ponit Apostolus tres causas vocationis
gej_-:um Paulus et Barnabas, quod ipse Apostolus suae. Primam ponit, cum dicit, cum aulem compla-
tes.alur : « Qui operatus est, inquit, Petro in apo- cuit illi, et cum subjungit, et vocavit per gratiam
slolatuni, operatus est et mihi inter gentes, et co- suam. Ac ei aperte dicat : Non propter merita mca
gnovcrunt gratiam quoedala cst niilii a Chrislo (Gal. quae non erant nisi mala, sed tantum propter bene-
1335 RADULPIH ARDENTIS , 1395 -
placitum suuni etgratiam suam voeavit me, in quo, A scamus, et quidcjuid boui riioimus, cum magnae
fratres moi, dat exemplum nobis, ut idem sontiamus dilectionis fervore faciamus. Nam juxta prophelam,
clenobis. Secundam ponit causam, cum ait: Vt reve- c malediclus est qui opus Dei facit negligenter
taret Filium suum in me, id cst Filii sui ii.isericor- (Jer. XLVIII).» Demde, inquit, posl tres annos ivi
diam. Propter hoc enim vocavit Dominus Paulum Hierosolymam videre Petrum, el mansi apud eurn
ct Magdalenam, et hujusmodr criminosas personas, diebus quindecim, non lam seilicet discilurus, quam
ut in his demonstraret supercxcellentem Filii sui cum eo collaturus EvangolUim. Exemplura dai
miserieordiam, qui venit in hoc mundo qusgrere Paulus visendi Patres el fratres nostros, maxime
peccatores quos salvaret. Ac si dicat : Propter hoc, spirituales, non ut vultus,quan.itates ct qualitates
me magnuin peccatorem vocavit Deus, ut in me eorum videaraus, sed ut invicem mores, vifam, vir-
demonstraret quod nuHus quantuscunque peccator tutes, opera et sludia consideremus, sed ut de rcll-
de niisericordia Dei debeat desperare. In quo, fra- gione et doctrina Christi cenfcramus,. et ul aUer-
tres mei, nobis peccatorfbus dat exemplum culpas ulrum iu meUus aediflccmus el proficiamus, et in
noslras scmper accusaodi etDei misericordiam sem- spirituali gaudio simul collselemur. Aliorum aulemT
pcr prredicandi. Tertiam causam ponit, cum subdit: inquilrvidiapastolorumn£minein,nisiJacobunifrotrcm
«7(e.'anjc.!iarcmeuin_Hgen..ftt.s.Propterhocenimro- y Domini. Ae si dicat: Si ab illis apostolis quos vidi,
cavii eum Deus (ut ipse ait Anaiiise), ut ipse portaret Evangclium non didici, mullominus ab iUis uuos
nomenejiiscoram gentibus, ct regibus.ctfiliislsrael. nonvidi.PorroJaeobus, fralerDomiuicUclusest, vel
Sane propter has tres causas, non soluni Paulura, quia expressius cseteris sanctilatem ejus imilahatur,
scdeliam nos quosfibet peccatorcs quotidie Deus unde et ei succcssit episcopatus Hierosolymorum,
vocat. Arocat cnim nos Deus, fratres charissimi, vcl quia cognatus ejus erat, el ex parle i.,airis, et ex
propter bcneplacitum smim tanliim; vocat nos, ut parte palrispulalivi Joseph.Perjusiuraniun demon-
magnam misericordiam suam in nobis revelet; vo- strat Apostolus se non didicisse Evangdium ab ho-
cat nos, ut immensam ejus sempev et ubique prsedi- mine cum subdit: Q*m scribo vobis, ecce coram
cemus boniialem. Deo, ijida non.mentior. Est enim specics juramcnti.
In hoc autem quod ait AposVohis: Continno non Quasi, eccecoram Deo, id est, tesle Deo, loquor vo-
acquievi cami elsanguini, osi.-rnditdivinse vocationis bis, quia non mentior in his quw vobis scribo. Sed
circa se velocem cdvtaciam, quse tam ciloeum de cum Dominus prohibeat omnino jurare, neque per
malo honum, de carnali spirituatem, de rnsiprente coelum, neque per terram, neque per aliquam crea-
fecit sapientem. Nescit enim moras, sed subito men- turam, sed, inquit, sit sermo vesler: Est, est; Non,
tem Deus mulat, subito erudit, subito sanat. In quo C non; quidquid cnira abundantius his est, a malo
confutantur illi qui, quando vident aKquem crimino- est (A/a(./.. v): quid est quod Aposlolus jurat? Da-
suni, de ejus emcndatione desperant et dicunt: minus, fralres mei, quod peiiectius cst> consulml!,
Quomodo fiet iste bonus, qui tam makis est? Non prohibensne quis quasi bonum appetatjuvamentum,
altendenles quam cito Deus Pauhrm, qHam cko et assiduilate jurandi labatur in perjurium. Aposlo-
Magdalenam, quam cito latroncm mulaverlt, et de lus tamenjuratquasi coactus propter incrcdulitatem
tam malis tam bonos effecerit. In hoc vero quod homiiium. Ecclesia etiam oro foedere pacis et fidei
Paulus modo conversus statim tam strenue festinat, suos jurare permitlit. Non est tamen juraroentum
et vaditetvenitad prsedicationem, demonstrat suse bonum,. id est, non est appelendum quasi bonum,
conversationis fervorem. Qui sicut fuerat prius fer- tamen non est malum, quando est necessarium.
vidus in perseculione Evangolii, et in damnationc . Verumtamen scmper a malo est, id est ab incredu-
animarum, ha imo magis poste» in praedicatione litate eorum qui jnrare faciunt. Debet autem jura-
Evangeln, et in luero animarunQfervidus effectus mentum cum sit, habere tres comUes : veritalem,
cst. In quo, fratres, inde raeus et mei similium tepor judicium et justitiam. Veriutem, ut itacorde sen-
confunditur, qui, sicut nunquam fui valde fervidus tiat sicut jurat. Judicium, ut cum discretione, et
in magna malitia, ita nec inmagna bonitale fervidus pro quibus necessarium est jurare-,juret.Justitiam,
existo, non attendens quod ak Dominus in Apoca- ut propter Deum et justitiam juret. Si veritas non
lypsi hominibus hujusceraodi: «Utinam, inquit, firi- est in juramento, perjurium est, ut quando aliter
gidus aut calidus esses-; sed quia nec frigidus ncc jural ore quem sentiat cordc, vel quaudo jurat in
calidus es, ideo incipio te evomere de ore meo verbon_.nicalliditate. Deus enim sic accipit, sicut
(Apoc. ni).» Natura quippe hominum fervidsementis ille cui juratur intclligit. Si vero judicium, id esl
cst, quod quidquid faciunt, sive bonum sive malum, discretio non sit in juramcnlo, stullum cst jura-
illud fervide faciunt. Et econtra honwiies tepidae mentum. Et si illud quod juratum cst facere, sit
mentis quidquid facuHit, sive bonum sive malum, peccatum criminale, non est faciendum, sed potius
illud tepide faciunl. Et quamvis pejor sit mens fri- stulturo juramentum per poenitentiam corrigendum.
gida quam tepida, lamen saepius etcilius mens fri- Unde scriplum est: « In male promissis rescinde
gid» quam tepida venit ad fcrvorem. Proinde, fratres _idem,in lurpi vero muta decretum. «Sivero juslitia,
mei, leporcra noslrum, ne nauscam D o faciat, id est bonus finis, non sit in juramento, dejeramen-
.;xciitiannis, et in dilcttionc Dei ct proxiiui iii-_.dc- tum id csl pravum jurainentum potcst dici,. ut
 1397 IIOMILI^E.— I. DE TEMPORE. 1398
quaudo aliquis propter lucrum vel propter favo-. A Sectmdo, inducitur pcccalrix poenitens cum sub-
rem, vel odivun, vcl aliquam alam temporalem cau- dittir : Et eccemulier, qum eral in civitale peccatrix,
sam jurat. Itaque, fralros mei, grave peccatum cst vl cogtwvit,etc. In quo considcranda sunt quatuor :
dejeramentum, quia carel recto fine. Gravius vero Pcccatricis magniludo, occulta provocatio, accele-
est slultuin juramentum, quia jurat ea quae non rala conversio, fervens poenitudo. Peccatrix siqui-
deberct jurare. Gravissimum vero est pcvjurium, dem haec magna erat, quae antonomaslice peccatrix
quiajurat falsum pro veritale, et falsitatis Deum dicla cst. Undc et hie dicitur : Mulier, qum erat in
.estem inducit. Supev omnia etiam ista, gvavissiraa cwitale peccatrix. Non quod nulla alia esset pecca-
est juvandi consucludo. Qui enim quotidie jurat, trix, sed quia quselibet peccatrix, in comparatione
frequcnter pejeral. Et si tantum peccatuin est ejus sancla esset. Unde et Marcus septem dsemonia
eliam semel pejerare, qiiantum crimen esl frequen- de ista a Domino fiiisse ej*cta testalur (Marc. xvi;
t:er pejerare? Igitur, fralres, consuetudinom jtirandi Luc. VIII).Soptem enim daemonia Maria habuit quse
cjuasi moiiemfugiaraus; nec cliam aliquando, nisi universis vitiis piena fuit. Qui enim a libidine possi-
pro magna ncccssitale, et tunc cum liniore et reve- delur, a spiritu fornicationis possidetur; et qui ab
lenlia jiiremus. Alios ad jurandum non compella- araritia possidetur, a maramona spiritu avaritise pos-
mus, praecipuc illos quos falsum juramenlum habc- B siJetur. Et sic de aliis. Quot ergo criminibus quis
rc novimus, ne cos in anima occidaraus. Et nc servit, lot dseinonibiis servit. Sed quanto fuit hujus
ipsi ad juramenlum aliquaudo compellamur, tani peccalricis iniquilas major, lanto sanctificatio ejus
verascs omnibus nos exhibeamus quod nostro sim- fuit mirabilior, ut de ea specialiter dicluni videatur :
plici dicto credalur lanquam juramento. Sit verilas « Ubi ahundavit delictum superahundavit gratia
: in ore,'simplicitas in corde, innocentia in opere, jusii- (Rom. v). » Haic peccatoribus in excuiplum propo-
"lia 'n inlentione, Christus in mercede. Quod ipse no- nitur, ne propter aliquam criminum enormitatcta
. bis cc-iiccdat qui cum Patre et Spiritu sancto vivit desperent, sed ad exemplum hujus per poenitentiaHi
cl regnatDcusper omnia saecula sseculorum. Aracn. ix.surgant. Audi, peccator : non tibi proponitur Ma-
XXV. gdalena in occasionem peccata tua excusandi; ipsa
1KFESTODEAT/EMARI___ MAGDAELN-E. enim non excusavit sua, sed accusavit. Si ergo, lu
Rogabat Jesum quidam Pharismus ut manducaret secutus es pcccantem, sequeve corrigentem.. Fui;
euin ilio (Luc. vu), et reliqua. Haecsancli Evangelii qtioque vocatio ejus occulta, et ideo magis digna.
: ioetio quinrjue perlita esL Primo, invitatus Jesus a Non enim per vocem prsediealionis, ut Petrus et An-
Pharisseo rccurabit. Secundo, peccatrix poenitens ad _ dreas, nec pcr necessitateni, ul Paulus, sed per so-
cuni aceedit. Tertio, murmurat Pharisseus. Quarlo, ' lara inlernam iiispiratioiieni vocala fuit. Ille enim
ei respondcl Jesus. Quinto, ponilur Pharisaeorum qui corporaliter apud Simonem erat, Mariam absen-
«.murmuratio, cl peccatricis dimissio. Primo igitur, tem, utad se venivet, invisibililev vocabal et tvahe-
rogalus Dominus a Pharisseo, intrat domum ejus et bat. Unde non cst mirum si eam exterius suscipie-
rccumbit. C:eterum alibi prsecepit Dominus discipu- bal, qui eam interius advocabat. Fuit etiam conversio
lis, ut venientcs in aliquam civitatem interrogarent ejus accelerata, quia non procrastinavil, non dislulit,
quis in ea dignus sil, ct ibi maneant (Luc. x). Cum non exspectavit ut Dominum in loco secreto et tem-
ergo iste Pharisseus Iegatur nmrmurasse contra Do- pore libero inveniret, sed raox feslinans in domum
tuinum, quomodo erat dignus ut Dominus recumbe- alicnam inter convivas, ad Dominum convivio occu-
rcl apud eum? Non erat, fratres, unde dignus, sed patum erunipit, et medelam quaerit. Haec, frau-es
ideo Dominus recumbit apud eum, ut eum faciat di- mei, nostram condemnat negUgentiam, qui, cum
gnum. Itaqne, fratres, Dominus non nisi rogatus simus magnis qbvoluti criminibus,. lempus poeniten-
apud Pliarisseum rccumbil, et hac de causa, quia lise procrastinamus, exspectamus tempus Quadra-
praeviderat se pluribus ibi profuturura, etpeccalrici gcsiinso, locum secretum, sacerdotem familiarem ,
pcr vcniam, et Pharis_cis per increpationem, dans 0 quasi totum tempus vitse nostrse paenitentisc non sit
nobis cxemplum, ut non comedamus cum aliquo nisi aecommodatum; ct spalium vitse nobis proraittimus,
rogati, cl nisi intcntione proficiendi. Nam sunt repre- cum de prsesenti hora securi non simus. Inde est
hcnsibilcs, vcl qui non rogati veniuat, vel qui solum quod mors quasi fur in nocte veniens, heu! mullos
cibum quscrunt. Cum quis ergo nos rogat, ut secum rapit impoenitentes et intestatos. Hujus ergo pecca-
comcdamus, si talis est persona cui prodcsse valca- tricis acceleratam conversionem imitemur. Et quia
nr-ais,vcl qu;e nobis, eanuis. Alias non eamus. Im- quotidic labimur, quotidie ad medicura animarum
perfccius crgo ct rudis convivia et consorlia malo- noslrarum recurramus. Nunquam dormiamus in
ruiii ponilus evitct, quia non converteret eos, sed po- peccato, sed scmpcr mortcm instantem limeamus.
tius subvciierelur ab cis. Qui vcro est in virtute, Fuii eliam ejus pcenitentia fervens, quod ostendit,
rogatus a persccutoribus cal, ul, dum pascilur ab dum stgns retro secus pedes Jesu, iacrgmis ccepil
eis corporaliter, pascat eos spiritualiter. Si quis vero vigarc pcdes ejus, et cupillis capitis sui tergebat, et
obmurmuret, rcspondcal illud Dominicum : i Non osculabatur pedes ejus, el unguento ungebat. Dum
cst opus valcnlibus niedico, scd male liabenlibus rctro secus pedes Domini stat, se de csetero cjus
-(Matlh. ix), » vostigia secuturam significat. Dum lacrymis pcdcs
«39» RADULPHl ARDENTIS f40fe
Jesu rigat, compunctionem ct fervorera interiorem 1 Quarlo respondet Doniiinis ad cogitationcm Pha-
se non jam ulterius posse celare demonstrat. Nam rissei^induccns paradigma de eo^jui minus, et de eo
pensate, fratrcs mei, quanto ardore intus ardebal, qui plns debebat. Quibus cum credilor dimisisset,
quse inler epulas flere non erubescebat, quse inter interrogat Dominus uter coi ani magis diligere debe-
comedentes et lsetanlcs compungebalur et flebat. Et ret. Qui respondit. JEstimo quia is ctti plus donavit.
cum, teste Salomone « melius sit ire ad domum Cui Dominus : Recte judicasti. Ecce Pharisseus sua.
luctus quam ad domum convivii (Eccle. vn), senloiitia constringitur, et quasi phreneticus, fune
quar.tum hsec iiilus fervebat, quse in domuni convi- quem portat, ligatur. Ostendit enim Dominus per
vii luctum faciebat. Recordabatur quippe quam hanc parabolam,. peccatrici sua peccata esse di-
immoderate peceaverai, et ideo non curavit qiiam missa, et eam tanto plus ui ainorem ferventem,.
immoderate pceniteret. Quare, fratres mei, non quanto dc pluvibus et majovibus consecuta erat
confundunt lacrymse hujus peccalricis duritiain remissioncm. Quod plerumque cerniinus, fratres,
mentis noslrse,qui nonflentesvenimus, sed ridcn.es, mei. Videmus namque aliquos, quiquanlo fueraut
qui ad deflendum damna tcrrcna, lacrymas inveni- fervidiores in peccando, tantum fiunt fervidiores in
mtis; ad dcflendum vero peccata et spiritualia poenitcndo. Et aliquando aliquos qui quanto rainus
damna, lacrymas invenire non possumus? Haec g peccaverunt, tanlo minus in bono fervidi sunt. Sed
muUer, quia per oculos tcrrena concupierat, idoo .jnosdam plango, de quarum numero ipse sum, qui„
nunc eorum lacrymis peces Jesu i igabat. Capillos atl cum multamagnaque criminaperpetraverint,lamen
decorem corporis nutrierat, et ideo nunc eos in in poenilendo tepidi sunt, et quasi nihil vel parunv
obscquium tergendi pedcs doraini expendebat. Orc delicti commiserint securi sunt. Sed quieunque lales
vana el falsa dixerat, et illicita oscula feccrai, ct sumus, quid aliud faeere debemus, wisi-ut quoliuie
idco nunc orepedibus Domini osculadabat. Ungucnto, repUcemus mullitudUiem niagnitudinemque crimi-
ut bene oleret hominibus, sese ungere solehat, nunc uum nostrorum in cordibus nostris, et tormenlaeis
ungucnto pedcs Domini ungebat. Quot habuit oblc- ulciscendis debita et parata, semper ante oculos
ctamcnla culpae, tot habuit nunc sacrilicia pteni- nostros habeamus : ul hinc erubesceiites, et indo
t. nliae. timentes ui lacryrais compungamur, et qiiandiut
Terlio inducilur Pharisaeus murmurans et intra vivimus nunquam nobis sanctilatein promitlamus.
se dicens: Hic si esset prophela, sciret profecto quw Scriplumestenim : i De propiliato peccato noli esse
tt qualis est nwlier quee tangit eum, quia peccatrix sine metu (Eccli. v).» Adaptans atitem Dominus
est. Ac si dicat: Non est propheta iste qui sc tangi inductam parabolam, subjungit: Vides hanc mulie-
'
patitur a pcccatrice. Pharisscus iste, fratres mei, L*rem? Probat autem Dominus Pharisseo quod plus a»
sibi justiliam arrogabat,. et tamen vere justus non peccatrice, cui mulia dimissa erant, diligatur, quam
erat. Cunv enim onines virtutes inter se conjunctse ab eo cui minus dimissum erat^ Et hoc per exleriora
sint, iste veram justitiam non habebat qui consor- opera, quaeprobatio sunt dilectionis, pvobat, loquens
tibus ejus liiimilitate et charitate carebat. Si enim per aiilit-iesim, nunc de hoe, nunc deilla hoc modo;
hiimililatem habevet, non aliorum peccala, sed sita Jnlravi in domuni tuam, acfuam pedibus meis non
|udicaret, cum scnptum sit: «Justus prior accusator dedisti, quod minusest; haec auleih, quod majus
est sui (Prov. xvm). > Iste autem de falsa justitia est, lacrymis non cessavit rigare pedes rneos..Osculum
superbit et conlemnit peccatricem, et judicat Domi- milti non dedisti, limc autem, quod majuS est, no»
num cam suscipicntcm, in utroque perversus, prac- cessavilosculari pedes meos. Potuiteuim subjungere:
sertim cum viderefc Dominum non nisi humiliatam Tu spiritualitev me hon pavisti; hsee autem spirifua-
et plorantenr suscepissc. Rursum, si charitateia liter me pavit. Propter quod, inquit, dimissa sunl u
habevel, ct pcccatvici per misericordiam compatere- peccata multa, quoniam diiexit multum. Ac si aperte-
tur, et Dominum compatientem imitaretur. Ipse dicat: Per su_e dilectionis fervorem decoxit peccatOr.
autem et contra patieutem, et contra compatientem D rum suorum pristinam rubiginem. Cavete autem,
indignatur. Tales sunt hodie qt.idam, et unde gra- fratres mei, ne hic inlelligatis ideo peccatrici pec-
vius dolendum est, etiam noslri ordinis, qtii, cum cafa esse dimissa, quod ipsa prsedicta opera Christo-
aliquid exterius boni iaciunt, mox minores despi- exhibuit, vel quia eum dilexertt. Non enim dilectic.
eiunt, et, _«*<.rcPharissei,, a peccatrice tangi refu- vet exhibitio peccatricis fuit causa Christo quare ei
giunt. Qviatv ?d pedes Pharissei resedisset, cakibus peccata dimilteret, sed econlrario. Non enim ideo.
repulsa rccederet. Inquinari enim se alienis peccatis quia mulier Christum dilexit et prsedicta opera ei
epinantur, qui non vera juslitia, sed sua replentur. exhihuit, Christus ea dimisit, iino quia Christus ei
Sed nos, fratres mci, hsec cvilanles, quid facere dtmisit, illa Christum dilexit, et ei prsedicta opera
debemus, nisi wt in alienis peccatis lugeamus nos? exhibuit. Deus enim sola gvatia prsevenit peccata.
In similia enim pcccata ant Iapsi sumus, aut labi rem, conferendo ei gratis et contriiionem et pecca-
posstimus. Si iapsi sumus, lapsos non judicemus, torum rcmissionem. Quod ergo ait, propter quod et
scd potius cum eis lugeamus. Si vero in hujusmodi quoniam, non sunt essendi, sed potius intelligencji et
fcipsi non fuimus, quia tamen labi possumus, no- scicndi. Est crgo sensus : Ex praediclis enim operi-
Msinet liincamus.
 tm HOi-iLLE. -1. DETEMPORE 1402
bus potes inteltigere ct qtiia dilexit multum, et quia A ruptum, haud amplius tluobus passuum millibus
sunl ei diniissa. procul Aqucnsium oppido conscondit, nunquam
peccata postea digrcssuva, ihique in antro obscnritate qui-
Quinto loco, sequitur remuvmuralio Phavisseo- dcm sua horribili, sed horvove insa venevahili, an-
rum, qtii, cum viderint cogiiationes suas divino nulu nos triginta orans , ac coelcstiajugitcr aniino ver-
et non erubescunt; nec dant sans, absque ullo cibo quem morlales suggesse-
deprehciisas confutatas, rint, tiansegit. C_etcrum angclico ministerio aleba-
honorem Deo, sed adhuc uiaLiimcogitant, dicenles : tur, visobalurque ccelo affatim id supplente, quose,
Quis esl hic qui eliam peccata dimiilil? Sed Dominus ne mundo deberel, abdicaverat.. Nain eam deinceps
ejs tanquam responsionc indignos prsctermiltens, vidit nemo mortalium, prsoter episcopum Maximi-
illi: niiin, qui illam semel Domiiiiei eorporis ministrandi
causam absolutionis peccatricis subdit dicens gratia, cum proxima fato jam essot, oraculo moni-
Fidcs tua te salvam fecil. Setl si fides stia eam sal- lus adiit. De Magtlalena ita inquit Franciscus Pe-
vam fecil, quomodo sola graiia?Quoniam etiam ipsa trarcba : Fecit iclem Maria post peccatum. Non
enim in populis longum conspici, aul habitare in
fides gratia est. Non cnini credidisset, nisi divina palatiis elegit, sed patriam fugiens, in has terras
gratia ei inspirasset. Quid autera post absolutionem velut in orbem alterum delata,perseveraiiler laluit
in finein, et pro domo liabuil nudam etconca-
agcre dcbeat, ostenditur cnm ei dicilur : « Vade in hic vam iilam rupcm, quam vidisse te arbitror; nequc
pace, hoc est quod alii peccatrici dieitur : Vade, el
rj enim procul binc abest, etlocus est sacro quodam
amplius noli peccare (Joan. vin).» ln pace ireprseci- Jiorrore venerabilis, ae visitari de longiiiquo eliam
pitur, ut viam 11011 scandali, sed rectitndinis sequa- noctes noii indigiuis , ubi et s;epe me fuisse, et tres olim.
tur. Non enim prosunt lamenla, si repliccntur pec- totidemque dies, non sine voluptate alia,
quam quse in urbibus capi solet, exegisse memini..
cata. lllic dulcis ac felix Christi hospita non ornantium
Exemplum ergo, fraives charissimi, htijtis pecca- servitio pucllarum, sed obsequenlium ministerios
tricis scquamur, pcenitentiam non procvaslinemus, angclorum vivons ac moriens usa est. At nihil lale
fecit Martha soror, dicat aliquis, et tamcn sancta
sed pvopevcconvevtamur. Si fuerit vespera, 11011 ex- est. Non inficior id quidem, sed certc multo san-
specteinus mane; et si fuerit mane, non exspecte- ctior Mavia quae id fecit. Ilsec Pctravcha, qui et plu-
mus vespcram, sed quam cito cum laerymis compun- rimum devotus huic sanotissinise fuit, in cujus ho-
etionis et unguento devotionis ad medicum anima norom et carmina qusedam sepulcro ipsius fecit
appendi, quae tam subsciibere haud indignum du-
rum curramus, srcus pedes ejus resideamus per hu- ximus. Sic enim incipiunt:
militatem, ct rctro, non ante, per conscienlise pudo- Dulcis amica Dei, lacrymis inflectere nostris
meas intende preces, nostrseqtte saluli
rem, inter convivautes et L_.lan.esflcre discamus, et Atque enim tibi tangerft
dum peccala nostra ploramus, ultima Christi mem- Consule, namque poles; neque Ifrustra
tora, id est, pauperes beneficio compassionis rige- P Permissum, gemituque pedes perfundere sacros,
mus, superfluitate nostrorum scilicet bonorum tom- Et nitidis siccare corais, ferre oscula plantis,
Inqite caput Domini pretiosos spargere odores.
poralium, eis serviamus, osculum fraternse dilectio- Nec libi congressus priroos a morte rosurgens,
nis cis porrigamus, ut vidclicet eos quibus eleemo- El voces audire suas, et membra videre,
synam facimus, fraterno amore diligamus, odore et Immortale decus, lumenque habilura per sevum,
Ne quidquam dedit selhere rex Christus olympi.
opinione nostrse devotionis eos, imo el totam Eocle- Viderat ille cruci hserentem, necdira pavenlem
siam respergamus et delectemur, quatenus perfeclam Judaicse tormenta manus, turbaeque furenlis.
pcccatorum nostrorum veniam consequi et viam pa- Jurgia, et insultus sequaiitcs verbera Unguas,
cis de csetero sequi mereamur, largiente Deo et Do- Tractantem Sedmcestamintrepidamquesimul,digitisqu«eruento_k
clavos, iraplenlem vulnera fletu,
Hiino nostro Jesu Christo, qui cum Patre et Spir.lu Pectora luiidentem violenlis candida pugnis,
sancto vivit et regnat Deus per omnia ssecula ssecu- Vellcntem flavos manibus sine move capillos.
Videvat hsec, iiiquaiii, duin pcctora fida suovum
lorum. Amen. Diffugerent peUente metu, meraur ergo revisit
De sancla Maria Magdalena. Ex Sedulio. Te primam ante alios, tibi se prius obtulit uni,,
Te quoque digressus terris, et ad astra reversus»
Post Dominus, Pharisaea pctens convivia eocnse, Bis tria lustra cibi nunquam raortalis egenten
Orantis dapibus scse iuipoiiivil amici. sub hac aluit, tam longo tempore solis
Tunc mulier, quam fama nocens et plnrima vita_ n" Rupe Divinis contenta epulis, el roresalubri.
Mordebaut delicta stise clementia supplex Hsecdomus antra tibi stillantibus huniida saxis.
Corruit amplectens vestigia, quscque profusis Horrifico tenebrosa silu, tccta aurea regum,
Irrigat inciimbcns lacrymis, et orine soluto, Delicias omnes, ac ditia vicerat arva.
Tergere nec sacras, nec cessat lambcre plantas. Hic inclusa libens longis vestita capillis,
Unguento fragrante fovens sententia, donec carens alia ter denos passa Decembres
L_eta Dei, quem ferre manum non poenitet un- Vesle Diceris, hic non fracta gtiu, nec victa pavore
Si nos poeniteat vetercm qusesisse ruinam :[quam, Namque famem, frigtis, durum quoque saxa cubilej
Dulcia fccit amor, spesqne alto pectore lixa.
Vade, (ides, mulier, tua te salvavit ab omni Hic hominum non visa oculis, stipata caternls •
Dixisset quodcunque malo gessisse videris. die subvecta perhoras,
mea. est Angelicis, septcmque
Utercpace Magna mediciiia fateri Coelcslosaudire ehoros, alterna canentes
Quod nocet abscondi. Quoniam sua vulnera nutrit, Cavmina, covporeo de carcere digna fuisti.
Qui legit, et plagam irepidat nudare medcnti. XXVI.
E i poliuta diu, modicum purgata rccessit
Per geniilum, propriique lavans se gurgite fletus IN FF.STO BEATIJACOBI APOSTOI.I.
Munda suis lacrymis redit, et detcrsa capillis. Accessitad Jesum mater filiorum Zebedmi,adorans
De sancla Maria Magdalcna. eum, et pelens aliquid ab eo (ilatth. xx). Tripartita
Magdatona, reUcta sorove cxtorisquc collcin pr;e- est lisec lcctio, fvalrcs charissimi. Primo, postulat a
1403 RADULPHI ARDENTIS l_0i
Doroino mater (iliorum Zebedsei; seeundo, respon- A , glorias vanas postulcnl, quse fuerunl mviltis causa
det ei Dominus increpando; tertio, erudiendo. Filii perditionis, sed rcgnum seternum. Non exhscrcdent,
siquidem Zebedsei, Jacobus ct Joannes, audierant ut mulli hodie faciunt alios, ut filios suos hseiedcnt,
Dominum venturum in regno suo, et sessurum in non damnant "animas suas, ut filios suos in hoc
majeslate sua, ct ideo lanquam adhuc carnales, mundo locupletent, sed potitis orationibus, oblalio-
capli dulcedine regnandi, per intercessionem matris nibus et eleemosynis, filiis suis divinam mereantur
suse, quam Domini materteram el familiarem nove- hsereditatem; imilantes illam egregiam matronam
rant, voluerunt sibi vindicare, ut Chrislo ad dexte- Paulam, quae, cum omnia erogando pauperibus spo-
ram ct ad sinistram collaterales sederent. Et hoc liaret filios suos, diccbat : « Non posstim majorem
prse cscteris se consequi sestimabant, quia Christi li_eredilatem acquireie liliis mcis quam Dei miseri-
crant familiariores, etquiain quibusdam erant cum cordiam. » Secundo, rcspondct cis Dominus per in~
Petro privilegiati, ul in transfiguratione et in qui- crcpalionem, cura subdit : Nescilis quid petalis.
busdam aliis sccretis. Quorum petilio, quamvis Respondet autem hic Dominus non singulariler
esset indiscrela, tamen in hoc dederunt nobis exern- matri, sed filiis quorum instinclu poslulabat. 11U
plum, ul, quando aliquid a Domino peslulamus, per auteni bonum pelebant, sed indiscrete. Indiscretio-
iiilorccssionera eorum quos scimus Deo placere, •* nem quippe habuerunt in quinque. Primo, in per-
postulcmus. Quando enim displicens et ingrata per- sona a qua postulabant, quoniam Dominum esse
sona aliquid postulat, non illum fleclil, imo potius personavum acccptorem pulabant. Personarum enim
cum cxacerbat. El si quis rcus nos exoret ut apud acceplor esset, si cognatos suos ob sanguinis amo-
regem pro eo inlercedamus, dicere solemus : « Pro rem sublimaret, et remotos despiceret, si Judseos
tc interccdcre apud rcgem nequeo, qtiia ejus ob solam propinquitatem diligeret, et alienas gentes
familiaritatem non habeo. » Nos ergo, fratres, rcprobaret. Sed, ut ait Petrus : « Non est persona-
vcniam peecalorum nostrorum per intercessionem rtim acceptor Dcus, sed in omni gente qui timet
Deo placentium , tam vivorum quam defun- Devim et operatur justitiam, acceplus est iUi (Act.
ctorum, postulerous, nt quijdc merilis nostris dis- x). » Secundo, in ordine petendi indiscretionem
plicemus, eorum merilis adjuvemur. Quos ergo habuerunt, dum prsemium ante meritum, messem
novimus per sanclimoniam mcritorum Deo familia- antc seminationem, requiem anle laborem, regnum
riores, illos polius colamus, veneremur et flagite- anle militiam, triumphum ante prselium postula-
mus. Ipsa autem mater, postulatura pro filiis, bant.
prudenter egit. Primo enim, accessit; posl, ado- P Teiiio in re postulata indiscrelionem habuerunt,
ravit; dcinde, petiit aliquid. In quo nos exemplo suo dum alterum ad dexteram Domini, ct alterum ad
inslruit, ut, quando volumus a Deo postulare, pri- sinislram sessurum postulabant, cum omnes ele •
mo fide et moribus Deo acccdamus, ut hemorroissa. cti ad dextram sint statuendi. Quarto, in ni-
Secundo, adoremus, nos tanquam indignos humi- mielale peliti indiscretioncm habuerunt, qui
liantes, et de sola Dei gratia prsesumenles, ut humi- cseteros apostolos, quos non prseibant probitate ,
lis publicanus. Tertio, aliquid petamus. Non petamus honore prsccellere satagebant; quod et sequen-
temporalia, non petamus mortem inimicorum no- tia ostendunt, dura audientes decem, indignati sunt
strorum, non petamus vana; quaecum aposloli po- de dtiobus fratribus. Quinto, in modo petendi indi-
stulasscnt, audierunt : « Usque modo non pelistis screlionem habuerunt, dum non per humilitalem,
quidquam in noinine mco (Joan. xvi), . sed pela- sed per ambitionem regnum cceleste postulahant.
mus in nomine Jesu , id est| Salvaloris, salulem. Unde et in sequentibus audiunt : Reges gentium do-
Hanc enim pelere, cst aliquid pclere. Petamus igitur minanlur eorum. Vos autem non sic. Sed qui tnajor
c primum regnum Deiet justitiam ejus, et csetera est, fiat sicul junior; et qui prmcessor est, sicut qui
adjicicntur nobis (Matth. vi). > Intcrrogat autem ministral.
Dominus matrem quid vellct, non quin sciat; sed ut D Nos ergo, fratres mei, cum postulamus aliquid a
ci conscquenter respondeat. Dic, inquit, ut hi duo Domino, cum discretione postulemus. Petaraus con-
filii mei sedeanl unus ad dexteram, el alius ad sini- lidentes, non ex hoc quod sumus ministri Dei, vel
slram in regno luo. Haecmulier, fratres mei, habuit quod videmur aliquid esse in hoc saeculo, sed ex sola
magnam fidem, cl prudcntcm pietatem. Fidem Dei misericordia. i Deus enim persouarum acceplor
quippc niagnam habuit, cum illum quem inmundo 1 non est. » Petamus ordinatc, ut scilicet prius donet
possidcre nihil cernebat, rcgem xlcrnilalis crcdidit. nobis lacere-mandala sua, et postea consequi prse-
Fidom niagnam habuit, cum ei non fac, scd dic lan- mia sua. Petamus eliam quod conveniens est nos
tum dicit, sciens procul dubio quod dicere Dei estL petere, et quod per Scripturas scimus Deum sanctis
facere, « quoniam ipse dixil, et facta sunt (Psal. suis daturum. Petamus moderate, rogantes scilicet
xxxn). » Prudcnlcm quoque piclalem habuit,quse i quod nos faeiat Deus, non majores in regno suo, sed
liliis non opcs, non posscssiones terrenas, sed re- vel ultimos. Pelamus etiam non cum ambilione, sed
pnum seternumpostulavit. Hanc matrcm nostrx ma- cum humililate. Non enim per ambitionem, sed por
.rcsfamilias imitoiitur, ut pcrfccfa fide et prudenti humililalem pcrvcnilur ad rcgnum ccetoruin. Tcrtio,
piclalc, filiis suis, non divitias, non honoros, non erudit nos Dominus, quibus rognuin Dci sit d mduni,
n"05 IIOMlLIiE—I. DE TEMPORE. UOd
cum subdit: Polestis biberecalicem quem ego bibitu- A laborem, abstinentiam, contiiientiam, charitatem, et
rns sum. Per calicem quo infirmus bibere solet ama- per opera chavitatis et misevicovdise.Non eniin pi-
ritudinem, significat Dominus suam passionem. Ac gris et somnolentis datur regnum ccelorum, sed la-
si operte dicat: Vullis venire ad regni honorem? borantibus. « Neque omnis qui dicil: Doroine, Do^
Prius exemplo mei bibile passionem. Nam per potum mine, intrabit in regnum coelorum, sed qui facit vo-
amiriludinis pervenitur ad gaudium salutis. Si vut- luntatem Patris mei qui in coelis est (Mulih. vn;
tis venireadculmen, honorisprius vos exerceat viaIa- Litc. m). » Propterea, fratres, volunlatem Dei sem-
boris. Qui cum fiducialiter responderent: Ppssumus, per inquiramus, et ?am proposse nostro semper fa-
ait illis : Caticem quidem meum bibelis, subaudi, et cianius, petentes primo ut Deus det uobis suam
illum bibendoregnum consequemini. Sed cum Joan- facere voluntatem, dcinde statuat nos vcl ullimos in
nes in pace vilam finierit, patet quia non solum san- regno suo. Quod ipse praeslare dignetur, qui cum
guine, sed eliam abstiiieiuia, conliiicntia, labore et Patre et Spiritu sancto vivit et reg lat Deus, per
compassione marlyrium obtinelur. Propterea, fra- omnia ssecula sseculorum. Amen.
tres mei, discamus crucifigere carnem noslram cura Vita divi Jacobi apostoti frutris Joannis evangelista;
vitiis et concupiscentiis. Qui enim carnalia desideria per Eusebium Cmsariensemscripta (9).
in se crucifigit, martyrii corona non carebit. Sedere " Tempore Claudii imperaloris, quando fames erat,
raisit Lucas in Actis apostolorum) He-
autem, inquit, ad dexteram meam vel ad sinistram, rodes (inquit rcx manus suas affligcre aliquos de Ecclc-
non est meumdare vobis,subaudis, nunc scilicet ante sia, et interfocit Jaeobum fratrom Joannis gladio
laborem. Vel, non est meum dare vobis, subaudis, (Act. xn). Dehoc autem Jacobo Clemens Alexan-
talibus, scilicet ambiliosis et vanis. Vel, non esl drinus etiam historiam quamdam, dignam mcmo-
in seplimo Dispositionum suarum libro scribit,
meum dare vobis, hac scilicet ex causa, qui cognati ria,
peiialamad se ttsque, ex tradilionemajorura. « Quo-
et sanguinei mei est, cum non sim acceptor perso- niam quidem, inquit, et is qui oblulerat eum judici
naruro. In quo, fratres mei, condemnat praiatos ad niartyrium, Jacobum scilicet, motus etiam ipse
sanctae Ecclesiae,qui in ecclesiasticis dignitatibus et confessusost se esse Christianum,ducti sunt, inquil,
ambo pariter ad supplicium, et cum ducerenluv, in
adminislralionibus dandis, non pensanl merilum, via vogavit Jacobum dave sibi remissionem. At ille
sed sanguinera. Non quaerunt Dei honorem, nec ani- parumper deliberans: « Pax tibi, » inquit; et oscu-
inarum utilitatem, sed honorare carnem suam. Quod Iatus est cuiii, el ita ambo simulcapile plexi sunt. >
Viia ejusdem per Isidorum.
quia Hcli fecit, redarguitur, et damnatur a Domino
dicente : « Quia, inquit, honorasti filiostuos magis Jacobus, qui interpretatur supplunlulor, filius Ze-
hodie bedsei, frater Joannis, quartus in ordine duodecim
quain me (IRcg. u),»etc. Ecce prsclati nostri, C Iribubus, quse sunt in dispersione gentium, atque
quidquid locum Cbrisli tenent, et non exemplum, si Hispaniseet Occidentalibuslocis Evangelium pracdi-
veniat mater vel matertera cum duobus parvulis suis cavit, et in in occasu mtindi, luce prsedicalionis efftit-
con- sit. Hic marinarira Achaiseat> Herode tetrarcha
petens eis honorcs ecclesiastieos, non dubitant
gladio csesus occubuit, ibidemque sepultus.
ferre uni decanatum, et alteri archidiaconatum,post- XXVII.
posilis senioribus, religiosis etdiscretis, non attenden- IN TRANSFIGCRATIONE DOMINI.SERMODE EPISTOIA
les quod Dominus, non Jacobum, non Joannem, quam- REATIPETRI,QUyE LEGITl 111NLOBEM FESTO.
vis sancti etprudentesessenl, noluil statuere principes Dabo opera et frequenter habere vos post obitum
super apostolos, ne videretur juniorem praeferre se- . meum, ul horum memoriam facialis (II Petr. i), etc.
niori, vel cognalum alieno. Ipse quoque dicenti: Lectio ista, fratres charissimi, quadripartita est.
« Ecce mater tua, et fralres tui foris stant, quseren- Primo enim, oslendit Pelrus quantam habet operam
tes alloqui te ( Matth. xn), » ait: < Quse est mater in profeclu filiorum. Secundo, ostendit doctrinam
mea, el qui sunt fratres mei? Quicunque, inquil, siiam talem et lantam esse, cujus memores esse de-
fecerit voluntatem Patris mei qui in coelis est, ipse beant. Terlio, ejus veritatera astruit, et apostolico
mihi frater, soror et mater est (ibid.). > Dans exem- et prophetico tesiiihonio. Quarto, commendat scri-
plum ne quis in causa Dominica agnoscat vultum D pturam prophetarum. Oslendit igitur primo quan-
amici vel cognati, sed tantura Dei voluntatem et Ec- tam sollicitudinem habeat in profeclu animarum sibi
clesiseutilitatem. Ecce hicDominus duobus consan- commissarum, quando dicit se daturum operam ct
guineis et amicissimis suis ait: Sedere ad dexteram frequenter, ut sic eisintimet evangelicam doctrinam,
meam vet ad sinistram non est meum (qui acceptor ut eam post obitum suum in memoria habeant. In-
personarum non sum), dare vobis cognatis et amicis struxit quippe cos viva voce; instru.it eos Epistola-
meis, prsesevtim adhuc elatis et arabitiosis, sed qui- rum delegatione; instruxit eos bono exemplo vit«
bus paratum esl a Patre meo. Dominus enim Pater suse. Et illi, ut bonse oves, auditorum memores cx-
paravit regnum suura, ut daretur non familiaribus, stilerunt. Nos quoque, fratres mei, qui vicem Pelri
non cognatis indignis, sed quibuslibet dignis, de in Ecclesia gerimus, quoad possumus, vestigia eju»
qtiacunque lingua et natione sint. Nos ergo, fratres sequi debemus, ut scilicet sollicili simus instructio-
mei, non per ambilionera et elationem quseramus ne auimarum nobis commissarum, et eis intimemuj
regnum coelorum, sed per humilitalem, palienliam, Qvangelicamdoctriiiam; ct si non possuinus sau-

(9) Euscb, lib. u, eap. 9, Histor. cccles.

1107 RADULPIH ARDENTIS
guine ct martyrio, ut Pclrus, tamen excmplo et ver- A Certe non est mirura, si dolonte capile doleant ct
bo. Hsec enim duo neccsse esl habeve omnem pa- membra. Ovium est audire et obedire. Sed hodie
storcm; et qui non habet, vcrus pastor non est. Nec malse oves, pastores suos audire nolunt; et modo
cnirn suflicit exemplum sine verbo. Unde Heli, aiunt: Prsedicat sacerdos, ut nummos extorqueat.
quamvis, quanlum ad se, recte viveret, tamen, quia Sed et si audiunt, audilorum ccrte memores non
non bene correxil filios suos, reprobatur (/ Reg.n). sunt; nec volunt obcdire pastori suo, sed cum judi-
Unde Doniinus per propbelam : « Si fecerit vir ini- care. Quare, inquiunt, quod ipso prsedicas, luipse
quilatem, e( tu non annuntiaveris ci, ut convertafur non facis ? « Tu qui prsedicas 11011moechandum,
a via sua mala, ipse quidem in iniquitale sua mo- mcecharis; nonfurandum, furaris (Rom. n).» Quan-
rietur, sanguincm autem ejus dc manu tua requi- do duo vel tres vadunt ad forum vel ad villam, lunc
ram (Ezech. ui). » Rursus non sufficit verbum sine pastorcm suum judicant, mordent et damnant, nou
cxemplo. Unde Dominus per prophetain , c cum altcntcs illud quod Dominus ait: « Non est discipu-
ipsi linipidissimani aquain hiberelis, reliquam pedi- lus super magistrum (Luc. vi). » Et iUud : « Quse-
bus vestris conculcabatis, et oves vcstrae, turbatam cunque dixerint vobis servate et facite ; secundunv
aquam pedibus vestris bibebant (Ezech. xxxiv). > vero opora eorura nolite facere (Mutth. xxin). > Hi
Porvo pastores aquam limpidam bibunt, cum sanam H mali filii , malediclionem Cham incurrunt. Ctim
doclrinam ct inlelligunt et praedicant. Rcliquam pe- enim Noe inebriati appavcrent pudenda, Cham eum
dibus conculcant, cum male vivendo praedicationem derisit. Sem vero et Japheth.avertentes oculos, eum
suatn fuedant.Oves aquam turbalam bibunt, quantlo velaverunt. Evigilans Noe maledixit scmen Cham ;
non auditam prsedicationem, sed malae vilseexem- Sem vero et Japhet benedixit (Gcn. ix). Non est, fra-
plum trahunl. Sed, fratrcs mei, dum vilam nostram tres mei, aliquis pastor ita perfectus quin aliquid
ct vitam subditorum conspicio, raros (unde dolen- pudendum faciat quandoque. Sed malus filius cum
dum est) vcros prsedicalores et raras veras oves in- deridet et diffamat. Ronus vero subditus pcccatum
venio. Hoiierni enim pastores, nec Scripturarum niagistri sui dissimulat, tegit el excusal. Propterca
ipsi memores sunt, nec alios memorcs faciunt. Con- hie benedictioncm, ille sortilur maledictionem. Sic,
lempta enim cura animarum, temporalibus lucris fratres mei, quia utrique pcccavimus, utrique dc-
intcndunt, cl se nec fine nec opere pastores,sed mer- flcamus, utrique ad poenitentiam rccurramus. Et
ccnarios esse ostendunt; fine pastores non sunt, nos ut boni pastores demus araodo operam et frc-
«;uiaquse sua sunt, non quse Jesu Christi quserunt. quenter, ut evangelicam doctrinam verbo ct exem-
Num enim hodie prselationes in Ecclesia, non ut pto vobis intimemus. Vos quoquc, ut bonse oves,
"
prosint animabus, sed ut ipsi sublimenlur, honoren- date amodo operam et frequenter, ut, audiendo cl
tur et delectenlur ? Non quserunt in qua Ecclesia obediendo, audilornm a vobis memoriara facialis.
possint plus animabus proficeve, sed in qua plus Sequitur pars secunda, in qua oslendit doclrinam
possint aggvegave, ct quam inagis possint vondere. suam lantam et talem esse, cujus memores esse de-
Opere pastores se non esse demonstrant, dum nec beant, subiens : Nonenim ineplas fabulas seculi,no-
cxemplo, nec verbo oves pascere curant, sed se tam faeimus vobisDomini noslri Jesu Chrisli virtu-
oblationihus eorum impinguant. Unde prophela : temet sapientiam. Ac si dicat: Non fabulas, sed veri-
« Vse pastoribus Israel, qui pascunt semetipsos! talenl et sapientiamnotamfecimus vobis. In quo con-
Nonne greges pascuntur a pastoribus? lac comede- demnat eos qui, oraissis Evangeliis, leguntpoelicasfa-
batis; ct lana operiebamini. Quod crassum erat oc- bulas, bucolica carmina et comuejias. Quod quara-
cidislis, quod infirmum fuit non consolidastis, quod vis in pueris excusalionem habeat nccessitatis, in
jegrotum non sanastis, quod fraclum non alligastis; aliis tamen crimen habet voluntatis. Quomodo
quod abjeclum non redtixistis, quod perierat non autem ore iUo quo quotidie clamat Jupiler om-
requisistis, sed cum austeritate imperabatis et cum nipotens, vocat divam Venerem, et cselera ma-
potentia. Et dispersae sunt oves mese, eo quod non j) gis daemonia quara numina, polerit Deum benc-
cssct paslor, et factse snnt in devoralionem bestia- dicere, purelaudare cl orare? Notam fecimus,inquit,
rum agvi. Propteroa, paslores, audite verbum Do- vobisDomini noslriJesuChristisalvaloriset regis vir-
mini : « Eccecgo ipse super pastores rcquiram gre- lutem et sapientiam. Non ait humanitatem vel infir-
gom mcum de manu eorum (Ezeclt. xxxiv). » Ecce, milatem, quse omnibus nola sunt,sed incredulis du-
fratres, sicut legimus, ila hodie videmus. Quod biam, (idelibus certam virtutem et sapienliam. Fra-
crassura est, malo excmplo perdimus. Quod infir- tres, cum Domiiius posset nos virtute aperta et sa-
mum esl peccalis, consilio non sanamus. Quod fra- pientia rediraere, noluit, sed in infirmitate hu-
ctum est tribulalionibus, admonitione non consoli- manaoccultavildivinamvirlutem,el ininsipientia sa-
damus. Quod erroneum, non revocamus. Quod de- pienliam. Insipicnlia enini yisa fuit homiuibus quod
sp .ralione perdilum est, non requirimus. Cadrt Deus fieret homo, quod impassibilis pateretur, quod
asinus, etestqui sublevet; perit anima ct non esl immortalismorerelur.YivtusergoDeiperinfirmitatem
qui curet. Quomodo est pastor quem plus tangit in- devicit diabolicam virlulem. SapicntiaDei, pcr insi-
lirmitas porci, vel asinse suae,quam animse Christia- picnliam vicilcalliditalem. c Nos praedicamus,inquif,
n;c? Si hoc faciunt pastores, quid faciunt ovcs ? Chvistuni cvucifixum,Judaeisquidem scandalum; gcu-
 1409 HOMIL1.E. — I. DE TEMPORE. UIO
tibus autem stulliliain, ip.is vero focaiis Judseis et. A quens ait: « Pallehant orn jcjuniis, ct mens ^eside-
Grsecis, Dci virtutem, et Dei sapicnliam. Nam quodl riis aestuabat. > Honorem vero a Deo Patre Filius
infirmiim est Dei, forlius est hominibus ; et quid1 accepit, in eo quod legis eum et prophetarum Domi
slullum est Dei, sapienlius est horainibus (/ Cor. i). > num, per Moysen et Eliam inter quos in majestate
Nosergo, fratres, exemplo Redemploris noslri di- visus est, dcsignavit. Et in hoc teslimoniura ei Pa
scamus, non persuperbiam, sed per humilitatem, per ter exhibuit. Unde el subditur : Voce delapsa hujus-
patientiam et per lnansueludinem vincere maliliami cemodi a magnifica gloria, id est a Patre gloiioso
mundi. Discamus non percalliditatcm, sed per stul- Filium magnificante. Qua? Hac, scilicct/ijc est Fi-
titiam Dei vincere sapientiam sseculi. Stultilia vide- lius meus dilectus, id est, hic non alius, est Filius
tur huic sseculo nequam contemptus mundi, abje- meus, non adoptivus ut alii, sed substantialis. In
ctio sseculi, omnia relinquere, paupertatem ct vilita- quo solo mihi complacui, cum in Adam, et in esete
tem amare, invisibilia desiderare. Et tainen hsecin- ris quantumcunque sanclis, mihi aUquid displicuerit,
sipientia diabolicam ct humanani vincit sapientiam. Et hanc vocem, inquit, nos audivimus de cmloallatam,
Sequitur pars lertia, in qua apostolico prophetico cnm essemus cum illo in monle sancto. Superiu»
lestiinonio astruit veritatem. Et prius aposlelico cum dixerat : Speculatores facli illius, hic dicit, audivi-
subdil: Sed speculaloresfacti illius magnitttdinis. Ipse B mus. Ac si dicat: Rene debetis credere nobis visa
enim Petrus et Jacobus,et Joannes, qui fucrunl cum et audita testificanlibus vobis. El habemus, inquit,
Domino in monte, quando transfiguratus est, po- firmiorem propheticum sermonem. Quem dicit firmio-
tuerunt de visis et auditis verura proferre testimo* rem, id est valde firmuni. Vti firmiorem , id est ma-
nium; ut, secundum legem, in oreduorum vcl trium gis firmum quanlum ad Judseos, qui plus acquiesce-
lestiraoniura, staret orone verbum (Dettt. »ix). Tri- bant teslimonio prophetarum quam apostolorum.
plici enim de causa ostendit Doniiiiusgloriam suam Sequitur pars quarla, in qua commendat prophe-
discipulis in monte, ut eos de lide divinitalis suae tiam, et eos qui ei altendunt, dicens : Cui benefacilis
rohoraret, ut eos in spe resurreclionnis confir- altendentes. In quo econtrario condemnat eos qui,
maret, ut eos de utroque certos testes efficeret. sermoni Scripluraruin altendere nolunt. Quales suni
Unde ct hic ait: Speculatores illius facli magniiu- hodie multi etiam sanctse Ecclesise magislri, qtti
dinis. Et cujus subdit, fuit enim Chrislus accipiens a spretis Scripturis, iiiteudunt aucupio, venationi,
Deo Palre honorem et gloriam, gloriam in hoc quod, aleis, ludicvis et vanis, et qui etiam spretis Scri-
c facies ejusrefulsit sicut sol, vestimenlaejus fuerunt pturis sanctis, intendunt legibus s_ecularibus, causis
alba sicut nix (Matth. xvn). > Et hoc parum fuit el vanis figmeiitis. Reprehendunlur etiain el plebes
in Filio, cuni etiam quilibet sancti in patria, plus- C qui libentius audiunt cantilenas, citharas et vanita-
quam sol sint radiaturi. Sed lantum in eo ostensun. tes quam sacram Scripturam. Accedenles, inquil,
est clarilatis, quanlum iiilirmus visus mortalium tunquam lucernw ardenti in culiginoso loco. Mundu?
discipulorum mortaliuin, quoquomodo polerat in- caliginosus est triplici caligine. Caligine peccato-
«ueri. Myslice vero per faciem, divinitatis notitia in- rum, caligine ignorantiae, caligine iniseriae. Scri-
telligitur, quse fulgebit in sanclis sicut sol. Sol tria plura vero sacra nohis est lux in hoc mundo; quam
facit. Desiccat, illuminat, calefacit. Nolitia quoque sequetiles, evilamus peccata, ignoranliam, et ad ul-
divini vultus omnein terrenitalein in sanctisdesicca- liinum miseriam. Et hsec lucerna estnobis, dum
bit et exuret. Uluminabit etiam ita eos, ut omnia sumus in lioc sseculo, necessaria, donec dies, dies-
occulta cognoscant. Calefaciet etiam ita eos ul stilicel magnus judicii, qui vesperara non habebit,
eos in amore rcddat ferventes, ut quanto euiM illucescut in resurrectione, quse erit quasi mane seter-
viderint, eum magis videre desiderent. Per vestes nitatis, et lueifer, id est claritas divina, oriatur in
vero vel caro Christi, vel sancti intelliguntur, de cordibus nostris, excludcns ponilus a nobis caliginem
qtiibus scriptum est : « Omnibus his quasi vesli- pccealorura, caliginem ignorantise, caliginem mise-
mcnto vestieris (Isa. XLIX). » Haec vestimenta r. , rise, et revelata facie videbimus Deum sicuti est
erunt alba sicut nix. Nix de ceelesli pluvia per (/ Cor. xui). Ipso largientc qui ctim Patre et Spirilu,
magnitudinem frigoris constringitur et candidatur. sancto vivit et regnal Deus per omnia saecula ssecu-
Per nivem ergo caslimonia dcsignatuv, quse non lorum. Amen.
habetur nisi gratia, per refrigerationem car- XXVIII.
nis; nec enim per gratiam sine refrigeratione, 1N TRANSFIGVTRATIO.NEDOHI.M.
nec per refrigerationem sine gvatia datuv. Errant Assunipsit Jesus Petrum, et Jacobum el Joun-
ergo qui volentes castigare corpus si;um, de sola nem fralrem ejus, el duxit eos in montent excelsum
gratia sine labore volunt eastimooiam obtincre; seorsum, et transfigurulus est anle eos (Matlh.
Dominus enim virtutes non dorraientibus, sed labo- XVII). In prsecedenlibus hujus Evangelii, fratres
ranlibus concedit. Rursus errant, qui per solam ca- niei, dixerat Dominus Jesus discipuUs suis hu-
stigatiouem carnis caslitatem hahere conantur. In- jiismodi verba: « Sunt de hic stanlibus qui noi.
utilis enim est labor sinc gratia. Unde et in macilen- gustabunl morleiii, donec videant Filium liominig.
lis et pallidis adhuc vivunt inccndia, nisi pcr Dei in regno suo (Marc. vm). > Qui autem essent iUi
jjratiam restrUigantur. Uude llieronymus de se lo- discipuli ostcndil, cum statim subjungit: Etpostdits
 Ult RADliLPIH ARDENTIS 1412
tcx assumpsit Pelrum , ct Jacobum el Joanncm fra- A perficerc (Phil. n). Qtiotl sentiens sponsa, in Can-
trem cjtts, ctc. Voluil quippe Dominus osiendcre ticis canlicoruni clamat sponsum : «Trahe me posl
Jiscipulis suis gloriara suara, anle mortem suam ; le, curreraus in odore unguenloruni luorum (Cant. 1).
potontiam suam, anle passionem suam ; honorem Hinc et PsaUmsta: « Reatus vir cujus esl auxilium a
suum, aule injuriam suara. Et hoc iriphei de causa. le (Psal. LXXXIII).»Quare?Quia te ei b^nam volun-
Prima esl, quoniam in fide divinitatis ct potcnlise tatem inspirante,«ascensiones in corde suo disposuit
suse cos eorroboraret, ul videlicti quando viderent (ibid.), t quatenus corporaliler adhuc mancat « in
eum pati, scirent quod non de necessitale patere- valle lacrymarum, in loco Jquem posuit (ibid.). »
tur, sed de volunlate. Sccunda est, quatenus in El per quem quod disposuit facere poteril? « Etenim
demonslratse gieriae desiderium animos eorum ac- benedicliones gratiarum dabit legistalor; ibunt de
cenderet. Tertia est, quatenus de visa gloria sua virlute in virtutem, videbitur Deus deorum in Sion
«os lam firmos quam veros testes efliceret. Unde (ibid.).t Ubi? In monte seorsum. Qui enim mere-
iribus eain ostendit, quoniam juxta legem, in ore buntur frui divina visione, sublimabunliir supra
duoruiu vel trium teslium , slat omne verbum omnes reprobos. Juxta illud : « Et dominabunlur
(Deut. xix). Et his sibi magis familiaribus et eorum justi in raatutino (Psal. XLVIU),» et separa-
perfectis', ut ostenderet divinilatis arcana lan-' **bunlur in selernum ab eis. Unde ,et scriptura est :
tum familiaribus et perfectis esse revclanda. Est « Tollatur iropius ne videat gloriamDei (/sa. xxvi).>
autem hsec lectio quadriparlita. Primo quippe Secundo, describitur Dominus proraissam vi-
describitur Dominus tres discipulos duxisse in sionem apostolis revelasse, cum dicilur: Et truns-
montem ; secundo, promissam visionem eis de- figuratus est ante eos, elc. Tria, fratres mei, reve-
monstrasse; terlio, eos prostralos erexisse, quarlo, lantur in hac visioue apostolis, vidclicet gloria, au-
ne visa nisi post resurrectionem suam revelarent in- cloritas et nafura divina Jesu Christi. Gloria quippe,
hibuisse. quam habiturus ,vel daturus erat suis in resurre-
Piimo igilur describitur Dominus tres discipulos clione demonslratur, cum dicitur: Transfiguralus est
duxisse, cum dicitur : Post dies sex assumpsil Jesus anle eos, el resplenduit facies ejus. Ttinc proprie
Pelrum, et Jacobum et Joannem fralrem, etc. In quo, transfigurari dicitur, cum manenle eadem substan-
fralvcs mei, inuuit nobis sex, videlicet quando, quol, lia, tantum qualitas et stalus circa eum transmu- '
qui, quomodo, per quem et ubi ad contemplationem tatur. Volens ergo Dominus demonstrare gloriam
divinse glorise sint pervenluri. Quando? Post sex resurreclionis, subslantiam suam non mulat, sed
dics, id est post sex setates mundanse vitae; in selale Q
( tanltim se transiigurat, innuens nobis quod in re-
septima , quse defunclorum est, incipienl saucli surreclione substantia hominum non atiferetuv, sed
in anima frui gloria Dei. Fruitur eadcm in anima tantum qualitas mutabitur, malorum in pejvis, bo-
et corpore in octava, id est in resurrcctione. Et norum in mclius. Quod expressius ostendilur, cum
unde et hunc locum describens alius cvangclista subditur: Et resplenduil facies ejus sicut sol, vesti-
dicit: « Post octo (Joan. xx),-> includens primum menta autetn ejus facla sunl alba sicttt nix, tcslante
et exlremura diem. Quot? tres tanlura , id est tres alibi Domino. « Fulgebunt justi sicut sol in regno
ordines sanctse Ecclesiae, scilicet conjugatorum, ca_lorum (Matth. xm). » Multo major ergo esl gloria
coulinentium ct virginura , qui juxta ordincm Chrisli, etetiam sanclorum multorum (ut creiiimus)
suum recte vivunt. Fornicarii quippe et adulleri, quam solis. Sed si clarius exemplum invcnisset,
mcechi, Sodomilae cselerique polluli ad divinse glo- illud posuisset. Sed nec, etiam Dominus Jesus, os-
ria. visionem nuUatenus sunt pervenluri (/ Cor. tendil gloriara vel suam vel sanctorum, nisi quan-
vi; / Tim. i). Qui? Sinion Petrus, Jacobus, tum inlirma discipulorum acies hic poteral aliquo-
Joannes, id est obedientes, vitiorum supplanlalorcs rnodo intueri. Unde et vestimonla ejus candida
et graliosi. Qui enim Deo el majoribus suis non sicut nivem deraonstravit, cum stola bealae immor-
obediunl, quique vilia certando non vincunt, qui- D talilalis induti, vestibus non indigcant vestiri, ut-
que a gralia Dei vacui sunt, ad divinse glorise visio- pole qui de cselero nec frigus nec pudorem sint per -
nem pervenive non possunt. Quomodo ? ascenden- pessuri. Sed per facicm, aniniam; per vestimcntum,
do, laborando, etdevirtute in viiiutcm proficien- corpus designavit. Convenienter quippe anima qua;
do. Qui enim in imo voluptattim viliorumquc rema- ad imaginem el similitudinem Dei crcata esl, facies
nent, nequaquam ad Dei contemplalioncm pervc- Douiini dicitur, quoniam pcream Dominus a nobis
nire valent, sed potius subverlunlur et damnan- et in nobis cognosoitur. Unde Psalmista : « Tibi di__it
lur. Unde ct Lot, subversioncm Sodomiticae cor mcum : Exquisivit te faeics mea, faciem luam,
voluplalis luxuriseque fugienti , angelus consu- Domine, vequivam (Psul. xxvi). » Quoniam eniin si-
iuit, diceiis : « Nec manseris hic, ncc in om • milia similibus gandcnt, facies animsenoslvse, faciem
ni circumregione, sed in monte salvum te fac Dei, ad cujus imaginem creata est, semper debet
(Gen. xix). >Per quem? Per Christum. Nullus quippe desiderare. Facies igi.ur Jesu Cbrisli, vel eliam
viribus vel meritis suis ascendere valet, nisi fuerit sanctorum, in resurrectione fulgebunt sicut sol, id
assumptus per electionis graliam, et ductus pcr gra- esl lanquam Dcus, non quantum Detis, quoniam
liam coopcraulem ab eo qui solus dat cl velle et aninia uiiiusc;ijusquc in resurrcctione, ju.la mo-
im I-OMILI.E. — I. DE TEMPORE. UU
dum suum, crit munda sicut Deus mundus est, A . pelerel nescicbat, qui ante bumani generis per san-
recla sicut Deus rectus est, sancta sicut Deus san- guinem Jesu Christi redemptionem, et ante Evan-
ctus est, ardens sicut Deus ardcns est. Vestimcnta gelii prsedicationem, gloriam postulabat. Quid pe-
vero, id est corpora, erunt candida sicut nix. Nix. teret nesciebat, qui in construclione tabernaculo-
de ccelesti pluvia per frigoris magnitudincm con- rum, Domino servos adsequabat. In hoc tamen bene
slringitur"et candidatur. Per nivem ergo, castimonia sapiebat, quod cum Domino semper esse desidc-
significatur, quse non nisi de ccelesti gratia percarnis rabat, et quod divinara voluntatem suse prsepone-
relrigerationeni et castigationcm obtinetur. Unde: bal, cum dixit : Si vis, faciamus. Ac si dicat: Non
pariter errant, vel qui sine Dei gratia, vel qui sine mca voluntas, sed tua fiat. Quem nos imitantes, fra-
carnis castigalione, putant se castimoniam adipisci tres mei, seroper cum Domino manere desideremus,
posse. Corpora igitur sanctorum in resurreclione i semper 111petilionibus nostris divinam voluntatem
erunt sicut nix candida, id est caslitate splendentia,. nostrse prseponemus. Divina vero natura revelatur
quoniam de csetero non nubent, neque nubentur, cum subditur : Adhuc eo loquente, ecce nubes lucida
sed erunt virgines et casti sicut angeli Dei in coelo, obumbravit eos; el ecce vox de nube dicens, etc. Sive
(Matth. xxn). Auctoritas vero Jesu Christi demon- boc pronomen, eos, referalur ad Moysen et Eliam,
stratur cum dicitur : Et apparuerunt eis Moyses ct. B sive ad Petrum, et Jacobum, et Joannem, idem est
Elias cum eo loquentes. In hoc quippe demonstravit sensus, quoniam utrique obumbrati sunt. Illi ne
Redemptor noster se esse Dominum legis et pro- viderentur ab istis; et isti ne viderent eos. Quare ?
phelarum, Dominum vivorum et mortuorum, Domi- ut istis certum esset quod Jesum, qui solus appa-
num cceli et terrse. Porro Dominum legis et pro- iebat, vox Patris de nube testimonium perhiberet.
phetarum se esse ostendit, cum legislatorem et pro-. Ecce mysterium Trinitatis. Filius transfiguratui,
phetarura eximium, quando et uhi voluit, sibi as- Spiritus sanctus per nubem eum ab aliis secernit,
sistentes demonstravit. Dominum vivorum et mor- Pater pev vocem eumdem ostendit. Sicut enim ba-
tuorum se esse ostendit, quando mortuum Moysen, ptizalo Domino, Patcr in voce, Spiritus sanclus, in
ct Eliam in paradiso viventem, quando et ubi vo- columha testimoniumperhibuerunt, sic eidem trans--
luit, sibi assistentes et colloquenles exhibuit. Domi- figurato Pater similiter in voce, Spiritus vero san-
num cceli et terrse se esse demonstrat, cum sic po- ctus in nube lucida leslimonium fecit. Rene autem
testative illis imperavit, quod statim terra Moysen, supcr baptizalum Dominum Spirilus sanctus in
el coelum EUam ibi prsesentavit. Quales autem visii columba apparuit, quando Christi innocentiam
sunt, et quid cum eo locuti sunt, Lucas exponit di- simplicitatemque demonstrabat, per quam et ad
cens : « Visi sunt in majestate, dicentes excessum, C quam Christus homines per baptismum advocabal.
quem completurus erat in Hierusalem (Luc. ix). >, Bene vero supev traiisfiguiatum in nube apparuit,
Sane in hoc quod Doniinus legislatorem el prophe- quoniam eum soliim esse in alia vita tegimen et
taruni eximiuro, secum in majestatis gloria osten- lumen sanctorum demonstrabat, tabernaeulorum,
dit, demonstrat se spirituales legis exsecutores etl quse Pelrus postulabat, et solis usu pariter, »t
pvophetarura secum in gloria glorilicaturum. In hoc; Joannesin Apocalypsi perhibet, cessante. c Et tem-
vero quod exeessum, quem coniplelurus erat loque- plum, inquit, non vidi in ca : Deus enim omnipotens
bantur, aperle demonstratur quod Tex et propbetse> templum illius est, et Agnus. Et civitas illa nou eget
consentientes prsenuntiaverunt, et in eo veraciterr sole et luna; nara claritas Dei illuminat illam, et
adimpleti sunt. Porro delectatus Pelrus in divini; lucerna ejus est Agnus (Apoc. xxi).> Ecce vox, inquit,
splendoris et glorise contemplatione, dixitad Jesum .: de nube dicens. Hic et non alius, est naturalis Filius
Bonum est nos hic esse. Sed cum Petrus in unibra- meus dileclus, scilicet in quo nihil est nisi ditigibile;
tilis brevisque glorise visione, tantisper gavisus ett in quo, id est, iri cujus gcneratione, complacui mi-
delectatus sit, ut semper ibi vellet manere, quan- hi; qui in fornialione hominis quondam quodammodo
tum putatis, fratres mei, gaudium, quantaque di-. p mihidisplicui, cum multiplicalis hominum sceleribus
lectio erit in illa vera seterna, beataque gloria divinse3 dixi : c Poenitet me fecisse hominem (Gen. vi). »
visionis, c in quam angeli semper desiderant pro- Ipsum, inquil, audile. Quasi diceret : Hic est de
spicere (/ Pelr. i). > Si vis, inquit, faciamus hic triaj quo Moyses ail : « Prophetam suscilabit Deus de
tabernacula, libi unum, Moysi unum, et Elim unum. fralribus vestris, ipsum tanquam me audietis in
Cum Petrus adhuc in carne positus in ostensionej omnibus quse locutus fuerit vobis. Et anima quse
umbratilis et brevi glorise, Moysen et Eliaro nun- non audierit eum, vel in se, vel in suis prsedieato-
quam amplius visos cognoverit, quam aperta puta- ribus, peribit de populo suo (Deut. XVIII).>
lis, fratres mei, notitia erit omnium, in illa vera ett Soquitur pars terlia, in qua Doniinus prostratos
selerna beatitudine? Cseterum etiain, petilione con- discipulos erigit: Nam cum audirenl discipuli vocein
struendorura tabernaculorum Petrus errat, quoniam, patris, ceciderunl in faciem suatn, et limuerunl vcide.
ex subilo nimioque gaudio perturbatus, teste alio} Ordo praeposterus. Ex auditione quippe vocis li-
erangelisla, quid peteret nesciebal (Luc. IX). QtiidI mucrunt, ct ex tiniore ceciderunt. Ubi enim dirina
peferti, nescicbat qui in relerna bealittidine, ubi; magnitiido panditur, humana iiifirmitas conculitur
nuila inlemperios est, tabcrnacula postulabal. Q'iidI ct prosternitur. Sed Josus |]uu:an_e fragilitatis soin-
1115 RABTJLPHI ARDENTIS 1416
pcr sublcvator, acccdil, tangil, erigit, et consola- \ ix), elc. In hac lcctione, fralres mei, hortatur Apo-
lur eos . Levunles aulem oculos neminem viderunl slolusCorinlhiosad dandameleemosynamsanctisqui
nisi solum Jesum. Ex quo certum habuerunt vocem crant in Jerusalem, qui, cum omnia sua posuisseni
de nube solum Jesum demonstrasse, et ei soli te- ad pcdes apostolorum (Act. iv) indigebanl. Cum au-
stimoniura pcrhibuisse. Porro quod lunc contingit tem eos liorlalur, nos quoque, fratres mei, hortalur
aposlolis, quotidie, fratres mei, conlingit in nobis. ad elcemosynam prsecipue bonis egentibus. Unde
Gum enim in conlemplatioiie ab inspiratione vel idem alibi dicit: Facitc t bonum ad omnes, maxi-
lectione divina ore cordis, Dei audimus poten- nie autom ad domeslicos fidei (Gal. vi). > Sunl au-
tiam ct magniludinem, noslrae fvagilitalis consoien- tem hujus lectionis quatuor partcs. Prinio enim os-
•tia timct el concitatuv, et in facicm, id est in noli- tendit oh quam causam debeamus eleemosynara fa-
tiam pvopriae infivmitalis humitiatur; sed ne usque cerc large. Socundo, quemodo; tertio, quo line;
in desperalionem dojiciatuv, adest Jesus solita quarto, qua fiduoia eam debcamus donare. Primtim
clcmenlia sua, el accedil liobis compaliendo, tangit igitur ob quam causara dcbeamus large faccrc elee-
nos, gratiara suam nobis confcrcndo, erigit nos ad mosynam, Oslcndit cum dicit. Qui parce seminfft,
coelcslia desiderium noitrum diiigendo, consolatur parce et melet, et qui seminal in bencdictionibus, de
nos, fiduciara sui amoris nobis prscstando, ut le- H benedktionibus et meiet. Ac si apciie dicat: Ls.r0ie
vanles oculos nostros non vidcamus nisi solum seminate, quia secundum quod aliquis seminat,
Jesuin, id cst aciem nostrac contemplatioiiis ad metet. Qui nihil seminat, nihil metol; et qui parce
Deum levanles, non videaraus in eo nisi salvatio- soininat, parce et melet, el qui scmiiial in benedi-
ncm qua cupil omnes homines salvos fieri (J ctionihus, id cst in largilalibus, de largilat btis large
Tim. n). Unde eum magis diligcre quam horrere de- nielet. Yocat autcm benedic.ionil.us, largitatem,
bemus. quoniam causa est henediccndi.Vocal quoque dato-
Scquilur parsquarta, in qua Dominus inhibet dis- rem elcemosynse metaphorice, scminanlem. Quo-
cipulis ne cuiquam visa nisi post resurrectioiiem uiam sicut serainalor spavgit in hiera? niodicum se-
suam revolcnt, dicens : Nemini dixerilis visionem, inen in terram, cl in aclate copiaro colligit messis,
doncc Filius Itominis u morluis resttrgat. Et quare ila dator oleemosyn-emodicuin dat in hac vita, ct
hoc?Ob tres causas. Prima est, ne, si Christi divi- _efernamheatitudiiiem recipietin fultira Sedanimad-
na potentia ct gloria palam omnibus manifestarelur, veriendum, fralrcs mei, quod parcilas vel largilas
passio ejus nostraque rcdemplio impediretur, lesle eleemosynam facicndi, non referlur adsubslanliain;
cnini Apostolo, si principes cognovisscnl, nunquam „ alias miscrrimi esscnt pauperes, parum vel nihil in
Doiiiinuin glorise crucifixisscnt (/ Cor. n). Secunda cleemosynaui dare valentcs, quoniam in alia vita pa-
cst. ne si transfiguratio Domini omnibus manifesta- rum vcl nihil essent recepturi. Et beatissimi essenl
rtiur, nou verum, sod phanlaslicum corpus habere divites, hic plurima paupeiibus liibuenles, quoniam
pulavetuv. Cujus corporis vcrilas, postquam per in alia vila plurimam mercedera C6senl babiluii.
pa^sioncin probata fuil, nihil deinceps Iransfiguia- Non ergo refertur ad substanliam, scd patius ad cha-
tionem ejus impedivit prscdicavi. Teiiia est, ut da- rilatem et adpossibilitalem. Non pensal quippe Do-
ret fidelibus suis excinplum, quatenus si quid virtu- miiius quanlum tribualur, sed ex quanla charitate
tis ct gloriae in sc habercnl, nunquam in vita sua et possibilitate. Unde Dominus viduam duo minuta
quidquam manifeslari vellont. Scd ct si cui forte fa- in gazophilacio offerontom dicit plus oinnihus ob-
niiliarium notum fieret, ab co cxigcrent, ne se viven- lu'.isse; quoiviam iili cx abundantia aliqna; illa vero
tibus alii revelarent; sicut lcgimus bealum fecissc quiJquid babuit oblulit (Marc. xn; Luc. xxi). Unde
Nicolaum, sicut cnim ventus borese florcs virit, ita et palet qtiod cx majori cbar-ilale hoc fecit. Mullum
flosculos virtutum, ruiiior ct favor popularis. Quam- igitur, fratres mei, seminat qui illud modicum quod
vis cnim laudari erubcscainus, ct indignos nos dica- habcl lotum pro Dco crogal. Multum semiuat, qui,
mus, tamen anima, quse naturaliler sui amalrix est, I) cum plus non possit, verbum correctionis el salulis
ad laudes intus laetalur, et sibi incipit placere. Et tribuil. Mullum scminal, cjui, cuni palienti non pos-
quaulo inagis nos nobisinct placomus, lanto nia- sil darc rem, dal vel charilalis compassionein; et
gis Deo displicemus. Proplerca, fratrcs mci, gloriam ccontra, dires aliquis, cum videafur pro Chrislo
ct laudem hunianam scmpev fugiainus, ihesauvum, inulla dare, lamen pauca donal, quia ex nulla vel
^ioriam et desidcrium nostrum ad ccelos penilus lcpida charitalc. Quod inde palct viuoniam, ad com-
traiisferamus, nos hic contemni, dojici ct opprimi parationem eorum t]ua_possidet, pauca prsebet. Sed
jiropterChristuni diliganius, ut in alia vila ab eo ho- ol iilud scienduiii est quoniam pracmia seterna meri-
norari, subliniari ct glorificari mereamur; ipso tis nostris commensurabilia non erunt, quoniam
|)vacslante qui cuin Patve cl Spirilu sancto vivil et merita uostra nulla vel minima sunt, prsemia vero
.egnat Deus, per omnia saecula Sieculorum. Amen. iinmensa erunl. Unde Dominus in Evangelio:« Ser-
XXIX. ve bonc et fidelis, quia super patica fuisti fidclis, su-
1NTASSIONE BEATILAVJRENTII. pra multa le constituani (Matth. vxv). >Nullus ergo in
Quiparccseminat, parce elmeiet. Et qui seminat in fuluro saeculo parce metet, quoniain quislibet mini-
fyenediclionibus,de benediclionibusel metet (II Cor mus sanctus sufficicntcr in fultiro abundabit. Sed
(447 H0M1LI.E. — I. DE TEMPORE. «418
quod dicitur parce metel, ad comparationem majo- A his, dicite : Servi inutiles suni-ULS, quod dobuimus
rum prsemiorum dicitur, quoniam, Apostolo te- facere non fecimus (Luc. xvn). > Te-.'.X)vero, de-
stante,«stella differt a stella in claritate (/ Cor. xv).» monstrat Apostolus ob quam causam cleCTOsyjia
Socundo, dcmonstrat Apostolus quomodo eleerao- sit facienda,cum subdit : Potens aulem est Deus em-
syna sit facienda, cura subdit, unusquisque enim, nem graliam abundare faccre in vobis, ut in omnibtts
subaudi, tribuat eleemosynam, prout destinavit, id sufficientiamhabcnles, abundelis semper in omne opus
cst, proposuit in corde suo, scilicet libero. Et quo- bonum. Ac si aperte dicat: Eleemosynam semper
niain tristitia et necessilas solent cordis devotio- debetis facere, non ob gratiam vel laudem horai-
nem obnubilarc et impedire, subdit, non ex tristitia, num, qui vel ingrali, vel impolentes, vel mendaces
aut ex necessitate, id est, ex tristitia quseprovenit ex sunt ad remunerandum, sed propter Deum solum,
neccssitatc. Porro ex trislilia donat qui in ambiguoi qni solus potens est etiam semper nobis dare copiam
donandi vel non donandi posilus, pene negat, sed eleemosynam faciendi, et remunerare factam. Ipsc
quadara necessitato compulsus donat. Vocat autem eaimest eleemosynseet causaiinalisetcausaeflicicns.
Apostolus neccssitatem , quamdam coactionem , Namqueproptcr ipsura solum et eleemosynam faccro,
quam facit quibusdam tcpidis vel fiigidis mandatum possumus, et propter eum solum eam facere debo-
vel importunilas, vel pudor, vel promissio, vel caro, mus. Ipse enim dat nobis ct voluntatem et polesta-
vel hujusmodi. Quidam enira nou ex corapassione, tem, et matcriam et aflectum totius boni opens,
sed quasi cx mandati coactione, inopibus tribuunt, et istorum omniuro seternam remunerationem. Pro-
in quo vel nihil, vel parum merentur. Alii vevo,im- pter quod ait, omnem gratiam, id est cooperantem,
po;tunitate indigenlium compulsi, ut tsedio caveant operantem, pcrficientem et remunerantem. Et hoe
tribuunt; qui procul dubio rem et meritum perdunt. probat aucloritate Psalmislse, subclens : Sicut scri-
Alii vero, videnles juxta se multos multas eleemo- ptum est: Dispersit, idest, dispergendo, dedit panpc-
synas dantes, pudore compulsi, non aliqua compas- ribus (Psal. cxi). Non enim uni omnia sunt danda
sione tribuunt; qui profecto nihil merentur vel pa- sed pluribus, juxta quod possuraus, et seciindum
rum. Alii quoque 11011 ex aliqua pictate, sed ex pro- quod illi indigent, distribuenda, ut plures apud Deum
niissiouequamfecerunlcQmpulsi, tribuunt; qui simi- eicreamur habere advocatos et intercessores. Neque
liter vel parum, v«l nihil merentur, sed diclumsuum stwit distribuenda non pauperibus, ne liheralilas li-
rcdimunt.Aliivcro,cariiispropinquilatecorapulsi,non beralitate pereat. Pars enim sacrilegii est, res pau-
charitate parcntibus et cognatissuistribuunt, exquo perum dare non pauperihus. Et quid meruit ju-
nihil merentur , sed tantumcarnisiisuro sequuntur. stus distribuendo pauperibus? Justitia ejus, id est
Has necessitales, fratres charissimi, vitamus, si merces quam per justiliam mcruit, manet in smculum
vere Deum et proximuni diligimus. Tunc enim nul- seeculi, id est in seternum. Sed sollicite consideran-
lum Dei mandatum, nulla pauperum importunitas, dumest, fratresmei, quoniamcum dixissetPsalmista,
nulla alia ratiolaigiendi erit nobis gravis, sed po- Dispersil, dedit pauperibus, et inde consequenter
tius amabilis. Necessilatem quippe superat, qui deberet subjungere, misericordia eleemosynarura
vult quod coactum est. Per veram igitur dilectio- ejus manet in sacculum ssecttli, ait : Juslitia ejus
nem, ipsas donandi necessitalcs amplectendo, tri- manet in seeculum smculi. Similiter Dominus in
stitiam a nohis fugemus, et libera devotaque volun- Erangelio cum moncret ad eleemosynam, et aper-
iate largientes iUa etiam dona quse parentibus, co- tius posset dicere : Attendite ne eleemosynas vestras
gnalis, familiaribus et amicis nostris exhibemUs, faciatis coram hominibus, ul vidoamini ab eis, 110-
et ad quae astricti videmur, libera mullumque me- luit, sed ait: « Attenditc ne jusliliam vestram fa-
ritoria faciamus. IlUarem enim, inquit, datorem ciatis coram hominibus (Matth. vi). » Ut quid hoc,
diligit Deus. Sicut enim invili coactique ani- nisi quia eleemosyna justitia est? Sicut enim debe-
nii, est triste, tarde et exprobrando darc, et ita do- mus Deo religionem, parentibus honorem, majori-
num suum vendcre, ila benevolentis devotique est, jv hus reverenliam, subditis disciplinam, peccantibus
l;cte, cilo et benediccndo dare, et ita donum suum correctionem, ila debemus miseris misericordiam.
Deo el horninibus gratificare. Caeterum non vani Sed et etiam, ipsse res in communi omnium creatse
cujuslibct datoris hilaritas vana Deo placet, sed ea sunt. Deusveroeas ahundantius commendat diviti-
sola quse ex vera dileclione procedit. Sed ea ipsa l)us, praecipiens eis ut intelUgant se non dominos,
compescenda est, ne ultra modum hilarescat ani- sed dispensatores earum ad pauperes. Unde constat
mus, et de perpelrata eleemosyna sibi nimis com- quoniam, quando damus eleemosynas pauperibus,
placcat, unde et Deo displicere incipiat. Quanto non nostra eis damus, sed sua eis reddimus. Quod
magis enini nobismetipsis placemus, tanlo magis utique oflicium justitise est. Qui ergo pauperibus
Deo displicemus. Propterea, fratres mei, quando inopia pereuntibus communium rerum superabttn-
eleemosynam damus, vel aliquod aliud bonum fa- dantiam retinent apud sc, quid aliud faciunt quam
cimus, pensemus quoniam non nostra, sec_ aliena quod pauperibus sua lollunt et eos occidunt? Tot
dispensamus, nec datores, sed potius ministratores profecto paupcrum facti sunt homicidaequot susten-
sumus. Unde ct dicamus iliud quod Dominus ju- lamenta pauperum retinent apud se.
bet : « Cum feceritis omnia quae prsocepta sunt vo- Quarto, demonstral Apostolus qua fiducia debea-
PATUOL.CLV. 43
 14.9 RADLLPIH ARDENTIS 14S_C
nms elccmosynam dare, cum subdit : Qm uutem ditt j\ cnim, et dcdistis mihi mandncare; sitivi, ctdedistis
semen serenii, et punein ad manducandttm prwslabil. niilii poluin (Mallli. xxv), > otc: ipso prsestante qui
F.t muttiplicabil scmen veslrum,et augebil incremenla cum Palrc cl Spiritu sancto vivit et regnat Deus per
frugitmjuslitiw veslrw. Ac si apcrle dical : Non sitis omnia srecula sseeulorum. Amen.
,'timidi vti pusillanimes ad dandam tieemosynam, Vitusancli Laurenlii martyris per divum Ambrosium
sicul quidem qui paupcribus clcemosynam postulan- episc. Mediolanensemscripta (10).
tibus eausanlur se haberc parum in arca, el parum Non prselereamus sanctum Laurcnlium, qui, cum
videret Sixtum stiuni ad marlyrium duci,
annonse in horreo. Nam Dominus qui dal semen se- flcre ccepit, nonepiscopum passionera illius, sed suam reman-
renii, id est materiam elccmosynse tribuenti, ipse sionem. Itaquc his verbisappellave coopit: « Quo pvc-
vobis faoicniibus elcemosynam proculdubioet puncm gvederis siue lilio, Paler? Quo, sacordos sancte, sine
tal tnitnducandnm prmslabit, el mttltiplicabit semen diacono propcras ? Nunquam sacrificium sine mi-
nistro offerre consueveras. Quid in me ergo displi-
vesirttm, id cst, proplcr eleemosynam quatn fooislis, cuit, Pater? Nuni degenerem probasti ? Experire
mulliplicabil vobis niateriani, iinde majores elecmo- cerle uiruiii niinistrum idoneum clegeris, cui cora-
misisti Dominici sanguinis consecralionem,cui con-
synas lacerc possitis, el lta uugebilincremenlu fru- summaiidorum consorlium sacramciitorum, lutic
gttin, idest pi-semiorumjusliti_e veslra:, ti ita mulli- coiisortiuni tui sanguinis negas? Vide ne pericliletur
plicando, merita augebit ot prseinia. Miniinscquippc B jiidicium ttium, dum fortitudo laudatur. Abjeetio
fidoi cst qui ob hoc non vult dare cieeinosynam, qttia discipuli, delrimenlum ost magistri. Quitl quotl il-
Iustres et pr_cstan.es viri discipuiorum certaniinibus
timet sibi necessaria tleesse. Nam si Deus dat neces- magis quain suis vincunt? Dcniqtte Abraham lilium
saria non suis, quanto magis suis fidolibus? El si dat obtulit, Petrus Stephanum praeinisit, et tu, Paler, in
necessaria rapientibus aliena, quaiilo inagis erogan- filio oslendo virtuteni tuani, offer quem erudisti, ut
ttti coinitate nobili pervenias ad co-
sccurus
tibus sua? Fiducia quoque seminantis agrieolae (cle ronam. judicii » Tunc Sixtus: « Non ego te, lili, relinquo
quo lnetaphoram sumit Apostolus) debct nos exci- ac dcsero, sed majora tibi debentur certamina. Nos
tare; quem quamvis spes incssis aliquando fefellerit, quasi senes levioris pugnae cursum vecipimus, te
tanien non timet iterum quantumcuiique potest sc- quasi juvenem manct gloviosior de tyranno trium-
pluis. Mox venies, flere desiste, post triduvun me
miiiarc, sola perparce retinendo necessaria. Sed scqueris. lnter sacerdotem et levitam hic medius
etiam qnandoque ea quse evant sibi necessaiia seiui- lmmorus decet. Non erat tuum sub magistro vincere
nat; quandoque vevocum neccssavia non habet, niu- quasi adjulorem quaereres. Quod consortium pas-
sionis mese expelis ? Totam tibi haereditatem ejus
tuat etiani aliena quse seminet. Et si, fratres mei, dimitto. Quid praesentiam nieam requiris ? lnfirmi
cum tanta fiducia dat agricola pracscns seincn pro discipuli magistvum prsecedant, forles sequantur, ut
vincant sine qui jam non indigent magi-
spe futurse messis, fortassis inanis, cum quanta G slerio. Sic et magistro, Elias Elisseum reliquit. Tibi ergo com-
liducia dcbemus hic elcemosynas dare pro cerla racndo nostrse virtutis successionem. > Talis erat
spe rctribulioiiis seternse? Boatus Nicolaus, bcalus contentio, digna sane de qua certarent sacerdos et
Joannes patriarcha, cselerique sancti, vix sibi ne- minister, quis prior patevetur pro Chrisli noniine.
ln fabulis ferunt exoitatos iheatri magnos
cessaria retinentes, quaecunque poterant, in m'a- esse plausus, cum tragicis se Pylades Oresten diceret,
nus pauperuin seininabant, ct Deus eis abuncle Oreslcs (uterat) Oresten seesse assereraret; ille, ut
ministrabat quse tribuere possenl. Et quasi cerlarc pro Oresle nccarotuv, Ovesle_ne Pyladem pvo se pa-
Setl illis non liccbat vivero, quod
videbanlur : Deus illis ministrando, illi pro Deo tevcfur nocavi.
uterque csset parricidii reus; alter qui focisset,
distribuendo. Ipsa cliam necessaria tribuit viduse alter qui adjuvisset. Hic Laurentium sanclurn ad hoc
Sareptanse; quse, cum tanta fames esset quod plus nullus urgebat,cum nisi amordevotionis, tamen et ipsc
habens tamen fidens in post liiduum, illuso tyranno impositus supcr
panis plus viveret, ipsa Deo, craliculan) exureretur: « Assum est, inquit, versa et
tle pusillo farinse quod solum habebat, ipsa esuriens manduca.ilta animi viiiule vincebat ignis naturam.
prius prophetam pascit: unde et leniporalis farinse De D. Laurentio sic ait Petrus Chrysologus .11).
bcalissimus ostendens quam quiete
mttlliplicationem, seternamquc rctributionem pro- Itaque in illo ignito martyr ferro,ait circurastantibus :« Jam
uiciiiit. Alicna etiam mutuat, cum propria non ha- jacorct me versate, et si una pars cocta est, vorate. » Mira-
borol hospes Elissei, ad cxhibenduin hospitalitatem D mur patienliani, donum Dei niircmur. Ibi fides non
prophetis, undc promeruit posl morlein suam, ct soluni fidcs noii arsit, sed et consolabalur ardentem.
consolabatur ardcntem? Quia fidtiem
Quare
niultiplicationem olei ad absolvenduin, sustentan- tencbal proiiiiltentein, ut (ides non dcficeret, ul spes
duniqueuxorcmet filios, mcrcedemquesenipiternam. noii aveiierclur, ut cliaritasiiiterpoonas igneas cor-
Quotidie qudqtie, fratres mei, videmus quoniam qui- porales plus aooendoretur, Dci dona erant, fratros
nemo arrogcl potenliae suae, quod non dat nisi
clam semper rapiunt, et semper egent; quidam sem- mci, Deus. Mer.lo Apostolus alloquens martyres, ut in
per tribuunt, et semper-abundant, Deo propter quem Epistola cjus hodie, ciim legeretur, audistis, « Vobis
donant eis cuncta miiiistranlc. Propterea discamus (inquit) donatun. est pro Christn, non solum ut cre-
Chrislum pascere in esurientibus, potare in silien- datis in eum, sedetiain ut patiamini pro eo (Phit.
i). > Ergo martyrium merila velut Dei dona laude-
libus, vestire in nudis, suscipere in peregrinis, visi- mus, amemus, subinferamus voluntatem nostrarn ;
tare in infirmis, redimere in caplivis, quatenus mc- voluntas enim sequitur, non prsevenit. Sed tamen
leamur ab illo audire illam dulcissimam vocem: non decst charitas, si non desit voluntas; ipsa
oniiii ardens voluntas vocatur charitas. est
« Venite, benedicti Patris mei, pcrcipite regntim qui timc.it volens? quis est qui amet Quis nolens ?
quotl vobis paralum est ab origine raundi. Esuriri loi-roat oralio, ct festum maityris celebvettir.
(iO)Lib. lOffic. cap. 41. (11) Sermo 235, in opcre Homil. ejus.
 ti<9\ HOMII.l/l. — 1 l)F. TF_MPORF_. ilP,a
Sed ut non sit inanis, qui celebrat, imitetur. >' A tcs omnia mundana studia
experiri facit, et i:cm
XXX. invenientes in eis requiem, facit eos ad ha.redita-
iN ASSUMPTIONE BEAT.EMARLEVIRGIMS. tem Domini transireet ibi morari.
In omnibus requiem qumsivi, el in hmreditate Do- Secunda pars scquitur, in qua sapicntia Dei Pa-
mini morabor (Eccli. xxiv), etc. Hsec verba, fratrcs. tris ostendit ipsum Palrem mandatum, ct consen-
charissimi, verba sunt sapientiae, non mundanse quse, sum sibi in hsereditate ejus, cum subdit : Tunc
inimica est Deo, sed sapientise quse ex ore Altissimi( prwcepit et dixit mihi Creator omnittm, subaudis, ut
prodiit, scilicet Domini nostri Jesu Christi, in quo, ctiam moiarer in hsereditate ejus. Cum Pater et
et per quem Deus omnia fecit et refecit. Cujus verbaL Filius sint ejusdem suhstantise, essentise, aucto ita-
omni aviditate suscipere debemus, scientes quoniam! lis, voluntatis el potenfsc; tamen Filius semper
quod loquitur, loquitur nobis el pro nobis. Dicit respiciens, tum ad hoc quod ipse ex Patre est, cum
autem quatuor. Primo, dicit se requiem qusesivisse, Pater ex nullo sit, tuin ad hoc quod sccundum as-
et elegisse, quod dcmonstrat, cum dicit, in omnibtts; sumptam humanilatem minoratus est, dicit qtiia
requiem qumsivi, et in hmreditate DQntini morabor. «non veni facere voluntatem mcam, sed voluntatem
Sedquidest, Domine mi Jcsu Christe? Tu es ipsa Patris mei qui misit me (Joan. vi). > Et quia « Pater
requies, et quicunque requiescit, per le requiescit. major me est, et sicut mandatum dcdit mih.i Pater,
Unde etiam ipse clamas: « Venite ad me, omnes. sic facio (Joan. xiv). » Consonsum vero cum sub-
qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vesj jungit: Et qui creavit me, id est gcnuit me, vel cerle
(Matth. xi), > Id est, requiescere faciam. Quomodoi secundtira humanitalem assumptam creavit, requie-
ergo tu ipse, cum sis requies, requiem qusesivisti?> vit in tabernaculo meo. Cum enim Deus Pater, et ex
Sed scio qnod nos, in his quse nobis concordantiaL eo genita sapientia, fuit semper ejusdem essentise et
etplacentia sunt, requiem habemus; in illis vero, voluntatis, in quocunque requiescit Dei sapientia,
quse nobis contraria et displicenlia sunt, rcquiem, et Deus Pater. Unde et eadem sapientia in Evange-
habere non valemus. Tu quoque, Domine, cum, lio dicil: « Si quis diligil me, sernionem meum ser-
pcnes le requiem semper et pacem haboas, apudI vabit, ct Pater meus diligot eum, et ad eum venie-
illos lamen qui per immunditiam et iniquilatem tibiI mus, et mansionem apud eum faciemus (Joatt. xiv).»
dissimiles et displicentes sunt, requiem non habes, Porro labernaculum suum vocat, vel ipsum assum-
nec illi similiter apud lo. Apud vero illos, qui per plum hominem in quo habitat plenitudo divinitatis
Kiunditiamel justitiam tibi similes et placentes sunl, corporaliter; vel etiam sacratissiraum uterum beatse
requiem habes, et illi simililer apud te. Unde cl! Q Virginis, in quo Dei sapientia secundum carnem
dixisti: « Super quem requiescet spiritus meus, nisi habitavit. Sed et lam Deus Pater quam ejus Filitis
super humilem et mansuetuin, et trenientera scr- in ea et per essentiara, et per gratiarum plenitu-
mones meos? » (Isa. LXVI.)Hic quoque ostendis, dinem requievit. Sed et unusquisque nostrum,*fra-
apud quera requiem cligas, cum subjungis, et in, tres mei, si omnera spurcitiarum labem a nobis
hmredilale Domini morabor. Porro hsereditas Do- eliminamus, si nos virtutibus ct bonis operib-s-
mini dicuntur lii quos Deus regni sui hseredcs, Fi- exornaraus, si per veram charitalem Deum in nobis
liique sui cohseredes elegit, qui, conlemptis omnibus habemus, procul dubio Dei Patris ejusque sapicntise
transitoriis, solum Deum in hsereditatem sibi eli- tabernaciilura ct templum sumus, dicente Apostolo.
gunt, diccntes curn Propheta : « Dominus pars hse- « Templum Dei sanctum est, quod estis vos (/ Cor.
reditatis meae (Psal. xv), » id est, pars et hsereditas vi); » el alibi: « Nescitis quia membra vestra tcm-
mea. Hinc cst quod beata et venerabilis Virgo Maria, pluin sunt Spiritus sancti ? Si quis enim violavcril
cujus hodie Assumplionem celehvamus, quia prse templum Domini, disperdet illuin Deus (/ Cor. III). >
cunctis, qui ah initio usque in finem fuerunt vel Templum Dei violat, qui per turpes et malas cogi-
futuri sunt, Dominum in munditia, humilitatc, raan- tationes, et per reprobam vitam, a se Dci sapien-
suetudine, simplicitate, sanctitate, cseterisque vir- D' liam prolongat. Scriptum est enim : « In nialevolaift
tutibus magis studuil imitari, Dominique fieri hse- animam non introibit sapienlia, nec habilabit iu
redilas omnibus modis desideravit; ideo eam Do- corpore subdilo peccalis (Sap. i). > Sequitur pars
minus de numero universorum qui sunt vel fue- terlia, in qua exponitur in quibus Dei sapientia re-
runt, vel futuri sunt, singulariter elegit. ln qua non quiescat, cum subjungitur : Et dixit mihi: ln Jacob
tantum spiritualiter, sed eliam carnaliter requiesce- inhabita, et in Israel hwredilare, et in clectis meig
ret, et secundura assumptam humanitatera habita- mitte radices. Voluntas -Dei Patris est ut ejus sa-
ret, confoverelur et cresceret. Sed el in nobis, fra- pientia habitet in Jacob, id esl in luctaloribus con-
tres charissimi, sivias Domini nostri Jesu Chrisli tra vitia, haereditet in Israel, id est in fortibus con-
pro modulo nostro secuti fuerimus; si mundi, si tra vitia, mittat radices, tanlum in electis. Multoties
humiles, si mansueli, si sancti, si jusli, sicut ipse quippe eiluctatores vitiis succumbunt, et fortes ca-
justusest,fuerimus,procul dubio in nobis habitabit, dunt, et Dei sapientiam, quse videbatur in eis habi-
requiescet et coraplacebit, vel certe divina sapientia (are vel hsereditare, pcrdunt. Sed electi soli, in qui-
dicit se in oranibus requiem quaesivisse, et tanlum bus divina sapientia misit radices, eam non admil-
iu haicditate Domini morari, ciuia homincs saoien- tunt. •__,*. sic, inquit, in Sion, id est in speculativis,
1423 RADULPHI ARDENTIS 1424
fimata sttin, qui scilicct opiimain partcm sibi ele- A accipitur. Por Cados, qtian manaatum vti sanc.a in-
gerunt, qtisc non auferelur ab eis (Luc. x). Et in tcrprclatuv, mandalum Dci inlolligi.ur. Per palmani
avtlalc, id est in congregalione sanctorum, suncli- vcro, quse gracilis est ciroa radiccm, cl dcsuper di-
ficala simililer rcquievi. « Ubi enim duo_vcl trcs latalur cum gralia foliorum semper virentium et
congregati siinl in nomine mco, ego in medioeorum suavium pomoruin, charitas, quse ab angusto inci-
sura (Malth. xviu). > Elin Hierusalem potestas mea, pit, cl posiea usque ad inimicos dilatalur,et sempcr
id esl in pacificis. Potcslas cnim divinse sapientire, virel e. fructilioal, siguificalur. Divina igitur sapien-
prsecipue in pacificis, qui filii Dei voeabunlur tia quasi cedrus in Libano, quasi cypressus in montc
(Matih. v),apparet, quoniam omr.esinordinatos mo- Sion, quasi palma in Cades exaltatur, dum per cain
tus non solum in se, sed ctiam in aliis scdant. Di- sancti in innocenlia fidem, in coiitempla.ionein
vina quippe sapicntia pacifica est, similis aquse pro- spera, in mandato charitalem observanles, exallan-
1'undse. Ssccularis vcro litigiosa est, similis aqusc tur. Se vero speciosam ostendit cum subdit: Quasi
tenui et garrulae. Et radicavi in poptdo iwnoriftcatoi plantalio rosw in Jericho. Quasi olivaspeciosu incum-
cui dicit Dominus: « Tu es populus meus, ct ego pis, et quusi plulunus exidluta sum juxta aquam in
Deus tuus. i Quodexponens subdit: Et in parles Dei plateis. Porro Jericbo odor vcl luna inierpreial.ir.
mei hmredilas illius, id est, in illo populo radicavi B Per planlationem rosse in Jevicho, corona maiiyrii
quom clegil Deus in partem, et qui Deum ologit in designatur. Per olivani, ctijus liquor supercnatat
lisercditatcm. £( in ptenitudine sanclorum delcnlio omnibus liquoribus, iiiiscricordia qttse superexallat
mea. Ubi enim major sanclimonia, ibi divina magis judicium, accipitur. Por platanuni, sic dictam a ia-
invilalur ct detinelur sapientia. Cum atilem in orn- liludine foliorum, et quia patula ct ampla csl, qua:
nibus his clivina rcquicscat sapicntia, prsecipuc e* nascilur juxta aquam in plateis, magnanimitatcm
singula. ;(er rcquiescit in Maria. Ipsa eniin omnia significat, qusejuxta mandatum divinse sapienlisc, ct
ha_c, el plusquam hacc habct. Quis enini sio fuit laliliidinc oliaritatis, animi amplitudine cunctos ro-
Jacoh, id cst luctator conlra vitia, ut Maria ? Quis cipit, prologit cunclisque bencfacit. Divina igilur
fuil sic eleclus, inio praeeloctus ut Maria ? Quis f.it sapientia estspcciosa quasiplanlalio rosm in Jericho,
_ic Sion, id esl speculativus, utMaria ? Qusc ciritas et quasi oliva speciosu in campis, el quasi platanus
sic fuit sanctifica.a, ut civilas et clauslrum Dei Ma- cxallata, juxla aquam inpluteis, quoniam quosdam
ria?Quis fuit sic Hierusalcm, id esl pacificus, ut odore honorum operum etiam martyrio coronat,
mediatrix Dei et hominum Maria. Quis fuit populus alios in eampo hujus vitsc, virlute misericordise et
sic honoiificalus, ul pars vcl hscredilas Dci, ut sin- compassionis decorat, alios latitudine charitalis,
J
gularis Dei Mater ct Virgo, et regina ccelorum Ma- magnitudine benefaciendi, lalius illustrat. Se vero
ria ? Quis habuil tanlam sanclimoniae plenitudincm, esse odoriforam ostendit, cum dicit: Sicut cinna-
quantam Maria ? Singularitcr igilur ct supcrexcel- momtim el balsamum aromalizans, odorem dedi;
lcnler Dei sapientia requievit in Maria. quasi tnyrrha elccta, dedi suavitulem odoris. Sane
Sequilur pars quarta, in qua sapienlia oslendit per cinnamaraura, quod cst brevis frutex, colore
qualis ipsa sit: dicit seesse cxaltatam, se esse spe- subnigro vcl cincreo, et fractum, spiramentum visi-
ciosam, se esseodoriferam. So.esseexallatam oslcn- bile emitlil in modum uebulsevel pulveris, humitilas
dit, cum subdit : Quasi cedrus exallala sum in Li- significatur, quae se quasi brevem etvilem dejiciens,
bano. Sod cum divina sapiontia non possit esse ma- etiam lsesa magis humiliatur, et quasi visibile spi-
jor vel allior quara seraper; fueril, quomodo dicit se ramentum boni dicli.vel facli, suis Isesoribus rcddit.
osse exaltatam? Non quia in se, sed quia in suis, Per balsamum vero, quod duobus cubilis eniinct,
dum eos exaltat, exaltatur. Divina quippe sapientia foliis albis et semper manentibiis, et lsesum cum
lacit quod sancti.a vitiis surgentes, in alto viitutuin actito lapide, emillit gutfas otloris prnecipui, boni-
sc collocant, et quod virtutem virtuli, bonum bouo gnitas significatur ; quse scmper albens ct virens,
accumulant. Et hoc est quod dicit: Quasi cedrus 0 etiam lsesa lsesoribus gratiam beneficiorum redJere
cxaltata sum in Libano, et quasi cypressus in monte novit. Per niyrrhara ctiam quse amara esf, ct cor-
Sion. Quasi paltna exaltala sum in Cades. Per Liba- pora incorrupta consorvat, caslimonia ct niortiiica-
num, qui candidatio interpretalur, candor innoccn- tio carnaliumdesiderioruin significaiUur,quse corpus
tis vitae significatur. Per cedrum vcro, cujus odor et animam a vitiis conscrvant incorrupiam. Divina
fugat serpentcs, dicente poeta • igitur sapicnlia cst odorifcra sicut cinuamomum
Disce odoralam slabulis accendere cedrmn, ctbalsamumet rayrrha,quoniamsanctos suos virtutc
(VIRG.,Georg. lib. m, vers. 414., humilitalis, benignitatis et castitatis redolere facit.
et cujus resina libros a tineis el vetustatc consev- Et si, fralres mei, sapientia Dei Patris, Dominus
vat, fides accipiiur, cujus intelligenlia fugat haereti- noslcr Jesus Christus, sic exallat, sic decorat, sic
cos, et sensum Scripturarum a corruptione conser- rcdolere facit cseleros sanctos, quanto magis dile-
vat. Per Sion allitudo speculationis intelUgituv. Per ctissimam ct si.igularcm maticm suani? Et manda-
cypressum vero quae odorifera est, nullo impulsu tum quod tle honorificatione palris et rnalris nobis
amittens comam, solida et oneri cedere nescia, for- dedit, quanlo magis ipsc custodit. Exaltavit itaque
litudo spei seternse odoranlis et superaii uescienlis, diloctissimam matrcm suam sicut cedrum iu Li-
li_>5 HOMILLE. — I. DE TEMPORE.
Laiio, -ictil cyprossuni in inosito Sion, cl sicut pal- A aequitalcm, crranti corrotiioiioin, esurieuli cibutn,
iiiam in Cades, qui cani inviasuper allitudincni nudo vcsliracntum, pcregrinis hospitiuin, et Iiujus-
fldoi, s|iei, ct charitatis, cscierarumque virtuttim inodi. Et quia haec in labove est, ab actione frequenti
oiiiiiium supercxccllcnlcr cxaltavit,et inpatria supcr activa nuucupalur. Conteinplalivse vero oflicium est
oninem angclorum et archangelorum celsitudinein Dei gioviam conlcniplari, sola ccelestia meditari,
singularilcr sublimavit. Decoravit quoque eam sic- loto desiderio ad setcrnam bealiludineui festinaro,
ul plantationem rosse in Jericho, ct sicut olivam oiimia cailuca faslidire. Iliijus sluditun triplcx est
spcciosani in campis, el platanum exaltalam juxta oralio, lcctio, meditalio. Orando loquilur ad Deu.m,
a(]uaiu in plateis, quoniam eam etiam in via mar- legcndo Dcus sibi loquitur, meditando lecla memo-
iyrii, testante Simcone diconlc quod ejus animam raiitur. Orationc mundalur, letiione iuslruilur, uio-
liortransircl gladius (Luc. n), et misericordise, ct ditalione philosophatur. Et quia in contciiiplationc
iiiagnaniiuilatis, cseterarumque virtutum operibus studium cjus vcrsatur, conlemplaliva vocalur.
dccoraril. Et in patria omni corona, omnique glo- Mislaequoque officium est, altcrnatim nunc coniero-
ria, onini pulchritudine, claritate et honore, plus- plalivse,nunc aclivsevices agcve. Nunc contomplando
qiiam cor hominis caperc possil, mirificavit. Redo- R adorare, lcgore, raeditari. Nunc laborando inslruere-
lcre quoque fecit cam sicut ciniianiomum et balsa- rudes, corrigere errantes, jttvare indigenles, et hu-
mum aromatizans, el sicut myrrham electam, quo- jusccinodi. Hujus oflicium Dominus exsequebatur,
ciiiim '.ain hono odore, lam bona opinione humilita- quia nunc orabat in montibus et in soliludinibus.
tis, benignitatis, virginitalisque singularis, csetera- niinc prsedicabat et curabat in urbibus et populosis
ruinque omnium virtutuni, eani aromalizavit. Qitod locis. Unde et hic legimtis, quia Jesus intravil ii.
itniversi (ideles, tam illi qui adhuc suntvin via quam quoddam castellum. Aclivse vero oflicium exscque-
illi qui jam sunt in patria, omnisque militia coele- batur Martha, cttm Dominum in stia pcrsona, vcl in
stis, in fragranlia Uliusincomparabili delectenturct suis niembris suscipiebat, dum ei minislrabat, duiu
adroircntur dicentcs : « Quae est ista quse ascendil circa ministerium frequens crat. Conlcmplalivi»
de descrlo sicut virgulafumi ex aromalibus mirrhse olficium exsequebatur Maria, quasi relicta cuva et
ct thuiis, et omnispulveris pigmeiitarii?» (Cant. iv.) adminislvalione, sedens secus pedos Doniini, eum
lneffabilem igitur fragrantiam sacratissimse Virginis lolo dcsiderio cernebat et audiebat. Erat autem se-
et Dei Malris, fratres charisshni, admiremur, admi- dens, id est quieta tam corpore qttam mente, soli
rando dolcctomur, delectando semulemur, semu- conlemplationi et verbo Dei intcnta. El boc est con-
lando de longe pro viribus nostris imileniur, 0111-C tvaquosdam falsoscontemplalivos, qui, .uai sedeant
ncin muculam, omnem turpitudinem fugientes, slu- in clauslvo, vel in soliludine, covpore, tamen per
dia virtulum, morumque bonorum sequenles, ca- univcrsuin niundum vaganlur monte, nec siint in-
slitatem meutis et corporis conservantos, jejuniis et tenli orationi rcl Iectioni, sed rumoribus et vanita-
oralionibus insislentes, operibus compassionis et tibus. Et hoc solet eis conlingere cx acedia, qun.
nii_ericordise semper radiantes, bonae opinionis niaxime conlemplativos solet vcxare, cum non ha-
cxemplo alios invitanles, gloriosam Dei Matrem, ut beant solalia sociorum aut operum, quibus tsedia
noslram adjuvet tarditatem , fletibus et suspiriis sua possint relevare. Sed vos contemplalivi per di-
flagilantes et dicentes: 0 gloriosa Dei Malev, meri- leclionis fervorem excutitc a vobis omnem torporem
tis et precibus tuis trahe nos post te, curremus in i Malcdictus est enim qui opus Dei facit negligen-
odore unguentorum tuorum. Nec poterit eam non ler (Jer. XLVIII).> Et variate vestra studia, nunc
exaudire de nobis, qui pro nobis de ea dignatus est orando, nunc legendo, nunc aliquid ageudo, quo-
nasci, Dominus nostcr Jesus Christus, qui cum Pa- niam siniililitdo mater satietalis est.
tre el Spiritu sancto vivit et regnat Dous per oronia Porro, juxta Evangelii se".em, tria noois consi-
saecula sseculorum. Amen. derandasunt. Quare istaevitse, cum sic sint diversse,
XXXI. 0 sorores dicantur, et quare Martha conqueralur, et
IN F.ODEJI FESTOASSUMPTIONIS REAT/EMARI/E. quid ei a Domino respondeatur. Sane hae dua;
In illo tempore, inlravitJesus in quoddam castel- vitaj ideo sorores dicuntur, quia ex eadem origine
lum, et mulier qumdam, Marlha noinine, excepit illum p. ocedunt, quia ad eumdem finera lendant, el se
iu donuttnsuam (Luc. x). Et reliqua. In hac leclione, semper coadjuvent et comitentur. Ex eadem quippo
juxla tropol giam, liium vitaruni exempla propo- dilectionis Dei et proximi est, et quod laborat
iuintur nobis, Sunl enim tres vitse quse solae regnum Martha, et quod conlemplalur et orat Maria, ad
caiorum mercntur, activa scilicet, contemplativa et eumdem quoque finera lendunt, quia et illa ad hoc
mista. Activa esl Iaboranlium, contemplativa orato- laborat, et hsec ad hoc philosophatur, ut Deo placeat
rtini, raista reclorum sive prsedicatorum. Estautom et ad cjus visionem perveniat. Alias nec hsec vera
oflicium aciivse vitae terrena recte dispcnsare, qi:od Mavtha est, nec hsec vera Maria est. Sese etiain
suuni est unicuique reddere, Deo rcligionem, sibi scmper coadjuvant; nam Martha Mariam mini-
niundiliam, parentibus honorem, familise providon- slvando necessavia sustentat, ut ita possit contem-
liam, liliis erudilionem , majoribus obedicntiam, plationi vacave, et ita quodammodo participat et
pa.risc defensronen), niinoribus tulelam, omnibus suiim faoit bontim Marhe, diconte Domino : c_ftui_
1457 RADULPHI ARDENTIS
rceipit p;ojiliclain in nouiine propliotse, mercedem A ris quolidianis contrahit, charitas et profoctus pro-
prophe._eaocipiet (Malth. x). » Non eniin ait : Mer- ximorum abluit. Porro quod sit illud unum quod
codeni dc propheta, sed merccdem ipsius prophelse, omnibus est necessarium,osteiidilPsalmista,dieeiis:
huum facit, dum eum sustinot, ut prophetare possil. « Mihi autcm adhscreie Deo bonum est, poncre in
Maria quoque juvat Maiiham pro ca Domiuum Domino Deo spem roeain (Psal. LXXII).» Huic uni
orando, no.aliquando inier tot sollicitudines cor- tanquara ancborsc, cui soli inlcndunt contemplativi,
mat, el ita meritum Maiibse facit suum. Sic itaque adhserere scmper et nos debcmus aclivi, dum tuvbi-
-sonlemplativa et activa vita scse coadjuvant et co nes et tempestales sollicituduium ct laborum ct tri-
niilantur, non solum in diversis, sed etiam in una bulationum temporalium nos jactant.
et eadom persoua. Nullus enim activus vivit roclo, Notandum vero est quod Domiuus, quamvis roga-
uisi et ipse aliquando contempletur ct orel, alitor tus, noii pra_cipit Mariam trausire ad officium Mar-
enim ralionabilitcr agere ncquit. Nec aliquis con- th-O, ct quamvis laudct parteni Marise, non prseci-
teinplaiivus potest in hac vila sic oonlemplalioni pit Martbam ad eam transire. Et quare? Quoniam
vacare, quin nccesse sit eum ad activae operalio- novilhanc magis csse idoneam conlemplalioni quam
nem dcsocndere, similis aquilae, qui, poslquam ad actioni, ct illam magis esse actioni quam conlem-
astra volavit, et solem conteniplalus est, rursus ad plalioni, el ideo vult utramque in vita magis sibi
cadavcra in terram desc-iidit. Sed quarc conquc- idonea salvare. Sunt enim qusedampersonse tardio-
ritur apud Dominum Martha de Mavia, dicens : Do- ris el grossioris ingenii, magis ad temporalia quam
mine, non cst libi curm quod soror mea reliquil me ad spiritualia idonese, et econtra, quaedam subli-
solam minislrare? Dic ergo illi ul me udjuvel. Non lioris ingenii, magis ad spiritualia quam ad mun-
ideo qnod putet oflicium Marise otiosum et nulluni dana aplse. Ulrseque ergo ad quos magis idonese
osse, ut quidam hodie putant, et ideo velit ad stium sunt seseexerceant,ne, si forte ad id ad quod idonese
bontim officium Mariam transire, scd quoniam ipsa non sunt, transeant, inutiles fiant- Quod bene signi-
novit oflicium Mariseperoplimum esse, et ideo vcl- ficatur per hoc quod tabernaculum Moysi erat ex-
lct in suci ___feriorioflicio, tamen necessario, a sua terius coopcrlum pellibus et sagis cillicinis, ad ex-
soiove juvari, quatenus,co cilo consumniato, queal pcllendamintemperiemaeris. Interius vero splende-
c.Mn sororc eadem diutius desideralse contempla- bat coccus, purpura et byssus. Quia enim quidem
tioni vacare. Quod aperte conlra quosdam falsos homines grossse menlis sunt -minus idonei tractare
aclivos cst, qui nunquaiii dcsiderant ad quietem spiritualia, ideo debent illud ad quod idonei sunt
contemplationii transirc, sed semper curas cl labo- r facere, scilicet extevioves curas el perturbationes
rcs sseculares amant tractare, qui et si quandoque suscipiendo ab eorum injuriis contcmplalivos pro-
forlo racant corpore, tamcn lunc sollicifantur et la- tegere. Et quiaquidcm bomincs spirituales ad exte-
borant monle, noc in curis ci negotiis sui coadju- riora tractanda sunl minus idonei, debent inle-
lorcs quscrunt habere, scd potius ipsi soli onuiia riora et spiritualia ad quod magis idonei sunt ira-
voltuit tractare, ctiras ct laboros habenles proquioto, clare, ne forle, si purpura et byssus ad inteniperiem
«•t quietom pro labore. Sed quando inter curas foris prodeant, gratiam suam amittant. Et econtrs.
«lulelemliabcrepoterunl, qui nec in ipsa quiele quie- si sagseet pelles interius ponantuv, indecora et in-
toin babcrc non possunt. Quid aulem Dominus pro ulilia fiant. Vidi enim quosdam a claustro contem-
Maria respondeat, ostenditur, cum subdifur: Mur- plalionis egressos, non regressos essc, sed, move
tha, Murllia, sollicita es et turburis ergu plurima. corvi raissi a Noe, cadaveribus adbsesissc. Sunt et
Porro unum est necessarium. Maria optimam purtem aliaepersonae, quae ad utvumque sunt idonese, quae
eiegil qum non auferelur ab ea. In his verbis Do- ct exlerioraetinterioracoiivenienler noruni traclave.
ininus partem Marlhse non reprehcndit, scd parlcm Isti dcbent rectores Ecclesiarum constitui, qui vicis-
Marise prseponit. Officiura enini Marthse sibi placcre sira sciant cum Moyse,ct in tabernaculo per contcm-
denionslrat, cum illud susd.-.i, et cum Martha, D plalionem Dominum consulere, el foras ad erudien-
Martha, cx magna affectione, geiuinat. Sed demon- dum regendumque populura exire. Qui ad exemplum
slral illud inferius esse ollicio Marise,in tribus: quia columbse Noe egressi, nec in exteriovibus roquiem
vidiiicct Martha sollicita est in pluribus, et quia lur- invenientes, cum ramo olivse, id est opere miseri-
balur, ot quia pars ejus auferlur. Quia enim soUicita cordiae,exterius adepto,ad arcam contemplationis fe-
csi in pluribus, ideo uni necessatio minus inlenla stinant redire. Qui raovcJacobspcciemRachcl, id est
ost. Et quia lurbatur, ideo veritalera minus contcm- contemplationis, magis diligant, et Liam.id est acti-
plari polcst. Et quia aufcrtur, ideo minus appelenda vam vitam, pvopter c-perum fecunditalcm sustinere
ost. Et ccontra pars Maviseineorum contrariis com- non rccusant. Myslicevero castellum in quo Dominus
inciidaiur, quia uni tantum est iiitenla necessario, intravit, ulerus est bealse Virginis. Quod bcnc con-
ot quia non lurbatur, sed manet inconcussa, cl quia gruit ci et nomine et significatione. Noinine, quo-
non aufertur, sed seraper cst inansura, et idco ma- niam castellum sivc castrum dicitur a castrando,
gis appetenda. Attamen pars Marthsefrucluosior est eo quod proplcr vigilias ct laborem armovum om-
in operihus et prodest pluribus, ncc minoris ineiiti nis libido eliminetur a castro. Ab ulero quoque
ost. Quia ... quid pulverisex lerrenis ncgoliis ct cu- bcatse Virginis oinnis libido propler laoores et Uo"
1429 HOMlLliE. — I. DE TEMPORE.
nostas excrcitationes exclusa ftiit. SignifiGalione, A solain soror niii.i.Mrare relinqiiil. El si lalis cst m
quoniam castellum dicitur quod est muvis et propu- bcata Vivginc pars Maiih;r,.qualis pulatis csl in ea
gnaculis circumvallatum, custodibus munitum, ne- quae optinia pars prcedicaluv Maviae? 0 quam magiia
cessariis repleluin. Castrum quoque beatae Virginis niulliiiido dulcedinis fuit in ca, quando Spivitus
fuit propjgnaculis vallalum, ut abstinentia conlra sanolus in eam venit, ct viiius Altissimi obunibva-
ingluvicm, castiate conlra luxuriara, muniliconlia vil, et de eodem Spivilu sanclo concepil! Quid clc
contra avaritiam, patientia contra ivam, liumililale Doo non aspiciebat, in qua Doi sapientia latcbat? Et
oontra superbiani Unde in Canlicis canticorum : quid dc Deo non sapiobat, qtiae ipsuin Ihesaiivuni
« Horfus coiicliisus sovor nica sponsa, hortus con- sapicnlitc cl scicntix in so ]iorlabat? Nemo unquani.
tiusus, fons signalus (Cant. iv). > Item : « Collum sic gustavit quam suaris csl Domiiius. Hsecconser-
tuum sicul turris David, quse ;edilicala est cum pro- vabat omnia vcrba angclorinu, pastorum, magorum,.
pugnaculis. Mille clypei pondenl cx ca, onuiis ar- necnoii et ipsius filii sui, conferens in corde suo
nialura fortiuin (Ibid.). > Fuit cnim beata Virgo (Luc. n). Circa plurima oocupabatur, ut Martha, ..
colltim, per quod exiit ad nos Verbum Dei.Fuit etiani circa iinum dcleciabalur, ul Maria. Siiigulariler
cuslodibus niunitum, ulpote quam Gabriel ca_leri- igitur paiiem Martbae percgil, siiigulariter optimani
que angeli, efsancli homines, ul Joseph cl Joaiines " paiicm Mariae clcgif. Sed pars Marlhse ci aufertur
cvangelisla, ut Dei templttm, sancti-ssime custodie- hono suo, quia pars Marise ci perficitur quse 11011
riint. Fuit et necessariis repletum, utpote in qua fe- auforclur ab ea. Exalfata csl cniin super choros an-
tit sibi ccllarium panis vitse et aqua sapienlLe. Fuit geloruii), repleluin osl in bonis dosidcriuni suum,
igitur beata Virgo castellum, et qtioddam, id est quse gaudct ct regnat cum lilio suo in selciiiiun,
Miigulare, quia, quamvis cselerse virgines possint apud ipsum pro nobis sempcr intcrcedens, si lanicn
e.se mundse et castae, tamen nulla potest esse si- ad exempluin ejus fucrimus vel Maiiba, Christuni in
miiis, et Yirgo et Mater. Qttod ct si conccdamus pauperibus suscipiendo, cibando, vcsliendo, cactc-
posse fieri, nulla lamcn alia potest esse mater Filii raque opera misericordiae minisliando, vel si fue-
Dei. Qui siout csl uuico Palri, ila cst unictis unicae rimus Maria, soli Christo cunctis iransiloriis sprelis
matri. In hoo igitur castissimum castellum intravit adhaerendo, coiilcmplalioni, lcctioni, orationi, csete-
Josus. Porta vcro per quam inlravit, (ides est. Quia visque viiiulibtis vacando, et ad Dctiin tolo-deside-
enim orodidit, pcrfccla sunt ei omnia quse dieta vio fcstinando et pevvcnicndo. Quod gloriosis pre-
siint ci a Domino. Nec inlrans Jesus hoc castellum cibus ojusdem bcatissimae nialris suse nobis conce-
violavil; Josus cnim salvat, non violat. Sccuudusi Q clore digneluv, qui cum Patve el Spivitu sanclo virit
immen ojus, ita ot ojius ejus. cl vegnat Dcus pcv omnia srecula sseculorum. Amen,
Et mttlier qumdam, Martha nomine, excepit illttm XXXII.
in ileinum suam, elo. Nulla sic exsecuta est oflicium 1P.1T.ST0SANCTIBARTHOI.O.I-EI.
MarUiae,ut beata Virgo. Alii quenilibet hospitoni in i ttrta esl contenlio inter discipulos, quis corum
«ioino sua suscipiunl, bsec el istud ad litleram l'o- viilcrcittr cssc major (Ltic. ix), et rcliqua. Quinque-
eisse creditur, el quod esl majus, ipsum Filium Doi, pcrlila csl leclio isla, fralros moi. Primo enini con-
qui non habel ubi caput suurn rcclinct (Luc. ix), in icndtinl discipuli do priclaliono. Secuudo, Doiiiintis
utero suscepit. Alii nuduni queralibet veste coope- eos rcdargucns oslondit dc quo noii debeant, vti
riuiit; bsec et istud fecisso crcdilur, et quod liiajtis dcbeanl conlciidcre. Toiio, cxemplo suo eos invital.
est, ipsum Filium Dei propria carne vcstirit. Alii Quarto, i\ux sil siimma meriti corum demonstral.
quemlibet esurientem cibo vcl polu refieiunt; hsec Quiiito, quod pwmium essot eis dalurus manifeslat.
et islud focisse creditur, et eliaiu ipsum Filium Dei Primo igiiur discipuli narrantur de prselafione con-
secundum carncin esuriontem, etiam interiori lacte lcndisse, cuiii dioitur : Facla est contentio intcr di-
suo polavit, el csetera htiinaiiitatis oflicia ei diligen- scipulos.qitis corum videretur esse major. Sicut bono-
lissime exhibuit, ut dc ea merilo dicalur : Martha D ruivi ost in Scripturis altondorc undc in melius pro-
vero satugebat circa frequens ministerium. Inter hsec liciant, sic pervcrsorum est in Scripttiris accipere,
ctiam sollioita eral, et turbabatur, cum fugcrct in uiitle noquiiias sua» vcl dofendant, vel excusent,
jEgyptum a facie Herodis suum lalcm filium perse- idooque niullo ardentius attcndunl quod facta esl
quentis (Mallh. n). Turbabatur cura Judseos insi- contentio inter discipulos Christi, quis eorum vide-
"
diantes, et ei mortem machinantes agnosceret. retur esse major, qiiam quod «multitudinis cretlen-
Comprehenso quoque et crucifixo adfuit, imo etiam tium erat cor unum et anima una (Acl. iv). » Multo
ipsius animam idem gladius passionis transverbera- recolunt tenacius quotl facla osl conient-Oinlcr Pau-
vit (Luc. n). Unde et bene congruit quod dicitur : lum et Barnabam,ila ut disccd'-reiitabinvicem,quam
Murtha, Marlha, sollicita es, et lurburis erga pltt- quod idem Paulus dicil: « Cum sit inter vos zelus et
rima. Nemo vero dubilat quin beata Maria vellel conlenlio, nonne carnales estis? > (/ Cor. i.) Quasi
fi ium suum de omni Ivibulatione liberari, et seipsam nobis infirmilas sanclorum praeponatur imitanda et
in turbatione adjuvari a divinifa.e, quain eidcm lioii illud polius, quia « convaluerunt de infirmitate,
filio suo noverat inesse per theoriam quae est pars fortes facti svint in bello (Hebr. xi).> Non enim pro-
Marisp. Et esl quod conquerilur Marllia, quod eam ponitur nobis oontentio vel inlirmitas sanctorum ait.
H_-l RADULPHI ARDENTIS 1432
imitandiim, scd polius ad cavonuum. Attamen dt A interius, altendoiis se cuin inajor sit gradu ct scien-
qua prsclatione contcndcreiit, dubium cst. Si enini tia similia vel etiam graviora commisisse, vet com-
_!ecxtcriori prselatione conlcndcbaiit, constat quia, mittere posse. Quod aperle contra quosdam est, qui
tanquam caruales adhuc, errabanl. Unde ct a Do- per ambilioiiera super melinres et pvudcntiores ra-
iiiino redarguuntur diceiilc : Reges gentium domi- piunt pvincipalum, et non regnum super eos exer-
itanlur coruin, el qui poleslatem habcnt sttper eos be- cent, sed tyrannidem, «amantes primos accubiius
ttefici vocanlur. Vos autem non sic. Ac si dicerct ; in coenis, et salutationes in foro, et vocari ab ho-
iSon inorc ssecularium de prselationc ellaudecon- ininibus Rabbi (Luc. xiv), > vitia tam in se quam
lendatis. Si autem (quod magis ercdo).de prselationt in subditis nutrientes, el spiritum exstinguentes. De
virtutis contendebant, juxla quod Dorainus eis pr;c- quibus vcro discipuli Christi debeant contendere
ceperal: « Contcndile inlrare pcr angustain portam ostendit ipse, cum dicit: Sed qui major cst vestrum,
(Mallli. vn; Luc. xm), > ncquaquam in hoc pecta- fiul sicut junior; cl qui prwcessor est, sicul ministra-
baut, nec. de hoc a Doniino rcdarguuntur, sed poliu; tor. Ac si aperte dicat: Non contcndetis de prsela-
ab co crtidiunlur, quod de virtule et sanclitate con- lione et dominio, sed polius de humililate et mini-
tcntlcro debcnl, non pcr elationem, sed per humili- sterio. Out major est, inquit, veslrum, subaudis,
tatem. Porro insilura est nobis, fratres inci, natu- merito vivtutum, ftat sicut junior, id est infeviov,
raliter concupiscere et amiiire. Cum eniin omuis non quidcm sola vocc et siniulatione, ut hypocvilse,
anima crealasita Dco concupiscibilis, naturalilei sed etiam vera sui aeslimatione. Quod evit si se-
concupiscil profectum ct honorem suum. Sed in ipsum vere cognoscens, semper iufirmitates, vitia
ticctionc coiicupiscendorum, falluntur sa_cularcs, etpeccata sua, aliorum vero bona considcret. Hoc
qui spirilualia ct sclerna bona vel ignorantes, vcl ne- enim pensans, non solum bonis quibuslibet mino-
gligcnles, sola iransiloria miranlur, cupiunt el cs ribus non audebit sc prseferre, sed nec ctiam quan-
quocunque modo rapere conlendunt. At viri spiri- turocunque peccatorihus, cogitando.se posse ruere,
tuales, spiritualia bona jam degustantes, et ae.cr.i_ el illos per poenitentiam, eliam ad summas virtutes
praeodorantes, illa sola. conlcmptis diviiiis saecula- ascendere posse. Quis enim considerans Judse apo-
ribus ct hoiicribus, aiiibiunt ct appclunt. Sed qui; stoli ruinam, et Magdalenserestaurationem, audeat
iioiiiniprofoctum virlutum sinehumilitate esse prae- se, quantumcunque justum, prseferre alicui quan-
cipilium, in virtutibus pcr humililatem proficcrc tumcunque peccatori ? Et qui prmcessor est, inquit,
contendunt. Quia igitur, fratres mei, non concupi- gradu praelalionis, fiat sicut minislrator, non sola
acere non possumus.veraclseternabonaconcupisca- r similitudine, sed veritate. Cum enim episcopus su-
:_.t.». Quanto roagis enim desideraverimus a_terna, perintendens dicatur, et intendere. vigilare, custo-
lanlo magis vilescant nobis lerrena. dire, tiraere, et sollicitum esse pro subditis, sit ma-
Seqqitur pars secunda, in qua Dominus discipulos gis minislrantis quam dominantis officium, patet
de quo non debcant, vel debeant contendere, infor- quod oflicinm cpiscopi est magis ministrare quam
inat. Porro de quo non dcbeant contendere, eos in- ministrari, et episcopus magis minister debet dici
formal, cum subdit: Reges genlium dominanlur eo- quam dominus. lloc autem probal persimilitudinem,
rum, et qui poteslalem habent super illos bencftci vo- cum subdit: iVam quis major esl, juxta judicium
r.antttr. Ac si aperle dicat: Uli pcr arabitionem ra- scilicet saeculi, quirecumbit anqui tninislrat? Non-
piunt sibi rcgnum, vcl poleslatem super gentcs. ne qui recumbil? Porro oflicium ministri est tam
Exerccnl super cas non regimcn., sed magis domi- pro se quam pro aUis sollicilum esse, necessaria
iialiononi per supcrbiam, elaniant ab eislaudari ci prscpararc, et quod unieuique neccssarium est ap-
lionorari per inanera gloriam. Vos uulem non s'.c, ponere. Recumbentis vero est pro se solo sollicitum
id cst, non ambielis praelationem. Et si ad eara fueri- esse, sedere et appositis uti. Episcopus ergo et sa-
lis vocali, non ainabitis dorainari cl honorari, secl cevdos cst in Ecclesia tanquam ministev, quoniam
potius humiliari, laborare et ministrare. Unde el D nou tam pro sequam pro aliis sollicitus est, et quo-
Potrus : « Ncque, inquil, ut dominanles in clero. niain sacramenta et prsedicalionis verba aliis habet
sed forma facli gregis ex animo (/ Pelr. v). » Guni praeparare, et quoniam unicuique verbum vel sa-
eiiiin omnes homines aequales creati sint, supcrbia cramentum necessarium habet apponere. Plebs vero
est super aequales velle dominari. Sed quia quidani est in Ecclesia quasi recumbens, quoniam pro se
homincs a ralione devianlcs, peccando liunl anima- tanium unusquisque sollicitus est, etnonstal quasi
lcs, necessc cst ut ralionales et spiriluales homines ad aliquid agendura, sed semper quasi discumbit ad
eis corrigcndis et regendis prselicianlur, et in hoc audiendum, et apposilam expositamque suscipit.
non liominibus, sed animabus dorainentur. Debel praedicationcm.
igilur prselaius se exhibereetbonis lanquam socium. Sequitur pars tertia, in qua Dominus exeraplo sui
el perversis tanquam dorainum, ila tamen quod iii invitat discipulos ad humilitatem et ad ministerium,
ipsis perversis sciat prudcnter persequi culpam, ei cum subdit : Ego uutem in medio vestrum sum, sic-
fovevc naluram, ut nec propter correctionem cadal ut qui ministral. Quomodo Dominus ollicium mini-
ab amore, nec propter amorcm, a correclione. Secl slri exploat, oslendit ipsc cum se oflieium pastoris
'jliain insiini nunm corripit cxlorius, sibi prrcponal ot mcdici factuvura deinonslvat pov Ezcchiticuipro-
 4433 HOMiLL-E.— I. DE TEMPORE. 145i
phetani, dicens : « Eoce ego requiram oves meas, A rior Dominum pulsavit, scd infivraitates et persecu-
ct visitabo eas sicut pastov visitat gvegem suum in tiones exteriores, per causam lenlationes vocat. ln-
dic, quando fuerit in medio ovium suavum dissipa- firmitaies, ut esuriem, silim, lassiludinem, el hujus-
larum. Quod pcrierat requiram, quod abjectum modi. Persecutiones, diaboli, voi mcnibrorum ejus,
fucrat rcducam, et quod fractum fueral alligabo, et insidias, contumelias, flagella, injurias, mortcs. In-
quoJ iiilirinuni fuit consolidabo, et quod fortc ct ler quas lentationes, discipuli cum Christo non so-
pingue custodiam, el pascam eas in judicio et ju- lum fide et charitale permansevunt, sed ctiam eas
stitia (Ezecli. xxxiv). > Et Isaias : « Sicut paslor, in- cum Chvisto experti sunt. Magna et.mira fuit fides
quit, gvegom suum pascet, in bvachio suo congre- et meritum apostoloruin. Nonne enim magnum et
gabit agnos, el in sinu suo levabit, fetas ipseportabil admirabile fuit, quod illum, quem vitlebant honii-
(Isa. XL).> Sane Dominus quod perierat requisivit. nem, credebant Deum : et quem videbant mortalem,
quando homlnem perditum vcdimere venit. Qtiod ab- credebant immortalem ? et quem videbant infirinum,
jectum fueuat reduxit, quando gtntes, per idolola- credebant omnipolenlem? Sed quid ad hoc dicturi
triara ahjeclas, ad fidem vocavit. QuoJ fractum fue- sumus, fratres mei?IUi cumChristo adhuc infirmo,
rat alligavit, quando Magdalenam, et Saulum, et egeno et mortali, fide et charitate permanseruiit, et
consimiles, desperatione fractos, alligavit. Quod in- " nos cum eodem jam glorificato, jam immortali,caio
firmuin fuerat consolidavit, qnando infirmitatem di- et terrse imperanti, vera fide et charilate permanere
scipulorum per Spiritum sanclum roboravit. Quod non possumus? llli cum Christo et pro Christo pa-
forte ct pingue est custodit, quando viros sanctos tiente patiebantur, et nos pro eo jara suos glorili-
no, aliquando in tentationibus corruant, custodit. cante, pati reformidamus?
Pasoit eos in judioio et justitia, quoniara eos recte Sequitur pars quinta, in qua Dominus prsemium
et justa intentione instruit. In brachio suo congre- apostolorumdemonstrat,cum subdit: Ete,go dispono
gabit agnos, quoniam electos suos de diversis mundi vobis, sicut disposuit mihi Pater tneus,regnum, utedatis
partibus in unionem fidei convocat. In sinu suo eos et bibatis super mensam meam in regno meo, et sedealis
levat, quoniam earum teneritudinem in sinu mise- super thronos duodecim, judicanles duodecim tribus
sericordiae suse confovet et conservat. Fetas ipse Israel. Hsec est mutalio dextrse Excelsi, ut qtii nunc
portat, quoniam animas per prsedicationem alias ge- humiles cum Chvisto gaudent ministvave conservis,
nerantes, ne ab hoc labore deficiant, beneficio gra- tuncsublimes cum Christq regnent. Quinuiic gaudent
tiarum supportat. Quem nos qtioque qualescunque esurire cum Christo, tunc ctim Christo seternis deli-
pastores pro modulo nostro imitantes, quod perie- r ciis reficianiur. Qui iiunc laborant et patiuntur cum
rat per infidclitatem, ut Judseum et gentilom, per Christo, tunc cum Chrislo sedeant. Qui nunc injti-
praedicationem requiramus. Quod adjectum cst por sle judicantur, cum Christo, lunc cum Chrisio suos
excommunicalionera, per reconciliationem reduca- judices judicent. Constituit autem prseinium apo-
mus. Quod fractum est per tribulationes, per con- slolorum in quatuor, scilicet in honore regnandi, in
solationes alligemus. Quod infirmum est, per con- voluptate epulandi, in requie sedendi, in potestate
fortationem consolidemus. Quod pingue et forte est, judicandi, quamvis tunc cesset oninis piaialio,
per pastoralem sollicitudinem custodiamus. Oves oranis necessitas epulandi, sedendi, jjudicandi. Cuni
Chrisli recteet juste doceamus, dispersos et diver- enira illa selevna bona tanta sint, t quse oculus non
sos in uiiitatem congregemus, infirmos et rudes in vidit, nec auvis audivit, nec in cor hominis ascen-
sinu nostro confoveamus, animas alias parturientes, dit (/ Cor. n), > constat quia nec humanis possunt
et parientes, ne in hoc deficiant, adjuvenius. Non exprimi verbis. Sed quia necesse erat ea nobis quo-
solum vero oflicium ministri Domiuus suscepit, sed quomodo significari, ideo significanlur vocaliulis
etiam servi. Nunquid enim, fratres mei, forniara et translatis ab illis vebus quse magis hic appctuntur.
humilitatcm servi suscipere, hominibus se subdere, Magis autem appetuntui in hac vita honor, volu-
tributum rcddere, pedes lavave, flagella, conlunielias, 0I ptas, requies et poteslas. Quse quidern erunt et in
injmias sustinere, sopro aliis morli opponere, non- illa seterna vila, sed non lalia qualia nunc, quia crit
ne hoc magis servi quam Doniini, vel etiam quam ibi honov verus et sine termino; voluptas vera, et
ininistri oflicium est?Nos quoque, fratres mei, qua- siue fastidio; requies vera, et sine fine. Quod nobis
loscunque sumus, vicem Cbiisti in Ecclesia tene- concedere dignetur meritis et precibus beali Bar-
raus, noii solura ministvi, sed ctiam sevvi officium tholomsei omnipotens Dominus, Palcr, Filius, ct
fratribus nostris exhibeamus, et eis nos subdere, Spiritus sanotus. Amen.
pedes eorum lavare, contumelias et injurias pro eis Vita Bartliolommi apostoli.
sustinere, et pro eis non solum nostra, sed etiam Eusebius, de S. Bartholomseo : Bar.riolonia.us
vitam nostram ponere dubilemus; alias, veri pasto- Indiam citeriorem soiiitus est, lib. m, cap. 1, et
lib. v, cap. 10, sic scribit: Pantsemium feruut, cum
ris officium non tenemus. ad Indos pervenisset, reperisse quod Bartholomsous
Soquiur pars quarta, in qua Dominus ostendit apostolus apud eos fidci semina prima condideiit, el
quce stimnia sit meriti disciptilorum suorum, cum Mattlisei cvaiigcliiim Ilehrseis scriplum lilteris dere- ..
etc. JoachiniusVadianus sicmoininitS.Bar-
$ ihdil: Vos aulem eslis qui permansislis mccutn in liquerit,tholomaei : Inter s.iipplioiorumgcnera oxoorialioiiem
lcnlaiionibus meis. Nulla, fratrcs mci, tontalio intc- Porsas babuisso. Marctiliuus, lib. xxm, tradit iioenain
1435 RADULPIH ARDENTIS 1436.
sinedubio vicinis eliam gentibus cognitam, ut vori- .A quamvis ab eo injurias, vincula et carcevcm susli-
siniile sit, quod de Barthoioinseo Orienlis apostolo neret, tamen plus dellebat ejus insaniam et pcrdi
excoriato proditum csl. De S. Baiilioloin_eo sic ha- tionem
bet D. Hierouvmus (12) : Baiiholomseus apostolus quam injuriam ab eo sibi irrogalain. Quod
Indis iis qui dicunlur fortunali, prsedicavil Evango- quoque contra nos est, qui si forle ab aliquo fratre
liuai Cbristi ct Evangelium quod est secundum Mal- nostro laedimur, non ejus stultitise compatiniur, sed
_/__eum cis tvadidit. Dovmivil autem Albanopoli, op- ira contra illum inardescimus, vindiotam quserimus,
pido Majoris Avmenise. et perdilionem illius desideramus. Socundo vero,
Miraculum de corpore D. Bartholomwi upostoli per
beatum Gregorium archiep. Turonensem scriptum. quanta sit malignitas malorum in justos, ostendilur
Bavtholomseum aposlolum apud lndiam passum per Herodem; quse illi, tam sancto et tam diligenli
agonis ipsius navrat hislovia. Post iniillorum vero monitori suo, reddit inala pro bonis, more serpon-
aniiorum spatia a passionc ejus, cum ileruin Chii- tis, pro amore odium, pro justilia injustitiam, pro
stiana persecutio advenissol, ol viderent gcntiles
onincni populum ad ejus sopulcrum concurrerc, compassione crudelitatis immanitalem, juxta illud
eique deprecalionis assiduse incensa deferre, invidia Psalmistse: c Et posuerunt, inquit, adversum me
ilecli alistulerunt corpus ejus, et ponentes in sar- mala pro bonis, et odium pro dilectione mea (Psul.
copbagum plumbeuro projecerunt illud in mare, di-
ccntcs : Quia non seduces amplius populura no-
« cvni); > et alibi : c Pcrfecto odio oderam illos, ini-
strum. » Sed providentia Dei cooperante, per se- B mici facli sunt mibi (Psal. cxxxviu). > Perfectum
cretum opevis ejus, savcophagum plumbeum, a loco quippe odium, id est odium perfectovum, cst odio
illo aquis subvehentibus sublevatum, delalum est habeve malitiam
ad insulam, vocabulo Lipavis, vevolalumque cst hominum, et non natuvam, pvo
Chvistianis, ut eum colligcvent, colleclumque est quo bono odio mali reddunt eis iniquum odiiim,
ac sepullum. Super quo etiam aedificaverunt tem- odientes et persequentes eorum natuvam el santii-
plum inagnum, in qua nunc invocalus prodessepo- lalem. Quia eniin Joanncs libcrare volebat llcrodeni
pulis multis vivtutibus ac beneficiis raanifestatur.
dc manu diaboli et de vinculis peccalovum, it!eo
XXXIII.
1NDECOLLATIONE BEATIJOANNIS BAPTIST.E. Hevodes tenuit et vinculavil Joaniieui. Quia Joaiincs
Misil Herodes el tenuit Joannem, el vinxit eum in volebat evipeve Hevodeni de carocrc monis et in-
cnrcerem propler llerodindem uiorem fralris sui foini, ideo Herodes incarccravit cum. Quia Joanncs
volebat vivilicare idoo Ilorodos occidit.
Philippi, quin duxeml eam (Marc. vi), ti rel. In hac oum. Et hoc est Hcrodcm,
santii Erangtiii lcclionc, fratrcs charissimi, qua- quod ait evangelisla : Misit Hcro-
tuor nobis proponuntur, videlicct quanta sit beni- des et lcnuil Joannem, el vinxil eum in carccrenu
Herodiadem uxorem fratris stti, qttia duxeraU
gnilas juslnrum in malos, et quanta sil malignifas propler Diccbal enim Joannes Herodi: Non licet libi
liiabrtim in justos, et quomodo de malo in pojus cam.
liiali c.uiuant, cl quomodo de bono in melius boni hnbere ti.xorcmfralris tui. llerodias nulem insidiuba-
tur illi, idco quia volebat eam separare ab adulterio,.
prolioiant. Porro quanta sil benignitas justorum in e: oam rcddere
ostcnditur hic bealissimum Joan- legitimo viro, el volebal eum occidere,
liialos, primuin per ncc poierat. Herodes eniin metuebat Joannem, sciens
liom Baptistam, qui more boni pra.dica.oris habuit
eum virum sanclum et jusluin, el cttslodiebal ettm, a
t-rga Uorodem iniquum et adulterum, discrelam cha-
manu Herodiadis. Ecce, fratrcs mci, quamvis llero-
rilalcm, ct severam jusliliam, etrectam compassio-
noiii. Discretam quippe charifatcm habuit erga eum, des teneret sanctuni Joanncm in vinculis cl.in car-
ita dilexit odio habuit cere, lamcn metuebat eum. Et quaro? Causam sub-
quando cjus naturam, quod dil : Sciens eum virum sanctum ct juslum. Sic, fra-
iniquitatoiii cjns, ct ita odio liabuit ejus iniquitalem, tres mei, sic semper tiinot iniquus, quaiilumcunque
quod vore dilexit ojtis naturam. Sic cnim diligondi sit
siinl horaiiies, quod coruni non diliganlur errorcs. potens, justum,malus bonum,luxuiiosus castiini.
Scit enim, tesle conscicntia sua, se reuni, et illuin
Quod est contra quosdam, qui vcl propter amorem se esse dignum morle, el illuin digiium
hoininuni, fovonlvitia eoruni, vel propter odium vi- innocentem, vita. Et idco quidquid hic palialur, beata esl innor
tiorum, persoquunlur naturam hominum. Rigidam
p centia, et quantumcunque hic prospcretur, infelix
quoqiiujuslitiam erga Herodemcxcercuit,qui,quain- esl malitia, quia seipsam penes se damnat, et illam
vis csset >ex, quamvis crudelis elpersecutor sanclo-
tamen ubi caeleri se justilicat. Et audito eo, inquit, mtilta faciebut, mi-
rum, tacebant, proplcr justi- nima scilicet, majora prsetermiliens, ut excolens
tiani opposuit, et cum de adulterio cum uxove fva-
culicem, camclum vero glutiens (Multh. xxin).Et li-
tvis, csclcrisque malis, aspere corrigere non dubi- benler eum audicbal. Factus enim erat ci Joannes,
tavit. Quod est contra nos indignos praedicaiores,
ti vilia vel vel molliter cor- juxta prophetam , quasi organum musicum (Job
qui polentum palpamus,
xxx), cujus vocem magis ei audire gralum erat
riginius : el vitia pauperum et inferiorum crudelitei facere. Hsec omnia, fratrcs charissimi, quod
ct suporhe corrigimus. Ut quid hoc? Nisi quia neu- quam
Herodes sciebat Joannem virum sanclum ct justum,
t:os rere non diligimus, el neulris veram justitiain
et quod libentcr eum audicbat, el de auditis multa fa-
cxercemus, dum illis propter divitias, mollitioni
c-t istis nropler paupertalis contemptum, crudelita- ciebat, replicantur ad exagerationem maliliseHerodis
tcni cxhibenius, facli personarum acceplorcs. Rc qui talom et tantum scicbat, et tamen cum occidebat.
Teiiio, quomodo mali corruant de malo in pejus,
c'ani quoquc compassionem ci exhibuit, quoniain '
ostendilur per Hcrodom ct Hcrodiadem, cum subdl.
(12) Lib. Pe viris illuslii .u..
1457 HOMILLE. — I. DE TEMPORE.
tur : Cum aulem dics opporlunus accidisset. Cui op- A Raplistw in disco. Ecce,lratres mei, Herodes cx in-
porlunus, et ad quid opportunus? Herodiadi ad temperantia ingluviei ct luxurise ad quantam ve
occidenduro Joannem, quod ante non poterat. Et nit csecitatcm mentis, ut niallel occidere tam san-
etiam ipsi Herodi, qui tunc sibi visus est justam ctura virura, quam temorarium uiutare juraraeii-
habere occasionem occidendi sanctura, quam ante tum, mallel Deum el homines offendere quam adul-
non habebat. Herodes natalis sui camam fecil. Quia teram et saltatriccm contristari, raallet apparere
enim Herodes diem natalis sui agebat fcstivam, impius qttam vauiloquus, niallel suum nalalem cl
ideo meruit mortem habere lugubrem. In die enim coenani tam soleninem, et lot principum prsesen-
nalalis nostri, fratres mei, festivare non debernus, tiam sanguineo capile occisi horainis niaculare,
sed potius lugere, quia, quando in hunc mundum quam adullerse lam sacrilegam potitioneni dene-
intramus, in miseriam et culpam cadimus. Hinc gare. Impii, quorum nullus inventus esl qui tcme-
est quod quando homo nascitur, lugere potest, ri- rariam rcgis promissionem et juramentum saniori
dere non potest. Obilum vero sanctorum debemus consilio raoneret esse permutandum , prsesertim
solemnizare, quoniam tunc exuunt miseriam, el vi- cum viderent eum contrislatum esse propter jura-
tam accipiunl gloriosam et selernam. Unde et eo- mcnium, nisi forte intellexerunt tristitiam regis fi-
rum natalitia nuncupamus. Ef quibus fecit Hevodes ctam essc, et eum sub tali excusatione volunlatis
coenam? Non paupevibus ct hospitibus, sed princi- suse impletionem pra.slruxisse. Ecce Herodes et
pibus et tribunis, et primis Galilsese,contemneiis Herodias, ruentcs de ingluvie in adulterium, el d'_
mandatum Domini dicentis : « Cum facis pran- adulterio in raenlis csecitatem, de caecitate in homi-
dium, noli vocave amicos, neque fvatves tuos et cidium patriarchse, et demum in aeternam prsecipi-
divites, ne fovte veinvitent te, et fiat tibi relributio, tantur damnationem. Quarto vero demonstratur
sed voca pauporcs et debiles, et beatus eris, quia quomodo boni proficiant de bono in melius per
non habent unde retribiiant tibi; retribuclur aulem Joannein Baplistam. Qui, ul praemonstratum est, de
in resurrectione justorum (Luc. xiv). > Cum aulem bono charitalis, profecit in bono praedicationis; ds
inlrasset ftlia ipsius Herodiadis, et saltassel, et pla- bono praedicationis, iu triumphura marlyrii; de
cuisset Ilerodi, simulque discumbentibus, rex ait triumpho martyrii, in sclernam bcatiludinem, juxta
puellw: Pete a tne quod vis, et dabo libi. Et jura- quod legitur in Apocalypsi : Justum est ut« qui
vil illi, quia quidquid pelieris, dabo tibi. Licel dimi- sanctus est, sanclilicelur adhuc (Apoc. xxn). >Et
dium regni mei. Ecce quot mala proveniunt ex in- Psalmista : « Beatus vir, cujus est auxilium abs te,
gluvie. Quia.cum Ilerodes superflua. et frequenti in- £ ascensiones in corde suo disposuil in valle lacry-
tentus essct comessationi, o.ecidit in amorem mere- marum, in loco quem posuit. Etenim benedictic-
tricum. Sicul enim genitalia pendent ex ventre, nem dabit legislalor, « ibunt de virtttte in virtutem,
ita luxuria ex ingluvie. Et pro ordine raembrorum, .videbilur Deus deorum in Sion (Psal. LXXXIII).>
est ordo vitiorum. Unde legitur quod abundantia Nos itaque, fralres mci, vitam el inaliliam pravo-
panis fuil causa Sodomitis ignominiosae fornicatio- rum dcteslantes, comessationes et cbrietates fugia-
nis (Ezech. xvi). Rursus quia intenlus erat super- mus, merelricum et sallalricum, et scurrarum pe-
tluse et fvequenti comessalioni, cecidit in amorem stem fugiamus el evilemus, et in silontio el tempc-
saltatriae, mimorum, et scurrilium. Scriptumest rantia comedcntes, sacram lectioncm audiamus,
«:nim: « Sedit populus manducare et bibere, et mulliloquium, stulliloquium et temeraria juramcnta
surrexerunt ludere (Exod. xxxu). > Rursus ex ea- caveamus. Sed et si quid forle temerarie promisc-
dem causa cecidil in inconsideratam promissionem rimus vcl juraveriiiius, melius est illud mutare
et temerarium juramentum. In comessationibus quam in pejus corruere. Juravit quoque David quod
enim solet abundare mulliloquium, ex quo provenit occideret Nabal slullum, sed ad primam interces-
inconsiderata locutio ct tcinerarium juranientum; sionem Abigail prudentis feminse, revocavit ensem
crimina enim ciiminibus vindicantur: unde Joanncs D in vaginam, nec aliquid culpse tali perjuvio se doluit
in Apocalypsi: Justum csl ut « qui in sordibus est, contvaxisse (/ Reg. xxv). Joannis vero sanclitalem
sordescat adhuc (Apoc. xxn). > seniulanles, discamus cl proximum nostrum vere
Sequilur : Qum cum exiisset, dixil malri sum : diligere, delinquentium vitia corrigere, pro justitia
Quid pelam ? Al illa dixit ei: Cuput Jounnis Bupti- non solum nostra, sed eliam vilam nostram poilere,
ttw. Eoce quid crudclius est merclrice. Soriptum mundana contemnere, ad seternam beatitudinem
est enim : «Non est caput nequius super caput co- toto desiderio festinare. Quod precibus sui prsecur-
lubri, et non cst malitia super malitiam mulieris soris et baptistse concedat nobis Deus et Dominus
(Eccli. xxv). > Et oblila sexus sui, oblita pudoris et noster Jesus Christus, qui cum Patre et Spiritu
reverenlise, in tam solemni convivio, et coram lot sancto vivit et regnat Deus per omnia ssecula sse-
principibus, jugulum tam sanclissirai hominis, et culorum. Ainen.
ob tam pudendam causam poslulare non erubescit. De decollutione suncti Joannis Baplislw. Ex Baptis'*
/•_(tontrislatus est, inquit, rex propter jusjurandum, Manluano.
cl p ropier simul discumbentesnoluil eam contrislari, Ilerode satus, vesana propago,
Herodes,
;•;,/ misso spicttlalore, prwccpit afferri caput Joannis De patre vcsano fratris cousorte Philippi
U39 RADULPIII ARDENTIS - 144«-
Usur|iata,ingcns scolus, iiiiinaiioniquc rapiuam, A tur, undc quasi slulti et amentcs in hoc s_ce.i-0re-
Ausus erat, lantuinquc nefas jaclabal in horas. putanlur. liiebrial quideiu el calix Babylonis, id cst
Id Baptista, palam facinus roprchondcrc adortus,
lrani Herodiadis, nam regis adultera nonieii sapientia mundanse cupidilalis, quosdam. Sed calix
Hoc habuit, subito incurrit; crudoUor hydra isle non est prseclarus, quoniam non illuminat
lila sacro insidias vali, laqueosque lclendit. mentes hominum sicut divina sapientia, sed potius
Iluic erat cximio vullu viridique juventa cas excsecat,ct in foveam setemse damnationis prseci-
J''ilia, quse, cuni rex procercs adffesla vocasset,
Nalali cclcbranda die salutaverat inter pilat. Et quid fruclificavisti ? Suavitatem odoris, ct
Solemnes epulas, ct regia pectora tanlum flores suaviter olcnles, videlicet virtuies et opera
Moverat, ut se rex ptierot qusecunquc daturum cavum, quae sanctos ila reddunt famosos, et bona.
Di.verit, ha.c scticri vox esl via facta nefando.
Nam oum consulcret matrem peiilura quid cssot, opinionis, quodvetiam abscriles et remotissimos dc-
Mater, ail : Pete Baptistsc, pcte, filia, nobis loctcnt. El flores mei fructus honoris el honestatis.
Fiiiicsliim diruinque caput, linguanique procacbm. Ac si dicat : Flores inei non stint inanes et infru.
Ipse autem dudum vales in vincula missus ctuosi, quemadmodum flores niundanse et carnall.
Ob rogale odium fuerat, viuctusque jacebat
Qua sedet in tcrris Arabum Macboronta Sabscis. sapiciilisc, de qua dicitur : « Omuis caro fenum, et
0 sctius, o iminanc ncfas, o cognila liunquam oinnis gloria ejus lanquam flos agri. Exsiccalum
Aute bscc impiclas ! llominum sautiissimus isti H est fenum, ct cecedil flos, verbum autem Doraini
Traditur inceslse, pcllex olidissima calcat
Fas etjura, dcctis mundi ludibrio habetur manct in _cltiiium (Isa. xi.). > Sed flores mei, id
A meretrice, jocus de majestate triumphal, csl virtutes el bona opera.quibus meos liorere fa-
De virlule scelus, de jure injuria, sicque
Naturse ac simul, ac niorum subvertilur ordo, cio, generant frticlus honoris ct honeslalis, id est
Quo Deus hoc vultu vidit? cur sidera non sunt vilam rclcrnam ct bcatam, ubi-nulltis honorabitur
Hocopus indignala? solum curpertulil hujus sine honeslale, et niilliis honestabiiur sinc honore,
Criminis aitctoreni ? cur non absorbuil Orcus sicul in hoc niisero sscculo, ubi mulli habcnt ho-
lllico? Etad slygias subito non corruit unibras norcm sine hoiiestate, ct multi habent honcstatein
XXXIV.
1NNATIVITATE BEAT.E MARI/E VIRGINIS. sinehonore. Deinde quisuntilli llores,ctquisunl illi
Ecce ego quasi vitis fritcliftcuvi suavitalem odoris, fruclus apertius exponit, cum subdit : Ego mater
ct flores inei frtictus honoris el honeslatis (Eccli. pulchrwdileclionis, el timoris, et agnitionis, et sunctw
xxiv), clc. Dico vcrba, fratres mci, verba sunl sa- spei. Dilcctionem Dei cl proximi csetoris virtutibiis
pioiiliae non mundanse, quse veprobatur, scd illius prseponit, ideo quia ipsa est causa oniniuni viiiu-
quae ex ore Allissiini prodiit, ct pcr quam Deus tum. Quara et pulchrani vocal ad difforentiam car-
Palcr muntlum creavit el redemit. Haecilaque tan- r nalis dilectionis, quae plerumque lurpis et foeda
cjuam piissima inator, ad ubera dulcissiina. doctrinae ost. Cui eliam adjungit timorein, ([uoniam diligerc
suae nos invital. Elboc modo. Primo, se frucliferam dobemus cum timore, et tinicre cum dilectionc. Sed
dcmonstrat. Secundo, nos ad se invitat. Tertio, quia nec vere diligere, noc vcre timere possumus,
qualis ipsa sit, dicit. Quarto, quam ipsa sil ulilis, nisi quid sit diligendum et quid timendum agnove-
ostendil. Primo igitur demonstrat se frucliferani rimus, adjungit agni.ioiiem, id esf fidera, quam ideo
esse, cum dicit : Ego quasi vitis fruclificavi, etc. Ac agnilionem vocal, quia per cam solam agnoscimus
si aperte dicat : Non suro sterilis sicut mundana quid limere et diligere debomus. Quibus etiam
sapicnlia, quse non geneval nisi morlem, sed sicut adjungit spem, quoniam inuliliter diligimus , inuti-
vitis fruclilicavi per prophelas, per apostolos csele- liter timemus, inutiliter Deum credimus, nisi in
rosque sanctos, qui mihi adhserent tanquaui pal- eum sanclam, id est firmam, spem habcamus In
mites viti. Porro vitis tria habet: nullum tibi fructum me, inquit, omnis gralia vim et verilatis, in me om-
reddit, nisi diligenter excolas. Exculta vero dabit nis spes vitm et virtutis, id est vilse selernae, quae
tibi flores suaviter olentes ct fruclus inebriantes. semperestvirluosa el virens.
Divinaquoque sapientia uihil tibi proderit, nisieam Sequitur pars secunda, in qua Dci sapientia nos
cum suiiiliio studio et labore excolueris. Pigros rv ad se invitat cum subdit: Transite cd me omnes
cnim et soranolentos odit. Unde et ipsa clamat : qui concupiscitis me, et a gcnerationibus meis im-
c Beatus qui audit me, et qui vigilat ad fores mcas ptemini. Tria dicit , videlicet qui, et quomodo ,
quotidie (Proverb. vm). > Exculta vero dabil tibi ct qua utilitate ad eam accedamus. Qui?concu-
(lores redolentcs, el fructtts iiiebrian.es. Cum eniin pientes. Unde et Danieli divina secreta per an-
divinse sapientiae coeperis designanter invigilare, gtium revelantur, quia vir, inquit , desiderio-
incipict paulatim te magis ac magis suo mirabili vum est (Dan. ix). Negligentes enini et tepidi,
odorc dticctare et allicere, et landem suo mirabili ad vevam sapientiam vcnive nonpossunl. Quomodo?
sapore incbriare, et menlcm tuani a tcrrenis ad tvansetindo, a malo scilicet ad bomim, ab iguavia
ainorera ccelestium alienare, ul possis dicere cum ad pvobilatem, a somnolentia ad vigilanliam, a vitiis
Prophela: « Et calix tuus inebrians, quara prsecla- ad vivtutes, a lempovalibus ad setevna. Soli enim He-
rus est! »(Psal.xxn.)Hoc musto erantebrii apostoli brsci, id est transeuntes, carnes agni digni sunt
iu die Pentecosles (Acl. n). Hoc mustousque hodie manducave. Et Redemptor nostcr se discipulis vi-
sunt ebrii viri spirituales, qui sola invisibilia desi- dendum promillit in Galilaca, id est in transmigra*
deranles, omnia terrena lanquam stercora aspernan. fionc. Qua ulililalc? A gcncraliouibus, idcst fructi-
1441 IIOMILLE. - » DE TEMPORE. 1442
ficationibus nieis imptemini. Pono vcra sapientia A aliis illani. Siinilitor magntim pra.roium acc.picnl,
menlcm reficil; mundana vevo sapientia non reli- qui audiunt cordo sapicnliam, majus qui opcrantur
cit, sed inflat. Unde et bene significatur pcr silicas secundum illam, maximum qui verbo et excniplo
sonoras, inflantes, non reficiei.les, quibus filius explanant illam. Omnes tamen vitani habebuntsem-
piodigiiscupiebatimplereventremsiium,etnonpotc- pilernam. Cum ilaque, fratres mei, haec veiia sint
rat(/_ue. xv).Quoniamsaecularissapientia garrulaest sapicnlisc, possunt et bealae Virgini coi.venire,
ct inflativa, cibus raagis porcorum quam hominum. quam ipsa Patris sapientia in singularc reclinato-
Sequitur pas terlia, in.qua divina sapientia ostcn- rium sibi prseelegit, fabricavit et ornavit. Est enim
dit qualis ipsa sit. Ostendit aulem*eesse dulcem, tropus, qui melonymia nuncupalur, quando videli-
se essesetevnam,se esse desiderabilem. Sane se cssc cet quod contenti est, continenti attribuitur. Polest
dulcein ostendit, cum dicit: Spiritus meus supermel igilur beata Virgo nos ad admirationem et ad vene-
dttlcis, et liwreditas mea super mel et favum. Si ali- rationein, id est ad exemplum sui, nos invitando,
quid dulcius invenisset, illud posuisset. Et quidera dicere : Ego quasi vitis fructificavi suavitutem odo-
inspiratio divinae sapienlise in sanclis, quamvis sit ris, non solum exemplum sanctsc vilse et bonae
particularis et umbralilis, tamen supcr omncin dtil- opinionis universo mundo prsebendo, sed cliam
cedinem est. Sed quanta pulatis erit dulcedo in illum, cujus odore moiiui resurgunt, generando.
apevta perceptione el hscrcdilale illius, quse in Dci Ego enim sum illa virga de qua prsedixit Isaias :
visione fiet ? Se vero seternam esse oslendit, cum c Egredictur virga de radice Jessc, ct flos de radice
subdit: Memoria mea in generalione smculorum. Ac cjus ascendet (Isa. xi). > Et florcs mei non sunt
si aperte dicat : Sapionlia mundanorum pcribit, ct inanes, scd sunt fructus honoris el honeslalis: fiiius
non erit memoria ejus, quoniam in illa die per- quippc mcus ipscflos, ipse el fructus flos suavitatis
ibunt omncs cogitationes coruni. At ego inseternum ct fructus salielatis. De ejus suavitate Isaac in per-
maneo, ct mii mcmoros in sclcrnum manerc fa- sona Dei Patris ait: « Ecce odorfilii mei, sicutodor
cio. Et liolitia quam habcnl de me in hac vita, non agri pleni, cni benedixit Dominus (Gen. xxvn). »
auferetur, imo perficictur cis in seterna vila. Sc esse De ejus satietate Psalmista prsedixit, dicens : « Sa-
desiderabilera ostendit, cum suhdit: Qui edunt me tiaborcum apparuerit gloria tua (Psal. xvi). » Ipse
adhuc esurienl, et qui bibunt me adhuc silienl. Hoc est fructus honoris et honeslalis, quoniam omnem
siqviidem interest inler dolicias corporales el spiri- honorem el honeslatem ct in se habet, et cui vult
tuales, et inter terrenas et selernas, quod deliciae prsebet. Ego maler pulchrm dileclionis, el timoris, et
corporales et terrenae, cum non habcnlur, magnac r agnilionis, el sanclw spei. Ilarum scilicet, csetera-
putantur etdesiderantur. Enim vero cum consueta. rtimque virlutum, non solum exempla prsebendo,
fucrint, vilescuntet in faslidiuui vertuntur. At con- sed eliani illiiin, qui est dilectio, fides, timor et
tra, spirituales et aetcrnscdelicise, cnm non haben- spes oronium fidelium generando. In tne gratia om-
tur, millse pulantur; habiUe vero desiderium ac- nis vimet verilatis, in me esl omnis spes vilm el vir-
cendunt, ita tamen quod iu ipso desidcrio salietas tutis. Quoniam non solum hsecin mc per excmplum
est, et in ipsa satietalc desiderium. ostcndo, sed etiam illum qui est c plenus gratise et
Sequiturparsquarta, in quadivina sapicnlia ostcn- verilatis (Joan. I), > qui est « via, verilas et vila
d.t quam nobis utilissit, cum subdil: Qui audit mc, (Joan. xiv), > qui est spes, virtus et refrigerium
non confundelur, et qui operantur in tne non peccabunt, omniuin fidelium, in meo ulero geslo. Transiteergo
el qui elucidant me vitatn mternam possidebunt. Qui ad me pcr imilalioncm, qui concupiscitis me, id est
audit, inquit, me, subaudi corde, et proposito obe- vitam, sanctimoniam et gloriam meam, et a genera-
dientli,elsi non habeat tempus operandi, tarocn non lionibus meis, id est ab Unigenili mei bencdictioni-
coiifiindelur in diejudicii addamiiationem.quia au- bus implemini : Spiritus enim meus, id esl Spiritus
dierit hoc consilium sapicnlire, ul confundcrctur ad sanclus qui singulariter in me supervenil et re-
pGenilenliain. Hoc cst quod ipsa sapicntia Patris p quiescil, super mel esl dutcis. Et hmredilas mea,
dioit in Evangelio : c Qui non erubuerit rac ncc quam scilicet habeo cum Filio meo, .supcr choros
nicos sermones, hunc Filius liominis non erulx.- angelorum, est super mel ct favum. Memoria mea in
scet, cum vcnerit in majestate sua, cf sanclorura generatione smculorum, quia c ex hoc beatam me
angcloriim (Lttc. ix). » Et qui operanlur, in- dicent omnes generationes (Luc. I). > Qui edunt me
quit, in me, non peccabunt, subaudi ad mortein, adhttc esurient, el qui bibunt me adhuc sitient. Quia
quoniam, si pcccabunt, jam non opcrabuntur in me. quanto aliqui Udeles mores et virtutes meas per-
Et qui, inquit, elucidant me, id est qui me verbo cipere et imilari incipient, tanto magis et magis
ct exemplo aliis exponuiit et cxplanant, vitam mter- eas admirabuntur, et eas magis sitient. Qui
nam possidebunt.Hoc est quod alibi legilur, quoniam audit me, per imitalionem, non confundetur, et
sicut slell;» firmamenli fulgehunt qui erudiunt quioperantur in me, id est secundum me, non pec-
mullos (Dan. xn). Porro gradus est in his tribus, cabunl. El qtti elucidant me, id est mores, virtu-
sicut in merito vel in prsemio. Magnum est au- tes, et sanclilalem meam verbis et factis expo-
dire corde sapientiam, majus operari secundura nunt et praedicant, <ilam mternam hubebunt.
ipsain, maximum est verbo et exemplo elucidare Ecce, domina et mater nostra, nos minirai servi
1443 RADULPHI ARDENTIS » 1444
tui tuam sanctitatem et gloriam admiramur, lauda- A . LXXXVIII). > Unde et Jeremias longo lcmpore post
nius et prsedicamus, sed tamcn digne imitari David , el jam tendente regno Judseorum ad fineni,
non valcmus. Ideo potentissimis precibus tuis nos ait:« Ecce dies veniunt, aicn uominus, clsusc-tabo
adjuva, fac nos desidcrio transire ad te, fac nos David germen Juslum, et rcgnabit rex, et sapiens
fugerc vilia et peccata nostra, et (ransire ad mores erit, et facict judicium et justitiam in terra. Et hoc
el virtutes, fac nos contemnere terrena et desi- est nomen quod vocabunt eum: Dominus justus
derare cccleslia, sustine nos inter tcntaliones car- noster (Jer. xxm). >
nis, intcr insidias diaboli, inter tribulationes hujus Exordiens igitur evangelista Chrisli genealogiam,
mundi, quibus, le auxiliante, teducc, valeamus per- ait : Abrahamjjenuit Isaac, Isaac autem genuit Ja-
venire ad illa gaudia in quibus tu iu seternum cura Filio cob, etc. In hac igiur genealogia, fratres charissimi,
tuo laetaris, cuicst honor et glovia cum Patre et Spi- quatuor considerave debetis. Ipsius genealogisequa-
rilu sanclo per omnia siccula saeculoruni. Amen. litatem, personarum diversitalem, numerum et ordi-
XXXV. nem. El primum, qualis est ista genealogia? Admi-
INEODEM FESTO.SERMO DF.EVANGELIO. rabilis, sancla ct fructuosa : admirabilis est, et in
LibeigcneralionisJesuCliristi,filii David,filii Abra- " principio et in fine. Mirabililer quippe Abraham,
linin (Mulih. 1). Et veliqua. Dusesunt genevationes cum scnex esset, de matre sterili et seni genuit
Domini nostri Josu Christi, fralrcs mei: una aelerna, Isaac. Mirabiliusvero sacralissima VirgoMaria absque
altera humaiia. Per illam natus est anle lempora de viri consortio geiiuit,non qualemcunque, sed ipsum
Doo Patvc Dous vevus. Pcr istam nalus est in tem- Dei Filium, Dcum et Creatorem suum. Prima est
porc dc humana malre homo verus. Per illam natus generalio admirabilis, quia contra naluram; ista
cst seternaliter de Palre sine matre. Pev istam est vero mirabilior, quia supra et contra naluram. Unde
lempovalitev natus de Vivginc matre sine palre. Ula bcne per mirabilem virgse Aaron fructificationem
gencvatio cst incomprehensibilis, ista mirabilis. Deilla prsefigurata est. Sicut enim virga Aaron cum sicca
dixitlsaiaspropheta: «Generationein,inquit,ejusquis cssot, sine adminiculo radicis vel humoris, mirabili-
enarrabit?» (Isa. LIII.) De ista dicit hic evangelista ter (loruil ct nuces protulit, ita imo mirabilius beata
Matthseus: Liber generalionis Jesu Chrisli, subaudi, Virgo Maria, cum ardore Spiritus sancti omnis cu-
hic est. Et esl hic quasi tilulus cxponens maleriam piditas in ca esset desiccata, sine exleriori admini-
scquenlis libri. Porro quatuor sunt generationes culo concepit et peperit. Sancta vero esl isla gene-
tcmporales. Prima fuit ncc de viro nec de femina, ratio, quia sancta esl vadix, sanclus stipes, sanctus
ut quando Deus formavit primum homincm dc C truncus.sanctior Virgo Maria, sanclissimus vero flos
lerra. Secunda fuit de viro sine femina, ut quan- etfructus; sanctus enim fuit Abraham et cseteri
do Deus formavit mulicrem de latere viri dor- palviavchse, qui sunt prima credendi via. Sancti
mienlis. Tertia est de viro et de femina, et hscc quoque prophetac, qui fuerunl organura Spiritus
est quotidiaua. Restat quarta de femina sine viro, sancti. Sancli quoque reges, qui habuerunt sapien-
et hsecest singularis geueratio Jesu Christi. Prima, tiani se et alios regendi. Sanctior vero fuil beata
et secunda, et tertia generatio fuit ad humani genc- Virgo Maria, quse est templum Dei, sacrarium Spiri-
ris propagationem. Haecultima quarta fuit ad ejus tus sancti, Cclla aromatum, paradisus tlcliciaruin.
redemplionem. Illse tres per inobedientiam corrue- Sa..ctissimus vevo Sanctus sanctorum, Deus ct Do-
iunt; hsec quarta restauravit ruinas eorum. Est igi- mintis nostcr Jesus Christus, in quo habital omnis
tur hsec generatio cseteris major, mirabilior et 110- plenitudo divinilatis corporaliter (Col. 11),et septem
bis utilior. Major, quia major est qui nascitur, sci- spiritus missi in omncm terram. Sanclitalem hujus
licet Dei Filius. Mirabilior, quia mirabilius est quod generalionis prsevidens Isaias ait : « Egredictur vir-
Deus in forma servi de rauliere dignatus est nasci ga dc radice Jesse, et flos de radice ejus ascendet,
quam quod servum plasmavit. Nobis utilior, quo- ct requiescet super eum Spiritus Doinini, spiritus
niam utilius est nobis ad vitam seternam renasci D sapicnlise et iiitellectus, spiritus consilii et forfitu-
(quod habenuis per Christi nativitatem), quam ad dinis, spiritus scienlise el pielatis, et replebit eum
mortem in hoc sseculo nasciper carnis nativitatem. spirilus limoris Domini (lsa. xi). > Utilis quoque
Cum itaque de hac sola Christi generatione hic in- esl genealogia nobis, si lamen sanclilatem Patrum
tendat Matthscus agere, cur altius exorditur mulias; prsoposiloruin imitati fuerimus, si ad exemplum pa-
texendo generationes? Ut videlicet ostendat Hebrseis, triarcharum recte vivamus et doceamus, si aclexera-
quibus scripsit, se non cujuslibet Christi sciibere i pluin bonorum regum nos et alios bene corrigamus
generationem, sed illius solius qui antiquis patri- et regamtis, si ad exemplum bealse Virginis, mun-
bus in lege promissus est. Unde et duos patres; tlitiam, huinilitatcm et oinnem sanctitalem habere
prseponit, David scilicet et Abraham, quibus specia- studeamus;si Jesum Chrislum diligendo ulRedemp-
liter de Chrislo, de seininc eorum nascituro, pro,- toreni noslrum, sequendo ct prsecepta ejus faciendo,
missio facta est. Abrahae quippe dictum est : «Ini ejus redemplionis fieri participes laboremus. Por
semine tuo benedicentur omnesgentes (Gen. xxm). >' hanc enim genealogiam, misit Deus Verbum suum,
Et David : « Et ponam in saeculum saeculi semeni tanquam hanuim in carne absconditum, interaquas
cjus, et thronum cjus siciit dies sseculi (Psal. huinani gencris, ut oo diabolura caperet, et uos ab
1445 HOMILLE. — I. DETEMPORE.
dttas genc-
cjus fauce liberaret. Hinc IveatoJob dicit: « Nun- A Ka Redcmplor noster per quadragiiita
venit ad fliiviuni nostra; moiialilalis, quoni
quid capies Levialhan hamo?» (Job XL.) Subaudis, rationes
ul ego, qui, dum Filiuin mcum tanquam-Jiamum in vieloriosissinie peiiransiens coclum inlravit.
carne abscondo, diabolum carnisavidum capio, Qui, Nos quoque, fralres niei, per Decalogi in qua-
dum illum, in quem jus non habebat, glutire cupit, tttor Evangeliis, et per quatuor Evangeliorum in
ctiam genus humanum in quojus habere videbatur, Decalogo cum geinina charitate implelioiicni ,
amittil. Secundo, consideranda est diversitas pcr- sladium hujus vilse felieiter usque ad mortom
sonarum, quae in hac ponuntur gcnealogia; ponun- curriinus; quam salvi Iranseunlcs, in terrse pro •
tur autem hic tam viri quam mulieres, tam Judaei niissionis desideratam requiem iniranius. Quarto
quani gentiles , tam regcs quam infcriores, etiain ordo attendendus esl. Ordinatur quipjy. prse-
tam antiquiores quam juniores, taro boni quam fatus numerus per trcs tesserae docadcs, id cst per
mali : omnes enim Chrisli redemplione indige- quatuor densvs.Prima protcnditur ab Abrahaiu us-
bant. Et ideo de omnium genere carnem suin- que ad David regem, id est a via credendi usque
psit, ut onmes rcdiineret. Sicut enim mali in - ad regimen; sccunda a David usque ad Iransniigra-
digebanl poccatovum vemissione, ita honi indige- tionem ; leiiia a transmigrationeusquead Christum.
hant vegni ctelorum apeiiione, quod nisi pcr san- In quo ordine ordo nostri profcctus noslraequu
guincm Chrisli poterat aperiri. Sed et aliqui mali salvalionis nobis, fratres mei, demonstratur. A fidc
idco in hac generalione sancta iiilerscruntur, ul enim quse est fundameiiluin omniuni virtuliim, ct
ostendatur malitiam non obcsse sanctitali, quoniani, sine qua nihil potest placere Deo (Ilebr. xi), viani
juxtaprophetam, « anima quaepeccaveril, ipsa mo- ad Christum incipimus. Qiise non suflicit, quia
rietur, et filius non portabit iniquilalem patris, et « fides,sine operibus niortua est (Jac. n), » scd ex
paler non portabit iniquitatem filii (Ezech. xvm). » ea pvoficienlesel per quatuordecim, id est per Dcca-
Jus.itia justi supcr eiim cril, cl impitias impii crit logi et quatuor Evangeliorum doclriiiam, ad rcgnuui,
super evim.Non enim nocet bono patri malitia sui quo scilicel nos el alios bene regerc sciamus, pcrrc-
filii, si tamen prout poluit etim correxil. Nee nocct nimtis. Sed ncc hic debenius cessaro, imo atl trans-
lioiio filio malilia sui palris, si cuni imilatus non niigrationem divina. coiitemplationis toto dcsiderio
fueiit. Alias et malilia filii nocel patri negligenli, ut lendere ; quam per qualuordeciin, id cst por soplem
apparct in Heli, et malitia palris nocti filio paircin dona Spirilus saucli, in gemina charilale duplicati
imitanli. UndeDominus: « Ego, iiiquil, suni Dous acquiriinus. Unctio ciiim Spiritus docotnos (IJoctn.
zeloles, vindicans peccata patrtim in filios, usque Q n) interius quo tcndcrc dcbeamus, el inflaniiiiatnos
in tertiam et quartam gencrationem (Exod. xx).» por verum amorem, ut loto desiderio a torronis ad
Sed nec econtrario bonitas patris prodesl malo lilio, soterna, a niundo ad Deum transniigremus. Sod bsec
imo nocct, dum propositumetproxiinum sibi exem- transniigralio conteniplationis scnigina est et unibra-
plum sequi contemnit. Nec bonitas filii prodest malo tilis. « Ex parte enim hic cognosoimus, et ex partc
patri, qui nec verbo nec exemplo eum instruxit. prophetamus (/ Cor. xni). » Unde DoniiiiMsad
Tertio vero numerus altendendus est. Enumerantut Moysen: «Non videbit rae, inquil, hoino ct vivot
hic quadraginta duse generaliones usque ad Cliri- (Exod. xxxui).» Proplerea, fratres mei, ab bac un -
stum. Totidem quoque mansionibus filii Israe! ad bratili coiitemplationis Ivansmigratione ad vcram
terram promissionis pervenerunt. Nos quoque pei Doi risionem dcbcmus festinare, cupientcs dissolvi
ejusdem numeri sacramentum, id est per Decalogi et esse cum Christo (Pliilipp. i). Ad quod per
in quatuor Erangeliis, et per quatuor Evangoliorum quatuordeeim pcrvcnimus, id esl pcr duplex sopte-
in Decalogo, cum gemina charitate impletionem ad narium, hoc est per duplicem corpovis et anim;e
terram promissionis et ad Christum perveiiimus. rcquiem, quse in depositione hujus niortalilatis justis
Decalogus enim et quatuor Evangelia sine gemina cnnferlur. Unde Psalmista : « Cum dederil, inquit,
charitatc, Dei videlicet et proximi, non possunl nos r. diloctis suis soninum, ecce hsereditas Domini, lilii
ad terram promissionis et ad Christum perducere. nierces fructus vcnlris (Psal. cxxvi). >Ac si dicovot:
Unde Domiuus in Evangelio: c In his, inquit, duo- Dum sunt in hoc s;vculo electi cum reprobis, lilii
bus mandatis, tota lex pendet et prophetae(Malth. liberse cum filiis ancillsesimul vapulanttir, allligun-
xxn). » Et Psalmista : c Viam, inquit, mandatorum tur, et patiuntur tribulationes hujus muiidi. Scd
tuorum cucurri, cum dilatasli cor meum (Psul. « cum dederit Dominus dilectis suis soranuni >
CXVHI),> subaudis per charitatem quse extenditui corporalis mortis,« ecce »nunc dalur eis « hseredilas
etiam tisque ad inimicum. Quod alibi exponens ait; Doniini, filii merces fructos ventris, » scilicet
c Oniiiis consummationis vidi finem, latum manda- virginalis. Propter hoc enim Filius Dei se huiuilia-
tum tum nimis (Ibid.). » Quanto enim Deum el vit, et de Virgine natus est, ut seternam nobis nie-
proximum ferventius diligimus, tanto facilius el reretur hsereditatem. Propler hoc est factus parti-
velocius mandata Dei percurrimus. Sicut igitui ceps vilitatis nostrae, ut nos faceret cohaeredes
iilii Israel per quadraginta duas mansiones ad flu- beatitudinis suae, claritalis suse, glorise suae. Vile-
vium Jordanis pervencrunt, quem sicco pede raira- scant igilur nobis, fralres charissimi, divitise, ho-
biliter transeuntes terram promissionis inlravcrunt, norcs, voluptatcs ct glorise ssecularcs, vilescant
1447 RADULPHI ARDENTIS 1448
nobis qusceunque in hoc sseculovidemus, quaecunque A mini ejectus est, gcntibus ubiqite terrarum ad prrc-
hic possidemus, pro mcrcanda illa seterna healitu- dicationem apostolorum crcdentibus ct abrenuntian-
dine cl hsercditate, per opera misericordiae distri- tibus diabolo et pompis ejus. Qui quidem diabolus,
buamtis, ai illa tota mente, toto desiderio festine- quamvis a cordibus patriarcharum et prophetartim
nftus, hona vita, bonisque moribus ad illa pervenirc olim ejectus fuerit, tamen nuncprsecipuc dicitur ejc-
studcamus. Quod mcritis et precihus bealissimsc Vir- ctus esse, quia quod olim in paucis, nunc faclum est
ginis et matris suse nobis conccdat Dominus et in multis, et quia tantum per passionis fidem sicut
Redcmplor nosler Jesus Christus, qui ctim Patre et nunc ab istis, ita ab iliis olim ejcctus est.
Spiritu sancto vivit et rcgnat Deus per omnia sse- Sequitur pars secunda, in qua ostondit Dominus
cula S-CCiilorum.Amen. per quem et quoraodo diabolus de muudo ejiciendus
XXXVI. sit, cum subdit : Et ego si exaltatus fuero a lerra,
INEXALTATIONE SANCT.E CRUCIS. otnnia traham ad meipsum. Ac si aperte dicat : Ego,
JVuncjudicium est mundi, nunc princeps Itujus in quo princeps mundi hujus non habet quidquam,
tnnndi ejicietur foras(Joan.\n), etreliqua.Ha.electio cx eo quod me injuste exaltabit in cruce, eum jusle
sancti Evangelii, fralrcsniei,quadriper.itaesl. Primo dcjiciam, et possessa ab eo injuste, ad mc jusle re-
cuini dicil Dominus per judicium principem hujus " ducam. Undc et hoc exponens cvangelisla suliciit :
mundi cjicicndum de niiindo. Secundo demonstrat Hoc autcm, inquit, dicebat, significans qua morte
per quod hoc faciat, et quomodo. Tertio respon- esset moriturus. Porro cum tota Tiinitas diabolum
dentes Judsei, semysterium crucisignorasse demoa- ejecerit a cordibus hominum, et homines ad se re-
slranl. Quarto, Dominus hortatur eos ad fidcm. duxerit, tamen hoc specialiler dicit Filius Dei sc fa-
Primo igitur ostendit Dominus per judicium princi- cturum, eo quod ipse nostrse liberalionis, non solum
pem mundi ejiciendum de mundo, cum dicil: Nttnc cum Patrc et Spirilu santio fuit auctor, sed ctiam
judicium cst mundi. Porro Iria sunt judicia Dei: minister. Ipse enim fuit in causa noslra advocalus,
uiiuin cst re-ribulionis, quod erit in fine, quando pugil cl patronus. Quare autem Dominus pofius vo-
Deus < reddet unicuiquesecundum opera sua (Malth. luit per crucem quam alio modo dialiolum vinccro,
xvi). > Alterum est discrelionis, quod fit quotidie in et suos ad se reducere, ostencUtDominus per tripli-
sancla Ecclesia, quando Deus discernil merila singtt- cem figursecrucis propvietatcm, quam innuit in ver-
lorum. « Qui autem, inquit, me judicat Dominus est. bis suis. Crux enim cum sit vilissimum genus mor-
Nihil enim mihi conscius sum, sed non in hocjusli- tis, tamen alta est super tcrram, cl qui in ea cruci-
ficatus sum (/ Cor. iv). > Tertium est expulsionis /-. figitur, oportet exaltari a terra. Voluit igitur Domi-
diaboli a cordibus hominum.de quo Dominus, immi- nus se vili inorte moriturum, tamcn in cruce exal-
nente sua passionc, hoc quod modo audivimus dixit: tandum, ul signilicaret se per humilitalem et patien-
Nunc judicium esl tnundi. Nunc agitalur causa de liam diabolum superaturum, et super omnem pote-
hahitaloribus niuiidi, quis magis eos debeat possi- stalem exaltandum, juxla quod Aposlolus de ipso
dcre, Deus an diabolus. Cum enim constans esset ail : «Ilumiliavit semelipsuni faclus obcdiens usque
quod Deus mundum et habitatores ejus tanquam ad mortem, moiiem autem crucis. Propler quod ct
ciealuras suas jure possidere deberet, tamen diabo- Deus exallavit illiini et donavit illi nomcn quod est
lus videbatur eos juste possidere, eo quod homo super omne nomen, ut in noraine Jcsu omne genu
sponte sua se ei subdidisset, et quia euni jam longa flectatur (Philip. n). > Rursus crux brachia habet
praescriplione possedissct. Cum aulem Dominus po- expensa, et qui in ea afligitur, extensis brachiis si-
testalive crcaturam suam ad se reducerc posset, no- milisestamanliamplexanli, et adse trahere volenti.
luit, ne diabolus conquereretur, se non per juslitiam Voluit ergo Dorainus se in cruce extensis brachiis
spoliari, sed per potentiam. Placuit igitur ei ut pro horainibus mori, quatenus nimiam charitatem
fraudcni ct injuriam diaboli non per potcntiam, scd quam erga homines habebat demonstraret, et se
potius per sapienliam et justitiam vinceret, et ut eum D amplexu attracturum eos ad sc siguificaret. Et hoc
non pcr alienam naturam, sed per eamdcm quani est quod ail : Omnia traham aa meipsum. Rursus
superavcrat, superaret. Occullavit igitur hamuni di- qualuor brachia crux liabet, qtiibus quatuor mundi
vinilatis sub humana came, non quidem peccatum, partes respicit. Cbrislus quoque, in cruce posilus,
scd similitudinem peccati habente, quem dum mali- capite respicit orientem, pcdibus occidentem, dextra
gniis prsedo more solito cupit capere, capitur ipse, et austrum, sinislra aquilonem. Per quod significavit
duin in oiiin, in quem jus non habebat, prsesumit, • Dominus se per crucem de oranibus mundi parlibus
c.iam illuin in quem jus habcre videbatur amittit. homines ad se traclurum. Et hoc est quod ail, omnia.
Hoc est ergo quod sequitur : Nunc princeps mundi Hoc autem, fratres mei, facicns pro nobis Dominus,
hujus ejicictur foras. Yocat auterodiabolum principcm ostendit nobis qtiid pro eo facere debemus. Unde
mundi, non quod in mundo principatum habeat, sed Petrus ait : « Christus passus est pro nobis, vobis
quia cst auctor maliliae mundanae, et in cordibus rclinquens exemplum ut sequamiui vesligia ejus
malorum principatur, qui ex hoc quod diligunt mun- (/ Petr. n).» Dedit igilur nobis exemplum, qualenus
dum, nominc mundi mcrentur appellari. Dequorum non timeamus pro eo et cum eo humiliari et pati, si
lamcii cordibus ex magna parte per passioncm Do- cum eo volumus exaltari. Per huinilitatem enini et
1449 H0MIL1_£.— I. DE TEMPORE. 14S0
patienliam venitur ad regnum, sicut per superbiam A et damnationis, vos comprehendant. Natn qui ambu-
venitur ad infernum. Dedit igitur rursus nobisexem- lal in tenebris, nescil quo vadat. Quisquis enim sine
plum, ut pro eo et ad simililiidinem ejus per chari- vera fide est, errare polest, ambulare non potest.
tatem omncs homines amplecteremur, et ad diligen- Et si enim quidam infideles videanlur in bono pro-
dum Deum et nos, beneficiis attraheremus non so- ficere, bonis operibus bona opera addendo, tameiv
lum notos, sed elianc quoscunque de quibuscunque propier hoe non perveniuntad salutem, quia impos-
parlibus mundi, el ad exemplum ejus diabolum de- sibile estaliquidsine fideplacereDeo. Fides enim est
jicere, et vasa captivilalis ei auferre, et ad Deum re- via ad salutem. Bona vero per charilatem operatio,
ducere-decertemus. esl amhulalio. Sicut igilur nec ambulalio sine via,
Sequitur pars tevtia, in qua turba Judaeorum Do- nec via sine arabulalione potest nos perducere ad
mino respondens, demonstrat se mysteriuni crucis propositam metam, ita nec bona operatio sine fide,
ignorasse, cum svihdit: Nos audivimus ex lege quia nec fides sine opcratione habentem lempus et locum
Chrislus manet in mlernum. El quomodo lu dicis : polest ducere ad salutem. Sicut cnim scriplum est
Oportet exallari Filium hominis? Cum Dominus ob- quod quidquid fit sine fide peccatum est, ila et scri
scure morlem suam in cruce significasset, tamen ptum est, quod c fides sine operibus moiiua est
Judseicito iniellexerunt eam, utpote qui de ca in " (Jac. u). > Unde et subdil: Dum tucem habetis, sub-
menle sua jam tractabanl. Quis est iste, inquiunt, audis praesentero et se vobis offerentem, credite itt
Filius hominis? quasi dicant: Non est Christus, quia lucem, et non quocunque roodo, diabolus enim cre-
est crucifigendus. Caeterum, sicut perpetuitas regni dit et contremiscil, sed ul filii lucis sitis imitatlone,
Chrisli in legc significata cst, ila el ejus passio. Sic- adoplione, haereditalc. Quod tunc dicebat Dominus
ut enim de regni cjus perpctuitaie diclum est: Judscis,ego, fralres mei, nunc dico vobis : Ambulate,
c Multiplicabilur ejus iraperium, et pacis uon evit dum lucem Itabelis, ul non tenebra vos comprehen-
finis (Isa. ix); > ila et de passione ejus dicilur: dant. c Operamini, dum dies est, quia venit nox in
« Sicut ovis ad occisionem ducetur, et sicut ovis qua nemo potest operari (Joan. IX)."">P.Bnitemini
coram tondente se obmulescet, sic non aperiet os et converlimini ad Dominum dum lempus habetis,
suum (Isa. LHI). > Sed Judaci perpeluitatem regni, quoniam jam inslat tempus in quo non poteritis.
tanquam Christo bene convenientcni, inlellexeraiil, Et qui raodo dum potest, operari non vult, lunc cum
passionem vero quam nullalenus pulabant Chrislo voletoperari, nou poterii. Pensemus, fratres mai,
convenire, intelligere non poterant. IIoc est enim, quoniam Oominus qui nunc nos misericordiier ad
ut ait Apostolus, mysterium ahsconditum a sscculis, (_ poenitenliara exspectat et clamat:« Converlimini ad
et quod nenvoprincipum hujus sseculi cognovit (Col. me, el ego convertar ad vos (Zach. 1), > tunc seve-
i). Quis enim intelligere posset Deum pro liomi- rius conlemptoribus suis clamabit: « Amen, amen
nibus, immortalem pro mortalibus sic nioriturum? dico vobis, nescio vos (Mallh. xxv). > Propterea,
Sed nec ctiam quidam hodie jam implelam et al- fralres mei, lempus ad pcenitentiam nobis datum
testatam Christi passionem credere volunt. Quia non perdamus, sordes peccatorum nostrorum la-
enim diabolice et superlie sapiunt, et virtutera hu- crymis ahluamus, corpus nostrum cum vitiis et
miUtatis et patienlisedespiciunt, eam Deo convenire concupiscentiis crucifigamus, vitam nostram in me-
non credunt. Ac econtrario sicut Deus delestatur lius mulemus, orationihus, jejuniis et operibus rni-
omnem supcrbiam, ita diligit humilitaiem. Et sicut sericordise insistamus, mundum et concupiscen-
per superbiam humanum genus fuerat prsecipita- tiani ejus contemnaraus, ad coelestem patriam toto
tum, ita per humilitatem statuit Deus illud reparan- desiderio tcndamus. Ad quam nos perducat qui pro
dum. Nos quoque, fratres mei, Redemplorem no- nobis crucifigi voluit Dominus noster Jesus Chri-
strura sequentes, amemus liumilitalem,patienliam, stus, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et
pauperlalem et charitalem. Hsec sunt enim arma regnat Deus per omnia ssecula sseculorum. Amen.
per quse Christus diabolum expugnavit, et nos re- D XXXVII.
demit, oslendens quod per haec eadem arma opor-
tet nosdiabolum expugnare, ctad patriam nostram IN FESTOBEATIMATTH/EI.
redire. Vidit Jesuslwminemsedentemintelonio, Matlhmum
Sequitur pars quarta, in qua Dominus hortalur nomine (Matih. ix). El reliqua. Quoniam solemnita-
Judseos ad fidem dicens: Adhuc modicutn lumen in lem beati Matthseiapostoli et evangelistse,hodie, fra-
vobisesl, hoc scilicet quia modo dixistis, quia Chri- tres mei, celebramus, recte lectio evangelica, con-
stus manet in mternum, sed non suflicit, quoniam vcrsionis ejus continens historiam, in Ecclesia re-
non suflicit vobis credere Ctiristi seternitatem, nisi citatur. Est autem hsec lectio quinqueperlita. Primo
pariter credatis et ejus passionem. Vel certe: Adltuc enim Dominus vidct et vocat Matthseum ; secundo,
modicum lumen in vobis est, id est, ego qui sum lu- Matthseus sequitur eum; terlio, Jesus apud eum
men, adhuc modieum, id est, modico tempore inter manducatcum peccatoribus; quarto, super hoc a
vos sum. Ambulate, subaudi, credendo et bene ope Pharisseis reprehenditur: quinto, de stulta respon-
rando, dum lucemhabetis prsesentem et se vobis offe- sione Pharisjei a Domino convincuntur. Primum igi-
reritem, u( non lenebrm infidelitalis, excsecationis tur Dominus Matthaeumvidet, non solum corpora-
PATROL.CLV. 46
 RADULPHIARDENTIS 14S2
libusoculis, sed eliam oculis roisericordiscet oculis A venit in buno mundum salvos facere pcccatores»
prsescicntiae.Multos forle tunc ibidem videbat cor- qiiorum priraus ego sum (/ Tim. i). i
poralibus oculis, sed islum solum tunc ibi vidissc Sequilur : Et ail illi : Scqttere me. Ac si diceret:
narratur, et oculis misericordisc, quibus Petrum ne- Linque lucrum mundi ct ejus cupidilatem, et me
ganlem, ut poeniteret, vidit, ct quibus lilios Israel sequere. Sequevc me covpove, sequcre me corde,
in j_Egyploaffliclos se vidisse dicit: « Videns vidi sequere me imilationc. Sequere corpore meam con-
aflliclionem populi mei qui est in -Egyplo (Exod. versationem, sequere corde mcam volunlatem, se-
111).» Sed et eum etiam oculis prsescientise vidit, qucre. imitalionc meam vitam. Secundo demonstrat
utpote quem ab selerno prsedcstinaveral vas ele- Malthacus Dominum vocantem se sccutum, cum
ctionis et apostolum m Ecclesia sua futurum. Ut subditur: El surgens, seculusest eum. Lucas plenins
quid vidit? hominem. El qualem? publicanum, ul dicit: « Rclictis omnibus, seculus est eum (Luc.v).»
alius evangelista tradit.Et ubi eum vidit? In lelonio In quo, fratres mei, attcndenda est et vocationis
sedenlem. Ac si aperte dicat : Vidit quidem homi- Dominimira efficacia, et vocali velox obedientia. Et
nera sed pcccatorcm, et in proposito peccandi per- vocationis quidem Doniiui mira eflicaciain hocap-
sevcrantem. Publicanum quippe dicitur qui publicis paret, quoniam quam cito dicit, lam cilo cflicit. In
sceleribus foedatur, vel qui publicis negoliis impli- " quo dcmonstratur quoniam sicut dicere Domini est
calur, quse sine peecato vel vix vel nullatcnus cxer- facere, juxla illud : « Ipse dixit ct facla sunt (Psal.
ceri possunt, qualis est negotiatio et lelonium. Tc- xxxu), » ita ejus vocare cst Irahere. Vocat quippe
los enim Graecc,Latine dicilur vectigal. Constat au- non tam cxterius quam iiilcrius. Vocati vero velox
tcmquoniam exigere vecligalia, ct exacliones facere, obedienlia in hoc demonstratur, quoniam vocalus
non cst sine crimine. non dubilavit, non moralus cst, non rationes vccti-
Viditigilur Dominus hominem,imaginem quidem galium reddidit, sed perieulo principum spreto,
Doiin se habenlem, sed eam peccatis delormantem, quam cito ad unam solam vocationem, Dominum
ct in hoc proposilo perdurantcm. Itaque, fralres lam exlerius quam interius secutus est. Et quid
•niei, cxpriinilur ejus miseria, ut major miserenlis ad hoc respondere polerimus, fratres mei? Mat-
•Doiappareat misericordia, quae de tam malo lam thaeusDoniinum adhuc morlalcm ad unam solam
sanctum effecit, ut eum non solum discipulura vocationem secutus est, et nos eum jam immorla-
suum, sed eliam apostolum constituerit, et ei non lem, in omnibus divitem, in coeloel in terra regnan-
solum prsedicandi, sed etiam scribendi Evangelium tem , et multas vocationes, et minas et terrorcs,
auctoritatem prseberct, ut communicato cum super- ^ flagella et promissiones seqvii contemniraus. Undo,
nis spiritibus vooabulo, evangelista nominaretur el *" fratres mei, mullum formidare debemus ne Deus
cssct. Quod omaipotcns et pius Dominus voluit fa- nohis iratus, exigenlihus mcritis nostris, nos non
cere triplici raCione. Primum, ut omnipotentiae suae jam exterius interiusque vocet ut Malthseum, sed
effectum nobis demonslraret, qua quantumcunque cxterius tantum ad lollendam nobis excusationem.
soclcralum, quam cito vult, justificare potest. Se- Unde jpse in Evangelio: « Sinonvenissem, inquii,
cundo, ut immensilatein misericordiaesu_enobisape- et locutus eis non fuissem, peccatum non haberent.
riret, quam nullascelerumignominiasuperarepotest. Nunc autem excusationem non habcnt de peccato
Terti.i, nt venisespem oinnibus quanturacunque cri- suo (Joan. xv). » Et alibi: « Clamavi et renuists,
niiuosis prseberet. Audi tamen, peccator; iionpro- ego vero in intcriln vestro ridebo (Prov. 1). >
ponituv tibi Matthseustelonarius in exemplum pec- Porro in hoc quod hic.dicitur, surgens, et retictis
candi, sed in exemplum pcenitendi. Cave ne pec- omnibus,secutusest eum, perfecla etomnis abrenun-
ccs. Si tamen peccaveris, non desperes, quoniam ad tiatio demonslratur. Suntenimtres abrenuntiationes.
exemplum Matthabi, per pcenitentiam resurgerc Prima estabrenuntiare vitiis etcupiditatibus.Sccun-
potes, si peccatum tuum accusaveris. Matthseus da est renuntiare ipsis rebus. Tertia est abrenuntiare
cnim non se excusat, sed potius accusat de veleri 0 voluntati proprise. Primam abrenuntiationem in-
pcccato, cum dicit, sedentem in lelonio, et dura lelligitur fecisse apostotus citm dicitur, sitrgens,
uominat se nomine magis noto, Matlhseumnominc. subaudi a vitiis et cupiditatibus suis. Secundam
Alii vero evaiigelistse dicunt, nomine Levi. Erat inteUigitiirfecisseetiam cum dicitur, reliclis omni-
enim binomius. Sed alii evangelistaecoevangelistam bus. Tertiam, cum subjungitur, secutusest eum, id
suum minus noto vocabulo nominare voluerunt, ne est voluntatera ejus, non suam. Perfecte igilur om-
eum de veteri conversatione notare viderentur. Ipse nibus abrenuntiavit, qui vitiis suis, rebus suis, et
vero juxta quod scriptum est: c Justusprior accusa- etiam voluntati suae abrenuntiavit. Et nos, fratres
tor est sui (Prov. xvm), » seipsum magis noto vo- mei, si non possumus rebus nostris abrenuntiare,
cahulo vocat. In catalogo quoque apostolorum se saltem abrenuntiemus vitiis et concupiscentiis no-
publicanum vocat dicens: « Thomas et Matthaeus slris. Si non possumus relinquere omnia, saltcm
publicanus. » In quo nobis, fratres mei, exemplum relinquamus superflua. Victum enim et vestitum ha-
proponitur, quatenus peccata proximorum nostro- bentes, his contenti simus (/ Titn. vi), ut simus
ruhi discamus reverenter tegere, propria vero hu- habentes tanquam non habentes, el utentes hoc
militcr confueri. Unde et Paulus: «Chvislus, inquii, raundo, tanquam non ulentes (/ Cor. vn).
1.85 H0MiLL4_.— I. DE TEMPORE.
Tertio, doraonstratur Dominus apud Mat.lia.um A . uno peccatore poenitentiam agente (tbtd), > quauto
manducasse cum subditur : Et faclum est, discum- magis super mullis peccatoribus pcenilentiam agen-
bente eo in iomo, ecce multi pubticani et peccatores tibus!
venienles discumbebant cum eo el discipulis ejus. Quarto, Doininus a Pharisaeis reprehenditur, cu.n
Porro quod Mallha.us de se humilitatis causa inde- discipulis ejus dicunt: Quare cum publicanis et pec-
lcrminate dicit, Lucas apertius exponit dicens . catoribus manducal magisler vester? Ac si aperte di-
« Quia fecit ei Levi convivium magnura in domo cant: Consenliens est in culpa eis, qui consentiens
sua (Luc. v). > Hinc discant auditores, praedicato- est eis in ccena. Hi in tribus peccant. Primo, quia
res el monitorcs suos suscipere, pascere et nono- justitiam quam non habent sibi arrogant. Secundo,
rare. Unde Dominus inquil: « Edentes el bibentes quia Dominum de dubiis judicant. Tertio, quia pec-
quae apud illos sunt (Luc. x). » Et Apostolus : « Si catoribus non compatiuntur, sed eos conlemnunt et
vobis, inquit, spiritualia seminavimus, magnum est dedignantur. In quibus tribus se non esse justos
si vestra carnalia metainus (/ Cor. ix). » Sicut enim demonstrant. Primo enim, si vere justi essent, bo-
hi debent iilis spirilualia, sic illi debent istis tempo- num non habitum sibi non arrogarent, sed potius
ralia. Convcrsus igitur Mallhaeus suscipit Christum, liabitum dissimularent, et in oculis suis parvum vel
non solum corporaliter, sed etiam spiritualiter, ipso B I nulluin putarent. Quis enim gloriahitur mundum se
Dominotesle : < Si quis diligit me, sermonem meum habere cor? Ilinc Psalmista ad Dominum : c In
servabit, et Pater meus diliget eum, et ad eum ve- conspectu tuo non justificabitur nmnis vivens (Psul.
nicmus, ct raansionem apud eum faciemus (Joan. CXLII).> Et si astra non sunt munda in conspeclu
xiv). > Pascitquoque eum non solum corporaliler, ejus, ut ait Job (Job xxv), quantominus homo cujus
sed eliam spiritualiter, codem atlestante, qui ait: vita non esl nisi tentatio, et qui domura habitat lu-
« Ecce sto ad ostium et pulso. Si quis audierit vo- team, qui et terrenura habet fundamentura ? Debe-
cem meam, et aperucrit januam, introibo ad illum, mus enim, fratres mei, dicere cum propheta -.
et csenabo cum illo, et ipse mecum (Apoc. ui). > « Omnes justitiae nostrse quasi pannus menstruatse
Slat quippe Dominus ad ostium et pulsal, cum vo- ante te, Domine (Isa. LXIV).» Secundo, si vere justi
luntatem suam, vel per prsedicaloris vocem, vel essent, Dominum de comestione cum peccatoribus
per inspirationem suam, in cor nostrum immiltere non judicarent. Manducare enim cum peccatoribus,
quserit. Audita vero voce ejus, januam ei aperimus, quia polest et bono et malo animo fieri, est opus
quando volunlatem suam gratanter accipimus, el ad indifferens, et ideo non debemus et hujusmodi ali-
iraplendum eam operam damus. Ccenat vero nobis- ^ quem judicare, nec in malam partem interpretari,
cura, ct nos cum illo, quando ipse pascitur et de- sed potius in bonam. Tertio, si vere justi esscnt,
lectatur noslra devotione, et nos ejus amore. Hinc peccatorum miseriae per charitatem compaterentur,
discant prsedicatores et pastores sanctae Ecclesise, ut nec eos contemnerent, nec dedignarentur, sed po-
quando coenanlcum subditis suis, magis delectenlur tius eis condescenderent, ut eos Christo lucriface-
in devotione eorum, quam in comestione ciborum rent. Quarto, Dominus Pharisseos de injusta repre-
appositorum : raagis in eorum profectu quara in suo Jiensione confutat, cum eis respondens dicit : Non
csu. Qut cnim magis quserit a subditis suis pasci est opus valentibus tnedico, sed male habentibus. Ac
corporaliter quam spirilualiter, non paslor, sed mer- si aperte dicat : Justi, quales vos esse aeslimatis,
cenariusest. Non solum Dominura etdiscipulos suos non indigent justificatore, sed peccatores, quales
Malthseus pascil, sed eliam multos publicanos et isti se esse. In quo verbo Dominus reprehensionem
peccatores. Et pulchro veroque prsesagio, qui Pharisaeorum convenienter confutat, ostendens con-
aposlolus et doctor gentium erat futurus, in pri- tra tria quse illi in verbis suis significaverant, vide-
ma sua couversione peccalorum gregem post sc licet et se non consentientem peccatoribus, sed po-
tiihit et pascit, ofliciumque evangelizandi quod tius medicum peccatorum esse, et ipsos, juxla opi-
erat expleturus, ab exordio fidei suse coepit. Non so-1Q nionera suam, juslificatore non indigere, el islos
lum enim qtii fratrem suum verbo, sed eliam qui peccatores esse et indigere justificatore. Est crgo ac
exemplo evudit, ministerium gerit doctoris. llli pu- si dicatur : Ego quidem sum justificalor peccalo-
blicani et peccatores jam ad imitationem Matlhsei rum, sed vos de falsa justilia elali, quia justifica-
Christum sequebanliir, tesle Marcoquidicit: « Multi tore vos non egere putatis, vix vel nunquam juslili
publicani et peccatores discumbebant cum Jesu cabiraini. Sed isti peccatores humiles, quia nove-
(Marc. n). » Erant cnim multi qui ctiam sequeban- runt se justificalore indigere, cito juslificammliir.
tureuro. Quia igitur non unus sed roulti conver- Verumlamen pius et misericors Dominus consilium
si erant, non privalum sed solemne convivium et eis donat, cum subdit: Euntes aulem, sui.audis, a
gaudium erat celebrandum. Si enim, juxta parabo- temeritate viluperalionis, discite quid est, misericor
lam, epulari et gaudere oportebat, dicente patre diam volo et non sacrificium. Ac si aperte dicat :
« qtiia filius meus moiiuus fuerat el revixit, perierat Intelligite quid significat illud verbum Domini per
et invenlus esl (Luc. xv), >multo magis nuncepulari prophetara dicentis : « Misericordiam volo, ct non
et gaudere opoiiobat, quia multi filii erant morlui, sacrificium (Ose. vi). » Ac si aperle dicat : Vos
et revixerunt. Nam si « gainjium est in coelo super propler legalia sacriiicia quae facilis, vos justos re
1455 RADULPHI ARDENTIS 1456
putalis, sed teste prophela, Deus p.us requirit mise- .A Hebraicis ntteris vero.sque compostut. » Quod quis
riYirdiam quam sacrificium. Exteriora quippe sa- Porro postea in Grsecum transtulerit,nonsatis cerlum est.
ipsum Hebraicum habelur usque ho'die in
:rificia et oblationes, sine interiori misericordia, Csesariensi bibliotheca, quam Pamphylus martyr
Deo placere non possunt. lsta vero sine illis Deo studiosissime confecit. -Miliiquoque a Nazaraeis, qui
placuil et accepta est. Nihil enim sic Deum placat in Beroea urbe Syriae hoc volumine utuntur, descri-
facultas fuit. In quo animadtvertendum
sieut misericordia miserise subvenicns, vel compa- bendique quod ubicunque evangelista, sive ex persona sua,
licns aliense. Non cniin Dominus in judieio reprobis sive ex persona Doraini Salvatoris, veleris Scriptu-
dicel : « Ite, maledicti, in ignem aeteriium, » quia rsc tcstimoniis utitur, non sequatur Soptuaginta
110«sacrificavislis mihi hosliam, non obtulistis mihi translatorum auctori.alem, sed Hebraicam,equibus
illa duo sunt : Ex JEgypto vocavi Filium meum
oblalionem, ct v.on construxistis mihi ecclesiam, (Matth. II ); et : Quoniam Nazarmus vocabitur
licol hsec dona magna sint. Sed potius dicturus esl: (ibid.).
« Esurivi ciiim, et non dedistis mihi manducare. XXXVHI
Silivi, el non dedislis mihi potum. flospes eram,ct 1NTESTOANGELORUJI. SERMO DGAP0CALWSI.
»
iion susccpisiis me (Malth. xxv), etc. Deinde Do-
iiiinus Pliarisscos ad scquendam misericordiam Factum est prwlium magnum in cmlo, Michael et
H cum dracone, el draco pu-
e.omplo sui iuvilat, cumsubtlit: Non enim veni vo- angeti ejus prmliabanlur
cnre juslos, sed peccatores, itl cst non veni vocare guabutet ungeli ejus (Apoc. xu).Hacin visione, /ra-
trcs charissimi , revelatum est a Deo Joanni, et per
'angiiiim jiislum, qui non indigebat, sed hominem
cura nobis, sancti angeli quam sint solliciti et vigi-
qui imligchai. Omnis enim honio vel alieno peccalo,
rol suo reus oral. Volcertc non veni vocatione colli- les in lutela et defensione nostra, et quantum gau-
dcant de profectu el salu.e noslra. Sunt autem hujus
gorc superbos justos, scd liumilcs peccalores.
leclionis tres partes. Prinio eniin dicit prselium ma-
Quauiviscnim iionnunqiiam superbi justi vocentur,
Uinicn non vciiiunl atl Dcum, nisi prirao humUiali gntim faclura esse in ccelo inter Michaelem et dra-
conem. Secundo dicit draconein viclutn. Tertio dicit
poccalorcs sc csse pcccatores confiieantur. Ilaque, hinc
liaircs, si sclcrna vocationc a Deovocari volumus, Primuni magnani exsnllationem in ccelo factara esse.
nos pcccalorcs el crcdainiiscl conliteamur. Lacry- igitur dicit : Fuclum est prwlium magnum
niis vcrsc poenilciiliae,cl operibus misericordiae pec- in cmlo. Dicilur autem nic praelium quoddam cerla-
cata nostra rcdimamus, semper in oculis noslris nos men invisibile, quod habent boni spiritus adver-
sus malos spiritus , et mali spiritus adversus
liumilcs habcaniiis.nosscnipcr judicemus, alios vcro
_ bonos spirilus, pro acquisilione bominum. Boni
somper judicarc caveamus ; peccatores nullos cou- ^ quippe
sed blandis correctionibus eos Deo lu- spirilus niluniur homines trahere in partem
lemnaiiius, ct lucrari eos Deo, sola tracti bonitate et cha-
crari satagamus; ad cxcinplum bcali Mallhsei mun- suam, ritate Dei et Domini sui, et hominum conoivium
duni contemnamus, ct ad Dcum tolo desiderio fesli-
suorum. Gaudentcnim, adexemplum etad voluuta-
ncmus. Quod illius inlerccssionc nobis annual Dcus
tcm Dci regis sui, pro hominibus pugnare, pro qui-
cl Dominus nosler Jesus Chrislus, qui cura Patre et
bus videnl ipsuin in persona sua pugnasse. Gaudent
Spirilti sanclo vivll et regnal Dcus, peromniassc-
tula S-Ceulorum.Anien. quoque homines ad se trahcre, de quibus exspectant
diminulionem numeri sui reparandam csse. Econ-
S. Matlhseus apostolus (Matlh. ix; Luc. v).
lunc inde ad tra quoque maligni spiritus nitunlur homines in
(15) Progrediens veciigalia vidit,
Conscssu in mcdio, Matlhscuin: protinus illi suam partem traherc, et suae damnationis consortes
Discipulis hsercre jubet; nihil ille recusans, habere, sola ducli malitia el invidia, in qua sunt ila
Impei io Christi parot, gaudelque scculus. indurati quod iiullum bonum diligere possunt, sed
(14) Dc sancto Mallhaeo liabet lisec Eusebius no- alienis successibus semper invident,et eos proposse
stor: i Sod ct reliqui Domini ac Salvatoris noslri suo
distipuli, uon soluni cx illis duodecim, sed ei si qui impediunt, prsecipuc promolionem hominis ad
oxtra liunc numcrum, de schola lamen Domini el j) gloriam , de qua ipsi per superbiam corruerunl.
Salraloris noslri sermonem aliquem divinitus inspi- Dicilur autem hoc praelium magnum, quoniam ma-
rati, niemorise reliquerunl, hrevem hunc et succin- gni sunt qui
oiiim jicr oiiinia esse voluerunt. lgitur ex discipulis pugnant, magnus effectus ex quo pu-
Domini, Mallha_us tantuminodo et Joannes ad scri- gnant, et magna causa pro qua pugnant. Magni sunt
bonduni appulisse animiim tratliinlur, necessilatc qui pugnant, quoniam tam boni qtiam mali angeU,
qiiadam in hoc ipsum provocaii. Mallhaeus cnim uaturali virtule et scienlia sunt niagni.Et siculboni
piiuio Hebraeis praedicabat. Verum cum pararet
transire ad gentes, patria lingua scripluram com- angeli sunt maghi in bonitate ct viiiutibus, ita mali
posuit, et ea quse praedicarat comprehendens, de- angeli sunt magni in malitia et dolosilatibus. Magnus
reliquit his ad raemoriam, a quibus proficiscebalur, est effeclus ex quo pugnant, quoniam bonos exci-
ut genlibus prsedicaret. Post liunc Lucae ct Marci
Scriptura evangelica,» etc.lib. m,cap. 24. Idemde tat ad praeliandum fervens dilectio Regis sui et
Evangelio MattnaeiHebraice scripto,l. m, c. 59. ltem concivium suorum.Malos vero excilat fervens odium
I. v, c. 10. D. Hieronymus, in Viris illuslribus, de el invidia quam habent in successus hominum.
sanclo Malthseo sic : c Malthseus qui et Levi, ex
publicano apostolus, priraus in Judsea propler eos Magna est causa pro qua pugnant, quoniam non pu-
qui cx circumcisione eredideranl, EvangeliumChristi gnant pro auro vel argento, vel pro aliquo caduco
(13) Ex Juvenco presbytero Hispano (14) Ex Euscb. Cscsariensi.
1457 HOMILLE. - I. DE TEMPORE.
prsemio, sed pro homine facto ad. imaginem et si- A Michael pugnasse dicilur, qui dicitur milti quando
mililudinem Dei, ad restaurationem lapsus angelici. aliquid mirse virtulis efficitur. Michael enim intcr-
Si ergo, fratres raei, apud ca.Ies.es tanti sumus, pretatur, quis ul Deus? Nam ut ait Psalmista :
quod pro nobis angeli et archangcli, et omnis curia c Quis Deus magnus sicut Deus noster? Tu es Deus
ccelestis, imo eliam ipse Filius Dei pro nobis prae- qui facis mirabilia (Psal. LXXVI).» Neque loctts i«-
lietur, quare ipsi pro nobis ipsis non prseliamur? nenlus est eorum amplius in cmlo. Finito cerlamine
Quare conditionem nostram contemnimus ? Quare bonorum et malorum angelorum, quod non erit us-
nos eripere a dsemonum potestate non laboramus? que in finem mundi, ex tunc angeli ita coarctabun-
Quare angelos et archangelos pro nobis prseliantes ttir in inferno ut de caeteronon habeant potestaleni
uon coadjuvamus ? Si jam a diabolo superari nos per aera discurrere vel aliquem infestare. Et proje .
patimur, nullam excusationem habere possumus, clus est, inquit, draco ille magnus, serpens anliquus^
cum tot adjulores habeamus. Sed cum hoc prselium qui vocatur diabolus et Satanas, qui seduxil uni-
intcr bonos et malos quotidie adhuc fiat, quare hic versum orbem. Quatuor nomina ponit, quorum duo
dioilur jam faclum esse? Quoniam in primitiva Ec- prima diaboli malitiam, reliqua duo cjus miseriam
clesia, cum prseUumet vestigia sanguinis Christi deinonstrant. Dicitur enim ille draco magnus, pvo
adhuc erant recentia, prsecipue faclum fuit, quando raagna apevte nocendi violentia. Dicitur scrpens an-
multa millia quotidie eripiebantur, et lunc pari fer- tiquus, pro antiqua occulte nocendi versulia, dici-
vore, et homines et angeli contra diabolum prselia- tur autem diabolus, id est deorsum fluens pro ma~
banlur. Nunc vero quia pauci diabolo resistunt, et xima quam semper malefaciendo incurrit miscria.
fereomnes sespontaneos ei tradunt, negligenlia no- Dicitur autem Satanas, ld est adversarius, pro ob-
stra facit angelos negligentes, ut tcpide coadjuvent stinata in semper adversando pertinacia. Quse est
quos tepide pugnare vident. Propterea, fratres mei, enim major miseria quam scmper se extollendo,
ardenter contra diabolum praeliemur, ut ardentes semper delerius ruere, quam semper aliis nocendo
adjutores angelos habere mereamur. Vigiles el pa- poeiias sibi exaggerare, ct a proprio damno cessare
rali sunt ad adjuvandum nos, si vigiles et promptos non posse ? Qui seductt, inquil, universum orbem,
pro nobismet viderint nos. In coeloenim superiori subaudis, quanlum in eo cst. Quamvis enim noii
t-oUsunt boni, sicut in inferno soli sunt mali. Sed omnes seducat, quia tamcn omnes tentat, et pro
in hoc tenebroso aere, qui circa nos est, ubi tam posse suo seducere ctipit, pro seductione omniuni
boni quam mali angeli circa nos volitant et conver- puniendus erit. Projeclus est autem, inquit, in ler-
santur, de nobis utrique praelianlur. Proinde quia p ram , in profunditatem videlicet terrse, videlicct in
semper nobis prsesentes sunt, opera nostra eos Iatere infernum, quia angeli ejus cum ipso missi sunt. Ju-
non possunt, el ob supernorum civium , qui semper sltwn est enira ut qui per superbiam se extulit usque
circa nos sunt, reverenliam, semper honeste, fratres ad allitudinem Dei, praecipitetur usque in profundi-
mei, nobis esset vivendum, ut de honestatc nostra tatem inferni. Vel certe si intelligimus diaholum
semper eos lsetilicarcmus, et malos angelos confun- superius cjectum de ccelo, id estde Ecclesia fidelium,
deremus. Vel cerle coelumhoc, Ecclesia in qua Deus possumus hic intelligerc euin csse dejectum in ter-
sedet, inlelligilur, in qua et pro qua ab utrisque ram , id est in amatores terrenorum quos ille ve-
angelis praeliatur. Michttel, inquit, et angcli ejus xat, licet gravissime dolcat de fideUbus sc ejcctuni
prmliabanlur cum dracone, et draco et angeli ejus esse.
pugnabant. Boni angeli praaliantur pro nobis, fra- Sequilur pars tertia , in qua dicilur pro diaboli
tres mei, nobis bona suggerendo. Mali vero econ- dejeclione magnam exsullationem in ccelo factam
tra praeliantur nobis suggcrendo mala. Isti prse- csse, cum subditur : Et audivi magnam vocem in
iiantur nos adjuvando, isti pra-lianlur nobis no- cmlo dicentem :Nunc, id est a dejectionediaboli, [a-
cendo. Isti praeliantur nos protegendo, illi prselian- cla est salus et regnum Dei nostri et polestas Christi.
lur nobis insidiando. Isti praiiantur apud Deum D cjus, id est nunc facta inde apparet salus, et vir-
r.os excusando, isti praeliantur nos accusando. Isti tus, et regnum Dei nostri, et potestas Christi ejus.
praeliantur pro nobis intercedendo, et bona nostra Et salus quidem Dei in hoc apparebit, quia poten-
Deo oflerendo; isti prseliantur nos incusando ct ter salvabit suos. Virtus, in hoc quod potenter prse-
diffamando. Isti prseliantur nobis fraudes et eo- cipitabit adversarios. Regnum, in hoc quod justis
rum insidias nobis revelando, isti prseliantur nos, glorificatis , et damnatis reprobis , et omnibus vo-
quantum possunt, latenter et fraudulenter circumve- luntatem suam facientibus, in beata parte semper
niendo. cum suis est regnaturus. Poteslas vero Clnisti tunc
Sequilur pars secunda, in qua ostenditur quod maxime apparebit, quia qui apparuit hic infirmus,
mali angeli a bonis sunt superati, cum subditur : tunc apparebit omnipotens. Qui hic fuit judicatus,
Et non prmvaluerunl, neque loctts inventus esl eorum <unc judicabit. Qui fuit hic damnatus ab impiis, im-
amplius in cmlo. Angeli mali, quamvis fortiter, pios damnabit, et suos salvabit. Unde et subditur :
quamvis callide, quaravis vigilanler et incessanter Quia projeclus esl a Deo, id est a Patre et a Christo
pugnant, taraen bonis in quibus cst, ct in quibus cjus Filio, accusator fratrum noslrorum, id est dia-
pugnat Deus , resistere non possunt. Untlc ct hic bolus . cujus oflicium est homines accusare, id est
1459 RADULPHIARDENTIS 14C0
per peccata accusabilcs et infaraes facere. Qtti ac- A charissimi. Primo enim, discipuii quaerunt a Domino
cusabat illos, inquit, in conspectu Dei nostri die ae quis sit major in regno ceelorum. Secundo, respon-
nocte. Quanla est prodilio et fraus diaboli, fratres det Dominus eis. Tertio, demonstrat quantum bo-
mci, qui de hoc quod nobis suggerit nos accusat! num sit parvulos in suo nomine suscipere. Quarto,
Nec in conspeclu cujuslihet, sed in conspeclu Dei. quanlum malutn sit eos scandalizare. Quinto , eos
Ea namque maxime suggerit nobis quse plus oflen- jubet scandalizantes evitave. Sexto, ostendit quare
dant Deum qtiara homines. Parvipendit enim ali- pusilli non debeant contemni. Prirao igitur, discipuli
quos infamare tantum ante homines, nisi quos anle quaerunt a Domino : Quis putas major esl in regno
Deum infamare non potest. Et hoc facit die ac no- cmtorum? Alius evangelista dicit: i Facta est conteu-
.te, .id est semper. Et quam timendus est, fralres tio inter diseipulos, quis eorum videretur esse major
iijei, qui nunquam dormit, sed semper in perni- (Luc. xxu).» Porro, cumomnis anima creala sit con-
cicm nostram vigilat! Proplerea, fratres, conlra ejus cupiscibilis et irascibilis.innatum est omni animseut
insidias vigilemus, et quia aliquando nos dormire naturaliter coneupiscat profectum et honorem suum.
necesse est, tamen tanta faciamus vigilantes, quse Cum ergo anima concupiscit quod debet et quomedo
nos custodiant dorraientes. Et non solum a Deo au- debet, bona est talis cupiditas.Mala enim fuit cupidita»
ctore diabolus ejectus est, imo ctiam ipsi, inquit, B angeli apostatse, qui per ambitionem cupivit ascende-
fralres nostri vicerunt eum, Deo in ipsis et per eos re ad sequalitalem Dei.Cum ergo discipuli de majori-
pugnantc. Et propter quid vicerunt eura? propter tate in regno ca.lortim contendunt, duplkitcr pec-
sangtdnem Agni, id est propter fidem passionis Agni. cant, et quia cupiunt quod non debent et quomodo
Et quia sola fides non suflicit homini habenli tcm- non debent. Quod enim non debent cupiunt, qui ma-
pus confitendi, addit : Et per verbum testimonii, id joritatem in regno coelorum cupiunt, in quo sufli-
est confessionem. c Corde enim creditur ad justi- cere debet esse vel ultimum. Quomodo non debent
tiam,ore autem confessiofit ad salutem (Rom. x).> cupiunt, qui ad regnum ccelorum per ambitioncm,
Et quia nec fides nec confessio sufficit ad salutem non per humililalem, ascendere cupiunt.
habenli tempus operandi, addit: Et non dilexerunl Sequitur pars secunda, in qua Dominus respondet
atiimas, id est vitas suas, contra Dcum, imo pro Deo eis. Primo,per increpalionem, cum advocans parvu-
posuerunt eas usque ad mortem. Ac si dieat : Non lum el statuens eum in mcdio eorum dixit: Amendico
sotum sua, sed etiam seipsos pro Christo dederunt. vobis, nisi conversi fueritis el efficiaminisicut parvuli,
Nos quoque, fratres mei, si diabolum vincere cupi- non inlrabitis in regnum cmlorum. Ac si apertius di-
mus, firroiter crcdamus, audacter conlileamur, for- cat: Vos affectatis per arabitionem majores esse in re-
titer pro Christo ponamus nostra, noslramque vo- gno coelorum, sed eo modo quo hsec aflectatis, nulio
luntalcm et voluptatem, et si etiam lempus fuerit, modo intrare in regnum CGclorumvalctis, nedum
animam nostram. Postquam autem vox 'angelica majores esse in eo valealis. Vos enira affectatis in-
laudavit Dominum et sanctos ejus stiper dejectione trare in regnura coelorum per arabitioncm, in quo
«liaboli, ostendit affectum suum gaudens, et alios ad non iutratur nisi per humilitatem. Si ergo in regnum
gaudcndum invitans, cum subdil: Prepterea tmta- coelorum intrare vultis, tales virtute et moribus
mini, cmli, id esl.et qtii hahitatis in eis. Eccc, fiatres sitis, quates iste parvulus beneficio setatis. Porro
mei, sic diligunt nos, sic semper pugnanl sancti an- talcs eritis qualis iste parvulus, si inoocentes, si
geli pro nobis, sic pro nostra vicloria gaudent el, nescii mentiri, si in ira noa perseverantes, si in-
teudant Deum; curigitur non excitamur ad pugnan- juriarum iromeraores, si visam mulierem non con-
duin? cur sic pigri pro nobis suraus, cuiu angelos cupiscentes, et hujusmodi. Qui ergo se, inquit, hu-
adcopro nobis sollicitos audiaraus ? Cur contradia- miliaveril sicut parvulus isle, hic est major in regtto
liolum non vigilamus, quem contra nos semper vigi- cmlorutn. Ac si apeiie dicat : Qui erit in oculis suis
lsre sciraus? Itaque, fratres mei, armis fidei et; minor humilitate, sicut iste parvulus est selale, hic
charitalis nos armemus, in orationibus vigilemus,, _ erit major in conspectu Dei. Sicut enim ruina est
contra tentaliones diaboli fertiter dimicemus, super- causa ruinse, ita humilitas subliraationis. Et quem-
nos cives in auxilium nostrum invocemus, eorumi admodum quanto quis magis superbit, tanto dete-
menioriam veneremur et frequentemus, munditiai rius prsecipitatur, ita quanto quis se humiliat, tanto
nu-iitiset operum sanctitate eosnobis propitios fa- plus in conspectu Dei sublimatur. Si ergo desidcras
ciamus.quatenus auxiliis et precihus eorum adjuti,, fieri in regno ccelorum major, esto hic humitior.
diabolum superare, ct cviravictorihus coronari me- Humilior dico, non sola voce, non simulatione, sed
reamur, largieute Deo et Domino noslro Jesu Chri- in veritale cordis le minorem cseteris credas, confi-
sto, qui in Tvinitate pevfecta vivit et reguat per om- tearis et ostendas. Est enim humilitas virtus, qua
nia ssecula saeculorum. Amen. homo verissima sui cognilione sibi vilescit. Nobis
XXXIX. aulem vilescimus, ei caeteros omnes nobis praeponi-
INEODEM FESTO.SERMO DE EVANGF.LIO. mus, si bona nostra, fratres mei, parva vel nuUa
Accesserunt ad Jesnm discipuli dicenles: Quis pu- Teputantes, omnia peecata et infirmilates nostras
tas major est in regno cmlorum? (Mutth. xvm.) Elt semper aritc oculos nostros babeamus, et aliorum
rcliqua. Sex capitulis distinguitur lcctio isla, fratresi peccala dissimulanies. eorum bona ante octilos m-
 14fil HOMILIJ:. - I. DE TEMPORE. 1402
stros multipliceinus. Sed si aiiquis ad prsesens A semper semulari mores ct actus majorum suoruiu.
aperte malus videtuv, nos lainen attendentes non Proptcrea, nos majores, et si non propler nos, ta-
quam malus est, sed quam bonus esse potest,elquia men propter itlos debemus sapienlius et honeslius
nos qui modo sfamus, ruere possumus, non ei prse- in Ecclesia Dei conversari, et non quserere quae no-
ferrc nos audeamus..Quamvisautem, fratres mei, bis ulilia sunt, sed quse omnibus. Ne enim aliquis
nosmet spernere ct humiliare prsecipimur, non ta- illorum verbo vel exemplo nostro scandalizetur, de-
men negligenter nos tractare debemus, quia quam- bemus non solum omnia mala evilare, sed etiam
vis debeamus nos spernere in hoc quod fecimus, umbraset similitudines malorum, et etiam quaedam
lamen non debemusnos spernere in hoc quod a Deo bona, ut illa sine quibus polesl haberi salus, ut esl
facti sumus, et quod esse possumus. Ideo enim nos jejunium, et usus licilorum. Unde Aposlolus : « Si
Deus in sacra Scriptura filios suos vocat, ne iios vi- csca, inquit, scaudalizal fratrem meum, non inainlu-
dtiicet ab eo negligi credamus, et ideo nos male ne- cabo carnes in aeternum, ne fratrem meum scandali-
gligamus, ut quidem et maxime pauperes faciunt, zem (I Cor. vm). > Bona autem ad salulem neces-
qui ideo quod pulant se a Deo negtigi, ita se negli- saria, ob nullius sunt scandalura dirailtcnda, ne dum
gunt, quod quid faciant, vel quomodo vivant, non " Deo alios lucrari cupimus, nos ipsos perdamus.
altendunt. Qui ergo scandalizaveril unum de pusillis islis qui in
Sequitur pars tertia, in qua oslendit Dominus me credunt, expedit ei ut suspendalur mola asinaria
quanium bontim sit in nOmine suo parvulos fideles in collo ejus et demergalur in profundum maris, itl
suscipere, cum subdit: Et qui susceperit unum par- esl melius esset ei ul innoxius morte criminosorum
rulum talem in nomine meo, id est humilera et i»- Occideretur, quam sic noxius selernaliter damnare-
nocentera, me suscipit. Quaravis generaliter sit ve- tur. Vel certe per molam asinariam, sseculavis vitsc
rum, quod quicunque pascit vel suscipit aliquem in circuitus exprimilur. Per profundum vero maris, ex-
noniine Christi, Chvistum pvo quo hoc facit, susci- trema damnatio. Qui ergo speciem sanctitatis ha-
pit, tamen de pauperibus spivitu se specialiter hoc bens, verbo vel exeraplo csetevos destruit, melius.
dixisse innuit in hoc quod hic ait, unum parvulum esset ei ulsseculari habitu damnaretur, quia si solus
talem, et in hoc quod in judicio dicturus est . caderet, tolerabilior poena eum cruciaret. Nunc
« Quandiu fecistis uni de his fratribus meis mini- autem tot reus est animarum, quot ob dictum vel
mis, niihi fecislis (Malth. xxv), > et si enim, ut ait cxemplum ejus perierunt. Unde et suhditur : Vm,
Paulus, i faciendum est bonum ad omnes, raaxime inquit, mnndo, id esl mundanis, ab scandalis, id est
tamen ad domesticos fidei (Gal. vi). Porro dupli- r propter scandala quse inferunt. Necesse est enim ut
citer suscipimus parvulos in nomine Christi, vel veniunt scandala,'ui est, utile est sanclisvidelicet qui
corporaliter, ut quando eis hospitalitatem et neces- per ea probandi sunt. Verumlamen vm homini illiper
•saria prseparamus, vel spiritualiter, ut quando eo- quem scandalum venit! quia non est judicandus se-
rnm infirmitatem et imperfectionem, maiiu spiri- cundum utilitalom quse inde provcnit, sed secuu •
lualis consilii et auxilii, ne cadant, supportamus. dum quod intendit.
Unde cl Paulus : « Suscipite, inquit, invicem sicut Sequitur parsquinta, in qua Dominus jubet pu-
Chrislus suscepit vos (Rom. xv). > El alibi: c Fralres, sillis evitare scandalizalores, cum subdit: Si autetn
si prseoccupatus fuerit homo in aliquo deliclo,vos qui tnanus lua, vel pes tuus, vel octtlus tuus scandalizat
spirituales estis suscipiie hujusmodiinspirilu lenita- le, erue etim, el projice abs le. Ronum est tibi ud vi-
tis, considerans teipsum, ne ettu tcnleris (Gal. vi). > tatn ingredi debitem et claudttm, vet unum oculum
Et alibi: c Alter alterius onera portate, et sicadim- habeatem, quam duas manus, vel duos pedes, vel duos
plebitis legem Chrisli (ibid.). > Est autem utrum- oeulos habcnlem mitli in ignem wlernum. Metaphorice
que opus magni meriti, sed istud ullimuin majoris. loquilur Dominus. Si morbus, serpens, et cito peri-
Sequitur pars quarta, in qua Dominus osten- mens invaserit manura.vel pedera,vel oculum tuuin,
dit quantum malum sit pusillos suos scandali- D consilium est ut morbus, ne subito occupet et pe-
zare, cum subdit : Qui aulem scandalizaverit unum riniat lotum corpus tuum, cito cum merabro occu-
de pusillis istis qui in me credunt, expeiil ei ut sus- pato abscidatur. Melius est enim ut vivas mancus,,
pendulur mola asinaria in collo ejus, et deinergalur vcl claudus, vel monocultis, quam cura duabus ma-
in profundutn maris. Pusillvim scandalizat, qui dicto nibus et pedihus et oculis raoriaris. Similiter si ali-
vel facto rainus recto ei occasionem ruinse dat. Sicut quod criminale vitium invaserit amiouni tuuin, qui
autem carnalis paler majorem adhibet dUigentiam erat tibi manus te defendondo, et per te sustinenclo,
in parvulis suis cuslodiendis, quam in adultis, ita et oculus tibi providendo, expedit tibi, qui infirmus
spirilualis paler majorem debeladhiberediligentiam es, et propinquis vitiis resistere non potes, separare
in custodiendis el erudiendis simplioibus et infirmis. a te,,et vivere sine iUo quam perire cum illo. Hiuc
Perfecti enim non facile scandalizantur, non cito a contingitquod.quamvismairimoiiiumsitindivisibilc,
slatu suo moventur. At simplices et infirmi quacuii- tamen si vir coegerit mulierem.vel muliervirum se-,
que parva occasione moventur. Et sicut parvuli ge- cumfurari,vel rapere, vel occidere,vel idolaadoraret
stiunt imilari qusecunque facta vcl dicta parenliim vel aliquas pessiinas artes sectan, expedit conjugi
stiorum, ita in feccl.sia simpliccs et infinni volunt conjngem dimittcre, ct magis salvari sine conjtige.
1463 RADULPIH ARDENTIS 1404
quanrpeccare cum conjuge. Siveroluin hono propo-. A nunc Dei per ipsum loquentis : « Mundi cstote, et
8_to fortis es, et potes luura vitiosum amicumvelcon- tollite malitias de aniinabus vesiris ante conspe-
jugcmmagis attrabcrc adtequam abstrahi abeo,noIi ctum oculorum meorum. Discite bene facere.quse-
cum relinquere,sed magis cum Deo Iucrare.i Sancli- rite judicium. Et si fuerint peccata veslra ut cocci-
ficaturenim, ul ait Paulus,vir infidelis per mulierem num, velutlana dealbabuntur (Isa. 1). » Ego igitur
fidolcm, et mulier infidclis, per virum fidelem(/ Cor. compunctus in hoc sermone, dixi intra me : « Do-
vn). > Ulum enim, ut ait Sapiens, debes tecum reli- mine, tu es qui venisti salvare peccatores. Haecer-
nere, quem lu potes facere meliorem, vel qui te. go quaepromisisti per prophetara, imple in me in-
fequilur pars sexta , in qua ostcndit quarc dignum peccatorem. Renuutio enjm amodo omni
pusiHi non sint conlemnendi, cum subdit : injustitiae, et serviam tibi de caetero in conscientia
fidete ne contemnalis unum de pusillis istis qui in munda. Suscipe me poenitentem. Juravi enim et
ms creduni, id est, ideo quod sunt pusilli non eos statui apud me servare omnes justificaliones luas. >
contemnatis; quos contemnitis, si eos nou limctis Sub hac ergo sponsione, de ecclesia egressus sum.
scaudalizare, si eos non suscipilis, si in eis corri- Senes ergo hsec audientes, glorificaverunt Deum.
gendis el instruendis diligentiam non babetis, si eos Itaque, fratres charissimi, quoniam sancli angefi
ut fratres non diligitis. Et quare non sunt conlcm- " tantam habenterga nos charilatem, quia sic sunt
nendi, subdit: JDico enim vobis quia angeli eorum solliciti nos defendere, nobis bona suggerere, pro
semper vident faciem Palrit sui qui in cmlis est. Ac nobis orare, pro noslra salute lsetari, et Dominum
si aperte dicat: Ideo non sunt conlemnendi, quia laudare diligamus, et nos eos veneremur, depreee-
sunt filii ccclestis Patris, qui eos tanli habet, quod mur, ct memoriam eorum frequenlcmus, quatenus
quotidie pro eis mittit angelos suos, ad corum cu- precibus et auxiliis eorum mercamur diabolicas iu-
stodiara dcputatos. Qui cum intra immensitatem sidias deprehendere et eludere, nos irreprehensi-
Dei semper currant, non impedil eorum delegatio biliter habere, Deo nostro gratanter militare, ut
Dei contemplationeni. Ex hoc Ioco, et ex iUo loco e__mparher cum eis in aeternura mereamur contem-"
Actuum apostolorum, ubi puellse assercnti Petrum plari et laudare, ipso largienle qui cum Patre et
atl januam stare, discipuli respondent : « Angclus Spiritu sancto vivit et regnat Deus per omnia sxcula
ejus est (Act. xn), > atque ex aliis locis cognosci- saeculorum. Amen.
mus, fratres mei, quod unaquseque anima, ab De angelis per Desid. Erasmum Roterod.
ortu nativitatis suse, habet sibi angclum in cu- Angeli quoque multis nominibus sunt nobis
stodiam delegalum. Sed si omnes tam boni quam c(^ amandi, vel quia Domino communi familiari-
mali habent angelos sibi dcputatos, quomodo in ter inserviunt, vel quia jussu summi Princi-
ex animo bene volunt electis, additi no-
lioc parvuli quasi privilegiati hic dicuntur ? Quia pis, bis cuslodes adversus impios spiritus; quorum
boni angeli sunt eorum.eo quod eos per consensum, praesenlia nos deberet a peccando deterrere. Con-
suos efliciunt, malorum vero non sunt,eo-quod mali tristamus enim illos, et a nobis profligamus, quo-
non honos angelos sed potius malos eis consentien- ties contemptis Dei praeceptis, Salanse paremus ins-
tinctibus. Ille cum suis salellitibus nusquam non
do, efliciunt suos. Legimus in Vitis Palrum quod vigilat, ut perdal; hi semper vigilant, ul tueaniur.
abbas Paulus habebat hanc graliam, ut ingredientes Tot cnim casibug est exposila humana vila, ut
ccclesiam respiciens, ex ipsorum facie uniuscujus- pauci infantes pervenirent ad adolescentiam , pauci
adolescenles ad virilem setatem , pauci viri ad se-
que cogilaliones, seu bonse cssent, seti malse, senti- iieclutem, nisi nostri curam assidue gererent angeli.
ret. Contigit aulem aliquando, quod, cum vidercl Par est redamare qui nobis benc volunt; par est ve-
ingredientes in ecclcsiam clara facie et laeto animo, nerari qui naturse sunt sublimioris, el in amoreDei
constabiliti. Deferunt nostra vota ad Deum, referunt
et angelos eorum ingvedi paviler gaudentcs, vidit ad nos illius munificentiam, solatium aflerunt i»
unum nigrum et nebulosum, et dsemones hinc indc aflliclionibiis. Nam et Christum in agone confor-
trabontes cum, misso in naribus ejus funiculo, cl tasse leguntur. Inspirant sancta desideria, adjuvant
in tenlatione, bonis nostris exhilarantur, malis quo-
angchim sanclum ejus dc longe sequentcm tristem. D dammodo indolescunt, omnes exspectant consum-
Coepit ergo beatus Paulus flere illum stans ante ec- mationem corporis Christi. De natura angelorum
clesiam. Post paululum vero cum absoluti discede • non est necesse altius philosopbari quam in cano-
nicis libris traditum est. Angelos esse conslat, ac
rcnt, iterum omnium vullus inspiciebal, si egredc- hos Deum adminislrare res hominum. Ordinum
rentur tales quales ingressi fuerant, et vidit illvvm per quorumdam titiili proditi sunt, quoruindam etiani
quein ante vidcrat nigrum, tunc clarum el candidum propria nomina. Menles sunt incorporese, quae , si
cgredientem, et dsemones de longe cum sequentes, quando apparent, assuraptitiam specieni exhibent
oculis. Dicuntur viri, non quod ullus sexus sit in an-
sanctum vero angelum propc eum gaudentem. Ex- gelis, sed quod ea specie sese oslendunt. Quoniara.
surgens Paulus clamabat benedicens Dominum: autem humanse mentis hebetudo segre credit esse
• Venite ct videtc misericordiara Dei. > Exposuitque quod non videt, expedit illud teneris protinus animis
inslillare esse spiritus invisibiles , testes omnium
omnibus qusc viderat. Et petebat ab illo quomodo aclionum nostrarum, atque adeo cogi.ationum quo-
tantam commutationem illi Deus donasset. Ille au- que, quibus grata est sobrietas, pudicitia, veritas,
tcm flens, ego, inquit, sum peccalor, et multo tcm- simplicitas,el quidquid ad veram pietatem pertinet:
ut omncs excludas homines, angelum tamen habes
pore fornicationi deditus. Ingressus autem nunc speclatorem. Similiter agendiim ut de sanctis vita
ecclesiam,audivi verba Isaise prophelae.magis autera defunclis religiosam imbibant opinionem.
URS HOM.LL*:.- I. DE TEMPORE. libO
XL. J Biaiergo ad prscdicandum mitlunlur. Ac si eis dica-
A
1NFESTOSANCTI LIC_E. lur: Vos qui prsedicationis officiumsuscipitis, opor-
Designavit iesuset alios seplttaginla dttos, et misit let ut et consono corde in vobis aliis cbarifatem
itlos in omnemcivitatem el locum, quo erat ipse ven- dcmonstretis, et consono ore veritatcm testificetis.
turus (Luc. x). Et reliqua. Jam elegerat, fratres Omnis enim cujus cor dissonat a verilatis unilate,
charissimi, Duminus duodecim apostolos ; sed quia, omnino indignus esl oflicium praedicationis susci-
nt ipse dicit hic, messis erat multa , operarii autcm pore. Et quo eos misit? Ante fncietnsttam, in omnem
pauci, nccessarium erat ut cis suflVagatoresct ope- civilalem ct locum quo cral ipse venturus. Prsemisit
rarii adderentur, ct hoc est quod dicitur hic: Dcsi- cos tanquam locum sibi prseparaturos. Ordo eniin
gnavit Jesus el alios sepluaginta duos, etc. Primum cxigit ul praecedat vox prscdicalionis, ul Dominus
igitur describitur eos elegisse, secundo, eos misisse, vcniat ad habilaculum mentis. Unde propheta,
tertio eos instruxissc. Porro eos elegisse describitur « Parate viam Doniino, rectas facite semitas ejus
cum dicitur: Designavit Jesus. Quid enim est aliud (Isa. iv), » Quando enim, fratrcs mei, vobis prsedi-
dcsignasse quam eos quodam signo et privilcgio camus, quaudo vos corripimus et ii.struimus, Do-
gralise, notabiles electos demonstrasse? Debentenim niino viam ad-corda veslra paramus.
prsefulgere signis virtutum, qui pastorcs et magi- " Tertio describitur Dominus eos instruxisse, cum
stri conslituuntur populorum.Nam quantus et qualis subditur : Et dlcebal iltis, etc. Sitnt autem decem
debet esse doclor ecclesiasticus, iu cujus compara- in quibus instruit eos. Oslondit autem cis quantus
tione populus grex vocalur! Convenit quippe ut labor eis inciimbat, quid debeant ipsum rogare, quo-
ratione, moribus ctscientia superemineat, nec in- modo ipse sit facilis eos audire, qualcs, quam expe-
curvetur more pecoris ad terrena , sed polius erec- dili et quam feslini ipsi dcbeant esse, quod potius
tus sit ad cceleslia , quse sursum sunl sapiat, 11011 debcant prsedicare, et qua ulilitatc, ubi debcant nia-
-jU_esuper terram ; se et subditos regere et pascere nere, et unde necessaria sumere. Porro quantus
sufliciat. Sed, proh dolor! hodie est sacerdos ul labor cis incumbat, ostondit cum dicit : Messis qui-
populus, imo deterior. Et qui deberent csse lux dem tnulta, operarii autem pauci. Ac si apertedicat:
niuudi, sunt potius fumantes quam flammanles. Et Cum mulla sit messis, el vos opcrarii sitis pauci,
quot designavit? Septuaginta duos. De numero isto- non est vobis otiandum ct dormiendum, sed potius
rum unus putatur beatus Lucas qui hoc scribit, ct cu- cum omni labore et sollicitudine operi instandum;
jus hodie solemnilalem celebraraus. Saneseptuaginta ut mullam messem vos pauci operarii colligere va-
duo eliguntur, qui totidemlinguarumgentibusEvan- {_ lcatis. Quod auiem tunc Dominus dicebat, nuncnos
gelium Christi prsedicarent. Utsicut primo duodecira dicere possumus. Quoniam (quod sine geraitu dicere
apostoli pro duodecim tribubus Israel, itasepluaginta nequeo) et si siint qui bona audianl, desunt qni di-
discipuli propter septuaginta genlium linguas desti- cant: Ecce sacerdotes innumerabiles sunt, et taraen
narentur erudiendas. Sicut autem in apostolis formai iu messe Dei rarus reperitur operarius bonus, quia
est episcoporum, sic in scpluaginla duobus forraa, oflicium quidem saccrdotale libenler suscipimus,scd
est minorum sacerdolum. Secundo, describitur cosi opus ofliciinon implemus. Et perit niultitiido mes-
misisse cum subditur : Et misit illos binos ante fa- sium propter pigritiam operariorum. Secundo, quid
ciem suam in omnem civilatem et locum quo erat ipse> rogare debeant oslendit cura subdit : Rogate ergo
venturus. Ecce, fratres mei, hic discipuli non a se- dominum messis, ut tnillal operarios In messemsuam.
mctipsis, sed a Domino eliguntur et mittuntur. Hoc enim tola Ecclesia tlebe.t quotidie Dominum
« Nemoenim, ut ait aposiolus, sibi assumil liono- rogare, ut millal tantos cl tales operarios in messem
rem, sed qui vocalus cst ul Aaron (Iiebr. v). » Et siiani, qui digni et probi sinl eam cuslodire et colli-
alibi : « Quomodo, inquit, prsedicabunt nisi mittan- gere in liorrea beatitudinis selernse. Rogemus ergo
tur? » (Rom.x.) Et hoc aperte est conlra quosdam, Dominum, nos pastores. Rogate el vos pro nohis,
qui impudenter seraetipsos eligunt, qui se ingerunl,, i) fralresmci.quateruiset nos bonos operarios efficiat,
qui ecclesiaslicasdignitates, vel precibus, vel pretio, ol alios supplcat ad lionoreiii norainis sui, ct ad
vel violenlia rapiunt. De quibus Doininus : « Ipsii ulililatem nostri et veslri. Liililas quippe nostra
regnaverunt, sed non ex me. Principes exstiterunt, , veslra est, et utilitas vestra nostra est, quia si vos
et ego ignoravi (Ose. vui). > Ex se namque, et noni bonaeovcs eslis, nos orationibiis el beneficiis vestris
cx arbitrio summi Rectoris regnant, qtii nullis fultii sustentatis. Damnum quoque nostrum veslrum est,
virlutibus, non divinifus vocali, sed sua cupidilatc. quoniara si (quod ahsil!) ab oflicioboni pastoris et
succensi,reginien rapiunt niagis quam asseqiiantur. vita exorbitamus, vos exorbilare facimus. Vestrum
Quos internus Judex provehit et nescit, quia quos3 quoque damnum nostrum est quoniam, si (quod
permittendo tolerat, per judiciuin reprobationis5 absit!) unus vestrum perit, inde limor et dolor nobis
ignorat. El misit, inquit, eos binos.Non niiniis qiiain1 accrescil. Certe, propter peccata populi, sinit Deus
inter duos fralres fraterna charitas potest deraoii- regnare hypocritam.ul apparet in Saule. Et propter
sirari, nec niinus quain duo sufliciunt ad tcslimo- peccata principum vcl sacerdotum, venit perseculio
nium verilatis, dicenlc Domino quia i in oreduorumI super populum, quod apparct in. filiis Hcli, et in
vel trium tesiium, stat oniue verbuin (Malth. xvui). >> Daviu. Quonjaiii igitur sic nos pastore* et vos sub-
14G7 RADULPIHARDENTIS MC8
diti, conjuiicli sumus, nos ad invicem diligamus, vos A resecat superflua, in se quanluracunque potest rc-
nostra, et nos vestra oncra portemus; vos nostri, et stringat etiam ea quse videntur ei necessaria. Mystice
nos vestri, in brationibus, ohlationibus ct eleerao- vero pccunia in sacco clausa, est sapienlia occulta.
synis memores simus, quatonus sicut simul hic vi- Sed sapienlia abscondita, ct thesaurus absconditus,
viinus, sic simul in alia viia gloriemur. Tertio, qtiseutilitasin utrisque? Praedicator crgo pecuniam
Dominus ostendit quomodo ipse sit facilis audire in sacco ferre prohibelur, quia qui talenlum vevbi
eos qui sibi donari bonos paslores rogant, cum sub- occullat, reprobalur. Scriptum est enim : c Qui
dit: Ite. Ecce ego mitlo vos. Hinc, fratres mei, con- abscondit frumenta, maledicetur in populis
slat quoniam si pia et inslanle oratione bonum pa- (Prov. xi).» Prohibetur quoque ferre peram, id est
storem poslulaveriraus, procul dubio repulsam non oims ssecularium negotiorum, ne si oollum mentis
paticmur. Propterea, quando vacal sedes pasloralis, ejus opprimat, ad coelestia aliis prsedicandanon as-
deberent sacerdotes ad ecclesias cum plebibus con surgat. Hinc Paulus : c Nemo , inquit, militans
venire, volis ct suspiriis, jejuniis. et orationibus, Deo, implicsrtse ncgotiis ssecularibus. (// Tim. n). >
oblationibus et eleemosynis, a Domino bonum pa- Prohibetur et duas tunicas, id est, duplicilatem ha-
slorem postulare. Sed, unde dolendum est, hodic bere. Simplcx enim csse debet qui siroplicitateni
in electionibus pastorum, unusquisque rcquirit non " debet aliis prsedicarc. Unde dicitur : « Vaehomini
Dci voluntatera, sed suani temporalcm commodita- terram ingredienti duabus viis (Eccli. 11).
tem; non lticrum spirituale, sed temporale, et spre- Prohibetur etiara calceamenlis, id est pellibus mor-
tis idoneis personis, vel sc, vel amicum gestit impu- tuorum aninialium pedes suos munire, id est exem-
denter ingerere. Hinc iralus Dominus permittit ho- plis mortuorum operum opera sua mala defendere, ut
die ponlificari tyrannos et poctas non inslruclores faciunt quidam qui pravitatibus aliorum suam tuen-
sed destruclorcsanimarum. lur pravitatem ; debet autem , juxta Marcum , uti
Quarto, quales esse debeant qui ad prsedicandum sandaliis sive soleis (Marc. vi), ut scilicet pes nc-
mittuntur, ostendit cum subdit: Sicut agnos intcr que sil tcctus , neque ad lerram nudus , quatenus
lupos. Ac si aperte dicat: Si gaudetis de oflicio prse- affeclusejus terrenis non haereat, sed nudus coele-
dicationis, attendite quales esse debetis. Debetis stia suscipiat. Sexto, quantum debeantad prsedican-
enim esse quasi agni intcr lupos, innocenles inter dum esse festini, ostendit cum subdit: Et neminem
nocentes, patientes inler persecutores, mansueti in- per viam salutaveritis. Similia dicit Elisetis in libro
ler saevientes, beneficiarii inter injuriantes. Paslor Regum, mitlcns festinanler Giezi cum baculo si:o
enim ecclesiasticus dcbel nou inferre, sed inferen- ad (ilium Sunaraitidis suscilandum : < Si occurrerit
tes tolerare, sa.vieii.es sua mansuctudinc mitigare, libi horao, inqiiit, non salutes eura, et si salutaverif
injuriosos suis beneficiis superare, ct peccalorum te quispiam, non respondeas ei (IV Reg. iv). >
vulnera in aliisipsc aflliclionibus vuliicratussanare. Ac si aperte dicat : Nullius ohvii detineris confa.
Quem etsi quandoque zelus rectitudinis erigit, ut bulationc, Etquam, fratvcsmei, caeterasvanasoccu-
conlra subditos saeviat, furor ipse de amore fit, non paliones dehet vitare, qui etiam prohibetur in via
de crudelitate. Se-\ multi hodie cum regimen susci- salutarc! Myslice, oronis qui in via salutat ex occa-
piunt, ad lacerandos subditos inardescunl, ct quia sione salutat itineris , non ex studio exoptandae
charilalis viscera non habent, nonpatres, seddomini cjusdem salutis. Prohibetur ergo praedicator in via.
videri appetunt, et humilitatis locum in elationcm salutare, id esl, ex occasione alicujus tempora-
dominationis mutant. Quos propheta reprehendit lis inlcntionis salutis verbum prsedicare. Quod prse-
dicens : « Cum austeritaie imperabatis , ot est po- dicandum est cx sola Dei et proximi charilate.
tentia (Ezech. xxxiv). » Hi audiant quod Deus Septimo, quid prsedicare debeanl, ostcndit cum
liiittitdiscipulos suos tanquam agnos tnter Iupos, hOc subdit: /u qnamcunque domtim inlraverilis, primum
est ad passionem , ndn ad voluptatem , ad patien- dicile; Pax huic domui. Pax quippe prsecipue cha-
tiam, non ad gloriam, ad humilitatem, non ad do- D ritatis non solum oplanda, sed etiam prsedicandaet
minationem. Quinlo , quam expediti esse debcant oflerenda esl. Pax quippe tota evangelica praedica-
oslendit, cum subdit: Nolile portare succulttm,neqtte: lionis materia est. Propler hoc enim misit Dcus
pernni, neque catceamenta. Quod hic Lucas minusj Pater Filium suuin mediatorem in mundum, ut
dicit, Matthseus supplet: « Nolite possidere aurum , sanguinc suo hominem Deo, et Deum homini, re-
neque argentum, neque pecuniam in zonis vestris,, conciliaret, ut Judseum et gentilem in se angulareni
neque peram, ncque cakeamenta in via (Matth. x). >i lapidem cotijungeret, ut mutuam charilalem prsedi-
Tanta prsedicatori debet in Deo esse fiducia, ut prse- carct, ut rebellionem carnis et spirilus sodandara
sentis vitse snmptus, elsi nou provideat, tameni osse demonstraret. Proptevea angeli in nativilate
non defutufos sibi ceiiissime scial, ne , dum mens; Chvisti pacem annuntiant dicenles : « Gloria in ei-
cjus occupatur ad tcmporalia, minus aliis providealt, celsis Deo, et in terra pax hominibus bonse volun-
selerna. Duas quoque tunicas habere prohibetur, nc; latis! > (Luc. u.) Et ipse Christus poslquam ccele-
dum in aliis ipse snperfluitalcm reprchendit, ca ini stia ct terrena pacificavit sangiiinc suo, stans in
ipso reprehendi possit; calocamenia quoquo, cfsii medio discipulorum ait : « Pax vobis! > (Joan. x*.)
videntur nccessaria, ci prohibcnlnr , ut qui in aliis; Ihcc pax, fratros raei, prsecipueoptanda, pra.dkan-
 1469 IIOMILI^. — I. DE TEMPORE. 1470
da, et offerenda est; htijus cnim pacis omnes BOS >A prie stipendium merccdcm vocat. Aliud est enim
prsedicatores legati suraus. Unde Paulus : « Proi stipendium, aliud merccs. Stipendium est expensa
Christo, inquit, legatione fungiraur, tanquam Deoi quse datur militanlibus, per quani vel proptcr quam
vos exhorlante per nos.Obsecrovos,reconciliamini militatur. Merccs vero est corona sempiterna. Non
Deo (// Cor. v). > Deum, fratres mei, peccandoi enim propter stipendia temporalia debet prsedicare,
exacerbaveramus, et lamen ipse prior ad nos nun- sed propter mercedem sempilernam. Qui enim vcl
tios pacis mittit, pacem veslram quserit, dans nobis; propter temporalia stipendia, vcl propler gloriam,
exemplum, ut quaiulo aliquis nos offenderit, noni vel propter aliquam aliam causam tcmporalcm prse-
exspectemus eum, sed ipsi eum primi petamus, elt dicat, ab seterna mercede se privat. Debemus ergo
pacem ei offeramus, quatenus dc acquisitionc ejus; non evangelizare ut manducemus, sed potius man-
animse prsemium mereamur. ducareut evangelizemus. Evangelizare vero,utvilam
Octavo.demonslratqua utilitate pax offeratur,ciim , seternam consequamur. Sed quid, nos miseri pasto-
subdit : Etsi ibi fuerit fitius pacis, requiescet super res, quid nos dieere possumus, qui stipendia capi-
eum pax vestra. Sin autetn, ad vos revertetur. Sane mus, et tamen operari nolumus? Stipendium prsedi-
sive praedicalio, sive oralio, sive aliquod quodcun- caloris sumimus, ct nou prsedicamus. Ex oblatio-
que bonura, non potest esse irremuneralum : quo- , u nibtts fidelium et redemplionibus pcccatoruni vivi-
niam autprodest etilli quifacit, et illi cui fit; aut; mus, ct contra eadcm peccata, nec prsedicalione,
si illi cui fit non prodest, illi qui facit non potcst non nec ovalione, ut dignum csl, aliquid facunus. Pcn-
prodcsse.Unde ct Psalmista: cEt oratio, inquit, mea scmus, fratres, semper quod scriptum est: « Pec-
in sinu meo convertetur (Psal. xxxiv). >;Piopterea, fra- cata populi mei comedunt (Ose. iv). > Cuin enim
tves,nunquam abonocessandumest,quia cuicunque oblationes pro peccatis faclas comedimus, et tace •
fiat, si opus et inlentio bona est, sine fructu esse mus, vel forte (quod gravius est) palpamus et fove-
non potest. Nono, ubi debeant mancre ostendit, cum mus, profecto peccata populi comedimus, id est ea
subdit : /n eadem aulem domo manele, subaudit, in noslra facimus. Itaque, fralres mei, pigritiam no-
qua pax vestra recepta cst. Nec est, ut in sequenli- stram expergiscamus, et quod dicimur, paslores esse
bus demonstratur, de domo in domtim vaga facili- studeamus. Sanctitalem quam prsedicamus habere
tate demigrandum. Proplerea, juxta alium evange- desudemus, onera ssecularium negotiorum abjicia-
listam, prsecipiuntur intranles civitatem inquirere IBUS,paucis contenti simus, exemplo et verbo prae-
quis in ea dignus sit (Malth. x), ne forte coacti po- dicationi insistamus, lucris animarum incessanter
slca hospilium permutare redargui possint aut inlendamus, oves nobis commissas nobiscum ad
leves esse, aut non hene elegisse; ab ca enim domo P Deum Irahere salagamus, quatenus pro illis et cum
in qua praedicalor hospilatur, debet profectus prse- illis a summo Pasfore aeternse viriditalis pascua
dicatiouis inchoare, ut tcstimoniuni bonum liabeat consequamur, ipso largiente qui vivit ot rcgnat per
ab iis quibuscum conversatur. Nam quomodo extra- omnia ssecula sseculorum.
neos poteril convcrlerc, qui illos cum quibus quo- VitaS.Lucatevangelistm perD. Isidorumscripta (15).
lidie conversatur, converlere nequit? Aut quomodo Lucas evangelista, et apostolicse conscriptor hi-
ab exterioribus diligetur, qui a suis domesticis non storise, natione Syrus, arte medicus, Graeco cloquio
erudilus, quem plerique tradunt fuisse prosclylum ,
ditigitur? Decimo vero et ultirao loco, praedicatores, el litteras Hebraeas ignovasse. Hic fuit Pauli disci-
quos nccessaria ferre prohibuerat, unde ca sumere pulus, et indivicluus peregrinationis ejus comes.
deheant ostendit, cum subdit : Edentes el bibentes Quique ab ineunte puevilia castissimus fuit,et_di-
qum upud illos sunl. Debent enim prsedicatores ab scipttlus apostolorum effectus, evangclicse prsedica-
tionis opus exercuit. Obiit autem sepfuaeesimoet
cis pasci corporaliter, quos pascunt spiritualiter. quarto vitse suae anno, sepviltusquc est in Biihynia.
UndcPaulus : « Sivobis, inquit, spirilualia semi- Cujus quidem ossa, regnante Conslantio, Constan-
navimus, magnumest si vestra tarnalia mctamus ? tinopolim sunt translata.
(/ Cor. ix.) > Edenles, inquil, el bibentes qum apnd XLI.
illos sunt. Ac si aperte dicat: Ab illis quibus prse- 0 INFESTOOMNUIM SANCTORCM.
dicatis, potcstis juste necessaria sumcre, sed illis Ecce ego Joannes vidi alterum angelum ascen-
quse apud eos sunt debctis contenti csse. Quod dentem ab ortu *olis, habentem signum Dei vivi
aperte contra illos est qui bospites suos vel petendo (Apoc. vn ), etc. Hacc visio, fratres • mei, quam
deliciosiora gravant, vel asperiora et duriora fati- Joannes evangclista se vidisse testatur,de Chri-
gant. Sicut enim vitium est majores divitias quam Sto intelligitur. Sunt autcm hujus lectionis qna-
domi habeantur flagitare, ita et vititim est asperiores 'tuor paiies. Primo enim , Chrislum per circum-
eibos quam qui domi reperiantur, postulare, cum ' locutionem designat. Secundo, quantam potcstatem
parce apposilis utendo, possit quis religioni suse 'habeat super adversarias poteslales demonslrat.
salisfacere. Quare aulcm debeaul edere et bibere Tertio, quam polenter suos salvet, dcclarat. Quarto,
qusc apud illos sunt, oslendit cum subjungit : Di- quaiita laus inde sequatur, manifeslat. Primo igitur
tjnus est enim operarius merccde sua. Porro impro- Chrisium per circumlocutionem designat cum di-

(15) In liK De Palribus Novi Teslaiuenli.

147i ItADULPHI ARDENTIS 1472
cit: Ecce ego vidi alterum angcum ascendenlem ab A . qiudam dsemones praccipue r.occnt in tcrra, quidam
ortu solis, habentem signttm Dei vivi. Ex tribus Chri- in aquis, quidam in nemoribus, vel per lerram, ra-
slum commendat, ex oflicio, ex natura, exvirtule. tellige dcditos terrenis : per mare, instabiles et per
Ex oflicio, in eo quod vocat eum angelum. Ipse cst diversa vitia fluentes; per arbores, terrenitalem ex,-
enim angelus nou qualiscunque, sed « magni con- cedentes et fructificantes. Quoadusque, inquil, si-
silii angelus (Isa. ix), » qui missus a Patre ve- gnentus servos Dei nostri in fronlibus eorum. Hinc
niens, ut ait Apostolus, « cvangelizavit paccra ct datur intelligi quoniam propter elcctos, qui inter re-
illis qui fuerant longe, et illis qui prope (Ephes. n).» probos in hoc raundo habitant, prohibenlur aliquan-
Ex virtute eum commcndat, cum ait: Ascendentem do dseraoncs perseculionem exercere in reprobos,
ttb ortu solis, subaudi, viiiutc propria, non aliena. ne forte eradicantcs zizania, eradicent simul et tri-
Uiuie Apostolus : < Qui descendit ipsceslqui asccn- tiouin (Matth. xiu), usquequo elecli muniantur, et
dit supra omnes ccelos, ul adimpleret omnia (Ephes. confirroentur, vel ut Lot, de racdio tollantur. Est au-
iv); » et Psalmista : « Psallile, iuquit, Domino qui tem hsec pars lerlia, in qua ostenditur quam potons
ascendil super ccclos ccelorum ad orientem (Psal. sit Chiislus suos custodire intcr malos et salvare.
i.xvn). > Porro Chrislus qtii se humiliavit, dicilur Signemus, inquit, id est discernamus, rouniamus et
ascendisse ah ortu solis. Dicifur aulem diabolus qui confirmemiis, ego interius, et mei ministri exterius.
superbivit, ascendissc voluisse ad aquiloncm, quo- Ego interius, fide crucis, et etiam ministri mei exte-
i.iain qui se hiimiliaiil, ad rcgnum clarita.is ascen rius, signo crucis; ego intcrius, oleo iiivisibili, et
iliint, ct qui supcrbiiint, prsccipilanlur iu rcgioncm mei exterius, oleo visibili. Fide enim crucis et oleo
frigoris et tciiebrarum. A natura cum commendat, gratise spirilualis, Chrislus interius suos a nou suis
ciini subilit : Habentem signitm Dei vivi, id csl divi- discemit, contra perseculiones munit, in bono con-
11:1111 aiicloritatcm ct potcstatcm, qua quasi quodara firmat et couslantes facil. Minislri vero Christi. eos
signo sc pcr omnia denioiislral Deo Patri coscqua- visihili cruce cl oloo visibili exterius signantes, eos
lcm. Qiiidam lanicn hic inltiligiiiil pcrsignum, cru- iuterius disccrni, muuiri elconfirmari demonslrant.
cem qua Deus suos sigual. Scquilur pars sccunda, /n fronlibus, inquit, eorum. Porro puer quando ca-
in qua dcinonslralur qiianlam poleslatem Chrislus lcchizalur, signatur oleo in modum crucis in pe-
habcal supcr advevsarias potcslatcs, cum dicilur: ctore, ut fitlem Cluisti haheat in cordc; signalim
Et exctamavil voce magna qnalnor angclis,quibus da- inter scapulas, ul onus solius Chrisli porlet; si-
1'tm est nocere terrmet mari. Porro clamare Dci, est gnatur in vertice, ut rationem, quse est judex IIOIL 1.-
farcrc : voce igilur magna clainavit Christus, quan- _, nis, conscrvet. Quod bene significatur per hoc quot}
«lo magno el ellicaci imperio tlsemones rcfrenavil. dc sanguine agni. linicbalur uterque pns.is et supei-7
Qualuor vcro angeli, quibus praccipue datum labo- liminare domus, in qua aguus comedebalur. In
ranlibus in lcrra ci mari noccrc, sunt spiritus luxu-. confirmationc vero lil unctio in modum crucis iq
rire, spiritus supcrbiae, spiritus gaslrimargiac, spi- fronte, quse esl sedes pudoris cl pars corporis magis
riius avaritisc. Undc Joel: < Rcsiduuin,iuquit, crucsc_ cniincns, ut fidcm Christi non erubescat in tribula-
comcdil locusta, rcsiduum locusta. cnmcdit bruchus, lione, sed potius confiteatur et prsedieet aperte.
icsiduuin bruchi coracdil aerugo (Joel. 1). > Sanc perf Quoclbenc significaiur, per hoc quod Dominus prae»
erueam, quae cx olcvibus nasciluv cl foliis, et ea con- cepit in Ezechicle signari litlcram Thau iu fronlibu^
siimil, significaliir luxuria, qusc cx carnc nasciliir, dolontium et gemcntiiira de iniquitalibus aliorum,
ct eam consumil. Per locustam vcro, qusc in allum1 ut sic discernorcnlur et pr_emuiiireiitur, nec cunt
salil, el cito dcponilur, signilicalur supcrbia ; per!• pcccatoribus pcrderentur. El audivi, inquil, numc-
bruchuiii, qui csl felus locuslsc, aiiteqiiam alas ha- riim signutorum, ccnlum quudraijinla quatuor millia
lieal, qui sempcr in imo jacens loco, herbam peni- signati ex tribu fdiontm lsrael. Cum juxta litteram
lus corrodil, nolalur gastviniargia. Pcr rubigincm1 vidcalur pcr hunc numcrum electos de Judaeis signi-
vero, qusc mctalla scquitur, avaritia dcsignalur.. D ficare, cl per lurbam innumerabilem, quam subjun-
Miillos quippc consumil hixuria. El quos 11011 con- git, clc.ctos de gentihus. Sed quia super hoc incerli
siiiiiit luxuria, tumcfacit supcrbia. Et quos isla noii sumus, et fere totus iste liber seniginaticus est, ad
supurant, superal gulosilas. Quos vcronullum islo- niysticum rcferamus, ul inlelligamus per hunc nu-
riiin vincit, vincil avaritia. Contra hscc qualuor vi- mcruni non quot, sed quales sint signati ex omni
lia nos nionel Joannes diccns : c Chaiissiini, nolilce Iribu filiorum lsrael, id cst ex omnibus gentibus li-
diligcre mundum, nec ca quae in liiundo sunt. Om- dem Jacob imitantibus. Pcr cenlum igitur quadra-
nitim quidquid esl in inundo, csl aut concupiscen- ginla quatuor millia, omnes electi dequaluor mund:
lia oculorum, aut concupiscenlia oarnis, aut supcr- parlibus significaufur. Per quadraginta enim acci
bia vitse quse 11011esl ex Deo Patre (/ Joan. u). > 1 piuntur pocnilentcs, pcr ccnlum, perfecli, per mil-
Per coiicupiscentiam carnis,gulositatem ct luxuriam;1; lia, perfeciiores, pcrqualuor, qualuor partes mun-
per conciipiscciiliam oculorum, avariliam designat.;. di. Ex tribu, inquit, Juda attodecim millia signati.
Horum igitur qualuor vitiorum species refrenaiil Per Judaiii, qui conftlens inlerprelalur, conlilentc?
Dominus, ne suis clettis obsint, dicens : Nolite no-1- significantur. Quovumduodecim, id est ter quatuor
cere terrw el mari ncqitc arboribus. Conslat quotd sunt signati,.id est omncs de qualuor paiiibus mun-
 1473 HOMILLE.— I. DE TEMPORE.
di, in confessione sancta. Trinitalis pertecti, sunlt A Benjamin, qui filitts dexterm interprelatur, per qucm
Dco signati el electi, et sic de cseteris inlelligenduroi illi significanlur qui inter magnas viiiutes suas hu-
est. Sigmficantur autcm per has duodecim tvibus,, milcs scmper existunt, nihit a se, sed a benedictioue
duodecim virtutes. Quas qui sequuntur. salvan- divinse dexterae omnia se habere reputanles, el quid-
tur. Per Judam, confitenles acciDiuntur, c]uibusi quid boni habent ei attribuentes. Proficiunt autein
sola confessio sufficit, cum non liabent tem- istse virtutes ascendendo gradalim ab imo, id est a
pus operandi, ut latroni in cruce confitenti. Ett sola confessione ad summam virtutem, quse est hu-
quia habenti tempus operandi sola confessio noni mililatcm in summo virtutum tenere. Has virtutes,
sufficit, sequitur Ruben, qui videns filium interpre- fralres charissimi,Jiahere studeamus, si de nuinero
tatur, per quem significantur illi qui ad bene ope- signalorum esse desidcramus.
randum sunt reservati, qui videbunt fructum ma- Enumcratis igitur sub figura virtutihus signato-
nuum suarum in seternum. Et quoniam quidara,( rum, agit Joannes de ipsis signatis subdcns : Post
bene operantes, mintis providi sunt tentalionum, , hmc vidi turbam magnatn. Vocat autem universita-
sequitur Gad, qui interpretatur accinctus, per quemi lem turbam, propter sui multiludinem et incom-
accipiuntur illi qui contra tentationes se prseparanit pvchensibilitatcm. Porrode hac turba dicit septcm :
el accingunt, juxta illud : « Fili, accedens ad servi-. B videlicet, quanla esset, unde venisset, quomOdo
tutem Dci, prsepara animaro tuam ad lentationem i vel ubi se haheret, quem conspiceret, quo vestita
(Eccli. II). » Et quia quidam etiam post longam Iu- esset, quid in manibus haberet, quid diceret. Quanta
ctam succumbunt, sequitur Aser, qui interpretatur esset ostendit cum subdit: Quam dinumerare nemo
beatus, per qucrti signillcantur illi quibus datum est_ polcrat. Juxta quos Dominus dixerat Ahrahse: < Mul-
feliciter conlra tenlationes pugnare, et tentalioncsj liplicabo semen tuum sicvit stellas coali et arcnam
in profectum provenire, juxta illud : c Beatus vir maris (Gen. xxn et xxvi); > electos enira ille solus
qui suffcrt teutatioiiem , qiioniam cum probatusi polcst numerare, qui stellas cceli et arenam maris
fuerit, accipiet coronam vitse (Jac. i). » Et quia pa- potest numerare. El hoc contra eos qui dicunl:
tientiam debet comitari charilas, sequilur Nephtha- Quis polerit salvus essc? Unde venissent ostendn,
lim, qui interprelatur latitudo, per quem significan- cumsubdit: Exomnibtis genlibus,et tribubus,et popu-
lur illi qui ex latitudine cliaritatis suae etiam perse- lis, el (inguis. El hoc contra illos, qui pulant tanlum
cutoribus suis largiuntur. Et quoniara quidam, in Lalina vcl in Grseca lingua calholicos esse. Ut
quamvisexteriora sua persecutoribus suislargiantur, cnim Petrus ait:«Inomni gcnle quae timet Deum et
tamen injurias in corde retinenl, sequitur Manasses, r operalur juslitiam, acceptus est illi (Aci. x). > Et
qui interprelatur obtiviosus, per qucm illi significan- Paulus : « Unde est, inquit, masculus aut femina,
tur qui injuriarum inimemores sunt. Et quoniain Judscus et gentilis, circumcisio et prseputium, ser-
quidam de prsedictarttm Viiiutum consecutione ni- vus et liber? > (Gal. m.) « sed omnia in omnibus
rois hilarescunt, sequitur Simeon, qui interpretatur Christus(Col.ii_), > id cst,inilla divorsitasapud Deum
tristitim exauditio, per qucm signilicantur illi qui, prsojudicat, scilicetneque sexuum, neque nationum,
ne virtutibus suis iiimis hilarescant, semper cor neque observantiarum, neque linguarum, neque con-
suum ad considerationem peccalorum prseteritorum_ ditionum, sed soius Chrislus est omnia in omnibus.
et miseriam hujus iiiundi convertunt, ut inde con- Nemini enim nocet vel feritas gentis suae, vel mali-
tristentur et hiimilientur, juxta illud Sapientise Sa- tia tribus suae, vel vitium populi sui, vel bavbaries
lomonis : « Cor sapientis in trislitia, et cor slulti in^ linguse suse, si tantum Christus vita et moribus ct
IsetiTia(Eccles.vn).»Et quia septem prsecedentes vir- fide teiffiatur. Quomodo vero se habeant ostendit
lutes tenemur ex praeceptoadiinplere, sequitur Levi, cuin subdit: Sluntes unte thronum, id estassistentcs
qui interpretalur adilus, pcr quem illi significantur Deo judicanti el regnanti. Quia enim in raundo
qui non solum praecepta, sed etiam consilia et non scraper aslilcrant Christo in mentibus suis judicalo
injuncta faciunt. Et quoniara tales inter labores, r, ct patienti, illo digni sunt, ut in ccelo assistant judi-
mundanse miseria. ingemiscunt, exspectantes redem- canli et regnanli. Quem conspicerent bstendit cum
ptionem corporis sui, sequitur Issacbar, qui inter- subdit : In conspectuAgni. Inquem desidcrant angcli
pretalur merces, per quein significanlur illi quos tae- conspicere. Illum enim in gloria sua videre est bcale
dct hic vivere, cupientes mori et esse cum Christo. vivere. Quod illi soli mc entur, qui in eum direxe-
Et quoniam vita talium ininoribus necessaria est, runtsemper in hac vita ociilosinleniioiiis suse, juxla
sequitur Zabulon, qui inlerprctalur habitaculum for- illud : « Oculi sapienlis in capile ejus (Eccle. n). >
tiludinis, per quem significantur illi qui pro neccs- Quo vesi.ti essent ostendit cum subdit : kmicti sto-
sitate fratrum laborem non recusantes, de Maria ad lis albis, id est vestiti corpus et animam candore
Martham descendunt. Et quoniam cx hoc provenit immortalitatis. Quod illi merentur qui stolas suas,
augmentum et profectus Ecclesise, sequitur Joseph, in baptismo sanguinis Chrisli dealbatas, immacula-
qui iuterpretatur augmentum, per quem illi signifi- tas custodierunt, vel maculatas lacrymis poenitentise
csntur qui, per (loctrinam suam, Ecclesiam numero purgaverunt. Quid manibus ferrent ostendit cuin
fidelium augmenianl. Et quoniam tot et lantas vir- subdit:'__.(palmm in manibuseorum, id esl victoriales
totes solet ad extremum elatio impugnare, sequitur cl immarcessibiles mercedes in operibus illoru---.
1475 RADULPHI ARDENTIS 1476
QuodiUiincrcnturqui in hac vitaoliosi non fucrint, K rissirai, toto covde audire et reiincre dehemus, quo-
sed pro Chrislo inlaligabilitcr lahoraverint. Quid do- niam in ca demonslratur nobis doctrina, sine qua
cereut ostendit cum suhdit : El clamabunl voce ma- non polest haberi salus. Sunt auicm hujus lccUonis
gna. Esl autera hacc pars quarta, in qua ostendilur parles duae. Primo cnim, instruit nos Dominus,
Salvatorcm quanla laus sequalur. Illi enim qui sal- cxcmplosui; secundo, doctiina verbi. Porroexem-
vali sunt, sicut in hac vita, imo magis in illa setcrna plo sui nos inslruit, cum videns ttirbas, asccndit in
vila laudibus magnse devotionis Salvatorem suum monlcm et ibi sedcns discipulos crudivit, moncns
sempcr benedicunt, juxta illud : «Rcati qui babilant nos universalitcr, ut si euni sequi volumus, non
in dorao tua, Dorainc, in saecula sseculorum lauda- cum lurbis in imo remaneamus, sed tumultum strc-
biint le (Psal. Lxxxm), >dicer.tes : Saltts Dco noslro pilumque mundi cl iraa vitiorum fiigicii.es, ad alli-
scdenti super tltronum et Agno. Ac si apcrte dicant : ludineii) virtulum asccndamus, et in ipsa virlutum
Quidquid salutis conseculi sumus, vel inpcccalorum altitudinc scdcamiis, id esl non clalc, scd hiimilitcr
reniissiono, vel in boiia opcratione, vel in glorifica- r.os liabcamus, et condescciidendo minoribus nos
tione, liibil meritis noslris, scd gratise Dci Patris ct cosequemus, qualcnus sic eos ad nos accedcnlcs do-
Filii ejus altribuendum cst. Quod canlicum canlare cere et Deo lucrari valeamus. Specialitcr vero nos
aiitc thronum Dei, illi soli mcrcntur qui, quidquid prsedicalorcs inslruit, ut cseleris praedicaturi, primo
boni hahucrint, non sibi sed Deo allribuere didice- alliludinera vilsc et doctrinse consceiidamus, juxta
rint; hsec cst enim laus quae magis divinara delc- illud lsaiie : c Supcr niontem excclsum ascende, tu
ctal majcslalein. Ad quam laudem ut mayis nos in- qui evangelizas Sion; cxalla in forlitudine voccm
viiet, ostcndit illain omncs angelos approbare ct luam, qui cvangclizas Jerusalero (/s«. XL). > ln ipsa
confirmare. Quorum atlcslalioni ut magis acqitic- quoque vilae et doclrinae cclsiliulinc sedearous, cum
scauuis, inniiit prius ipsos angclos esse proleclorcs per vocationcm, lum etiam pcr condesccnsioncm.
el exemplarcs nostros. Eos prolectores nosiros Per vocalionem, quia magistroruin esl non discur-
csse oslendit, cum dicit: Et omnes angeli stabanl in rere, sed sedere, non se negotiis ssecularibus impli-
circuitu throni, id est Ecclesise, in qua Deus scdet, care. Unde ct in Geslis ponlificalibus legilur : i Tot
juxfa illud : < Immittct angelus Doi in circuilu ct lol annis scdil ille, vel ille cpiscopus. >Sane sc-
tiinenliuro eum, et eripiet eos (Psal. xxxm). > Et denlis pars inferior recumbit quse manct quiela;
non solum in circuilu throni, scd ctiaro in circuilu pars vero superior erigilur, et iiianet dirccta. Spiri-
seniorum et quatuor animatium, id est prsedicatorum tualis quoquc magistri pars infcrior, id esl scn-
Veteris et Novi Teslamenti. Seniores enim et qtia- ([* sualilas. dcbet a sseculari decursione et nnplicatione
tuor auimalia sunt in circuitu throni, sed angeli qiiesccre, el pars superior, id esl raiio, ad prsedi»
siint iu oircuilu et seniorum et quatuor animaliuin canda ccelestia debct assurgere. Per condescensio-
ct throni, quoniam prsedicatores circumeunl vigi- nein, quia spirilualis magislri esl, sicut inlirniitati,
lando Ecclesiam, ipsos vcro prsedicatores et ipsam sic ct capacilali subdiloiiim condcscendcre, quate-
simul Ecclesiam circuineunl angcli ct cuslodiunl. nus iion minus alta, nec impoiiabilia primo cos prae-
Eos vero exemplares nostros essc oslendit, cuin cos dicct, sed juxta capacilalem illorum eis dislillet, juxla
humiliare in facies suas et Dominum adorare osicn- ' quod Dominus in Evangclio discipuiis suis dicit :
dit. Et hoc inconspectu llironi, id cst Ecclesiae, qua- < Mulla habco vobis dicerc, sed non potestis porlare
tenus considerans Ecclesia ipsos angelos, qui nun- modo (Joan. xvi). > Qualcnus non ingravet nec de-
quam peccaverunt, se tainen humiliare, et suam ex lcrrcat audilores, ut quidam faciunt, sed eis con-
sc infivmitalcm altendere, discal ct ipsa quse pcccavit descendendo, eos ad se irahat. Debet quoquc os suum
multo magis se humiliarc, suam infirmitatcm co- aperire, id est clausum el obscurum verbum aperire
gnoscere, et Dco auctori quidquid boni habet attri- et doclrinalitcr crudire. Quasi euim clausooredo-
buere. Et adoraverunl, inquit, dicenles: Amen. Quasi cct, qui iiitelligibiliter non docet. Scd doclor eccle-
homines bene facitis, quia salutcm veslram non vo- D siasticus, ul lcgitur in Esdra, debet dislinote loqui
bis, sed Dco altribuitis, quianon solum salus, sed et aperte ad intelligendum, ut videlicet non sibi soli,
etiaui omuis benedictio, id cst donuin quod csl bene- sed aliisloqualur. Quod conlra quosdam cst, qui ut
dicendum, cl claritas, sive exlerior sive interior, et se ostcnteiit, obscuris vevbis et inusilalis loquuntur,
tapienliu, qua mala vitamus et bona cligimus, et similcs illis qui magis appelebanl olim linguis loqui
gratiarum actio de collatis bonis, honor, sive tempo- .juam iiucrprelaii , quos Paulus reprchcndit dicens :
ralis sive aelcrnus, et virlus inlerior, et (ortitudo ex- < Nisi manifeslum sermonem dederilis, quomodo
lcrior, omnia hsec sunt Dei, ita ad Deum debenl re • scieturidquod dicitur?» (/ Cor. xiv.) Elpost pauca:
ferri, qui haec in manu habel, cui vult prsebet, cui < ln Ecclesia volo magis quinque verha raeo sensu
cst honor et gloria per omnia ssecula sa.culorum. loqui, ut vos inslruaro, quam deccm millia verboruin
Ainen. in lingua (ibid.). »
XLII. Sequilur pars secunda, in qua Dominus inslruit
l.NFESTOOMNIOM SANOTORUM. nos vorbi doctrina, hortans nos ad oclo virtulos
Vidcns Jestisturbns,ascendit in montem (Matlh.v). seiernse heatitudinis. consecutrices. Quavuni priraa
El.rel. Hanc sancti Evangelii Icctionem, fratres cha- est paupeiias voluntaria. Ad hanc nos invitat, cum
 4477 H0M1LI._E.- I. DE TEMPORE. 1478
dicii : Reuti pauperes spiritu, quoniam ipsorum est A possidcre divitias, timens nc forle divitite cum aut
legnutn cmloruni. Quse ul-ique doctrina mundariic sa- effeminarcnt, aut inflarenl, aut niniis sollicitum,
pienliae est contraria. Mundus enim putat pauperes auf securum eum facerent. Proplerea mediocritcr
esse miseros, et divites esse boafos, juxta illud : vull ncccssaria possidere, orans Dominuro cura Sa-
« Quorum filii sicut novcllae plantationcs in juven- lomone : c Dominc, divitias et paupertates nc dede-
tute sua, filiaeeorum compositae, circumornaUc ut ris mihi, sed lanquam victui meo tribue necessa-
similitudo templi; promptuaria eorum plena, eru- ria (Prov. xxx). > Est autem hxc pauperlas iraper-
ctantia ex hoc in illud, oves eorum fetosae, abundan- fectorum,quinon habenl tantumvirlulis, ut possint
tes in egressibus suis. Non cst ruina maceriae ncque dicere cum Paulo : c Scio et,abund»re el penunam
iransitus, neque clamor in plateis eorura. Beatum pati (Phil. iv). > Qui enim nec solvitur prosperis,
dixerunt populum cui haec sunt (Psal. CXLI>).» Sed nee frangilur adversis, scit abundare et penuriam
eoor.tra Dominus sentiens, hic dieit : Beali pauperci pali. Vos itaque fratres. si non potestis omnia re-
spiritu, id est voluntate. Voluntaria einm pauperlas lihquere, nec potestis iilterdivitias continenter vi-
(si propter Deum fiat) virtus est. Quae a prophetis vere, saltem necessaria sola relinete, superflua ero-
frugalitas appellata est. Porro qualuor sunt species gate, el eslote pauperes ct bumiles mente. Solis
£.auperlalis. Alii quippe sunt pauperes rebus, et non ° enim conlcmptoribus lerrenarum divitiarum pro-
spiritu; alii, spiritu, et nyn rebus; alii, et spiritu et iniltunlur divitise regni cceloruin. Non esl cnim cce-
rebus: alii.spiritu etmediocribus rebus. Sane pauper lestium diviliarura araatpr, terrenarum. Secunda
_"ebuset nonspirilu est, quicumnon habeatmunda- virtus est mititudo, sive mansuetudo. Ad hanc nos
nas divitias.eas tamen ardetetdesiderat. Sedquia pau- invitat Dominus cum subdit: Reati mitcs, quoniam
per est, pulat se esse miserum etDeoexosum. Divites ipsi possidebunt lerram. Est antein mililudo virtus
vero putat esse fortunalos. Proplerea furatur, ra- mcnlis, irse, furoris, impalientise, et totius asperi-
;»it, decipit, mentilur, perjurat, occidil. Qui lanto tatis mitigatrix. Est etenim irae contraria, ct sicut
pejor et damnabilior efticitur, quanto de flagello iiacundus homines a se repellit, ila milis eos ad se
paupertatis non emendalur. De hujusmodi dicit Do- attrahit. Mitiludinis termini sunt asperitas et mol-
minus per pvcphetam : « CuvavimusRabyloiiem, et lities. Tunc enini, fratrcs mei, virlutes mitiludinis
i_?n est sanata (Jer. LI). » Quasi diceret: Fecimus rccte tencmus, cum nec per asperilatem uti quidam
quod ad correctionem ejus potuit suflicere, sed la- faciunl, nostros fugamus, nec per mollitiem, ut Hc-
men ipsa perduvat iu sua iniquitate. Pauper vero li, eos corrumpimus. Cum enim rigor ct mititudo
spiritu et non rebus est, qui cum divilias habeat, virtutcs collaterales sint, utraque pro causa, pro
eas contemnil, et dum cst inter opes, sentit se di- lempore, pro persona est exercenda. Contra contii-
spensatorem, non domiuum. Pauperibus est largus, maces quippe debemus esse rigidi, erga vcro sim-
sibi vero parcus. Illas vero credit solas esse divi- plices et rudes debemus esse mites. Sed et in omi:i-
tias quse doininura suum non relinquunt, ul fidem, bus debet semper comitari rigor mitiludincm, ct
spem et cliaritatem, et cseteras viiiutes quse liomi- militudo rigorem, ut videlicet et sevnper habeamus,
r;em sanctificant simul et beatificant. Qui tanto ma- el niititiidinem rigidam et rigprem milem. Alioquin,
jor est et mirabilior, quanto majoribus opibus cir- aut rigor incrudescet aut mitiludo emollescet.
cumdatus. Vitiis earum non tenetur, non enervatur, Quanta vero virtus sit militudo, ostendit Dominus,
non inflatur, non sollicitatur. Opesei, etsi arrideiit, cum se dicit esse magistrum illius. c Discite, iuquit,
nonlamen irrident.Talis pauper erat Abraham, talis a me quia mitis sum et Jiumilis corde (Matth. x\).t
eratpauperDavid,qui posilus interdiviiiassseculares De hac virtule Moyses commendatur cum dicilur :
dicit:i Ego sum pauperetdolens (Psal. Lxvm).>Talis i Erat autem Moyses mitissimus omnium homi-
pauper erat Job, qui dicit se de divitiis suis gaudia nura (JVU.H.XII). > De hac commendatur et David
non habuisse (Job xxxi). Esl autem hsec pauperies cum dicitur : i Memento, Domine, David, et omnis
fortium virorum, qui in divitiaruin mollitie norunt n mansuetudinis ejus (Psal. cxxxi). > Discamus ergo,
fortiter continere se. Pauper vero et spiritu et re- fratres mei, esse mites et mansueti, quoniam soli
bus est, qui non solum mandata, sed etiam consilia tales possidebunt lerram. Porro congrue possessio
seculus, vendit omnia quse, liabet et dat pauperibus, terrse mitibus promittitur, quoniam soli illi qui sunt
ct nudus nudum Chrislum sequitur. Talis pauper mites inorihus, ut Moyses et David, possunt possi-
fuit Elias propheta, talis Joannes Raptista, tales dere vti terram viventium vel terram mortuorum.
pauperes fuerunt apostoli et eremitse. Est autera Immitcs namque nec se nec alios possunl possi-
hsec paupertas tantum perfectorum virorum, qui dere.
sunt in fide fortes, in vita continentes. in duris pa- Tertia virtus est tristilia sive luclus. Ad hanc
tientes. Qui certissime norunt nulla sibi debere, nos invitat Dominus, cum subdit: Reali qui lugent,
Deo sibi necessaria providcnle. Pauper verospiritu qiwniam ipsi consolabuntur. Risum, fralres mei,
et re mediocriter est, qui cum divitias tanquam nulla Scriptura coramcndat, sed polius vituperat.
vanas conlemnat, tamen non vult eas ominho re- Salomon enim dicit: c Rishm deputavi errorem, et
lin.fuerc, liineiis ne fortc egens lieret, mendax, gaudio dixi: Quid frustra deciperis? (Ecclc. u.)» H
fdi. raptor atque dolosus. Rursus iiec vull magnas alibi :.« Risus. dolore miscebitur. et exircn'? gi..d'i
 1479 RADULPIH ARDENTIS IIQA
luctus occupat (Prov. xiv). > Et alibi: ln ore stulti A patialur bonitatem opprimi a malitia, justitiam ab
semper risus. Et Dominus in Evangclio: « Vsevobis injustitia, pietatem ab impietate, honestatem ab in-
qui ridctis, quia plorabitis (Luc. vi). > Omnis cnim lionestatc. Qui enim hoc esuviunt in hac vita, sine
risus nascilur aul ex vanilate, aut ex invidia, aut duhio saturahiinlur in alia vita, quando scilicet
' ex malilia menlis.
Qui ridet de vanis, vanus est. Qui Deus et sanctos in juslitia perficiet, et unicuique sc-
ridet de damnis alienis, invidus et malignus est. Qui cundum quod meruit reddet. Tuncenim « non esu-
ridet aliis lugentibus, crudelis est. Qui ridet inter rient neque silient amplius, et non cadet super illos
seria stultus est. Qui cachinnatur, cseteris tacenli- sol neque ullus aestus (ibid.). >
bus, constat quia aliquid stultitise occurrit memorise Quinta virlus esi misericordia. Ad hanc nos invi-
ejus. Risus quoque mullus hominem reddit onero- tat Dominus, cum subdit: Beuti misericordes, quo-
sum et odibilcin. Luctum vero commendat hic Do- niam ipsi tnisericordiam consequentur. Sane mise-
minus. Quinetiam ipse legitur flevisse, qui tamen ricordia est virtus miseriae coinpatiens aliense; liu-
nunquam legitur risisse. Cselcium non omnis lu- jus duo sunt effectus, dare et dimittere. Unde Do-
clus cst laudahilis. Quidam enim lugent, quia lu- minus: « Date, et dabitur vobis. Dimittiie, et dimit-
genda faccre non potuerunt, ct mali sunt. Qu'._!am tetur vobis (Luc. vi). > Hsec emm virlus se extendit
iugent de damno rei temporalis, et avari sunt. Qui- * etiam «sque ad iniroicos. Unde Dominus : c Estote,
dam lugent de"corporis sui incommodo, et pusilla- inquit, miscricordes, sicut et Paler vestcr coelcstis
niines sunt. Quidam lugent super funcribus mortuo- misericors est (ibid.), >— i quisolem suum facitcriri
rura, et humani sunt. Talis enim luctiis, si sitmo- super bonos et malos, et pluit super jnstos et inju-
dcstus, reprehensibilis non cst. Scriptuin est enim : stos (Matth. v). > Et Apostolus: c Si esurierit ini-
« Fili, in morluum produc lacrymas quasi dira micus tuus, ciba illum; si sitit, potum da illi, hoc
passus, incipe plorare (Lccli. XXXVIII).> Verum duo enim faciens, congeres carbones super caput cjus
gcnera luctus prsecipue commendat Scriplura sacra. (Rom. xn). > Hujus vhiulis sunt terraini duritia in-
Primus luctus est, quando aliqnis luget pro snis vel liumana, ct compassio indiscrcla.Tunc enim, fralrcs
aliorum pcccatis. Secundus luctus est, quando ali- niei, virlulem misericordiae recte tenemus, quando
quis perfectus plorat pro dilalione ccelcstis palrise. ncc inhumane duri sumus erga naluram proximi
Primus iuctus nascitur cx considcralione pecca- indigentis, nec indiscrete compatimur viliis delin-
torum perpetralorum, ct cx timorc gehcnnaliuin qucnlis. Cura enim misericordia cl justilia virluales
poenarum eis dcbilarum. Secundus lticlus simililcr sint, misericordia crga naturam, et juslitia contra
nascilur ex duobus, videlicet cx consideratione r vitium, cxercenda csl. Iroo in omnibus habeamus ct
prsescntis miseria. el desiderio bcalitudinis seter- misericordiaib justam, et justitiam misericordem ;
nse. Primus luctus si non excedat, bonus est, et alias ncc haec vera misericordia, nec illa vera justi-
secundus melior. De istis dicitur, quoniam qvi lia, sed polius vitium cst. Eleganter aulcin miseri-
lugenl consolubuntur, in peccatoruin dimissionc cordihus consecutio misericordiae promittitur, sicul
ct gaudii coclestis adcplione, quando scilicet cl ccontra judicium sinc misericordia ci qui non fa-
i abslei'gclDeus omiicm lacrymara ab oculis sancio- cit misoricordiam (Jac. n). Sexla virtus cst mundi-
rum, et mors non crit amplius, neque luclus, neque tia cordis. Ad hanc nos invilal Domiiiiis, cum sub-
dolor, quoniam priora tiansiei unt (Apoc. vn), » elc. dit: Beati mundo corde,quoniam ipsi Dcumvidebunt.
Quaiia virtus est desiderium, ad qued nos invitat Esl autem perfccta cordis munditia, nullam lurpem
Dominus cum subdil: Beali qui esuriuut et siliunl in se recipere cogilalionem. Sed quis hoc iu bac vita
juslitiam, quoniam ipsi saturabunlur. Porro univer poterit? Nullus. Vclimus cnim nolimus, muliot cs
saliter juslitia est, unicuiquc reddere quod suum turpiter cogitamus et dclectamur. Sed si turpem co-
est. Justitia ve.ro hominis est, Deo reddere rcligio- gitationem ei delectationem in corde nascentem,
nem, sibi munditiara, proximis dilectionein, paren- statim non consenliendo, refrenamus, non ideo hic
libus honorem, filiis provideiitiam, majorihus obe- p munditiam amiltere dicimur, quia scilicet nos tur-
dienliam, subditis discipliiiaiii,oraiiibus aequilatem. piter cogitasse ct delcctalos fuissc rcprehendimus
Justilia Dei cst unicuique secuiiduni quod meruit et punimus. Possumus aulem dicere cura Apostolo :
rcddere. Neutra auteni in hac vita perficietur, i Si quod nolo hoc ago, non pecco ego, sed quod ha-
quoniam neque homo poterit in liac vita perfecle bitat in me peccatura (Rom. vii). .> Est aulem mun-
unicuique quod suum cst reddere, neque Deus hic dilia cordis secundum statum praesentis vilae, nulli
reddct plenarie unicuique quod meruit. Sed utraque turpitudini consentire. Qui autem sic mundi, quo-
juslilia consummabitur in alia vila. Proplerea con- niam nondum omnino mundi sunl, ideo dicilur dc
venieiiter ait : Beati qui esuriunt el sitiunt justitiam, iis: Non quia jam vident Deum, sed quia videbunt
lanquam scilicet cibum, el potum animse. Nos quo- in seterna vita, quando scilicet nihil de csetero po-
si ibi
que, fvalres mei, lolo desiderio estiriamus et silia- lerunt lurpiter ".ogitare.Nos ergo, fratrcs mei,
nius justiliam, subaudi, facere et fieri dcsideran- eum videre volumus, hic purgare roenti» oculum
tes, scilicet ut nos possimus perfecle unicuiquequod satagamus. Septima virtus esl pax. Ad hanc nos
suum est reddere, ct ut a Deo reddatur unicuiqm invitat cum subdit: Beati pacifici, quoniam fitit Dei
justo secundum quoJ merelur, nc scilicet diutius vocabunlur. Est avitem pax perfecta, perfcctse _ran-
I4i_l UOMILlJE.- I. DE TEMPOUE. iiS2
qnillus mentis slalus, cunclis sibi ornale concor- A imprecaverinl; et persccuti vos fuerint, scilicct dam-
dantibus. Sed cum caro hrc concupiscat advcrsus uiticationibus, cxsiliis ct lormenlis; in vcrbis, cum
spirilum, et spiritus adversus carnem (Gal. v), hsec dicit, et dixerinl oinne malum, scilicel detrahcndo,
pax non est visc, sed patriae. Juxla vero prsesentem conviciendo et accusando. Addit, mentientes, ne
slatum, dicitur pax tranquilltis menlis slatus, cun- glorietur is de quo vere maledicunlur. Addit etiam
ctis sihi ornate concordantibus, vcl saltem aliis or- propter me, quouiam non poena, sed causa martyrem
dinate ccdentihus. Quando cnim Omncs motus in facit. Gattdele, inquit, subaudi mente, el exstdtatc
nobis coucordant ordinate, vel siW saltefti ordinate corpore, quoniam mercesveslra copiosa cst in cmlts.
cedunt, ut bonis mali, vel spiritualibus carnales, Hse virtutes, fratres charissimi, ita sibi sunt coii-
tunc pacem habemus nobiscum, carnem spiritui juncta?, quod gradatim profieimus ascendendo ad
subdendo, et cum Deo, ei obediendo, et cum omni- ultimam. Primuin quippe mundanam considerantes
bos hominibus quantum in nobis, corum bonum miseriam incipimus munduni contemnere. Sccuncio,
scilicet et volendo et qua.rendo. Qui autem sic mo- interiores passiones in nobis mitigare. Tertio, vi-
do sunt pacilici, filii Dei, non dixit jam vocantur, dcntes, nos non posse cas hic omnino purgare lu-
dum adhuc aliqua rebellio in eis est, sed vocabun- gemus. Et quaiio seterniiateni justitise in qua cas
tur inaeterna vita, cum omni rebeUionein eis so- " mitigare valeamus, esurimus; ad quam, quoniam
pita similes Deo eflicientur. Nos ergo, fiatrcs, quan- non propter nierita nostra, sed propter solam misc-
tum possumus, hicpacem in nobis ordinalam hahea- ricordiam perveniluv. Quintodiscimusaliis miseveri,
rous, quatenus ad illam pacem Dei, quae exsuperat ut Deus misereatur nobis.
omnem sensum (Phit. iv), pertingere, et filii Doi vo- Et quoniam misericordia sine munditia non suf-
cari et esse mereamur. ficit, ©mnes cogilationHin turpitudines a corde rc-
Oclava virtus est patientia. Ad hanc nos invitat pellere studeamus. Quod, tit melius valeamus, scp-
Dominus cum subdit: Beali qui perseculionem pa- timo rebellionem carnis et spiritus in nobis paciii-
liunlur propter jusliliam, quoniam ipsorum est re- cari, et cura omnibus hominibus pacem habcre
gnum coilorum. Perro patientia est virlus, illatas si- aflectamus, et deinde perfectioneni martyrii proptor
bi injuriaspropter DeHm sequanimiter portans. Cum Dcum sustinere sequanirailer valemus. Cura islis
ergo dicitur : Beati qui perseculionem patiunlur pro oclo virtutibus unum bcatiludinis prsemium debea-
pler justiliam, subaudiendum est sequanimiter. Tri* liir, tamen propter compctenliam singulariler di-
enim faciunt marlyrem . innocontia, sequanimilas versse nominantur. In illa enim omnia iiivenicnl, in
et causa. Innocentia, ut propter peccata pceuam _ illa quippe et paupertas nostra a_ternas divitias in-
nonmereatur;sequanimitas,utpoeiiam injusleilialam veniet, ct nostra militudo ha-veditatem, et nostcr
«qtioet miti aniraopatiatur;causa, ut propler Deum luctns consolationem, et noslra esuries refectioncni,
patiatur. ldem enim est pati propter justitiam, quod et nostra miscricordia misericordiani, et nostra
propter Deum, cuin Deus juslilia sit. Si autem ali- niunditia Dei visionem, et nostra pax Dci similitu -
quis paliatur innocenter, sed non sequanimiter, dinem, et nostra patientia regni dominaticnem,
martyris meritum non habet. Rursus et si pa- cargiente omniura sanctorum precibus Deo et Domino
_itur et innocenter et sequanimiter, sed non pro- nostro Jesu Chrislo, qui cum Patrc et Spiritu sanclo
pler Deum, martyr non esl. Sed si innocenter, vivil ct regnat Deus, per omnia saccula sa.culorum-
et sequaniroitcr, et propter Deum patiatur , procul XLHl.
Jubio martyr est. Sed cum dicilur, paiiatur proplcr INC.0MJ1EM0RATI0NE DEFUNCTORLM SERSIODE
Dominum, subaudi poenam illatara propter Deum, ut APOCALVrSI.
videlieet et poena propter Deum iiiEeratur, et propter Audivi vocemde cmlo dicentcm tnihi: Scribe: Beali
Deum sustineatur, quatenus cst et in inferente causa morttti qui in Dominomoriuntur (Apoc. xiv), elc. Hoc
sit odium Christi, et in patiente causa sit amor scribit, fratrcs charissimi, Joanncs aposlolus ei
Christi. Qui enim sic paliuntur, vero nomine mar- rv evangelisla, qui virgo est electus a Domino, et virgo
iyres dicuntur. Sed lamen aliquando largiori nomine in sevum permansit; qui et recubuit in ccena supcr
marlyres vocamus, vel quando a!iquis propter peclus Jesu, el cui virgini matrem Virgincm com-
Deumpatiturpoenas, nonpropter Deum, sed propter mendavit. Cujus scriptis tanto magis fides adhiben-
Deum inflictas ul sanctus Leodegarius, vcl quando da esl, quanlo ipse coelestia secrcia de ipsius Do-
aliquis palUur sine aliqua Dei inlenlione, poenas miiiici pector-is fonte caoteris profundius accepit ct
propter Deum inflictas, ut infanfcs qui sub Herode scripsil. Hoc ergo scribit injunctum sibi esse ab
passi sunt. Quod dixerat Dominusde patienlia, aper- angelo, imo per angelum a Spiritu sancto, qualeniis
tius exponit, cum subjungit: Beali, inquit,es(is, cum de requie fidelium defunctorum in libro scribcns in-
maledixerint vobis, velut alia translalio habet, cum tersereret, et ad nostram scilicet fidem et spcm
vos oderint homines, et perseculi vos fuerint, et di- magis robovandam, qualenus de resurrectione et
xerinl omne malum adversum vos tneutienles propter requie fidelium defunctorum certi essemus, et ideo
me. In tribus complectitur persecutionem. In odio, mortem non timeremus, sed potius cum bonis ope-
m factis, in verbis. In odio, cum ait, maledixeiint, ribus eam securius exspectaremus.et de morte a;ni-
stve odio habueriiii, quasi ex odio vobis in corde covum nojtrormn ncquaquam, sicut quidain qui
PATROI.. GLV. kl
1483 RADULPIIl ARDENTIS yg|
spem nonbabent, contnslaremur. Sic igitur beatus A nece-ssitatis, qtiando non oportet cos de cseterolabo
Joannes scribit quod a Spiritu sancto audierat rare, neque pro victu, neque pro vesliiu, vel caeteris
iicons ita, quod beatisunt qui in Dominomoriuntur. necessariis sollicitos esse. c Non enim esurient, ne-
"i in quo sunt bcali et quare. Primo ergo quoniani que silient amplius et non cadel super illos soi
>eatisunt, qui in Doinino moriuntiir, quid sit mori neque ullus aestus (Apoc. vn). > A laboribus infirmi-
iii Doniino vidcamus. Porro in Domino mori tatis, quoniam neque morbo, neque senectute, neque
cst in fide et spe et charilale ilUus niori. Qui aliquo incomraodo, de csetero affligentur. « Abster-
crgo habet fidem calholicam, et sperat salutem, get enim Deus, ut ait Joannes, omnem lacrymam
et diligit salutis auctorera, si in iis tribus morilur, ab oculis sanctorum, et mors non erit ampliiis,
in Domino moritur. Qui vero uno islorum carens neque luctus, neque clamor, sed nec ulliis dolor,
moritur, non in Doniino,, sed in diabolo morilur. quoniam priora transierunt (ibid.). t A laboribas
Priuio ilaque in Domino moriuntur, qui non erroris, quoniam de caelero ncc ignorantia, nec ex-
solum in Domino, sed eliam pro Domino moiiuntur, cessus, nec aliqua inordinatio in eis erit. Quouiam
ut martyres. Secundo etiam in Domino moriuntur, selerna sapientia illos illuminabil, « et erunt omnes
qui, clsi non moriantur pro Domino, ul martyres, docibilcs Dei (Joan vi). > A laboribus pcenilenlise,
tanion cum Domino, et in Domino, id est, cuni " quoniam de caetero non compungentur, ntc flebunt,
innocentia ct sancfitale vilse moriuntur, ut confes- nec jejunabunt, nec se affligenl, propter conscien-
sorcs. Terlio etiam, et illi in Doiuino moriiiiitur, liam peccalorum quaeeis in hac vitadimissa fuerunt.
qui, olsi in vila sua multum pcccavcruiit, tamen in Quod si aliquis ad tcmpus in purga.oriis cmun-
confessione et peccatorum suorum emendationcmo- dantur, taraen in certa spe requiei jain requiescunt.
riuiiiur, ut vere pocnitentes. Quarlo quoque nihilo- A laboribus justitia?, quoniam non erit opus de
minus et illi in Domino moriuntur, qui tamen, etsi csetero pro dcfensione fidei vel Ecclesia;, vel pro
fidem et opera fidei pcr setatoui vcl temporis angu- subveutione indigenlium agonizare, omnibus ini-
stiam habcre non potucrunt, lamen cum sacramento micis et indigentiis procul elimiuatis. Rursus quo-
lidei, hoc ost cum baptismo, dccedenlcs moriuntur, que causalis esthsec prsepositio a, quoniam propter
ut infantes ctncophyli. Sed illi,qui per totam vilani labores juslitise quas ferunt, fidties defuncti, re-
suam in peccatis perdurantes in fine poenitent, quiem sempilernam consequentur. Sed causara in-
nuuquid illi in Doniino moriuntur ? nescio. Scio tollige non suflicientem, sed adminiculanleni. Non
tamen qtiod si vera sit in eis lidcs et pauiilenlia, enim ex operibus justiiiae, sed ex sola Dei gratia
procul dubio in Domino moriuntur. Scriplum est C esl salus. Cave autem ne, quando audis fideles de-
inim: Pcenilcntia, quantumcunque sera, i;on erit in- funclos a laboribus quiescere, intcHigas eos quasi
fructuosa. Sedet latro in crucc moriens, poenilcndo prsc lassitudine pausare vel dOrmire. In illa quippe
miscricordiam consecutus esl. Sed raro, fratrcs beatiludine, nec labor, nec somnus erit. Sed di-
iiici, hujusmodi negligenles in Ike sunt vere poeni- cuutur sancti a laboribus quiescere, id est cessare.
tenles. Exigcntibus cnim pcccatis sttis alius morte Non enim in illa selerna requie eriint sancti oliosi,
prsevcnitur, alius amittit loquelam, alitts menioriam, scd potius conteniplabuntur, laudabunt et bcne-
alius desperal, alius sic indiiratur quod plus poe- cUccntDoininuni in aeteinum. Sed lalis aclio ncc
nilet oum temporalia reliquisse quani peocasse. Pro- fatigationem, nec tsedium generabit, sed potius
pterea, fiatres mei, dum valcmus, dum pocoarc pos- omnifariam requicm, delectationem et jucun-
sumus, peccala nor.tra dimittamus, et secuii'simus. ditatem. Cum igitur dicitur quod sancti requiescuii 1
Alioquin quaudo jam peccare non possunius., nos a laboribus suis, litotes est, minus dieens et plus
peccata nostra non dimillimus, sed pcccata nostra significans.In illa quippe seternabeatiludine,non sola
nos dimiltunt. requies, sed omnis suavitas, omnis pulchritudo,
Sequitur pars secunda in qua demonstratur in omnis dulcedo, omnis delectatio, oinnis claritas,
quo illi qui in Doinino moriuntur, sint beali, cura j) omnis jucunditas, oranis gioria ineffabiliter cumu-
dicilur: Amodojam dicil Spiritus. Haud diibiumquin latur.
Spiriius sanctus, cuius dicere est facere Amodo, Sequitur pars tertia, in qua causa requiei subjun-
iiiquil, jum dictl Spirttus, ut requtescant dlaboribus gilur, cum dicitur: Opera enim illorum,sequunltir
sttis. Amodo, id est a Christi resurrectione, sive a itlos, id est merces operum, vel si lempus opevaiidi
morle ciijuslibct justi, post Chrisli resurreclionem non habuerunt, merces fidei et bonaevoluntatis,qu_e
dcfuncii. Nam.qui anle passionem et resurrectionem pro facto repulantur. Bene autem ait opera eorutn,
Christi moriebantur, in inferno delinebantur et la- non opera aliorum, quoniam, ut ait Dominus per
borabant, etsi non in alio, saltem in eo quod Dei prophetam,«anima quae peccaverit, ipsa raoiietur. >
visioue carcbant, ut requiescant, inquit, a laboribus Filius non portabit iuiquilatero palris, et pater non
suis, hsec proepositio a est rcmotiva el causalis. Et portabit iuiquitatem tilii. < Justilia justi erit super
remotiva auidem.est, quoniam fuleles defuncli ces- eura, et impii impietas erit super eum (Ezech. xvm). >
sant au omniuus laboribus, a laboribus ntcessitatis, Sed nunquid orationes, elcemosynse, oblationes,
a laboribus inflrmitatis, a laboribus erroris, a labo- cseteraque bona quac pro amicis nostris defunctis
nbus poenitcntise,a laboribus justiiisc. A laboribus facimus, eos non sequuntur? Nuntjuid cis non pro-
 1483 HOMILI.-E.— 1. DE TEMPORE. 1486
sunt ? Legimus enim in lihro MachaDseorum, quod \ morat vivens, quoJ orationes aliorum ci prodossent
«-vir forlissimus Judas misit duodecim drachmas post mortem. Ea propler, fratves mei, dum possu-
argenti Hierosolymam, oflerri ea ibi pro peccatis mus vitam nostram einendcmus, lacrymij maculas
mortiiorum (// Mach. xn). » Quod 'si supervacuum noslrasabIuamus,opcribus misericordia. insistamus,
esset, non hoc eis valere spcraret. Prosunt igitur, animas defunctorum oralionibus et elecmosynis ad-
sed illis qui indigent, et qui in vita sua meruerunt, juvemus, quatenus aliorum orationes ct tieemosynas
ut eis hujusmodi prodesse valerent. Defunctorum nobis post morlem prodesse mereamur, largiente
enim tria sunt genera.Alii enim sunt valde boni, qui Domino nostro Jesu Christo, qui cum Patre et Spi-
post mortem statim ad requiem transeunt, et hi rilu sanclo vivit et regnat Deus, per omnia ssccula
noslris orationibus nec beneGciis indigent, imo vcro sseculorum. Amen.
nos suisjuvant. Alii sunt niediocriter boni, qui in XLIV.
vera confessione et pcenitentia descendentes, quia LNEADEM SERMO DE EVANGELIO.
nonduin sunt perfecte purgati, purgantur in purga- Dixit Jestts lurbis Judmorum: Amen, atnen dico vo-
toriis locis: et iis procul dubio oraliones, eleemo- bis, quia venit hora, et nunc est, quaiulo mortui au-
synaeet sacrilicia prosint. Quibus tamen non ipsis dienl vocem Filii Dei vivi, et qui audierunl vivent
mortuis nova merita comparantur, sed prseceden- H (Joan. v), etc. Sicut ex hoc et aliis sacrse Scriptu-
tihus consequenlia isla reddunlur. Alii vero sunt rae locis, colligimus, frafres mei, trcs sunt vise, ct
damnali omnino, qui hujusmodi beneficia sibi pro- tres morles earum pvivatorise, ct prinia quidem viia
desse non meruerunt. Nos tamen, fratres, quia igno- • est spiritualis, qua spiritus sinc bomo vivit, dum
ramus qv.i indigeant, vcl qui non indigeant, vel juste et spiritualiler vivit, dum scilicct pcr graliani
quihus prosint, ve« non prosint, pro omnibus et veram, vitam, quse Deus est, hahel in se habitan-
<,uibus incerti .uiniis, orationes, eleemosynas, obla- tem. Huic vitse est opposita mors spiritualis, qvia
tiones, facere debemus. Quse profecto pro valde spirilus, sivehomo moritur, dum peccat, dum Dcum
bonis sunt gratiarum actiones, pro mediocribus ex- a se excludit, et diabolum habilaloreni recipit: Sic-
piationes, pro reprobis qualescunque vivorum con- ut euim Deus inhabitando per gratiain suani vivi •
solationes. Sed, sive prosint, sive uon prosint, illis ficat animam, ita diabolus per pcccatuiu inhabi-
pro quibus fiunt, tamcn illis qui hoc ex devotione tando occidit oam. Non quia mori possit, sed quia
iaciunt, prodcsse possiinl. Soviptum est, < et oiatio mtiius esset ei omnino non esse, quam sine Deo
mca in sinu meo convertelur (Psal. xxxiv). » Et qui csse. Secunda vero vila est corporalis, qua vivimus,
pro alio orat, pro seipso laboral. Sicut et etiam dum corpus nostrum anima vegetatur. Huic cst con-
honor sepulturse et sedificatio sepulcrorum, quse " traria mors corporalis, qua morimur dum anima a
mortuis niliil prosuul, vivis taraen hujusinodi fa- corpore nostro separatur. Tertia autcm vita est vita
cicntihus sine fructu non sunt, Unde Tobias, ct selcrna et beata, quae vere vila dicitur, quoniam
quidam alii, sancti commendantur. Proplcrea, fra- oinni corruptione, omni defectu, omni tristitia ca-
tres niei, de defunctis nostris, scilicet parentibus, rens, oranium honorum el gaudiorum folicilatc cu-
amicis, benefacloribus, ct cseteris meraorcs et sol- mulabitur. Iluic est opposita mors aelerna ct misera.
liciti simus, pro illis orationcs, eleemosynas et obla- Quae vero mors dicitur, non quod reprobos anAihi-
tiones frequeutemus. Refert siquidem beatus Gre- let, vel resolvat, sed quia melius essel ois ir.iliiss
gorius in dialogo suo. Quod Paschasius Romanse mori quam in seterna vivere miseria cl pcena. Sicut
sedis diaconus, vir fuit eleemosynarius, pauperum justi ex spirituali vita per corporalem nu rito p;ove-
«.urator et sui conleraptor, cujus etiam libri exstant niunt ad seternam, ita reprobi ex niorle spirituali,
de Spiritu sancto luculenli. Hic in illa contentione, per corporalcra merilo perveniunt ad sctornam. Non
quse inter Laurentiura et Simachum fuit, Lauren- sicut trcs vitse ex Deo sunt auclore, ila tres liiorti s.
tiuraelegit. Ettamen, quamvis ille omnium generali Mors enini spiritualis, id est pcccatum, non est a
electione superatus esset, a Laurentio nunquam j. Deo, sed potius a diabolo, vel ah hoinine. Unde
discessit, sed usque ad mortem ei favit. Tandem scriptuni est: « Deus mortem non focit (Sap. i), »
inoriens cum in feretro positus essef, ejus dalmati- sed homines raauibus et pedibus acecrserunt sibi
cam dseraoniacus tangens, liberatus est. Cum Ger- mortem. « Invidia diaboli introivit mors in orbem
_c_iiiusCapuanus episcopns, causa valoris rccupe- terrarum (Sap. n). » Iinitantur autem cum qui suiit
randse, in angulanis thermis se lavaret, prscfalum ex parte ejus. Mors vero corporalis et seterna a Deo
Paschasium obsequenlem in calorihus invcnit. Cum auotore sunt, quoniam sunt pcenae justc propt_r
vero mirans qusereret quid tanlus viv ibi faceret, peccatum inflicUe, unde Dominus ; « Ego occidam,
audivil ab eo quod in illo loco pcenali posilus esset, et ego vivere faciam, percutiam, ct cgo sanabo.
quod contra Simachuin Laurehtium sustinuissct. (Deut. xxxii). >
Sed, c quseso, ora pro me. Et tunc merequiem con- Cum igilur sint trcs mortes, a prima ct secunda
secutum noveris, si huc rcdiens me non inveneris.» resurgere homo potest, a tertia, non poiest. Siout
Quod et factum est. Nam beatus Germanus pro eo enim vita acterna non potest cadere in mortem, ila
Domino supplicavit, et rediens non eum invenit noc mors aeterna potest resurgere ad vilam. A morfe
Uude eognoscimus quod prrefatiis Paschasius me- enini spirituali facit nos peccatores pei pocnitcntiam
1487 RADULPHI ARDENTIS 148S
in hac vita restirgere. A morte vero corporali facicl A de Doo, ila esl vita de vita. Et hoc est quod" dicit :
nos rcsurgcre in generali resurrcctione. De iis ita- Sicut enitn hnbet Pater vitam in semetipso, sic dedit
que duabus resurrcclioiiibus loquitur Dominus in et Filio vitum habere in semelioso Non quod Filius
prselibala loctione. Et primo de prima, secundo de tanquam non habens et gratiam abquando accope-
socunda. Loquilur igitur dc prima cum dicit: Amen, ril vitam, sed dedit vitam, ld cst genuit ox sua sub-
amen dico vobis, elc. Porro Amen advcrbium est stanlia substantialiler vivenlem. Si crgo Unigcnitus
affirmandi, derivatum a nomine fidei, valens quan- Dei orania dicit se habere a Palre, quanto magis
tum fidelitcr sivcucre, et estquasi jusjurandum Dei. nos, fratres, siquid boni hahcmiis, si q.iid boni vel
Quod ciim geininatur, major rei aflirmatio demon- cogitamus, veldicimus,vel facimus, debemus sontire
stratur. Noluit igilur Dominus in hoc nos ivibitare, et dicere, non ex nobis ipsis habere, sed ex DeoPatre.
quod quasi per duplex jusjurandum voluit conlirma- Sequitur pars sccunda, in qua Dominus loquiiur
re. Quia, inquit, venit hora,et nunc est,quando mor- de resurrectione corporali. Dicil itaqtie ila se ha-
tni audienl vocemFilii Dei vivi, el qui uudierint vi- bcre poteslatem ab eodem Patre, (i judicandi, et
vent. Sicut ettim Pater hubet vilum in semelipso, sic resuscitandi, et remunerandi. Potestatcra judicandi,
dedit in Filio hominis vitam habere in semelipso, elc. cvira dicit, et potestatem ei dedi judicium facere, el
Quatuor dicit de prima resurreclione, videlioet causam, cum subdit, quia fitius hominis esl. Porro
quando liat, et in quibus, et per quem, et ex quo. triplex causa potest hic intolligi, vol dandi, vel po-
Sane quando fiat oslendit cum dicit, venit hora et testatis, vcl judicii. Quia eniin Filius est, clicilur ei
nuncest. Quia eiiim Dorainus jam aliquot mortuos dala potcstas lanquam majori. Rtirsus quia (ilius
in peccatis, prsedicando resuscitavcrat, et multo hominis est, et quasi inipotens inter liomines . p-
plures per se et per suos resuscitaturus erat, bene parere dignatus est, dignum est ut in resurreetione
ait, venit hora et nunc est. Est autem generaliter hsec appareat omnia habere in poteslate. Rursus quia
hora vila praesens ; dum enim hic vivimus, dum filius horainis esl, et so iujuste-judicari passuscsi,
peccarc possumus et bene agere, a pcccatis possu- dignum est ut in judicio judex appareat universn-
nius poenitcrc el resurgerc. rum. Non enim pcrsona Patris, sed persona solius
In alia vero vita non erit tempus pcccandi, nec Filii in judicio apparebit, ut videlicet aperte videant
bene agendi, sed lantum recipiendi. Nec poterunt Judsei quera injusle judicaverunt, et crucifixores in
ibi resurgere a morte seterna, qui hic noluerunt re- quem pupugerunt, et omnes reprobi, quem con-
surgere a culpa. In quibus autem fuit haec rcsur- tempserunt, et omnes elecli, qucm dib.xcrunt. Po-
rectio ©slcndit,quoniam, in mortuis audienlibus vo- C leslatem vero resuscitandi moiiuos se dicit babere,
cem Fliii Dci. Sed quoniam quidam audiunt verba cum subdit, nolite mirari, hoc scilicot quod Filius
Cbristi lantum aure corporis, et non cordis, gemi- hominis habeat polestalem judicandi, et etiam quod
navit dicens audient; et qui audient? Illi enim soli mirabilius videtur, habet polestalem niortuos in
vesuscilantur a peccatis in mente, qui verba Cluisli corpore et anima simul resuscitandi. Quod ita ait,
audiunt ctiam tolius cordis aure, qui scilicet ea re- qttia venit Itora quando omnes qni in monumentis
linent cortle, quse exsequuntur operatione. Unde Do- sunt, audienl voccm Fitii Dei. Hsecvox cst ille cla-
iuinus : c.Qni credit in me, > subaudi, fide per di- inor, de quo idem alibi in Evanjelio dicit : « Media
lectionem operante, « etiamsi morluus fuerit, vivet nocte clamor factus est: Eoce sponsus venil, exite
(.lonn. xi). > Ecce, fratres mei,vere voccm Filii Dei obviam illi (Mattli. xxv); > haecvox est illa vox ar-
auditis, vcrba enim.quse loquor vobis.verba Chrisli changcli sive tu*oa, de qua ait Apostolus : « Quo-
sunt. Si ergo ea toto corde audilis, ctiamsi inpccca- niam ipse Dominus in jussu et voce archangeli, ct
tis mortui sitis, procul dubio vivclis. Verum, si ad in tuha Dei descendet de coelo, et moiiui qui i:i
niodum Judseovum sola corporis aure verba Christi Christo sunt, resurgent primi (/ Thess. iv), » etc;
auditis, non tantum non proderunt vobis, imo ma- audient, inquit, vocctnDci el procedent, id est ex vi
jorcin damnationem sicut illis cumulabunt. Undc D vocis audient et resurgenl. Ecce, fratres mei,
Dominus : < Si non venissem, inquit, et locutus eis quanta et quam mirabilis est pmnipotentia Filii Dti,
non fuissem, peccatum non haberent. Nunc aulem ad cujus vocem pulveres omnes defunclorum, quan-
excusationem non habent de peccato suo (Joan.xv).i lumcunque lecti, quantumcunque dispersi, statim
Per quemquoquefiat resurrectio a peccalis, ostendit conglutinabuiitur, vivificabuntur et dc tumulis pro-
quia per Filium, non tanquam per ministrum, sed tan- cedent. Qui licet a me ila verbis distinguantur, ta-
quam per auctorem. Et causam subdit, quia ha- men.quam cito fiant Apostolus dcmonstrat, dicens :
J.et vitam in se manentein, sicut Pater, subslantia- « Omnes resurgemus in momento, in ictu oeuli
litcr ct causaliter. Substantialiter, quoniain ipse est (/ Cor. xv). » In momento, id est in temporis pun-
ipsa vita per cssenliam; causalilen, quoniaro ipse cto, cujus brcvitatem, actione, quse in ca tieri po-
est causa cfliciens omnium viventiuni sive viventium test, diflinit. Cum addit, in ictu oculi, id cst quod
corporali vila, sive vivenlium spirituali vita, sive tanlum durat, quantum ictus oculi, id est emis-
viveniium seteiiia vita. Rene autem potcst vivifi- sio radii, qui ex quo emiltilur, non prius proxima,
caro, qui auctor est vitse. A quo vero hoc ha- sed sequeproxima et remotiora contigit, et omnein
boat ostondil, quia a P3,tre. Sicut enim est DJUS intorjacentera aerem simi.l transit, ut in eo qui;d
 1489 HOMILIiE. - II. DE SANCTIS.
videt, aciera suam polius invenisse, quam illuc cam A cit Dominus non bonos, sed malos, resurgere ad
perduxisse quod putet. Per quam intelligimus Deo judicium? Quoniam sanclis suis supra merita sua
tam facile esse qusecunque recenlia quam diuturno accumulabit gloriam; nialis vero nonnisi juxla rae-
terapore delapsa cadavera suscitare. Quales quoque rita adjudicahit poenam. Sod dicetis . Quomodo re-
de monumenlis procedenl, ostendit idem Apostolus probi sccundum merila sua judicabuntur? Quid?
dicens: « Canet eniin tuba, et mortui resurgent pro eo quod peccavcrunt temporaliter et momen-
incorrupti (/ Cor. xv), » id est integri membris et tanee, sine fine puiiieiitur? Juslum est enim ut qui
immortales, tam boni quam mali. Sed tamen mali finem non fecerunt peccato suo, finem non inve-
semper erunt passibiles el ad acerbitales poenarum niant in tormento. Qui enim in hujus vitae bre-
somper recrudescentes, nec mori valentes. Potesta- vitate peccare non desinit, multomagis si semperse
lom quoque remunerandi bonos et malos se habere hic victurum pularct, nunquam peccare desineret.
oUeudil, cum subdit, quod ad ojus vocem proccdenl Unde merito, qui semper erat peccaturus, semper
i/iti bona fecerunt in resurrectionem vitm; qui vero e: at luiturus. Propterea, fratres mei, aut finem no
tnala in resurrcclionem judicii, id est damnationis. strum , finem malis voluntatibus et volupfatibus
Kesurgent quippe omnes, tam boni quain mali, ul noslris ponamus. Dum licel mores nostros corriga-
bona quoe fecerunt in corpore et in anima, recipiant " mus, morlem noslram anle oculos nostros semper
siiniliter in anima et in corpore. Et bona quidem habeanius, quani terribilis veniat summus judex co-
fecerunt qui bona opcra et cum inlentioue bona gitemus, maculas pcccatorum nostrorum lacrymis
ctcum perseverantia perfecerunt; mala vero opera poenilentise dilua;i:us, operibus misericordiae insi-
focerunt, qui mala opera, vel hona cum inala inlen- siamus, quatenus in illo tremendo judicio miseri-
tione, vel sine perseveranlia, focerunt. Sed cum tam cordiam consequi niereamur. Amen.
itoni quam niali ad judicium sint venluri, quave di-

II.

HOMILI^ DE SANCTIS.

DE APOSTOLIS (EX G. VICELIO).

Mononymi horum sunt quatuor, videlicet Andreas, Joannes, Philippus et Barlholomaeus. Reliqui
omnes sunt ve) dinonynii vel liinonymi. Dinonymi, Jacobus Majov, qui idem dicitur filius Zebe-
da_i (Matth. x; Marc. m); Jacobus Minor, qui idem dicitur lilius Alphaei (Malth. x;.Marc. m; Luc.
vi; Act. i). Dicebatur idem Juslus. et Oplia, id est armatura. Malthseus qui fuerat telones, qui idem
dioitur Levi filius Alphsei, haud dubium quin alterius et diversi a priore Alphseo Jacobi Minoris
palre (Marc. n). Neque enim fratres germani erant Jacobus et Matthaeus. Thomas, qui idem dicitur
Didymus (Joan. xx), tametsi idem nomen videri poterat, diversa nimirum lingua pronuntiatum. Nam
quod Hebrsei thom seu Thomas, hoc Grseci Sifopt>vvocant, Laline gemellum dicimus. Trinonymi sunt,
Simon qui idem Cananseus dicilur (Matth. x), et Zelotes (Act. i). Neque tamen usque adeo aliud est, co-
gnominari Cananseum, aliud Zelotem, siquidem quod Hebrsei Canani seu Cananscum, hoc Graeci (_)>UT»V
clieiint, nos minulatorem. Dictus vero est Simon ille Cananseus, non quod fuerit de gente Chanaan, sed a
vico GalilaeseCana (Joan. n). Simon alter (nam duos Simones habet aposlolicus ordo), is cognominatus
fuil Cephas, ct idem Petrus, imo ctiam Rarjona, seu ftlius columbw. Verum et hoc loco consistit uorainum
varialio in linguarum diversilate. Nam quod Chaldaei Cephas, hoc ipsum Grseci nirpm vocant, nos saxum.
Pari ratione dicitur puella illa (Act. ix). Tabitha, et eadem Dorcas, scilicet ab intuendo, tametsi juxta
originale rectius legilur Tabeia. Ultimus Judas, qui jam Lebbseus, jarn Thaddaeus cognominatur (Malth.
x), sanctus Lucas vocat hunc Judam Jacobi (Luc. vi), Judam Jacobi fratrem (Act. i), exponens nimirum
quod ante dixerat, Judas Jacobi. Hactenus de nominibus apostolorum. Cselerum noniiulli ex apostolis san-
guine ac nccessitudine coniuncti fuerunt. Simon enira Cephas seu Petrus et Andreas fralres erant ex Ga-
lilreaorti. Jacobus Major et Joanncs fratres, et ipsi erant, quorum pater Zebedseus, mater Salome. Duo
isti aptid Marcum cognorainationem habcnt Beneregesch seu Beniaregesch (Marc. in), id est filii tonilrui,
a firmitate et magnitudine fidei, teste Hieronymo. Quin fratres eliam erant illi Jacobus Minor, Simon et
Jtidas; horum pater Clcophas, et mater Maria, quse dicebatur soror Marise deiparse (Joan. xix). Verum
aut Cleophas ille cognominatus fuit Alphseus, aut Alphaeus secundus maritus Marise hujus iuerit oportet.
Lihet vero hos duos Simones epithetis discernere, sicut duos ille Jacobos, ita ut alterum Majorem, ncmpe
Simonem Potriun vocites, alterum Minorem, videlicet Simonem Zelotem. Discemuntur etiam duo Judae,
dum alter Lebbseus a corde, aller lscariola a mercede appcllatur. In cujus locum suffectus Matliias,
quem Franciscus Picus in carmine Donatum votat, inlerpretans nimirum Latine, quod Hebrseis Matthi
clicitur (Acl. 1). Idem nomen Matlhscus babet, nisi quod in finc syllabis distinguuntur Malhias et Mat-
t!;a_us.
COMMUNESS. APOSTOLORUM. C loquitur apostolus Paulus Ephesiis discipulis suis;
1. sed et eadem loquitur nobis, fratres charissimi, si
Jam non eslis hospttes et advenw., sed estis cives taroen juxta Dei prsecepta et apostolicam doctrinam
scwctortiB!et domeslici Dei (Ephes. u), elc. Uxc vivitis. Dicit itaque tria. Primo dicit non esse cives
liDI RADULPHI ARDENTIS \m
civilalis Dei; secundo, quod majus est, esse etiara A « Fundamcnta, inquil, e]us in montibus sanctis
lapides cjusdem civitatis per sedilicalionem Christi; (Psal. LXXXVI),» id est in aposlolis Hi ad instai
tcrtio, quod maximum est, esse ctiam templum Dei. montium prirai radios fidei suscepcrunt, super quo-
Fiimo igitur ostendit nos esse cives civitatis Dei, rijm fundamcnlum sedi.licatisumus, juxta quodPe-
cum dicitur: Jam non estis hospiles et advcnm. Porro trus ait : « Ad quem accedcntes, Iapidem vivum at
hospitasdicuntur.breviter manentes, advensealiunde hominibus quidem rcprobatum, a Deo vero electum
venientes. Ilospites vero in civitate Dei sunt, falsi ct ipsi tanquam lapides vivi supersedilicamini in do
Cbristiani, qui in Ecclesia ista mililante sunt, nvi- mos spiritualcs (/ J?e(r. n). » Porro lapis qui in scdi
mero, non merito, namine, non numine, tanquam ficio est collocandus, prius de lapicidio malleis se
landein inuliles paleae, venlilandi et comburendi, A,t qtjestratur. Deinde omnis imposlursi et tortura fer
VJS, f.afrcs mei, si in fide el charitale Dei perseve- ra.mentis ab eo resecatur, deinde ad regulam qqa
viitis, hospites non estis. Rursus advenae non estis, dratur, ad ultimum eum ca.menfo in sedificiocollo-
iiuoniara in illa coelesti civilate, in qua, in piimo catur. Sic unusquigque noslrum %fratres mci, ut ip
Iiomine creati estis, desiderio et spe, jam manetis. sedificiocceleslis civilati,svaleamuscoUocari,primo ?
S.d estis cives, id est concives sanctorum et, dome- massa perditionismalleiscommiiiationem, gratiaDo 1
stici Dei. Porro tria faciuot concivem ejusdem civi- operanle, sequeslramur. Quasi enim quidam niaUoui;
talis, cohabital:o,earumdcm legumet morum obser- est, cuin dicilur nobis : « Agite pa.iiitenliam, qui?
vatio, ejusdem comrauniouis et reipubUcsc dilectio. sgcuris ad radicem arboris posita es. (Malth. iu;
Esl autcra, fralrcs mei, civilas nostra illa Jcrusalcra Luc. ni). ».Deinde, per drsciplinam doclorum om-
coelestis et beala, cujus ciyes omnes beati sunt qui nis tovtuvsvel impostura vitiovum anobis vesecatur.
jam sunt. Cujus quoque nos cives, Deo largientc, Tertio, ad regulam divinorum urseceptorum quadra-
iuturi sumus,, et etiam jam in parlc sumus, si in illa mur, ut scilicet sotidi siinns ctfrrmi, ut scilicct i.ver
"neatacivitate spe et desiderio habiiamus, si mores per prospcritatem a dextris, nec pcr advevsitalem a
ct lcgos sanctorum observamus, si communionem et sinistris, nec pcr apeiiam teiila.lioncmante, nec r&.
rempuhlicam sanctorum toto ardore diligimus, clesi- tro per occuliam, dejiciamur, nec per superbiam
dcramus ei quacrimus, si pro ea laboramus, et usque sursum,, nec per dosperatkmein deorsum coinmor
ad nnrt-ni dcccrtanius. At qur in mundo amore vcamur. Sed et caeiiicnlum chavilaiis neccssavium
habitanf, qui leges ct mores mundanoruni seclantur, csl nobis, sine quo nec Deo, nec proximo compagi-
qui commuiiioiicm fi-atcrnitatis scindunt, el pro lem- nari, nec in ccelesti a.di(icio valcnms collocari. Hac
poralibus proprietatibus litigant et pugnant, ab illa r enim non habila, frustra habcnlur caetcra. Hoc au-
beata civitate prorsus cxsules erunt. Duo quoque lem poeleste acdificium fundatur, ct pcrficitur, noi»,
facittut domesticuin, videlicet familiare obsequium liomine, sed ipso sittnmo aiujuUirilapide Chrislo Jesu.
et conscicntia, secrctorum. Nos quoque, fratres mei, Tria, dieit de Chrislo : Quod ipse est lapis, quod
.si Doo, jitxta voluntatem suam, farailiariter et spe- ..umnius, et quod angiilaris. Lapis est, quia immo-
eiaUterservire satagimus, si per sacram Scriptutaii- bitis et (irmus, quia effundit aquain vivam, undc
et Spiritus revchilionem secrela Dei jam ex part. 1-ibunt liominos ct jumcuta, quia scinlillat viiiuiibus,
cognoscimus, jam procul dubio, n.on solum civcs, e.l miractilis. Rcprobis vero est « lapis offensionis et
sed eliani domestici sumus. pelra scandaU (I Pelr. n), » « super quem qui ceci-
Seqiiitur pars secunda, in qua Apostolus osten- derit, confringetnr; qui veio super euni ceciderit,
dit nos, si veri Christiani sumus, esse ctiam lapities contcretur (Malth. xxi). > Summus est,quia sictit
supernae civitatis, cura subdit: Supermdiftcati supet ipse fundator el fundameiitum sanctae Ecclesisc, ila,
fundatnenlum aposlolorum et prophetarum, ipso est perfeclor el perfectio cjusclem. Ipse quippe
swnnw aiigutari lapide Chrislo Jesu. Fundamen- est principium ct finis. Finis non consumplionis,
tum apostolorum et prophetarum, unum solum sed consumnialionis. Angulari.s csl , quoniani
Christus, qui dicitur fundamentum triplici ratio- D ipse mediator reconcilians in se boniinciii Deo el
ne. Sicut enim fundamentum sustinet totum aedi- Deum homini, pacificans in se angelos hominibus
fictum et a nullo sustinctur, ita Christus tolam et liomines a.ngelis, uniens in se Judscos genli-
Kcclosiam rcgit et porlat, et.a neniine porlalur vcl libus et gentiles Judseis. Quidquid igitur, fralrcs
rcgitur.. Rursus, sicut sedifichim sine fundamento mei, sedificamus, quanlumcunque recliludincm in
slare non polest, ita nuUa slructura virtutum, vel moribus ct in bonis operibus habera viflcaniur,
bonoi-um operum, sine fide Jesu Christi stare potest. lamen super arenam cl in vacviomfedificamus, nisi
« Imposribile est enim aliquid sine fide Deo placere Christum, et fundamenlum et lapidem angularem^
(Ilebr. xi). » Rursus sicut fundamentum non vide- JJ est, principium ct finem habeainus. In quo sola,
ttir, et tamen inde tota structura surgit, ita fides omnis wdificalio constructa crescil in templum san-_
Jesu Christi de invisibilibus esf^ et ex ea omnis vir- ctum in Domtno, sive constructa sil ex pluribus
tu.lum et bonorum sedilicatio proccdit. Cui funda- personis in ejusdem Ecclcsise unionem, sive ex plu-
inonio, quia prophelae ct aposfoli primi adhaescruiil ribus virlulibus, bonis moribus, et bonis opcribus
ct alios adhaercre clocuerunl, dicuiilnr ct ipsi deno- in ejusdem pcrsonsc sanctificalioiiem. Esl aulcna
t.iii.Klivc fundainenla Ecclcske. Undc Psalmisla : hscc pars tcrlia in qua ostcndit nos, si vcri Chri-
U93 HOMILIiE. - H. DE SANCTIS. UU
stiani sumus, esse templum sanclum Domini, et A rum ornamentis nos decoremus, et omni sludio ta-
etiam habilaculum Dei, cum post subditur : /n quo les nos prsepavemus, qui digni sumus in quibus ha-
ct vos comdificamini in habitaculum Dei in Spiritu bitel Deus, et nos in co. Quod ipse intercedeniibus
sanclo. Non solum, fratres charissimi, omnes quot- sanctis apostolis concedat, qui vivit et regnal. per
sa.cula saeculorum. Amen.
quot sumus fideles, sunius simul unum templum et omnia
habitaculum Dei, sed etiam unusquisque fidelis H.
IS EODEM SERMO DEJOANNE.
templum el habitaculum est Dci, tcste Paulo, qui
dicit : « Nescitis quia membra vestra templum Dixit Dominus Jesus discipulis suis : Iloc esl
svint Spiritus sancti, quem habelis a Deo, et non prwceptum meum. ut diligutis invicem, sicul ditexi
eslis vestri (/ 6'or. vi). » Et tcmplum quidem est, vos (Joun.xv), et reliqua. Haec lcctio sancli Evan-
qiioniam sicul in templo Deus adoralur et ci sacri- gelii tribus distinguitur capitulis. Primo enini, pvae-
Pcaluret exoratur, ita in anima uniuscujusque fi- cipit nobis Dominus ut diligamus inviccm exem-
delis Deus adoralur, el ei sacrificatur et exoratur. plo sui. Sccundo, cxponit prsemium hujus niandali.
In aniina quippe Deus per fidera verius adoralur. Tcrlio, dcmonstrat nos nec prsemium nec merilum
Unde ail Dominus ad Samaritanam : « Venit hora, nostra sapientia, sed (antiim sua gratia oltiiiere
quando ncc in monte, neque Hierosolymis adorabi- H posse. Primum igilur praecipit nohis ul diligamus
tis Patrem. Sed veri adovatores adorabunt Patrem invicem, cum dixit : Iloc esl prwceptum meum, ttt
in spiritu et verilate (Joan. IV). » Spiritus esl Dens, diligatis invicem. Mulla sunt prsecepta Dnmini, fra-
et eos qui adoranl eum, in spiritu et veritate opor- tres mei, scd mandalum de dilectione, specialilcr et
tet adorare. In anima quoque verius Deo sacrifica- antonomalice dicitsuum esse, quoniam omne man-
lur, per compunctioncm et conlritionem, dicenle datum ex sola surgit et perficilur diletiione. Sicut
Psalmista . « Sacrificium Deo spiritus contribulatus, enim ex una radice mulli arboris rami prodcunt,
cor contritum et humiliatum, Deus, non despicies sic ex una dilectione mullse virlules procedunt,
(Psal. L). I In anima etiam Deus verius exoratar, nec habet in se aliquid viriditatis ramtis boni opcris,
dicente Domino . « Cum oratis, non eritis sicut nisi maneat in radice charitatis. Dominica igitur
hypocritse tristes, qui amantin synagogis et in an- pnecepia multa sunt per divcrsilatem opcris, sed
gulis platearum stantes prare, utvideantur ab ho- untim in radice dilectionis. Unde Paulus : « Pleni-
minibus. Tu aulem cum oras, intra cubiculum, > tuclo, inquil, legis,csldilectio (Rom. xm).»— i Om-
id est, cordis secretum, « et clauso ostio, ora Pa- nis, inquit, consummationis vidi fiiiem, laium niaii-
trem tnum. Et Pater tuus, qui videt in abscondito, datum tiiuni nimis (Psal. cxvin). > Eslergo"ac si
reddct tibi (Matth. vi). i Habitaculum vero, sive *"*diceret: Hoc praecipue ct specialiter est mandatum
domus Dei, est anima fidelis, quoniam sicut unus- meum. Meum, quod in me praecipue demouslro,
quisque dominus in domo sua habitat, pascilur et dum per nimiam in vos charitatem inc humilio et
lequiescit, ila Deus in anima fidelis pascilur, habi- mortem sustinco. Meum, quod prse caeteris vobis
tat et requiescit. Habitat per gratiara inhabitantem, pra.cipio, el repetens ilerum iicruniquc nionebo.
ipso Domino dicente : « Si quis diligit me, sermo- Meuni, per quod me vestrum, et vos mcos ellicio.
nem meum servabit, et Pater meus diliget eum, ct Teneamus hoe mandalum, fratres mei, ol diligainus
ad eum veniemus, et mansionem apud eum facic- Deiim, et in Deo diligamiis alterutrum. Vera dile-
raus (Joan. xiv). >Pascilur in anima per bonse vo- clio ioiiissima cst, dulcissinia esl, utilissiroa cst,
lunlalis cl dcsiderii devotionem, ipso diccnte : et fcrtissima quoniam, juxla Salomonem : Fra-
« Eece ego sto ad ostium, et pulso. Si quis niibi trcs sc diligentes murus sencus, et « fortis ut raors
aperueril, inlrabo ad eum, et ceenabo cuin illo, et dilectio (Cunt. vi), > imo plusquam niors. Nam per
ipse mecum (Apoc. m). » Requiescit in'amiiia pcr vcrara dileclionera morlem contemnimus, et eam-
meritis pacem et quietem. Unde idem Dominus di- moriendo superamus, et de morlaribus. immoiiales
cit : « Super quem reqtiiescam, nisi super humi- Y)cflicimur. Nam quid dulcius quam observare beni-
lem et quietum ct trernentem sermOncs meos (Isah gnitalem, concordiam, et araorem? Hujus dulcedi-
LXVI).> Ilaque, fratres mei, quia tcinplum et habi- nem admirans Propheta dicifr: c Eccc quam bonum
taculum Dei dicimur et sumus, eliminemus. a nobis et quam jucundum habilure fralres in unum (Psal.
oninem lurpiludinem et immunditiam, ne habita- oxxxn). » Utilissime est, quouiam vera dileclio nos
torem offendamus, et a nobis excludamus. Si enim de inimicis eflicit amicos, de temporalibus seternos,
graviter ferl Deus templum suum manufactum im- dchominibus deos. Et quoniam dilectio tantisper
munditiis pollui et profanari, multo gravius fert et est necessaria nobis, ideo diabolus prse caieris
vindicat templum suum spirituale criminibus vio- hancnobis auferre molilur. Trahit enim, quantum
lavi et profanari. Unde Paulus : « Nescilis quia potest, ad delectationem ct amorcm terrcnorum, ul,
membra vestra templttra sunt Spiritus sancti qui dnm eadem et a nobis et ab aliis concupisciiiilur
habilat in vobis (/ Cor. vi). » — « Si quis autem invidia et odium inter nos seminelur, et charitas
templum Dci violaverit, disperdet illum Deus (/ Cor. exstinguilur. Si ergo, fratres mei, cliarilalcm Doi
III). » Propterea, fratres charissirai. omnem sordem, et proximi in nobis conservare volumus, terrcna
onuie vitiumet spurciliameviteraus, virtutum el mo- oronia contcmnemus. ut ca nec aliis iiiviaoanu.is,
 lii.5 RADULPIH ARDENTIS 1496
noc nobis auferri doteamus. Qui eniii) propter rem (_,gloriam, audite et laborem : Si fccerilis, gtim ega
aliquamlcinporalemfratrcin suum odit, amorem Dci prmctpio vobis. Ac si aperte ditat : Gaude.is de
et proximi perdit, dum ei rem temporalem prsepo- culinine, pensale quibus labo-.ibus pcvvcnilur ad
nit. Hinc constat quod nemo potest haberc sinml culmen. Hinc filiis Zebedsci poscenlibus juxta Do-
amorcrn Dci ct amorein mtindi. Deinde nos exhor- minum in regne suo scssionem dicilur : c Potestis
taiur Dominus ad muluam dilectionem, exemplo bihere calicem quem ego bibiturus sum? » (Multlt.
s'.;i, ouiii subdit : Sicul dilexi vos. Majorem ditectio- xx.) Ac si dicat : Jam vos locus dclectat celsilu-
iiem neino hubel, ut aniinam suam ponat qids pro dinis, sed prius via vos exerceat labnris. Cum au-
itinicis 4«is. Ac si aperlc dioat : Diligite inter vos, tem dicatur quandoque amicus, qui diligitit non
quaiiUiin cl qualiter ego diloxi vos. Et qualiler Do- diligitur, qttandoque, qui non diligit et diMgilur,
niiniis nos? Gratis, spirilualitcr et fervenler. Gra- liic magis proprie et absolute pro ulroque pouitur
tis dilexit nos, quoniam non propler mcritiim no- amicus, qui scilicet diligit et diligitur. Nam viri
-t.iiiii, qui niliit nbsi malum iuerebamus, nec pro- sancti et amiti Dei sunt, quos scilicet Deus diligit,
ptcr mcrilum suum, qtii nullias indigebat, sed pro eis, ut superius dixit, animam suain ponendo. Et
propter cotnmodum nostrum, qui niultum indige- amici Dei snat, qui sciUeet Deum diligunt prsecepta
banius; spiritualiler, quoniam non dilexit nos ad B ejus, ut hic subjungitnr, faciendo. Est ergo ac si
terrena, sed ad cceleslia, nt soili.eet nos de carnali- dicat Dominus : Facite quod pertinet ad vos, qnia
bus spirituales, de lcrronis toelostes, de tempora- facio quod pertinel ad me. Ego facio quod amicus,
lilius setcrnos faccrot; fcrvenler, quoniam nos non animam mcam pro vobis ponendo; facite et vos
topide et ficl, dilexit, sed ferventissime, dura non quod amici, me diligendo et mandata mea faciendo.
solum sua, sed eliam scipsum pro nobis dedit. Di- Quod si facitis, jam non dicam, inquit, ros servos,
1'garaus itaquo, fralrcs inei, sicut ct ipse clilexk qttia servus nescit quid facial domhius ejus. Vos au-
iios. Diligamus gratis, 11011cxspcctanSes quod alii lem dixi amicos, quia oinnidquw uudivi a Patre tneo,
lios diligant,-sed ipsi nos priores eos diligamus, nola [eci vobis. Differenliara assignat intcr servum
nec eominoda nostra, sed aliorum quseramus. Sed et aniicum in hoc quod servus secretovum domini
'{uoniam quidam carnaliter diligunt, et gratis, ut sui ignarus esl; amicus vero eorum familiaris et
pavenles filios, diligamus cliam spirituaKter, ul sci- conscius est. Et servus quidem operum domini
licel fralros nostros, non ad torrena et vana, sod ignarus est, non solum spiritualium quse hic Domi-
a.l ooelestiaet soterria diliganius. Sed quoniam qui- ininv-S operalur, iri sanctis, et aeternorum quse in
clam dilijunl, ctgratis, et spirilualiter, sed tcpide, futuro prseparat eis, sed etiam ipsoram visibilium ;
diligamus fervenler non in verbo ellingua, sed in quorum intentionem el fiiiem non intcndit, imo.
opcre ct verilate; tepidos cnim nauseat et odit eliara eorum quse Dcus per ipsum servuu/ facit,
i>eus. Quaiitum vero dominus nos dilexcrit, osten- ipse servus ignarus esl, quia in illis Dei auctorita-
dit cum subjungit : Mqjorem diteclionem nctno ha- t(tm et finem non intelligit. Unde Aposlolus : « Ani-
ict, u( animam suam ponat quis pro amieis suis. malis, inquit, homo non percipit ea qtise sunt Spi-
Sed nonne niajus est ponere aiiimam suain pro ini- rilus Dei (/ Cor. n). » Amicis ycvo suds Doroinua
roicis suis?Est ulique. Et Christus animam suam omnia quse audivit, id est novit a Patre eis reve-
posuit pro inimicis suis. Sed ininiicos vocat amicos, landa, revelavit. Quoniara non solum dulcedinem
non quia jam eum diligerenl, sed quia eos dilige- amoris sui et mundae conscientise, spiritiialiumque
bat, et de inimicis amicos facturus erat, ut profccto virlutum suavitatem eis intimavit, sed etiam festa
nobis ostenderet, quia, cum diligendo lucrura de summsebealitudinis, non solum pcr fidem et spem,
inimicis facere possumus, ipsi amici sunt qui per- sed etiam per quamdam conlempkitionis prseliba-
soquiinlur. Sednemo nos usque ad mortem persequi- tionem eis hic inspiravit. Ad quam nos exhorlatur
tur. Unde ergo probare possuinus an inimicos dili- Prophela dicens : « Gustale et videte quam suavis
gamus? Si non habemus locum ponendi animam j) est Dominus, bealus vir qui speret in eo (Psal.
nostram, corte habemus locum quotidie ponclidi xxxm); » et alibi : « Quam magna multitudo dul-
rem nostiam. Proximus nosler esuri.t, frangaraus. ei cedinis tuse, Domine, quam abscondisti timentibus
panem nostrum; friget, domus ei vcstimenlum. te (Psal. xxx). » Dum enim, fratres mei, coelestia
Nam qui tcmjiore IranquiUitatis non dat proximo diligimus, jam ea quodammodo novimus, quia
cgentipro Dco. lunicam suam, quoniodo in tem- amor ipse qusedam notitia est. Porro hujusmodi
jiore persecutionis daturus est pro eo animam amicos Dei admirans idem Propheta, dicU : « Mihi
suam? Viiios ergo tranquillitatis, ut invicta sit in autem iiimis honorati sunt amici tui, Deus (Psal.
persecutionc, nutiiatur per misericordiam in tran- cxxxvfn). > El quare? « Nimis confortatus est priu-
quillitale. cipatuseorum (ibid.). », Ecce electi Dei carnem do
Sequitur pars secunda, in qua Dominus ponit mant, spiritum roborant, d_emonibus imperant,
pi-semiura mandati sui, cum subdit: Vos amici mei virtutibus coruscant, prsescntia despiciunt, aeter-
eslis. 0 qtianta misericordia Conditoris nostri. Scv- riam patriam voce et moribus prsedicant. Occidi
vi digni non stimus et amici vocamur. 0 quanta est propler eam possunt, sed flecti nequeunt, imo ad
tligni.as hominum esse amicos Dei! Sed audilis cani pcrtiiigutit. !n ipsa jiassionc qua cccidcrunl ia
4197 nOMU.IiC. — H. DE SANCTIS 1498
niortemcaniis.videtcquaiitum fueritciilmennienlis. A bardos, ut cuidam diacono, qucni vinctum tcnehant,
Unde hoc, nisi quia confortatus est principatus vitam concederent. Quod cum illi reniicrcul, pctiit ut
eorum? Sed si magni, forsilan sunt pauci. ldco sibioum tiadercntcustodiondum. «Tihi, inquiunl, enm
subjungit : « Dinumerabo cos, et super arenani cuslodicnduni damus, sedeacondilioneul,si ipsefu-
multiplicabunlur (ibid.). >' Qnoniam, cum sint nu- gcrit, lu pro eo moriaris.» Quoclvir Dei coiicodcns
mcrabiles, nobis iniiiimerabiies sunt. Ecce, fratrcs eum in sua fide susccpil. Qucm nocte niedia cuni
mei, lotus mundus martyribus et amicis Dei plcnus Longobardos omnes dorniientes videret, cxcilavil ct
cst, ut el infinitos lesics veritatis habeamus, et nos ail:« Surgc el quanlocius fugo, liberet te omnipotens
eorum numero posse fieri ne desperemus. Domintis. > Qui ait: « Fugerc non posstim, Patev,
Scquitur pars tertia, in qua Dominus ostendit nos quia, si fugcro, tu ipse pro nie niorieris.» At vir Dci
incrilum et prseuiium suurn, non noslra sapientia, euni ad liigiciidiim compiilil, diccns : < Ego in nianii
sed sua lanlum gratia, consequi possc, cum subdil: Dei stim, lantuni in inc faccre possunl, quaiilum
Non vos tne etegistis, scd ego clegi vos. Sed cum l>eus pevniisevit. » Mane Longobavdi commciidattim
Moysos dicat ad Isracl : « Dominum elogisti hodic vequivunt. Qucin ciiin ille dicerti fugisse, difiinl :
in Doum (Uent. xvn), > cl unusquisque juslus cligat <Tu ipsc scis quitl convenil? » Qui ait: < Scio. >
servire Doo, magis quani imindo, quid est quod Do- «Bonus, iiiqiiiunl, liomo cs lu, noliimiis lc per
niiiius dicit: Nonvos me elegislis? Sed quod oligi- varios crucialus mori, clige moiicm. > Qui ait: « ln
IIIIISservire Dco, non csl ex nostra sapicnlia, sed manu Dci stira, ca rooric me occidilc, qua ipse
ex eloctione elgralia divina. Ipse enim prseclegit ct permiserit. > Elegcrunt crgo virum forteni, qui ouin
praedilexit nos, ut cuni diligamus ct cligamus. uno iclu truncarc posset. At vir Dci poslulalo
Ego, inqiiit, elegi vos et postti vos, ul calis, ct orantli spalio, prostralus oravil. Qucin diiitius oran-
fructutn afferutis, el fructus vesler tnaneal. Elegi vos tem gladialor calce pulsavil, til surgcrcl et cerviceni
gralis ab seterno praedestinando, posui "'os in via, leiidcret. Qui collum cxlcndcns ct cdiicluni pacluni
gratis fidem inspirando, ut calis per graliam coope- intiiens dixit. «Sanctc Joanncs, suscipc illam.i Timc
ranlem hene volendo, et frucluin afferalis bene ope- gl.idiator percussiirus gladium levavit, scd brachiuiii
rando, et f; uctus vcstcr maneat bcne perseverando. diriguit. Quod omncs qui adcranl vidcnlcs, viruiiique
Quidquid, fralres mei, propter prsesens sseculum la- Dei rairanles ct laudanlcs, roganl cuin, til hracliiiim
boramtis, fugitot perit. Undc Prophcta : « Cum gladialoris sui sanaret. Ego, inqnil, pro eo non
dederil, inquit, dilccfis suis soinnum, ccce hserc- orabo, nisi prius juraverit quod ciini iiianu isla cle
ditas Domiiii (Psut. cxxvi). » Quoniain cum leinpo- Q caeleroChrislianuni non occidat. Cui juranti brachii
ralis hsereditas desinit, setema incipit. Vilescant libertatem restiluit. Cuni vero Longobardi ea qnse
igitur nobis labores sseculares, ei lales fructus ope- depraedali fuerant ei offerrcnt, respuil; sed auimns
1'cmur qui maneant. lnsistamus viiiulibus et virlu- captivorum postulavil ct acccpil. Sicquoquc facf.im
lum opcribus, quse semper manebunt, non solum in eslnt, dum unus pro uno se moni obtulit, iiiulfos a
retributfonc, sed etiam qusedam eorum in re. Cha- niorte liberavit. Teneamus igittir, fralrcs niei cha-
rilas enim, sapienlia, juslitia, forliludo, modestia, riiatcm, quse, juxta Apostoluin, «oinnia creiil,
et lmjusmodi, in illa bcata vita non solum perma- omnia speral, oninia sustincl, qiue iiiinquain cxci-
nebunt, imo otiam perficientur et conlirmabuiilur, dit (/ Cor. xui),» ncc suos ohscrvaloves excideve
Mlquidquid, inquit, petieritis Pulrem tnnomine tneo permitlit, sed ad a_tcrnam hoaliludincin cos pcr-
del vobis,iclest a-lernam beatitudincm,iiiquaomnia duxit. Ad quam per cam nos pevduccre vclit omni-
oplata succedcnt, imo plura quam optata. Cum potens el miscricors Doniinus. Aracn.
enim in illa seterna bealitudine, sinl bona, « quam
111.
nec oeulus vidil, nec auris audivit, ncc in cor ho-
miihs asccndit (/ Cor. u), i constat quoniam plura, 1)EAPOSTOI.IS.
et majora et meliora, ibi nobis a Dco dabunlur quam D Scimits quonium diligcntibits Deitm omnta coope-
potcre vel desidcrare valeamus. Ad quse, fralres runlur in bontttn, iis qiti secuuditm proposiliim vocali
mei, ut pervenire meveamur, mandata Dei et pvseci- sunt sancti (Rom. vui), ctc. Quatuor hic Apostolus,
puc dilectionem teiicanius. Diligamus Dcum plus- fratres nici, dicit. Priiiio siquidcm, dicit oinnia
qtiam nos, pvoximos nostros sicut nos. Pvoxirois cleclis in bonuni cooperari. Secundo, clciiionsiia'
nostvis ponamus non solura noslra, sed cliam nos- quo ordinc Dous propositnin cleelionis susc complca.
mctipsos. Cuin enim noslra temporalia, ct cliam in eis. Tcnio, dicil ncinincm possc cis nocerc
ipsa vita temporalis transeat et pereat, quid sapien- Quaiio, nihil possc cos a Deo scparare. Priniuil
tius, quid melius, quam de rehus perituris hsere- igitur demonstral omnia in bonum cleclis coopcrari
(Utaleni emere sempiicrnam ? Eccc adniiramur et cuin dicil, scimus, elc. Ac si dicat: Nos apostoi
bealificamus sanctos, qui pro Dei proximique tli- Dei, quoruin auctorilalc credendura est, scimuJ
lectione non solum sua, sed eliam seipsos posuc- non per solam scicnliara, setl etiara per cxperiincn-
runt. Quare igiturnon imitamurcos? Refert hcalus tura, quod oninia coopcranlur in bonuin diligciilibus
Gvegoviusquod quitlam presbyter, noinine Sanclo- Dcuni. Secl, quoiiiam quidam diligunl Deum ad
V_,s,vir fuji nimia. charilalis. Hic rogavil Longo- horaui; addit, iis qui, secandum propositum divinaj
1499 RADULPHI ARDENTIS 1500
clectionis vo...fi sunt, ut sint snJicft. _4Eqiieomnia, _! A fratres mei, Deus eloclos proplcr futura mcr.ia eo-
prospcrilas el adversilas, sanilas et infirmitas, rum prsedeslinavit, sed poiius gratis prsedestinavit,
favor el contradictio, pax et ccrtamen, amor et gratis vocavit, gratis justificavil, gratis magniticavit;
odium, vita el mors, et caetera universa. Sicut enim damnalos vero propter merila eorum reprobavit,
prosperilas, sanitas, favoret pax, amor et vita, dant abjecil etdamnavit. Quare, quia clecti non a se, sed
bcne agcndi opporlunitatem et materiam clectis, ita et a Dco boni snnt. Mali vero non ex Deo, sed ex se
iis contraria dant eisdem benc agendi occasionem mali sunt. Neminero tamen, fratres cbarissimi, Deus
el cxercitationem. Per adversilatein quippe cxerce- a sua gratia repellit, omnibus eam offert. Non re-
lur sanctorum paticntia, per infirmitatem humilitas, pellit, nisi rcpellcntem se. Itaque, si volumus, et
por contradiciionem sapienlia, pcr certamen forti- prsedestinamur et salvamur. Volumus, si bene opc-
ludo, perodium benevolentia, pei morlem ingressus ramur, quantum possumus. Quod si non operamur,
ad rcquiem apcritur. Nec sola ista, fralres mei, patet quia perfectc non volumus.
cooperantur electis in bonum, sed etiam ipse ex-
ccssus et casus, quoniara humiliores resurgunf et Sequitur pars leiiia,in qua demonslralur neminem
doctiores. Econtrario quoque reprobis omnia coope- posse electis nocere, cum subditur: Q'.idergodicemtts
rantur in malum; ncc solum mala, sed etiam ipsa B ad hmc, subaudi, nisi quod ex Deo nobis omnia? et
nemo poterit nobis nocere. Si Deus est, inquit, pro
bona, dtim dc eis superbiunt, dum Deo ingrati exi-
non cxisteiites scilicet prsedestinando, adver-
stunt, dum cis abuluntur, dum ea iiiutiliter occul- nobis,
sos vocando, peccalores justilicando, inortales glori-
lant, dum non perseverant. Propterea, fratres mei, ficando
e*Dominum Dommum , qttis contra nos, subaudi, poterit valere, ut
seinper timeamus, suspiriis, non oninia nobis Deus cooperetur in bonum ? Nul-
gcinitibus et lacrymis inccssanter cxoremus, qua- lus
lenus de numero reproborum nos eripial, ct in nu- prorsus. Sunt quidem mali conlra sanclos vo •
mero elcclorum suorum nos per misericordiarn suam luntate, sed non cflicacia, imo potius, dum eis no-
cere eis prosunl, et sibi nocent, juxta il-
ascribat.et omnia nobis faciat in bonum cooperari. lud : studenl, « Draco ille quem formasti ad illudendum eis
Sequitur pars secunda. in qua deiiionslrat Apo- »
stolus quo ordine Deus propositum electionis suae (Psal. cm). Quia etiam, inquit, hoc singulare et
admirabilc benelicium nobis contulit, qttod propria
pcrficiat in sanctis, cum subdil: Nam quos prw- Fitio suo non
scivit fieri conformes iinaginis Filii sui, ul sit ipse pepercit, sed pro omnibus etiam pec-
aulem catoribus hosliam suflicicnlem tradidit itluin. Quo-
priinogcnilus in mullis [ralribus. Quos prm- tnodo non eiiam cum illo omnia nobis donavil? Argu-
dcslinavit, hos el vocavit. Et quos vocavit, hos et C mcntum est a
majori. Qui enim dedit nobis ipsum
juslificavil. Et quos justiftcavit, hos el glorificavit. dedit nobis res ipsiusDomini. Uncle idern
Setl, quoniam prsescire, et ad bona et ad mala se Dominum, Paulus : « Omnia, inquit, nostra sunt, sivc Paulus,
habel, determinat ad quanlam gloriam eos praesci- sive
vit, cuni subdit, fieri conformes Filii sni, ctc., ut Apollo, sive Cephas, sive hic roundus, sive vi-
sive mors, sive prsesontia, sive futura (/ Cor. m). i
scilicet fiant prius mentis novilate, et «post immor- ta,
Roni quippe sive lioinines, sive angeli, nostri sunt,
talitale conformes Filii sui, qui est imago Patris
quia nos juvant. Mali, sive homines, sive dsemones
(Ueb. 1), » ut sicut portaverunl imaginem lerrcni,
ita tamen sit nostri sunt, quoniam nos exercent. Mundus, noster
porlent imaginem ca_leslis, ut ipse
Clirisliis priiuogeititus, scilicet primus sine peccato, est, nt servitio ejus hcne ulamur, vila prsescns, no-
stra eambene meieamur. Mors, nostraest,
conceptus ct nalus, et primus resurgens in multis ut est, ut,per
fralribus, hoc esl inter multos fratres. Quos non in nostra per eam ad requiem transeamus. Prsesentia bona,
eo quod unigenitus, sed in eo quod primogenilus siint, ut por ea servitio Dei consolcmur.
nostra sunt, ut eorum felicitale in aeternum
est, non confunditur fralrcs vocare. Quos prmdesli- Fulura,
nnvil, id est anle quam essent eis gratiam prsepara- perfruamur. Quis, inquit, accusabit adversus electos
vit. Quos aulem praedeslinavil, hoc cum jam essent, Dei? ita scilicct quod accusatio eorum noceat elcc-
ad illam graliam vocavit, pracdicationc, vel alio\ lis Dei? Nullus. Deus est qui justificut: Quis est qui
modo. Qttos antem sic vocavit, hos per illius gratise, condemnet? id cst pro peccato inferat poenam? Nul-
collationcm justificavit, ut in seterna bealitu- lus. Quia Deus non vult, alius non potest. Christus,
dine ei similes sint. Similitcr econtrario dicere pos-. inquit, Jesus,quipro illis salvandis mortuus est. imo
sumus de reprobis. Quoniam quos Deus prsesentitt quod majus, qtti et resurrexit, qui est ad dexleram
futuros similes diabolo, hos reprobavil; etquos re- Patris, ei scqualis in honore; qui eliam, inter nos et
Deum medius, humanitatis suae representatione in-
probavit, hos quamvis ad fidem aliquos corum vo-
caverit, abjecit. El quos abjecit, hos in reprobumt tcrpettdt pro nobis, cujus postulivtioineflicax esse non
scnsiim ct in passiones ignominise iradidit, et quos. potest. Ecce si, fralres, fideles sumus, et Cliristus
in Jioc tradidit.damnavit. Sed diflert, quoniam dam-_ interpellat pro nobis, et Deus Pater est pro nobis,
nando rcprobavit Deus, quia prsesentit eos futuros5 et omnia sunt nostra, el omnia nobis cooperantur
malos. Sed etectos non idco pracdcstinavit, quiaj inbonum. yuis ergo potent nobis nocere? Nullus.
praescivit eos fuluros bonos, imo potius ideo futurii Sequilur parsquarla, inqua ostenditurquod nulla
crant boni, quia Dcus orsedeslinavil cos. Non enim,, res polest separare clectos De a charitate cum sub-
 \'M HOMILLE. - H. DE SANCTIS.
d l: Quh «08 separabil a chariute Dei ? Ac si apertei A Paler meus agricola esl (Joan. xv), etc. Haec Icctio
dicat: Tantum nos diligit, et tanta benefieia nobisi sancti Evangclii, fratres charissimi, tripertita est.
confert Dcus. Quis ergo nos separabit a ckaritate> Primo enim Jesus se vilem, Patrem agricolam, ho-
Dei, seilieet separabit nos, tribulatio corporis?«» [ mines palmites mctaphorice vocat. Secundo m pal-
anguslia mentis ? an fames, an nudilas, id est pe- mites habeant piirgalionem et fructificationem dc-
nuria victus et vestitus ? an perseculio de loco ad1 monstrat. Tertio quid mali exspectet malos palmi-
locum ? an periculum morlis ? an gladius, id est ipsat tes, et quid boni manifestat. Primo igttur se vitcm
mors? Non utique. Et fiunt, ne ista aliquibus ut se- vocat, cum dicit: Ego sum vilis vera, stmilitudinis
parentur a charilateDei? fiunt utique, sicul scriptumi scilicet, non generis veritate. Sane enim Doininus
est: Quia propter temortificamur lota die, wstimatii Jesus sit Deus et homo, secundum quod est Deus,
sumus sicut oves quae nihil valent nisi ad occiden- est unus auctor et unus agricola cum Patre, non talis
dum. Sed in liis, inquit, omnibns superamus, noni qui solum adhibeat minislertum, scd qui etiam
propter nos, sed propler eum qui dilexit nos. Ac sii prabeat incremcntum. Nam « neque qni plantat,
dicat: Quamviseaquaeenumeravimagis inhocsseculo i neque qui rigat est altquid, sed qui incrementum
limeantur, tamen nos propter Deum, quem timemus ct> dat Deus (/ Cor. nr). > Secundum vero quod cst
"
diligimus super omnia, illa supcramus. Certus cnimi homo, se vitem vocat, quoniam secundum quod cst
sum, inquit, ex promissione scilicet Dei dicentis: homo, est nobiscum unius naturae, sicut vitis et
i Non te deseram, non te derelinquam > quod neque; palmes sunt unius naturce. Sicut autem vitis, cum
mors, quam scilicet minantur, neque vita quam sci- vile arbusculum videatur, tamen generosum vinum
licet promittunt, neque angelus, neque principalus, , gcncrat, ita Dominus Jesus Chrtstus, eum in hoc
neque virtutes, id esl neque gloria minoris, vel me- mundo despicabilis visus sit, secundum illud pro-
diocris, vel majoris ordinis promissa, vel minorum, , phetse: « Vidimus eum non habentem speciem ne-
vcl majorum, vet maximorum daemoniorum minae,, . quedecorem.undenecrepula^iTnuseumf/soj.Liii),»
neque inslantia, id est praesentia, neque futura bona,, tamcn generosum doctrinse fructum reddit. Sicut
vel mala, neque fortitudo, id est alicujus violentia,, cnim vinum in sui natura est siccum, calidum, lae-
iieque altitndo, humanse scilicet potcstatis, vel eleva- tificans et inebrians; sic doctrina Evangclii Christi
tio Satanae, nequeprofundum, id esl infernus osten- desiccat vitia in nobis pcr comminalionem, corda
sus a dialiolo minente praecipitium (vel altitudinem i calefacit per charitatis fervorem, mentes Isetificat
et profundum vocat prosperitatem et adversitatem), , per ccelestium praemiorum promissionem, inebriat
neque creatura, inquit, alia quaelibet, vel alia coritra _ et alicnat ab amore mundi ad amorem ccelesliuia
naturam facta, ut equus biceps,vel qualia fecerunt, ier contemplationem. In boc musto erant inebriali
incantatores Pharaonis, poterit nos scparare a cha- discipuli Christi, cum in die Pentecostes omni li-
ritate Dei, quam Deus habet ad nos et nos ad eum, more et amore terreno postposito, « loqucbantur
quas est; id est apparet, in Christo Jesu. Enumeravit ; variis linguis magnalia Dci (Acl. n). • Deus vero
Apostolus tam ea quoemagis timentur quam ea quae Pater agricola dicitur quadam simililudine. Sicut
magis amantur in hoc saiculo, ut ostendat electos, enim agricolavitemeligit, in terram ligit, rigat, fodit
ct ea quac magis timcnlur in hoc sseculo, proptcr et putat, palmites infrucluosos ampulando, ct fru-
Deum (quem prai caeteris timent) non timere. et eas ctuosos purgando; ila Deus Pater unicum Fiiium suum
quse magis hic amantur propter Deum, quem prse prxelegit, per incarnalionem in terram misit, rorc
coeteris diligunt, contemnere. Qui ergo plus timet Spiritus rigavit, ligone tribulationum fodit, sirpa
atiquid vel diligit quam Deum, in hoc ostendit se discretionis putavit, infructuosos amputans ab eo,
non esse de numero electorum. Porro divitias, ho- ut Judam, fructuosos vero ut plus fructificarent
nores et voluptates Deo plus diligit qui eas Deo purgans, ut Petrum et Andream. Unde et ipse Filius
praponit, qui propter eas contra Deum facit. De hic subdit: Oinnem palmitem in me non ferenlem fru-
cujusmodi ipse Dominus dicit: « Qui amat patrem D clum,'tollei eum.Etqui ferl fruclum, purgabit eum,ut
aut matrem, aut uxorem, vel aliquid aliud plusquami fructum plus afferat. Homines quoque palmites di-
me, non est me dignus (Matth. x). »Itaque, fratres, cunlur, quando ad instar palmitum debent per fi-
gentiamus de nobis, quod Paulus sentiebat de se, et dem Christo adbaerere, et bonam operationem fru-
similibus suis. In amoreDei inardcsca.mus, nimiami ctificarc. Verum palmitum tres sunt species : alius
charilatem, quam ipse habuit, erga nos semper re- enim adhseret Chrislo per lidem et charitatem, et
colamus, mandala ejus sequi eontendamus, niultis; rVuctum facit, ut bonus Chrislianus, qui, ut magis
amaritudinibus, multisque voluptatibus a Deo divel- fructificct, ab omnibus vitiis et superfluitatibus
lamur, pro. eo auimas nostras ponere semper parat: est magis magisque purgandus. Alius vcro sola
simus, quatenus ipse faciat omnia nobis coope u'de ct sacramentorum participatione Christo
rari in bonum, el nos ascribat in numero electo- adhseret, et fructum non facit, ut faNus Christia-
rum suorum. nus, qui more infructuosi palmitis , ne fructi-
IY. ficantibus noceat per sentenliam. vel hic excom-
DE AP0ST0LIS.SERMO DE JOAN>'E. municationis, vel in futuro damnationis, a Christo
Qixit Jeius discipulis snis : Ego siim vilk Ura, el est scparandus. Alius autem nec etiam fide Christu
1503 RADULPHI ARDE.NTIS VM
a Ihaerer, sc;l vili alietiae, ut geutilis el Judaeus eaetc- 1Vmc? Ul videlicel dcinonstrel nobis nos habere arbir
rique inliddes. Qui, ul ait Dominus, jani judica-ti trii liberlatein, ct gratiam suam csse paratam ad
sunt (Joan. m). Porro vitis aliena cst diabolus. maneiiduin in se, ncc se uiiquam relicturum nos,
L'nde ait Dominus ad Judocos : « Vinea mea, quo- nisi nos eum prius relinquamus. Est ergo ac si di-
modo conversa es in amarituiiinem vilis alieuae ? cat: Perseverate manere in me, quia ego semper
(Isai v.) > Et Moyses: i De vinea, inquit, Sodomorum paratus sum persevcranter manere in vobis. Ecce,
vinea eoriiiii,et desuburbanis Gom irrha;.Uvacorum fratres mei, rogat nos,quirogare debuit. Rogat nos,
uva fdlis, el botrus amarissimus, fei draconuin vi- ut nianeamus in eo, quem semper debemus ro-
uum coruin, et vcncnum aspidum iusanabile(Deul. gare , ut inancat in nobis. Coiituberuales et
xxxn).> praeeordiales nos habere desiderat Crcalor ct
Seciuido, demonstvat Dominus unde palniites ha- Hedemptor nosler , quare ejus amiciliam ct fa-
beartt purgalioncm et fructificatione:n, cum subdit: niiliaritatcm contcmnimus ? Qttare cum lotis de-
Jam ves mundi estis propter verbum quod locutus sideriis non ainplecttmur ? Quare in ejus amore
sum vobis. Ac si diceret : Non estis mundi propter non ardescimus ? Si aliquisrex, vel princeps ssecu-
vos, seJ propter veibum mcuin. In quo dcmonstiat laris, suam amiciliam nobis ofierat, cum magno
?e non ess: sol.nn viiem, sjd etiam agricolam. 1B gaudio eam amplcctimur, qttare regem ccelorum se
Mundare quippe vitem, non vitis, sed agricolae est nobis offerentem aspernaniur? Palmes, inquit, non
ofliciuii). Mundi igilur eranl discipuli, scd tamen potest ferre fruclum a semetipso. Nec honio potest
aJliuc iiiundandi. Quis enim in hac vita potest facere bonum a scmetipso. Sicutenim cx vitis liu-
esse sic inuiidus ut non sit magis magisque mun- more ascendit vipor, faciens palmitem pullulare,
dandus ? Nisi discipuli mundi essent, ferre fruc- frondere et fruclilicare; ita et ex Cliristo provcnit
Uun non possent; et nisi mundandi esscnl, non gratia in nos, ut bene velle, bene loqui, bene agere
dicerent: « Si dixerimus quia peccatum non ha- valeamus. Nec vos, inquit, subaudi potestis bene
beinits, nos ipsos scducimus, ct verilas in no- operari, nisi in me manserilis. Ergo Judaeiet genliles,
bis nou est (/ Joan. i). > Mundi igitur a crimi- et quicuuque per fidem in Christo non mancnt, bo-
nalibus, mundandi adhuc crant a quibusdam ve- num facere non possunt. «Impossibile csl cnim sino
liialihus. Undc eis Dominus dixit: « Qui lotus est, fide aliquid Deo placere (Hebr. xi). > Ego swn vitis,
non in-jigel, nisi ut pedcs lavet ( Joan. XIII). > Jam vos palmites. Ac si dical: Eacio ego naturam vitis,
vos, inquil, mundi estis, ex magna scilicet parte, facite et vos naturam palmitis. Sum vitis vobis gra-
propler verbum quod locutus sum vobis, non tantum tiam subministrando, estote et vos palmites in nie
au liluin, sed etiam credilum et exsecutum. Audit' ^ manendo et fructilicando. Nam si , tain vos
cnim inlidclis, ncc tamenmunduscsl; audit etcredit quam ego , faciamus quod ad nos pcrlinet ,
diai.olus, nec tamen mundus cst; audit ct crcdit et mullus lunc fructus proveniet. Et hoc cst quod
exseqtiititr lidelis,elmundus est. Sed quare non ait: sequitur : 0»* nianet in me, et ego in eo, hic fert
Mtindi esiis propter baplismum, ct pcenitenliaui, et fructum multum. Magis vera et niagis usitata
emeudationem ? quoniam verbum Dei ad haec om- locutio est, quod vitis fcrat fructum quam quod
nia nos irahit, nos ad pccmlenliam coinpungil, nos palmes. Quippe cum palmes et hoc quod habet ct
vilia deserere et virtules sequi facit, ipso Dei verbo hoc quod fruclum facit, tolum habeat cx vite.
non solum exlerius sonante, sed etiam interius in- Sic ergo, et eum lotum, et quod sumtts, et quod
gpirante el invisibiliter operante. Hicest enim qui boni aliquid possumus, lotum habcamus a Chrislo,
solus baptii?l, qui solus absolvit, qui solus mun- verius posset dicere : Qui manet in me, el ego tn co*
dat et iliuwinai. Unde veio palmites babeant frucli- Ego per hunc fero fructum multum. Sed perma-
ficalionem, ostendit, cum subdit: Sicut enimpalmes guain misericordiam suam, quod suum esl altribuit
nou potest ferre fruclum a semelipso , 'nisi manserit nobis, dicens nos facere quod ipse per nos facit.
in vite, sic nec vos, nisi in me manserilis. Ac si Quia sine me, inqtiit, niliil polestis fucere. Ego sum
aperte dical: Nou ex vobis, scd ex me potestis vobis omnia, vos sine me, nulla. Nam abscisis pal-
frudificarc. Palnies vero manet in vite et vitis in mitibus infrucluosis, possum ex me meliores pto-
palmits, sed alio alioque modo. Palmes qitippe ma- ducere, el per eos fructittcare. Locum ergo et gra-
ne! in vite, nihil vili confcrendo, sed polius ex vite liant quam habemus in Chrislo, fratres mei, non
vigiTJiu accipiendo; vilis vero manet in palmile, iiiutiliter et oliose teneamus, sed fructUiceinus stu
niliil a palmile accipiendo , sed polius ei vir - diose, ne forte nos suinmus Agricola, lanquam inu
ttitem subniinislrando. Uuumque ergo nihil confert tiles palmilcs, abscindat, et alios in nostruni locum
viti, sed lantum palmiti. Sic ct nos, cum manemus producat,
iu Chrislo, nihil ulililatis ei coufcriuius. Sic, cum Tertio, dcmonstrat Dominus quid mali exspectct
Citristus in nobis per gratiam inhabilantem manet, malos palmites, et quid boni bonos. Quid mali cx-
nihil inde sibi utilitatis proveuit, sed nobis. Sed spectet malos, oslendit cum subdit: Si quis in me
cum mansio Chrisli in nobis sit nobis causa quare i non manserit, subaudi, fide, Judseus et paganus, ca>
mancamus iu Christo, quare non praeposuit man- terique infideles nec charitate, ut falsus Christianus,
sioncm suam, ut diccict: Manco in vobis, mancte ini miilelur, skul palmes, foras. Et hic ab unionc fide^
 ir;03 no.\IILI/E. - II. DE SANCTIS. tm
liuni per reprobatlonem, et in futuro a regno beati- A « Non accipies Iju-Jcm et obLtionem pro eis (Jer.
tudinis per damnationem, quando scilicet, juxia i xi). >—«Nam si etiam Moyses ct Samuel steterint co-
aliam parabolam, dieeulibus illis : « Domine, Do- ram me, non est aniina mea ad populum islum
niine, aperi nobis (Mattli. xv), » respondebilur eis : (Jer. xv). > Quare tot Patiibtts pnetcrmissis, istos
« Amen dico vobis, nescio vos (ibid.). > Et arescet duos solos commemorat, nisi quia isti soli in tola
non solum apotcstate benefaciendi, sed eliam a po- Veteris Testamenti serie inveniunlur etiam pro ini-
testate nocendi. Et colligent, inquit, eum. Qui? mes- mieis orasse? Moyses itaque a populo lapk!i!;us im-
sores angeli per fasciculos, juxta parabolam zi/.a- pelitur, et tamen pro eis oiat ( Exod. xvn ). Samuel
niorum (Matlh. xin), videlieet gulosos cum gulosis, vero a principatti cxcluditur, et tamen dicit : « Absit
adulteros cum adulteris, avaros cum avaris, homi- hoc peecalum a me quouimiis cessem orare pro vo*
cidas cum homicidis, perjuros cum perjuris, super- bis!> (/ Beg. xn.)Estergo ac sidicat: Nec clianiMoy-
bos cum suprrbis, infideles cum infidelibus, similes; sen et Samuclcm pro eis audio, quos pro charitatis
cum similibus, in simili poena colligentes. El in suoemerito pr:e cicteris potentes in oralioneiii scio.
ignem, inqtiil, mittent. De duobus alterum convenit Sed soepe relucianlcni aniinum orare pro inimicis
palmiti, aut ut adhaereat vili, aul ul tradatur igni. cogimus, magis cx mandati coaetionc, quam ex cha-
Non enim est utilis sedificio, vei alic.ui alii usui. Sic B ritate oramus ; et tamen timemus ne exaudiamur.
nulliim mediuin est homo, aut adhoerebit Chrislo et Sed duplicitas nienlis quid meretur apud Deuni nisi
fruclificabit, aut mittelur in ignem, qui non indi supplicium?Proplerea, fralres mei, cum cogitamus
get formite lignorum, sed semper per se ardet et quantum pcccaverit in nobis proximus, cogitemiis
punil auimas curacorporibusinseternum. Et ardebit quantum et nos in Deuni peceavcrimus; et sicitl vo-
tanquam sartnentum inulile, non tamen ut penitus lumus nobis dimilti a Dco, dimiltatnus ct proximo.
pereal, sed sic ut semper duret, et semper ardeat. Simus tales dcbiloribus nostris, qualem volumus
Immortalis eniin ibi mors erit, finis infmitus, dc- Deum invenire nobis. Et si non possumus corpus
fectus indeficiens. Nam, juxta Apocalypsim : «Opta- noslrum tradcrc martyno, sicul sancti illi quibus
bunt miseri mori, et mors fugiet ab eis (Apoc. ix).> festivamus, sallem aiiimum noslrumvincamus. Non
Ah ! quam melius csset eis millies et millies mori, enim erit liaecvieloriasinecoioiiaapudDeuni.Cujus-
quam in crucialibus semper vivere. Quid vero boni modi victoriam et coronam ipse dct nobis,cui cst ho-
exspectet bonos paliuiles, ostendit cum subdit: Si noret imperium ptc oniniasaicula stcculorum. Anicn.
munserilis in me, subaudi, per iidem et charitalem, V.
et verba mea in vobis manserint per bonam opera- DE APOSTOLIS. SERMO DE EIMSTOI.ABEATIPAULI.
tionem, quodcunque volueriiis petelis, et fiel vobis, in *- Habemus lliesaurum in vusis ficlilibus, ul subli-
alia vita, ubi onniia optata electis succedcnl. Sed eliani mitas sit virlus Dei, el non ex nobis (11 Cor. iv).
et in liac vita quidquid petierinuis, pcrtinens ad nostri Et reliqua. Trcs sunl parlicuhVlecliouis hujus, fra-
luansionem in Clirislocl ad mansionem vcrborum ejus tresmei. Primo eniiu Apostolus sect cseteros disci-
iu nobis, fiet procul dubio nobis Itaque, fralres, si pulos habere tliesaurum in vasis ficiilibus dicit.
pstimus aliquid quod non liat nobis, patct quia non Secundo causam siibjungii. Tertioquidboni thetau-
perlinebat illsid ad mansioneni noslri in Chrislo, et rtis vasis (ictilibus conferat,exponil. Primo igittn di-
ad inaiisionem verborum ejus in nobis. Non petamtis cil: Habemus lliesaunim ktum in vasis ficlilibus. Yocat
ergo nisi quod ad charitalem Dei et mandala ejus autem thesaurum divinam sapienliam, proedicationem
pertinet. Sed ecce cum in ecclesia ad orationem et viitutcs, quas apostoli in se gcr&baiil; thesaurus
convenimus, alius petit viclum, alius veslitum, alius quippe collatio cst pretiosorum, ut auri, et argenti,
uxorem, alius coetera necessaria. Et hacc quidem et lapidum pretiosorum; apostoli qsioquc, quse his
cum desunt nobis, non est peceatuui, si a Domino omnibus prxtiosiora sunl, in se habebant aureuiu
ciiin temperaulia petamus. Sed illud mandatum fiilgorein, argcnleam soiiorilalem.eloquenlioe etprc-
Ciirisli semper altendere debemus: «Primum qua> liosorum varielatcm. De cujusmodi thesauro scri-
rile regnum Dei, et omnia adjicientur vobis (Luc. ptum est:«Mclior acquisilio ejus ncgoliatione ar-
XII).> Sed quod gravius, alius imprecatur damntim genti et auri, primi et purissimi fruclus ejus. Spc-
proximo suo, et mortem inimico suo, pnecipit tamen ciosior esl cunctis opibus, et omnia quoc desideran-
Deus ut precemur pro inimicis nostris, el non im- lur huic noii valenl comparari (Prov. m). > Vasa
precemur eis (Matlh.y). Cavete, fratres, ne sic vero (iclilia vocat se, caeterosque apostolos. Vasa
orelis contra Dei mandalum ; et juxta Psalmisl-am : quippe ficlilia lerrena sunt, el inter omnia vasorum
« Oralio nostra liat in peccattim (Psal. cvin).» gcnera inagis vilia el fragilia. Aposloli quoque se-
Matlhoeusenim dicil: « Cum stalis ad orandiim, di- cundum saeculum, viles erant et fragiles. Viles, qQO-
niillile si quid habelis iu cordibtis vestris (Maith. iiiam plebei, ignoti, ignobiles, paupercs, idiotae, fra-
11). > Illi enim prae cseleris siint impetrabilcs in or-a- giles, quoniam ex longa maeeratione carnis crant
tione, qui non solum odium non rclincnl in corde, niacilenti, palidi et debiles. Propter hoc habebaii-
sed etiampro inimicis pure possunt orare. Quod hinc tur inundo abjecli et despicabiles. Unde idem Apo-
liquet, quoniam, quaudo Judiei Deum exaccrbassenl, stolus : « Tanquam purgamenta hujus mundi facti
prohibuit prophcla;, ne pro ipsis orarct, diccns: sumus,omniuiii peripsema usque adhuc (ICor., iv).i
1507 RADULPIH ARDENTIS
Propter ergo exteriorcm viliiatem et fragir.latem A quasdam tribulalionum parles enumerat, dicens .
despiciebaut divites, sapientes et nobiles mundi, Aporiamur, id est, ablatis eliam necessariis pauperos
discipulos Christi spiritualem thesaurum, quem in- effieimur, sed non deslituimur, etiam a constantia
terius gerebant, non considerantcs. Quorum hodie interiori, utquidamqui propter paupertatem fiuut
similes sunl quidam falsi Christiani, personarum mendaces, perjuri, homicidaeet fures, sed polius ex
acceptores, pauperes et ignobiles propler exteriora interioris thesauri abundanlia suflicicntes sumus,
conlemnentes, divites vero et nobiles propter exle- scientes oequeet « abundare el penuriam pati (Phil.
riora venerantes, quoniam saepe in vase extcrius IV). >Perseculionem palimur, vcl oceultam a dia-
deaurato latent foedactin vase exteriusvili preliosa. bolo, vel apertam a membris ejus, sed non derelin-
Secundo reddit Apostolus causam quare Deusthe- quimur, ab interiori scilicet thesauri constantia, ut
saurumsuum in vasis lictilibus posuerit, cum subdit, quidam qui in persecutionibus succumbuiil, sed po-
ut subtimitas sil virlulis Dei, el non ex nobis. Ideo tius ipsos persecutores nostros, vel rcsistendo, ve.
enim Dominus per imperilos et viles primo Evange- scquanimiler tolerando superenius. Humiliamur, in-
lium praedicari voluit, et non per sapienles et ora- quit, sed non confundamur, id est, in adversitate
tores, ut hoc esse opus Dei et non hominum osten- nostra viles reputemur, sed lamen non erubesca-
deret, et ut sc mirabilem, sicut in pradicatione, ita " mus, ut quidam qui humilitalem, paupeilalein, cru-
et in prsedicatoribus demonstraret. Et mirabilis qui- cemque Jesu Christi portare erubescunt. Quibus ipse
deni proedicatioest Deum humanatum, mortuum, et dicit : « Qui me erubuerit et mcos sermor.es, bunc
redivivum, et ad dcxteram Dei Patris elevalum proe- Filius hominis erubescet cum venerit in majesiale
dicare. Sed mirabilius cst per paucos viles et impe- sua (Luc.ix), > sed potius de iuteriori thcsauro
ritos homines, rem adeo incredibileiu condidisse. bonae conscientiae in ipsa nostra vilitate et cont^sni-
UndeAposlolus:«Videte, inquit, fratres, vocationem ptu gloriemur.dicentes cum Apostolo : « Miliiautem
vestrani, > id est, per quos vocali estis, «quia non absit gloriari, nisi in cruce Domini nosti i Jesu Cliri-
multi sapienles secundum carnem, non multi po- sli. per quem mihi mundus crucilixus cst, ct ego
lenles, non multi nobiles; scd quoe stulta sunt, elc- nmndo! > (Galat. vi.) Dejicimur, inquit, sed non
git Deus niundi, ut confundat, > id cst, crubesccre perimus. Quasi dicat: Dejicimur tanquam inutilis
faciat« sapieutes, et infirma niundi elcgit Deus, ut testa in conquassationc mortis, sed tainen manenle
confundat fortia. Elegit Deus et ea quacnon sunl, > in nobis immortali lliesauro, non perimus morle
id est, quae inter coetera non computabanlur, <ut seterna ut reprobi, sed polius tunc aeternaliter vivere
dcstrueret, > id est, vinccndo humiliarct «ea qtiae Q iiicipimus, quibus fit de morle, natalis. Itaque, fra-
sunt (/ Cor. i), > id est quae sibi aliquid esse vide- tres,istuni tam pretiosuin thesaurum sapientix cot-
bantur. El erat quidcm quandoque doctos, potentes terarumque virtulum totodesiderio acquiramus, rc-
el nobiles electurus. Sed ideo cos primos, ne talium tincamus et conservcmus, quatenus per illum et in
rcrum merito cligi vidercntur, atque inflali humili- tribulationibus laeliliani, el in paupcrtale sufficien-
latem non reciperent, sine qua nemo polest redire ad liain, et in perseculione victoriam, et in bumilitate
vilam, unde est lapsus homo per superbiam. Hinc gloriam, et in morte vitam habere mcreamur. Sem-
etiam Nalhanael legisperilus non est in apostolum per, inquit, mortificalionem Jesu Christi in corpore
clectus. Et quod hnc causa humilitatis faclum in- noslro circumferentes. Tunc, fratres mei, mortilica-
lelligatur, supponit idem aposlolus dieens : < Ut tionem Jesu in corpore noslro portamus,quando pro
non glorietur omnis caro in conspeclu ejus de me- Jesu, et ad imitationem crucilixionis ejus, vitia no-
rilis suis (ibid.). > stra crucifigimus el mortilicamus. Hanc aulem mor-
ltaque, fratres, de nobis semper uliliter senlia- tilicationem debemus portare, non in una sola cor-
mus, nullum quantumcunque vilem, quantumcun- poris parte, ut quidam qui crucifigunt in se renes,
que despicabilem despiciamus, quoniam frequentcr sed non linguam, non oculos, non aurcs, sed circum
ubi minus pulamus, major divinsegratiae thesaurus D in corpore nostro, ut videlicet mortilicemur pariter
absconditur, et qui apud homines sunt abjecti, apud et cor, ne male meditetur; et linguam, ne male lo-
Deum sunt electi. Et ut tantum thesaurum habere quatur; et manum, ne male operetur; et pedem, ne
mereamur, viles et despecli esse mundo non abhor- male gradiatur; et gustum, ne appetat deliciosa; et
reamus. Tertio quid praedictus thesaurus vasis fi- contactum, ne concupiscat luxuriosa; et aures, ne
ctilibus vcl hic, vel in futuro conferat, exponit Apo- atidiant vanitatem et iniquitatem; et oculos ne vi-
slolus, ostendens thesaurum sapientiae ceeterarum- deant vanitatem. Et qua utililate? Ul el vita, in
que gratiarum conferre suis possessoribus et hic quit, Jesu in corporibus veslris manifeslelur. Hoc est
fortitudinem conslanliseet perseverantioe, et in fu- quod Joannes ait : « Charissimi, nunc filii Dei su-
turo vitam oeternam. Qjod fortitudinem constanliae mus, sed nondum apparuit quid erimus. Scimus
et perseverantia? eis conferat, exponit cum subdit: autem quoniam, cum apparuerit, similes ei erimus,
ln omnibus tribulationempalimur, sed non anguslia- quando videbimus eum sicuti est (/ Joan. m).i Duse
mur, in mente, ut quidam pusillanimes qui in ad- sunt, fratres, vitaeJesu Christi. Vita virtutis, quam
versis deficiunl et desperant, sed polius in conscien- ostendit in hoc mundo, et vita glorificationis quam
lia boni thesauri lsetamur et dilatamur. Dcmum ostendet et dabit in futuro. Vita virtutis Jesu Christi,
1509 HOMILI^. — II. DE SAKCTIS. 1510
mauifestatur in nobis etiam in hoc saeculo, si simus A ligandi et solvcndi polestalc. Sed atlendant quod in
mundi.sicut ipse mundus est; justi, sicut ipscjustus hisomnibus non auctores, sed vicarii, non domini,
est; sancti, sicut ipse sanctus est. Vila vero glorifi- sed missi sunt. Ipsi enim exterius proedicant, sed
cationis manifestabitur in fuiuro, non solum in Christus inlerius docet. Ipsi lanlum cxlerius abluunt,
animabus, sed etiam in corporibus nostris, quando sed Christus interius baptizal. Illi exterius manus
videlicet erimus immorlales sicut ipse immorlalis levant, sed Dominus benedicit ct conscerat. Ipsi
est; speciosi, sicut ipse speciosus est; gloriosi, sicut exterius sententiam proferunt, sed Christus inlerius
ipse gloriosus est; beati, sicut ipse beatus est. Quod absolvit el ligat. Unde Apostolus: « Sic nos existimet
ipse merilis et inlercessionibus sanctorum aposto- homo ut minislros Cliristi, et dispensatores myste-
lorum suorum nobis largiatur, qui cum Patre et riorum Dei (/ Cor. iv). > Pomo fideliter missus et
Spiritu sancto vivit et regnat per omnia soecula sa> vicariusChristiest, quiChristimoribusseconformat,
culorum. Amen. qui non sua, sed Christi verba nunliat; qui non
VI. suam, sed Christi gloriam captat.
DEAPOSTOLIS. SERMO DE LUCA. Secundo, quo discipulos mittat, exponit cum
Ecce ego mitto vos sicul ovesin medio luporum dicit: Sicul ovesin medio luporum. Ac si apei le dicat:
(Matih. x), et reljqua. In hac sancti Evangelii le- " Milto vos, non ad scctiritatcm, sed ad limorem, non
clione, fratres charissimi, Dominus ac Redcmptor ad dominationem, sed ad subjectionem, non ad
noster discipulos suos, quos ad- praedicandum per gloriam, sed ad passionem. In quo confuianlur illi,
universum mundum erat missuriis, praeinstruit. In qui offieium pastorale captant, ut in securitate, in
quo quoque nos praedicatores instruit nihilomiuus, dominatione et in gloria vivant, ncn altendentes,
qui vicem illorum in Ecclesia teneinus. Facit igitur nec quod hic dicilur, nec quod alibi Dominus dicil:
quatuor. Prinio, eos apostolos constituit. Secundo, < Sicut misit me Pater, et ego mitto vos (Joan. xx). >
quo eos mittat exponit. Tertio, quales esse debeant Id est, sicul misit me Pater ad humilitalem, ad pau-
ostendit. Quarto, contra persecutiones venturas eos pertatem, ad passionem ; sic ego ad eadem milto vos.
praemunit. Primo, eos apostolos constituit, cum Se igitur non esse missum a Deo ostendil, qui in
dicit: Ecce ego mitlo vos. Ac si aperte dicat: Ego loco humilitalis, dominationem, divilias, ct gloriam
Dominus et magister veslcr vos de discipulis missos, quserit. Porro luporum nomine dsemones et doemo-
apostolos meos conslituo. Apostolus quippe missus niacos homines designat, qui more luporum ovibus
mterprctatur. In quo tria eis demonslrat, videlicel Chrisli insidienlur, eis mala irrogant, in eis soeviant,
quis, et de quibus, et quos eos constituat. Quis? Ego ct eas devorant. Conlra quorum malitiam boni
Doininus et magisler vester vos mitlo, non ipsi vos ^ Chrisliani more ovium, benefici, mansueti, paticn-
auctorilate vestra apostolatum prsesumitis. Unde lissimi perseverant. Sed, quoniam pcrsecutores, non
Apostolus:« Quomodo proedicabunt, nisi mittanlur,?> solum ovesChrisli in exterioribus persequuntur, sed
(llom. x.)>—«Neiiio eniin assumit sibi honorem, sed etiam more luporum guttur et vilalia invadentes,
qui vocalus esl a Deo, ut Aaron (tlebr. v). > Quod vocem proedicationis et confcssionis ampulare, etspi-
aperte illos condemnat, qui non vocati, pastoris ofli- ritumineisexstinguere quaerunt, non solumscieulia,
cium potius rapiunt quam assequantur. De qualibus sed etiam sapientia, vigilantia eis opus csl.Undeet iu
Dominus per prophetam : « Ipsi, inquit, regnave- tertio loco quales contra hoc esse aebear.t, oslendit,
runt, et non ex me; principes exstiterunt, et ego cum subdit: Estote ergo prudentes sicut serpenles.Snnc
ignoravi (Ose. vni). > Quippe internus judcx prudentia serpentisest, quod caput in quo vita con-
el provehil et neseit, quia quos permiltendo to- sistit, prae caateris cuslodit, et respectu capitis to-
lerat, per reprobationem ignorat. De quibus? De tum corpus suum conlemnens, prosalutecapitis con-
discipulis vos apostolos constituo. Ac si dicat: Vos tra iclus ferientis, illud lanquam scutum opponit.
soli qui vitam et doctrinam meam didicistis et tene- Quoram profecto prudentiam non solum pastores,
tis, apostolatus et magisterii digni eslis. In quo con- sed etiam omnes lideles tenenlur imilari, ut scilicet
fundit illosqui praesumunt licri magislri, antequam fidem JesuChristi, qui caput nostrumest,prae caeteris
noverint csse discipuli; qui vitam quam nec tenent, cunctiscustodiamus, sinequanonest nobis salus. Et
nec didicerunt, prsesumunt docere. Quibus Doniinus pro ejus confessione et conservalione, non solum
per Psalmistam: « Quare tu enarras juslitias mcas, nostra, sed etiam corpus noslrum, morti expo-
et assumis testamentum meum per os tuuin? Tu namus. Est et alia serpentis astutia, quoniam jeju-
vero odisti disciplinam, et projecisli sermones meos nans et per angustias se coarctans, pellem exuit
retrorsum (Psal. XLIX).>Quos? Apostolos meos vos veteranam. Cujus prudentiam omnes quoque imitari
conslituo, videlicet ul vos qui vitam meam et doctri- debemus, ut videlicet carnem nostram macerantes,
nara didicistisettenetis, vicem qiioquemeaminEccle- et per angustam piaeceptorum Dei portam nos
siateneatis. Undealibiillisdicil: «Qui vos audit, me coarctantes, veterem hominem exuamus, cum vitiis
audit. Qui vos recipit, me recipit. Qui vos spernit, me et concupiscentiis, et induamus novuni, qui reno-
spernit (Matth. x ; Luc. x).> Tenentaulemdiscipuli et vatur de die in diem (Col. m). Sed,quoniam serpens
successores eorum vicem Christi in tribus : in prae- venenosa bestia est, et astutiam habet nocendi, ue
dicationc, in sacramentorum ministralione , in qtiis pariter et astuliam illius vellet imitari, post-
1311 1UDULPIH ARDENTIS lS\2
qiiain dixir. Estole prttdeMes sicut serpenles, slatim .\ pularct, el cos convinccretj nisi SpiritUi sanctus it
adjuuxil, el simplices sicut columba'. Ac si apertedi- eam ct per eam loqueretur? Quomodo beata Agnes,
ca! : Eslole prudentes sicul serpenles, >ic seilicct cuni adhuc tanlum duodecim annorum esset, con-
idolis alioruni decipiasiini; et simplices sicut co- tra sapientcs et judices hujus mundi adeo mirabi-
tumba:, nc scilicel ipsi alios dccipiatis. Porro ncc liter loqueretur, nisi Spiritus sanctus in eam et per
pnuleniia sine siniplicilale, nec simplicitas sine eamloqueretur?QuomodoCirieusinfans,cumadhuc
prudentia prodest. Prudentia namqtie sine simplici- tantum trimus esset, pro fide Chrisli contra tyran1-
tale tualigna astutia est, et simplicitas sinc pru- num mirabiliter disputaret? Deinde contra majorem
dentia sttilla hebetudo cst. Proptcrea, fratres mei, pcrseculionem Dominus discipulos suos prsemunit,
liabeamns et siniplicem prudeiiliam, el prudentcm cum subdit ; Tradet autem fraler fralrem in mor-
siiiipliciiateiu', ut scilicct mala cavere sciamus iion tcm, clc. Minorem dolorem mala ingcrunt quae ab
faccre, et bona sciamus et faciamus. Simplicitas cxtraneis inferuntur, majorem vero quae ab iilis pa*
quippe columb;e cst, quam a malitia fcllis alicna timur, de qttorum dilectione praesumebamus. Unde
est, ecce niansiieludo. Neininem roslro vel unguibus scriptum est: < Si inimicus meus maledixisset mihi,
loeilit,ccce iiinocentia. Alienos pullos pro suis fovet, suslinuissem utique. Tu vero homo unanimis, dux
ecce cliaritas. Simns itaque, fratrcs mei, simplices " meus ct notus meus (Psal. l.iv). >
sieiil eolunibae, ut videlicet iicmini irascamur, nc- Tradet, inquit, frater fn.i:em in mortem, et insur-
iniiii noccaniiis genl filii in parentes, et morle eos afpcient. Haecom-
Quarto vero loco, contra perseculioncs venturas nia, fratres mci, in primiliva Ecclesia contingebant,
discipnlos suos prociiuinil, cum subdit: Cavele au- quando diabolo propter ejeciionem suam insanicntc,
tem ab homiiiibus qui scilicct vos vel blandiendo, tanla erat rabies persecutorum, quod fervor idolo-
vel promittendo, vcl niinando volent seducere, vel a lalrise naturalem vincebat dilectionem, et filios, ct
fidc separare. Quos vos prudenter debetis cavcre, amicos, quos ex vi naturae homincs solent dili^ere,
vcl eos dcclinando, vel coruin scductionibus forliler eliam contra Deum ipsi odibant et perscquebanlur,
resislcndo. Tradenl enim vos, inquil, m conciliis, ubi ct conlra naluram, et conlra Deum. Quorum etiam
scilicet cst locus delibcralionis, cui scntenlioe ac- sunt hodie quidam similes, qui calice Babylonis, id
quiescendtim sit. In quo de communi consensu in- est, mundanae cupiditatis sic inebriali sunt, quod
hibebiint vobis ne in noniinc mco proedicctis, ut fratres ct parentes suos propter temporales bseredi-
scilicct generali concilio cl praeeeplo stiperemini.Et, lates odiunt el persequunlur. Sed et ipsi patres ct
si contra hoc faciatis, in synagogis suis, ubi cst filios sttos, et si non corporalitcr, tamen, quod pe-
locus corrcclionis, flagellabunt vos, ut vel pudore J jus est, spiritualiter pcrsequinitur, dtim niore cor-
coitfiiiulamini. Quod si nec eis conscnserilis, cum vino de rapinis et dolis eos pascunt, el ul idem fa-
pcr se vini inferre vobis nou polcruut, ad rcges et ciant, eos erudiunt, ut et ipsis imputetur, si filii sui
prwsides qitasi ad niajorem atidienliam ducemini faciant niahi quae viderint patribus suis ftcisse. Et si
propier me, ut sallem limore majoris poteslalis dc- insurgant coitlra ipsos palres suos, quos viderint
lerreamiiii. Sed licct silis pauci, lanie.i constanliara contra palres suos insurrexisse. Et eritis, inquit,
veslram nec gcnerale concilium, nee publicus pu- odio omnibus, subaudi infidelilius, propter nomen
dor, nec timor majoris potesialis supcrabit. Sed iMum. Dtfindecontra hocsubdit conEo!alionem,cum
publicc nomen meum coniilebimini. In testiiiwiiiuin, dicil: Qui aulem perseveraverit usque in finem, liit
iiiquit, illis el genlibus, ut scilicct sit in teslimo- salvus eril. Quasi dicat: Qui haec palienttir propter
niuiii omnibus altestationcm veslram audienlibus, me, salvi erunt, si tamen perseveraverint. Sicul
vel salulis, si credideriitl; vel damnationis, si non cnim necessaria palienlia et causa, ita et perseve-
crcdiderint. Nunc quoqtte, fratres niei, nos infimi rantia. Non enim coepisse benefacere, sed perfe-
proedicalores, cum verba Dei vobis testilieanles cisse laudabile est. Unde et in lege Moysi jubetur
prscdicamus, vobis ulique in testimonium sumus vel p offerri cauda liostiae (Lev. vn). Itaque, fratres, quo-
salutis, si credilis et obcdilis, vel damnalionis, niam inlinilos et etiam infantes scimus per lormenta
quod absil! si obedire non vullis. Porro contra et per passiones in fide perseverasse, perseveremus
procdiclos terrores. supponit Dominus consolalio- el nos saltem in prosperilate. Pudeat nos barbatos el
nem, ctiiii subdit • Cum autem tradent vos, nolite co- in pace non posse faccre, quod illi ctiam infantes fe-
gilare quomodoaui quid loquamini, id cst, nolite co- cerunt ct in persecutione.Illos nonsuperaverunt tor-
gilare vel ad responsum inveniendum, vel exor- menta, saltem nos non superentblanda. lllos non supe-
nandum. Quare 1Dabitur enim vobisin illahora quid ravit fanies, saltem nos non superel ingluvies. Ilios
loquamini. Non enim vos estis qui loquimini, sed non supcravit asperitas, saltem nos non superel
Spiritus Patris veslri qui loquitur in vobis, tanquam voluplas. Itlos noii superavit indigentia, saltem iio?
in organis. Ilic est cnim < qui aperit os mulorum, non superet abundanlia. Et si non cst cxlernis qu>
etlinguas infanlium facit diserlas (Sap. x). > Quo- nos torqueat, qui nos crueifigat et occidat, saltero
niodo enim, fratres mei.putalis quod beata Catharina, nos ipsi per abstinentiam et contincnliam nosme1
simplex utique puella, conlra lyrannum, et conlra cruciligamus et torqueamus, cum vitiis et concu
qumquaginta exquisitos sapientes, tam argute dis- piscentiis mortificemus, quatcnus ipsis martyribui
 1",!5 HOMILLE. — II. DE SANCTIS. 1211
pro nobis intercedenlibus, socii eorum in ccelo csse A orbem (Job ix). » Quscdani vero pariter et ad litte-
"mereamur, largiente Deo et Domino nostro Jesu ram et ad mysticum intclligi debcnt, ut quod Domi-
Christo, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et nus masculum in oclava circumcidi jubct (Genes.
regnal Deus per omnia soecula soeculorum. xvn), et agnum in Pascha immolari (Exod. xn), cse
VII. leraque mandata figuraliva. In hoc vero quod libei
DEAPOSTOIIS. SEIIMO DEAPOCALVPSI. describitur esse signatus sigillis septcm, designatur
Ego Joannes vidi in dextera sedentis supra thro- quoniam sancta Scriptura clausa est, et septem, id
num librum scriptum intus et foris, signalum sigillis est universitate omnimodarum ol.scuritatum gene-
septem(Apoc.v). Haecloquitur, fratrcs mei, Joannes raliter obvoluta. Sed et specialiter septem in se oc-
apostolus et evangelista, cui lanto magis credendum cultat mysleria, quse idem Joannes siibsequenler ita
cst, quanto non aliunde, sed ab ipso potavit fonte. exponit, quod uihilominus ea relinquat sigillata.
Dicititaque nobis quatuor: videlicet, in cujus manu Hinc et Danieli per angelum dicilur : <Et tu, Daniel,
sit sancta Scriptura, et quantum iiilelligenlia ejus claude sermones, et signa librum usque ad slatutum
sit desideranda, a quo aperialur, et quanla laus tempus (Dan. xn). > Hinc et Isaias Judseis dicit .
euin inde sequatur. ln cujus igittir manus sit sancta < Et erit vobis visio omnium prophetarum sicut
Scriptura, ostendit primo cum dicit: Vidi indextera B verba libri signati, queni cum dederint scienti lit-
sedentis supra thronum, librum. Cum Deus, fratres teras, dicent : Lege; ct rcspondebit : Non possum,
mei, incircuinscriptus sit et spiritus infinitus, non sig<natusest enim liber (Isa. xxix).»Quod aperte est
sedet neque membra habet. Sed de re invisibili contra quosdam saeculares philosophos, qui putant
melius per simililudincm visibilium possumus in • sacram Scripturam planam csse et apertam,eo quou
strui. Thronus quippe sedes regum est. Sedere exlerius simplicia habeat verba et plana, non atten-
igiiur in throno quiete regnantis est. Et quis melius dentes quoniam in sacra Scriptura, sub simplicitate
regnat quam ille qui cuncta creavit et gubernat? verborum, magna utilisque lateat profunditas. Sicut
Et quis quietius omnia rcgit quam ille cujus vclle ccontrario in scientiaa soecularis libris sub multi-
cst facere, et cujus < sapientia allingit a fine usque plicitate et obscuritate verborum, nulla latet utili-
ad linem fortiter, et disponit omnia suaviter?> tas. Sane tribus decausis Dominus in Scripturis sua
(Sap. vin.) Ipse igitur cum ubique sit essentia- mysteria sigillavit.Prima esl, quoniam ea voluit ini-
liler, tamen in cordibus (idclium habitat specialiter. micis suis abscoudi, et solis amicis ct iis familia-
In quibus enim habitat, nisiineis quos ipse diligit, rioribus reserari. Unde et convenienter dicit librum
et qtti eum dilicunl, et qui eius similes sunt? Mun- esse signatum sigillis septem: Illud quippe sigilla-
ius igitur habitat in mundis, justus in justis, san- C mus quod solis amicis volumus revelari. Unde in
iXus in sanclis, amicus in aiuicis. In hujus igilur Evangelio: <Nolitesanclum dare canibus (Matth. VII).>
swnmi Regis dextera, id est potestate, sacrae Scri- Secunda est, quod in Scripturarum profunditate
pturae liber continelur, utpote cujus inspiralione et voluil nos exerceri el niereri. Unde cum angelus
aucloritate editur, scribitur, impletur et revelatur. dixisset Danieli : « Claude sermonem, et signa li-
Quod aperte contra illos est, qui sacram Scripturam brum, > adjunxit: « Pertransibunt multi, et mul-
non putant aliud esse nisi hominum inventionem et tiplex erit scienlia (Dan. xn). > Hinc Salomon :
cominentattonem, non attendentes quod Dominus « Gloria, inquit, Dei celare verbum, et gloria regis
ait in Evangelio : « Amen dico vobis, donec coelum investigare sermonem (Prov. xxv). > Tertia est, ul
ct terra transeat, iota unum aut unus apex de lege sicut editionem, ila quoque revelationem sacroeScri-
non praeteribit, donec omnia fiant (Malth. xxiv; pturse suo nomini reservaret, ne quis de humano
Marc. xm). > Et Petrus in Epislola canonica: ingenio in ea sese jaclaret, sed ad eam intelligen-
« Non enim, inquit, voluntate humana allata est dum divinam opem flagilaret. Quantum vero intelli-
propbetia, scd Spiritu sancto inspirati, loculi sunt gentia sacrse Scriplurae sit desideranda demonstra-
sancU Dci homincs (// Petr. 1). > Porro in hoc tur, cum subjungitur : Et vidi, inquit, angelum for
quod liber sacrse Scripturoe intus et foris est lem prwdicanlem voce magna: Quis est dignusaperire
scriptus, Ieetio exterior hisloriae, et lectio interior librum et solvere signacula ejus ? Angelus iste, fra-
spirilualis inlelligentiae denotatur. In quo pari- tres mei, tenet personam cujuslibel prioris Patrum,
ter confunduntur illi, qui in sacra Scriptura solam qui, quamvis fortis essetvirtute ct sapientia, tamen,
superliciem Iitterae requirunt, ut Judaei secuban- prae magno desiderio et dilatione reserationis sacrae
tes, et illi qui nihil ad litteram, sed totura retor - Scripturae, conqueritur et inquirit quis sit ille tam
quent ad mysticum seusura, ut quidam praesum- dignus, tam sapiens et tam potens qui eam aperire
ptuosi plus quam oportet sapientes. In sacra Scri- possit. Nos vero quis sit ille jam scimus, et ideo
ptura quscdam ad litteram tantum intelligenda magis toto desiderio totisque viribus eum flagite-
sunt,ut: «DiligesDominumDeum tuum(Ea:orf.xx).> mus, quatenus sigilla suae sacrae Scripturae nobis
Et: «Honorapatrem tuumet matrem tuam (ibid.), > dignetur aperire. E( nemo, inquit, poteral neque in
et caelera pmecepta moralia. Quaedam vero ad my- coelo,neque in lerra, neque sub terram aperire /i-
sticum sensum tantum referenda sunt, ut hoc quod brum, neque respicere illum, quoniam noc inter an-
legitur in Job : « Sub quo curvanlur ii qui portant gelos, nec inter homines, ncc inter animas corpo-
PATROL.CLV. 48
If.lS R.YUULPMARDENTIS 1516
ribus exutas, nec eliam inter dseinoiics aliquis in- A hic te vidisse eum stantem dicit : Agnum, inquit,
ventus est qui sacroe Scripturae sicramenta poluerit tanquam occisum.Agnum, quia innoccntem et man-
perfecte intelligere. Unde constat quod nec etiani suctum, et in agno procfiguratum, et tanquam
propheloe et scriptorcs sacrse Sci iptufa;, nec etiam agnum immolaUmi,tanquamoccisum inhumanitatc,
ipsi acgeli sacramenla quac ipsi pronuntiabant ad sed scmpcr vivum in divinitate. Tanquam occisum Ju-
plenuni intellexcrunt. In quo quidam stulti et prae- daeis,sed semper vivum nobis. Tanquam occisum in
stiulptuosi condemnantur, qui intclligentiaiii sacrsc quolidianosaci'anienlo,sedscmpervivumincoelo.//a-
Scripttirae scse percepisse gIoriantur,in quo faeiunt, bcntem,inquit, cornua septemel oculosseptem.Pcr se-
ut intcUigentes non intelligant. Ei ego, inquil, fle- ptem cornua et per scptcm oculos.eadem donorumSpi-
bam multum, quoniam nemo dignus inventusest ape- ritus sancli uni versitas designalur.Dona quippe sancti
rirc librum, nec videre eum. Sane hic inntiit Joan- Spiritus sunt cornua, id est virtutes, per quas ad-
nes se lencre priorum Palrum personam, qui sacrae versarius expugnatur. Eadcm suntoculi, id est illu-
Scriplurae reserationem per Christum, vel non in- minationcs, quibtis aniiiius illuslralur. IIsccRedeni-
telligebant, vel dilalam dolebant. Unde Dominus : ptor noster non ad mensuram, scd universaliter ha-
Multi reges ct prophetse vuluerunt videre quse vos bet, et per universum mundum, quibus vult, et
videtis, ct non viderunt (Luc. x). < Qualis.evaS Da- D quando vult, et quantum vult proebet. El accepit,
niel, qui dicil se plorasse, jejunasse et orassc diu, inquit, de dextera sedenlh librum. In quantum homo
qtiateiuis niysteria visionis mereretur sibi revelari. accepit, quod in quantum Deus sernper habuit. Et
ln quo negligentia nostra confundilur, fratres, qui cum aperuisset fifrniin.Tripliciler, fratres mei, Chri-
sacraui Scripluram ncc, ut oportet, inlelligimus, stus librum sacroe Scripturae dicitur aperuisse : vct
nec ejus intelligentiani flelu, je^unio et oratione, figuras legis in se implendo. Unde et in morte,
sicut anliqui Patres fecisse legunlur, a Domino po- «velumtempli scissum est (Matth. xxvn; Marc. xv). >
slulanius, rebus vanis intendeiy.es ct perituris. A quo Vcl Scripluras exponendo. Unde duobtis euntibus
aulem Scripluroe liber aperiatur, exponitur, cum in Euiinaus, « incipiensaMoyscel omnibus propbc-
subditur : Et unus de senioribus dixil mihi : Ne fle- ti% inlerpretabalur eis Scripluras (Luc. xxiv). > Vcl
veris. Personam tenet isle cujuslibet priOrum pro- senstim intelligendi Scripturas discipulis suis dando.
phclarum, qui Christi adventum annuntiando atios Quod post resurrcctionem fecit, et adliuc quotidij
cOnsolatur. Ecce vicit leo de tribu Juda, radix Da- nobis facit, si petimus, si quserimus, si pulsamus,
vid aperire librum, et solvere septem signacula ejus. si cum Danicle viri dcsiderioruin sumus, si cum
Porro leonem de tribu Juda Chrislum vocat, ut in- flctu et jejnnio et oratione ad exempltini Joannisct
nuat cum esse illtim de quo Jacob prsedixit: <Calu- Danielis instamus. Ncgligcntibtis vcro, et carnalia
lus leonis Juda (Genes. XLIX). > Quoniam ut leo non spiritualia quoerenlibus, adhuc est liber sacne
rex fortis cauda humanitatis, opericns vestigia divi- Scripturae sigillalus; et quando illud volunt ct te-
nitatis, et apertis oculis dormitans divinitalis in gunt, adhttc sicut et Judoeis velamen est pnsituni
morle. Radicem David vocat eum, ut ostendat eum anle octtlos coriim. Quanlavero laus Cliristtim se-
esse illumqui, juxta Isaiam,« habet clavem David, quatur de libri apertione denionstratur, cum tain
claudit ct nemo aperit, apcrit et nemo claudit (Isa. sanclorum hoinintini quam angelorum cliori indr.-
xxn). > Est ergo ac si dicat: In hoc quod Chrislus cuntur propter banc eum Iaudarc. Unde cl subjiiu-
diaboli ct mortis vicit diflicultates, sacrae Scriplurac gilur : Quutuor animalia el viginli quatuor seniores
aperit obscurilates. Et vidi, inquit, et ecce in medio ceciderunl, id est adoraverunt, corum Agno pcr
throni el quatuor animalium, et in medio scniorum, fidem, habentes singuli ciiharas per confcssioncin,
Agnum stanlem lanquam occisum, habentem cornua et phialas plenas odorumentoruin per oralioiiein.
seplem, cl oculos septem, qui sunt seplem spiritus Unde exponens subdil : Quw sunl oraliones sanclo-
Dei, missi tit omnem terram. Sane per thronum Ec- rum. Per (ideni quippc Deum cognoscimus esse
clesia signilicatur, quoniam per charitalem in ca rjChrislum; pcr confessionem, tanquam pcr cilharae
Deus sedet. Per quatuor animalia, omnes quatuor consonanliani, eum laudamus; per oralionum dev>-
parlium mundi prsedicatores, qui debcut esse ratio- tioncm, tanquani per odoramcnla, cuin delccUuuis
nales et mansueti ut homo, sine terrore ferientes Quia eniiii in harnioiiiis et odoramcntis niaxiuic
adversa ut lco, sese mortificantes ut vitulus, ccele- lioniincs delectantur, idco saucti bic habere cilha-
slia petcntes ut aquila. Per viginli quatuorseniorcs, ras describunlur et pbialas odoramenlis plcnas,
Patres perfectiores tam veteris quam novae legis, quatenus quanlum Deus in confcssionc et devo-
qtti, ulpotc seuatores, moribus sunt maluri, sapicn- lione eorum dcmonslialur. Rene autem ait, cecide-
lia pleni, judicii poteslate honorali. Inter quos runl coram Aguo. Quoniam qui Chiislum adorat per
omncs Christus est medius bcncficio, sicut fons in lideni.majestatem ejus intelligens incomprehensibi-
incdio paradisi; et charilate, sicul ipsedicil: « Ubi lcm, se nihil rcputat, nisi lerram. Benc quoque ait,
duo vel tres congregati fuerint in nomine meo, in haventescilharas:'m cithara quippelignumetchordie.
medioeorum sum (Matth. x\ni); > et auxilio, sicut Per lignuni, crux sive morlificalio designalur. Per
ideln dicil : « Ecce cgo vobiscum sum usque ad chordas, sauctorum membra crucis mortilication;
consimimatioiicm sscculi (Maith. xxvni). « Unde c torsa et lensa, quorum qiiodcunque per.seeutor per-
1517 HOMILIJE. — II. DE SANCTIS.
cusserit, consonam coiifessionein audit. Sed et ces- A audivimus subjungit : Ilosduodecim misit Jesus, ete.'
sante persecutore ipsi sancti omnia membra virtu- In quo, fralres mei, quatuor inlelligenda signilican-
tesque suas in Dei laude cogunt consonare. Bene tur, videlicet, quod apostoli electi sint, et unde
autem ait, habenles phialas aureas plenas odoramen- electi sint, et quot electi sint, et ad quid electi sint.
torum. Phialae enim, qttoe sunt vasa ampla, signili- Porro in hoc quod apostoli eleeli sunt, et a Domino,
cant chorda sanctorum per charitatem, usque ad datur nohis excmplum , quoniam in Ecclesia Dei
inimicorum dilatata. Haecsunt aurea, id est munda, debent pastores eligi, et a Domino jejuniis et ora-
et odoramentis devotionum plena. Orationes enim, tionibus interrogato. In quo pariter sigillanlur
quae de corde charitativo, mundo et devoto proce- et illi qui non eligunlur, sed potius ingeruntur,
dunt, tanquam incensum et odoramenta ad Deum et illi qui non divinitus, sed mundanitus eli-
asccndunt. Bene autem sequitur post adorationem guntur. ln hoc quod de schola communi electo-
confessio, et post coufessionem charitaluin et rum discipulorum prtceligunlur, demoiislratur :
mundi cordis oratio, quoniam nec fides sine confes- quoniam ncc neophyti, nec rudes, sed qui iu schola
sione, maxime ubi necessaria est, nec utraqtte sine sanctarum virtutum et morum prae cseteris eruditi
charitate et muiiditia cordis possunt Deo placere. sunt, debent eligi 'in pastores, ut videlicct non so-
Et cantabanl, inquit, canlicum novum, quoniam no- '' lum sint elecli, sed etiam intcrelectos paslores prse-
vum homitiem de novitate mysterii ipsi innovati electi. Quod aperte illos condemnat qui prsesumunt
collaudabant. Dignus es, inquiunt, Domine, aperire fieri magistri antequam disciputi, docentes ea quae
librum, et solvere signacula ejus. Quare ? Quoniam non didicerunt, et super eos qui sibi et moribus et
occisus es, et redemisli nos Deo in sanguine tuo. Ac scienlia praesunt magisterium habere quaerunt. In
si dicat: In hoc quod occisus es et nos redemisli, hoc quoque, quod duodecim eliguntur, demonstra-
aperuisti sacram Scripturam, ex omni tribu et lin- tur nobis pastores sanctae Ecclesiae quam perfecti
gua, el populo, et natione, subaudi, nos colligens. Et esse teneanlur. Duodenarius quippe numerus per-
fecisli nos Deonostro regnum el sacerdotes. Omnes . fcctus est, unde et soldus sive solidus nuncupatur.
quotquotsumus, fralres mei, si veriChristiani sumus, Debent namque pastores sanctae Ecclesisesic perfe-
spirifualiter Deo nostro rcges ct sacerdotes sumus. cti et solidi esse , quatenus nec prosperis, nec ad-
Deonostroregessumus, si adobsequium ejus,oinnes versis, nec blandis, nec asperis, nec favoribus, nec
motuscordis et corporisnoslri bene regimus, pravos terroribus cedant; irao ipsos infirmos et cadentes
cohibentes, et bonos nutrientes, juslitiam et paoem sustentare queant. In quo nos indigni pastorcs con-
observantes. Deo nostro sacerdotes sumus, si in ara „ fundimur, quos adversa deterrent, blanda demul-
cordis noslri quotidie sacrilicium conlriti cordis et cent, ad minas potentum dejicimur, favoribus ex-
incensumdevotseorationisei offerimus, sieipermun- tollimur, ad instar arundinis huc et illuc agitamur,
ditiam familiares sunlus, si inter eum et homines vilia potentum non corripimus, sed palpamus, ju-
mediatores essevalemus. El regnabimus, inquit, su- stitiam exercere non audemus, nec infirmos susten-
per terram. Ac si dicat: Illi soli in oeternumregnabunt tantes, nec etiam nosmetipsos sustentare jam valen-
in terra viventium, qui hicomnem terrenitatem om- les. In hoc vero quod mittuntur, ad quod elecli
nemque vanitatem sibi subdiderunl. Propterea in sint demonstratur : Apostolus quippe interpretatur
rcgimine domicilii noslri vigilemus, motus cordiset missus. Intelligant igitur pastores sanctae Ecclesioe
corporis nostri sollicile circumspiciamus, malos mo- se esse missos, non dominos, missos humilitalis,
lus surgentes stalim compescamus, carnemet omnia noii clationis, missos non ministrari, sed ministrare
niembra spiritui servire cogamus, mundanas illece- (Luc. x), missos non ad honorem et ad gloriam,sed
hras,quae mundanis hominihus imperant, nobissub- ad laborem et ad passionem. Unde in subsequenti-
damus, quatenus regnum aeternaebeatitudinis conse- bus eis dicit: Ecce ego mitto vossicut agnos irilcr lu-
qui mercamur, prsestante DominOnoslro Jesu Chri- pos. Tune igitur cpiscopi se esse vere missosChrisli
slo, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnal D intelligant, cum Christi humilitatem, patiperUiem et
:rier oinnia saecula soeculorum. Amen. patientiam cseterasque virtutes Christi in se exhi-
) VIII. buerint, cum non sua, sed Christi verba praedicave-
DEAPOSTOLIS. SERMO DEMATTHjEO. rmt, cum iion suam, sed Christi gloriam inomnibus
Misit Jesus discipulos suos, prwcipiens eis, et di- qusesierint, cum non solum sua, sed etiam seipsos
cms (Matth. x), elc. Quinqueparlita est hoec lectio, pro fratribus posuerint. Secundo, quo ire vel non
fiatres mei. Primo quippe Dominus duodeeim mit- ire debeant ostenditDominus cum diciteis : In viam
lit. Secundo, quo deheanl ire vel non ire. Terlio, gentium ne abierilis, et in civitates Samaritanorum
quid praedicare. Quano, qttid agere. Quinlo, quo- ne intraverilis, sed ite polius ad oves quw perierunt
modo innolescit. Primo igitur Doniiiiura ostendit domus lsrael. Cuni constct Dominum propter salu-
duodecim misisse, cum dicitur : Misil Jesus duode- tem gentium venisse, unde et ipse alibi dicit: « Alias
cim discipulos suos. Porro in leelione, quse hanc oves habeo, quae non sunt ex hoc ovili, et illas opor-
praecedit, ostcndit evangelisla Domiiium de com- tet me adducere, et fiet unum ovile et unus pastor
muni discipulorum consorlio duodecirn elegisse, (Joan. x), > quid est, fratres, quod hic dicil: In
quorum et nouiina ponil. Deinde hoc quod modo viam gentium ne abieritis, ct in civitates Samatita-
Uil9 RALUILPHIARDENTIS 1320
i praedicare coutemninius, non considerantes quoniam
iioruni noii inlraveritis, nisi quod cx fine faeti, col- A
ligimus; quod specialiter primo venit ad Judseos qui- melius cst acquirere Deo animam unam quam nul-
bus promissus erat; a quibus per incredulitatem rc- lam, etquod omne illud tempus pcrdimus, quo luero
pulsus transiit ad alienos. Triplici igitur de causa animarum non vacamus. Nec exemplum Domini
voluit Oominus primo Jud<eis el non gentibus prae- spectamus, qui soli Samaritanse in via juxta puteum
d»care. Primo, ut ostenderct sc esse MessiamJudseis praedicare uon neglexit, cujus salutem se non negli-
promissum in lege. Sccundo, ut Judaeis omnem oc- gere, sed potius sc esse ostendit, cum discipulis suis
casionem nou recipiendi Evangelium auferret, si ait : < Ego habeo cibum manducare, qucni vos ne-
primum illud gentibus prsedicasset. Tertio, quoniam scitis (Joan. IV). > Appropinquavil, inquit, regnum
tunc erant inter Judaeos qui salvandi eranl, et erant ca-lorum. Tola, fratres mei, praedicalio Evangeiii
inter gentcs qui salvandi non crant. Nam ad prsedi- versatur circa finem mundi, et beatiludinera regni
cationem Pctri uno die tria millia (Act. n), et alia oeternL Hoc Dominus proedicavit, hoc apostoli, hoc
die quinqtie millia (Acl. IV)crediderunt, el cum vel- sancti marlyres et confessores; haccnos praedicatorcs
lent aposloli in Asiam praedicare, a Spiritu sancto praedicamus, sed utinam, sicut voce, ila et opere!
proliibili sunt (Acl. xvi). Quam tamen Asiam post- Opere finemmundi etadventum regni coclorum proe-
ea Spiritus sanctus per apostolos converlit. Nam B dicamus,siniundumejusqueilleccbrascontemnimus,
diu jam esl quod Asia credidit. Subtili ergo occulto- si divilias, si honores, si glorias et voluplates ejus
que judicio quibusdam praedicatio subtrahilur, quia abjicimus, si toto desiderio ad aliam vitam lestiiist-
suscilari per graliam non merentur. mus, si proptereamquaecunquepossumus [facimu.-].
Unde necesse est, fralres charissimi, ut in omne Sed (quod sine lacryniis nequeo dicere) nos in cou-
quod agimus occulta Dei judicia super nos timea- trarium operamur, et duin mundum el ejus cupidi-
mus, ne dum exterius mens nostra fusa a sua se tales ampleclimur et sectamur, et pro regno coelo-
voluntale non revocat, inlus contra eam judex ter- rum laborarc negligimus, preedicationi nostrae opc-
ribililer disponat. Quod bene intuensPsalmista ait : ribus obviamus. In quo infirmos scandalizamus,
< Venite ct videte cpera Domini quam terribilis qui opera nostra considerantes, Si, inquiunt, sacer-
in consiliis supcr filios hominum (Psal. LXV). > dos vel episcopus regnum coelorum exspectaret, nc-
Vidit namqiie quod alius misericorditer vocatur; quaquam mundo tantisper, mundanisque desideriis
alius jusliiia occulta| repellitur, et quia alia par- adbaereret; el sic malo exemplo noslro exorbitan
cendo, alia irascendo disponit, expavit, quod pe- tes rcgnum coelorum non exspectant, sed mundo ad-
netrare non poluit. Et quoniam non solum investi- haerent, qucm sicsentperduraturuni putant. Sedcerte
*•*ipsa ruina mundi tam nos
gabilem, sed eliam in quibusdam inflexibilem vidit, quam illos accusat.qui no-
terribilem esse memoravit. Moraliter vero praecepit bis tacentibus jam se casurum clamat, eialiud regnum
sanctae Ecclesise pasloribus, ne in viam gentium, id venturum demonslrat. Tot et tantis quippe miscriis
est, ne in errorcs et negotia mundanorum homi- el tribulationibus mundus amarescit, quod eliam ipsos
num, sequendo, cant : et in civitaS.es Samaritano- amalores suos snis amaritudinibus a se repellit.
rum, id esl, ne in tumullus sollicitudinum et cura- Ilaque, fratres, quia mundum cadere ccrnimus,
rum intrent, sed eant polius ad oves quse perierunt eum fugiamus, ne cum cadente simul cadamus. De
domus lsrael, id csl ad ruinam animarum reparan- ruina mundi nos quantocius subtrahamus, et cx ea
dam. Yult quippe Domintis quod proedicatores ct quos possumus exlrabamus, et ad raercandum re-
pastores saiictseEcclesia; non solum crrores etpublica gnum coelorum praemillamus. Quarto, quid debeanl
saccularis vilsc ncgotia, sed cliam omnes alias solli- agere ostendit cum subdit: lnfirmos curate, mortuos
citudines et curas fugiant, quatenus soli animarum suscitate, leprosos mundate, dwmones ejicile. Quia
reparationi inccssantcr inleiidanl. Quod apcrte nosi enim tunc mundus adhuc florebat, homodiu vivc-
inaignos pastores redarguit, qui dum ssecularibusi bat, visibilium bonorum opulentia exuberabat, et
negotiis intendimus, et variis vanisque curis occu- r. ad se homines trahebat, ut alia bona non putarent,
paniur, ncc nostrarum, nec commissarum aliarum nisi quse videbant, ideo sanctis prsedicatoribus ad-
utilitati (sicut oportel) invigilemus. Tertio vero juncta sunt miracula, ut virtus ostensa daret vcrbis
quod prsedicare debeant ostendit Dorainus, cum sub- fidem, et nova facerent qui nova praedicarent, qua-
jungit: Euntes autempradicate. Ac si aperle dicat: lcnus per ca miracula quae facicbant in rcbus visi-
Sic sitis festivi et intenti prsedicationi, quod ctiam bilibus, crederelur eis de invisilibus. Ad hoc quippe
eundo prsedicetis, ct pracdicando eatis, quatenusi miracula coruscant, ut corda videnlium ad invisi-
nec via impediat praedicalioncm, nec praedicatioi bilium fidcm trahant. Unde cum fides nunc uhiquc
viam, ut scilicet praedicetis non solum in villis, sed1 pene dilalata est, mulli sunt in Ecclesia qui vilam
etiam in viis, non solum populis, sed etiami quidem virtutum tenent, sed signa virlutum non ha-
personis, non solum civibus, sed etiam peregrinis, , bent. Nam, tesle Paulo, linguse in signum -sunt non
agricolis et viatoribus. In quo nos indigni pastores> fidelibus, sed infidelibus. Unde idem Paulus qui ad
confutamur, qui ad prsedicandum larrdi pigrique su- praedicationem suam dormientem Eulychum, caden-
mus, qui diem, locum et conventum hominum ex- temque de fenestra sua, et ita mortuum coram infi
spectamus, et quando paucos habemus auditores,, delibus suscilavit(Ac*. xx), et iniiisulaMitilenseinfi-
 IBil HOMILLE. — 11. DE SANCTIS.
delibus plena, patrem Publii dysenleria vexatum S liones varias incideriiis (Jac. 1), etc. Qtiadripartila
sanavit (Act. xxviu), diseipulum suum Timothcum est haec lectio, fratres mei. Primo enim nos monet
infirmum verbo non curat, sed medicinali arte ei apostolus ut in tribulalionibus noslris gaudeamus.
. uiederi parat, dicens : « Modico vino ulere propter Sccundo, ul sapientiam a Deo postulemus. Tertio,
siomachum etfrequentes tuas inlirmitates (/ Tim.y). t proniiltithumiliexaltalionemetdiviti humiliationem.
Cur ergo, sicul infidelem, ita fidelem verbo non cu- Quarlo, oslendit beatum esse qui hahet patientiam.
rat? nisi quia ille per exteriorem curationem intus Primo igitur quoniam plerique nostrura , fratres
curandus erat, et iste exleriori signo erudiendus mei, in adversitatibus ultramodunidolenl,deliciunlet
non erat, qui inlus salubriter vivebat. Quia igitur, desperant, hortatur nos apostolus ne in adversitali-
fratres mei, nunc fideles exterioribus signis non bus doleamus, sed potius gaudeamus, dicens : Omne
ogent, insistamus interiori animarum curalioni, in- gaudiumexislimate, fratres, cum in tenlationes varias
lirmos in fide, doctrina, et admonitione curemuset incideriiis Vocat autcni adversilates et tribulationes
confirmemus. Mortuos in peccatis correctione et hujus mundi tentaliones, quoniam per eas tenlamur
spirituali consilio resuscitemus ; leprosos haeresum utrumfirmi vclinfirmi simus. Hasautcmvocatvarias,
et errorum varietate, doctrinis fidelibus emunde- quoniam queniadmoduni, juxta varietatem membro-
nius ; vexatos a diaboli suggestionibus, sacerdotali rum, est varietas medelarum, ita, juxta varietatern
rpere liberemus. Quinto, quomodo haec facienda nioruii), adhibelur a summo medico varietas tri-
sint oslendit, cum subdit: Gralis acceputis, gralis bulalionum. Quia namque quidam dclinquunt in
date. Pnesciebat namque Dominus noniiuPos ipsum nimio amore et usti rcruni tcmporalium, ideo
saucli Spirilus donum ad avaritiam declinaturos. jusle puniuntur in damnificalione carum. Quia
Unde Simon per iinposilioneni nianus cdila mira- vcro alii delinquunt in nimio amore conjugum,
cula concupiscens, hoc pecunia emere voluit, ut filiorum ct amicorum, ideo juste puniuntur in
deterius venderet quod niale comparasset (Acl.vm). aniissione eorum. Quia quoque plures alii de-
Ilinc dc lcmplo Dominus flagello de rcsticulo turbas linquunt in voluptate carnis proprioe, idco juste
ejecit, cathcdras veudentium columbas evcrtil puniuntur in cjusdem alflictione. Et de similibus
(Matth. xxi). Columbas quippe vendere est impo- similiter. Convenienter autem , juxta iiifirmorum
sitionem manuum qua Spiritus sanctus accipitur, sestimationcm, ait, inciderilis, quasi de alto et ire-
non ad vitae meritum, sed ad praeniium dare. Et proviso. Infirmi quippe reputant teraporalem pro-
sttnt nonnulli qui quidem, elsi non conforant ordi- sperilatem esse quasi allitudinem et felicitatem :
nalioneni, vel aliquam aliam ecclesiasticam mini- C adversilatem vero quasi quamdam profunditatem et
slralionem, propler pccuniam tamen eam confe- miseriam; et dum in alto prosperitatis, quasi securi
runt, vel proptcr obsequium, vel propter favorcm, requiescentes, non praeconsiderant tribulationes,
vel ptopter cognationem, vel propter familiarilatcm, quasi de improviso cadunt. At sapiens, qui omnes
vel propter preeum inslantiam, vcl propter potcn- temporales prosperitates intelligit esse, non exalta-
lum timorem, vel propter aliquam aliam terrenam tionem, sed potius insidias, tentationes et adversi-
inlentionem. Qui omnes procul dubio nec gralis, talcs novit esse justis perutiles, quia semper eas
nee juste tribuunt, quoniam in tribucndo non Deum, prsevidet et exspectal; cum veniunt non cadit, seJ
sed terrenam causam attendunt. Dc quibus Psalmi- potius eas gralanter excipit. Ait ergo, fratres mei,
sta : < In quorum, inquit, manibus iniqtiilales sunt; cum inciderilisin varias lentationes, existimate onine
dextera eorum rcpleta esl muneribus (Psal. xxv). > gaudium vobis provenlurum. Porro gaudiorum,
El Isaias beatum virum describens ait: <Bcatus qui aliud est omne gaudium, aliud nullum gaudium,
excutit manus suas ab omni munere (/««. xxxm). > aliud quoddam gaudium. Omne gaudium est gau-
I!le igitur solus gratis et juste donat, qui propter dium generale, verum el seternum. Generale, sine
Deum solum et digno donat. Ilaque, fratres niei, aliquo mcerore; verum, sine falsitate; seternum,
lotam vitam noslram scrutemur et circumspicia- 0 sine fine. Unde Dominus discipulis suis ait: « Gau-
uuis, caveamus ne mala quoquomodo, nec etiam debit, inquit, cor vestrum ; gaudium vestrum neiiio
bona vana iiilenlione faciamus. Intenlionem omnium lollet a vobis (Joan. xvi). >Gaudium veronullum,est
v: luntalum el operaiionum nostrarum ad Deum di- gaudiummundanum, dequo Salomon :« Risiin» re-
rigamus, omnem vanitalem a nobis circumcidamus, putavi errorem; et gaudio dixi: Quid frustra decipc-
mundum cum cupiditalibus suisconlemnamus, pau- ris ? >(Eccle. n.) Gaudium quoddam est garfdere inler
cis contenti vivamus, quoecunque possumusdc ruina advcrsitates hujus.saeculi in spe gaudii futuri. Unde
hujus mundi ad coelestem patriam per manus paupe- Apostolus : <Non solum autem, sed gloriamur in
rum transferamus; illuc toto desiderio, lotis viribus tribulationibus (Rom. v). > Sane hoc particulare
suspiremus et tendamus. Quod nobis annuat Pater, gaudium sanctos inter miserias et tribulationes hu-
cl Filius, el Spiritus sanctus, jus mundi recreabat, consolabatur et stlstinebat.
COMMUNEMARTYRUM. Discamus igitur, fratres mei, et inter adversa hujus
IX. mundi gaudere, et inter prosperitates plangere, ut
L'»ilUSMAUTYRIS. SERMO. sic nec elevemur in prosperis, nec dcjiciamur in
Omne gaudium existimute, frulres, cum in lcnta- advcrsis. Quare autcm sit gaudendum inlcr advcr
15-23 RADULPIJI ARDENTIS
sitates, ostendit apostolus cum subdit • Scienles A nobis niultiplicetur. Hanc Salomrm a Domino sibi
quod probatio fidei vestrw patienliam operatur, pa- oplionem poslulanti dante, poslulavit dicens : < Do-
licnlia autem probalionem, ut silis in omnibns perfe- niine Deus, ego sum puer parvulus, ignorans ingres-
cti et in nullo deficienles. Vocat autcm tribtilalio- sum et exitum meum. Daergo cor docile servo tuo,
nem probationem fidei; idco scilicet, quia per tri- ut possim judicare populum tuum, ct discernerc iii-
hulationem lides probatur : hoc cst quod Paulus ter bonum et malum. Et placuil Domino et ait :
dicit his verbis : « Scientes quod tribtilatio patien- Quia non postulasli, juxta verbum hominum, dics
tiam operatur, palicnlia vcro probalionem, proba- niultos et divitias, et animas inimicorum tuorum,
tio vero spcm, spcs autem non confundil (Rom. v).> feci tibi sermones tuos. Dedi tibi cor sapiens, inlan-
Tribulatio igilur pcr exercitium operatur patientiam. lum ut nullus anle te tibi similis fueril. Sed hsecquae
Sicut enim pullus rudis ad prima verbera impaliens non postulasti dedi tibi, si tamen ambulaveris in viis
est, sed postea per exercilium quotidianum man- meis, ut pater tuus (/// Rcg. ni). > Itaque, fratres
sucscit, ct freni scllsequcpaticns fit: ita rudis ani- mci, petamus a Domino non longoevitalcm, non
mus hominis ad primam tribulationem inhorrescit, divilias, non honores, non csetera hujusmodi vana,
et impaticiis est; sed paulatim per frcqucns tribu- quae mullis fuerunt causa perditionis, sed veram sa-
lalinnum cxorcilium mansuescit et paticns fll, prae- pientiam, orantes cum Sapicnte : < Emitte, Domine,
cipue cum inlclligit ct ordinalioni Dei non esse rc- sapientiam de sede magnitudinis tuse, ut mecum sil
sistcndum, et se per hujusmodi esse purganduro, ct mecum laborct, et ut sciam quid acccptum sit
et ROIIcontra limam, scd contra vitium stium esse anle tc omni tempore (Sap. ix). > A quo petcnda cst
irascendum. Patientia vero operatur probationem, sapicntia ? A Deo, quoniam omnis saptentia a Do-
sive opus perfcctum , id est perfectionem, quod mino Deo est. Fruslra igitur confidis de ingenio,
idem est. Cum enim justus omnia adversa aequa- vel de tcmporali doclore, frustra studes ct vigibis,
nimiicr sustinct, non solnm in his non murmurans, qnoniam non polcs sapientiam obtinerc, nisi a Pa-
sed etiam Deum benedicens, probatur, id cst perfe- trc luminum. Qui dat, inquit, omnibus, subaudis,
clus essc dcmonstralur, juxta illud : <Aiirum proliat digne petentibus, dat et affluenter, sinc thesaiiri sui
fornax, et juslos perseculio tribulationis ( Prov. diminulionepios faciens abundare. Et nonimproperat,
xxvn). > Probatio vero operatur spem. Qui enim se u*.quidam homincs improperantes aliis vel ignobili -
per tribulationes purgatum inlelligit et probatum, tatem, vel infirmitatem, vel excessum, vel hujusce-
11011 vana spe, ut qtiidam, sed cerla spc futuram glo- modi. Quomodo debet peterc?Cum lide, cmn lidu-
riam proestolalur. Hscc autem spes non in homine fj cia, cum simplicitate. Et qtti sic pelit, procul du-
qui nienilax cst, sed in Deo qui fallere non potcsl, bio dabitur ei. Quod cum fidc dobeat postulare
po;ita, etsi prudcntibus mundi, co quod humana ostendit, cum dicit: Postulet autcm in fide, vide-
non potest asscri rationc, vana videalur, lamen non licet firmiter credendo Dcum omnipotenlem ha;e el
eonfuiidit, imo ad bealiltidiiiem perducit. In qua silis csetera dare. Unde Dominus : < Si credis, inquit,
perfecti cl intcgi i, in nullo deficiciitcs. omnia possibilia sunt credenli (Marc. ix).> Et alibi:
Secundo, nos monct apostolus ut ad inlclligendum « Si habuerilis, inquil, fidem quanlum granum si-
quomodo tribulalioncs sint nobis utiles, a Deo sa- napis, dicetis monli: Transfer te,el fiet (Mattli. xvn;
pientiam posttilemus, cum subdil : Si quis aulem Luc. xvn). >Quodcum fiducia ostendit, cum subdit:
veslrum indigel sapientia, poslutet a Deo, qui dat Poslutet autem nihil haisilans. Ilaesitat autem in po •
omnibus affluenler; qui non improperal, et dabitur slulatione quem eonscientia interius mordens difli-
ci. Poslulet autem ci in fide niliil liwsiians, ctc. Qui- derc facit de impetratione. Qui enim, inquit, hwsi-
bus vcrbis quatuor nobis insinuat, vidclicct, qui dc- lal similis est fluctui maris, qui a vento movelur et
bealpctere, et qnid, cl a quo, ct quomodo. Qui debct circumfertur. Fluctus enim vento cedit. Sic et ille
peterc? Qtti indiget. Nam si non indiget et petit, qui per lidei incredulitatcm , vel per conscienlioe
o'.io»e et malc pclit. Quod apertc est et contra illos D pravilatem dilfidit, onini vcnto tentationis ccdit, el
qui rcs tcmporales, quibus abundant, adhuc sibi a Deo rccedit. Non ergo, inquit, existimet komoquod
niulliplicari pelunt, ct contra illos qui res sibi non accipiul aliquid a Domino.Accipere quidem potest fe-
necessarias, imo sibi inutiles, et honorcs etadmini- i;um temporalium stipendiorum , cum jumentis, sed
straliones ct hujusmodi petunt. Unde idem Jacobus KOIIaeternaeslabililalis.
in sequenlibus dicit : « Pelitis et non accipilis, co Quod cum simplicitate debcat postulare ostendil,
quod male petalis, ut in concupiscenliis vestris insi- cum subdit : \ir duplex animo inconstans est in
nuatis (Jac. iv). > Proinde, fralresmei, non nisine- omnibus viis suis, subaudi, et ideo non polest ali-
ccssaria et proficua a Dco pelamus, et si dubii sumus quid impetrare. Proptcrea cum simplicitatc postu-
an illud quod petcre volumus sit utile nobis, cum htndum est. Porro cum simplicitate postulamus,
conditione pelamus, dicentes : < Domine, da nobis quando quod petimus a Deo proptcr ipsum poslula-
iliud, si scis quod expediat nobis. > Qttid debcat mus. Duplex vero animo cst, qui cum aliquid videa
pelere? Prseeipue sapientiam. Quae pelitio, haud du- lur pclerc a Domino Deo, et propter Deum, interius
hium quid sit jusla ct cxpediens. Omnes enim indi- in inlciilione habel aliquid terrenum, Duplex eliam
gciiius, vcl quod sapientia nobis dctur, vel quod data animo est, qui ipsam iiijcntioncm dividcns, tuin
 IIOJIILUE. — 11. DE SANCTIS. 1326
propter Deum, lam proplcr sseculum facere in- A injurias, et hujusmodi. Hanc debemus ferre patien-
tcudit. tcr tanquam verbcra pii patris, illata nobis vcl ad
Duplex quoque animo est qui el hic gaudere cum ptirgationcm, vel ad probationein, vcl ad humilitatis
saeculo, et in fuluro regnare cuni Deo quoerit. lta- conservationem. Quando erit bealus? Cum probatus
que, fratres, si volumus a Deo exaudiri, pelamus fueril. Sicut enim trilicum, nonnisi prius tnilura-
ab eo sapienliam, caHeraque spirilualia et ccsleslia lum, non reponitur in liorreuni, et sicut vinum,
dona, el pelamus -ca cum fidei firniilale, cum (idu- nonnisi prius pressuralum, non ponilur in cella-
cia niundac conscienlise, cum inienlionis simpli- ritim, et sicul aurum, nonnisi prius examinatum,
citate. iion ponitur in thesaurum ; italideiis, nisi priiis
Tertio.proniillit aposlolus humili exallationem, et purgaius et probatus, non recipitur in regnuni coelo-
superbo divili humiliationem, cum subdit : Glorie- rum. Extra quippe quadranlur et poliuntur lapides
lur aulem frater humilis in exultalione sua. Ac si et ligna; in templo vero aclenwe beatiludinis nou
dicat : Licct aliquis lidclis inter tribulationes hu- audielursonilus mallei vel securis. In qua eril bc.*-
niilis et abjectus, tamcn noji inde doleat, sed potius tus? Quia accipiet coronam vitm. Ccrona, quia in-
giorietur, quoniam merilo humilitalis suoe procul signe regale est, significatregnum. Quia rotunda,
dubio exaltabitur. Praesens abjectio est parva, mo- 1 significat perfeclionem. Quia vcro principio ct lina
nicntanea, et contemnenda; fulura vero subliniafio caret, signilicat aeternitatcm. In hocigitur, fralres
erit. maxima, aelerna et gloriosa. Dives vero, inquit, mei, heati erimus, quod regnum el perfeciioncni et
<jlorietur in humilitate sua. Ironia est. Quasi dical: selernilatem vilse ccelestis accipiemus. Regnum sinc
Quia modo in divitiis gloriatur, merito huniilialur. impolentia, perfectionem sine insuflicicntia, sctcrni-
Cloria prsesens est parva, brevis et coiileinncnda. tatem sinemeta. Pcrquem beattts erit? Non propter
llumilialio vero daninationis ejus erit ingens, oeter- merita sua, sed per graliam divinoe repromissionis
na, et perhorrenda. Quod innuit cum subdit : Unde subdit, quam repromisit, id est, iterum cl ilc->
Qnoniam sicut flos feni tntnsibit. Exorlus est eritm rum per prophctas, per aposlolos promisit Deus qui.
soi cum ardore el arefecit fenum, el fl-osejusdecidil, omnipolens et verax est. Diiigenlibus se : ul igitui-
el dtcor vultus ejus deperil: ila el dives in ilineribiis coronam a Dco nobis promissam eonsequivalcamus,
suis marcescet.Fttuim quippe gradatim virct, crescit, Deum lolo desiderio diligamus, iiimandatiscjusolx!-
floret, arel, perit. Sic et divcs virel per prosperila- dienles, omnia caduea propter eum contemncnles,
tcm, crcscit per temporalem exallationcm, florel per omnia advcrsa patienter suflerentcs, ad ipsius promis-
iiiundanam gloriam, arel pcr niortem , perit per
C sum toto desiderio feslinantes; ipso prscslanlc cui et
reternam damnalionem. Ilaec sunt itincra vani el su- honor et gloriaperomnia siecula s.eciiloruiii. Anicn.
perbi divitis. Flos feni cuni pulcher videatur, res
X.
parva est ct vilis. Sic et gloria mundi, ira Dei fer-
vescenle, decidit; flos feni sine aliquo fructu perit, CNIUSMAnTYRIS. SERMO DE JOANXE.
Hgloria mtincli sinc ahVquautilitale pcrlransit. Unde Dixit Jesus discipulis suis: Amen dico vobis, nisi
Psalmista : < Vidi impium superexallatum et eleva- tjranum frumenti cadens in terram morluum fucrit.
tum sicut cedros Libani; et transivi, et ecce non ipsum solum manel. Si aulem mortuum fuerit, mui-
ei-at; quoesivi eum, et non est inventus loeus ejus tum fructum affert, etc. (Joan. sn.) Ante advenluiu
(Psal. xxxvi). > Propterea, fratres mei, falsas divi- Redemptoris nostri, fralres charissimi, mundus op-
tias, honorcs, voluptates, et gloriolas mundi contem- pressus erat tenehris ignorantiae et infidelilalis; nc-
namus, ad veras regni coelorum divilias toto desi- sciebantenimresurrectionem, nesciebant sanctorum
dcrio inardescamus; propter illas praesenles tribu- futuram vilam, nesciebant futurara reprohorum
lationes, paupertates et abjectiones pati gaudeainus. damnalionem. Solam temporalem vitam noverant,
Quarto , demonstrat aposlolus illum beatum esse cl ad eam omnia referebant. Propter eam conser-
qui habel patientiam, cum subdit: Beatus vir qui f} vandam, furla, rapinas, fraudes, sacrilegia et coedes
su/fert lenlalionem, qtioniam cum probalus fuerit, cxercebant. Propter eam in onincs libidines, flagitia,
accipiet coronam vilw, quam repromhit Deus diligen- scclcra et abomiiiationes defluebant. Propterea vc-
tibus se. Quatuor dicit: quis sit futurus bealiis, et niens Redemplor noster docuit; resurrectionem, do-
in quo, et quando, et per quem. Quis ? Qni snfferl cuitvitam bonam sanctorum,et damnationem repro-
tcntalionem. Ii> quo distinguendum est, qtioniam borum. Docuit vitam praesentem cojjlemnendam, et
nec oniiiem lenlalioiiem sufferens, nec quilibel suf- mortem temporalem juslis non timendam, imo ta l-
ferens bcatus eril. Tentatio quippc, alia esl inte- qiiam inlroilum ad requiem exoptandam. De hoc
rior, quae fit vel a diabolo, vel a propria carne. De igitur loquitur Dominus in lectione praelibata. Et
jua in sequcnlibus dicit : Unusquisque tenlatur a hoc modo. Primo, dicit mortem suam suorumque a-i
concuphcentia sua abslraclus et itleclus. Quorum insiar grani seminali esse fructuosam. Secuudo,
tcntationem non debemus sufferre, scd polius ex- dicit qtiod qui stulte animam suam amat, eam oc<-i-
ptignare, eta nobis excludere. Alia cxtcrior, quam dit; el qui sapienter eam amat, eam custodit. Terlio,
iinmillil Deus, vel per se, ut morbos ct infirmitalcs, ad sequendum se nos exhorlalur. Quarlo, proemium
•>-.".)
per ministcrium iiialoruni, ut perscculioncs vel pollicetur Igitur priuio suam suorumque mor-
1527 RADULPHI ARDENTIS 1528
tem prsedicit fore fructuosam, cum dicit: Nisi gra- A mus et mortificamus. Vitium dico, non naliiram,
num frumenti cadens in lerram mortuum fuerit,ipsum peccata, non creaturam. Alioquin, sicut damnalur
soluin manet, ctc. Granum frumcnti interius candi- qui etiam vitia corporis et animse nutrit, ita qui et
dum est, extcrius rubeum, cibus est hominis, non ipsam naturam et occidit. Licet enim, fratres mei,
jumentorum. Prsecaeteris quoque cibisest conforta- praesentem vitam contemnere, et ad seternam loto
tivus. Redemptor quoque nosler interius est candi- desiderLo festinare debeamus, tamcn praesentem vi-
dus candore innoccntiae suoe; exterius cst rubeus tam non debemus prsecidere, ut quidam indiscreti,
sanguine passionis suse. Unde sponsa in Canticis qui vel nimia maceratione, vel mana propria mor-
canticorum :«Amicus meus candidus est et rubicun- tem sibi inlulerint, sed polius ipsam vitam prscsen-
dus (Canl. v). >Et Isaias : <Quis est iste qui venit tem patienter sustinere el in Dei servitio regere, non
de Edon, tinctis vestibus de Bosra ? Quare rtibrum frangere; ipsam vero niortem vel a pcrsecutorc, vel
est indumentum tuum, et vestimentum tuum sicut a Deo nobis illatam suscipere cum gratiarum a; tio-
calcanlium in torcuIari?>(/sa., LXHI.)Cibus quoque ne. At nos (unde dolendum est) vitam proesenteiii
non est animalium, id est animaliter sapientium, non solum non odimus, scd etiam ullra modunieani
sed rationabilium, juxta illud; <Panem angelorum diligimus, et propterea solliciti sumus, volcnles bic
manducavit homo (PsaL LXXVII). > Prse csetcris quo- IB diu vivere, vilam fuluram vel non credentcs, vei qun-
que cibis magis confortativus est, quoniam in forti- sinegligcnles. Heu! quantum sumus dissimilcs apo-
tudinc cibi istius ambulamus quadraginta diebus et sloliset sanctismartyribus.cocterisquePatribus, qni,
quadraginta noclibus usque ad montem Dei Horeb vitam prsesenleni vehementer odio haber\cs , cum
(/// Reg. XVIII). Hinc est quod sancta Ecclesia sa- lanlo desiderio ct avidilatc ad vilam actcrnam cliam
cramentum corporis Christi non in alio, sed lantam pcr lormcnla cucurrerunt, camque potius rapucrunt
i.i pane de frumento celebrare consuevit. Quemad- quam asseculi sunt, juxla illud verbum Dontini •
modum igitur granum frumenti nisi jaciatur prius « A diebus Joannis regnum ccelorum vim palilur, ct
in terram, operiatur et moriatnr, non renovatur nec violenli diripiunl illud (Mallli. xi)! >
multiplicatur; ita Chrislus, nisi mitteretur a Patre i>i Tcrtio, Dominus nos hortate.r ad sequendum se,
terram, et nisi moreretur et sepelirelur, non per re- cuni subdit: Qui mihi minislrat, me seqnaUr. Quam-
surreclionem renovaretur, nec per fidem mullo- vis universalilcr omncs lideles qui Dec m-liiant ct
rum niulliplicaretur. Propter hoc enim descen- obcdiunt, militesChristi, minislri, possunt dici, ta-
dit et mortuus est, ut multos sibi convocaret fra- nicii specialiter Clirislus minislros suos nos appel-
tres et cohseredes. Sancti quoque apostoli el „J lat, qui ei ad altare ministramus, qui verborum ejus
martyres, nisi per manus persecutorum in terram nunlii ct proedicatores sumus, qui cjus vicem inEe-
iiiitlerentur et morerentur, non per resurreclio- clesia tenemus. Nos igitur, fratres mei, nos prseci-
nis gloriam renovarentur, nec per imitalionem pue eum sequi tencmur, non de longe, ut caeteri fide-
multorum mulliplicarentur. Nos etiam, fratres mei, les de populo, sed de prope cjus vcstigiis adha;rere.
nisi nosraetipsos per humilitatem in lerram dcjicia- Debemus autem sequi eum praeeipue in doctrina et
irms, nisi membra noslra cum vitiis ct concupi- obedientia, in munditia, in chariiate, in conlemptu
so?ntiis mortificemus, nisi ipsam corporis mortem mundi,inhumilitalc, in palienlia, in vitaemundilia, ut
Jiaubiter sustincamus, nec per gloriam resurrectio- simus in conspectu Domini noslri Jcsu Christi, qui
nis renovari, nec per bona ccelestium prsendorum non solum mundus est, sed eliam ipsa mundilia est,
valcbimus dilatari. raundi ministri. Unde ipse ait: < Sancti estote, quo-
Secundo, dcmonstrat Dominus qttod qui stulte niam ego sanctus sum (Lev. xix). >Et illud : < Muii-
animam suani diligit, cain occidit, cum subdit: Qui damini, qui fertis vasa Domini (Isa. XLII). > Nam
amat animam suam perdel eam. Stulle et male, fra- si reges et domini temporales volunt habere niiiii-
tres mei, animam nostram diligimus, si ejus sen- stros miindos, juxla quod David ail : < Ambulans in
sualitati in ingluvie, in luxuria, in voluplate, in D via munda hic mihi ministrabat (Psal. c); > quan-
gloria, et in caeleris carnis satisfaciamus. Hinc qui- tomagis Rcx regum ct Dominus dominantium ! Qua
dam reprobus cum moreretur, animae suae dixisse igitur audacia, qua fronte, tu scorlator, tu pollute,
feriur : <Anima mea, cur me deseris? Nonne leber.e audes in coiispeclii Dei minislrare, ad altare sacrum
pascebamus? Nonne te bene potabamus? Nonne te acccdere, et filiuni Virginis immundis manibus
bcne vestiebamus ? Nonne bene cacteris desidcriis conlrectare? In obcdienlia , ut sempcr ei obcdienles
tuis inserviebamus? > Si sic , fratres, anlniam no- simtis, sicut ipse obediens fuit Patri usquc ad
stram diligimus, eam proenl dubio destruimus, et ei mortem; non nostram, sed suani volunlalem et glo-
damnationis aeternae mortem acquirimus. Unde et riam sempcr facere quaeramus, sicut ipse non suam,
consequenter Dominus demonstrat quod qui in hoc sed Patris voluntalem quaesivit: ANon enim vcni ut
mundo animam suam odit, eam amat, cum subdit : faciam voluntalem meam, sed volunlatem Patris
F.t qui odit animam suam in hoc mundo, in vilam mei qui misit me (Joan. vi). > Nec quseramus quoe
mtemam cuslodit eam. Bene, fratres, animam no- noslra sunt, sed quae Jesu Chrisli, sicut ipse non
stram oilimus, et ei vitam aeternam acquirimus, quacsivit suam, sed onniium ulilitatcm. Quod contra
quando concupiscentias vanaque desideiia ejus odi- plcrosque nosttum c-sl, fralres mci, qui in admini-
 1529 HOMILIJE. — II. DE SANCTIS. looi>
stralionibus ecclcsiastieis quociiintis polius quac no- A (Mntih. xi), > ila et nos non solum majoribus, sed
slra sunt quam quie Dei ct proximorum, dum ibi etiam minoribus nos humiKemus. Nos capteris mi-
lucrum pulius teinporaliuni stipendiorum quaerimus nores non solum ore confiteamur, sed etiam mente
quain aiiimariim. Qmcrimus Ecclesiam, non ubi sentiamus. De sola humilitate contendamus, semper
p!us valeamus animabus proliccrc, sed ubi plus va- aliis priorem ordinem vel fandi vel operandi, vel
lcamus congregare; magis circa curam jumenlorum sedendi, vel hujusmodi concedentes. Quod contra
nostroruiii quam fidclitini aniniarum, pro qiiibus quosdam nostrum est, fratres mei, qui semper ma-
moi tuus csl Chrislus, solliciti siinius. Sed quolquol jores videri quacrimus, in contentione nulli cedere
lalcs siiinus, procul dubio non paslorcs, scd merce- vohimus.Nos humiliare,et a proxiino nostro veniam
uarii suiniis. In charilate, ut diliganius Dcum pr.i- poslulare opprobrium rcputamus, quaerentes primos
picr sc, ct proximum propter ipsuin, juxta quod rceubitus in ccenis, et primas cathedras in synago-
ipse pra;eepit tlicens : « lloc cst praccepliim lncum, gis, ct salutaliones in foro, et vocari ab hominibus
uldiligalis iuviccm, sicul dilcxi vos (Joan.w).>I)i- Rabbi (Matth. xxm). Non attendentes quoniam quo-
ligiiinus auieni 11011soliim amicos, scd ciiam inimi- lies supercxallari volumus, diabolum imitamur;
cns, ct bcnefaciamiis his qui odcruninos, cl oreinus " qtioties vero humiliamur, Christum imitamur. In
pro perscquenlibus clcaliimninntibus nos, sicut ipse palienlia, ut quemadmodum ipse injurias, contumc-
fccit ct praecepii (Malth. v). Quod contra plerum- lias, flagella, spula, passionem et mortem pro nobis
quc iioslrum esl, fratres mci, qui in cos qui in ali- palienter sustinuit, ita nos pro eo hocc eadem pati
quo nos laescrunl, vel aliquam contunicliam nobis non forniidemus, juxta quod Pclrus ail: «Christus
divcruiil, aniinum gcrimus implicatiim. Scd ctsi passus est pro nobis, nobis relinquens excmplum,
<|iiaiiiloquc cis propicr mandaluin dimittimus ore, ut sequamiir vcstigia cjus (/ Petr. n). > S;;d nos
liiincn adhuc rancorcm 'rctinciniis in cordc. Contra (quod sine gcmitu dicere non possum) ipsas inlir-
t|tios Doniinus dixit : < Si diligitis cos qui vos dili- initales, castigaliones cl adversitates, nobis propec-
giinl, cl si bcncfacitis cis qui vobis bcnefaciunt, catis noslris inflictas, patienter non suslinemus, sed
quam incrccdem habebilis? Nonne publicani et murmuramus, ct sordidamur unde purgari dcbcre-
clhnici hoc faciunt? > (Mattlt. v; Luc vi.) Dchemus mus. Si quis nobis infert injuriam, et malum pro
igitur iiijiwianiibus nobis dimillcre propter duo : malo, malcdictionem pro maledicto, vel si non pos-
prapter damniim caveiidun), ct propter utilitalcm siiinus, eorde ci imprecaniur. Non altendentes quc-
adipiscendani. Propler dainnum cavcndiim, quo- niaiii lani injurianies quam injuriam reddenles
iiiain si IIOIIdimiltiiiius proximis, ncc Deus dimittcl .r*alieni sunt a Christo, qui dorsum suum exposuit
nohis (Maltlt. vi ). Imo oniiiia qu.c dimissa vidc- ad flagella, et maledicttis non maledixit.
banliir, rcqtiirit. Propter ulililatcui, qtioniam si di- Quarlo, praemiuni pollicetur cum subdit: El ubi
inilMinuseldimittclur nobis (ibid.). Si niisciicoides sum ego, ille el minisler meus erit, id est, in illa
siHiius, misciicordiam inveuiemiis ; ct uiciisiira qtia tjloria, in illa clarilate, in illo honore, in illa beati-
incnsi fueriinus, nobis rcnieticliir (Mallli. vn). la tudinc, ubi ego sumsubstantialiter etnaluralitercum
ionicmpiu mundi, ul qucmadinodiiin ipsc nec di- Pairc, iu illa crit pcr graliam minister meus, qui
vilias,nccubicapiil reclinaret iiahcruvoliiit(/*Nr.i\), imilationc sccultis ftierit me.Quod exponens subdii:
paiipcrlalcin ainavil ct procdicavil; illos qui enni vo- Si quis milti ministral, lionori/icabil eum Pater meus
luernnt constiliierc regem declinavil (Joan. vi); qui in caiis esl. Et quis honor, fratres mei, major
ila ct nosdivilias, honorcs, ct gloriolas inuiuli, vel polcst essc qiiam esse in iila inenarrabili gloria in
oniiiino ftigianius, vel salicin conleiiiuamiis. In quo qtta esl Filius Dei?quam csse cohaercdem et par-
(quod sine gcinilu diccre non posstim) nos confundi- licipein Filii Dci? Quid enim mali habct, ct quid
niiir, qui ista nec fugimiis, ncc conlciiininius, sed Loiii non habct, qui in illa aeterna bealitudine
liiagiselmagis ambimus ctamplexamur: oposopibus, ctini Filio Dei scmpermanet?Proptei'ea, fratres mci,
viiieain vincoc, donium domui aggcranles. Habcnlcs 'D vilescanl nobis divitioe, honores, gloriae et volu-
ccclcsiani, decanatum ambimus; habentcs vcro dc- plales, ct quaecunquc in hoc soeculo videmus ; con-
ranalciii, cpiseopatum ambimus. Non csl finis n-strae ciipisccnlias et illicita carnis desidcria refrene-
rupiditalis cl ambitionis. Non attendiinus qtioe ait mus, munditiam mentis et corporis habeamus;
Apostolus: «Qui volunt lieri divitcs in hoc lntindo, Deum supcr omnia et proximum sicut nos dili-
iiicidunt in laqucum ct lentaliones diaboli. Viclum gamus, viscera compassionis et misericordiae super
ctveslilum habentes, iis conlenti simus. Nihil intuli- alllictos habeamus; Dei, non noslram voluntatem
nms in hunc mundtim, haud dubiuni quia nec au- quseramus; paupertatem,humilitatem diligamus; ad
ferre quid possinms (/ Tim. vi).» /» Immililate. Ut promissam beatitndincm lolo desiderio fcstinemus,
quemadmodum ipse, cum cssel Deus el Doininus adversilales et pcrsccutiones pro Chrislo pali gau-
oniniuiii, se humiliavit formam scrvi accipiens, deamus, illa ccelcstia gaudia sempcr in animo no
servis suis Marise et Joseph se subdcns, Iribulum stro meditemur et ambiamus; mora nobis videalur
Coesari reddens, pedes servorum suorum lavans, quod iu hoc soeculo moramur, parum nobis vidca-
non ministrari scd niinislrare volens, clamans ct lur quaiilumcunque hic pro Christo laboramus. Si
dicens,«Discite aniequia mitis sum et huniilis corde sic, fratrcs mci, fcccrimus, procul dubio illius sum-
1551 RADULPIII ARDENTIS 1352
nise beatitudinis pailieipes criimis. Quod merilis A tem. Talcs erant illi duo s^ncs inveterali dlerum
sanctorum marlyrum suorum largiatur nobis Domi- malorum, qui pucllam lcneram Susannam corrum-
nus nostcr JesusChristus, qui cum Patreet Spiritu pere voluerunt, sed abea supcrali sttnt (Dan. xm).
sancto vivit ct regnat Deus per omnia saecula soecu- Hujusmodi sencs prse cunclis aelalibus lanlo dani-
lorum. nabilessunl,quanlo in cis nec frigidilas octatisardo-
XI. rcm libidinis, ncc gravitascorporis levilalcm mentis
IINILSMARTYRIS. SERMO DE LIBROSAPIENTIJ3. superare polest. Senex vero dicbus simul el moribus
Juslus si prwoccupalus morle fuerit, anima ejus bonus et venerabilis est. Qui convcnienler respondet
in refrigerio eril (Sap. iv), ctc. Cum prsecipue justi malurilale cordis maturilali corporis, ct candore
palianlur in hoc saeculo tribulalioncs, infirmilalcs, menlis candori menti, et gravitale animi gravi-
<'t perseculioues, et pleruinque gladio, vel aliqua lati carnis. Talcs crant illi duo sanclissimi senes
alia morte festinata, sine teslamcnlo, ct sine rerum Simeon el Anna, qui ante Deum crant jusli et
disposilionc tollantur de hoc mundo, considcranlcs liinorali,iion reccdcntcs a lcinplo, servienlcs Deo
hoc mundani homines, pulaiil eos vel a Deo repro- jejuniis clobsccralionibus die cl nocle, cl ideo me-
batos essc, vel Deum mnndana non curare. Conlra luerunl a Spiritu sanclo illuslrari el responsiini
igitur islani liiundanorum opinioncni loquilur Sa- " accipere videndi Chrislum, anlcquam niorercnlur,
piens in hac leclione, ostendcns tria : Primo quod cl ipsum in uinas suas acciperc cl dc co propbctare
justus quantumcuiiquc proeoccupatus videatur, ta- (Luc. n). Scucx vero moribus cl non dicbus tanlo
incn requiem ingreditur. Secundo, quod in hona sanclior cst cl admirahilior, qitanlo virlulc mciilis
senectule morilttr. Tcrtio, dcmonstrat qttare tam supcrat nalurani a:iaiis , obscrvans in juvciitule
cito de miindo lollatur. Primo igilur dcmonslrat iiiaturiialem, in carnis calore casiilatem , in selatis
<]iiodjuslus quaiilumciinque prococcupatusvidcattir, lcvitatc gravilalcm. Tales scncs fucrtiiil Danicl et
tamcn requiem ingreditur. Bene autem dico, praeoc- pucri in foriiaccm niissi, lalis scnex fuit Jo-
rupatus videalur, quoniam praeoccupatus non cst, scph, talis scncx fuit Joanncs Baptista et Joan-
scd videtur. Qui enim semper paralus exspeclal ncs cvangelisla, talcs scncs fiicrunt innumcra-
niorlcm , praeoccupari non polest. Qui vero paralus biles virgincs, quoe non soliim oetalcm, imo ctiam
non cst, elsi senex et decrcpitus moriatur, tamcn scxum cl sacciilum el ctiani ipsam mortcm supc-
praeoccupatus morilur. Undc Psalmista: < Yiri inipii raverunt, ct pcr iminanilateiii tornieiitoruni ad
iion dimidiabunt dies suos (Psal. LIV). > Aljusltis, Dcum pervcncrunl. Vera cst igitur, fralrcsmei, scn-
cui est oneri vila praesens et qui vcntiiram desiderat, lciilia, quoiiiam juslus quaiitumcunquc pracoccupa-
et ad illain lotis viribus, se pracparal, similis ho- tus inorialiir, lamcn non moritur nisi canus et ma-
ininibiis cxspeclantibtis dominttm siium, quando rc- IIM'US.Caniliem igilur niorum ct maluriialem vitoa
verlatur a niiptiis. Et si in prima vel sccunda, vcl habcre salagamus, fralres mci, quam habentes,
iu tcrlia, vel in quarta vigilia venerit, bcalus csl niortem sccuri exspcclanms : pneveniri a morte non
quem dominus suus invencrit vigilanlem, qiioniani possunuts; 11011 indimidio.sed in pleniludine dierum
supcr oiiinia bona sua consliluet cum (Matllt. dc mundo ad coclum transniigramus.
xxiv). Qtiia igilur dies Domini, sicut fur in nocle, Tertio, dcmonslralur qtiarc justi ulo de mundo
ita veiiiel , semper, fratrcs mei, vigilemus, scmper lollunlur. Ponunttir antem hic quinquc causoe: Pri-
parali sinuis, mortem nobis instare sempcr cogilc- ma est, quoniam ideo cilo de mundo lolUtur, quo-
iiius. Propler hoc quippe voluit Dominus morlis niam Deus diligit eum, cl vult etim cito in beati.tu-
iioslrse terminum nobis esse inccrluni, ul semper dinc sua habere secum. Hanc causam innuit, cum
inorlem quasi proesentem tiincremus,ct ad eam sus- subdil : Placens Deo factv.s dilccius. Ac si dicat:
cipieiidam prsepararemur. Sccundo, dcmonstralur Qiiia placueral Deo immaculata vila, ideo vult Deus
quod juslus quanlumcunque sit morle prococcupa- ul fiat ei dilectus ct familiaris in beata vita. Sceun-
tus, tamcn in bona senectute moritur, cum subdi- j. da cst, quoniam justus ideo cito de,mundo tollitur,
ttir : Seneclus enim vcncrabilis esl; non diuturna, qtioniam eo dignus non erat mundus. Hanc cau-
id cst non dicrttm neque numero annorum computa- sam ponit, cum subdil : Vivens inter peccalores
ta. Cani enim sunt sensus hominis, id est, sapienlia translatus esl. Ac si aperte dicat: Quia sancle vive-
esl bona canilies honiinis, el atlas seneclutis vilaim- bal inter peccalores, nec tamen peccalores ad exem-
maculata, id cst, bona vila cst bona seneclus. Duae plum ct doctrinam ejus corrigebanlui', idco merito
seucclules nobis demoiislranlur, una annorum , al- indignis subtrahitur ad cjus gloriam, et ad illorum
lera morum. Prima sine secunda est pessima. Pri- confusjoiiem. Ad ejus quippe gloriam fuit, quod
nia simul ct secunda, bona. Secunda sine prima,, inler peccatores bene vixit! Non cnim gloria niagna
optima. Senex cnim dicbus ct non moribus abomi- iiiter sanctos sancte vixisse, sed inter peccatores
nabilis csl. Scriplum cst enim : < Puer cenlum an- sancte vixisse valde laudabilc est. Hinc laudatur
lioruni malediclus erit (Isa. LXV).> Quaeenim ma- Job ctim dicilur : « Eeai. vir in terra l!us, nomine
jor abominalio quam canesccre corpore et non cor- J,)b, simplex ct rcclus (Job 1). > Hinc ct in Canticis
de; nienlo, ct non mcnle; quam gestare extcrius : canticorum dicitur : < Sicut lilium inter spinas, sic
liigosuin scncm, quam inleiius juvenem laseivicn- amica mea inler (ilias (Cattt. u 1 » Ad confusioiicni
 158 HOMILLE. - II. DE SANCTIS. 1554
eorum csl qtti ncc ad excmplum, nec ad doclrinam A suam et sequalur me ( Matlh. xvi), etc. Quadri-
tjjus prsesentem emendari voluerunt; ncc fcslinatam partita cst leclio ista, fralres mei. Primo enim
sauctideinter eos subtractionem, iram Deiessecon- Dominus ostendit quid facere debeamus, si eum
;ra illos intellexerunt. Hinc etenim scriptum est: sequi volumus. Secundo, demonstrat quare ani-
<Ecce quomodo moritur juslus; et nemo percipit mas noslras et omnia temporalia pro eo po-
jorde, et viri jusli tolluntur, et nemo considerat. nere debeamus. Tertio, minatur quod ipse eru-
A facie iniquitalis ablatus est justus, et erit in pace bescet in futuro eos qui eum sequi modo erube-
Jiemoria ejus (Isa. LVU.) > Hanc iram Dei, fralres, scunt. Quarto, dicit quosdam discipulorum anle
omltum formidare debemus; quando videmus ali- mortem promissum Dei regnum esse visuros. Pri-
qHem sanctum demedio nostrum subtrahi, ne vide- mo igitur quid facere debeamus, si eum sequi vo-
licetnobis ideo subtrahatur, quia ejus contemnentes lumus, ostendit cura dicit: Si quis vult post me ve-
•loctrinam, eo digni non eramus. Tertia causa est, nire, abnegetsemelipsum, et tollat cruccmsuamquoli-
quoniam aliquando justus cito de mundo subtra- die, et sequatur me. Tria dicit: Abttegel semetipsum,
nitur, ne in tam lubrica hujus mundi via aliquando lollat crucem suam, sequalur me. In quibus et nume-
[abatur. Hanc causam ponit cum subdit: Raplus esl rus et ordo necessarius est, Neque eiiim primum
Hemalilia mularet inlellectum illius, aut fictio deci- B absque duobus sequenlibus, neque duo prima
eerel unimam illius, id est ne malitia corum cum absque tertio suflicere possunt. Primo igitur proe-
quibus conversabatnr, vel malo exemplo, vel mala cipit ut abnegemus uosmetipsos. Sunt autem, fra-
doctrina, vel graviori persecutione, mularet intel- tres mei, tres species abnegationum. Abnegare se-
•eclura illius de bono ad malum, aut fictio, id est ipsura, abnegare res proprias, abnegare propriam
lentatio occulta, vel carnis vel diaboli, deciperet voluntatem , et abnegare quidem scipsum, id est
animam illius, sicut plerisque multoties evenit. propria vilia, quod hic praecipilur, tcnetur omnis ho-
Quarta causa est, quoniam ideo justus cito de mun- mo, ut abnegemus non naturam, sed viliura: non
do tollitur, quoniam in meritis erat consummalus. quod a Deo facti sumus, sed quales nos peccando
Hanc causam ponit cum subdit : Consummatus in fecimus. Scriptum est enim : <Verte impios, et non
brevi explevit tempora multa. Ac si aperte dicat : erunt (Prov. xn). > id est, converte eos de impietate
Quamvis brevi tempore vixerit, tamen plenus die- ad pietatem, et jam non erunl impii, sed potius pii.
rum et consummatus merilorum mortuus est, quo- Si quis vixerat et fuerat Iuxuriosus, convertatur et
niam illa quae alii per Ionga tempora comparant 'uxuriam deserat, abnegat utiqucquod fuit. Si quisvl
merita, isle brevi tempore comparavit. Et nonne, xerat avarus, esseavarus desiuat, abncgalutiquequod
fratres mei, probior ct felicior videtur ille qui " ftiit. Hinc Paulus postquam inlidelilatem et cru-
in brevi mulla perfecit quam ille qui nisi pcr delitatem deseruit, se non vivere qualis ante vive-
nmlla tempora illa perficere non poluil? Nonne bat dicit:« Vivo, inquit, ego, jamnonego (Gal. n). >
felicius est cito quam tarde ad bravium pcrve- Quid ergo vivis ? < Vivit in me, inquit, Christus
nire? Placita enim, inquit, eral Deo anima illius. (Ibid.).tkc si aperte dical: Maliliapriorexstincta est
Et proptorea dedit ei in brevi perfieere, quae cse- in me, et Christi gratia vivit in me. Non vivo ma-
teri non faciunt nisi in longo tempore. Propter lus, sed vivo Christiaiius. Abnegare vero proprias res
hoc, id est propter hanc et propter praediclas cau- tanlum est perfectorum, qui, implenles non soliim
sas, properavit educere eum de medio iiiiquita- praecepta, sed etiam consilia Christidicentis: « Si vis
tum. Quinta vero causa est qtioniam ideo aliquan- perfectus esse, vade, et da quse habes pauperibus,
do juslum Domkius cito de mundo aufert, ut parcat et veni, sequere me (Matth. x ), > omnia relin-
laboribus ejus. Hanc causam innuit, ciim subdit: quunt, ct nudum Christum nudi sequuntiir. Te-
Quia graiia Dei et misericordia ejus, el rcspectus nemur quidem ex raandato, fratres mei , omncs
in electis illius. Gratia, quando eis in via hujus tam perfecti quam imperfecti cupiditatem et amo-
soeculi gratiam virlutiim confert. Misericordia, n rem abnegarc; sed ipsas res relinquere ex mandato
qtiando eos inter tribulationes, ne deliciant, sttsti- non tenemur, scd ex consilio admonemur, eo quod
net. Respectus, quando cito de labore ad requiem exoneratus et nudus magis expedilus sit ad viam
eos transfert. Orenius igitur, fratres mei, orenius percurrendam. Cum onere quippe cursor non po-
gemitibus el suspiriis Dcum et Dominum nostrum, test bene currere , nec nalator bene natare. Hinc
quatenus nobis servulis suis gratiam suam, per hu- Paulus : « Omnis qui in agone contendit,ab omnibtis
jns mtindi tenebras illuminatricem et conduclri- se abstinet (I Cor. ix). > Et : < Nemo mililans Deo
cem, conferat, sustentamentum misericordise suse implicatse negotiis ssecularibus (// Tim. u). > Dum
nobis inter tribulaliones hujus mundi praebeat, enim in via hujtis mundi simus, cum diabolo cer-
de hiijus mundi laboribus ad refrigerium oeternse tamen habemus, qui nihil possidet in hoc mundo.
bcalitudinis nos transferat. Amen. Nudi ergo luctemur cum nudo : nam si ve-
XII. stitus quis cum nudo luetetur, facile dejicilur,
ITEM, SERMO DE MATTiLEO. DE EODEM. quia habet unde teneatur. Propterea, fratres mei,
Dixil Jesus discipulis suis : Si quis vult post impedimenta rcrum temporalium abjiciamtts, ne per
me venire, abnrgei semetipsum , et tottat erucem ca tcntati a diaboloproecipitcmur, vela cutsu nosiro
1555 RADULPiH ARDENTIS 1336
retardcmur. Abncgarevcro propriam volunlatem per- A liio, scd tamen per indiscretionenicainsibiinutileui
fcctorumest, qui non solum propria vitia et pro- reddunl, dum pcr falsam pietatem tisqtic ad con-
priasres,sedeiiampropriasvoluntatesabnegant,suh- descendendum vitiis eos inclinat. Compassio quippe
dentes se mandato spii itualis patris, et jam rion quod homini, et recliludo viliis dcbetur, utin uno eodem-
ipsi voluerunt, sed quod ipse praeceperit, faciant. que homine et diligamus bonum quod factuin est,
Oinnes quidem lenemur, fratres mei, malasvo unta- ct persequamur mala quse fecit. Ne dum culpas in-
tcs abnegare; sed ct isti etiam suas bonas volunla- caute remillimus, non jam per charitatem compati,
les abnegant, utjam decseleroneque eliain orare, ne- sed per negligentiam concidisse videamur. Multi
que jejunare, neque aliquam bonamvolunlatem suam quidcm crucein passionum et corpore et animo
facere, nisi juxta arbitrium et voluntatem abbalis portant, ut genliles et philosophi, sed hanc sibi
stti queant, effccti spirituales Jesu Christi imitato- inulilem reddunt, diiin non pro charilale et imila-
res, qui de seipso ait: < Non veni ut faciara volun- lione Chrisli, sed tantum pro vanitate philosophiae
tatem nieam, sed voliinlatem cjus qui misit me suoe eam ferunt. Si ergo, fratres mei, has cruccs
(Joan. iv). >Et quis, fratrcs mei, melius posset fa- nobis faccre volumus, per eas Chrislum sequamur,
ccre voluntalem suam quani ilie cuju.s voluntas ut videlicct et in cruce castigationis sequamur
scniper oplima cst, ct qui scmper idem vjlt cum Christum intentione, et in cruce compassionis
Palrc? Attamen ipse dicit se non suam, sed Patris sequamur discrelionis rectitudine, ct in cruce per-
facere et qusercre voliinlalem, ut dcmonslraret secutionum sequamur Cliiisltim , causa et imita-
nobis melto magis nos, qtti frcquenter malas cogi- tione.
tationcs habemus, non debere noslras, sed potius Sequitur pars secunda, in qua demonstral Donii-
spiritualis palris nostri ct quocrcre ct faccre volun- niis oh quam causam animas nostras ct omnia
tates. lemporalia propter eumponere debeamus, cum sub-
Secundo, proccipil Doniinus ul qui abnegavit dil : Qui enim voluent animam suam salvam facere,
scinetipsum, quia hoc non stiflicit, aggrediatur la- perdel eam. Et qtii perdideril animam suam propter
borem virtutum, cum subdil: Tollat crucem suam. me, salvam faciel eam. Sicut sunt duse vires ani-
lirux, fratres mei, labor et lormenlum esl. Prseci- mae, sensualilas scilicet quam anima per officinas
liiiiiiir igilur crticem noslram tollere, id est labo- corporis cxercet, et ratio, ita sunt duae salvationes
icm et lormenlum virttitum acquirendarum vel ct perdiliones ejus : una videlicct temporalis, et
per nos spontanci assumere, vel pcr alios imposi- altera aeterr.a. Et leniporalis quidem animae salva-
tum gralantcr sustincrc. Tribtis quippc modis cru- /• tio esl, quando quis ejus scnsualitalem et vilam
c-;m lollimus, vel cum per abslinentiarn et castiga- carnalem bcne cuslodit, eam bene pascendo, bcnc
lionem corpus noslrum allligimus, vel cum pcr potando, bene vesliendo, ejusque dcsiderio salisfa-
conipassionem pioxkni mens nostra aflicitur, vcl ciendo; eam nec eliaiii pro Chrislo ponere volcndo.
cum illatic a persecutoribus injurioe corpore et ani- Qui sic vult animam siiam salvare temporaiitcr,
ino patienter susliiienlur -.in primo, virtutem abs- procul dubio perdct eam octenialiter. Idcirco vero
lincnliae et continenlioe; in secnndo, virliilcni lcmporalis aiiimae est, quando fidelis sensualitatcm
charilatis et misericorduc; in terlio, virtutem for- et corporalem suam vitam aflligit laborando, jeju-
liiudinis et patienlioe conscquenlcs. Primani crti- naiido, casligando, cupidilates ct dcsideria cjus
cein demonstrat sc Doctor genlium porlare, cum cohibclido, ct, si locus fuerit, etiam eampro Chrislo
dicil: < Castigo corpus nieum, et in servilutcni re- inorli cxponendo. Qui sic temporaliler perdiderit
digo (/ Cor. ix). < Sccundam vero dcmonstral sc por- aiiimam suam propter Christum, procul dubio sal-
t:\re cum dicit: < Quis inlirmatur, el ego non infir- vam eam faciet in seternuni. Sic ergo nobis loquitur
mor? > (// Cor. xi.) Tertiam vero demonslrai sc Dominus cum dicit : Qui voluerit animamsuam sal-
fiM-recuin dicit : < Gaudco nunc in passionibus vam fucere, perdet eam. Et qui perdidetil animam
|io vobis, ct adimplco quae desunl passionum Chri- D suam propler me, salvam fuciel cam. Quasi dicatur
.sli in carnc mea (Cot. i). > Sed nec, fralres mci, agricolae : Frunienlum si servas pcrdis, si scminas
isla cuiquam sulliciunt, nisi el tcrlium addalur renovas. Nam nisi perdalur in pulvere, nec renova-
(|iiod suhjungit Dominus, et seqtiulur me. Mulli lur in messe. Sic ergo leniporalis vila contra Dcum
quippe crucem abstiiientioe et casligationis fcriinl, cuslodita, nou prodesl, imo nocel. Ergo miilto ma-
seil lamcn pev intenlionem vana; gloriae eam sibi gis lcmporalia lucra propler eam facla conlra Deum
iiiutileni rcddunt. Qttos bene Siinon illc significat non prosttnt, imo mulluin nocenl- Et hoc est quod
qui, inveiitus in ilinere, cruceni Domini in angaria subjungit : Quid eniip prodest homini si lucrelur
porlat (Matllt. xxvn), quia cum ad opus bonuiii cx tolum mundum, se avlem perdal ei delrimcnlum sui
liona voluntatc aliquis non ducilur, crticem justi facial ? Persccuiionis tempore ponenda csl anima;
sine friiclu peccator operatur. Unde idcni Simon paeis vero tempore frangenda esl cupidilas terrena.
cruccm portal, sed non moritur,quia gloriosi abs- Cum persecutio ab adversariis deest, lunc cuin
tincnles pcr abslincntiam quidem corpus afliciunl, snmma vigilanlia cor cuslodicndum cst. Nam pacis
scd pcr dcsiderium vatise gloria; mundo vivunl. lciupore, quia licel vivere, licct cliam ambiro.
Multi quotiue cruccm coinpassionis fcruut in ani- Qoaiii anibitioncni, fralrcs mci, bcne rcslringciiius,
1557 HOMILIiE. — II. DE SANCTIS. 1538
si brcvitalcm vitas semper niedilcmur. Longa noslra A niilli, soli nomine Christiani, qui sola visihiliadi-
desideria increpal brevis via. Quid enini niagis ligunt, invisibilia non appelunt, qui nec csse cre-
stultum quam, decresccnle via, viaticum augcrc, dunt. Quos sancli martyres quibus solemnizamus,
cl, delicicntibus diebus, dielain multiplicare? redarguunt. Nunquid enim se ita promptos morli
Sequilur pars lertia, iu qua Dominus minalur tradercnt, nisi constilisset eis esse vilam futu-
quod ipse erubcscet in futuro cos qui erubescunt ram? Et ecce illi qui ita credidcrunt, et miris ope-
enim sequi modo, cum subjungit: Qui me erubuerit ribus effulserunt, ct morltii sese vivere miraculis
ct sermones meos, hunc Filius hominis erubescet proJunt. Adexstincta namque corpora eorum vivcn-
cum venerit in majeslate sua, el Palris, ct sanclo. tes aegri veniunt, el sanantur; perjuri veniunt, ct
rmn angelorum. Hac sententia invehilur in nos, a daemoniovexantur; daemoniaci veniunt, et libc-
fratrcs mei, qui tametsi Clirisluin cjusque ser- ranlur. Quam gloriose igitur vivunt ubi vivunl! Si
mones ore confiteri, eo quod ca'teri ctini eonfiien- in tot miraculis vivunt hic, ubi mortui sunl? jEler-
lur, noii erubescimus, tamen moribus et vila eum nam igitur vilam, fralres, crcdainus lirmiler, spere-
conlileri verecundamur. lnsignia quippe Chrisli mus et appelanius; proptcr cam omnia lerrena
qusc in sc ostendil et aliis praedicavit, sunt humi- contemnaraus, carnales voluplates ct voluntatcs
lilas, pauperlas, abjectio, paticntia, passio, et hu- B nostras abnegemus, cruccm Christi et in castiga-
jusinodi. Cuin igitur, fralres, humiliari, paupercs tione carnis, et in compassione proximi, ct in
fieri, abjici, contemni, pali propter Chrislum eru- sequanimitate perseculiones patienter feramus, vi-
bcscimus, nonne Christum ct serinones cjus erti- tam et doctrinam Chrisli omnimodo sequi studea-
Iiesciiniis? Si forte cuni proximo jurgium fecimus, mus, qualenus ejus bcatitudinis participes csse me-
priores satisfaccrc verecundamur, et etim ut prior reainiir, ipso largienle qui cum Patre el Spirilii
nobis satisfaciat, exspectamus. Ut quid hoc csl, sanclo vivit etregnat peromnia saecula sacciiloriim.
nisi quia magis honorari quam humiliari quaeri- Amen.
mus, et exciiipltim Christi sequi erubescimus ? XIII.
Christus enim cum discordia inler nos ct ipsuui, USIIISMARTVRIS. SERMO DELIB.SAPIEXTl.E.
peccatis noslris exigenlibus, csset, non cxspectavil Bealus vir qui invenlus esl sine macula, el qui posl
ut nos priores eum requirercnius, sed ipse prior aurum non abiit, ncc spcravit in pecuniw thesanris
nos reqttisivit, reconciliationem nobis obltilii, Iega- (Eccti. xxxi), elc. Quadriparlita csl haec lcctio, fra-
los pacis apostolos el seqtiaccs eorum misit, et tres mci. Prinioquippc quis sit bcalus demonstrat.
adlmc quotidie miltit. Unde unus eorum, Paulus Secundo, cum commcndal. Tertio, linde meruerit
videlicet, dicit : « Pro Chrislo legatione finigimur, * dicil. Quarlo, iu quo praemiuni ejus consistat
tanquani Deo exhortanle per nos : obsecraniiis vos, ostendit. Piiniuii) igilur qttis sil bcalus osteiulit,
reconciliamini Deo (// Cor. v). > Erubescal igiltir ciini dicil : Bcattis vir qui inventus est sine macula,
superbia noslra. Deus offensus nos peccatorcs pcr clc. Quis cst beatus? vir scilicet qui non csl niollis
legalos suos ad paceni prior rogal venire, et nos nec cffcniinatus, sctl poiius virilis cl virtuostis.
miseri pcccatoribus proximis noslris priores erubc- Deuscnim duro militc gaudet, non co qui oiio, de-
scimus satisfacere! liciis, voluplalibus sesc pracbet, sed co qui in ahs-
Sequilur pars quarta, in qtia Dominus, ad pro- tincniiis, in nspcrilntibiis, ct in laboribus scse
missi regni cerlificalioncin, prouiillil quosdana di- exercct : « Non cnim coronabitiir, nisi qui legiliine
seipulorum visuros illuiu cliam ante mortem suam, cerlaverit (// Tim. n). >Ncc pcrvcniiur ad magniiiii
eum subdit:/)icoai</eiHvobisvere:Sunt hicaliqui qui pracmium nisi per laborcm magnum. Deinde vir>-
non guslabunt morlem, donec videanl Filium homi- lules beati viri cxponit, cum subdil : Qui invenitts
nis in regno suo. Hi discipuli sunt Pelrus, Jacobusi est sine macula. Non ait qui non habuit maculani,
ct Joannes, quibus post septcm dies, ut in scquen- quoniam nemo miindus a sorde, nec etiam infans
tibus continetur, Dominus gloriam suam in monlci r) cujus vila estunius diei super terram, scd qui in-
Thabor transfiguralus demonsfravit (Malth. xvn). venlus esl sine macula, id est, qui, cisi aliquantlo
Discipulisqtiippe adhuc rudibus aliquid promitten- babuit maculam, lamcn lacrymis veroe pociiitcnii:e
dum fuit in proesenti vila, ut in Ude roborarenlur eam abluit et emundavil, juxta quod Psalmista :
et in spe futurse. Sie et Israelitico populo promis- « Bcali, inquit, quoruni rcmissoc sunt iniquitatoj,
sionis terra proniitlitur, ct, cum vocandus esset ad ct quorum tecta suntpeceala (Psal. xxxi). >'Vora-
cceleslia, terrenis promissionibus suadetur (Exod. lur autcm universaliter macula criminalis peccati,
nt). Ut quid hoc? nisi quia dum esset aliquid specialiler vero macula vocari potest luxuria, co
quod ex vicino perciperelur, illud jam ccrtius> quod plus quam caclcra criminalitia tam corpus
crederet quod ei de longinquo promissum essel. quam animam commaculet. Unde Apostolus :
Carnalis enim populus, si parva non acciperel, « Omne peccatum, inquit, quodcunque fecerit ho-
magna non crederet. Undeetde eis dicitur: «Uedii mo, extra corpus es>l.Qui aulem fornicatur, in cor-
eis regiones gentium, et labores populorum possede- pus suum peceat (/ Cor. vi). > Id est, nullo peccalo
runt, ut custodiant justificationes ejus, et Icgemi sic totus homo corporis ipsius voluplati addicitur,
ejus requirant (Psal. civ). > Et sunt adhuc non et inevitabiliteraflicittir,sicut f.unicatioiie,qudniaui
1350 RADULPIIl ARDENTIS 1510
in aliis peccatis, illis etiam quae per corpus exer- A contagiosos vivere sane ? Qui in itlo , inquit, per-
centur, qualia sunt ebrielas et rapina, liberum est fectus invenius esl, id est in praedielaruin virliilum-
animo in eodem leniporeet aliud opcrari, et alibi exsecutione, eril illi gloria azlerna. Magnum,
ccgilatione dislendi. Qui vero fornicalur, totus ab- mirabile et gloriosum merituin, majus, mirabilius
soi-hetur, ulanimus libernon sit, sed tolushomo liat ct gloriosius praemium consequetur.
caro. Et qui, inquit, post aurum non abiit, id csl Sequitur pars tertia, in qua oslendilur unde sit
quenidivitiarumetjambitionum cupiditasavitae recli- meritum, cum subjungitur :'Quipotuit transgredt ,
ludine non fecit deviare. Haec duo, videlicet luxuria non faciendo ea quae praecepta sunt lieri, quod pro-
et cupiditas, sunt, juxta Salomonem (Prov. xxx), prie esl delictum, el non esl trangressus, et facere
< duoc(ilioe sanguisugoe, > id est concupiscentise, qua; mala quse prohibita sunt, quod proprie dicilur pcc-
seniper dicunl: <Atfer, afler. > Utraque eniin est insa- catum, et non fecit. Ex eo enim, fratres mei, quod
liabilis; luxuriam quippe quanlo plus sequeris, habemus libertatem arbilrii, sive ad bonum, si-
tanlo plus eam geslis ; et post copiam rursus pate- ve ad malum, promereri dicimur , quando scilicet
ris egestatem.Cupiditatem quoque nulla satiat abun- nialuni quod facere possunius evilautes, bonuin
danlia, sed, more hydropici, cum plus bibit, plus eligimus et operamur. Pro opere enim quod fa-
.sitit. Et: D cere non possumus, nec pcenam nec praemium me-
Crescil amor nummi quanlum ipsa pecunia crescil. rcmur. Quanto igitur majorem libertatem quis
Nec speravit , inquit, in pecuniw thesauris, habet, tanto niagis meretur, si malo evitato bo-
id cst, non fuit avarus pecuniae, sed potius distri- num operelur. Multum igitur mertierunt sancii,
bulor, juxta illud : < Dispersit, dedit pauperibus, qui libertatem arbitrii, et liberlalem gratioc, et
justilia ejus manet in saeculum sseculi (Psal. cxi), » libcrtatem corporalem habentes, non inde ( ut qui-
Sxut ei.im cupidi est non concupiscenda concu- dam lecerunt) tanto diffusius quanto liberius pec-
piscerc, ita avari cst non rclinenda retinere et in caverunf, juxta illud Petri: < Quasi libcri et non
eis sperare. Unde avaritia idolorum scrvitus ab quasi velamen habentcs malitiae libcrtalem , sed
Apostolo miucupatur (Col. m). Avarus cnim nuni- sicut servi Dei ( / Pet. n). > Juxla igilur hanc re-
nuini pro Dco colit. Itaque, fratres niei, qui non gulam magis meretur qui in liberlate quam qui in
niollis mente, sil virtuosus. Qui est mcnlc et cor- servitule vivit innocenter, qui in abundantia quam
pore immaculalus, qui temporalia contemnit, et qui in paupertate vivit abslinenter, qui in popu-
ea si habeat, propter Deum pauperibus distri- lo quam qui in claustro vivit conlinenter. Sed
buit, iste dicitur jam csse beatus. Ad istas igilur quoniam quidam ad hoc se sentiunt imbecillcs,
virltites adipiscendas tolo desiderio laboremus, qua- ^ proeelisunt non maiorem coronam, sed maiorem se-
lunus et nos in numero bealorum computari me- curilatem, spontaneae servituti,paupertali, et custo-
rcainur, dioe se tradentes. In quo quoque merenlur pluri-
Sequilur pars secunda , in qua praedictum lau- mum, si perseveranter et sponte servant promis-
dat, cum subdit : Quis est Itic, id est quantus est sum suum. Propterca, fratres mei, unusquisquc
hic, et laudabimus eum ? fecit enim mirabilia in cligat viam sibi magis aptam Qui libertate el abun-
viia sua. Non ait miivib>!e, sed mirabilia. Qui e- dantia temporali scit uli bene, eis ulalur, et per eas
nim liujusinoi.lt virtutes in hac vita observant, vilam aeternam mereatur. Qui vero eis bene uti non
tria miiabilia in se demonsirant. Mirabile rarita- novit^sponlaneameligatsubjectionemetpauperlalem,
te, quoniam miruin est quod aliquis virtuosus, im- quatenus arhitrio regaluralieno, qui nescit regi suo.
maculatus, contemptor soeculi et distributor paupe- Sequitur pars quarta, in qua demonstralur in quo
ribus inveniatur in hoc s^eailo, ubi sunt omnes prsemiumjusti constituatur, cum subditur : Ideo sta-
iwolles, maculati, amalores saeculi, contemptores bilita sunt bona illius in Domino. Justus quippc qui
pauperum habentur, juxta illudpoetae : lirma spe semper Domino adhsesit, qui ad eum omnia
Rara avis in terris nigroque simitlima cycno. rj opera sua retulit, qui res temporales per manus
(JuT. 50«.vi, idi.) pauperum ad eum traiisinisil, habet bona, id est
Mirabile virtute, quoniam mirumestquod non homi- praemia sua, in Deo stabilila; in lirmo firma, in oeter-
iiis.seddivinaevirtutis est,quod homo posilus in car- no aeterna, in beato beata. Et eleemosynas, inquit,
ne, iioii sccundum carncm; in mundo, non sceundum illius enarrabit omnis Ecclesia sanclorum, et Ecclesia
mundum ; inter homines, non secundum homines, scilicet mililans et Ecclesia triumphans. Ecclesia
scd potius spirimaliler, ccelitus "et angelice vivat. militans ad imitationem, Ecclesia triumphans ad
Undc Job ad Deum clamat: < Quis polest, inquit, laudationem. Nos quippe, fratres mei, quando nar-
faccre mundum de immundo conceptum .semine ? ranius, vel nariari audimus quam compatiens et
Nonne tu qui solus es ? > ( Job xiv.IMirabile diflicul- misericors fuit Nicolaus super afflictos , quam pius
tatc, quoniam mirum est et summae difficullatis in- et eleemosynarius fuit Joannes patriarcha Alexandri-
ter hoinincs nocte ct die convcrsari, et eorum pra- lius, cseterique sancti super egenos, inslruimur et
vo conviclu non eorrumpi, eorum sordiLus non ad similia incitamur, quatenus per similia opera ad
illiniri. Quid enim mirabilius quam inter ebrios similem coronam pervenire satagamus, quatenus
el vomenles siccum et sobrium esse, qnam rhler bona opcra uostra stabilita sint, non in terra, « tibi
 1541 HOMILLE. — II. DE SANCTIS.
tiuea et aertigo demolitur, et fures eflodiiint et fu- A rct. Siinililcr si affectus parentuin vcl filioriiin nos
ranlur (Malth. v), > scd in Domino, qui pro par- impediunt a charitale Dci, sicut fiebat in primiliva
vis ingenlia, pro eaducis selerna, pro terrenis cca- Ecclesia, parcntibus, filiis et amicis inlidelibus,
lestia proemia suis largitur, cui lionor et gloria per iidelem a fide retrahenlibus, eos tanquam aliencs
oninia saecula socculorum. Amcn. ignoremus. Etsi se nobis objiciant, cis calcalis ad
XIV. Deiim confugiamus. Pietatis enim genus est hac in
UNIUSMARTVRIS. SERMO DE LUCA. re esse crudelem.
Dixit Jesus discipulis: Si quis venit ad me, et non Secundo vero nos hortatur ad virtutes cum sub-
odit patrem suum el matrem, el uxorcm, el fratres, dit: Et qui non bajulal crucem suam et venit post
et sorores, adhuc autem et animam suam, non potest me, non potest meus esse dhcipulus. Mulli quidcm
meus esse disciptilus (Luc. xiv), etc. In hac sancli discipuli Christi fuerunt, qui tamen crucis patibulum
Evangelii lectione, fratres charissimi, dcmonstrat experti non sunt. Non solum igitur crucis paliliuliini
nohis Dominus qusesinl nobis necessaria, ad hoc, ut vocat Dominus crucem, scd etiam quamlibet corpo-
de numero electorum suorum csse valeamus. Siint lis vel animse laborcm vel ainictionem. Porro sine
autem illa qualuor : vitia odisse, virtules diligere, maguo labore et alflictione de imo ad allum, de
in his perseverare, nec de suis merilis, sed de sola B viliis ad virtutes ascendere non valemus. Nam vitio-
Dei misericordia prtesumere. Primum igitur nos rum via facilis cst; virtulum vero via valde diflicilis
horlalur Dominus ad odium vitiorum, cum subdit : est.Undc Dominus : < Ampla, inquit, et lata est via
Si quis venit ad me, et non odil palrem stitim, el quoe ducit ad vilam (Matih. vn). > Dicit igitur hie
malrem, el uxorem, et filios, et fratres, et sorores, nobis Dominus quod diseipuli ejus esse nequimus,
adhuc aulem et animam suam, non potesl mcus csse nisi criK-cm noslram bajulemus, id est nisi Iaborcm
discipulus. Non enim in his verbis Doniinus, qui cl diflicullatcm viitulum aiv.plectamur. Sane criix
alihi praecepil nobis honorare patrem et matrem, et ista triplicitcr bajulalur; aut enim per laborcin e'-
diligere proximum (Exod. x), praecipit eos odio ha- ahsiincnliam corpus castigatur, aut pcr compas-
bere, sed lanlum vilia ipsorum. Eo igitur inodo sioncni proxiini inens alfligitur, aut cum illatsc in-
quo debemus odisse nosnietipsos, eo modo debemiis jiiriae aequaniniiter sustiiieiitur. In primo, abstincn-
odisseparentes etproxinios nostros. Debenms quip- tiam ct coniincnliam; in secundo, charitatem et
pc odisse nosmctipsos, quales scilicet peccando nos misericordiam ; in lci tio, forlitudinem el patientiam
fccimus, ct debemus diligere nosmetipsos, qtiales possidemus. Sed quia quidam crucem corporalis
videlicet a Dco facli sunius. Debemus perscqni casligationis fcrunt proplcr vanam gloriam, atil
vitia nostra, quae a nobis non a Deo sunt, et fovc- " crucem compas.sionis propter carnalem ct indiscre-
re naturam ipsam, quoe a Deo, non ex nobis cst. tam pietalem, attt cruccm injuriarum propter vanani
Ita qttoque in parentibus ct proximis nostris vi- gloriam, quia hi oiniies cruceni porlant, sed Donii-
tia corum debemus odio habcrc, et naluram fo- num non sequunttir, subjungit Dominus, cl venit post
vere cum tanta discretione ut aliquando proptcr me; ut videlicet, fratres mei, et laborem virtuluni
vitia eorum naluram eorura non persequamur, in castigalione corporis, ct in compassione mei.tis,
nec aliquando propter dilcctionem naturoe vitia et in patientia persccutionis ampleclamur, ct hccc
eorum foveamus. Propter hoc enim nomine car- tantuinmodo propter charitalem et imilationciii
nalium affecluum, videlicct patrem et matrem, Chrisli faciamus. Tertio quoque persevcrantiani
uxorem, et filios, et auimam propriam, vigilanter csse nobisneccssariam oslendil, cum per parabolam
posuit, ut ostenderet quod propter nullum carna- subdit: Quis enim ex vobis vclens turritn wdi-
lem affcctum eral aliquis in peccato suo foven- ftcare, non pritis sedens computat sumpttis qui
dus , vel contra Deum diligendus , imo proptcr necessarii sunt, si habet ad perficiendum , ne
aniorem Dei, si necesse sit, omnes cairnales affcctus poslea cnm posuerit fundamenlum, et non potuerit
sunt abjieiendi. Quandiu carnales affectus vel animsc ij perficere, omnes qui viderint incipiant illudere eunt,
nostrse, vcl parentum, vel filiorum nostronim non dicentes: Quia hic hotno coepitadificare, ct non pottiit
obsistunt nobis in via Dei, eos teneamus. Si vero nos consummare ? Cum in aedificio Dci laborantes, ho-
impediunt, eos abjiciamus. Certe dum Paulus Jeru- num opus bono operi, virlutera virlnti, ad-
salem pergeret, propheta Agabus zoiiam illius ap- jiciendo, ascensioncs in corde nostro disponimus
prehendit, etpedibus suis alligavit, dicens :< Virum, (Psal. LXXXIII),quid aliud quam turrim aedillca•
cujus est hsec zona, sic alligabunt in Jerusalem nius? Sicut enim turris, ita el constructio virlulum
(Act. xxi). > Sed qui perfecte animam suam oderat, nos ab inimicis dcfendit, ct ad alta nos sustollit.
dicebat: < Ego non solum alligari, sed eliam mori in Hanc turriiii fidcs fundal, spes parietes erigit, cha-
Jerusalem paratus sum pro nomine Jesu Christi ritas lapides lapidibus ligat, iinaque virtus suum
(ibid.). > — < Nec facio animam meam pretiosiorem propugnaculum fabricat. Humilitas totum aedificium
quam me (Act. xx). > Ecce quomodo animam suam sublimal et consunimat. Quam utique turriin si oedi»
odcrat, imo odiens amabat, cujus carnalem affe- ficare volumus , oportet prius ut sedentes, id est a
clum abjiciebat, volens eam mori temporaliter pro- tumultibus mundi quiescentes , sumpttts compute--
pter charitatem Christi, ut cum eo oeteinaliter vive- nius. Tunc sumplus compulamus, cum discerxi-
 1545 RADULPHI ARDENTIS 1541
iiuis proptcr coelestc sediliciuni omne viliuni essc \ bis morientibus ct ad judicium vciiientiluis, tunc
fugienduiii, virlutem .-.se sequemlani, aiiiniam con- noii eril teniptislegandi eSsiipplicandi,sedpotius pro
Ira advcrsa csse praeparandam, mundtim contcni- nieritisrecipiendi. Infertauteni Dominus cx prsemis''
neiidtini, et temporalem substantiain propter chari sis simililudinibus : Sicigilur omnis ex vobis qui noi
latem Domini nostri erogandam, et in omnibtis his renuntial omnibus queepossidel, non potest meus essi
perscveraniluni. Non cnim sicut ad terrenum aedifi- discipulus. Ac si aperte dicat: Sicut non potest aedi-
citim conslrttendum, sic ad coelcste necesse csl nos licium bene consummare, nisi qui caeleris commis-
expensas colligcre, imo polius erogare. Hinc csi sis sedens compulal stimplus , et sicut non potcst
quod dives cuni audisset a Domino praeceptum secure occurrere forlioii, nisi qtii, de propriis vi-
omnia rclinquendi, abiit trislis (Mallh. xix; Marc. ribus diffidens, legal ct rogat pacem, sic non potest
x); el tanlo plus arctalus cst in mentc, qtianto plus nieus esse electus, nisi qni renuntiat omnibus pro-
dilatatus ftierat in possessione. Omncs igitur hi ptcr mc. Quibus omnibtis? vitiis, affectihus, rebtis
siunplus ctini perseverantia necessarii sunt nobis. ct meritis. Si enim, fralres, volumus esse de ni>
Quod si in bono principio (quod absit) non perse- mero eleclorum Christi, necesse est ut propter ip-
ve: amus, omnes labores noslros inutiles nobis red- stun vitiis abrenuntiemus, ea penitus fugiendo;
dimus, et inimici nostri, id est daemones ct mun- B abrenunliemus affeclibus nostris, eos divinse volun-
ilani homines, incipient illudere nobis dicenles : tati postponendo; abrenuittienius etiam rebus lem-
Quia hic liomo ccepit wdif.care, et non poluil con- poralibus, eas propter cceleste sedilicium erogando;
snmmare, tcstc quidem Paulo, < facti suniiis spe- abrenunticmus quoque merilis noslris, de eis, quan-
ctaciiliun mundo, angelis ct hominibus (/ Cor. IV).> lumcunque benefecerimus, d.ffidendo, et ad solam
Unde HIontiie quod agimusoccultosadversarios no- Dei misericordiam confugicntlo, per qucin nos sal-
slros scniper cogitarc debemus, qui nostris opibus varedignetiir qui vivit et regnat per omnia ssecula
iusidiantur, et nisi contra eos vigilemus, patimur saeculorum. Anien.
Inisores quos habuimus ad malum suasores. Inde XV.
est quod Psalmista rogat Dominum dicens: <Ne
irriilcant me inimici mci (Psal. xxiv) > PLURIMORUM MARTYRUM.SERMO DEEPISTOLAADIIEBR/EOS.
Qiiarto, demonslrat Dominus quod , postquam Sancii per fidem vicerunt regna, operali sunt justi-
pricdicta fecerimus, nunquam est nobis de meritis tiam, adepii stint repromissiones (Ilebr. xi), elc. IR
noitris, sed de sola Dei miscricordia prscsumen- hac lcctione, fratres mci, commcndat Apostolus li-
(iiini, cum per similitudinem dc minori ad majus dcm, non quamlibet, sed cam solam quse operatur
stibdit: Aut quis rex ilurus commitlere bellum adver- per spcm et charitatem. Quidam enim lidem habeni
sus nlium regem, non prius sedens cogital si possit sine spe, ut dsemones. Quidam habcnt perccptio-
cum dccemmillibus occurrere illi qui eumviginli mil- ncm veritatis invisibilium ad religionem perlinen-
libus venil ad se? Alioqui, illo adliuc longe agentc, lium, cum assensione, sed tamen non habent spcm
millens legationem rogal ea qttivpacis sunl. At Rex salutis, sed tantum timorem damnationis. Unde Ja-
regum conlta nos iniscros pcccatorcs ad judicium cobus : < Daemones, inquit, credunt, et contremi-
vcnil. Quanta igitur lacryniarum, suspiriorum et scunt (Jac. >i). > Quidani vero habent fidem, et etiam
pioruui opertim legatione ab eo miscricordiam ct qitamdam spem salulis, sed non habenl charitalem,
vcniani iuiplorare debemus, qui cum eo judicio ut quidam falsi Christiani, qui quidem crcdunt et
contenderc non valemus ! Hoc praevidens Psalmisla, sperant, sed inutiliter, cum opera charitatis non
liinens juJicium, iniscricordiam rogat, dicens: «Nc habeaiil. De qualibus Jacobus : « Fidcs, inquit, sine
inlres cum servo in judicium, Domine, quia non operibus morlua est (ibid.). > Quidam autem fidem
jtistificabitur in conspeclu tuo omnis vivens (Psal. ct spem per charitatein operantem, ut veri Chri-
CXLII).» Ule eiiim cum viginli millibus ad judicium stiani. De qua vera fidc Habacuc propheta ait :
contra nos venit, quoniam geminam Decalogi im- n « Justus ex fide vivit (Habac. n). > Quam veram li-
pletionem, quam vidclicet mentc et opere debuera- dcm superius Apostolus descripserat, diccns : « Fi-
inus implerc, nobis opponit. At nos si multum pro- des est substantia rerum sperandarum, argumcn-
licimus, vix cum decem millibus, id est cum cxte- tum non apparentium (Ilebr. xi), > id est, fides cst
riori implclionc Decalogi, ei occur rimus. Nam si'luxu- quoe facit jam subsistere per spem in cordibus ii-
ria a carne jam abscisacst, tamen a corde fundittts delium praemia repromissa. In quo removetur fides
abscisanoncst.lllc qui adnosvenitinteriorasiraul el daemonum, quae non cst in eis subslantia rcrum
exteriora discutit. Qttid ergo, fralres, faciemus, qui sperandarum, sed potius timendarum. Argumentum,
sunimo Regi injudicium duplo exigenti de dimidio ra- inquit, non apparentium, quoniam fides justorum,
lioncin | reddere] vix valcmus, nisi ut dum adhuclongc dum in spe futurorum praemiorum per charitatem
esl, idestdumnos patienterexspectatet ad judicium operatur, vitia fugiendo, virtutesque sequendo, et
venire differt, legationcm lacrymarum, pcenitentia- multa dira sustiiiendo, argumentum est.nobis rcsur-
ruin, eleemosynarum, orationum sanclarum et om- rectionis ct futurse retributionis. Nisi cniin de ca
nimn bonoiuin studiorum praemitlamus, et veniam cerfi essent, nunquam pro ejus adcptione tanta sus
iniscricordise postulenius? Cum cnim prope erit 110- tinuissent. In quo icvocatur fides falsorum Chri-
 «545 HOMILL*. — II. DE SANCTIS 1546
stiaiioruiu, qui dum non Dene, sed malc operantur, , A inirnicorum saepe iu fugam verterunt multi tam io
non ostendunt nobis argumentum quod ipsi cre- Veteri quam in Novo Teslamento. Acceperunt mu-
dant, imo potius quod ipsi non credant futurami lieres filios suos merluos de resurrectione, id est per
resurrectionem et retributionem. Commendat igitur resurrectionem : ut eos qui per Eliam et Eliseum
Apostolus hic veram fidem justorum, ostcndcns duo,, resuscitati sunt. In Novo vero Testamento per Pe-
videlicet, et quanta justi propter fidem peregerunt, , trum et Paulum, per caeterosque apostolos, et mar-
ct quanta propter fidem passi sunt. Et primo qui- tyres, et confessores, ut per Martinum et Hilarium,
dem quanta per fidem peregerunt ostendit cum sub- perque multos alios multi resuscitati sunt.
dit: Sancli per ftdem vicerunt regna , sicut Moyses, Haec omnia, fratres mei, etsi non corporaliter,
Josue, Gedeon, Samson, David, in Veteri Testa- tamen, quod melius est, quotidic facimus, si fidem
mento; in Novo autem Constantinus per fidemcru- operantem per charitatem habemus. Vincimus enim
cis Christi vincit Maxentium et exercitum Barbaro- quotidie regna et imperia daemoniorum, si eis re-
rum. Et Heracleus Chosroes regem Persarum, et sistimus, et eos a nobis et ab aliis repellimus; et
Joannes et Paulus regem Scytharum, et multi alii etiam regna tyrannorum, si Deum plusquam cos
reges multa rcgna vicerunt. Operali sunt justitiam, timcntes, eis pro juslilia Dei obviamus. Juslitiam
divinis prseceptis obediendo, se ipsos castigando, et B quoque operamur, si Dei mandatis obedientes, ma-
fconosdefendendo, et malos puniendo, ut Moyses in los corripimus, bonos defendimus, si nec etiam pec-
Veteri Teslamento occidens idololatras. Phinees catis nostris paremus, si nos aspere castigamus.
transfigens Israelitam fornicantem cum Madianila; Repromissiones eliam adipiscimur, dum de bono in
iu Novo vero, ut Petrus qui Ananiam et Saphiram melius proficiendo, gratiam Dei, sicut nobis promi-
zelo justitise occidit; et Paulus, qui Elimam ma- sit, operantem et cooperantem accipimus, et sic ab
gum caecitate percussit. Et alii multi adepli sunt hac vita migranles, selernam accipimus promissio-
repromissiones, ut Abraham recepit filium sibi in nem. Obluramusque ora lconum, si fauces daemo-
seneclute promissum, et filii Israel terram promis- num, animas nostras esurientium, nenobis velaliis
sionis, et Aaron promissionem sacerdolii, David noceant, orationibus refrenamus. Exslinguimu»
promissionem regni. In Novo vero Teslamento sus- etiam impetum ignis, si incendium libidinis et ctt-
cipiunt discipuli promissum sibi Paracletum in dic piditatis in nobis et in aliis jejuniis et orationibus
Pentecostes, et efficaciam virtutum et signorum su- consopimus. Effugamus quoque aciem gladii, siexer-
per male hahentes, etomnes (idelesin proesenti vita citus daemonum, animas noslras jugulare quseren-
gratiam; post mortem vero, vitam scmpiternam. tium, orationibus et bonis studiis a nobis propulsa-
Obluraverunl ora leouum, ut, in Veteri Testamcnlo, C mus. Convalescimus quoque Dei infirmitate, si post-
David et Samson ora insurgentium lconuni dissi- quam nos peccasse animadvcrlimus, statim per pce-
pando, et Daniel ora esurientium leonum, nc ip- nitentiam et emendationem ad priorem et meliorem
sum devorarent, coaslringendo; in Novo autem, gradum cautiores resurgimus; fortes ctiam sumus
leones esurientes sanctos sibi expositos non solum in bello, si contra vilia tentationesque viriliter oblu-
non laeserunt, sed etiam eis paruerunt, pecudes ctamur. Castra quoque inimicorum in fugam ver-
eorum servaverunt, et ad sepelienda sanctorum cor- limus, si diabolicas munitiones et insidias fortiori
pora foveas unguibus paraverunt. Et exstinxerunt virtute orationum, jejuniorum et bonorum operuin
impelum ignis, ut tres pueri in Veteri Testamento dissipamus; et effugamus de resurrectione mortuos
missi a Nabuchodonosor in fornacem; in Novo au- suos, si filios sanctarum Ecclesiarum, in peccatis
tem sanctus Polycarpus, sancta Agnes, sancta Aga- raortuos, oratione, correptione et eruditione in ani-
tha, sancta Csecilia, multique alii sancti et sanctse ma resuscilamus.
incendium, ue sibi noceret, per fidem exstinxerunt. Secundo vero quanta passi sint sancti per fidem,
Effugaverunt aciem gladii, id est exercitus armalo- oslendit cum subdit : Alii aulem distenti sunt,
rum, ut Josue, Samson, David, in Veteri Testa- subaudi in tormentis, non suscipientes redemptio-
mento; in Novo autem Germanus Antissiodorus, et " nem, id est, non curantes prsesentem a tormentis
Lupus episcopus, et alii multi. Convaiuerunt de in- liberationem, ut meliorem invenirent resurrectio-
firmitate, ut Job el Ezechias in Veteri Testamenlo; nem, ut in Veteri Testamento Eleazarus, qui cum
in Novo autem Paulus in Lycaonia lapidatus et uxore et septem filiis ab Antiocho variis lormentis
mortuus repulatus. Tamen per Dei misericordiam vexatus et occisus est; in Novo autem idem mar-
convaluit ad profectum plurimoruni. Et sanctus Se- tyres fecerunt innumerabiles. Alii ludibria et verbera
bastianus a Diocletiano sagiltatus, et sagittis quasi experli, insuper vincula et carceres. Verbera, ut Noe
cricius obsilus, tamen per Dei gratiam convaluit, et et Eliseus; vincula et carceres, ut Joseph, Michaeas
alii multi. Fortes facli sunt in bello, in quo pauci propheta et alii multi. In Novo \ero Testamento
multos vicerunt, duce Josue, vel Samson, vel Juda eadera experti sunt apostoli, et martyres infiniti. La-
Machabseo. In Novo autem Constantinus, Theodo- pidati sunt, ut, in Veteri Testamcnto, Jercmias iu
sius, Heracleus, Carolus, multique alii imperatores ^Egypto, Ezechiel in Babylone; in Novo autem Ste-
et principes per lidem in bello fuerunt fortes et vi- phanus protomartyr, et Paulus apostolus, et alii
cteres. Castra verterunt exterorum , id est castra plures. Secii sunt, ut. in Veteri Testamento. Isaias:
PATROI..CLV. 49
1547 RADULPHI ARDENTIS
iu Novo vero, ut Baillioioinseus apostolus et alii A mus, ut moriamur mundo, vivamus autem Deo.Cir-
plures. Tenlati sunt, subaudi promissionibus, ut cuimus quoque peregrinalionem istius mundi, si in-
Joseph ab uxore Pulipltar, et Machabaei ab Antio- telligentes nos non habere hic « civitatem perma-
cho. In Novo vero Testainento multi sancti promis- iientem, futuram inquirirous (Hebr. xm). » Et hoc
sionibus a diabolo ct diabolicis hominibus tcntati in mclolis, inpellibuscaprinis, vel ad litteram cili-
sunt, ul, Christo derelicto, simulacra adorarent, ciis et sacris pcenitenlialibus nos induentes, vel vi-
ut sanctus Sebastianus, sanctus Hippolylus, Joan- litalem, ct asperitatem, et corruptionem, qua cir-
nes ct Pattlus, sancta Agnes, sancla Agatha, sancta cumdamur, seniper considerantes. Egentes quoque
Calharina et imilti alii. In occisione gladii mortui sumus, fratres mei, magis divinoegratise et spiritua-
swnt, ut in Veteri Testamcnto Abimelech cum 70 lium virtutum quam terrenorum stipendiorum, ut
indutis ephod ct Urias. ln Novo autem Joannes dicat unusquisque nostrum quotidie cum Psalmi-
Baptisla, Paulus apostolus, et alii multi. Circuie- sta : « Ego vero egeuus et pauper sum; Deus, a^-
runt, subaudi diversa mundi loca, in melotis, id juva me (Psal. LXIX).> Angusliamur quoque quo-
est, vilibuset asperis tunicis lccti. Vel quod diciliii lidie, cum viJcmus aliarii legem in membris noslris
melolis, expouit subdens in pellibus caprinis. Dicit repugnantem legi mentis nostrae, et eaplrvaiiteni
enim quidam melotam esse veslis genus, fact;c cx B nos in lege peccati (Rom. vn), ct claniamus unus-
pellibus caprinis, qua, propter aspcritaleni Elias, quisquenostruin cum Apostolo : <Infelix homo! quis
Joannes Baptisla, el adhuc aliqui eremitse utuntur. meliberabit de corporehujus? > (/Hd.J.Afllicti etiant
Semper egettles, subaudi neccssariis, aitgusliiili in sumus pro peccalis noslris frequenter et corpore et
nnimo, afflicti diversis tribulalionibus. Quibus, id mente, vCletiam pro alienis mente, dum conside-
cst quoniin conversatione non erat mundus dignus, rantes infiiiilos divinse legis trausgressores, dicer?
id est amalorcs mundi. ln soliludinibns errantcs, in possumus unusquisque cum Propheta ad Doini-
monlibus, in speluncis, in cavernis terrai; ul Elias, num : « Tabesccre me fecit zelus meus, quia oblili
et filii prophctarum, qttos Abdias lunc quinquagc- sunt verba tua inimici mei (Psal. cxvin). > In soK-
nos pavit. In Novo autem Testamenlo multi soli- ludinibus qubque erramus, si mundanoe perditionis
tarii sic vixerunt. Hi omnes, fratrcs mei, ct nos si frequentala et lata ilinera fugientcs, et secretam
vere fideles sumus, quolidie pro modulo nostro sus- vitam ducentes, mundanis hominibus crrare videa-
tinemus. Si enim vere, fideles sumus distendimur; mur, dicenles unusquisque cum Propheta : < Ecce
ctsi non in tormentis, saltem jejuniis, laboribus in clongavi fugiens, el niansi in soliiudine ( Psal.
anteriora nos exlendentes, non suscipientes redem- LIV),> ad montes virtutum quotidie ascendentes,
C
ptioneni corporalis afllictionis, ut meliorem invenia- el tamcn in speluncis nos humiliando, et in cavet-
mus resurreclioncm. Si vere fideles sumus, ludi- nis gloriam humanam fugiendo latilantes. Et ii ,
bria experimur a mundanis hominibus nostrum bo- inquit, teslimonio fldei, subaudi operum, probati
iniin propositum irridentibus, et nos vel insanos, sunt. Ac si dicat: Hujusiiiodi omnes qui tanta fe-
vel hypocritas, vel impostores vocantibus. Verbera cerunt et passi sunt, lestimonio fidelium opcrum
quoquc frcquenter palimur, vel ab honiine, vel a probati sunt apud Deum. Quibus nos adjuvare di-
Deo, lanquam pio palre, nos flagellis erudiente, ad giietur et prsemio et merito, Pater, et Filius, et Spi-
nostram purgationcm vcl probalionem. Carceres ritus sanctus. Ameri.
quoque, si fideles sumus, quotidie cxperimur, vin- XVI
cula scilicct divinae legis et charilatis, quibus tene FLUR1M0RUM MARTYRUM. SERMO DE LUCA.
mur ne contra Dei voluntatem aut velimus aut fa- Cum audieritis prwlia et sediliones, nolite ier-
ciamus, juxta qttod Aposlolus ait: « Solliciti scr- reri (Luc. xxi), et rcl. Quoniam tribulationes et ex
vare unilaleui spirilus in vinculo pacis (Epltes. iv). > improviso venientes, prostrare solent eliam fortio-
Carceres quoque quolidie patitur aiiima nostra, ct res, ideo Dominus et Redemptor noster venturus
si non alios saltem angustias et moleslias corporis, .. longe ante praedixit discipulis suis perturbationes,
duni, cupientes dissolvi etesse cumChristo(P/ii/. i), ut tanto minus eos perturbarent quanto magis eos
cuiiiProphetaadDominumclaniamus:» Educ decar- clypeo praescientiae muniti essent. Primo igitur,
cereariimanimeani,tit conlitcatur nomini tuo (Psal. eis prsedixil tribulationes prsecedentes et significan-
CXLI).>LapidamHiqiiefrcquentei', si fideles sumus,a tes finem mundi, et contra eas consolationem. Se-
mundanishominibus,saltenilapidibuscoiitunieliaruin cundo vero, prsedixit eos tenendos, et ad judices
injuriarum.detraclionuniel accusationum.Sectamur trahendos, et contra eos consolationem. Tertio,
etiam ab his oninibus diversa de nobis opinantibus dixit eos ab inimicis occidendos, et contra hoc
aliisquedicenlibus:«Bonusest(Joan. xu), > aliis di- consolationem. Prirao itaque tribulationes prsece-
centibus:«Nou,sedsedueitturbas(if)irf.). >Tentamur dentes et significantes fincni mundi, eis prsedixit
quoqueapropriacaine,vel a diabolo, vel adiabolicis cum dixit, cum audieritis prwlia et sediUones. Porro
hominibus nos seducere volentibus: contraquos opus bella, fratres mei, ad hostes perlinent, seditiones
cst nobis auxiUo divino el lucta qtiotidiana. In oc- ad cives. Ut ergo nos indicet exterius interiusque
cisione quoque gladii morimur, si gladio verbi Dei turbandos, praedixit nos ab hostihus et a fratribus
usque ad inlerioia penetranlis, nos ipsos mortifica- esse passuros. Sicut enim humanum corpus in se-
 1549 HOMILIiE. — II. DE SANCTIS.
nectute patitur crebrius passiones moriis prscam- A ronae, ita erit eis causa daninatioiiis ivteruae.Uir
bulas, el ab exterioribus accidenlibus exterius, et de et subdit : Conlinijet autem vobis in testimo-
ab dissonaiitia htinioruni interius, sic fiel immi- nium. In testimonium videlicet coronae vestrae et
nente fine in corpore machiuae mundialis. Surget in testimonium damnationis suae; qui, vobis salu-
enim, inquil, gens conlra genlem, el regnum adversus tcm suam quoerentibus, quod est vobis causa co-
regnum,etterrwmotus perlocamagnierunt,pestilentim ronae, non crediderunt, imo et perseculi sunt.
ct fames, terroresque de cwlo, et sicut in quibusdam Id testimonium pro vobis, et in leslimonium con-
codicibus legilur, ct lempestales, et signa matjna tra illos. Unde enim vos coronam, illi inde reci-
erunl. Sane signa ista demonslranlur esse ventura, pient damnalionem. Unde Psalmisla:« Deus, laudem
qusedam e coclo, quaedam e terra, quaedam ex elc- meam ne tacneris, quia os peccaloris, et os dolo-
mentis, quoedam ab hominibus. Ait enim : stirgel si super me apertum est. Locuti sunt adversum
gens contra gentem,ecceperturbalio hominum.EndiJ nie lingua dolosa, et sermonibus odii circumdede-
terrwmotus per loca, ecce ira Dei desuper. Erunt runt nie, et cxpugnaveruiit mc gralis. Pro eo ut
peslilentim, ecce inaequalitas aeris. Quia igitur om- me diligerent, detrahehanlmilii,ego aiiteni orabam ;
lia consummanda sunt, omnia ante consummatio- ct posuerunt adversura me mala pro bonis, et odium
nem perturbanlur. Et qui iu cunctis delinquunt, in B pro dilectione mea (Psal. cvm). > Sed quis iude hu
cunctis puniuiilur, ut implealur quod scriptum est: jusmodi homini evcntus : < Cum judicatur, cxcat
« Pugnabit pro eo orbis terrarum (Sap. v). > Quia condemnatus (Ibid.) > Porto contra prsedictas tra-
eiiim omnibus, quse ad usum vitae acceperamus, diliones et accusationes consolatur Deus discipulos,
abutimur, ideo cuncta nobis in ullioncm convertuu- cum subdit: Pcnile ergo in cordibus vestris non prw-
tur. Bonum pacis vertimus in usum securitatis. medilari quemadmodum respondeatis. Ego eitim dabo
Peregrinationem terrse pro habilatione diligimus pa- jjobis os, id est eloqucnliam. Et quia eloquentia sine
triae. Salutem corporum in abusum vertimus vitio- sapientia non prodest, adjungit, el sapieniiam cui
rnm. Abundantia ubertalis, non ad necessitatem uti- non poterunt resislere el contradicere omnes adversa-
rnur, sed ad voluptatem. Aeris serenitatem ad mun- rii vestri. Ac si dicat: Nolile proemeditari conlra hu-
dani gaudii retorquemus vanitatem. Juslum esl ut jusmodi, quoniam et si vos verba proferlis , ego per
curctis feriamur, qui cunclis abutebamur, et quot vos loquor; et si vos ad certamen accedilis, ego
cx illis habuimus prava oblectamenla, tot ex illis per vos pugno.
senliamus tormenla. Quare autem adjunxit tempe- Sequitur pars tertia, in qua Dominus proedixit
states inter signa, nisi quia lempestates ordinem discipulis suis etiam ab amicis perimendos, cum
temporum non servant consuelum ? Quod nuper ex- ^ subdit. Trademini autem a fralribus, cl parenlibus,
perti sumus, qui lotum tempus sestivuni vidinsus etcognatis, et tnorlc afftcient ex vobis. Tolerabilius
eonversum. Porro contra haecfulura mala discipulos estpali ab exlraneis quam ab amicis. Majorein enim
snosconsolatur,cumaddit: Notitelerreri. Et conse- dolorcm nobis incutiunt tormenta ab amicis
qtienter : Oportet enim primum hwc fieri, erunt enim illata , quia cum damno corporis mala nos cru-
signa ista justis ad consolationem et eruditionem. cianl amissse charitatis. Hinc est quod de Juda pro-
Unde prius dicitur : His autem fieri incipientibus, ditore per Psabuistam Dominus dicit: < Etquidem
levate capita veslta : appropinquavit enim redemptio si inimicus meus maledixisset mihi, sustinuissem
noslra. Quibusdam vero peccatoribus erunt ad pce- tilique. Tu vero honio unanimis.dux meus, ct noltis.
nitentise feslinalioncm. Reprobis erunt ad seternae meus (Psal. LIV). > Et rursuui : « Homo pacis meae
pcense inchoationem. Sed nondum, inquit, statim in quo speravi, qui edebat paues mcos magnilicavit
finis. Ultima enim tribulatio multis tribulationibus supcrmesupplantationeni(Pso/. XL).>IIaecomnia,fra-
demonstratur. Et ideo debent multa mala praECtir- tresmei,in primitiva Ecclesia contingebanl, quando,
rcre, ut maluin valeant sinefine nuntiare. diabolo per ejectionem suam furente, tanta erat ra-
Sequitur pars secunda, in qua Dominus praedieit n biespersecutorum quodfervor idololalriae naturalem
discipulis eos ienendos, trahendos et judicandos, vinceret pietatem, et filios, et amicos, quos cx vi
cum subdit : Sed ante hwc omnia injicient vobis ma- naluroe homines solent diligere, eliam contra Deum
nus, et persequentur vos tradentes in synagogas et ipsi odiebant, et persequebantur, et contra naturam
cuslodias, iraltenles ad reges el prtesides propter no- et contra Deum. Sed quia eos praedixit perimen-
men meum. Ac si aperte dical: Ideo signaet aeterna dos, protinus eos consolatur, subdens: Capiltus de
damnalio sunt ventura super reprobos, quoniamipsi capite vestro non peribit. Capillus, fratres mei, niini-
prius hoc merebuiitur reddendo vobis mala pro bo- ma pars cprporis nostri est, quae etiam aLscissa non
iiis. Vobis quippe volentibus eos de manu diaboli scnlitur. Est ergo argumenlum a minori. Ac si di-
liberare injicienl manus. Vos quoque volentes eos calur : Si illud quod in vobis minimum est, et quod
liberare ab seterni judieii damnatione, ad judicia mcisum non dolet, perire non potest, multo minus
regum et praesidum trahent. Et limc, inquit, facienl illttd quod in vobis majus est, et quod incisum
vobis propier nomen tneum. Quasi dical: Propler me dolet, perire 11011polest. Mystice vero non solum
vos odibunt, qui propter me vos diligere debtte- ossa nostra , id est forlia gesta , vcl dicta per-
rant. Quae utique causa sicut erit vobis causa co- iiitint, imo reniuiierabuntur, sed.etiam capilli , id
 1551 RADULPHI ARDENTIS i«ts<»
est bonae cogitationes nostrae, quse de cerebro, quasii A animas suas commendarent. Et alii angelos
ingre-
de corde etcunt, non peribuntapud Deura, sed justoi dientes corporeis oculis viderunt, alii vero nihfl
mercede donabuntur. In patientia , inquit, veslrai viderunt, sed utrosque lantus timor invasit ut mjj-
possidebilis animas vestras. Sicut, fratres mei, im-- lus, illa sancta anima egrediente, illic consistere
patiens non possidet animam suam, sed potius al:» poluerit. Pensate, fratres, quantum terreat Oroni-
ira , trislitia et indignalione caeterisque animse per-• potens Deus, cum districtus judex et visibilis ve-
turbalionibus superalur, sic qui patiens est animami niet, si sic gratus, remunerator et invisibilis assi-
suam possidet, dum animae perturbationibus domi- stentes terrult quando venit? Ecce servata illa el tn
natur. Per palientiam ergo animas, quae corpus pos- ecclesiastica pace patientia, ad quantum glorisecul-
sident, possidemus, cum eas ad patientise sequani- men illum evexit ? Nullo iste gladio percussus occu-
niilalemj-atione gubcrnamus. De hoc Salomon ail: huit, et lamen coronam, quam per patientise virtu-
< Mclior cst patiens viro forti, et qui dominatur tem in merito tenuit, in remuneratione
percepit.
animo suo, expugnatore urbium (Prov. xvi). > Pau- Nos quoque^ fratrcs mei, si palientioe virtutem ser-
ca viribus, sed omnia patientia superantur. De pa- vaverimus, corona martyrii nequaquam expertes
tienlia rursus Salomon ait : < Doctrina viri pcr pa- futuri sumus. Quoniam Joannes evangelista bibi-
tientiam noscitur (Prov. xtx). i Quanto ergo aliquis B turus calicem passionis a Domino dicitur, qui ta-
est magis palicns, tanto est magis doctus. Notandum men non per gladium, sed in pace legitur defun-
vero est quod qusedam a Deo, quaedam adiabolo, ctus. Propterea, fralres mei, virtutem patientiae
qusedain a proximo suslinemus. A Deo quippe fla- teneamus, diligere inimicos et benefacere persecn-
gelia, a diaholo lentaliones, a proximo injurias to- toribus nostris addiscantus, quatenus oratione san-
leramus. Et flagclla quidem Dei sic oequaniniiter ctorum martyrum comparticipes esse mereamur»
portarc dcbcmus, ut non remurmuremus, sed po- largiente Deo et Domino nostro Jesu Christo, qui
tius, iiilelhgentes eum omnia juste agere et paterno cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat per
affectu suos castigare, cum bcncdicamus. Tentalio- omnia saeculasseculorum. Amen.
nes quoque diaboli vel carnis sic susiinere debe-
XVII»
nius, utdcvictoria pcr Dei auxilium non despere-
PLURIMORUM MARTYilUM. SERHODELIBJSAPKNTLK.
mus, scd viriiiler eis rcsislamus, ne ad deleclalio-
licin vcl consenstini iuclinemur. Injurias vcro pro- Juslorum animw in manu Dei sunl, et non tangel
ximi sic suslinerc debeinus ut non ad ultionem, sed illos tormenlum malitiae (Sap. m), etc. Infideles et
potius ad coinpassioncm moveaniur, intelligentes falsi Christiani cum vident in hac vita justos dc-
quoniam non qui palilur, apud Deum, sed qui fa- C primi, contumelias, injurias et tribulationes pati, et
cit tnjiiiiam miser. Quod uliquc facere poterimus si de hac vita per angustias et cruciatus egredi, putant
hoc ila consideremus, scilicet quod nihil patimur vel Deum non esse, vcl mortales non curare, et ho-
sine juslo judicio Dci, cujus ordinalioni non resi- mines anima et corpore deperire. Nobis credentibu?
stendum, et quod pro peccatis nostris juste pati- animas mori nonposse, sed animas justorum sem-
mur : et ideo non contra lunam nos vexantium, per beate vivere, et animas iniquorum semper pce-1
sed contra vitia nostrft est nobis irascendum : et nas luere, dicunt: Ubi sunt animsejustorum?Contra
quod non homo, scd diabolus pcr ministerium ho- hos igitur, fratres cbarissimi, loquitur hic sacra
minis, cui tanquam insidet, nos persequitur. Et ide* Scriplura demonstrans tria : ubi scilicet animse ju-
non contra hominem, sed contra diabolum miseri slorum sint.etquodilli morlui non sint, et ad quanta
hominis incessorem, est nobis praeliandum, ut vi- bona per tribulationes pervenerint. Primum igitur
delicet diabolum cxpellamus, et homincm ab ejus ostendit ubi animae justorum sint, cum dicit: Ju-
potestatc eripientes, amore et beneficiis Deo lucri- storum animcein manu Dei sunt. Sed nonne omnia
faciamus. Omnes eni.n mali a diabolo vexantur, et sunt in manu Dei ? Sunl utique, sed alio alioque
quasi demenlali, quid facianl non attendunt. lndc modo. Manus quippe Dei dicitur vel potestas Dei, in
esl quod Stephanus proloraartyr a Judseis patitur, et qua sine exceplione sunt omnia; < quia in manu
eorum insanioecompatiens orat pro eisdicens :< Do- ejussunt omnes fines terrse(Psa/.xciv); > vel poena a
ininc, dimiltc cis, quia nesciuiil quid faciunt (Act. Deo infficta, < manus, inquit Job, Domini tetigit
>
vi). > Refert B. Gregorius quod Stephanus, Pater me (Job xix). Vel protectio Dei, unde piopheta:
monasterii juxla Realinam urbem sili, fuil valde < Manus, inquit, Domini erat mecum , confortans
sanctus et pcenitentisesingularis. Hic pro amore cce- me (Ezech. ui). » Sic ergo, fratres mei, justorum
leslium omnia terrena despexeral, possidere aliquid animsesunt in manu Dei, quoniam sunt in prote-
if. iioc fugiebat. Tumultus fugiebat hominum, cre- ctione Dei. Quod exponens subdit: Et non tanget
bits et prolixioribus orationibus intcntus erat, tan- illos tormenlum mortis aeternae,vel tormentum ma-
toeque patientiae erat ut suum adjulorem crederct, liliae, quod scilicet debetur malitioe reproborum in
si quis sibi aliquid molestise irrogasset. Keddebat perpetuum puniendae. Animx igitur justorum sum
pro contumcliis gralias, et damnum suse paupertati procul dubio in ccelestibus seternse beatitudinis
illalum, stiuni pulabat liicrum. Hunc cum dies mor- mansionibus, quae ab initio eis prseparatae sunt, di-
lis evocaret, convenerunt multi, ut sanctse animse cenleDomino: <ln dorno Patris mci mansiones mtiltas
1S55 HOMILL*. — II. DE SANCTIS. 1554
sunt(Joon, xiv). >Ubiutiquesui)t?inmanuDei,omnia A nisi quae carnalibus oculis vident. Et ideo sola visi-
bona et jucunda eis largientis, et omnia mala et tri- bilia proni tanquam pecudes petunt, invisibilia vero
stia ab eis auferentis juxta illud ; < Absterget Deus non curant, quia nec esse suspicantur. Et existt-'
omnem lacrymani ab oculis sanctorum, et mors non tnataest, inquit, afflictio exilus illorum;et quod a no-
erit amplius, neque luctus, neque clamor (Apoc. bis esl iter, exterminium.Ac si apertiusdicatur: Mor-
xxi). > Animaevero reproborum procul dubio in pce- tem justorum, quae est exilus ad requiem et iter ab
nis gehennaeperpetuo cruciantur, quam subtus ter- hoc sseculo ad patriam, existiraant esse tantum
ram credimus, dicente Propheta : < Liberasti ani- affiiclionem, id est supplicium et exlerminium, id
niam meam ex inferno inferiori (Psal. LXXXV).>. est a vita alienationem. Pulchre siquidcm mortem
Cujus in Siliciae montibus perpetuum ignem eru- sanctorum vocat exterminium, exitum et iter, eo
ctuanlibtis mulli esse autumant, eo quod animse quod tunc exeanl et eant de carcere ad liherta-
uiultae reproborum a daemonibus illic deferri visae, tein, de timore ad securitatem, de tenebrisad lueein,
vel auditse sint. Refert enira Gregorius quod qui- de tristilia ad jucunditatem, de exsilio ad palriam,
dam eremita, qui in Silicia habitabat, viderit ani- de miseria ad beatudinem. Ilti autem, inquit, sunl
mani Tiieodorici lyranni et hacreticiqui Symmacum in pace, habentes videlicet pacem ab omnibus
et Boetium viros religiosos occiderat, in illam ollam et cum omnibus a dseraonibus, ab hominihus,
Vjilcani prsecipitari. Animse vero peccatorum, qui a propria carne. Jam quippe de csetcro non dae-
tamen in confessioue et poenilcntia, et proposito mones possunt eos infestare, qui non longius
emendationis ab liac vita migraverunt legimus, non relegati sunt, nec homines possunt eos infesiare,
qui ibi nlsi quieti esse non possunt. Nec caro rebel-
i|i inferno, sed in poenalibus locis secundum Dei lionem facere, quae a voluntate spiritus non potcrit
dispositionem purgari, quousque penitus exami- dissonare. Pacem cura oranibus, cum Deo, cum
nalae, ccelestes subeant mansiones. Unde legimus proximis, cum scmetipsis. Tanta quippe, fratres
in Dialogo beatum Germanum, Capuanum episco-
mei, in illa beata vita est convenientia quod sancti
pura , Pascasii Rpmani diaconi animam in ca- nullatenus a divina voluntalc, nec ab invicem pote-
Ipribus balneorum invenisse, et eo orante ve- runt dissonarc.
uiam consecutam fuisse. Legimus ibidem quem- Tertio vero, octo bona ponuntur, quae justi per
daui sacerdotcm, valde religiosum, cum quotidie tribulationes
hujus mundi adipiscuntur. Primum
advicina balnea, antequam niissas faceret, iret se est immortalitas animse et
corporis, de qua subdi-
lavatum, invenisse ibi quempiam sub miserabili ha- ,Q tur : Etsi coram hominibus tormenta passi sunt, spes
bitu, qui calceamenta detraxit et ei minislravit. Cui eorum immortalitate plena esl. Et spes quidem bypo-
cum in sequenti die panem deferret, respondit ei critarum qui propter vanam gloriam patiuntur
illic se defunctuin esse et ibi se poenitentiam agere, vacua est. Unde Job : < Spes, inquit, hypocritse
nec panc materiali egere, sed potius sacrificiis et peribit (Job vm). > Spes vcro justorum, qui pro-
oralionibtis. < Hsec,quaeso, inquit, fac pro nic. Et pter Demn patiunlur, desiderii sui consequentur
si rediens me nOn inveneris, scias pro certo me in- plenitudinem, quoniam < abstcrget Dcus omnem
dulgenliam cousecutuni esse. > Qupd et factum est, lacrymam ab oculis sanctorum, ctc. (Apoc. xxi.) >
Animsevero reproborum quaein tormentis gehen- Secundum vero est divinorum mulliplicalio prae-
nalibus cruciantur timent judicii diem advenire, eo miorum, de qua subdilur : In paucis vexali, in
quod tunc, resumptis corporibus, supplicia quoque multis bene disponenlur. Hoc est quod ait Aposto-
sint eis duplicanda. Animse vero electorum illum lus : < Existirao quod non sunt coudignse passiones
desiderant, eo quod tunc sicut in anima, sic in cor- hujus temporis, ad fuluram gloriam quse rcvelabi-
porc sinl perfectius glorificandse. Unde Joannes in lur in nobis (Rom. vin), > Passiones enimpra-sentes,
Apucalypsi:< Vidi, inquit, sub altare Dei, id est in paucae, modicae et momentaneae sunt; prsemia vero
sancta secrelaque quiete , animas interfectorum ^ mtilta, ingentia et seterna erunt. Tertium est digni-
propter verbum Dei, dicentes voce magna : Us- tas, de qua subdilur: Quoniam Deus tentavit, id est
quequo, Domine sanctus et verus, non judicas san- probavil illos, et invenil illos dignos se. Qttia nam-
guinem nostrum, et non vindicas de his qui babi- que per multas tentationesa Deoseparari non po-
tant de terra?Et datae sunt illis singulae slolae albse. tuerunt, ideo digni sunt lueritis, quatenus ad tan-
Etdiclum est illis.,ul requiescerent tempus adhuc lam prsemiorum diguitatem subliraentur, ut amici
modicum donec impleatur numerus fratruni,suoruni fijiique Dei sint et nuncuparentur, < Hicredes qui-
(Apoc. vi). > Secundo demonstratur, quod justi dem Dei, cohsercdes aulem Christi (ibid.).i Quar-
eisi mori videantur, tamen aeternaliter et beate tum vero bonum, quod sancti per tribulationes adi-
vivunt, cum subditur : Visi sunt oculis insipientium piscuntur, oinnimoda est munditia, de qua subjun-
mori, et exislimala est afjlictio exitus illorum. Illi gitur : tanquam aurum in fornace probavit eos. Au-
autem sunt in pace. Porro insipienles habent oculos ruin per fornacem examinatum reddilur el mun-
tantum corporales, quos habent et bruta animalia. dum, sic et sancli per tribulationes ab omni macula
Spirituales vero non hahenl oculos, quibus Deus el purificantur, et omnino (iunt mundi.et puri, quale-
invisibilia videnlur, ct ideo nulla alia esse aestimanl. nus divino tuul conspectu digni. Quintuni est acce-
1555 RADULPHI ARDENTIS 1550
piabililas, de qua stihjungilur : Et quast hotocausti tA pejus quanto occullius. Simulata quidem sequitas^-
hosliam accepit illos. Unum solum verum fuil holo- non est equitas, sed duplex iniquitas, eo videlicet
caustum, id est, totuin incensum ct concrematum qnod duplicem haheat malitiam et iniquitatis et si-
(lamma charitatis in cruce, Doniinus noster Jesus, mulationis. Contra hanc cavendam nos monet Do-
qno Deus Pater odoratus est in odore suavitaiis. Ad minus alibi dicens: « Attendite a falsis prophetis
cujus fidem et exemplum, sancti quoque se totos in qui veninnt ad vos in veslimenlis ovium, intrinsecuS
sacrificium, ardore charitatis incensum Deoobtule- aulem sunl lupi rapaces (Matth. vu). > Sunt aulem
riint. In quo quoque Deus in odorem suavilatis odo- hypocrisis tres species. Alii enim bona opera non
ratus est, el ei bene placituni cst. Sextum esl fnlgor, faciunt, sed se facere simulant. Alii vero qusedam
de quo subditur: Ftilgebunl justi. Hoc est quod Do- bona opera publice faciunt, sed cum faciant propler
miniis in Evangelio dicit: « Fulgebunt justi tanquam vanam gloriam, se propter-Deum facere fingunt.
sol in regno Palris mei (Malth. xm). > Et si fulge- Alii etiam quaedam bona opera quasi Iatenler ope-
hunt sicul sol singuli, quanlo magis ftilgebunt simul ranlur, ut ila gloriam huraanam fugere videantur,
iiniversi ? Scptimum est poleslas judicandi, de qua sed in ipsa sua latenti operatione deprehendi desi-
subditur : El lanquam scinlillm in arundineto discur- derant, ut ex hoc majorem gloriam homintim con-
rent, judicabtuit naliones, ctc. Hoc cst quod Domi- B sequantur, quia eam fugere vidcntur. Qui quiderii,
nus in Evangelio dicit: « Vos qui secuti cslis me, etsi non videantur ab hominibus, tamen quia lioc
sedebitis super serles duodecim, judicantcs duode- faciunt, ut videantur ab hominibtts, receperunt raer-
r.im tribus Israel (Matth. xix).> Porro pcr arundi- cedem suam. Bene autem Dominus hic hypocrisim
ncm designatur congregatio reprobortim, qui ad in- vocat fermentum. Sicut enim, teste Apostolo, modi-
star arundinis sunt leves, vacui, el flammsc desti- cwm fermenli totam massam corrumpit (/ Cor. v),
nati; per scintillas vero, senlentise judiciarise signi- ita hypocrisis tolam hominis corrumpit vitam. Sane
ficantur, quse, adinstar scintillarum, sunt subtiles, fcrmenlum facit panem turgidum, acidum, fislulo-
IiicidiC et succendentes. Sancli igitur tanquam suiii et levem. Sie et hypoerisis reddit hominem
scintillaediscurrent per judiciariam sententiam re- turgidum propter inflamniationeni vanoegloriae, aci-
proborum, eos subtiliter discernendo, manifeste dumproptcramaritudinemvitisaliense.quodDeusnc-
judicando eos pro materia cremendorum, magis litsibiincorporare ; fistuIosum,pervacuitaleni in quo
minusque aeternis hicendiis concremando. Octavum queat diaboluslalibulum sibi invcnirc, levem propter
cst doininium sive regnum, de quo subditur : Et vanilatem, quem cujuslibet favorisvel terroris causa
dominubunlur populis, hoc est quod Psalmista dicit: r queathucetilluc agitarc. Unde bcnehypocrita per a-
< EI dominaiwniur eorum justi m matutino (Psal. rundinem signmcatur, dicenteDominodeJoaiinetfa-
XLVIII).>Haud dubium quin reproborum. Elregna- ptista : <Quidexislis in desertum videre ? aruiidinem
bit, inqnit, Dominus illorum in perpetuum. Cum quo ventoagitatam! > (il/aM/i.vx.)Arundoquippe eslexle-
et ipsi regnabunt,Domiiioeisdiccnte:« Venite,benc- rius pulchra, interius vacua, mobilis et fragilis. Sic et
dicti Patrismei,percipiteregnum quodvobisparalum hypocrita pnlcher videlur exterius colore virtutum
est ab originemundi (Matth. xxv). > Quibus nos ad- mutuato, interius vacuus est ab omni bono : quo-
jungi faciat Deus, et Dominus nosler Jestis Christus libct vento vel laudis vel vituperalionis huc et illuc
qui cum Patre et Spiritu sanclo vivit et regnat. Deus. agitatur, irruente adversitate de facili quassatus.
Amcn. Iiulc Dominus ad bealum Job de diabolo dicit : < In
XVIII. umbra dortnit, in secrelo calami (Job XL),»eo vide-
PLtmiMORUM MARTVRUM. SERMO DE I.CC.A. licel quod mentes tenebrosas et simulatrices, leves
Dixit Jesus discipulis suis, Attendite a fermento ct fragiles diabolus inhabitet. Bene quoque ait Do-
Pharisworum qtiod est hypocrisis (Mutth. vm; Luc. minus, fermentum Pharisacorum. Pharissei quoque
xn) et reliqua. Hsec lectio sancti Evangelii quadri- divisi intcrpretantur. Eraut enim divisi a communi
parlita est. Primo quippe praecipit nos Dominus, D ; hominum contubernio, habilu el hahitalione, victu
fratres charissimi, hypocrisim cavere. Secundo, et quarumdam observantiaruni simulatione. Pro-
non hominemsedsoluniDeum timere. Tertio, ipsum prium siquidem est hypocrilse, qtii singularis et so-
etiam diligere. Qnarto ostendit quid confitentibus, lus quaerit videri, fastidire coiiimunitatem, et quae-
ct quid ncganlibus emn facturussit. Primnni igilur rere singularitatem, ut ultra cscleros appareat qua-
nos praecipit hypocrisim cavere, cum dicil: Atten- tenus dicere possit: « Non sum sicut caeterihomi-
dite a fermenlo Pharisworum, quod est hypocrisis : num (Luc. xvin). > Plus blandilur sibi de jejunio
Attendite, id est attendcntes cavele. Caetera quippe uno, quod solus facit, quam si cum caeteris septem
vilia, quia aperta sunt, statim dignoscuntur. At vi- dies jejunaret, et de una oralione clam peculiari
titim hypocrisis, quia sub specie virtutis venit, mul- plus quam de psalmodia unius noctis. ln ehoro pri-
tos etiam sapientes faliit. Propterea cum majori mus incipit, extremus desinit. Semper prse cseteris
cautela ct attentione contra illud dcbemus vigilare. aliquid agit qui prse cscleris videri concuphcit.
Uvpocrisis estvitium colore virtulis palliatum, unde Cum econtrario viri religiosi sit omnem religio-
et nomcn accepit, hypocrisis quippe interpretaturtn. nem tenere, infra alios se reprimere, nec super
fiiperpcie deauratus. Quod quidem vitium tanto est alios vlderi velle. Quare aulem hypocrisis sit ca-
 1337 - HOMILIiE. - II. DE SANGTIS. 1;558
venda demonstrat, cum subdit: Nihil opertum quodI A secum habere potest, nihil timeiepotest. Unde Apo
non reveletur, el abscondilum quod non sciatur. Ac; slolus; < Si Deus pro nobis , quis contra nos?
si aperte dicat: Ideo debetis hypocrisim cavere,, (Rom. YIII)? > Ac si aperte dicat: Si Deus pro nobis
-
quia profecto hic vel in die judicii illorum hypocri- est, et si quis videatur esse contra nos, tamen pro
sis, et bonitas vesira, quse modo esl abscondita, estt nobis est, dum ea quaeinfert, non solum nonobsunt,
revclanda et remanerauda, quando, juxta Danie- sed eliam prosunt nobis. Unde et scriptum est:
lcm, < sedcbit vctustusdierum, etlibri aperti erunt,, « Qui timet Deum, nihil trepidabit (Eccli. xxxiv). >
et omnia omnibus manifestabuntur (Dan. vn). > Et philosophus : Qui timet Deum, uihil timet. Et
Nihil igitur mali, adeo modo est opertum velamines qui limet Deum, omnia liment euin. Qui vero non
simulalionis,'' quod non reveletur, vel hic sacerdotii timet Deum , timet omnia. Ilaque, fratres mei,
per coufcssionem ad veniam, vel in futuro omnibus; Deum super omnia offendere limeamus, quoniani
per conscientiarum revelationein ad perpetuam con- si Deum nobiscum haberous, nihil limere possumus:
fusionem. Nihilque boni sic modo estabscpnditiim, scientes, si Detis timentibus se flagella, tribulalio-
per glorisc inanis evitationem, quod non sciatur, vel1 nesque perniillit evenire, tamen eas in bonum fa-
liic, vel- in futuro, ad remunerationem. Porro opcra ciel eis provenire
in tenebris, vel lalibujis facta, sunt occulta. VoT B Scquitur pars, lertia, in qua dcmonslrat Deum
luntatesquoquecordium sunt occultiores, intenlio - etiam cum timore diligendum, cum subjungitur :
nes et fines voluntatum sunt occullissimae : quse ta- Nonne quinque passeres veneunl dipondio, id est duo-
men omnia revelabunlur a Domino, < qui illtiiiii- bus assibus, et unusex illis nonesl in oblivionecoratn
nabit, abscoudita tenebrarum, et- manifestabit con- Deo? Notile ergo timere, mullis passeribus pluris,
siiia cordium (/ Cor. IV). > Unde et subdit; Quo- subaudi pretii, estis vos. Ac si dicatur : Deum non
niam quw in tenebrh dixistis, vel fechtis, dicenlur solum limere, sed etiam diligere debetis, qui tantas
in lumine. El quod in aure, id est in secreto locuti benignitatis est, quod vilibus volatilibus, et, quod,
estis vel fecistis in cubiculis, proedicabitur in lecth, majus est, suis contemptoribus providere non-obli-
id cst paiam. Juxta euim moreniPalaeStinseloquitur, viscitur. Et quanto magis nobis ralionalibus suis
ubi praeconesdesuper tecla, quaedesuper plana sunt, dilectoribusprovidebit, defensionem suam praebebit ?
ad populum loquuntur. Possunt enim hsecex parle Myslicc vero quinque passeres stmt homines mun-
ad praesens terapus referri, quoniam quoe discipuli dani, quinque sensibus corporis dedili, qui sursum
Christi prius in tenebris, id est in umbra carcerum volant per inanem gloriam, deponuntur in terram
et pressurarum, et in secrelo locuti sunt, nunc in per terrenorum dilectionem , vivunt de alieno per
Ecclesia per orbem publice prsedicanlur. rapacitatcm, capiuntur a diabolo per deceptionem,
Sequitur pars secunda in qua Dominus prseei- vencuiit. dipondio, id est, vili pretio terrenae eupi-
pit non hominem, sed solum Deum timendum, ditatis el voluplatis, in seteiiiam animse el copporis
cumsubdil ;Dicp vobis amicts meis : Ne terreamini damnalionem.Sed si Deus memor est etiam talium
ab Itis, qui occidunt corpus, et post non habent quid vel eis cprporalia subsidia prsebendo, vel etiam
faciant. Ostendam autem vobis quem timealis. Ti- multoties per pcenitentiam ad salutem vocando ,
tnele autem etim qui postquam occideril, habel pole- quantomagis lidelium suorum, qui ei semper adhse-
slatem mitlere in gehennam. Si bene, fralres, consi- renl, eum toto corde diligunt, et ei in omnibus ob-
deremus, Deus solus esl limendus. Ncque enim ho- temperant ? Sed et capilli , inquit, vestri capilis ,
iuines, neque dsemones, neque ferae, neque serpen- omnes numerati sunt. Ac si dicat: Non hominem ,
tes, neque alia creatura polest nobis nocere, nisi sed solum Deum timere et diligere debetis, a quo
Domino permillente. Unde nec diabolus unam so- non solum animae veslrse et corpora vestra, sed etiam
lam oviculam Job tangere potuisset, nisi prius po- quselibet vestri minimse particulaeet quae abcissae non
testatem a Doraino accepisset (Job i). Non in gre- sentiunlur, numero suo conservantur. Non debetis
gem porcorum potuit intrare, nisi Domino permit- ergo limerequodcseteramajorain vobis pereant, cum
tente (Marc. v). « Non enim est potestas nisi a Deo nec etiam isla minima, Domino conservante, in vo-
(Rom. xni). > Unde Doniiuus Pilato dixit: « Non bisperire queant. Mystice vero capilli capitis vestri,
haberes potestatem adversmn me ullain, nisi tibi id est subliles cogitationes cordis vestri,apudDeum
datum essetdesiiper(/oiin. xix), >—« Nonesl, inquit, numeraiitur, quoniam nec subtilitas, nec mullitudo
malum in civitate, quod nonfaciatDeus (Ainosm). > earum, sumnium judicem fallere possunt, qui pro
Omnium igitur pcenarum Deus auctor est: dsemones singulis ct pro omnibus rclributionero est reddilu-
vero vel homines, ministri. Unde Dominus pessi- rus. Si ergo Deus non solum facta et dicta, sed
mum regem Assyriorum, per quem idololatras etiam minimas cogitationes ad judicium reservat,
Israelitas flagellabat, virgam suam vocat dicens : quanta diligentia debemus, fratres mei, cor nostrum
< Virga furoris mei Assur (Isa. x). > Non ergo dia^ custodire, ne malaevel vanaecogitationes in eo sur-
bolus, non homo, iion fera, non seipens, uon aliqua gant, vel ne surgentes crescant, sed slatim parvuli
alia creatura timeuda esl, sed polius Deus solus in Babylonis teneantur, et ad petram Christum ailidau-
his omnibus timendus est, qui per ista quos vult fla- lur.
geilat, lanquam per inslrumenta. Qui ergo Deum Scquitur pars quarta in qua Dominus ostcndit
1559 RADULPIH ARDENTIS. 15C0
quid se confitentibus vel neganlibus sit faclurus. A se angustiaverunt el abslulerunt labares eoruuj
Primum igitur quid se confitenlibus-sit facturus (Sap. v), etc. Quoniam, fratres, in hoc mundo, justi
ostendit, cum subdit : Omnis quicunque confessus spoliantur, opprimuntur et vexantur ab iniquis,
fuerit me coram hominibus, et Filius hominis confi- unde justi multoties contristantur et conturbanlur;
tebitur eui.%coram angelis Dei. Confcssio, fratres et econtrario, iniqui in spoliis et oppressione justo-
inei, non est tantum oris. Qui enim Christum solo rum gloriantur, ideo ad consolalionem justorum et
ore prsedicat, fatetur quidem eum, sed non confite- correctionern peccatorum, demonstratur in hac le*
ttir. Unde Dominus : <Populus hic labiis me hono- ctione, primo,quanlam potestatem justi super malos
rat, cor autem eorum Iongc est a me (Malth. xv). > in resurrectione sint habituri; secundo, quid iniqui
Sed tunc est confessio vera, quando cor, os, opus sint passuri; tertio, quid de suamiseria juslorumque
sunt consonanlia. Non enim suflicit sola fides cor- gloria sint dicltiri. Primum igilur quantam potesta-.
dis, nisi adsit, maxime quod necessarium est, con- tem justi super malos in judicio sint habituri demon-
fessio oris. Unde et Petrus, corde credens et ore stratur, cum dicitur : Slabuntjusti in magna constan-.
negans Christum, damnationem incurrisset, nisi lia adversus eos qui se angustiaverunt, etc. Sed ctmi
peccalum lacrymis pcenitentise diluisset. Utenim ait Domiuus in Evangelio dicat justos in judicio super
Paulus : < Corde creditur ad juslHiam, ore autem duodecim sedes sessuros, et duodecim tribns Israel
confessio fit ad salutem (Rom. x). > Sed nec fides judicaturos, quid est quod hic dicitur stabunt? Quo-
cordis, ncc confessio oris, stifficiunt, si non sequa- niam judicantis est sedere, et ultionem exercentis
lur, si tempus adfucrit, altestatio operis. Teste enim stare. Unde et de Phinees perforanle propter justi-
Jacobo, < fides sine operibus morlua est. Doemones tiam Israelitam cum Madianita fornicantem, sic
cnim credunt et contrcmiscunt (Jac. n). > Unde in scriptum est: < Stelit Phinces,etplacavit, et cessavit
Evangelio dicunt, <Fili Dei, ut quid venisli ante tem- quassalio (Psal. cv). > Qui enim justitiam in reos
pus lorquereiios?>(3fati7i. xvin.) Qui ergo vult Chri- exercet, stare debet, stare ip virtnte, slare in recti-
stum vere confiteri, cum simul corde, ore et opere tudine, stare in rigore. Stare debet in virliile. N,ai«
confiteatur. Et etiam corarn hominibus, ut videlicet si in vitium defluit, qtiomodo viliosum dainnabit?
Christi humilitatem, passionem, crucem, caeteraque Quomodo enim adulter adulterum, avarus avarum,
improperia Christi, nec confiteri, nec imitari timeat latro latronem damnare pptest? hinc Verilas dicit:
vel erubescat, coram, homiuibus publice, ubi scilicet <Qui sine peccato est, primus in adultcram lapidem
lalis confessio pluribus per exemplum potest pro- mitlat (Joan. VIII).> Slare debet in rigore, ut scilicet
desse. Et quid Christus faciet sic sc confitentibus? r, nulla misericordia a rigore promeritse sententiae
Confilebilur illum coram angelis Dei. Quasi dical : reflectatur. Nam ut philosophus ait: <Judex damna*
Publice confitentes, publice confitebilur. Confitebi. tur, cum nocens absolvitur. > Stare debet in reclim~
tur quoque eos corde, ore, opere. Corde, eos tan- dine, ut quanta pcena debet et quanla intentioj.c
quam fralres et cohseredes vere diligendo : ore, eis debet, damuandos damnel. Bene igiturdicilur de
dicendo : < Venite, benedieti Patris mei, percipite justis quoniam stahunt in magna constantia. In con-
rcgnum quod vobis paratum est ab origine mundi stantia videlicet virtutis, in constantia rigoris, in
(Malth. xxv). > Opere, eos in regnum setern33beati- constantia rectitudiriis. et justitia confirmati. Tunc,
tudinis introducendo. Quid vero facturus sit negan- fratres mei, erit tempus exercendse justiliae in ma-
tibus se, subdit : Qui autem negaveril me corctmho- los, sicut nunc est tempuir exercendse misericor-
minibus, negabilur coram angelh Dei. Omnes pro- diae et patientiae in illos. Dominus namque in
fecto qui negant Christum, vel corde, ut Judaeiet primo adventu suo venit vocare peccatores per
pagani, vel ore, ut imperfecli Christiani, qui timent patientiam et misericordiam; in secundo veniel
pro eo mori, vel opere, utfalsi Christiani, qui yerbis judicare peccatores per justitiam. Sic justi exer-
quidem confitentur Deum, factis autem negant; om- cent nunc in malos misericordiam ct patien-
nes, inquara, istinegabunluraChristo, simililer eor- 0 tiam, in futuro vero exercebunt tantum justi-
tle, ore, et opere : Corde, eos odiendoet reprobando; tiam et poenam. Tunc erunt electi sic con-
ore, eis dicendo: <Recedite a me, operarii iniquita- juncti divinse voluntati quod nihil" poterunt velle,
tis (Matth. vu); > opere, eos in ignem aeternum prae- nisi quod scient Dominum velle. Et nihil polerunt
cipitando. Itaque, fratres, confiteamur Christum : amare nisi quod sciant Dominum amarc. Unde nec
eum corde vere credendo et diligendo; ore, eum super damnationem parentum et amicorum suorum
semper benedicendo; opere, ejus vitant el mores movebuntur, sed potius divinse justitise consentient
imitando, paupertatem et humilitatem, patientiam, et congratulabuntur, juxta illud Psalmista?: < Lseta-
tharitatem, caeterasque ejus virlules aemulando, bi.tur justus cum viderit vindiclam (Psal. LVIII). >
ejusque praeceptis obediendo, quatenus ipse nos Adversus, inquit, eos, qui se angustiaverunt, et qui
confiteatur in die judicii, et cum sanctis suis aeter- abstulcrunt labores eorum. Dupliciter angustiant
iioruui participes faciat gaudiorum. Amen. mali bonos in hoc mundo, vel eis mala inferendo,
XIX. vel eorum bona contemnendo. Licet enim nulla alia
JLURIMORLM MARTYRUM. SERMO DE LIBROSAPIENTLC. mala inferant, tamen eos multum in hoc, in mente
Stabuitt justi in magna constanlia adversus cos qui aflligunt et cruciant, quod Deum contemnunt. qtiod
 1561 HOMILLE. - H. DE SANCTIS. 1562
mandata ejus abjiciunl, quod verba salutis nec.au- A Quasi dlcat, non solum carnes, sed cliam o&sata-
dire volunt. Hinc Psalmista : < Tabescere me fecit befacit. Et poeta :
xelus meus, quia obliti sunt verba tua inimici mei Juslius invidia nihil est, qumpwlinus ipsttm
(Psal. cxvni). > — < Zelus domus tuae comedit me Auctorem punit, excruciatque suttm.
(Psal. LXVIH).> Dupliciter quoque auferunt mali Et alius :
Jabores justorum, vel eorum temporales subslantias Invidia Siculi non invenere lyranni
diripiendo, vel labores quos justi propter conver- Majus tormentum.
sionem eorum in corripiendo et admonendo susci- (HORAT.Epist. lib. i, vers. 57, 58.)
piunt, inanes faciendo. Unde eis a Domino prseci- Terlium cst pcenitcntia, de qua subjungitur : intra
pilur quatenus pulverem pedum suorum exculiant se pxnitentes. Sane reprobi, qui in hoc soeculo pce-
in illos qui verba eorum accipere noluerunt, in te- nitcre uoluerunt, tunc, velint nolint, in aetcrnum
stimonium illis (Mattk. x). Unde merito justi sta- pcenitebunt. Extorquebit enim ab eis poenitentiam,
bunt in magna constantia, sententia adversus eos, hinc,publica confusio cunctarum lurpitudinum.qitx
quatenus sleut illi labores sanctorum abstulerunt, omnibuspatebit; hinc, infmita lormentorum vexa-
ita el labores eorum auferantur, quoniam relinquenl tio. Iilius igitur pcenitentise cruciatus tanto major
alienis divitias suas, et sepulera eorum domus illo - erit interius, quantomajorerit exlerius lurpitudimim
rum in aeternum (Psal. XLVIII).Sed si forte fecerint pudor omnibus revelatarum, et irrogatorum vexa-
aliquem bonum laborem, auferetur ab eis, ne valeat tio suppliciorum. Cseterum poenitenlia illa penitus
eis ad salutem. Et sicut illi sanctos angustiaverant, erit infructuosa, pcenam non minuens, sed dupli-
ita ipsi in incendiis gehennalibus, et anima, et cor- cans; in inferno enim nulla erit redemptio, et idco
pore in seternum angustiantur, juxta quod in Apo- nulla remedia ibi valere poterunt. Quartum est do-
lor de quo sequitur, et prm anguslia spiritus gemcn-
calypsi Dominus dicit ad sanctos suos, a synagoga
vexatos : < sieut tes. Videntes quippe se justo judicio in aelernam
reproborum Reddite, inquit, illi,
tradi damnationem, ubi < vennis non moritur, ct
Ipsa reddidit vobis et
; duplicate duplicia secundum
ignis non exstinguitur (Isa. LXVI),> spiritu prsc
opera ejus. In poculo quod miscuit vobis, miscete dolore
illi duplum. Quantum glorificavit se, et in deliciis tes angustiato gementes, plangentes et ejulan-
optabunt mori, sed mors fugiet ab eis. Nos crgo,
fuit, tanlum date ei tormentum et luctum (Apocal. fratres mei, dum licet/has pcenas anticipemus, cl
xvni). > in bonum nobis vertamus, timeamus illam a,lcr-
Secundo demonslrantur quatuor supplicla, quoc n nam damnationem, et timentes, pcccare desistanuis
reprobi generaliter in alia vila sunt passuri : Pri- et bene agere studeamus. Admiremur crgo sanclo-
mtim est terror, de quo subditur : videntes turba- rnm virtutem et beatitudinem, non pcr invitliam ut
buntur titnore horribili. Porro in hoc qtiod prsemit- reprobi, sed per aemulalionero ct imilalinncrii. Pee-
tit, videnles, unde tantus timor eis eveniat, demon- niteamus eliam de noslris cxccssibus, cl diiin liccl,
strat, quoniam, ex visione majeslatis tremendi ju- lacrymis pcenitentiae, et operibus miscricordiae illa
dicis, et omniuui sanclorum quos videbunt contra redimamus. Doleamus quoqtie nos pcccando aetcr-
se scntentiam damnationis ferre; ex visione quoque nam damnationem promeruissc. Et continuis dolo-
terribilium daemonum, quibus videbunt se tradi; ex ribus animi et compunclionibus, oelcrnos dolores
visione etiam infernalium tormentorum quae vide- anlicipemus et a nobis avertanius. Pamileanius hic,
bunt sibi prseparata esse. Sed majestatem summi ne in sclernum ibi pccniicamtis. Lugeamus hic, no
judicis sanctorumque, non nisi ante jiidicium, vel in ibi in aeternum Iiigcamus.
ipso judicio videbunt. Post judicium enim nullale- Tcrlio quid reprobi in alia vita sinl tlicliiri.oslen-
nus videre poterunl eos. Scriptum est enim : < Tol-- ditttr, cum subdilur : Ili snnl quos aHqtiando liabui-
lalur impius ne videat gloriam Dei (Isa. xxvi). > musin derisum, c( in simililudincm, id est, parabo-
Sancti vero r.eprobos in lormentis semper videre D lam improperii. Nos insensati, vilain illorum asti-
poterunt, quatenus videntes supplicia, vel quoepec- mabamus insaniam, et fincm itlortim sine honore*
cando ipsi incurrerunt et quae ipsi evaserunt, sem- Quos enim in hoc saeculo sapicntes el jcslos, insi-
per causas glorificandi, et hinc Dei misericordiam, pientes esse putabant, lunc in retributione seecon-
inde Dei justitiam collaudandi habeant. Secundum trario insipientes, et sanclos intelligcnl fuissc sa-
supplicium est invidia, de qua subditiir,c« mirabun- pienles. In quo considerandumestquoniani reprohi
tur, id est, mirantes invidia cruciabuntur in subita- in alia vita vires animoeet sensus corporis inlcgros
tione insperatw salulis, nascitur enim invidia ex ad- sint habituri. Habcbunt quidem integram raemo-
miratione et ex odio. Quia namque reprobi, illos riam, ut recordantes quam insipientcr et male
qtios oderant, videbunt subilo et ex insperato apud se habuerunt adversus sanctos, inagis inde pu-
Deum glpi-ificatos, invidia cruciabunlur intus, et niantur. Habebunt et inlegram rationem, ut in-
tabescent, sentientes inde tot et tantas cruciationes, telligentes se juste damnari, juslos vero juste
qtiot et quantas videbunt in sanctis glorificationes. salvari, magis inde puniantur. Habebunt et in-
Quantum enim supplicium sit invidia ostendit Salo- legram providentiam, quatenus procvidentes suam
mondicens : < Putredo ossium, invidia (Prov. xiv).» damnationemetjustorum bealttudincm, magis inde
1565 RADULPHI ARDENTIS 1564
puniantur. Ilabebunl similiter et intcgrum corporis A , dine sublimari, honorari et gloriari per Hitercessio-
visum, quatenus videntes horrores dacnionum ct nes eorum niercaniur. Aineii.
supplicioruni, magis inde punianlur. Habebunt et XX.
inlegrum audituni, quatenus audienles stridores PLURIMORUM -MARTVRUM. SERMO DE LUCA,
tormcntoruni rugitusque daemoniorum, magis inde DixitJesus discipulh stiis: Qui vos audit meaudit,
piiniantur. Ilabebunt et integrum guslum, quoniam et qui vos spernil me spernil; qui aulem me spernil,
gustanlesoinnimodas amaritudines, magis inde pu- spernil eum qui me mhit (Luc. x), et reliqua. Qua-
nianlur. Uiideet dives purpuralus, in inferno gul- dripartitaest haec lectio, fratres mei.Primo namque
lam aquse a digilo Lazari ad rcfrigcrandum linguam mittens Dominus. septuaginla duos ad praediean-
suam poslulat, sed non accipit, eo quod recepisset dum, dicit se et Patrem in eis vel audiri, vel con-
bona in vitasua,etLazarussimiliter mala (Luc. xvi). temni, cum dicit: Qtii vos audit me audit, elc. In
Habcbuiil el inlegrum odoratum, quatenus odoran- his verbis Dorainus Jesus tria demonstrat nobis, vi-
tes omnifarios fctores, magis inde puniantur. Ila- delicet quod discipuli sui eorumque sequaces vicem
bebunt et integrum lactum, qualenus scnlientes. ejus in Ecclesia teneant, et quod ideo illi, hujus vi-
Ciinclas suppliciorum aspcritalcs,magis indepunian- carise, dignos omnino se debeant prseparare, et quod.
tur. In eunclis quippe punicnlur, qui in cunctis de- » subdili eis omnimodam reverentiam dcbeant exhi-
liquerunt. Porro in hoc quod aiunt, liisunl quos ali- bere. Porro in tribus, vicarii Christi vicem ejus in
quando habnimus in derhunt, ostendunl se justos in Ecclesia tenent, in erudilione, in sacramentorum
hac vita contempsisse. Eos enim quos contemnunt dispensalione, in ligandi solvendique poteslate. In
homines, dcrident. In hoc vero quod dicunt se eos quibus iiiier.igant se non auctores, sed tantum nii-
habuisse in parabolam improperii demonstrant se nistros, juxta illud Pauli : « Sic nos exislimet hoino
cos odio habuisse. Illos enini quos odio habcnt per ul ministros Chrisli, et dispensatorcs miiiisteriprum
parabolam improperanl, et suas infirmitates et ex- Dei (I Cor. iv). > In triLus, Christi vicarii dignos
cessus eis ohjectant, ut < alios salvos fecit, seipsum ejus vicarise se debent exhibere :in doclrina, in vita,
non potest salvum facere (Malth, xxvn), > et liujus- in intentione. In doctrina, ut non aliam, sed Christi
mod». In hoc quoquc quod dicunt, nos insensati, vi- doclrinam pivedicent; in vita, ut non aliaui, sed
lam illorum msiimabamus insaniam, oslendunt se Chrisli vilam el mores pro posse suo tencant; in in-
mores et vitam sanctorum tomquam insaniam devi- tenlione, ut non suam, sed Christi gloriam et ani-
lasse, et vitam eis contrariam dilexisse. El pnem, marum salutcm quaeranl. UndeDominus: « Quimihi
inquit, illorumsinehonore; cum cnim videbant re- inquit, ministrat, roe sequatur (Joai^xn). >In tribus
probi sanctos hic multa pali, ct per tribulationes et similiter subditi dcbent reverentiam exhibere vica-
tormenta, lanquara homicidas, ab hac vlt.a demigra- riis Christi, in obcdientia, in honore, in slipendio-
re, ct eorpora eorum vel inhumata feris et avibus rum temporaliuni ministralione, ut, videlicet in vi-
exposita esse, vel vili tradita sepulturoe, aestimabant cariis Chrisli Christum honorcnt, Christo submi-
inortcm eorum esse abjectam et sine honore, miseri nistrent, Christo obediant. Quod si vicarii Christi
nescienles <quoniam per mullas tribulaliones opor- doctrinam Chrisli non teneant, jam non dicit eis
tet nos inlrare in regnum ccelorum (Act. xiv), > et Christus, Qui.vos audit, me audit. Si vero Chrisli
quod corpora sanctorum ubicunquc ct qualitercun-t vilam et inlentionem non sequuntur, jam non dicit
que sinl posita, iu pace scpulla stint, et nomina. eo- eis Christus, Qui vos spernit, me spernit. Reprobam
rum vivunt in setcrnum (Eccli. xi.vi). Mortem vero quippe doctri.iiam et vitam vicariorum subdili
divitum et potentum hujus sseculi, co quod inter spernere debent et fugere, qui tamen in ministris
divilias, el obsequia, planctusque suorum amieorum auctorem debeul hpnorare. Secundo revertunlur
nioriunlur, et cum pcena et pompa sepeliuntiir,pu- sepluaginla duo discipuli cum gaudio dicentes : Do-
tant csse in honore, ignorantes quoniain sicut La- mine, in nontine tuo eliam dwmonia subjiciunlur no-
za:us de slerquilinio ab angelis ad bealam rcquiem n bh. In tribus beiicfaciu.nl, et bonum praedicatoribus
portatur, ita et dives de purpureo leclo a dsemoni- futuris exemplum ostendunt, in hoc scilicet quod
bus in infcrnum praecipilalur (Luc. xvi). Quomodoi per prsedicationem ad scbolam Christi redeunt, in
ergo, inquiunt, compulanlur inler ftlios Dei, et inter quo Christum Dominum et auctorem conlitentur
sanclos sors itlorum est ? Et nos, subaudi inter liliosi eorum quse gesserunt, et in hoc quod non virtutibus
Dei, computainur,etsors nostra inter damnatos est. vel meritis suis, sed virtuti nominis Chrisli ea attri-
Miranlur siquidem prac invidia tabeseentes, quo- buunt. Sic et nos prsedicatores, post prsedicalionem
modo illi de lanta vllilate ad tantam gloriam, et dej faclam, ad sacrarum magistrum Scripturarum debe -
lanta affliclione ad tautam healitudincm, de tanlisi mus recurrere, quatenus ea quae praedicavimus re-
laerymis ad tanta gaudia; et econtrario, quomodoi traclemus. Et si in aliquo prsedicantes excessimus,
ipsi de tantamundi gloria ad tautam miseriam, dei corrigamus, etquseiterum praedicaluri sumus,prae-
tanta prosperitate ad tantam vexationem, de tantoi videamus. Debemus quoque Dominum nostrum Je-
gaudio ad lantas lacrymas potucrunt devenire. Eai sum Christum, omnium quse bene prsedicavimus
proptcr, fratres mei, vitam, mores ad vitam sanclo- vel benc fccimus, auctorem ct Dominum con-
rum imilcniurquatenus cum eis in selcriia bcatitu- fiteri, nos tanlum csse servos et ministros in-
1565 HOMILI/E. — II. DE SANCTIS. 1506
dignos, et non virtutibus noslris vel meritis, sed A quibus lamen dicetur: <Non novivos (tbid).t Ejicere
tantum nomiuis Christi virtuti omnia quaa per nos vero daemonia, ct operari miracula, aliquando non
bene fiunt aseribere. est meriti ejus qui operatur, sed invocationis no-
Caeterum in hoc quod, tanquam adhuc rudes et minis Christi ad condemnalionem ejus qui invocat,
infirmi, magis de operatione signorum, >quam salttte et ad utilitatem eorum qui vidcnt et audiunt, ut
animarum glorianttir et elevantur, erranl. Et inde a licct dcspicianl miractila facientes, Detim tamen ho-
Domino tertio loco reprehenduntur cum eis dicitur : norent, ad cnjus invocationem miracula fiunt. Proeci-
Videbam Satanam lunquam fulgur deccelocadenlem. ptie vero, de potestalc, honore, dignitale et prospe-
Ac. si aperte dicat : Ex hoc quod dsemonia sic stint ritale lemporali prohibemur gratulari, quoniam de
proslrata et subjecla vobis, non habetis unde vos hujusmodi gaudere vanum est. In humilitate vero,
e-evelis, quoniam dremonia, non in virlute vel paupertate et adversiiate gaudere praecipimur, quo-
merito vestro, sed pStius vitio superbise sic sunt niam in hujusmodi gaudere, non de vanilate pro-
prostrata et subjecfa vobis. Sed potius habetis ex hoc cedit, sed de virlute. Sicut igitur mollis et cffemi-
quod timeatis, quoniam si diabolus, natione coelestis, natus esl qui in prosperis gaudet et in adversis
potuit se elevando sic praccipiiari, roulto raagis vos lugpt, sic econlrario magnanimus est qui in prospc-
qui terreni et fragiliores cstis vos elevando prsecipi- ris luget, et in adversis gaudet. De quo vero gaudcre
tari poteslis. Bene autem Satanam fulguri comparat debeamus ostendit Dominus, quia de salute anima-
propter quinque fulguris proprietates. Fulgur enim rum nostrarum. Et hoc est quod subdit: Gaudete
in superioribus crealur et stalim cadit; non humi- autem quoniam nomina vcstra scripta sunt in cwlis,
lia, sed alla petit et urit; el cum prinio fulgcat, vel secundum aeternam prsedestinalionem.velsecun-
prius obscuratur et ftiroat. Salanas qiioque creatione dum prsesentem justitiam. Qusevero secundum prse-
coelestisfuit, sed mox superbiendo recidit; non hu- destinationem scripta sunt, non delebuntur. Sed
milia, sed alta corda quserit, urit flammis vitiorum, quis novit seesseprsedeslinatum?Quorum vero no-
ct cum se primo iransfigurat in angelum lucis, mina secundum proesentemjustitiam dicuntur scripta
primo obscurat et excsecat. Rursus ostendit Domi- esse in ccelo, quia quidam bene incipiunt et male
nus quod de polestate signorum non debeant elevari, finiunt, deleri possunt. De cujusmodi Psalmista ait:
qaoniam hoc non habent ex se, sed ex Deo. Et « Deleantur de libro viventium, et cum justis non
hoc esl quod subdil: Eccededi vobis poieslatem, elc, scribantur (Psal. LXVHI).> Igitur, fratres mei, etsi
hoc est quod Apostolus ait; «Quid habes quod non nomina, secundum praesentem justitiam, in coelo
acccpisti? Si aulem accepisti , quid gloriaris quasi ' videanturesse scripta, quia tamen certaminis nostri
non acceperis? > (lCor. iv.) fmis est dubius, scmper limere debemus. Et ideo de
Dedi, inquit, tioiis poleslatem calcandi super ser- ipsarum animarum nostraruin saluto et profccta,
penles el scorpiones,et super omnem poteslatem ini- hic magnura gaudium habere non valemus. Nec
mici, et nihil vobis nocebit. Hsec et ad litteram, enim magnum gaudium est tibi cum gaudio limor
fratresmei, dedit Dominus discipulis suis, quoniam cst, et cum limore gaudium. In bono igitur limorc
serpentes, scorpioncs et venena non nocebant eis, cst gaudcndum. Gaudium enim sine timore nutrit
ut vipera non nocuit manui Pauli (Act. xxvm): et securitatem, securitas Somnolenliam, somnolenlia
venenum hauslum non nocuit Joanni. Mystice vero, conlcmptiim, contempttts periculum ctperditionem.
scrpentes sunt diaboli, vel diabolici homines, qui Itaque, fratres, in lerra timoris gaudium nostrum
hominibus, bene vivere inchoantibus, venena pravse sit sobrium ct modestum. Cttm timore gaudeamus,
suggestionis immittunt. Scorpiones sunt, qui in et eum gaudio timeamus, quatenus sine timore sero-
consummandis bonis operibus finem vitiare conten- per gaudere in ccelestibus gaudiis mereamur, Amen'
dunt. Sed, Domino protegente, hsec sanctis non
COMMUNEUNiUS CONFESSORIS.
nocent, qui apertas et occultas tcniationcs, anteriores
et posteriores discernunt et caveut; sed potius eis D XXI.
prosunt, dum eos magis exercitatos rcddunt, et UNIUSCONFESSORIS. SERMO DELIBROSAPIENTIJE.
magis victorioe majorem coronam eis acquirunt. (15) Eccesacerdos inagnus,qui in diebus suis placuit
Quarlo, de quo gaudere, vel non gaudere discipuli Deo, et invenlus est justus. Et reliqua. Hiec, fratres
debeant, ostendit Dominus. Et primo de quo gaudere mei, juxla litteram de Aaron sacerdote dicla sunt.
uon dcbeaut, cuni subjungit : Verumtamen in hoc Mystice vero de Christo ; sed etiam cuilibet sancto
notite gaudere quod spirilus vobis subjiciuntur. sacerdoti aptari possunt. Moraliter vero, pcr hos
(Liptotes est.) In nullis enim quse sunt communia dcmonstratur quales caeteridebeant esse sacerdoles.
bonis et malis gaudere debemus. Ejicerevero dsemo* Fuil quippe Aaron sacerdos magnus, quoniam pri-
nia et miracula operari, non solum honorum est, mus Judaeorum pontifex et summus. Fuit quoque
sed et malorum. Unde et in die judicii dicturi sunt Christus sacerdos magnus, imo maximus, quoniam
quidem reprobi: <Nonne in nomine tuo daemonia sicut ipse est Rex regum, ita est Sacerdos sacerdo-
ejecimus, et multas virtutes fecimus?> (Luc. x.) tum, et Episcopus episcoporum. Sed ct illc san-

(15) Hsec passim ex Ecclesiastici cap. XLIV,XLV,sed non ad htteram, cxcerpla sunt.
1567 RADULPIH ARDENTIS 1568
clus poutifex, cuihodie solemnizamus, fuit sacer- \ euiqtie quod suum est reddant; qui in dimicandis
dos magnus. Magnusgradu, magnus virlute, ma- subjectis, non affeclus suos, sed causas raeritorum
gnus remuneratione. Tales quippe esse debent atlendant. Unde ctdeillis dicitur: <Sacerdotes tui in-
sacerdotes et pontifices, ut quemadmodum ipsi ma- duaiiturjusliliamf/W. cxxxi).>Quodhodiernoscon-
gni in proslatione, ila magni sint in sanctilate, ut et deinnat sacerdotes et episcopos, in quibus, rarius
magni csse mereantur prscmii retributione. Monstruo- quam in caeteris, virtus et justitia reperitur, unicui-
sa siouidcm resest, atqueturpissinia,allusgraduset que quod suum esl non reddentes, sed ad lucrum
ir.fima vita. Quod contraquosdam noslriim est(unde stiiim omnia rcfercntes, justitiam non facientes ,
dolendum cst, fratrcs mei), qui cum sjnt vi.ta et sed vendcntes, in dijudicandis catisis non merila
moribus infimi, lamen, per ambitiouem etSirapniam, singulorum , sed suos affectus allendentes. Tertia
se super majores elevant, ut appareant tanquam gratia est mediatio, de qua subjungitur : Et in
super vcrtices gigantum sublimali in dciisuii), et tempore iracundim faclus est reconcilialio. Sane
subsannationem, et commolioncm capitis in popu- Aaron mediator fuit inter Deum et homines,
lls. Commendatur crgo isle sacerdos magnus in de- reconcUians Deum hominibus, et homines Deo.
ccm el octo gratiis. Prima eleclio, de qua subditur, ™Nam cum Deus iratus populum murmuranleni
Qui in diebus suis placuit Deo, subaudi, per electio- ignc consunieret, festinat Aaron cum thuribulo,
nem. Constat enira quoniam qui eliguntur a Deo, < stansquc inter vivos etmorluos, oravit Dominum,
placent Deo. Porro Aaron Deo placuisse constat, et plaga cessavif (Num. xvi). > Chrislus quoque,
utpole qui ab eo eleclus, vocalus, et signo virgse cum, propter peccatum prirai parentis, Deus essel,
sicca; revirentis ct fructilicantis demonstralus et iralus homini, assumpta qpstraJiumanilate, faetus
caeteris praelatus est; Chrislum quoque prae cae- est mediator Dei.et hominis, sanguine sup.rcconci-
teris Deo Patri placuisse, et prae caeteris electum lians Dcum hominihus et homines Deo. Sed et iste
esse, ipse Pater in baptismo et in transfiguratione sanclus cpiscopus, cui hodie festivamus pro pec-
contestatur dicens: < Hic csl Filius meus dilcclus in catis suis, se multoties interposuit, irani D,ei,jam.
quo mihi benc complacui (Matth. m, xvn). > Et pcr instantem, orationibus et oblationibus avertit, pec-
prophetam : <Eccepuermeus elcctusquemelegi,quia caloribus indulgcntiam impelravit. Hoc cst cnim.
complacuit iri illo anima mea (Isa. XLIII).> Sed ct officium sacerdotumet episcoporum, ut scilicet in-
iste sanctus episcopus, fratrcs mci, cui hodie (esti- lcr Deum et honiinesLsemper sint medii ct mcdiato-
vamus, cum per bonam vilam, doclrinam virlutum, res, hinc conjuncti Deo familiaritate charilatis, hinc
et signorum cvidentiam, a Deo electus, demonstra- Q conjuncti hominibus propinquitate compassionis, ut<
tus et prsc cseteris prselatus sit, conslat procul dubio ila Deum hominibus, ethomines Deo possint reconei-
quoniam a Deo clcclus sit et Deo placuit. Et hoc in liari. Sed quid dicam de nobis, miseris sacerdoti-
diebus suis, qttotl videlicct, vila, doclrina ct operum bus, qui nec cura Deo familiarilalGm charitatis, nec
mirificenlia illustravit et suos cffecit. Tales quoquc cuni proximo propinquitatem compassionis (sicut
debent fieri sacerdotes et episcopi, qui per bonam oporlel) habemus ? Quomodo alios reeonciliabimus,
vitam, docirinam cl operum sanclilalem Deo placiti qui nosmetipsos reconciliare non valeinus? Nam
et elccti csse deiiionslranlur. In quo illi condem- cum ipsi pro offensis nostris Deo displjceamus, cum
nanlur qui, cum nulla virtutc vel doclrina fulcian- pro oflensis aliorum Deum inicrpcllamus, nonne
lur, pastoiis oflicitim per ambilioncm potius rapiunt Deum niagis offendimus quam placamus?
quam assequanlur. Sccunda gralia cst juslitia de Quarla gratia est superexcellens obedienlia de
qua subdilur: Et invenius est justus. Jtistus quippe qua subjungitur: Non est invenlus similhilli, qui
itiit Aaron, a mandatis Dei, nec ad dexteram, ne- conservarel legein Excelsi. Porro Aaron in diebus
quc ad sinislram declinando, idololatras puniendo, suis, in populo suo excellens fuit in obcdientia et
pro peccatorihus inlercedendo, unumqucinque sc- observaliono legis. Christus quoque superexcellens
cundtim causas mcriloruni judicando. Chrislus quo- D fuii in obcdicntia et aJimpletione legis, faclus Pa-
quc justus, imo ipsaiuslilia est, a quo justus esl tri < obediens usque ad mortem (Phil. n). > Sed nec
quicunque justusest, qui unumqueinque, juxla mc- huic sancto episcopo, cui hodic solemnizamus, in-
ritum suunt, tttit salval aul damnat. Unde et Isaias ventus est in diehus suis, et in populo suo similis,
de co prsedixit: <Et erit justilia cingulum lumborum qui conservaret legem Excelsi. Non enim debet csse
S'.iorum(/sa.xi). > Scdet sanclusepiscopuscui hodic sacerdos sicut populus (lsa. xxiv), et paslor sicut
solemnizamus jtistus luit,uuicuique quod sutim erai grex, sed sicut de Saule legiraus ; Qui prseficitur
reddendo, Deo religionem, sibi munditiam, suhje- loti populo, debet esse major toto populo, ut cui
ctis disciplinam, hene agentibus honorem, delinquen- caeteri debent obedientiam, prae cseteris sciat obe-
tibus correctionem, omnibus sequitaleni. Et haet dlentiani, et qui caeleros docet legem, prae caeteris
operando invenlus est justus, quoniam nullus ve! tencat legein (/ Reg. xn). Quod nobis indignis sa-
larus inveniebalur justus. Virtus enim quando es ; cerdolibus obviat, qui non solum siimus sicut popu-
niagis rara, lunc cst magis preliosa. Tales quippi i lus, sed etiam plerumque deleriores quam populus.
debent esse sacerdoles vel cpiscopi, in quibus, ets i Quinta gratia, est prometio, de qua subditur : Ide».
non in aliis, justitia et viilus reperiatur, qai uni- jurejurando, id est immutabililcr, (cciiillumcrescere
 1569 HOMILI^E.— II. DE SANCTIS. 1570
insuper plebem suath. Quia namque Aaron excellens A norunt. Et juxta illud propheticum: <fleu perit hodie
lurt in observatione legis, ideo a Deo summus pon- le.x a sacerdote, et consilium a sapiente, et sermo a
tifex super plebem iudseorum sublimatus et confir- propheta (Ezech. vn). > A quo ergo minorcs requi-
matus est. Chri&tus quoque, quia obediens fuit Pa- rentlegem, cum scriptum sit : < Labia sacerdotis
tri usque ad mortem, eum sublimavit et ei < juravil custodiunt scientiam, et leqem requirent de ore
Dominus, et non poenitebit eum : Tu es sacerdos ejus (Mal. ii); >
in seternura secundum ordinem Melchisedech (PsaL Octava gratia est approbatid benedictidnis, de
cix). > Beatus quoque pontifex, cui hodie solemni- qua subditur; Cognovit, id cst approbavil eum in
zamus, quva exceilens fuit in observatione legis-, benediiiioitibus suh: Et Aaron quidem in Israel irt
merito a Deo non solum spirflualiter et seternaliterj tempore suo habuil eflicaciam benedicendi.Chrislus
sed etiam tCmporaliter ad summum sacerdotiunl Vero semper ei ubique non solum benedixitj sed
promolus est. Hoc est quod Apostolus ait: < Qui etiam ipsa benedictio est; sine qua\ nullus potest
bene ministraverint, bonum gradum sibi acquirenl esse benedictus. Sed etiara islura gloriosuhi con-
{/ Tim. 111).> Et Dominus in EVangelio- « Omni fessorem sic cognovit Deus in benedicliPnibus suisj
hiibenti dabilaret abundabit (Matt-.xxv; Luc. xix). > quod ad betiedictionem ejus benedieerel« dae-
tiuod qtfOsdanicondemriat, qui lion merilis suis, B moniacos liberaret, segros sanaret, pestes fugaiet^
sed potius nummissuffragantibusperniciosepromo- peccatores absolveret. Episcopus quippc grati&ih
Ventur. De quibus Doniinus per prophetam: < Ipsi et discrelionem benedicendi habere debet, unde
regnaverunt, etnOnexme. Principes exstilerunt, et et sacro oleo manum inunclam habet. Sed quid
ego ignoravi (Ose. vm). >Hos enim judex internus et dicam dequibusdam episcopis perversis, qui af-
piovehit etnescit,quia quospermittendo tolerat, per fectus suos , non causas mcritoi uin sequentes *
judicium reprobationis ignorat. Sexta gratia est o- benedicunt maledieiis, et maledicunt beuedictis?
pinlo boiiaj de qua subditur: Benedictionemomnium Hi, juxta prophelanij < Vivificant animas quae
'gentium dedit UU. Bona quidem opinio sanctorum nu>riuntur, ct mortificaut aniinas quse non nio-
est causa quia ipsi ab omnibus gentibus henedi- riuntur (Ezech. xm). > Noua gratia est misericor-
cantur et laudentur. Data est quippe Aaron tam dia, de qua subditur; GonseroaDi*illi misericor-
Suavis opinio nominis ut Pmnes qui de eo legunt, diamsuam, quasi dicat: misericordiam qiiam eaeteria
eum benedicunt. Christo quoque datum est, ut in parce dedit, justo mulliplicavit. Nullum euim magis
admirabili nominis sui suavitate, non solttni eum quam sacerdotem misericordia decU, qui per com-
benedicant sed ut etiam in eo benedicantur om- passionem omnibus omnia Ueri debet. Et Aaron
nes gentes. Istius quoque beati confessoris glorio- quidem magnam miscricordiam habuit, qui pro
sam vitam et conversationem quicunque audiunt transgressoribus et etiam murmuranlibus conlra se
Vel legunt, eum laudant et benedicunt. Sicut enim supplicavit. Christus vero non solura misericors, sed
bona conscientia necessaria est coram Deo, itaet ctiam ipsa miscricordia et est, et furt, qui eliam pro
bona opinio coram hominibus, praecipue pastori, suis crucifixoribus in cruce exoravit (Luc. xxm).
qtii docere debet populura non snlum verbo, sed et Iste quoque gloriostts confessor tolis misericordiafe
exemplo. Unde Dominus : <Sic luceant opera vestra visceribus aflluxit, patientibus compatiens, dolen-
coram hominibus, ut glorificent Patrem qui in c«e- tibus condolens, aliorum onera porlans, rc» suas in
lis est (Matth. v). > Quod aperte contra illos est, operibus misericordiae distribuens, peccata aliorum
qui etsi clam bene vivant, tamen de se exterius lugens, pro perseculoribus suis exorans, etiam ini-
male opinari permittunt, tot rei animarum, quot micis suis benefaciens. In quo nos miseri saeer-
propter scandalum malae opinionis suae perierunt. dotes confutamur, qui erga pauperes et afllicto»
Septima gratia est confirmatio, de qua sequitur : Et nulla compassione commovemur , qui ad aliorum
Testamentum suum confirmavil super caput ejus, id infinnitates ferrei et duri sumus, quos plus tangit
est sacram Scripturam,quse est testamentum futurse Q ruina animae nostrae cadentis quam damnum anin.se
hsereditatis, coufirmavit in mente ejus. Et Aaron Christianoe pereuntis. Decima gratia est gralise a-
quidem in accepta lege firmus fuit. Christus quoque bundantia de qua subdilur : Et invenit graliam co-
non solum lirmus, sed etiam utriusque Testamenti ram oculis Domini. Sane sacerdos non una, vel duo-
conlirmator fuit. A quo eliam isle gloriosus ponli- bus gratiis, scd multarum abundantia gratiarum de-
fex sic confirmatus fuit, quod pro lege Dei sui usque bet decorari. Et Aaron quidem gratiarum abun-
ad mortem certavit, etnon limuil a verbis pcrsecu- dantia perfusus fuit, quod per olcum super caput
torum et hsereticorum. Uude elsi animam cjus ejus effusum, et ad barbam et etiam usque ad
gladius non abstulit, palmam tamen martyrii non o.am vestimenli defluens (Psal. xxxn), significalum
amisit. Convenil quippe quod episcopus sit doclus fuit. Christus vero omnem habet in se pleiiiludineni
et firmus iu lege, qui alios debet docere in lege. gratiarum, quem unxit Deus Paler oleo lsetiliaeprae
Unde et milram bicornem in capite gerit, ut utrius- participibus suis (Psal. XLIV).A quo hic gloriosus
que cornu Testamenti fulem tueri et confirmare confessor sic large perfusus est, ut si ejus sanctsm
possit. In quo quidem miserrimi episcopi condem- vitam, moreset actus legas, eum nulla virtute nulla-
nantur, aui legis Dei ignari, nec se, nec alios regere que gralia caruisse dicas. Sed quid BOSmiseri sa-
1571 RADULPHi ARDENTIS 1572
cerdotes faeturi sumus, qui cum deberemus esse in A principio, in novissimo benedictione carebit (Prov.
luccni gcnlium, potius fumanles quam flammaiilcs xx). > Quarta decima graiia est sacerdolium ma-
sumus? Undecima gratia est magnilicalio in con- gnuni, de qua subditur : Et dedit illi sacerdotium
spectu regum. Talis quippe debet esse sacerdos vel magnum. Et Aaron quidem in toto populo Judaeo-
episcopus, qui pro sua virlute ct honestate in con- rum, solus primum et summura oblinuit sacerdo-
s|)ectu regum et reverendus haheatur. Et Aaron tiuin. Clirislus vero super onincin potestalem, siim-
quidem non solum populi sui principibus, sed etiam mura et seleruuni habet sacerdolium. Unde Aposlo-
regibus alienorum magnus habitus est. Christus lus: « Plures, inquil.facli suntsacerdoles secunduni
vero, pro sui nominis majeslate, omnera prinei- legem, eo quod morte piohiberenlur pcrmanerc.
patum el potestalem eliam coelestium, tcrrestrium Chrislus vero eo quod mancat in seternum, sempi-
el infernorum, sibi subjecit. Sed et iste gloriosus ternum habet sacerdolium (Uebr. vu). > Sed etiam
confcssor, per opinionem suarum virtutum et mira- iste gloriosus confessor sacerdotium habuit ma»
biiiuni operum, ipsis principibus et magnatibus ad- gflum, magiuim, non tam magnitudine pavochise
mirabilis fuit, et verendus. In quo confundimur nos quam maguiludine pasloralis vigilanliae, non tam
miseri sacerdoles, qui non solum majoribus, sed magtiitudinc reddiluum quam magnitudiue virtutum.
etiam minoribuspro despectu vilitalcque vitaenostrae, " In quo nos indigni sacerdoles confutamur qui sa-
despeclui habemur et subsannalioni. Et non illi nos, cerdolium magnura quaerimus, rnagnum tempora-
sed econtrario formidamus illos. libusredditibus, non spirilualibus profectibus. Quae-
Duodeciroi gralia est corona glorise, de qua rimus ecclesiam, non in qua animas, sed pecuniae
subditur : El dedit illi coronum glorim. Corona copiam lucrifaciamus. lu quo nos non pastores, sed
quippe, quae vilae designal perfectioneni, decel sa- mercenarios esse demonstramus. Quinta decinia
cerdotem. Unde Pelrus dicit : « Regale sacerdo- gratia csl bealificatio, de qua subditur: El bealifi-
tium (/ Pelr. u). > Sacerdos enim sic debel esse cavil illum in gloria. Id cst lam in merilo quaui in
perfectus ut nou solum se, sed etiaiu alios possit re- prsemio, beatum illum fecit et gloriosum. El Aaron,
gere. Ob cujus sigiiificalioncm Aaron hahebat in ca- quidem sibi fideliter niinislrantem, per bonitatcm
pile diadema, iii quo lapides pretiosi fulgebanl, meriti ad beatitudinem praemii feliciter perduxil.
dum perliceretm'-epus Dei. Chrislus vero, qui in Christum vero unigenilum suum, usque ad mortem
iuiiud«iir venit non prosperari, sed pati, spineuin sibi fideliter obsequenlcni, « exaltavit, et dedil illi
tulil coronam, ad derisionem sibi infliclam, osteii- nomen quod esl super omiie nomen, ut iu nomjic
ilens quoniain qui hic coronam virlutis et patienliae Q Jesu omne genu flectalur, coelestiuin, terrestrium ct
viriliter habuerit, corona gloriabilur sempiterna. infernorum (Phil.ii). > Istum quoque confessorem
Quem scquens iste gloriosus confessor, corona vir- sihi fideliler ministrantem, cursum militiaelempora-
lulis el patientise bic studuit coronari, per quam ad lis hodie consuinmarc felieiter fecit, et corona se-
gloriosam pervenit coronam. Nos ergo sacerdoles ternae beatiludinis, illum inter choros angelorum
coronam habemus, quae quidem corona, si in mo- gloriose decoravit. Sed et nos quoque, fratres
ribus ejus significalionem cxpriiuinius, coroua uli- mei, si ei fideliler obsequamur, si eum super om-
que est nobis gloriae et honoris, alias opprobrii et nia diligamus, si, omnibus temporalibus spretis, ad
confusionis. Terliadecima gratia est haereditas, de eum toto desiderio lendamus, faciet nos cursum
qtia subdilur: Slatuit ei leslamenlum sempiternum. vitse feliciter consummare et ad selerna gaudia glo-
Porro Levi et Aaron non acceperunt cum reliquis riose pervenire.
tribubus partem iu terra promissionis, sed corum Sexta decima gratia est iunctio sacerdolii, de
haereditas fuit Doininus, id est, primitiae, decimseet qua subdilur : Fungi sacerdolio. Et Aaron quidem,
ohlationes, et sacrificia quae Dco ofleruntur et haec usque ad extreroum diem digne et strenue functus
perpetua stahilitale habuerunt, quandiu duravit sa- est sacerdotio. Christus quoque qui veuil ministra-
cerdotium Judaeorum. Christo vero dedil Deus scler- D re, et non minislrari (Matth. xx), ipse in sua per-
nani hoercdilatem, dicens : « Poslula a me, et dabo sona usque ad suam passionera, humilis proedica-
libi gentes hsereditalem tuani, et possessionem tuara toris et ministri functus »est oflicio. Iste etiam san-
leriiiinos terrae (Psal. n). > Unde ipse dixit: « Data ctus confessor, cum onini humilitate et sollicitu-
csl inilii poteslas in coeloet iii terra (Matth. xxvm).> dine, usque ad mortem suo functus est ministerio.
lsle quoque gloriosus confessor onmem terrenafii Quod nos inlimos sacerdoles condemnat, qui mi-
hacredilatem conteinpsil, sed solus Deus hsereditas nisterio nostro fungi negliginius, vicarios et merce-
ejus fuil, in quo sullicicnliam et haereditalein a;ler- narios pro nobis slatuimus, ipsi vero vanis lempo-
naiu possedit. ln quo nos roiseri sacerdoles coufuii- ralibusque rebus, negotiisque ssecularibus vacamus,
dimur, qui cuni Deum in hacredilalcni habere debea- satis invenientes quibus animaspro quibus Christus
mus, de aeterna haercditale conlendimus. Sed quid mortuus est committamus; cui vero res vanas
sulficiet ei, cui lion.suflicit Deus?Unde, fratres, credamus, invenire non valemus. Septima decima
valde perhorresco nc nos, quia haereditateiii terre- gratia est Iaus, de qua subdilur : Et habere laudem
nam concupiscirous, aeterna merilo privemur. Nam, in nomine ipsius. Et Aaron quidem, quia sibi ct
juxta Sapieotem,« hsercditas aJ quam feslinalur iu aliis profuit, de sacerdolii fuuciionc laudcm habet.
 1573 HOMILI^E.— II. DE SANCTIS. 1574
Christus quoquc, quia cum restauralione humani A demonstrat bene operantes salvanoos; quarto, male
generis rediit, de functione sacerdotii sui Iaudem operantes damnandos esse. Priinum igitur ostendit
habet in ccelo ineffabilem et aeternam. Isteeliam quodomniabona quae habemus, aDeo habemus, cum
confessor, quia cum acquisitione multarum aninia- dicitur: Ilomoquidamperegreproficiscens. Quis enim
rum rediit de sacrificii sui functione, procul dubio homoisteest, nisiilledequoprophetadicit:« Ethomo
in coelo seternam laudem habet, ut merito dicatur est, et quis cognoscet eum ? i (lsa. LIII).Qui profeclo
de eo : « Euge, serve bone et fidelis, quia super tunc peregre profectus est quando naturam nostram,
pauca fuisti lidelis, supra multa te constituam quam de terra sumpsit, super coelum collocavit.
(Malth. xxv). > Scd quam lauderii habebit pastor, Carnis enini locus proprie terra cst, quae tunc pere-
qui ciiiiclis ovibus dcvPratis, et dissipatis a lupis, gre proficiscitur, quandoper Rcdemptorem nostrum
vacuus rcdit? Quam laudem habebit paslor qui nec super aethera sublimatur, qui modo a nobis, quan-
etiam conservatum scipsUm redit ? Octava decima diu sumus in hoc exsilio, peregrinatur, qiioniam
gratia est: Offerre Deoincensum dignumin odorem tum per carnis absentiam, tum per auxilii dissimu-
suavilalis. Et Aaron quidcm in populo Suo suppli- lalionem a nobis elongatur. Hic servos suos vocavit,
cans obtulit Deo incensum in odorem suavitatis. quando vel per se, vel per prsedicatores suos, ho-
Christus vero seipsum immaculatura, et igne cha- " mines de quatuor mundi partibus vocavit. Bona vero
ritatis concreriiatunl, in ara criicis prOredemptione stia eis tradidit, et adhuc quotidie tradit, quoniam
luimani generis, DeOPatri obtulit in odorem suavi- gratias suas singulis dispergit. Unde Apostolus:
tatis. In quo sacrificio plusquam cseteris omnibus < Unicuique nostrum dataestgralia secundum men-
odoratus est Deus Pater. Iste quoque gloriosus con- suram donationis Christi (Epltes.iv); > propter quod
lessor, pro populo suosupplicans, cor compunctum, Psalmisla dicit: < Ascendens in altum, captivam du-
igne sancti Spiritus incensum, cum odore suavita- xit captivitatem, dedit donahominibus (Psal. LXVII;
lis, bonae devotionis Deo obtulit, et adhuc quotidie Ephes. iv). > Diligenler autem considerandum est
Offertcura phiala odoramentorum suorum, nobis quod ait, senos suos, et tradidit eis bona sua. Si
dlvinam repropitians majestatcm. Quem imitamtes, enim servi ejus sumus, ergo non sumus nostri. Si
fratres mei, discamus Deo offerre sacrificium, non tradidit, non dedit, sed maglscomniendavit. Si bona
alienum ut Cain, qui se deserens, alienum obtulit, sua, ergo non nostra. In quo quid demonstratur,
sed offeramus sacrificiuin dignuni, cor scilicct con- nisi quia nec nos ipsi, nec ea quse habemus nostri
tritum et humiliatum. Nec offeramus ctim igne juris, sed magis Domini sumus? Si ergo vcl nobis,
alieno, id est, cum igne terrenae cupiditatis, tit r vel nostris, praeter servitium et volunlatem Domini
Nadab et Abiu, qui ob hoc a Deo percussi sunt abutimur, quid aliud quam Domino de suis defrau-
(Lev. x), sed cum igne diyino, id est, cum cha- damus? Et uni, inquit, dedit quinque talenla, alii
ritate. Nec offeramus illud cum tepore , ut tepidi, aulem duo, alii vero unum. Hoc simpliciler accipere
qui a Deo evomuntur (Apoc. m), sed cuni fervore possumus, quoniam uni dal Deus plura doua, alii
devotissimae oralionis, quaieuus Deus nostra de- pauca, alii pauciora. Vel certe per quinque la-
votione odoretur et delcctetur. Quod hujus sanctis- lenta exteriorum scientia, quinquescnsibusacquisila
simi confessoris precibus nobis Deus concedere denotantur. Per duo vero, intellcclus ct operatio si-
dignetur. Amen. gnificantur. Per unum, solus iiitolleclus signi-
XXII. ficatur. Unicuique, inquil, secundum propriam
UNIUS C0NFES30RIS. SERMO DEMATTILEO. virtutem. Quasi dicat : Tradidit eis non quan-
DixitJesus discipulis suis parabolam hanc: Homo tum ipse, sed quantum unusquisque capere
quidam peregre proflchcens vocavit servos suos, poterat . quam discretionem, magistros sancta Ec
et tradidit illis bona sua (Matlh. xxv), etc. Qui- clesiseseinper decet observare. Ad quid autem eis
dam sunt qui bona quae habent, a semetipsis se ha- tradet talenta, ostendit Dominus, juxta alium evan-
bere putant. Alii quidam putant se a Deo habere D gelistam, dicens : < Negotiamini dum venio (Luc.
ilia, sed lantum ad suos usus data, et ideo se pec- xix). Et profeclus est, inquit, stalim. Non locum
care nonexistimant, siea caeterisnon conimunicent. mutans, sed liberam eis operandi tribuens potesla -
Alii autem, elsi ea caeteris communicanda norunt, tem : Nec bene operantes statim salvans, nec malc
tamen ad coinmunicandum sunt pigri. Contra hos operantes statim damnans, sed utrosquc cum silen-
proponil Dominusparabolam praelibatam, ostendens tio ad judiciuin exspectans.
quodomnia bonaquaehabemiis, a Deo sunt collala: Sequitur pars sccunda, in qua demonstratur alios
et quod non ad usus nostros tantum, sed ad c-ani- bene operari, alios male, cum subditur : Abiil
municandtim cseteris sint nobis commendata, et autem qui quinque talenta acceperat, et operattts
qued ilii, qui ea communicare pigri sunt, eis jure est in e.is, el lucralus est alia quinque. Sunt
spoliandi et damnandi sunt. Sunt aulem quatuor enini nonnulli qui, et si inlerna mysleria ca-
particulie lectionis lmjus. Primo namque denionstrat pere nequeunt, tamen accepta exteriorum scien-
Dominus oriinia bona quae hahemus, a Deo nobis tia non torpescunt. Et abeunt, quantumcunque
tommendata esse. Secundo demonstrat quosdam de possunt, de'accepta scientia bene operanles, et per
comriiendalis bene operari, quosdam male. Tertio, aclivam vilam, exleriora in operibu3 misericordise,
1575 RADULPHl ARDENTIS 1576
cscterisque boius usibus expendentes, et magis ma- A rat, cuui ei dicit; Quia super pauca fuhti fidelh,
gisque proficicntos donec lucrum eis gcminatur. supra mtdla te constiluam, intra iii gattditim domini
Quod utique fit, vel cum ipsa scicntia per exerci- tui. Omniaenimbona praesentisvilae,quanlunicunque
(ium in se geminata, proximis, vel dicto vel exem- raagna videantur, in comparalione futurorum, parva
plo proficiendo, duplex merces acquiritur. Similiter, paucaque putantur. Tunc autem fidelis servus supcr
ijiquit, et qui duo atceperat lucratus est alia duo. multa constituitur, quando illa immensa aelernaque
Quia sunt nonnulli subtilia de internis inlelligentes, bona recipit, quae « nec oculus vidit, nec auris au-
el mira in cxtcrioribus opcranles, qui cum spiritua- divit, nec in cor hominis ascendit (/ Cor. n).> Tunc
lia doccndo ct bona Operando tam sibi quam aliis in gaudium Domini sui inlromittitur, quando iu il'a
prosunt, quasi duplicatum lucrum acquirunt. Qui patria scterna assumptus, alque angelorum ccelibus
aulem , inquit, unum accepcrat, abiens fodil in ter- admisttts, sic inlerius gaudebit de muncre ut jam
ram, el abscondil pecuidam domini sui. Porro lalen- non sit quod ultra doleat de corruptione. Quid enim
tum in tcrra abscondit qui dalam sibi inlelligen- majus potest fideli servo dari quam cum domino
tiam in corde terreno et avaro celal, nec eam aliis beatitudiiiis in aeternumvivere et laetari?
roanifestat. Conlra qucm Salomon ait: < Sapientia Sequitur pars quarta, in qua demonslratur pigros
abscondila, et thcsaurus absconditus, quse utilitas " malosque servos reprobari, cum subjungitur : Acce-
in ulrisque ? >(Eccli. xx.) ct Jesus filius Sirach: < Qui dens autem et qui unum talenium acceperat. Qui
abscondit, inqtiit, friimenta, maledicetur in populis sibimet cst male conscius, cxtremus vcnit et tardus.
(Prov. xi). > Talentum abscondit, qui acceptum in- Domine-,inquit, scio quia homo durus es, metis ubi
gcnium lotum in terrenis curis immillil: qui in- non seminasti, el colligh ubi non sparsisli. Et limens
lclligeiitiam,qua posscl coelestem Sapientiamcapere, abii, et abscondi talentum tuum in lerra; eccehabes
in tcrrcna callidilatc implicare gaudet. De cujus- quod tuum est. Vere quod scriptum est: < Ad excu-
modi pcr propheiain dicitur;« Sapientes sunt, ut fa- sandas excusationes in peccatis (Psal. CXL),> huic
ciami mala, bona autcm facere nescierunt (Jer. IV).> scrvo contingit, ut ad pigritiam et negligentiam su-
Sequitur pars tertia, in qua demonslralur bene perbise quoque adhsereat criinen. Qui enim simpn
operantes bcnc remunerandos, cum subditur : Post citer debuit confiteri inertiam suam et veniam depre-
mullum vero temporis , venit domims servorum itlo- cari, econtrario Domino caJumniatur, et dicit se
r*m, cl posuit raiionem cum eis. Sane non nisi post prudenter fecisse, ne dum lucra pecunioequaercret,
multum tcmporis Dominus ad judicium venit, quo- periclitaretur de sorte. Porro Domino calumniatur,
niam diu ct cum mulla paticntia peccatores exspe- p cum eum durum dicit, et metere ubi non seminavi;,
clat, ut inultos salvarequeat.£«pos«il,inquit, ralio- et congregare ubi non sparsit, xjuasi dicat: Durus
nem cum ets. Solus Dominus cst, qui rationem cum es, quia dura prsecipiens, et dura supplicia irrogas;
servis ponere novil, quoniam ipsesolus pro meritis mctis ubi non seminasti, quia etiam eos tanquam
unicuinuc ratipnabiliter reddit. lpse euim falli non reos falce judicii praecidis quibus legem npn com-
potest, quia ipsa veritas est, uec corrumpi, quia misisti, et congregas ubi non sparsisti, etiam con-
ip',e justitia cst. Nec cnim eum lalere quidquam po- gregans in regnum luum bonos de gentibus, et eo-
test, qui omnisciens est, nec ci in aliquo detorqueri rum operatione qui naturalem legem servant, et
polcst, qui omnipotens cst. Et accedens qui quinque damnans cos qui negligunt ct scriptam. Prudcnter
talenta acceperat, etc. Fidelis servus qui de con- se fecisse dicit cum subdit, el timens abii. Quasi
scientia sua est securus, remuncratori occurrit pri- dicat : Timens ne si aggrederer alios acquirere, ipse
nius, et obtulil alia qninque talenta dicens: Domine, periclitarer. Propterea talentum intelligentiaeincorde
quinqtte talenta tradidhti mihi, eccealia quinque su- cclavi. Sunt enim plerique tales in sancta Ecclesia,
perlucratus sum, etc. Unusquisque lidelis de talcnlo secum dicentes : Suflicit mihi ut de me rationem
commisso lucrum offert acquisitum. Pctrus Ju- reddam. Cur officium praedicandi aliis assumam, ut
docorum gentem, Paulus gentilitatem, Joanncs D de aliis cogar reddere ralionem ? Vel certe timens,
Asiam Minorein, Andreas Acliaiam, Jacobus His- ne si propositum vitaesanclioiis aggrederer, retro
paniam, Thomas Majorem Indiam, fiartholomaeus quandoque respicerem el magis ipse damnarer. El
Miuorem, Malthseus ^Ethiopiam, Simon et Judas ideo inlelligentiaedataetalenluai ,n saecularivita abs-
Pcrsidcm. Alius milie animas, alius ccnlum, alius condi, non diminuens, nequc aiigens. Suut enim
dcccm, qui minus, animamsuam.Quorura unicuiquc multi tales, qui meliorem vitam aggredi meluunt, et
Dominus applaudit, laudat et remuncrat, cum sub- tamen jacere in sua ignavia non pertimescunt, quo-
dit : Euge, serve bone el fidelis, quia super patica rum Pelrus adhucinfirnius speciem tenuil, cum viso
fuisti fidelis, supra multa te constiluam, intra in miraculo dixit : « Exi a me, Domine, quia horoo
gaudium doinini tui. Et applaudit, cum ei congau- peccator sum (Luc. v). > Imo, Petre, si peccatorem
det, et congaudere monel per, Euge, interjectionem, te consideras, oporlet ul a te Dominum non repellas.
gaudii significativam. Eum latidat, cum cum bonum Sic qui meliorem vitam idcirco nolunt, quia sc infir-
et fidelcm vocat. Bonum, quia bouum voluit, et mos esse conspiciunt, quasi peccatores se fatentur,
strcnue et fortiler egit. Fidelem,quiainomnibus non et Dominum, a quo sanctificari debuerant, a serc-
suara, sed domini gloriam quscsivit. Eum rcmune- pcllunt. Et velut in perturbatione, coasilitun,flp«
1577 HOMlLIiE. — II. DE SANCTIS. 1578
habent, oum liioriuntur, et vitam timent. Nam « qui, A suppliciis torquebitur, quod hic luxnriosis conta-
ttmct pruinam, irruet super eum nix (Job \t). > ctibus delectahatur. Et juxta varielatem peccatorum,
Undc et huic servo protinus respondetur : Serve crit varietas suppliciorum.Itaque, fratres mei.unus-
niule el piger, sciebas quia meto ubi non semino, et quisque noslruni in negotiatione talenti conunendali
congrego ubi non sparsi; oportuit ergo tedarepecu- vigiiel, quoniam nulliis est qui a Dco talcntum non
nium nummularih, et ego veniens recephsem qnoi acceperit. Alius namque spirilualem acccpit intelli-
meumest cum usura. Ex verbis suis dominus ser- genliam, alius lcrreiiam substanliam, alius tempo-
vum cousiringit, quasi dicat: Si juxta sententiam ralem potestatem, alius apud divites familiarilatem,
illud exquiro quod non dedi, quanto magis a te cx- alius artem qua pascitur, alius saltora ipsam raiio-
quiro quod ad erogandum tibi dedi! Pecuniam nem, vel ipsos corporis sensus. Habens igitur spiri-
quippe nummulariis dare, cst intelligentiam prsedi- tualem intelligentiam, prscdicationi vacet, habens
cationis illis impendere, exemplo el verbo, qui illam tcrrenam substantiam, per opera misericordise,
valeant excrcere. Sed>sicul nostrum periculumaspi- illain croget. Habens terrenam poleslatem, imbccil-
cilis, si Domini pecuniam teneamus, ila veslrum lcs tueatur. Habensapud divites familiaritatem, pro
periculum, fratrcs, inteliigite, si pecuniam nobis pauperibus loqualur. Habens artcin qua pascitur,
impcnsam cum usuris non reddiderilis. Quam pro- " ex ea, quod potest, indigentibus conferat. Habens
feclo cum usura vcddiiis, vel ciiin audita retinere, autem ralionem, vel quinque corporis sensus, benc
vel cum ex auditis non audita colligere studctis. sibi et aliis illam vel illos impcndat. Ut ergo, re-
Pigrum vero servum qtia senlentia dominus fcriat, deunte Domino,de talenti sui ratione quisquc sccurus
:itidiainus : Tollite ab eo talenlum, et dale ei qui ha- sit, cum tremore pensel qttotidie quod aecepitjam-
betdecetntalenla. Bonuni lalentuni spiritualis intcb- jam redibit, qui perxgre profectus cst. Fcs'.incnuis
ligeniiaedatur illi qui taiiluni intclligentiam cxtcrio- igilur de talenlo commendalo negoliari, quatenus
rum habens, illam benc ministraverat. Quod quoti- cum duplicatione talenti, occurrere valeamus Domi-
die in Ecclesia ficri videmus. Quia plerique, dum no venienli, ipso largicnte qui cum Patre et Spiritu
bene minislrant cxteriora quac acceperunt, per ad- sancto vivit et regnat per omnia soeculasaxttloruni.
junctam giatiam ad mysticum quoquc perveniunl Amcn.
inlellectum. Et eeontia niulli naluraliter actiti et in- XXIII.
geniosi, quia desides sunt, ob pigritiam suam hebc-
tescunt. In judicio vero multi qui modo sunt scien - U.MUS CO.NTESSORIS.
SERMO DE I.IBRO SArlENTI.L
tia proedili, inter indoclOs reputabuntur. Et econlra Eccc sacerdos magnusqui inftde sua probatus esl,
*'
multi, quiirindo sunt simplices, ob suam devotionem et cognilus in verbh suis ftdetis (16) (Eccii. L),-ctc.
inier apostolicos doctores, proemiisspiritualibus in- Hseclectio, fralres mei, licet ad lilteram partim de
telligentiacremunerabiintur. Omni enim habenli da- Samuele prophcta, partim de Sinione sumnio ponti-
iilur, el abtmdabit. Ei aulem qni non habcl, et quod fice Judocorumdicta sit, tamen quia nihilominus tsti
kabere videbatur auferetur ab eo. Ille recte dicitur sancto ponlifici, cui hodie solcmnizamus, convc-
rem haberc qui ea utitur bcne. Qui vero bono usu nientcr hoJie in sancta Ecclcsia recitatur. Fuit
rci carcl, perinde est ac si non haberet. Omni ergo quippe ipse gloriosus pontifex sacerdos magnus,
Ivabcntiet bene ulenti re dabitttr, et abundabit. Ei magnus oflicio, inagnus merito, magnus proeiiiio.
-.ero qui non Iwbct, et qui non bene utens est, quasi Magnus extcrius, magnus interius, magnus supe-
non haberet, et quod habere videbatur, auferctur ab rius. Talis nimirum debet esse sacerdos, ut allo
co. Vel certe omni habenti clKiritasdabilur et di- gradui alta vita respondeat, quatenus utriqtte, al-
versitas gratiarum caeterarum, ct abundabit. Qui ttim quoque praemium rcspondcre queat. Coninien
vero non habet charitatem, etiam dona quoe perce- datur isle sacerdos in quatuor, in lide, in clariiate,
pisse videbatur amittet. Unde nccesse est, fratres in virtutum varietate, in oflicii sui cxsecutione. Porro
mei, ut semper in omnibus habere charitatem stu- n in fide commendatur cum subjungitur: Qtti in fuie
deamus, quouiam qui eam habet, omnia habet, etqui sua probalus est, et cognitus est in verbh stiis f.diiis.
cam non babet, et talento quod habebat pu- Probatus, inquit, ct cognitus, quasi probando cogni-
liitur, et, juxta Dominieam seiitenliam, in teaebras tus est. Dum enim res probalur, cognoscitur. Et isle
exleriores praccipilatur. Per peenamquippc cadit in quidem sanctus probatus el cognitus est in firic su;i,
exteriorcs qui per culpam suani ceciderat in interio- id est operibus fidei suae et verbis esse fidelis. Cuni
res. Ibi eril fletus oculovum, qui hic illicita cupie- enim lides sil in se invisibilis, ct de invisibilibus,
bant, et stridor denlium, qui edacilate gaudebant. non nisi per cxteriora opera sua probatus cl cogni-
Ardebit lingua quse garrulitalcm hic amabat. Nasus tus est esse fidelis, quoiiiam propter fidem Cliristi,
intolerabiUbusfetoribus aflicielur, qui hic luxuriosis amala reliquit, dura secutus est, mira feeit, aspera
odoribus delectabatur. Aures terrorc stridentium passus est. Propter fidemenim Christi reliquit exem.
doemoniorumcruciabuntur, qui hic vanis sermoni- plo Abrahae,terram el cognationem, etdonium pa-
bus el malis jucundabanlur. Tolum corpus variis tris sui, blandasque consueludines, cibi laulioris et

(1G)Ilsec ex Ecclesiastici versiculis 1-5, cap. i, sed non ad liiteram, excerpta sunt.
PiTaoL. CLV. 50
1.V79 RAIiULPIH ARDENTTS l.-JSO
vestis, caelerarumque illcccbiarum carnis. Secutus- A admiraiione homines ad fidem et charitatem accen-
que est angustam el arduam viam mandatorum dil. Hinc est quod Dominus mittens discipulos suos
Dei, niundum contenineiis, seipsum cruciligens, ad illuminandum per fidem universum mundun:,
paupertatcm, vilitatcm et humililatcm, csetcrasqiie spiriluali vilac ct evangelicae doctrinse (quibus jam
virlules amplectcns, inimicos ctiam diligens, ct pro prsefulgebant) adjunxit etiam evidentiam spiritui-
persecutoribus exorans , pcr fidcm quoqiic Jesu lium virlutum cl miraculorum, qua triplici luce illi
Chrisli niira feeit, coecos illttmiiians, claudos eri- mirabilitcr illustrati, < prsedicaverunt ubique, Do-
gens, dscmoniacos curans, iufirmos sauaus, morluos mino cooperante et sermonem confirmante scquen-
suscitans. Quoniam, juxla verbuin Doiniui, • omiiia tibus signis (Marc. xvi). > Hac igilur triplici luce,
possrbilia sunt credenti (Marc. ix). Propter fidcni isle gloriosus pontifex insignitus refulsit per vitae
ctiam Jcsu Christi aspera passus est, contuinclias, clariiatem inter infideles et haereticos tenebrosos-
injurias, damnilicaliones, pcrscciilioncs, exsilia.va- que homines, quasi steUa matulina in medio nebtK
riasque alflictiones. Ipsum ctiam martyrii gladium Ue. Refulsit quoque quasi luna plena in diebus
gaudciis sustinuisset, si essct qui iufcrret. Unde sttis, per spititnalem dcelrinam, nociem inlidelila-
quia mente, martyrio non defuit, corona martyrii lis ct ignorantise superans, ei rectam viam homini-
noii carcbii. Propter verba quoque sua probatus ct R bus tlcBaonstrans. Refulsit etiam in templo Dei tan-
cognilus cst esse lidelis; quoniam quantam lidem ha- qtiam sol refulgens, pcr virlulum et mirabilium evi^
beret, demoiislravit verbo ftdei in tempore persecu- denliam, omneni fidei ignoranliam et dubietatem
tionis confilendo constantcr, prseilicando instanler , cxduilens, cl homines sui admirationc ad fidem et
scribendo luculeuter; inlideles et haerclicos confu- charitatcm Dei trahens. Sed ad hacc quid dicimus»
tando, prscscntes populos viva vocc instruendo, ab- nos infimi sacerdotcs, qui nec vita, nec doelrina,
sentes ct nascituros scriptis erudiendo. Docuil vivus, nec virttitibus (ttt oportet) coruscamus, imo qui de-
docet ct dcfiinctus. Et si nicretur qui docet, mere- bcremus esse lux muiidi, tenebrae sumus. Et si, in-
ttir etiani iste quolidic, cum suo scripto nos docet. quil Dominus, lumen, quod in te est, tenebrse sunt,
Sc;l nos indigiii saccrdotes,quid hodie facimus? qui ipsactcnebrae quantae crunt? (Malth.w.) Quod bene,
nec faclis, nec dictis, nec nioribus, ut deceret, lide- fratrcs, videmus, quia enim doclores, qui sanclae
les esse comprobamur imo (qttod sine lacrymis di-- EcclesiiC oculi debenl esse, hodie lenebrescunt,
cere non possum), duni carnalia spii-itualibus, ct caclera Ecclesiaeiiienibra, quae non ducunt, sed du-
cliam seir.piternis transiloria prseponimus, nec nos cunltir, qtiam tencbrosa sunt! Et qui caeci caeeis
credere, vel in fide demonslramus dubitare. Sed si ducerc proesumunt, nonne (quod sine gemitu dicere
liJem quandoque proedicanitis, ipsani contrariis fac- non possttm) ulrique in foveam selcrnae perditionis
tis oppugtiamus. cadunl? (Mattlt. xv.)
Secundo in claritate commcndctur iste sanctus, Tcrtio, dc virtutum varietate commendatur :$te
cum suhditur : Quasi skila malutina in medionebu- sanctus, citm stibjungitur: Quasi arcus reftitgens in~
tw, el quasi luna plena in diebtis suis lucet. Et quasi ter nebulas gloriw. Porro arcus coeicstis, qui et
sol refttlgens(Eccli. L). Sic iste sanctus refulsit in Iris dicitur, mullicolor est, ex repercuss.one solis
templo Dei. Stella lnalulina, fratres mei, diei nun- illustrattts, in signum fcederis inter Deum et homi-
tta, in nicdioquidcm nebulae splendet, sed lamen nes posilus (Gen. ix), pluviarum ministrativus. Istc
non suflit-itnebulam sttperare, nec iter euntibus de- quoque gloriosus confessor, arcus Dei fuit, sagiuis',
nioiislrare. Ltina vero plcna in dicbus suis lucens id est senteniiis sacrae Scripturae inimicosfidei trans-
suflicil ex niagna parle, et noclem superare, et iter ligcns; multicolor, id est multarum varietate virlu-
eniilibus dcinonslrare, sed tamen noctem omnino tum coruscans; in signuni fcederis inler Deum et
noii cxpcllil, ncc homines suo calore calefaeil. Sol liomincs, quia « in tempore iracundiae facttis est
vero fiilgens, intcr ncbulas splendel, et eas supe- reconciliatio (Eccli. XLIV).> Iste quippe, cseteriqce
rat, et itcr cuiilibus dcmonsliat, ct noctem penilus D sancti inter Deiim et homines positi, quid aliud suut
excludil, ct suo calore homines calcfacit. Stclla igi- quam signum pacis Dei ad homines? Quando vero-
tur matulina in medio nebulae est exordium bonae dc medio honiiiuim subslrahtintui', qtiid alittd sunt
vitoe, qiue dicm oeternilatis prsenuntiat, sed tamcii quem signum iracundise Dei ad homines? Et nos.
lenebras infidelitatis el erroris non suflicil pcr se su- fratres, qui hodie veris sanctis dc medio nostrumr
perare, nec rcetam viain denionstrare. Luna vero obtenebrescimiis, quid aliud quam substracto Dei
in diebus suis lucens, est evangelica doctrina, qusc foedereDei iram cxperimur? Pluviarum quoque fttit
inter tenebras inlidelitalis et erroris lucet, el eas minislrativus iste sanctus qui imbre doclmiarum-
superat, et rcctam viamhominibusdemonstrat;sed noii solum homines irrogavit, imo etiam inlernebu-
tamcn infidelitatis et erroris tenebras penitus non lus gloriae, ct inter caeleros gloriosos praedicatorcs
excludit, nec omnes honiincs suo calore calefacit. privilcgio doclrinarum et virtutum eflulsit. Quomo-
Sol vero refulgens, est mirabilium virtulum eviden- do aulem iste sanclus quasi arcus multicolor cfful-
Ua, qui inter tencbras infidclitalis et erroris splen • serit, subsequenter exponittir, cum enumerantur
dct, ct eas superat, et rectam viam demonstrat; IJOC- oelo virtutes quibus varie mireque radiavit. Prima
tem ignorantioe el dubitantise penitus excludit. et su. est niariyriuui iu mortilicalione carnis, de quo sub-
1581 IIOMILI/E. — II. DE SANCTIS.
dilur, quasi flos rosarum in tliebusvernis. Sane flos A flictis et egems sine mora reseravit. Oclava virtus
rosarum in dicbus juvenlutis, csl virttts matlyiii in cst pcrseveranliaeforiitudo, dequa iste sanctus com-
dicbus juventulis. Virtus autem marlyrii acquirilur mcndatur, cum subditur, et quasi cypressusin altiiu-
non solum in sanguinis cffusione, sed etiani in car- diiiein se cxtollens. Cypressus odorifcra venustatcm
nis pro Christo niorlilicatione. Elenim cum isle san- su;c comocnullo deponit impulsu, fortis ct solida ct
lus contiima abslinentia, labore et vigiliis, corpus oneri cedere nescia.Cypresstis igiturin altitudincm
stium maceravil, cum multis casligationibus rcbel- seexlo]lens,esl allitudo fortilmlinispcrseverans,qua
lionem carnis spiritui subdidit, carnem suam cum virtulciste sanctus rcfulsit, iluni in pracdiclarumopi-
viliis et concupiscentiis crucifixit, quid aliud quam nione virtutum sempcr excrcscens fortiter pcrseve-
continuum martyriura suslinuit? Secunda est casti- ravil. Sed ad haccquid nos miserrimi sacerdotes di-
monia dequa iste sanctus commendalur, ctini sub- cere possumus, qt;i nondiversartim fulgore virtutum
(fitur, quasi lilia quw sunl in transitu aqtue. Porro decoramur, sed potius econlrai io diversorum vilio-
lilia in transitu aquse.esl candor caslitatis in trans- rum sordibus maculamur el fetemus, ct alios fetore
itu Iabentis vitac. Qua virtute iste sanctus niiie nostro cominipimus, rei non solum animaruin no-
resplcnduil, durii in carne, hon secundum carnem, strarum, sed etiam omnium malo noslro cxemplo
dum inter homines ahgciice vixit, imo in hoc quo- B corruptarum.
dammodo angelos superavit, dum castitalem, quani Quarlo, deofficiisui exsecutionc commcndrilurisie
illi tn naturacsuseconlirmatione possident, isteetiam sancluscoiilessor, ciim subditur, in accipiendoipsam
in naturae suac Iubricitate meruit obtinerc. Terlia slolam gloriw, el vcstiri eum consumtnationevirtulh.
virltis cst palicnlia, de qua iste sanctus cominen- In ascensu sive in acccssu altaris sancti gloriam ric-
datur, cum subtlilur, el quasi lltus redolens indiebus dit. Porro vestimenla sive olficia sacerdotalia non
wstalis. Sane thus arbor est Arabica lenissimi solum ordinis stini judicia, sed etiam spiriUialium
corlicis, per laesuras corlicis, suavissimi gutlas odo- virtutum, quibus sacerdotcs debent iiitus ornari, el
ris emillens, quse et thura dicilur. Tbus eigo redo- ccelestium prseiniorum, ad quae dehent tendere sunt
lens in diebusocstatis.est patientia suavitcr fragrans sacramenta. Slola quippe alba sive candida riuas
in diebus pcrscculionis. Qua viitttte islc sanclus rcs siguificat, vidclicet candorcm liiuniiitioesaccrdo-
niirc fragravil, cuni suavitate patienliae, lenitudinis lalis, el prscmium ejus, slolam iinmortalitatis. ln-
quoque suae suos injuriatores delectavit. Quarla fula, quoecreleras vesles tegit et ambit, significat et
virtus est charitas, de qua iste sanctus comnienda- sacerdotalis virtutis pcrfectioncm , et piscmiiim ejtis
tur, cum subditur, quasi ignis effulgens. Porro ignis pcrfcctoc beatitudinis constnnniationcm. Accessus
^
eflulgens est ardor charitatis elucens. Unde Domi- vero sacerdotis ad sanctiim altare signilicat propio-
nus ait: < Ignem veni mittere in terram, et quid vo- rem accessum, quo debet saccrdos accedere ad
lo nisi ut ardeat? > (Luc xn.) Qua virlule iste san- Deum, ct hic per majoreni charilatein, et in fniiiro
clus mirabiliter eniluit, cum inimicos persecutores- per majorcm beatitudinem. Jste crgo saccrdos glo-
quc stios tanquam filios adamavil. Quinta virtus csl riosus, sicut indumcntis et officiis saeerdolr.lihus,
devotio, dequaistesanclus commendatur, cum sub- ita et eorum figurativis fuit cxorr.atus, quoniam iu
jungilur, et llnis ardens in igne. Sane thus artlens in accipiendo ipsam stolam gloriae, id est, dum ipsc
igne est devotio orationis in charitatis fcrvore. acciperet sacerdolalem stolam, glorise fuluroe signi-
Unde Psalmisla : < Dirigatur oralio mea sicut in- ficativam, ct vestiri eum consummalione virtutis, itl
censum in conspectu luo (Psal. CXL).> Qua virtule est dum vestirctur infula , consummationis virtutiiin
iste sanctus pontifex mire refulsit, cum oralionis significaliva, et in accessu allaris sancti, id est diun
polentia, divinam placans iracundiam, Deum homi- acccderet ad sanctiim altare, dedit gloriam Dco.
nibus ct homincs Deo reconciliavit. Sexla virtus Haecomnia non sibimcl (ut quidam faciunt), sed soli
cst sapientia,de qua commcndatur iste sanctus,cuni Deo atlribuens et ad eum referens , cxhibcns san-
subditur, quasi vns auri solidum, ornatum omni lapi- ctilalis amictum per vcstcs significaliviim, ct san-
de pretioso. Porro vas auri solidum omni Iapidc or- clitatis accessum pcr accessum ad altarc dcsigna-
natum prctioso, est minisler Dci, sapienlia caclcris- tum, per quae slola oelernaeperfcctionis et accessu
que virtutibus decentcr dccoratus. Unde et Paulus ad divinani gloriam pcrfruilur nunc et in oelernum.
vas clectionis nuiicupatur. Qua virtuic sanctus iste In qno nos indigni sacerdotes coiidcmnamur, qui,
mirabilitcr efftilsil,dum in Ecclesia Dei, anle oculos ctim cxtcrius coram popttlo salis vcslibtis fiilgeamus,
Dei et hominum sapienteret gratis ministravit. Sep- tamcn inlerius coram Deo turpissimis viliis obscu-
tima virtus est misericordia, dc qua islc saucltis ramur, ct cuin accedcre propius ad altarc prae-
commendatur, cum subjungitur, quasi oliva pullu- siimamiis, interius a Deo per reprobam vilani clon-
lans. Sane oliva pullulans est virtus miscricordiic gamur. Quod ergo, fratres mci, remcdium rclinqui-
per diversos miseralionum ramos se cfluiidcns; lur nobis, nisi ul ttirpiludincs noslras lacrymis vera;
ofciitii tuiim Crscce, miscricordia Latine, quae sict;t pccnitenliae diliiamtis: et realus nostros operibus
oleuni, universis Hquorihus superfciUur. Quta v'r- misericordiae rodimanuis, vilam noslram in melius
tule preliosus isle sfiiictus confessor large radiavil, conimiilanlcs, jcjuniis, orationibus, leclionibus, cx-
qui viscera compassionis, cl nianuin largitatis af- terisquc bonis studiis vacanlcs, cxemplo et verbo
 1585 RADULPHl ARLvENTIS 1384
plebeni nobis commissam pascentes, quatenus me- A , insidias sibi positas non attendunt. Et ut Dominus
rilis etintercessionibushujus sanctissimi sacerdotis, ait : « Nesciunt quid faciunt (Luc. xxiu), > attt que
co.i hoJie solemnizamus, numero sanctorum sacor- vadant, dum quasiocurs ralionis clausis, in perdi-
dolum, merito et praemioadunari meicamur, lar- lionem tendant. Sccundo dcmonslrat Dominus qi»:a
glcnte Doniino noslro Jcsu Christo, qui cum Pa- sic sit nobis vigilandum, cum subdit, quia nescith
tre et Spiriitt sancto vivit ct regnat in srccula sa;cu- qua hora Dominusvestervenlurus sit. Gcininam cau-
lorum. sam ponit quare nobis sit vigilandum, et quare sem-
XXIV. pcr. Primo, quare esl nobis vigilandum,quia Dominus
I-.MCSCOSFESSOSIS. SERMO DE UATTII.-EO. noster venturus est ut dorniienles damnet, elvigjlan-
Dixit Jesus discipulh suis : Vigilale, qttia nescilis tes salvet. Si enim, fratrcs mci,Domiuusnosler IUMI-
qua liora Doininusveslerventurus sil (Mallh. xxiv), ct quam ad judicium esset venturus, ncc unicuique pro
reliqua. Pius Dominus et Redcmptoi' nosler, fratrcs ineritis redditurus, non esset uohis vigilandum.Nunc
charissimi, malcns invenire in nobis quod coronet vero quia certo certius ad judicandum veniet, ne-
«Itiaindanincl, in liac sancli Evangelii lectione, soin- cessario est vigilandum nobis. Et quare scmpcr?
nolentiani noslrani curavit cxcitare. Facit igitur quia nescitis qua hora venturussil. Si cnim deter-
quatuor. Primniii, hortatur nos ad vigilandum. Sc- B minata csset nobis hora, qua ipse venturus essei,
cueido, dcnionstral quare sit nobis semper vigilan- possemus aliquando dormirc» ct tunc tantuin vigi-
('uin. Tertio, ostendit qui prseciptie ct contra quos lare quando scircmus ciini venturum. Propter hoc
debcant vigilare. Quarto, dicit pastorem bene vigi- ergo voluit Dominusnos ignorare dieni advcntus suij
lantem csse quidem larum, sed beatum. Prinio igi- ut eum seinper jamjam venturum exspeclaremus,
tur nos bortatur ad vigilandum, cum dicit, vigilate. ct ita semper vigilaremus, et in adventum ejus sem-
Porro, sicut cst vigilia corporalis, ila et spiritualis. per pararcmur. Iiem probal quod vigilare dcheamus
Sicut cnim lunc corporaliler vigilamus, quando ex- sumplo a miiiori argumento cum subdit: lllttd au-
lerior homo nosler, apertisoculis corporis, cxtcriora tem scilole quoitiam si sciret paterfamilias qua hora
• sua custodit, ila
spiritualiter vigilamus, quando in- ftir venirct vigilarel utique, el non sinerel perfodi do-
terior Iioino nosler apsrtis oculis, ratione interiora mntn suam. Ac si aperte dicat: Si aliquis palei f;i-
stia custo.lit. Sicut crgo auima prcliosior est cor- milias timens furem veiiluiuni vigilat et cuslodit
pore, ita >nagisvigilanduin esl pro ea quam pro cw- domum et rcs suas temporales, quanto magis vos
uorc, quam quia multi versuti iiiimici undique assu- pro animabus veslris et animabus vobis commissis
nuint, sempcr ct undique ei est vigilandum. Inimici ,' vigilarc dcbelis. QuoJ apcrte nostram ncgligeiitiaiii
qui animam noslram persequunlur, sunl diabolus, arguit, qui in custodicndis rebus lemporalibus no-
caro ct nuindiis. Diabolus scmper juxta nox est, slris, rebus utique vilibus et vanis, solliciti et vigilcs
caro etiam in nobis cst, mundus undique et ubique swnus : in custodiendis vero animahus nostris vel
circa nos cst. Hi noslri inimici nos assiliunt aiila comniissorum nobis pro quibus mortnus esl Chri-
et retro, a dcxlris ct a sinistris, desursum et detr- sius, ncgligentes et somnolcnti sumus. Donius no-
sum. Anlc, per apcrtam persecutionem, retro per stras terrenas muro circumdamtis, portas fortes et
eccultam, a dextris blandiemlo, a sinislris dcler- bene obseratas constituimiis, cuslodem vigilare mo-
rendo; dcsursum, nos ad elalionem exlollcn-'o ; nemus: sed domum cordis noslri claudere, et portas
deorsum, nos ad desperalioneii) liahenilo. Assiliunt sensuuni noslrorum obserare, et rationem ad vigi-
ctiam per onnics cnrporis scnstis, lanqiiani pcr om- lanliam negligimus excilare. Ut qtiid hoc ? nisi quia
ncs poitas animaai. Tenlant vistim per pulchra ct plus diligimus lemporalia qtiani spirituaUa cl reterna
eoncupiscibilia; audilum, por dulees nielodias cl bona.
placentia verba; guslum, per exqtiisiios sapores et .Esl autem hsccpars terlia, in qua mysticc demon-
gulseirrilamenla ; odovalum, permeretricalium oao- stralur ijtii praecipueel contra qucm debeat vigilare.
rttm lcnocinia; lactum per suavium conlactituni dc- .. Paterfamilias enim iste esl pastnr ecclesiasticus qui
Icctamcnia. Tol el taiilis insitliis intelligens se ad instar patrisfamilias, Ecclesiocprsecst, eam cor-
Psalmisla circiiindatum, clamat : «Inimici mci ani- rigens, regens ct pascens. Furvero cst diaboltts, qni
mam mcain circumdederunt (Psal. xvi). > Ilaque, sicut fur qui a ftirno, id cst obscuro dicitur, icne-
fralres mei, qttia seniper ct undique imptignanmr, bras diligit, claustrum Ecclesire pcr malam sngge
scmper el undique vigilcmus. SolIicituJines rerum siioncm fodit animasqtie de eoinmunionc Ecclesiie
tcmporalium a cordibus nostris cxcludainus, ut quo- rapit. Itaque si pastor ecclcsiaslicus sciret, itl csl
tiJie animae nostrcs valeamus niagis vacarc. Lcgi- saperel cl intelligerct, vigilarel utique qua hora fur
nins in Apocalypsi quoil sancta « animalia crant veniret,.iii est, sic sempcr vigilarel super Ecclcsiam
plena oculis ante et relro (Apoc. IV), > imo utEze- sibi commissam, quod diabolus veniens non posscl
chiel dicit : « Totum corptis eorum crat plenuin ocu- eam iiivcnirc nisi vigilantem, ct ita non sineret pei-
Ls (Ezech. 1). » Qtiouiam justi nil sine cireumspe- fodi domum suam. Moraliter vero paterfamilias csl
ctione faciunl, sed a.l ctistoJicndas antcriores et po- animus, qui aJ inslar palrisfamilias debet pnresst'
slcriores, imo omnes vilocsuocpartcs, oculos cordis in habitactilo Iiumani corporis, noxia cavcndo, et
sui circtiniflccttint. Iniqui vcro emne.s <;oecisunt,qui utilia providcndo. Fur vero est mors corporis, quin
 1585 IIOMILI/E. — II. DE SANCTIS. I58G
furtim venit, vilam corporaleni perfodil, el animam A quaiito magis ratior, lanto niagis pretiosior atque
tollit. Itaque, fratrcs, si animus noster saperet, vi- beatior ille servus, quem cum veneril dominus inve
gilarct ulique, semper evilando mala, et sequendo nerit sic facientem. Et in quo sit bealus ostendit. di-
buna, et qua hora raors veniret, non sineret per- cens : Amen, amen, dico vobis, quoniam super om-
fodi dornum vilae corporis ad damnationem. Ideo, nia bonu sua consliluet eum. Non quod soli pastorcs
inquit,ei fos estote parali, quia qua hora non putalis aeterna proemia sint habituri, sed quod prae cseteris,
Filius hominis veniet. Et si Dominus ad judicium tum pro vita sua, tum pro gregis custodia, majorCm
gencrale generaliter omnibus venturus sit, tamen gloriam sint habituri. Quanta enim inlcr bonos do-
cum quotidie mors ad uiiumquemquenostrumveiiit, ctorcs et bonos auditores est dislantia meritorum,
Dominus ad nos venit. In eo eiiim puncto in quo a tanta est et proemioruin. Bonos quippe dispensalo-
Domino ab hac vita vocamur, judicandi suraus. Ait res constiluet super omnia bona sua, quod majus
cnim Salomon : «Ubi lignum ceciderit, sive ad au- est. Bonos vero auditorcs, ut alius evangelisla ai(,
slrum, sive ad aquilonem, ibi stabil (Eccle. xi). > fiiciet discumberc, et transiens ministrabit illis
I_eo ergo, quia quando et sicut mors, ita el Domi- (ibid.), quod minus est. Sed fralres mei, qui mi-
nus furtiravenit semper nobis~est vigilandum, Ele- nus habebit, suflicienter habcbit, quoniam qu;c
ganter autem ait, qua hora non putalis. Et si ur.us- crunt specialia siiiguloium, cadem charitas com-
qutsque iiostj'um pro certo sciat se moriturum, ta- niuiiia faciet universorum. Itaqtte, fratres mei, qtiia
Hicnnullus a Deo est senex, qui non speret adhuc se qua hora non putamus Dominus noster venict, sem-
victitrura. Instante vero die judicii homines qui lunc per ct undique vigilemus, animas noslras et animas
in carue vivi erunt, et si scient Dominum ad judi- iiobis cominissas vigilanter custodianuis. Sollicitii-
cium vcnlurum, tamen non putabant cum tam festi- dines rerum caducarum a cordibus nostris excluda •
nanter venturum. In hoc quoque decipiuntur homi- mus. Contra invisibilcs hostes oculos rationis sem-
nes, qtiia qua hora.ipsi non putanl, et niors et Do- per apertos habeamus. Cordis noslri claustra gre-
niiiius venit. Sed nos, fratrcs, si semper in bonis gisque nostri vigilanler circunispiciamus. Orationi,
qperibus vigilamus, decipf non possumus. Quarto, lectioni, sacrsc niediialioni, jejuniis, elecmosynis,
deraonstratur pastorem bene vigilantem rarum qui- caiterisque bonis sturliis intendamus. Prredicationi,
dcm csse, sed beatum, cum subditur : Qttis putas lucroqne animarum vigilauter insistamus, quatcnus
est fidelis servus et prudens quem cunstitnit domintts tum pio nostri, lum pro nobis cuslodia commisso-
suus supra familiam suam, el del illis cibuin in tem- rum, bealam consequauuir rcmuncralioueui. Quod
pore ? Beaius ille servus, etc. Ipsis autem verbis (Q precibus et meritis luijus gloriosi confcssoris, cujus
Oste;idit quia sit rarus, ponens quinque qure in onuii hodic solemnia celebranius, concedat nobis omni-
requirenda sunt pastore; videlicet quod sil fidelis, potens et misericors Douiinus. Amcn.
quod prudens, quod a Deo conslitulus, quod sil su- XXV.
jira illam familiam suani, et quod illam pascat in CXICSCONFESSORIS. DEEPISTOLA ADHEBRjEOS SERMO.
lempore suo. Quod sit fidelis non soUinia lide, sed Plures facti sunt sacerdotes secundum legem, id-
eliam a fidebtate, Dominum non solum credens, setl circo quod motie proltiberenlur pertnanere. Jesus utt-
etiam diligens; voluntatem Dei, non suam, faciens; tem eo quod mancat in mteriium, seinpilernutn habel
i)ei gloriam, non suam quaercns. Et quia vila non sacerdolium (Uebr. vn). In hac leclione, fialres
stifficitsine doctrina addit, prudens. Rursus quia ne- charissimi, assignat Aposlolus differenliam inler le-
mo pracdicare debet nisi missus, rursus addit, quem galem et evangelicum sacerdoleiu; inter sacerdo-
cpnstituit dominus. Et quia non suflicit paslori, ut lium legis, et sacerdoiiuin Evangclii Jesu Chrisli,
sit sicul populus, addil, super familiam suam. Ut demonstrans, in privilegiis novi, sacerdotii Jesu
seilicet sicut gradu, ita quoque vila et scieulia prse- Christi ad legale sacerdotiuro praerogaliva. Priinuiii
cedat. Et quia non suflicit ei haecoronia habere, nisi privilegium esl unilas sacerdolii. Ctim eiiim sccun--
assiduus sit in proedicatione, propler quam cousti- !D dum lcgem facti sunt saccrdotes non solum in plti-
ttilus est, addit, ut del illh cilmm in lempore, id est, ribus temporibus, sed eliam in eodein tempore, plu-
ut pascat eam exemplo et verbo, et hoc in tempore res fuerunt et particularcs. Jesus Christus vero iu
opportuno, et juxta alitim evangelislam, det illis tri- (cmpore graliae esl universalis et unus. Universalis,
tici mensuram (Luc. xn), id est verbum proedicatio quoniam, ut Joannes ail, < Ipse cst propitiatio, non
nis commensurel audientium capacitati (quod sine pro pcccalis nostris tantum, sed etiam pro totius
gemitu dicere non possum). Quam rarus est hodie, niundi (/ Joan. n); » unus, quoniam si sint hodie
fratres mei, pastor Domino propler Dominum ser- sub eo plures sacerdotcs, tnmen non auctoritatem,
viens, oves Christi, non ad lucruni, sed amore Chri-. sed solum miiiisterium habent. Jesus vero solus hrt-
sti pascens! quani rarus sibi et subdilis, in futurum bel et ofiicium et auctoritatem. Unde et Joanni tli-
beue providens! quam rarus, qui sit vocalus a Deo ctum est: < Super quem videris Spiiittnii descen-
tanquam Aaron, et non se ingerat! quam rarus qui denteni, ipse esl qui baptizat (Matth. in). > Non
oves Chrisli ct 11011 inagis se pascat.! Sed etiam si cnim ministri Chrisli pueruin in sacro fonte iiiimer-
aliquis ununi vel dtio istorum consequatur, qucm ginius, scd tainen Christus baptizat. Nos manuiii.
rarissimus esl qui ( mnia ha:c simul obtineat. Sed elcvainus, sed Christus bcucJici!. Nns sacra verba-.
1587 RADULPHI ARDENTIS 1588
profei imus, sed ChrL tus consecral. Sed el« ncqtte A Patri quaiii ille qui ei est consubstanlialis? Ei au-
qui plantat, neqtte qui rigat, est aliquij, sed qui dat t.'in a quo nuiiqtiani disccdit, dicitur hic accedere,
incrementum est Deus (/ Cor. 111)>—«Sicergonos quoniam apud euni pro nobis inlerpellat, humaui-
sacerdotes esisamet homo, ut ininistros Chrisli, et lalis suscYepraesenlalionis. Caeleruni nec olim lcga-
dispeusatoies mysteriorum Dei. Hic jam qurcritur lcs, nec modo evangelici sacerdotcs ad Deum pos-
inter dispensatores, ut lidelis quis iiivcnialtir sunt acccdcre, sine sumino sacci'dole Domino no-
(/ Cor. IV). > Si aulem uos saccrdotcs inter cseteros stro Jesu Chrislo, Dei ct horainum mediatore. Sed
dispensatores fideles inveniamur, benc ; si aulero in- cliam nostris iniquitatibus exigcnlibus, nec jam ad
lidcles (quoJ Deuj avertat) va>!vaenobis ! Secunduni ipsum inedialorem per nos valemus accederc. Exo-
privilegium cst scternitas sacerdolii. Cum enim le- rantla niniiruni est el lacrymis flagitanda beatissima
gales saccrdotes transeunlcs essenl, et aliis inoricn- Dei genilrix semper Maria; exorandi cives superni;
tibus alii succederent, evangclicus sacerdos Jesus exorandi prophelae, apostoli, marlyrcs ct gloriosi
Chrislus scmpiternum habet sacerdolium ulpolc, confcssores, quibus hodie solemnizamus cum cae-
cji «juravit Dominus ct non pcenitebit eum : Tu es teris sanctis, qualenus nostri intercessores el nie^
saccrdos in acleniuni secundum ordinem Melchise- dialores apud Deum exislant. Quanlo quippe plusi-
dech (Psal. cix). > Sacerdotis siquidcm est, et le- **bus et niajoribus criminibus elonganuir a Deo,
slainentum roandatorum et promissorum Dei po- tanlo pluribuscl majoribus mediatoribus indigemus.
pulo iradeie, et pro transgrcssionibus ejus offerre Et quia aliorum uiedialpres ad Deuiii csse debere-
cl iiiierpellarc. Idcoque Chrislus lanlo excellenlius nius, niedialoribus et reconcilialoribus apud Deum.
ilicilur, qtianto cseteris excellentius tcslamenlum indigemus : noji atlendentesquoniam, siquis pecca-
populo tradidil, pro ipso oravit, el seipsum in sa- verit, oiabit pro eo sacerdos, sedsi saccrdos pccca-
criliciiim oblulit. Qui quamvis secuiitlum carnem vcril, quis orabit pro illo ? (/ Reg. n.) Et si incan-
mortuus sit, taineii quolidie oflicium sacerdotis l'a- tator percussus fticrit a serpcntc quis niedcbitur ei?
cit, dum el corda populi sui invisibililer quolidie (Eccli. xn.)
«tocet, ct signa passionis, suae quolidie Patri pro no- Quiiitiini privilegiuin est inimunitas peccali, dc
bis pncsenlat, et quolidicapud Deum pro nobis in- qua Cliristus comniendatur cum subditur : Talis
terpcllat: et dum qtiolidie iiivisibiljler homines ha- enim decebal nobis ut nobh essel pontifcs; sanctus,
pti/.at, absolvit et ligat. Nos aulem indigni sacerdo- imwceiis, impoUutus, segregalus a peccatoribus. Ae
tes nec semper sacerdotcs sumus, quia in morte si dicat: Dicebat enim nobis ut talis nobis cssel
oflicium nostrse villicalionis amitliuius, cl eliam vi- .-, pontifcx sanclus, qui per semetipsum posset ad Deum
ventcs peccando sacerdolio nostro privamur, duni accedere, scilicet ut esset sanctus.. El qtialiter san-
nec prastlicare, nec sacrificarc , nec orare sicttt cius essct per partes aperit innocens, quoad proxi-
oportet idonei reperiniur. iniini, impolluius in se, Et ut generaliler dicatu?
Terlium privilegium cst potestas salvandi, de qua omuiuo scgregatus a peccaloribus, peccati tolius im-
Christus conimeiidatur, cum subditur : Vade et sal- iiuinitate. Decet quippe ut sanctus sit qui reos san-
vare in perpetuum potesl, sempcr vivcns ad inlerpel- ctilicat, innocens sit qui noccnles judicat, impollu-
lundum pro nobis. Quia habct cum Patrc coaeterni- tus sit qui peccatores lavat, ut a peccatoribus sit
tatcm, idco et oninipoteiitiaiii salvandi habet cum segregatus qui Deo peccatores reconciliat. In (|uo
Patic. Ncc solum auctoritalem salvandi habel, sed omnis tam Novi quam Vcteris Teslamenti, sacer-
etiam minislcrium, se pro redemptione mundi in doles imperfecti reperiuntur, qttoniam nemo mun-
pretium dando; suos de faucibus inferoruro eri- dus a sortle. « Et, ut ait Joaimes, si dixcrimus qttia
piendo, regnum coelorum eis aperiendo, seniper pro peccalum non habemus, nos ips.osscdiicimus, et ve-
eis ad Patrem interpcllando. Unde antonomatice ritas in nobis uon est (/ Joan. 1). » Sed (quod sine
Jesus, id esl Salvator et mmidi Redcmplor nuncu- gemilu dicere 11011possuni) nos hodienii saeerdo-
patur. Legales vero sacerdotes, nec se, nec alios D tes, quales sumus ? Nonne uos qui doberemus reos
)ier sacrificia, cseremoniasque suas poteranl salvare. s.anctilicarc, eos econtrario mala opinione corrum-
<Iinpossibileenimest, utait Aposlolus,saiigtiinetait- pimus? Nomie qui nocentes debereiuus absolvere,
roriim et bircorum auferri pcccata (Ilebr, x). > Nos eis malo cxcmplo nocenius ? Nonne qui deberemus
qdjquc evangelici sacerdotes, qui et si non au- pollulos lavare, vitiorum nostrornni contagione alios
<lores, tamcn salutis aeternocministri esse debere- poUuimus ? Nonne qui pcccatores deberemus Deo
inusplcrumquc, quodsine gemitu dicere nonpossum reconciliare, peccatisnostris contrapeccaloresDeum
aliquibus, danmationis, non salulis ministri sumus, exacerbamus ? Sexlum privilegium csl celsiludo di-
dum eos non corripimus, sed cos malo exemplo gnitatis, de qua Christus commendatur cum subdi-
corrurapimus, dumeiiam, quod pejus esl, eorum tur : Excelsior cmlis factus. Qui enim aequalis Patri
vilia palpamus, et eos in peccatis suis fovemus. residet, omnibus coelorum polestalibus altior sedet.
Quartum privilegium est per seipsum ad Deum ac- Omnes vero legales, sive evangelici sacerdotes, et
«jessio, de qua Christus commendalur cum subditur , si aliqui eorum ca;teris hominibus majores nieritis
accedens per semeiipsum ad Deum, sine aliquo mc- csse vidcaulur, tamen nullus eorum major angelis
diatorc. Quis enim magispotcst essc conjunctus Det) prsedkatur. Unde cum dixissct Dominus -.<lnter na-
 HOMILL*:. — II. DE S.VNCTIS. 1590
tos u ulieruin m n surrexit major Joaniie Baptisla, > A aliud quain divinani iracuiidiani contra nos exacer,-
mox subjttnxit, < qui vero minor est in regno bamus ? Nonum privilcgium Christi cst, quod tan-
coelorum major est illo ( Matth. xi). > Sed nos ho- tum semel se pro populo offerens, Deo Patri satisfe-
die iudigni sacerdotes quid dicemus, qui caelc.is cit. Unde et hie subjungitur; lloc enim fecit semel se
hominibus non majores, sed dctcriores sumus? offerendo. Legales quidem hostioc, quia insuflicien-
Qui cum in conspcctu hominum gradu sa- tes, et tantum umbra futurorum erant mulliplica-
cerdotalis ordinis celsiores caeleris videamur, bantur et multoties iterabanlur, hoslia vero quoe
tamen cseteris inferiores vita moribusque ja- Christus est, quia figurarum veritas est, et pro pec-
cemus; et cum per ambitionem proesumptuosam catis omnium, proeleritorum sciliccl et praesentium
(anquam vani super gigantes nos elevamus, quid et futurortim, suflieiens est, non iteratur, quoniam
aliud quam opprobrium, conteraptus ct derisio po- « Clu-istus rcstirgens a mortuis jaui non moritur,
puli sumus ? Seplimum privilegium Christi est quod mors illi ultra non dominabitui- (Rom. vi). > Quia
non habet necesse pro se hoslias offerre, sicut cse- tamcn, fratres mei, si non criminallter, tamen ve-
tcri sacerdotes; uude subditur : Qtii non habet ne- nialiter delinquimus quotidie, hosliara passionis
cessitatem quolidie, quemadmodum atii sacerdotcs, Chrisli insacramcnto iteramus, ut quotidianumejus
prius pro dclictis suh hostias offerre, tteinde pro po- R sacramentHm, quotidianorum sit excessuum purga-
pulo. Chrisltts enim, quia iramunis est ab omni la- mentuin. Sitpro proeterilis deliclis cxpiatio, et con-
be, non habet necessitalem pro se hostias offerre. tra futura viaticum et fortiludo. Quod quidem fit,
Quod enim se humiliavit, quod nostroe carnis defe- si quolidie magis ac magis innovamur, si quotidie
ctus assumpsit, quod contumelias, injurias, flagella, in melius proficimus, si obliviscentes poslcriora, ad
crucemque sustinuit, totum pro nobis est, qui indi- anleriora magis ac magis nos extendimus. Quod si
gebamus, non pro se qui nullius indigebal. Unde ad vomilum nostrum (quotl Deus avertat!) revcr-
ipse dicit per Psalmislam : < Quse non rapui tunc tiiiiur (// Petr. u), si in stercore nostro pulresci-
cxsolvebam (Psal. LXVIII).> At nos omncs tam vc- iiuis, talesque atl altare aecedimus, quid aliudquam
teris quam novse legis sac'erdotes,quia nullus a pec- atl instar Judoe prodiloris judicium nobis manduca-
eatis saltem venialibus mundus est, ideo liabcmus mus et bibimus?Piopterea, fratres mei, morcs no-
necesse prius pro nobis hostias offerre. Nos vero stros corrigamus, lacrymis pajnilentise excessus no-
infirmi sacerdotes, qui gravioribus peccalis irretiti, stros diluainus, jcjuniis , orationibus et operibus
pro nobis dignas hostias Deo offerre non suflicimus, misericordiae insislamus, omnia caduca contemna-
quomodo pro nostris et pro aliorum peccatis offerre r mtts, ad Deum tolo corde et desiderio festinemus,
sufficiemus? Et qui onera nostra ferre non vale- populum Dei, verbo et exemplo pascere studeanius,
mus, quomodo et noslra cl aliena portare videbi- tiitii pura conscientia, iimndisque manibus ad al-
mur?- lare sacrosanctum accedamus, quousque digni in-
Octavum privilegium est quod Christus pro po- lercessores et mediatores populi ad Deum esse
pulo non obtulit alienas hoslias, sed seipsum, qure mereamur, praestante ipso summo mediatore Dei
oblatio tam conveniens, lam magna, tam Deo pla- et hominum Jesu Chrislo Domino nostro, qui cum
cens fuit quod ad tolius luimani generis redemptio- Patre et Spiritu sancto vivit et regnat Deus per om-
nem, quantum in ipsa est, suflicit. At legalium sa- nia sreeula sseculorum. Amen.
cerdolum hosiia, qui brutorum sanguinem imrao- XXVI.
labanl, inconveniens, parva, Deo displicens, et ideo LNIUSCONFESSORIS. SERMO DE LtCA
insuflicicnserat. Inconveniens, quia aliena ab ho- Dixil Jesus dhciputis suis : Sint lumbi veslri pnt-
inine; parva, quia inoequalishomini; Deodisplicens, ctncli, et lucernm ardenles in manibus veslris (Lvc.
«liioniamnon in ea, sed tantum in significatione et xu), et reliqua. Bipartita est hsee lectio, fratres cha-
ofrercntium devotione delectabatttr Dominus. Unde rissimi. Primum enim ostendit Dominus qualiter ad
Psalniista in persona Filii ad Patrem : < Holocau- D adveiiltim ejus nos praeparare debeamus. Secundo
stum, inquit, pro peccato non poslulasli, tunc dixi: quare semper debeamus vigilare. Porro qualiter ad
Ecce venio (Psal. xxxix). > Nos autem evangelici adventum ejus nos debeamus praeparare, ostendit,
sacerdoles, non alienas hostias ofleriinus, sed ho- cum suhdit dicens : Sinl lumbi vestri prmcincti, etc.
stiam passionis Christi quotidic in sacramenlo rei- Ilis verbis, fratres mei, nos armat Dominus contra
teramus, juxta quod ipse nobis praecepit: < Hoc mala vitaepraesentis, quse sunt tria. Est enim via
ficite in meam commemorationem (Luc. xxu; luijus praesentis vitae lemporalis, lubrica, tenebrosa,
/ Cor. xi). > Quam utique hostiam sicut carnalium insidiis plena. Lubrica, quia per fragililatem ad
inembroruui nostrorum crucifixione, cum vera cor- peccandtim prona; tenebrosa, quia per ignoranliani
dis contritioiie, cum fervida charitatis devotione coeca; insidiis plena, quia per tenlationes diabolicis
Deo offerimus, hostiam procul dtibio Deo placen- fraudibus circumscpta. Unde contra reprobos per
tem pro nostris aliorunique peccatis offerimus. Psalmistani dicitur: < Fial via illorum tenebrae el
QuoJ si in peccati vettislate (quod Deus avcrtat!) lubricuin, ct angelus Domini pers.equens eos (Psal.
remaHcntes novam Christi hostiam, inimuiida con- xxxtv). » Contra igitur lubricitatem hujus vitaenos
seientia,po!luli»qucIabiis etnianibus oflerimus, quid arniat Dominus, ciim dicit, sint ttmibi ves',riprwcin
1591 RADULPHl ARDENTIS
cli. Sane quod viri luxuria sit iu luiuLis ejus, mu- A vigilantiam, ita ad spiritualem, Iria sunt nccessaiia.
licris aulem in umbilico, tcslalur Doniinus, qui de Primum, ut a corporis ct negiigenliae tcnebris nos
diabolo ad bealum Job loquitur diceus : < Virtus cxpcrgiscamur, Secundo, ut oculos rationis ad ve-
cjus in lumbis ejus, et fortiludo cjus iu umbilico runi solem seinpcr apertos habeamus. Tertio, ut
vcntris cjus (Job XL).> Lumbos igitur prsecingimus noxia devilantes, et bona providentes, undique nos
cum carnis luxui ias ct voluplales per conlincnliam ct noslra ciislodiamus. Iliuc cnim ait Apostolus .
coarctamus. Contra ignorantiam vero nos armal, « Evigilate justi, et jam nplite peccare (/ Cor. xv),>
ctiin subdit : El Iticemw ardenles in manibtisvestris. hinc rursus ait : < Ilora cst jam nos de soiniio sur-
Per lucernas quippe ardentes, docirinsc, exempla- gcre (IIOIN.xiu). > Sic ergo vigilantibus quid proe-
que sanctoiuiu Palrum desigiiaiitur. Lucernas igi- mii ljrgietur Doniinus'lAinen di.o vobis, quod priv-
t-ir ardcntcs in manibus habcraus, quando luinen cingcl se et faciet illos discumbere, et transiens mi-
doclrinoc, cxcmplaque sanctorum Palrum in operi- niilrabil i//is. Iloecvcrba honorcm el minislralioiicni
bus icncntcs, viam reclam ad Chrisluin cxemplo dcsignant. Quasi ipsis verbis dicat Domiiius. Quia
noslro lnonstramus. De quibus vcro operibus Do- yos me lipnoravislis, et ego vos honorabo : quia vos
rainus dicil: « Sic luceat lux vestra coram homini- inih' minislravislis, et ego vobis minislrabo. IIoc cst
bus, ut vidcant opera veslra bona, cl glorilicent Pa- quod alibi Dominus dicii : « Si quis confitebitur mc
Irem vcslriiiii qui in ccelis csl (Matlh. v). > Contra coram hominibus, conlitebor et ego cum coram Pa-
quoque.diabolicas insidias nos arnial, cum nos mo- lremco(3/alt/i. x). > Etrursum : « Si qnis hoiiori-
uct vigilare, subdens, ct vos similes hominibus ex- ficaveril me, honorificabit eum Paler meus qui in
spectanlibus dominuin suum, quando revertatur a ccelis est (Joan. xu). > Mysticc vero vesles Domini
nupiiis. Exspeclare cst rem ainalam cuni vigilan- dJcunlursancti. IlisDominus se praecinget, quoniam
l;a ct desiderio sperare. Igitur si Dominum diligi- sanctis Dominus se circumdabil, cl cinctorio fami-
IV.IS, cum venturum ciim vigilanlia et desiderio liaris dilectionis eos inseparabililer sibi considcra-
spcramus, et ad ejusadvenluni nos digne ornabimus. bil. Faciet illos discumbere, id esl, ad octcrntiinbea-
Sumit autem aigiimeiiluni a rainori. Nam si lcm- iumquc conyivjum residcrc. Eis minislrabit, id est
porali domino abscnte, servi vigilant, ct conlra fu- oclernaruni deliciarum suavitale eos satiabit, juxta
rcs, el.erga doniini sui adventum, ut vcnicns invc- illud : « In voccexsultationis el confessionis sonus
niat eos vigilantcs, quanto magis nos ct contra in- cpulantis (Psal. XLI). >Et hoc faciet lranskns,ii csi
visibiles hostes, qui sempcr r.os insidiando vigilant, juxla diversitatcm ineritoium prscinia disljiguens :
cl ri-ga Redemptoris noslri advcnium vigilare debc- r « Slclla cnim differt a stclla in clarilale (1 Cor. xv).>
in> il Myslicc vero Dominus ail nuptias abiil, quan- Vcl cerle transicns, id est. transirc facicns de judi-
do resuigeiisa niorluis, et ascendeiis in ccelum, su- eio ad rcgnum, de visione Iiuniaiiilalis, qua videbt-
pcrnani si!ii mullitudinem novus honio copulavit : tur Dominus ab p\?;iiibus. in judicio, ad visioneiu
qtii l-.iiic revcrlelur, quando ad judirium rcvcrletiir. divinitatis, qua vidcbitur a solis clectis iu regno,
Intcriiii vero lidcles servi vigilant et cxspectant, ut juxta illud : « Tollalur impius ne videat gloriam
cumvcnerilct pulsaveril, confestim iiperiant ci. Ad Dci (Isa. xxvi). >
uiiumqucmquc nostruni, fratrcs mci, Doininus ve- •laccbona confcrt Dominus, fratrcs mei, vigilan-
nit, quando ad judicaudum nos per iuortem accedit. tibus. Scd quitl fiel de h;.%qui pcr totam pueritiam,
Ptilsal vero, ciiui ja;v. pcr xgrituJinis molcstias vi- vel etiam per tolain juvcnlulein stiam, in peccaiis
«inam iiioitem dcsignat. Cui cotifesliin apcrimtis, si suis dormilant? Non tamcn despcrcnl, sed cito cx-
inandatum ejus cum amore suscipiinus. Aperire pergiscantur. Nam scquitttr : El si insecundavigitia
quippc judici vcnicnli et ptilsanti 11011 vult, qui exire velinterlia venerit,et ilainvencrit, beati sunt servi illi.
de corpore trepidat, et videre ciim quem contein- Itaque, fratresmei,qui in prima vigilia,id esl,in puc-
psisse se memiiiil, judiccm formidat. Qui autem de ritia somnolentus fuit, saltem in seeunda, id esl in
sua conscientia est sccurus, pulsanti confestim ape- D juvenlule vigilet, et ita bene agere incipial. Qui vero
vit, quia cum tcmpus propiuquse niorlis agnoscil, ctiam in juvcnliite somnolcntus exstilit, saltem in
iii spe rctiilmlionis hilarcscil. Ilaquc, fralres mei, tcrtia vigilia, id cst in senectute vigilare et bcne inci-
tluin liccl, el dum valemus, in adycnluin judieis nos piat operari. Qtiis magnitudinem divinsc palkntise
piscparcmus. Sic vivamus, sic agamus, ul cum pt;r pensare sufliciat? Offcnditur Dominus, et tamen ad
uiorlcm nos vocaverit, sccuri el gaudeules ei pcctu- vcniaiii vocal, Contemnitur, et lamen exspectat.
ramus. Necctiam illos, qui usque ad extrcmam sencctutem
Sequitur pars altera, in qua duplicem causam in peccalis dorniicnint, si convertantur, refutat.
ponit Dominus. Primam quare vigilare debeanuis ; Latronem in cruce conversum non respuit, sed illi
secundam, quare semper. Et quidcm quare vigilarc rescrat paradisum (Luc. xxni). Nerao ex hoc, fra-
debeamus ostendit, cum quod bonum vigilautes, el trcsmci, sumat occasionem abutendi patientia Dei.
quod malum dormientes sortiantur, exponit. Porro Neino dicat: Juvenis sum, in senectute resipiscam.
quod honum vigilantes sortiantur ostendit, cum di- Qtiis scit si ad senectulem est vcnturus? qui ner
cit subdens : Beali servi illi, qtios cumvenertl Domi- ctiam de una hoia est certus? forlassis hrecest senc
IIHS,invencrit vigilantes. Sane sicut ad corpcralem cttis tu.t. Longam vitam sibi promittcntcs, et po?iii-
1593 HOMILI/E. — II. DE SANCTIS.
tentiain procrastiiiantcs, aul a niorte prscveniunlur, A aliquanlulo leniporc a.uhuc vicluium sc r.on spcret.
aut a cupiditate impediunlur. Audi Salomonem : Et ila omiiis homo moritur in lcmpore, in quo se
« Ne lardes, inquit, converli ad Dcum, etnc diffcras moritirrum non arbitrabalur. Sed nos scmper si
de die in diem. Subito enim veniel ira ejus, et in vigilamus, si semper parati sunius, procvciiiri a
tcnipore vindictre disperdct lc (Eccli.y). > Elrur- mprlc npn valcmus. Proplerea, fralres mei, semper
sum: « Ne adjieias, inquit, peccalum super pecca • in bonis opcribus vigilenius, scmper ad inslantcm
lura : cl ne dicas, Miseratio Dci magna, multituiliiiis 11101'lem pracparcmur. Pcccata nostra lacrymis verse
peccatorum meorum niisercbitur.Miscricordiacnim pcciiitentiaediluamtis, ct opcribus miscrieordiac re-
ct ira ab illo ci(,o approximanl, cl super pcccalores dimamus. Jejuniis, oralionibus, caeterisque bonis
rcspicit ira cjus (ibid.). > Quauto quippc nunc Deus opcribus iiisislamus. Lucritm putemus quidquid
nos exspeclel majori loiiganimitale, tanto in futui p pro Dcp, quidquid pro animabus noslris cxpenditur
majori soeviet sevcrilatc. llinc Paulus ail : < An ct c*lera omnia amissa reputemus. Dum nunc licct,
iguoras quoniam beniguitas Dei ad pociiilciHianitc quodciinque bonum, quodcunque possunius ope-
adducit ? Secuiidum duriliam tuam et cor impoeiii- remur; quoniam jam aderit tempus, in quo nihil
tens, thesaurizas libi iram in dic irae et revelalionis " operis facere poterimus. Proplerca Salomoii ait:
j tisti judicii Dei (Rom. n). > Hinc Psalmisla ait: «Quidquidpotest manus luafacere.inslanteroperare,
< Deus judex, juslus, fortis et paliens (Psal. vu). > quoniam nec opus, nec ralio, nec scientia, nec
Dicturuspatiens prsemisit jtislus : quoniamquinuiic sapientia est apud inferos, quo tu properas
cxspectat patieiilissimc, in judicio futuro judicabit (Eccle. lx). > Itaque, fralres mei, non transeamus
durissime. Hinc Sapiens monet : < Ne dicasin corde dicm neque horain oliosam. Tota cogitatio nostra,
tuo : Peccavi; et quid accidit inihi triste? Altissi- loculio et operalio ad ccelestia tendant. Illuc vigi-
nius cnim est paliens redditor (Eccli. v). > Quatnvis lantes, illuc dormientes, toto cum desidcrio ten-
cnim nunc patienter cxspcclet, tamen in futuro damus, quatenus tandcm, sanctis inlerveiiientibus
unicuique pro meritis reddet. Quod vero nialuin quibus hodie solemnizamus, illuc pervcnire mcrea-
dormicnlcs sortiantur, ostendit, cum parabolam mur. Amcn.
subdit, dicens : Illud aulem scitote quia, si sciret XXVII
paterfamiiias qua hora fur venirel, vigilarel ulique, UNIUS C0NFESS0RIS NON EPISC0PI.SERM0DE
el non sineret perfodi doinuin suam. Et esl arguiucii- LIBROSAPIENTLE.
luiii a minori. Nam, si aliquis paterfamilias pro con- Dilecius Dco ct Itomiritbus.Bealtts eiiim cttjtis ntz-
seivalionedomus suae, quae utique vilis ct caduca r moria in bencdictione esl (Eccli. XLV),etc. Ilis ver-
eit, vigilal, quanto magis unusquisque vestrum, bis, fratres charissimi, commcndat Jesus filius
fratres nici, pro conscrvationc animse suae, qiue uti- Sirach Moysen legislalorcm. Qtise verba, queniam
que pretiosa ct iclcrna est, debel instanter vigilare? convcniunt etiam isti glorioso confessori, cui hodie
Mystice veto istc' patcrfamilias est animus nosler, solemnizamus, ideo convenienter illa in cjus laudcm
qui in domicilio corporalis habitalionis doniinium hodic recitamus. Enumeranturautcm hic quindeciiu
hahet regendi ct providendi. Ilic enim cum a sui gratioe, quibus bealus Moyscs olim, el nunc isto
custodia per incrtiam dormit in pcccalis, fur, id est confcssor hodieriuis supercniinel. Pritnam igilur
mors subita et improvisa quae venit, et domum graliam ponit, CIIBIdicil: DilcctttsDeo el hominibus.
corppralis habitationis perfodit, spirilumqne ad Porro alii sunt dilcf li homiuibiis, et non Deo, ct
damnationem cilo rapit. CaHcrum, si animus uo- mali sunt. Alii sunt dilecli Deoct homiiiihus, cl boni
ster saperel, vigilaret, vigilansque furem, id est, sunl valde. Quitlam cnim giftli sunt, non Dco, sed
nioitem prsecaveret, ncc ci niors noceret, imo homiiiibus, per assenlalioiiein ct adulalioiicm, ct
potius prodesset, dum per eam non ad dainna- mali sunt. De quibus dicilur: i Qui hominibus pla-
lioneni, sed polius ad vitam aclernam inlroitum cent confusi sunt, quoniam Detts sprcvit cos (Psai.
haberet. Porro postquam Doniinus denionstravil D LU). > Quidam vero grati sunt Dco per muiitliliain
quarc sil nobis vigilandum, dcindc quare sem- nientis, hominibus autem displicent propter morum
perdebcamus vigilare ostendil, cuni subdit: Et vos rigiditatem et correctionem. « De quoi-uin iiiiniero
esloteparttii, quia, qua horanonpulalh,Filius hoininis Paulus cral, cum dicebat : < Si adhuc houiiuibiis
reniet. Si enim determinata csset nobis hora qua placerem, Cbristi servus noii esscm (Gal. i). >
Fibus honiinis, vel ad vocanduni nos a corpore, vel Quidam autein tanloe majisuctudinis ct lcnitatis sunt
ad judkandura nos venirct, non essct ncccsse nobis quod ct Deo el hominibus placent. Dco per mun-
scmper vigilare, sed tantuin ea hoia qua pisescire- dam conscieuliain, placent liominibus eliam malis
mus eum esse venturuni. Propterea voluit Doininiis pcr uioruui lenilalcm et benignitateni, quani et!ani
nos diem mortis nostroe ct diem judicii ignorare, suis inimicis exhibenl. Talis fuit Moyses, lalis Da-
quatcnus seraper timeremus, semper morteiii cx- vid, talis sanctus Clenicns, lalis iste confessor glo-
spcctaiemus, et seraper ad eam suscipiendam parali riosus, cui hodic feslivamns qui per lenitudineni
essenius. No^andum esl etiam quod non ait, qua (lulcetlinciiique suani, multos dtiros el fcroces niiti-
hora putatis, seJ qna hora non pulatis vcniet. Nenio gavit, ct Deo lucrifecil. Talcsque nos, fralrcs laei,
eiiiiu aJco scnex csi, ncino adco iufinuus csf, qui csse studcanius, qiiatcnus pcr leiiijudincui cl bc:-,i-
1593 RADULPIII ARDENTIS 1590
gnitatem nostram, niiiltos ad nos attrahere et Deo A , uias, vesicas, Iocustas, et hujiisniodi. Islc vero insi-
1'icrifacere studeamus et valeamtis. Secundam gra- gnis eonfessor, quod roajus cst, monsliiiosos mores
tiam ponil, cum subdit : Cujtts memoria in benedi- et vitas pervcrsoruni lvoiiiiiumi doctrina verboruni
ctione esl. Quandocunque cnim bonain vilani et placavit ct ad jectiludinem rcdcgit: eos qui lupi
actus, vel beali Moysis vcl gloriosi islius sancti con- crant crudelitate revocans ad mansuetudineni; eos
fessoris aj nicriioriam rcvocamus, eum benedicimus qui cancs erant immundilia, ad.miinditiani; cos qui
et laiitlamus. Et si memoria ejus defuncti sic est in porci erant voluptate, ad coiitincntiara, cos qui su-
bcnedictioite, quanto magis vita iliius sive tempora- perbi erant, ad humililatcm. Quem et nos, fralres.
lis, sive aeierna, erit in potiori benediclione. Benedi- inei, sequcnles, monslruosilalem lorliludinemque
ctus quippc fuit vivus, benedictus defunctus, benedi- vitiorum, nostrorumque morum, prius in nobis,
clus glorilicatus. Benediclus apud se, beiiedictus deinde in proximis noslris, ad rectitudinem ct vir-
apud liomines, benedictus apud Deum. Apud se enim, tutem redigere salagamus. Scxtam gratiarn ponit,
graliarum benediclioiie, apud homines huidum bc- cum subdit : Gloriftcavit eum in conspeclu regum. Et
ncdiclione, apud Deum aelernorum praemiorum bc- Moysen quidem glorilicavit Deus in conspeclu re-
uedietione. Ui aulem el nos mereamur et a Deo et ab gum, quandoscilicct eum quasiDeum Pharaonis in-
honiiiiibus bcnedici, nunquam, fralres mei, male- slituit, quando pcr manum ejus porlcnta ct signa
dicerc, s*;J benedicere et bene agere semper sludea- fecit, ct quando eura gloriosum in conspcctu Seon
miis. Scriptmn est enim : < Dilexit raaledictionem ct regis Amorrhaeorum, et Og regis Basan, cseleroruiu-
vcnict ei; el noluil benedictioncm, et elongabitur ab que regum demonstravit. Hunc quoquc gloriostim
eo (Psal. cviu). >Tertiam graliam ponit, cum subdil: conSessorem liihilomiutis in conspectu regum gloii-
Similem fecit illum in gloria sanciorum. Quisfccit? licavit, quein in regimine morum et animaruni ips's
haud dubiuin quin Deus, qui dat velle et perficcre regibus reverendum et mirabilem, tanquam luccr-
(Phil. n). Ipse igitur fecit siniilem, non sola simili- nam, sublimavit. Quem et nos imitantes, fratres
luJinc, sed ipsius rci verilate. Et sanctum Moysen, mei, prius nos ipsos corrigerc et regere sliideamus,
sancloruni priorum, viJclicct Seth, Enoch, Abra- quatenus deinceps caeteros regcre et corrigere va-
hain, Isaac cl Jacob, et istiim gloriosum confesso- leamus.
rcni, sanclorum apostolorum martyrum et confes- Seplimam gratiam ponit, cuiii subdit : Etjunxil
sorum. El in quo? In gloria videlicet virlutum, in illi cor populi sui. Junxit quippe Dominus Moysi cor
gloria bonoruni operum, et in gloria proemiorum. populi sui, ut videlicet eum tanquam bonum paslo-
Hahcnt quippe sancti glortani virtuturo, gloriani C rem et ducem diligerent, sequerentur ct audirent.
honorum opcrum, el gloriam prsemiorum, sed non lsti quoque sancto confcssori junxit Dominus cor
aptid sc, imo aputl Dcuin. Ut aiilcm et nos mcrea- populi sui, quoniam tanlam graliam dedit ei quod
mur similcs lieri, similcs sanciorum, simus, fratres sui eum tanquam boniim palrem diligebant, imita-
niei, iinitalnres eorum; qiioniani per imitationcm bantureteiobediebanl.Quamgratiam uletnosindigni
venitur ad siniililudiiieni. Dat quidem Deus similitu- habere mereamur, discamus cor populi noslri nobis
dinem sanctoriim, sed non nisi eorum imitatoribus. conjungcre, per dilectionem, per coiidescensionem,
Simus igitur imilatorcs eoruni in lahore, ut merca- juxta quod Dominus praecepit, tlicens: < Hoc est
mnr fieri similcs coruni in retributione. pracceptum meum ut diltgatis invicem, sicut dilcxi
Qiiarlam gratiam ponit, cum subtlit: Matjniftcavil vos (Joan. xv). > Pcr condescensionem, juxta (|uod
eum in limore inimicorum. Magnificavit Moysenapud scriptum est : < Ducem te conslitucruni, noli ex-
jEgyplios, Amalecitas, Amorrhaeos, Madianitas, coe- lolli, sed eslo quasi unus ex i\lis(Eccli. xxxn),> per-
terisque hoslibus superatis, magnum et tremenduni snpportalionem et condcscensioneni, sicut Aposlo-
effecit. Istum quoquc bealum confessorem in tiniore lus monct: « Alter allerius onera portalc, et sic ad-
inimicorum magnificavil et iiiimicorum visibilium implebitis lcgem Chrisli (Gat. vi). > Octavam gra-
ct invisibilium triumphatorem fecit. Dedit ei Domi- '* tiam ponit cum snbdil : Et ostendil illi gratiam
nus insidias diaboli superare, caslra ejus frangere, stiam. Et Moysi quidem gloriam ostcndit, quando
et dc faucibus ejus vasa captivitatis polenter libe- polentiam suam per subjectas crealuras ei ostendil.
rare. Unde et « ad nihilum deductus est in conspe- Faciem cnim nieani, dicebat Doiuinus, « homo non
ciu ejus malignus (Psal. xiv). > Cujus precibus; videbit, et vivct (Fxod. xxxm). » Isti quoque glo-
paritcr ct cxempli suffulli, fratres mei, discamus ; rioso confessori, gloriam suamDeusostendit, quando
contra diabolum fortiter rebellare, insidias ejus eva- ci per crealuras Creatorem inlelligere fceit. Et quando
cuare, muniliones ejus dejicere, et caplivos de com- cor ejus per gratiam, per revelationem et pcr con-
pedibus ejus liberare, quatenus nos de coetero ti- templationem, ad se intelligenduin illustravit. Nos
nieal impugnare. Quinlam gratiam ponit, cum subdit:: quoque, fratres mei, si sapimus, per miram pleni-
F.l in verbh suts monslra placavit. Ut Moyses quideml ludinem elementorum, quam sit pulcher auctor,
nionstiuosa quse Dominus immisil in Pharaonem,, per sapicntem elemcntorum dispositionem, quam
signa fecit, et in omnes servos ejus, Pharaone pcr- sit sapiens auctor, per inimensitatem elenientoruni,
iniltentc, ct dimissionem filioruin Israel permit-- qttam sil imiiicnsus auctor, per potcntiain elemcii-
tcnle, oralionibus suis avcrtil cl placavit, ut cimo-- loiuin, qtiam sit polcns auclor, pcr psrpstuitatem
1597 IIOMlLliG. -- II. DE SANCTIS.
clementorum, qiiam sit petpetutis auclor, gratia il- A eum in arcanum familiariiatis et iu obsciirilatem le-
lustrati valeamus intelligere. Nonam et decimam gis. Quomodo et hunc gloriosum confessorem in
gratiam ponit, cum subdit : In fide et lenitatejipsius nubem induxit, quoniam recepit eum in arcanum
sanotum fecit illum. Cum Moyses caeteras virtutes suae familiaritatis, patefecit ei obscuritatem legis
habuerit, tamen in his duabus prsecipue coramcn- suae, replevit eum nubibus doctrinae suoe. Sed ad
datur, eo quod in his exccllenter prae caeteris radia- hoec nos indigni pastores quid dicturi sumus, qui
vit. Fidera quippe excellenter habuit, qui Domino nostris peccatis exigenlibus, ab arcanis Dei exclu-
firmiter credidit, et in omnibus obedivit, pro eo la- dimur ? In obscurilate legis palpones sumus, et a
bores, pericula, minas et potentias regum pro ni- pluvia doctrinse ccelestis arescimus ? Quartaro deci-
hilo reputavit. Lenitatem quippehabuit, qui contra- mam graliani ponit, cum subdit : Et dedil ei cor ad
dictiones, contumelias, injurias, murmurationes et prmcepta. Utrique pariter, Moysi scilicet et nostro
detractiones suorum patientcr porlavit, qui pro ini- confessori, dcdil Deus cor ad praecepta sua intelli-
micis suis et se Iapidare volcntibus oravit. Iste quo- genda, dirigenda et exsequenda, quae si non intelli-
que gloriosus confessor in virtute obedientioe re- ganlur, non diliguntur, et nisi diligantur, non exse-
fulsit, qui propter Deum, mundum cum suis concu- quunlur, Deo in omiiibus operante, quudal velle et
piscentiis spre\it, qusclibet dura et aspera pro eo ^ perficere (Phil. n). Quem, fratres mei, totis animi
pati, divitias reputavit, contra haereticos et infidelcs medullis incessanter flagilemus, qualenus nobisquo-
fortiter dimicavit, ct de commissis talcntis ei in que det cor ad prsecepta sua facienda, ut scilicet ea
omr.ibus fideliter minislravit, ipsamque mortem intelligamus, intcllccta diligamus, dilecta perficia-
pati, si esset qui inferret, non trepidavit. Unde mus. Quintam decimam gratiam ponit, cum subdit:
nientc quia martyrio non defuit, corona martyrii Et tegem vilm el dhciplinw, subaudi, dedit. Et Moysi
non carebil. Virtute lenitatis prseradiavit, qui con- quidem Deus legem vitse ct disciplinse, id est legem
tumelias, injurias et persecutiones, non solum pa- qure ducil ad vilam per disciplinam, si spiritiialilei'
tienter, sed et gaudenter suslinuit, peccalores repu- intelligatur. Isti quoque glorioso confessori inspira-
tans suos adjutores, inimicis suis benefaciens, et pro vit Deus in cor ejus legcm vitse et disciplinsc, id
persecutoiibus suis orans. Quem nos imilanles, est legem qua ipse spirilualitcr vixit et discipulos
fratres niei, discamus Domino firmiter credere, suos docuit, ducens eos secum ad gloriani sempi-
fortiter pro eo adversa tolerare, et nostra leni- ternam. Cujus meritis gloriosis et iiitercessionibus
tudiuc injuriatores et persecutores nostros superare, nobis quoque tribuat Dominus legein suam spiri-
ct cos beneliciis et orationibus Deo lucrifacere. tualiter intelligere et in ca spiritualiter vivere, et
Undecimam gratiam ponil, cum subdit: Et elegit nobis commissos exemplis et verbis eflicaciter eru-
enm ex omtticarne. Et Moysen quidem elegit Domi- dire, quatenus simul cum illis ad beatitudinem illo-
nus ex omnihus hominibus judicem populi sui, et rum quorum memoriam agimus, perlingere merea-
m rainistruni signorura prodigiorumque suorum, ct nmr. Amen.
in legislatorem. Istum quoque gloriosum confesso- XXVIII.
rem elegit Dominus, ut exeinplo et doctrina csset 1DEM DEEODEM.SERM0DELIBRO SAPIENTI<€.
dux populi sui, minislerque mirabilium operum, et Juslum deduxit Dominus per vias rectas, et osten-
divinorum prsedicator mandatorum. Utinam el nos, dil illi regnum Dei (Sap. x), etc. Ilac in lectione,
fratres mei, elegerit Doniinus in duces populi sui, fratres mei, enumerantur sexdecini beneficia, quse
et in ministros sacramenlorum stioruin, praedicato- divina sapientia praeslitit Jacob palriarchse. Quae
resque suorum mandatorum, non, ut timeo, in no- quoniam etin isto sanclo confessore, cui hodie sole-
stram perniciem, sed potius ad nostrarum subdito- mnizamus, rcperiunlur merito, et ipsa lectio in ejus
rumque animarum utililatem! Duodecimam gra- commemoratione hodie recitatur, Primum igitur
tiam ponit, cum subdit : Audivil enimeumet vocem beneficium est, quod divina sapientia deduxil Jacob
ejus. Et Moyses quidem audivit Dominum non pcr D justum per vias rectas, dum seilicet post benedictio-
internunlium, sed ore ad os sibi loquentem, quo- nis supplantationem, consilio matris suae fugiens
niam, ut Scriptura testalur, sie familiariter loque- fratrem suum Esau, perrexit ad Laban suum avun-
batur ei, ul amicus ad amicum (Exod. xxxm). Isle cultiin in Mcsopotamiam. Istum quoque gloriosum
quoque beatus confessor audivit Domirium , non confessorem deduxil cadcm sapienlia, Dei Filius,
lanlum per interpretem etper Scripturam, sed etiam per vias rectas mandatorum Dei, ut videlicet non ad
spiritualiter intus sibi loquentem, a qtio datum est sinistram neque ad dexteram declinaret. Et quo-.
ei sicut audire, ita et obedire. Ulinam et nos, fra- modo deduxit ? Promissis eum invitando, viam suo
t.-es mei, faciat Dominus intcrius audire vo- exemplo ei demonstrando, manu sui auxilii eum
ccm suam dando nobis gratiam suam audiendi post se trahendo. Ut autem et nos Dominus dedu-
pariter et obediendi. Tertiam decimam gra- cat per vias rectas, clamenrus ad eum loto deside-
liam ponit, cum subdit : El induxit eum in nu- rio, fratres mei. Clameinus sic : < Tiahe nos post
bent. Et Moysen quidem uiduxit Dominus in ntt- te, curremus in odore unguentorum luorum
bem operientem montem Sinai (Exod. xix), ubi de- (Ccnl. 1). > Secundum benefirium cst, quod Domi-
dit ei legem, demonstrans in lioc quod inducebat nus ostendil Jacob regnum Dei, quando scilicet
 IJ9'J RADULPHI ARDE.NTIS IfjCO
ostciiuit ci !ii somnis scalaui a terris attiiigeitlcni, A damnalioneni aggerentcs. Utinam et cjus precilus
ot angelos ascendentcs cl descendentes per eam, et gloriosis nobis Dominus in icniationihus adsit, ape-
Doininuui iniiixum scalae sibi diccntem : < Ego smn riat nobis insidias Salanse et faciat nobis in viclo
Deus Ahraham et Isaac (Gen. xxvm). > Huic quoquc riain provenire ! Sepiimuin bencfifiiim est, quod
bcato confessori oslendit Dominus eliam in hac Dominus honestuin fecit Jacob, ulpotc qticin bonis
vita rcgnum suuia per sacrse Scripturae intelligen- nioribus exornando, virfJtiLus illustrando, operibus,
tiam, per spiritualem coiitemplationem, per qtiam- decorando, suo alloquio dignando oninibus sseculis
datu lultiru; bcatiludinis. prselibalioiicm. Nunc vero, vcncrandum fecit alque laudandivai. Islum qunque
caruc spolialo, oslendit iilud jicr pracsciiliaiu fruitio- gloriosiini confcssorem honeslum lecit, viaeticct
iiis regni cjus. Uliiiam cl nobis, fralrcs inci, oslen- honeslate sanciae conversatioiiis, honcslale bonoe
dat similiter regiium suum, qualenus cjns odore et opinionis, honcstale virtutuni, honcslalc miracii-
desiderio iraliamiir, diccntfiscuniPsalinista : <Quara lorum. Ulinam, fratrcs mei, et nos Dominus faciat
niagna, mulliliido dulcetlinis luoc, Domiiic, quam honcslos, iilomncm inhoiiestalem fugienles, ei ho-
ostendisti timenlibus te! (Psal. xxx.) Terlium bene- iiQStemcrcanuir minislrare !
(icium est quod Dominus dedil .Tacobscienliam san- Octavum bcncftcium cst, quod Dominus custo-
clorum : qtiani habuit tam in leniporalibus qiiam in " divil Jacob ab inimich, videlicet a fratre suo ct a
diviuis rcbtis. Reruni cni.n u&luras animadverlit, Cliananaeis, fralrera suum ei pacificans, cseleros
1cs lcmppralcs prudcnlcr ininistra.vU, visioncs iij- ne ci nocerc possent refrenans. Islum quoquc
lcllexit, spiritum proplietise in fine habuit. Iste quc- bcatuni confcssorem custodivit Dominus ab ini-
que sanctus confesspr scientiam tam terreiiorum micis suis, non quod injurias 11011 inferrent, sed nc
quam ccelestium habuit, qui lanqiiaui prudens nego- ci iirjuriaiitcs noccrciit, imo potius protlcsscnt. Sic
tiator, resnon ex opiuione sccundum suam naluram iicmpe Domiiius mclitis aposlolos cl marlyrcs suos
pensans, inventa una pretiosa margarita, vendidit consucvil liberare. Undc, fratrcs nici, oranlc-s, ei.
oninia qurebabuil et cmit eam (Mqlfh. xm). Quam dicere dcbemus: «Da npbis auxilium de tribulatione
scicnliam cl nobis, fratres mci, Dominus largiatur, (Psal. LIX),> non a tribulalione, quasi dicat: Ipsani
qualenus oinnia terrena, tanqiiani stercora, incom- tribulationem fac nobis in profcctum provcnirc.
paratione coeleslium repulantcs, haec pro illis darc Nonum beiieficiuni cst, quod Dominus tuluvit Jacob
ct coniiiiulare fcstinenms. Quartum beneficium. csl, scductoribus, videlicet a crimine Sinion et Lcvi, qui
quo.i Doininus lioncslavit Jacob in laboribus stiis, in dolo.occiderunt regem et poptilinn de Sichcn,
scilicet labores ejus dirigentlo, et in bonum pro- r quibus poslca improperavit, diccns : t In consilio
vcniie faacudo et per scrvitiuni ejtts eliarn Laban eortini non v.cniat aninia mea (Gen. XLIX).> istum.
multiplicando. lstum qttoqiie gloriosum coiifcssorem quoque bcaHim coiifessprem lutavit Doniinus a sc-
honestavit in laboribus suis, quia ei in laboribus ductorihus caetcrisquc peccatoribus, nc eorum vel
sttis et studiis honestis exercitium, ct in cxercitio palpando, vel consentiendo, vcl larendo, particeps
honest >, honestam exsccutionem dedit. Sicttt cnim ficret. In quo plerique noslrum peccant, qui aliorum..
turpitudo l.iboruin latorantcm delurpal, ila et ho- peecata lacendo fovent, unde aDomino <canes iiuili
ncstas laborum laboraiileni boneslat. Hinc, fratres IIOHvalciites lalrare (Isa. LVI)> voranlur. Decimum
nici, inhonesta ncgolia ftigcre, honestaque fiequen- benelicium est, quod Dominus dedil Jacob ceriamcn
tare sludi-amus. Quiiilum beneficiiim cst, quod forie, ut vinceret, quando scilicet luctatus est cuni
Deus complevit lubores ipsius, quia Jacob uxoruni, angclo, id est cum Domiiio sub spccie angeli, nec
lilioruni, faniilioe, annorum rerumque omnium plena quamvis lsesus, cuin dimisit, donec ei benediceret
f.Jicilate consummavit.Islius quoque sancli confcs- (Gen. xxxii). Isti quoque glorioso confessori dedit
soris laborcs complevit, quoniam, secuiidum propo- Uoiniiius forlitiidinem cerlandi et perseverandi, ut
situm suaevocalionis,oniiiia coopcrans ei in bonum, scilicet quamvis infirmus, petcre, pulsare non dcsi-
viriulum, morum mcrilorunique pleniludine eum D stcret, donec quasi Domini severitatem superaret,
cumulavit. Cujus gloriosis precibus, et nostros et eum ad ei bciiediccndum inclinarct. Cujtis cxem-
nliii.tni hibores dignctur Dominus in honum con- plo, fratres mei, instructi, in oratione pcrseveremus,
plere, ct £iirsum vitse nostrse de bono in melius ncc desistamus donec ab eo benedicamiir. Undcci-
consuniLiare! Sextum benelicium esl, quod Dominus mum benclicium est, quod Dei sapieutia non dercli-
adfuit Jacob J> fraude circumvenienlium. Cum eniin qttit Joscph juslum vendiium, sed libcravit eum a
Laban fOgilaret Jacob circuii.»-enirc, et mercedem Ptttipliar, qui cum emit jil traderct in usus lurpcs
cjus mutando niiiiuerc, Dominus co:;silium ci dedi!., cl etiani ab uxore ejtts conciipiscciitc. Istuni quoqtie
ne fraus ci obesset, sed polius Laban seipsum cir- sanetum confessorcm, vcnundaium sub pcccalo
ciinivenirel. Huic quoque glorioso confessori adfuil primi parentis, vel certe veuditum et distractum de-
Doniinus iu frauJe circuniveiiieiitium, quoniam, tractionibus falsorum fratrum Dei, sapientia eum
cum diabolus diaboliriquc liomincs cuni lenlatio- nondcreliquit, sed liberavit eum a pcccaloribus, ne
iiibus parabant circnmvcnirc, Doniino proeuranle, ci vel sua persecutionc, vel vilioruin suoriim conia-
ccoiilrario sibi ipsis noccbanl, el illum juvabant, illi gione, noccrent. Uti;: «in ct nos, fratrcs mci, pccca-
occas!on.;m viclori;c dantcs, cl sibimct majorem tis vcndilos, libcrel i'-1miinus, nc peccaleres p<-i'is
 1(101 HOMILLE. — II. DE SANCTIS. 1002
nriceant, vel palam perseqtiendo, vel latenter conta- A neque sub modio sed sttper caudclabrum, ut qui in
gii'i sua nobis illiniendo! Duodecimum beneficiuni grediunlui tumcn videant (Lttc. xi), ctc. Metaphorice
esl, quod Dei sapientia fuit, cum Josepli in foveam, hicDominus loquitur, fralies charissimi. Qurc me-
nl est in carccrem Pharaonis, sed non dereliquil taphora trifariam potcst interpretari. Lucerna
eum in vinculis. Istuin quoquc gloriosum confesso- quippc universats, afa.particularis, alia singularis.
reni, in carcere tribulalionis posiluin, Dei sapientia Porro lucerna universalis est sol justilire Dominus
non deservil, sed a vinculis insidiaruni, vel cerle nosler Jesus Christus, qui, ut ait Joanncs « est ltix
peccatorum, quihus eliam sancli aliquando delenli vera qnse illumiiiat omnein homincin vciiicnteni in
fuerunl, cuni libcravit. Ulinam, fralrcs mei, ejus hunc mundum (Joan. i). > Hic, inquantuin csl Deus,
sametisinlercessionibus dignetur Dominus nos a car- et una lux oeterna cuni Patre. Inquantiiin vero est
cc.re maloe consuetudinis cl a vinculis noslraruni honio, est lucerna acccnsa, flamnia divinitatis in
iiiiquitaliim potenler liherare! Tcrlitiin decimLin tcsta hunianilalis. Po:ro liiceina tria facit. Oculos
bciieiicitini csl, quod divina sapienlia dcdit Joseph pulsis tenebris illuminat, viam denionstrat, ntilli se,
sceplrnm regrit, quanilo quasi sccundus rex a Plia- nisi sublrahenli, negat, « prope cst cnini omiiibus
raonc in yEgypto est sublimatus. Isli quoque san- invocanlibus eum in verilate (Psal. CXLIV).> Chri-
clo confcssori, sapienlia Dci dedit regiam potc- " stus quoque oculos rationis pulsis pcccalorum tcnc-
slalcm, qua videlicel sc suosque fidelitcr ct pru- bris illuminal, viam vitoe exemplo el doctrina dc•
dtuter rexil, virga juslitiae, ncquitiam vilioriim iiionslrat, nulli gratiam suani, nisi suhtiahciili, ne-
coliibendo , bonitalcmque moruiii el virtiilum gal, « prope est enim omnibus invocanlibus eum in
iiuilaiido. Quam rcgiam potcstalem ulinani 110- verilato Unde et Paulus nos moncl« ne quis desit
bis concedal Doniiiiiis , qualenus nos ct nobis gvatiae Dei (llebr. xu). > Quasi dicat: Cratia Dei,
subdilos i-egerc valeanius et giibernarc! Quarttmi qiiantum in ipsa est, nulli deest,.nisi tanttim ei
deciiiiiini beneficiiim csl.qtiotl Dei sapientia dedit qui illi se sutlrahendo dccst. Deus igitur luccr-
Joseph poleslalem. adversus eos qtii eum depri- nani in honiine Jesu non idco acccndit ul in ah-
mebanl, qiioniain neqtiiliam fratnim suorum qu! scondilo, iJ cst sub unibra legis, setl polius ir»
cum vendidcrant, ct ncquitiam Ptttipliar et uxoris nperto ct cvitlcntia Novi Testamcnli ponerel. Idco
surc, qui eiiin cmeraul ct dehonestarc volueranl, quippe misit DetisFiliuni siium pcr i.icariiatioiiem,
stib eo humiliavit. Iluic quoque heato confcssori, i:t divinitas, qttte hoinincs lalebat, in lucerna hunia-
ob mcritiim humilitatis et patienlia 1, dedit Dcus po- nitalis apparcrct. Nec idco accenditut ponerct canv
testatcm supcr dacinones, ct supcr dsemoniacos ho- stib modio, id est sub inensura lcgis, sctl pnlius su-
niines qui ctim prius iiiqiiiclaveiaiil, qualciius dc • pcr caiidelabruin, id est emineiiliam universalis Kc-
superbis huniiles et palientes faccrct, ct diemoncs clcsiae. Et ad quid? ut qui ingreJiunlur, stitaudi
de obscssis hominibns cxpclleret el vexarct. Cujus lcnebras hujus muntli, lumen videant, quod sequen-
gloriosis mcritis utiiiaiu nobis Doniinus largialur, t?s valeant reclam viam tenere, ct ad ccelestem pa-
qiiatcniis dreiuoiiuui et iniquorum honiinum tenta- triam pervenire. Non solum autem Chrislus est lu-
lionihus resistere valeamus! Quinlum dccimum bc- cerna, sed quod plus cst oculus Ecclesiae. Unde ct
ncliciuiii cst, quod Dominus oslendil cos mendaces suhtlit: Lucerna corporis tui est octtlus tuus. Oculus
qrit maculuverttni Joscph falso crimiuc, ut Puliphar quippe non soluin est lumen corporis, sed cliam
ctuxoi-eni cjus, deniouslraiis eiim esse iniiocciitem. speculator et custos, ct de integritate ipsius corpo-
Invidos quoque el delractores, qui de boc sancto ris est. Sic et Christus luineii Ecclesiae ct specula-
confes.sore sinistra fingcre ausi sunl, Dcus menda- lor ipsius Ecclesiae est, juxta illud : < Speculalor
ces esse dcmonstravit, dum ejus innocenliam et aslat desuper (IV Reg. ix), > qui nos omnibus die-
saiicliinoniam miris operihus ct virtulibus declara- bus actusque nostros prospicil. Custos quippc ipsius
vit. Ctijus cxemplo discamus ct nos, frati'es mei, Ecclesiae cst, quoniam « non dormilabil ncque t!oi-
invi.Ios ct delractores nostros patienter suslinerc, |rj miet qui custoJil Isracl (Psal. cxx). > De inlcgiitalt?
qtioniam Deus eorum falsitatem ct nostram verita- etiam ipsius Ecclesiie est. Umle el in custodia co>-
tem dcclarabil. « Nihil enini opertum quod non poris stti, quod est Eccicsia, pcrpensius vigil ct soi-
leveletur (Malih. x). > Sextum decimuin heneliciuni licitus est. Si, iiiquil, octtlus luus ftterit simplex, lo-
est, quotl Dominus, tam Joseph quam isto sanclo lum corpus luum lucidum erit. Si autem nequam fue-
confessori, selernam dcdit clarilalem mirae sancti- rit, eliam corpus, luutn tenebresum erit. Sane oculus
tatis, claritatem mirae opinionis, clarilalem aeternrs; simplcx est Christus. Simplex quidani est ocultis,
beatitudinis, claritalem in animo, claritatem in po- qui clare et uliliter videt. Et Chrislus quideni clare
ptilo, claritatem in „coclo, ubi sancti fulgcnl sicut videt, utpote in cujus conspcctu ntilla crealura in-
sol (Muttlt. xui). Quam claritatem meritis cl inter- visibilis cst. Utiliter quoque nobis videt, quoi.iani
cossionihus hujus sancti confessoris largiatur nobis non nisi utilia, si volumus, nohis provitlet. Rcctc
ciiniipotens et misericois Dominus. Anien. quoque nobis videt, quoiiiam recta et bona inlcn-
XXIX. tiiine nobis proficiendi nobis providet. Si crgo Chii-
1TE1IDE E0DEM.SEItMO DF.LHCA. stum, qui simplex csl ocidiis, custodcm et proviso-
Neiuo accendit tncernam, el in abscondito ponit, rem Ecclcsia vel aliquis fidelis sequalur, totiuii ccr-
1C05 - RADULPHI ARDENTIS 1004
pus, id est lota congregatio fidelium, sive tota vita A idipsura testificante, quoniam proptcr pcccata po-
lalem oculum sequens, lucida erit. Nequam vero puli, permiltit Dominus hypocritam rcgnarc (Job
oculus diabolus cst. « Oculus, quia se transfigurat xxxiv); Sed et mores multoruni hujusmodi sunt,
in angelum lucis (// Cor. u). > Nequam, quia tene- quoniam magis proficiunt positi in imo quam in
brose ct oblique vidct atque inutiliter. Tenebrose alto, in occulta vita quam in alta, in vita contem-
videt, quia malitise sure psrtinacia ita eum excse- plativa quam in activa. Lucerna quippe corporh tni
cavit quod nisi tenebrosa diligit et quserit. Oblique est octtlus luus. Doctor quippe ecclesiasticus non
videt, quoniani in omnibus promissis suis inten- solum lucerna, sed et oculus, id est specuLitor et
tionem fallcndi hahel. Iniilililer videt, quoniam, custos ct prsecipuum Ecclcsisemembrum essc dcbct.
etsi vivaci ralione aliqua videat perspicaciter, ta- Speculator, qitatenusin alto conslitutus, singulorum
men sibi el aliis ca vidct iiiulilitcr. Qtti, elsi quan- niores circumspiciat. Unde Dominus : <Fili hominis,
doquc prseter spcm alicui insidiando proficiat, ta- inquit, speculatwcm dedi te domui Israel (Ezeclt.
men hoc illius inlcntio non habebal, Si ergo dia- m). > Custos, quatenus vigilias noclis super gregem
bolum, qui uiique iicqiiam oculus cst, consullorcrn stiiim vigilct, ne aiiquem de suis lco circuiens diri-
ct provisorem aliquis scquatur, loluin corpus, id piat. Membrum, quaienus coeteris Christi membris
est opus vel vila cjus lalcm provisorem scquendo, nervis charilatis compaginatus cis compatialur.
tenebrosa eril. Vide, inquit, ne lumen qttod in le e.st, Porro s; hic oculus fueril simplex, clarc, ulililer
tenebra: sint, id cst, cavc ne ille qucm lanquam lu- recteque vitlendo, lotum corpus Ecclesire quod cum
cem, duccni el provisorcm seqtieris.lenebrosus sit. scquitur, lucidum crit. Si autem nequam fuerit, lc-
Quod aperlc contra illos csl qni diabolum de dubiis ncbrose inuliliter et oblique videndo, lotum corpus
cl fiiiuris per artcs magicas consulere non vercntur. Ecclcsiae quorl eum duccm sequilur tenebrosumeril.
Diabolus cniin ftitura ct occulla cordium conjeclare Sicul enim clarus visus oculorum lotam facieni Ec-
polcst, scire non polest, nisi forte angel:.rum revc- clcsioeclarifical et honeslal, et sicut tenebrosus vel
lalionc. Sctl sive scial, sivc nesciat, qutc iiujcr in- c::csccatus oculus totamhominis faciem oblencbrat
sania cst qiiam stuini iuiniiciim consiilere, qui nun- ct delurpat, ita tenebrosus pastor totam Ecclesirc
quani novil nlicui coiisulcrc, sed fallcre. Si ergo, facicm cxcsecat ct focdat. Vide, inquit, ne lumen quod
inqtiil totmn corpus liiitin, itl est lola Ecclcsia, vel irt te esl lenebrw sint. Ac si dical : Omni vigilantid
lola alifiijus viia, ve! opus scqucmlo, siinoiicein ocu- cavc ne doctor tuus qui te debet iUuminare tenebro-
lum, scilicet Doiiiinuin noslriiiii, lucidttm fttcrit, ita sus sil. Nam, sicul alibi dicil.- « Si lumcn quod in
quotl iion li.ibcal in sc aliqttatn parlem tenebra- P lc est tcnebrae sunt, ipsoc tenebrse quanlaeeninl?
rum, cril ttiuc lucidum loltiin, cl sicul lucerna fttlgo- (Matth. vi.) > Caveant igitur filii Ecclesioe ne lene-
ris illuminubit le, subaudi, liimcn oculi cl lucernse. brosum oculum in ducem sibi eligant, et ne etiam,
Sed et pcrfecta Eeclcshe mundilia cril in aliavila, si sit violenler sibi instructus, vel de priori, ut pu-
ubi erit sinc maciila cl ruga. Duni cnim in hac vita tabatur, bono poslea depravatus, ejus ducatum se-
defectus patitur, scinpcr macula cril in luna. Sed qualur, nc forte cseci, caecos ducentes et sequentes,
et vita alicujus sancii sic cssc polest iucida in hac pariter cum co in foveam aeternae damnationis prrc-
vita, quin aliquando aliquid habcnt tciicbrosum, ct cipilenlur (Mallh. xv), scd potius quam citius po-
si non in criminatibus, sallcm in vcnialibus. Pro lcrunt, nequam oculum eruant, juxta Domini nian-
pterea, fralrcsmci, seqiicntcs lucernam, id est ocu- datum dicentis : < Si oculus tuus dcxter scandalizat
lum nostrum Jesum Cluisiuni, atl illam bcatani vi- te, erue eum et projice a te (Mattlt. v). > Quod
tam toto desiderio festiuciuus, nbi perfectani mun- aperte condemnat illos qui, neglectis viris vila et
ditiam conscquamur cl fulgorcni. Luccrna vcro par- doclrina prseclaris, subliraant super candelabium
licularis est quilibel inagislcr praclarus cl spirilua- Ecclesise, carbones potius fumantes quam flamman-
lis, hujusmodi Dominus dicit : « Vos cstis lu-x ; tes, ut qui ingrediuntur lumen non videant. Lncer-
iiitiiuii (Maitlt. v). > Hic ad insiar solis sive luccrnoe,, D na singularis est in una quoque honiine ratio men-
oculos rationis in oinuibus, el si non ul auclor, lis, qusc ad instar luminis hominem illuminat, quid
sallcm ut miiiislcr illiiniiii.il, vi.iin viloe cxcmplo ct; fugicndum aut sequendum sit demonstrat, et ad
doclrina dciiionstrai, milli luccni susc doclrinoe nc- modum flammse superferttir naturaliter ad supcrio-
gat; qiiam qui ncg.il ab officio lticcrnrc se privat. ra. Hscc autem flamma diviMC graliae accensa non
Hiijusmodi Iiiccrnam Doniiiius '.n sanctis acccudit,, debet in abscondilo poni, id sst bestialibus moribus
non til ponaliir in ahseondilo vitrc solilarisc el ab- et corporis voluptatibus, non debet premi, vel ab-
scotiditae, ncque sub niotlio vit;c rcclusa;, scd supeir scondi, neque sub modio debet poni, sub mensura
cinineiiliain EcclcsiiC, iitqtii iiigrediuntur Ecclc- corporalium sensuum non debet includi, sed potius
siam, Iiinicn vidcanl boni cxcnipli el doctrinae. II?i super candclabrum, id esl super eminentiam totius
Dominus scmpcr faccrel, nisi merila moresqiu; hominis debet elevari, quatenus omnia membra
hominiim iir.pcdircnt. Merita quippe mali popul i sensusque hominis ei subdantur; ipsa vero regat,
exigtint qiiatenus supcr cos sublimctur non aliquiis provideat et dominetur. Haecautem non solum est
vir vila ct doctrina luniinosus , setl aliquis tenebro- lucerna, sed etiam oculus, id est speculalrix, scr-
sus, in majtis sui ipsius dctriincnluni et populi, Jo!i vatrix, et superior pars hominis. Oculus autem ra-
160? HOMILLE. — II. DE SANCTIS. IG9:>
tionis tunc est simplex, quando clarc ulilitcr et re- \ suum et causam gaudii sui Deo altribuunl, sed non
cte vidct. Qtiidam enim oculis clare vidct, sed non illi debilas gralias agunt, et ingrati sunt, ut novem
utiliter. Quidam vero oculis videt clare et ulilitcr, lcprosi qui ad reddendum ci gralias , quein curalio-
sed non recte. Porro clare videt, sed inutiliter, qtii nis suse auctorcm noverant, non redierunt. El sunt
bonum a malo perspicaciler discernit, sed discrele quidam, qui el gaudium suum et causam gaudii
nqneligit. Clare vero ctutiliter, sednon rerte videl, sui Deo attribuunt, et ei gralias agunl, scd finem
qui prudenter discernit et discretum uliliter eligit, gaudii sui ad aliquam vanam inter.tionem deffectunt,
sed electum ad debitum finem non dirigit. Ocufus ct vani sunt, ut hypocritse et omnes vanitatis ama-
igitur simplex est, qui et prudenter discernit, et lorcs. Qui ergo et quod gaudet, et unde gaudet Dco
discrelum uliliter eligit, et eleclum per bonam in- attribuit, et inde ei gralias agit, ct eumdem fmem
tenlioiicni ad Deum dirigil. Si igilur oculus ratio- eum constituil, in Deo profecto gloriatur, et bene
nis Iioc motlo simplex fueril, lolum corpus vitoevcl gloriatur, si de bono glorietur. Sunt enim quidam
operis, quoc lali oculo gubernalur, lucidum crit. Si qui de malo bono glorianlur, ut Paulus et caetcii
r.ulem ocultis rationis fuerit nequain, vcl tenebrose legis semuli, qui gloriabantur in persecutione apo-
disceriienilo, vel male eligcndo, vel oblique in fincin slplorum, arbitrantes « se obscquium piaestare Deo
maliini dirgendo, totum corpus viloevel operis, quoe [{ (Joaii.xvi),> habebant quidem zelum « Dei, scd non
tali oculo gubernatur, lenebrosum crit. Videigitur, secundum scientiara (Rom. x). > Sunt ct qui de
inquit, ne Inmen quod in te esl, tenebrm sint, id cst bono in malo gloriantur, ut hypocrilae, ct pejores
vide neratio lua, qute ledehet illuminarc.vel tcnc- sunl hypocritae enim dcbono, si quod faciunt vane
brose vel inuliliter vcl obliquc videndo, tenebrosa gloriantur. Sunt et qui de malo in malo gloriantur,
sit. Si autem, inquit, tolmn corpus tuum, ui cst vit;c ct pessimi sunt, ut illi « qui ltetantur cum nialc fe-
vel operis, lucidum erit, scilicet non habcns, nec ccrint, el exsultant in rebus pessimis (Prov. u). >
pcr ignorantiam nec per malam electioncin, ncc Sunt et qui de bono in bono glorianlur, el boni
per obliquam inleiitionem, aliqtiid teiiebrarum, crit sunt, ut illi de bono quod habenl, in Deo glorienlur.
lucidum toliiin, id csl lolus homo. Si enim ralio Qui ergo de bono in bono glorianlur, bcnc utique
lua cst tola lucitla ct viia ttta lola lucida, liuic pcr- ct discrete faciunt. Quare autem homo debeat »1011
feclc tolus eris lucidus, el oculus tuus omnino siin- in se, scd in Deo gloriari, ostendil, cuni subdit :
plcx. Tunc, sicul luceriia fulgoris iUiiininahii te, ut Non enim qui seipsum commendal ille probatus est,
videlicet sis lucidus penes teipsum, pcncs popu- scd quem Deus commendat, id est non ex hoc quorl
lum, ct pencs Deum. Itaque, fratrcs mci, oculum aliqtiis se probat est prolatus ct laudabilis, sed ex
mcnlis purgarc studeamus, non solum tenchrosa C hocquod Deus etim probat et conuiiendat.Sunl enim
epera, sed etiam lcnebrosas cogitationes fugiamus, qttitlam qui in conspeclu bominuui, vanis lattdibus,
hona opera ctim bona iiitcniione faciamus ; Deum vel siinulalis operibus sese probant et reprobantuv,
luicni opcrum iiostroruni coiisliluanitis,ad euin lolo ut jactalores ct hypocritac. Sunt ct alii qui in con-
dcsiderio festinemus ; vilescant nobis oiunia qtiocin spectu Dci de (idc et charitalc sua prsesiimentes.
hoe saeculo possidcmus, omnia qiisecunque possu- scse probant. Ei inde non ideo reprobanlur, sed
mus, ad coelcstes thesauros per opcra niisericordLc magis improbantur et luiniiiiantur, ul suam reco-
transferanuis,quatcnus stola actcrnreclaritalis iudui guoscanl infirniilatem, ut Pclrus dc se prxsumens
mereamur, prscslanle Dco cl Diiinino nostro Jcsu dixit: t El si oportucrit me roori tccum, non te nc-
Christo, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit ct gabo (Matth. x.wi). > Pcrmissus cst caderc, ut de
regnal in onlernum.Anien caetcro suam inlirmitatem agnosceret, cl non in se,
COMMUNEUNILS VIRGINIS. sed in solo Deo coiifiJcrel. Sic ct David cum quasi
XXX. de sc proesuniendo dixissct: « Ego dixi in abundan-
t.MCSVlRGI.MS. DE EPISTOLA AD CORINTIIIOS tia mea : Non movebor in octcrnum (Psal. xxix),
SERMO. mox de hac praesumptioiie sc corrcctum esse demon-
Qui (jloriatitr, in Doinino glorielur (II Cor. x), strat, cum subdil : «Avcrtisli facicni tcain a me, et
elc. Haec lectio tripartita est, fralrcs mci. Priaio factus sum conturhatus(ibid.).i Simililcr c.im de se
euim ni.iiiet Apostolus gloriantem in Doniino glo- prresumcndo dixisset : « Juravi el statui cuslodirc
riari. Secundo optat suam insipienliam supportari. judicia justitioc tuae (Psal. cxvm), > mox de hac
Tertio dicit se zclare nos zelo Dei. Prinium igitur prsestnnplione se corrcctum essc osleiulit cum
iiionel utqui gloriatur, in Dontinoglorietur. Porro ad subtlit : « llumiliatus sum usquequaqtie, Doiiiinc,
quod aliquis in Domino glorietur, tria concurrunt: vivifica nic secunduin vcrbum tuum (ibid.). > Sunt
Et quod gaudium suum et causam ejus Deo aiiri- ct alii qui coacti humililer et fine debito sese pro-
buat, et quod inde ei gratias agat, et quod gaudii banl, ncc tamcn ex hoc rcprobantur, sed potius cx
sui Dcum fiiiem constituat. Sunl enim quidam qui hoc Deus eos probal et commendal, ul Paulus, qui,
gautlitim suum ct causam gaudii sui, sibi, non Dco coactus a pseudoapostolis, sese commendat Corin
atlribuunt, ct superbi sunt ut illi qui dicunl :« Ma- thiis (// Cor. xi), ut magis audiant eum praedican-
nus noslra excelsa, et non Dominus fecit hoec ora- tem vera quam pscudoaposlolo pr-oedicante fal.->a.
nia (Deut. xxxu). > Et sunt quitlam qui gaudium Horao igitur se laudatsolis verbis, Deus autem lau-
IC07 RADULPIII ARDENTIS 1C0S
dat iinmiiiein factis. Homo se laudat, laudabilem /A promissis, exhortalionibus, niinis, vcrberibus ad
tanliwn se esse dicendo: Deusvcro laudat hominen), castitalcm ct sanclilatem provocarc. Cui auleni
cum laudabilem facicndo, conferendo videlicet ei pastor ccclesiasticus, dcbeat zclare Ecclcsiain osten-
gralias suas, et prsccipue virlutem humilitatis, qua dit Aposlolus curo subdit: Despondi cnim vos tini
instruaiur semperde sehumiliter scntire, nihil dese, viro virginem castamexltibere Cltristo. Multi cnini pa -
scd semperdeDeo proesumere,oninia Dco allrihiierc, ranympliij.scd tinus solus sponsus csl Jestis Chri-
ct ad Deum omnia rcferre. Htec honiinem probatuni stus,, Et niuilic sunt pcrsonoe Chrislo desponsala;,
atque laudabilem faciunt. Quanlo cnini qtiis magis sed una sola esl Chrisli sponsa, videlicet Ecclcsia.
fugil gloriani, lanto inagis cum gloria scquilur. Qua;, quamvis lam ex incorruplis quam ex corruplis
Sccundo oplat Apostolus suam insipientiam sup- corpore constet, tamcn propter fidci integrilatem
portari, citni subdit : Ulinam suslinerelh modicmn inviolabiliter conscrvalam, virgo casta nuncupalur.
quid insipienliw mew! sed el stipporlale me (II Cor. Quamvis aulem hxc dcsponsalio in utero virginali
xi). Porro suam insipienliam vocat Apostolus, hoc sit celebrata, lamcn Paulus ait : DespOnsavi, eo
quod scipsiim commciidare cst compulsus , cum quod desponsationis nunlius ct conciliator, quan-
scripluni sit : « Laudet te os alienuni, ct lton tuum lum ad Corinthios, fuit. Porro in desponsationo
(l'rov. xxvii). > Nuiiquani enini sunt alicujus probi- R ' qtiatuor coneurrunt, vidclicet consensus, pactio
lales ita splcnditlse, quin ex ejus orc fiaiit sordidsc. conjugalis, ex parte virginis arrha, ct dos ex parte
Essel igitur vere insipientia qtiod Apostolus sc com- viri. Hsec eatlem suiit in dcsponsauone Chrisli et
lnendal, nisi hoc humilitcr cl debito fine faceret, et EcelcsiiC Consentil cnini Ecclesia, siVe qllidibet fi
nisi magis in se Deum qtiam seipsum commciida- drlis anima sponte ut Christo inhoercat pcr fidem.
ret. Trcs enim causoe inveniuntur in saeris lilleris, Cum enim coctcra possit homo faccrc iiolcns, cre-
quibits sancti coguntiir sua bona humililcr rctrac- dere non potcst nisi volens. Pascilur se in dileclione
lare, vidclicet attt quando premunlur vehcmcnli atl- ct observantia niaudalorum Dei pcrseveraturum.
vcrsitale, bona stia ad consolalioncin ct spcm liunii- Chrisltis vero sponsus largilur ei acternaehscredila-
litcr rclract.int, ul Job qui dicebat . « Ocultis fui tis dotcni. lla ,ue, fratres mei, quia spopondistis in
ctcco, ct pcs claudo (Job xxix). > At qtiando mo- baptismo vos per fidein Christo sponso adhsercrc,
vcrc volttnt Deuni sumnium Judiccm ad niisericor- quia pacti estis vos in charitate ejus et mandalis
dirwn, ut Ezecliias, cui cum dictum csset a Domino: perseverarc, quod Spiritum sanclum accepislis in
« Morieris lu ct non vives, ait: Mcmenlo, Domine, pcccatorum rcmissionc, considerale diligenter, si in
quomodo aiiibulaverim covam te in veritale (Isa. { his persevcralis,proculdubio beati eslis, quam per-
xxxvm). i Atit quando volunt pcrstiadere audilori- cepturi estis dotem oelernae hsercdilalis. Quod zi
bus, iil sibi niagis acquiescant quam pscudopraedi- consonsum ct paclum desponsatioiiis veslrse fran-
catoribus, ut hic Paulus : Ministri, inquit, Christi gistis, festinate quam cilius polerilis, illud per poc-
sunl, ct cgo, (ut minus sapiens dico), plus ego. nitentise remedium, illud renodare, quoniam bcni-
Ilanc ergo insipicnliam suam optat Apostolus sti- gnus ct miscricors cst Dominus, qui post multas
stineri, ac si dicat: Opto ut mcam pcrsonam com- fornicationcs animam non solum recipere digiiatur,
inenilaiitcm non rcdarguatis, scd sustincalis; setl, inio ulad seipsum redeat horlalur. Unde ipse per Jerc-
quod plus esl, supporlale ,rac. Suslinemus ciiini ca miam dicit: < Si recedens a viro suo mtilier duxc-
(|u;c iioii approbanius. Supporlamus ea qtiibus con- rit altcrum virum, nunquid revertelur ad eum ultra?
sentiiiuis. Est ergo ac si dicat: Si infirm'tatcs el cx- Nunquid non polluta erit mulier illa? Et lu fornicata
ccssus patris vcstri spirilualis suslinerc el excusare es cum amatoribus multis, lamen ad me' rcve.terc,
(lebelis, et nialedielus esl, qui sicut Chani pudenda et cgo te suscipiam, ait Dominus (Jer. m). > Qtiis
paliisirtidcl.quanto magis vos meam propter vos su- visccra divinoemisericordise pensarc sufliciatj?Ilomo
sceptam insipicntiam siipportarcdebelis?Quarcau- peccator muliercm post fornicationem ad se rede-
lem eum in hoc supportare debcant ostendit, cuni r. tinleni recipere dedignatur, el Deus, qui ipsa mun-
subdil : JEmulor enim vos Dei winulatione. Ac si ditia est, animam post mtiltas fornicaliones ul ad
se redcat hortatur. Jam uoLds nullus excusalionis
aperlius dicat: Proptcr hoc debclis mc stipportarc
in hoc, quia proplcr dilcctioncm et salulcm veslram rclinquilur locus. Proptcrca, fratres mei, post mul-
facio totuin hoc. Est aulem hocc pars lertia, in qua las turpiludines ct prscvaricalioncs ad Dcum revcr-
Apostolus dicit se nos zelare zelo Dei. jEmulor enini lamur, scelcra noslra Iacrymis vcrocpceniteiitiae di-
pro zelo po-iluji est. Sanc qui zclat sponsam suam,' luanuis, operibus misericordiae rcdiinamus, jejuniis
et aflliclionibus corpora nostra castigemus, oratio-
(jualuor facil : eam ardenter amat, eam cullibus
exornat, omncs personas suspectas ab ea seque- nibus ct bonis operibus superni sponsi graliain
slrat, eam moiiitionihus, minis ct verberihus casti- iinploiemus, ad eum totis suspiriis et gciuilibus
gat. Sic faciehat Paulus. Sic facere debct oinnis clamcmus, quatenus ad suas a;ternas nuplias nos
iutroducere dignctur, et dotcm promissam nobis
pastor ecclesiaslicus. Dcbct enim Ecclesiam sibi
commissam ardcnter amarc, bonis moribus et vir- conccdat Dominus noster Je^us Cbristus, qui cum
tutibus cani exomaie, hserclicos, criminosos ct om- Palre ct Spiritu sancto vivil ct regnal Dcus per om-
nes animaruni corruptores ab ca sequestrare, eam nia ssecula. Amen.
4609 IIOMlLIvE.— II. DE SANCTIS. ICIO
XXXI. A est. Dcsignantur autem hae virgines per denarium
numerum, eo quod de illis ruina novem ordinum
UNIUS VIRf.INlS.SERM0 DE MATTHjGO. angelorum est restauranda, et quasi ordo decimus
DixitJesus dhciputh suis: Siinileest regnum cwlo- est restituendus. Quaebene dicuntur virgines, quasi
rumdecem virginibusquw, accipienleslampades suas, ah illecebris carnalibus sese continentcs. Unde me-'
exierunt obviamsponsoetsponsw(Matth..xxy), etc. In rito tam haequam illaedicuntur quinque, quae por-
hac sancti Evangelii lectione, fratres charissimi, nos tas quinque sensuum ab illicitis noverint refrena-,
Dominus horlalur ut cum omni sollicitudine et vi- re. Bene quoque ulrseque lampades, quse vasa am-
giiantia nos prseparenius, ne, ipso subito veniente, pla et lucida sunt, accipiunt, quoniam utraeque
ipsi imprseparati reperiamur. Sunt enim quidam operatipnes amplas et proeclaras facere contendunt.
nostrum qui (uude dblendum est) in nullo prsepa- Sed illae secum oleum non sumunt, quae pro noliis
rantur. Alii sunt qui, etsi in aliquo se praeparent, operibus suis non de conscientia sua apud Deum,
tamen iu aliquo imprseparati manent. Quidam enim sed ab ore hominum apuJ sseculum gloriam quae-
sunt qui nec fidem Christi habent, qui, ut ait Domi- runt. Istse vero cum lampadibus et oleum sumuiit
nus, jam judicati sunt (Joan. m). Alii vero sunt qui in vasis suis, quae cum bonis operibus suis inten-
et fidem habent, sed opera non habent. Qure qui- B tionem divinoeglorise recondunt in conscienliis suis.
dem fides, teste sancto Jacobo, mortua esl (Jac. n). Unde Apostolus ait gloriam nostram esse testimo-
Alii vero sunt, qui etsi fidem et opera habeant, ta- niumiiostroecoiiscientiae(/l Cor. i); et alibi :« Pro-
men inde gloriam humanam, non gloriam Dei ca- bet,'inquit, unusquisque opus suum, et sic in se-.
ptant: hi, ut Dominus ait, « jam receperunt mer- metipso gloriam habebit, et non in altero (Gal. vi).>
cedem suam (Matth. vi). > Alii item sunt qui ex Unde recte istae prudentes dicuntur, quse pro tem-
operibus suis divinam gloriara pariter et humanam poralibus et caducis operationibus, aeternam glo-
captant, sed ecce (ut ait Jacobus) < vir duplex ani- riam emere norunt. Et illaeecontra fatuoe dicun-
mo inconstans est in operibus suis (Jac. i). > Alii tur, quoe totum laborem suuui pro ventulo vanaa
vero sunt qui, etsi in proposito sui operis principa- glorise vendiderunt. Notandum est tamen quoniara
liter divinam gloriam quserant, tamen in ipso Opere, juxta Evangelii textum videtur quod hae fatuacvir-
kumana gloria sese latenter adjungit, qiioeex magna gines opera sua non fecerunt intentione laudis hu^
parte meritum boni operis excludit. Contra quod iiiansc,sed propteradventum sponsi,scriptiimquippe
nos Dominus monet, < Facieute, inquit, le eleemo- est: Accipienles lampades suas,exierunt obviamspon-
synam, nesciat sinistra tua quid faciat dextera tua so, In quo causam finalcm videtur significare, quasi
(Matlh. vi).» Alii sunl qui; elsi gloriam in opere ^1 dicat : Propter hoc acceperunt ut exirenl obviam
latenter surgentem penilus repellant, tamen gloriam sponso. Non ergo propter hoc quod principaliter re-
ab hominibus oblalam penitus contemnere non qHirerent in operibus suis vanam gloriam, fatuae
valent. Qui, etsi erubescant et indignos se essc di- dicuntur, sed quia gloriam, a latere surgentem, vel
cant, tamen interius animus ad laudes loetatur, ab hominibus ohlatam, non contempserunt. Quid
crescit etelevatir. Qui nisi tempestive refrenetur, ergo patientur illi qui principaliter ex operibus re-
merces operis tola evacuatur. Quam subtilis quippe quiruntvanam gloriamj cura sic reprobentur et illi
vanae glorise sit pugna, nemo adverlit, nisi qui ei qui eam non requirunt, sed ohlatam non contem-
bellum intulit. Caeteri vero humanam gloriam aut nunt? Tertio, de dormitione earum subjungitur :
quaerentes, Sut oblalam non respuentes, in adventu Moram autem faciente sponso, dormitaverunt omnes,
jndieis impraeparati et sine lumine reperiuntur. et dormierunt. Porro mora ista est a primo Chrisli
Hinc est quod Dominus regnum ccelorum, id est adventu usque ad secundum. Non est autem hse<;
Ecclesiam regnum ccelorum sperantem, assimilat mora pensanda, juxta Christi divinitatem, cuioranfa
prudentibus et fatuis virginibus (Matth. xxv). Sunt suut prsesentia. Unde de eo dicitur : < Quoniam
autem parabelse hujus septem particulae. Primiim D mille anni ante oculos tuos tanquam dies heslerna
enim, virgines in adventu sponsi se praeparant; se- quse prseteriit (Psal. xxxxix). > Nec secundum re-
cundo, dormiunt; tertio, sponso veniente, surgunt; proborum mentem, qui secundum Christi adventum
quarto, fatuae a prudentibus olcum petunt, nec ac- nunquam vellent advenire, eo quod tunc eorum pce-
cipiunl; quinto, cum sponso inlroduclis prudenti- nse duplicabuntur, sed, juxta electorum mentem et
bus ad nuptias janua clauditur; sexto, fatuoe cla- dcsiderium, qui eum in consumniatione sure gloriae
milanles repulsam paliuniur; septimo, per hoc advenire desiderant. Quorum desiderio, omnis festi-
omnes vigilare admonemur. Primum igitur, ora- nantia mora reputatur. Unde et illis clamantibus in
nes virgines sponsi adventum sperare et in aliquo Apocalypsi dicitur : <Sustinete adhuc modicum, do-
se praeparare demonstrantur, cum dicitur: Simile nec impleatur numerus fratrum vestrorum (Apoc.
est regnum cwlorumdecem virginibus quw, accipien- vi). > Dormitaverunt, inquit, omnes et dormienunt.
tes lampades suas, exierunt obviam sponso et sponsm: Dormitare est aegrotare, dormire autem mori est.
Hinc palet quod infideles, et illi qui in nullo ad ad- Omnes igitur virgines dormitaverunt et dormierunt,
ventum summi judicis se prseparant, in hac para- quia segrotando ad somnum mortis accesserunt.
bola non includuntur; illorum enim cerla damnatio Tertio. de excitatione earurri subiuneitur. cum di*
PATBOL.CLV. 51
»011 RADULPIII ARDENTIS
citur : Media autem nocle clainor faclus est : Ecce A dcs eorum. Quinto, venit sponsus, et prudentes in-
sponsus venit, exile obviamei. Por-rotraditio Judaso- trant cum eo ad nuplias, unde et subditur, dum au-
rum cst Dominum ad judieium raedia nocte esse tem irenl emere, venit sponstis, quia, dum fatuae vitaa
venturum quia in nocte raedia percussit ./Egyplum. suae testimonium foris quaerunt, judex venit, qui
Sed nos hic per mortem intelligimus ignorantiam, non opcra, sed mentes attendit. Et qumparatw erant
quia scilicet Dominus sic improvisus et repente ad intraverunt cum eo ad nuptias, el clausa est jantta.
judicium festinabit, quod a neinine valebit compre- Quis pensare sufficiat, fratres mei, quid horroris ha-
hendi nec prsevideri. Scriptum est enim : < Dies heatquoddicitur,t)cniisponsus ? Quid dulcedinis,cum
Domini, sicnt fur, ila in nocte veniet (II Petr. in).> dicitur, intraverunt cum eo ad nuptias ? Quid ama-
Clinnor, inquit, fucius est. Hoc est qtrod Dominus ritudinis, et clausa estjanua? Quid enim magis hor-
in Evartgelio dicil : « Amen, amen dico vobis, qui3 rcnduni est nobis.peccatoribus, quando summus ju-
veiiii hora in qua omnes qui in monumentis sunt dex et peccatorum ultor venit ? Suo enim adventu
audiant vocem Filii Dei (Joan. v). > Et Apostolus : elementa concutit, tcrram ccelosqueaccendit, homi-
« Dominus, inquit, in voce archangeli etin tuba Dci nes et angelos ad judicium trahit. Unde ipse per
descendet de ccelo(I Thess. IV).» Quis clamor? Ecce Prophetam : < Adhuc, inquit, semel et ego movebo,
tfionsus venit, ad consociandam sibi perpetuo Eccle- B non solum terram, sed etiam ccelum (Agge.u). > Elsi
Hiam sponsam suam. Exilc obviam ei. Hoc est quod aiite ejus conspeetuni virtutes ccelorum movebunlur,
Apostolus ait : < Et nos rapiemur simul cum illis ut in Evangelio dicilur (Luc. xxi), et columnaecoeliy
in nubibus obviam Christo in aera (Ibid.). > Ad ut Job teslatur, contremiscent (Job xxvi), quid fa-
!>anc voccm omnes virgines surgunt, quoniam ad cientpeccatores? < Et si justus vix salvabitur, im-
proeceptiim Cliristi omncs lani boni quam mali a pius et peccatorubi parebunt ? >(/ Pelr. iv.) Quantus
:icpulcris cxibunt. Lampades ornant, quia de operi- terror erit, fratres mei, eum quem etiam tranquillum
bus suis reddere ralionera parant, sed dissimiliter, mens humana capere non valet, iratum videre?
nam boni in ca puritate in qua ea fecerunt demon- Quanta confusio erit omnibus occultis turpitudH
strare parant; reprobi vero impuritatem operum nibus, in conspectu omnium hominum angelo-
suorumcolore palliatiouis simuIarelaboraul.Quarto, rumque propalalis erubescere? Quanta desperatio
fatuaea prudentibus oleum pctunt, ctini eis dicunt: erit tormenta sibi parata videre, et nullum reme-
Date nobis de oleo vestro, quia lumpades nosirm ex- dium invenire? quem diem intuens proplieta ait:
siinguunlur. Porro fatuarum lampades exstinguun- < Dies illa, dies irae, dies tribulationis et miserite,
tur, quia earum opera.quaeforisclarahominibus ap- dies calamitatis et angustiae, dics nebulseet turbinis,
paruerant, in adventu judicis intus obscurantur, et C dies tiiboeet dangoris (Soph. i). > Quantis asperila-
a Deo retributionem non inveniunt, quia pro eis rc- tibus vidit illum diem reprobis amarescere, quem
cepemnt laudes quasaKaverunl. Quid ergo est quod tot amaritudinibus non valuit explicare ? Quae vero
tunc a prudentibus oleum petunt, nisi quod cum in major dulcedo poterit coniingere justis quarn de
adventu judicis sc vacuas intus invenerunt, more ejus visione gaudere, quam cseleri tremebunt, et
solito, testinionium foris quserunt. Ac si a sua fidu- cum eo ad seternas nuptias inlroire, et a divini awo-
cia deceptae proximis dicant: Quia nos quasi sine ris amplexibus separari non posse? Et quae major
bono operc repelli conspicitis, dicitc de nostris ope- amaritudo poterit contingere reprobis quam a ccetu
ribusquid vidistis. Sicque testimonium homiiuim, sanctorum janua clausa in seternum sequestrari, et
qui co.rda non vident, habere volttnt apud Dcum, dsemoniorum horribili collegio in setcrnis crucia-
qui est inspector cordium. Scd quid prudcntes vir- tibus aggregari? Tunc regni janua lugentibus clau-
gines respondeant audia_-iius. Ne forte, inquiunt, detur, quae modo prjenitenlibus quotidie aperitur.
non sufficial nobis et vobis. In illo enim die cujus- Erit quippe tunc poenitentia, sed infrucluosa, quia
quc testimonium vix sibiipsi suulcit, quanto miiius nequaquam veniam est consecuturus qui modo
et sibi et proximo. Neque enim alieno testimonio aptum venioe negligit tempus. Unde Apostolus :
quis juvatur apud.Deum, cui omne cor patci. Ncque «Ecce nunc lempus acceptabile, ecce nunc dies sa-
bonorum virtutes possunt vitiamalorum rcdimere, lutis (// Cor. vi). >
cuiii quisque promeritissuis recipiet. Iie, inquiunt, . Sexto fatuae repulsam patiuntur, unde ct subditur;
polius ad vendentes et emite vobis. Non danl consi- Novissimeveniunt, el reliquw viryines dicenles : Do-
lium, scd potius eas increpant ct commemorant mine, domine, aperi nobis. At ille respondens ait:
crimen earum. Venditores quippe olei sunt adula- Amen dico vobis, nescio vos. Non dicitur quod eme-
torcs, qui dant inaneiii laudem, et accipiunt aliquam runt oleum, quia lunc nullum erit gaudium de lau-
mercedera, De quo oleo ait Psalmista : « Oleum au- dibus alienis, sed-in angustiis redeunt ad implo-
lem peccatoris non impinguet caput meum (Psal. randam Dei misericordiam, qui eis dicit: Nescio vot,
CXL).> Per caput principalior pars hominis, scilicet id esVper vitae meritum non aguoscOvos. Pensate,
mens designatur. Impinguat ergo oleum eaput pec- fratres mei, quanla confusio et quantus dolor erit
eatoris cum denwlcet nicntem laus adulantis. Ac si pro momentaneis et vilibus voluptatibu-s, a consor-
dicant : Ite, et more vestro venamini laudes homi- lio Dei et sanctorum perpetuo excludi, pulsare.ei
uum, ct viilenmtisqiiid possint vobis prodesse lau- repulsam pati, pcenitere et non invenire iiidulloiviii,
 1615 H0MILL4S. — II. DE SANCTIS. 1614
lugere et non invenire consolatorem, orare et noni A qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnal
invenire exauditorem. Ibi enim a Deo non potestt Deus. AriiCn-.
mereri quod petit qui hic noluit audire quod jussit. XXXH.
Qui tempus terapestivae poenitentise hic perdit, fvu- UNIUSCONTINENTIS. DE LIBROSAPIENTIJE SERMO.
stracumlacrymisantejanuam venit. HincDominus i Mutierem fortem quis inveniet? Procul etde ullimit
per Saiomonem: « Vocavi et renuistis; extendi ma- ftnibus prelium ejus, ele. (Prov. xxxi.) Juxta litteram,
nura meam, et non fuitqui aspiceret; despexistis om- fratres mei, videris Salomon sexum femineum tantis-
; nc consilium
meuin, et increpationes meas neglexi- per ad vitia proclivum, quod vix aliqua matrona repe-
stis. Ego quoque in interitu vestro ridebo et subsan- riri possit honesta, unde et ipse dicebat: < Virum ex
riabo, cum vobis quod limebatis advenerit (Prov. i). > mille unum reperi, mulierem vero ex mille unam
Septimo generalis admonitio subinfertur : Vigilate: non reperi (Eccle. vn.); propterea admirans con
itaque, quia nescilh diem neque horam. Ac si dicat: queritur et quserit dicens, Mutierem fortem qttis
Vigilate in vestri prseparatione, ne imparati reperia- inveniel? Oppositio videtur esse in adjeeto; nam
niini, summo judice veniente. Quare autem sit nobis; si mulier, quomodo fortis? aut si fortis, quomo-
semper vigilandum ostendit, cum subdit: Quianesci- do mulier? Porro in muliere triplex est infirmi'
tis diemuequeheram.Si prsesciremus horam vocalionis B tas, videlicet infirmitas carnis, sexus et molli-
nostrse, aliudtempus pcenitentise, aliud tempus volu- tiei conjugalis. Itaque mlilierem in hac triplici
ptatibus possemus aptare. Sed qui praesentem inlirmitate fortem quis inveniet? Procul et de ulti-
diem nobis ad poeniteiiliam dedit, crastinum non mis finibus pretium ejus. Ac si aperte dicat: Raro
promisit. Semper ergo debemus vigilare, semper- potest repPriri. Et si potest reperiri, certe raris et
queparati esse. Sed nos non solum commissa pcccata pretiosis et de longe requisitis divitiis potest com-
non plangimus, sed eliam quae plangantur auge- parari. Est qilidein rara, sed quanto rarior, tanto
nius. Ecce nunc diem ipsum de quo loquiraur, quam pretiosior. Scriptrim est enim : t Gratia supergratiam
ad nuptias conversionis accepimus, et tanien rea- mulier sancta et pudorosa (Eccli. xxvi). > Deinde
tusnostros flere recusamus. Et si nos aliqua aegri- quse sint officia, et quse merces fortis mulieris expo-
tudo corripiat, si signa segritudinis vicinitatem desi- nit. Primum autcm fortis.mulieris est, quod sit fi-
gnant mortis, inducias cum fletibus flagitamus, delis, non solum erga Deum, sed etiam erga virum
<juas acceplas nunc aspernamur. Refert beatus suum. Quod per consequens demonstrat, cum sub-
Gregorius quod quidem vir nobilis fuit in provih- dit: Confidit in ea cor viri sui. Ex fidelitate enim
cia Valeriae,nomine Crisorius, tantum plenus vitiis mulieris sequitur quod vir ejiis in ea confidat,
«juantum rebus, superbia tumidus, carnis susc vo- 'C quod scilicet ei fidem et dilectionem, et in corde ct
luptatibus subditus , avarilia; facibus accensus, in opere, et in rebus sit observaturam. Et propter
qui ad extremum veniens, ea hora qua crat mori- hoc ipso providente spoliis non indigebit, id est
lurus, vidit apertis oculis tetros et nigerrimos spi- acquisilis divitiis abundabit-. Et hoc contra illam
ritus coram se assistere, et ad se rapiendum vehe- mriierem quse fidem violat nuptiarum, thorum
menter imminere. Coepit tremere, pallere, sudare, maculat conjugalem, viriim spernit, et ideo seter-
et cum magnis vociBus inducias petere, (iliumque nse indigentise subjacebit. Setuhdum officiuui est
suum, nomine Maxinuim, clamando vocare: « Maxi- quod sit de sibi collalis bonis viro grata, dequo sub>
me, curre, et in fide tua me suscipe. > Turbalus ditur : Reddet ei bonum, ct non matum, omnibus die-
mox Maximus adfuit, lugens famula convenit, sed bus vilw suw. Sicut enim ingratoe mulieris est red-
illos malignos spiritus videre non poterant, scd dere viro suo malum pro bono, vel bonum, sed non
eorum prsesentiam in confusione, in pallore, in perseveranter, vel ex malo (ine, ita gratae mulieris
tremore et pavore ejus qui trahebatur videbant. est reddere viro suo bonum, id est reverentiam,
Pavore autem eorum tlle vertebatur in lectulo, ja- subjectionem , obedientiam et officiositatem, et
cebat in sinistro latere, aspectum illorum ferre non hoc cum dilectione et perseverantia. Tertium
poterat, vertebatur ad parietem ne videret eos. ofliciUm fortis matfonae est seihper aliquid ho-
Cumque jam nimis contraclus dcsperaret, coepit ncsti et utilis operis agere, ne diabolus, qui sem-
clamare inducias usque mane. Et in his clamoribus per otiosis insidiatur, inveniat eam otiosam. Unde
de habitaculo carnis est evulsus. De quo nimirum et subdit : Quwsivit lanam et linum, et operata est
constat quia pro nobis, non prO se, ista viderit, ut consi/io,idest, artc manuum suarum. Lanificium enim
ejus visio nobis proficeret, quos Dei longanimitas conveniens est, ut habeat unde suos vestire, hospi-
exspectat. Nam illi quid profuit qui ihducias quas tem operire, nudum vestire queat. Et hoc contra il-
petiit non accepit? Itaque, fratres mei, semper ses- lam quse mavult otiari, jacere, et ih stercore suo
timemus extremum diem nObis imminere, semper putresCere, quam aliquid operari. Quartum ofiicium
eertemus nos magis ac magis praeparare. Sic viva- est, sibi, et domui suse et indigentibus Victualia sa-
mus, sic nos habeamus, ac si jam moriluri essemus, pienter et juste providere et conservare, quibus cur-
quatenus suramo sponso venienti parati ei occur- sum hujus vilae possit consumroare. Unde subdi*
rere valeamus, et cum ipso ad seteriias nuptias tur : Facta est quasi navis institoris, de longe portans
iritreire, prsestante Domino nostro Jesu Christo, panem suum. Hinc Joeeph qui frumenta in ful«ran\
10'.S UADULPIH ARDENTIS 1016
famem conservavit, commendalur,'ct salvator ntin- A tribuit qui indigentis verecuntliam prsevenit. Un-
cupatur Qtiiiiluni oflicium est, diluculo unicuique decimum officium est, familise suse contra fiigus,
scrvorum et ancillarum opera injungere, ne vacent, cseleraquc necessaria providere, unde subdilur :
et cibaria dislribuere, ne deficiant, unde subdit: De Non timebil dontui sua a frigoribus nivis; omnes
nocle consttrgit, dcdiique prwdam, id est ofliciumac- enim domestici ejus vestiti sunt duplicibus. Hinc
quircndi domesticis suis el ancillh suis cibaria. Scri-' Apostolus: « Si quis suorum et maxime domestico-
ptiim csl eniin : <Cibaria el virga, et onus asino pa- rum curam non habet, fidem negavit(/ Tim.\). >
nis ctdisciplina el opus servo. Multani namque mali- El poeta:
tiam docuit otiositas (Ecdi.xx.vin). > Ilinc Aposlolus : Non sibi sed domino gravis est, cui servit egestas.
< Quinoiilaborat,nonmaiiducet (IIThess.m). »Sex- Duodecimum ofhcium bonoe matronoe est seipsam
ttim officiuniest rectiorem et honestiorem modum vi- honeste ct decenter ornare, ut placeal viro suo, ite
vendi considcrare, ct eo modo vivere. Porro reclior et si fortc ci displiceret, ei forte occasio fornicationis
honcslior modus vivcndi est agricullura. Uude sub- fieret, undc et subdilur : Strangululam veslem fecit
ditur : Consideravil agrum, id est agriculluram, et sibi, byssus et purpura indumentum ejus. < Mulier'
emileum. Defrucln, id esl labore manuumsuarum quae nupta est, cogitat quomodo placeat viro (I Cor.-
ptuniavit viueain. Ilunc vivcndi modum commciidat " vu). >Sicut enimcultior cultus reprehensibilis est irt'
Psalinisla, diccns : « Labores manuum tuarumquia vidua, sic inhonestus in conjugata, si tamcn per
manducahis, beatus es, ct bene libi erit (Psal. liunc non alieno viro appetil placcre, sed suo. Quas;
xxvn). » Scpliinum oflicium f st, in virtute castilatis enim ob hoc scornat ut alienis placeat, hoc ipso jam
el cselcraniiii virlulum opcribus se forliler excrcerc; est mcecliala. Tertium decimum oflicium mulieris
iiiule stibdit : Accinxil foiiitudine lumbos suos,ct cor- fortis est, bono exemplo et verbo virum suura ho-
roboruvit brachium suum. Hoecenim sunt ornamenta nestare et sanctificare, juxta quod Aposlolns ait:
quoeprscciptie bonani malronam exornant : cingu- « Sanctificatur vir infidelis per mulierem fidelem (/
lmii caslitatis, perichelides bonse operalionis, pe- Cor. vu); > hoc est ergo quod sequitur : Nobilis iri
pluni pudoiis, monile bonse eruditionis, inauris obe- portis vir ejus, id est in judicio, cum sederit cuni
dientiic, torques priidenlise, annilla subjectionis. Et senaloribus terrw. Sicut enim mulier inhonesta Vi-'
ksec contra illas quoe ad nullum boiium se accin- rum suum reddit verccunduni et latibundum, iia
gunt, sed in sola libidinc fortes sunl. Octavum ofli- mulier honesta virum suum reddil nobilem atque
cium est, guslare et experiri quara sit bonum, de solemnera. Quarlum decimum officiumbonseet san-
negotio agrieulturae, et de caeteris reclis laboribus „ ctoe malronoe est, quamdam telam innocentis el
sibi et indigentibus neccssaria providere , et pro- mundse vilse ordiri et perficere, et ad ejus emendam
pterea non solum in die, sed ctiam in nocte juslis negotiationem, Chananseum, id est quemlibet extra-
laboribus instare. Quatuor enim utilitates confert neum negotiatorem, bonas negoliationes quaerenten»
labor nianuum : vitia destruit, virtules nutrit, ne- per semulationem accingere. Unde subditur : Sindc^
eessaria parat, eleemosynam donaU Unde et subdit: nem fecit et vendidit, el cingulum tradidit Chananwo.
Gustavit et vidit quoniam bona esl negoliatio ejus ; El hoc contra illas quse telam infamise texunt, et ad
non exslingueiur in nocte lucerna ejus. Hinc Paulus, illam malo exemplo, reliquas feminas accingunt.
ncpro suslenialione sui ct suorum qttemqnam gra- Quinlum decimuni officium est se fortibus et ho-
varet, dicil se laborasse, et alios hortatur ad Iabo- nestis moribus tanquam quibusdam indumentis in -
randum, dicens: « Magis autem laboret unusquisque duerc, Unde subditur : Forlitudo et decor indumen-
manibus suis, ul habeat unde tribuaj. necessi- lum ejus, et ridebil in die novhsimo. Non ait, ridet,
talem patienli ( Ephes. iv). > — « Beatius enim qiioniam « vse vobis qui ridetis (Luc. vi). >Et hoc
esl dare quam accipere (Act. xx), > Qui cnim contra illas quae dissolutione cl turpitudine sese in-
dat, Deum imitalur, qui accipit, foenerator est. duunt,ct incachinnum sese effundunt. Sextum deci-
Nonum olficium est, non solum ad forlia et ma- B muni oOieium est, filios ct familiam suam in sa-
gua, sed et vilia et huniilia opera (si locus fuerit) pienlia, etin lege Domini exemplis et verbis erudire,
manum apponere. Unde subditur: Manumsuammi- unde subditur : Os suum aperuit sapientim, el lex
sil ad forlia, el diyili ejus apprehenderunt fusum. Sic- clemenliwin lingua ejus. Cum autem lex tam cle-
ut enim supcrbse mentis est opera humilia ahhor- mentiae quani justitise sit, tamen hic lex clcmentiae
rere, ila humilis mentis est nullam operum vilita- dieitur, ul meminerit matrona clementiam, quam
tem (si locus fuerit) evitare. Decimum officium est lex praccipit, in familiam habere, sicut Dominum
operihus misericordire insistere, ct inopi.non sohun vult invenire. clementem in se. Et hoc contra illas
pctcnti, sed et peterc erubesccnli, prreveniendo pal- mulieres, quae turpiloquia et impudicas cautilenas
mas lafgiusextendere.Undeetsubdil: Manum suam discuni, et legom Dei non curant. Septimum deci-
uperuil inopi, et palmas suas extendit ad panperes. mttm oflicium est, omnes semitas domus suae,-sive
Ilinc Psalniista : « Beatus qui intelligit super egc- inutiles, sive utiles, sive noccntes considerare, unde
iium el pauperera (Psat. XL).> Supcr egenum intel- subdilur : Consideravit semitas domus suw, etpa-
ligit qui, intelligens aliquem egere, non exspectat ut nem otiosa non comedil, sed potius vigilando et la-
petatur, sed praevcniens munus exlendil. Bis cnim borando, scmitas per quas bonum domui provciike
1017 HOMILL-E.— II. DE SANCTIS.
poterat, aperuit, el eas per quas damnuni domui A inveniet? ac si apertius dicat: Ecclesiam vcl eliam
provenire polerat, obstruxit. Et hoc contra luxu- auiinain in tot iufirniilatibus mollen) et infirmam,
• riantes viduas,
quas Apostolus redarguit, dicens : quis inveniens poterit contra easdem inliimitates
< Simul et otiose discunt circuire domos, necsolum faccrc forteni? Procut. Qtiasi dicat : Nostri non est
otiosse, sed et verbosse et curiosse (/ Tiin. v). > temporis nec nostri similis, sed procul intervallo
Sequuntnr mercedes forlis mulieris. Prima mer- temporis, a Sal mone usqtte ad partum Virginis.
ccscjus est, lausfiliorum,unde subditur : Surrexe- Et de ultimis, inquit, finibtis prelium ejus, quia « a
rtini fitii ejus, subaudi, ad bonos raores, virtules ct summo ccelo egressio cjus (Psal. xvm). > Non enint
opera. El bealhsimam prmdicaverunt eam, eo modo Chrislus aliud prelium pro nobis dedil quam su-
qjo artilicium prsedicat artilicera, fabricatura fa- ipsum. Deinde commcndat Ecclesiara vel animam
brum, factura factorem, sicque fllii bene cruditi forteni primum a virtutibus, deindc a prremiis suis.
matrem eruditricem. Secunda laus est viri. Unde Primum igilur coniniendat eam de lidelitate cum
subditur : Vir ejus laudavit eam, quasi dicat : Cui subdit : Confidit in ea cor viri sui. Vir est Christus,
bene credi debet, tanquam illi qui secreiorum suae unde < despondi eiiim vos uni viro virginein caslam
conjugis diligens est perserutator. Quibus autem exhibere Christo (// Cor. xi). > Christus ergo in
vorbis eam laudet, ostenditur cum subjungitur : Ecclesia vel in forti anima confldit, dum eam fide-
Multie filim congregaverunt divitias, tu autem su- lem et in se confidenteni facit, ut nulla adversitate,
pergressa est universas, quia videlicel non fallaces et nec etiam ipsa morte, ab eo separari possil. Unde
vanas, ut caeterse, sed potius spiritualcs el aetcrnas Aposlolus : a Quis nos separabit a charitale Dei?
tibi congregasli, unde et suhdit: Fullax gratia, siye Tribulatio, an fames, an gladius? > (Rom. vm.) Se-
iniago et vana est pulchriludo. Fallax quippe est gra- cundo, eam coraniendal de acqui6ione, cum sub-
tia, sive imago temporalium divitiarum, vana etiam dit : Et spoliis non indigcbit. Spoliat quippe Eccle-
cst pulchritudo corporalium bonorum, quia sive in- sia vel quselibet fidelis anima diabolum, dum quoti-
terioribus divitiis non solum non prosunl, imo etiam die a faucibus ejus vasa caplivitatis eripit, et ag-
obsunt. Unde Salomon : <Quid prodest stulto hahere gregat gregi fidelium; quod facerc, cst vicloiiam
divilias, cum sapienliam eraere non possit (Prov. Christi imitari. Tertio, conunendat eam de graiilu-
xvu), > imo etiam nocet. Divitiaein manu insipientis dine, cum subdit: Reddit eibonumel non malum om-
gladius est in manu furentis. Et iterum : < Circulus nibus diebus vitm suw. Reddet Ecclcsia sive aninia
aureus in naribus suis, est mulier pulchra et fatua Christo bonum cura, proeceptis vitociiiuneribus.recte
(Prot'. xi). >Sus enim etsi habcat circulum aureuni _ vivendo ei respondct. Scd quia quidam bonum fa-
in naribus, non ideo minus subdit eum verlendis ciunl, sed illud intentione vanoc glorisecorrumpunt,
stercoribus. Sic pulchra et fatua mulier, quamvis addit : Elnonmalum. Sed quia quidam bona faciuiit
splendeat aurea pulchritudine, non ideo minus ve- elbonaintentione,sednon perseveranter, aildit: Om-
retur eam subdere sjarcoribus luxurise. Unde au- nibus diebusvitwsum.Txmc igilurChristo Lene grati
tem procedant verae divitise ostendil, quia ex Dei stunus.cumbonum simpliciter et pcrseverantcr ope-
timore, qui est initiura sapicntiae (Psal. cx); unde ramur. Quarto commendal cam dc studio prsesentis
subditur : Mulier timens Deuin ipsa laudabilur. Mu- operalionis cum subdit: Qumsivit tanam, et linum,
lier enim quae timet Deum non servili, sed casto ti- el operata est consilio manuum suartim. Porro Ecclc«
more, vcre laudabilis est, quia laudabitur aeterna sia.vcl unaquaeque fidelis anima, tunc quocrit lanani
laude. Tertia merces, est remuneratio et praesens otlinum, qiiaudo in simplicilale vitse, et in castiga-
sive futura, unde subditur : Date ei de fructu ma- tione carnis studet, et in his prudenler se exercct,
nuum sttarum, quoniam et vir uxoris suae fidem et ne citra remaneat vel ultra exccdat. Quinto com-
virtutem agnoscens, eam hic remunerat dilectione, mendat eam de bono proposito et perseverantia, cum
beneficiis et honore. EtDeuspropterquemfidelisex- subdit : Facta est quasi navis institorts de longe por-
stitit, remunerabit eam in fine secundum quod me- D tans panem suutn. Porro Ecclesia, sivefidclis anima,
ruit, seterna beataque glorificalione. Quarta merces ad inslar navis fluctus prses.entis soeculi dcsiderio
est Iaus et praesentis et aeteriii judicii. Unde subdi- transit, et ad portum salutis lendit, ut merccs bonas
tur : Et laudent eam in porlh opera ejus, Quoniam commutet in meliores, et dcoterrenis emat coelestes.
ct hic senatorcs laudabunt in concilio suo virtutes Et interini ne deficiat, panem verbi divini secum de-
sapieutis mulieris, et in magno judicii die Deus fert, quo seconforlat. Sexlo, commendat eam de
omnium judex et reniuneralor laudabit eam, di- sollicitudine fraternae charitatis , cum subdit: De
cendo ei et caeteris juslis : « Venite, benedicti Pa- nocle consurgit, dedilque prwdam domeslicis suis , et
tris mei, percipite regnum quod vobis paratum est cibaria ancillis suis. Sic qusciibct fidelis anima
ab origine mundi (Matih. xxv)-, > propter salutem proximorum, a quiete conteni-
Mystice vero, videns Salomon genus humanum plationis suse surgit, et dat praedam domc -
tot erroribus implicatum, et quod homo in carnis sticis suis, cum eos quos diabolus rapuerat, (idelibus
infirmitate et in lubricitate mundanse vitoeet inter adjungit. Et cibaria ancillis, cum infirmiores, ne in
tentationes positus. et quod peccato vix resistcre opereniandatorumDei lasseseant, sustentat et reficii.
possit, conqueritur e( qurcrit: Muliercm fortem quis Scptimo, de spirituali nogoliatione eam commendat,
1619 RADULPHI ARDENTIS 162»
cuni subdit: Consideravil agrum et emi.l eum. De A Hsec significat diversarum virtulum varietatem, qua
\ruciu mantium suarum plantavit vineam. Conside- sancta Ecclesia vel fidelis anima decoratur, Juxta
ravit enim primiliva Ecclesia, et adhuc quotidie illud : «Astititregina a dextris tuis in vestitu deau-
quaeque fidelis anima, mundum spinis viliorum rato, circumdata varietate (Psai. XLIV).> Byssus,
horridum, elemileum, cum talenlum verbi audito- exercilalionibus multis ad candorem ducitur. Rur-
ribus tradit. Et in eodem agro plantavit vineam, id pura de sanguine muricis tingitur. Ecelesia, vel fide-
est, Eeclesiam quam de fructu manuum suarum lis anima, tunc bysso et purpura induitur, cum ca-n-
plantavit, quia non solum verbis, sed etiam factis dore castitatis et sanguine martyrii exornalur.
et virtutibus conlirmat eam. Octavo dc fortitudine Quarto decimo,de nobilitate sponsi commendat eam,
eam commendat, cum subdit: Accinxil fortiludine cum subdit: Nobitis inporlh virejus cum sederit cum
lumbos suos, fluxas scilicet voluptates et volunlates senatoribus lcrnc.Porlasvocatjudiciuni, eoquod anti-
virlute continenlise in se restringendo. El roboravit qui in portis indicabanl ut requirenlibus prscsto es-
brachium suttnt, ad perftcienda virtutum opera sese sent. Itaque Christusqui ante tribunalPilali apparutl
praeparando. Et bene-primo lumhos accinxit, et post ignobilis, in judicio et in portis seternsecivitatis ap-
brachium roboravit, quia bonum opus apud Deum parcbit nobilis el gloriosus cum apostolis , et eurji
non accipitur, nisi prius luxuria restringatur. Hinc eis qui eum fuerunt seeuti, juxta illud : « Vos qui
scriptum est: < Sint hjoibi vestri praecincti, et lu- estis secuti me, sedebitis super sedes duodecim ,
eemse ardentes in manibus vestris (Luc. xn). > judicanles duodecim tribus Israel (Mallh. xix).
Nono eam commendat de vigilantia, ctun subdit: Quinto decimo, de doctrina prsedicationis eam com-
Gustavit, el vidit quoniam bona est negotialio ejus , mendat cum subdit, Sindonem fecit et vendidil, el
scilicet alios acquirendi, et seipsam castigandi et cingutum tradidil Chananwo. In intexione sindoms
exercendi. Non exslinguelur in nocte tucerna ejus, significatur intexio predicationis. Hanc Ecclesfa
quia sicut vigilat in dre fratrum eruditioni, ita vl- fecit, et vendidit. Quia textum doctrinae evangelicse
grlat in nocte proprise utilitati, psalmodise, lectioni quem composuit.et scripsit, et gentibus vendidit, et
ct contemplationi. Decimo, eam commendat de ab" eis mtiluum charitatis accepit. Chananseus, qui
forti operationc, cum subdit : Manum suam misit inlerpretatur commutatus, est populus gentilis.
ad forlia. Fortia "opera sunt opera perfectae charita- Cingnfum sig-nificat aut castimoniam, aut militiam,
tis, ut benefacere his qui oderunt nos (Matth. v), aut negotiationem. Sancla igitur Ecclesia, cingulum
et vendere omnia et dare paupcribus (Matth. xix). Clianansco tradidit, quia gentilem populum , cui
Nam per hujusmodi opera < regnum ccRlorum vim r textum cvangelicse doctrinse tradidit, ad castimo-
palitur, ctviolenti rapiuntillud (Matth. xi). > Eldi- niam, ad rr-.Jtiam, ad negotialionem divinorum ta-
giti, inquit, ejus apprehenderunt fusum. Sane colus lentorum accinxit. Sexlo decimo eam commendat
est in sinistra, fusus in dextera. Per sinistram vero de fortitudme, etdecore cum subdit: Forliiudo, et
vita praesens, per dexteram vero vita seterna desi- decor indumentum ejus. Ecclesia quippe vel fidclis
gnatur. Tunc erga lanam de colo, id est fusum de si- anima deeorem habet sanctimonioe et honestatis , et
nistra in dextoram, traducimus , cum temporalia forlitudinem patientiae, quoniam perseeulionem pa-
bona per opera misericordiae ad ccelesles thesauros titur propler justitiam. Et ideo qurc nunc dolet in
transferimus. Undecimo coramendat eani de mise- certamine, ridebit in iiovissimo die, juxta illud :
ricordia, cum subdit: Manum suam aperuit inopi, < Beati qui nunc ftetis , quia ridebitis (Luc. vi). »
et palmus suas extendit ad pauperem, quia videlicet Septimo decimo eam commendat de doctrina sa-
sancta Ecclesia vel unaquaeque anima fidelis animre pientiae ct legis cum subdit: Os suum aperuit s«-
indigenti ct pelenti, manum spiritualis consilii pienlif., uibaudi docendae,juvta ilkid Pauli: «Omnis
atque instruclionis aperit. Ei vero quae nec etiam sermo maias de ore vestro non procedat, sed si quis
indigere se novit, eleemosynam doclrinse sponte lar- est bonus ad sedilicationem fidei, utdetgratiam au-
gitur, offert, et ostendit. D ditoribus (Ephes. iv).>Velos cordisaperuitsapientise
Duodecimo eam de charitate commendat, cum suscipiendae qua alios doceret. Et lex elementiw in
subdit: Non timebit domui sum a frigoribus nivis. tinguaejns, id est Evangelium, quod docet peccanti
Nix est diabolus, qui ob superbiam cadens de coclo, fratri semper-indulgere, et pro malo bonum reddere.
ad huc transfigurat se in aiigehim hicis. Hujus fri- Gctavo dccimo, commendat eara de custodia semi- •
lc'01-astiiit infidelitas et iniquitas, unde dicitur: tarum domus suae, cum subdit: Consideravilsemilas
< Quoniam cum ahundabit iniquitas, refrigescet domus sum, id est omnes sensus et portas corporis
eharitas multorum (Matth. xxiv). > Cujusmodi fri- sui, et animae-, diligenter observavit, ut malo ir-
goribus Ecclesia non timebit, quia domestici ejus ruenti eas clauderet, etbonosuscipiendo aperiret. Et
vesiiti sunt duplicibus, id est duplici charitate, Dei panem oliosa non comedit, quoniam et si visa futt
tidelicetetproximi, quae est vestis nuptialis, qua in- quandoque otiosa, tunc fuit minus otiosa, quoniam
duti securi discumbunt. Tertio decimo commendat interius spiritualia negotia ccelestiaque pertracta-
eam de virtutum varietale, cum subdit: Stragula- bat.
tam vestem fecit sibi, byssus et purpura indumentutn Sequuntur mercedes Ecclesise sive fortis anima^
tjus. Stragulata vestis variae texturse- et fortis est. Prima est laus filiorum, unde subditur : Surrexe*:
 1021 HOMILMi. - U. DE SANCTIS. lbss
runt filii ejus, et beathsimam prwdicaverunt. More eAi est regnum cmiorum tltesaura. Ideo rebus visibilibus
prophetico, praelerittim pro futuro ponit. Tunc enimn et concupiscibilibus comparatur, quatenus animus
filirc Ecclesite.surgent, et eam quae eos ex aqua et ;t nosterper visibilia discatinvisihilia,, et per ea quoe
Spiritu sancto regeneravit laudabunt, quando et ;t huic saeculo concupiscibilia sunt, discat concupi-
selerna ejus gaudia degustantes, eajn aeterna laudee scere ea quae super concupiscenda sunt. Ecce enim
celebrabunt. Secunda merces est laus viri, de quaa regnum ccelorum comparatur thesauro, quoniam,
subditur : Vir ejus laudavit eam. Tunc Christuss ad instar thesauri inventi, gaudii abundantiam et
Ecclesiam., sive unamquamque aiiimam sponsama fiduciam dat inventori. Sed longe incomparabiliter.
siiaiii laudat, quando eam laudabilem facit, et de- Vanum enim gaudium proestat thesaiirus,, scilicet
monstrat. Vel certe eam in fine laudabit, cum dicet: abundanliam deficientem, fiduciam infidam. C03-
<Venite, benedieti Patrismei,percipiteregnum, quodi lestis vero thesaurus praestat gaudium verum, abun-
vobis paraiuin est ab origine mundi (Matth. xxv). »i dantiam indeficientem, fiduciain fidam. Ager vero
Mullw, inquit, fiiiw congregavtruni divitias. Muljae B est exercitium bonae vitae, quae, ad instar agri,. prius
Ecclesiae haereticorum vel falsorum Christia.noruni, a spinis et tribulis vitiprum, falcastro correctionis
quse propter noHiinis Chrisli confessionem et sacra- purgatur, aratro praedicationis excolitur, scniinc
menlorum participatioseni, Christi filiaeesse vide-. B » verbi Dei semjnatur, et sicgerminat flores virtulum,
bantur, congregaverunt divitias bonorum operum, et fructus bonorum operum. In fine auleni hujus
scilicet jejunia, eieemosynas, oraliones, studia le- agri absconditus est thesaurus cceleslis, sicut mer-
ctionum sanciarum, e.l hujusmodi. Quoe quidam, ces in labore, fruclus in flore. Hunc thesaurum per
verae sunt divitise, cum in fide et simplicilale fiunt, fidem et sacram 'Scripturam advertimus, per stu-
aiias niliil vel parum prosunt. Sed has iilias Ecclc- dium boni opcris qujerimus, per contemplationem
sia supergreditur, quse fidecasta.et intentione recta, contemplamur, et quodammotlo jam praegustamus,
thesaurum virlutum, etbonorum operum congregat; et per divinam revelationem invenimus. Invenlum
in ceelesiibus. Et quare hoc ? subdit, fallax grulia vero thesaurum nunc abscondimus, ut nobis servG-
sive imago, el vanaesl pulcJtritudo. Fallaxquippe est tur cum propositum ct intenlionem thesauri ccele-
imago sivc gratia humanse laudis. Vana est puichri- stis acquirendi, a malignis spiritibus et ab humanis
tudo ostentatae castitatis et sanclitatis. Sed mulier favoribus in cordibus nostris occultamus. In proe-
timens Deum ipsalaudabitur, quoniamilla conscien- senti enim vita quasi in via sumus, per quam a<l
tia est vere Iaude digna, quae Deum timet cum amo- patriara festinamus. Maligni vero spiritus, quasi
re, et amafcum timore, et in omnibus timorem et "_ quidam latrunculi, nobi9 insidia.ntur. Depraedari
amorem Dei cogitat et conservat. Tertia merces est ergo desiderat qui thesaurum publice portat. Hoc
seterna remuneratio, de qua subditur : Date ei de autem dico, non ut proximi noslri opera nostra non
et taudent eamin videant, cum scriplum sit: < Yideant opera vestra
fruclumanuumsuarum, portis ope- bona, et
glorificent Patrem vestrum, qui in coelis
ra ejus. Haecsunt verba Christi ad angelos messores est (Matlh. v), > sed ut, per hoc quod exterius agi-
dicentis:<Dateeide fructu manuum suarum.quia Spi- mus, laudes humanas non
quseramus. Sicautem sit
ritus frucluin facere curavil, videlicet charitatem, bonum in publico, quatenus intentio maneat in oc-
gauditim, patientiam, cseterasque virtutes et virtu- culto, ut de bono proximis prsebeamus exemplum,
tum opera. Etlaudent eamin portis, id est injudicio et tamen per intenlionem placandi Deo soli semper
sive in ingrcssu patriae coeleslis, non hominum va- optemus secretum. Tunc autem agrura, venditis
ni favores, sed ipsa opera quae fecit, examinante, omnibus, comparamus, cum pro exercilio bonse
id est thesauri coelestis, in fine illius abscon-
probante et remunerante Deo, cui cst honor et glo- vitae, diti acquisitione, omnibus voluptatibus et. carnis
ria in saeculasreculortim. Ainen.
desideriis abrenuntiamus, omnia caduca, quasi ster-
XXXIII. D cora reputamjis, et pro eo quselibet dura pati non
JJ
reformidamus. Sicut autem agrum per se sterilem
UNIUS VIRGINIS.SERMO DE MATTILEO.
et vilera, thesaurus in eo absconditus concupiscibi-
Dixit Jesus dhcipulis stiis: Simile est regnum lem et emptibileai facit, sic exercitationem bonse
cmlorum thesauro abscondito in agro, quem qui inve- vitse, licet per se vjlis sit et inutilis hominibus vi-
nil homo abscondit, el ,pra> gaudio itlius vadit, et ideatur, tamen thesaurus seternsc beatitudinis in fine
vendit universa qtim habet el emit agrum itlttm, illius i absconditus eam concupiscibilem et magno
etc. (Matth. XIII.) In liac sancti Evangelii lectione, icomparabilem reddit. Spernunt quippe homines
fratres charissimi, qiiatuorparabolas proponit nobis aniraales : vitam spiritualem, et si venalis esset,
Dominus, Inprima et secunda, monet nos.genera- icredo quod non emerent illam. Nobis autem qui veri
liter, ut regnum ccelorum einamus ; in tertia, ut Christiani I sumus, per se pretiosissima habelur,
pcenas infernales limeanms et caveamus. In quarta, <
etiam sine praemio, qua.nto magis cum prsemio e'
moiiel nos prsediealores specialiter ut hoc intelliga- cum < lanto?Nonne magni est per se recte vivere,
iiiiis et praedicemus instanlcr. In prima igitur, mo- mundum i cor habere, omnibus veracem et aequurn
aet nos regnuiii CODIOIUIII cinere, ciini dicil ; Simile esse,
( dsemones et vilia calcare, virtutibus et bonjs
1623 RADULPHI ARDENTIS HOMILLE. — H. DE SANCTIS. 1624
operibus florere, mundana omnia vilipendere, Deum A nere 'phcium congreganli. Quam, eum impleta
coiiscium liaberc, mortem non timere, sed potius esset, edttcenles et secus litlus sedentes etegerunt
fxspeclare? Nonne hsec magna sunt pcr se? Sed bonos in vasa sua, matos autem foras miseruni.
q.uanto incomparabililer liunt majora cum thesauro Porro sanclae Ecclesise proedicatio sagenae com-
selernae bcatitudinis? paratur, quia et piscatoribus est commissa, ut per
In secuntla qu.que parabola, hortatur nos Domi- eam a fluctibus sseculi, ad littus seternoepatrise tra-r
nus ad idcm, cum subdit: Iterum simile cst regnum bamur, vei in seternse mortis profunda deraergamur.
cwlorum, id est negotiiim acquirendi regnum ccelo- Hinc Dominus per Jeremiam : « Ecce ego mitlam
runi, hoinini negotiatori qumrenli bonas margarilas. ad vos piscalores multos (Jer. xvi). > Postquam
Sane onuics homines honas margaritas quaerunt, eiiim audierunt Petrus et Andreas, Jacobus et Joan-
id est beatitudines, sed inquircrido ct aestimalione nes, «Sequimiiiinie, faciamvos fieri piscatores ho-
falluntur plcrique. Qtiidam enim seslimant bealitu- minura (Marc. 1), > texernnt sibi sagenam ex Novp
dincm esse in abundantia divitiaruin, quidam in et Veteri Testamenio, et in mare mundi eara mise-
honore soeculari, quidam in potestate humana, qui- runt quse ex omni genere piscium congregat. Quia
dam in gloria temporali, quidam in corporali vo- ad peccatorum veniam sapientes et fatuos, liberos
luplate. Sed omnes hi dccipiunlur : quoniam abun- H et servos, divites et pauperes, fortes et inlirmos vo-
dantia divitiarum temporalium egens est; honer c?t. Unde per Psalmistam Deo dicitur, « Ad te om-
saecularis inlionorus csl, potestas humana impolens pis caro veniet (Psal. LXIV).> Quae sagena tunc de-
est; gloria temporalis, falsa est; voluptas corporalis, mum universaliter replebitur, cum in fine suo hu-
faslidiosa est. Et insuper unumquodque istorum va- mani generis summa concludelur. Quam educunt
nuin et niomeiitaiieiim est. Proplerea prudens ne- et secus littus sedent, cum ad flnem mundi eam tra-
gotialor cum vidct quod in his omnibus verae bea- hunt, et ipsi judices sedent, et boni quidem pisces
titudinis niargaritam invenire non potest, quoeril in vasis eliguntur, mali vero forasprojiciuntur, quia
per sacram Scripturam, et invenit per fidem et elecli in ccelestes mansioues recipiuntur, et re-
bonam operationem margarilam oeternaebeatiltidinis probi longe in seternas tenebras projiciuntur. Nune
in alia vila reposiiam esse, ct dicit : « In omnibus enim bonos malosque communiter Ecclesiae sagena
lequicni qurcsivi, et in hsereditate Domini morabor coptinet: sed litlus indicat quid trahebat. Et pisces
(Eccli. xxiv). > Igitur ad illam obtinendam inarde- quidem capti non possunt mutari, nos vero pcr poe-
scil, propter eam omnia temporalia negligit et tri- nitentiam de malo in bonum possumus commutari.
buit. Propter eam omnibus suis rebus ct sibimet ab- Dam licetergo, fratresmei, in meliusvitam nostram
lenunlht, eam solam desidcrat, eam per quaelibet perniukinius, ne in fine a sanctoruni societate sepa-
aspera festinat possidere. De cujusmodi desiderio et rati, in aeternam damnalionem projiciamur. Unde et
dileclionc bene per Salomonem dicitur : «Fortisest hanc parabolam Dominus exponens subdit: Sic erit
ut mors dilcctio (Cant. vni), ». quia videlicet sicut in consummatione smculi. Exibunt angeli, el separa-
niors corpus interimit, ita ab amore mundi, dile- bunt malos de medio justorum, el mittent eos in ca-
clio aeternoebeatitudinis oecidit. Nam quem perfecte minum ignis, ibi eril flelus el slridor dentium. Hoc,
inebriaverit, ad terrena desideria velut insensibilem fratres raei, potius timendum est quam exponen-
mldit. Ncque enim hsec beala, cujus hodie nalali- dum.Aperle enimreproborum tormenla denuntiantur
tilia celebramus, mori pro Domino potuisset in cor- ne aliquis per ignorantiam se excusaret, si seterna
pore, nisi a terrenis desideriis mortua esset in damnatio obscure designaretur. Unde et subdilur :
uicnte. Erccta enim in virtutis constantia,blanditias Intellextsih Itwc ontnia? Dicunl ei : Eliam. Addisci-
<-.lminas, promissiones et tormenta seque propter pulos dirigilur sermo qui futuri erant aliorum magi-
spem indicibilis et bealitudinis aeternae conculcavit. stri, quibus datum cst nosse mysteria regniDei, cae-
Ante reges et praesides ducta fuit sublimior judi- teris autem in parabolis. In quarta demum parabo;-
«ante,srcviente fortior. Quid ad hsec nos barbati di- rj la, docet Dominus nos prsedicatores, quatenus tan -
cerc possumus, qui puellas ccelestia rapere per fer- quam scribaeet notarii ejus, verba sua in tabulis
rum vidcmus, quos ira perturbat, superbia inflat, cordis scripta teneamus, et cseleris ea inslanler prse-
ambitio excaecat, luxuria inquinat ? Qui si adipisci dicemus, cum subdit : Ideo omnis scriba docius in
rcgnum ccelorum per sanguinem nolumus, vel hoc regno cmlorum, id esi in Ecclesia, similis est homi-
nobis titipc sit, quod Dominum per pacem scqui ni palrifamilias, qui proferi de thesauro suo nova et
aspernamur. Ecce nulli nostrura dicit Deus : Pro vetera. Quod tripliciter intelligi potest. Paterfarai-
me morere, sed tantum cupiditates carnales in te lias enim profert de ihesauris suis novos et veteres
occide. Qui ergo in pace vitia carnis nostrae mactare fructus, vinum novum etvelus, quibus cor conviva-
nolumus, quando in bello carnem ipsara pro Domino rum suorum corroboret et reficiat. Sic et doclus
uiactandani ofleiemus? praedicator profert de thesauro doctrinse SUK tani
In tertia vero parabola hortatur nos Dominus, novam quamveterem legem, quibus cor auditorum,
infernales poenas praecavere, cura subdit : llerum suorum confirmet et pascat. Secundo paterfamilias
nimile esl regnum cwlorum et judicium regni coe- profert de thesauro suo tara veteres divitias a pa-
loiiim sagcnrc ntissw iti tnare, el ex omni ge tribus suis dereliclas quam novas a seipso acqui-
 1625 THOMA: EBORAC. EPISC. EPISTOLA AD ARCIIIEP. ET EPISC. ANGL. 1628
sitas. Sic et doctus proedicator profert de the- A quod amet, auuiat de supplicio quod timcat, ul lor-
sauro doctrinse suae tam vcteres sententias el pentem animum et lerrae vehementer inhserenteni,
parabolas , a veteribus Patribus conscriptas , etsi non trahat ad regnuin ampr, trahat vel terror.
quam novas ad exemplum antiquarum excogilatas. Ecce enim de expressione gehennae dicitur : Ibi
Tertio quoque , paterfamilias profert de thesauro erit fletus et slridor deniium. Quia ergo pracsentem
prudentise suse promissiones novorum prsemiorum , gloriam sequunlur lamcnta pcrpetua , hic vanam,
aut minas veterura suppliciorura, quibus familiam fratres mei, lsetitiam fugiamus, ne illic in aeternum
suam aut trahat, aut.deterreat. Sic et doctus prae- defleamus. Nemo enim potest et hic gaudere cum
dicatorscitnova proferre desuavilate regni coelestis, sseculo, et illic regnare cum Deo. Unde Saloraon
. et vetera de terrore supplicii gehennalis. Veteris ail: < Est tcmpus flendi, el cst tcmpus ridendi
enim Adaemeritum erat ad inferna descendere, no- (Eccle. III). > Hic, fratres mci, est tempus flendi
viquehominisChrisli merilum est ccslum introire. nostra vel aliena peccata; in alia vero vila tem-
Hoc ergo in conclusione ponit quod praemisit. pus ridendi : cum pro evasione periculorum , tura.
Prius enim de regni similitudine thesaurum, et pro adeptione aeternorum gaudiorum. Temporalem
bonam margaritam produxit, post de malorum cont" igitur laetiliam in fleltis pocnitcntise commutemus ,
bustione subjunxit. Hinc concludens subdit : Ideo " carnis voluptatibus abrenuntiemus, in laboribus
amnh scriba doctus in regno cwlorutn similis est pa- justitise nosexerceamus, excessus noslros operibus
trifamilias,qui profert de thesauro suo nova et velera. misericordiae rcdimamus , ob desiderium coelestis
Ac si aperte dicat: Ille doctus in Ecclesia praedica- thesauri nostra dislribuamus , omnia caduca pro-
toi est, qui noyit proferre nova de promissione pter ipsum lanquam slercora repulcmus, illuc sus-
regni ccelorum, et vetera de comminatione gehena- piriis, illuc desideriis festinemus, quatenus per
lium tormeniorum, ut vel pcenae terreant quos prse- intercessionem hujus sanctrc, cui hodie feslivamus,
roia non demulcent. Audiat unusquisque de regno tandem laeti pervcnire valeamus. Amen.

AIVNODOMINIMC

THOMAS

'
EBORACENSIS EPISCOPUS

EPITAPHIUM GUILLELMI REGIS.

(Vide in Guillelmo, Patrologim tom CXLIX, col. 1271.)

EPISTOLiE AD LANFRANCUM.

(Vide in Lanfrauco, Palrologim tom. CL, col. 518 et seq.)

EPISTOLA
AD ARCH.EPISCOPOS ET FPISCOPOS PER ANGLIAM CONSTITUTOS

De sanitale sibi coelilus restituta.

(Rog. DE HOVEDEN,
Aniial. parte i, p. 263, edit, Lond. 1596.)

THOHAS, Dei gratia Eboracensis archiepiscopus, C Eboraco archiepiscopis successuris, in pcrpctuum

C]i:ricopis,abbatibus per Angliam tam constitutis salntcm.
quam in posterum successuris, et omnihus sibi in Cum nostrum sit oflicium oir.nii.us prreslare piC'
 RICHARDIDE DUMELLIS 1628
talis obsequlum, his tamen maxime sanclorum Dei A et consensu Eboracensis capituli, do et- conceda
debemus obscquium nostrae devotionis impendere, a Deo et sanclo Cuthberlo, et omnibus ejus episcopis
quibus nos constat pcculiare muneris beneficium successuris, et omnibus monachis ibidem in poste-
pcrcepisse : nos quidem flagello Dei castigati, et fe- rum futtiris, ut omnes ecclesias quascunque in
brium languoribus per biemtium modo incredibili prsesenti in dicecesana parochia mea possident, vel
cxusti, cum omnes medici solius morlis exilum in posterum canonice acquirere poterunt cohces-
nobis prominere promitterent, nilque unquam fuit sione regum, largitione fidelium, vel sediflcaverint
in quo conlinuse noxam segritudinis tcmperarent, in proprio fundo terrarum , habeant liberas, et
per visum ergo coronionitus ad tumbam sancti quietas omnino in perpeiuum a me et omnibus
Cuthberti, gemens et fremens pernoctavi, qtii morbo successoribus meis, ab omnibus quse ad me vel
simul et mole faligatus, dum somnum subiipui, in ad successores meos pertinent. Quare volo et prse-
visum inilii bealus Cuthberlus aslitit, qui inanu cipio ul omnes ecelesias suas in manu sua teneant,
sua singula membra mca de iniirmitate mea per- et quiete eas possideant, et vicarios suos in eis li-
currens mox vigilantem ab omni inflrmitate sanum bere ponant, qui mihi et successoribus meis de cura
reddidit, et me sibi in omnibus devotum fore, et tantum iniendant aniraarum; ipsis vero de oranibus
qusecunque in mea dicecesi, ipse vel sui possessuri D cseleris eleemosynis et beneliciis concedo insuper,
erant, ab oinni fatigalione, serura et libera esse conlirmo, ct prsccipio, ut tam ipsi quam ipsorum
prsecepil; quique beati confessoris adjutusbene- vicarii Hberiet quieti in perpcluum sint ab omnired-
liciis, co ei devotior exstiti, quo majora persolvere ditu synodali, et ab onmibus auxiliis, gravaminibus,
debui. Willielmo interim Dunelmensi episeopo, de vel reddilibus, exactionibus, vel bospiliis, tam ame,
sede apostolica lltteras Gregorii papae seplimi ad quam a deeanis, archidiaconis, vel omiiiumnostrorum
Willielmi regis concilittm apud Wcstmonaslerium vicariis, et minislris; sub anathemate etiam prphi-
deferente, canonicos de ecclesia sua amovere et beo, ne aliquis ultra, ipsos, vel eorum clericos,
inonachos substituere, omiiium consensu impetravit. aliqua sub occasione fatiget, vel ad synodos, vel ca-
Ojuibus pluriinum gavisus, ex prsecepto praefati pitula ire, nisi velint sponte, compellant; sed si
papse, et ex imperio domini regis Willielmi beati quis, erga eos vcl suos aliquam querel.am liabuerit,
Cuthberti amore debito, subscriptas litteras sancto ad curiam sancti Culhberli, Duiieliiium veniat, ut
Cuthberto, et ejus episcopo, et omnibus monachis ihi qualem dehuerit reclitudincm percipiat, omnes
ei'servientibus, conscnsu ct permissione capituli eniin libcrtalcs, et dignitates, quas ego, vel mei se-
Eboraci, et totius synodi confirmalione, dedi, con- , quaces i.necclesiis propriis vel lerris noslris posso
cessi, ct proesenti charla confirroavi, et post propria derimus, ipsis et sanclo Culhbcrto inommbusccclc-
manu super altare sanclo Cuthberto obtuli. Sciant siis et terris suis libere in pcrpetuuni concedimus,
Igitsr tam prasentes quain futuri quod ego Thomas et absque tergivcrsalione sine caltunnia, a mc,
Eboracensis areliiepiscopus, ex prsecepto papse rncisque succcssoribus, liberas ct quielasconQrnia,
Gregorii scpiimi, et confirmalione domini Willielnii nius.
regis, sut» teslimonio universalis Anglorum concihi,

ANNODOMINIMC

RICHARDUS DE DUMELLIS

ARBAS PRATELLINUS

NOTITIA HISTORICA

/FABRIC.Bibliotheca med. et inf. Lat., tom. VI, p. 77^

Ricliardus de Dumellis, abbas Pratellinus, quotl monaslerium Northmanniae est in dicecesi Lexoviensi,
circa annum 1057 fuudatum, vixit an. 1100, ct scripsit Co»ir»eHtflriwinfusissimum in priora xxvm capita
Ccncseos,qut habelur in bibliotheca Lambethana. Ex eo qusedam in rem suam adduxit Henricus Whar-
ton iu Auctario ad Jac. Usscrii Historiam dogmaticam de Scripturis et sacris vernaculis.
 1629 COMMENT.IN GENESIN FRAGM
FRAGMENTA COMMENTARII
IN GENESIN,
Auctarium ad Hhtoriam dogmaticamj. Usserii, 1°, p. 395.)
(WARTHON,
Exstat manuscriptus in bibliotheca Lambethar
fusissimus in priora xxvm Geneseos capita Con
mentarius, cujus prologus sic incipit : Anselm
Cantuariensis Ecclesim archiephcopo, quidam Do
minicw crucis servus et minister cwnobii Pralelliiii
etc. Inibi auctor omnia fere ad Scripturam, impor
tune etiam aliquoties, solet trahere; atque il!
mystice accommodare res maxime cominunes, put
ccelum, solem, aquas, paradisum, etc. Sic eniu
lib. i ad illud : Producat terra herbam virenlem
postquam utilitatem Scripturse late praedicasset
ait: « Quid est herba virens aliud quam sensus lit
terae simplicis? quae rudi populo, jumentis videlice
summi Regis, pabulum salutiferum subrainistrat
Scriptum est enim : Qui dat jumenlh escam ipso
rum. Ecce virens herba, unde parvulorum intel
lectus educalur. — Ei stellas. Quid sunt ahiid stel
loein firmamento positse, quam electorum animae
quse sanctis Scripturis invigilant? >
Et lib. II ad illud : Crescite et multiplicamini, e
replete aquas maris. < Et bene aquse reptile produ-
cere dicuntur, quia S. Scriptura parvulos sensn
quasi vivido ealore fovet, membra illorum, infor-
mat; quousque provectus eorumdem intelligentiam
superiorem mysticarum locutionum pernice cursii
adirc valeat. — Crescit siquidem creatura rationa-
lis in sui Creatoris devotione; multiplicatur bono-
rura operum consummatione; replet aquas maris,
per investigationem legis mysticae. Cum enim pauci
profunditatem sanctarum Scripturarum intelligunt,
quasi pauca reptilia aquoe producant. At ubi vero
ad solidum cibum capiendum idonei facti fuerint, et
interiora mysteriorum prout intelligant, aliis reve-
laverint, crescere quidem et* raultiplicare, et aquas
niaris implere videnlur. lgitur aquae maris replen-
tur, cum tripartitus sensus sacrae legis simplicibus
eliain panditur. Quid sunt pascua, nisi S. Scri-
pturse, qusemundis animalibus alimoniam prsestat?
Inde fortitudinem interiori homini subminisirat, >
elc. De paradiso : < Quis est paradisus ille, quem
Dominus plantavit, et in quo hominem ipse posuit,
nisi sancta Ecelesia, vel sacra Scriplura, ubi om-
nes species deliciarum inveniuntur, et ubi Hgnum
vitae, lignum quoque scientise boni et mali plantan-
tur? >
Lib. iu : <Dominum autem in paradiso deantbu-
lare, est per diversa loca sacrarum Scripiurarum,
quoe quotidie in Ecclesia lectitantur, salutem ani-
mayum quserere, el multifaria cunctos dcviantes
1639
RICHARDI DE DUMELLIS
A exhortatione ad viam veritatis reducere. — Jbid.
Quid igitur accipitur convenientius per cherubin
(Gen III), quip/e«i(wrfos(;ie)i(ia;interpretantur, quam
sacra Scriptura, per quam nobis onus nostrarum
miseriarum; et iter, quo reverlimur ad palriara,
satis abunde quoque declaratur? In ea nimirum
promissiones glorise ccelestis dcscribuntur; rursus
in eadem minse terroresque gehennalis incendii
conlinenlur; qtire, ni fallor, nomine flammei gladii
prsefigurantur, etc. Visne redire ad paradisum ?
Volo, inquit. Adito, inquam, cherubin; hoc est
scrutare profunda mysteria sacrarum Scriptura-
rum; quarum eruditione habes redire ad paradi-
sum; quem p^erdideras per primi parentis appeti-
tum illecebrosum. Alioquin clauditur tibi via para-
" disi, nisi tui cordis aurem consilio sacrse Scripturae
summiseris. >,'
Lib. v. Miram profunditatem divinarum Scriptu-
rarqm, quae cuncta sacramenta catholicae religionis
continent, depraedicat,
Lib. ix. < Vertitur autem iste fons [vitse] in pu-
teum juxta capacilatem legentium. Quippe sermo
divinus minimis et magnis sese capabilem reddit;
et omnibus omnia factus conscendit. Benedictus
Dominus Deus, qui parvulis hauritorio carentihus
Scripturam suara, juxtamorem fontis, in superflcic
terrae manautem, ad potandum propinat; caeteris
verojam sensus exercitatos habentibus atque va-
lentibuspotura trahere de profunditate sacri eloquii,
rj Puteum (Gen. xvi, 14) viventis et videntis me proe-
parat effodiendo. >
Lib. x. Remissum atquesensimevanescensinEc-
clesia S. Scripturse sludiuni deflet. — < Appropin-
quante jam termino mundi labentis, et refrigescente
charilate quamplurium, rigor quidem Christianoe
religionis oppido frigescit; et opera sacrse lectionis
quara constat esse fomitem animi ad superna gaudia.
tendentis, ferme redacta est in nihiluin. >
Lib. xi. De versione LXX Ptolomoeo rege procu-
rante facta locutus, inflt: < Nam saeramenta rea-
liler illarum litterarum sapientibus et insipientibtis
patuerunt. >—Et post pauca subdit : < [Vir pius] ne
quaudo deflciat, fortitudinem sacrse lectionis oppo-
sitam sibi conspicit. Est autem scrmo Dominicus mi-
( rabilespeculum unicuique quijam arcem sanctitatis
ascendit, vel ascendere molitur. > — Denique pa~
tresfamilias omnes, etiam plebeios, ut conjuges
atque liberos suos sacrae Scriptura: cognitione pro.
facullale »ua iuibuant, hortatur.
 1K31 ALBERICI OSTIENSIS EPISC. EP. AD MON. MONAST. S. ORIENTH AUXITANENSIS. 1659
- Lib. xv. < Qui sunt illi qui remanent ad sarcinas A Codex quideni Lambeilianus nullius aucioris
compede copulationis uxoriae devincti ? Nisi quidam nomen prsefert. Ab abbate tanien quodam Pratellino
Christianae plebis.quibuscommiltilur sarcina custo- conscriptum fuisse opus, ex ipso epistolse nuncupa-
diendse legis, forma videlicet; simplicis eruditionis, toriaeinitio constat. Richardum abbatem fuisse do-
per quam procurat familiam suam. Non enim est cet codex ms. in monaslerio Pratellino asservatus ;
parvse laudis, hominem habere cpnjugem suis im- e quo descriplam praefatoriara ad Anselmum episto-
periis parentem, et filios habere subditos disciplinse lam Gerberonius evulgavit in nupcra operum An-
spirituali. Qui cum profunda mysteria sacrarum selmi editione, pag. 451. Richardum denique istum
Scripturarum ob tarditatem in^enii nequcunt pene- de Dumellis cognomen traxisse indicant fratres
trare, cicca simplicem intelleclura historise juben- Sammarlhahi, tom, IV, pag. 756.
tur degere. >

RICHARDI DE DUMELLIS

EPISTOLA AD S. ANSELMUM CANTUARIENSEM

Commentarii sui in Genesin nuncnpatoria.

(Vide inter Epistolas S. Anselmi, lib. iv, ep. 102, Patrologim t. CLIX, col. 231.)
' ' ' ', , ' ' i1 „' ', , i. i il

ANNODOMINIMC

ALBERIGI

OSTIENSIS EPISGOPI

EPISTOLA.
Ad Bnonachos monasterii S. Orientii Auxitanensis, de concordia inter aichiepiscopum;
Auxitanensis Ecclesia et S. Orientii monasterium.
Chron. de PEglhe d'Auch, Preuves, n* partie, p. 49.)
(De BRUCELLES,

ALBERICCS, Dei gratia Ostiensis cpiscopus, aposto- B convenlum in unoquoque anno congrcgabit: ex
liere sedis legatus, fratribus monasterii S. Orientii actiones omnes tamin praesbyteros quam in caetero»
Auxiianensis salutemet gratam concordiam maxima clericos omnino remisit : quod si comes de om-
Cx parte inter revercndissimum dominum archi- nibus vestris aliquam novam consueludinem ex-
cpiscopum Auxitanum, et priorem vestrum ; se- egerit, dominus archiepiscopus cum eo minime
cundum gratiam et benevolentiam syam reddidif participabit; sed et de ipso comite sicut et de aliis
vobis ipsc, et se de csetero monaslcrium S. Orientii querimoniis vestris faciet quod justitia dictaverit.
velle diligere, honorare, et sustenlare, prsesentibus IIoc autera fecimus, salvo in omnibus jure caemc
episcopis et abbalibus, in prsesenlia nostra apud terii vcstri, et cteteris querelis vestris, donec Hugo
Senonicas repromisit; ad reparationera quoquo abba.s hauc concordiam stare coiicesseriJ.
monasterii vcslri usque ad deccm annospopulorura
 CIRCAANNUM
DOMINl
MC

SULCARDUS

WESTMONASTERIENSIS MONACHUS

NOTITIA

(Hisloire littdraire dela France, VIII, 138)

Pitseus (Script. Angl., p. 188)* qui fait en pea de mots un eloge avantageux des grandes qualit^s de Sut-
card, le suppose Anglais denation. Sur ceprincipeil pretend que, s'elant fait moine ri Weslminsler, il
s'appliqua avec tant de succes a rdtude des lettres et a la pratique de la vertu, qu'il acquit un grand
fpnds de science ct de piete. En consequence Sulcard etait aime et honore de tous ceux qui le con-
naissaient. II eut meme, ajoute-t-on, beaueoup de part a 1'honneur de la confiance du roi saint Edouard
le Confesseur. Telle est 1'idee que Pitseus nous donne de ce pieux et savant moiue.
. Elle peut etre vraie en toutes ses parties, si l'on en excepte ce qui regarde le pays dont on le suppose
natif. II est effectivement beaucoup plus vraisemblable qu'il ctait ne en Normaiidie, d'ou il passa en-
suite en Angteterre avec tant d'autres Normands, soit sous le regne de Guillaiime le Conqucrant, soit des-
le temps meme du roi saint Edouard, qui avait commence' a y en attirer plusieurs. Deux raisons princi-
pales suflisent pour le persuader. Cest une chose avoueede tous ceux qui savenl 1'histoire qtfavant Ies
temps qu'on vient de marquer il etait extrfememcnt rare de voir en Angleterre, dans le cours du xi* siecle»
des homnies lettres; ils y furent pluscotnmuns depuis le regne de ces princes; maisc'est qu'ils lesy avaierit
appeles de nos provinces, surtout de Normandie. II est certain,!d'ailleurs, que sous le regne de Guillaume
le Conquerant en particulier, temps auquel florissait Sulcard, les moines de Westminster, comme ceux
de quelques aulres monasteres d'AngIeterre, etaient presque tous Normands.
Pitseus fixe le terme de la vie de Sulcard a 1'annee 1070. Mais il faut le reculer de beaucoup.
La preuve est saDSreplique, puisque ce ne fut qu'en 1070 qne Vital succeda a Eadwin, ou Edouin, daris
ladignite d'abbede Westminster qu'il remplit jusqu'en 1082, et que Sulcard avecu sous Vital, aqui il »
dedie un de ses ouvrages. Ajoutons pour fortifler nos preuves prdcedentes que ce Vital etait Normand, et
qu'il eut pour successeur Gilbert Crispin, autre Normand et grand homme de lettres pour son siecle. Sul-
card fut enterre dans son monastere, ou du temps de Pitseus on voyait encore, dit-on, sa lombe sepulcrale
avec cette inscription :
SilLCARDUS MONACBCS ET CltRONOGRAPHUS.
On lui attribue plusieurs ecrits; mais a un seul pres, dont il y a quelque chose d'imprime\ 1'attribution
des autres n'a que 1'autorite de Pilseus pour principal garant.
1° Une chronique qu'on ne fait point autrement connaitre, et dont les compilateurs du Monasiicon An-
glicanum ont publie un assez long n)orceau. A en juger par cet ecbantillon, 1'ouvrage, qui se trouve ap-
paremment manuscrit dans les bibliotlieques d'Angleterre, doit etre forl ctendu, et roule principalement
sur Phistoire de Westminster. Possevin semble en avoir eu connaissance (App. t. III, p. 443). Le morcean
imprime contient la description du lieu, et les premieres dispositions pour 1'etablissement du monastere,
sous 1'invocation de saint Pierre. Mais ce qui a trait a ce dernier objet n'est etabli que sur une vision
assez singuliere, que 1'auteur decrit avec toutcs ses moindres circonstances, ce qui montre qu'il etait fort
credule. L'ouvrage est dedie a Vital, abbe deWestminster.
2° Un recueil de sermons, sur lequel on ne nous donne aucun eclaircissement, sinon qu'on dit qu'une
des occupations ordinaires de Sulcard etait d'iiistruire lepeuple en lui annoncant la parole de Dieu. Ce re-
cueil est apparcmment un fruit des predications de l'auteur.
3° Un autre recucil de lettres, sans nous apprendre ni a qui elles sont adressees, ni de quoi elles traitent,
ni meme s'il en existe encore quelques-unes.
4° Un troisieme recueil de divers opuscules, dont on n'indique ni ne specifie aucune des matieres qui
en peuvent faire 1'objet. A tout cela on ajoule en general que Sulcard avait encore fail d'autres ecrits,
mais que le malhcur des temps est cause que les titres memes n'en sont pas venus jusqu'a nou».
1655 SULCARDI MONACHILIB. DE FUNDATIONEABBAT. WESTMONAST. 1636

SULCARDI MONACHI

LIBELLUS

DE FUNDATIONE ABBATIJE WESTMONASTERIENSIS.

(Monaslic. Anglic. I, 57.)

lllustrat urbem Lundonise omnis sequoria subter- A Evadit e navi ad siccum, illoque spectante, terrse
fluens vasiitate Thamesis , nunc emitlens ilemque infigens baculum creat post se fontem fluidum, pro-
recipiens fluctus cursu et recursu pelagi et flumiitis, cessusque paululum item infigendo quem ferebat
insulamque Thornei diclam lingit, ab urbe duobus bacuium potestate sua educit et alterum, qui du»
milliaribus. Complacilum est Deo , ut c.reditur, et fontes longo defluxerunt tempore, donec absoi-Lc-
lieato apostolorum principi, iu hac iusula mansio- renlur in fluminis alveo, littus devorante scquoreo
neni parari sibi, in qua et Deus iu suo coleretur apo- reumate. Hoc in ducis sui intuitu peracto, vadit ad
stolo et per ejus patrocinium et intervenlum mise- sibi delegatam ecclesiahi, comitantur eum ceelestes
rcatur supplici populo suo. Instat ergo prsedives chori ccelestem melodificantes harmoniam, vocesque
Christicola Sebertus in fundanda ecclesia, brevique angelicse ad usque celsitudinem personuere sethe-
•empore perfeclam reddidil iuslanti labore et opera. ream. Nova Dei nupta, consecrante eo qui coelum
Commonuit interea ejus dioecesis prsesulem Melli- claudit et aperit, ccelestibus resplendet luminaribus,
tum.utbeato Mellilo cordis Petro fundatum conse- totoque solis lucente ambitu candidatus insulam
craret locum. Addito Dei minister opere perfecto illustrat exercitus, patescunt desuper sethera, quod-
gaudet de beati Petri honore, diemque denominat que agit aposlolus in terra, actiini favet in coelis
quoad dedicandum velit exsolvere. Parantur inler- " divinae majestatis potentia. Spectatpr stupet attoni-
ea quae erant tantse dedicationi necessaria et an- tus, nedum discedere posset, permanendi caret viri
ituntianlur circumquaque mancntibus Deicolis, ut btis, tenelur solo corporis tremore sui inops, apo-
accurrant ad coslestium nuptiarum celebria solcm- stolico nutu ligalus* Si se haberet in suo jtire,
nia. Slatutum diem prsevenit Deo dilectus pontifex discessisset utique, sed retinetur apostolicis vtnculis,
Mcllitus, longeque a constructa ecclesia dimidio absolvendus testimonio gloricsae visionis. Peracto
milliario ad vespera sanctse diei tentoria candescunl ad quod vcnerat ofFtcio,ad naulam suum redit apo-
eminus; tumor enim Thamesinus obtuderat undique stolus iremebundum, ne paveat amplius blandis
Thorneiisem insulam et intrare volentibus non nisi suadet sermonibus : < Ne, inquit, timeas super his
navigio aliquam afleclabat viam. Ciauditur ccelum quae atidisti et vidisti, sunt enim ita ex volunlale
nocturna caligine et requiescunt singula coelitus in- Domini, mihique ne dubites audila ct visa edicere,
dulto sopore, diurnosque labores nocturnae absol- ut sciam utrum obstante pavore, polueris visorum
vunt reliquise, cum ccelestis dignatio omnem acce- capax esse.et quid per te notaveris geslam rem et
plans devotionem humilis et quieti cordis clare in- actorem significarc. > Docente dulcius apostolo,
tendit elecli gloriam clientis. Audite, quaeso,et cun- pavor abjicitur, fiducia loquendi inducitur, tahdem-
ctis menlibus percipite quam sublimi prserogaliva que resumptis viribus, ad responsum piscator resol-
Thoriicnscm insulam princeps apostolorum sibi vitur : < Licet, domine mi, scientiam meam grandis
dignalus sit consecrare et quam liducialiter in ea excesserit visio, te jubente dicam quod sentio. Voces
Deo servientes ejus debeant suffragia implorare. cantantium mira suavitate audivi, claritatem
Omnibus, ut dictum est, somno oppressis, adest magni luminis vidi, et ad lisec, ultra quam
ipse pastor noster beatus Petrus, super ripam Tha- sciam, extimui. Tu vero, domine mi, quis vel
niisiae, visum in alia fluvii parle piscatorem incla- quid sis cerlius nescio, sed aliquid boni esse
mat ad se venire, qui si vellet et in ipsa insula. po- te credens non dubitO. >Turic apostolus sic recepit
terat aperuisse. Sed voluit, ut arbitror, testem conlitentem. < Quem, inquit, bonum bene percipis
haberc operis agendi hominem oflicii sui, unde bis aperlius intellige, quae etiain expones aliis. Ego sum
terque accitum piscatoreni habet cum navi. Tradu- Christi apostolus Petrus, cui hanc ecclesiam fabrica-
cit tandem petentem apostolum non sine admira- vit mihi ille meus amicus Sebertus, pro cujus
tione tamen, quid ignotus ille et in illa omnium amore et devotione, locique ejus aeterna sanctifi-
rerum quiete petere vellet trans fluvium. Transve- catione, per meipsum voluieam Deo etmihi conse-
ctus coeli claviger commouetillicexspectare socium, crare. Qusefacta sunt jam tu ipse vidisti et audisti,
U
laborisque sui certissimum pollicetur praemium. in his quse restant obsecundato mihi, facto die adi
 1657 AMATUS BURDEGALENSIS ARCHIEPISCOPUS — NOTITIA. 1(J38
Mcllitum episcopum, rem ut est gesta edoce illum. A jussa diceris munus pariter exponit quod miscrat
Ipse adveniens signa consecrationis chrismatc illitis illi. Assurgit episcopus devolissime gratiasque Deo
parielibus poterit videre, in his jam suo n.on indi- et apostolo agens lsetabatur se memorari et munerari
gemus labore. Vefum caetera, id est, missas et mi- a tanto ccelorum principe. lngrediens autem eccle-
uislerium perficiat episcopale, ad testimonium ergo siam ubi oravit diligentius, circumiens et intuens
visionis tuae et allocutionis nostrae relia projicies parietes sacro signatOs invenit chrismate et signa
in flumine, cedetque tibi nostro interventu prospere. deflxarum candelarum apparentia in parietc. Excitit
De captis piscibus unum illi prsesentabis mea ex ergo omnibus, undique a plateiset vicis, a civitate
parte, ut scilicet et de relatis tibi credat et quae a occurrilur eloppidis, devotisque adsunt animis mis-
nie illi dixeris exsequens perflciat, tametsi credo sarum celchrationi Deo clecti praesulis, habiloque
quia jam illi nostra actionisaliquid coelitus sit osten- serraonc de re gcsta et dc reliquis animarum, pro-
sura, ut tuum certius confirmetur alloquitrm. Te fectibus sttscitanlur quampluresad laelabundos piae
etiam commoneo ne in Dominica nocle vel die am- compunclionis gcmitus, graliasquc De« et aposlolo
plius velis piscari cedetque in prosperum libi, luae- suo agenlcs, cum feslivo gaudio propriis rcmiuuii-
que prosperitatifuturse,prolicielisque plurimum in tur quisquc mansionibus. Consecrala ecclesia, ut
piscatoria arle. > Erat enim nox Dominica cuiri hic B nova Dci sponsa, novum noincn bbtinuit, vctusque
piscatorvisione et allocutioneususestapostolica (I). nomcn Thorncge, idcsl spinm insula, amisit ct, a ci-
His dictis, apostolus ejus visibus subtrahilur, coe- vitatis situ, Occidenlale Monasterium nomen cepit,
loquc receptus piscalori rclicto in caplura copiosis- Acta sunt hsccrcgisCaiiluarisc Ethclberli temporc»
sime, ut promiserat, auxiliatur. Expansis enini ic- quo tolius carnis viam ingrcsso, multisquciiegiigcn-
tibus in flumine tantam piscium,quos salnioncs nnn- liis habila csl cadcm ccclcsia, utpole non adeo ma-
cupant, copiam traxit in littore, ut vix retia captis gna, usque ad regnum regis Offte, rcgis Orienlaliun»
psssent suflicere. Credulus piscator aposlelicae lar- Saxonum. Hic itaquc diligentius colcns aposloli rac-
gitati facto die adest pueritise prsesulis designali, moriani, opcrc ampliavit ccclesiam.
novoque modo dictis illum salutat, beali Petri el
(1) Nomen piscatoris secundum quosdam Edricus.

ANNOD0JIINIMCl

AMATUS

BURDEGALENSIS ARCHIEPISCOPUS

NOTITIA y^-
,.'"''' .* .• *
' ;V •'
'." "?;; (Gall. Christ. nov. lom. H,pag. 806)

Amatus, antequam sedem hanc melropolitanani C S. Martini Turoncnsis canonicos, quod recusassenl
coiiscenderet, magnam famam cOniparaveral in exi- eum solenini pompa excipere, freli nonnullis privi-
gua licet sede Ellorensi; nam Gregorius papa VII lcgiis quibus prmler Aposioticum, et regem, et Tu-*
eum dignuin judicaverat cui vices suas in Gallia ronensem archiepiscoptim semel in vita sua, neminew
et Hispania committeret, quemque consiliorum sanc ad processionis susceplionem admillebanl. Rem •gc-'
inaximorum participem et adjulorera sibi adscisce- slam narrat Urbanus II, apud Baroniuni, am 1096 :
rct. Utque ponlifex cujus minister erat, magna riio- < Et quia filius nostcr Amalus Burdegalensis Sfclii-
iiebalur, et ad ea exsequenda nlagnos asSumpserat episcopus, unus erat de legatis Romanae Ecclestae, a
animos, ita legatus ejus Amatus magiianimitate et ' Gregorio VH, prsedecessore noslro, in Galtiam thy-
audacia prsestabat; fulminibus Ecclesise , quorum stinatus, non ab hac ecclesia processionis seJemni-
arbiter erat, usus, ad reverentiam quam sibi debi- tate susceptus; unde etiam graviler contra eosdem
tam exislimabat, exigendam. id maxime patuit in clericos commotus, in Exuldunensi concilio eos ex- •
coucilio Exolduncnsi, in quo a communione abscidit communicatione perfodcrat : eum in concordiam eV
«*•->» AMATI BURDEGALENSISARCHIEP* idiO
pacem eorum reformavimus. Ncque cos ad ullam jA S. Stephani, Turonisquo Majoris Monasterii, nbi
satisfactionem, quia auctoritate pollente se munie- an. 1096 interfuit concilio habilo ab Urharno papa H,
raiit, compulimus,neque qualihct pro tal: excessu subscripsitque decreto pro S. Martir.o.
absolutione purgandos censuimus. > Hic legimus Ejusdem fere est temporis concilium Santonense
Amalum fuisse < destinaluni > in Galliam a Grego- quod celebravit Amatus. Concilium hoc in tabulis
rio VII, et quidem missus est ab urbe Roma ; conji- S. Joanuis Angeriacensis, et S. Hilarii consignari
citque vir doctissimus Slephanus Baluzhis in prse^ docent Sammartbani. Sed tempus ejusdem indicat
fatione ad secundum tomum Miscellaneorum, eum tabula Silvse-majoris in qiia legitur : < Terram de
esse Amattim illum monachum Casinensem cujus. Doeria, etc, quam eeclesise Silvse-majoris Helias
meminit Petrus diaconus in lib. De virjs illustribus princeps de Didonia cum uxore sua Avicia et fi-
Casinensibus, cap. 26, quemque dicit sub Greg. VII liis...... pro salute animarum suarum dotaavit,
fuisse episcopum, dissimulato laroen ejus sedis epi- postea pignoravit abbas Malliacensis, nobis nescicn-
scopalis nomine. Aliunde idem vir doctus probat libus; sed postquam rescivimus, facta proclama-
eum fuisse monacltum. Amatus crealus est archi- lione ab abbate nostro Achelrao in concilio San-
episcopus in concilio Burdigalensi cui praeerat, an. touensi, recuperavimus judicio episcoporum
1088, die 4 Novembris, uli legitur in Chronico Mal- B1 et abhatum confirmalo in manu D. Amali S.
leacensi. Coucilium hoc Burdigalense dictum, quod Rom. Ecclesiae legati, Burdigalensis quoque Dei
esset provinciae Burdigalensis, videtur celebratum gratia archiepiseopi Actum est hoc an. Dom.
apud Santoras; id eniin forte signilicant verba hsec Incarnationis 1091. > Eodem anno Urbanus papa
Ademari Engolismensis episcopi, in litleris quibus magna pompa dedicavit ecclcsiam Burdigalensem
qusedam largitur monasterio Sancti Maxcnlii, cx die 1 Maii, quamvis hujus dedicationis anniversaria
cjusdem loci tabula : < Ego Ademarus Dei gratia solemnilas non eodem die, sed 21 April s celebre-
Engolismae sedis cpiscopus, fui Santonas ad syno- lur, forte ob concursum festi SS; apostolorum Phi-
dum, in quo [qua] ab omnibus nobis Araatus Bur- lippi et Jacobi. Missas facimus dedicationem S. Sa-
digalse civilatis archiepiscopus electus est, ubi no- turnini Tolosae et consecrationem majoris altaris
bis satis convenienler abhas Adam S. Adjutoris Caroffensis, quibus prsesens legitur his fere lem-
Maxenlii serviVitet honoravit. > poribus; uti et revelationi sanguinis Doinini in eo-
Ajnatus, factus archicpiscopus, majori auctori- dem S- Salvatoris Caroffensis monasterio; et fun-
tate, minorique invidia perrexit legatione sedis apo- datiorii abbafise S. Marisede Rotacujus-chartasub-
stolicse fungi. Q se Vero gesserit ut legatus extra scriptum ejus nomen prsefert.
siiam provinciam lilteris mandare nostri non est " Anno 1097 pergens in Hispaniam, Oscaemajus
inslitnli; sed quse fecit ut archiepiscopus bieviier templum , posl deditionem urbis a Mauris factam
suut refercnda. Petro Navarrse et Arragonum regi, consecravit, aut
AnnoiOOO cOnfirmavit monaslerio Silvsemajoris, profanis Malinmetanorum ritihus pollutam lustra-
omncs ecclesias quas Goscelinus, ejus antecessor, vit, et reconciiiavil vi Kal. Januarii, assistentibus
btiic dederal coenobio. sanctitate tum celeberrimo; Petro Oscensi, Fulcone Barcinonensi, Pelro Pam-
cujus conlirmatiOnis lestis et particeps fuit Petrus pelonensi, et Sancio Lascurrensi episcopis, ut uie-
decanus el archidiaconus S. Andrcse. Eidem sacro morat post Chronicon MalleacenscJoannes Mariana
loco dcdit ecclesiolam S. Lupi Inter-duo-maria, et De rebus Hispaniae lib. x, c. 2. Non tacendum cst
sanctuaria quse ad illam pertinebant. eum suffragium tulisse in concilio Nemausensi ha-
Anno 1095 Burdigalac concilium habuit, exCliro'- bito iv Idus Julii, in quo Philippus I rex abstentus
nico Malleaccnsi. Nomina praesulum qui adfuerunt, ct excomriiunicatus ob Bertradam de Monte-Forti,
nobis suppedilat chafiarium S. Petri de Regula, Fulconis Andium, comitis conjugem, raptam et du-
quidve gestum sit in hoc coetu, docet; nempe Ol- etam, vivente Bertha legitima uxore, post debitam
gerium de Landcrone Regulaepriorem, Bernardum JJ satisfaclionem, ad Ecclesise gremium revocatus est,
Aquensem episcopum proclamasse et compellasse ex eod. Chron. Mall.
pro reslitutione ccllae S. Caprasii de Pontonis in Anno 1098 concilium celebravit Burdigalae ui
pago Ausciensi snper Adurcium, quam sibi vindi- Nonas Octobris, ind. vi, cui subscripsere Rolandtis
carat episcovus; sed eam restiluendam esse con- Dolensis archiepiscopus, Pelrus Aginnensis, etc.
cilii Patres jtiilicarunt. Huic judicio subscripscre Charla edita inter instrumenta col. 276, num. 14,
post Amatum Wilielmus Bernardus Ausciensis »-.'- plurima alia de illo nos docet. Finem dedit
chiepiscopus, Simon Aginnensis episcopus, Rainal- controvcrsiae inter dccauum el canonicos S. Andreae,
diisPetragoricensis, Ademarus Engolismcnsis, Hodo ac Fulconem abbatcm monachosque S. Crucisy pfo
Bigorrae,BertrandusCoiivennai-um,PetrusAdurcnsis, ecclesia S. Michaelis extra urberii super G-arum-
Stephanus Vasatensis, et Bernardus ipse Aquensis. nam; quam. monachis adjudicavit, post datum ab '
Anno 1095 sedit in concilio Claromontano sub abbate sacramentum de possessionc. Chartam ea de
Urbano II, in quo pro recuperanda terra sancta bel- re conscriptam damus, ad cujus calcem notaltir
lum sacrum decretum est. Eodem anno adfuit Le- annus Chr. 1099, Urbani papse II, xn.
raovicis conseciationi ccclesiarum S. Martialis et Mortem oppeiiisse Amatum anno 4101. decerit
 1GH EPISTOL.E. 1642
Sammarthani, LopesiuS, qui laudat Chronicon Mal- A , Anno 1103 Arnaldus successor Amati dicitttr hj
leacense, et alii. Lego tamen an. 1112 eum Uzer- Chronico Malleacensi. Itaque censemus Amatum auf
censi monasterio dedisse ecelesiam Sancti Vincentii animam efllasse anno 1101, die 22 Maii, aut an.
de Barriaco. At pro 1112 legendum puto 1102. Certe 1102, quod videtur signifieariinAngeriacensi charta
anno hoc ecclesia Burdegalensis vidua erat, obeunte iisverbis: <Anno 1102 Burdegala viduata pa-
Amato archiepiscopo, ex charta quam edidit Beslius store Amato archiep. obeunte. >
in historia comitum Pict., pag. 410. In charla S. Sub hoc archiepiscopo Willelmus VIII, totius A-
Stephani de Vallibus donatio quaedam legitur facta quitaniae dux, multa dedit, seu potius jam ab aliis
huic monasterio, per manus Amati archiepiscopi data confirniavit ecclesise Burdigalensi olim a Ca-
Burd. an. 1104, qua de re videndum in Reginaldo rolo magno, Lutlovico Pio ejus filio, etc, ditatse,
hujus loci abbate. Attamen Beslius exhibet in proba- tunc vcro temporis miserabiliter dilapsae; scilicet
tione Hist. comit. Pictav., c. 28, tabulam Angeria- tertiam partem camerse sive monetse, seu etiam oni-
censis monasterii, in qua legitur : < An. 1102, Pa- nium teloneorum , et curtem-legiam et navim
schali PP., Philippo rege Francorum, Willelmo duce liberam ab omnibus teloneis. Ca;tera legi possunt
Aquitanise, Ramnulfo episc. Santonensi, Burdegala in diplomate quod edidit Lopesius tertia parte Hist.
viduata pastore Amato archiepiscopo obeunte. > c. 8, pag. 36S.

AMATI

BURDEGALENSIS ARCHIEPISCOPI

EPISTOLiE

i. B rum Simoniacum comprobasse. Cui apostolica a«oto-

ADRADULFUM TURONENSEM ARCHIEPISCOPUM. ritate prsecepimus, ut Pictavum iret, quatentts in
lit concilio Burdegalensi intersit, et de Gervasio prsesentia nostra illius hseresis Pictavensi episcopo
S. Savini abbate. manifesta fieret, qui reatus sui terrore percussus,
(3. SIRM.not. ad epist. 26 libri i Goffr. Vindocin., Pictavum ire renuit, et reverentia sui ordinis atque
et MABILL. Annal. t. V, p. 313.) officii postposita, arreptis quibusdam ecclesise suse
AMATOS, Ellorensis episcopus, sanctseque Romanae reliquiis et ornamentis more furis aufugit. Proinde
Ecclesiae Dei gratia legalus, RADULFO, venerabili Tu- tibi prsecipiendo mandamus ut si hujusmodi homi-
ronorum archiepiscopo, salutem el omne bonum in nem in dioecesi lua invcnire poteris, capi facias, et
DominoJesu Christo. Pictavensi episcopo cum praedictis ecclesiae suse
Noverit vestra charitas, frater dilectissime, nos spoliis reddas. Si vero illum cum spoliis non poteris
auctoritate Dei omnipotenlis, omniumque legalionis reddere, saltem, si poteris, spolia redde.
nostrae episcoporum, abbatum, principum consensu II.
concilium Burdegalae in octava sancti Michaelis ADGOFFRIDUM ABBATEM VINDOCINENSEM.
celebrandum constituisse. Quapropter fraterna dile- „ Signiftcal reslitulam monasterio iltius ecclesiam
ctionevosrogando admonemus, et apostolica auclori- Oleronensem.
tate jubendo praecipimus, quatenus, recrastinatione (MABILL. Annal. V, p. 657.)
postposita, cum omnibus suffraganeis vcstris, eccle- Amatus, Dei gratia Burdegalensis archiepiscopus,
siaeque vestrse privilegiis ad concilium supradictttm scdis apostolicselegatus, dilecto filio GOFFRIDO Vin-
Veniatis, ut consilio vestro solatioque causa Dei docinensi abbati, et sibi commissae congregationi,
confirmetur, et Ecclesise vestrae justitise, pro qua salutem.
hactenus magnae diversaeque contentiones exstile- Sieut charissimus filius noster Guillelmus Aqui-
runt, Deo annuente restituetur. Nos autem, si Deus tanorum dux nos contristavit, cum ecclesiam
permiserit, in reversione nostra de Britannia vobis- S. Georgii, quse cst inOlerona, cum pertinentiis
cum loquemur, ut quidquid super his celerisque suis vobis abstulit, ct Ebloni de caslro Allionis
negotiis vestris constituendum sit, Deo omnipolente dedit; sic nos laetificavit, cum ab injustilia
tribuente salubriter ordinemus. Cseterum fratcrnitati sua resipiscens, ablata vobis restituit, et donum
•tuse notum fleri volumus, nos in ecclesia Sancti quod vencrabilis comes Andcgavorum Goffridus de
Savini, quaesita est in pago Pictavcnsi, nuper fuisse, eadem ecclesia et aliis rebus in Pictavensi et Sancio-
et ejusdem ecclesiae abbatem in capitulo monacho- nensi pago vestro monasterio fccerat, confirmavit.
PATROL. CLV. 52
1643 AMATUSBURDEGALENSISARCHIEP. 16U
Insiipev etiam nos humiliter rogavit, ut eamdem A t et nostra sub anathemate prohibentes, ut nullus
suam re; titutionem et concessionem sanctse Romanae deinceps ea vobis auferre, vel concessam vobis in
Ecctesia! auctoritate et nostra confirmaremus, ut eis libertatem violare praesumat. Hocetiam veraciter
ita libere et quiete omnia quae venerabilis comes testilicamur, quod Eblo de Castro Allionis hanc
Goffridus et uxor ejus Agnes comitissa Pictavensis restitutionem vobis factam de ecclesia S. Georgii et
vobis dederanl, vos et successores vestri jure per- ejus pertinentiis concessit, imprecans omnibus illis
petuo possitleretis, sicut ipso eo die possidebant Dei malediclionem qui ea Vindocinensibus mona-
quo ea vestro contulerunt nionasterio. Confirmamus chis auferrent, vel quocunque inodo eos inde in-
igitur eamdem restitutionem, et illam quarn, sicut quietarent.
dioimus vobis, liberlatem concessit, aucloritate Dei

SYNODUS GERUNDENSIS

Celebrata temvoribus Gregorii papce, instante episcopo Amato ejus legato anno 1078.

(Eruit ex ms. Gerundensi illuslrissimus dominus Josephus de Taverner d'Ardenne, canonicus Barchino-
nensis. —Edidit D. MARTENE, Anecdot. t. IV, p. 1187.)

Anno Dorainicselncarnationis septuagesimo oc- B modo possideant ecelesiasticos honores, quos patres
tavo post millesimum convenit in Gerundensem eorum pro beneficio Ecclesiae habuerunt, vel reti-
ecclesiara sancta synodus episcoporum velabbatum, nuerunt, qui prsetermiserit excommunicelur.
ubi vice domini Gregorii papse prsefuit Amatus epi- VI.
scopus, sanctaeRomanaeEcclesiselegatus, a qtto cum Decrevit etiam ut clerici arma deferentes, nisi
cseterorum cohihentia sunt plurima sancita secun- dimiserint arma sint alieni a corpore et sanguine
dum canonum decreta, de quibus referuiitur pauca Domini, et ab ingressu totius ecclesise et Christia-
ne nostri dlvidant [f. decidantj memoria. norum sepultura, et omni communione eeclesia-
I. stica, nunquam amplius in Christi Ecclesia ad
Priinittis enim constituit de his qui assistunt majores honores sive gradus si rebelles exstitcrint
altari in ministrando corpori et sanguine Domini, sublimandi.
videlicet sacerdolibus, levitis, sive subdiaconis, et VII.
qui in elero deputati excellentiori devoverunt se Item constituit ne clericus barbam vei comam
vitse, ut in nullo contubernio communicentur mu- nutriat, vel coronam capitis abscondat, non ra-
lieribus. Si quis vero de cselero palam nupserit, vel dendo vel parum faciendo, tanquam erubescens quod
coiicubinam duxerit, gradus sui et honoris periculo C in haereditavia Christi sorte sit electus, nc^ue
subjaceat, et a choro exeat, quoadusquc canonice ulterius induat militaria indumenta diversis vjriala
satisfaciat. coloribus.
II. VIII.
Item decernit Bt nullus episcoporum aliquem In consauguinitale conjuncti, nisi digna salisfa-
clericum in Ecclesia sua audeat per pecuniam subli- ctione separantur separali ab ecclesia et corpore
niare sive promovere, vel ccclesiasticos honores Christi maneant.
vendere. I|le vero qui emerit, non soluni sit alienus IX.
a dignitate quam pecuniis acquisivit, sed etiam Concubinarii vero et usurarii, nisi resipiscant,
proprio gradu, et excommunicationi succumbat, excommunicentur.
donec quod raalum obtinuit dimittat. X.
III. Sanxerunt etiam ut omnium terrarum decimatio,
Item promulgavit quod nulltts presbyterorum, quam cxsecranda infidelium Judseorum saevitiaex-
diiiconorum, subdiaconorum filius in cadem Eccle- colebat, ita illi exhiberetur ecclesiaein cujus paro-
sia possideat palernos honores. ._ chia eaedem lerrae sitse essent, quemadmodum si
IV. a Christianis colerentur.
ltem quod clericorum lilii ad altiores gradus non XI.
promoveantur; in acceptis autem gradibus maneant, Item statuerunt ut si quse ecclesise per pecuniam
nisi vita illis obstiterit. essentconsecratae, vel a Simoniaco, a legitimo cano-
V. nice consecrentur episcopo. Si qui ctiam cleric'
Item filii clericorum, tam laici quam clerici, nuilo pecuniam praebendovel a Simoniaco sunt ordiiiati,
 1645 SYNODUS BURDEGALENSIS. 1646
eodem modo a catholico ordinentur episcopo. Non A tura, et baptisteriis, exactionem fieri omnino prohi-
enim in his fit reiteratio, sed ipsa consecratio, quo- bemus.
niam nihil praecesserat, quod ralum haberi queat. Amatus episcopus sanctaeRomanse Ecclesise lega-^
tus his synodalibus gestis uvice domini mei papS
XII.
subscripsi.
Clerici autem alterius regionis non recipiantur Berengarius Gerundensis episcopus subscripsi.
sine propriis pontificis litteris. Berengarius Ausonensis episcopus subscripsi.
Raimundus Elenensis episcopus subscripsi. |
i XIII.
Raymundus Rotensis episcopus subscripsi.
Scimus quidem laicis ecclesias non competere, Humbertus Barchinonensis episcopus subscripsi
sed ubi illse ex toto auferri non possunt, saltem Guillelraus Conveniensis episcopus subscripsi.
oblationes missarum aut altaria seu primitias laicis Fulco archidiaconus agens vices Urgellensi;
omniiio prohibemus. De coemeteriis autem, et sepul- episcopi subscripsi.

SYNODUS BURDEGALENSIS

Amato apostolicce sedis legato prceside anno 1080 habttum I

Omnia orta occidunt, et aucta senescunt, nec B ipso, eodem precante Willelmo, ut si quandoque,
multum hominis tempus protenditur, ejusque me- disponente Christo, villa creverit, nihilo majus in
moria brevissima probatur; sed ne oblivio prorsus ea archiepiscopus, vel quilibet minister ejus quid-
prseterita absorbeal, necesse est, ut rerum gestarum quam habeat juris, nec in clericis, nec in laicis, sed
notiiiani litlera retineat, quatenus quid sit mutabile omnia referanlur ad abbatis dispositionem, vel con-
futuros non lateat. Igitur hoc praesens non ignorat gregationis. Hoc etiam sibi nobisque providit, ut
Ecclesia, sed nec posterilas hinc bsereat ambigua, nihilominus ecclesiarum consecrationem, sacrosque
quod nostra gestum est praesentia. Ego itaque Ge- ordines vel chrisma ab archiepiscopo accipiamus
raldus Deo largiente abbas, quamvis indignus, diu cum necesse fuerit. Sed hsec constitulio iterum ab
optaveram eripi de raundanis fluctibus, quibus con- eodem firmata est in proximo concilio, praesentibus
tundebar acrius, quam fragilis ferre posset animus. Romanis legatis Hugone atque Amato, multoque
Caeterura subjecti mihiminus obediebant, nec eorum aliorum episcoporum collegio. Hoc quoque definitum
ferrea molliri pectora quiverant, quos quidem ssecu- est, ut si quis hoc decretum violare tentaverit, se
laria plus nimio negotia induraverant. Denique sciat excommunicatum, donec satisfecerit, tam ab
monstrante divina clementia portum salutis, placuit archiepiscopo, quam ab omnibus qui fuerunt in
anirao antra petere solitudinis, ubinulla essetsaecu- C concilio. Nec non el hoc consulente domino Araato
laris habitatio hominis. Itaque commendata episcopo constituiraus, ut hoc ccenobium solummodo Romanse
cura commissi gregis, egressus sum de monasterio foret Ecclesiae subjectum, atque sui tutelam dorano
comitanlibus paucis, ignorans omnino quo cursus Apostolico singulos annos solveret quinque solitlo-
foret itineris. Sed tandem, Domino ducente, quippe rum. At ego jam descendens in defectura setatis de-
qui nunquam abest sperantibus in se, perveniinus crepitse jam curara monachorum cupiebam dimit-
ad domnun» Willelra. Pictavensem comitem, virum tere, atque minus utilis meliori cedere. Verum
apprime nobilem, totius quoque Aquitanise ducem, domiius Amatus, a nostris rogatus fratribus, licet
qui locum attribuit nobis congruum, Silva Major totis resisterem nisibus, lamen mihi ex parte domni
nuiicupalum, quod allodium ita nobis ab illo abso- Apostolici testalus obedientiam, eorum commen-
lutum redditur, utnullo ibi quidquam juris requi- davit providentiam.
ratur, sicut etiam alia chartula testatur. Cum ergo Acta est vero supradicta confirmatio Burdegalensi
ibi vellem incipere monasterium, perrexi ad domnum civitate in concilio, anno ab Incarnatione Domini
Goscelinum Burdegalensera archiepiscopura, in cujus 1080, indict. m, epacta xxvi, n Nonas Octobris,
episcopatu prsedictum erat allodium, ejus quidem r, octavo an. Gregorii papse VII, Philippo in Francia
rogaturus beneficium. Qui interveniente prsefato regnante.
duce jam incoeptum monasterium ita omni donavit S. Willelmi Aquitanensis ducis. CONFIRMA IIOC,
libertate, ut necipse, nec alius post eum, non ar- DEUS.
chiepiscopus, non archidiaconus, non archipres- Ego Amatus apostolicse sedis legatus confirmo.
bytev, non cujuslibet ordinis persona aliauod in eo Ego Hugo sedis apostolicse legatus confirmo.
jus, vei dominationem possit habere. Quatenus ibi Ego Goeelinus Burdegalensis archiepiscopus pra>-
degentes monachi absque ulla inquieludine libere sente concilio concedo et confirmo.
possent Deo servire. Sed et hoc stabilitum est ab S. Rodulphi Tuvonensis archiepiscopi.
1G47 AMATIBURDEGALENSISARCHIEP. DIPLOMATA.
S. Willelmi Auxiensis archiepiscopi.
S. Bosonis Sanctonensis episcopi.
S. Aflemari Engolismensis episcopi.
S. Willclmi Petragoricensis episcopi.
S. Raimundi Vasatensis episcopi.
S. Hugonis Bigorrensis episcopi.
S. Donaldi Agennensis episcopi.
S. Pelri Adurensis episcopi.
S. Odonis abbatis Sancti Joannis.
A S. Drogonis Malliacensis abbatis.
S. Raynaldi S. Cypriani abbatis Pictavensis.
S. Bertrandi S. Juliani abbaiis V. Nobiliacen-
sis.
S. Hildeberti Nantulliacensis ahbatis. V. Nantolis
in valle.
S. Fulchardi S. Salvatoris abbatis V. Blavia.
S. Anchelini, Gocelini Burde "alensis ecclesiae
archidiaconi.

AIATI BURMGAIffliS ARCHIEPISGOPI

DIPLOMATA.

I. B abbas et sui, juxta sanctorum Patrum decreta, ali-

jUdicium Amati archiephcopi Burdegalensis et apo- qua commutatione prsedictam ecclesiam firmiter et
stolicm sedh legali in graliam monasterii Sanctw
f'TUCIS quiete possiderent, quoque anno in festivitate sancti
(MARTENE, Thes. Anecd. /,276.) Andreneejus matris ecclesisecanonicis duos solidos
In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu persolverent. Hanc ergo ecclesiam hoe raodo Sanctae
Christi, AMATUS, sanclae Romanaeecclcsiae legatus, Cruci concessam prsedictus abbasquoad vixit quiete
Burdegalensium quoque archiepiscopus. obtinuit, necnon juravit se ipsura in abbatem con-
Quoniam saepissimehominum mcnioria mundanis slitutum eumdem tenorcm obtinuisse.Quapropter ut
adeo sollicitudiuibus impcditur, quod non solum deinccps ecclesia Sancli Michaelis inviolabiliter et
olim, sed etiam nuperrime gestorum obliviscitur: qtiiete, tamen semper per capellanos, secundum
ut deiuceps prsescntium mens litleris excitata, quae deliberationem Sanctae Crucis tractaretuv: hoc pri-
vidit et audivit facile imaginelur, et futurorum in- vilegium nostrae auctoritatis firmavimus, quod
getiia iisdem notulis de praeteritis erudiantur.- impressione sigilli nostri signari praecepimus.
placuit paucis comprehendere, et scriplis sanctse Actum est et conccssum in praesentia nostri, as-
niatris Ecclesiae fidelium tam praesentium quarn sistenlibus P. deeano, et E. avchidiacono, cum
futurorum mentibus inserere, qualiler controversiam cseteris Sancti Andrese canonicis, et quam pluribus
inter ahbatem Sanctas Crucis, videlicet doninum aliis valentibus tam clericis quam laicis, anno ab
Fulconem, et decanum domnum Petrum, super Incarnatione Domini millesimo nonagesimo nono,
ecclesia Sancti Michaclis exorlam infringihili judicio indiclione scptima, epacta vicesima sexta, concur-
sedavinius. Consistenlibus namque in pra;scnlia reiite... anno pontilicatus domni Urbani papae se-
nostra abbate cum suis, et decano ilcrtim cum suis, cundi dttodecimo.
totiusque causae rationibus ulrimque attenla spicu- II.
latione circumspectis illorum causae tale jtuliciuni
Si abbas Sanctae Crucis tenorem Amalus archiepiscop. Burdegalens. dal Silvw Majori
imposuimus. ecclesiolam S. Lupi.
a
Sancti Michaelis praedeeessore suo A. et a seipso
habitum, prout multis confirmat assertionibus, ipse (Gall. Christ. II, 273, instrum. nov.)
cum duobus suis monachis sacramento probaverit, In nomine sanctse et individuse Trinitatis, ego
quiele in posterum ecclesiam habebit; sin autem, Amatus Dei gratia Burdegalensis archiepisco-
ipsius causse supersedendum decrevimus. Qtiodju- pus.
dicium arguente rectitudinis examine collaudandum n Si locis Deo dicatis aViquid .argitionis noslrse
cunctis enituit. Quocirca in conspectu omnium ibi- munere ob divini cultus amorem imperlimur, prae-
dem consistentium abbas Sanctae Crucis domntis mium aeternaeremunerationis nobis rependi procul
Fiilco assurgens cum suis super quatuor Evangclia dttbio non difTidiinus.Notum itaque sit omnibus fi-
juravit quoil praedecessor suus bonae meniorise A. delibus tam praesentibus quara futuris, quoniam ec-
Trencardi cum Suis monachis a reverendissimo clesiseSanctse Marisede Silva Majore ad divini cul-
praedecessore nostro domino Goscelino et a Sancti lus augmeiitum ecclesiolam quamdam.quae est inler
Andreoecapilulo ecclesiam Sancti Michaelis extra duo maria constructam, in honore S. Lupi confes-
urbem super Garonam sitam prorsus ex integro in soris perpetuo concedimus, et sanctuaria ad supra-
jus Sanctse Crucis acquisivit, prseter illud quod vo- dictam ecclesiolam pertinentia; et ut haecconcessio
catur triceSimum et confcssioncs. Et ut pracdictus pcr succedcntia tempora firma et inconvulsa per-
 1649 POPPO METENSIS EPISCOPUS. - NOTITIA. 1650
loi.0
maneat, hahc chartulam sigillo nostrse auctoritatis Acarnationis Donnni, mdict. vi, concur. iv, epacta
insigniri praecepimus. xv, domino Urbano secundo Romanae sedi papa
III. residente.
Quwdam acta ad Amatum Burdegalensem spe- Dala per manum Pelri decani ipsi abbati A. in
clantia.
capitulo S. Antlrese v Idus Marlii. Ex chaiiut. An-
AMATUS gratia DeiBurdegalensiumarchiepiscopt.s 97.
geriac. fol.
et S. R. E. legalus, ad petilionem venerandi Asculfi
imo S. Joaiinis Idem Amalus delinivit in concilio Burdegalensi
Angeriacae angelica; congregationis
dedit de altercationem quae erat inter Ansculfura abbatem
Baptislse abbalis, privilegium quibusdam abbatem S.
ecclesiis quas antecessor Asculfi, Odo bonse memo- S. Joannis de Angeriaco, et Garnerium
monasterii propter
rise abbas, a Goscclino archiepiscopo in archipraesu- Maxenlii, et monachos utriusque
vclulo sitam prope
latu Burdegalensi acquisiverat: quatenus ipsa su- ecclesiam S. Pelri de Mareistais
simul cum ec- castrum quod nominatur Mastacrus ; in favorem
pradicla angelica congregalio ipsis
clesiolis tam in augmento rerum temporalium per Angeriacensium res fuit diffinita.
tempora succedentia crescat, quam in divino ser- Actum et concessum in Btirdegalensi concilio
vitio in dies melius proficiat. Sunt autem istae ec- B anno ab Incarnatione Domini 1098, intlict. vi, epacta
clesiae : S. Maria cle Vairas, S. Petrus de Yals, S. xxvi, assistentibits et piacsiilentibus R. Auciersium
Sulpitius de Averniaco, S. Marliuus tle Ison, S. Mar- archiepiscopo, ct R. Dolensium archiprsesulc cum
linus dc Boiseth, S. Maria de Grisiliaco, S. Vin- suffraganeis corum episcopis et abhatibus, necnon
centius de Molon, S. Laurentius de Medulco; et hae et S. Agennensiuni, ct R. Petiagoiiccnsiuiii cpisco-
eccleshe sunt inter duo maria. Petrus decanus et pis cum suffraganeis eoruin abbaiibus. Anno vero
archidiacoiius, Eblo archidiaconus, Arnaldus Si- xi pontific. domini papse Urbani II, data m Nonas
monis cantor et caeteri canonici in capitulo S. An- Oclobvis. Ex chartul. Angeriac. fol. 95.
dreae confirmant hoc privilegium. Deposilio domni Amati arckiepiscopi notatur in
Actum ct concessum Burdegale, anno 1098 In- necrolog. Monast. novi Pictaviens. x Kalend. Junii.

ANNO
DOMINI
MCIII

POPPO METENSIS EPISCOPUS

NOTITIA

(Gall. Chrht. nov. t. XIII, col. 754)

Buchardo successit Poppo, archijliaconus Ecclesise C Chronico Ugo abbas Flaviniaci, auclor sequalis, ad
Trevirensis, Henrici comitis palatini frater, tam annum 1095 : Scriptor historise mss. S. Huherti,
schismaticorum factioni contrarius, quam par- paulo minus antiquus, idem refert de Burchardo.
tibus Catholicorum addictus. Quam ob causam Unde nonnulli ccnsuerunt Burchardum et Poppo-
competitorem expertus est Adelberonem seu Adel- nem eamdem esse personam. Aliunde Berlholdus
bertum, quem licet imperatoris auctoritate sufTultuni continuator Chronici Hermanni Contraeli vnlt ut
seclusere cives Metenses. Itaque Poppo in episco- quem elegissent Mctenses episcopum, consecraveri*,
patus possessione permansit. Verum opus erat ar- Gebehardus Constantiensis legatus apostolictis, 27
chiepiseopo qui eum consecraret; nam Egilbertus Martii medio Quadragesimse. Ut ut est, verisimile
provinciae metropolitanus schisma sectabatur. Cu- videtur historicos Metenses ex inaiigurationis eun-
rani hanc in se recepit Jarentonis abbalis S. Beni- ctatione conclusisse episcopalum Metensem pasto-
gni Divionensis precibus victus Hugo arcniepisco- ribus orbatum fuisse per plures annes, licel Bur-
pus Lugdunensis, sedis apostolicse legatus. Ille si- chardus immediate Herimanno successerit. Sed dum
quidem inter pericula, pluribus comitatus praelatis, dcesset consecratio, scdcs vacua ccnsebatur, licet
Metas accessit ac Popponem unxit in episcopum plures personse dc eo episcopatu contendefent: vi-
prima Quadragesimae hebdomada. Hsec narrat in delicet Burchardus, Poppo, Bruno Adelbero, et
Itol POPPONIS METENSIS EPISCOPI 1652
forte Nicodcmus mcmoratus in charta Bosonis- A bat, ut legitur, sanctimonialis Caecilia nomine, quae
vilkc, vel ctiam alter designalus per litteram 0, apud eum de discipltnae regularis prolapsione cxpo-
ad qucm littcras papa direxit. Altamen Poppo stulavit, tumque prsedixit quondam ftiturum ut,
anno 1094 ecclesiam de Thiecourt, quam Gerardus quod ntinc cernitur, sorores ejurata S. Benedicti
de Thiecourt ct lilius ejus Arnulfus tradiderant, Regula ad mores prorsus saeculares se converterent.
confirmavil monaslerio Cluniacensi. Testimoniales Concilio Claromontano interfuit Poppo anno 1095,
litteras indulsit anno 1094 Richero Virdunensi quo mediator exstitit inler Varnerum abbatem
episcopo,utconsecrationen ab archiepiscopo Lugdu- Gorziae et Vezelonem advocatum super potestate
nensi acciperet, eumque adeuntem in possessionem Amellse. Nominatur etiam anno 1097 cum Hilde-
comitatus est. Eodcm anno visitavit Spinalense cce- berto Trevirensi archiepiscopo ac Widone S. Ar-
nobium, ut institutam jam pridem ab Adalberone nulfi abbate. Antonium Layii priovem in locum
observantiam restitueret. Popponis episcopi an- Bercheri Senoniensis abbatis mortui sulficiendum
nus 5 componitur cum anno Incarnationis 1094 in curavit anno 1098. Ut vero semper exstitit exosus
charta Brunonis Trevirensis archiepiscopi, eccle- imperatori, omnia Mctensis Ecclesise bona sita in
siam S. Petri in Arenis monasterio S. Clementis Hasbania sub suam manum princeps tradidit, et in
confirmanlis. Unde colligere est episcopatum Pop- feodumconcessit comiti Arnulfo de Los. Obiitautem
ponis inccepisse anno 1090. Cum Spinalense mo- hic prsesul anno 1103
naslerium ille visitavit, tunc temporis ibidem dege-

POPPONIS DIPLOMATA.

i. B propositum significato, collocavinius tvansferentes

»ntegram centenam (1) S. Juliani abbalim S. Vin- pretiosissimum corpus prsefatse virginis intra artifi-
jtnlii concedit, et omnia bona ejus confirmat. ciosum receptaculum, praesentibus nomiullis reli-
(Anno 1094, Octobr. 1.) giosis personis, quse de diversis finibus ad tantum
[Hisloire de Metz, t. III, Preuves, p. 98, ex archivis gaudium ultro convenerant. Nos vero altius contem-
abbat. S. Vincent., fascic. 1, n. 1.]
plantes laudabile factum venerabilis abbalis, prepo-
rn itomine sanctse et individuae Trinitatis, et bea- suimus aliquid insigne de nostvis bonis ad hanc
tissimae Virginis Mariae, sanctique Michaelis archan- tvanslationem amplificandum, adhibito suffragio
geh, et sancti Petri apostolorum principis, et bea- nostrorum fidelium, clericorum et laicorum. Qua-
tissimi Pauli apostoli, et sancti Stephani protomar- propter ego Poppo, sanctae Metensis Ecclesiae prse-
tyris, sanctique Vincentii gloriosi mavlyris, et san- sul, notum designo omnibus fidelibus tam prsesen-
ctse Luciae pretiosissimae virginis et martyris, om- tibus quam posteris, quia tvado indissolubilitev bea-
niumque ccelestium ordinum, POPPOsanctse Medio- tissimae Luciae, pvoptev salutem meam et pvsedeces
matricorum Ecclesiae, gratia Dei pontifex, universis sovum meorum successorumque, integram centenam
spiritalibus sanctse matris Ecclesisefiliis. in burgo Sancti Juliani, et in omnibus ejus appendi-
Commendat veneranda Patrura auctoritas nos *•*ciis, ut illam districtionem obtineat abbas praenomi-
condecorare, excellentissimo studio, corpora san- natus, omnesque sui successores libere propriis mi-
ctorum, quos intercessores pios apud omnipotentem nisterialibus adhibitis et omni alia potestate seque-
Deum fore credimus; ut quanto deditioves erimus strata. Quotiescunque vero per bannura vendilur
in pretioso ornatu sanctorum, tanto celerius frua- vinum, in urbe, sive cxtra urbem, tratlimus licen-
mur in nostris necessitatibus ipsorum patrocinio. tiam abbati, suisque omnibus successoribus babcndi
Ad quam venerabilem devotionem subtiliter invigi- vinum venale per bannum in cuvte Sancli Yincentii,
Ians dilectissimus noster filius Lanzo, reverentissi- omnibus inculpatis, tam vendentibus quam ementi-
mus abbas ccenobii Sancti Vincentii, sacratissimunit bus. Collaudamus pvsetcrea el obnixe sancimus
corpus sanclse Luciae, quod ibidem requiescit, quia quaecunque pontific.es, priedecessores nostri, tradi-
intra quoddam habitaculum minus digne locatum deiunt abbatiae Saneti Vincentii, tam de pertinenti-
per annos plurimos fuerat, honorabilitev transferre bus ad propriam mensam quam de omnibus acquisi-
concepit. Insudavit itaque multis impensis ad fabri- lis in villis, in vineis, in lerris, in nova portione, in
candam capsulam, auro, argento, gemmis decoram, hominibus, in ecclesiis et in omnibus possessioni-
ut sanctissimum quod conceperat desiderium com- bus, quatenus abbas et Deo inibi militantes, absque
pleret. Peracto igitur opere, et die ad beatissimum aliqua injuria, omnia in perpetuum rata possideant.

(I) Seigneurie,juridiction.
1655 DIPLOMATA. 165*
Adhsecquidquiddignitatis et auctorilatis serenissimi. A nullus habet batinuni (juridiction), neque potesta-
papse, videlicet Joannes, Benedietus, Leo, Urbauus, tem nisi abbas Gorziensis, prsepositusque suus, el mi-
per privilegia sua concesserunt abbatibus Sancti nisteriales sui, cum omnibus appendiciis. In tribus
Vincentii, quidquid eliam observandura de bonis ad annalibus placitis etin aliisplacitis,perannum conti-
abbatiam respicientibus substituerunt, concedimus nuum, prsepositus et villicus (maire de village) ageni
ct inviolabiliterconservandum praecipimus, collibra- ct finient, absque advocato qusecunque ad placita
ta in omnibus dignitate ct auctoritate nostra om- pertinent. Omnis investitura fiet sub banno abbatis
niumqiie Metensis Ecclesise pvaesulum, si catholici et praeposili et villici, nulla mentione advocati ha-
fuerint. Nos igilur corroborantes universa superius bita. Abbas et praepositus ponet villicum et omnes
notata, ut in omne tempus rata et inconvulsa exi- ministeriales, absque advocato. Villicus baimalis
stant, violatores eorum, auctoritate Dei oranipoten- quemcunque rebellem accipiet per se et per suos,
tis Patris et Filii et in virtute Spiritus sancti, gla- et in cippum (prison) tradet, eum cogendo, donec
dio districti anathematis, a liminibus sanctae Eccle- juslitiam exsequatur, sine advocato, nisi forte nc-
sise sequestramus, ut nullam partem in sortem ele- cesse fuerit. In centena (seigneurie) totiuspotestalis
ctorum habeant, nisi per emendationem resipi- Amellse, lam de fure quam de latrone, et de aliis
scant. omnibus, definiet villicus, sine advocato, omnia se-
Actuni Metis in ecclesia Sancti Vincentii, anno cundum judicium scabiniorum ipsius curtis Amellae.
DominicaeIncarnationis 1094, indictione m, die Do- Qiiod si fur vel latro extraneus fuerit, et se vede-
minica, Kal. Octobris, episcopatus autem domni nierit, advocatus tertiam parlem suscipiet; si vcro
Popponis anno v. Praesentibus et collaudantibus aufugerit, duni in custodia tenetur nihil interest ad-
domno Adalberone primicerio et archidiacono, vocati a villico requirere, si se poterit purgare eum
domno Geravdo archidiacono. Arnulpho thesaura- suo assensu non aufugisse. Abbas suum habebit
rio, Emicone, Accone, Folcuino, Leubrinco, Thie- bannuni vendendi vinum (droit de ban-vin) per
frido, Sigifrido, canonicis. Walone abbate Sancti menses duos, requirere quoscunque voluerit, ex-
Arnulphi, Alberto abbate Sancti Martini. De laicis cepto Julio et Augusto. De leuda (amendepour cause
quoque praesente et cooperante Burchardo judice, dliomicide) liominis inlcrfecli solus villicus placita-
Becelino et Alberto fratribus, Ebroino cum aliis in- bit, accipiens ad opus abbatis leudam, advocaUis
numeris, quorum nomina scripta sunt in libro vilae. nihil habebit inde, nisi invitatus fuerit. De muta-
II. tione monetae et de duello sive incipiatur, sive linia-
Jura advocalorum Amellw ordinat. Q tur, nihil pertinel ad potestatem advocati. Advocatus
(Anno 1095.) enim, ut omnia alia in lihera poteslate abbatis con-
[Ubi supra, p. 100, ex chartul. abbatise Gorziensis, sislant, roansosdecem habet in feodo, prsetcr bau-
tit. 158, p. 188-190.] num quem retinet abbas, quos mansos habet seor-
In noniine sanclsectindividuaeTrinitatis.et beatse sum, ut totam potestatem defendat, sine alio respe-
Dei Gcnitricis Mariae, et sancti Michaelis archan- ctu, nisi qui inscriptus est. Habet etiam idem ad-
geli, et sancti Pctvi et Pauli, et sancti Gorgonii, et vocalus in illis mansis manentes, debentes sibi
oninium coelestium ordinum, POPPO,sanctae Medio- censum decapilibus,et habet ibi proprium villicum,
malricorum Ecclesiacgralia Dei ponlifex. decanum, scabionem, omnesque redditus illorumx
Contradimus notum omnibus fidelibus, tam prse- mansorum, absque banno. Praeterea advocatus de
sentibus quani posteris, quod venerabilis abbas singulis manentibiis infra bannum istum, et quo-
Gorziensis ccenobii, nomine Warnerus, cum suo 1'umest advocalus, el qui censum solvunt, accipit iu
praeposito fvatve Adelone, nostram praesentiam hu- solemnilalc saucli Martini soniam unam (droit de
militer adiens, conqucstus fuit de YVezelone advo- gtle, ou plulbl prestalion qui se payait pour ne point
cato suo, qui super poteslatem Amellae,ubi est ad- loger) ad mensuram quartalli de curte Amcllae. Si
vocatus, extraordinarie per se et per suos, noniiul- D vcroea die sonia non fuevit persoluta, tamen advo-
Ias res vindicabat, excedens sequitatcin quam obti- catus nullam faciet violenliam, sed villicus abbatis
imerunt alii qui memorantur inibi fuisse advocati. exsequetur sibi justitiam, annali placito abbatis fi-
Nos itaque satisfacientes desidcrio querimonise nito. Sequenti die advocatus habebit placitum suum
suse,venimusAmcllam,collecla mullitudine nostro- super suos homines de suis decem mansis tenentes,
rum fidelium, ubi convictus supradictus advocatus, et super illos censum de capite sibi debente. Quod
uobis etabbati nostro, ob illicitas invasiones justi- si causa aliqua in suo placito usque adduellum per-
ficavit, secundum consilium prsesenlium, et po- venerit, in curte abbatis Amellsefinietur, et abbatis
streino dereliquit quae injuste usurpaverat, collau- villicus faciet dislriclionem (pnnition, peine imposee
tlans abbati et sttis quidquid dignitatis et ulilitatis, par le juge) dabitque abbati suam juslitiam, et advo-
cx antiquitate in supradicta Amella palam fuit cato suani. Si meta aliqua fuerit exterminata inillis
enarratum. Ut aulem nulla ambiguitas super hoc decem mansis de feodo advocati, villicus abbatis fa-
pullulet apud praesenles, sive posteros, sequestra- ciet totam districtionem, dans advocato suam justi-
vimus quse sint jura abbatis, qua? advocati, sicut tiam, abbati bannum et metam rcstituet. Advocatus
indicant, hoc ordine, sequenlia : Apud Amellam domum propriam apud Amellam nullam habebit,
1655 ANSELMI MEDIOLANENSISARCHIEP. 1650
neque sui servientes,uee hospitabilur ibi, nisi forte A bates : Warnerus, Walo, Lauzo, Petrus praepositus,
causa sui placiti venerit, et lunc tantum apud suos Adelo. Clerici: Adalberoarchidiaconus.Emichoar-
homines hospitabitur. Haec suprascripta consistunt chidiaconus, Rotcelinus archidiaconus, Arnulfus
juris totius poteslatis Amellae. Hoc jus conservave- thesaurarius. Laici: dux Theodericus, Gerardus co-
ruiit priores inviobbiliter usque ad nostram memo- mes, Gotbertus deAspero monte, AlbertusdeBriaco,
riam. IIocjus, licet deprevaricatum a Wezelonead- et duo filiiejus; Theodericus, Albertus, Wigericus
vocato fuisset, tamen, sicut superius, praelibavimus, de Spinal, Hugo de Aspero monte, Bertaldus de
>>econservaturum deinceps collaudavit et promisit. Turre, Theodericus de Confluentio, Wigericus de
Ut autein ralura et inconvulsum in perpetuum ha- Donobrio, Burchardus judex, Anselmus dapifer, Gi-
bear.ir, indissolubili vinculo anathematis violatores rardus scanzo, Walterus Gorziensis advocatus ,
hujc.s renovali decreti innotlamus, etutlirmiori ful- Wipaldus Metensis primus scabinio.
ciatur robore, subter nolanius inscriplionem nostri Actum Metis publice, Henrico Augusto impe-
nominis, nostroi tunque fidelium, ad teslimonium rante, Folmaro comite; anno Incarnationis D»mi-
veritatis, in virtute omnipotentis Dei adversus prae- nicae 1095, indictione m. Ego Andreas cancellarius
vai icatores, si qui exoriantur, nullam sortera cum dictavi, et sigillavi, ex prsecepto serenissimi domni
sanclis haheutcs. mei Popponis, gratia Dei Mediomatricorum ponti-
Poppu sancttc Metensis Ecclesise episcopus. Ab- ficis.

POPPOOTIS EPISTOL^ AD LAMBERTUM

ATREBATKNSEMEPISCOPUM

(Vide inter epistolas Lamberti, Palrologke tom. CLXII.)

ANNO
DOMINI
HG

ANSELMUS

MEDIOLANENSIS ARCHIEPISCOPUS

NOTITIA

Itatia sacra, tom. IV, col. 116)

(UGHELLI,

Anselmus, bujus nominis quartus, Valvasorius, nonicse pricpositum, in archiepiscopum, virumque

alias tle Buis, ex Laureiuianae basilicse praeposito , moribus, et vita quam bene ornatum substitit et
dicius est archiepiseopus Mediolanensis, et ab Ur- eleclioni non consensit. Corona inde vulgi gralia Ro-
bano II ponlifice conlirmalus anuo 1096. Qui sui manse Ecclesiae, el Brixiensis, ac Mathildis coraitissae
optiiiii aniecessoris seculus vestigia, Cruciataiii, ut favore putans illuni fore religionis virum : mox ubi
vocaul, etipse instituit praedicare, conscriptisi|iie ac scnsit illum Armanum liuic eleclioni obesse, ccepit
cruce signaiis quiiiipiiiginla millibtis Lougobardo- C adversus ipsam electionem insanire, et clericos, et
rinii, atl sacriiin bellum trajecil in Syriam. Cujus sacerdotes pugnis, et fuslibus vehemenler lacerare,
electionem, expetlitionem moresque sic describil viruiii quoque de . . . civibus Paganum nomine et
Landtilphus dc S. Paulo in Clironico, cap. 1 : in porlo orienlali . . . in ipsa ecclesia qnse dicitur
< Armamis eniin ille monachus, quasi cardinalis Hiemalis, praesumpsit occidere. Hanc insaniam no-
Romauiis, et a parie Brixiensium civiuin alque fa- bis Laiidulphus vitavit: el descendens secretarium
vore coiiiilissaeMalhildisin Ecdesia Brixiensi eleclus ecclesiac, addomeslicam suam ecclesiam, quae Saucti
episcopus, defiuiclo Arnulpho arcliiepiscopo Medio- Joannis atl Quatuor Facies dicitur, pervenil. Arma-
lanetisi, ad alium eligendiim venit; qui ubi sensit nus autem ille in lanta perturbatione in ecclesia
nobilem muliitudinem Meiliolaneusiuin conveniread Sancli Ambrosii ait populo suo congregato : Vobis
eligenduni Luutlulplitun de Badagio, S. Auibrosii ca- fiet prout proverbium dicit : Populo stulto epico-
1057 PRIVILEGIA. 1658
pus surdus. Hoc dicto slatim elegit sibi et illis in A . paucissima fuit. At citissime inde exiens Mediolanum
arcliiepiscopum Anselmum de Buis, hoininom sint- rediit. Cujus magnae civitatis commovit gentem, ut
plicem, el canonicae S. Laurenlii .prseposilum. Hic per singulas hehdomadas in sectinda feria ad Sancli
vero ubi jensil electum a Brixiensi illo Arinano, et Ambrosii ecclesiam convenireut, el pro archiepiscopo
populo impetuoso collaudatum, illico calhedram ar- illo Anselmo, ejtisque exercilu lilanias facerent. Ipse
chiepiscopatus ascendit, et sedit, el deficientibiissibi vero Grosulanus non solimi in ipsis feriis, sed fere per
sufTragaiieisepiscopis, omnes ecclesiaslicos ordines singulasfestivitalesilli magnaegenti liiciilenier sermo-
ueque ad presbyteratum, ordinationein quoque epi- cinando non magis affeclabaleamsibi.quam asperi-
scopatus ab extraneis episcopis suscepit, virgtc quo- tale vestitus et cibi. > Haclenusilleejusaeviscriplor.
que paslorali per inaniis coiiiilissaeMathildis adhae- Anno 1098, vel initio sequenlis anni, Anselmus e
sit, stolam vero per legalum domini Urbani papae Syria Mediolanum rediit, anlequam Hierosolyma a
sibi delaiam induit. Deinde homo isle effectus pru- Christi fidelibus capta fuisset, nam Itlihus Jnlii an.
dens neglexil Obertum, cognomiue Bitltricuin, qui 1099, duce Golhifredo, in eoruin manibus devenit,
propter iiivestilurain Brixiensis episcopaius, qtiam summa totius orbis Christiani Iselilia. Aiiselniiisvero
a rege suo Henrico susceperal, Armano repuguabal: lvNonas Februarii Mediolani sententiam tulitad fa-
et Arniaiiiiin, qui se in arcliiepiscopum elegit, in vorem abbalis S. Simpliciani, quam quidem cuni sit
episcopum ordinavil. in Tusciam adire lentavit. Et valde celebris, ad hujus rei indagamlain verilalem
ciim pervenissel Florentiam, rex ipse prudens, sa- exhibendam duximus ex authentico exemplari, quod
piens, aiquedecorus specie, proh dolor! adolescens, liobisdocumenlumsubniiiiiilravildoclus.eireruinan-
accepta polione ab AviaHOmedico Malhildis comi- n tiqnarum perilissimus Constaniinus abhas Cajetanus.
tissaavitam fiuivit. i Sequitur idem aucior cap. 2 : Basilicse S. Simpliciani acce»sit deinde nohile Be-
< Rege igilur in regno deliciente, supradiclus Ansel- nedictini ordinis cuenobium, poslquam Simplicianiis
miis de Buis Mediolanensis archiepiscopus, quasi in eo solitariam vilam duxit, el posl ipsum alios
monitus apostolica auctoritate, jani dicto presbylero ejusdem instiltiti viros, quibus Benetliclini nionaclii
nolente, sluduit congregare de diversis gentibus sticcessere circa annuni Doinini 700; lunc ad S.
exercitum ctiin quo caperel Babylouicum regiiuui : Prolasium ad monachos moram trahemes, a Medio-
et in lioc stutlio prsemonuit prseeleclam juventutem lanensibus archiepiscopis juribus alque privilegiis
Mediolanensem cruces suscipere, el caniilenam de ornati, hactenusque sub Casinensi nobili piaque
Utlreja Vtlreja cantare; atque ad vocem hujus pru- congregaiione illuslre ccenobiuis perseverai.
denlis viri plures viri cujuslibet conditionis per civi- Caeterurncum Gothifredus Bulonius sancla civitate
tales Longobardorum, villas et castella eorum cru- Jerusalem, ejectis barbaris, fuisset potitus, Ansel-
ces susceperunt et eaindeni canlilenam de Ultreja mus archiepiscopus in palriam, in lestimoniura Hie-
Ulireja cantaverunt. Cuin adhuc hoino isle siniplex rosolymilanse victoriae ecclesiam de Ronzone, quae
Mediolaui viverei, et exercitum congregaret, habuit in honorem S. Trinitatis erecta olim fuerat, refor-
coiisilium slaluendi sibi vicarium, liominera multa- mavit, et ad verani siinilitudinem Hierosolymitani
ruin artium. Unde qiiidaiu sagacissimi viri, ab eo sepuicri, sive Hierosolymiianae illius Ecclesise rede-
ordinati sacerdotes, mandatum eundi Saonam su- git, perfectoque opere, eam solemniter eidem sepul-
sceperuni, ut in ipsa civitate suo jussu et auclori- cro eonsecravit an. 1100, Idihus Julii; de qua conse-
taie eleetionem episcopi admonerent, et fieri coge- cratione pauca Calchus, plura vero Puricellus habet
renl. Qui dum iter facerent venerunt Ferrariam : in C recitatque Ansehni epistolam, seu publicum docu-
quo tieinore amplexi suni Grosulanum et ejus consi- mentum ab auiiientico archetypo exemplaii exscrip-
lium. Quorum sacertlotum exercilium in lanlum va- tum quod habes infra.
luit, quod quidam ex Saonensibus ipsum Grosula- Anselmus igitur, e Syria Mediolanum regressus,
num, in victu afflicium, in veslilu abjectum elege- mox illa sanctse Trinitatis ecclesia in honorem Do-
runt sibi episcopum, el eligentes una cum illo eleclo, miuici sepulcri renovala, eamdera Idibus Julii aun.
et illis duobus sacerdotibus ab archiepiscopo missis, 1100 consecravit. Deinde Kalendis Augusti Gonua
videlicet presbyiero Joanne Aculeo, et presbyiero discessit una cum ea Genuensi classe de qua Uberlus
Nazario Muriculd Mediolanum pervcneruni. Ibique Foliela Genuensis historiae lib. i. In Syriam pro-
per jussionem archiepiscopi, qtn jaiu eral iu expedi- fectus, a Saracensis fugalus, Constanlinopoli exspi-
lione posilus Grosulauus ab Armano Brixiensi, ct ravit eodem anno 1100, Kalendi»Ociobris (1), sepul-
Arialdo Jaiiuensi, et Mainardo Taurinensi ordinatus lus in Divi Nicolai sede, posteris immortalis nominis
esi episcopus, et archiepiscopi vicarius. Verum quia sui famarelicta; tic enim diserle asserunl Chalcus,
ipse ordinalus, sedem Saonensera nonduni ascendc- Acta Ecclesise Mediolan., et Landulphus de S. Paulo,
rat, ad ipsam civitatem adire tentavit, et quodain- cap. %a Turcis, ail, et Saracenis [ugatus in gravi
modo pervenit. Sed rcquies ibi, si quam habuit, luclu Constantinopoli exspiravit.

ANSELMI PRIVILEGIA.
i. D cuilu oculato habemus aspectus similes succensis
Privilegtum pro ecclesia S. Simpliciani. carbonibus. Ostendentes vultus ignitae flammselam-
(Anno 1099.) padum admodum animalium, bis vivis diversae formae
[UGHELLI, Italia sacra, IV, 118.] vullibus super rotas coruscanlium, ut tota civitas in
Qiioniaiii gratiam S. Spiritus speculatum domui tranquillitale conqniescat, cum supra gregem suum
(srael excelsam turrim Sion montis conscendimus, virgam vigilantem videat : unde si quein clanculo
ouinibus commissis providenter invigilemus, nou surripientem ab ipsa specula videbimus, vel palam
dantcs somnuin oculis; sed tolo corde nostro in cir- irrueniem ad doraus Dei publicam infestalionem, nos
(1) Anselmus ex Caialogo sedit an. in, mens. x ,dies ravit igilur Ughellus, quando ipso saeculari anno
xxvm ; ohiil n Kat. Octob., sepullus Constanlinopoli moriuuin Anselmum himc scribit, qui dicto anno
ut peregrinus in monasterio S. Nicolai. Aiiselmus au- atlbuc Mediolani consistens celebraverat detiicatio-
teiu ex islo calculo sedere ccepit an. 1097, die 3 No- nem ecclesise S. Sepulcri, cujtis dedicaiionis insigne
veinbris, feri-i luiic lerlia posl vacalionem niens. i, monumenlum refert idem Ughellus. PAPJ:BROCHHJS.
ilii-runi 8, et vixil usque 3 Septemb. anni 1101, Er-
1659 ANSBLMl MEDIOLANENSISARCHIEP. 1C60
lllis atlversaiites non dubitemus pro muro domus A slris clericis et abbatibus in secretarium conveni-
Jsrael ad ptignandum in prselio. Nunc ergo quia mus, ut eorum consilio hujus litigii canonice venti-
quosdam supcrstitiosa religione videmus in donio lala enuclearelur ralio. Ubi lucerna sapientiae super
Dei contentlcre, ignorantes Dei justitiam, et suam cantlelabrum posila, ut lucerel hisqtii in domo nint,
qiiacrenles consliiuere, oportet nos pastorali ctira cum ex hac causa rationem ponere cum nostris con-
superiiitendere, et discortles ac contentiosos, qtti servis, non est inventus aliquis, qui commissum ta-
sunt iu Ecclesia per arma justitise sub ecclesiaslicis leiilum subfodiendo absconderet, sed apertis thesau-
statutis ad paceni, et iinaiiiinilatem reducere. Au- ris inuhiplicet superlucrata nobis postulantibus pro-
diviniiis noviter scissuras esso faclas Eccles. Dei sub tulerunt lalenla. Quibus oslenlatis, expulsa est
nosiro regiiiiine, vicinis S. Protasii sub nomine re- ignorantia, iiilroduclaque verilate per legalem di-
Jigionis deccrtautibus pro quadam Ecclesia cum ab- lucidalionem sapicniise aherulruin amplexati sumus
bate S. Sinipliciani. Cur autein lioc scandalum exo- brachiisconcordise. Post cujus amplexus concorditer
rialur, noster ex ordine slylus prosequatur, utcun- cum elcclis clericis ibidemstaluimusjusliliam supra-
ctis clarius innotescat, quid ex auctorilale SS. ca- dieiis conteiitioiiibus hacienus conctilcatani nunc
iioiium a nobis inde censeri conveniat in primis vi- ab ipso Ihalaiiio eihiclam per legls periliam in cra-
cinoruni causanliuni postulalio clare fial. Dicunt D slinuni oris nostri gladio legaliler spondere populo.
eiiiin vicini Ecclesiam S. Prolasii olim fuisse niona- Mane autem utramque coiitradictionein .... po-
Elcritim abbalis et monachorum, hasilicam vero S. pulo nostrum poslulantibus audire. judicium, cum
Simpliciani ex longo tempore fuisse canonicoruni. eisdeni clcricis, ct abbatibus S. Mariaeconscentliiiius
Sed abbale, et nionachis ad hahcndam solitariam pulpilum. Tunc facto prius silenlio hoc locum capi-
vilani, evitare volcntibus poptilorum freqtieniiam : lalium esl Gre pluribus capitulis
caiionicis vero, velut constiluiis in agro, non recu- diligenier a nobis, ac noslro clero, el in secrelario
santiims esse in populo, talis inter utrosque facta;est consideralis inspeclaque anliqua instilulione mona-
comiiiiilatio, ut abbas, et moiiachi, cum oninibus slerii et S. Simpliciani, cl ecclesiaeS. Prolasii . . .
rebus ad inoiiasterium pertinentibus ad ecclesiam ul deinceps ad ecclesiam S. Protasii permansisse
processcrunt S. Sinipliciani, ilem canonici, ciim claustrales monachi per constituiionem abbatis S.
omnibussiiis rebus ad ecclesiam dcvcnerunt S. Pro- Siuipliciani, laiidantes quoque lirmamus eanitlera
lasii ul illi essenl in solitario; isli in popuio. IIi« Ecclesiam, ejusque ecclesiacmonasterium cum omni-
rationibus vicini confidenies, nullosqiie monachos bus rcbus ad utraque ccenobia pertinenti-
ulterius ibi slare volentes elegerunt Gualdonem fra- _ bus, aniotlo manere sub polcslale, el. ordinalione
trum pruqiosilum S. Prolasii olficialium , abbaie, ejnsdem abbatis. Deinde lectuni est capilulum Ana-
quia in illuin turpiter murmuraveranl, ejus eleclioni clcti papte. Quo explanaio diximus ad populum.
invito consentiente, ac omnibus proclaniante : < Ne Praeterea conslituimus, ut omnino pro infecto ha-
forte lumultus fieret iu popitlo : huic electioni quo- bealur, quod Gualdonem nostrtim capellanumvobis
dammotlo consenlio, salva taiiien noslri monasterii eligentibus dedimus, ul pvesbylevorum, ct clcrico-
dignitale, noslroque privilegio. i Audita vicinorum rtim ecclesise S. Prolasii esselprsepositus. Cum ab-
raiione consequens est. . . . Abbatis conlradiclio- bas S. Simpliciani tunc dical, ac jurejurando asse-
nem in meditim deducere. Dicil enim abbas mona- rere si volumus, proinittat, se non volunlarie, sed
slerittm monachoruni dudtini fuisse consiilutumapud per inetum ejus electionem consensisse; dicens
S. Prolasium. Cum aulem in oninibus monastcrio- quoque suam, et nullius alterius, ab anliquolempore
rum abundanter succrescerct, ul copia monachorum, semper fuisse eleclionem capellanorum ecclesiaeS.
ciiin pluribiis aliis adhtereniibus atl societateiu, vel Protasii. Quapropter siculjtira noslrasque dignita-
famulalum eortini, inlolerabilein lerret incomiiiodi- tes semper ab iniptignatoribus debemus defeudere
tateni propter angusliani loci, et civilem tumulatio- legaliter, sic alieua 11011debemus cum fratribus
neui, transniulala cst Abbatia foras ad S. Simpliciani D . . . . auferet; staiuiuius etiam, ut ab hac hora et
basilicam, abbale oliin in proprielaiem acquisilain deinceps abbas S. Simpliciani eligat Capellanos olfi-
ex decreto archiprsesulis, qui erat lunc lempovis, ciales S. Prolasii, qui stise poteslali suseque obedien-
quibusdain lamen ibidem rcniaiienlibus nionacliis tiae subjaceanl, nec alium prsepositum habeant, nisi
cuin suis moiiaslerialibiis inslrumentis in nionaste- ipsum abbatem, qui eos regat, et custodial, el si
vio S. Protasii. Omnibusque palet ab ipso die iu inter se ipsos, vel in alios peccaverint, eos in virga
prsedicla ecclesia sancti Protasii inonachos semper recliludinis corrigat, eosque ad eamdem Ecclesiam
mansisse, ciini capellanis in ccclesiastico officio ad- vivere faciat, vel regtilariter in clausiro cum supra-
iniiiisiranlibus poptilo in omiiibussubniissis abbati, diciis monachis si ipsimet capellani hanc vilam
sibiqtie suhmissse congrcgaiioni. Ilis autcin conten- magis elegerint, vel canonice in domibus aliis. Hsec
lionibus abbas et vicini lam gravilcr dissentienies, fralres canpnice sanciviraus : hoc una cum noslro
ut Dei Ecclesia vacillanler inquietarelur, omnisque clero Iaudavimus:idemque a nobisomnibusfirmiter
civius perlurbarelur, emolliti taudein noslris crebris laudari volumus; ut vicini, el abbas, ut nunc sta-
aiinioiiiiionibusomnemcausamnosiro noslrique cleri tuimus, inviolabiliter leneanl, el dixit oranis popu-
judkio leriuinari slaluerunt. Quapropler cum uo- lui; fiat, fiat.
1661 PRIVILEGIA. 1062
Ego Anselmus Dei gratia archiepiscopus a me A mane et vespere. Finito autem oflicio, religiose et
facto subscripsi. honorifice suscipiant majores ires solidos ex obe-
Hoc actum, et dictatum est ab Ariprando cancel- dienliae niunere, duodecim denarios accipiant cum
lario antio Dominicae Incarnalionis 1099, IV Nonas veglionibus custodes, duos item denarios habeat qui
Februarii, indicl. vn. crucem bajulaverit auream, duos item accipiantpueri
Ego Armannus Brixiensis episcopus interfui, et ss. qui missaeofflcium fecerint. Tunc ante magislrattim
Ego Guillelmus S. Ambrosii abbas interfui, et ss. prselerea sancimus, ut oclo diebus anle solemnita-
Ego Bonus Senior Regiensisepiscopus interfui et ss. tem praenarralam, et octo postea ita sil pax et tre-
Ego Arialdus, S. Dionysii indiguus abbas interf. gua per nostrum comitatum firma, quod omnes qui
cl stibsc. • ad hanc solemnitatem voluerint accedere, possint
Ego Bellotlus filitis q. Ambrosii Gambarelli not. securi et sine niolestia confluere undique. Quicunque
sacri palatii,auihenticum litijtis exempli vidi, et legi: vero ad illud sepulcrum, in quo Christi corpus dor-
in quo continebatur, sicut in islo legitur exemplo, mivit, aliquo impedimenlo detenlus accedere non
prseter lilleras plusve minus. pnteril; ei ad hoc sepulcrum, ad ejus veram simili-
Ego Niger, filius q. Girami de Ia Fragia de Burgo tudinem facluni, venerit sana mente et bona inten-
Portae Cumansenot.domini Henrici imper. hocexem- tione, remissionem suorum tertise parlis delictorum
plum ab authentico exemplo vidi el legi, et sic in eo habeat, et ad laudem Hierosolymitani sepulcri hoc
conlinebatur, ut in isto Iegilur exemplo, extra lilte- se retulisse cognoscat. Et si quis alicui venienli ad
ras plus minusve. hanc nostri destiiialionem molestiam ingesserit ali-
Ego Martinus, filius Nigronis de la Vagia de Burgo quam, anathematis gladio percussus incumbat, do-
Portoe Cumanse not. et missus Domini Othonis Imp. nec ad eamdem ecclesiam hoc emendare recurrat.
boc exemplum ab aulhentico sigillalo exemplavi: in Stabilitur quoque et communi institulione a nobis
quo conlinebatur, sicut in isto legitur exemplo prse- laudalur, quatenus ibi sit mercalum annuale omnium
tcr litteras plus minusve. rerum fluens et venale: ex quo nullus prsesumat
II. curaluram quoerere, et in quo nullus audeat ultra
Ecclesiam de Ronzone, quam ad simililudinem Hie- untim sladium obtinere, nec quod coinmune est
rosttjmilani Sepulcri redegerat, consecrat. omnibus dcnt alicui vel ut proprium vendere, nec
(Anno 1099.) sui juris ullo modo dlcere; sed sicul communis esl
[UGHELLI, Jlafio sacra, IV, 124.] solemnitas ad omnium animarum uiilitatem, ita
»nnomine sanctaesempiternseque individuaeTrinita- r commune sit mercatum ad omnium corporalium re-
lis, et sancli sepulcri Domini noslri Jesu Christi (2). ruin venditioneni. Insuper etiam parochiam quara
Ego ANSELMUS, magna Dei opilulante clementia Iltleratus etDeiberlus,hnjus ecclesiae religiosi presby-
sanctae malris Ecclesise archiepiscopus Mediolanen- leri, se Ionge ante possedisse dicebanl, eorum pre-
sis. Ut bonus pastor animam meam dehereni ponere cibus comniotus, fralrum nostrornm Majoris Ecclesise
pro- meis ovibus, sed quia hoc facere, mundanis cardinalium aliorumque hujus civilalis sapienti con-
impeditus curis, non valeo nec immerito doleo quod silio communicato, concedimus, damus et confir-
boni pastoris tjfficium non exerceo, ne penitus lamen inainus, ut prsenominali presbyteri ecclesiae Sancti
videre deditus ignoranlise, inspirante summa Dei Sepulcri.et eorum successores, de csetero praedictam
clemenlia, quse civitalem supra moniem posilam, parochiam habeant el possideant, scilicet casas Ni-
ecclesiam scilicet Sancli Sepulcri, in medio hujus gronis Marthse, et Lanfranchi Liltae, et inde omnes
civilatis silam, non est passa diuiius abseondi, sed domos usque ad domum Anselmi Mugeti: ex altera
eani quasi exaltare fecit et jubilare ad sigiium vi- parle vioe casas Ambrosii de Ia Carzere, et inde
clorise Hierosolymitani sepulcri, ad cujus gloriam omnes casas usque ad domum Romedii cancellarii,
nos procedentes cum noslris fralribus, altare Do- et ipsam domum; ex allera vero parte domos Ro-
mino cuin ecclesia simul interius dedicavimus, et D zonis et Alberici et Arnaldi Favoli, et inde omnes
super illtid Deo nostro hostiam laudis obtulimus. domos usque ad casas Benzonis Amblatoris, et
Adunato igilur clericorum populorumque conventu, Vatfredi fratris ejus, casas Lanfranchi et Marchi-
communi consilio omnium ac frequenli horlatu san- sii Amblalorum, et inde omnes casas usque ad doraos
cilum est a nobis el laudabililer firmalum, ut uno- Olthonis de. Sarablatore, et Gratiani Canloni, et
quoque anno cuni gloria et bonore celebrelur haec ipsas domos Dionysii Dodonis et Petri Butelli, et
solemnitas in sancti sepulcri commemoratione, ita Petri Gualasecca, et Lanlerii Patellse, ex altero la-
ut Sanctae Mariae cardinales ibi adveniant reveren- tere ecclcsise casas Homobeni de Calagana, Petri
ter cum processione. Qui cum fuerint ad ecclesise Palrilii, et fratrum ejus Rolandi, et Alberti, Lanzo
introitum, TeDeum laudamus inlonentexcelsa voce, Cioglise, Pelri Vexa, Alberti Buntaro, Petri Sama-
lenentes manus invicem ad signum victorise habilse ruga, Guiredl Bionoldi, Landulfi Clerici, Joannis
Hierosolymse; inter quos eliam accedal subdiaconus Spata in Zolta.
cum lampade, accendeus luminaria more consueto Actum est hoc omnium Mediolanensium leslimo-

(2J[De hujua pcumenti fide dubital Muraiorius m Anecd. tom. I, pag. 244.
1663 ANSELMI MEDIOLANENSISARCHIEP. PRIYILEGIA. 1664
nio, et conflnnalione, anno ab Incarnalione Domini A SELMUS, sola Dei raisericordia Mediolanensis Eccle-
nostri Jesu Chrisli millesinio cenlesimo, indiclione sise archiepiscopus.
OCtava, Itlus Jnlii. Convenit nostro Christiano moderamini pia reli-
Ego Anselraus ouarlus, Dei gralia archieoiscopus gione ac benevola compassione alacri mente poscen-
flrraavi el ss- lium animis assensum impertire. Idcirco ad noslram
Ego Grosolanus indiguus episc. laudavi et ss. auctoritatem pertinet cunclos nostrse Ecclesise filios
Ego Andreas presb. primicerius laudavi et ss. paterno affectu diligere et optatae pielalis opem non
Ego Landulfus, Dei gratia Nazarianse ecclesise li- denegare. Ex hoc enim lucri polissimum premiuni
cet indignus praepositus laudavi el ss. apud Deum omnium conditorera prouieremur. Qua-
Ego Landulfus nolarius, qui et dictus prseposilus, propler omnibus noslris fidelibus lam prsesentibus
laudavi et subsc. quam etfuturis nolum fieri volumus quod nos in
Ego Anselmus archipresb. laudavi et ss. nostra Mediolanensi ecclesia cum noslris cardinali-
Ego Henricus abbas Padulensis, laudavi et ss. bus de nostrarum animarum salute dispulantes,
Ego Aliprandus cancellarius laudavi et ss. nostrorum fidelium, sciiicet Arialdi et Lanfranci
Ego Dionysius presbyter laudavi et ss. fratrum ac Alonis eorum consanguinei de Mevegnano
Ego presbyler Bonifacius landavi et ss. **imploratu, Sanclae Mariae ecclesiam de
Calvenzano,
Ego presbyter Albertus laudavi et ss. quam ex nostra ecclesia lenebant longo tempore,
Ego presbylerLandulfus laudavi etss. cuni lerra ac eorum, scilicet Arialdi et Lanfranci,
Ego presbyter Henricus laudavi et ss. proprii prsedii decimis quas ad praesensconcesserunt,
Ego archidiac. Tedaldtis laudavietss. et omnibus bonis quoo nunc habet et in perpetuum
Ego Rozo diaconus Iaudavi el ss. adipisci potuerit, sanclae Cluniacensi ecclesise con-
Ego Darprandus diac. laudavi et ss. cessimus. Insuper voluraus et laudamus quod si quis
Ego Henricus vice diac. laudayi et ss. eorum hseredum vel alias quilibet homo de ecclesiis
Ego Adam Mortariensis electus laudavi et ss. supra eorum prsedium sedificatis vel sedificandis, aut
Ego Guillelmus monaslerii S. Ambrosii abbas in- eoruni decimis, eo inspiranle qui ubi vult spirat,
dignus laud. el subsc. prsetaxatse ecclesiae conferre voluerit, conferat cura
Ego Joannes abbas S- Simpliciani laudavi et ss. Dei benedictione et hac uostra concessione, eo scili-
Ego Martinus monasterii S. Celsi indignus abbas cet ordine ut nostra preefata ecclesia de Calvenzano
Iaudavi et subsc. amodo absoue neiiditio et condilione libera lihere
Ego Arnaldus indignus abbas monasterii Sancti Q Cluniacensi ccenobio deseryiat, et nullius alterius
Dionysii laudavi et ss. ecclesise ditioni in aliquo per inmiita ssecula subja-
Ego Petrus monaslerii S. Vicloris indignus abhas ceal. Quod si quis noslrorum successorum vel ali-
laudavi etss. qua magna parvaque persona huic nostrse saluber-
Ego Atho monasterii S. Vincentii abbas laudavi et rimse concessioni contrarius exsliterit, sit anathema
subsc. maranatha, non habeat partem cum illo quifpro
Ego Ildericus presb. laud. et subsc. nobis cruciGxus est in Golgotha, donec resipiscens
Ego Daiberlus presb. Iaudavi et ss. ad salisfaclionem et congruam pceniientiam venerit,
Ego Gulielmus, episcopus Ticinensis Ecclesiae, et sanctse Cluniacensis ecclesiae abbati et monachis
laudavi et subsc. i qui pro tempore fuevint, satisfecerit. Quod ut verius
Ego Lambertus prior Pontius laudavi et ss. firmiusque credatuv, et a nostvis poslevis firmuni
Ego Adam abbas monast. S. Coloceri laud. et ss. et inconvulsum in perpetuum habeatur, hanc prse-
Ego Rusticus, praeposilus Blandalensis laudavi et sentem paginam ad lestimonium propria manu fir-
subsc. mavimus, et nostro Heriprando cancellario nostro
Ego Macarius, Domini Salvatoris monasterii ahbas sigillo, ut moris est, insigniri jussimus.
licel indignus, cum grege pusillo laud. ss. r» f Ego Anselmus, Dei gralia archiepiscopus, ad
Hoc VerceHarum clerus, decus Ecclesiarum, lau- confirmanduin subscripsi.
dat cum populo laudibus egregio. Golhefridus archipresbyler subscripsi.
Novariaeclerus, super omnes urbes amcenus, asse- Ato archidiaconus subscripsi.
rit haec scripla, Christi munimine dicta. Arnulfus diaconus subscripsi.
Sermodicus Padermensis monachus, super omnes Bonifatius presbyter subscripsi.
laudo. Tedaldus diaconus suhscripsi.j
Jo. hoc festum Christi, qusc laudat quisque; fidelis. Albertus presbyler subscripsi.
Ego Araldus, prior monaslerii S. Maioli, infra ur- Rozo diaconus subscripsi.
bem Papiam siti, luudavi el ss. Landulphus presbyler subscripsi.
111. Odelricus presbyter subscripsi.
Privilegium pro ecctesia S. Mariw de Calvenzano Landulphus diaconus subscripsi.
cum perlinenlih. Gualberiua uiaconus subscripsi.'
[BALUZ. Miscel. ed. Mansi, III, 6.] Ariprandus cancellarius sanclce Mediolanensis Ec-
ln nomine Filii Dei, qui est summa veritas, AN- clesise
 ADDENDA

Post notitiam historicam, supra, col. 1299,1300.

Qui sequitur Homiliarum Radulphi lomus primus, cum hucusque, licet undequaque conquisitus, nos fugisset,
jam volumini claudendo accingebamur, cum ex insperalo in manus nostras venit hmc prior Ardentis
lucubralio, volumini nostro duobus ab inde annis in ultimis plagulis hmrenti finem impositura.

RADULPHI ARDENTIS

PICTAVI

Doctoris llieologi perantiqui, illustrissimi Aquitanim ducis Gulielmi, hujut nominis quarti, concionatoris
disertissimi
IN

EPISTOLAS ET LT.IMLI.I DOMINKALIA

HOMILIJE

Ecclesiasticis omnibus animarum curam gerentibus plurimum necessarise et ante annos prope quingentos
ab auciore couscriplse, iiiinc primuni in lucem editae

(Parisiis, apud Claudium Fremy, via Jacobsea, ad insigne D. Martini. — 1564, in-12)

EPISTOLA NUNCUPATORIA

Reverendo Patri Joanni COQCEIO,abbati Morimundi acldoctori theologo Pariensi, Claudius FREMI
salutem et pacera per Christum exoptat.
Compertum habes, abbas prudentissime , quantus his noslris depravatis temporibus scripturientium sit
pruritus, quantaque scribendi ltixtiries et affectalio, ut magis de religione nostra Christiana eos mereri
exislimem, qui antiquorum palrum libros divino Spiritu afllaios, carie et vetustale consumplos, transcri-
bunt, reptirgant, emnngunt, suo candori resliluiint, atque in lucein curant emittendos, quam islos qui
philaulise spiritu rapti, non sine magna nostrorum hominum jactura, suas futiles, vanas ac inlerduiii
noxias naenias et qusestiones (qnse liles generant) oblrudtint : rum interim nihil nisi a veleribus pritis
dictum, verborum tanlum ampullosa libertale absque sententiarum ullo pondere, nobis proponant.
Quocirca cum plurimos veterum libros a blaltis et tineis repurgandos suscepissem, inaxime aulem intel-
lexissem has doclissimi Radulphi Ardentis homilias ante 500 annos apud suos habilas, non paucorum
eorumque doctortirr. ac piorum hominum calculis comprobari, omnem laborem ac studium in his transcri-
bendis preloque commiltendis adhibui. Iis etenim quopacto justitise sese assuefacere quis debeat contine-
tur. Docet quippe noster Ardens unicuique suum esse reddendum : utpote Deo religionem, nobis
mundiliam, parentibus honorem; domeslicis providentiam, majoribus obedienliam, minoribus guberna-
lionem, aequalibus societatem, bonis dilectionem, malis correctionem, oppressis misericordiam, omnibus
autem aeqtiilatem. His denique homiliis inslruimur quo pacto dilectio proximi sit coiiservanda. Quae (ut
nostri Ardentis verbis utar) Deum nobis reddit propilium, proximos henevolos efficit, inimicos reconciliat,
iliabolum superat, malum ignorat, atlversa oequanimiter portat, prospera sapienter temperat, omnia
comjnunicat, et nunquam excitlit. Quod mecum reputans, lubenli animo illasedendas curavi, tura ut
populus Chrisliatius ei Catholicus in illa unione, charitale et dileclione, quam a parentibus antiquis acce-
1(!67 ADDENDA. — RADHLPHI ARDENTIS 16«?
pit, permancat : tum ut tantum auctoris scriptis hse nostri seculi sectae ac dissentioni* pesles, qnse in dies,
magis ac magis pullulant, radicilus evellantur. Decrevi aulem apud me libi anliquitalis et pietatis
amantissimo. illas credere, ut liarum palrocinium suscipias. Quod si egeris, quse restant illius Ardentis
opera brevi accipies. Servet te Dcus Opt. Max. abbatum decus, ecclesiae suse sanctse multo tempore inco-
lumem. Vale. Parisiis Noni» Maii 1564. i

AUGTORIS VYYJE
EX EJUSDEM LIBRIS EXCERPTA.

Radulphus Ardens, Pictavus, vicuk qui vulgo Beaulieu dicitur, inagro Berchoratum, quorum Plinius.
meminit lib. iv, cap. 19 Claris parentibus et per quam nobilibus orlus, subinde a pueris libris operam dedit.
In qv.ibus(ut erat ingenii ardenlh) ita profecit, ul ante tricesimum suw wtath annum doctoris theologi
asseqtteretur gradum. Fuit in docendo in scholis promplus, et in declamando ad populum in templis (maxime
in ecclesia cui prwfuit) assiduiis, unde celebrior factus, a Guillelmo iv. Aquitanorum duce , in curiam (ut dt
se scribil in prologo) raplus , /i«s homilias inter arma descripsit, dum interesset vrincioi a consilih et conoiO'
nibtts. Scripsit sermone equidem dulci atqne facundo :
Hotr.iliarum de tempore et de sanclis lib. n.
Iiem grande opus quod Speculum Ardentis inscripsit (1) auatuordecim lib. distinctum. Habeiw
Bcrchorii in bibliolheca Franchcanorum, nondum typis excusum.
llem ejiislolarum lib. n.
Item Ilistoriam sui lemporis , nempe Betli Godefredi de Buillon in Saracenos, cui assecla ducis Aquitanite
interfuil.
Scripsit pleraqtie alia, ut ipse dt se testatur in suo Spcculo. Floruit vero circa lempora Philippi primi Fran-
corum regis, ab onno Domini 1040 usque ad 1100.
II Vide Notiliamlitterariam in Radulphum, supra, col. 1299.

PARS PRIMA.

HOMILIAPRIMA. A morluos dormientes, quoniam Deo non pereunt

DOMIMCA PRIMAADVENTUS. corpora nostra moriendo, sed mutanlur in melius,
Hora estjam nos de somnoturgere (Rom. xni),elc. quoniam quantum facile est alicui excitare dor-
His verbis, fratres charissimi, horlatur nos Aposto- mienlem, tam facile, imo facilius est Deo exeitare
lus, ut ad secundum Filii Dei advenlum prsepare- defunclum. Unde ipse Dominus ait: Lazarus amicus
muc. Duo quippe sunt ejtis adventus visibiles : pri- noster dormit, sed vado ut a somno excitem itlum
mus prtcteriit, secundus venturus est. Primus fuit (Joan. xi). De lertio legitur : Surge, qui dormis, et
in humililate, secundus erit in majeslate. Primus exsurge a mortuis, et exciiabil te Chrislus (Ephes.
fuit occullus, secundus erit apertus. Primus mise- v). Vocat dorinientes et morluos qui in peccatis
Ticordisefuit: secundus erit justitiae. In primo venit mortalibus perseveranl, et convenienter, quoniam
bcne dormitqui non senlit quam male dormiat. Sicut
judscandus; iu secundo veniet judicaturus. In primo
venit vocare peccatores per misericordiam, in se- enim dormiens clausis oculis, non cavet ne quid
cutitlo veniet redderc unicuiqtie quod meruil per t sibi mali inferatur, ila dormiens in peccati», clausis
oculis rationis, non cavet sibi a gehcnna quse ei pa-
jusliliam. Ad hunc ergo vigilanter exspeclandura
exhortatur nos Apostolus hoe modo : Primo monet ratur. Ab hoc ergo peccali somno hortatur nos
nos surgere a somno. Secundo subdit causam quare g Apostolus surgere, dicens : Hora estjam nos de som-
cilo suigenduui sit. Tertio ostendit quomodo ab isto no surgere. Porro hora est, alia tempestiva, alia
somno surgatur. Monens ergo nos surgere, ait: Hora sera, alia infruciuosa. Hora lempesiiva est, ut,
esl jam nos de somno surgere. In quo, fratres, con- dmn vivimus, dum valemus, dum peccare possumus,
siderandum nobis est quis sit iste somnus, et qnae peccare cessemus. Unde Apostoltis : Operemur bo -
sithora stirgendi. Esl autein somnus triplex : Pri- num, fralres,dumtempushabemus (Gal. vi).Hora sera,
iiius csl naturae, secundus morlis, tertius peccali. est Jiora mortis. Unde Augustinus : Age ptsniten-
U>eprii>t9 dicit poela : tiam dum sanus et securus es ; quia pwnitentiam egi-
Quod caret allerna requie, durabile non est. sli, dum peccare poluhli; si vero vh agere pmniten-
(Ovid. ller. ep. 4, vers. 89.) tiam cum jam \iscccre nonpotes, peccatale dimiie-
De secundo dicit Aposlolus : Nolo vos ignorare, runt, non lu illa. Non negalur lamen hic fratres
fraircs, de dormienlibus, ut non contrislemini sicut et quin in fineveram possilconsequi misericordiam, qui
egteri qtti spem non habent (I Thess. iv), vocaus veram habuentconlritionem cum scriplum sit: <P<»-
 (669 HOMILLE IN EPIST. ET EVANG. DOMINIC.— PARS I. 1670
«ilentia quaiiltimcunque sera, nonest infructuosa;» A qui constieludine cupidilalum impediti, nec in se-
et: < quacunque hora peccalor ingemueril, vita vi- nectute corriguntur. Praeparemur igitur, fralres, ad
vet. (Ezech., XVIII.)>Sed quoniam vix vel raro in fine mortem, anlequam veniat et vincamus cupiditatcm,
daturpeccatori vera contritio : alius enim exigentibus antequam in consuetudinem dttrescat. Vigilenius,
peccatis morte praevenitur, alius ex gravitate inlir- quoniam nescimus diem neque horam (Matth. xxv),
milatis amitlit memoriam, alius loquelam, alius plus quoniam dies Domini sicut fur in nocte ita veniet
dolet tempovalia nimis amala relinquere quam pec- (I Thess. v). Aliam causam quare surgere deberatis,
cata commisisse, hinc contingit quod rari in fine subdit Apostolus, dicens : Nox prmcessit, dies autem
vere pceniteant. Sed et si quis vere pceniteat, trans- appropinquavit. Vocat autem, fratres , hic noclem,
eundum tamen est ei per purgalorium ignem, qui lenebras ignorantise, vel peccati, quae praecesserunt
excedit omnem quse hic sentiri possit asperifralem. adventum Cbristi; diem vero, lempus gratiae, in
Hora vero infrucluosa est pcenitere post niortem. quo nuptiae Christi et Ecclesise incipiunt celebravi.
Pcenitebunt quidem damnali in inferno, et valde poe- Utergo, fratres, tempori gratise et nuptiarum con-
nitebunt, sed illa pcenitentia non erit eis ad reme- cordes et concolores simus, a tenebris peccaloruni
dium indulgenliae, sed ad augmentum poense. Pceni- surgamus. Unde et subdit:
tentes naraque plangent et dicent: < Operari dum li- B Abjiciamus ergo opera tenebrarum. Est aulem,
cuit, voluntas raihi defuit. Nunc volunlas tribuitur, fralres, haec pars tertia, in qua ostendit Aposlolus
sed facultas adiraitur. i Itaque, Iralres, dum licet, poe- quoniodo a somno peccatorum sit surgendum. Hoc
niteamus, et bona operemur, dum dies est, quia autem fit per pcenitentiam, declinando scilicet a
venit nox in qua nemo potest operari (Joan. ix). Tunc malo, et faciendo bonum, fugiendo vitia et sequendo
enim tempus erit non serendi, sed metendi. virtutes. Itaque, fratres, secundum prseceplum
Sequitur pars secunda, in qua ostendil Aposlolus Aposloli, abjiciamus opera tenebrarum, et induamur
causam quare a somno peccali cito surgere debea- artna lucis. Dicuntur autem peccata opera lenebra-
mus, dicens : Nunc enitn propior est noslra salus, rum iriplici ratione : lum quia qui male agit, odit
quam cum credidimus, id est quam cum ad fidem lucem naluraliter. Unde et primus homo, post pec-
vocati fuimus. Ac si dicat : Ciio, fratres, a somno calum, se sub fieu abscondit; tum quoniara peecala
peccati surgere debeiuus, quoniam jam instat tem- mentem excaecant interius, unde Dominus : Qui am-
pus salutis nostrae. Tempus «ulem, fratres, nostrae bulat in tenebrh, nescit quo vadat ,(Joan. xn); tum
salutis est, vel dies mortis uniuscujusque, in qua quoniam ad exteriores tenebras,' id est infernales,
anima induitur stola incorrupiionis, vel dies judicii, pertrahunt. Econtrario, bona dicunlur arraa lucis :
in qua corpus cum anima slola gaudebit immorta- C Arma, quia per ea diabolum repellimus et expu-
lilati.s. Hsec vero dies jam prope est, quoniam et si gnamus; lucis, tum quoniam bene operans, non
dies judicii quibusdam videtur remolior, tamen uni- habet necesse sese recondere. Qui, el si ob humi-
cuique dies mortis suae instal propinquior. Et in lilatem quandoque se recondat, si in opere reperia-
quo puncto quis exibil de sseculo, in eo est judican- lur, non habel unde erubescat, tum quoniam men-
dus a Domino. Unde Salomon : Ubicunque lignum tem illuminat, tum qtioniam ad lucem nos tluciiiit
ceciclerit, sive ad austrum, sive ad aquilonem, ibi erit sempiternam. His itaque, fratres, armis lucis in-
(Eccle. xi). Surgamus igitur fratres, surgamus de duamur, et sicut in die Itoneste ambulemus, ut in
fsece peccatorum noslrorum, dum possumus, quo- nuptiis Christi, cum nuptiali veste nos exhiheaiuiis.
niam jam aderit tempus in quo non polerimus. Qtisevero sint opera tenebrarum, enumerat Aposio-
Nemo conlidat de juventule sua, quoniam juxia lus dicens : Non in commessalionibus et ebrietaiibus,
Evangelium quosdam Deus voeat in prima vigilia, non in cubilibus et impudicilih, non in conlenlione
id est in puerilia, alios in secunda vigilia, id et wmulalione. Est aulem commessatio superflua
est in juventute, alios in tertia vigilia, id est in frequens et luxuriosa epulatio, nec in mensiira,
virili aelale, alios in quarla, id est in senectute. ip. nec in tempore, nec in modo modum observans.
Nemo dicat: < Cum senexfuero.poenitenliamagam. i Hsec fuit causa Sodomitis ut caderenl in luxuriam
Nam quis dedit tibi tanluni spatium vilae? Et quo- abominationis. Haecfecit Israelilas nianna fastidire,
tidie pueri moriuntur: et si lu vivere non potes, et raalo suo carnes postulare. Unde scriplum est:
hsec est senectus tua. Ileu, quam mullos subila mors Adhuc escm eorum eranl in ore ipsorum, et ira Dei
prsevenit. Et reperilur in lecto gelidus, qui modo descendit supereos (Psal. LXXVII).Ebrietas est nien-
sanus erat. ldeo enim, [fratres, Deus nos mortis tis alienalio, ex polu intemperato provenicns. Hsec
nostrse lerminum ignorare voluit, ut semper lirae- virilia Noe nudavit (Gen. ix), hsec Lot filiahus mi-
remus, semper morteni expectaremus, et ad eam scuit (Gen. xix). Hsec liominem a se alienat, of-
suscipiendam praepararemur. Convertimini igitur ficio membrorum privat, in multa crimina praecipi-
fratres, convertimini, dum licet. Nara differentibus tat. Per cubiliavero hic intelligimus soniiiolenliam
hsec contingunt, quod aut a morle praeveniuntur, aut et torporem, quse hominera emolliunt et enevvant,
a cupidilale impediuntur. A morte praeveniuntur et in vana pravaque desideria prsecipUant, secun-
qui, antequam putarent, sine testamento ct sine dum illud Sapienlis : In desideriis est omnis otiosus
emendatione moriunlur; a ci/.pidilale impediunlur, (Prov. xxi). Nam ubi desidia, ibi vana desideria.
 167i ADDENDA.— RADULFl ARDENTIS 1672
Sanc cibus el potus et somnus sumendi sunt cum A . gelium enim bona annuntialio interpretatiir, ab eo
temperantia, sicut meilicamenla, loco, tempore, (eu) quod est bonum, et angelos (a.yyz\ot), quod
modo et mensura; el sic sumpta juvant, alias no- nuntium dicitttr. De quibiis sit oslenditur, cuin sub-
cent. Per impudiciliam quoque inlelligimus hic om- jungiiur, de fitle et moribus. Est enim Evangelium
nem luxuriam, quaa fit praeter legitimum complexum, de fide trini et unius Dei, et de mysterio Incarna-
ut fornicationem, adulterium, moechiam, incestum, tionis Filii, et de cseteris articulis fidei, quae in
Sodoniiticam luxuriam. Anior etiam usus proprise Symbolo continentur. Est et de moribus, id est
mulieris intemperalus crimen habet. Hsec auleni de doclrina recte vivendi. Ad quem vero finera nos
quse diximus quatuor vitia corporalia, tripliciler ducat, declaralur cum dicitur, ad salutem. Per fitlem
nocent: Animam damnant, corpori infirmilates ge- enim veram et bonain vitam ducit nos in salulem
nerant, res paternas dilapidant. Contentio vero est aelernam. Non enim, fralres, sufficit fides sine mo-
irnpugnalio verilatis, per confidenliara clamoris. ribus bonis, nec boni mores sine fide. Fidem cnim
Verum, ut ait alibi Apostolus : Servum Dei non habet diabolus, sed non habet bonos mores. Et gen-
oporlet liiigare (II Tim. n). Si tua nil refert, cede lilis aliquis vel Judaeus habel bonos mores, sed non
contendenti. Si vero refert, cum ratione age, con- habet fidem; et ita uterque reprobatur. Sed si quis
lenlionem fuge. JGmulalio est perversilas mentis de H ' habet fidem et bonos mores, procul dubio ad salu-
bonoalterius dolenlis, et de damno gaudentis. Hsec, lem lendit. Et quae, fratres mei, quae annuntiatio
fralres, tanto nobis fugienda est, quanto plus est potest esse melior quam annuntiave illa per quse
opposila charilali, quse novit gaudere cum gatiden- perpetua salus habelur. Itaque, 1/ratres, semper
tibus, flere cum ftenlibus (Rom. xn). Est aulein quae- Evangelium et auribus captemus, et corde tenea-
dam aemulalio hona, aemulari scilicel bonum alte- mus, et ore pronuntiemus, et operibus impleamus.
rius per imilationem. Unde Aposlolus : JSmulamini Quid enim insanius quam, conlemplo viise verbo,
charismata meliora (I Cor. xu). Postquam vero Apo- aures fabulis, scurrilibus et detractionibus aperire?
slolus vilia a corpore, ab ore et a menle jussit re- Quid jinsanius quani, contempto Evangelio, bucco-
movenda, jubet nos virlutes prsediciis viliis con- lica carmina, comcedias et cseleras vanilates legere
trarias induere, dicens: Sed induimini Dominum et docere. Talibus quippe Verilas dicit: Qui est ex
JesumChrhlum, id est novilatem ejus, eum scilicet Deo, verba Dei audit; propterea vos non audith, quia
iniilando. llaque, fralres, dum licet, cura omni ce- exDeo non eslis (Joan. vm). Et quare Evangelium
leriiale vitia abjiciamus, et eorum virlutes con- dicitur Jesu Chrisli Filii Dei? Quia et si plures sint
trarias imluamus, abstinenliam, sobrielatera, et vi- r Evangelii scriptores, tamen solius Chrisli est Evan-
gilaniiam, casiimoniaiii, pacem, charilalem secle- gelium, lanquara aucloris, materiae et promulga-
mtir, til liis ornali Chrislo venienti ad nuptias securi loris. Ex eo namque et de eo, et per eum, habe-
obvieinus.ut ctiin eo in aeternura regnare valeamns, mus Evangelium : Unde Paulus Evangelium, non
ipso largiente, cujus Advenluin hodie celebramus, ab hoinine, neque per hominem, sed per revelatio-
Domino nostro Jesu Christo, qui cum Palre et Spi- nem Jesu Chrisli se accepisse gloriatur (Gal. i).
rilu sancio vivil et regnat Dcus. Amen. In quo, fratres, super omnes doctrinas Evangelii
HOMILIAII. prserogativa demonstraiur, quse non soluiu sua
honeslate et ulilitate stiblimatur, sed etiam digni-
DOHIMCA PRIMAADVENTUS. tale aucioris , materiae, et promulgatoris , |Jesu
Iniiitim Evangelii Jesu Chrisli Filii Dei, sicut scilicet Christi Filii Dei, commendalur. Exorsus
scriptum est in lsuia prophela (Marc. i), et reli- esl aiiteni Joannes Evangeliuni primus prsedicare,
qua. Situt audisiis, fralres charissimi, Marcus quoniam ministerium Trinilalis et Incarnalionis
evangelisia , Evangcliuin suum incipit a prsecur- prsecedentibus obvelatum, aperte prsedicavit, dum
sionc Juaunis. El quare hoc faciai stalim in exordio etJAgnum lollcntem mundi peccata demonstravit
reddil causam cum dixil : Initium Evangelii Jesu j) •
(Joan. i); et super ipsum baptizalum Patrem in
Christi, clc. Facit itaque tiia : Primo dicit prsemis- voce, in columha Spiritum inlellexit (Matih. m).
sionem Joannis esse initium Evangelii, secundo Pcenitcntiam quoque, et cnelorum regnum, anliquis
iilem probat prophelica auctoritale, tertio demon- inaudiliim praedicavit. Pmniienliam, inquit,_a/!e,
sirat quomodo Joannes Christo viam praeparavit. appropinquavit enim regnum ccelorum(ibid.).
Inchoans ergo ait: lnitium Evangelii Jesu Chrisli, Sequilur pars secunda, in qua probat evangelisla
subaudis, hoc est quod scilicet Joannes ante Chri- leslimonio prophetse praecursionem Joannis iniliura
siuin pracmissus est. In quo, fratres, tria conside- esse Evangelii, juxla id quod Dominus in Evangelio
randa sunt: Quid sil Evangelium, et quare dicatur ait: Lex el prophelm usque ad Joannem (Malih. xi),
Jesu Christi Filii Dei, et quomodo exordium a quasi diceret: A Joanne incipit Evangelium. Hoc
Joanne habuerit. Esl igilur Evangelium bona an- ergo est quotl ait propheta Ioquens in persona Pa-
nunlialio de fide et moribus ad salutem. Ostenditur tris ad Filium : Ecce ego miilo angelum meum anle
atiteni in hac definilioiie unde dicatur Evangeliuni, fitciem, itl est ante praesenliain sive uoiiiiam luam.
et de quibus sit, et ad quem finein ducat. Unde di- Sane angelus, id cst nuiiiitis, tria facil: Domini
camr, ostenditur per nominis etymologiam. Evan- adventum prsecedit; non suam, sed Domini auclo-
 1C73 HOMILLE IN EPIST. ET EVANG. DOMINIC. — PARS I. 1G74
ritatem gerit; non sibi, sedDomino hospiliuni parat A per valles desperationis. Propler hoc siibjungit
et honorem quserit. Sic Joannes advcnlum Christi propheta : Omnis vallis imvlebilur, ct omnis mons
tanquam praecursor prsecessit, juxla quod angelus et collis humiliabitur (Isa. XL),ul scilicet acqualitas
prsedixerat de eo : Ipse prmcedet anie illum in spi- inler pra;sun!ptionem et desperationem tcneatur.
ritu el viiiute Elim (Luc. i). Non suam, sed Chrisli Rectitudiiiem, ut scilicet, nec ad dexleram decli-
aucloritatem pratlicavit. Non sum, inquit, ego nent, nec ad sinislram, sed mediocriter leneanl. Ita
Christus, non sum sponsus, sed amicus sponsi. Non scilicet teneant rectitudinem jusliiioe, quod non decli-
slbi, sed Domino viam et hospilium prseparavit. nent a dextris ad nimiam Iaxitatem,iiccasinistris ad
Unile cl scquitur: Qui prwparavit viam tuam ante crudelitalem. Ila teneantforliiiidinemquodnoii dedi-
le. Prscparavit enim Joannes Christo viam prsedi- nentadaudaciam, nec ad limiditatem. lta leneant sa-
cando, baplizando, demonslrando. Non solum aulem pientiam, quod non declinentadcalliditateni.nec ad
Joannes, sed etiam quilibet prcedicalor, et quilibet simplicitalem. Ita teneant teinperanliam, quod nou
fidelis, qui vcrbum vitse peccatoribus annunliat, declinenl ad nimietatem, nec ad ininoritateni. Ila le-
angelus Dei dici potest, dum ei viam et hospilium neant largitatem, quod non declinent ad protligalila-
in cordibus hominuin prsepavat. Unde Malachias: tem,necad avaritiam.Ita casligent corpus, quotlnon
Labia, inquit, sacerdolis cuslodiunt scientiam el le- * luxuriet, nec deficial, Quid plura ? Ila teneant
gem requirent de ore ejus; angelus eritm Domini virtutes, quod vilia evilent collateralia. Propter hoc
exerciiuum est (Mal. n). Itaque, fratres, nos qui no- crgo subjungil Isaias : Et erunt prava in direcia
vimus Iegem Dei, aliis annunliare non cessemus, et (Ibid.), ut scilicet lorturis ablatis, sola rectiiudo
ci viam ad corda hominum prseparemus, non no- lenealur. Planitiem, ut scilicet non habeat paludes
slruin, sed ejus honorem in omnibus quseramus, voluplatum et libidinum, nec scrupulos ssectilarium
ul ollicioet nomine angelorum digni esse mereamur. sollicitudinum. Quid enim, fratres mei.quidsunt
Ad quod nos hortalur Psalmisla dicens : Iler facile voluptales et libidines, nisi qusedara paludes quse
ei qui ascendit super occasum: Dominus nomen illi animain maculant et relardanl? Et quitl sunt solli-
(Psal. LXVII).Super occasum Dominus ascendit, citudines hujus muntli, nisi qusedam offendicula,
cum mortem restirgendo superavit. Huic iier faci- qua; animam prsecipitant vel retardant? Propler hoc
mus, dum verbum ejus aliis annuntiamus. Nam ergo ait propheta : Et aspera in vias planas (Ibid.).
prsedicatione personante ad aurem, Dominus venit Sequitur pars tertia, in qua ostendit Evangelista
ad menlem. Unde et sequilur : Vox ctamantis in quomodo secundum praefalum Isaise teslimonium,
deserto. Porro vox habet tria : prsecedit verbum, Joannes Chrislo prseparaverit viam dicens : Fuit
significat verbum, cito transit, verbo in corde per- Joannes indeserlo prmdicans et baptizans baplismo (1)
irianente. Ita, fratres, Joannes fuit vox clamantis. peenilenliw in remhsionem peccalorum. Joannes
Praocurrit verbum Dei, illud prsedicando et demon- quippe lnore boni prsedicaloris. non solum verbo,
strando significavit. Cito ejus prsedicatio et opinio sed etiam exeinplo viam Christo prseparavit. Et
iransiit, verbo Dei semper permanente. Clamabat prius in se, post in aliis: In se, viam Christo prae-
aulem in deserto Judese, scilicet ab omni bono jam paravit, unde sanctitatem ejus exponit evangelista:
descrlsc, in qua non sata virtutum, sed spinse vitio- Fuil, inquit, Joannes in deserlo. In aliis , viam
rum crcscebant, et monstra scelerum, non imago Christo praeparavit, unde et pltires ad eum con-
Dei habitabat. Non soltim autem Joannes, sed ct fluxisse referuntur, cum dicitur : Et egreaiebatur ad
nos, fratres, vox clamaniis sumus, si in deserto hu- eumomnis Judww regio, elc. Praecttcurrit igitur lu-
jtis mundi peccatores increpamus, si eos commina- cerna lucens prsedicando ea quseClirislus erat prse-
tione gehennae lerremus, si verbum Dei, in cordi- dicaturus. Christus siquidem erat praedicaturus
bns eorum, verbo et exemplo seminamus. Qttid cla- mundo pcenilentiam, hapiismum, utramque sui na-
mabat: Parale viam Domini, rectas facile semitas turam, moralem doctrinam, secundum adventum,
ejus. Una est via magna,fper quam multi vadunt. D gloriam juslorum et pcenam reproborum. Omnia
Semitse sunt plures, angustse et compendiosse. Via hsec praecursor prsenunliavit. Pcenitenliam namque
igilur est Christiana religio, per quam plures ad non solura praedicavit dicens : Facite fruclus dignos
Deum vadunt, el Detts ad plures venit. Semitse sunt pmnitentiw, sed eliam in se exemplo demonsiravit,
compendiosi et arcti modi vivendi, ut vita eremi- in asperitale loci, vestilus, et victus. Loci, quia
tica, clauslralis et reclusa. Utrseque, fralres, de- habilavit in deserlo solitarius, qui locus est conve-
bent parari, ut quatuor habeant, direclionem, aequa- niens pcenitentibus, tum ne cohabitationeiii saecula-
litatem , reclitudineni, et planitiem. Direclionem rium ad prislina peccata relabaiilur. Untle et David,
finis ut ad Chrisiuni ducat, qui est linis ad justi- Ecce, inquit, elongavi fugiens, et mansi in soliiudine
tiam omni credenli. Nisi enim ad Christum ducal, (Psat. LIV),tum quia fecerunt se cohabitatione ho-
non est via, sed invium. Propler hoc ait propheta: minuni indignos, quia malo exeniplo corruperunt,
Reclas facite semitas ejus. jEqualitalem, ut scilicet justa quod Cain post fratricidiuin profugus fuisse
no» elevetur per montes superbise, nec prsecipiletur narralur (Gen. iv). Vestilus, quia erat vestitus vilis.

(1*) Vulg. solum habet prwdicans bavlhmum.

PATROL.CLV. 53
4675 ADDENDA,— RADULPHlARDENTIS 167«
cameli, et zona pellicea circa lumbos ejus. Pili cnini iA cata scripta sunt ad caventlum. Et si fovle conligc-
camelorum et cilicium signa stint pceniicntise, lum lit nos in illa cadere, non desperenius, sed exemplo
propter asperitatem et ptinclioneni, luni quia signa David ad rcmcdium poeiiiientiae recurranius. Quo-
sunt tunicarum pellicearum, quihus iudiili priini modo valent ad noslrani doclriiiain quacscripla siml?
parentes a paradiso exclusi sunt (Gen. m). Zona Ut per patientiain, inquit, ct consolalionemScripiu-
pellicea signuin esl pcenilentise, iiimproplerdtiiitiam raruni, id csl qtise legiinl-ur in Scripluris, spem ha-
ct aspcrilatem, tuiii propter rcsirictionis luxuriae beantus. Similiter poluil tlicere, ul per commina-
significalioucm. Victus, quia mel sylvestre et locustas lioncm Scripturarum habcamus timorem. Siculenim
edebat. Victus cnim vilis, crudiis et imparalus decct Scriptura sacra dolcnlibus promiilit spem, ila vane
pcenilenlcs, qtti per ingluviein saepius peccavcrunt. gaudciitibiis timorcm. Si crgo tloles in adversis, non
Si ergo, fratres, Joanncsab ulcro sanctificaliis, tanta desperes, sed lege qiiaiilani paticntiam habuit Job
asperitale se casligavit, quid nos niiscii peccatores in adversis, et qtianlam Dominus exliibuit ei conso-
facere debcmus ? Baptisnmm quoque non solum laiionem, et habebis spcm, ut per siniilem palien-
prsedicavit, sed cliam pluribus dedil, non quotl pcc- tiam, ad similcm venias consolalionem. Si gaudes
cala dimitteiei, sed quia atl poeniienliam honiiiies in prospcris, noli prsestiinere, setl lege quanlam pro-
'
nionebat, etab haplismum assuefaciebat. Utramque B spcrilalcm habuit Salomon, cl atl quanlam inde pro-
naturain Chrisli prseilicavit, et etiam ipsum tlemon- lapstis est ignoiiiiniani, ct habebis limorem , ne per
slravil: Ecce, inquit, Agnus Dei, el qui posl me venit, similcni prosperilalem , ad similem venias igiio-
ante me factus esl (Joau. 1). Moraliter quoque iu- niiiiiam. Sed quia ad fratres aflictos loquebaiur
slruxit dicens : Qui Itabet duas lunicas, dcl nonlta- Apostolus, tle sola patientia etspe facit nienlionem.
benti. Et qui habel escas simililer faciat (Luc. m). Sed quia sola spes non sufTicitatl salulem, set(iiitiir
Seciiiidum vero advenluin praedicavit diccns : Jam secunda pars, in qua oplat cis dari a Deo consola-
securis ad radicem arboris posiia est (Ibid.). Justo- torc in fidei confessioi.e itiiaiiimiiaicm, tliccns :
rum etiam glorilicalioiicm, ct rcproboruni tlanina- Deus aittem solatii del vobis sapere. Sed quia quidam
tioneni prscdicavit diccns : El vcntilabrum tn manu male sapiiinl, alii pliisqtiam oporict sapiunl, subdit
ejus, et purgavit arcatn suant. Gruna ponet in horreum secundumJcsum Chrislum. Sed quia iicruni quidara
suum, paleas vero comburet igui inexstinguibili hserciici cischismatici ilicentos se sapere sectiiitltini
(Ibid.). Per grana, fratres, sigiiilicanlur boni, quia Jesuin Christum, scindunt fidcm Cbristi, addit idi-
suiunione conficiuntcorpus Crhisli, idcsiEcclcsiam, psum, id cst unum idem. Sod qttia iterum quiilam
Ct quia ei.s pascitur et delcclalur Dcus, et quia _ bene sapiunt, setl rtiiles et erranles erudire contem-
digiii sunt rescrvalionc. Per paleas cxprimuiiiur nunt, subdil in alterulrum. Non enim snfTicilnobis,
mali,. quia leves vcnto vanitatis el superbise, quia ul nobis bcnc sapiaiiius, nisi el aliis bona bcne sa-
aritli, sine rore gratiae, quia sunt apti soli flammae. pianms. Qtti eiiiiu lalenlum sapientioe absconilit,
Ulriquc lamen, sieut palca ct grana de codcin na- juxta Evangclicain parabolam rcprobatur (Mattli.
scuiitur seminc, simul crescunl, simul colligunlur xxv). Untle ct scripium cst. Nc relineas verbutn in
et jaciantur, lamen inarea, id est in judicio, suuiini lempore salulis (£cc/i.|iv). Et ilcviim : Qui abscondii
judicis ventilabro discernentur, et ibunt illi iu frutnenla, malcdicelur in poptdis (Prov. xi). Itaquc,
geliennam, isti in vitam scternam. Quibus uicrilo ct" fratres, qui bcnc sapit, aliis benc sapiat; qui scit
et piicniio nos adunare dignetur Dominus noslcr. corrigere, errantcm corrigat; qui scit bene consti-
Aiiicu. lere, inconsulto consulat. Nam si vides erranles cl
HOMILIAIII. taces, lot animarum veus es, quot poiuisti ab errore
D0J1INICASECUKDA. ADVENTUS. hberare. Et ad quiJesl nobis ulile sapere secundutii
Quacunquc scripta sunt, ad noslram doctrinam Jesum Christum, idipsum in altcrutrum? Ui unani-
scripta sunt (Rom. xv), elc. In hac Leclione, fratres mes, inquit, uno ore lionorificelh Deum, et Pairem
charissimi, ad tria nos hortatur Aposlolus, ttt scili- p Domininoslri Jesu Chrisli. Sicut fralrcs, non sullicit
cet babeamus in adversis spem, in fitlei confessione nobis uno ore confiteri Deum, nisi confileaniuripsuni
unanimilalcm, in charilatc proximoruin stisceplio- ct ttiio corde, ila non sttfficit uno corde confiteri
iifcni.Monet igitur nos aucloritate sacrse Scriplurae, cuni, nisi confileamur ipsum el uno ore, uiaxime
ul in adversis spem liahcamus, tlicens, Qumcunque qtiando fidcs periclilalur. Si enim sola oris confcs-
scnpta sunl, ad nostram doclrinam scripla sunt. Sed sio sufliccret, non dicerct Dominus per prophetam :
dices : Quomodo adiillcrium Daviil, supcrbia Saul, Populus hic labih me honorat,cor aulem eorum longe
effeniinalio Salomonis , et caeteia roala quse in esi a me (Isa. 29; Marc .vn). Si rursus sola confessio
Scriplura legimus, atl nostram periinciitdoclrinam? cortlis sufficcret, sinc oris confessione non diceret
Periinent, fratres mei, si intenlioncm sciibcntis Dominus : Qiti me erubuerit, el meos sermones, Itunc
consideremus. Scribuntur enim in sacra Scriptura Fitius hominiseruLescel,cur.i eeneril in majestale sua
diversa inteiitione qualuor, mala , bona , stipplicia (Luc. ix). Tam igilur oris qiiam incntis necessaria
et prsemia. Mala scripta sunt ad caventluni, bona ad csl confessio. Sicttt Aposlolus alibi dicit : Cordecre-
imilanduni, supplicia ad delerrendum, praemia ad ditur ad justiliam, ore autem confessio fitad salulem
isniiandum. Ergo adulterium David ct caelera pec- (Rom.x). Quia vero confessio cordis et orissine bona
,L-, HOMILLEIN EPIST. ET EVANG. DOMINIC.— PARS. I. 1678
bene ope- A b ileni vocein : he, maledicti, in ignem aiernumj
opcralione non siifficit habenli tempus Et quare? Esurii erittn, el non dedi-
randi, ideo dicilur : Qtiioftdes sine operibusmoriua (Malih. xxv).
est (Jac. u). slis manducare ntihide cscis meis : Sitivi, et tle "4xi-
lu meo noii dedislis milti potum : Hospes eram, et
Scquitur pars tertia, in qua subdit Aposloltis
cbarilalis operationem, dicens : Propterea, ut scili- in hospitium meuin noluislis me suscipere : Nudus
cel perfecle honoretis Detim, suscipiie invicem, cram, et de vestibus mcis non eooperuislis me (lbid.).
sicut el Chrhlus suscepit vos. Suscipere est deficien- Hsecigilur, fralres, hsec cogitemus, hoec in corde
lem ne cadat sublus capere. Monet igitur Apostolus, leneamus, et de rebtis nobis a Deo commendatis,
fratres cliarissimi, ut forlis per charitatem susci- ipsum in pauperibus pascamus, vestiamus, suscipia-
raus, ut seternam benediclionem ab eo suscipere
piat debilem, sapiens incipienlem, dives inopem, mereamur. Amen.
sanus infiriimm, slans cadenlem. Cum enim Dcus
possei omnes facere forles, sapientcs et divites, HOMILIAIV.
noltiit. Sed voluit hos esse fortes, illos debiles, hos DOMINICA SECUNDA ADVENTUS.
sapienles, illos insipientes, hos divites, illos pattperes. Erttnl signa in sole, el luna et stellis., el in lerris
Si enini omnes essent forles, sapientes et divites, al- i> pressura gentium prw confusione soniius inaris et
ter alterius non indigeret. Rursus si omnes essent ftuciuum (Luc. xxi), etc. Pius et misericors Domi-
debiles, insipienles etpauperes, alter alicri non sub- miims ellledcmplor nosier, volcns electos suos, in
venivet. Voluil ergo bos esse fortes, sapientcs, vel omnibus providos csse de sccundo adventu suo in
diviles, ut animas suas salvare possenl, aliis per bac eos prsemunit lectione. Qua raiione? triplici. Ut
chariiateni subveniendo.Yoluit illos esse debilcs vcl prsescienliacjusessel eis adccrliliidinem, ad vigilan-
insipienles, vel inopes, ut animas suas salvare pos- tiam, ad consolationem. Ad certitudinem, ut cer-
sent, adversa per patienliam lolerando. Ilinc Domi- lius exspectarent adventiim siitim , qtiam coeli et
iius ait : Pauperes semper habetis vobiscum, et cttm tervse pernianenliam. Uude post subdit : Amendico
volueritis,poteslis eh benefacere (Marc. xiv). Cum vobis, non prwteribit generaiio Itac, donec omnia
igitur egentes manent juxta abundanlcs, stuit eis fianl; ccelumel terra transibunt, id est mutabuntur
aut maieria bonae operalionis aut reprobalionis. in alium slatum , verba aulem mea non transibunt,
Quod auiem sic nos invicem suscipere debeamus, quin seilicel oinnia opcre compleanlur. Ad vigilan-
ostendit Apostolus cxemplo Christi, qui in sua per- tiam , quoniam levius nocent ea quaeprsevidenlur,
sona suscepit, non solum causam nostram, sed quam qua? non praevidentur. Unde ipse ait : Vigi-
ctiam naturam nostram. Cum enim esset sapiens, C lale,quia nescitisdiem neque horam (Mallh. xxv). Ad
imo ipsa sapientia, suscepit insipienliam noslram. consolationcm, ut de cerliludinc adventus sui, inter
Ciini esset dives omnium, suscepit pauperiatem no- miserias biijiis sseculi, sumerent sibi consolationem.
slram. Hanc viam chavilalis ostendit in se, ut pev Unde post subdit : Ciim videritis hmc fieri, levate
eani sequerenmr se. Et hoc in honorein Dci, ut capita veslra, quia apropinquavit redemplio veslra.
quemadmodum Christus in omnibus qusesivil glo- Nam quam dulcis esl, fralrcs niei , in terra mise-
riain Patris, non suam, ita et nos in oinnihus Dei riae, recordatio patrioe! Piimo igitur ponit Dominus
gloriam, non noslram quaeramus. Suscepit autem signa sui advenlus prsenuiitia : secundo ostendit
infirmiiatem non solum circumcisionis, id est Judse- quomodo ipse vcnlurus est:tertio, quid boni in
oriim, ad quam secundum promissiones prophela- bonis proveniat : quarto, dicta per simililudinem
rtim fuit missus; imo etiam gentiuni, quibus non declarat. Ail ergo : Erunt signa in sole el luna. Sicut
erat promissus. Unde ulrique Deum debent bono- priusDominus signa advcntus praenuntiavit, utsuis,
rare et glorificare. Et Judsei eliam de promissionis qui in rt«c.mundo liigeiil, essent ad consolationem,
ailiinpleiione; et gentes de insperatse gratise colla- ita reprobis, qtti bic consolantur, essent ad confu-
tione. Qtiodaticloritalibus prophelarum probat, di- sionem. Unde ipse post subdit : Arescentibushomi-
cens : Sicul scriptum est. Propterea ait Filius palri: v nibus prm limore cl exspeclalione qttw supervenient
Conftleborlibi in genlibus, et nomini tuo cantabo. universo orbi. Quia enim niali omnibus elementis
Ei iterutn : Lwlamini genles, cum plebe ejus, id est abusi sunt, :ib oninibus punienlur, ut impleatur
genliles cuni Judaeis; el : Latidate Dominttm, omnes quod scriptum est : Pugnabit pro eo orbis lerrarum
genles, elc. Sicut autem Cbristus non solum propin- conlra insensalos (Sap. v). Quia eniui claritate solis
quos Judseos, sed etiam geiitiles longinquos susce- et Iunseet slellarum abutebantur, videndo per ea
pit; sic et nos, fratres, non solum propinqtios nobis quid conctipiscerent et quitl mali facerent, verletur
vel genere vel amicitia suscipiamus, sed cliani eis sol in (enebras, ct luna in sangiiinem, et stcllse
longinqnos ct peregrinos. Non enim propter nos cadent de coelo. Quia vero pacc temporali per slul-
solos tratlidit Deus nobis bona sua , sed propter tam securitateni abtitebantur, fiet pvessura gentium.
pauperes. Necfecit nos dominos, sed dispensatores, Quia vero tranquillilate maris ad praedanduraet ra-
prsecipiens nobis ul, de suis rebus, suis filiis incli- piendum abutebanlur, liel confusiomaris et fluctuum.
genlibus provideamus. Qui enim res Dei retinens, Nam ut tradit Ilieronymus in catalogo xv signorum
sinit filios Deiegesiaie perire, qtiitl, fralres mei, quae ex Hebrseo transtulit, < prima die ascendet
quid est auditurus a summo Judice, nisl illam (erri- mare quadragiiita cubitos stiper alliores monlas
1679 ADDENDA.— RADULPHI ARDENTIS
quasi imirus; secunda vero lanlum dcsccndel, ut A < Tollatur impius nc vldcal gloriam Dci. > Vidcbunt
vix vitleri possii. > Rursus, quia bonis lcrrae pcr sti- atilem venienlem in nubibus, sicut ascendit cum
pcrfliiilatem abiilcbanlur, fiet eis , sicut iilem evan- nubibus ci niinislvanlibus, ejus gloviam ab impiis
gclista superius dicit, lerrse mottis et fames. Quia occultantibus. Cum potestate magna veniet, ante
aeris sercnilalc per iiianem deleclalionem ahutcban- quem omncs polestates, coelestiuin, tevreslrium et
tur, fient eis lerrorcs dc coelo, et tenipestalcs. Qttia infernorum contr.cmiscent. Cum poiestale magna
salule corporum, vitiose viventlo, abutebaiiiur, veniet, qui suo adventti omnia conctitiet clemenla,
fient eispeslilenliic, idest inscqualilaies ct corporum qui ccelum et lcrram concreniabit, et nova faciet
passiones. Porro istorum sigiiorum qusedam, fra- omnia, qui conscienlias hoininum propalabit, qui
tres, jam ccrniiniis : Nani prcssurae geniium quoii- solo iiutu clectos glorificabit, et rcprobos in aeter-
die fiuiit, lcrrsc moltis in plerisque locis urbes di- num eruciabit.Cum majestale quoque magna veniel,
ruiinl, tempcslates nos quotidie territant, pestilen- ad cujus gloriam sol obscurabitur, abscondila tene-
tise urbes hominibus evactiant. Et impletio islorum brartim illuniinabuntur, omnes electi illustrabunlur,
certos nos facit de implelionc caeierorum. Ecce, et in ejus amorc inflanimabtiiitur. Hoc, fratres, hoc
fratres, lot nnindi ruinae, jain finem illius adesse quotidie cogitemus, hoc pensemus, manifesteniiis
deiuintiant. Quare ergo illtim diligimus? Quarc cttm hic immunditias conscientiaruii) noslranui) per con-
cadente cadimus, et cum perettnte perimusr Si do- fessionem ad veniam , ne ibi a Domino manifeslen-
nius noslra rtiinam minatur, fugimus , et qttrc pos- tur ad confusionem et poenam. Hic nos judicemus,
fjumus de nostris salvamus. Ecce mundus cadit, ut ne ibi judicemur. Hic nos accusemus, ne ibi accu-
quid crgo cum desiderio non relinquimiis? Ut quid, semur.
quae possumus, de ejus naufragio non salvamus? Sequitur pars terlia, in qua oslendit Dorcinus
Salvenius ergo, fratres, salvemus dum licct, nos et quid boni tuiic electis proveniet, dicens : llis aulem
nosira. Nos desiderio atl ccelestia transeamus, nostra fieri incipienlibus , levale capila veslra, et [exltilarule
per nianiis inopum et afflictorum, ad codesles thc- corda vestra (2). Quare ? quia appropinquavit redem-
sauros transferamus. Sequitur : Arescenlibus homi- ptio vestra. Ac si dicat: Cum haecvideritis gaudele,
nibus prw timore et exspecialione quw supervtnient quia cum finitiir linindus (cui amici non estis), prope
wtiverso orbi. Aresccnt quitlam mali|, el limebunt est saltts seterna, quam desiderabatis. Redimet au-
inslante jani judicio, sed fttstra, cum non poleruut tem lunc nos , fratres, Redemptor noster a tribus
emcndari. Nos ergo, fratres, dtiin enieiidari el miseriis , tain in anima qiiani in corpore, ab inili-
emundari possuinus, ab amore niundi arescamus, Q gentia, ab afflictione, a niorle. Redimct siquidein
futura tiiiicanius, et limenles caveamus. Nam vir- Dominus aniniam noslrain ab indigentia sapicntiae
lules, inquil, cwtorum movebuntur. Quare? Non et virlulis, dans ei totius sapienliae et virlulis abtin-
quia de sc limeant, setl qttia de severitaie judicaniis dantiam. Redimet quoque eam ab alfliclione passio-
perborrescent. Fratrcs, si angeli timebunt, si con- num, limoris scilicet et tristitiae, invidiae, et caete-
tremiscent, ut ait Job, coltimnsecceli (Job. xxvi), rarum, dans ei omnimodam securilatem , jucundi-
quid facient peccalores? Si vero, ait Pctrus, vix tatem et amorcm. Redimet eliam cam a morle nia-
justus salvabitur, intpius et peccator ubi parebunl! larum cogitationum et peccalorum, dans ei omni-
(I Pelr. iv.) niodani iiiundiliam et purilatem. Corpus quoque
Scquiltir pars secunda, in qua ostendit Dominus retlimel ab indigentia ciborum, veslinientorum,
quomodo ad judicium vcnlurus est, dicens. Et lunc CDeleroruinquetemporalium, dans ei omnimodani
videbunt Filiutn hominis venienlem in nubibus cwli, suflicieiitiam. Redimet etiani illud ab affliclione
(tiii poteslale magna ct majeslale. Et qui videbunl? morborum, senectulis et gravitalis, dans ei om-
©mnes, lam boni quam inali, unde el Joannes: nifariani incorruptionem et agilitatem. Redimet quo-
Ecce venit cum nubibus cceii, et videbit ettm omnis que illud a.morte, dans ei veram ininiortalitatem. 0
oculut (Apoc. i). Non enim venict occultus, humilis, D fratres mei, pensale quam ineffabiliter gaudebunt
jnilis , ul primo, scd poiius aperlus , altus et lerri- electi, quando veniel spes sua, desiderium stium,
bilis, ut ipse de se lestalur; Sicul fulgur exit ab Deus et Dominus suus, quando transferet eos a valle
irienle, ct paret usque irioccidenlem , %ieeril adven- lacrymarum ad altitudinem gaudiorum, ab exsilio
tus Filii hotninis (Matlh. xxiv). Qucm videbunt? ad palriam, a miseria ad bcalitudinem.
Filiuin honiinis. Solus enim Filius tuiic apparebil ju- Sequilur pars quarta, in qtia Doininus explanat
dicalurus , qui primo fuit injuste judicaliis, juxla dicla per similitudinem. Videte, inquil, ficulneam
illud : Videbunt in quem pupugerunt (Apoc. i), Judaet et omnesarbores. Cum producunt jam ex se fruclum,
scilicet el genliles, sed etiam et falsi Cbrisliani (quod scitis quia prope esl wstas. Ita et tios cum videritis hwc
sine gemilu dicere nequeo) videbunt quein contem- fieri, sciiole quia prope est regnum Dei. Comparat
pscrunl, quem abnegaverunt, quem juraverunt, et atiteni signa praecedenlia ^adventum Clirisli, arbo-
pejeraverunt, et quem dedecoraverunl. Gloria vero rum frtictificalioni; seternitatem vero, aestati. Unde
diviuiiaiis non videbunl reprobi, quia scriptum est; patet quia fructus inundi ruina est. Ad hoc enim

(2) Vulg. non habet exhilarate corda veslra.

1681 IIOMILLE 1N EPIST. ET EVANG. DOMINIC.'"- PARSL 1682
pulliilatjiit marcescat; ad hoc surgit, utcadat./Eslas A arborem , scd soltis Deus, ita nec qui pradicat, nec
autem est calida, clara, frucluosa. ^Eterna quoquc quibaplizat, sunt aliquid , quantum ad eflicaciam
hcaliludo,erit calida calore charilalis, clara illumina- sacramentorum, scd solus Deus, qui inttis invisibi-
tione veri solis, fructuosa messibusselernaerelribulio- liter operattir. Untie ct a Spiritu sancto dicltim est
nis. Econtra, vila praesensest quasi hiems, quia est Joanni : Super qucm vidcris Spirilum descendenlem
fiigida, tenebrosaetsterilis.Frigida sinecalore cliari- et manentem super cuin, hicest qtii baplizal (Joan.i),
talis,lenebrosa ignorantia, tribiilationibusclpeccatis; idcst, hic ct non alius (habel auctoritalem bapli-
slerilis, quia hic non metunlur, sed seruiitur semine zandi. Iiaqtte qualiscunquc sil minisler, sacramenta
bonne opcralionis. Mali quoque, qui hic vacant cadem sunl, ncc a meliori meliora, nec a minus
somno el olio, sunt quasi piger, qui operari non bonis minus bona dantur. Ilinc ergo ait Apostolus,
valens propter frigus, mentlicat in sestate, nec da- Sic nos cxistimet homo, ttt minisiros sacramenlorum
tttr ei. Sic mali ii: fuluro non melent, nisi quani in Cltrisii, non auctorcs. Nos cnini tantnm pueros im-
carne [semiiiaveruiit corriiplioncm. Boni vero, qui mcrgiinusfonte.cl Deusbaplizal.Nos lanliim manum
spe reiribulionis aeieiiiae hic laborant, sunt quasi elcvaraus, et Deusbencdicit. Noslaiiluiii verba sacra
bontts agricola , qui spe niessiuin in hienie per plu- proferimus, et Dctis consccrat. Nos salisfactionem
vias, grandincsetnives seininat. Qui cum videl ficum B imponiuius, cl Deus absolvit. Sumus etiam dispen-
csclcrasque arbores pullulare , gaudcl,, sciens quod saiores mtjsteriorum Dei, discerncntes scilicct quis
liiems jam transiil ct scslasmessiuni venii. Nos qtio- sit ligandus et quis solvendus, quis baplizandus ct
que, fratrcs, in spe cceleslium gaudiorum per la- quis non, qtiis'ordinandus sil sacerdos, et quis
crynias peccatonim, ct palienliam iribulalionum, diaconus. Quamvis vero nieriia ministrorum nibil
seminemus in spiiilu, ut in resurreclione liielamus operentur ad eflicaciam sacramentorum, lanien quia
de spiritu vilam selernam , ul mereamur adunari eis plus prolicit exemplo fidelis in populo, quam infi-
quibus dicittir : Qui seminant in lacrymis, in exstd- delis, hic, id est in hac vila, quwritur ul quh inve-
talione melenl. Euntes ibant, id est, de virlute in niatur fidelis inler dispensalores.
virtutem prolicicbant, ei flebani, lum de recorda- Sequilur pars secunda, in qtia ostendit Apostolus
lione peccatorum , tum desiderio ccelestium gaudio- exemplo stii sana conscienlia judicium hominum
riim triulentes, id est praemillentcs, semina sua , essc parvipendcndum. Quare? Quia judicium liomi-
venientes atilem venient ctttn exsultalione, portantes nuni fallituret fallit. Fallilur, quia ssepebonumju-
manipulossuos (Psal, cxxv). Quotl ipse praeslarc di- dicat csse nialuni, el maliim bonum. Fallit, quia
gnelur, qui vivit et regnat Deus in seternum. Amen. cuiii indiguus a populo Iaudatur, saepe ob hoc into-
ritts glorialur. Et ad hoc inducitur ul plus aliis de sa
HOMILIAV.
credat quamsibi, cum scriptum sit; < Plusaliis da
DOMINICA TERTIAADVENTCS.
tc, quam tu libi credere noli. »Ait ergo Aposlolus,:
Sic nosexistimetItotitout ministros Chrisli , et cli- Milii uulem pro minimo est, ul a vobisjudicer, aut ab
spensatores mysteriorutn Dei (1 Cor. IV), elc.|Mcec humano die, non lamcn ait pro nihilo. Quia quam-
scribit, fralres charissimi, Aposlolus atl Corinlhios , vis fama et judiciuin plebis de nobis sit vilipenden-
in quibus non solum eos instruit, sed eliani nos. dum nobis pro nobis, lamcn propler profectum
Sttnt autem litijus lectionis quatuor partes. In prima proxiinorum non est omnino ncgligenduin. Sicut
parle arguit Corintbios de falsa opinione sacramen- enini munda conscientia nccessaria est anle Deum,
lorum. Puttbant enim sacramenla data a sanctiori- ila liiunda fania anle proximum. Yel paruni enim,
btis esse sanciiora, et a minus sanctis data, csse vel nihil valet hona prsedicalio, sine bono exemplo.
niiniis sancta. Unde et dicebant : Ego sum Pauli, Nam cujus vila dcspiciiur, restat ulejus praedicatio
ego sum Cephm, ego Apollo, ego Cltrhli baptismo conlcmiialur? Unde Dominus, Sic luceant opera ve-
baptizalus (/ Cor. l) : pulanles quod baplizalus a slra bona coram hominibus, ut gloriftcent Patrem
meliori, melitis esset baptizalus. Undc el scrula- veslrum qui in cielh est. (Malth. v). Hit«c eliam di-
banlur curiosius viias niiiiistrorum. Isiis sunt simi- cilur : < Crudelis est qtti faniam negligit. > Ilaqus
les hodie quidam in Ecclesia, qui missas a concu- fama propter uos esl negligenda, scd lamen propler
binariis vel minus honestis Eacerdolibus nolunl au- profectum populi est qtisercnda, Sed neque, inqtiil,
dire vcl alia sacramenla sumerc. Sed lam hi qtiam ego qui mclius non novi quaiii vos (3),i)iei/>sumjudi-
illi tripliciter peccabant, tum quia quod Dei solius co, id cst, inc esse bonum non affirmo. Ecce, fralres,
est, homiiiibiis ailrihuebanl, tum quia de merilis ipse vas clectionis, Paultis, non audet aflirmare se
jiidicabanl, lum quia in hominibus gloriabantur, esse boiiuni. Quis ergo nostnini peccatorum prscsu-
cnm scriptum sil : Qui gloriatur, in Dominoglorielur mcre audebil sc esse bonuin vcl religiosum? Qui
(II Cor. x). Contra hos ergo loquens Apostolus dixe- aulem, inquit, tne judicul, id est opera inca, et co-
rat stipcrius : Nequequi plaiilat, nequeqtti rigat ali- gitationes, solus invisibililer discernit, Dominusest.
quicl est, sed qui incrementumdat Deus (I Cor. m), Niliil, inquil, milti conscius sum, id cst conscienlia
id est, sicut planlans et rigans non sunt aliquid', mea non me remordet, sed non ideojustificalus sum.
qtiantum ad potestatem vivificandi el augmeniandi Nam delicta quis intelligii ? (Psctl. xvm.) Et qui glo-
(5) Vulg. noii hab. ego qni tnclius novi quam vos.
 1683 ADDENDA.— RADULPHIARDENTIS 1684
rtiiiur, iu doiritno glorietur se mundum Itabere cor A et abominaiiones suasinconspeclu Lremendijudicis,
(1 Cor. i). ei angelorum, et omniuin sanciorum viderint reve-
Sequilur pars tertia, in qua nos pvohibet Aposto- lari. Ne igittir, fratres, illo lam magno et selerno
his jutlicare. Tria sunt, fratres mei, de quibtis ncc pttdorc ertibescatis, erubcscite nunc.et pcenitemini,
dcbeinus nec possuinusjtidicare : De dubio scilicet ei qucvdiciiis in cordibus et in cubiiibusvestris com-
facto, de dubia inlentione, de dubio fine. Dubitim puntjimini(Psal. iv). Tunc ctiam econtra omniabo^
factiiin cst quando non vere scimus an quis fecerit na opera sanctorum, qusepro humilitale clam fa-
aliquod faclum. Dubia inlentio est quando scimus cicbant, efetiam omnes eortim bonse volunlales pa-
esse factum, sed qua inlenlione faetum sil ncscinius, tebuni ad laudem et gloriam eorum. Unde et sub-
lilquando videnitisaliqtieinloqui ciimuxore alterius. ditur : Et lunc lauserilunicuique eleclorum(l) a Deo.
Diibius finis cst ut quando sciinus essc faclum, cl Queeenim major laus, major honor et gloria polerit
mala inteniione faclum esse, sed tamen ignoramus esse, quam qttantlo servi vocabunlur ct fient filii,
an sit iiule aliquis damnandus, vel veniam per poe- quando lerreni fient ccelestes, quando homines
nilentiaiii coiisecuturus: in quibus omuihustcmcra- ficnt dii, quaiido beiiedicentur, et honor.ibunlur et
rium jndiciuin cavere dcbemus: Elsi etiam banc in glorificabuntiir a divina majcstate. Nos inlerim,
pejorem parlem magis dcclinarc vidcantur, tamen B fralres, lurpiludincs nostras lacrymis, confessioni-
nos in meliiis sssliiualioneninostrani verlere debe- bus, oralionibits, clcciiiosynis lcrgamtis. Qtioniam
mus. Untle Aposlolus: Tu quis es qui judicas alie- qtti boc faciunt, et si non sinl de perfcclis qui judi-
ntiin servum? Suo doininostat, aul cadit. Slabil au- cabunt, lamen erunl beati, qtioniam Beali quorum
tem, polens esl enim Deus siatuere iUum[Rotn. xiv). remisscvsuni iniquilates etquorttm lecta sunl peccata.
Si vides prasbyieruiii loqui ciim uxore alicujus, dic (Psal. xxxi). Tecla dico nc videanttir vel ad poenam
enini illi inaiiu lcvata benedicerc. Sunt autem qtise- vel ad pudorem. Dc quortnn nunicro nos faciat Deus
dam aperta cl manifesla, dc quibus nobis judicare et Domimis noster qtii in Trinitale perfecta vivit et
permittitur. Unde Apostolus : < Sic non est intcr regnat Deus. Amen.
vos qui jtidicet inter fralrem et fratrem. »ltaque, MOMILIAVI.
fratres, non aliena cortla, vel inlenliones qtiaeigno- DOMINICA TEUTIAADVENTUS.
ramus, judicemus, sed nostras. Scripltini est enim : Ciim audisset Joannes in vinculis opera Chrisii,
Noliie judicare, et non judicabimini (Mattlt. vn). tniltens duos ex discipulis suis ait illi (Mattlt. n),ct
Nolile condcmnare,et non condetnnctbimini(Luc. vi). relinua. Andislis. fratrns chiirissinii. ex Evangelica
Et si nosmctipsosjudicaremtts, non utique judicare- • leclione, quod Clirislus, suo incarcerato praecursore,
tnur (I Cor. xi). Ait ergo : Nolile ante tempusjucli- ^ divinitatis suaepotenliam coepitclarius demonstrare-
care. Auie tempus jndicat, qui antequam sit dc re Disponens quippe ordinate universa , noluit ante
cerlus judicat. Dum auteui sumus in hac viia, alio- manifeslitis praedicare quia prsecursor suae praecur-
rtim cogilationes, opera et fiuis opertiiii occulta sionis olficitinicousummasset, ut scilicet quemadmo-
sunt nobis, el ideo de eis judicare peccatum est. dum Joannes eiiniprsecuireratnascendo,pra?.dicando
Sequilur pars quarta, in qua ostemlit Apostolus et baptizando,iiaeiunpra;curreretetmoriendo. Ten-
quando secure de nobis vel de aliis judicare potc- dcnteigilurLucifero,id estJoannead occasum.ccepit
rimus. Nolite, inquil, judicare, quoadusque veniat verus so) juslilise, Chrislus, sui splendoris radios
Domintis. Iu quo, fralres, inimit quod tunc Deo paulalim deinonslrare. Hoc cst ergo quotl hic dici-
oiiinia occulla nobis revelante judicabimus, si scili- lur : Cum audisset Joannes, etc. Sunl atitem tres
cet fuerimus de perfeclis. Qtiatuor enim ordines partes htijus lectionis : Prima conlinet Joannis
erunt in judicio. Alii enim judicabunt, et non jutli- interrogatioiiem , secunda - Chrisli responsionein ,
cabunliir, ut perfecti. Alii judicabunlur el salva- tertia Joannis commendaiionem. Ostendit igiiur
hunlur, ul mediocriter boni. Alii judicabuntur et evangelisla, quando, unde, per quos, et quid Joan-
damnabuntur, ut falsi Christiani. Alii non jutlica- r. ncs Doniiiiuminterrogaverit : Quando ? Cum audis-
bunlur ct dainnabuntur, ut infulelcs. UndeJoannes: set opera Christi. Si credis a quo audisset, creden-
Quinon credii, inquit, jain judicalus est. lllumina- dum est quod aiSpirilu revelante. Et quod etiam a
bil autem tunc Dominus abscondita tenebrarum, ct discipulis suis, quos freqtienter ad Jesuni miltebal,
munifeslabil consilia cordium(Joan. m), id est oc- ul sibi lam facla •ftiamdicla ejus reportarent. Unde?'
ctilla facta et eliam cogitationes occullas propalabit, de carcere ubi erat in vinculis. In quo nobis, fra-
lam bonorum quam malorum. Tunc, fratres, pale- tres, iniitandum proponit exemplum, ut si in vin-
bunt occulta adulteria.occultae lurpitudines, et igno- culis, si in iufirmilaie, si in aliquo impedimerilo
niinice, quae fiunl in lenebris et in cubilibus. Tttnc detenti quandoque fuerimus, familiares nostros pro
etiam paiebunt occulta turpium voluntalum, quam- nobis ad Ecclesiam mittamus, qui bona ibi dicla
vi» non venerinl ad effectum. Pensateergo, fratres, vel facla nobis manifeslent. Per quos ? per disci-
pensate, quantus pudov, quanta lurpitudo et confu- pulos suos, qui eiiam ei in vinculis assislebanl, et
sio tunc tenebit reprobos, cum omnes turpiiudinc magislrum suum in adversis non dereliquerunt, sed

(1) Yulg. non habet electorum.

 1085 HOMILIJEIN EPIST. ET EYANG.DOMINIC.— PARS. I. 168«
tisqiie ail passioncm el sepulturam ei diligcntcr mi- A i bent, nec ipsam resurrectionem fuluram pulant.
nisiravcrunt. Ilinc discanius el nos, frntres, magi- Sequituv pars lcrtia, in qua Dominus Joannem
stris et amicis nostris in omni adversilatc conslan- commcndat : Undcet subditur : lilis autem abeunti-
tiam exhibere fidelitatis. Sicut cnim rogus auium, btts, ccepiiJesns dicere ad turbas de Joanne. Noluit
ciirsiis eqtiiim, ila advcrsitas probat ainicum. Unde quippe Dominus Joannem coram discipulis suis
S.-ipicns: Non agnoscitur, inquit, in bonis amicus, comnicndarc , ne ejus commendatio adulalionem
ei non absconditur in malis inimicus (Eccli. xn). Et redolerc vidcrclur. In quo, fratres, dat nobis exem-
Salomon : Dens pulridus, amicus deficiens in via plum, ne amiciim nostruin in sua vel suorum fami-
(Prov. xxv). Quid inlerrogavit? Tu es, inquil, qui liarium prsescntia laudcmus, ne hoc gratia videa-
venlurus, es an alium exspectamus? Qunerit auteni nnir faccrc assenlandi, ne illi occasionem demus
hoc Joannes, non proplcr sc, qui euiii esse Rcdcm- gloriandi. Cailcrum, ne ttirbse Joannem nullius vir-
plorcm mtiiidiprsedicando,baplizando, demonstrando tutis esse, co quod ntilla niiracula faceret, acstima-
ioiiatus fuerat, seJ propter discipulos, ne alinin rent, ipsc qui etim elegerat, noverat, eum commen-
a se prsedicalum aestimarent, sed ceriiludincm acci- dat. Coinnicndat eum in quatuor : in forlitudine, in
pcrcnt fidei, tum ex miraculis, ttim ex responsione severitatc, in proplielandi excellentia, in prsecur-
Chiisti. Unde et ad lioc quserendum non prius suos B 1 sionis gratia. In forliludine cum commendat, cum
discipnlos misit , quam Cbrislus miracula facerc dieit: Quid exislis in deserlum videre ? Arundinem
incoepit. Qtiam causam innuit ipse Evangelisla vcnto agitatam ? ac si diceret : Non, sed polius vi-
ciiin ait : Ciim audisset Joannes in vinculis opera rtim forlcin. Sane arundo nascilur in palude quse
Clirisli,miitensduos ex discipulis suis, etc. Ac si di- exlerius estformosa, interius vacua, et omni vento
ccrel: Ideo discipulos suos misit ad Jesum.qtiiacuni agitatur. Tales sunt homines lmjiis mnndi, qui in
aperlc facere miracula audivit, ut hoc adverbium, crassitudiiie ct volupiate nutrierunt animas suas,
cuin, iion tam lemporalc quaiii causale accipiatur. qui extcrius sttnt pcr hypocrisim ct gloriam nitidi,
Scf|tiiltir pars secunda, quse Christi conlinet re- interius autem a virtule vacui, prosperis clevantur,
sponsionem. Eunies, inquil, renuntiate Joanni qttm et adversis dcprimuulur : Laudibus cffcruniur, nii
aitdisiis et vidhlis. Ac si diceret : Cessent verha, nis, cl conviciis huniilianiur ; in quibus diabolus
lnquatilur opera. Fccitcnim in conspcclu nunlioruin reqtiicscit. Unde Job : Sub umbra, inquit, dormii
Joannis nmllas virlules. Untle dixit, qttcv viclistis in secrelo calttmi (Job. XL), qttia videlicet menles
sci